Online veiligheid en cybersecurity

[0:00:00] Vandaag aan de orde is een commissiedebat over online veiligheid en cyber security. Ik heet welkom alle toeschouwers in de zaal en naar buiten natuurlijk. De minister van justitie en veiligheid en haar staf en hier aanwezig zijn. De leden van de vvd, mevrouw rankowsky de heer van raan van de partij voor de dieren, mevrouw koekkoek van voelt als het goed is. Sluit ook nog iemand van d zesenzestig komt iets later. Mijn naam is dana van weerdenburg. Ik zit hier namens de pvv. En vandaag waarnemend voorzitter. Nou laten we maar beginnen. Dan geef ik mevrouw rajkowski als eerste het woord spreektijd vier minuten. We zijn niet met een grote delegatie is. In eerste instantie wil ik de interrupties ook niet beperken, maar als het de spuigaten uitloopt, zal ik dat wel doen? Mevrouw rakovski.

[0:00:46] Dank u. Voorzitter, voorzitter, de vvd wil dat de regels die in de openbare ruimte gelden ook in de digitale wereld gaan gelden. Deze zijn immers met elkaar verbonden en geen losse werelden,

[0:00:58] want als er online wordt opgeroepen tot rellen kan dat gevolgen hebben voor rellen op straat

[0:01:03] en burgemeesters zijn verantwoordelijk voor de rust en veiligheid in hun gemeente liever ingrijpen om rellen te voorkomen dan als rellen zich voordoen relschoppers te gaan beteugelen. Voorzitter, zo klein kan het dus begin. Het kan iemand zijn die online veel invloed heeft die kan een oproep doen die online die op straat voor veel ellende kan zorgen

[0:01:23] en rel in de menigte op straat zijn niet altijd even lief voor onze politieagenten, onze straten of de stad waarin zij rellen en sommige burgemeesters ook al is deze wet en regelgeving misschien nog niet helemaal op orde zijn. Toch. Sommige burgemeester hebben moed getoond, zoals in arnhem, in haarlem en in utrecht zijn de hpv in de gemeentewet gaan doorpluizen naar een instrument en die hebben zij gevonden last onder dwangsom in de volksmond ook wel een online gebiedsverbod geheten dekt niet helemaal de lading. Maar het beste

[0:01:51] wel lekker.

[0:01:52] De burgemeesters hebben een ingezet en met succes, want de daders die hem op. We hebben een oproep dan wel verwijdert dan niet nogmaals niet nogmaals die oproep gedaan

[0:02:01] dus voorzitter, de vvd vindt het belangrijk dat er duidelijkheid geven aan alle burgemeesters van nederland, zodat ook.

[0:02:06] Zei.

[0:02:07] Via het bestuursrecht kunnen ingrijpen om rellen te voorkomen in plaats van achteraf daders te straffen en puin te ruimen, wat uiteraard wel moet gebeuren als er wel wat plaatsgevonden. Maar voorzitter, wij willen rust in onze straten en het instrument hoort in deze moderne tijden thuis in een gereedschapskist van de burgemeester de samenvattend. De vvd wil een verbod voor het herhaaldelijk plaatsen en of delen van berichten in de digitale wereld waarin wordt opgeroepen tot rellen

[0:02:34] en ik weet dat de minister ook al eerder heeft gekeken. Maar ondertussen is de realiteit niet veranderd en verkeerde burgemeesters en politie nog steeds in onzekerheid. Graag een reactie van de minister. Wellicht is er een landelijke maatregel of iets dergelijks nodig.

[0:02:48] Dan nog een tweede punten. Voorzitter, uit.

[0:02:52] Hiervandaan,

[0:02:53] Ik hoor dat mevrouw rosina tweede punt gaat dus ik heb nog wel een vraag want

[0:02:59] ja eens rellen geweld oproepen mag niet in het openbaar mag ook niet op het internet zou je kunnen zeggen, maar een dunne lijn tussen het recht om te protesteren

[0:03:12] toen op te roepen. En wat achteraf dan uit de hand loopt. Hoe ziet een vrouw was die die dunne lijn.

[0:03:21] Mevrouw rakoski.

[0:03:22] Dank u. Voorzitter, natuurlijk is het het recht van demonstreren en protesteren is een groot goed. Dus daar wil de vvd absoluut niet aan tornen.

[0:03:30] Het gaat ook als je kijkt bijvoorbeeld de burgemeester in utrecht heeft dit online gebiedsverbod ingezet op moment dat iemand was die echt opriep om te rellen met vuurwerk en dat soort dingen zoals heel expliciet oproepen tot rellen in de straten met onrust veroorzaken dingen kapot maken. Dingen doen die niet mogen en ik denk dat er in zo n geval dat het een mooi extra instrument is voor de burgemeester om eerder in te kunnen grijpen, want het probleem is nu tuurlijk kan je online rellen ook al via het strafrecht in ingrijpen als wordt opgeroepen. Maar dat duurt vaak even zijn rellen misschien al geweest en het mooie van het bestuursrecht is dat je sneller met de informatie van de politieagenten al sneller kan ingrijpen kan zeggen joh. In dit geval was het een zeventien jarige jongen uit zeist. Doe dat nou niet. Dat magneet haal die oproep weg en misschien luistert iemand wel in sommige gevallen is dat ook gebleken en kan iemand zelf ook voorkomen dat ook die jongen weer in het strafrecht beland. Dus volgens mij is het een win, win voor ons allemaal.

[0:04:28] Hiervandaan,

[0:04:33] Dat snap ik. En zeker die laatste toevoeging is van belang als je in gesprek gaan met iemand die dat niet doet want dan komt ie in strafrecht.

[0:04:43] Maar het punt blijft staan dat hij die dunne lijn.

[0:04:48] Dus we gaan protesteren tegen iets. Maakt niet uit wat het is

[0:04:53] en de het oordeel van een burgemeester in dit geval die dan zegt

[0:04:59] dit vind ik een gevaar worden of ik denk dat het rumoer worden.

[0:05:03] Kijk die gevallen waarin het duidelijk is. Ja die zijn niet makkelijk. En dus dus eigenlijk geef je de burgemeester meer.

[0:05:10] Dat stelt vvd voor om de burgemeester er meer inschattingsvermogen te geven.

[0:05:16] De middelen om

[0:05:17] dat de beperken na wat hij of zij goed doen eigenlijk. Dat is dat.

[0:05:23] De kern van het voorstel begrijp ik het verkeerd, maar eikels

[0:05:27] bankvoorzitter. Dit is natuurlijk op zich geen

[0:05:31] nieuw dilemma in die zin dat burgemeester natuurlijk al vaker met die afweging zitten of soms zelf als je bestuursrecht gaat of meer als het gaat om in de in de driehoek. Maar wij zijn politie en om een afweging moeten maken. Dus wat dat betreft is dit dilemma denk ik niet nieuw. Alleen burgemeesters kunnen nog niet in de onderwereld toepassen. Wat ik juist heb charmante van het instrument is dat dat ik ervan uit ga dat die per definitie niet overmatig ingezet zal worden. Want op het moment dat een burgemeester via het bestuursrecht iemand een last onder dwangsom oplegt. Iemand kan niet twee keer voor hetzelfde feit worden gestraft. Kan je dus ook niet meer achteraf via het strafrecht ingrijpen. Dus ik denk dat de burgemeester het alleen in zal zetten als hij echt daadwerkelijk zorgen zijn tot rellen die ook daadwerkelijk kan voorkomen met dit instrument. Want anders is een last onder dwangsom altijd eigenlijk lichter en dat is het soort geld. Boete mag niet noemen maar doet even hier in de volksmond dan achteraf echt iemand hem in zijn nekvel kunnen grijpen. Dus ik denk dat burgemeester daarom spaarzaam hiermee om

[0:06:33] gaan.

[0:06:33] Mevrouw kowski vervolgt zijn betoog.

[0:06:37] Ja bankvoorzitter dan nog een tweede punt gaat over digitale weerbaarheid en uit een ronde tafel digitale weerbaarheid bleek ook dat het voor verschillende organisaties nog niet helemaal duidelijk is wat het crisis een noodplan is mocht een grote cyberaanval we plaatsvinden. Daar wordt volgens mij ook hard aan gewerkt achter de schermen continue naar de kamer de meerjarig cyber security plan. Maar mijn vraag is komt dit dan ook terug komt een soort crisis structuren. Wij weten bepaalde zaten aan tafel met kpn zat aan tafel. De nederlandse banken allemaal. Dat soort de haven van rotterdam en die gaven allemaal mag voor ons wel wat helderder. Wie moeten we nou wanneer bereiken als echt nood aan de man is dan hun laatste punt. Voorzitter, betreft het samenvoegen van het c d c en c voor de mensen luisteren clubs die zich bezighouden met de digitale veiligheid in nederland en de vvd steunt dit van harten zijn erg blij met de brief en we hebben al vaker gevraagd om integratie van verschillende organisaties.

[0:07:37] Het mooie van het wtc is dan ook weer. Dat zei specifiek het mkb zo goed begrijpen en kunnen kunnen helpen. Dus mijn vraag aan de minister is hoe borgt de minister dat de expertise kennis en hun manier van werken van het wtc behouden blijft als het gaat om voordelen van het mkb en voorzitter dan als laatste nog complimenten aan de minister voor de hj schoo lezing.

