Voortgang/evaluatie missies

[0:00:02] Ik open de vergaderingen u allen van harte welkom bij de vaste kamercommissie voor defensie. Aan de orde is het commissiedebat voortgang en evaluatie missies kamerleden welkom.

[0:00:11] Ik heb de minister van buitenlandse zaken en de minister van defensie welkom ter ondersteuning en de toehoorders thuis en op de tribune.

[0:00:17] En dan krijg je gelijk aan mijn linkerzijde. Aangezien we in een klein gezelschap zijn. De spreektijden zijn vijf minuten. Maar ik zal ruimhartig zijn vandaag en ik hecht aan te tekenen dat de heer boswijk en hammelburg wegens plenaire verplichtingen mogelijk uit het debat vertrekken.

[0:00:34] Ik geef het woord als eerste aan de heer fritsma van de pvv.

[0:00:41] Voorzitter, dank ik begin meteen maar met wat in de ogen van de pvv belangrijkste agendapunt en dat is de eind evaluatie van de nederlandse bijdrage aan de vn missie in mali, want dit rapport geeft werkelijk een ontluisterend beeld van hoe die missie is verlopen. Wat de effectiviteit ervan was en hoe het spel is gespeeld rond de besluitvorming over de missie

[0:01:09] en met name dat laatste punt is zeer ernstig.

[0:01:14] We hebben het hier over een missie waarbij vijf dodelijke nederlandse slachtoffers zijn gevallen en alleen dat treurige feit geeft natuurlijk al aan hoe gewichtig een besluit is en moet worden genomen om nederlandse militairen op gevaarlijke buitenlandse missie te sturen.

[0:01:31] Zo n besluit moet aan de hoogste normen voldoen voor wat betreft eerlijkheid, zorgvuldigheid en transparantie.

[0:01:39] Daar was hier helemaal geen sprake van. Integendeel, zelfs

[0:01:45] in het evaluatierapport staat beschreven dat voor de mali missie draagvlak onder de bevolking moest worden gecreëerd en daarom werd vaak gesproken over het indammen van migratie en het bestrijden van terrorisme, al zijn de belangrijke doelen van de missie,

[0:02:01] maar de werkelijkheid was dat dit simpelweg niet tot de opdrachten van die missie borden.

[0:02:07] Beide punten waren niet relevant.

[0:02:11] Nederland probeerde nog wel om die punten irrelevant te maken. Maar dat is mislukt.

[0:02:17] We lezen dat diplomatieke pogingen om met name immigratiebeperking alsnog binnen de missieopdrachten laten vallen. Binnen de vn op hoog niveau

[0:02:27] is afgedaan als zijnde onrealistisch.

[0:02:30] Desondanks is gewoon doorgegaan met het vertellen van die sprookjes over immigratiebeperking en terreurbestrijding.

[0:02:39] Voorzitter, kun je alleen maar de conclusie aan verbinden dat de nederlandse bevolking. De kamer en ook onze militairen een rad voor ogen gedraaid

[0:02:49] en ik wil at kans van het kabinet en veel duidelijke visie op dan in de kabinetsreactie op de n ter evaluatie is gegeven,

[0:02:58] of beter gezegd niet eens gegeven

[0:03:01] erkent. Het kabinet dat het een zeer kwalijke zaak is dat het besluit om deel te nemen aan de missie in mali was gestoeld op gronden die op zijn zachtst gezegd niet kloppen en ook nooit gekloond hebben.

[0:03:16] Wat is in het verlengde daarvan

[0:03:18] de boodschap van het kabinet aan de kamer aan de samenleving en met name de naam missie gestuurd. De nederlandse militairen.

[0:03:28] Het is niet niks als op grond van ondeugdelijke argumenten zo missie voor het begon.

[0:03:36] Voorzitter,

[0:03:37] de beschreven bevindingen van de directie, internationaal onderzoek en beleidsevaluatie zijn nogmaals ronduit

[0:03:46] ontluisterend en ze zijn helaas ook onderdeel van een patroon ook uit de evaluatie van de koedoes missie bleek bijvoorbeeld al dat er een groot probleem is rond het geven van een eerlijk en transparant beeld over hun missie en dat zaken ook aan de kamer veel mooier verder voorgespiegeld dan ze waren

[0:04:06] rond koenders is vastgesteld dat betrokkenen ook druk voelde om een positief beeld te schetsen dat niet strookt met de werkelijkheid

[0:04:15] in gewoon nederlands mensen voelden druk om over de buitenlandse missie te liegen. Dat is schandalig. Voorzitter en het is onvoorstelbaar dat we precies hetzelfde probleem teruggelezen. Dit keer over de mali missie

[0:04:31] politiek fans denken politieke dogma s of naïef maakbaarheidsdenken. Wat het ook is. Het blijkt heel moeilijk te bestrijden bij de inzet van defensie.

[0:04:42] Nogmaals, wat het ook is

[0:04:45] wat aan die misleiding ten grondslag ligt. Want we hebben het hier over misleiding.

[0:04:50] Dit moet ophouden.

[0:04:52] Hoe gaat het kabinet daarvoor zorgen graag een helder antwoord erop.

[0:04:59] Voorzitter en tweede punt waar de pvv fractie duidelijkheid over overviel.

[0:05:05] Het is de afhandeling van de schadevergoedingen of de compensatie voor de gemeenschap in haar visie aan.

[0:05:13] Zoals bekend was de pvv hier geen voorstander van. En we hebben ook gewaarschuwd voor de mogelijkheid dat nederlands belastinggeld ten goede komt

[0:05:22] van i s

[0:05:24] iets dat het kabinet desgevraagd ook niet uit kan sluiten. En nu we meer weten over de hulp

[0:05:33] blijft de vraag weer relevant. Hoe wordt ervoor gezorgd dat er geen cent nederlands belastinggeld naar isis gaat in wiens. Ja,

[0:05:46] ik wil precies weten van het kabinet hoe het wordt voorkomen en ook hoe we dit gaan controleren en een punt daar concreet worden gemaakt.

[0:05:57] Het kabinet geeft aan dat er tweehonderd zestig bedrijfspanden zijn geïdentificeerd voor herstel en voor subsidies. Het zou daarbij gaan om winkels, werkplaatsen showrooms et cetera. Hoe zijn de eigenaren van al deze bedrijven en dus de ontvangers van nederlands belastinggeld gecheckt op het wel of niet hebben of hebben gehad van banden met isis graag helderheid over haar richie was een terreurbolwerk. Het zat vol met jezus en zijn verschrikkelijke dingen gebeurd.

[0:06:32] Dus hoe het nederlands belastinggeld terecht komt, is een hele relevante vragen en dan kan ik het voor wat betreft mijn eerste termijn ook bij laten. Voorzitter.

[0:06:45] Dan geef ik het woord aan heer kuzu.

[0:06:47] Dankuwel. Voorzitter, vanuit onze grondwettelijke taak. Om de internationale rechtsorde te bevorderen en te beschermen, is het zo dat zij met enige regelmaat missie sturen naar landen die niet binnen ons grondgebied vallen en wij denken heeft er nooit een geheim van gemaakt dat we daar vraagtekens over hebben. Want als we kijken naar de afgelopen tijd naar afghanistan. Dan vraag ik me af of we daar echt de internationale orde. De internationale rechtsorde hebben bevordert. Het is een nobel doel. Voorzitter, maar wij hebben er moeite mee omdat deze missies in eerste instantie vaak niet ons belang dienen, maar het belang van de amerikanen en ik vind dat wij daar niet als een braaf hondje achterna moeten lopen. Al in tweeduizend negen. Voorzitter, maanden de hiv ons tot bescheidenheid en nuchterheid in plaats van mee te gaan en weinig realistische ambities wanneer het aankwam op dergelijke missies. Dit zien we ook terug in de evaluaties van de missies in mali, een afghanistan bestuurder herhaaldelijk militairen op missies met zeer ambitieuze doelen waarvoor de beschikbare middelen ontoereikend zijn. Puntje bij paaltje zijn de militaire hier de dupe van

[0:07:55] deze onrealistische doelen worden gecreëerd door politieke toezeggingen. In de praktijk zijn ze simpelweg niet haalbaar en leidt het tot teleurstellende resultaten die niet aansluiten op de lokale behoeften, zoals in kunduz. Mijn partij vindt het uitermate zorgwekkend dat er op deze manier wordt omgegaan met missies in het buitenland.

[0:08:12] Dan is er interruptie van de heer boswijk.

[0:08:15] Jij dankuwel. Voorzitter, ik moest ik moest het even laten bezinken. Maar de colega maakte een opmerking. Ja, we zitten er vooral voor amerikaans belang in afghanistan met met een, negen, elf september en zo kan ik nog wel redelijk leggen irak ook al kijken naar de dreiging van isis is het toch vooral europa die daar uiteindelijk het grootste slachtoffer te zijn. Naast de mensen in dat gebied zelf is europa de tweede grootste slachtoffer en dat is natuurlijk in de hele regio ook als als er onrust is en als mensen dan op de vlucht gaan en dan vluchten ze er over het algemeen niet naar rusland, china of amerika. Maar toch wel echt als eerste naar europa toe. Dus hoe ziet uw opmerkingen in het licht daarvan.

[0:08:56] De heer kuzu, voorzitter, om daar een gelaagdheid hem aan te brengen. Ik gaf ook specifiek voorbeeld van afghanistan, waar het gaat om het dienen van de amerikaanse belangen en niet zozeer de nederlandse belangen wanneer het gaat over de inzet in mali. Wij waren daar ook redelijk terughoudend in met name vanwege het feit dat we later hebben gezien. Dus het is een mali is er op dit moment geen sprake van een autoriteit waardoor het ten koste gaat van eigenlijk de belangen die wij daar hebben die wij daar hebben benoemd destijds met met artikel honderd brief als stan vervolgens het argument van het cda is dat we daardoor de migratie vanuit afrika naar europa gaan verminderen. Nou volgens mij hebben we de afgelopen tijd gezien dat dat doel dan in ieder geval niet gehaald. Dus dus dat kan nooit als doel gesteld worden en volgens mij was het ook niet eens een doel die we destijds hebben benoemd tijdens het artikel honderd brief. Voorzitter,

[0:09:52] De losraakt.

[0:09:53] Voorzitter, toch even naar afghanistan. Ik denk dat dat nog steeds wel europees ook europees belang is, omdat wij op in de azc s ook zeker wel afgaan hebben zitten

[0:10:04] en als je kijkt van waarom is de onrust in in mali. Dat komt oorspronkelijk voort uit de arabische revolutie. De arabische lente waar natuurlijk heel veel strijders uit libië destijds daarnaar nadat khadaffi verdreef is vertrokken zijn naar mali en ik denk nog steeds dat het ons belang is om daar te opereren. Ik ben het met u eens dat en dat zegt het rapport ook rocky mijn inbreng zal opkomen dat het natuurlijk de verkeerde aannames en het verkeerde beeld te schetsen. Niet goed. De waarom vraag is gesteld. Maar ik blijf toch wel bij dat het frame zit hier alleen maar voor de amerikaanse belangen of een soort verlengstuk daarvan. Dat gaat hier niet op. Sterker nog, in de toekomst zal het telkens meer ons belang worden dat wij hier meer onze eigen broek op kan houden. Dus ik vrees dat wij helaas nog vaker het verzoek hier gaan krijgen. Artikel honderd brieven om ook hier voor onze eigen

[0:10:56] verantwoording aan een van hun eigen veiligheid op te komen.

[0:11:00] Voorzitter en wanneer dat dergelijke.

[0:11:02] De kuzu,

[0:11:03] Dankuwel. Voorzitter, wanneer dergelijke artikel honderd brieven behandeld zullen worden, dan zullen we het daar natuurlijk ook kritisch naar kijken. Maar ze zaten natuurlijk wel een aantal veronderstellingen in de vraagstelling van de boswijk van het cda. In de eerste plaats. Wat mij betreft is migratie. Het gevolg van de onstuimigheid en afghanistan. Dus dus we hebben veertig jaar lang zien we dat er sprake is geweest van instabiliteit en afghanistan en dat heeft uiteindelijk geleid tot een migratiegolf. Dus dus wij hebben door onze inzet in afghanistan heb het niet weten te voorkomen dat er sprake is geweest van migratie naar europa. Volgens mij is dat. Dat is mijn pleidooi. Volgens mij is dat ook de reden geweest tijdens behandelingen van van artikel honderd brieven dat ze de migratie zoute indammen vanuit afghanistan of vanuit syrië of vanuit irak naar europa is volgens mij nooit een doel geweest en als ik het mis heb dan hoor ik dat graag waar het volgens omgaat is dat het gaat om de belangen die wij hebben en dat is mijn pleidooi. We moeten inderdaad de internationale rechtsorde bevorderen. Dat is onze grondwettelijke taak. Je kan echter wel vraagtekens stellen bij de manier waarop de internationale rechtsorde bevordert is en volgens mij hebben we vandaag hier een debat over de evaluatie van de missies en ik kom tot de conclusie dat door onze inzet de internationale rechtsorde in afghanistan in onvoldoende mate is bevorderd. Voorzitter, en dat is het punt wat ik hiermee heb proberen te maken. S. Laatste punt. Voorzitter, voordat ik mijn betoog hervat als het als het gaat over

[0:12:41] de missie de missie en zich dan hoor je vaak ook vanuit het kabinet dat

[0:12:48] meisjes naar school gaan. Een aantal symbolisch vraagstukken jaar. Voorzitter, het is inderdaad het geval dat dat soort dingen zijn gebeurd, maar we zien met name in afghanistan dat we helaas terug bij af zijn nadat onze inzet. Daar is verdwenen.

[0:13:01] Dan is er nog een interruptie. Wanneer hammelburg.

[0:13:04] Dankuwel voor voorzitter, want in eerste instantie dacht ik bij die bij de woorden van de heer kuzu ook. Hij begon met zijn betoog en is zij natuurlijk kerntaak. Twee het in de internationale rechtsorde beschermen is belangrijk, maar en vervolgens kwam er fundamentele kritiek en die onderschrijf ik ook wel over de verleden missies. Maar ik zou toch graag jullie juist omdat het zo belangrijk is dat een breed draagvlak hebben in de kamer voor missies ook in de toekomst graag van de heer kuzu weten hoe dan wel een verliefd zou kunnen worden gegeven aan de kerntaak thee. En wat is daar dan voor nodig? Volgens u in de constructieve wijze waarop we hier dit pad ook kunnen verrot, want ik herken worden op basis van evaluatie dat er heel veel mis is, ga ik zelf zo meteen over beginnen.

[0:13:44] Maar welke kant zou het volgens de heer kuzu op moeten gaan.

[0:13:47] De heer kuzu,

[0:13:48] Voorzitter gezien gezien de schaarse capaciteit die wij hebben en gezien de uitdagingen die we op dit moment hebben, zou het vooral de nadruk op dit moment willen leggen en daar zal ik een handvol van pleidooi ook opkomen richting kerntaak een namelijk bescherming van het eigen grondgebied, omdat we ook juist in de afgelopen jaren hebben gezien dat die kerntaak. Twee in onvoldoende mate. Ik zeg

[0:14:10] in zijn geheel, maar in onvoldoende mate hebben weten te bewerkstelligen en op het moment dat er een verzoek komt want ik las dat dat er op dit moment een verzoek ligt vanuit vanuit irak. Om daar onder richting bagdad missie te starten of te verlengen. Dan dan zullen we dat per artikel honderd brief moeten gaan debatteren met elkaar.

[0:14:35] Die hammelburg.

