Jaarverslag en slotwet Koninkrijksrelaties en BES-fonds 2022

[0:00:00] Welkom mensen in de zaal bij dit

[0:00:04] wetgevings overleg over natuurlijk. Het jaarverslag en de slot werd van koninkrijksrelaties in het best fonds van tweeduizend, tweeëntwintig. Er staan verschillende. Ik heb de eer om dit keer zelf te mogen voorzitter

[0:00:19] bear with als we mi af en toe zeg je dan in het engels een maken het succesvol. Ik probeer daar zo goed mogelijk in in voor te bereiden. Er staan verschillende agendapunten op de agenda natuurlijk voor vandaag, en we hebben dit debat tussen vier en zeven, zoals bekend natuurlijk het reglement van orde zijnde

[0:00:43] woordvoerders vrij in het in hun inbreng, maar ze hebben natuurlijk een indicatieve tijd beschikbaar gesteld op basis waarvan wij zowel de eerste als tweede termijn het staatssecretaris kunnen

[0:00:55] voeren, zelfs ook met inbreng van van moties. Als er in de tweede termijn wellicht behoefte aan is

[0:01:02] dan heb ik daarmee de regels denk ik een beetje bepaalt de kaders bepaalt als laatste misschien nog de opmerking dat we gelet op het feit dat we met z'n vieren zijn denk met vier losse vragen de tijd redelijk kunnen kunnen bewaken. En dan kijken hoe het gaat als het gaat uiteindelijk om de kwaliteit en de inhoud van het debat wat we met elkaar voeren. Als er iets meer nodig is. Dan denk ik dat ik flexibel mag zijn.

[0:01:31] Nee. Voor de eerste termijn natuurlijk mee. Dat zou juist wel heel streng zijn. Kijk als we het inderdaad met een hele rij woordvoerders zouden zitten. Dan had ik dat inderdaad waarschijnlijk moeten hanteren, maar feit dat met z'n vieren zijn denk ik dat ik redelijk dat we redelijk flexibel kunnen zijn als het goed gaat. Neem vooral de vrijheid om daarin te vragen of ik iets kan aanpassen. Maar dat gezegd hebbende nogmaals ook de mensen die natuurlijk over zee met ons meekijken want daar die graaf te doen voor iedereen. En nogmaals, goede middag. Ik geef graag als eerste het woord aan de vvd mevrouw kamminga.

[0:02:09] Ja. Dankuwel voorzitter en laat ik beginnen met een woord van dank aan de staatssecretaris in haar medewerkers voor al hun inspanningen het afgelopen jaar in jaar waarin de economie, zowel op de best als op de kast naar de coronapandemie gelukkig weer een beetje uit het dal begint te klimmen, maar we worden nog iedere dag geconfronteerd met de effecten van de oorlog in oekraïne. Hoewel de oorlog wellicht fysiek verder weg is voor het caribisch deel van het koninkrijk dan voor het europese deel raakt het hen ook wel degelijk hard.

[0:02:35] De stijgende prijzen voor energie, levensmiddelen en niet in de laatste plaats transport hebben een groot effect op hen

[0:02:42] de vvd vindt het dan ook logisch dat in deze context. Het kabinet ruimte biedt om de verstrekte leningen te herfinancieren. Nu in oktober van dit jaar aflopen.

[0:02:50] Want dat lijkt gelet op de financiële situatie van de landen en de uitdagingen waar ze voor staan, weinig realistisch om reeds in tweeduizend, drieëntwintig aan hun betalingsverplichtingen te voldoen. We spraken hier nog recent over en ik heb ook toen het belang benadrukt dat de financiën echt op orde moet komen en dan niet alleen papier, maar duurzaam. In meerjarig. De hervormingen zijn hierbij essentieel, evenals het toezicht en niet omdat de vvd dat zo graag wil, maar juist voor de inwoners daar want alleen zo zullen investeerders het aandurven om projecten te financieren borgen we dat het geld goed terechtkomt en ontstaat er ruimte om extra dingen te doen.

[0:03:22] Ik heb over de herfinanciering in drenthe voorwaarden samen met collega's van den bergen motie ingediend. Die is ook zojuist aangenomen. Dus dat is goed nieuws en naar ik heb begrepen reis de staatssecretarissen eind deze week ook weer af naar de landen om verder over deze problematiek te praten. Daar steeg het staatssecretaris ingaan op de laatste stand van zaken en haar inzet hierbij hierbij ook in relatie tot de motie en zijn er nog verschillen per land en kans die verschillen dan toelichten.

[0:03:45] En hoe zit erop de best zijn. Ook daar nog extra interventies voorzien of eventueel aanvullende steun

[0:03:51] dan voorzitter, de begroting zelf. De rekenkamer geeft een positief oordeel over zowel best fonds als het begrotingshoofdstuk koninkrijksrelaties en dat zelfde geldt voor de financiële verantwoording 's informatie. Wat is natuurlijk zeer goed nieuws. Helaas blijven er wel een aantal onrechtmatigheden bestaan op het gebied van informatiebeveiliging in voorzitter, dat is helaas niet voor het eerst

[0:04:12] alle verbeterplan te spijt is hier nog weinig eigenlijk te weinig voortgang. Terwijl toch echt van groot belang is daar steeds de staatssecretaris aangeven waarom er niet in slaagt om de onvolkomenheden weg te werken. Ik vroeg het ook vorig jaar al. Maar helaas is de vraag nog steeds actueel. Wat is ervoor nodig om volgend jaar niet weer dezelfde aantekening te krijgen en hoe gaat de staatssecretaris de aanbevelingen van de rekenkamer op dit punt opvolgen

[0:04:36] dan ander punt. Hoe kijkt de staatssecretaris naar de zorgen die de rekenkamer adresseert met betrekking tot de onvolkomenheden in het financieel beheer van de ser in unit szw. Het lijkt de vvd toch essentieel dat de controle op rechtmatigheid van de uitkeringen op orde is. Hoe stuurt staatsssecretaris op het verbeteren van en wat zijn de effecten op de bewoners daar

[0:04:54] de vvd is blij. Wat een gefocuste aandacht is voor de meer praktische zaken waar de inwoners op de best tegenaan lopen, zoals een zijn nummer de notaris, het internet en het kunnen pinnen. Kan de staatsssecretaris hierin een stand van zaken over geven, want met het instellen van taskforces en werkgroepen. Alleen heb je de problemen niet opgelost.

[0:05:11] Voorzitter, dan nog even over het versterken van de rechtsstaat en rechtshandhaving.

[0:05:15] De keten,

[0:05:16] de beleids toelichting van artikel één concludeert dat een visie op de samenwerking met de caribische landen in het algemeen in de rechtsstaat, in het bijzonder ontbreekt. Hoe kijkt de staatssecretaris? Hiernaar? Ziet hij mogelijkheden om de samenwerking te verbeteren hierop te sturen en zo ja. Wat zijn de mogelijkheden en op welke termijn kunnen verbeteringen worden doorgevoerd?

[0:05:34] De beleids doorlichtingen stip voorts aan dat nederland voor moet waken dat er geen onevenwichtige investeringen worden gedaan in de keten van de rechtshandhaving om ervoor te zorgen dat deze keten integraal wordt versterkt wordt geadviseerd dat de staatssecretaris en de minister van j en v periodiek en in voorbereiding op het vwo intensiever afstemming plegen.

[0:05:52] Wat is de visie van de staatssecretaris op en hoe kijkt zij aan tegen meer integraal ding kunnen vanuit de gehele keten.

[0:05:58] En wat is ervoor nodig om stappen te zetten dan tot slot. Voorzitter, de stand van zaken op sint eustatius.

[0:06:03] Het is in ons aller belang dat we zo snel mogelijk teruggaan naar hun normale instabiele verhoudingen.

[0:06:08] De wens om snel te acteren mag echter niet ten koste gaan van de kwaliteit. De ingreep. In tweeduizend achttien was immers niet voor niets. In dat licht was de vvd ook terughoudend in de teruggaven van het budgetrecht vooruitlopend op de af op het afronden van de afspraken.

[0:06:21] Dat is inmiddels gebeurd. Maar kan de staatssecretaris misschien aangeven wat de laatste stand van zaken is en hoe de gesprekken met een nieuwe eilandsraad raad op dit moment verlopen en welke stappen er gezet zijn.

[0:06:30] De vvd heeft ook nog een laatste vraag betreffende de procedure omtrent de stabilisatie van de klif op sint eustatius. De staatssecretaris heeft nu een beroep gedaan op artikel twee punt zevenentwintig van der comptabiliteit zweth. De staatssecretaris geeft in een brief aan dat er gezien de omstandigheden geen andere optie was graag hoor ik van de staatssecretaris waarom het gedurende het kort geding bijvoorbeeld dat al liep ook niet mogelijk was om de kamer te informeren dat deze route mogelijk gekozen zou gaan worden, zodat de kamer haar budgetrecht had kunnen uitoefenen. Dankuwel. Voorzitter,

[0:07:01] hartelijk dank, mevrouw kamminga

[0:07:03] en

[0:07:05] vragen dus volledig helder verhaal. Dan geef ik graag het woord aan de tweede woordvoerder.

[0:07:12] Van groenlinks gaat uw gang. Dankuwel. Voorzitter, allereerst hartelijk dank aan de algemene rekenkamer. Allereerst. Ik spreek mede namens pvda dan alsnog allereerst heel veel dank aan de algemene rekenkamer voor het heldere rapport en de staf voor de notitie. Zoals in beide stukken ook wordt opgemerkt, is deze begroting nogal versnipperd en daarom des te fijner dat we met zulke stukken worden geholpen. En dan valt een aantal zaken op. Zo is het op verschillende onderdelen niet duidelijk wat de effecten van het beleid zijn, onder andere bij het versterken van de rechtsstaat en bij het bevorderen van de sociaal economische structuur. Ook is er sprake van wisselvalligheid in de uitkeringen en is er een gebrekkige samenhang in het beleid ten aanzien van de financiering van caribisch nederland. Dit maakt het allemaal lastig om te beoordelen of het juist te doen om de problematiek op de eilanden goed op te lossen. Dat viel ook de deelnemers aan de v honderd op die hebben heel veel vragen ingediend en suggesties gedaan om de verantwoordingsstukken te verbeteren, maar helaas is daar niet allemaal gehoord.

[0:08:05] Wij geven.

[0:08:06] Zo vroegen zij om een bundeling van informatie, maar zelfs dat werd niet geboden. Er wordt verwezen naar het financiële totaaloverzicht overzicht, terwijl we juist elke keer constateer dat dat niet overzichtelijk genoeg is, is de staatssecretaris bereid om hier alsnog mee aan de slag te gaan. Wellicht voor de toekomst en wat doet zij met de andere suggesties die zijn geboden? De rekenkamer geeft ook aan dat samenhang van beleid niet goed wordt bewaakt omdat de ministeries beperkt met elkaar afstemmen, ook voor hetzelfde rekening gehouden met de structurele kosten die de bijzondere uitkeringen behoeven op lange termijn. Wat gaat de staatssecretaris hier concreet aan doen. Ik lees namelijk dat er bestuursakkoord zijn gesloten. Maar op welke termijn kunnen we daar de gevolgen van zien en wordt daarin ook toegewerkt naar een grotere aandeel van de vrije uitkering uit het des fonds, zodat de eilanden meer autonomie krijgen. Na deze opmerkingen en vragen over de begroting als geheel. Een aantal.

[0:08:51] Die hier vandaag willen uitzicht.

[0:08:54] Allereerst het sociaal minimum voor de bes eilanden. Dat is er nog niet. En daar gaan we later over spreken, maar het kabinet heeft vorig jaar wel een aantal maatregelen getroffen om de financiële positie van mensen met lage inkomens te verbeteren.

[0:09:05] Uit de verantwoordingsstukken kunnen we echter niet goed opmaken. Wat de effecten hiervan zijn geweest, kan de staatssecretaris dit toelichten

[0:09:11] dan toerisme. Voor alle eilanden is de toerist toeristische sector van groot belang voor de lokale economie. Doe gelijkende lokale inwoners nog relatief weinig te profiteren en zijn er vooral grote bedrijven die veel winst te boeken. Uiteraard werken veel inwoners in de toeristische sector waarin sociaal economische positie is lang niet altijd stabiel. Ook hoe wij van bewoners bijvoorbeeld delen van standen voor hen niet meer toegankelijk zijn om dat grote resorts en hotels hun stranden privé beschikbaar maken voor uw gasten. Dit baart mijn fractie zorgen. De winsten van de hotels mogen niet ten koste gaan van de samenleving deelt de staatssecretaris deze zorgen. Wat is haar het beeld van deze ontwikkelingen en welke mogelijkheden ziet zij om de inwoners van de eilanden meer te laten profiteren van de grote inkomsten uit het toerisme. Voorzitter, deze vraag stellen wij ten behoeve van een gezonde economie en versterking van de lokale autonomie, waardoor de rekenkamer met regelmaat naar wordt verwezen. Daar is capaciteit ook ontzettend belangrijk voor zowel de versterking van bestaande als het stimuleren van de potentiële

[0:10:05] want zo is op sint eustatius. De jurist binnen de ambtelijke organisatie verantwoordelijk voor het bijwerken van de nieuwe verordeningen aanspreekpunt voor de ministeries bij nieuwe voorstellen van wetgeving en ook nog plaatsvervangend strafrechter. Dat is natuurlijk onhoudbaar. Deze persoon een keer ziek worden. Graag hoor ik van de staatssecretaris hoe zij hier tegenaan kijkt. Wat kan zij doen om de eilanden te helpen bij het versterken van de uitvoeringskracht en specifiek kan zij inzetten op menskracht rondom met de in ieder geval uitgeven van de uitkeringen voor de nodige investeringen. De rekenkamer schrijft dat in de huidige situatie daar namelijk ook nog niet eens aan toe wordt gekomen. En dan over sint eustatius specifiek.

[0:10:41] De rekenkamer spreekt stevige zorgen geuit over de situatie aldaar. Op welke termijn kunnen we verbeteringen verwachten?

[0:10:47] Voorzitter, we moeten ook kijken naar de lange termijn nadenken over een manier om duurzame capaciteit op te bouwen. Zo geeft de rekenkamer aan dat vacatures lastig zijn te vervullen, terwijl jaarlijks zo'n zestienhonderd studenten uit het caribisch deel van het koninkrijk beginnen aan een studie in nederland te halen en vele de eindstreep helaas niet. Dat is menselijk leed. Maar er gaat ook veel potentie verloren. Een van de vele uitdagingen waar studenten mee te maken krijgen is dat het bsn-nummer nog steeds niet goed geregeld is bij de laatste in de nationale ombudsman weer een indringende oproep. Om dit eindelijk eens te gaan regelen. Studenten worden in belgië betere behandeld dan hier. Wat kan de staatssecretaris hierop toezicht toezeggen.

[0:11:24] En hoe kan de staatssecretaris. De studenten die dat willen ondersteunen bij hun terugkeer naar de eilanden zijn er mogelijkheden tot bijvoorbeeld kwijtschelding van de studieschuld en op welke andere zaken kunnen zij aanspraak maken schulden van hiermee nemen is namelijk extra duur en ik hoop dat daar rekening mee gehouden kan worden

[0:11:39] dan voorzitter, de klimaat crisis, een belangrijk element voor de begroting en niet alleen voor de inkomsten door toerisme. Het gaat ons ook om de bescherming van de kwetsbare en bijzondere natuur. Het kabinet zegt dit samen met de eiland besturen op te willen pakken en er zijn al diverse brieven verschenen met plannen. Greenpeace, lokale bewoners en andere vraag vragen echter terecht om sneller en stevige actie,

[0:11:58] want als ik de verantwoordingsstukken lees, wordt mij niet meteen duidelijk wat het afgelopen jaar nu concreet is gebeurd. Hoe staat het met de biodiversiteit op de eilanden en welke effecten van de aanpak van het kabinet en van het eiland bestuurder zijn er te meten.

[0:12:13] Graag hier een nadere toelichting op kan dit in de volgende verantwoordingsstukken specifieke worden toegelicht, zodat we goed zichtbaar krijgen, we de laatste beleidsmaatregelen voor effect hebben. Ook zou ik graag willen weten hoeveel capaciteit er wordt ontwikkeld om de verduurzaming agenda naar behoren uit te voeren en dan iets meer concreet begrijp dat op bonaire wel bushaltes en busjes beschikbaar zijn, maar nog geen werkend openbaar vervoerssysteem, terwijl dit wel bij kan dragen aan een betaalbare en duurzame vorm van mobiliteit. Welke mogelijkheden ziet de staatssecretaris om dit uit te werken

[0:12:42] dan voorzitter venezolaanse vluchtelingen behoorden daar nog steeds zorgelijke verhalen over de gebrekkige opvang curaçao aruba zijn zelfstandige landen, maar we hebben als koninkrijk het vn-vluchtelingenverdrag ondertekend. Het is voor ons onacceptabel dat vluchtelingen niet op een humane wijze worden opgevangen?

