Vragen en antwoorden over de eerste jaarlijkse migratiebeheercyclus in het kader van het migratie- en asielpact

Wat stelt de Commissie vandaag voor?

Vandaag zet de Commissie een aantal stappen in de richting van de uitvoering van het asiel- en migratiepact in juni 2026. Terwijl de lidstaten verdere vooruitgang blijven boeken met de invoering van nationale strategieën, noodplannen en aanpassingen van nationale rechtskaders, lanceert de Commissie de eerste jaarlijkse cyclus voor migratiebeheer, zoals bepaald in de wetgeving van het pact.

Dit omvat:

• het Europees jaarverslag over asiel en migratie over de asiel- en migratiesituatie in de EU, met inbegrip van de tweede stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van het pact;
• een uitvoeringsbesluit van de Commissie waarin op basis van de bevindingen van het verslag wordt bepaald welke lidstaten onder migratiedruk staan, een risico op migratiedruk lopen of met een aanzienlijke migratiesituatie worden geconfronteerd;
• een door de Raad aan te nemen voorstel van de Commissie voor een uitvoeringsbesluit van de Raad tot instelling van de jaarlijkse solidariteitspool.

Wat zijn de volgende stappen?

Het is nu aan de Raad om het uitvoeringsbesluit tot oprichting van de solidariteitspool vast te stellen. Daartoe zal de Raad eerst het EU-solidariteitsforum op hoog niveau bijeenroepen, waar elke lidstaat zijn bijdragen zal toezeggen overeenkomstig zijn in het pact vastgestelde billijk aandeel. Het staat de lidstaten vrij de vorm van hun solidariteitsbijdragen te kiezen: solidariteit van mensen (verplaatsing of verantwoordelijkheidscompensatie, indien van toepassing), financiële steun, alternatieve solidariteitsmaatregelen of een combinatie daarvan.

Het solidariteitsforum op hoog niveau, waarin vertegenwoordigers van de lidstaten bijeenkomen, zal de totale mate van solidariteit van de pool vaststellen en aangeven hoe elke lidstaat daaraan zal bijdragen. Op basis hiervan zal de Raad het totale bedrag van de solidariteit voor het volgende jaar vaststellen en de solidariteitspool formeel aannemen. De bijdrage van elke lidstaat is pas openbaar en verplicht wanneer de Raad de solidariteitspool heeft goedgekeurd.

De Commissie staat klaar om de Raad tijdens dit proces te ondersteunen en de door de Commissie benoemde EU-solidariteitscoördinator zal de uitvoering ervan ondersteunen via het solidariteitsforum op technisch niveau.

De Commissie zal elk jaar de algemene migratiesituatie in de EU beoordelen. Dit zorgt ervoor dat het permanente solidariteitsmechanisme van het pact altijd in staat is om op nieuwe uitdagingen te reageren en de verantwoordelijkheden van de lidstaten in evenwicht brengt. 

Deze eerste cyclus is met name in die zin dat het pact halverwege het jaar, in juni 2026, in werking treedt. Het voorstel van de Commissie voor de jaarlijkse solidariteitspool bestrijkt een volledig jaar. De kortere uitvoeringsperiode is echter een element dat de Raad in overweging kan nemen in het proces dat leidt tot de aanneming van de solidariteitspool, waarbij het evenwicht tussen solidariteit en verantwoordelijkheid behouden blijft.

Wat zijn de belangrijkste bevindingen van het jaarverslag?

In het jaarverslag worden de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van asiel, opvang en migratie in de Unie en haar lidstaten in de periode juli 2024 – juni 2025 geanalyseerd en wordt een prognose gegeven van de verwachte migratietrends voor het komende jaar. Het is gebaseerd op de uiterste datum die de lidstaten aan de EU-agentschappen en Eurostat hebben meegedeeld.

