Innovatie en ruimtevaart

[0:00:00] Goedenavond. Ik open deze vergadering van de vaste kamercommissie voor economische zaken en klimaat in orde. Vanavond is het commissiedebat, innovatie en ruimtevaart. Ik weet de minister van economische zaken en klimaat van harte welkom heet het aanwezige kamerlid ook welkom en natuurlijk de mensen op de publieke tribune en iedereen die dit debat volgde via de digitale weg en voor dit commissiedebat is vier uur ingeruimd. Dit betekent dat de spreektijd in de eerste mijn is vastgesteld op vijf minuten per fractie, en ik stel voor om het aantal interrupties vast te stellen van de van strien. Op maximaal laat het onbeperkt houden als van stream zorg dat we op tijd klaar zijn vanavond.

[0:00:41] Ja, dan zou ik willen vragen ook alweer van stream. Om het woord te nemen voor uw eerste termijn bijdragen.

[0:00:46] Voorzitter ik echt wel in dat colega moesten famous heeft aangegeven dat hij nog planeet staat. Maar zodadelijk komt dus.

[0:00:53] Dan zijn we toch meer een goede toevoeging heeft helemaal gelijk. En dan zijn we.

[0:00:57] Drie leden vanavond. Tom.

[0:00:59] De innovatie en ruimtevaart. Wat een titel van een debat met je jongensdroom en kuifje albums droom om het heelal te bestormen en de ambitie om de mensheid te helpen. Bespreek het allemaal vanavond wordt een mooie mooie avond denk ik. Deze grote onderwerpen een beetje betaalbaar te houden. Heb ik mijn gesprek tekst in drie geknipt. Een blokje zitten tegenwoordig ruimtevaart bouwen aan onze liefde verdient vermogen regelgeving en financiën is de ruimtevaart. Goed dat we dit debat op dit moment hebben in aanloop naar de esa ministeriële en de ambities in het coalitieakkoord van het kabinet zijn helder ruimte vaag technologie is cruciaal voor onze communicatie, onze economie,

[0:01:41] onze autonomie, onze welvaart en het is cruciaal dat we erin investeren

[0:01:46] en de vvd onderstreept dit met enthousiasme, net als overigens de hele kamer dit altijd met enthousiasme onderstreept

[0:01:54] en dat is allemaal goed, en wel kumbaya. Maar de oerhollandse vraag is wel hoe het forum geven waar halen we het geld voor al die investeringen vandaan en de laatste brief van de minister

[0:02:05] is dat aangaf toch wat teleurstellend

[0:02:08] zeg ik met spuiten. Mijn stem lijkt wat gegoochel met cijfers voor de nederlandse inschrijving tijdens de nsa ministeriële. Ze worden groeien fondsen bij betrokken. Maar het geld nog helemaal niet zeker geldt hetzelfde geldt voor defensie opgevoed veel geld het nog niet zeker is. Wat wordt er nou echt geinvesteerd worden me echt extra geïnvesteerd kan de minister daar straks naar toe. Mijn antwoord op geven

[0:02:28] en brede ligt er ook een heel mooi en zo rapport en dito advies. En hoe apprecieert de minister het ambitie gehad tussenuit en onze advies en de brief die nu voorligt van haar hand

[0:02:40] en misschien wel goed. Zul je toch wat langer de tijd taboe apprecieer. Tenminste behoudt het advies van de nsa in brede zin, maar juist ook het advies om instappen terugkomen naar inschrijving

[0:02:50] op een bnp niveau van vier komma zeven procent terug naar de zoektocht naar geld.

[0:02:55] Dan is een aantal zaken opvallend voorzitter, ten eerste er is bijkans geen geld vanuit de andere departementen

[0:03:01] en ministeries. Waarom is het eigenlijk het geval? Ziet men daar het belang niet

[0:03:06] terwijl de meerwaarde naast intrinsieke en economische waarde natuurlijk toch zo evident is als het gaat om een missie monitoren in watermanagement vinden we onderzoek et cetera, et cetera.

[0:03:15] Waarom draag je die ministers niet meer bij vraag ik aan deze minister

[0:03:20] en ten tweede nu het al nu we allemaal het belang van ruimtevaart inzien, ben ik ook de beroerdste niet. Ik ben bereid om het te meestal op pad te gaan in de zoektocht naar wat geld en een stukje mee op te lopen en dan kijken met een schuin oog naar de miljarden fondsen die het kabinet met recht en reden heeft opgetuigd.

[0:03:37] Er is daar iets mogelijk vraag ik de minister indien

[0:03:42] ik herhaal, indien er een goede match is tussen het investerings. Doe

[0:03:46] het fonds doen bijvoorbeeld

[0:03:48] ruimtevaart kan ammoniakuitstoot en ammoniak neerslag meter moduleren meten en het kan c o twee emissies monitoren, zodat klimaatbeleid ook veel effectiever uitgevoerd kan worden verbeterd. Watermanagement kijk naar de water ramp die in pakistan plaats schat maar kijkt ook naar nederland waar we die techniek goed kunnen gebruiken en al deze doelen kennen specifieke nederlandse fondsen en ruimte. Vraag tas draagt vervolgens een aldi specifieke doelen direct bij

[0:04:19] dan denk je als leek is er geen pad te bewandelen, vraag ik dan aan minister via de voorzitter. En wat kunnen wij vanuit calais misschien ook doen om haar in deze kwestie te versterken

[0:04:57] miljoen dat haar mama weg geweest zijn. Waar we vanavond snel klaar. Twintig miljoen dat nog niet concreet is ingevuld, ziet de minister daar ruimte

[0:05:07] en wat is de minister bereid nu te doen tussen nu het moment van de inschrijving moet de ministeriële conferentie pakt ze de rol waartoe ook de vvd eerder in allerlei emoties gloedvol heeft opgeroepen om als k die actieve centrale koningin de andere overheden en departementen te pakken. Toekomstige verdienen vermogen om echt te versterken, inclusief ruimtevaart.

[0:05:28] De tweede blokje.

[0:05:29] Maar het is niet evenredig verdeeld. Maak je geen zorgen bouwen aan ons initiatieven verdient vermogen als een ware hermes

[0:05:37] raast deze minister door nederland

[0:05:39] wetenschappers, onderwijs, bedrijven en overheid landschap onder de blijde boodschap van innovatie te verkondigen en aangemoedigd door de kamer maakt echt werk van valorisatie, ecosystemen aansluiting bij de et cetera termen te blijven kudos aan de minister hiervoor want innovatie meneer goed gedaan heeft. Echte belofte in zich om vrijwel alle problemen op te lossen.

[0:06:01] Om die belofte te verzilveren moeten wel onze verdien vermogen versterkt en daarom heb ik stel stel update vraag. Laat ik smeek noemen voor u is. Hoe staat het met het bestuurlijk overleg brainport?

[0:06:11] Ten tweede, hoe staat het met de door de ecb, k en ocw? Samen met relevante partners opgestelde integrale altijd mooi moeten noemen. Integrale, valorisatie strategie en het actieplan met betrekking tot campussen.

[0:06:25] Wanneer frustreert bent echt enorm autoriteiten al meer dan tien procent en is echt heel graag klaar zijn voor tien uur ga je toch vragen om af te ronden? Nee, maar zonder gekheid. U krijgt van mij alle ruimte. Er is gezien dat collegas en maakt ze het toch willen vragen om.

[0:06:41] Ik heb wat dingen opgepikt.

[0:06:43] Ik ga dan nu afronden richting het laatste blokje niet nadat ik nog twee uur dit vragen gevraagd namelijk over sodom. Mijn billy heeft voor mij hele mooie gesprek gehad met collega hiertoe ook een motie van de kamer. Hoe staat het ermee. En wat zijn de kansen en mogelijkheden van de cluster in zuid oost nederland. En hoe staat het met het onderzoek gedaan naar de sonar en de die wij zouden hebben. Laatste blokje voorzitter kregen geen vergeving en financiën. Je bent en blijft een vvd er

[0:07:10] de meeste stak niet zolang geleden in een prachtige goed voor nieuwsbericht op de loftrompet uit over de baby enzo, maar hetzelfde bericht zagen we ook dat er allerlei bedreigingen zijn het inflatie te et cetera te maken, kan zij aangeven hoe zij niet alleen die die knelpunten signaleert. Maar hoe ze ook gaat oplossen en het laatste punt. Voorzitter, als het over ambities hebben het al eerder gehad over de regeldruk die nog steeds heel veel ondernemers ervaren en ook ondernemingen naar nederland willen komen of die innovatieve diensten willen uitrollen lopen tegen allerlei zaken aan hem eerder hebben met de minister is niet aardig om zo n regelvrije experimenteert zonder ze op te zetten. Dan zou onderzoek naar gedaan en ik ben erg benieuwd hoe het daarmee staat en daarmee voorzitter ben ik aan het eind van mijn termijn en kijk uit naar beantwoording.

[0:07:53] Dankuwel van strien en zou ik u mogen vragen om het voorzitterschap tijdelijk over te nemen.

[0:07:58] Dus dan mag ik nooit meer hamer.

[0:08:03] Dan geef ik nu het woord aan de heer romke van democratie.