[0:13:00] Hoe staat het met de verbeterplannen? En wat kan het koninkrijk als geheel nog meer doen om te voorkomen dat vluchtelingen niet goed worden behandeld. Een deel van de omstandigheden wordt mogelijk veroorzaakt door een gebrek aan middelen. Hoe ziet de staatsssecretaris dit en waar kan zijn ruimte op de begroting vinden om deze mensen echter wel te borgen in deze met de andere ministeries samen dan tot slot, voorzitter komende week is het één juli en we zien uit naar de toespraak van de koning over het slavernijverleden. We zijn namelijk benieuwd hoe de komma nadere invulling gaat krijgen. We willen ook graag weten wat de reden is gedaan, kan de staatssecretaris aangeven wat er de afgelopen periode concreet is gedaan om de doorwerking van het slavernijverleden op een adequate wijze tegen te gaan. Hoe worden daarvoor voldoende financiële middelen voor geborgd voor de komende jaren concreet, wat betekent deze excuses voor de begroting en wordt er ook gekeken naar de structurele kant om te voorkomen dat de reeds gebeurd met de bijzondere uitkeringen dankuwel.

[0:13:52] En ook u dank

[0:13:54] ook geen behoefte aan interrupties. Mevrouw.

[0:13:58] Dan ga ik door mevrouw van den berg

[0:13:59] voor de laatste

[0:14:01] dankuwel. Voorzitter voorzitter, ik ga even terug naar ook tweeduizendzeventien. De eerste keer over het jaarverslag, althans dat ik in tweeduizend achttien woordvoerder mag zijn. Want toen werd er zelfs een ernstige onvolkomenheid geconstateerd bij de shared service organisatie caribisch nederland

[0:14:19] en er wordt nu door de rekenkamer geconstateerd dat er nog steeds een onvolkomenheid is. Voorzitter, het was toen zelfs en ik heb even de tekst erbij gepakt doordat verbindingen tussen het netwerk van de shared service organisatie caribisch nederland en applicaties van andere rijksoverheid, instellingen onvoldoende beveiligd zijn, zorgen deze kwetsbaarheden ook voor kwetsbaarheden. In de informatiebeveiliging van andere diensten kan er in feite op neer. Voorzitter, dat caribisch nederland de achterdeur was waar iedereen kon binnenkomen in het netwerk van nederland. Dus ik wil graag van de staatssecretaris weten wat gaat ze hier nu echt aan doen om dit te stoppen.

[0:15:02] Naast hardware en software is er ook een cultuur probleem gewoon bewustwording van mensen. Want je bent zo sterk als de zwakste schakel en wil de staatssecretaris toezeggen dat we voor het eind van het jaar door de orde tien schaik en tussen rapport kunnen krijgen.

[0:15:23] Voorzitter, daarnaast en mevrouw bouchallikh, die refereerde daar ook al aan dat er weliswaar zeg ik. De rekenkamer heeft gezegd het klopt allemaal. Qua cijfers. Dus dat was allemaal tikkende box met een groen vinkje.

[0:15:36] Maar de begroting als zodanig en de overboekingen naar andere ministeries en de verantwoording 's informatie over doeltreffendheid en doelmatigheid. Daar viel nog wel wat op af te dingen.

[0:15:50] Verder heb ik ook gelezen wat er is meer geld besteed dan begroot. Maar waarom het destijds niet begroot was was ook onduidelijk. Dus misschien kan de staatssecretaris toch ook even ingaan hoe zij verbeterd plannen gaat maken dat wij volgend jaar transparantere informatie gaan gaan krijgen

[0:16:11] en kunnen wij ook daar straks een

[0:16:15] een tussenrapportage krijgen. Voorzitter, want dat is dan eind van het jaar. Want ik concluderen ook op pagina dertien van de rekenkamer dat er fouten zijn, ook in de rechtmatigheid van de verplichtingen omdat mutaties en fouten bijeenkomen bijeen kopen niet zijn gemeld aan de tweede kamer

[0:16:34] en dat heeft alles te maken met de bedrijfsvoering dan voorzitter, een ander punt. Dat is de verhouding structurele uitkering vrije

[0:16:44] verering

[0:16:45] en de rekenkamer heeft daar twee jaar geleden zelfs een uitgebreid rapport over gedaan dat dat hele maal uit balans is.

[0:16:55] Dat betekent dat ze naast de vrije uitkering dat de bes eilanden ook allerlei geoormerkte budgetten dus ontvangen rechtstreeks vanuit de andere. De appartementen zijn allemaal bijzondere uitkeringen. Daar moeten ook allemaal dus apart verantwoording over afgelegd worden. Dat geeft enorm veel administratie op eilanden waar we sowieso al mevrouw rick, die zijn het ook een capaciteit probleem hebben. En als ik ook naar de verhouding kijkt. Voorzitter, het is langzamerhand vijftig, vijftig procent aan het worden is dat is voor het cda in ieder geval onacceptabel

[0:17:34] en

[0:17:36] wij hebben dat vaker gezegd dat willen we toch echt zien hoe we kunnen zorgen dat de staatssecretaris meer steun in kan krijgen dat de staatssecretaris heeft als coördinerend bewindspersoon de wettelijk,

[0:17:47] de taak

[0:17:48] om de beleidsvrijheid van de openbare lichamen te bevorderen en de integrale samenhang van het rijksbeleid en dat gaat dus niet helpen met al die geoormerkte uitkering.

[0:18:01] Mevrouw van der werf. Even onderbrak. Maar er is een interruptie van

[0:18:07] de vvd

[0:18:09] dankuwel. Voorzitter en dank aan mevrouw van den berg en opzich kan ik het heel goed volgen en dat die balans. Ik neem mij voor over mevrouw van der werf kunnen helemaal klopt, maar in ieder geval, mevrouw berg zijn fifty-fifty van geoormerkte middelen. Ik herken ook wel die administratieve last en tegelijkertijd zie ik ook dat we dat ook een deel daarvan komt omdat we de beste als integraal onderdeel. Nou juist van nederland beschouwen en dat zie je ook bij een reguliere gemeente wat er steeds meer geoormerkt geld komt. Dus zegt mevrouw van den berg dan ook als dat betekent dat er een andere regelgeving een andere financieringsstromen voor de best moeten komen dan voor andere gemeentes op het europese deel van nederland en laat ik het zo formuleren dat dat in dit geval geoorloofd is.

[0:18:50] Helder, mevrouw uringa, mevrouw

[0:18:51] weer. Voorzitter, wij gaan het morgen nog hebben over comply or explain. Maar je daar soms ook omdraaien van moeten we niet het uitgangspunt hebben dat het wat eenvoudiger is in plaats van dat we het hier zeggen. Nee, het moet precies zoals in nederland met alle administratie. Dus dat men in nederland. Tuurlijk ook al helemaal gek wordt van de administratie. Maar daar is de verhouding tussen vrije uitkering en geoormerkt niet zo uit balans als we dat voor de bes eilanden hebben

[0:19:19] en wat er ook nog bij speelt. Voorzitter, dat dat noemde ik even kort in mijn inbreng net al. Maar de staatssecretaris heeft daar geen zicht op en ik heb al zes jaar geleden gepleit dat hij andere departementen gewoon het geld in feite aan deze staatssecretaris moeten geven van dit willen wij beschikbaar stellen voor infrastructuur en dat de staatssecretaris dan gewoon zeggen nou dan kan dat het beste op die die manier in overleg met de eilanden. Zo zo op pakken want

[0:19:52] de samenhang van beleid is er dus niet want vakministers en de ministers van bzk en financiën doen is voorstellen, maar dat wordt amper met elkaar af gestemd. Voorzitter, dus daar willen wij echt wat aan doen. Plus dat veel van die geoormerkte voorstellen

[0:20:11] die leidde uiteindelijk dan is een bijzondere uitkering, maar uiteindelijk leiden tot structurele kosten waar dus ook geen rekening mee wordt gehouden. En dan zou er toch veel makkelijker zijn zeggen laten we eens kijken, want sommige van die geoormerkte gelden zijn jaren geoormerkt van hoe kun je dat nou eens op een andere manier bij elkaar gaan gaan pakken.

[0:20:33] U vervolgt. Ja voorzitter, ik was eigenlijk al half weer een vervolg, want het stond ook een heel stuk en in mijn inbreng mevrouw gegaan

[0:20:44] op de stop knop gedrukt de gaat u door.

[0:20:47] Ja voorzitter, ik heb net aan mevrouw budget league gezegd dat ze niet zenuwachtig hoeft te zijn met de tijdspanne. Ik zeg maar uiteindelijk zit een wetgevend overleg. Dus ik zit hier helemaal zin mag

[0:21:02] voorzitter is mijn kernpunt is wel

[0:21:04] hoe gaat de staatssecretaris zorg of beter hoe kunnen wij die staatsssecretaris helpen om te zorgen dat die andere departementen dit gewoon via

[0:21:15] de staatssecretaris moeten doen om hier enige stroomlijning in te krijgen. En nogmaals, ik verwijs naar het onderzoek van de rekenkamer wat we in tweeduizend, eenentwintig hebben besproken.

[0:21:30] Dit alles van de administratieve lasten had ik ook al genoemd.

[0:21:35] En wat er ook nog als argument bijkomt. Voorzitter, het gaat hier niet over kapitale bedragen. Dus hoe kunnen we hier toch echt makkelijker overgaan.

[0:21:46] In mijn motie heb ik in tweeduizend, eenentwintig ingediend. Samen met mijn eenzijdig hebben wij verzocht te onderzoeken hoe de vrije uitkering en het best fonds in overeenstemming kan worden gebracht met de demografische ontwikkelingen, de meerjarige incidentele uitgaven en dat dus onder te brengen in structurele bedragen en ik heb ergens gelezen vraag niet waar dat de resultaten deze zomer bekend worden en mag ik erop vertrouwen dat dit punt en mijn vorige punt van de geoormerkte uitkering allemaal verwerkt gaan worden in de begroting tweeduizend, vierentwintig.

[0:22:24] Voorzitter, tot slot. We hebben steeg het voordeel van de twijfel gegeven betrekking tot het budgetrecht,

[0:22:30] maar de rekenkamer stelt dat zowel de eilandsraad, maar ook de regeringscommissaris zich niet altijd aan een rollen houden

[0:22:39] en dat het financieel beheer nog niet toekomstbestendig is ingericht. Maar wat gaat de staatssecretaris doen of wat kunnen wij doen om de staatssecretaris te ondersteunen dat in ieder geval die rol vast. Heit want die is enorm belangrijk om goede stappen te kunnen maken. Dankuwel. Voorzitter,

[0:22:57] hartelijk dank, mevrouw van den berg. Het gaat vlot is kwart voor vijf. We zijn bijna aan het einde van de eerste termijn zijde van de kamer. Maar ik me ook nog wat zeggen. Voorzitter, mevrouw kamminga

[0:23:10] dankuwel. Dan neem ik bij deze het voorzitterschap over en dan is mijn eerste actie u het woord geven voor uw inbreng namens d zesenzestig.

[0:23:18] Hartelijk dank.

[0:23:19] Voorzitter,

[0:23:21] en ik heb al gezegd hebben want daar decoratie te doen en goedemiddag. Aan de voorzitter, de mensen op de tribune en ook mensen die meekijken

[0:23:30] de staatsssecretaris waar ik mee wilde beginnen. Voorzitter, is dat het een bijzondere week is deze week deze hele week en op één juli in het bijzonder wordt er in het hele koninkrijk extra aandacht besteed aan de start van het herdenkingsjaar over het slavernijverleden.

[0:23:46] In juli is het emancipatie in deze als ik het ken. Kitty koffie doen we het hier in nederland en ook in suriname

[0:23:54] en we zien dat bijna het hele kabinet en de koning door het hele koninkrijk en ook in suriname zal deelnemen aan herdenking en dat is een heel belangrijk signaal en bij een jaarverslag kijken we natuurlijk achteruit naar de verantwoording over het afgelopen jaar. Maar ik heb ook wel wat behoefte om wat fruit te kijken en daar wil ik ook graag voorstellen als eerste mee beginnen.

[0:24:14] Het vooruitkijken hoe wij in het koninkrijk zorgen dat het de positie van mensen die wonen in onze caribische deel van het koninkrijk betere positie krijgen

[0:24:23] vooruitkijken naar het unieke karakter van de eilanden als het gaat om hun economie en de specifieke karakteristieken en hoe we daar zo veel mogelijk kracht uit kunnen halen

[0:24:32] vooruitkijken hoe we vorm kunnen geven aan de diepe wens om nederlandse initiatieven en ondersteunen niet incidenteel zoals eerder door de

[0:24:39] andere collega's werd aangegeven.

[0:24:42] Maar en ook niet relatief maar duurzaam en structureel kunnen maken

[0:24:46] en voor deze fundamentele en andere vragen heb ik een acht punten plan geschreven dat ik graag via deze weg nu aan de staatssecretaris en aan de rest van het kabinet zou willen aanbieden

[0:24:58] en dit plan is opgesteld aan de hand van verschillende indrukken en gesprekken die ik met mensen uit alle delen van het koninkrijk heb gevoerd. Variërend van politici, vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld juristen van studenten en vooral mensen met een warm hart voor het koninkrijk. Ik wil hen dan ook bedanken voor alle input die zij hebben gegeven en ik hoop ook dat ik nog heel veel meer gesprekken met een zou kunnen hebben over het koninkrijk en hoe we het caribische deel nog verder kunnen ondersteunen, want het gaat natuurlijk uiteindelijk om de concrete uitvoering die we eraan geven.

[0:25:33] Ik weet niet of ik het

[0:25:36] hoort het altijd via de voorzitter en de bodem naar de staatssecretaris. Maar in dit geval zit er al naast de staatssecretaris. Ik zag de bodem aankomen. Bedankt daarvoor. Maar laten we pragmatisch zijn

[0:25:47] vind ik ben ik eens. Voorzitter, want voorzitter, de economie, de economie van het caribische deel van het koninkrijk zijn door de kleinschaligheid en het installeren karakter zeer kwetsbaar voor natuurrampen en dat zien we natuurlijk ook op de beleids begrotingen terug, zoals de wederopbouw na orkaan irma tweeduizendzeventien en de wereld wijken wij de economische schokken, zoals de coronapandemie. Dat zien we terug op deze beleid begroting.

[0:26:11] Sinds het aantreden van het kabinet

[0:26:13] lijken de relaties in de tweede helft van tweeduizend, tweeëntwintig te bereiken

[0:26:16] verbeteren.

[0:26:17] Zo zijn er minder vijandigheden over en weer wordt het overleg ook vaker opgezocht.

[0:26:23] De excuses van onze minister-president en erkenning van de nederlandse staat over de rol van het slavernijverleden hebben naar mijn mening hierbij ook geholpen, maar ook de economische kant van extra middelen in navolging van het groei fonds c plus plus garantie regelingen en en miljoen die minister van klimaat voor meer klimaatactie samen met curaçao en sint maarten aruba heeft getekend. Dat zijn bemoedigende signalen van samenwerking volgens een sterk een inclusief en ook een duurzaam koninkrijk, want juist de kwetsbaarheid door de economische schokken zijn dus meerjarenprogrammas mijn mening naar de mening van d zesenzestig erg belangrijk voor het verder ontwikkelen van de economische kansen van de op de eilanden. Denk daarbij aan het dichten van de digitale kloof in het caribische gebied om kansen op het gebied van onderwijs, op het gebied van zorg, gezondheid en economie in de caribische regio te verbeteren,

[0:27:14] en daarnaast is nauwer samenwerken op het gebied van tertiair onderwijs essentieel om kennis en kunde op het eiland te houden en daarover hadden we natuurlijk heb ik al een een motie ingediend en ik kijk ook uit naar de uitwerking hiervan in het najaar.

[0:27:27] Natuurlijk is hier de uitwerking van comply and explain explain een belangrijke factor. Maar daar gaan we het morgen of overmorgen met de staatssecretaris in het debat over hebben. Morgen is het het duizend een beetje deze week. Er staat nog heel veel meer in het plan wat ik net aan de staatssecretaris overhandigde voor een duurzame voor een kleurrijk economie over de bloei knmi over de queeny knmi over de oranjes economie en ik geef u allen ook de kans om te lezen. Ik hoop dan ook dat het kabinet goed naar het plan zal kijken. Deze komen. En straks durft mee te denken aan de toekomst van een sterke inclusief koninkrijk, op basis van de esther geest duurzame ontwikkelingsdoelstellingen, op basis van synergie en op basis van emancipatie tussen alle kracht uit alle hoeken van het koninkrijk. Daar kunnen we veel meer samen optrekken als ze het belangrijker wordt een belangrijke mantra van vertrouwen met elkaar durven uit te spreken. Voorzitter, wil ik nog kort stilstaan bij natuurlijk bij het sociaal minimum. We kijken natuurlijk uit naar de resultaten van de commissie today op één oktober. En zoals de aangenomen moties in de kamer duidelijk maken, hopen we dat de minister voor armoedebeleid het sociaal minimum op het best gewoon heel scherp op het netvlies houdt en ik wilde vooral ook het belang daarvan blijven onderstrepen, want d zesenzestig pleit voor het invoeren van het sociaal minimum in tweeduizend, vierentwintig

[0:28:52] en als ik ook het rapport over de periode voor de afschaffing van de slavernij. Lees met de thierry titel waarom vrijheid niet kan wachten, zoals

[0:29:04] de voorzitter van ons parlement natuurlijk peter snel archief overhandigd kreeg, dan moeten we blijven herhalen dat we ongelijk moeten investeren voor gelijke kansen. Voorzitter, ik zou ook daarom u, maar ook alle woordvoerders van deze commissie zeker aanmoedigen. Om dit interessante rapport is gewoon te bekijken, met name het hoofdstuk. Het debat over de vrijheid is heel interessant met hele interessante passages over de wijze waarop het debat parlementaire debat in achtenveertig, die vijftig plaatsvond over dit kwetsbare onderwerp.