Uit het verslag blijkt dat het aantal illegale binnenkomsten, asielaanvragen en secundaire bewegingen afneemt, mede dankzij een betere samenwerking met de landen van herkomst en doorreis en strengere grenscontroles. De behoefte aan tijdelijke bescherming en de aanhoudende opvang van ontheemden uit Oekraïne als gevolg van de aanhoudende Russische aanvalsoorlog en de escalatie van aanvallen tegen Oekraïne bleven aanzienlijk. Ongeoorloofde verplaatsingen binnen de EU namen ook af, maar bleven een uitdaging vormen voor de reeds gespannen capaciteit van verschillende lidstaten. Er blijven ook uitdagingen bestaan met betrekking tot aankomsten over zee, de inzet van migratie als wapen door Rusland en Belarus en de uitvoering van doeltreffende terugkeer.

De prognoses voor 2026 voorzien een verdere daling van het aantal illegale binnenkomsten, in overeenstemming met de reeds in de eerste helft van 2025 waargenomen neerwaartse trend. De verdere daling wordt verwacht als gevolg van de betrokkenheid van de EU bij belangrijke landen van herkomst en doorreis, de lopende inspanningen om de asiel- en grensstelsels te versterken, de toegenomen terugkeer en de geïntensiveerde acties tegen netwerken van migrantensmokkelaars.

Wat is de migratiesituatie van de lidstaten?

Op basis van de bevindingen van het jaarverslag stelt de Commissie vast dat de lidstaten in de hele Unie met verschillende migratiesituaties en -druk worden geconfronteerd. Op basis van de kwantitatieve en kwalitatieve criteria die in de pactwetgeving zijn vastgesteld, stelt de Commissie met name het volgende vast:

• Griekenland en Cyprus staan onder migratiedruk vanwege het onevenredige aantal aankomsten in het afgelopen jaar. Spanje en Italië staan ook onder migratiedruk vanwege een onevenredig aantal aankomsten na opsporing en redding op zee in dezelfde periode. Deze vier lidstaten zullen daarom in aanmerking komen voor toegang tot de solidariteitspool wanneer het pact medio 2026 in werking treedt.
• België, Bulgarije, Duitsland, Estland, Ierland, Frankrijk, Kroatië, Letland, Litouwen, Nederland, Polen en Finland lopen het risico op migratiedruk, hetzij vanwege het grote aantal aankomsten in het voorgaande jaar, de aanhoudende druk op hun opvangstelsels of de dreiging van het inzetten van migratie als wapen, die het komende jaar tot onevenredige verplichtingen zou kunnen leiden. Zij zullen prioritaire toegang hebben tot het EU-instrumentarium voor migratiesteun en hun situatie zal snel opnieuw worden geëvalueerd indien de situatie verslechtert.
• Bulgarije, Tsjechië, Estland, Kroatië, Oostenrijk en Polen worden geconfronteerd met een aanzienlijke migratiesituatie als gevolg van de cumulatieve druk van de afgelopen vijf jaar. Zij zullen dus de mogelijkheid hebben om de Raad te verzoeken een volledige of gedeeltelijke verlaging van hun bijdragen aan de solidariteitspool voor het komende jaar toe te kennen.

Op basis waarvan maakt de Commissie deze beoordeling?

De beoordeling is gebaseerd op de gegevens en informatie van het jaarverslag, dat is geanalyseerd op basis van een methode die de Commissie in overleg met de lidstaten heeft ontwikkeld. Bij de beoordeling wordt rekening gehouden met de algemene migratiedruk, op basis van het aantal aankomsten en asielaanvragen, rekening houdend met het bbp en de bevolking van het land, alsook met de migratiedruk als gevolg van grote aantallen aankomsten na opsporings- en reddingsoperaties.

De methodologie is gebaseerd op kwantitatieve en kwalitatieve elementen die zijn opgenomen in de verordening asiel- en migratiebeheer en bouwt voort op de informatie die is verstrekt door de lidstaten, de statistische dienst van de EU (Eurostat), de EU-agentschappen en de Europese Dienst voor extern optreden.

Welke steun is beschikbaar voor de lidstaten?

De lidstaten hebben te maken met verschillende migratiesituaties en de steun die voor hen beschikbaar is, varieert afhankelijk van hun specifieke omstandigheden:

• Lidstaten die onder migratiedruk staan: zij zullen toegang hebben tot de door de Raad vastgestelde solidariteitspool zodra het pact van toepassing wordt.
• Lidstaten die het risico lopen op migratiedruk: zij krijgen prioritaire toegang tot operationele en financiële steun in het kader van een nieuwe EU-toolbox voor migratiesteun die in het kader van het pact is opgezet. Mocht de situatie verslechteren, dan zal de Commissie bereid zijn hun situatie opnieuw te evalueren.
• Lidstaten met een aanzienlijke migratiesituatie: zij kunnen de Raad verzoeken hun bijdragen aan de solidariteitspool voor het komende jaar geheel of gedeeltelijk in mindering te brengen.