[0:14:37] Voorzitter, en de afgelopen jaren hebben we natuurlijk inderdaad heel veel op het internationale gerichter. De bestrijding van terrorisme bijvoorbeeld hadden nogal wat problemen op maar mild uit te drukken. Nu zien we de dreigingen. De oorlog van de russen in oekraïne en de dreiging voor ons hier in europa en in nederland. Kerntaak één is essentieel voor de bescherming van ons grondgebied, maar waar ik bang voor ben en dat is dan ook maar gelijk de vraag die ik aan de heer kuzu stel hoe hij dit ziet. Ik ben zo bang dat ze elke keer door de actualiteit slingeren in wat wij ons kerntaken belangrijk vinden en we hebben niet voor niets drie kerntaken die moeten we alledrie bedienen, en dan moeten we evenwicht te vinden. Veiligheid moet geborgd worden. Maar als ik dan die koussour zeggen nou, ik wil eigenlijk gewoon een kerntaken inkijken moeten stoppen met kerntaak. Twee. Dat is wel even goed om te weten want het zou voor mij een probleem zijn.

[0:15:25] De heer kuzu,

[0:15:27] Dat is niet hetgene wat ik heb betoog. Ik heb niet gezegd dat we moeten stoppen met de kerntaken, maar vanuit de schaarse capaciteit en vanwege de inzet die wij kunnen plegen,

[0:15:36] is het zo dat we dat we aandachtspunten moeten formuleren dat we de focus moeten verleggen op datgene wat belangrijk is binnen die drie kerntaken en op het moment dat er sprake is van een verzoek wat wij dan zullen behandelen door middel van artikel honderd brief. Dan zullen we dat moeten gaan wegen en dan zullen we op basis van de uitdaging op dat moment moeten afwegen of de schaarse capaciteit die wij hebben die wij hebben gaan inzetten op hoofdact twee.

[0:16:03] Voorzitter, de heer kuzu. Vervolgens hebben.

[0:16:06] Dankuwel voorzitter was gebleven bij dat het uitermate zorgwekkend vinden dat er op deze manier wordt omgegaan met met missies in het buitenland. En ik vroeg me af of de minister weten wat de achterliggende gedachte is van consistent. Veel te ambitieuze doelen stellen die gebaseerd zijn op politiek, strategisch gewin en dan vaak niet eens voor onszelf, maar voor voor anderen. Zoals ik net al betoogde waar zijn we dan mee bezig? Voorzitter, uit evaluaties blijkt ook dat het wankele draagvlak voor internationale missies leidend was en de waarheid ervoor mocht wijken, aldus stress respondenten van de minusma evaluatie. Hoe is er vanuit het kabinet en het ministerie gereageerd op de berichtgeving dat er een tendens was om zaken positief voor te stellen en een realistische beeld van de voortgang van een missie te laat aan te kaarten of volledig weg te laten, vindt de minister dat de militaire hiermee recht wordt gedaan. Hoe wil de minister voorkomen dat er in de toekomst op dezelfde wijze wordt gerapporteerd over hun toekomstige missies. Volgens mij lig er uitgebreid rapport liggen er uitgebreid onderzoeken waarin juist wordt gesteld dat hun zaken niet veel rooskleuriger moeten voorstellen dan ze zijn. Voorzitter graag een reactie van de minister. Voorzitter, terugkerende constatering is dat nederland er op korte termijn een slaagt een deel van de gewenste resultaten te behalen, en deze resultaten sterven echter helaas een stille dood na de beëindiging van de missies door het ontbreken van een exit strategie en onrealistische doelen is de minister het eens dat dit weinig kans van slagen heeft. Voorzitter, in de tussentijd sturen we wel onze militairen naar landen waar zij het hoogste offer brengen. Mijn partij is dan ook van mening dat wij ons als nederland moeten focussen op onze eerste hoofdtaak namelijk beschermen van het eigen grondgebied en dat van bondgenoten, vooral nu. Wij zien dan ook geen noodzaak in de nederlandse bijdrage aan de navo missie in bagdad en omgeving hebben wij onderhand nog niet geleerd dat wij weg moeten blijven van missies uit het midden oosten die aangestuurd worden door amerikaanse dromen van het implementeren van een democratie kan de minister uiteenzetten wat wij als nederland hebben bereikt wanneer het aankomt op stabiliteit in irak. Sinds tweeduizendvijf waren de resultaten zo geweldig dat er anno tweeduizend, tweeëntwintig, zeventien jaar later weer wordt geopperd. Nog een missie aan te gaan. Voorzitter zien dan ook veel meer in de nederlandse bijdrage aan de aanwezigheid aan de navo aanwezigheid in landen als litouwen in roemenië. We moeten een gelaagdheid aanbrengen waarbij wij onze schaarse capaciteit in eerste instantie inzetten voor onze eigen belangen op dit moment. Het democratiseren van fragiele staten is en blijft onrealistisch. Hoeveel politiek strategische doelen je ook tegenaan gegooid en tot slot. Voorzitter, in tweeduizend tien deden nederlandse militairen melding van een oorlogsmisdaad door de australische militaire eenheden in uruzgan staat ook geagendeerd voor dit overleg. De afghaanse burger in kwestie was mijn idee facilitator, waardoor de twee nederlandse mariniers zijn omgekomen. Dit was ook de reden dat de burger in kwestie is overgedragen aan de australiërs waarna hij vervolgens is verdwenen. De melding is destijds binnen de krijgsmacht digitaal en fysiek verspreid, maar leidt niet tot actie. In de schriftelijke reactie op de berichtgeving verwijst de minister na jarenlange bezuinigingen bij defensie op adequate informatie een archief beheer is er iemand die denkt dat het rapport hierdoor verdwenen is, vraag ik me af. Voorzitter, is de minister op de hoogte van de redenen dat de melding destijds niet tot actie leidt. De office die beredenering ook verdwenen. Voorzitter, het lijkt erop dat dit soort zaken in de doofpot gegooid dreigt te worden. Zo ook het onderzoek naar de dodelijke mortierongeluk in mali, waardoor er jarenlang opnieuw een onderzoek is gestart en voorzitter, ik moet dan denken aan de bonnetjesaffaire in tweeduizendvijftien. Toen is er jarenlang is er gepleit.

[0:19:55] Mag ik een tracy van interruptie van? Ik ben ook bijna klaar. Meneer kuzu maak de zin af. En je doet me denken aan de bonnetjesaffaire in tweeduizendvijftien, toen er op het departement van justitie en veiligheid werd gezocht naar een bommetje en opnieuw werd gezocht en uiteindelijk na heel veel zoeken toch iets naar boven zitten en ik vrees dat het laatste woord hierover.

[0:20:14] Hammelburg.

[0:20:16] Voorzitter, dit is nou een onderwerp waar meteen ook vragen over gesteld aan de minister, omdat we heel erg snel duidelijkheid wil hebben over hoe het nou precies zit

[0:20:26] en de brief van de minister was volgens mij heel erg duidelijk en ik krijg nu toch van de heer kuzu. Het gevoel dat er veel wordt geïnsinueerd. En ik vind een vergelijking zeker richting de nabestaanden van de jongens die zijn omgekomen in mali. De vergelijking met de casus marley gewoon echt heel erg ongelukkig en dat vind ik goed om hier te parkeren. Ik zie een aantal mensen hier met ogen rollen dat ik het maar gewoon zeggen uit een microfoon of buiten de cameras. En ik vind dat echt ongelukkig en dat wilde ik even kwijt.

[0:20:56] En daar sluit ik mij als vvd kamerlid

[0:21:00] geef ik het woord aan de heer boswijk.

[0:21:03] Voorzitter. Allereerst wil ik beginnen met dank uitspreken aan de mannen en vrouwen die zich op dit moment in nederland en ver daarbuiten inzetten voor de vrede en veiligheid, met name met de toenemende instabiliteit rond europa. De terugkeer van de geopolitiek is het van belang dat wij als land onze verantwoording nemen voor internationale veiligheid. Wat het cda betreft is er geen fabriek variatie in de priory prioritering in de verschillende

[0:21:28] kerntaak die we hebben zijn allemaal even belangrijk deelname aan missies is echter ook van belang om onze militaire gemotiveerd te houden. Dat is misschien gek. Maar op dit moment is wordt defensie geconfronteerd met een grote uitstroom. En als ik daar de signalen vanuit de werkvloer komt ook omdat militaire graag ingezet willen worden. Veel militairen bijvoorbeeld de luchtmobiele brigade zoek een baan bij de politie omdat ze daar elke dag worden ingezet.

[0:21:53] Tegelijkertijd kunnen missie soms ook leiden tot frustratie, zoals we kunnen lezen in de evaluatie van de vn missie minusma tussen tweeduizend veertien en tweeduizend negentien zijn ongeveer zesduizend nederlandse militairen ingezet in mali. De nederlanders moesten inlichtingen, verzamelen en analyseren. Ze waren de ogen en oren van de missie. Deze taak hebben zijn met verve uitgevoerd. Joe, betere, echte harde conclusies, waaronder dat het nederlandse inlichtingen bijdragen

[0:22:19] slechts beperkt heeft bijgedragen aan de besluitvorming. Er is veel werk geleverd, maar er is weinig mee gedaan. Nederland was een sterke schakel in een zwakke keten. Tegelijkertijd worden ook een aantal conclusies getrokken en dat moment twee voorgangers ook al gezegd. Door het b conclusie die ook al eerder zijn getrokken. Ik herinner me het proefschrift van overste mirjam grandia over de inzet in uruzgan afghanistan. Veel van die conclusies komen ook hier weer opnieuw terug. De waarom vraag wordt te weinig gesteld.

[0:22:51] Graag een reactie hierop van.

[0:22:53] Het college ook zeggen.

[0:22:56] Wat het cda betreft, zijn er goede redenen om in de regio actief te zijn en te blijven, zoals de dreiging van jihadisten, migratiestromen richting europa en een toenemende invloed van zowel china als rusland in afrika met het functioneren van

[0:23:09] maar het functioneren van minusma roept wel vragen op hoe kijkt het kabinet het onderzoek van de b en de toekomst in inzet in de hele regio.

[0:23:18] Voordat u verder gaat. Een interruptie van de frisdrank.

[0:23:22] Voorzitter, ik moest even bij mezelf nagaan of ik dit goed hoorde, want de heer boswijk heeft het over goede redenen om in mali actief te zijn en noemt het erbij

[0:23:33] tegengegaan jihadisme en tegengaan migratiestroom.

[0:23:38] Nu nu is het punt dat in het evaluatierapport staat beschreven dat dat oneigenlijke argumenten zijn en zijn geweest. Er staat in het evaluatierapport beschreven dat het tegengaan van migratie en het bestrijden van terrorisme juist niet

[0:23:57] bij de missie opdracht behoorde. Er staat in het evaluatierapport beschreven dat die argumenten niet kloppen en niet klopte. Er staat in het evaluatierapport beschreven dat nederland wel heeft geprobeerd om die twee argumenten de missieopdrachten in te fietsen bij de vn. Maar dat vanuit de vn is gezegd dat het onrealistisch is. Dus ik begrijp werkelijk niet dat ondanks die keiharde bevindingen in dat evaluatierapport. De fracties van het cda gewoon weer met deze twee oneigenlijke argumenten op de proppen komt.

[0:24:34] Volgens boswijk.

[0:24:36] Voorzitter, als de pvv en de sp gaat stuiteren. Dan zit ik altijd de goede lijn. Ik maakt een duidelijk onderscheid tussen een evaluatie van een missie die achter ons ligt en een onderscheid naar de toekomst en ik zeg heel duidelijk. Ik heb ook niet maluku. Maar ik zie wel een rol voor onze nederlandse krijgsmacht in de sahel regio, omdat de realiteit is dat als wij er niet zijn er andere landen zijn

[0:25:05] en die hebben andere belangen en die liggen over het algemeen verder weg van de belangen van van de afrikaanse bevolking. Maar sowieso niet in lijn met onze belangen.

[0:25:14] En dan zeg ik ja ik vind wel dat dat we daar het gesprek over moeten voeren van wat is gaat onze rol zijn. Ik zeg er wel meteen bij. We moeten niet meer fouten maken als vroeger hebben gemaakt dat de onrust onrealistisch hoge doelen stellen

[0:25:28] als ik bijvoorbeeld kijk even een afghanistan. Het wordt nu allemaal als kommer en kwel neergezet. Er zijn ook wel dingen goed gegaan. Ik noem even de strategie wijziging van. Ik dacht me generaal mijn christel die heel erg inzetten op counterinsurgency. Dat was succesvol. Alleen omdat wij als als westerse wereld te ongeduldig waren en binnenlandse politiek een grotere prioriteit gaven als buitenlandpolitiek.

[0:25:55] Doordat een amerikaanse president militairen stuurt er meteen erbij zegt en dan gaan we weg.

[0:26:03] Ja dan dan weet je dat je in de toekomst gewoon weer onrust creëert. Dus als wij laten leren van de fouten die die er wel degelijk zijn gemaakt die ook worden getrokken. Ook in deze evaluatie en laten we vooral vooral niet de fout maken dat we zeggen joh, we hebben daar niks te zoeken want het is heel simpel. Als wij niet voorkomen dat de onrust groter wordt. Dan komt de onrust op termijn onze kant op en hebben er minder invloed op en zijn de gevolgen groter.

[0:26:29] De heer fritsma,

[0:26:32] Nou mijn vervanging voor wat eigenlijk een leven. Grote voorzitter, want het lijkt erop dat je boswijk die evaluatie gewoon niet niet gelezen heeft. Die evaluatie is werkelijk vernietigend

[0:26:44] in de zin van dat gesteld wordt en ook onderbouwd wordt

[0:26:49] dat er oneigenlijke gronden zijn gebruikt om die missie naar mali te rechtvaardigen. Twee hele concrete gronden tegengaan van terreur en het beperken van migratie. Die argumenten klopte niet en die klopt nog steeds niet. En als er niks gebeurd is. Alsof er geen rapport ligt, komt de heer boswijk nota bene met precies die twee oneigenlijke argumenten. Ik snap het werkelijk niet. En als je dan

[0:27:18] ja doorgaat met het vertellen van die sprookjes over immigratiebeperking en terreurbestrijding sprookjes die ook aangetoond zijn, al zijn de sprookjes. Ja sorry ik ik maar dan heb je het gewoon echt niet begrepen. Voorzitter.

[0:27:33] Niet voor vervolgvraag.

[0:27:34] Ik moet stellen, want ik kan eigenlijk geen vragen meer verzinnen als ik als ik als ik als ik een betoog hoor. Wat zo wat zo ongelooflijk langs de de bevindingen van een evaluatierapport.

[0:27:51] Vraagteken, de hemelsrijk.

[0:27:53] Voorzitter, ik heb het rapport wel degelijk gelezen. Ik ben ook bij de technische briefing geweest. Ik geloof colega fritsma ook niet. Oh sorry dat weet ik niet. Maakt niet uit. Ik was nogal wel.

[0:28:07] Ik heb het gelezen en we trekken allebei de conclusie dat de waarom vraag toen onvoldoende gesteld is dat de fouten die wij hier hebben gemaakt hebben die ook eerder in afghanistan hebben gemaakt. Die fritsma trekt de conclusie. We hebben daar niets meer te zoeken. We trekken ons achter de dijken terug. Dat kan. Dat past ook helemaal in het pvv wereldbeeld. Het cda wereldbeeld is dat wij al onze kerntaak van defensie even hoogachten en dat wij hier de verantwoording hebben en dat moet wel op een andere manier. Als zoals we dat in t verleden hebben gedaan, zijn we nogmaals wel degelijk succesvolle voorbeelden te noemen en ik zal je aanraden. Ga aan de nederlandse defensie academie zoekt daar hoogleraar kids op heeft geloof ik ook in in deze job. Ben je ook gezeten. Nuttigste uurtje van de week gaat worden.