[0:08:00] Dank u wel, mevrouw kowski. Mooi binnen de tijd. Dan geef ik nu het woord aan hiervandaan.

[0:08:06] Die in ieder geval genoeg discussie en levendigheid bracht in de in de samenleving.

[0:08:13] Voorzitter, voorzitter, ik mededeling vooraf, ik moet naar mijn bijdrage vertrek. Ik hoop terug te komen voor het antwoord. Ik heb verplichtingen elders en zal me ook leren om niet teveel interrupties me er zelf ook weer schuldig aan. Ik heb een punt voor ze vlak voor de zomer nam de kamer met een overgrote meerderheid een motie van de partij voor de dieren over het in stand houden van de intelligente encryptie en dat was echt een duidelijke boodschap van de kamer.

[0:08:39] En omdat de minister de motie ontraden voor kabinetsreactie een brief en voor zover ik weet maar misschien zit ie in de digitale postbus mij die nog steeds niet gekregen en die zouden we graag willen hebben. Dus kan de minister aangegeven. Misschien kan dat nu weer een brief hoe ze de motie gaat gaat een vervolg gaat geven want wij denken dat het belangrijk is om te wijzen op de precieze verwording van de motie en die bevat aan de ene kant een passief deel waar gevraagd wordt. Thomas

[0:09:10] de e. U voorstellen voorliggen die inscriptie ondermijnen niet te steunen, maar ook een actief deel en dat vraagt een regering om end to end encryptie in stand te houden

[0:09:21] en dus is de minister bereid om bijvoorbeeld in europa actief steun te zoeken bij andere landen die voor het verzet tegen het plan van de europese commissie

[0:09:30] en die automatische controle van alle communicatie wil en ook daarbij impliciet dus in die boodschappen zelf wil kijken hoe reageert de minister op de directrice van het expertisebureau onlangs kinderen misbruik die aangeeft dat dit voorstel niet proportioneel is.

[0:09:48] Je zou verwachten dat een dergelijk bureau juist wel

[0:09:53] die twente encryptie wilde stoppen. Maar dat is dus niet het geval was. De minister van de reactie van de minister op het standpunt van de gezamenlijke europese privacy waakhonden die eigenlijk hetzelfde zeggen.

[0:10:05] En als hij deze expert analyses niet deelt kan aangeven waarom niet.

[0:10:10] Want het adviesorgaan. De cyber security raad stelt. Dat is vast een afkorting voor stelt dat de minister en het kabinet een andere benadering moeten kiezen rondom end to end encryptie. Het kabinet moet zich niet langer in de mening van de partij voor de dieren op het ondermijnen van end to end encryptie, maar juist meer kijken naar alternatieven en ziet de minister deze motie over een mandaat om de focus te verleggen en kabinetsbeleid kabinetsbeleid geen beleid te voeren dat ondermijnt op negeert.

[0:10:38] Dus de openingsbel

[0:11:32] gaat hij verder.

[0:11:36] Tot slot de vraagstukken wie wie er binnen het kabinet verantwoordelijk is voor die brede uitvoering van het van het standpunt.

[0:11:43] De vraag van de partij voor de dieren werd begin tweeduizend dertien al duidelijk dat de gegevens uitwisseling in de zorg

[0:11:51] ook niet versleuteld is de minister van vws daar toch mee doorgaat.

[0:11:56] Dus welke ministers in het kabinet die daarop ingrijpt.

[0:12:00] Voorzitter, de vragen en beleidsmedewerker kijkt mee naar alle antwoorden. Ook mocht ik niet mocht ik niet terugkomen.

[0:12:11] Deze vergadering voor figuurlijk.

[0:12:14] Mevrouw koekoek,

[0:12:16] Laten we hopen dat dat u wel terugkomt. Voorzitter, de nctv is duidelijk over het cyber security beeld. Tweeduizend, tweeëntwintig. Ze schrijven dat er ondanks de inspanningen scheefgroei is tussen toenemen, toenemende digitale dreiging en de ontwikkeling van ons weerbaarheid. En toen ik het las moest ik denken aan het bericht van toezichthouder bert shubert van de tip die stopt met zijn taak vanwege de nieuwe inlichtingenwet. Want hij vindt het wetsvoorstel niet oprecht, zegt hij zelf

[0:12:43] en de reden dat ik dat nu noemt is dat er in mijn optiek te weinig grip is op onze online veiligheid en cybersecurity, met name de randvoorwaarden zijn niet op orde,

[0:12:53] en naar mijn mening is het aan de minister van justitie en veiligheid om ervoor te zorgen dat het op alle departementen beter ingebed wordt denkt dat deze minister daar in de beste positie voor is. Ik ben daarom ook blij dat de minister in oktober eindelijk met het nationale cyber security strategie komt die hopelijk ook meteen wordt uitgevoerd, zo snel mogelijk wordt uitgevoerd.

[0:13:14] Voorzitter, afhankelijk van wat je centraal stelt. Nationale veiligheid of veiligheid van mensen kunnen we hele doeltreffend de maatregelen gaan nemen. Ik ben optimistisch.

[0:13:22] Het is belangrijk om te hebben wat precies bedoeld wordt met online, veiligheid en cybersecurity en naar mijn idee zou je troeven. In twee categorieën kunnen indelen. De bescherming tegen zogezegd, de boze buitenwereld en de bescherming tegen hun data zucht overheid

[0:13:37] en ik hoop dat is mijn vragen. De minister dat er in de cyber security strategie over beide is nagedacht over allebei deze categorieën.

[0:13:46] Als ik dan denk aan de eerste categorie de zogenaamde boze buitenwereld. Dan denk ik aan cybercriminelen vreemde mogendheden die offensieve programmas uitvoeren en eigenlijk alles wat de buitenwereld zich bevindt. Wat probeert de boel te ondermijnen simpel gezegd, maar ook aan techreuzen die dataprofielen maken van de hele wereld die michael target te beïnvloeden en alles en iedereen van hem afhankelijk maken, inclusief overheden en dat kan allemaal omdat zij een monopolistisch status hebben in een digitale keten. Neem bijvoorbeeld het nieuws dat gisteren uitkwam over twitter die voormalig die volgens hun voormalige veiligheidsbaas tien jaar oude veiligheidsstandaarden gebruikt zijn allemaal heel erg afhankelijk van twitter, zeker als politici dus de veiligheids risico s zijn enorm

[0:14:30] en de boze buitenwereld zou de minister graag een paar vragen stellen zijn er problemen die ik zojuist noemde ook meegenomen in die nieuwe cybersecurity strategie en voor zover de minister daarop in kan gaan. Op welke manier zijn ze dan meegenomen

[0:14:44] en is in die strategie ook nagedacht over het versterken van onze toezichthouders om alle eu wetgeving die met name toeziet. Op die tekst monopolisten

[0:14:52] is die ook meegenomen in de strategie die suikers die strategie

[0:14:57] voor die datum zich de overheid

[0:15:00] dan denk je bijvoorbeeld aan de nctv die persoon geeft verzameld of veiligheidsdienste die vragen om meer bevoegdheden en tegelijkertijd minder toezicht houdt. Toezicht willen, maar ook de behoefte om een overheid om encryptie te doorbreken. Indien dat nodig. Acht. Daarin komt al heel snel in de kern tegenstemde privacy first is veiligheid naar boven en die tegenstelling daarvan zou ik echt willen dat we die uit de wereld helpen want privacy ook veiligheid, veiligheid van individuen van groepen van mensen. Het is nodig om soms gegevens te verzamelen en te delen. Maar dan moeten de randvoorwaarden op orde zijn dus effectief, toezicht en handhaving goede beveiliging van datasystemen en de garantie dat een overheid je eigen overheid weet waar je naartoe gaat

[0:15:44] en in dat kader zou de minister willen vragen

[0:15:47] wat mijn collega ook al vroeg. Wat is het standpunt van de minister ten aanzien van hooguit om encryptie te verzwakken of te doorbreken. Wat betreft zou dat eigenlijk niet moeten doen omdat het recht op privacy en vrijheid van informatie bedreigd.

[0:16:02] Een andere vraag. In hoeverre is de minister door de staatssecretarissen van digitale zaken betrokken geweest bij de nieuwe reis brede clowns strategie.

[0:16:12] Er zijn veiligheid verdient volgens staatssecretaris aparte aandacht en ik zou heel graag een brief ontvangen van

[0:16:19] deze ministers en staatssecretarissen samen waarin deze strategie is uitgewerkt

[0:16:24] en de vraag of de minister de opvatting deelt dat het beter zou zijn om overheidsdata, met name die gevoelige data omvat dat hij beter opgeslagen kunnen worden in de wijk. Scout in het kader van digitale autonomie en veiligheid zal het in mijn optiek namelijk een grote stap zijn. Een belangrijke stap.

[0:16:41] Voorzitter, tot slot,

[0:16:44] en heel concreet voorstel. Een vredesvoorstel maakt werk van onze strategische en langetermijn kennis positie te zien in andere landen dat er veel meer binnen de overheid wordt nagedacht over de grote uitdagingen.

[0:16:56] Daar wordt ook op de grote vraagstukken door kennis die in te bellen binnen de overheid en niet te beleggen bij derde en in mijn optiek voor de versterken we daarmee ook onze eigen digitale autonomie strategische positie vragen aan de minister is hoe denkt hij over het vormen van zon kennis strategie ook echt ingebed binnen de ministeries binnen onze eigen overheid

[0:17:18] en ziet de minister ook mogelijkheden om budget vrij te maken om dit op poten te zetten.