[0:29:39] Voorzitter, ik heb me uitgesproken over meer visie

[0:29:41] met uw onze vervolg s.

[0:29:45] Heeft u een interruptie van mevrouw bush liet groenlinks,

[0:29:48] Dankuwel. Voorzitter, ik heb een vraag over het sociaal minimum. Ik hoor zojuist d zesenzestig zeggen dat ook

[0:29:56] de partij van mevrouw buitenwereld. Dat dat vanaf tweeduizendvierentwintig geregeld is. Nou daar kan ze ons aan haar zijde vinden maar ik heb iets langer dan een maand geleden een motie ingediend die precies hierover gaat. En toen heeft.

[0:30:09] Vestigen, tegengestemd.

[0:30:10] Ik kan mevrouw buiten toelichten hoe dat strookt met de uitspraken die zojuist worden gedaan over toewerken naar een sociaal minimum in tweeduizend, vierentwintig.

[0:30:18] Mevrouw. Wij zijn jazeker.

[0:30:19] Dat is een hele belangrijke vragen die mevrouw bush liet stelde. Ik kan me voorstellen, zodat ook hier tijdens dit debat ook die kansen pakt omdat wij het met het met z'n tweeën ook nog onvoldoende over hebben gehad.

[0:30:30] Het is belangrijk dat je moet discipline betrachten en er is een commissie te delen aan de aan de slag per één oktober. Er is een andere motie aangenomen die nadrukkelijk zegt zorg in ieder geval dat financiële consequenties van invoeren van de van van het sociaal minimum helder op tafel liggen en daar gaan we niet op vooruitlopen. Maar ik blijven persoonlijk als d zesenzestig zeker voor pleiten. Dat betekent dat er als we dus wat dat betreft de resultaten hebben dat het debat later plaatsvindt en dat we dus die uitspraak nu niet zouden hoeven doen zonder dat je dus de financiële consequenties daarvan in de motie heel helder voor op het netvlies hebt dat dat heeft bijgedragen dat dat die keuze is gemaakt met betrekking tot deze stemming, maar het heeft te doen. Laat onverlet. Dat heeft te maken met een duiding van een van een motie en ik hoop ook wat dat betreft tot samenwerking en bondgenootschappen binnen binnen dit huis zoveel mogelijk worden worden aangemoedigd. U weet ook voor voorzitter, het is ook belangrijk dat mevrouw moet je niet. Natuurlijk weet dat ik regelmatig met aan aan zowel de linker als de rechterzijde komt contact over dit onderwerp opnemen om te kijken of we daar eensgezind met elkaar standpunt over kunnen innemen. Dankuwel.

[0:31:41] Ik kijk even naar mevrouw bush liet ze.

[0:31:44] Ja. Voorzitter, een vervolgvraag slechts opmerkingen, want ik vind bondgenootschappen ook ontzettend belangrijk, maar ik vind ook dat we bij de feiten moeten blijven en er werd gezegd dat er vooruitlopend op

[0:31:55] de berekeningen en adviezen geen uitspraken gedaan kunnen worden. Nou wij willen wat wel met de motie. En toen is tegengestemd. Maar binnen dit debat wordt dan wel weer gezegd wij willen en sociaal minimum met tweeduizend, vierentwintig. Er worden wel uitspraken gedaan. Voorafgaand aan de informatie die beschikbaar is. Ik kan het niet stroken. Eerlijk gezegd. Dus kan mevrouw buiten toelichten wat er bedoeld met enerzijds wel in het debat uitspreken dat het er moet komen. Tegelijkertijd zeggen dat ze dat niet wil omdat er geen onderzoek is. Ik snap het eerlijk gezegd.

[0:32:23] Dit mevrouw buiten

[0:32:25] mevrouw bush liet natuurlijk heel erg goed heeft opgelet wat ik de afgelopen afgelopen jaar heb gedaan met mijn inzet is dat sowieso met het instellen van de commissie. Naar aanleiding van de commissie, sociaal minimum in nederland dat de commissie er is gekomen. Ten tweede dat als je kijkt naar het coalitieakkoord dat we de data voor het invoeren van een sociaal minimum naar voren hebben gehaald. Als tweede derde blijf ik gewoon vooral herhalen dat het gaat om samenwerking en bondgenootschap en op het laatste moment een motie indienen zonder dat er ook maar enige poging wordt ondernomen om te kijken wat vinden we ervan. Hoe zorgen we ook dat dat partijen daarin met elkaar ook echt tot een meerderheid komen een duidelijk signaal die die initiatieven zie ik niet van groenlinks en dat vind ik wat dat betreft teleurstellend. Ik heb duidelijk gekozen voor een motie met financiële consequenties in kaart brengen en ik respecteer de vraag en dat is misschien ook anders als je een oppositiepartij want versus een coalitiepartij. Dat begrijp ik ook nog wel het verschil. Misschien dat het meespeelt. Maar wat dat betreft respecteer ik dat het debat in alle intensiteit echt plaatsvindt op één oktober en dat betekent dus voor de begrotingsbehandeling

[0:33:32] dankuwel dan nog een. Tot slot vragen van mevrouw moet je gewoon een hele korte vragen.

[0:33:36] Wat wil d zesenzestig wel of niet? Per één januari tweeduizend, vierentwintig het sociaal minimum.

[0:33:43] Ik denk dat je als je praat over één januari of in tweeduizend, vierentwintig. Dan moet je begrijpen dat het gaat om een complex vraagstuk over de wijze waarop je grote sprongen gaat maken en dat je dus inderdaad moest zorgen dat je op verschillende manieren. Daar kan komen om ervoor te zorgen dat een bestaand zekerheid wordt verbeterd. Want daar gaat het om. Ga je dat doen door middel van het openbaar vervoer verbeteren. Kun je dat doen door middel van andere toeslagen of subsidies versterken of geit alleen maar doen door het wettelijk minimumloon te verhogen en dat laatste hebben wij gezien in de brieven van bijvoorbeeld het centraal dialoog die welke hebben uitvoerig hebben gesproken, maar ook andere sociale partners die aangeven dat het lastig is om alleen maar te kijken naar het wettelijk minimumloon. Maar als je onder de streep hetzelfde effect heb dat namelijk dat je mensen uit de armoede trekt en er bestaat een menswaardig bestaansminimum geeft dan verwacht ik vooruitlopend, maar ik kijk echt op de resultaten van de commissie dat er een advies gaat komen dat het niet alleen maar gaat om één januari. Maar dat er dus verschillende zaken gaan plaatsvinden en soms kan het zijn dat iets op één januari begint

[0:34:56] bijvoorbeeld het verhogen van

[0:34:57] wettelijk minimumloon dankuwel eens mee

[0:35:00] dat ze ze stelt een hele serieuze vraag van daar wil ik ook fatsoenlijk antwoord op geven. Maar ik begrijp dat door moeten gaan. Maar misschien kan ik daarnaast voorzitter zeggen dat ik van mevrouw moest je niet vooral uitnodig om eens kop koffie te drinken en daarover verder het gesprek te voeren.

[0:35:16] Dat is altijd goed. Maar vervolgt uw betoog.

[0:35:21] Voorzitter,

[0:35:22] ik heb er natuurlijk uitgesproken over meer visie met met toekomstperspectief en ben benieuwd hoe we met koninkrijksrelaties mede door dit speciale herdenkingsjaar in staat zijn om aan een nieuw hoofdstuk te beginnen. Dat is eigenlijk mijn belangrijkste wens

[0:35:36] en ik ben benieuwd of in staat en bereid zijn om op basis van ideeën en zelfs dromen voort te geven aan een soort twintig, dertig agenda voor koninkrijksrelaties. Laten we groot denken en klein beginnen en daar natuurlijk vooral ook onze controlerende taak vandaag of de regering bereikt wat zij zich tot doel had gesteld wat ze daarvoor heeft gedaan en of de middelen doelmatig en rechtmatig zijn besteed.

[0:36:00] De rekenkamer geeft een positief oordeel en concludeert dat de financiële verantwoording 's informatie rechtmatig, betrouwbaar en ordelijk is, maar daarnaast plaatst ze ook weer kritische kanttekeningen, zoals eerder door collega's is aangegeven, en opvallend is de kritiek op de financiering van caribisch nederland in z'n algemeenheid met een hoog aandeel bijzondere uitkeringen heeft. Mevrouw van den berg, mevrouw bush liet al aangegeven ten opzichte van de vrije uitkering en bijzondere uitkeringen en een gebrekkige bewaking van de samenhang van van het beleid en hetzelfde rekening houden met de structurele kosten als verbeteringen. Via bijzondere uitkeringen zullen moeten worden gerealiseerd. Daarnaast geven de burgers inderdaad ook van der veen honderd de lokale journaliste die ook hier in de tribune. Vandaag zitten uit nederland en uit het caribisch nederland serieuze signalen dat er inderdaad geen heldere koppeling is te vinden tussen het beleidsdoel de ingezet, ingezet instrument en het resultaat met de positieve ontwikkelingen in gedachten die er inmiddels in gang zijn gezet waarmee ik mijn inbreng begon, vraagt de staatssecretaris op kan reflecteren of en hoe ze bij een volgende verantwoording doelen resultaten inzichtelijk kan repareren kan presenteren, want anders blijft het voor ons wel een enorme uitdaging en is de staatssecretaris bereid om in een volgende beleid begroting meer indicatoren en ook streefwaarde te gebruiken voor bijvoorbeeld artikel vier, zodat we de resultaten voor het bevorderen van de sociaal economische structuur, structuur. Ook feit

[0:37:23] ik beter.

[0:37:24] We kunnen beoordelen. Hetzelfde geldt voor ook inderdaad beleidsdoel met betrekking tot het versterken van de rechtsstaat. Ook daar zijn is veel mistig en lastig te volgen. Dus er geldt eigenlijk hetzelfde voor, want er zijn toch een aantal serieuze signalen dat inderdaad een duurzame verankering van de rechtshandhaving toch te wensen overlaat en vooral nu de onderlinge regeling en de verdere uitvoering van der lans pakketten gestalte krijgt en het bestuursakkoord worden vastgesteld en het ez k beleid voor de uitvoering van het groei fonds wordt uitgevoerd, ben ik benieuwd of we dit ook in de toekomst concreet in het beleid begroting en in de jaarverslagen op impact, op doelmatigheid en doeltreffendheid beter kunnen volgen en misschien heb ik daar een motie op nodig om dat nog wat verder aan te moedigen.

[0:38:12] Nou dat is het voor mij. Voorzitter, ik ben erg benieuwd of een reactie kunnen krijgen van de staatssecretaris. Hartelijk

[0:38:18] dankuwel en voor u helemaal met uw betoog het voorzitterschap overdragen. Heeft u nog een interruptie van mevrouw van der werf cda

[0:38:26] voorzitter, gewoon nieuwsgierigheid vragen krijgen we ook een exemplaar van acht punten.

[0:38:31] Mevrouw leijten. Jazeker. Ik heb er een paar meegenomen verlagen. Maar ik krijg echter zeker. Dat lijkt me daar het gesprek over aan te gaan.

[0:38:39] Dankuwel daarvoor en wij kijken daar naar uit en ik heb ook uw oproep goed gehoord. Specifiek aan mij om het boek goed te lezen en meter verder te verdiepen in de geschiedenis. Voor zover ik dat nog niet gedaan hebt, zeg ik dan tegen mevrouw buiten waar dat gezegd hebbende, geef ik u het woord terug als voorzitter.

[0:39:00] Ja. Dank voor het overnemen. Dat betekent dat we aan het einde van de eerste termijn zijn aan de zijde van van de kamer.

[0:39:08] Ik heb niet

[0:39:09] de gelegenheid gekregen om de staatssecretaris te kijken om te zien hoeveel tijd zou willen schorsen.

[0:39:15] Ja toch iets van vijfentwintig minuten over ook.

[0:39:20] We zijn ruim in een in ons tijd. Dus laten we tot tot half zes schorsen. Daarmee schors ik de

[0:39:28] vergadering

[1:10:10] moet

[1:10:13] is nog geen goede avond, nog steeds. Goedemiddag. Einde van de dag. Ik heropen deze dit wetgevers overleg van de vaste commissie voor koninkrijksrelaties waarin we natuurlijk het jaarverslag en slot wens van een koninkrijksrelaties in het best fonds tweeduizend, tweeëntwintig

[1:10:29] bespreken. We hebben de inbreng aan de zijde van kamer gehad met de woordvoerders. Ik geef graag het woord aan de staatssecretaris voor haar reactie en antwoorden

[1:10:42] graag met de opmerking toch ook toch in verband met de tijd of korte vragen stellen en dat we dan toch weer met de formule van in principe vier dat ik strenger zou moeten zijn als het toch uit de hand loopt. Maar in principe vier losse vragen weer als er korte vragen kunnen worden gesteld. Geef als eerste het woord aan de staatssecretaris.

[1:11:03] Ja. Dankuwel voorzitter

[1:11:06] en allereerst natuurlijk voor iedereen die meekijkt vanuit het caribisch deel van het koninkrijk van die good morning goede morgen. Het is nog net. Goedemorgen. En hier natuurlijke goede middag. We kijken vandaag naar het jaarverslag en de slot werd van het begrotingshoofdstuk vier koninkrijksrelaties in het best fonds en dat geeft ook de gelegenheid om wat terug te kijken op de eerste anderhalf jaar dat ik als staatssecretaris koninkrijksrelaties aan het werk ben geweest.

[1:11:34] Coalitieakkoord heeft een kort en krachtig doel gesteld. We willen de toekomst van alle inwoners van het hele koninkrijk verbeteren

[1:11:41] en die taak heb ik net zoals de rest rest van het kabinet natuurlijk met veel toewijding opgepakt in de volle overtuiging dat als we beter samenwerken. Als we met elkaar aan de slag gaan dat we dan het beste kunnen bereiken voor alle inwoners van de eilanden.

[1:11:56] Maar het is ook een toewijding die rekenschap geeft van de schandvlekken uit ons gedeelde verleden en de grote impact die het slavernijverleden nog steeds heeft op alle eilanden

[1:12:06] en ik kom daar later graag op terug als ik het heb over de excuses die gemaakt zijn op negentien december en de start van het herdenkingsjaar slavernijverleden op één juli aanstaande zaterdag

[1:12:19] in mijn bezoeken aan het caribisch deel van het koninkrijk heb ik veel gezien en ook gezien hoeveel verschillen er zijn tussen de zes eilanden. Maar natuurlijk vooral ook veel overeenkomsten. De veer veerkracht van bewoners hartelijkheid, gastvrijheid, creativiteit en innovatievermogen en de wil om samen te werken aan het verhogen van de welvaart van en het welzijn van alle inwoners. Het versterken van de economie zorgen dat die robuust en duurzaam is en zeker ook het optimisme om aan het werk te gaan om nieuwe uitdagingen zoals klimaatverandering aan te pakken.

[1:12:55] Er is veel trots op de diverse gekoesterde taal natuur, cultuur die het koninkrijk rijk is en het is fijn om te zien dat we aan met elkaar aan het werken zijn aan verbeteringen vanuit een periode die natuurlijk lastig begon een aantal van de leden van de kamer heeft er iets over gezegd. De pandemie heeft een grote impact gehad in het noordelijke gedeelte van het van het van het caribisch gebied natuurlijk ook de orkanen, maar we zien dat we vanuit die periode weer op weg zijn naar opbouw en dat hebben we ook gezien in de cijfers van de afgelopen periode

[1:13:32] wat van belang is als het gaat over de eilanden van caribisch. Nederland is dat we in het coalitieakkoord hebben gewerkt aan

[1:13:39] ervoor te zorgen dat hij dat die eilanden gelijkwaardig deel van nederland zijn het verbeteren van de levensstandaard als een belangrijk belangrijke stap. We werken aan het zorgen dat het sociaal minimum wordt aangepakt. Er is veel geld structureel dertig miljoen uit het regeerakkoord ingezet en ze extra geld gekomen voor natuur en milieu. Er is gezorgd dat er weer gewerkt kan worden aan hun terugkeer van de democratie op stage en er zijn heel veel wetsvoorstel in consultatie gegaan, zoals vorige week bijvoorbeeld de herziening van de zogenaamde wolbers en vind best maar zeker ook de wet voor gelijke behandeling

[1:14:16] en daarna en ik probeer daarmee mijn inleiding af te ronden. Voorzitter, natuurlijk voor de drie landen

[1:14:22] waar heel erg hard gewerkt is aan het zorgen dat we op basis van een onderlinge regeling op basis van vertrouwen met elkaar werken aan het van het invullen van hervormingen die noodzakelijk zijn om de economie van de landen verder te stimuleren, om te zorgen dat er ruimte is voor te investeren in de noodzakelijke aanpak van armoede, het verbeteren van het onderwijs, het zorgen dat duurzaamheid aan de orde is en dat doen we natuurlijk ook met zoveel mogelijk gezamenlijk op basis van goed inzicht in wat er nodig is en de en natuurlijk vooral het realiseren van die zogenaamde lands pakketten. Verder is het van belang dat we hebben aangegeven dat voor de landen er nu extra middelen ter beschikking zijn gekomen met het nationaal groeifonds en de regeling voor duurzame energie sde plus plus om daarmee te zorgen dat ook geïnvesteerd kan worden in het het mogelijk maken van de energietransitie en het versterken van het verdien vermogen.