[0:29:00] Ik vervolgde. Het gaat helemaal niet van dijk staat te trappelen aan de andere kant tegen van dijk.

[0:29:06] Ja. Voorzitter, de heer fritsma heeft volkomen gelijk. Het is echt alsof ie in bosrijk die hele evaluatie niet heeft gelezen, heeft hij wel. Dat zegt ie net. Dat geloof ik ook best. Maar waar blijft dan de reflectie.

[0:29:19] Het staat er gewoon ondubbelzinnig. Er is een wil je eerlijk verhaal, vertelt.

[0:29:24] De doelen waren onhaalbaar zijn zaken bijgehaald, zoals migratie en terrorisme.

[0:29:30] Dan komt een soort vage antwoord van de boswijk. Ja, maar we moeten daar toch blijven kijken wat we daaraan kunnen doen. Wanneer gaat uw lessen leren. Meneer boswijk. Kijk naar afghanistan kijken in dit geval ook naar mali. Het is gewoon niet gelukt. Het waren onhaalbare doelen en u moet uzelf en uw partij echte vraag stellen hoe gaan we dat volgende keer anders doen.

[0:29:50] En daarbij herkennen.

[0:29:51] Dat deze missies gefaald hebben,

[0:29:53] Daartoe bereid debelzaq,

[0:29:55] Voorzitter, ik heb geloof ik net ook al honderd keer gezegd dat ik het rapport lezen in de conclusie en dat het mij ook frustreert dat er heel veel lessen in staan die wij blijkbaar niet uit afghanistan hebben geleerd. Maar ik zeg het nogmaals bij zijn wel degelijk voorbeelden uit het verleden verdient u verdiept in counterinsurgency en hoe met een kleine inzet van ss eenheden en je samenleving weerbare kan maken. Dat is totaal anders als je er heengaat en je bombardeert alles plat en dat heeft mijn christoph destijds ook gedaan heeft, bijvoorbeeld het aantal aanvallen met drones verminderd is meer met open voertuigen gaan opereren, zodat je meer contact leggen met de burgerbevolking en dat heeft zijn vruchten afgeworpen af geleverd. Dus er zijn wel degelijk manieren om met misschien een kleinere voetprint wel invloed te hebben in in zulke landen en ik weet ook dat er landen zijn met mali zijn niet het goede voorbeeld die daar behoefte aan hebben.

[0:30:59] Tot slot, jij kan hier uren over praten.

[0:31:01] Daar de kans toe geven.

[0:31:04] Voorzitter, ik zal zeggen toen ik zelf in mali op bezoek was tweeduizendveertien, toen de missie netwerk opgestart. Toen heb ik zelf ook gezien van. He kijk als je door een rietje kijkt dan zijn de militairen allemaal met hele goede zaken bezig en die zette zich allemaal in om de situatie daar te verbeteren. Geen twijfel over mogelijk. Maar als je uitzoomt. Dan kom je tot doelen als stabiliseren verzoening van strijdende partijen

[0:31:30] en dat heeft het rapport prachtig neergezet. Dat waren onhaalbare doelen. Dus de vraag blijft wat zijn de lessen die het cda hieruit trekt nog iets steviger. De vraag stellen.

[0:31:43] Herkent u met terugwerkende kracht dat deze missie niet op deze manier zo had gedaan moeten worden.

[0:31:49] Minusma, missie, tegen boswijk.

[0:31:51] Voorzitter, nogmaals met mijn val ik wel in herhaling. Natuurlijk hadden we de dingen anders moeten doen. Ik bedoel ik heb ook mijn frustratie dat ik hier conclusies uit lijst die ik die ik eerder in rapporten over afghanistan ook teruggelezen en volgend jaar komt er nog een evaluatie. Ik geloof dat u daar het initiatief voor nemen van bent over de hele langere perioden in afghanistan. Ik ik kan nu al raden welke welke leerpunten daaruit komen en een van die leerpunten zal zijn. Is mijn verwachtingen. Stel je ambities bij je kan onmogelijk. Landen die die niet op ons continent ligt liggen helemaal naar onze maatstaven krijgen. Dat is hun realiteit. Maar het is totaal anders dan wat je zegt jo. We gaan we hebben helemaal niks meer te zoeken. Dat is wat het cda wil gewoon geen optie.

[0:32:38] De heer boswijk, vervolgd me toch

[0:32:42] de yakuza cruz.

[0:32:45] De schroeven tussen inderdaad kuzu. Dankjewel. Voorzitter, had de heer boswijk met de kennis van nu ook ingestemd met de missie naar.

[0:32:53] Mali boswijk.

[0:32:55] Voorzitter, met de kennis van nu had ik natuurlijk een briljante motie ingediend die al deze aanbevelingen op voorhand al had.

[0:33:01] Werkt. De heer kuzu.

[0:33:04] Tegelijkertijd zegt de heer boswijk dat we inderdaad een bijdrage moeten gaan leveren, maar uit een evaluatie blijkt dat er gewoon heel veel zaken misbare dus dus even zonder die briljante ingeving die u destijds had want want dat had u niet had u met de kennis van nu ingestemd met die missie erkent dat u gewoon fout zat bij het inzetten van die opnames.

[0:33:27] De heer boswijk,

[0:33:29] Voorzitter, ik was er zelf niet bij. Maar weet je. Het is heel makkelijk om nu te zeggen over mijn voorgangers foei, foei. Wat een stelletje sukkels. Sterker nog ik ik zie hier de foute. Ik zie dat de sp pvv en denk zeggen joh, waar wij trekken de conclusie uit. We moeten dit nooit meer doen. Ik denk wij. Er zijn heel veel leer te maken en het niet meer daarheen gaan is geen optie is geen optie. Want als wij er niet zijn dan zijn er andere landen en dan leef je je lot uit aan landen als china en rusland. En dat is niet de keuze die het cda maakt en jullie maken een andere keuze. Dat is fijn voor de kiezer. Dan is er duidelijkheid over.

[0:34:13] De collega´s maken.

[0:34:14] Er is nog een vraag van heer hammelburg.

[0:34:17] Voorzitter, want ik erger me wel een beetje aan het zwart wit verhaal over de interpretatie van de evaluatie. Ik was er ook bij. Ik heb de evaluatie gelezen en ik denk dat de heer fritsma in de eer van dijk gewoon gelijk hebben dat de doelstellingen om migratie tegen te houden terrorisme volledig te verbannen uit dezelfde regio in europa helemaal veilig te maken met die enkele bijdrage die heel belangrijk was om de mensen onze mensen heel hard voor hebben ingezet dat die gewoon niet realistisch zijn geweest dat zij die op evaluatie, op evaluatie tijdens tegelijkertijd dat schip onderdelen van die van die missie wel degelijk ontzettend waardevol zijn geweest. Dus moeten we onze lessen leren is de heer boswijk dat met me eens.

[0:34:56] De heer boswijk,

[0:34:57] De briljante samenvatting. Voorzitter, ik ben niet helemaal mee eens. Ik wou dat ik het bij het volgende debat. En dat geloof stikstof dat ik het met me eens zou zijn met deze zes.

[0:35:07] Misschien kan hij wordt stikstof.

[0:35:10] Snel je betoog. Anders komt helemaal niet.

[0:35:13] Maar dank voor deze salon. Dit is de exacte voorzitter specifieke de vn missies wat kritiek op de vn als uitvoeren van de missie is er al langer denkende balkan in de jaren negentig. Nederland heeft om die reden ook een tijd lang geen grote bijdrage geleverd aan de vn missies. Wat het cda betreft. Lieverd voorkeur nadrukkelijk bij navo en vooral als het gaat om civiele militaire missies bij de e u graag een reactie van de minister en zijn de reactor. De conclusies van b ook gedeeld met de vn en zo. Ja. Wat waren dan daar ook de reacties op.

[0:35:40] Ik ga u hier onderbreken. De hammelburg.

[0:35:42] Ik ben ook wel eens een keer hier weer oneens met met de heer boswijk. Voorzitter, en er zijn ontzettend veel landen die veel bijdragen aan vn missies en ik ga er zo heel veel vragen over stellen want ik ben mega kritisch op dieven vn missies. Tegelijkertijd zijn er vaak veel afrikaanse aziatische landen die een bijdrage leveren met heel veel personeel, veel militairen en europa loopt er nou niet bepaald verrot en dat doet wat met het draagvlak binnen de verenigde naties en ook onze de wijze waarop men naar ons als europeanen en als nederland kijkt. Dus ik zou toch dat nog in overweging willen meegeven dan op zijn minst aan de cda fractie om daar nog eens goed over na te denken want dat wil wel wat zeggen voor onze inzet in onze status binnen een multilaterale fora en internationale gemeenschap.

[0:36:29] Die oproep kunt u nu zak steken en allicht verder gaan.

[0:36:31] Dat is leugen.

[0:36:32] De onterecht opmerking. Dat kan natuurlijk altijd uit de technische briefing naar voren dat de afstemming tussen de verschillende landen met een totaal verschillende culturele achtergrond. Ik ben ook wel. Ik deel die zorg. Ik loop iets verder in de conclusie. Misschien dat ik via misschien moeten we dat wat minder doen en wat meer doen met landen waar we zowel cultureel als de wapensystemen beter afgestemd. Maar ik ben benieuwd naar de reactie van het kabinet. Voorzitter dan de missie in irak. In de brief wordt een realistisch beeld geschetst van de vele problemen in irak, waarvoor dank. In augustus werden zes nederlandse militairen onderscheiden met de bijzonder en amerikaanse onderscheidende arme chief of munt middel militairen wisten een groep indringers op het vliegveld tegen te houden die bij de porte. De baas probeerde op te komen en deze actie toont aan dat de beveiligingstaak niet voor niets is

[0:37:18] wel hebben er nog twee schietincident plaatsgevonden bij het wapenonderhoud kan de minister daar iets meer over vertellen en welke maatregelen genomen zijn.

[0:37:26] Voorzitter,

[0:37:27] en dan tenslotte heeft nederland ook nog militaire aanwezig in oost gedeelte van europa. Al vijf jaar neemt nederland deel aan een vooruitgeschoven navo aanwezigen in litouwen voor de zomer was ik hier nog en vielen mij een aantal dingen op de levering van de militaire zit op dit moment tegen de max kazernes hebben toch hier en daar behoorlijk wat achterstallig onderhoud en ook staan er voertuigen nederlandse voertuigen vergeleken met andere landen minder goed gestald of zijn ze afhankelijk van garage ruimte van andere landen. Om het onderhoud te kunnen doen, komen hier nog verbetering op en zo ja. Op welke termijn. En als er plannen. Misschien zijn om meer militairen gaan sturen. Hoe zit het dan met de levering was.

[0:38:07] Dank u zeer. Boswijk geef ik het woord over aan de heer hammelburg.

[0:38:12] Dankuwel. Voorzitter, ik kan een deel van mijn inleiding overslaan en teruggaan naar vier minuten geloof ik door alle interrupties in de bordjes die we net hebben gehad. Maar laat ik beginnen te erkennen dat er fantastisch werk wordt verricht door onze vrouwen en mannen in het buitenland en we hebben heel veel aandacht voor wat er gebeurd in de oostflank van het navo gebied.

[0:38:33] We hebben het over de baltische staten gehad, litouwen, roemenië, bulgarije en de btw eenheden die in de is slowakije slowakije hebben gestaan. Dus heel veel waardering ervoor, maar er zijn zoveel meer missies en een hele waslijst aan missies waar nederland nu of in het recente verleden mensen ertoe heeft gezonden. En die doen allemaal fantastisch werk en dat wil ik hier toch ook wel hebben opgemerkt. Ik zag dat boswijk wilde introduceren op deze lof worden in inderdaad.

[0:39:03] Ik zag hem niet aankomen. Meneer bosma excuses.

[0:39:06] Mijn collega hammelburg noemt de als ik ben helemaal vergeten iets. Dus ik ga vragen stellen. Vindt u het niet gek dat ze dat ze terug zijn gehaald. Terwijl dat de dreiging in feite niet weg is.

[0:39:18] Dat scheelt een vraag op mijn lijstje uitgaande minister. Hoe zit dat is een leuke samenwerking.

[0:39:26] Ik had hem ook in mijn tekst aan de cellen.

[0:39:29] Ik ga door. Voorzitter, laat ik beginnen bij de kerntaken en dat zei ik net ook in het debat je met de heer kuzu en ik maak me grote zorgen over de trend door de geopolitieke ontwikkelingen die we ook in het verleden hebben gezien, waardoor we in het verleden bijvoorbeeld heel erg hebben bezuinigd op defensie, omdat we ons veel veiliger dan bij bleken te zijn. En nu zijn we heel terecht op de oostflank van de navo gebied aan het concentreren en op kerntaak één en dat is ook terecht in het maakt tegelijkertijd zorgen dat we overdrijven of een kerntaak voor minder serieus nemen en dat is echt een hele grote zorg. Dus ik zou graag van beide ministers daar wel een eigenlijk van de minister van defensie er toch een reflectie opzien, omdat het een grote zorg is niet alleen voor de inzet van de nederlandse krijgsmacht maar voor alle europese krijgsmacht en het navo bondgenootschap

[0:40:26] en volgens mij is dit eigenlijk ook wel een van de lessen van die evaluatie als ze toch nog wat verder inzoomen op die evaluatie op minusma waar ook wel wordt gezegd. Ja, er was een hele tijd heel veel aandacht voor.

[0:40:38] Terrorist,

[0:40:39] En migratie vanuit de regio. Daardoor hebben we overdreven doelstellingen gedaan gezet om het verhaal politiek te kunnen verkopen. Om het maar even te zeggen dat was eigenlijk de conclusie. Dat waren onrealistische doelstellingen en daarmee misschien als je dat weer verbindt met de situatie van nu onze kerntaken hem destijds verontachtzaamd.

[0:40:59] Nu ben ik voor de omgekeerde reactie. Dus maak ik me er zorgen om. Dat wilde ik toch dat beide ministers neerleggen voor een reflectie dan verder de evaluatie minusma en de wijze wijze lessen die we daaruit kunnen trekken. Ik zie ook kabinetsreactie erop.

[0:41:14] En waar soms nog staat. Er komt nog een verdere uitwerking kan ik daar dan ook op rekenen dat hij dan snel komt. Zie je toch dat de lessen worden getrokken. Tenminste daar gaan we dan maar even vanuit dat volgende keer maar blijken.

[0:41:28] Maar ik heb wel vertrouwen in de wijze waarop deze appreciatie naar ons toe gekomen. Hoe die is opgesteld op een onderdeel na.