Wat is de EU-toolbox voor migratieondersteuning?

Naast de solidariteitspool voorziet het pact in een EU-instrumentarium voor migratiesteun dat de operationele, technische en financiële bijstand bundelt die beschikbaar is voor de lidstaten, met name de lidstaten die het risico lopen onder migratiedruk te komen en die prioritaire toegang zullen hebben.

De toolbox biedt de lidstaten ondersteuning op maat, waaronder operationele en technische ondersteuning door EU-organen, -bureaus en -agentschappen, financiële steun, met inbegrip van aanvullende financiering uit de thematische faciliteit van het AMIF. Het kan ook steun verlenen om terugkeer- en re-integratieactiviteiten te vergemakkelijken, acties in de externe dimensie van migratie te versterken, diplomatieke en politieke contacten met partnerlanden te versterken en de mobiliteit van talent te bevorderen.

Zijn de lidstaten verplicht herplaatsingen te aanvaarden?

Nee. Het solidariteitsmechanisme is verplicht en flexibel tegelijk. Het legt geen verplichte herplaatsing op en geen enkele lidstaat is verplicht herplaatsingen uit te voeren.

Solidariteit kan de vorm aannemen van "volkssolidariteit" (verhuizingen of compensaties voor verantwoordelijkheid), financiële bijdragen en alternatieve maatregelen (bv. steun voor personeel en in natura). Zij zijn bedoeld om een evenwicht te vinden tussen de behoeften van de lidstaten die onder druk staan.

“Mensensolidariteit” kan worden geboden door middel van herplaatsingen of door middel van verantwoordelijkheidscompensaties. Wanneer de verantwoordelijkheid wordt gecompenseerd, stemt een lidstaat ermee in de verantwoordelijkheid op zich te nemen voor asielzoekers die zich reeds op zijn grondgebied bevinden en anders de verantwoordelijkheid zouden dragen van een lidstaat die met migratiedruk wordt geconfronteerd.

Financiële bijdragen: De lidstaten kunnen financiering verstrekken aan de EU-begroting om andere lidstaten die met migratiedruk worden geconfronteerd, te helpen, bijvoorbeeld om de asiel- en opvangcapaciteit te versterken, het grensbeheer te verbeteren of externe acties te ondersteunen die gericht zijn op het terugdringen van illegale binnenkomsten en het verhogen van terugkeer.

Alternatieve solidariteitsmaatregelen: Dit kan bijvoorbeeld materiële of technische bijstand in natura omvatten, ook voor grensbeheer. Indien een lidstaat ervoor kiest alternatieve solidariteitsmaatregelen te nemen, moet de waarde ervan in financiële termen worden uitgedrukt om ervoor te zorgen dat de lidstaat een billijke bijdrage levert.

Wat zijn de voorwaarden waaronder de lidstaten gebruik kunnen maken van de solidariteitspool?

Lidstaten waarvan is vastgesteld dat zij onder migratiedruk staan, komen in aanmerking voor toegang tot de solidariteitspool wanneer het pact medio 2026 in werking treedt.

Deze lidstaten moeten hun wens om toegang te krijgen tot de pool bevestigen en een overzicht geven van hun behoeften.

Om het evenwicht tussen solidariteit en verantwoordelijkheid te waarborgen, moeten alle lidstaten voldoen aan de verantwoordelijkheidsverplichtingen van het pact. Indien de Commissie systemische tekortkomingen vaststelt in een lidstaat die onder druk staat met betrekking tot de verantwoordelijkheidsregels, zouden de bijdragende lidstaten niet langer verplicht zijn hun solidariteitstoezeggingen ten aanzien van die staat na te komen. De Commissie zal de werking van de verantwoordelijkheidsregels van het pact in juli 2026 en opnieuw in oktober 2026 beoordelen.