[0:17:23] Dank u wel, mevrouw koekoek, mevrouw van ginneken.

[0:17:28] Je hebt bankvoorzitter excuses dat ik een paar minuten later het debat binnenkwam lopen. Voorzitter, graag begin ik met het belang van veilige communicatie en ik heb me daar al vaker over uitgesproken en ook nooit horen dat mijn collega s daar ook een lans voor bereken. Ik ben ook blij dat velen mensenrechtenorganisatie na vele mensenrechtenorganisaties. De cyber security raad bevestigt dat encryptie verzwakken. Grote grote risico s voor de veiligheid.

[0:17:56] Sabzi security raad zegt ook dat de minister meer naar alternatieven moeten kijken. Maar de minister lijkt in haar brieven over tt diensten nog altijd op zoek te zijn naar zone technische eenhoorn van een achterdeurtje in encriptie

[0:18:12] ook in het cyber security beeld. Nederland staat niet dat encryptie. Het probleem is, maar suboptimale samenwerking en informatie, uitwisseling tussen landen

[0:18:21] en daar lijkt mij een heldere opdracht liggen voor de minister om daarop te focussen.

[0:18:25] Voorzitter wijze d zesenzestig zegt daarom laat de minister juist europees het voortouw nemen om encryptie te versterken. Goede collega van eraan dat zojuist ook suggereren.

[0:18:36] De europese commissie komt met voorstellen om encryptie te verzwakken. Duitsland lijkt zich hiertegen te keren en hopelijk kan de minister aansluiting vinden bij de duitse collega

[0:18:46] is de minister eens dat nederland in europa actief moet zorgen dat het ongeremd meelezen van chatberichten niet mogelijk moet zijn. Wat is nu precies de positie van nederland.

[0:18:58] Voorzitter, niet alleen. Nu wordt encryptie bedreigd, maar ook in de toekomst. D zesenzestig en vvd hebben al vaker aandacht gevraagd voor het gevaar dat kwantumcomputer kan zijn voor onze staatsveiligheid en veilige communicatie.

[0:19:10] Voorzitter, stelt u zich eens voor landen verzamelen. Jarenlang onze staatsgeheimen een bedrijfsgeheim en communicatie.

[0:19:16] En nu hebben ze daar helemaal niks aan want die is goed versleuteld met encryptie. Maar er komt een dag dat die encriptie binnen enkele seconden te kraken is met kwantumcomputer

[0:19:26] is de minister zich hiervan bewust en denkt zij na hoe met deze enorme uitdaging om te gaan en is de minister bereid hier ook europese aandacht voor te vragen.

[0:19:36] Voorzitter, het cyber security beeld van dit jaar ziet digitale destabilisatie toenemen na het platleggen van autofabriek vdl universiteit maastricht en gemeenten kunnen we niet om de urgentie heen.

[0:19:49] Onze samenleving moet digitaal weerbaarder worden

[0:19:53] ook vanwege de langere termijn risico s

[0:19:57] als onze bedrijfsgeheim via heks gestolen worden. Dan zal nederland als kennisland langzaam maar zeker irrelevant worden

[0:20:04] en dat bedreigt onze banen en onze welvaart

[0:20:06] economische spionage is een zinkgat.

[0:20:09] Je hebt het pas door als je wegzakt en dan is het te laat en dat gebeurt soms pas jaren later

[0:20:16] deze commissie was de afgelopen week op bezoek bij de ncrv nationaal cyber security centrum. De organisatie die onze vitale sectoren nu digitaal beschermd.

[0:20:26] We spraken onder andere over het nadeel van hun huidige smalle taak en het belang van integraal werken aan digitale veiligheid,

[0:20:33] versnippering betekent verzwakking, iets wat d zesenzestig al lang bepleit.

[0:20:37] Het is dan ook goed nieuws dat de integratie van het ncrv het dossier en het shirt dsb excuses zo heet zijn de hema wordt ingezet. Alleen mis ik hier de urgentie. De planning daarvan loopt door tot tweeduizend, zesentwintig en vindt de minister is mijn vraag aan haar vind de minister dit snel genoeg want de hackers wachten niet.

[0:20:58] Ook is er op dit moment nog veel onduidelijk en ik hoop dat de minister iets kan zeggen over hoe gaat de aansturing en de verantwoording van ncrv twee punt nul. Zoals ik het noem, eruitzien. Honderdtwee departementen.

[0:21:11] Hoe wordt de minister de balans van zowel de economische als de veiligheidskant

[0:21:15] en zal het ncrv en agentschap behoren of een po of iets anders.

[0:21:20] Daarnaast geldt voor d zesenzestig dat goede samenwerking en informatie uitwisseling de absolute ondergrens is. Er is veel meer nodig.

[0:21:29] Te vaak leidt samenwerking tussen organisaties onder schaamte of angst voor imagoschade

[0:21:35] en ten onrechte. Mijn transparantie en een lerende cultuur helpt de juiste ons als samenleving om digitaal weerbaarder te worden,

[0:21:42] kan de minister onderzoeken of jaarverslag plichtige bedrijven niet verplicht kunnen worden daarin een cyber security hoofdstuk op te nemen met inzicht in bijvoorbeeld hackpogingen succesvolle aanvallen. Hoe de kwaliteitsbewaking van software is ingericht. Hoe gewerkt wordt aan cyberveiligheid, vaardigheden van medewerkers en dergelijke kan de minister hier en aankomende cyber security strategie al op ingaan en kan de minister in diezelfde cyber security strategie ook ingaan op langere termijn risico van economische spionage, waar ik zojuist over sprak. Ik kijk uit naar de antwoorden van de minister.

[0:22:18] Dank u wel, mevrouw van ginneken. Mevrouw rajkowski nu vragen om het voorzitterschap over te nemen, zodat ik de inbreng namens pvv kan.

[0:22:27] Mevrouw van weerdenburg gaat de pvv.

[0:22:29] De bankvoorzitter. Het lot van waarnemend voorzitter is dat het meestal gezegd is. Dus ik ga kortheidshalve aansluiten. Allereerst met de samenvoeging van de drie organisaties. De afkortingen zijn al meermaals genoemd. Dat is goed nieuws blij met de brief tot de laatste alinea waar inderdaad de datum in stonden. Daar schrok ik een beetje van kan de minister toezeggen of of duidelijkheid verschaffen of dat de einddatum betreft integratie van het ncrv en c staat in twintig, zesentwintig bedoelt de minister daarmee dat dat het dan echt klaar moet zijn want we begrijpen van het ncrv dat integratie eigenlijk al bezig is, zijn al intensief samenwerken en dat het in de komende jaren geïntensiveerd zal worden. Dus daar heeft de pvv graag helderheid over.

[0:23:36] Verder.

[0:23:38] Hebben wij ook dezelfde vragen als d zesenzestig over dat c twee punt nul. Zoals mijn vader dat net noemde, moet dat inderdaad onder twee departementen vallen straks over de financiering. Het is een beetje gissen naar de kruimels in de brief moet op afstand staan, zodat het diverse opdrachtgevers het daar horen we graag iets meer over en hopelijk kan de minister daar wat meer over zeggen en niet dat ze verwijst naar een wacht. Maar tot oktober tot de nieuwe cyber security strategie

[0:24:13] en die cybersecurity security strategie zou ik ook graag weten wanneer in oktober. We gaan ontvangen. Want er zitten natuurlijk al heel erg lang op te wachten en dan kijken wij reikhalzend naar uit en ook is het jammer dat ja dat die nog niet binnen is en ook de reactie op het ovv rapport over de zie trix kwetsbaarheid. Ik snap dat dat samenhangt en dat dat logischer is om die samen naar de kamer te sturen, maar het is jammer dat dat er nog niet is. Dus wanneer komt dat wel want dan kunnen wij ook plannen met de commissie.

[0:24:47] Wanneer we dat kunnen bespreken. Verder ik dingen over want dat allemaal al gezegd. Ja. Encryptie natuurlijk. Dat is voor de pvv ook heel erg belangrijk. Partij voor de dieren heeft al genoeg over gezegd voelt ook en ja eigenlijk zijn we blij met de cyber security raad die onomwonden zegt focus op de alternatieven niet verzwakken van end to end encryptie en ik zou graag de reactie van de minister daarop horen. En inderdaad aansluiten bij wat mevrouw van ginneken van d zesenzestig al zei stop met zoeken naar die technische eenhoorn. Want die is er niet. Althans dat is nu bewezen. De kamer wil het niet. Dus kan de minister toezeggen dat ze nu de focus gaat verleggen naar alternatieven en belangrijk ook wat gaat zij doen om in de europese unie in brussel dat ook duidelijk te maken wat ik hoor partij voor de dieren en d zesenzestig van zoek. Andere landen die dat ook vinden en trekt samen op. Maar stel dat die niet te vinden zijn. Dan hoor ik graag van de minister hoe ze ervoor gaat zorgen dat de boodschap in brussel ontvangen wordt van nederland wil het niet. Gaat dit niet doen en of ze dan ook als nederland daarin alleen staat kan toezeggen dat ze met vuist op tafel slaat van daar daar gaan we desnoods een opt out voor bedingen

[0:26:16] verder. Tot slot nog even terug naar die integratie van drie organisaties in de brief die wij gister gekregen staat onderaan dat we zullen de kamer geïnformeerd worden over de voortgang van integratie als onderdeel van de voortgangsrapportages van de nieuwe nederlandse cyber security strategie is die natuurlijk nog niet binnen. Dus we hebben er nog niet over gesproken. Dus dan ben ik heel benieuwd wanneer moeten voortgangsrapportages daarover ziet de minister dat halfjaarlijks jaarlijks wanneer kunnen we dat ongeveer verwachten?