[0:41:36] Dat heeft te maken met onze bijdrage aan de navo missies. Daar zie ik toch dat we wel lessen trekken van hoe die samenwerking is gaan voor onze nederlandse krijgsmacht. Maar wat mijn gesprek met evaluator ook opleverde was en ook een aantal gesprekken die ik bij de verenigde naties deze zomer hebt gehad met een aantal specialisten je op die zeggen allemaal. Er is een disconnect immaterieel indenken in wijzer van opereren in cultuur tussen verschillende krijgsmacht binnenzoom vn missie, maar ook met de vn, bureaucratie en we kunnen de lessen leren voor onze nederlandse krijgsmacht. Maar hoe zorgen we ervoor dat de vn architectuur en de vn, bureaucratie en de landen waarmee wij samenwerken ook leren hoe ze met ons leren samenwerken dat we elkaar kunnen vinden in toekomstige missies als die kerntaak twee echt iets serieus wilde nemen en ook als europa niet voor gek staan in de internationale gemeenschap. Als we zeggen wij dragen niet meer bij. Laat het maar alleen maar een afrikaanse landen over want geloof me dan zal nederland snel zakken in de werking van geliefde landen in multilaterale fora, en dat heeft consequenties voor onze veiligheid, onze economie, stemverhoudingen in de mensenrechten gaat. Wat heb je allemaal en in totaal ook denk ik. De non proliferatie in brede zin bij de verenigde naties. Dus dat is niet gering, zeg ik dan ook maar eventjes tegen mijn collega s die kerntaak twee wat minder serieus zullen nemen of zelfs in het geval van de pvv vanaf willen. Voorzitter, dan nog een vraag over de scenario s voor de toekomst en de veiligheidsanalyses. Ik vind dat we ikzelf zijn terecht aan het focussen op de oostflank nu en dan kijk ik toch even de minister van buitenlandse zaken ook aan als we kijken naar de toekomst wat er aan de hand is in de regio en met de lessen die we kunnen trekken uit onze inzet. De afgelopen jaren maak ik me toch zorgen over hoe we omgaan of er genoeg visie en inzicht hebben over wat er gebeurt, is het niet tijd voor een snel strategie veiligheidsstrategie, want het is waar dat er nog steeds een dreiging uit gaat vanuit deze regio voor de veiligheid daar maar ook hier in europa en in nederland en ik heb er nog onvoldoende controle bij als ik heel eerlijk ben dan heb ik nog ik spoel even door vraag aan de minister van defensie en dat gaat over een aantal vragen over de inzet en wat vervolgens gebeurt als een land als nederland zich uit de missie terugtrekt en we zien dat continuïteit echt een groot probleem is en als je bijvoorbeeld een vn of navo of een eu missie hebt,

[0:44:09] waarbij we zeggen ja, we committeren ons aan een halfjaar of een jaar inzet. Vervolgens is er geen vervanging met dezelfde capaciteiten. Wat is die duurzaamheid. Wat is die inzet dan nog waard en dat komt ook voort uit die op evaluatie zien het ook bij eerdere missies die we hebben gehad. Ik weet dat het problematisch zijn lastig is. Dat vraagt wat van onze partners. Maar ik kan me goed voorstellen dat we veel meer samenwerken met andere gelijke gezien de landen navo partners in de europese unie, landen met soortgelijke capaciteit, waarbij we wat langere termijn kunnen inzetten en gezamenlijk committeren aan een vn missie in plaats van dat allemaal individueel in dat hok. Op het moment van de vraag uitvraag doen in plaats van nee volgens mij was die duidelijk. Dat is ook goed voor onze geoefendheid. Dat zeg ik tegelijkertijd arbeiders op zich geen geen doel op zich. Maar het is wel een mooie bijeenkomst.

[0:44:58] En dan een laatste en het gaat over de burgerslachtoffers zeer dingen van dijk heeft in een debat. Ik weet niet meer welk debat gehad. Veertien september gehad over het idee van pax voor een burger slachtofferfonds. Ik zie ook burgerslachtoffers stappenplan van de minister en ik vind dat echt heel mooi. Ik vind het transparant. Ik zie ook dat het maatschappelijk middenveld samen in overleg is ontwikkeld. Maar ik kan niet zo goed ontdekken op dit moment wat de verschillen zijn. Dus misschien kan de minister meer uitleg geven over wat nou precies de verschillen zijn tussen het aanvullende verzoek van van pax waar volgens de minister ook nog op terug zou komen. Dat hebben we nog niet gezien. Ik kan me voorstellen voor de begroting dat pas over een paar weken. Maar misschien kan de minister er niet meer over zeggen. En volgens mij ben ik nu wel eventjes door. Ik heb nog heel veel vragen maar die laat ik even langs.

[0:45:44] Kijk naar de heer kunt ook een betoog beginnen heeft nog tien minuten. Dan gaat er een hele sessie weer van start. Dan is er eerst een korte regeling.

[0:45:52] Het is een interruptie of betoog.

[0:45:55] Is dat een advies van u.

[0:45:57] Ik weet dat hij een abonnee moet volgens mij dus lekkere tijd.

[0:46:01] Mag ik dit debat heeft topprioriteit. Hallo. En andy vraag voor meneer hammelburg over burgerslachtoffer fonds was zeer terecht. Maar mijn vraag aan hem gaat over de missies waar we het vandaag over hebben. Mali afghanistan. Kijk naar naar mali bijvoorbeeld veel kritiek en dan zegt de heer boswijk dus van ja, we moeten daar toch. Hoe dan ook actief blijven zitten. Zit d zesenzestig daar net zo in of bij uw partij ook een optie. Om te zeggen nou kijk als het zo moeilijk is zo onhaalbaar. Dan is niet gaan ook een.

[0:46:34] Die hammelburg.

[0:46:36] Voorzitter, alles is een optie altijd en dat moet je dus bekijken van verzoek tot verzoek.

[0:46:43] Dus ik kan niet in een glazen bol kijken wat ik heb gezegd is dat de doelstellingen en dat blijkt ook uit de evaluatie doelstelling van niet alleen deze missie, maar ook andere missies veel te groots is geweest. Dus als er een dergelijk verzoek op ons afkomt. Laten we weer een missie beginnen waarbij we migratiestromen gaan inperken. Wat voor mij niet op zich geen doel op zich is, zoals u begrijpt dat d zesenzestig er dan ja dan wordt het ingewikkeld. Ik verwacht dat de lessen die geleerd zijn uit de evaluatie ook terugkomen bij een volgende verzoek

[0:47:14] en dat er dan een realistische doelstelling aangekoppeld is. En dan gaan we dat op dat moment bekijken. Ik heb ook aangegeven en de vraag gesteld aan de minister van buitenlandse zaken moeten. Ik heb te weinig comfort bij de wijze waarop we nu met de hel omgaan en ik wil veel meer een bredere analyse hebben en misschien wel een strategie en dat zou dan moeten binnen binnen moeten passen. Dus uw vraag is onmogelijk te beantwoorden. Daar komt het op neer. Ik zeg geen ja en ik zeg geen ja maar u kent mijn inzet en kerntaak. Twee is voor ons een hele belangrijke en onze reputatie en onze inzet voor de verenigde naties is ook een hele belangrijke, zoals u weet.

[0:47:54] Vandaag? Laat ik hier dan.

[0:47:55] Afsluitend opzeggen dat de woorden die ik zeg geen nee. En ik zeg geen ja goed bij het profiel van de partij van de hammelburg was.

[0:48:04] Voorzitter, maar daar ben ik nog niet klaar met mijn betoog. Want die vragen.

[0:48:07] Hammelburg.

[0:48:08] Dat krijg ik wel vaker verstandig en redelijk nadenken als het gaat over de inzet van mensen die een groter risico nemen. Doe je niet af met een politiek grapje dat d zesenzestig geen keuzes kan maken en dat vind ik namelijk ook een beetje ingewikkeld. Ik zal het even uitleggen waarom. Wij kunnen hier echt een hele goede moeten hier een hele goede afweging moet maken. Dit is niet voor betwijfelen. Een beetje. Wij zijn geen twijfel partij en zeker niet op dit soort zaken. Dit gaat wel over leven en dood.

[0:48:34] De eer van dijk,

[0:48:37] Ja dagvoorzitter te spreken over de nederlandse bijdrage aan militaire missies in verre landen over het jaar tweeduizend, eenentwintig en dat is een gedenkwaardig jaar voor de geschiedenis van westerse invloed interventies. Want zoals u weet is toen de taliban terug aan de macht gekomen in afghanistan na een oorlog van maar liefst twintig jaar een bezetting en

[0:49:01] inspanning met heel veel geweld en heel veel slachtoffers

[0:49:05] over die langdurige interventie komt natuurlijk ook nog een groot historisch onderzoek en dat is zeer terecht

[0:49:12] en er komt ook een evaluatie van de evacuatie van de afghaanse medewerkers die overigens nog steeds loopt die evacuatie en dan krijgen we ook zorgwekkende berichten over kan de minister al zeggen wanneer die evaluatie en naar ons toe komt. Voorzitter, de sp is altijd tegen de oorlog in afghanistan geweest. De complexiteit, de hoogmoed en het klakkeloos volgen van de vs bleven buiten beschouwing in menig officieel stuk. Het is ongelooflijk belangrijk hiervan te leren. Hetzelfde geldt voor de oorlog in irak. Minstens zo omstreden

[0:49:45] ook de i o b concludeert dat het gewapenderhand brengen van democratie of stabiliseren van zwakke staten buitengewoon lastig is.

[0:49:55] Ik wil de regering vragen naar hun evaluatie van de zin, de noodzaak en vooral de proportionaliteit

[0:50:02] waarop de afgelopen periode militair is ingegrepen.

[0:50:06] Is dit nu de beste methode om internationale rechtsorde en stabiliteit te beschermen. Het is een retorische vraag. Voorzitter, welke lessen zijn te trekken. Voorzitter, dan over haar en en de en de en de vele bombardementen die in het kader van de missies daar in irak zijn gedaan. We weten dat daar de commissie sorgdrager mee aan het werk is. Maar hoe lang duurt het nog voordat dat rapport naar buiten komt en heeft u ook kunnen zien dat het rapport van pax dat het eigenlijk ook al heel erg zorgvuldig is naar de aanval op haar bitch

[0:50:45] graag een reactie. Voorzitter, bent u bereid alle informatie over de bombardementen te delen met de kamer en wellicht ook naar een wetenschappelijk aan een wetenschapper instituut ter beschikking te stellen voor onderzoek

[0:51:00] over burgerslachtoffers is onafhankelijke toets toetsing over de gevolgen van oorlogshandelingen nodig is. De regering daartoe bereid in de stappenplan brief van de minister wordt toegezegd dat het onderzoekskamer van defensie in het geval van burgerslachtoffers ten gevolge van eigen geweldige inzet wordt verbreed. Dat is positief

[0:51:19] maar details over de uitwerking blijven onduidelijk. Alleen door te investeren kan daadwerkelijk tegemoet gekomen worden aan de toezegging de kamer voortaan beter te informeren. Waar blijft het vervolg? We hadden net al even over het burgerslachtoffer fonds. Heel fijn als de minister van defensie daarover meer duidelijkheid kan geven. Ze zou ons voor de begroting informeren. Nou daar zijn we nu zo n beetje

[0:51:42] en het gaat natuurlijk over individuele compensatie en burgerslachtoffers, bijvoorbeeld als het gaat om alicia. Ik heb dat eerder bepleit. Daar wordt de is tot nu toe alleen sprake van een collectieve regeling voor haar bh, en wat mij betreft moeten juist ook een persoonlijke schadevergoeding komen.

[0:52:01] We hebben daar al eerder contact over gehad over de verschillende mensen die daar hun slachtoffer zijn geworden van een nederlands bombardement. Graag een reactie. Voorzitter d o b, evaluatie van de mali missie is vernietigend. De gestelde doelen waren veel te groot te hoog te ambitieus.

[0:52:19] Op welke wijze gaat de regering deze lessen in de praktijk brengen? De evaluaties wijzen erop dat dit soort capriolen grote risico s in zich bergen en worden doelstellingen aan missies toegevoegd die in de praktijk nauwelijks haalbaar zijn en daarmee tot teleurstellende resultaten leiden. Hij heette say i told you so. Ik noemde het wel even een interruptie. Maar ik moest erg denken aan mijn bezoek aan mali in tweeduizendveertien toen minusma net werd opgestart buitengewoon indrukwekkend. Het kamp in gao, maar ook toen stelde ik al vragen van zijn die doelen wel haalbaar en ik voel me erg bevestigd door het rapport wat nu over is uitgekomen. Voorzitter, de minister van buitenlandse zaken zou hem volgens mij nog een brief schrijven aan ons over de artikel honderd procedure

[0:53:08] en dat ging. Dat was naar aanleiding van de missie. De oekraine missie in engeland kan hij al zeggen. De trainingsmissie kan hij ons een meneer die brief komt voorzitter dan helemaal. Tot slot. Ik heb nog vijftien seconden neemt nederland verantwoordelijkheid voor de incidenten in kosovo gaan we even ver terug in de tijd negenennegentig, bijvoorbeeld op de dodelijke aanval op een auto daarover is bericht in juli negenennegentig.

[0:53:37] Dankuwel.

[0:53:39] Dank u. En dan geef ik kortstondig. Het voorzitterschap over aan de heer kuzu.

[0:53:43] Dan geef ik het woord aan de valse niet namens de vvd fracties.

[0:53:48] Bankvoorzitter. Het aantal van drieduizend is nog niet genoemd. Maar dat aantal van drieduizend is wel het aantal militairen dat het afgelopen jaar is uitgezonden. Drieduizend zoons en dochters, vaders en moeders en broers en zussen die langdurige en vooral ook voor hen een onvergetelijke periode van huis zijn geweest. Dat vraagt veel van de militairen, maar bovenal ook van het thuisfront

[0:54:10] en dan te bedenken dat hij bovenop die drieduizend tweehonderd koppige bemanning van de zijne majesteit evertzen niet eens meegeteld.

[0:54:18] De evertzen was maar liefst zeven maanden van huis en oefenen onder andere nabij. De historische gronden van okinawa in de zuid chinese zee

[0:54:25] en dat was in het rijtje van politieke brandhaarden niet geheel zonder reden.

[0:54:30] Voorzitter, vooraf is een narratief van dergelijke missies of in dit geval oefeningen snel en soms niet geheel realistisch vormgegeven, maar gaandeweg kunnen ze ook vanzelf veranderen of krachtig geworden.

[0:54:41] Zo werden er onder militaire en het publiek werd hij onder militaire en publiek in tweeduizendzeven nog eens getwijfeld aan de noodzaak tot wij nederlanders. Rusland zouden moeten gaan afschrikken vanuit litouwen.

[0:54:53] Het narratief en de noodzaak werden een halfjaar geleden meer dan bewezen.

[0:54:58] Bij andere missies blijkt echter jaren later dat het narratief verre van realistisch was wat resulteerde in afkoppelen motivatie om de militaire en die gevolgen voor het draagvlak in nederland zo ook bij minusma beter bekend als de mali missie

[0:55:12] tussen tweeduizend veertien en tweeduizend negentien werden er door nederland zesduizend militairen naar toe gezonden.

[0:55:17] Het recent gescheiden verschenen onderzoek concludeert dat en ik, citeer

[0:55:22] de doelstellingen niet realistisch en te ambitieus waren voor de context waarin werd gewerkt. Maar voordat ik het kabinet vraagt moet leren wie je nou eigenlijk van een korte terugblik terugblik waaruit de vraag misschien ook automatisch wordt beantwoord.

[0:55:48] De belangrijkste voordat we daar mee verder gaat.

[0:55:51] De heer fritz heeft een interruptie.

[0:55:54] Voorzitter, de heer vast vroeger. Het kabinet fascineert u nou van die bevindingen over mali die in het evaluatierapport staan beschreven. Mijn vraag aan de heer valstar is wat leert de vvd fractie ervan want de vvd wordt ook met name genoemd in het evaluatierapport uit mijn hoofd op bladzijde twintig.