[1:15:19] Daarnaast is natuurlijk een goed functionerende rechtsstaat ontzettend belangrijk en daar werken we ook samen met de landen heel hard aan en ik zal daar in de beantwoording van de vragen die gesteld zijn ook nog verder op terugkomen.

[1:15:31] Ik ben ontzettend blij dat we in dit debat kunnen terugkijken. Maar natuurlijk moeten we ook vooruitkijken en daar is natuurlijk zeker ook aan de orde dat we op basis van het rapport van de algemene rekenkamer zorgen dat we op basis van de beleids doorlichtingen die we gaan doen aan het werk blijven om steeds weer stappen vooruit te zetten en te verbeteren natuurlijk in de komende in het komend jaar gaan we verder werken aan die sociaal economische hervormingen in den lande der lans pakketten. Het bereiken van comply or explain in in caribisch nederland. Om daarmee gelijkwaardige deel van het land te zijn op basis van nieuwe bestuurlijke afspraken vooral ook zorgen dat de samen met de nieuwe nieuwe bestuurscollege en de eilandsraad weer stappen verder zetten. En natuurlijk en dat is niet onbelangrijk. Ook met elkaar stilstaan bij dat verleden. De herdenking van het slavernijverleden begint één juli van ditjaar

[1:16:29] dit weekend. De minister-president heeft op negentien december excuses aangeboden. Er zijn toezeggingen gedaan aan alle eilanden en het zal ook in ons aller belang zijn dat we in de komende tijd ervoor zorgen dat we samen uit voering geven aan die toezeggingen en een van de stappen die we daarin zetten is natuurlijk het zorgen dat middelen ter beschikking staande. We hebben daar ook afgelopen week een brief naar de kamer gestuurd om aan te geven wat we precies aan het doen zijn en ook vooral precies aan het doen zijn op de eilanden, maar niet in de laatste plaats zullen ook de leden van het kabinet aanwezig zijn op

[1:17:07] de eiland van van in het caribisch deel van ons koninkrijk en in suriname en ik zal zelf de drie bovenwindse eilanden bezoeken op die zaterdag in juli om daarmee ook de herdenking

[1:17:19] bij de herdenkingen daar te zijn

[1:17:22] en daarmee hopen we natuurlijk vooral ook een goede eerste stap te zetten in het invullen van onze afspraken in de komma of beter gezegd de alles wat we hebben afgesproken om te doen na

[1:17:36] de komma.

[1:17:38] Ik wilde voorstellen. Voorzitter, dat ik antwoord geven op de gestelde vragen aan de hand van een viertal blokjes, een over financiering en het jaarverslag eentje over de tekortkomingen bij esch is ook caribisch nederland eentje over steeg en eentje over een aantal andere onderwerpen die

[1:18:00] eigenlijk niet in deze drie blokjes passen. Maar toch nog best een vrij stevig blok zijn. Dus ik probeer daar zo snel mogelijk doorheen te gaan, maar vooral ook echt antwoord te geven op de gestelde vragen

[1:18:13] en dan wilde ik beginnen met het stuk van

[1:18:16] van de financieringen en dat gaat in eerste instantie over dat onderwerp van dat gesteld door eigenlijk zowel cda groenlinks als d zesenzestig over die balans tussen zeg maar het de vrije uitkeringen en de bijdrage die aan de eilanden van caribisch nederland worden gegeven vanuit de departementen

[1:18:42] en ik denk dat het heel erg belangrijk is en daar ben ik het zeer met met degene die de vraag steeds hebben gesteld. Eens dat het ontzettend belangrijk is dat als je zo'n eiland op een goede manier wil besturen dat je van tevoren weet welke middelen ter beschikking zijn en dat die middelen ook zoveel mogelijk structureel zijn voor taken die structureel zijn

[1:19:01] en wat wij vanuit het ministerie aan het doen zijn om dat voor elkaar te krijgen is eigenlijk een paar stappen

[1:19:09] als eerste doen we op dit moment een onderzoek naar hoe groot of hoe hoog de vrije uitkeringen moeten zijn. Dus als je weet wat de taken zijn die ieder eiland moet doen. Dat noemen we ook wel de eilanden lukken taken. Dan kun je op basis daarvan ook bepalen wat je aan middelen nodig hebt en is het idee dat we op basis van het onderzoek kunnen zorgen dat dat op basis daarvan die hoogte van die vrije uitkering ook structureel goed wordt ingeregeld,

[1:19:35] zodat de bestuurders van de eilanden en de eiland raden weten wat ze ter beschikking hebben. Daarnaast is het zo dat we ook aan het werk zijn om te zorgen dat we die uitkeringen die ook wel structureel zijn vanuit de verschillende departementen zoveel mogelijk proberen te bundelen. We zien nu al de eerste stappen. Er zijn al departementen die ervoor gekozen hebben om hun middelen toe te voegen aan de vrije uitkeringen, zodat die onderdeel worden van die structurele budgetten. Maar wij zijn ook aan het kijken naar hoe we ervoor kunnen zorgen dat er zoveel mogelijk die middelen ook bundelen, zodat er ook duidelijkheid is voor de voor de eilanden over welke middelen ter beschikking hebben. Er zal altijd nog wel projectfinanciering zijn, omdat er soms ook individuele projecten zijn dan is het overigens ook weer van belang en dat is ook een van de punten die werd genoemd, dat dan ook niet alleen maar geld is voor het project, maar ook voor het beheer daarna dus niet alleen maar voor het bouwen van een installatie, maar ook voor beheer en onderhoud ervan, maar wij proberen dat zoveel mogelijk te bundelen,

[1:20:34] zodat voor honderd procent lukken. Maar ik denk niet dat dat zeker niet in eerste instantie aan de orde is. Maar nogmaals dat is wel ons streven. Dus een vrije uitkering die het mogelijk maakt om alle structurele landelijke taken ook te financieren. Daarnaast zoveel mogelijk te bundelen en daarnaast ook te kijken hoe we als er sprake is van projectfinanciering ook steeds de

[1:20:56] de structurele bijdrage die daarvoor of die daarbij hoort ook ook aan te geven.

[1:21:02] Er was dan ook de vraag of we dat allemaal kunnen regelen in de komende begroting en dat zal nog wel lastig zijn. Dus de eerste stappen kunnen we zeker zetten. Ook al in de begroting voor voor tweeduizend, vierentwintig, maar er wat meer fundamentele verwerking, bijvoorbeeld van de resultaten van het onderzoek naar de vrije uitkering zal in de begroting. Daarna moeten worden gedaan.

[1:21:23] Maar nogmaals, we gaan ons ons best doen om ook al zoveel mogelijk in in de volgende begroting mee te nemen van die bundeling helderheid en het zorgen dat ook middelen ter beschikking staan. Maar dat uit het onderzoek zelf komt te laat of de uitkomsten daarvan om die ook al in de begroting van volgend jaar mee te nemen.

[1:21:46] De secretaris volgens

[1:21:48] meekijken het signaal voor een interruptie van mevrouw van der werf van bergen.

[1:21:52] Dankjewel. Voorzitter, want nogmaals die motie van marijnissen duur van twee jaar geleden. Dus dan denk ik je nogmaals het zijn geen eilanden met met miljoenen inwoners van hoe moeilijk moet dit zijn

[1:22:07] en wat kan er dan nog anders in de voorjaars begroting gecorrigeerd worden, zou ik heel benieuwd naar zijn

[1:22:14] en ik zou ook dan van de staatsssecretaris willen weten. Ik zei net al vijftig procent had hier in de rekenkamer niet dat van steeg zien dat vijftig procent van de uitkeringen is dus niet structureel. Maar voorzitter, wat er ook nog bijkomt, is het volgende plaatje

[1:22:31] dat er dus nog heel veel niet gebruikt is. Dus ik ben ook heel benieuwd wat de staatssecretaris gaat doen met alle geoormerkte bedragen die nog niet gebruikt zijn die dus wel beschikbaar gesteld.

[1:22:45] De staatssecretaris

[1:22:47] zijn een beetje twee vragen dus het eerste gaat over nogmaals, we zijn het eens dat het heel belangrijk is. Ik ben het eens met mevrouw van den berg dat het heel belangrijk is om goed en helder,

[1:22:59] helder gestructureerde begroting te hebben dat het helder moet zijn voor de eilanden dat je als je structurele taken heb dat er ook structurele vinger financiering voor ter beschikking wordt gesteld, zodat je het werk goed kan doen en zodat je daar ook op kunt voorbereiden en kunnen zorgen dat je voldoende mensen in dienst hebt enzovoort enzovoort. Om dat werk te doen

[1:23:19] die verhoging van afgelopen jaar is ook wel een beetje uitzonderlijk eventueel te maken met het feit dat we natuurlijk die extra enveloppe hadden die in het coalitieakkoord is georganiseerd. Dat geld is inmiddels is onderdeel van de structurele begrotingen en we zullen we zullen waarschijnlijk zien dat we dit jaar alweer een betere verhouding zien tussen zeg maar die incidentele middelen en de structurele middelen. Maar los daarvan. Wat we aan het doen zijn is dus zorgen dat dat onderzoek naar de vrije uitkering zo snel mogelijk wordt afgerond dat we daarna gaan zorgen dat we samen met de departementen met mijn collega's een kabinetsreactie maken en zorgen dat we die voor verwerken in de begrotingen. Maar nogmaals daarvoor is de begroting vierentwintig

[1:24:05] te vroeg

[1:24:08] en dat moet u dan structureel doen vanaf de begroting of met ingang van de begroting van vijfentwintig

[1:24:15] en dat gaan we ook doen. De vraag die u stelde de andere vraag die u stelt dus wat gaat u doen met de middelen die nog over zijn. Daarom moeten we natuurlijk met de met de eilanden zelf ook hierover in gesprek. Een van de grote thema's is toch steeds ook weer uitvoeringscapaciteit. Een andere vraag is of er ook in door door een aantal van u over gesproken. Wat gaan we doen om dat te versterken? Dat is ook een van mijn grootste uitdagingen voor de komende tijd namelijk zorgen dat er als er middelen zijn ook straks mensen zijn die het werk kunnen doen en daar ben ik met de eilanden ook hard aan het werk om dat om daarmee om daar een oplossing voor te vinden, zodat er ook daadwerkelijk middelen kunnen worden uitgegeven.

[1:24:57] Daar zitten een vervolg

[1:24:58] vraag. Mevrouw van den berg cda.

[1:25:01] Ja. Voorzitter

[1:25:04] microfoon.

[1:25:07] Ja. Voorzitter, want de staatssecretaris zegt van ja, we moeten kijken wat we met de rest van die geoormerkte uitkering kunnen doen, ook vanwege de capaciteit xl. Juist die geoormerkte uitkering en zorgen voor heel veel administratie. Als er dan toch een positieve stap gemaakt worden door die andere departementen, dan kunnen ze ook één keer zeggen. Wij stellen dit ter beschikking zonder een hele lading van administratie en we geven dat gewoon aan deze staatssecretaris om te kijken hoe ze dat in in goed kan verdelen en kan kan toepassen. Want ik zie het nu toch als dat er heel veel geld op de plank blijven liggen omdat de eilanden niet de capaciteit hebben om alle administratie te doen en dat vind ik echt wel nou wel erg verdrietig. Moet ik zeggen

[1:25:59] een ingewikkeld. De staatssecretaris.

[1:26:02] Dat maakte. Ik denk overigens niet dat het zo is dat het de administratieve last te maken dat sommige middelen niet worden uitgegeven. Kijk wat we weten is is dat sommige gemeenten die niet worden uitgegeven in het jaar waarin ze worden worden ter beschikking gesteld, omdat het vaak pas heel laat in het jaar is en dan het eigenlijk niet meer lukt om dat te doen.

[1:26:22] Dat probleem moet u proberen te tackelen door inderdaad meer die die begroting structureel te maken enzovoorts enzovoorts is dat is precies waar we mee aan het werk zijn. Kijk het is natuurlijk wel zo dat hij dat die middelen ter beschikking zijn gesteld voor een bepaald doel. Dan kun je niet zomaar zeggen we stoppen in een podt. En dan zien we daarna wel waar we het aan uitgeven. Daar gaat algemene rekenkamer natuurlijk niet mij niet in mee. Althans daar ga ik vanuit. Ik kan niet voor hen spreken, maar de kern is is nogmaals, we zijn op weg naar hetzelfde doel, namelijk ervoor te zorgen dat we structurele financiering kunnen regelen dat de goede uitvoeringscapaciteit kunnen regelen voor voor op de op de eilanden, zodat mensen ook het werk kunnen doen wat gedaan moet kunnen worden. Maar dat gaan we niet in één jaar zomaar opgelost krijgen. Wij hebben we helaas nog wel even wat tijd voor nodig. Nogmaals, we willen proberen om op basis van het onderzoek wat nu gedaan wordt

[1:27:15] in de komende tijd te zorgen dat we dat met ingang van de begroting van vijfentwintig. Ook kunnen doen.

[1:27:23] Secretaris vervolg. Ja klopt klopt. Dus de staatssecretaris vervolgd. Ja

[1:27:30] dan was er een een vraag van van groenlinks van mevrouw bouchibti over

[1:27:40] de verantwoordingsstukken en kun je dat niet nog weer beter aan elkaar koppelen in het kader van onder andere de vraag die gesteld werden aan de deelnemers aan de veel honderd

[1:27:50] wat wij hebben gedaan bij het jaarverslag van koninkrijksrelaties is voor u voor de kamer een totaaloverzicht toevoegen van alle rijkste uitgaven aan caribisch nederland onderverdeeld aan per departement. Verder hebben we ieder departement gevraagd een bijdrage, een bijlage op te stellen waarin de uitgaven verder worden gespecificeerd

[1:28:11] en volgens mij is dat ook geeft dat er juist ook het inzicht. Dus de departementen geven aan wat zij uitgeven en waaraan als het gaat over hun bijdrage aan caribisch nederland en wij maken wel een totaaloverzicht om te laten zien wat er wat er ook aan totaal aan middelen ter beschikking is gesteld en volgens mij kunnen we daarmee een goed beeld laten zien voor wat er voor wat er ook gebeurt in welke middelen worden uitgegeven.

[1:28:38] Dan was er

[1:28:40] de vraag van mevrouw kamminga en die gaat niet over caribisch nederland maar over de landen en de stand van zaken rondom de herfinanciering van de lening covic leningen.

[1:28:54] Wij zijn sinds begin van ditjaar met de landen in overleg over de herfinanciering. De lening lopen af op tien oktober aanstaande en dat betekent dus dat we ruim voor die tijd inzicht moeten hebben in in hoe we de herfinanciering vorm gaan geven

[1:29:10] en we hebben aan de landen gevraagd om voor één juli aan te geven hoe zij er hoe ze dat zelf zouden willen inrichten. We hebben gevraagd

[1:29:19] wat hun aflossing capaciteit is gebaseerd op reguliere uitgaven, reguliere inkomsten de wens om te investeren in de komende jaren en er ook meerjarige doorkijk voor te geven natuurlijk ook naar een schuld quote te kijken en het afbouwen ervan en ik zal in de komende dagen wanneer ik op de drie eilanden zal zijn. Dus ik ben. Ik heb overleg met zowel sint maarten aruba en curaçao. Dan hoop ik wat meer inzicht te krijgen in in hoe zij daar staan. Sommigen hebben wat informatie aangeleverd, maar nog niet iedereen en het is van belang om te kijken hoe ver we staan en ik hoop in dat overleg wat verder te komen.

[1:29:58] Ik zal u na die overleggen overigens graag informeren over de stand van zaken

[1:30:03] en er was nog een vraag over de relatie die dat heeft met caribisch nederland. Maar die is er natuurlijk niet, want deze lening gaan echt over de landen.

[1:30:11] Daar zitten ze nog een vraag van kamminga.

[1:30:15] Dank voor die toezegging van die terugkoppeling. Dat stel ik zeer op prijs een denken dat ik ook namens mijn collega's spreken over de beste altijd meer op voorzien we daar nog iets extra's en misschien nog een extra stappen. Want uiteindelijk was er context waarin de vraag zal ik snap de verwarring. Er was veel meer van dat er toch veel op de landen afronden net zo goed de beste met de stijgende energieprijzen eilanden ook heel afhankelijk van import. De transportkosten stijgen. Dus ik zou me in die context is goed kunnen voorstellen. En daar ben ik ook blij mee en dat er weer ruimte geboden wordt om te spreken over herfinanciering op de landen en daarnaast zal mijn vraag ook op worden. Er is er nog iets extra's

[1:30:52] voorzien richting de best.

[1:30:56] De staatssecretaris. Er is er is nog niet iets extra's voorzien wat wel aan de orde is, is natuurlijk dat onderzoek naar sociaal minimum. Wat een belangrijke stap is, waarna we moeten invullen hoe we het gat dat er waarschijnlijk is tussen de huidige situatie en dat sociaal minimum zowel uitkeringen als minimumloon moet worden gedicht. Daar is de minister van hp van armoede en

[1:31:22] en participatie en pensioenen en ikzelf natuurlijk hard aan het werk om te kijken hoe we dat kunnen invullen. Op dit moment is er denk ik. En dat is ook wel denk ik. Dit punt wat mevrouw van den berg. Eerder maakte is het niet zo dat er voor allerlei projecten en trajecten geen middelen ter beschikking zijn voor de eilanden van caribisch nederland. Waar gaat het er vooral omdat we kunnen kijken naar hoe we met elkaar

[1:31:46] de vooral de capaciteit en de uitvoeringscapaciteit kunnen versterken om ook aan het werk te gaan.