[0:26:54] Dat was het dankuwel voorstellen.

[0:26:57] Dat was het dan denk ik dat we even gaan schorsen voor de beantwoording. Ik geef me even terug gaan

[0:27:01] van weerdenburg.

[0:27:04] Ik kijk naar de minister. Hoelang zijn nodig denkt te hebben

[0:27:08] we schorsen voor een halfuurtje.

[0:57:17] Goedemiddag. Welkom terug bij het commissiedebat online, veiligheid en cyber security. We zijn toe aan beantwoording van de minister van justitie en veiligheid. Dus ik geef haar het woord. Ze heeft dunne blokjes heeft mij toevertrouwt, is de tenzij de hele prangende interrupties zijn. Laten we het gewoon aan het einde van blokje doen. De meester.

[0:57:40] Ja. Veel dank. Voorzitter, het zijn in die zin de blokjes. Heel veel vragen kon bundelen. Dus kan me wel voorstellen dat per blokje wat langer bij stilstaan. Maar dat is de reden en ik begin straks met twee meer losse vragen en daarna ga ik door met cybersecurity en incidenten encriptie en de samenvoeging van al die organisaties die zich bezighouden met veiligheid. Ik vul die afkortingen liefst vermijden. Voorzitter en heel veel dank aan u collega´s. Zodat we dit debat kunnen hebben. Inderdaad, ook al staan er relatief weinig aantal stukken op de agenda ze allemaal wel zeer belangwekkende en ik ben blij dat we er de tijd voor nemen. En als coördinerend minister voor digitale weerbaarheid en het bestrijden van cybercrime is het ook echt een onderwerp. Zeker in deze tijd waar we ons voor moeten blijven inzetten, zien dat steeds vaker indringende gevolgen zijn van de incidenten die plaatsvinden heel blij dat een aantal van de leden

[0:58:42] hier mevrouw van ginneken rakoski, een vrouw van weerdenburg. En meneer als ook vorige week bij het nationaal cyber security centrum aanwezig waren om elkaar te zien en te horen hoe dat werkt eraan toegaat. Dus wil dat er ook voor en voor de kamerleden die op dat moment niet konden laten nog mensen altijd meer dan welkom zoals het zuiden security beeld. Nederland van dit jaar twintig, tweeëntwintig laat zien staan als maatschappij wel voor een hele grote opgave en voor mij is elke keer wel erg treffend om ook deze zin te lezen wat op papier staat die krijg en waar de hele wereld achter schuilt is dat cyberaanvallers schaalbaar zijn, maar onze weerbaarheid en het organiseren van ons bij nog niet.

[0:59:25] Er is een toename in het aantal aanvallen door statelijke actoren tegen ons land en dat is zowel voor geopolitiek gewin als voor economisch gewin

[0:59:35] en wij zijn een zeer gedigitaliseerd land en dat betekent dat we daar heel veel profijt van hebben. Maar dat we daardoor ook erg kwetsbaar zijn. Nou ik weten om deze dreiging het hoofd te bieden. Komt er ook een nieuwe cijfers curtis strategie kom ik straks ook op verder te spreken. Ambulance vragen wanneer hij precies komt en hoe we met elkaar ook gaan monitoren wat we daar gaan doen. Laat ik maar meteen naar de naar de vragen en antwoorden gaan want er komen al die elementen langs. Ik begin eerst dus met twee een. Beetje losstaande vragen. De eerste is van mevrouw rankowsky van de vvd en zij houdt naast een heleboel andere elementen waar ik straks op terug terugkom ook een vraag over burgemeesters en online content en deden had helemaal gelijk, zegt ze. Burgemeesters die zoeken toch wat meer duidelijkheid te kunnen behandelen. Als je ziet dat er aan de voorkant wordt ingegrepen kunnen worden als ze online wordt. Laat ik eerst met mijn woorden weinig diplomatiek zeggen opgehitst om vervolgens ook echt te gaan rellen en ellende te veroorzaken. Hoe kan je nou zo preventief mogelijk daar ook optreden als burgemeester als driehoek. Wat voor middelen heb je bond uiteraard gelden regels in de openbare gelden regels die in de openbare ruimte gelden ook online op wat mij betreft en dat zijn vrouw week of skiën ook

[1:00:52] misschien goed om eerst te onderstrepen dat we als overheid op dit moment al verschillende mogelijkheden hebben om illegale content te laten verwijderen. Dat is via de officier van justitie, de rechter, commissaris, of via de civiele rechter

[1:01:08] met het wetsvoorstel voor een autoriteit online terroristisch en kinderpornografisch materiaal komt straks met een mooie continent het langs, maar nogal nogal relevant autoriteit komt ook een derde mogelijkheid bij en dat is via het bestuursrecht dus al die elementen zijn er al. Maar zoals vanuit de vvd werd aangegeven. Het lokale bestuur ontbreekt.

[1:01:28] Burgemeesters krijgen ook te maken met dingen die op het internet staan waar ze op zouden willen handelen. We hebben bijvoorbeeld in de gemeente bodegraven reeuwijk gezien. Dat werd opgeroepen tot het tot grafschennis. Wil je kunnen acteren en dat is nog voor burgemeesters erg lastig raps in zaanstad. Ik weet dat het op andere plekken speelt. Nou ik denk dat de kamerleden heel veel voorbeelden ook in hun dagelijks leven in een werkbezoek tegenkomen. Het onderwerp om te kunnen handelen als burgemeester staat al op de agenda. We proberen duidelijkheid te verschaffen. We moeten ook kijken naar de rol van de politie en het om daarbij. Het is in die zin een ingewikkelde onderwerpen dan ik aanvankelijk had gedacht als ik heel eerlijk ben en

[1:02:12] naast het feit is dat we al een heleboel dingen samen met lokaal bestuur doen zijn we ook echt aan het kijken hoe kunnen ze je meer middelen voor geven. Er komt ook dat zijn ook aan het onderzoeken of er een voorziening kan komen waar burgemeesters terecht kunnen. Die willen dat bepaalde illegale online content van het internet wordt verwijderd en ik wacht nog op de resultaten van het onderzoek. Maar ik hoop dat het daarmee bij elkaar komt. Wat de burgemeester aan de voorkant ook meer zelf zouden kunnen doen. Weet je lange antwoord omdat het omdat ik eigenlijk graag zou willen zeggen. Ja gaan we regelen. Dat is zo gefikst. Maar dat is ingewikkelder. De urgentie duidelijk volledig. Dus mijn idee is eigenlijk om dit verder te onderzoeken met urgentie overigens om te kijken hoe we de burgemeesters die nog meer kunnen ondersteunen op wat voor wijze dan ook naast al het geven wat we kunnen doen. Ook in samenwerking met hen. Dus dat zou mijn eerste zijn ze daar kom ik op terug en ik denk dat we op dit najaar in ieder geval met de stand van zaken terug kunnen komen. Kijk ik even rechts van mij dus in ieder geval ik hoop al met een antwoord en anders een stand van zaken hoe we dit onderwerp verder aan het oppakken zijn of uit onderzoek op dit moment staat.

[1:03:18] Mevrouw regels.

[1:03:21] Voorzitter, dank aan de minister dan deze beantwoord denk ik hoop natuurlijk eigenlijk want ik weet dat er ook een rechtszaak. Nu loopt volg mij stopt die in utrecht haarlem geweest en ik hoop natuurlijk dat daar uiteindelijk besloten gaat worden dat die last onder dwangsom op de juiste manier ingezet met het juiste wetsartikel. Dan hoeft er niks aangepast te worden. Behalve als daarin zit dan is het een beetje lastig met al die gemeenten dat gaan aanpassen. Dus graag ook dat er dat er dan in meenemen en verwijderen van het online content ook dat de burgemeester daar betrokken worden. Zeker graag. Dat zou heel fijn zijn als dat ook snel kan dan kan het dan hopen. Soms is toch fijn als burgemeester iemand kan aanspreken. Dus we wachten het onderzoek af wat dit najaar naar de kamer komt.

[1:04:07] Dankjewel. De minister.

[1:04:10] Ik zal zorgen dat we al deze elementen betrekken en of het onderzoek of de stand van zaken in ieder geval niet iets beloven waarvan ik niet zeker weet of ik het wel kan maken. Maar de urgentie delen. Dus ik laat sowieso iets van mij hoorde dit najaar en ik hoop iets iets. Ook inhoudelijk zeggen anders de stand van zaken. Veel dank. Dan heb ik van mevrouw koekkoek van voelt nog een losstaande vragen en dan komen de mopjes over de rijkste weduwe cloud blijkt

[1:04:37] en zij vraagt mij is de minister van justitie en veiligheid betrokken hierbij en hoe ziet u de gevoelige overhemd staat in de cloud het rijk breed cloud beleid is interdepartementaal opgesteld om de coördinatie van binnenlandse zaken. En dus zijn we allemaal heel veel collega´s. Ik ook bij betrokken. Dus dat dat loopt in die zin goed. En ook op uw verzoek. Als ik mij niet vergis, zal binnenkort ook een technische briefing plaatsvinden op verzoek van mevrouw cook zoveel van de commissie aan deze commissie ook over het rijksbeleid klap leidt en dat gaat onder meer in het beleid gaat onder meer in op welke gegevens in publieke cloud diensten terecht mogen komen.