[0:56:15] Daarin staat kleurrijk beschreven dat met name vanuit de vvd de mali missie vaak verkocht werd met de argumenten tegengaan van migratie en bestrijden van terreur in het rapport staat dat de vvd die argumenten ook nodig had om te verkopen om een onderscheid te maken richting de pvda die met andere argumenten kwam bijvoorbeeld afrika helpen. Ja. Dus de vvd is juist de aanjager geweest van argumenten om een missie te beginnen die gewoon niet blijken te kloppen. Dus u kunt wel vragen wat het kabinet ervan. Maar mijn vraag is nogmaals wat leert de vvd fractie hiervan.

[0:56:58] Meneer valstar nog los van.

[0:57:01] Formeel niet het kabinet gevraagd hier wat ze hier nu voor lessen uit trekken want mijn betoog was nog niet eens halverwege dus die zal ik straks nog even voortzetten, maar dit laat denk ik wel precies het verschil tussen. Nou in dit geval was het de pvda en de vvd de vvd die meer daar toch realistischer zo n missie zou willen aanvliegen dat het inderdaad een gevechts missie was dat je gaat voor het bestrijden van terrorisme en tegelijkertijd de pvda die daar toch meer met een linkse inborst naartoe gaat en dat zou ik zou dat bijvoorbeeld ook op de missie en dan ga ik straks mijn betoog voortzetten. Dat zou bijvoorbeeld ook op de isaf missie kunnen plakken waar mijn een van mijn voorgangers ten broeke altijd heeft gezegd dat het een vechtmissie betrof was het kabinet die altijd sprak van opbouw. De bouw van scholen en dat is voor mijn fractie is dat iets minder realistisch.

[0:57:54] Meneer de voorzitter, de heer vast verkeerd. Het helemaal om van het evaluatierapport is heel duidelijk juist uw doelstellingen van het tegengaan van terrorisme en het tegengaan van migratiestromen die doelstellingen waren niet realistisch. Sterker nog, die missie is verkocht met beide argumenten en beide argumenten kloppen niet. Ze kloppen gewoon niet in het rapport staat ook dat de onderzoeker klaas heeft ook aangegeven tijdens de briefing. Er is nog geprobeerd om met name dat migratie aspect bij de vn missie opdracht te fietsen en dat is gewoon niet gelukt. En toch is doorgegaan met het verkopen van die missie op grond van migratie. Ik kan me door begrotings behandeling van vorig jaar nog herinneren toenmalig minister kamp

[0:58:42] zij ook van mali is belangrijk, want we moeten migratie tegengaan.

[0:58:47] Toen heeft de vn al gezegd tegen nederland. Het klopt niet. Toch is doorgegaan met het verkopen van die missie op oneigenlijke gronden en eer valt. Dat doet het nog steeds.

[0:58:59] Ja. Ik voel me hier echt een beetje ongemakkelijk bij vond. Het gaat hierom. Het is vaker gezegd dat het gaat om kwestie van leven en dood

[0:59:10] en en een besluit om nederlandse militairen naar een gevaarlijk gebied te sturen. Dat dat mag niet genomen worden op oneigenlijke argumenten en dat is toch gebeurd reageert daar. Nou.

[0:59:22] Meneer vast,

[0:59:25] Laat ik vooropstellen dat iedere missie waartoe besloot wordt middels een artikel honderd brief die er ook in de tweede kamer comfort te liggen dat dat geen lichtzinnig besluit is en waar ik nou ik zal niet zeggen dat ik teleurgesteld in de pvv me als de pvv bosma ergens baat bij zou hebben en ook de will zou moeten hebben, dan is het het bestrijden en tegengaan van eerdere leeg irreguliere migratie

[0:59:50] en dat is naast naast en daar dan kom ik toch weer terug op het vorige antwoord wat ik gaf hem daar zie je wel twee andere politieke werkelijkheden en ik zal er straks ook terugkomen of verderop op ingaan. In mijn betoog is dat je de linkerzijde hebt die toch vaak gaat voor wederopbouw projecten draaien en hem in ieder geval het standpunt van mijn fractie is militair ingrijpen en dan ga ik bijvoorbeeld een vergelijking trekken met de missie in tegen isis. Die is gedraaid. Dat was keihard militair ingrijpen. Dat is succesvol geweest en ik zal daar ik ga daar straks ga ik daar verderop in. Maar dat zou een nieuw plan voor de toekomst zou dat wat mijn partij betreft meer de voorkeur genieten.

[1:00:30] Wim van dijk.

[1:00:32] Voorzitter. We hebben nu een reportage en die zegt die doelstellingen rond migratie en terrorisme waren die werden er eigenlijk met haar erbij gehaald waren eigenlijk die past helemaal niet bij de aanvankelijke doelstellingen en volgens mij heb ik ook in de jaren dat dit allemaal werd opgestart. Vaak gelezen dat de vvd helemaal niet zo enthousiast was over deze missie in dat het meer een partij van de arbeid ding was

[1:00:55] toch juist in zo n debat als dit.

[1:00:57] Moet toch ook.

[1:00:59] Conclusies trekken en zeggen nou wat ons betreft was de mali missie. Dat was geen goed idee.

[1:01:05] Durft u dat te herkennen? Me valstar.

[1:01:08] Totdat ik zeg niet dat dat geen goed idee was alleen hebben we ook blijken ze het hielbeen onderzoek hadden we dat wel op een andere manier kunnen aanvangen.

[1:01:15] Alleen is had gelijk achteraf halen is natuurlijk nogal makkelijk.

[1:01:18] Dave, dit.

[1:01:20] Dat heet evaluatie missies. Dus het is het is wel een beetje triest. Als we dan de hele tijd nog steeds met propaganda en pr verhaaltjes blijven doorgaan, moeten nu lessen trekken en volgens mij heeft u juist zelfs de ruimte om nu te zeggen. Nee, het is waar de vvd had hij altijd zijn twijfels bij maya coalitie en dit en dat wat ons betreft hadden we dat niet moeten doen. Durft u dat te zeggen.

[1:01:42] Vasthouden,

[1:01:44] Ik ben daar in die besluitvorming ben ik ook niet betrokken geweest. Dus ik kan daar nu heel makkelijk wel of niet. En achteraf gezien hadden we misschien niet moeten doen. Volgens mij moet vanuit het eigenlijk zijn hemelschreiend ontmoet naar de toekomst kijken als nu opnieuw besluit om voor te liggen om bijvoorbeeld met een missie naar mali te gaan dan moeten we ernaar kijken. Op welke manier. We gaan regelen, zouden we dat dan in tweeduizendveertien, zoals we dat in tweeduizendveertien hebben gedaan dat opnieuw op deze wijze doen. Wat mijn partij betreft niet.

[1:02:10] U kunt me toch hervatten meneer vastleggen.

[1:02:13] Ja dan moet ik even kijken want ik was gebleven. Het recent verschenen onderzoek concludeert en ik citeer de doelstellingen waren niet realistisch en ambitieus voor de context waarin werd gewerkt

[1:02:58] en de belangrijkste is dat de regering dit in algemene zin deelt.

[1:03:02] Een andere missie waar politieke bescheidenheid meer pasten, was de missie van transport uruzgan waar het kabinet stefan sprak van opbouwmissie was het mijn ambtsvoorganger han ten broeke die het kabinet erop wijzen dat het een vechtmissie was en gingen immers een gevechtsbataljons pantser houdt. Ze zijn empathisch die kant op,

[1:03:18] terwijl het kabinet blijft spreken over de bouw van scholen schreef ten broeke m n. Terwijl het kabinet blijft spreken over de bouw van scholen

[1:03:25] ten broeke schreef kort na de val van kabul nu een jaar geleden dat de missie naar keihard terugslaan aan mijn leven en eigenlijk na twee maanden amrita amerikaanse militaire interventie als losgeslagen.

[1:03:35] De operatie enduring freedom was volgens hem in die zin een zuivere militaire missie waar we het destijds bij hadden moeten laten. Ik zou de minister van buitenlandse zaken te willen reflecteren op dit punt en met die bril ook te kijken naar toekomstige inzet in brandhaarden.

[1:03:50] U begrijpt dat iedere missie op zich bekeken moet worden, wil ik hem toch vragen of hij die opvatting deelt dat relatief korte harde militaire interventie misschien in de toekomst wel de voorkeur geniet boven een langdurige missie conform de zogeheten geintegreerde benaderingen of er drie d concept.

[1:04:05] Neem bijvoorbeeld en ik noemde net al de strijd tegen isis. Daar is met een strategische met een militair strategische inborst

[1:04:11] en luchtaanvallen special forces die gemotiveerde koerdische strijdgroepen bijstonden en daarom beperkte schaal de irakezen te adviseren. Isis verslagen deelt de minister opvatting dat hier via een film beperkter. De militaire focus grote successen zijn geboekt.

[1:04:26] Maar goed. Terug naar het onderzoek naar de missie in mali.

[1:04:29] We moeten helaas concluderen dat er geen sprake is geweest van die door de aivd geadviseerde bescheidenheid. En nuchterheid en voorzitter, laat ik duidelijk zijn. Het probleem zit hem niet zozeer bij onze militaire, want een van de hoofdconclusies van de minusma evaluatie was dat de ingebracht de capaciteiten van een hoog niveau waren, maar dat de gestelde doelen veel te ambitieus waren.

[1:04:49] Ik wilde bij de minister vragen of zij de conclusies van het delen en wat er volgens hen nodig is om in het vervolg een meer realistische missiedoelstelling te formuleren

[1:04:58] en op welke welke wijze verbinden zij die militair operationele haalbaarheid. Ik noem dat maar de nuchterheid met de politiek strategische doelen die nu nog hooguit zijn, maar hopelijk in de toekomst bescheidenheid worden

[1:05:09] en hoe gaan de beide bewindspersonen de lessen uit dit onderzoek in de toekomstige artikel honderd missies en de bijbehorende brieven terug laten komen.

[1:05:17] En als laatste op dit punt.

[1:05:20] We lezen in de voortgangsrapportage kleine missies. Welke missies uiteindelijk zijn gedraaid, maar alleen niet kan afleiden welke missies uiteindelijk geevolueerd worden door wie ze geevolueerd worden en wanneer ze geëvacueerd worden. Dus ik zou toch op bezoek willen doen om dit in de toekomst in die rapportages op te nemen.

[1:05:36] Nog een klein dit naam. Ik zou bijna zeggen schamen om dit verzoek te doen. Maar spreek niet meer van kleine missies, want het heeft een grote impact op militairen.

[1:05:46] Voorzitter, donald twee laatste punten. Ik had het begin van mijn betoog over litouwen. Een fiks aantal van onze militairen is het afgelopen jaar en meer recent naar de oostflank van europa uitgezonden en vijfendertig in lift of inberg, bulgarije, luchtmobiele ze roemenië en pedowitz in slowakije en met name bij de laatste vraag ik me toch af waarom er na zes maanden is gekozen. De peter terug te halen uit slowakije

[1:06:08] heeft dat te maken met de gereedheid of zijn de takel door ander land overgenomen. Want gezien de actuele ballistische dreiging vanuit rusland vind ik het vreemd dat ze nu hier staan en niet in het oosten graag reactie

[1:06:18] en tot slot het vessel protection detachements. Sinds februari tweeduizend, tweeëntwintig is de wet ter bescherming van koopvaardij van kracht gegaan. Een initiatiefwet van vvd en cda

[1:06:29] en dat zou moeten betekenen dat het aantal mariniers dat schepen beveiligd zou moeten worden teruggedrongen ten opzichte van tweeduizend, eenentwintig. In totaal werden er totdat jaar meer dan drie, honderd schepen beveiligd en in tweeduizend, eenentwintig waren dat er eenentwintig

[1:06:42] mede door afgenomen activiteit van peter piraten.

[1:06:45] Ik wil graag van de minister horen wat de ervaringen sinds de wet zijn, zijn er ook particuliere beveiligers in plaats van vier, die ze ingezet. En hoe kijkt zij naar de uitzender van de mariniers? Ik weet dat een wiens squadrons sinds tweeduizend, eenentwintig onder enige druk van de ketel gehaald. Maar het zou die kostbare tijd van de mariniers niet elders worden ingezet. Nu die particuliere beveiligers deze taken op zich kunnen nemen.

[1:07:06] Dat was band aan het einde gekomen van uw betoog heeft ook gebruik kunnen maken van extra bonus seconden voor de voorzitter en ik draag het voorzitterschap over.

[1:07:17] En dan kijk ik aan mijn rechterzijde naar het kabinet hoelang zij nodig hebben.

[1:07:27] Dan schors ik.

[1:07:28] Voor twintig minuten. Ik geef nog drie minuten extra makkelijker. Kwart voor drie van wat wij hier weer terugkeren.

[1:33:29] Ik heropen de vergadering

[1:33:32] en mocht denk ik als eerste het woord geven aan de minister van buitenlandse zaken. Dat geef ik hem.

[1:33:38] Dankuwel en mag ik beginnen met de leden van uw commissie ook zeer te danken voor de zorgvuldigheid

[1:33:45] voor de gemaakte opmerkingen gestelde vragen wat zij een aantal van hen ook al aangaf. Waar ik het mee eens ben is dat het echt ergens over gaat. Het. Het gaat over oorlog en vrede. Het gaat soms helaas ook over

[1:34:00] leven en dood en vraagt is een grote mate van zorgvuldigheid van ons allemaal

[1:34:05] met uw goedvinden maken twee inleidende opmerking en ga

[1:34:10] de onderwerpen die vooral bij mijn portefeuille horen ga ik proberen van commentaar te voorzien in de wetenschap dat

[1:34:17] de porsche die waarmee de minister van defensie is bedeeld van een grotere omvang is, maar dat zal ik proberen te verwerken. De rest van de dag

[1:34:26] zover ik zou toch willen aansluiten bij de opmerkingen die in het debat gemaakt zijn via een brief die de minister van defensie in oogstmis van bill s was er ook bij en ik hebben gehad aan het begin van deze kabinetsperiode en dat sluit aan bij veel gesprekken die ikzelf. Maar ik denk wij allen met experts hebben gevoerd en daardoor ging het over wat je nou vermag met het doen van internationale missies.

[1:34:56] Wat ons in al die gesprekken toch zeer indringend is meegegeven is dat wie opereert in een oorlogsgebied of in een voormalige oorlogsgebied of in een gebied waar het zeer onrustig is. Die moet per definitie per definitie rekening mee houden dat er ook een situatie is van grote onzekerheid van hun context zou omstandigheden zeer kunnen verschillen en waar de amplitude van wat er kan gebeuren. Totaal anders is dan dat we dat in nederland vaak gewenst gewend zijn

[1:35:27] dat het vaak gaat om een context die sowieso lastig is

[1:35:32] en dat daar nog bijkomt dat bij alles wat je in het leven probeert zelfs als je de missie in de benelux zou doen.