[1:31:53] Ik ga dan naar de vraag van mevrouw buiten over de indicatoren van de begroting

[1:31:58] en het is zeker belangrijk om doelen en resultaten scherp te stellen, zodat we met elkaar goed kunnen spreken om over wat wat is nou precies wat we willen bereiken. Hoe krijgen we dat voor elkaar. Hoe meten we dat ook en dat is niet altijd even makkelijk maar één van de redenen waarom we daar ook wel verder in willen duiken

[1:32:18] is op basis van het het beleidsonderzoek dat wordt gedaan. De doorlichtingen die we zullen worden gedaan voor artikel vier en vijf van de begroting. En dan gaan we daarmee ook kijken in die doorlichting hoe we nog verder kunnen verscherpen in het aangeven welke indicatoren en doelen indicatoren wenselijk zijn om daarmee te zorgen dat we dan ook weer een verdere stap inzetten.

[1:32:46] Dus ikzelf vooral ook ervoor zorgen dat in die beleids doorlichtingen deze dit element goed wordt meegenomen, zodat we daarmee ook op basis daarvan eventuele aanpassingen kunnen kunnen maken in de komende tijd.

[1:33:03] Dan was er nog een vraag van mevrouw kamminga over de

[1:33:07] onvolkomenheden in de bij szw. Dat is binnen er rivm

[1:33:15] die onvolkomenheden zijn geconstateerd bij de wet ongevallenverzekering, ziekteverzekering, algemene ouderdomsverzekering en algemene weduwen en wezen uitkering.

[1:33:25] En wat er wordt gedaan op dit moment door het ministerie van szw is dat we dat er een onderzoek wordt gedaan en ook wordt gekeken wat er wat er moet worden gedaan om te zorgen dat dit dit punt deze onvolkomenheid kan worden weggenomen en daar een zal worden gewerkt. Dus ook aan de oplossingen voor zowel korte als lange termijn. Dus er wordt er is veel aandacht voor deze onvolkomenheid en ook om die in de komende tijd op te lossen.

[1:33:58] Ik zou graag even willen vragen of mevrouw kwam ik ga even voorzitterschap overnemen

[1:34:04] van uw vraag. Uiteraard, mevrouw, mevrouw. Wij zijn namens d zesenzestig heeft interruptie.

[1:34:09] Dank

[1:34:11] dank ook staatssecretaris dat zij ook tussen het beeld ook herkend zoals het ook wordt geschetst in de verantwoordingsstukken dat het het specifieke karakter van van doelen meetbare resultaten gewoon vanuit deze commissie heel moeilijk zijn te volgen en steeds groeiende mate moeilijk zijn te volgen, ook vanwege natuurlijk caribisch, nederland en

[1:34:31] doelen die worden in gevlochten bij bij andere ministeries blijft blijft het lastig om te kijken van hoe doelmatig en doeltreffend is het nou want het blijft natuurlijk twee, drie kleine

[1:34:42] bijzondere eilanden die veel bij onder onze aandacht worden wordt gebracht,

[1:34:48] begrijp ik de toelichting van de staatssecretaris zodanig dat zij bereid is om bij zeg net zoals al eerder aangaf. Tweeduizend, vierentwintig is te snel. De beleids doorlichtingen komt eraan. Maar om bijvoorbeeld beleid begroting tweeduizend, vijfentwintig te zorgen dat die indicatoren die streefwaarde en de impact die specificaties nadrukkelijker worden worden meegenomen, zodat ook anders met betrekking tot de hervormingsagenda. Alles met betrekking tot het groei fonds ook veel beter voor ons is te volgen van wat levert het op. Wat doet het is ons beleid effectief is. De inzet zijn de inzet van de middelen doen ze wat ze beogen

[1:35:26] dankuwel. Ik ga je hun eigen oproep in het begin om de vragen kort houden er staatssecretaris.

[1:35:33] Ja. Dankuwel. Voorzitter, wat wij willen doen voor wat betreft. Ik heb het hier over de begroting of de inzet van bzk is ook omdat daar die die begrotings doorlichtingen op dit moment lopen om te bezien hoe we dat kunnen doen. Ik weet niet of dat voor de hele breedte ook mogelijk is, maar wij gaan in ieder geval kijken voor onze eigen begroting om te zorgen dat we daar helder zijn over wat zijn nou precies de doelstellingen indicatoren en hoe kunnen we meten wat het effect van beleid is? Als u vraagt van wat is het effect van het beleid van het groei fonds. Ja dan zit dat dit weer op een ander begrotingshoofdstuk en ik denk dat het goed is dat dat dan ook daar wordt meegenomen. Maar als het gaat over de inzet van onze eigen departement. Dan dan zijn we zeer bereid om te kijken hoe we dat kunnen verbeteren in de komende

[1:36:22] een vervolgvraag van mevrouw buiten zesenzestig,

[1:36:24] omdat de staatssecretaris heel concreet ingaan op de groei fonds dat het bzk bij het ministerie van ez k zou worden. Dacht ik begrepen. Maar misschien kan de staatssecretaris corrigeren. Ik dacht te hebben gelezen dat een deel van de middelen die specifiek bedoeld zijn voor het goede fonds uit groei fonds worden onttrokken en beschikbaar worden gesteld aan bzk en als dat zo is, dan betekent dat het dus wel degelijk binnen het domein van koninkrijksrelaties komt. Maar heb ik het verkeerd begrepen.

[1:36:48] Dus zolang dankuwel

[1:36:50] dat dat is de bedoeling. Dat is niet gebeurd. Zodra dat is, kunnen we dat meenemen.

[1:36:57] Dankuwel. Goed dat het opgehelderd is. Dan geef ik u het voorzitterschap terug.

[1:37:00] Dan

[1:37:02] dank. Voorzitter. Ik geloof dat dank dat het voorstel heeft overgenomen. Ik neem het terug gelopen. Staatssecretaris ook bij het einde van dat hoekje was en vervolgt met een nieuw onderdeel met betrekking tot tot se zo caribisch nederland.

[1:37:18] Ja precies en dat gaat inderdaad over de onvolkomenheden die daar zijn die onvolkomenheid bestaat al een tijd inderdaad sinds tweeduizend veertien. Maar het is niet zo dat er niet al heel veel werk is gedaan om die onvolkomenheid ook al

[1:37:33] de op te lossen.

[1:37:34] Het eventueel een tijdje geduurd. Maar er is zeker ook in de laatste periode veel aandacht voor en de laatste stappen van het verbetertraject om te zorgen dat deze onvolkomenheid wordt opgelost, zullen ook in de loop van dit jaar worden afgerond. De rekenkamer geeft aan dat zij.

[1:37:54] Wij vinden dat er ook echt daadwerkelijk voortgang is geboekt. We hopen dan ook maar dat is dan natuurlijk aan de rekenkamer dat daarmee de onvolkomenheid ook definitief kan worden opgelost. Maar nogmaals, we gaan op weg

[1:38:09] of we zijn op weg naar de laatste verbeter stappen die we ditjaar willen afronden binnen s s o c. En

[1:38:18] daar waren verschillende van u die daar vragen over hebben gesteld.

[1:38:23] En dan ga ik door naar de vraag van

[1:38:30] de de vraag van het cda of er een tussenrapportage kan komen over deze tekortkoming.

[1:38:36] Misschien is het goed om te weten dat we dit verbeterplan loopt tot het einde van ditjaar. Ik denk dat het en op uiteraard volgend jaar wordt er weer opnieuw door de rekenkamer ook gekeken of de onvolkomenheid ook is verdwenen of of dat er werk genoeg is gedaan om dat voor elkaar te krijgen.

[1:38:53] Ik denk dat het wat dat betreft niet echt handig is om nu ook alweer zo'n tussenrapportage te doen. Wat mij betreft is het vooral van belang dat we nu focussen op die verbeteringen

[1:39:02] en dat we want want tegen de tijd een tussenrapportage dan zijn we nog niet klaar. Als we aan het eind van het jaar zijn komt de rekenkamer. Dus ik denk dat de eerste rapportages die de rekenkamer. Dan kan doen. Het meest wenselijk is om ook daadwerkelijk te zien of er sprake is van van het oplossen van deze van deze onvolkomenheid.

[1:39:22] Staatssecretaris en is een derde interruptie van

[1:39:24] mevrouw de voorzitter, want ik zet dan ook maar even mijn pet op die ik als eerdere keren als rapporteur bij vws heb gehad en daar hebben dezelfde problematiek en daar doen we wel aan tussenrapportages en ik vraag de tussen kijk die rekenkamer komt ergens volgend jaar mei pas weer met zijn rapport en mijn vraag is dus of er eind van ditjaar dat de ordedienst rijk en tussenrapport kan doen. Dus het gaat me niet om dat ik dat morgen moet moet hebben.

[1:39:55] Het is goed dat de acties zijn ingezet. Maar ik heb er toch wel behoefte aan dat we eind tweeduizend, drieëntwintig nog wat krijgen en niet tot mei tweeduizend, vierentwintig hoeven te wachten om te kijken of het beter gaat. Want voorzitter, ik ben over het algemeen best wel geduldig op dit soort terreinen. Maar ik vind dit dit is gewoon echt een bedrijfsrisico qua lekkage

[1:40:17] mevrouw van der werff vraagt toch iets scherper vinger aan de pols met de voortgangsrapportages. De staatssecretaris.

[1:40:23] Ik ben even op zoek naar wat wat helpt. Kijk. Het punt is natuurlijk dat de verbeter stappen moeten worden gezet. Daar mensen moeten aan het werk en er is ook wat extra. Er wordt in de laatste tijd op ingezet. Ook in personele ondersteuning om te zorgen dat dit probleem wordt opgelost, want ik ben het met u eens. Dit loopt al veel te lang. Er moet ook daadwerkelijk worden opgelost. De vraag is een beetje als de heer gaat langskomen aan het eind van het jaar is het ook weer aan het eind van het jaar.

[1:40:49] Maar wat ik wel kan doen. Is u aangeven welke stappen wij gaan zetten in de komende tijd is wat noemde laatste stappen zijn. Daar zou ik u een brief over kunnen sturen. En en ook aan het eind van ditjaar daar iets meer over vertellen over wat er bereikt is. Een studie van de heer heeft niet zoveel zin aan het eind van het jaar. Want dan is het eigenlijk hoeverre daar hebben we het over dezelfde periode als waarop ook de algemene rekenkamer gaat kijken. Maar wat ik ben nogmaals wat ik wel kan doen is zorgen dat u inzicht krijgt in stappen die er gezet moeten worden, zodat er ook even vinger aan de pols is over wat er in de komende tijd gaat gebeuren.

[1:41:25] Mevrouw van via is dit een beetje met de slager die zijn eigen vlees keurt. Dat is mijn probleem. Dus als het ministerie. Ik kan wel zeggen dat deze stappen moeten worden gemaakt. Maar ik vind het prettig als we dan even wat wat ik heb in een ander debat al mijn voormalige collega's mona keijzer aangehaald. De mens is geneigd tot het goede, maar het helpt als er een paar ogen meekijken en dat zou ik hier dus ook eigenlijk zeg ik dan is de ergens even een externe check die dan ook kan kijken van tikkende box en die dingen moeten nog gebeuren. En nogmaals, het gaat mij er niet om dat ik hier poesje wil zijn. Maar ik maak me wel zorgen over dit onderwerp.

[1:42:06] Misschien vinden we toch wel, mevrouw van der burg staat.

[1:42:10] Dit is. Dat heeft de rekenkamer gedaan. Dus de rekenkamer heeft gezegd dit is nog wat er niet goed is. Dit is nog wat er moet gebeuren. Dus volgens mij is dat helder. Wij kunnen aangeven. Dit is ook wat we aan het doen zijn. Maar nogmaals te check erop zit toch eigenlijk vooral bij de rekenkamer en en daar daar is het belangrijkste controle achteraf.

[1:42:29] Nogmaals, wij wij weten wat we moeten doen. Dus dat heeft de rekenkamer natuurlijk helder aangegeven in in haar rapport is. Het is niet zo dat het onduidelijk is ofzo. Wat er moet gebeuren.

[1:42:40] Punt

[1:42:42] dank. Ondertussen heeft de staatssecretaris geen interrupties meer. Helaas. En ik ga ook streng zijn. Gelet op de tijd. Maar er is wel een toezegging gedaan dat de staatssecretaris bereid om de kamer te informeren over de stappen die worden ondernomen om het probleem op te lossen. Dus dat is heeft u in ieder geval binnen het van der werf

[1:43:00] staatssecretaris vervolgd

[1:43:03] dankuwel en dan is het blokje station. Ik moet eerlijk zeggen. Het is sint eustatius natuurlijk maar iedereen zich eigenlijk wel station.

[1:43:13] Er waren een aantal vragen over over dit mooie eiland in het eerste was eigenlijk over de vraag waarom de een beroep hebben gedaan op artikel twee punt zevenentwintig van de comptabiliteit. Zweth om geld ter beschikking te stellen voor het oplossen van de problemen van de klif.

[1:43:30] En wat ik denk dat belangrijk is is dat er op tien februari. Een van het openbaar lichaam een hulpverzoek is gekomen in in het kader van de klif

[1:43:41] en dat was vooral omdat er sprake was van een paar acute problemen die zijn ontstaan en het verzoek werd gedaan om in de begroting met een begroting en een plan van aanpak.

[1:43:53] Ik heb daar in een verzamelbrief uw kamer ook over geïnformeerd en het eerste mogelijkheid om ook daadwerkelijk middelen ter beschikking te stellen heb ik aangevat en dat was bij voorjaarsnota. Dus toen is er een bedrag gereserveerd in de voorjaarsnota

[1:44:11] om te zorgen dat we het openbaar lichaam konden ondersteunen

[1:44:15] bij de aanpakken van de problemen van de klif. En dan kun je natuurlijk niet. Kun je niet op basis daarvan al direct geld gaan uitgeven omdat die voorjaarsnota nog behandeld moest worden. Maar na de publicatie van de voorjaarsnota is er vervolgens een aantal ontwikkelingen geweest. Die maakte dat het noodzakelijk was om de toch niet altijd fijn, maar wel in dit geval noodzakelijke stap te maken, namelijk om te zorgen dat we ook daadwerkelijk

[1:44:42] middelen moesten ter beschikking stellen. Dat had te maken met het feit dat er niet alleen maar sprake was van een dwangsom, maar ook dat als er niet gestart kan worden met de werkzaamheden ook een uitstel van een jaar zou zijn

[1:44:56] als het contract niet voor één juni zal worden getekend en dat heeft mij ertoe gebracht om een beroep te doen op artikel twee punt zevenentwintig van de comptabiliteit zweth.

[1:45:05] En er was dus niet de mogelijkheid helaas om een andere route te kiezen.

[1:45:11] We hebben dus wel uw kamer geïnformeerd over het probleem. Reservering bij voorjaarsnota gedaan en die heeft natuurlijk is natuurlijk in de voorjaarsnota opgenomen. Maar het was noodzakelijk om om, ondanks het feit dat de voorjaarsnota er nog niet hier in elkaar besproken was, alhoewel te verzoeken om extra middelen ter beschikking te stellen en dat hebben wij dan ook gedaan.

[1:45:31] Staatssecretaris

[1:45:32] is een interruptie van dan kamminga van de vvd.

[1:45:35] Ja dankuwel. Voorzitter en dank de staatssecretaris voor die toelichting dat ik had een groot deel dat in die in die brief gelezen en en maar toch rijst bij mij nog wel de vraag hem hadden we natuurlijk ook een beetje kunnen zien aankomen. Juist ook wisten dat dit speelde die uitspraak was al geweest. Voorjaarsnota is al iets gewoon opgenomen. Dan begrijp ik nog steeds niet. Waarom niet eens gekozen om toch een incidentele subtotalen begroting naar de kamer te sturen met bijvoorbeeld verzoeken om met spoed te behandelen. Dan hadden wij met z'n allen gedaan hadden we wel de stappen ordentelijk doorlopen. Dus dat dat blijkbaar nog een beetje puzzelen

[1:46:08] staatssecretaris.

[1:46:09] Dat kan niet want de voorjaarsnota is ook een begroting. Dus of een aanpassing van de begroting, maar dan gaan we twee keer een begrotings voorstel indienen en dat daar eigenlijk niet in de systematiek.

[1:46:20] Dus dat daarom is dat ook niet

[1:46:22] niet gedaan.

[1:46:28] U vervolgt

[1:46:30] dan de vraag van mevrouw van den berg en kamminga over het financieel beheer op het eiland naar aanleiding van ook de punten van de algemene rekenkamer op dit gebied. We hebben met betrekking tot de verbetering van het financieel beheerder een aantal criteria geformuleerd die nodig waren voor het teruggaven van het budgetrecht. Twee daarvan zijn volledig afgerond en de derde criterium

[1:46:55] is grotendeels afgerond en we hebben ervoor gekozen. Toch alvast dat budgetrecht terug te geven met natuurlijk de afspraak dat er zal gezorgd worden dat die laatste verbeteren stapt ook daadwerkelijk wordt gemaakt en dat het bestuurscollege en de eilandsraad zich daaraan zouden committeren. Maar dat hebben zij ook gedaan. Op basis daarvan hebben we natuurlijk budget recht ook teruggegeven aan aan het eiland

[1:47:19] en er is een stuurgroep die toeziet op de verbeteren processen ernst en yang de op peter zegt je tegenwoordig begeleidt dat verbeteren proces en zal dat ook in de komende tijd blijven doen om ervoor te zorgen dat ook daadwerkelijk de werkprocessen en de inrichting van het van de financiële administratie en de interne beheersing daadwerkelijk worden gerealiseerd.