[1:05:17] Daarbij is uitgegaan van de kansen en risico s die gepaard gaan met dit soort diensten, met name als het gaat over gevoelige overheidsdata en daarom zijn ook uitzonderingen en beperkingen gemaakt. Voor een aantal soorten gegevens is gebruik van publieke cloud diensten niet gewenst of toegestaan bijvoorbeeld ontstaat staatsgeheime informatie.

[1:05:37] Ook is altijd de algemene verordening gegevensbescherming van toepassing voor verwerking van persoonsgegevens.

[1:05:44] Er wordt zelfs gezegd dat moment op dit moment onder de verantwoordelijkheid van bzk. Om de coördinatie van bzk gewerkt aan een implementatie richtlijn en daar wordt in uiteengezet hoe het met dit beleid gewerkt moet worden. Wat het allemaal betekent

[1:06:00] de risicoanalyses. De zes mensen zitten daar dan bij en we zullen zorgen dat het openbaar beschikbaar komt nooit een handleiding ontwikkeld. Dus dat is even het hele proces en jazeker feesten goed op aangeraakt.

[1:06:13] Dan ben ik bij cyber security flash incidenten en daar zit een garage onder zei dat het de mapjes waren en dat is een bevel van ginneken. Dat gaat over de kwantumcomputer en zij zegt is de minister zich bewust van de dreiging ook van kwantumcomputers voor de veiligheid. En hoe gaan we daarmee om. En ook in europees verband aandacht vragen ervoor.

[1:06:36] Jazeker. Die risico s rondom kwantumcomputers hebben zeker de aandacht van mij en van mijn collega s. Uiteraard. Zo hebben het nationaal cyber security centrum en de algemene inlichtingen en veiligheidsdienst ook al adviezen uitgebracht die zijn ingericht op boerenorganisaties hier ook mee om kunnen gaan om het met name de dreiging vanuit deze

[1:06:56] van kwantumcomputers en vanuit de vvd mevrouw de koster heeft ook schriftelijke vragen gesteld zou nu druk mee bezig.

[1:07:05] Die kwam ook zo snel mogelijk richting een kamer

[1:07:08] en die komen via de staatssecretaris van koninkrijksrelaties en digitalisering, en dan zullen we ook nadrukkelijk ingaan op de nationale ontwikkelingen als europese inzet. Dus daar komt het allemaal terug zijn we nu druk mee bezig. Dus als mijn geef ik het goed vind dan zou ik die elementen samen met collega natuurlijk de staatssecretarissen erbij betrekken.

[1:07:29] Dan

[1:07:31] ben ik bij epilepsie

[1:07:33] die je verraden heeft helemaal gelijk. Hij en iedereen die voor die motie heeft gestemd. Misschien tegen maakt niet uit die van mij een brief tegoed

[1:07:41] en die had ik uiteraard voor deze commissievergadering wel willen moeten hebben. Maar dat vraagt nogal afstemming meer afstemming dan ik had verwacht. Eerlijk gezegd met mijn collega´s. En dat heeft te maken met al die ingewikkeldheden waar ook alle kamerleden in hun betoog ook naar de verwezen en dat is de reden waarom ie niet vandaag ligt. Maar ik wil echt snel gaan sturen. Dat sowieso. Dat is wel een beetje de verkeerde volgorde. Dus mijn excuses daarvoor want het had gewoon hierbij wel moeten zijn

[1:08:15] en laat ik even aangeven want er zijn het aantal vragen maar die kan ik allemaal wel bundelen want uiteindelijk komt het er op neer. Die motie zegt gewoon de deur dicht en hou hem dicht

[1:08:25] en ik heb ook aangegeven als kamerlid was ook voorstander van. Dat wil ik helemaal niet bezig zijn met het open gooien

[1:08:33] en tegelijkertijd zijn er twee elementen waar ik rekening mee moet houden en dat wil ik dus in de brief in ieder geval schetsen ook als dilemma stichting de kamer, terwijl de motie uitvoeren. Aan de ene kant zijn de ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld die je vordering beeldmateriaal seksueel kindermisbruik, maar ook verschillende leden over hadden die verrader. Ook daar worden

[1:08:55] alternatieven geboden of suggesties gedaan en we moeten ook met elkaar. Ook begon met de commissie. Gewoon met elkaar beslissen. Hoe gaan we daarmee om?

[1:09:04] Wat zijn de dilemma´s daarin? En welke positie kiezen wij? En ik was niet van plan om er zelf hun positie te gaan kiezen en de commissie te melden hoe we dat gaan doen en dan vertellen hoe dat in verhouding staat tot de emotie. Ik wil dat je met elkaar bespreken en wij hebben ook vragen gesteld aan de europese commissie heeft een voorstel gedaan om die online verspreiding van beeldmateriaal tegen te gaan. Seksueel kindermisbruik, beeldmateriaal. Dat voorstel wordt op dit moment bestudeerd.

[1:09:30] Wij hebben vragen over gesteld om helder te krijgen wat de gevolgen daarvan zullen zijn. En dan met name nu even in deze commissie natuurlijk gericht op de motie van ruim wat dat betekent dat dan.

[1:09:42] En dat betekent dat er heel veel zwaarwegende belangen aan de orde zijn, zoals het belang van de veiligheid van verbindingen, maar ook het belang van tegengaan van criminaliteit en dus werd al verwezen naar de expertise centrum online kindermisbruik. Dat is natuurlijk die adviezen wat daarin staat. Dat neem ik jullie allemaal mee.

[1:10:00] Dus dat moeten we gaan wegen

[1:10:03] over de uitvoering van de motie daar ontvangt tussen brief over mijn voornemen is. Dat is de reden waarom het iets langer duurt om die dilemma´s daarin op te nemen. Dus de motie wordt uitgevoerd. Maar er zijn dilemma´s die ik wel met de kamer moet delen. Omdat we daarmee nog steeds andere stappen gezet moeten worden. En dan moeten we met elkaar bespreken hoe we dat doen

[1:10:24] dat ik zit nog te denken. Ja. En daarbij even de unicorn van mevrouw van ginneken en ik denk zelf dat het erop neer zal komen want de unicorn wachten we al jaren op andy is er nog niet mijn idee zou zijn als hij ooit komt

[1:10:40] dat dan gewoon proactief hier neergelegd wordt van kijk dit is een technische ontwikkeling of de rust gevonden die ze wil komen lopen om wat voor reden dan ook en die bespreken we dan weer met elkaar in mijn beleving kunnen die beide elementen waarbij zegt we gaan nu geen deuren open gooien. Want we zien de gevaren ervan en tegelijkertijd altijd blijven zoeken naar de unicorn. Volgens mij kunnen die dingen heel goed samenleven. Zeker op de onderwerpen waar we het hier over hebben. Technische ontwikkeling. Dat gaat altijd sneller dan iedereen voor mogelijk heeft gehouden. Iedereen dit zijn mevrouw van weerdenburg ook die in de connectie nog steeds niet. Dus waar wacht je op. Volgens mij kunnen die dingen tegelijk bestaan.

[1:11:17] Dat is een beetje waarheid zit en die brief komt er snel aan, waarbij al deze dilemma s schets emotie uitvoeren.

[1:11:23] Een vrouw van gewoon interruptie,

[1:11:32] We zijn uitgebeld. Ja. Dank dank aan de minister voor deze toelichtingen. Ik ben ook blij dat de minister open blijft staan voor een unicorn. Ik ben ook niet tegen unicorns. Ik heb alleen weinig vertrouwen in dat we op korte termijn gaan krijgen want anders hadden de experts allang gezegd nou het is haalbaar moet nog een paar dingen uitzoeken. Maar daar zijn we nog helemaal niet. Maar waar ik de minister nog iets minder expliciet iets over hoor zeggen is wat wordt dan de focus. Natuurlijk kunnen open blijven staan voor een unicorn, maar laten we ons daardoor niet afleiden van wat we nu moeten doen om zonder encryptie te verzwakken. De boel goed op orde te houden en misschien gaat de minister daar nog

[1:12:18] was de minister van plan daar op in te gaan. Maar ik heb nog geen heel stevig standpunt gehoord van de minister. Ik ga strijden voor het behouden van encriptie. Zeker gezien. Andere ontwikkelingen quantum die ik genoemd heb

[1:12:29] en de unicorn mag zich melden. Maar ik ga er niet op jagen.

[1:12:34] Kan de minister bevestigen dat ze haar focus verlegd naar het bedenken en ontwikkelen van goede alternatieven voor het verzwakken van encryptie.

[1:12:44] Daar zou ik me graag aan willen sluiten die ik zou ik graag willen horen of de deur in.

[1:12:49] Ferm dicht zit en we via.

[1:12:51] Deurbel camera wel even zien of er een unicorn voor staat of niet.

[1:12:55] Minister.