[1:35:39] Dat is per definitie dingen misgaan en dat dat nog veel meer waard is. Waar is in het type gebieden waar we vaak opereren

[1:35:50] dat wij ons moeten realiseren. Maar dat dat ook echt hoort wat betreft denkt dat wij ons allen zeer ter harte hebben willen nemen dat het ook hoort bij de dialoog die wij elke keer in de toekomst te voeren hebben met elkaar een kamer en kabinet realistisch zijn over waar we aan beginnen

[1:36:08] in de wetenschap dat bij dit soort dingen ook altijd risicotolerantie noodzakelijk is, omdat er nou eenmaal dingen kunnen mis gaan en over zulk en dat komt ook terug in het in het rapport expliciete kamer communicatie aan de voorkant, maar ook gedurende het proces over wat er gebeurt wat er goed gaat, walter

[1:36:29] niet goed gaat en ik ben hiervoor omdat realisme wat ons van verschillende kanten indringend is aangeraden om dat ook te omarmen bij elk van dat van van dit type missies die we wellicht nog van plan zijn intern als kabinet, maar ook in de dialoog met de kamer omdat dat nodig is op het moment dat je onze mannen en vrouwen naar plekken toe stuurt waar het echt heel anders aan toegaat dan dan hier

[1:36:59] betekent dat dan dat je er vaak moet afzien wat het kabinet betreft zeker niets. Er is veel voor te zeggen om juist wel verantwoordelijkheid te nemen. Onwel ook de

[1:37:10] onze belangen in den vreemde te zelfs als de omstandigheden moeilijk zijn. Ik kom zo meteen nog op de specifieke vragen maar ik wilde graag bij zeggen dat we realistisch moeten zijn en waar we aan beginnen. Heel goed moeten communiceren. Maar dat het niet betekent dat we alles afwegend denken. Het is moeilijk, dus laten we maar niet meer doen.

[1:37:37] Ook in dit debat graag zou willen uitspreken hoezeer

[1:37:41] wij

[1:37:43] waardering respect hebben voor alles wat ons mannen en vrouwen doen, want wij praatten erover. Wij nemen de beslissingen, maar zij zijn degenen die dit uiteindelijk doen, soms met gevaar voor eigen leven.

[1:37:57] Dat verdient groot, groot respect vind ik van van ons allen en dat geldt voor uiteraard degene die dat in nederland en elders in het koninkrijk doen. Ik was vorige week opereren.

[1:38:09] Dames en heren, de mannen en vrouwen ver van huis, maar geldt in het bijzonder tijdens missies

[1:38:14] en elke keer dat ik daar ben, ben ik diep onder de indruk van de toewijding. Het commitment en gewoon de professionaliteit waarmee onze mensen aan het werk zijn.

[1:38:26] Voorzitter, den bosch een aantal vragen over de evaluatie meneer boswijk, die vroeg bijvoorbeeld naar de lessen die zijn getrokken.

[1:38:37] Al eerder zijn getrokken voor de goede orde. Minusma is in tweeduizend negentien afgerond.

[1:38:45] Ik denk dat eerlijk is om te zeggen dat de list van afghanistan. Daarna zijn gekomen.

[1:38:50] We proberen elke keer proberen we de lessen die we leren proberen we bij elke volgende stap die we zetten proberen we die in de praktijk te brengen.

[1:38:57] Daarom hebben bijvoorbeeld ook in die artikel honderd brief over de zevenhonderd dertig bijdrage gezorgd voor betere afbakening voor realistischere

[1:39:05] doelstellingen en dat is wat we zullen moeten blijven doen. Elke keer de lessen die we leren ook de kritiek die we krijgen ook in het geval van dnb omarmen en daar ons voordeel mee doen. Zorgen dat we het de volgende keer beter doen

[1:39:20] je boswijk en ook anderen die vroeger ook kwam ook in het debat terug. Waarom moet je nou omgaan met de de kritiek vanuit de kamer ten aanzien van de doelstellingen en volg mij zijn er twee dingen die die naast elkaar bestaan en die ik ook

[1:39:37] allebei van commentaar willen. Voorzitter zou willen voorzien. Die zegt dat

[1:39:43] omarmen we echt als kabinet vindt het kritisch die we ontmoeten aantrekken. Je moet dit stuk gaat over de doelstellingen en minusma was voor wat anders bedoeld dan sec migratie, terrorisme en ook het punt dat

[1:40:02] onze inlichtingen bijdrage alleen

[1:40:05] of dat het geen rechtstreeks effect heeft gehad op de missie dat ik denk dat je dat ook hebt te aanvaarden als kabinet zoals we uberhaupt.

[1:40:13] Joe ben zeer erkentelijk zijn en ook de kritiek tot de onze maken. Tegelijkertijd is het

[1:40:20] denk ik ook gerechtvaardigd om te stellen dat

[1:40:24] wanneer je weed bij te dragen met de missie aan stabiliteit

[1:40:28] en een land inderdaad stabieler wordt dat land. Daarmee indirect

[1:40:33] veel minder een voedingsbodem wordt voor migratie. Mensen gaan gewoon minder aan de wandel op het moment dat er stabiel en veilig is

[1:40:40] en op het moment dat een land stabiel is er ook veel minder een voedingsbodem is voor onvrede en voor zaken als terrorisme. Dat tweede klus gaan argument is denk ik ook. Maar ik vind belangrijk om het uit elkaar te trekken omdat die dingen naast elkaar kunnen bestaan.

[1:40:57] Dan voegt heer boswijk die valstar hammelburg. Vandaag krijg ik zo met je. Iedereen die vroeg.

[1:41:03] Voordat we verder gaat. Interruptie van de heer frick.

[1:41:08] Voorzitter, dit dit is een afzwakking van de conclusies van het e b in het rapport staat namelijk duidelijk beschreven dat het tegengaan van terrorisme en het tegengaan van illegale migratie echt nadrukkelijk werden gepresenteerd als argumenten om die missie te beginnen

[1:41:30] en het b heeft ook geconstateerd dat dat eigenlijk onzin was. Het behoorde niet eens tot een missie opdracht. Het was gewoon niet relevant. Ja dan dan heb je gewoon

[1:41:44] een constatering die zegt dat dat met ondeugdelijke argumenten n missie is begonnen erkent het kabinet dat want dat is wat in mijn ogen erkend moet worden. Wil je uberhaupt over lessen voor de toekomst.

[1:42:00] De minister.

[1:42:02] Eerlijk gezegd denk ik dat als je kijkt naar het hele de hele reactie op het rapport dat het kabinet daar ruimtelijke erkent dat wat er allemaal niet goed is gegaan

[1:42:12] en volledig vrijwel volledig de de conclusies aanvaard, ook op dit punt. Ik vind het alleen belangrijk ook

[1:42:24] naar de toekomst toe om uit elkaar te trekken van de kritiek. Wat wij ook omarmen. Daar waar het gaat over de scope en hoe we ons verhouden tot de scope en daarnaast met elkaar toch ook te erkennen dat op het moment dat je erin slaagt om in een land stabiliteit te brengen dat dat vanzelfsprekend zo land minder een voedingsbodem is voor mensen die aan de wandel gaan en minder een voedingsbodem is voor onrust zoals

[1:42:52] terrorisme. Maar ik haal ze bewust uit elkaar omdat ik het niet eens was met een deel van de kritiek, zoals ook de fritsma die geuit had.

[1:43:02] De heer me,

[1:43:08] Voorzitter

[1:43:11] punt hierbij is ook dat dat

[1:43:15] geconstateerd is dat de kamer niet transparant is geïnformeerd

[1:43:21] en ik voel me eigenlijk ook wel voor de gek gehouden, want ik lees voor de eerste keer in het evaluatierapport dat nederland pogingen heeft gedaan bij de vn om de doelstellingen van het beperken van migratie in die onderzoeksopdracht van die of in die missieopdrachten van die missie te krijgen en dat het niet gelukt is

[1:43:41] dat op het hoogste niveau binnen de vn is gezegd dat het onrealistisch is. En toch is doorgegaan met het verkopen van die missie met dat argument. Sterker nog, ik kreeg er vorig jaar bij de begrotingsbehandeling nog om hun oren van toenmalig. Minister kamp

[1:43:58] toen het mali ging hij begon meteen over het tegengaan van migratie. En ja het het verkopen van een missie op basis van ondeugdelijke argumenten. Daar heb ik de meeste geval toch nog niet een duidelijk antwoord op horen geven. Dat is toch een hele kwalijke zaak. Hier zijn mensen overleden in mali.

[1:44:18] Hier zijn ook nederlanders overleden. Dan moet je toch de hand in eigen boezem steken als glashard geconcludeerd wordt dat op ondeugdelijke argumenten een missie is gestart. Dat is voor mij het hoofdpunt waar gewoon duidelijkheid over moet komen, ook van het kabinet.

[1:44:37] De minister voor zijn volg mij is. We hebben allemaal hebben we op allerlei beleidsterreinen hebben we heel veel onderzoeken onafhankelijke evaluaties gezien en zie vervolgens verschillende typen reacties van van kabinet zeiden dat is ook terecht omdat de ene keer meer herkent

[1:44:56] dan de anderen in kritiek.

[1:44:58] Als ik zou moeten aangeven hoe de reactie hier is dan is er echt een van omarming van willen leren van de kritiek van het hielbeen vanzelfsprekend met aandacht voor voor de context en ik heb net ook zo nadrukkelijk willen articuleren dat nou eenmaal als je besluit om de verantwoordelijkheid te nemen als je besluit de belangen van het koninkrijk ook op deze manier te willen dienen. Als je die weg inslaat moet realiseren dat je je in een ingewikkeld speelveld geeft dus dat je heel realistisch moet zijn onderling kabinet zeiden, maar ook in de dialoog met de kamer over watje voor mag je oplossing in je oplossend vermogen? Als het zeer eens met wat invalster zei over bestaan eigenlijk geen kleine missies. Dat doe ik ook. Dat doe ik ook af

[1:45:46] aan de geweldige bijdrage die onze mensen leveren, maar het is natuurlijk wel zo dat wij vaak een schakel een onderdeel zijn van een veel bredere missie waar we dan een rol in spelen. Dus dat vraagt ook bescheidenheid in wat we in ons eentje kunnen oplossen. Dat is niet een van de dingen waar waarvan wij niets van defensie ik alle andere leden van het kabinet ons realiseren dat dat is wat wij te doen hebben realistisch zijn over

[1:46:13] de toegevoegde waarde die we hopen te bereiken.

[1:46:17] De heer hoor ik marissa hiervandaan.

[1:46:19] Maar voorzitter is de minister wel zo ruimtelijke om te erkennen dat de manier waarop de missie destijds is verkocht. Dat dat niet altijd even eerlijk was. Dus bijvoorbeeld de punten rond migratie en terrorismebestrijding waren geen onderdeel van de doelen van de vn werden wel zo verkocht om draagvlak in de samenleving te zoeken, erkent de minister dat dat niet niet helemaal eerlijk was destijds.

[1:46:44] De minister.

[1:46:45] Daarvoor zijn volg mij is nou juist verstandig om dicht te blijven bij hoe het hielbeen naar kijkt. Daarvan hebben wij als kabinet gezegd wij vinden ik vind dat we ons die kritiek moet aantrekken. Tegelijkertijd vind ik dat je wel staande gehouden. En nogmaals ik ga mee met de kritiek. Ik vind het terecht dat zij zeggen je had je had je moet er expliciet over communiceren je de doelstelling van de missie was eigenlijk een andere en ook een belangrijk punt wat men maakt men zegt kijk eens die inlichtingen taak die nederland vervulde. Er was eigenlijk geen rechtstreekse koppeling van van die taak te leggen, maar een groot dossier en een groot probleem als migratie dat je tegelijkertijd

[1:47:25] en dat zien we denk ik vandaag de dag ook. Waar kom nou. Waar komt nou migratie vaak vandaan op een van van plekken waar mensen vrezen voor hun leven. Maar grote instabiliteit heerste waar mensen besluiten je hier kan ik met mijn familie niet blijven. Dat betekent dat ze dat gebied verlaten. Dus dat het creëren van stabiliteit natuurlijk wel degelijk bijdraagt aan de wens van mensen om gewoon te blijven wonen. Maar ze wonen dat zien we ook met elkaar en hetzelfde geldt natuurlijk voor

[1:47:53] de grote mate van onzekerheid onrust gevaar frustratie die in samenleving leeft en over een heleboel andere zaken die potentieel bijdrage aan willen bijdragen aan terrorisme. Dus dus dat je dat stabiliteit

[1:48:09] altijd een toegevoegde waarde heeft ook op die dossiers of dat met elkaar ook niet moeten veronachtzamen.

[1:48:15] Vandaag. Voorzitter, ik vrees toch dat we een beetje zien dat in de eerste termijn ook zagen met die boswijk. Ook deze minister houdt vol

[1:48:24] houd vast aan de argumentatie die destijds werd gebruikt en waarvan het e b zegt die was eigenlijk niet valide en het was niet realistisch om die doelen rond migratie en terrorisme eraan vast te koppelen en kan de minister gewoon nu bij zoon debat. Als dit evaluatie van missies zeggen ja dat hebben we toen niet helemaal netjes gedragen.

[1:48:43] Voorzitter, ik vind de ik trek mijn laarzen uit elkaar. Die twee zaken omdat de politiek begrijp ik dat vandaag die gebruikt veel grotere woorden ook politiek zo groot geworden dan het hielbeen. Ik vind dat wat wij te doen hebben is deze kritiek heel serieus heel serieus nemen en het kabinet heeft deze kritiek ook aanvaard.

[1:49:02] Tegelijkertijd denk ik dat je wel degelijk ook een indirecte bijdrage levert aan stabiliteit, zou dat niet zo zijn dan dan is dat is dat ook iets wat je je moet laten afvragen of je aan zo n missie moet meedoen.

[1:49:16] Maar ik begon er juist mee om uiterlijk te herkennen. Ook naar de fritz. Maar dat wat wat het iowa aan kritiek heeft op de specifieke specifieke scoob van de missie en in hoeverre dat bijdraagt rechtstreeks aan migratie en terrorismebestrijding dat het kabinet dat aanvaard.

[1:49:34] Interruptie van de heer kuzu.

[1:49:36] Voorzitter, het klinkt toch als jammer, want het is volstrekt logisch dat wanneer er sprake is van stabiliteit en een land dat er dan inderdaad tevreden is en dat daar geen immigratie is et cetera. Dat is dat staat als een paal boven water. Het gaat hier om advies en ik vraag me af. En dat is eigenlijk de vraag die ik wil stellen. Voorzitter, we hebben al in tweeduizend negen hebben we van hiv een adviesgroep

[1:50:00] waarin ook wordt aangegeven hebben is bescheiden wees nuchter. Wees nou duidelijk over realistische ambities wanneer het gaat over dergelijke missies. We hebben opnieuw een rapport krijgen een keer op keer wanneer breekt volgens de minister elk moment aan dat we daadwerkelijk van gaan leren.

[1:50:19] De minister.

[1:50:20] Daarvoor ze daarom begon ik nou precies zoals ik begon, want het verleden kun je niet meer ongedaan maken. Het enige wat je kan doen is is er van leren en andy lessen ook in het hier en nu t toepassen en wat ikzelf zeer behulpzaam vond en dat kwam vanuit de verschillende ministeries komen ook vanuit andere experts die die ik gesproken heb die minister van defensie ook ongetwijfeld anderen gesproken hebben. Dat was dat was nou juist wees realistisch. Wees je bewust van de context waarin missies zich afspelen. Het is het is echt van een totaal andere orde. Maar wat we hier gewend zijn. De de amplitude gewoon wat er kan gebeuren is vele malen groter hier sowieso gaat er wat wat gaat er vaak wat mis op het moment dat je dit soort complexe operaties probeert uit te voeren. Zelfs als je dat in in een volstrekt veilig context zou doen.

[1:51:13] Je moet daar bovendien ook zo eerlijk over zijn omdat de risico s tijd natuurlijk niet oneindig is in in kabinetskringen en aan de kant van het parlement. Dus dat realisme zullen we maximaal betrachten, maar de conclusie is wat het kabinet betreft niet. En dus gaan we nooit meer. Wat doen. Nee je moet realistisch zijn en je moet echt intrigerend optreden ten aanzien van de risico s die je potentieel dreigt te lopen.