[0:08:06] Voorzitter, dankuwel en ik ben ook blij dat er vandaag eindelijk mogen spreken over innovatie. Misschien het leukste stuk van het portefeuille van de kamerlid ruimtevaart

[0:08:47] d zesenzestig wil deze transitie gezond versnellen en heeft daarbij ook extra oog voor het mkb, die in veel gevallen niet voldoende kan meekomen en ik zie er om het verloop van het kabinet ambitie met veel interesse tegemoet wel resten met het lezen van de schaal spooragenda nog enkele vragen aan de agenda lijkt gefocust op industriële mkb. En hoe wordt gezorgd dat andere mkb cent sectoren niet buiten de boot vallen

[0:09:10] en bestaan er soortgelijke programma s voor andere sectoren of hebben daar nog een slag in te slaan.

[0:09:16] En hoe worden stimuleringsfonds effectief ingezet om digitalisering te realiseren.

[0:09:21] De minister schrijft dat er al met al breed draagvlak ligt voor de agenda, maar kan ze ons meenemen waar nog zorgt of verbeteringen liggen richting de uitwerking.

[0:09:30] En dan voorzitter technische arbeidskrachten,

[0:09:33] niet alleen voor de digitale transitie, maar ook voor de klimaat transitie zitten met een groot tekort aan technici en ict ers en dat baart me zorgen.

[0:09:42] En in het belang van deze transitie is, moeten we echt een slag maken op het opleiden van deze krachten

[0:09:47] c economisch onderzoek en het research centrum voor onderwijs en arbeidsmarkt schreef hierover in een advies zorg voor cultuurverandering in de techniek zet in op aantrekkelijk primaire arbeidsvoorwaarde en investeren in scholing

[0:10:00] en dat levert ons een aantal vraag op hoe ver is de minister met het actieplan groene en digitale banen en kunnen we hiervoor de planning ontvangen en hoe waardeert de minister een inzet op matching scholing, bijvoorbeeld via een leven lang ontwikkelen trajecten of een vorm van part time studeren en parttime werken

[0:10:17] en is de minister ook voornemens in gesprek te gaan met het bedrijfsleven, het onderwijsveld en haar collega´s op ocw om tot een oplossing te komen van het grote tekort

[0:10:26] en hoeveel ze hier op inzetten op ondervertegenwoordigd. De bevolkingsgroepen zoals vrouwen of mensen met een migratieachtergrond

[0:10:32] en welke rol spelen ook arbeidsmigranten in het oplossen van het tekort. Want als het aan d zesenzestig ligt, hebben we deze mensen naar me keihard nodig om bij te dragen aan onze kennis, economie en voorzitter, ik begon ermee. Ruimtevaart en ruimtevaartorganisaties hebben haar zorgen geuit over investeringen, over strategische autonomie, over prioriteiten en over de lange termijn agenda die er al had kunnen liggen. En hoewel de minister onlangs met een brief gekomen zijn. Deze zorgen niet geheel weggenomen en ik onderschrijft daarmee ook wat colega van strien op aangeeft. Dat leidt ons tot een paar vragen onderschrijft de minister de belastingen zorgen van de sector. En waarom investeert nederland niet net als andere landen meer in die ruimtevaartsector en ziet zijn mogelijkheden om de inzet structureel te verhogen

[0:11:16] en dan praktisch de jaarlijkse conferentie van de european space agency valt tegelijkertijd met ez k begrotingsbehandeling. Op welke manier zorgt de minister ervoor dat nederland toch meedoet op het europese inzet en dan voorzitter als het kan nog even over de baby zo want je begon er ook wel over als collega innovaties ongelooflijk belangrijk en de minister zet met indexatie van de baby. Zo hopelijk ook een volgende stap voor ons is namelijk essentieel voor bedrijven om te weten waar ze aan toe zijn, want ik hoor geluiden dat onder andere mkb bedrijven lastig gebruik kunnen maken van de regeling voor bijvoorbeeld als een bestaand product of productieproces willen verduurzamen. Het is nu echt gericht op alleen maar vernieuwing van producten die niet bestaan en heeft de minister ook oog voor onderzoek en ontwikkeling van bestaande processen of schort de baby zou hierbij kan de minister zich ook inzetten dat de baby zo ook ruimte biedt voor verduurzaming en innovatie van bestaande processen. Want een grote groep ondernemers valt buiten de boot

[0:12:12] en is de minister in dat geval bereid om te onderzoeken of je bijvoorbeeld ook een groene tak van de baby. Zo kan worden opgezet.

[0:12:19] Voorzitter, ik rond af innovaties ongelofelijk belangrijk voor onder andere het mkb. Maar eigenlijk voor het hele nederlandse vermogen. We doen ongelooflijk veel en met indexatie z n volgende stap

[0:12:30] voor veel kleine ondernemers is die stap nu te groot, terwijl juist deelname kan leiden tot een echt een unique selling point voor heel veel mkb bedrijven en ik was onlangs bij beheersen dykstra. Dat klinkt. Friesland is die ook van bouwgroep dijkstra draisma en die maakt innovatieve circulaire woningen in dokkum. En je kan ze zelfs liz en die zegt continu vernieuwen geeft energie en zo is het. En die energie moeten de mkb´ers ook krijgen. En daar willen we hier ons ook voor inzetten. Dankuwel. Voorzitter.

[0:12:55] Dan geef ik het voorzitterschap graag terug en de jong niet aan ik mijn complimenten op voor vier minuten vierenvijftig.

[0:13:02] Het kan dus wel

[0:13:04] dat gezegd hebbende ik het daarmee eens zijn we aan het einde gekomen aan de eerste termijn van de kamer. Ik kijk even naar de mis want ik kan me voorstellen met zulke ongelooflijk veel vragen dat zij erg lang de tijd nodig heeft om te beantwoorden. Maar ik

[0:13:33] goed. Het wordt vijftien minuten. Ik schorsen vergadering tot zeven uur.

[0:32:34] Goedenavond en welkom terug bij het debat over econoom van wat innovatie en ruimtevaart. We zijn toe aan de beantwoording van de zijde van het kabinet en ik geef het woord aan onze minister van economische zaken en klimaat van economisch zaken.

[0:32:51] Ik zal het even zoeken. Dank u. Voorzitter, ook fijn dat je toch in deze setting aanwezig zijn om over deze onderwerpen te spreken. Allereerst heb drie blokjes. Voorzitter, en we hebben allereerst zal ik ingaan op ruimtevaart. Dan hebben we een aantal vragen over digitalisering, met name innovatie en kon er wat vragen over de arbeidsmarkt problematiek

[0:33:59] eens kunnen lezen dat we vijf, honderd miljoen gaan investeren. En inderdaad eens even goed kijken naar de tabelletjes. Wat word er bedoeld waar? En dan zie je dat we driehonderd zesenzeventig miljoen tijdens de esa conferentie in de pocket hebben zeg maar om te besteden aan die projecten en daar boven nog een aantal andere bedragen beschikbaar hebben om te investeren in ruimtevaart. De bedragen die genoemd zijn in de tabel die driehonderd zesenzeventig is een onvoorwaardelijke bedragen dus ook dat bedrag uit goede fonds is toegekend en kan dus worden meegenomen.

[0:34:28] Het gaat over die satelliet die laser satellietcommunicatie. Er is ook een voorstel om emissie monitoring uit het groeifonds te laten betalen en dat is een voorstel wat nog niet wordt meegerekend zijn voorstel wat mee zal doen in de derde ronde van het groeifonds. Dus we hopen dat dat gegund gaat worden.

[0:34:47] U vroeg ook de fossielen vroeger ook voorzitter naar wat wij vonden van het rapport.

[0:34:54] Ja. En volgens mij ligt dat helemaal in lijn met de brief die ik heb gestuurd. Het rapport benadrukt heel erg de maatschappelijke waarden van ruimtevaart, dat het belangrijk is voor autonomie voor veiligheid, dat het inderdaad een bijdrage heeft voor voor heel veel verschillende doelstellingen breder dan ruimtevaart alleen aardobservatie, economie, innovatie, wetenschap is een best wel breder waarden en ik denk ook in die zin dat het wel jammer is dat we hier niet nog wat breder met elkaar af kunnen spreken, want het heeft een breed bereik. Als je die technologie op een goede manier inzet. Maar ik vind dat dus ook de kracht van ons onze benadering nu en bijvoorbeeld ook dat ik met defensie een lange termijn strategie gaan maken. Dat is echt een stap vooruit. Om te kijken waar we op die overlappende doelstellingen elkaar kunnen gaan vinden en de ruimte de ruimtevaarttechnologie brede kunnen benutten.

[0:35:47] U vroeg ook, voorzitter, uw hiervan vroeg ook naar welke andere ministeries ik daar een optrekt nadat dat mag altijd breder omdat het een breed terrein is, maar er zit al best wel commitment in van een aantal ministeries als ocw heeft daadwerkelijk echt een bijdrage gedaan. Defensie. Er zit nog iets bandbreedte in en daar heb ik een idee van het perspectief van de lange termijn agenda en ik ga ook kijken of bijvoorbeeld stikstof gaf u hem een opmaat voor. Er loopt nu een onderzoek naar wat effecten kunnen zijn. Die resultaten zijn nog niet beschikbaar. Maar zodra die beschikbaar zijn. Gaan we kijken of er daar breder dekking voor kunnen vinden en die ontwikkelingen die zijn er nog veel meer vlakken.