[1:12:57] Ik begin nu spijt te krijgen dat ik doorging met wild spraken. Nu moet ik zeggen dat ik wat blijf jagen op een me even opnieuw wat wat ik ga doen is in ieder geval zorgen dat we in die brief dat ook goed verwoorden, zodat de kamerleden ook precies weten hoe we daar wat mijn advies zou zijn hoe we erin zitten die moties nogmaals heldere en het aantal stemmen voor overigens dus dat is duidelijk alternatieven ben ik volledig mee eens en dat zijn ook de adviezen die we zien zijn nu echt aan het bestuderen. Daar moet je volop inzetten want daar zal uiteindelijk de ruimte zitten zeker op korte termijn om want volgens mij is dat de opdracht ook vanuit deze conclusie die we hebben en aan de ene kant de veiligheid beschermen door suiker in de club zich niet aanpassen. Aan de andere kant zorgen dat de veiligheidsdienst iedereen die ons veilig moet houden. Ook zijn werk kan doen en dat is dat is ook een dilemma waar al jaren in zitten waar we nog steeds inzitten. Aangezien je kon nog niet is dan hoop ik wel dat vanuit de ontwikkeling en vanuit de veiligheidsdienst ze me vanuit de technische ontwikkeling vooral vooral gejaagd blijft worden. Dat moet men daar doen. Dus hopelijk is dat er op een gegeven moment wel. En ondertussen moet ik niet alleen de cybersecurityraad, die ook gewoon zegt, vooral aandacht besteed. Eerlijk gezegd om de alternatieven niet per se zegt je moet dingen uitsluiten. Maar zegt die moet op zoek naar alternatieven. Dat zijn we nu goed aan bestuderen en tegelijkertijd ook die je voldoening over seksueel kindermisbruik, waarbij de rol en verantwoordelijkheid vooral bij de bedrijven zelf wordt gelegd, zoals whatsapp en noem maar op. Maar zij moeten aangeven hoe ga je er dan mee om. En wij moeten dan vervolgens ook de afweging kunnen maken met elkaar hoe wegen en vinden we dat goed opgetreden kan worden tegen seksueel kindermisbruik en beschermen we verder. Iedereen die we willen beschermen. Die dilemma´s. Ik denk dat ik er zeker niet binnen een paar dagen uit bellen dat dat helemaal uitgewerkt in die brief staat. Maar die wil ik dan wel schetsen, zodat we ook weten dat dat ook speelt nadat we deze commissie zeer goed maar dat dat komt door die brief en dit komt de flash.

[1:14:55] Mevrouw begin ik een vervroegd

[1:14:59] op het moment dat ik mijn vinger opstak voor de vervolgvraag hoorde ik de minister zeggen de brief komt er vrij snel aan. Ik zou het wat specifieker willen hebben en ik hoor ook in het betoog van de minister nog weinig geruststellend dat in die brief dan wel een helder standpunt wordt ingenomen over het niet verzwakken van encryptie en het najagen van alternatieven, want in tegenstelling tot het jagen op de unicorn zijn, hoor ik wel positieve geluiden over alternatieven die toch tegemoet kunnen komen aan het signaleren van problemen zonder encryptie te verzwakken en zonder privacy en bescherming van burgers en bedrijven aan te tasten. Ik vind het altijd mooi als knappe koppen. Dit soort slimme dingen bedenken daar gehoord van alles. Dus ik wil nogmaals een beroep op de minister zet daar volop in en kom met die brief waarvan ik graag de datum hoor. Kom daarheen met een ferm standpunt over. Wat mij betreft het niet aantasten van encryptie en dat uiteraard binnen europa

[1:15:57] de minister,

[1:15:58] Is er wat mij betreft spreken we af dat ik al deze elementen in ieder geval meenemen en maximaal binnen tien dagen als niet eerder met die brief. Nogmaals, dan had het eigenlijk niet moeten liggen, besefte ik dat het een onhandige volgorde is, maar het is ook niet het makkelijkste. Dus als als de kamerleden dat goed vinden. Dan neem ik al deze elementen mee. Zal ik gewoon op ingaan in die brief. Andy kom in die zin diesels.

[1:16:25] Dank en en dan zouden ook zou het mooi zijn als de brief dan eindigt met een of twee zinnen conclusie.

[1:16:36] Zal ik mijn best voor doen

[1:16:40] velden? Dan ben ik bij het mapje. Het gaat over de integratie van de verschillende organisaties die ons online en zijn we veilig houden, dan is de eerste vraag die ik voor mij heb van mevrouw van ginneken geweest en die werd ook door anderen volgens mij gesteld. Dat ging over de aansturing en verantwoording dat ze mijn mevrouw van weerdenburg was me duidelijke vragen over hoe het nou precies doen dus ook een zelfstandig bestuursorgaan. Vergeet het vormgeven en dat zijn precies de elementen waar we nu mee aan het puzzelen zijn. Er zijn verschillende vormen ook voor denkbaar. De uitkomsten van de verkenningen die worden dus nu verder uitgewerkt in een programma plan en in de brief van gisteren meen ik.

[1:17:26] En de inrichting van de van de aansturing en de verantwoording van de nieuwe organisatie die worden onderdeel van dit programma plan. En dan kan je denken dat per onderdeel de verantwoording richting een ander bijvoorbeeld minister of dat het een onafhankelijke entiteit is dat het andere manier gaat kan ook zijn dat je zegt en uiteindelijk eindverantwoordelijke moeten zijn. Dat zijn elementen die we het bekijken zijn. Wat wat werkt het beste uiteindelijk

[1:17:51] even kijken hoor. Maar de kern en dat was in een brief van zeven september hebben we ook al aangegeven dat in ieder geval, zoals ik al zei, die nieuwe organisatie onafhankelijk is en ook met meerdere opdrachtgevers kan werken. Daarmee behoud je wel. De expertise en de nut en noodzaak bieden. Dus dan moet je kijken welk organisatievorm is daar het meest passend bij de stad. Dus het is een puzzel waar we nu mee bezig zijn en dat ligt ook in het verlengde van de vragen van de vvd over hoe zorg je ervoor dat de expertise kennis en manier van werken van niveau van ddc als het gaat over mkb die expertise die zij hebben dat het ook behouden blijft en dat is ook precies waarvoor dient dat je zegt van nou heb je verschillende kolommen. Dus waarbij ze een geïntegreerd samenwerken met expertise niet verliezen. De opzet van de nieuwe organisaties het op door de doelgroep kennis en de onderscheidende benaderingen van de drie organisaties die behouden worden. Maar dat ze veel beter met elkaar samen kunnen werken. Dus je gaat dat niet. Wissen. En maar een organisatie van maken, waarbij die kennis dan weer verdwijnt.

[1:18:53] Dus dat zou betekenen dat al die elementen vitaal niet vertaal al die zaken die ze losdoen bij elkaar daar nog steeds heel sterk gevolgd zijn.

[1:19:05] Dan denk ik dat ik daarmee dat het beste beantwoord dan de integratie van de drie organisaties en daar was en van mevrouw van weerdenburg. Die moet ik naar die twintig, zesentwintig lezen en er waren ook anderen vragen van d zesenzestig over. Het is inderdaad zo dat die uitwerking van die programmaleider die integratie. Daar wordt nu volop ingezet. De stoplichten helemaal niet stil. Dat is precies wat er nu gaande is en dunne traject. Overigens zal de dienstverlening van drie organisaties ook onverminderd doorgaan en op niveau worden voortgezet om de weerbaarheid zo te behouden en te blijven versterken en dat betekent en dat zeg ik goed kijk ik even naar rechts dat we het hele traject nu volop inzetten. Eenentwintig, zesentwintig. Dat is die einddatum dan is het allemaal gereed. Dus er zijn al stappen zijn ook stappen die wellicht wettelijk gezet moeten worden en nog organisatorisch wordt nu een programma manager gezocht. Maar zo hebben we het proberen te zeggen dan is het twintig, zesentwintig of eerder hoog is dat helemaal rond

[1:20:09] en we zullen dat zit ook in de

[1:20:12] verantwoording

[1:20:16] monitoring van zulke een vraag van mevrouw van weerdenburg. Dat zit volgens mij in mijn mapje die zij van dat komt met de cijfers security strategie mee. Maar wanneer de verantwoording daarvan daarvan willen we elk jaar monitoren delen. U krijgt half oktober uiterlijk de strategie van mij. Dus dat dat komt eraan en dat betekent dat we bijvoorbeeld volgend jaar na de zomer. De eerste monitoring, waarbij we op deze elementen betrekken. Dan zullen bundelen.

[1:20:44] Even kijken, zeg ik dat goedje. Daarbij waren verschillende vragen van eigenlijk iedereen hier neem je dan ook alle elementen die we in eerdere debatten hebben genoemd en noem me mee. Ik zal alles meenemen in die strategie ook elementen waarvan ik misschien denkt dat heb ik gehoord. Maar ik maak een andere keuze om die en die reden dan zorg ik dat dat goed te zien is voor de kamerleden. Wat in ieder geval met zijn opmerking is gedaan of het is geborgd in de strategie of een andere keuze gemaakt met toelichting. Waarom. En dan kan iedereen hier van alles wat van vinden. Uiteraard en mevrouw de had ook nog een vraag specifiek naar duidelijke rollen tijdens crisis. Die komen niet per se op die manier de strategie. Maar die komen terug in het landelijk crisisplan digitaal en dat wordt in december met uw kamer gedeeld

[1:21:31] en alle andere elementen zullen navolgbaar terugkomen in een strategie of ik denk dat we kijken of er een opleggen of een bijlage bij doen ons dingen op een andere manier zijn teruggekomen.