[1:47:43] Ook ikzelf hou d'r vinger aan de pols. Ook in mijn gesprek met het bestuurscollege bespreken we dit ook steeds en het is ook helder dat de afspraak is dat voordat de laatste stap kan worden gezet in het overgang van de situatie zoals die op dit moment is naar de volledige oude situatie en benoemen van de gezaghebber dat daarvoor noodzakelijk is dat ook die laatste stap ook daadwerkelijk worden gezet en u heeft wellicht gezien dat de vacature voor de voor de werving van een

[1:48:16] een nieuwe gezaghebber inmiddels gepubliceerd is, maar onderdeel van. Ook de tekst die erin staat is dat dit van tevoren geregeld is en ik hoop vooral dat dat ook daadwerkelijk zo snel mogelijk zal gebeuren,

[1:48:28] dan

[1:48:31] is er nog de vraag van mevrouw bush liet ook over stage

[1:48:37] en dat gaat over de rekenkamer die ook een aantal constateringen doet ten aanzien van wat er in het verleden is gebeurd over op het eiland.

[1:48:47] En wat natuurlijk helder is is dat de problemen groot waren. Maar dat we vooral nu bezig zijn met het verbeteren daarvan en dat dat proces. Wat ik net heb uitgelegd natuurlijk een belangrijke rol moet spelen om te zorgen dat er niet alleen maar deugdelijke financiële administratie is, maar dat er ook verder wordt gewerkt aan het aan de uitvoeringskracht op het op het eiland en dat er ook nieuwe bestuurlijke afspraken zijn die en meerjarig uitvoeringsplan

[1:49:17] bekrachtigen.

[1:49:20] Wat ik denk dat echt wel van belang is is dat wat voor dit eiland geldt geldt ook voor de twee andere eilanden van caribisch nederland, namelijk

[1:49:29] dat de de hoeveelheid mensen die werkt bij het openbaar lichaam is beperkt. De uitvoeringskracht is beperkt en dat betekent dat er ook steeds met elkaar heel hard moeten werken aan

[1:49:41] de vraag niet alleen maar wat willen we bereiken in de komende tijd hebben we daar middelen voor, maar kunnen we het ook waarmaken en dat thema is eigenlijk die uitvoeringskracht is een van de grootste onderwerpen om wat mij betreft centraal te stellen in de komende periode

[1:49:59] de dan heb ik volgens mij ook dat antwoord over het budgetrecht gegeven dit. Dat was door nog door mevrouw kamminga.

[1:50:09] En dan ga ik naar het laatste blokje met een aantal verschillende vragen die gesteld zijn door de leden van uw kamer.

[1:50:17] Het begint

[1:50:20] met de vraag over de de rechtsstaat en dat gaat dan over de landen vragen gesteld door mevrouw kamminga

[1:50:26] grote uitdagingen rondom de rechtshandhaving, onder andere vanwege de geografische ligging en de kleinschaligheid en de beleids doorlichtingen die dat ook laat zien.

[1:50:36] We zien hier. Absoluut dat het helpt dat nederland hier op inzet en dat dat ook effectief is

[1:50:42] dat integraliteit is het versterken van de keten hier nog wel een punt is en het is heel erg belangrijk om samen met het ministerie van defensie en justitie te blijven werken aan onze gezamenlijke inspanning met de landen om te komen tot het versterken van de rechtshandhaving skaten. Dat is ook een van de centrale onderwerpen die ook weer afgelopen week aan de orde was in het justitieel vier landen overleg omdat er ook steeds wordt gekeken naar de vraag hoe kunnen we de rechtsstaat versterken door met z'n allen te blijven investeren en ik zal daarover over een samen met de ministeries komen met later ditjaar met een en brief met meer details erover.

[1:51:25] Er was ook de vraag om de vraag die ik net al beantwoord heb. De vraag van mevrouw bush liet van groenlinks over toerisme en economische ontwikkeling.

[1:51:39] Inkomsten van uit. Toerisme zijn heel erg belangrijk voor zowel eilanden van caribisch nederland als den lande of die inkomsten wel voldoende ten goede komen aan burgers. Dat is natuurlijk vooral iets wat de landen zelf moeten bepalen en of ze ook de de openbare lichamen.

[1:51:59] Het is natuurlijk zeker zo dat het van belang is dat toerisme meer de de inkomsten uit aan de gemeenschap ten goede komen en we zien daar wel een paar goede voorbeelden bijvoorbeeld bonaire die de ontwikkeling van het toerisme ook vooral verbindt aan de lokale gemeenschap en cultuur, identiteit en bovendien en toeristenbelasting heeft ingevoerd die leidt tot een substantiële stijging van de inkomsten van het openbaar lichaam saba die in het toerisme master plannen aan het uitwerken is, maar het blijft zeker een belangrijk vraagstuk omdat we ook in den lande zien dat inkomsten vanuit het toerisme niet altijd ten goede komen noodzaak was direct aan de landen zelf, maar aan de investeerders die heel vaak niet op de landen zelf wonen of

[1:52:48] waarvan de hoofdkantoren niet op de lande gevestigd zijn en ik denk dat is ook heel erg belangrijk blijft om in het kader van economische ontwikkeling en het de mogelijkheid om daar meer zelf ook aan te verdienen dat er steeds wordt ingezet.

[1:53:04] Nogmaals op de eilanden van caribisch nederland zien we daar eerst een mooie stappen en kunnen we daar ook verder zelf natuurlijk meer aan doen als het gaat over de landen is het vooral iets waar we met hen over in gesprek moeten om te zorgen dat welke economie het ook is. Eerlijk gezegd het van belang is dat die economische ontwikkeling leidt tot versterking van van der lande en vooral natuurlijk ook van de bevolking is, zowel in in werkgelegenheid als in welzijn

[1:53:36] dan over de vraag die mevrouw bos stelde over uitvoeringskracht, maar ik heb er net ook al iets over gezegd

[1:53:44] dat thema is een groot onderwerp en het is niet een onderwerp wat van gisteren is dit is een onderwerp wat steeds ook der

[1:53:51] discussie hebben maar en ik wil daar ook heel graag echt werk van maken in de komende tijd en we hebben daar ook extra geld voor uitgetrokken vanuit de begroting van bzk twee miljoen euro voor de eilanden van caribisch nederland. Wij vinden het ook van belang dat we dat verder doen door bijvoorbeeld te werken aan programma's, zoals de uitwisseling uitwisseling netwerk met de vereniging van nederlandse gemeenten.

[1:54:14] Daar hebben we ook extra middelen hiervoor ter beschikking gesteld. Het talentontwikkeling programma van bonaire, maar ook samen met ecn en de eilanden ben ik aan het kijken naar hoe we

[1:54:25] bijvoorbeeld een project uitvoerings bureau kunnen opzetten en training academie, met andere woorden kunnen werken aan de versterking van de inzet van van mensen die ofwel tijdelijk maar liefst zoveel mogelijk ook wat meer permanent gaan werken bij de openbare lichamen om te zorgen dat dat zij het werk kunnen doen. Dus zowel het versterken van de huidige de huidige mensen die er werken door hen extra opleidingen te geven. Daar waar dat wenselijk en nodig is door te kijken naar zo'n projecten uitvoerings bureau, maar ook te kijken naar hoe we kunnen zorgen dat er meer mensen worden worden aangenomen die ook langer bereid zijn om op het eiland te gaan werken

[1:55:08] in de nieuwe bestuurlijke afspraken die ik dit jaar ga afsluiten met de nieuwe bestuurscollege is, wil ik daar ook extra aandacht aan besteden en kijken hoe we beter in staat zijn om ook vacatures te vullen. Permanente te vervullen en te zorgen dat dat er voldoende mensen aan het werk zijn voldoende menskracht is om al die taken die er zijn ook daadwerkelijk te realiseren.

[1:55:35] Maar het was nog een vraag van groenlinks over het sociaal minimum. De vraag was vooral van wat gaat u doen in de komende tijd. We zijn hard aan het werk om te zorgen dat we

[1:55:48] ervoor zorgen dat we niet alleen maar inzicht in het sociaal minimum krijgen, maar dat we het gat ook zo snel mogelijk kunnen dichten en uw vraag was ook van is het nou duidelijk wat de dat tot wat u tot nu toe heeft gedaan, ook al effect heeft.

[1:56:01] Er wordt door het cbs het centraal bureau voor statistiek gemonitord de u de cijfers worden daar dertig juni over gepubliceerd over tweeduizend, eenentwintig.

[1:56:14] Wij zijn ook verder werken aan het doen om meer inzicht te krijgen over de verbetering en dat zullen we ook meenemen in die in die aanpak die we voor het oppakken van het gat in het sociaal minimum omdat we natuurlijk ook meer cijfers nodig hebben. We weten dat

[1:56:31] en gebrek aan goed inzicht ons tot nu toe ook beste voor vragen heeft gesteld en we proberen dat is ook zo stil zo goed mogelijk te verscherpen.

[1:56:41] De staatsssecretaris groenlinks heeft een vraag.

[1:56:45] Dankuwel. Voorzitter, dat ging over het vorige punt van de uitvoeringscapaciteit. Ik dacht ik wacht tot het einde want ik vroeg ook heel specifiek goed om te horen wat er allemaal al gebeurd. Dus we kijken uit naar de uitwerking daarvan. Maar in mijn bijdrage vroeg ook heel specifiek of in ieder geval begonnen kan worden met het uitgeven van de bijzondere uitkeringen, want de rekenkamer schrijft dat de sint eustatius.

[1:57:08] Voorbeeld,

[1:57:09] De bijzondere uitkeringen specifiek niet heeft kunnen uitgeven door die beperkte uitvoeringscapaciteit. Dus neem de staatssecretaris in de uitwerking van haar plannen. Dit soort elementen mee om te prioriteren. Wat wel eens. Het gaat en wat niet want voor ons lijkt dit een goed begin.

[1:57:26] Zitten

[1:57:27] dat het dat willen we juist heel graag doen want de kermis is natuurlijk dat het ontzettend frustrerend is als je wel middelen ter beschikking hebt die er zijn om problemen op te lossen of het gaat over de aanleg van wegen of het gaat over bouw van de school na enzovoort enzovoort. En je niet de mogelijkheid hebt om dat ook daadwerkelijk uit te voeren. Dus dat wil ik in die bestuurlijke afspraken ook echt meenemen om te zorgen dat die dingen die we echt willen reageren en waar middelen ter beschikking zijn dat we die ook kunnen realiseren.

[1:57:58] Dan was ook een vraag van mevrouw bush liet over studenten, caribische studenten.

[1:58:04] Het gaat even over dat bsn-nummer. Inmiddels is dat dus aangegeven dat we dat probleem hebben opgelost. Niet met ingang van helaas dit studiejaar, maar van het volgende jaar

[1:58:15] dan zorgen we ervoor dat caribische studenten voorafgaand aan uw vertrek naar nederland ook zoals b zin hebben en dan ook al aan de slag kunnen om vervolgens op basis daarvan een bankrekening te openen, enzovoort enzovoort

[1:58:28] huisvesting te regelen. Alles wat er nodig is. We hebben voor dit jaar een overgangsregeling ingesteld om te zorgen dat

[1:58:35] bij de inschrijving in de gemeente waar ze gaan wonen zo snel mogelijk worden geholpen. Ik heb die gemeente de de gemeente waar de meeste studenten zich vestigen er ook over geïnformeerd en ik heb ook gezorgd dat er veel meer informatie naar de student is gegaan over hoe ze het moeten doen, wat belangrijk is om welke stappen zou moeten zetten, zijn ook websites, informatie enzovoort gedeeld. Maar voor volgend studiejaar is dat dan ook opgelost. Het is jammer dat dat nog niet gelukt is voor ditjaar. Maar dat had alles mee te maken dat er nog niet de mogelijkheid was om de goede koppeling te realiseren.

[1:59:10] Dan was er nog de vraag over terugkeer naar de eilanden na afloop van de studie

[1:59:15] of er mogelijkheden zijn om daar extra afspraken te maken.

[1:59:19] Het is zo dat er vanuit het ministerie van ocw. Ook wordt gewerkt aan een programma daarvoor die het aantrekkelijk maakt inderdaad voor of beter gezegd die de hobbels vooral ook wegneemt voor studenten die in nederland zijn afgestudeerd om weer terug te keren naar hun land of eiland. Dat zou de de precieze invulling daarvan moeten we nog moet nog vorm krijgen. Het is sowieso al zo dat als je bijvoorbeeld bij er gaat werken dat je studieschuld. Dan kan worden kwijtgescholden. Maar dat geldt nog niet cross de board en voor alle soorten van activiteiten. Maar de kern daarvan is wel dat er gekeken wordt naar van wat kunnen we doen om te zorgen dat dat het aantrekkelijk is, waarbij het overigens ook weer niet want dat was er een van de punten die ook laatste doen ik met studenten in gesprek was samen met de minister van onderwijs aan de orde kwam dat het een soort dwangmatig moet zijn. Het is niet zo dat je moet terugkeren. Uiteindelijk is iedereen vrij om te kiezen welk stapje zet. Maar wat we wel zien is dat het vaak heel erg moeilijk is om die stap te zetten, omdat het omdat die studieschuld een rol speelt, omdat het niet altijd mogelijk is om een interessante baan te kunnen vinden of omdat het lastig is om huisvesting te krijgen. Dus dat die knoop doorbreken is iets waar we echt wel aan willen werken omdat we ook zien

[2:00:35] dat het voor heel veel landen heel fijn zou zijn wanneer mensen met een goede opleiding terugkeren om ook misschien niet voor een hele leven. Maar in ieder geval voor een periode weer aan het werk te gaan

[2:00:51] dan over het onderwerp klimaat en ook de stand van zaken rondom biodiversiteit als een vraag van zowel

[2:01:03] of die ik wou zeggen van zowel mijn vrouw bouchallikh als de pvda. Maar ze vertegenwoordigt de pvda in dit geval. Er is een brief naar u onderweg van de minister van van natuur en stikstof om u meer te vertellen over de uitvoering van de plannen die we daar hebben want we hebben die natuur en milieubeleid plannen minister van der wal komt voor het zomerreces met een brief namens mij over de voortgang van de uitvoering daarvan.

[2:01:32] Dus ik denk dat het goed is dat we op basis daarvan ook met elkaar verder in gesprek gaan daar laten we zien niet alleen maar wat welke middelen er zijn maar welke stappen en programma's zou zijn om te zorgen dat we ook het werken aan de versterking en verbetering van een van van de natuur en milieu op de eilanden van caribisch nederland.

[2:01:51] We zullen ook komen na de zomer met een. Dit is voor de zomer na de zomer op een reactie van het advies van de heer nijpels over het klimaat

[2:02:02] en de klimaattafel voor bonaire

[2:02:04] belangrijk daar natuurlijk ook vooral te werken. Samen met het openbaar lichaam en het ministerie van i en w over welke stappen gezet moeten worden om zowel aan klimaat mitigatie als klimaat adaptatie te werken en er was in dat een beetje onder site. Maar u stelt ook nog een vraag over openbaar vervoer en dat gaat over bonaire. Er wordt gewerkt aan een breder mobiliteitsplan en er is een budget ter beschikking gesteld voor van drie, honderd duizend euro dollar. Sorry. Om daar ook werk van te kunnen maken.

[2:02:41] Dan staat er is een

[2:02:44] vervolgvraag van rapmuziek.

[2:02:46] Dankuwel. Voorzitter, goed om te horen wat er allemaal wel goed gedaan. Ik had een aanvullende vraag over de verduurzaming agenda of alles rondom duurzaamheid en klimaat. Want er komt best wel veel bij en ik stelde net al eerder vragen over capaciteit. Wij hebben daarin al tekorten. In hoeverre wordt meegenomen. Wat de bijkomende plannen rondom klimaat mitigatie adaptatie nemen wat dat dan aan capaciteit kost en hoe ver we daarmee komen met de huidige situatie. Maar misschien ook wat er extra nodig zal zijn, want het zou jammer zijn als we nu een deel van het probleem oplossen en dan vervolgens ontdekken van zit. Er ligt nog iets anders.

[2:03:22] De staatssecretaris.

[2:03:23] Dat moeten we dus ook meenemen en dat geldt voor alles wat we in de komende tijd gaan afspreken spreken dus al die die afspraken die we gaan maken in een nieuw bestuursakkoord moeten we kijken en naar natuurlijk is er zijn er middelen voor beschikbaar, maar zeker ook kan het worden uitgevoerd of hoe kan het worden uitgevoerd. Want inderdaad plannen op het gebied van duurzame energie betekenen aanleggen van windmolenparken, zonne-energie enzovoort enzovoort. Daar moet capaciteit voor zijn als je kijkt naar klimaatadaptatie gaat het vaak over willen zorgen dat er opvang, wateropvang, verwerking in ruimtelijke ordening enzovoort enzovoort. Ook daar moeten moeten we werken aan aan het zorgen dat er uitvoeringskracht is. Dus u heeft volkomen gelijk als u zegt van daar moet gewoon dan moet worden meegenomen en dat is ook echt heel erg belangrijk want dat gaat niet zomaar. Dat kan niet zomaar er bijgedaan worden. Zeker niet omdat het ook echt nou inderdaad een flinke klus is die wel weer heel erg noodzakelijk is.