[0:36:31] Dan heb ik eigenlijk wilde de vraag van de heer stream voorzitter beantwoord dat we inderdaad mogelijkheden zien, vooral bij het stiksel fonds met het onderzoek wat wat loopt om de satelliet data te benutten bij de meeting van stikstof depositie

[0:36:54] denk dat ik daarmee de vragen die over ruimtevaart gingen van de heer van strien voor het grootste deel hebt

[0:37:01] beantwoord en de voorzitter in de rol van lid vroeg ook naar de besteding. Ik heb het gevoel dat ik mezelf niet ga herhalen, want het gaat inderdaad over de combinatie van defensie ocw. Goedenavond. Om te zorgen dat er gezamenlijk een synergie werken aan die doelstellingen.

[0:37:19] We schrijven ook voor dertig procent meer in de esa programmas dan in tweeduizend negentien en defensie komt ook met defensie ruimte agenda. Dat is aanvullend aan wat is het k doet en die bedraagt vijfentwintig tot honderd miljoen tot tweeduizend, zevenentwintig.

[0:37:35] Defensie kijkt alleen niet direct naar de esa uitvoeringsorganisatie, maar dat zou het zorgt wel voor meer investeringen in het ruimtevaartvluchten.

[0:37:43] Dus ik deelde de ambitie van de kamer. Ik zoek ook naar middelen. Ik denk dat we met de synergie benadering dat we daarin iets te pakken hebben waarin we ook naar meer kunnen groeien. Maar het moet wel lukken. Ik denk dat de technologie die we in huis hebben dat we heel veel waarde kunnen toevoegen aan het innovatie landschap in de brede zin

[0:38:02] dat voorzitter is in het dus mijn antwoord voor de ruimtevaart vragen.

[0:38:08] Dankuwel en ondertussen welkom heten. De heer house namens het cda die verhinderd was wegens een ander debat waarderen ze ook aanwezig is. Dus fijn dat u hier alsnog bij kon zijn. En dan weet de kijkers thuis ook tegen wie de minister welkom zijn. Het woord is wederom aan de minister,

[0:38:27] maar niet voordat er een interrupties van de heer van stream namens de vvd.

[0:38:31] Minister blok gaat. Klopt dat. Ja toch een aantal vragen die details blijven liggen. Misschien was ik niet duidelijk. Dat zal aan mij liggen niet specifiek over het stikstof fonds dat daar ruimte zit. Maar dat was een van degenen die niet specifiek noemde. Je kan het ook onder andere over het wetenschappen renovatiefonds en over het toekomstfonds waar dus inderdaad, voor zover wij met de stofkam samen met griffiers doorheen zijn gegaan en dan leer je nog eens wat her en der misschien nog ergens een potje ligt is niet zo dat ik bij voorbaat zich daar moeten gaan voor studeren moet gegrepen worden. Maar ik ben wel benieuwd hoe de minister daarop kan reageren op die twee voorstellen in brede zin als er een doel is ineens een fonds en ruimtevaartuig dat bij het idee dat je dan toch gaat kijken of uit dat soort fondsen geld genomen kan worden om dit belangrijke onderwerp, want daar delen wij niets u. Het heeft over die synergie strategie en het blijkt dat de meeste ministerie departementen toch gewillig zijn om eten om bij te dragen. Lijdend aan toe en dan heb ik een aantal voorstellen gedaan. Ik zou nooit naar de reactie van de misdaad.

[0:39:27] De minister.

[0:39:28] Voorzitter, het gaat heel erg over het doel nastreeft met met de de innovatie en stikstof fonds was er juist een heel mooi voorbeeld omdat we daar ook echt wel een technologie hebben die nu in onderzoek is en waarschijnlijk ook tot resultaat gaat leiden. En dan komt er iets waarvan je kan zeggen oké waar halen we de financiering vandaan.

[0:39:46] Dus ik wil het op die manier doen. Dus kijken naar een concreet voorbeeld daar een concrete aanwending dan de gezamenlijkheid. Zoek het gezamenlijk belang opzoeken met het andere minister ander ministerie. En dan te kijken waar de dekking vandaan kan komen.

[0:40:01] En als bijvoorbeeld een tweede termijn.

[0:40:04] Vraag hadden.

[0:40:06] Voor u zet ik hem van vier naar vijf.

[0:40:09] Mes is van vijf en vier bijvoorbeeld een een concreet voorstel de aardobservatie. We kennen alle tweede voetbal. Natuurlijk komt het om boot zoon fatsoen, satelliet of een instrument om die satelliet moet ik heb ik mij laten vertellen. Moet ik zeggen dat is een heel concreet voorbeeld gebruikt kon worden voor allerlei mensen uitstoten. Dan kunnen we investeren. Dan hebben we een leidende rol. Dat is een concreet voorbeeld waar we nu wel op zou kunnen investeren zouden kunnen meedoen aan lopen programma sta. Het gaat niet om veel geld. We kunnen naar onze leidende positie houden. De ministerie komt eraan. Ze kunnen op gewacht met het onderzoek, maar dit is een concreet voorstel wat volgens mij nu meteen kunnen doen.

[0:40:43] De minister.

[0:40:44] Je ziet er waarschijnlijk was niet duidelijk genoeg ten aanzien van die aardobservatie. Dat is ik noem hem inderdaad heel snel naar bijzin zeer interessant onderzoek. Een zeer interessante ontwikkeling daarvan gaan we er gewoon echt serieus een aanvraag doen bij groeifonds. Een derde in de derde ronde. Dus ik zoek ook daadwerkelijk naar de beschikbaarheid van de middelen waar ze zitten wat aansluit bij de aard van de innovatie waar we het over hebben. In dit geval hebben gekozen voor een aanvraag bij het groeifonds.

[0:41:09] En dan kijken we even leden van de commissie met uw goed gaan. Heb ik nog een vraag. Ook de minister die volgens mij is blijven liggen. Wie gaat er naar de esa.

[0:41:16] Voorzitter, dat is een hele goede vraag. En dat is de vraag waar ligt de prioriteit. We kunnen ook misschien de begrotingsbehandeling verzetten, neem ik zal er moet bij moeten zijn. Dus ik zal me altijd laten vervangen. De dg zal erheen gaan.

[0:41:31] Het is samenloop van agenda s.

[0:41:36] Ik kijk ondertussen even de is aangeschoven. En als het de leden van deze commissie behaagt kan er houdt je ook meedoen. Dus ik kijk even naar het lid van de commissie. Dat is zeker het geval en dan aan het woord the next door ondertussen van deze commissie irma namens het cda.

[0:41:50] Dank u, voorzitter excuses. Ik zat net plenair bij buitenlandse handel is ook belangrijk voor ons verdiend vermogen en de kans is dat ik misschien dingen dubbele doen maar toch blokje ruimtevaart.

[0:42:00] Kijk in de vorige periode heeft de kamer doorzocht en het ministerie van economische zaken. Om de departementale toegevoegde waarde te laten zien en volgens mij was dat die brief. Die was die liet inderdaad zien dat alle departementen dat de herkende van defensie tot l o v e. R w. I c k.

[0:42:20] Maar er is nooit die zin in

[0:42:23] boter bij de vis en de vraag is aan de minister wilt ze toch inderdaad

[0:42:28] duidelijkheid verschaffen. Als je ook ruimtevaartprogramma kunnen niet werken op korte termijn gaat niet aan het programma werken van twee drie jaar. Dus wat is onze de horizon voor structureel geld. Wat is de horizon voor incidenteel geld uit nationaal fonds. En hoe gaan we om met knullen programmas en ik probeer toch een beetje gevoel te krijgen van de minister welk traject. Ze wilt doorlopen, zodat we niet van het ene project in het andere project stranden en de vraag is eindelijk is de minister bereid om daar toch met het kabinet goed naar te kijken en dan terug te komen naar de kamer. Misschien dat we bij de voorjaarsnota iets kunnen even in in die tijd dat we toch meer duidelijkheid, helderheid en voorspelbaarheid voor die belangrijke ruimtevaartsector en het gaat niet over ruimtevaart. Dit gaat hier echt wel ook een stukje. Als we het hebben over strategische kwetsbaarheden toegang tot de ruimtes, toegang tot de database toegang tot de toekomstige economie.

[0:43:21] En voor ik het woord geven aan de minister nog even voor de mensen thuis in mijn huis kan inderdaad meedoen met interruptie en kan ook nog een betoog gehouden in de tweede termijn en daar nog interruptie stellen en dan geef ik nu het woord aan.