[1:21:41] Ik kan me voorstellen. Fijn is om dat in ieder geval te kunnen volgen.

[1:21:45] Dan heb ik denk ik nog twee vragen eentje was van mevrouw van ginneken die zij kan je nadenken over een verplichting cybersecurity. Paragraaf hoofdstuk in de jaarverslagen de mogelijkheid om een verplichting op te leggen. Op basis van het bestuur verslag in de jaarrekeningenrecht

[1:22:04] is reeds onderzocht en dit is gedaan naar aanleiding van de van het onderzoeksraad voor veiligheid rapport waar dit een van de aanbevelingen is er momenteel ben ik samen met het ministerie van economische zaken in gesprek met de monitoringcommissie van de corporate cohen scoot om te bespreken in hoeverre de komende schoot aansluit bij de aanbevelingen van de onderzoeksraad. Kortom, het was ook een duidelijke aanbeveling, ook een duidelijke vraag van mevrouw van ginneken en daar ben ik samen met deze aan te onderzoeken hoe kunnen we dat nou integreren implementeren of het betekent het nou

[1:22:37] even kijken

[1:22:39] hebben we enig idee wanneer dat komt richting de kamer kunnen het ons zeggen.

[1:22:43] Tezamen met de cijfers,

[1:22:44] Dat zit er al in. Samen met cijfers kunt strategie komen. Dus daar komt wordt vervolgd. En dan heb ik nog eentje van mevrouw koekoek en die had het over de strategische kennis positie

[1:22:56] van de nederlandse overheid. Uiteraard. En hoe kunnen we dat nog beter boeren en hoe zie je dat het versterken van de cyber security kennis en innovatie is uiteraard van groot belang voor mij eigenlijk alles wat we in de toekomst voor oplossingen met elkaar verzinnen en moeten voor en daarvoor is het publieke private samenwerkingsplatform die cijfer opgericht. Want u weet cybersecurity als het niet engels is en geen afkorting kent of niet. Het is allebei dan bestaat het niet begrijpt dat dit gewoon een naam is een afkorting. Maar die cijfer

[1:23:29] ook heel hip gevonden geschreven. D c griekse y p h.

[1:24:01] Mevrouw cook,

[1:24:04] Als dit omdat men mij vragen, met name omdat ik me soms zorgen maakt dat inderdaad. Ik denk samenwerkt met de met met derden zijn. Dat is goed.

[1:24:13] Nadeel daarvan kan zijn dat de kennis die je opdoet uiteindelijk ook weer buiten mysteries. Mijn zorg zit omdat nederlands nationaal met name zichzelf moeten versterken en dat je die kennis ook binnen verschillende departementen houdt.

[1:24:29] Juist omdat het vaak gaat over veiligheid onderwerpen die niet bij derden alleen wil beleggen.

[1:24:36] Ik ben wel benieuwd hoe dat gewaarborgd wordt in deze samenwerking.

[1:24:41] De minister.

[1:24:42] Voorzitter, ik zat even op te halen of wat ik dacht dat klopt. Volgens mij redelijk. Dus dat scheelt veel goede toets. Maar daar wordt juist heel erg aan gewerkt om dat ook te borgen binnen de overheid en wat we zouden kunnen doen is bij een volgende brief voor een volgend debat. Want wij hebben dat we daar ook wat nader op ingaan. Hoe dat dan wordt geboren. Dus vanuit dit idee, maar ook de zorg en de vragen van mevrouw koekoek horen denken te morgen en dan kunnen we er ook specifieke met elkaar wellicht over hebben.

[1:25:10] Mocht ze dat niet voldoende vinden. Maar er wordt ook samen met deze dergelijke juist gekeken. Hoe kunnen we dat ook bzk dat binnen de overheid kunnen?

[1:25:19] Is het goed als ik dat opneem

[1:25:21] voortgangsbrief zijn vast brieven mag die van mij uit moeten richting een volgend debat. Dus we zorgen dat hij terugkomt.

[1:25:30] Ik hoor het. Ik trek iets te veel naar me toe of vanuit de stad. Staatssecretaris digitale zaken. Maar er komt hier veel informatie.

[1:25:37] Dank u was aan het einde. Oké.

[1:25:41] Geen vragen die er nog zijn. Blijf liggen of dat daar een tweede termijn gaan we dan gelijk over. Mijn tweede termijn. Mevrouw rukovskaya, heeft geen behoefte aan twee termijn, mevrouw peil, ook niet. Mevrouw verzin ik wel.

[1:25:56] Ik zelfs driftig te knikken. Ik wilde hem wel even een reflectie op dit debat en ik denk dat het belangrijk is. Ik ben heel blij dat we dit debat starten met met vijf kamerleden aan onze kant. Helaas concullega van ranna niet tijd bijblijven en ik ben ook heel blij met de onderwerpen die we besproken hebben en het zou allemaal irrelevant onderwerpen om onze samenleving digitaal veilig te houden op een manier die de privacy van burgers beschermd in en bedrijven beschermd.

[1:26:25] Maar ik heb ook een onbevredigd gevoel nu aan het einde van dit debat, want ik zou dit debat willen typeren als iets wat heel erg lijkt op een procedurevergadering. De minister heeft ons ontzettend veel brieven toegezegd. Sommigen al op hele korte termijn. Dat is hartstikke fijn.

[1:26:41] Maar hoe zou dit debat na verlopen zijn als u die brieven al gehad hadden. Dus wat gaat hier nou mis in de timing en de afstemming van hoe snel de minister kan leveren en het moment waarop wij debatten prikken. Ik zou het fijner vinden als wij alle brieven over integratie over cijfers security strategie over hun visie op encriptie. Als we die allemaal gehad hadden voor dit debat op de inhoud met elkaar over in gesprek konden gaan. Dus dat heb ik een beetje gemist. Dus ik heb een beetje een leeg gevoel. Misschien kan de minister daar even op reflecteren hoe zij dit ziet en hoe ze dit kunnen oplossen voor de toekomst.

[1:27:18] Dank natuurlijk ons als commissie digitale zaken ook een mogelijkheid om een ander of een volgend debat tussentijdse in te lassen.

[1:27:28] Dat mevrouw repulsky even op wil reageren.

[1:27:30] Dank u. Voorzitter, en ik en ik begrijp hen wel als ik kijk naar de brieven die ik heb gevraagd. Dan had denk ik dat minister er ook niet van tevoren kunnen weten dat ik daarover ging daarover brieven en onderzoeker zou willen hebben. Dus dat snap ik. En volg mij we vorige week ook hand in eigen boezem hebben de procedurevergadering hier ook over gehad en er komt nog een cybersecurity strategie naar de kamer. We missen nog wat informatie gaan we dat debat nu een plan of later. En toen ben ik ook een van de mensen geweest. Die heeft gezegd nou ja ik heb ook nog onderwerpen die verder gaan dan alleen cyber security. Wat mij betreft kan het dus misschien is dit ook iets. Ik ben altijd nieuwsgierig toen ik van de minister is dit ook iets wat we eerder misschien een soort strategische pvda met elkaar bespreken.

[1:28:13] Dankjewel. Dan vraag ik mevrouw records, die nu onder het voorzitterschap even tijdelijk over te nemen.

[1:28:20] Dank u, mevrouw van weerdenburg voor haar tweede termijn.

[1:28:23] Bankvoorzitter om even met dat laatste te beginnen om erop te reageren. Ik spreek liever een keer meer met de minister en dan iets korter dan dat we een debat uitstellen en dan hebben we weer twintig stukken op de agenda zitten allemaal langs elkaar heen te praten want we hebben nu wel echt een gesprek over bepaalde heikele punten. Mooie bruggetje naar een van de heikele punten. Goed. De brief is er niet over inscriptie hadden we graag wel gehad. Minister excuses gemaakt. Allemaal prima. Maar als die brief dan komt want ik heb toch een beetje. Ik ben er niet gerust op. Want de minister schetst schetste dilemma´s. Die zijn ons allemaal bekend. Ik wil niet weer een brief met zes kantjes opsomming van de dilemma´s. Want daar we natuurlijk met zijn alle al jaren tegenaan. En ik ben zo bang dat het dus niet onomwonden in staat van de deur.

[1:29:16] Dit dicht. Voorlopig.

[1:29:18] Totdat de technische enorm. Sorry. Laatste keer aanklopt aanbelt en dan natuurlijk gaan we opendoen kijken enzovoort enzovoort. Maar tot die tijd want het is ook niet dat de cyber security raad eens naar die had ten eerste als opdracht om te kijken naar de alternatieven. Maar dan hoor ik de minister toch weer een beetje in zinnen zeggen van nou ze hebben niet gefocust op of ze hebben niet heel duidelijk gezegd van stop met morrelen aan encryptie afzwakking van encryptie is niet aan de orde. Want zo lees ik een advies dan wel en maar goed ze zijn niet niet specifiek gevraagd om dat te zeggen maar ik hoop wel dat dat de conclusie is in de encryptie brief. Dus dat wilde ik even meegeven.