[2:04:22] Dan was er nog een vraag over de situatie van de vluchtelingen uit venezuela gesteld, ook door groenlinks. Het gaat dan met name ook over curacao en aruba.

[2:04:33] Wij horen natuurlijk ook vanuit verschillende kanten zorgelijke verhalen over de opvang van deze vluchtelingen en de situatie waarop ze worden behandeld.

[2:04:44] Het is ongelooflijk belangrijk dat ik ook daar steeds weer over in gesprek gaan met de betrokken ministeries en ministers op de landen en ik heb ook overleg met de betrokken organisaties ngos, zoals amnesty u na zeer enzovoorts, enzovoorts.

[2:05:01] Want het is ontzettend van belang dat we ervoor zorgen dat dit onderwerp niet onder het tapijt verdwijnt dat we er steeds aandacht aan blijven besteden om daarmee niet alleen te voldoen aan de afspraken die er gemaakt zijn in het vluchtelingenverdrag, namelijk als mensen zich als vluchteling melden of asielzoeker dat zij op een goede manier worden behandeld,

[2:05:22] en ik blijf er ook aan werken om niet alleen maar dat onder de aandacht te brengen, maar ook te blijven investeren om te zorgen dat

[2:05:33] dat er ook de mogelijkheid is om goede opvang te creëren.

[2:05:39] Dit is een

[2:05:40] een gevoelig onderwerp. Het is ook een onderwerp waarin we steeds de balans zoeken tussen de verantwoordelijkheid van de eilanden zelf en tegelijkertijd ook de verantwoordelijkheid die wij voelen dat mensen die zich melden als asielzoeker die zich als vluchteling melden ook op een goede manier worden behandeld. Goed worden gehuisvest toegang hebben tot advocaten gezorgd wordt dat er ook toegang is tot gezondheidszorg, dat alle afspraken die er worden die er zijn die onderdeel zijn van het vluchtelingenverdrag dat die ook worden gehandhaafd. En nogmaals, ik blijf aandacht vragen voor deze problematiek en daar waar we kunnen ook een bijdrage te leveren. Dat doe ik overigens niet alleen. Dat doe ik samen met onder andere ook staatssecretaris van j en v.

[2:06:24] Dan was er nog de vraag van groenlinks over wat er concreet gedaan is in het kader van

[2:06:30] de komma na de excuses rondom het slavernijverleden.

[2:06:35] We hebben samen met de eilanden in het caribisch gebied gewerkt aan de opvolging van die excuses per eiland zijn er plannen in ontwikkeling of zelfs al aangeboden. Die kunnen worden gefinancierd vanuit het fonds dat er ter beschikking is en ik ga ook daar de komende dagen wanneer op de eilanden. Ben ook weer over in gesprek.

[2:06:56] Want we willen natuurlijk zorgen dat datgene wat de eilanden zelf aangeven van belang te vinden kan worden gerealiseerd van u gaat over de de middelen voor het nationaal archief in op aruba of de rehabilitatie van toelaat dat samen invullen is wat mij betreft heel erg belangrijk. Dus we hebben daar een uitgebreide brief over gestuurd naar de kamer er dan ook staat ook in aangegeven wat de per per eiland tot nu toe hebben afgesproken, maar samen met de eilanden gaan we verder invulling aan dat proces geven en zullen we ook zorgen dat er middelen ter beschikking komen. Ook in het tempo wat

[2:07:36] wat de eilanden zelf

[2:07:38] g aangeven nodig te hebben. Sommigen zijn al vrij ver en ze kunnen middelen, ook al worden uitgekeerd. Soms is er nog behoefte aan meer tijd om goed te kijken wat er wat er moet gebeuren en dan willen we ook zorgen dat er dan

[2:07:51] ook middelen ter beschikking blijven. Overigens denk ik dat het financiële deel is natuurlijk een deel maar belang blijft vooral toch met elkaar in discussie zijn over wat betekent dit wat is de doorwerking. Hoe lossen we dat op. En hoe pakken we dat ook aan

[2:08:08] in in de caribische delen van het koninkrijk.

[2:08:13] Dan was er nog de vraag van mevrouw kamminga over de taskforce die aan het werk is voor caribisch nederland voor het einde van het zomerreces dat ik een rapportage opsturen. Die taskforce is hard aan het werk om problemen aan te pakken zijn best nog wel hardnekkig. Een aantal punten hebben we concrete stappen gezet. We gaan postcodes en te introduceren. Er is een notaris aangesteld. We zitten nog hard te worstelen om te zorgen dat de bancaire dienstverlening wordt verbeterd. Daar zijn we nog over in onderhandeling met een aantal banken

[2:08:47] en ik weet dat er ook gewerkt wordt aan problemen of thema's die spelen wat meer in de fiscale sfeer van de fiscaliteit. Dus er wordt hard gewerkt. Wij sturen u een reportage. Maar goed. Het is niet allemaal heel erg snel opgelost. Maar er wordt wel en blijft ook aan worden gewerkt. Die taskforce blijft een werk ook doen.

[2:09:10] En dan wilde ik afronden met

[2:09:13] het acht puntenplan van mevrouw buiten met zeer veel dank daarvoor. Ik ga er natuurlijk graag gaat het graag lezen.

[2:09:20] De kop meer dat de versterking moet zijn voor de caribisch delen van het koninkrijk is natuurlijk van groot belang. En wat ik ook ontzettend belangrijk vindt, vooral is met elkaar en samen te werken met de landen en eilanden om te zorgen dat het leven voor iedereen daar beter wordt het versterken van de economie, het oplossen van problematiek rondom armoede aan het werk om ook daar verdere stappen is zetten is heel erg belangrijk. U heeft met name ook begrijp ik in uw plan veel aandacht voor dit voor de economische ontwikkeling omdat hij natuurlijk de motor moet zijn voor heel veel verbetering. Daar vindt u mij zeker aan uw zijde en ik zal niet nu al alles één op één en op ingaan, maar ook u schreef schrijft in een van de punten dat u wil werken aan het stoppen van de braindrain. De economische ontwikkeling. Maar dat is iets waar we net ook al over hadden. Dat is zeker een belangrijk punt omdat het nogmaals ongelofelijk belangrijk is om kennis en kunde om de eilanden te behouden, om daarmee ook te zorgen dat er een een bloeiende economische ontwikkeling ontstaat die ook zorgt dat welvaart en welzijn van iedereen wordt verbeterd. Dus veel dank daarvoor. En ik ben benieuwd naar de om u de verdere uitwerking hiervan ter hand zal nemen

[2:10:48] als ik heel eventjes mag omdat de staatssecretaris aan het einde van het vierde blokje zat gewoon gelijk de vraag stellen in plaats van moeizaam heen en weer.

[2:10:58] Ik. We vernamen gisteren dat er een smet is op zeventien en achttien juli

[2:11:06] in brussel over de relatie tussen de europese unie en latijnsamerika, het caribisch gebied en dat de raad een inbreng voorbereidde dat nederland aan deelneemt als heel erg benieuwd of de staatssecretaris ook voor wat betreft toch zes eilanden die onderdeel zijn van de octa

[2:11:24] van alle dertien zijn er zes van van nederland. Ben benieuwd of of de staatssecretaris ook bijvoorbeeld dan dan meedoen. Het is duidelijk dat er dus meer aandacht voor gaat ontstaan in europees verband ook en ben benieuwd of daar ook een soort consultatie met met staatssecretaris op plaatsvindt en met bzk.

[2:11:44] Dat is een summit voor regeringsleiders zal ikzelf niet aan deelnemen, maar wij hebben inderdaad input geleverd voor de besprekingen.

[2:11:53] Overigens is het zo dat ook in in. We hebben niet voor niets daar ook een specifieke gezond voor ingezet

[2:11:59] omdat we heel graag willen dat dat ook de de middelen en mogelijkheden en capaciteiten die de die de europese unie daarvoor heeft ook beter worden ingezet voor het caribisch gebied. Wat er is gewoon veel mogelijkheden om ook in samenwerking met andere lidstaten die

[2:12:17] in het caribisch gebied zijn bijvoorbeeld frankrijk niet in de laatste plaats omdat ook een gemeenschappelijke eiland hebben,

[2:12:26] is het zo dat het ongelooflijk belangrijk is om te kijken naar van wat kunnen we nog verder doen om onze samenwerking verder te versterken. Dus we hebben inderdaad daar input geleverd.

[2:12:37] Dank staatssecretarissen. Daarmee zijn we aan het einde van de eerste termijn met de antwoorden en reacties van de staatssecretaris. Ik kijk in een links naar de woordvoerders of er behoefte is aan een tweede termijn. Er wordt instemmend geknikt. Dat betekent dat we waarschijnlijk moties misschien kunnen verwachten. Misschien niet of misschien wat slot worden van onze woordvoerders. Dus als eerste mevrouw kamminga.

[2:13:02] Ja. Dank voorzitter en ik had natuurlijk toen ik begon met mijn inbreng heb ik dank uitgesproken aan de staatssecretaris en de medewerkers. Maar ik had er natuurlijk ook net als mijn buurvrouw dat wel deed ook mijn dank en waardering uitspreken voor al het harde werk, wat ook de mensen van de rekenkamer hebben verricht. Want ik weet dat dat altijd weer een hoop werk is en alles moet op diezelfde deadline moet het af zijn. Dus ook toch. Dank in de complimenten daarvoor want het is natuurlijk voor ons ook als kamerleden uitermate nuttig om daar gebruik van te kunnen maken. Dus ik wil toch nog maar even benoemd hebben dan dank ook aan de staatssecretaris voor de reactie op de gestelde vragen want we hebben toch. Ondanks dat er met z'n vieren waren in geslaagd. Volgens mij om behoorlijk wat vragen in de tijd te stellen en ik waardeer het ontzettend dat de staatssecretaris heeft toegezegd, toegezegd een terugkoppeling te geven over het verloop van de gesprekken die ze hebben volgende week over de herfinanciering van die leningen. Want u zult begrijpen dat dat nu al voor mijn partij en aangelegen punt is. Ik heb ook genoteerd terug een brief konden aan over de rest ontheffing keten en de stappen die daarin worden gezet. Dus dat wacht ik dan ook af en goed om te horen. Ook in het klinkt een beetje daarvan van de toezeggingen was niet echt een toezegging. Want volgens mij liep dit al. Maar het die taskforce dat er voor het einde van het reces nog een update overkomt en ook goed te horen. Dat wordt tenminste dat hoor ik in de woorden van de staatssecretaris zal er ook echt een aantal flinke stappen worden gezet dat sommige probleem weerbarstig zijn, maar dat er hard gewerkt wordt. Maar dat er op sommige terreinen ook echt wel oplossingen in zicht zijn. Dus dat dat stemt mij hoopvol en ik hoop ook zeker natuurlijk ook voor de mensen op de beste in dit geval zelf. Dan hoop ik ook oprecht dat we niet weer het punt van esch zo sen volgend jaar hoeven aan te snijden we inderdaad daadwerkelijk daar een krul door kunnen zetten en dat ik dat uit mijn inbreng kan schrappen. Want dat is toch een tekst die ik de afgelopen twee jaar sinds ik woordvoerder op dit dossier. Ik ben nog niet zo lang toch iedere keer weer in mijn tekst kon overnemen. Dus het zou mooi zijn als dat volgend jaar dat dat ikzelf ook iets creatiever moet zijn dan als laatste en misschien toch nog even mevrouw uit te refereer. Daarna ben ik ben inderdaad gisteren met haar op werkbezoek geweest in brussel. Als rapporteurs ook om juist te gaan kijken van hoe kunnen we nou die verbinding met de e u in in en daar ook die stappen zetten en ik heb ook goed gehoord. Er werd ook al naar gerefereerd speciaal gezant die daarvoor is aangesteld. Dus ik kijk daar met veel hoop naar toe of die dan of daar ook echt stappen ingezet kunnen worden

[2:15:29] en wij zullen dat ook naar de kamer kijken waar we daarop kunnen samenwerken dat we dat niet zullen nalaten. Dank u wel, voorzitter,

[2:15:36] dank, mevrouw kwam ik graag. Mevrouw moest ik.

[2:15:40] Dankuwel. Voorzitter dank ook aan de staatssecretaris en haar team voor de beantwoording. Ik had eigenlijk een motie voorbereid over de uitvoeringscapaciteit. Maar in te antwoorden, hoor ik eigenlijk er best veel gebeurd. Dus ik zal die motie achterwege laten en ik kijk heel erg uit naar verdere updates daarover. Wat ik nog wel graag zou willen horen is wanneer we meer informatie zouden kunnen krijgen over dit traject. Want ik hoorde allerlei initiatieven die worden genomen. De afspraken die worden gemaakt. En als ik een toezegging kan krijgen van een datum waarop we een soort samenvatting of een overzicht krijgen van wat er gebeurt dan laat ik mijn motie achterwege. Ik had wel een andere motie en dat ging dan wel over de verankering van natuur en klimaat in de begroting. Want in het antwoord van de staatssecretaris werd ook al benoemd dat er nog een brief komt uit een andere ministerie. En juist eigenlijk de de overlap van de departementen heeft ons ertoe gebracht om te vragen naar een verankering van natuur en klimaat in de begroting om als commissie ook wat makkelijker daarbij te kunnen. Dus dan ga ik daar wel een motie over indienen. Die luidt als volgt de kamer gehoord. De beraadslaging overwegende dat er ook in het caribisch deel van het koninkrijk grote opgave zijn bij het tegengaan van klimaatverandering en het bij het versterken van kwetsbare natuur overwegende dat de regering samen met de bes eilanden hierop beleid maakt en ook de kast eilanden hierbij ondersteund overwegen dat van belang is om goed te kunnen monitoren, monitoren of de gestelde doelen worden behaald, verzoekt de regering om bij de volgende verantwoordingsstukken te beginnen die over tweeduizend, drieëntwintig expliciet te rapporteren over het tegengaan van klimaatverandering en het versterken van natuur gaat over tot de orde van de dag dankuwel. Voorzitter.

[2:17:13] En dank u, mevrouw ik door mevrouw van den berg

[2:17:20] dankuwel. Voorzitter, voorzitter, ook ik sluit me graag aan bij de dankwoorden die mevrouw kamminga sprak. Maar mevrouw butt zal ik haar vraag over bsn nummer realiseerde ik mij dat ik even twee dingen wil melden. Want in epco is ook naar voren gekomen dat studenten die jonger of die korter dan drie jaar studeren veel problemen hebben met de zorgverzekering werd

[2:17:43] en terwijl juist zo'n korte studie ook kan voorkomen dat er een braindrain op gang komt. Dus die vraag heb ik weggelegd bij de minister van vws ergens in de debatten van de afgelopen week en een andere vraag die ik bij het minister van vws heb neergelegd is om registratie in het big-register te houden. Moet je natuurlijk regelmatig punt te halen en opleiding doen maar die opleidingen zijn dan twee dagen hier nog eens een keer twee dagen en mensen kunnen niet iedere keer voor twee dagen naar nederland komen vliegen. Dus hoe dat misschien bekeken kan worden omdat meer te clusteren. Dus ik voorzitter ik dacht laat ik dat nog even noemen. Naar aanleiding van de vraag van mevrouw budget league. En dan voorzitter nog drie punten.

[2:18:27] Dank in ieder geval dat er meer aandacht komt voor de transparantie van van de begroting. En als tweede. Voorzitter, ik had een motie voorbereid over dat serviceorganisatie en die ict. Maar met de toezegging van de staatssecretaris tot in ieder geval nog een brief krijgen met een tijdspad is een stappenplan en een tijdspad zal ik die niet in dienen

[2:18:52] en dan blijft over voorzitter, de vergadering wat ik noem structurele middelen en vrij vrije uitkering ten opzichte van al die geoormerkte middelen. Ik had helaas nog geen interrupties meer. Maar de staatssecretaris die je merkte op je kan niet zomaar geld geven zonder dat de verantwoording is dat. Ik ben de laatste die dat zal vragen. Dat gaat rekenkamer ook zeker nooit goedvinden,

[2:19:17] maar we zagen zoals bij steeg in het rapport van de rekenkamer dat soms zelfs maar de helft

[2:19:23] van die geoormerkte bedragen gebruikt zijn. Dus kan de staatssecretarissen wil kijken van waar kan kunnen er nog niet

[2:19:32] gebruik dit bedragen alsnog ingezet en gebruikt worden. En dan voorzitter zal geen verrassing zijn dat ik ten aanzien in vervolg op mijn motie van twee jaar geleden over de structurele uitkeringen en het dat verhogen de volgende motie de kamer gehoord. De beraadslaging constaterende dat de regering nog onvoldoende in slaagt om samenhang in rijksbeleid ten aanzien van caribisch nederland te realiseren

[2:19:59] en de beleidsvrijheid van de openbare lichamen te bevorderen, overwegende dat een sterk coördinerende rol voor de bewindspersoon belast met koninkrijksrelaties zorgt voor een betere afstemming van planvorming en budget tering overwegende dat de zelfredzaamheid en de beleidsvrijheid worden vergroot door meer ruimte in de bijzondere uitkeringen overwegende dat zomer tweeduizend, drieëntwintig resultaten bekend worden van het onderzoek hoe de vrije uitkering en het best fonds in overeenstemming worden gebracht met de demografische ontwikkelingen en meerjarige incidentele uitgaven te bundelen en onder te brengen. In structurele bedragen

[2:20:35] verzoekt de regering

[2:20:37] de resultaten daarvan te verwerken in de begroting tweeduizend, vierentwintig en verzoekt de regering met een plan van aanpak te komen om meer overzicht te krijgen over de bijzondere uitkeringen die je andere departement doen en hoe deze structureel gemaakt kunnen worden en gaat over tot de orde van de dag mede getekend door mevrouw buiten en ik begrijp het probleem van de planning ben bereid om nog wat aan de woning te doen, zeg ik bij voorbaat

[2:21:06] tegelijk alles weg te geven.