[0:43:31] Minister en voorzitter, ik ben het volledig eens met de commissie en met zoals de huisarts verwoord wat we nu doen. We hebben nu een stijging van schijf voor dertig procent meer in u op de nsa programma s. Dat is relatief. Maar het is wel een vermeerdering. Maar ik ben het eens als je echt iets wil bereiken met ruimtevaart in nederland in europa in nederland is ook vaak een gezamenlijke edward. En dan moet je een plan hebben. Een plan maken. Dus wat ik wil doen is met mijn collega´s een lange termijn ruimte agenda. Ruimtevaart agenda maken. Daar heb ik wat tijd voor nodig. Dat kan ik niet doen. Het tijdbestek. Wat de heer mijn huis vraagt. Maar dat ga ik wel doen en ik wil het graag doen over de over de band van de inhoud. Ik ben niet zo n fan van het schuiven met envelopjes en kijken waar het aan gaan besteden. Dat werkt ook niet voor langere termijn wat je moet doen is is mensen betrokken maken op wat je wilt bereiken als nederland waar je onderscheidend wil zijn. Wat de waarde is de toegevoegde waarde is van de technologieontwikkeling. En dat wil ik dus doen met een echt goede agenda en zoveel mogelijk collega´s daarbij betrekken.

[0:44:33] Heer.

[0:44:35] Ja de de voorzitter, de minister geeft aan dat tijdsbestek wat ik noem, wordt de voorjaarsnota. Dat lukt niet. Reëel tijdsbestekken. Je moet het ijzer smeden als het heet is en dat speelt veel economische en ook als afhankelijkheden. Dus misschien nadat de minister kan duiden tijdsframe.

[0:44:54] De minister.

[0:44:57] Dat vind ik lastig. Voorzitter, omdat ik dan nu zeg maar. Ik kom er even een tweede termijn op terug. Want ik ga even kijken wat voor lijm. En wat voor een tijdpaden gedachten zijn.

[0:45:07] Goed. Daarmee zijn we dan toch gekomen aan de afronding van een blokje en dan vervolgt de minister oog.

[0:45:13] Sorry ik had een vraag over de ambities in de over het de vier komma zeven procent.

[0:45:19] Het woord is aan de minister.

[0:45:21] Je ziet beantwoord door te zeggen dat ik het liever over de band van de inhoud doe. Dus ik wil die lange termijnagenda gebruiken om te kijken en het plan van de analyse van enzo mee te nemen. Dat ligt er op tafel om te kijken waar we elkaar kunnen vinden. Ik ben het eens met de ambitie met de inhoud van wat enzo schetst. Ik ben niet zo iemand die zegt dan is dat bedrag daarvoor genoeg. Ik zou eigenlijk liever over erna wederom die innovatie voorop willen stellen. Dan kijken wat we nodig hebben en middelen. Dan kijken waar we vandaan halen.

[0:45:50] Heer van string knikt

[0:45:52] toch kom terug. Een tweede termijn. Goed dan gaan we nu inderdaad door en dan geef ik het woord aan de minister.

[0:45:59] Voorzitter, u wilt namens d zesenzestig gevraagd goede stimuleringsfonds effectief worden ingezet om de digitalisering te realiseren. Die structuurfondsen worden in de regio s worden, worden de field labs van gefinancierd en ook de smart industry field, met name die die hebben veel aandacht voor de digitale technologie ontwikkelen die mooie combinatie van de kennis, studenten en bedrijven.

[0:46:26] Dat gaat dat gaat goed. Wij hebben als rijk extra middelen ter beschikking gesteld cofinanciering bovenop de europese middelen, waardoor er nog een extra inspanning kunnen leveren bij die field labs.

[0:46:37] Daarnaast hebben we er waren ook zorgen over op het brede mkb zeg maar hiermee gediend zou zijn, hebben we ook de digitale zaak mijn digitale zaak die pilot.

[0:46:49] Dat is een loopt volgens mij via de kamer van koophandel en dan kan je als mkb kan je advies krijgen. Hoe kan digitaliseren. Daar is ook een subsidieregeling. Een maandag één komma zeven miljoen is beschikbaar voor kleine ritueel ondernemers en die kunnen ict investeringen op een basisniveau daar support krijgen en de ambitie is is dat hij succesvol is dat we dat kunnen opschalen. Eerst even ervaring opdoen hoe dat werkt. Dus we moeten die die uitkomsten even afwachten en ik verwacht dat in het voorjaar te hebben, dan kunnen we even kijken of we zeggen dit is dit is echt een succesvolle formule die kunnen we

[0:47:22] op schade.

[0:47:25] Vraag. De heer om house, namens het cda.

[0:47:27] Voorzitter, ik hoop positieve geluiden over die mijn digitale zaken en dus ook complimenten daarvoor die regeling overtekend en ik kan begrijpen dat de minister zegt we willen even kijken hoe het zich gaat ontwikkelen, zegt de minister van assad ook uit de evaluatie komt dat het succesvol is dat we door gaan zetten en kijken waar de middelen vandaan komen.

[0:47:49] De minister.

[0:47:50] Correct. Voorzitter, ik heb overigens niet directe informatie dat het overtekend is. Ik heb gezien dat we het op tot en met oktober zesenveertig, honderd vierenvijftig scans zijn gestart, want tot vijf, honderdnegentig subsidieaanvraag geleid en in totaal zou er ruimte zijn voor zevenhonderd subsidies. Dus dat geeft mij de informatie dat er wat ruimte is, maar het is niet heel populair. Dus we moeten volg mij als het eerder beschikbaar is, kan ik ook eren met een evaluatie komen.

[0:48:18] De minister vervroegd,

[0:48:20] Ik bij mijn paradepaardje. Wat ik deel volgens mij met uw kamer. De baby zo succesvolle formule succesvol wordt gedeeld. Enthousiasme wordt gedeeld door de ondernemers zelf ook door de branchevereniging. Dus het is hartstikke belangrijk dat we die goed in de lucht houden, maar er zit druk op deze regeling omdat de kosten stijgen en we moeten zorgen dat we mee blijven ontwikkelen. Daar ben ik zeer intensief over spieken met de staatssecretaris van financiën over de problematiek. Daar zit dat dat zit nog in een goede flow maar zeggen. Dus ik in ieder geval hebben op prinsjesdag hebben we kunnen regelen dat de baby zal komend jaar nog stabiel kan blijven. Maar ik wil ook met name die structurele financiering die indexering regelen. Zodra ik daar zekerheid over heb, zal ik een kamer erover informeren. Maar dat loopt dat gesprek loopt op dit moment toch.

[0:49:11] Er was ook een vraag. Voorzitter, of het iets breder ingezet kon worden en de baby gaat echt over innovatie over de de tijd die werknemers besteden aan innovatie en moet het project moet aan bepaalde definitie voldoende. Het moet gaan over m n technisch nieuw product, processor programmatuur en er werd door uw commissie gevraagd van canada ook niet voor bestaande producten, product of processen worden ingezet. Maar daar zijn andere regelingen voor, zoals bijvoorbeeld de energie investeringsaftrek de mia, de vaandels allemaal van die investerings aftrekmogelijkheden voor duurzaamheid, ontwikkelingen verduurzaming. De baby enzo is niet gericht voor specifieke innovatie doelen. Zoals verduurzaming krijgen we overigens ook in verband met de regels van staatssteun gedoe is dan te selectief voordeel en dat mag dan weer niet. Dus ik moet het splitsen hebben andere regelingen voor.

[0:50:06] Er werd ook gevraagd naar het brainport. Daarvoor hadden gisteren nog een uitgebreid bestuurlijk overleg met de regio. Daar is zeer intensief overleg over

[0:50:15] om te kijken of je de schaalsprong die nodig is in de brainport regio hoe we die kunnen organiseren. Dat gaat over investeringen op zeer brede terreinen. Dat gaat over woningen. Dat gaat over infrastructuur over openbaar vervoer

[0:50:31] en daar zijn we daar zijn we zeer constructieve gesprekken. Ik verwacht dat we daar in het meer het bestuurlijk overleg meert. Het gaat met name over de infrastructurele projecten hebben heel veel afkortingen. Voorzitter, af en toe wil ik het ook niet meer. Moet ik eerlijk zeggen

[0:50:47] meerjaren infrastructuur regio nog wat op negentien november hebben daar een groot overleg over het verwacht dat dan besluitvorming plaatsvindt. En zodra dat beschikbaar is, zal ik uw kamer? Ik zal ik zal de minister van ind uw kamer informeren want dat valt onder zijn regie.

[0:51:07] Interruptie, van hema.

[0:51:11] De minister gaf de vorige keer ook aan bij het bedrijfsleven dat ze daar positief constructieve gesprekken voert met de met de met de regio nicht over innovatie en innovatie gaat ook over. Er is geen innovatie zonder talent weer hier ook technische praktische opgeleide mensen. Er ligt een brief van het kabinet over schoenen en digitale banen. De vraag aan de minister ligt komt er een actieplan bij en sluit daar bijvoorbeeld ook een drempel plan is daar ruimte zijn er mooie initiatieven die opgepakt kunnen worden.

[0:51:43] De minister.

[0:51:44] Ik kom er volgens mij zo nog op terug. Voorzitter, maar even uit de losse pols. De schaalsprong van de regio eindhoven een specifiek gaat brainport gaat over meer dan alleen maar de infrastructuur gaat over personeel gaat over de mogelijkheden om innovatie te hebben over de goede ontwikkeling van de campus. De samenwerking daar daar ligt een groot plan hebben ook een aanjager opgezet en klaas dijkhoff is daar degene die voor die regio zorgt dat er een goede aansluiting krijgen programma s bij het rijk, zodat we zorgen dat het blijft stromen en dat het blijft gaan.