[1:51:38] Hoezo? Zo?

[1:51:39] Ik hoop niet dat dat geen van de partijen hebben gezegd dat moeten we doen. Je moet per keer per situatie gaan bekijken en op basis daarvan hebben we een hele zorgvuldige procedure met elkaar afgesproken en tegelijkertijd zie ik hem de hele evaluatie zie ik ook strategisch narratief in de richting van de kamerinrichting van uit te zenden personeel in de richting van de burger in de richting van de samenleving zou de minister willen vragen om in de toekomst te stoppen met het vertellen van verhaaltjes om zaken die buiten de doelstellingen vallen van een missie omdat rooskleurige voor te doen dan het is en dat is in lijn met talloze adviezen die in het verleden zijn gegeven en ik hoop dat zowel de minister van buitenlandse zaken als de minister van defensie dat stukje kritiek zich echt.

[1:52:26] Aanrekenen,

[1:52:28] Zeker. En ook bij ons is stuk. Geen enkele garantie dat we niet in de toekomst dingen verkeerd zullen doen. Maar wat wij in die bijeenkomst en ongetwijfeld heeft de minister van defensie dat ook nog herhaalt haar het departement en ik heb het herhaald op het departement. Ik heb ook gezegd ik wil

[1:52:43] bloedlust horen wat de risico´s zijn die we lopen. En ook wil ik weten welke risico´s materialiseren tijdens een missie. Waarom? Omdat dat ons allemaal helpt in te kijken wat nodig is en ook daar op die manier de dialoog met de kamer over over voortzetten. Er wordt ook bij daar ook eerlijk over zijn richting de kamer dat we gewoon aan de voorkant met elkaar moeten accepteren welke risico s. We lopen en dat er dus dingen mis gaan want dat is ook in het verleden lang niet altijd het geval geweest.

[1:53:14] We hebben ons vaak op plekken begeven waar we wel degelijk flinke risico s liepen we eigenlijk wel naar toe wilde. Maar de risico´s bij voorkeur niet ten volle in de ogen wilde kijken. En dat zeg ik zonder enig verwijt naar wie dan ook maar is ook onderdeel van

[1:53:29] de geschiedenis waar we van elkaar te leren hebben

[1:53:34] en verder blij met dat kuzu zegt dat zijn waarneming is dat niets dat eigenlijk geen enkele partij is die nooit meer op missie wil. Dat had ik dan misschien zelf eerder misverstaan. Maar dat biedt hoop.

[1:53:50] Er is geen uitlokking. Voorzitter, moet ik niet. Dan moeten jullie frits me niet in fluisteren. Want dat brengt hem alleen maar op verkeerde ideeën

[1:53:59] en ik.

[1:54:02] Ik ga snel verder.

[1:54:06] Volg mij de de vraag van die boswijk over lessen heb ik afdoende behandeld en ik denk ook via de interrupties de vragen van alle leden ten aanzien van de lessen heb ik ook willen willen schetsen. Het het perspectief van kabinet zij ernaar kijken. Laat ik er nog één ding heel specifiek uitlichten. We zullen ze dus ook mee doorgaan. Dat zou ik ook het kabinet expliciet willen toezeggen dat we in artikel honderd brieven zorgen voor een heldere formulering van het missie mandaat en de nederlandse doelstellingen. Maar dat is dan ook een anker wat richting kan geven in de vervolg gesprekken die we steeds hebben

[1:54:40] met de kamer debat moet ik zeggen. Dan voegt boswijk nog over het delen van de evaluatie met de verenigde naties. Goed idee van de vn is destijds op de hoogte gesteld van het feit dat evaluaties uitgevoerd. Wat ik begreep, is dat de conclusie nog niet op detailniveau gedeeld zijn, maar we zullen de

[1:55:02] permanent vertegenwoordiger zullen we vragen hier actie op de.

[1:55:05] De ondernemen,

[1:55:06] Dan voegde je fritsma nog naar

[1:55:10] ook weer naar de realistische doelen. Ik hoop dat ik dat misschien niet naar volle tevredenheid maar bedenk ik wel onder woorden brengen hoe het kabinet daar naar kijkt

[1:55:20] en hij zei specifiek dan moet je ook nadenken over

[1:55:24] een exit strategie en dat dat hebben we er goed voor staan en zijn we het mee eens.

[1:55:33] Voorzitter, dan nog het belang van missies. Daar heb ik over gezegd.

[1:55:39] Maar misschien toch nog in reactie op een vraag van de heer hammelburg was veel discussie over de eerste en de tweede hoofdtaak.

[1:55:46] Eerste hoofdzaak stond geen van de sprekers ter discussie, dus zal ik ook niet verder van commentaar voorzien ten aanzien van de tweede hoofd zijn hoofdtaak is het

[1:55:55] wat het kabinet betreft een combinatie van

[1:55:59] nederlandse belangen

[1:56:01] vooruitgeschoven verdediging zal je het wellicht kunnen noemen en ook het nemen van verantwoordelijkheid in een wereld waarin heel veel aan de hand is en het is ook die combinatie met alle kanttekeningen met alle context die ik daarnet ten aanzien tweede hoofdvak aan toegevoegd

[1:56:19] als kabinet mee door zouden moeten gaan

[1:56:22] dan vroeg de heer foster die vroeg nog naar haar zou je dan niets vooral relatief korte harde militaire missies moeten kiezen of zou je moeten doorgaan met langdurige missies conform de geïntegreerde benadering en ik snap heel goed. De inspiratie achter zijn vraag ook

[1:56:40] ook partijpolitiek kan ik je duiden en tegelijkertijd zou ik denken dat je daar niets aan de voorkant het een of het ander moet uitsluiten. Yes. Goed voorbeeld van een harde missie die goed gewerkt heeft. En maar nederland heeft bijgedragen. Maar er komt een hele staart aan activiteiten achter vandaan. Tot op de dag van vandaag

[1:57:02] die juist onder hele andere capaciteiten vragen zie ook al het ontwikkelingssamenwerking werk wat we doen. Dus het is

[1:57:10] het is een kwestie van nn en zouden wij als nederland steeds moeten kijken hoe kunnen we nou op een effectieve manier bijdragen aan het ene of het andere of een combinatie van die twee

[1:57:21] gegeven de problematiek die op een bepaalde plek.

[1:57:26] Er speelt en waar wij willen bijdragen aan de oplossing.

[1:57:29] De valse die vroeger ook nog naar het aivd advies. Daarin is een groot aantal relevante suggesties gedaan voor de versterking van de samenhang.

[1:57:38] Er is ook een hele tijd geleden of tweeduizend negen was er een heleboel gebeurt als het gaat over het verder integreren. Daar is dat dat zie je ook als je als je ontrafelt de missies in irak, koedoes ook mali.

[1:57:57] Dat dat kwam ook vanuit koenders als een succesvol evenement eerder succesvol aspect komt dat naar voren, maar laten we eerlijk zijn. Ook daar is geen ruimte voor verbetering en overigens. We kunnen het zelf meer geïntegreerd doen. Maar je bent altijd onderdeel van een veel grotere missie. Dus je zal dat ook nog nog meer met bondgenoten kunnen en moeten

[1:58:19] scharnieren

[1:58:21] dan voorzitter de sahel.

[1:58:23] Daar was nog een vraag van boswijk en hammelburg. Hoe verhoudt dat zich tot afrika. Daar zou ik tegen de kamer wilde zeggen dat heeft de minister van who s over kom met de kamer gedeeld dat we terugkomen op

[1:58:40] afrika, afrika strategie en dat we daar onze aanpak. De naam van de zaak van der zijl ook onderdeel van zullen later zijn. Dus dat komt, zal het begin van het nieuwe jaar zijn eerste helft van het nieuwe jaar zijn er bij de kamer op terug

[1:58:56] dan alsnog vraag van de heer kuzu naar irak en stabiliteit. David duke echt een bijdrage geleverd aan het aan het verslaan van isis. We kunnen onszelf kunnen ons enkel onhandig de verschrikkelijke beelden herinneren en en ook nog altijd scherp nut en noodzaak.

[1:59:14] Onder.

[1:59:15] Om daar op te treden. Het is wel zaak om daar ook die inzet te verankeren. Het zorgen voor duurzame stabiliteit. Er is nu gelukkig en een nieuwe regering, maar niet zonder moeite gegaan

[1:59:30] en gegeven de grote complexiteit van het land kan je ook lezen die voortgangs rapportage

[1:59:36] betekent dat ook dat wij met zijn allen wel uitvallen uithoudingsvermogen moeten tonen in de fragiele balans denken wij dat dat toch ook een bijdrage kunnen leveren.

[1:59:51] De eer van dijk die vroeg nog

[1:59:55] naar de evaluaties afghanistan. Dat antwoord bestaat uit drie delen. We krijgen als eerste rapport van de commissie ruis. Het is een echte evaluatie komt voor eenendertig mei.

[2:00:07] Dan is er de evaluatie. Eind evaluatie moet ik zeggen van de nederlandse bijdrage aan het support in de eerste helft van volgend jaar. Dus laten we zeggen voor één zeven

[2:00:18] en dan is er natuurlijk in zesentwintig het niod en daar is mijn ingepeperd dat het niet echt aan hecht dat ik dat niet een evaluatie noem want het gaat erover wetenschappelijk onderzoek.

[2:00:31] Dat is ook de reden dat dat zo veel langer duurt.

[2:00:34] Dat is de drie trap die we met elkaar nog te zijner tijd te bespreken hebben.

[2:00:41] Daarom heb ik ook de vragen beantwoord over dat naar de kamer komt, want dit zijn de data hebben, zullen we dat vanzelfsprekend zullen dat dat ook weer van een van een reactie voorzien en dan komt dat zo snel mogelijk daarna ook

[2:00:52] naar de kamer die boswijk die zijn nog jaar toch af en toe liever navo dan navo andy u dan dan vn. Daar is stuk.

[2:01:02] Ik op.

[2:01:02] Je begrijpt dat dat in de samenwerking vaak makkelijker gaat is het is het niet zo dat je in elke regio wat te kiezen hebt. Sommige plekken is gewoon alleen maar bestaat alleen maar de optie van een vn missie en als je daar aan als je besluit in die regio actief te zijn. Dan heb je dus ook alleen maar de keuze voor voor de vn en ik begreep van de hammelburg nog eens. Hoe kan je nou afrikaanse landen helpen.

[2:01:24] Dat doen we ook precies op de manier zoals hij impliceerde want juist afrikaanse landen helpen bijvoorbeeld bij trainingen. Om te zorgen dat je ook effectiever bent in een in een gezamenlijke missie

[2:01:39] dan voegden er nog naar.

[2:01:43] Volg me twee dingen die een beetje door elkaar liepen. Hij vroeg namelijk bij heineken hebben eerder gesproken over de eu trainingsmissie en hij verwees naar interflex

[2:01:54] minister van defensie zegt wijst erop dat nog iets nieuws is aangespoeld hier in het verslag van de van de budget. Daarin is is uiteengezet hoe de eu missie zich verhoudt tot artikel honderd dialoog met van der staaij had de vorige keer.

[2:02:12] Maar we hebben al constateerde het gaat hier niet om artikel honderd, want we bevinden ons op naam van grondgebied en tegelijkertijd zei de heer van der staaij wil wel graag precies weten hoe die procedure in elkaar zitten. En toen heb ik gezegd heb ik het hiermee eens snap ik ook dat ze in het verslag meegenomen ten aanzien van interflex. Dat is wat in groot brittannië plaatsvond. Daar gaat het over het trainingen aan rekruten uit oekraine daar verweesde van dijk net naar dat is nog weer wat anders. Maar gaat het ook niet over een artikel honderd procedure.

[2:02:43] Ze hoopt dat daarmee het onderscheid te maken en dat ook zijn zijn beide vragen hebt beantwoord.

[2:02:50] Laatste punt van mijn kant. Voorzitter, dat was de vraag van u, van uw valse moet ik zeggen. Terecht zei er zijn geen kleine missies zijn weliswaar plekken waar we hem misschien minder grote bijdrage leveren, maar ook daar zitten onze mensen zich met ziel en zaligheid in wat we daar typisch doen. We hebben het middel van de grotere evaluatie ook bij de de missies van van fors formaat. We monitoren de de plekken waar we misschien met één of twee stafofficieren vertegenwoordigd zijn

[2:03:22] en op die manier proberen we daar lessen uit te trekken. Dus ik hoop dat die dat onderscheid in antwoord op uw vraag en we gaan

[2:03:30] het wordt kleine missies proberen vocabulair te weren.

[2:03:36] Dank u wel.

[2:03:38] Je het aan de linkerzijde nog interessanter. Ga door naar de minister van defensie.

[2:03:43] Dank u. Voorzitter, laat ik meteen doorgaan

[2:03:46] waar mijn collega eindigde bij de bij de kleine en de grote missies die we misschien anders moeten noemen, want het kleine en grote heeft echter zuiver met de aantallen te maken. We hebben op dit moment meer dan duizend militairen die zich op plekken in de wereld wereldwijd tussen inzet voor vrede en veiligheid, en dit zijn dus allemaal missies operaties groot klein die soms heel ver weg zijn soms wat dichter bij huis zijn. Maar die inderdaad een impact hebben op iedereen uitgezonden militair en op zijn of haar thuisfront. Laten we dat niet vergeten. Die impact is voor ieder thuisfront denk ik even groot spant, terwijl de militairen is uitgezonden moeten thuis ook nog m n operatie gedraaid worden. Ik denk dat het terecht is en velen hebben dat vaak vandaag gedaan om daar in dat dit een jaarlijks debat evaluatie voor missies, maar om daarbij stil te staan om hen daarvoor te bedanken en ik dank alle leden die hier vandaag aanwezig waren die dat gezegd hebben, ook omdat ik denk dat dat heel erg gewaardeerd wordt. Maar dat het gepast is dat we hier wat respect en dankbaarheid uitspreken

[2:04:57] en we zijn natuurlijk allemaal erg gepreoccupeerd sinds vierentwintig februari met oekraine

[2:05:05] met de oorlog die daar gaande is. En dan lijkt misschien het midden oosten en zijn nog verder weg dan we toch al vonden instabiliteit aan de grenzen van europa. Dat heeft natuurlijk ook een directe effect op onze eigen onze eigen gevoel van veiligheid en onze inzet ook aan de oostflank die geïntensiveerd is en heeft natuurlijk ook impact op de mogelijkheden die we hebben de krijgsmacht vorige ook voor andere zaken. Maar ik vind het wel belangrijk en daarom vind ik dit debat belangrijk dat we blijven markeren dat wij ons willen inzetten voor de internationale rechtsorde en vrede en veiligheid, elders in de wereld dat het bevorderen van de internationale rechtsorde ook een van de drie hoofdtaken is grondwettelijke hoofdtaken van defensie en dus van onze krijgsmacht en dat dat dus ook gebeurt en dat we dat ook moeten blijven doen. Ook in die drastisch verslechterde veiligheidssituatie die we nu in europa waar we mee te maken hebben.