Waarom is het voorstel van de Commissie voor een solidariteitspool niet openbaar?

In de verordening asiel- en migratiebeheer is bepaald dat het voorstel van de Commissie niet openbaar zal zijn totdat de uitvoeringshandeling van de Raad door de Raad is vastgesteld.

Het voorstel geeft slechts een indicatie van het billijke aandeel van de bijdragen die elke lidstaat zou kunnen leveren aan de jaarlijkse solidariteitspool op EU-niveau. De werkelijke bijdragen weerspiegelen wat de onder druk staande lidstaten vragen en wat de bijdragende lidstaten bieden, en er wordt ook rekening gehouden met eventuele inhoudingen of vrijstellingen van bijdragen. Op basis hiervan zal het vervolgens aan de Raad zijn om een uitvoeringshandeling tot oprichting van de pool vast te stellen.

Wat is de rol van het Solidariteitsforum?

Het solidariteitsforum op hoog niveau, waar vertegenwoordigers van de lidstaten bijeenkomen, heeft tot taak de toezegging van solidariteitsbijdragen van de lidstaten uit te voeren, het totale bedrag van de solidariteit van de pool vast te stellen en na te gaan hoe elke lidstaat daaraan zal bijdragen.

De resultaten van de toezegging zullen worden weergegeven in het uitvoeringsbesluit van de Raad betreffende de oprichting van de solidariteitspool.

Het solidariteitsforum op technisch niveau, dat wordt voorgezeten door de EU-solidariteitscoördinator van de Commissie, heeft tot taak het gebruik van de pool te coördineren en de solidariteit met lidstaten die het hele jaar door onder migratiedruk staan, te vergemakkelijken.

Hoe staat het met de uitvoering van het pact?

De uitvoering van het pact is aan de gang om ervoor te zorgen dat de nationale asiel-, opvang- en migratiestelsels van de lidstaten klaar zijn tegen juni 2026, wanneer het pact volledig van toepassing zal worden.

Al met al hebben de lidstaten sinds het laatste verslag over de uitvoering van het pact goede vooruitgang geboekt, onder meer met de ontwikkeling van nationale strategieën en noodplannen en de aanpassing van hun nationale rechtskaders.

Gestage vooruitgang bij de uitvoering van alle onderdelen van het pact, de neerwaartse trend van illegale binnenkomsten en de prognose voor het komende jaar, samen met de positieve resultaten van de voortdurende samenwerking met partnerlanden, vormen een solide basis voor een ordelijk, eerlijk en stevig beheer van migratie en asiel. Tegelijkertijd is er een algemene behoefte om het tempo van de hervormingen te versnellen en de resterende uitdagingen aan te pakken, bijvoorbeeld met betrekking tot het Eurodac-systeem, het opzetten van de grensprocedure, de nodige infrastructuur, personeelsbehoeften en administratieve regelingen.

De Commissie blijft de lidstaten ondersteunen om ervoor te zorgen dat uitdagingen worden aangepakt. De Commissie zal vóór de inwerkingtreding opnieuw verslag uitbrengen over de voortgang bij de uitvoering van het pact.

Hoe ondersteunt de Commissie de lidstaten bij de uitvoering van het pact?

De Commissie werkt nauw samen met de lidstaten om hen te ondersteunen en ervoor te zorgen dat ze allemaal klaar zijn tegen juni 2026, wanneer het pact van toepassing wordt. De EU-agentschappen bieden aanvullende operationele en technische ondersteuning.

De rechtstreekse bilaterale steun van de Commissie aan de lidstaten blijft een belangrijke prioriteit. Dit biedt op maat gesneden, doelgerichte bijstand die de specifieke context en institutionele opzet van elke lidstaat weerspiegelt. Om dit te vergemakkelijken, heeft de Commissie specifieke landenteams en verbindingskanalen op hoog niveau opgezet om met elke lidstaat samen te werken.

De Commissie heeft in het kader van het AMIF en het BMVI voor de jaren 2025 tot en met 2027 3 miljard EUR verstrekt om de lidstaten te ondersteunen bij het aanpakken van de behoeften in verband met het pact en de ontvangende begunstigden van tijdelijke bescherming.

Voor meer informatie:

Persbericht