[0:52:17] Ik zal me inderdaad even in op het vooral het infrastructurele stuk ten aanzien van de personeels problematiek. Even heel specifiek gaat het vooral over het aantrekken van bepaalde kennis werkers en daar zijn we over in gesprek wat de belemmeringen zijn. We hebben daar goede regelingen voor overigens nederland maar in de uitvoering is het niet altijd even soepel. Dus daar wordt naar gekeken.

[0:52:40] House,

[0:52:40] Ik denk dat die aantrekking in die zin heel belangrijk is, maar de uitdagingen zijn zo groot dat je inderdaad ook jongeren moet opleiden dat de bedrijfsleven wilde ook een rol in spelen. Volgens mij je wilt mensen omscholen en dat is het punt wat ik toch de minister wil meegeven. Als we door die brainport ontwikkeling zoals hebben in het regeerakkoord ook vanuit die bril te kijken wat voor initiatieven leven daaraan. Waar kunnen we een bijdrage zal een goede plannen moeten niet laten liggen denk ik.

[0:53:11] Ik hoorde geen vraag tenminste nog wel regelen.

[0:53:14] Wees voorzichtig met hem. Hij is volledig.

[0:53:17] Je kan vervolgde haar betoog.

[0:53:19] Er werd gevraagd naar de integrale valorisatie strategie hoe je van een van kennis naar innovatie naar toepassing in de praktijk komt en samenhangend met strategie voor de campus omdat dat heel vaak gebeurt. Dat is geen fysieke plek waar kennis wordt wordt toegepast en waar je ook moment een creëert om te kunnen opschalen soort experimenteren ruimtes die kunnen doorgroeien in de bedrijfsmatig gezin. Er komt binnenkort een brief aan die samen met de minister van ocw heb opgesteld over innovatie en vele valorisatie en ik denk volgende week of de week daarna die van medio november in de planning voor de behandeling van de begroting zal er volgende week zijn

[0:54:00] wordt aan uw kamer gestuurd en die die brief bestaat uit twee delen gaat niveau heel belangrijk over de redeneer lijn van het belang van innovatie, het innovatiebeleid waar wij dat touw samen opzien en de gemeenschappelijke visie van ocw in deze zaak bzk op valorisatie en de impact daarvan.

[0:54:22] Ja. Open deur belang is heel groot. Je kunt heel veel kennis hebben we hebben ook heel veel kennis nederland de kunst is alleen om het toe te passen. Dus we hebben er een aantal instrumenten voor beleids oplossingen die we zullen schetsen.

[0:54:36] Ik ben eerlijk gezegd blij dat we samen tot zo n brief zijn gekomen.

[0:54:43] Er staat bijvoorbeeld dingen hoe de interactie tussen onderzoek en innovatie systemen nog kan verbeteren. Hoe je die financieringsmogelijkheden voor kennisintensieve startups kan verbeteren, ook een heel belangrijk onderdeel van het succes groeien. De afspraken over intellectueel eigendom nog wat beter kan laten aansluiten hoe je dat lerende systeem kan creëren dat dat soort onderwerpen komen in die brief terug.

[0:55:06] Dat was een vraag. Voorzitter over de zei solar.

[0:55:11] Wij hebben sinds juni verkennende gesprekken gevoerd met andere lidstaten en de europese commissie. Over die sonar is een europees project waarbij landen gezamenlijk investeren in de ontwikkeling in dit geval van zonne, energie en de technologie ervan. Dat zit nog in de opstartfase. Het initiatief is op achttien mei is dat geprononceerd in brussel en vijf landen hebben interesse om mee te doen. Dat zijn litouwen, luxemburg, spanje, polen en oostenrijk en spanje heeft aangegeven dat ze dat graag willen trekken. Dus dat was zo n enthousiasme dat wij daar niet voor gaan liggen. Dus dat is de reden dat wij dat nu aankijken. Duitsland twijfelt overigens nog of het het juiste instrument is om de pvv in de unie te stimuleren en wij hebben onze positie nog niet helemaal bepaald. Dus zijn we nog naar aan te kijken

[0:55:58] en we willen iets meer tijd nemen om te kijken hoe die andere lidstaten dit gaan ontwikkelen of ze door gaan zetten en hoe groot hun enthousiasme is

[0:56:08] de eer van strien. Voorzitter, vroeg naar hoe ons gesprek samen met juliette. Wat ik heb gehad met zolang mobility partijen. Dat was superleuk waar allerlei vervoersmiddelen meegenomen die al werken op zonne energie. Dus het is altijd leuk om te praten is nog leuker om te zien en dus ik dank de heer voor zijn suggestie om dat gesprek aan te gaan. Was echt een succes. Er waren een aantal partijen aanwezig live hier. Ik noem me een paar jimmy fiches. Wat loopt in ryder en ook de branchevereniging airlines voor sonar mobility, maar ook tno was hervatten val en de branche vereniging hollands sonar

[0:56:47] onvoorstelbaar interessant om te zien hoeveel innovatie op het gebied van binnenvaart en zonne energie hebben dus de knelpunten en de vragen die er leven opgehaald en we gaan daar nog op reageren en ik wil nog even goed kijken wat de knelpunten zijn wat we eraan kunnen doen.

[0:57:05] Ik kijk even vragen zijn liquideren.

[0:57:08] Ik weet niet of de minister klaas me zolang ik vragen hoeveel c de batterij technologie gaat u gang kan ik ook mijn inbreng langzaam wegstrepen. Dat scheelt ook want we hebben inderdaad de kamer heeft een motie aangenomen over de nieuwe batterijtechnologie innovatieve batterij technologie. Om een uitspraak te doen en mijn vragen de minister. Wat kan ze al melden en is die uitspraak gedaan.

[0:57:34] Het woord van de minister.

[0:57:36] De minister gaat nu uit haar hoofd. Want ik dacht dat het lief

[0:57:40] en ik heb fantastisch ondersteunt. Voorzitter, we zijn aan het kijken naar ik zit even te kijken. We zijn in gesprek met de europese counterparts en met het veld om te kijken of er een mogelijkheid is en we hebben inderdaad. U heeft de vorige keer. Voorzitter hermans heeft aangegeven. Kijk er toch serieus aan het vorige debat hebben we opgepakt zijn we ook met alle partijen in gesprek zijn wel alternatieve instrumenten moeten goed kijken of die zij het goede instrument is en of er voldoende belang is en we zijn er voor nederland om mee te doen en we zijn ook eens met duitsland in gesprek. Om te kijken of we er misschien samen op kunnen trekken. Dus ze zitten nog in de eerste fase. Maar ik kom daar snel denk ik tot meer verdieping en dan kunnen we terug berichten of we daar iets mee kunnen met deze ipsa.

[0:58:30] Dankuwel. Dan zie ik ervan stream namens de vvd.

[0:58:32] Tijdens commissiedebat toch ook altijd wat toezeggingen los te weken bij elkaar te sprokkelen. De minister zei net dat ze kwalificeerde het gesprek met sonar klussen. Als ik heel leuk. Dat is goed om te horen en ook nuttig de knelpunten zijn besproken, zegt ik ga erover rapporteren. Wat bedoelt ze ermee komt met een brief richting de kamer over wat de visie van ez kaas op de ontwikkeling van het soloklus in zuid oost of wat mag je staan.

[0:58:56] Tenminste wat kan er verwacht?

[0:58:59] Het was een voorzitter, ik gaf de ballen. Ik moet even kijken. Kijk op zich natuurlijk alle ruimte om terug te rapporteren. Ik weet niet hoe groot die brief hoe dik die zal zijn. Maar als we kunnen afspreken dat ook het inventariseren van de knelpunten niet mee om kan gaan. Want ik denk ik. Vermoed zomaar dat dat het interessant zal zijn en wat het perspectief is voor de ontwikkeling van solar in nederland. Dan doe ik dat graag denkt dat het eerste kwartaal nog even naar tweeduizend, drieëntwintig gaan kijken en ik weet ook niet of er op een andere manier al zoiets in voorbereiding is bij mijn collega. Dus dat zal ik even moeten kijken want we hebben wel recent iets over wind al gepubliceerd die biljetten en ik naar de kamer gestuurd. Maar dan zal ik wel even op terug komen wat dat concreet betekent.

[0:59:42] Dat is inderdaad de toezegging binnen gesmokkeld door de heer van strien.

[0:59:45] De brief is dat het parallel loopt met de inzet die het kabinet pleegt zij ze zolang.

[0:59:53] De minister is gewaarschuwd. Geef de bal neer van stream. Want daar hamilton binnen de minister vervolgt haar betoog.

[0:59:59] Ach, er moet ook wat geven zijn. Voorzitter, dus ik vind het helemaal prima en zijn er mooie ontwikkelingen. Dus dat houdt ons scherp ten aanzien van de regelvrije experimenteerruimte ruimtes was ik even opzoeken, want er is een motie door de heer van strien ingediend te hebben in het beleid in me in mijn brief over het beleidsprogramma vermindering regeldruk. Dat heb ik die heb ik op acht juli aan de kamer gestuurd, ben ik daar ook al op ingegaan

[1:00:24] in algemene zin me heel positief over die experimenteel ruimtes. We kennen ze al zijn er best wel voorbeelden van die experimenteer ruimtes

[1:00:33] en de vraag is of wat u geeft toen in een motie gevraagd om een onderzoek.