[2:21:08] Dankuwel, mevrouw van der werf, voor uw inbreng namens het cda. Dan geef ik nu het woord aan mevrouw buiten voor haar inbreng namens d zesenzestig.

[2:21:17] Ja. Dank voorzitter, en ik sluit me ook aan bij de dank voor worden, zoals door mevrouw kamminga uitgesproken over het het werk dat is verricht om dit verantwoordingsdebat te voeren van de algemene rekenkamer van de staf van onze commissie is gewoon heel goed en ik begon mijn inbreng met vries van het is een belangrijke week en dat heeft alles te maken met één juli. Maar ik zou ik willen zeggen, zeker op basis van dit debat dat het ik denk dat het een belangrijk jaar is

[2:21:42] de mos alleen omdat het herdenkingsjaar is, maar omdat we eigenlijk uit dit debat halen dat er enorm veel in beweging is en veel initiatieven en programma's worden geïnitieerd of zelfs versneld,

[2:21:54] zoals mevrouw kamminga eigenlijk al zei van nou ik hoop niet dat ik een volgend jaar dit regio ook weer moet inbrengen met een zelfde onderwerp. Wat ik elke keer weer in moet brengen, geldt voor mij dat ik hoop dat we het sociaal minimum in tweeduizend, vierentwintig kunnen vieren.

[2:22:10] Dat is mijn thema, want het is best ingewikkeld. Elke keer over volksgezondheid hier te praten over onderwijs te praten over zaken met betrekking tot sociaal sociale voorzieningen en het zijn geen kleine zaken zijn grote zaken en dat betekent dat er een hele grote opgave ligt voor deze coördinerende staatssecretaris natuurlijk om dat allemaal af te stemmen.

[2:22:30] Ik ben erg benieuwd naar de appreciatie van

[2:22:33] van de motie die ik heb medeondertekend. Basis van de reacties is het best spannend of dat inderdaad ditjaar kan of dat dat volgend jaar kan. Ben benieuwd naar de reactie van de staatssecretaris.

[2:22:44] Ik ben ontzettend blij dat er wat dat betreft ook aanmoediging is en dat staatssecretaris aangeeft als op basis van de doorlichtingen gewoon die beleid begrotingen. Voor wat betreft het meten van van effectief beleid en het formuleren van beoogde doelen en resultaten dat we dat ook wat nadrukkelijker kunnen gaan volgen en dat we dat hopelijk dus volgend jaar ook kunnen bevestigen dat het zo is er in z'n algemeenheid hebben. Ik zeg ik inderdaad heel vaak. Dat zal ik laat in het acht punten plan dat die breng game eigenlijk gewoon heel een enorme uitdaging is voor alle zes de eilanden. Als je je jong kapitaal tussen achttien en vierentwintig eigenlijk grotendeels natuurlijk. Het eiland verlaat voor vervolgonderwijs tertiair onderwijs. Het zijn de regio zijn de verenigde staten zijn nederland dan dan ben je ook heel veel kritisch vermogen. Dus eigenlijk kwijt en dat schaadt zelfs ook dus de democratie. Dus alles wat wij kunnen doen om sociaal, economisch een duurzaam te versterken om daar jongeren bij te betrekken en de braindrain om te zetten naar de game is ontzettend fundamenteel als het gaat om het welslagen van duurzame sociaal, economische versterking. Alles wat er op het gebied van onderwijs wordt gedaan. Dat dat ondersteun ik gewoon echt van harte en dat doe ik ook zeker ook uit uit persoonlijke ervaring. Kijk die versnippering van de eilanden. Gelet op de koloniaal verleden geef deze capaciteitsproblemen en dat is echt een uitdaging waar we denk ik altijd wel mee zullen moeten dealen. De komende jaren nogmaals dank voor alle antwoorden en ik tien geen motie in ben blij ook een tevreden met toezeggingen die zijn gedaan en ik hoop echt dat we volgend jaar weer een regio's willen doen

[2:24:24] en dat we met een grote mate van tevredenheid geen stappen. Maar maar meters hebben gemaakt met elkaar

[2:24:34] dankuwel mevrouw een buiten. Dan geef ik het voorzitterschap terug aan u.

[2:24:39] Ja. Dank

[2:24:41] daarmee zijn we natuurlijk dan later weer aan het einde van de tweede termijn zijde van mijn kamer. Ik heb niet de tijd genomen om te kijken hoeveel tijd de staatssecretaris zou willen schorsen. Paar minuten zullen we zien. Zullen we zeven, acht minuten tot

[2:24:55] vijf voor

[2:24:57] vijf voor zeven doen. Ja oké. Ik schors de vergadering.

[2:30:00] Ik heropende dit wetgeving overleg van de vaste kamercommissie voor koninkrijksrelaties. Welke terug aan de staatssecretaris. We zijn bijna aan het einde beginnen natuurlijk met inderdaad de appreciatie een reactie van de van de staatssecretaris op basis van de twee niet in de moties.

[2:30:20] Ik geef graag als eerste het woord aan de staatssecretaris voordat ik terugkomt.

[2:30:25] Dankuwel. Voorzitter, er waren nog twee vragen die gesteld zijn in het tweede termijn.

[2:30:31] De eerste was van mevrouw bouchallikh. Die ging eigenlijk over hoe zorgen we ervoor dat hij voortgang van de van de het versterken van de uitvoeringscapaciteit, hoe we dat ook echt invulling geven en mijn bedoeling is eigenlijk om dat te doen met aan de hand van die bestuursakkoord te zorgen dat er met de bestuursakkoord goede afspraken maken met de eilanden van caribisch nederland over wat zijn de plannen voor de komende tijd.

[2:30:57] En hoe zorgen er ook voor dat er voldoende uitvoeringscapaciteit is om die plannen te realiseren.

[2:31:03] Die bestuursakkoord wil ik dit najaar afsluiten. Het idee is dat die in november klaar zijn. Dus dan kan ik de kamer daar ook over informeren. En eigenlijk wilde ik die bestuursakkoord ook precies gebruikt voor de tweede vraag die openstond was, namelijk de vraag van mevrouw van den berg. Hoe zorgt ervoor dat die gelden die nog ter beschikking zijn, maar nog niet zijn gebruikt daadwerkelijk wel kunnen worden ingezet en die wil ik eigenlijk ook daarin meenemen.

[2:31:28] Dus ik zeg u beiden daarmee toe dat ik los van de uitvoeringscapaciteit dus ook. Hoe gaan we nou zorgen dat we middelen die nog ter beschikking zijn ook kunnen worden uitgegeven dat we die daarin opnemen.

[2:31:38] Dus dat wilde ik eigenlijk op die manier doen dan waren er twee moties. De eerste motie is van mevrouw bush liet en het lastig is dat ik daar eigenlijk moeilijk uitvoering aan gaan geven. Want u zegt over de verantwoordingsstukken die van drieëntwintig van ditjaar zijn te rapporteren over tegengaan van de klimaatverandering en het versterken van de natuur,

[2:31:59] maar op mijn begroting staan daar geen middelen voor in ditjaar. Dus ik daar ook moeilijk over rapporteren. Dus moet ik die motie, motie ook ontraden. Uiteraard zullen we wel zorgen dat over het natuur milieu beleidsplan wel een brief naar de kamer komt over wat er aan het doen zijn, maar moet de motie moet ik dus ontraden

[2:32:18] dan de twee nota s.

[2:32:21] Er is een verhelderende vraag van mevrouw.

[2:32:24] Ja. Dankuwel voorzitter, misschien ook aan u. Want

[2:32:27] ik begrijp ik nou goed dat het gewoon praktisch niet kan en dat in de toekomst het eigenlijk wel gaat gebeuren omdat er dan wel structuren voor zijn ingezet.

[2:32:36] Staatssecretaris.

[2:32:38] Ja.

[2:32:39] Oh sorry.

[2:32:40] Nee dat zou zijn wanneer de middelen op onze begroting komen. Maar op dit moment zijn die middelen voor het vooral voor het tegengaan van klimaatverandering en de middelen voor het versterken van de natuur staan op andere begrotingen staan niet op de begroting van bzk en uiteraard worden op die begroting daarover gerapporteerd over de inzet van middelen, bijvoorbeeld voor het realiseren van zonne-energieprojecten, winter enzovoort, enzovoort. Maar niet op de begroting van bzk.

[2:33:11] Wellicht mag ik er eventjes ter toelichting nog iets over zeggen dat er wellicht een mogelijkheid is om deze typen deze typen thema's te bespreken op het moment dat we best een vind best gaan bespreken. Want dan komt natuurlijk ook terug ook hoe de coördinerende rol er bijvoorbeeld uitziet, dan hebben we er beter zicht op het misschien een opmerking naar mevrouw bush liet toe dat het wellicht nog een onderwerp is om wel vinger aan de pols te houden. Maar op andere momenten. Er zijn om dat nog eens een keer

[2:33:37] te gaan.

[2:33:40] Mag ik

[2:33:42] het was een punt van orde we even wat wat informatie.

[2:33:45] Dank. Voorzitter. Want waarom ik hier op toevoegen. Want als er gewoon praktisch niet kan dan trek ik hem in deze motie. En als ik dan op een andere manier wel informatie kan krijgen over hoe die gelden lopen. Het gaat mij daarom. Dus als we een manier vinden waarop we dat anders kunnen organiseren. Dus via de duurzaamheidsagenda die dan wel via ons loopt via deze commissie, want we hebben het net gehad over die vraagstukken waar ik in hun eigen bijdrage naar verwees. Dus ik weet niet hoe het procedureel verloopt. Voorzitter, maar dan trek ik deze in en dan kijk ik uit naar de forum die we met z'n allemaal gaan bedenken denk ik. Want wat ik wel wil en dat zit eigenlijk achter deze motie de forum bezoeken we dan uit is dat we zicht hebben op die bijdragen juist ook weer voor die uitvoeringscapaciteit.

[2:34:26] Dus als als dat meegenomen kan worden in de goed wat de staatssecretaris net zei dan trek ik deze.

[2:34:32] De staatssecretaris

[2:34:33] laat ik er helder over zijn heb ik onderschrijf heel erg dat we investeren in zowel klimaat mitigatie als adaptatie. Dat is nu verdeeld over een drietal begroting staat op de begroting van bzk, op de begroting van b en w. Op de begroting als het over natuur versterking gaat van het ministerie van fnv. Dus er is een combinatie van van begroting waarin daar middelen voor gereserveerd staan en het is goed om daar even over na te denken hoe we dat hoe we de reportage aan uw kamer zo helder mogelijk over kunnen doen.

[2:35:09] Mag ik daarmee dan inderdaad bevestigen dat mevrouw liet haar motie.

[2:35:13] Internet dan met de nota die dan de staatssecretaris ook maken we samen gaan nadenken over het wel forum kan kunnen gaan geven, want dit klinkt niet logisch want ik heb voorgesteld, maar wel het idee daarachter dat wel gaan uitwerken. Forum moeten we dan maar samen beslissen. Misschien net een ander debat. Maar dan delen we wel wat erachter zit en dat vind ik een fijne constatering.

[2:35:32] Ik denk dat

[2:35:33] dat het helder is dus niet een specifieke toezegging maar een bevestiging dat het op de agenda blijft en dat er diverse momenten zijn om daar zeker nog

[2:35:42] bij herhaling over te hebben. Kan me ook herinneren. In tweeduizend, eenentwintig, dat ik zelf persoonlijk heb ik hier ook op had gepleit. Goed. Dan geef ik graag weer het woord aan de staatssecretaris

[2:35:54] dan de motie van mevrouw van den berg van het cda en ik ben het eens met de strekking van u wenst zet gaat over het zorgen dat dat we gaan zorgen dat dat we veel meer inzicht hebben in niet alleen maar de hoogte van de vrije uitkering mag dat ik voldoende is en dat we proberen ook met dat best fonds middelen bij elkaar te brengen enzovoort enzovoort waar ik moeite mee heb en dat was eigenlijk wat u zelf al aangaf is is de datum. Want inderdaad het onderzoek dat we doen, maakt het niet mogelijk om dat al te verwerken in de begroting van tweeduizend, vierentwintig, want de begroting moet wel in augustus van dit jaar gaan opstellen.

[2:36:34] Dus als we die dat jaartal kunnen veranderen. Dan kan ik u kan ik u ter wille zijn. Anders moet ik een ontraden. Dus ofwel u vervangt de datum wat ik zou willen voorstellen of u moet de motie aanhouden. Maar

[2:36:51] beide is mogelijk.

[2:36:52] Mevrouw van der werf. Voorzitter, ik het een beetje pragmatisch er altijd in zijn veranderen. Twee, vierentwintig en vijfentwintig. Maar dan blijft het tweede verzoek kan blijven staan, zoals het er staat want dat kan natuurlijk eerder al een iets naar de kamer gezonden worden. Dat wil ik wel even expliciet bevestigd krijgen.

[2:37:11] Staatssecretaris

[2:37:15] dat dat klopt. Dat doen we dan in de bestuursakkoord waar we het net over hadden. Dan kunnen we al aangeven hoe we die bijzondere uitkeringen ook wat meer kunnen meenemen.

[2:37:29] Staatssecretaris vervolgd.

[2:37:30] Ik zal ik ook echt wijzigen dan even ingediend wijzigen dat dat die

[2:37:36] in de stukken zitten.

[2:37:37] Er komt de gewijzigde motie die geniet tweeduizend, vierentwintig lees met tweeduizendvijfentwintig.

[2:37:45] Als dat zo is dan kan ik die motie wordt elkaar brengen. Dat is dan

[2:37:49] dat is uw reactie. De toverformule die aan het einde erbij hoort.

[2:37:54] Heel goed was aan het einde staatssecretaris. Daarmee zijn we aan het einde van dit wetgevers overleg. Over de slot werd het jaarverslag tweeduizend, tweeëntwintig op het gebied van koninkrijksrelaties en het best fonds.

[2:38:10] Er zijn een aantal

[2:38:11] toezeggingen gedaan. Ik wilde in eerste instantie in ieder geval bevestigen dat u als commissie decharge verlenen aan de staatssecretaris over de verantwoordingsstukken is het belangrijk om te bevestigen aan het einde van het debat, maar er zijn ook een drietal toezeggingen gedaan en eigenlijk blijft er vooralsnog emotie over die dan wordt gewijzigd.

[2:38:35] Als ik de toezeggingen nog kort mag

[2:38:37] voorlezen. Dat zijn er drie. Maar zelfs vier. De eerste is en even goed meeluisteren. Want ik hoop dat het allemaal juist is verwoord en samengevat de staatssecretaris informeert de kamer na de gesprekken met landen de komende dagen over de stand van zaken met betrekking tot de herfinanciering van leningen als een toezegging naar aanleiding van het verzoek van mevrouw kamminga. De staatssecretaris informeert kamer over de stappen die gezet moeten worden voor de onvolkomenheid van de iso en s s o caribisch nederland en de voortgang aan het einde van ditjaar. Dat is een toezegging van mevrouw van den berg.

[2:39:14] Als het klopt. De derde is dat einde ditjaar. De staatssecretaris de kamer een update stuurt over de voortgang in de rechtshandhaving skaten

[2:39:26] en dat is een toezegging naar aanleiding van de vraag van mevrouw kamminga en als laatste toezegging die manier hebben opgeschreven in het bestuursakkoord die in het najaar zullen worden afgesloten en met de zullen worden gedeeld, wordt de voortgang op het gebied van capaciteitsproblemen en de besteding van de bijzondere uitkeringen meegenomen en gespecificeerd

[2:39:48] meegenomen

[2:39:50] misschien specifiek het.

[2:39:51] Je gaat over dat dat stuk over die die middelen die nog niet zijn uitgekeerd. Daar hadden we het over

[2:39:56] want

[2:40:01] uitvoering

[2:40:02] de en de besteding van de bijzondere uitkeringen die die nog niet waren zijn besteed toevoeging

[2:40:14] daarmee samen aan het einde van dit twee regio en dank ik de staatssecretaris team van beleidsadviseurs.

[2:40:22] Ja.

[2:40:24] Verslag van de commissie voor alle voorbereidingen

[2:40:27] en ook natuurlijk team van de tweede kamer. Dank voor alle honderd technische ondersteuning en de koffertjes steentjes.

[2:40:35] Ik wens iedereen een prettige avond. Ik hoop dat mensen ook hebben meegekeken aan de andere kant van deze over oceanen voor een deel van het koninkrijk

[2:40:43] en dat het informatief is geweest. Want wat dat betreft streven wij ernaar dat ook de caribische nederlandse burgers daar goed betrokken zijn bij datgene wat we hier doen om uiteindelijk het welzijn van van te bewaken en te bevorderen. Dank ik wens iedereen fijne avond

[2:40:59] dank

[2:41:00] ik sluit.