[1:30:02] Ik heb de minister ook niet gehoord over de opt out optie die ik want ik ja ik ben wel heel benieuwd wat hoe de discussie in europa verder gaat en ik hoor graag van de minister mocht ze geen

[1:30:17] allianties kunnen smeden in die strijd om een scriptie niet te verzwakken wat ze gaat doen om duidelijk te maken in brussel dat nederland dat niet wil. Dus dat hoor ik graag en tot slot over de integratie van de drie organisaties. Ik heb de minister gehoord van worden geïnformeerd tijdens de eerste voor voortgangsrapportage over de nederlandse cyber security strategie. Maar dat is dan pas eind drieëntwintig en als ik de eerdere brief goed lees, moeten de integratie van caesar dsb en de ncrv in januari tweeduizend, vierentwintig gereed zijn dat de planning. Dus dan worden we pas een paar maanden voordien voordat dat gereed zou moeten zijn. Wortel voor het eerst geïnformeerd over de voortgang en excuses. Ik vind dat dus echt te laat. Dus dus verzoek van namens de pvv ook om tussentijds misschien over een halfjaar in het voorjaar volgend jaar dan in ieder geval. Het hoeft niet een lange brief te zijn, hoeft niet helemaal debat maar gewoon eventjes een check van herman. Want ik hoor dan er zijn nu verkenningen gedaan. Dan komt er een rampenplan. Ik krijg alweer de schrik wat we ook met de staatssecretarissen te bespreken. Dat daar dan weer een routekaart uitvolgt en weer dan. Nou ja dat hebben we vaker gewisseld van niet. Steeds weer een beleidsinstrumenten. Er moet ook op op een gegeven moment iets gedaan wordt. Dus ik wil daar iets meer vinger aan de pols graag over een halfjaar al op zijn op zijn laatst en volgens mij voorzitter had heb ik verder. De rest is allemaal gezegd.

[1:31:56] Oké, dan dragen we deze het voorzitterschap.

[1:31:59] En dan kijkt naar de minister of zij wil schorsen.

[1:32:02] Ik denk ik denk dat ik een eind kom, zodat ik dat kan doen dan begin ik met de opmerking en de discussie ook onderling. Weinig van de opmerking van mevrouw van ginneken. Ik denk zelf als ik naar de agenda kijken wat er had moeten gebeuren was in ieder geval wel die inscriptie brief eerder. Maar goed dat heb ik ook meteen gezegd. En volgens mij lopen alle andere elementen zoals het debat opzicht loopt. Ik denk cellen vond ik begrijp wel waarom waarom ze dat zegt

[1:32:30] ik heb liever wat meer dat we wat langer op inhoud met elkaar super eens kunnen zijn of af en toe van mening verschillen. Maar ik denk dat het ritme waardoor we straks ingekomen met de cijfers kritisch strategie en ook de bulgaren inhoud daar dan lichten waar we ook echt met elkaar doorheen kunnen ankeren. Dat dat als ook in een in een bepaald ritme gaat brengen. Dat hoop ik in elk geval en het is inderdaad zo dat deze commissie. Ik ben heel blij dat het bestaat. Dat is natuurlijk niet nieuw, maar relatief voor de camera nog steeds wel nieuw en dat zorgt ervoor dat je soms heel volg en hebt u soms iets minder maar ik ben in die zin als ik maar mag permitteren om daar mening over hebben. Is uw agenda gaat er zelf over, maar wel erg eens met mevrouw van weerdenburg dat het soms ook fijn is om ook gewoon wat van gedachten te kunnen wisselen, zonder alleen maar bam, bam. Dus dat is op zich, maar er zit natuurlijk gewoon aan onze kant nogmaals,

[1:33:20] laat ik het nog een keer zeggen alles wat wij gewoon op tijd kunnen aanleveren, zodat de commissie ook daarover kon gaan. Uiteraard in deze brief had ik ook bosco kreeg voornemens om het op tijd voor de commissie te hebben en ik dacht op gegeven moment. Nee, dit is volgens mij niet waar u op wacht. Ik moet daar echt wat beter nogal vaststellen met mijn collega s. Dus ik heb mezelf tegengehouden en dan ga ik maar sorry zeggen. Soms soms heeft het om die reden zou ik hoop niet fortuin en dan wellicht naar mevrouw van weerdenburg. Ik neem alle opmerkingen mee heeft gemaakt en waar u behoefte aan heeft als het gaat over een scriptie. Dat wordt volgens mij ook en niet zes kantjes en vaag. Dat heb ik opgeschreven. Dus dat dat ga ik dat ga ik sowieso waarmaken en er komen al die elementen in terug. En als mevrouw van weerdenburg dat goed vindt ook het element op de auto. Want daar moet ik echt even over spreken intern wat voor wat voor opties zijn er uberhaupt voor want ik heb nu met europese onderwerpen wel geleerd dat ik van alles kan roepen. Maar dat europa iets anders werkt dan dat ik denk dat het werkt. Dus die komt er wel nadrukkelijk duidelijk in terug in die brief. En als laatste punt begrijp ik heel goed wat mevrouw van weerdenburg zegt ja die samenvoeging als ik tot na het zomerreces in de herfst krijgen heb ik dan nog genoeg ruimte. Dus laten we afspreken dat we de eerste stand van zaken ervan voor het zomerseizoen en hem daarna mee laten gaan. Gewoon met de monitoring van de strategie. Maar dat is dan het ritme. Maar dan dan heeft mevrouw van weerdenburg en iedereen die doodwenst voor het zomerreces al een stand van zaken dan nog ruim de tijd om daar wat van te vinden op te sturen. Als dat nodig blijkt.

[1:34:59] De ervaring leert die ik inmiddels heb geleerd dat voor het zomerreces meestal planning in eind juni begin juli geeft en dat het dan heel makkelijk na het zomerreces wordt, zouden we voorjaar af kunnen spreken. Dan hebben we altijd nog een maandje.

[1:35:17] Nee dat begrijp ik zullen afspreken dat we kijken wanneer ons laatste debat voor de zomer sowieso is. Ik denk ergens tussen ergens uit. Naar mijn zus neem ik aan eind juni dat wij zorgen ervoor dat debatteam die stand van zaken wellicht zodat die in dat debat dan betrokken kan worden, want volgens mij is dat vooral de behoeften van ons nodig. Willen we nog op tijd over kunnen spreken. Dus wij met de griffie wanneer zoon planning is. En dan zorgen we dat dit op elkaar afgestemd kan worden.

[1:35:51] Dat was het zijn nog dingen blijven liggen. Dan zijn we als het goed is toe aan de toezeggingen voorlezen.

[1:36:01] Even kijken. Genoteerd is een toezegging aan mevrouw rajkowski van de vvd minister informeert de kamer in het najaar over de stand van zaken. Wat betreft het onderzoek dat gedaan wordt naar voorziening voor burgemeesters bij de verwijdering van online content waarin wordt opgeroepen tot geweld

[1:36:19] en rellen. Als tweede hebben hier de toezegging aan de gehele commissie naar aanleiding van vragen van raan van de partij voor de dieren. De minister komt zeer binnenkort binnen tien dagen met een brief over de uitvoering van de motie van raam inzake end, to end encryptie en in die brief die niet al te lang zal zijn. Gaat ze ook in over de mogelijkheden in europa en eventuele wat we eraan kunnen doen

[1:36:43] toezeggingen aan mevrouw rajkowski van de vvd het landelijk crisisplan digitaal komt in december naar de kamer en daar wordt ook ingegaan op een crisis noodplan bij cyber aanvallen toezeggingen aan de hele commissie cyber security strategie wordt half oktober naar de kamer gestuurd en toezeggingen aan de pvv dat de minister de kamer eerder zal informeren over de stand van zaken over de integratie van het c d c en soort dsb en dan hebben we afgesproken voor ongeveer ergens in juni. Als we weer zitten voor een periodiek overleg over online veiligheid cyber security. De specifieke datum zullen nog afspreken. In ieder geval ruimte voor het zomerreces van twintig, drieëntwintig. Ik kijk even rond of we iets gemist hebben. Ja, mevrouw van genen.

[1:37:34] Ik heb de minister ook een toezegging doen over dat ze in de cyber security strategie ook ingaat op het vraagstuk van jaarverslag, plichtige bedrijven die niet ook extra cyber security verslag plichten kunnen krijgen.

[1:37:50] Minister.

[1:37:52] En dat is deels strategie en het komt hoor ik ook in reactie op de aanbevelingen van de ovv en is het ook ongeveer hetzelfde moment dus rond dezelfde tijd allemaal verschillende producten. Maar dat weet mevrouw van vriendelijke vast te vinden.

[1:38:07] Half oktober. Dus ja oké, duidelijk

[1:38:10] mevrouw koekoek.

[1:38:11] We hebben het eerder gehad over dit

[1:38:15] samenwerking met de mooie naam zuiver en de van kennis dat dat ergens in een voortgangsbrief of iets dergelijks dat er specifiek op ingaan.

[1:38:23] Ja dat is mogelijk via de staatssecretarissen. Maar het door en zorgen dat die toezegging van het vanuit ons. Thailand.

[1:38:31] Oké nou dan zijn we er volgens mij iedereen hartelijk de toeschouwers, zowel hier als thuis. De minister van justitie en veiligheid en haar staf en de kamerleden en graag tot de volgende keer. Dan sluit ik de vergadering.