[1:00:39] Wij hebben zoiets van ja waar is het onderzoek van oliver zijn volg mij wel eens dat het een nuttige manier is van het onderzoeken van minder regeldruk. En wat het doet dus in mijn beleving heb ik antwoord gegeven die brief van acht juli. Ik zou graag van lier siem begrijpen of dat ook hun recht deed aan zijn emotie en voor de volledigheid. De ruimtes waar we het over hebben ze nooit volledig regelvrijer. Dan zou ik een beetje gek zijn, maar we zitten wel alleen specifieke regelgeving in de omgeving in om te zorgen kijken wat er mogelijk is qua experimenteren.

[1:01:12] Ik zie het niet als interruptie. Want wat verwacht je van stream? Dat was de vraag van de minister.

[1:01:17] Binnen nu en een maand.

[1:01:20] De vraag was of wetgeving die vooral ook lokale en provinciale overheden in staat zou stellen om meer durf en lef te kunnen tonen als experimenten toestaan voorbeeld is de tu delft zou graag experimenten doen met waterstof als waterstof en dan raken allerlei mensen en brandweer politie en ik raakte in paniek was logisch. Maar als je een cadeau geeft dan bedoel ze kunnen afwegen om zo n experiment wel toe te staan natuurlijk niet totaal regelvrij. Maar je wilt kregen ze doel van zo n experiment. Sta mij toe dat er bepaalde regelgeving wordt afgeschaald en dat de lokale autoriteiten ook de zekerheid hebben dat dat ze gewekt worden op zo n moment door het ministerie van ez k of diegene dan die opening in de regering geeft. Dat was het idee dus meer generieke instrumenten.

[1:02:10] De minister begrijp ik.

[1:02:12] De vraag nog wat beter. En wat we nu doen is vooral experimenteren met de immateriële regels zou ik bijna zeggen bijvoorbeeld de mediawet hebben de versoepelde toetredingsprocedure met de onderwijswet. Er zijn een aantal dingen die je uit kon zetten. Dat ziet volgens mij niet wat u bedoelt dat het gaat over wat raakt ook al veiligheid en over aan andere aspecten wat meer fysieke de regels die de fysieke omgang met producten betreffen.

[1:02:41] Daar moet ik even nakijken of dat of dat haalbaar is of we uit deze algemene ervaringen op verschillende plekken iets van een algemene generiek beleid kunnen halen. Dat neem ik even terug. Voorzitter, daar kom ik nog wel even op terug.

[1:02:53] De heer van string,

[1:02:54] Mag ik de inspiratie noordrijn westfalen en vlaanderen zijn dit soort mogelijkheden wel en daar gaat het ook scheurend dat een concurrentienadeel eigenlijk krijgen als individu.

[1:03:04] Duidelijk punt de minister.

[1:03:08] Voorzitter blokje drie.

[1:03:13] Voorzitter, u vroeg in uw rol van lid welke rol de arbeidsmigranten spelen in het oplossen van het tekort. We concentreren ons op het onbenut arbeidsmarktpotentieel ze een van de lijnen waarover we denken dat we de arbeidsmarkt kunnen verbeteren. Ten aanzien van arbeidsmigranten voeren een uitnodigend beleid en we streven naar een internationaal talent dat een bijdrage levert aan de kenniseconomie, omdat de faciliteren onder andere via die kennis, migranten regeling. We werken samen met een aantal regio s en nationale partners in de zogenaamde tellend coalition. Die coalitie heeft als doel om de positionering van nederland als aantrekkelijk vestigingsland voor internationaal talent te maken die positionering beter te maken.

[1:03:55] We probeerden ook de informatievoorziening en arbeidsmigranten te verbeteren. De rvs heeft ook recent nationale landingsinformatie pagina gelanceerd. Nergens point of entry. Dus wij proberen aan te doen. Ik weet overigens ook voor de transparantie dat er ook wel wat knelpunten zijn als het gaat over het betrekken van het aantrekken van kennismigranten en daar werken we ook aan om dat te bevorderen. Zorgen dat die worden opgelost.

[1:04:26] De vraag was ook hoe we inzetten op ondervertegenwoordigd. De bevolkingsgroepen, vrouwen en mensen met een migratieachtergrond. Hoe je die ook aan kan aantrekken op de arbeidsmarkt begreep ik voor techniek en innovatie

[1:04:42] plekken. We zijn bezig met het aanvalsplan. Het actieplan, groene en digitale banen en ik verwacht dat voor het eind van het jaar een kamer te doen toekomen. Er zitten heel veel maatregelen in op om te zorgen dat we deze

[1:05:00] dat we meer mensen kunnen aantrekken en behouden in de innovatie techniek ook digitalisering. Daar zijn overigens ook werkgevers heel actief bij betrokken zijn. Heel actief over die gesprekken. Ik heb met mijn collega´s van ocw en szw ook intensief gesprek over. Dat is ook de reden dat zijn plan wat langer duurt.

[1:05:20] Maar ik verwacht dat voor het eind van dit jaar in uw kamer te doen toekomen.

[1:05:28] Dat was een antwoord op de vraag of ik met mijn collega´s over gesprek ben. En daar was ook een vraag over de matching en scholing leven lang ontwikkelen trajecten of een vorm van part time studeren. Dat is ook de inzet van het kabinet staat overigens ook in de kamerbrief beleidslijn leven lang ontwikkelen van drieëntwintig september van mijn collega van szw is dat. Maar dit zal ik ook betrekken in de brief die nog komt over die groene en digitale banen

[1:05:59] en die komt dat voor het eind van het jaar.

[1:06:04] Daarmee is de minister aan het eind gekomen van haar beantwoording.

[1:06:09] Ik moet terug aan het begin van mijn betoog. De mensen gingen datum raket, want we lopen mooi op schema. Ik wilde overgaan naar de tweede termijn. Daar stond een minuut en veertig seconden voor de eerste keer van stream daar over heen kan gaan. Dus ik wilde toestaan om toch nog twee minuten te gaan en de eer aan mijn oudste wil ik iets meer ruimte geven. Mocht dat nodig zijn om de punten die hij niet in een vraag heeft kunnen verhullen alsnog te kunnen doen in de tweede termijn.

[1:06:33] Dan zou ik graag door wil gaan en dan geef ik het woord aan de hiervan stream namens de vvd.

[1:06:39] Voorzitter, de minister eindigde tweede blokje met de opmerking. Er moet ook nog wat gegevens zijn een reddingsboei die ik graag met beide handen aangrijpen.

[1:06:47] Ik ben enigszins confuus. De eerste termijn uitgerold voor mij alle eer en meestal delen de passie voor ruimtevaart delen ook het feit dat het enorme meerwaarde kan hebben.

[1:06:57] De minister zegt vervolgens dat het hebben over onze investering et cetera zegt ze.

[1:07:01] Dat is over de band van de inhoud onderzoek eventueel zou willen zoeken naar geld en niet extra budgettaire inhoudelijke ambities, enkel in budgettaire ambities neer. We leggen ziet nauwelijks budgettaire. In mijn termijn heb ik geprobeerd om over de band van de inhoud mee te denken waar nog eventueel fondsen zouden zijn. We kijken naar de maatschappelijke opgave waar we voor staan. We kijken naar de bijdrage die ruimtevaart. Daar kan komen, kan ik n week van wezenlijk belang voor kan zijn en vervolgens ook een suggestie om te kijken naar welke fondsen zijn gekoppeld aan uw maatschappelijke opgravers zouden we kunnen inzetten om precies dat te doen wat ruimtevaart kan namelijk een aantal van die opgravers oplossen en de meeste studies doen en gaat op zoek naar synergie in overleg en dat is mooi want dat is al een stap verder dan we de afgelopen tijd. Misschien zijn geweest. Ondertussen draait de wereld waardoor ik spreek ook mensen bij esa en dan krijg je toch wel verontrustende signalen over hoe nederland onderaan de investering. Ze luistert bungelt aan de andere kant horen ook hele mooie ambities van de italianen van de fransman. De luxemburgers zelf die echt echt veel stappen erbij gaan doen dat meer dan dertig procent. Dus mijn vraag aan de minister ziet zij die urgentie wel dat het nu zaak is voor nederland om goed te gaan investeren in als hij die ziet waarom is er dan niet bereid om tussen nu en de ministeriële nog een aantal van die suggestie was vvd hebben gedaan is. Ze gaan onderzoeken of het mogelijk is om fundamenteel om iets meer te doen. Het is gek fundament om meer te doen dan wat wij nu hebben gedaan. Dan heb ik zelfs een aantal concrete voorstellen gedaan en volg mij kom je dan richting de twee minuten. Laatste vraag is heeft hij misschien een uitspraak van de camera voor nodig. Want dan zijn we hier allen samen zeer bereid om daarbij te helpen. Dankuwel. Voorzitter,

[1:08:40] Dankuwel. De heer van stream dan het woord aan de heer mijn house en de complimenten van zien. Twee minuten. En precies vijfendertig. Dus dat heeft die keurig gedaan. Eer aan huis namens het cda.

[1:08:50] Dank dank. Voorzitter, ik heb die extra tijd denk ik niet echt nodig. Ik heb een vraag nog opstaan die ik niet heb kunnen stellen en dat is namelijk de proportionaliteitstoets. Een octrooiwet heeft de minister een uitgebreide brief over geschreven. Dank daarvoor aan mixed viering. Want de minister heeft een aantal casussen en seksueel is die proportionaliteitstoets niet nodig en moet het niet andersom zijn zou je niet een proportionaliteitstoets europa toch op die lijn zit wel wil invoeren om juist die algemene belangen af te wegen. Dus de vraag is hoe gaat de minister ook omdat de nederlandse octrooi werd ook aansluit bij het europese gebeuren. Daar de vinger aan de pols houdt

[1:09:38] de eer van strien nam me aan over op oefenruimte vraagt de minister zegt dat hij duidelijk een tweede termijn terugkomt op de ruimtevaart agenda wanneer die komt, want er is behoefte aan duidelijkheid en voorspelbaarheid, zowel voor de sector, maar ook voor ons als kamer. Want er komen elke keer daarop op terug. We moeten gewoon ons uitspreken. Waar staan we voor een waarvoor niet wetende dat ruimtevaart. Wat ik net al zei. Belangrijk is strategisch van belang is en interdepartementaal kan niemand ontkennen dat zij geen grote bijdrage levert. Dus dan moet denk ik ook geleverd worden. De kamer heeft volgens mij al verschillende uitspraken over gedaan en kan de minister daar bij helpen en misschien moeten we dat op een andere manier te doen. Maar ik wil eerst weten wat de ruimtevaartuig aan de minister wel de ruimte laten om zelf met die in invulling komt van die ruimte vraagt

[1:10:29] urgenda ook inderdaad de baby. Zo is genoemd door de minister zelf positieve evaluatie. We zien wel dat dat bedrag begint te knellen. Baby is nu nog voornamelijk voor product innovaties en we zullen ook bij de begroting terug komen of het proces diplomatie om onze arbeidsproductiviteit in nederland te verhogen. Maar dat kon ik in de begroting terug.

[1:10:53] Wil ik nu alvast een beetje meegeven,

[1:10:57] Dankuwel. Dan zou ik graag het woord geven aan de eer van striemen om mij te vervangen. Als voorzitter.

[1:11:03] Je krijgt aan heren,

[1:11:04] Dronken, jongen van de democratie, zesenzestig.

[1:11:07] Voorzitter, dankuwel om ook binnen de tijd te houden van die twee minuten wil ik me graag aansluiten bij de woorden van de heer van strien en heer houses gaat over ruimtevaart.

[1:11:16] De zorgen in de sector zijn er. Ik denk van strien een aantal goede vragen over heeft gesteld en die deel ik met hem dan toch nog ten aanzien van de baby so dear huis begon erover en ik had het in de eerste termijn ook over een succesvol instrument. Ik ben ook blij dat het er op lijkt dat de indexatie wellicht opgelost kan worden. Dat hoorde we gisteren heel kort voor staatssecretaris ook even over het belastingplan tweeduizend, drieëntwintig, waar mijn angst zit en misschien heb ik niet goed uiteengezet. In eerste termijn zijn ondernemers die eigenlijk processen willen verduurzamen. Meneer mouth begon er ook over. Het gaat niet alleen over productinnovatie, maar

[1:11:51] de prinsessen aan elkaar te kunnen koppelen en dat wordt vaak niet gezien als vernieuwend genoeg. Maar als je n fabriek wilt verduurzamen. Gaat het niet alleen maar om zaken die binnen een over mia of een vaandel vallen. Dat zijn afzonderlijke producten, afzonderlijke machines en soms gaat om een proces te verduurzamen en ik vraag de minister daarom ook wat zit er nou intussen de baby s over speurhond ontwikkelingswerk en tussen de de fiscale aftrekposten of wellicht subsidies waarin ondernemers toch kunnen verduurzamen.

[1:12:20] Dan denk ik dat ik het hier bij laat voor de tweede termijn.

[1:12:22] Dankuwel en geef ik het woord terug aan voorzitter.

[1:12:26] Kijk ook even naar de minister zijn tot einde gekomen van de tweede termijn van de kamer of de minister nog behoefte heeft aan een korte schorsing of dat zijn één keer door will.

[1:12:38] De minister geeft aan even vijf minuten nodig te hebben en dan wil ik graag schorsen tot tien voor acht

[1:18:30] welkom en we zijn weer terug bij het commissiedebat, innovatie en ruimtevaart en aan het woord met de minister voor de beantwoording van de tweede termijn van de zijde van het kabinet wordt de minister.

[1:18:42] Voorzitter, denk even allereerst nogmaals, we delen de ambitie dat ruimtevaart superbelangrijk is en vervolgens krijgen we een gesprek over middelen en of we voldoende kunnen inschrijven bij de esa en of er voldoende uitgeven onvoldoende gebruik maken van de fondsen en de beschikbare middelen die er zijn om nog beter aan te wenden.

[1:19:01] We hebben daar nu echt wel een stap in gezet. We doen iets meer. We doen niet wat er zou kunnen. En wat er van ons gevraagd wordt. Daar zit overigens wel iets verschil tussen wat er formeel wordt gevraagd en wat er informeel wordt verwacht, dan wel wat een soort richtlijn is.

[1:19:18] Ik deel de ambitie dat we meer zouden kunnen doen. Ik kies alleen voor de lange termijn strategie die wil volgend jaar die ruimtevaart agenda. Die wil ik volgend jaar de tijd voor nemen om met mijn collega´s en breder te kijken of er draagvlak voor kon krijgen. Als ik dat onder druk ga doen dan haal ik daar echt niet het beste resultaat uit. Dus daar wil ik volgend jaar de kamer daarover berichten. En toch even naar de stream. Want hij zei ik heb toch een paar mooie voorzetjes gegeven gooi de bal heen en weer vanavond park waar u wat mee kunt doen. Klopt. Eerste stikstof daarvan heb ik gezegd dat loopt. Dat is de commissie hoorde ik die adviseren om de satelliet data te benutten bij de meeting van die stikstofdepositie. Dat laten we nu onderzoeken.

[1:20:01] Daar is dat ziet ontkenningsprogramma stikstof en nader onderzoek gaan we verder in gesprek. Om te kijken of dat succesvol was en waar we dan de funding vandaan kunnen halen. U gaf ook een voorzet voor klimaat. Het klimaatfonds biedt op dit moment geen ruimte om die emissie monitoring te doen om te om dat te financieren. Daarop kijken we nu naar de derde ronde van het groeifonds en ik wil best nog wel een keer een gesprek met mijn collega die de beheerder is van het fonds voeren. Maar daar is echt wel een lijn uitgezet dat investeringen uit dat fonds moeten leiden tot minder c o twee uitstoot.

[1:20:40] Maar ik blijf op zoek gaan en suggesties sta ik zeker voor open.

[1:20:46] Voorzitter, dan maak ik even een bruggetje naar de rijks octrooiwet.

[1:20:52] Een vraag van eer aan huis,

[1:20:55] Dat de minister meer de structurele oplossing wilt kiezen. Dat begrijp ik. En dan schept verwachtingen en dat er meer tijd voor willen hebben is ook goed.

[1:21:03] Maar ik zou er wel iets komt volgend jaar. Het klinkt twenty drieëntwintig dat hij vier kwartalen keek. Er ligt een advies is volgens mij van april dit jaar adviesrapport.

[1:21:12] Een jaar de tijd nemen, zou ik zeggen dat is toch een mooie mooie periode en dus is de vraag kan de minister zeggen dat ze voor het zomerreces met de ruimtevaart agenda komt. We moeten toch ook wel.

[1:21:25] We hebben het vorige kabinet de interpol en departementale brief gevraagd die lichten volgens mij al twee jaar

[1:21:32] zo gepocht. Het ligt een begin dit jaar

[1:21:35] en dan twintig, drieëntwintig moeten toch

[1:21:41] dat we daarop op target is niet helemaal goed gedaan. Maar ik wilde wel een bepaalde urgentie of wilde opzetten.

[1:21:49] Voor de hema is voor de zomer geen rocket science. Ik kijk even naar de minister.

[1:21:54] Ik heb net een brief gestuurd over ruimtevaart. Ik heb daarin met mijn collega´s van ocw en defensie ook afspraken over gemaakt over vervolg. Dus ik moet wel echt wel iets nieuws brengen ten opzichte van wat ik nu heb en ik kan makkelijk ja zeggen tegen de yarmouth. Wat het makkelijkste antwoord is. Maar ik wil ook echt wel een stap zetten en ik weet inmiddels na mijn mijn tijd hier dat het gewoon hier tijd kosten en dus ik wil me inspannen om het voor de zomer gereed hebben, maar wilde wel de ruimte voelen om een goed product neer te leggen en dan als dat niet lukt dan zal ik u informeren dat dat iets langer nodig heeft.

[1:22:32] Dan zal ik ook nog een vraag van eer van strien namens de vvd.

[1:22:35] Waarvoor serveren dankuwel kan de minister nogmaals bereidheid. De ambitie die ze heeft die herken ik en dat is goed om te horen. Klimaat snap ik stikstof snapt ook de andere twee die ik noemde. Ik ben toch nog zul je ook in tweede termijn op benieuwd wat zij ervan vond. Dat ging namelijk over het onderzoek zijn wetenschapsvriend voor een is het zijn niet van mensen hoeft te bellen want hij gaat zich gedeeltelijk zelf over. Hetzelfde geldt voor toekomstfonds. Daar zit onder uitputting. Dat zit ook hebben wij hiervan met de stofkam gezien dan ziet de mogelijkheden als we juist met zen allen die ambitie hebben en de minister. Hoi is bereid om mezelf weer te bellen. Dit is fors lager relatief laaghangend. Fruit is ook prima als ze zegt ik kom er in twee minuten debat op terug of zijn hiervandaan emoties of naar die opties zou willen kijken.

[1:23:17] Het woord aan de minister.

[1:23:20] Het toekomstfonds. Daar zit geen ruimte in. Geen ondra heeft geen uitputting en daarvoor is geen middelen beschikbaar in dat fonds ten aanzien van het onderzoek en wetenschap ons zal leiden. Naar mijn collega in gesprek gaan met hem daarover.

[1:23:35] Ja. Punt.

[1:23:38] Dan minister voor doorgaande coördineer van stream net zeggen twee minuten debatten. Dat is niet aangevraagd in de tweede termijn. Dat had de commissie wel moeten doen. Dus ik kijk nog even naar die ervan streamend. Volgens mij bedoelde hij wel dat hij twee minuten debat wilde kijken hoe je naar andere leden van de commissie over het eventueel bereid zijn heer van streng toe te staan. Nee, dit gaat even tussendoor omdat er verscheen twee minuten debat noemde, terwijl het niet eens genoemd in de tweede termijn.

[1:24:01] Heer van stream. Maar dat komt omdat ik namelijk vindt dat je altijd moet luisteren naar de beantwoording van de minister en als die volledig is nog geen twee minuten want ik vind het zo gek om van tevoren aan te kondigen. Twee minuten wat. Maar als er een procedure is dan zou ik graag van tevoren termietenman.

[1:24:14] Kijk naar andere leden van de commissie daarmee akkoord. Daarmee akkoord hebben geval nu gezegd en twee minuten debat met de eerste spreker van string.

[1:24:22] Weer van streek. Dat zou dan wel plaats moeten hebben voor de ministeriële van de esa.

[1:24:29] Zo meteen even naar de rivier. Want dat gaat over agenda de griffier komt er zo meteen terug. Eerst het woord aan de minister voor vervolg van haar betoog.

[1:24:37] Daarvoor zit ik maak het bruggetje naar de vraag van de yarmouth over de rijkste octrooiwet en hij vraagt om toegeven goed aandacht te besteden aan die proportionaliteitstoets en wij menen dat dat niet nodig is en daar wil ik wel een toelichting weggeven bestaand wettelijk kader biedt namelijk de voldoende flexibiliteit. De rechters kunnen een afweging maken of een inbreuk verbod proportioneel is en ze doen dat in de praktijk ook en er is ook niet een indicatie dat er sprake is van ongelijke speelveld. U suggereert dat met duitsland en belgië. Maar misschien nog belangrijker het octrooi gerecht waarbij we dus gaan streven naar inschrijving voor de hele unie. Daar zullen rechters de verwachting is dat de rechters steeds meer gaan kijken naar die die inschrijving die europees geld dat je daarmee dus geleidelijk aan harmonisatie gaat krijgen van het octrooi van het octrooirecht

[1:25:28] en de inbreuk daarop en hoe daarmee wordt omgegaan. Dus wij menen dat dat het voldoende is voldoende zekerheid biedt.

[1:25:38] Een vervolgvraag van de heer huis,

[1:25:41] Heeft de minister ook het bedrijfsleven. Want nederland kent behoorlijk wat bedrijven en regio s die meedoen aan de top van zijn patenten schrijven

[1:25:53] zijn die daarin meegenomen. Kijk ik ga het niet forceren. Maar ik wil er gewoon belangrijk dat er aandacht voor is dat wat we doen dat we dat samen doen, maar ook dat we geen kansen

[1:26:04] onbenut laten, zodat wij soms aan de ene kant moet je niet zomaar vrijlaten, patenten en octrooien. Aan de andere kant moet je ook niet zo op een hoog niveau afscheren me dat je andere bedrijven niet de kansen geeft in deze maatschappelijke tradities die we hebben

[1:26:19] dus ik vraag gewoon aandacht voor zondag te gaan forceren.

[1:26:25] De minister.

[1:26:26] Ik kende zorg ook echt want ik begrijp dat als je een heel klein deeltje maakt van een hele grote machine dat het ingewikkeld wordt als het al de hele dag. Dus ik begrijp dat maar dat is nou juist proportionaliteit een rechter hoort dat de wegen. Dat is ook het vak van een rechter. Daar kan ik ook niet intreden. Wat ik zal doen is in de gaten houden of dit proportioneel is of dat er misschien nog een wettelijk kader ooit voor nodig is. Maar dan betekent gewoon goed contact houden met de bedrijven die het betreft volg mij zijn ze mij ook bekend. Dus die toezegging wil ik dan doen om contact te houden dat in de gaten te houden.

[1:27:02] Duidelijk genoeg. De minister vervolgt.

[1:27:05] Voorzitter, de vraag of de baby zo en of er wel voldoende ruimte is om verduurzaming en de investeringen daarin stimulans te geven. De baby moeten opletten op de succesformule in de gaten houden wat het succes van de baby zou echt een generiek redelijk overzichtelijke redelijk relatief eenvoudig instrument. Wat goed gebruikt wordt, zeggen never u team zorgen dat het blijft functioneren zoals we teveel gaan aanpakken en teveel gaan uitbreiden. Dan weet ik niet of t beter wordt. Het is gericht op innovatie. En dan is de vraag wat is er. Daarnaast als je wil verduurzamen. Maar je hebt inderdaad een fiscale regelingen via een vaandel et cetera die genoemd werden en dat is inderdaad fiscaal, maar daarnaast zijn er nog mogelijkheden recent hebben wij ook de mkb groen geintroduceerd. Dat is het dan garantieregeling voor een lening. Dat is waar? Dat is niet hetzelfde als een subsidie of een tegemoetkoming in de kosten. Maar toch. Het is een instrument waarmee wel bepaalde kosten binnen bereik of over een langere periode kan kan terugverdienen. Dat is het repertoire wat wij op dit moment hebben daarvoor

[1:28:16] en de sgp kamerlid voor de grotere bedrijven voor kleine bedrijven doet maar eens sd

[1:28:26] voorzitter en de fikkie.

[1:28:29] En met die stilte concludeer ik dat de minister aan het einde daar.

[1:28:33] Wil ik aan het eind voor city.

[1:28:35] Goed heel duidelijk. Nou, de heer van strien gaf net aan dat hij hield de antwoorden af wilde wachten van de minister voor twee minuten want ik kijk nog even naar de striemen nog steeds twee minuten debat aan wil vragen. Dat wilde je geschiedenis daarmee doen in twee minuten debat. Dat zijn ook nog een aantal toezeggingen gedaan en de minister zegt toe om in samenwerking met andere ministeries een lange termijn ruimtevaart agenda op te stellen en spant zich in om deze agenda voor het zomerreces aan de kamer te doen toekomen.

[1:29:02] De minister zegt toe om de uitkomsten van de pilot regeling mijn digitale zaak te evalueren en deze evaluatie aan de kamer toen toekomen. Ik heb er nog geen termijn op gods. Misschien kan de minister enzo

[1:29:13] terugkomen en de minister zegt toe om samen met de minister van oc w voor de begrotingsbehandeling ez de brief over polarisatie naar de kamer te sturen.

[1:29:22] De minister zegt toe in tweeduizend, drieëntwintig een brief over solar mobility en specifiek over de knelpunten voor de sector en het perspectief voor de ontwikkeling naar de kamer te sturen en de minister zegt toe om het aanvalsplan groene en digitale anna voor het einde van het jaar naar de kamer te sturen en de commissie wenst dus inderdaad een twee minuten debat te voeren voor de ministeriële esa raad en de behoefte is daarin gepeild. Ik kijk nog even naar de meester voor de termijn over de pilot regeling mijn digitale zaak.

[1:29:54] Voorzitter, ik dacht dat ik ergens had gelezen. Maar ik zie het niet meer.

[1:30:00] Dat heb ik één keer stress met allemaal ambtenaren. Maar

[1:30:06] voor april.

[1:30:08] Voor april wordt genoteerd.

[1:30:12] Dan zie ik alsnog een vraag wanneer van string.

[1:30:14] De helikopter vragen de toezegging ten aanzien van sonar was ook echt juist bedoeld in relatie tot de de ontwikkeling dagen dat meegenomen kan worden en tweede hoor ik ook tenminste zeggen dat ze bereid was om met haar collega over die mede gaat het onderzoek zijn wetenschappers fonds om mee te sparren over of er nog mogelijkheden waren.

[1:30:32] Deze knikt op te vestigen en bevestigt dat wederom dan komen aan het einde van dit debat. En dan de minister, de kamerleden en iedereen die dit debat gevolgd heeft en wenst u allen een hele fijne avond en ik sluit de vergadering dankuwel.