[2:06:09] Voorzitter, ik wil ook aansluiten en ik zal niet herhalen. Collega´s uit uitgebreid toegelicht. Maar wel aansluiten bij inderdaad dat aan het begin van de kabinetsperiode heel indringend hierover hebben gesproken en dat we inderdaad gezegd hebben. We moeten realistisch en we moeten altijd realistisch willen zijn, moeten ook nuchter zijn. Dat past ook bij hoe wij onze ons land ook positioneren ook internationaal het nuchterheid, realisme bescheidenheid misschien, maar ook weer niet te bescheiden en kom straks ook nog op op minusma. Want in de hele kritische evaluatie. Je kunt hier ook lezen dat de bijdrage die de nederlandse militairen hebben geleverd van hoge kwaliteit was. Dus het is missie in de missie is de titel van de evaluatie. We moeten altijd lessen leren, maar ik denk dat we trots mogen zijn op de kwaliteit die we brengen in dit soort in dit soort missies.

[2:07:03] Voorzitter, ik wilde de vragen beantwoorden. Een beetje langs themas en regio s beginnen dan bij minusma. Daarna wat over afghanistan oostflank

[2:07:15] dan nog een aantal vragen die vooral zagen op burger, slachtoffers en het onvermijdelijke einde met de vagina

[2:07:23] over minusma.

[2:07:25] Ik denk dat ik niet hoef te herhalen wat de collega al uitvoerig heeft behandeld, maar ik denk toch dat we ons ook weer gelukkig mogen prijzen dat we leven in een land waar joe b gewoon oprecht onafhankelijk evalueert dat ook gewoon kritisch doet zonder een blad voor de mond te nemen, want het is een hele kritische evaluatie, maar dat is alleen maar goed, die eerlijkheid is goed en transparantie goede communicatie over dit soort missies is, is cruciaal en laten we die lessen proberen te trekken. Dat lukt misschien niet iedere keer perfect. Want dat is misschien ook de les van als je naar het verleden kijkt dat het wel vaker in het verleden gebeurd is dat aan de voorkant te hoge verwachtingen zijn geschetst

[2:08:09] en dat daarna in alle eerlijkheid hebben moeten constateren dat dat doel op zichzelf misschien niet eens bereikbaar was en het maar die les moeten we echt met elkaar proberen te leren en ik heb ook deze keer denk ik dat we dat jij ons niet alleen moet voornemen ook echt moeten doen. Dat is de les die we die we nu kunnen leren op specifieke onderdelen.

[2:08:31] Daar waren nog wat vragen over zijn geloof.

[2:08:34] Ik hoor een punt zetten. De heer fritsma.

[2:08:38] Voorzitter, ook nu doet de reactie van deze minister drie evaluatie te kort. Het gaat niet alleen om te hoge verwachtingen.

[2:08:49] Het gaat ook gewoon om. Laat me plots liegen.

[2:08:53] Kijk bij de evaluatie van de koedoes missie is geconstateerd dat betrokkenen druk ervaart om een positief beeld te schetsen van de missie, ook al. Klopt het dat niet met de werkelijkheid.

[2:09:05] Dus er is gelogen bij koenders, missie en soortgelijke teksten lezen we nu weer

[2:09:13] in de evaluatie over mali. Er is een te rooskleurig beeld geschetst. Het klopte niet. Daardoor is de kamer niet transparant geïnformeerd. Dus laten we ophouden om te doen alsof het over te hoge verwachtingen gaat.

[2:09:27] Dat is misschien een van de problemen, maar een ander probleem is dat de kamer dat de bevolking en dat de militairen gewoon zijn voorgelogen omdat betrokkenen steeds weer zeiden dat het druk was om om een te rooskleurig beeld te schetsen. Dat is bij mali gebeurd. Het is hier gebeurd. Ik wil een eerlijke reactie op dat punt. Want als het kabinet niet eens. Laat ik maar zeggen. Mans genoeg is om te erkennen dat hier ook een probleem van dan komen we in de toekomst natuurlijk nog steeds geen steek.

[2:09:59] De minister.

[2:10:00] Laat ik beginnen met te zeggen wat u hoekstra ook al heeft gezegd. Het kabinet neemt de aanbevelingen van team b gewoon over. We nemen dat mee in toekomstige missies en de voorbereiding van van missies. Dus zijn juist heel dankbaar dat het rapport. Er ligt dat de aanbevelingen. Er liggen dat het rapport kritisch is geweest dat het eerlijk heeft gekeken naar de dingen die niet goed zijn zijn en ook naar de dingen die wel goed zijn gegaan. Want die fritsma is natuurlijk ook een beetje selectief nu aan het shoppen en dat mag want hij onderbouwt. Daarmee zijn zijn standpunt. Maar ik denk dat het allerbelangrijkste is. Volg mijn brede steun voor ook in deze commissie transparantie, realistisch voortgangsrapportage. Dat soort zaken staan echt

[2:10:40] buiten kijf en videobeelden concludeert in dit rapport dat er inderdaad dat hij die rapportages tot en met tweeduizend negentien soms onvoldoende duidelijk waren over de obstakels waarin minusma tegenaan werd gelopen. Dat is wel echt heel wat anders dan de woorden die fritsma gebruikt. Ik denk dat we hebben geleerd van koedoes en dat sindsdien rapportage aan uw kamer veel meer realisme bevatten veel meer melding doen van de zaken die niet goed lopen, maar er zitten andere lessen in die evaluatie. Er zit bijvoorbeeld de lessen dat het belangrijk is om een helder politiek strategisch doel te stellen. Dat is in onvoldoende mate gebeurt. Dat maakt het ook ingewikkeld op het moment dat je die niet hebt om ook heel helder te zijn in rapportages over de voortgang. Dat staat in dat rapport en daarom vind ik het zo belangrijk dat het het ligt. Daarom zeggen wij beiden namens het kabinet. Daar moeten wij in toekomstige missies dus beter. En anders mee omgaan. En als je dan kijkt naar wat meer inzoomen op het op het rapport en de kritiek die er is op zichtbaar militaire werk aldaar. Dan springt er echt uit dat punt van die inlichtingen en ik weet niet meer wie ik was maar een van de woordvoerders sprak daar ook over. Ook hier wil ik benadrukken dat de evaluatie wel kritisch is, maar niet zozeer ten aanzien van wat de nederlandse inzet. Daar is geweest en dat nederlandse militairen. Daar konden wilde doen want dat wij stonden bekend als professioneel zeer betrokken verrichten heel waardevol werk, maar we moeten erkennen dat de nederlandse inlichtingen uiteindelijk maar een beperkte rol hebben gespeeld in de hele missie was ook omdat vanuit de vn missie er eigenlijk weinig ervaring was met die manier van werken is verstomd bestond er verwarring over de rol van die inlichtingen eenheid over de aansluiting op de behoeften van de force commander daar ter plaatse en de beperkte ervaring bij zo n grote vn missie met deze manier van werken te leren bij belangrijke lessen van de vn belangrijke lessen van leren. Dus ik hoop dat zou niet van mijn conclusie zei niet dat je dat dus niet meer moet doen maar dat ook binnen vn missies gedacht nagedacht moet worden over hoe je dit soort werk juist een plek kan geven binnen vn missies en je daar je voordeel mee moet doen en ik zou dus inderdaad concluderen dat wij juist moeten willen blijven deelnemen aan vredesmissies van de verenigde naties. Die zijn bedoeld om een bijdrage te leveren aan internationale stabiliteit, aan versterking van de internationale rechtsorde. We hebben nu ook weer kennis opgedaan door mee te doen aan minusma, wat overigens de grootste vn missie is van dit moment dan ook een belangrijk in een belangrijke regio en we moeten we moeten ook zelf de lacunes zijn geconstateerd over onze kennis van hoe de vn en vn missies precies werken naar die lacunes moeten we ook aanvullen, zodat we ook in de toekomst kunnen blijven doen.

[2:13:41] Ik heb het gevoel dat huurflats.

[2:13:44] Ja. Het was een lang antwoord. Voorzitter en lange antwoorden zijn vaak teken een teken dat

[2:13:52] ja, dat de minister geen goed verhaal heeft en dat is dat is hier ook zo, met alle respect.

[2:13:59] De minister zei in mijn voorgaande schetst dat het wat anders is dan de woorden die de heer fritsma gebruikt. Nu wil het geval dat alles wat ik gezegd heb dat dat zijn letterlijke citaten. Uit het rapport zal u er één voor leggen?

[2:14:16] Ik citeer uit bladzijde zesenvijftig respondenten wijzen op de politieke aard van militaire missies als reden om zaken positief voor te stellen. Zo zagen zij een wankel draagvlak voor internationale missies in de tweede kamer en vreesde zijn voor discussies over het voortbestaan van deze missies als er te negatief gerapporteerd zou worden.

[2:14:42] Dit dit is dit is slechts een voorbeeld. Het rapport staat er vol mee. Maar dat is natuurlijk een vernietigende constatering negatieve dingen worden onder de pet gehouden omdat er anders misschien iets gebeurd met het draagvlak. Dat is een vernietigende constatering, letterlijk. Het zijn niet de woorden van de heer fritsma. Het zijn de woorden van de evaluatiecommissie en ik snap werkelijk niet dat het kabinet daar de hele tijd omheen draait. Het gaat niet om te hooggespannen verwachtingen. Het gaat om liegen. Het gaat om achterhouden van feiten en dat pijnpunt. Wat duidelijk is beschreven in die evaluatie. Dat erkent u nog steeds niet. En dat vind ik een hele vervelende zaak.

[2:15:22] De minister heller. U mag natuurlijk citeren uit het rapport. Maar ik heb juist gezegd dat het rapport buitengewoon waarderen dat we de lessen eruit moeten trekken. Ik vind het ook belangrijk dat we dat doen omdat wij vinden dat je in de toekomst wel een bijdrage willen leveren aan vn vredesmissies en we moeten erkennen dat hij altijd zullen plaatsvinden in heel weerbarstige context. Het zal nooit makkelijk zijn want dan was die hele vn missie daar natuurlijk helemaal niet nodig geweest, dan is het niet nodig om militairen te sturen. Dus het zal er niet makkelijker op worden. We kunnen niet garanderen dat de resultaten zullen boeken, maar we moeten wel eerlijk zijn over de verwachtingen en over te behalen doelstellingen en ik denk dat daarmee wat de heer frits. Maar nu aanhaalt dat we die die spiegel is ons nu voorgehouden door dit rapport. En wat ik zei is dat is ook wel eens eerder gebeurd en laten we dat nou onthouden. Mijn volgende missie. En als we die met elkaar bespreken. Dan denk ik dat zowel de kamer als het kabinet zich eerst die spiegel moet voorhouden voordat we een besluit nemen om om bij te dragen aan de missie. Maar mijn overtuiging is dat we zo eerlijk kunnen zijn dat we zo nuchter kunnen zijn en dat we dan wel die bijdrage moeten leveren.

[2:16:32] Theo van dijk.

[2:16:33] Voorzitter, om de missie te verkopen werd een oneerlijk verhaal verteld en we druk uitgeoefend om een positief beeld te schetsen. Ik moet een beetje denken aan katar, maar we van de week hoorde dat een nederlandse voetbalsupporters nota bene worden ingehuurd.

[2:16:48] Om positief,

[2:16:49] De berichten over katar. Nou daar zijn we dan natuurlijk heel neerbuigend over terecht schande. Wat doen ze in een dictatuur. Maar hier nota bene gebeurd is iets vergelijkbaars. En dan zegt de minister een beetje zalvend van ja, we gaan heel veel leren van dat rapport. Maar vraag vraag van maar is toch zeer terecht erkent u dat dat specifieke punt echt verkeerd was om een oneerlijk verhaal en een te rooskleurig beeld te schetsen. Erkent u dat gaat u die les leren en dat niet meer zou doen.

[2:17:17] De minister van zowel college hoek als ik zijn begonnen met te zeggen hoe belangrijk het is om een heel eerlijke voorstelling van zaken te geven. Het eerste gesprek. Want wij hebben gevoerd over alle missies die gaande waren die dingen in perspectief hadden is gestart met onze vraag aan iedereen die ermee bezig is van geef ons een eerlijke, een realistisch beeld. Dat is mijn pleidooi dat pleidooi voor de colega en daarmee denk ik dat wij ook zeggen het rapport wat er licht en de kritische opmerkingen het rapport maakt en vooral de aanbevelingen die het rapport aan het kabinet meegeeft zijn juist nuttig en help ons daarin.

[2:17:54] Van dijk.

[2:17:55] En voorzitter, zou u dan met de kennis van nu kunnen zeggen dat de missie in mali.

[2:18:01] Er was geen succes met de kennissen.

[2:18:03] De voorzitter helemaal niks. Maar de minister ligt van de minister.

[2:18:09] De missie. Welke missie zou bijna zeggen ik minusma minusma is nog bezig dus minusma is er nog nederland draagt nog steeds bij aan minusma in mali, is het een heel ingewikkelde situatie en het is onmogelijk, denk ik. Voor wie dan ook om te constateren wat er zou zijn gebeurd zonder minusma ben ervan overtuigd, maar eens zal ik u niet van overtuigd dat minusma in zekere mate heeft bijgedragen aan het zeggen minder verslechtering. Maar dat zal moeten blijken. Dat kunnen we met de kennis van nu nog niet zeggen. Dus minusma is nog niet afgerond.

[2:18:40] In orde ervan uitsluitend. Dit is toch ook wel heel heel wonderlijk hoe dit antwoord. Want zo n beetje hetzelfde als met afghanistan na twintig jaar. Wat is het netto resultaat. De taliban zijn weer aan de macht in mali is een vergelijkbaar verhaal. Ook daar is hij nu is nu zijn militaire machthebbers. Het regime. Daar is verslechterd. De situatie is niet verbeterd. Durft u dat te erkennen.

[2:19:02] Minister.

[2:19:04] Maar ik vind het toch iets te gemakkelijk om te zeggen dat omdat de taliban weer eens aan de macht is in afghanistan met terugwerkende kracht moeten constateren dat we nooit hadden moeten ingrijpen

[2:19:15] dat wij nooit hadden moeten proberen een bijdrage te leveren aan de situatie aldaar. Ik denk dat het wel degelijk effect heeft gehad en er is in ieder geval een generatie opgegroeid in relatieve vrijheid met kansen en mogelijkheden en het is ontzettend treurig, met name voor hen dat de taliban nu weer de macht heeft terug gepakt. Maar daarmee is niet alles wat er gebeurd is voor niets geweest en hetzelfde geldt voor andere plekken in de wereld.

[2:19:45] Dus ik denk ook dat wij het verplicht zijn aan onszelf, omdat het een van onze jets onze opvatting is dat de internationale rechtsorde het verdient onbeschermd en bevochten te worden om die bijdrage te willen leveren. Maar ik denk ook dat we dat doen omdat we ook ter plekke voor de mensen proberen hen zeggen te beschermen en we hebben vandaag een discussie over waren, waren de doelen te hoog gesteld. Ik denk niet dat iemand ooit heeft gezegd dat alleen de nederlandse bijdrage die we op verschillende momenten hebben geleverd. Minusma dat die op zichzelf dat doel zou kunnen bereiken. Natuurlijk niet maar een nederlandse bijdrage en trouwens ook een bijdrage voor al die andere landen met elkaar en die zorgen ervoor dat de vn missie kan uitvoeren en een zekere mate van stabiliteit kan proberen te brengen. Dus ja ik vind het te makkelijk om te zeggen omdat het niet helemaal gelukt is. Had je nooit moeten doen. Dat zou niet best.

[2:20:40] De heer kuzu,

[2:20:42] Ik ga me toch heel simpel stellen erkent minister dat de doelen beperkt zijn bereikt en dat is dat er geen duurzame resultaat.

[2:20:50] De minister.

[2:20:52] Dan vraag ik toch de heer kuzu om zijn vraag te presenteren.

[2:20:57] Want dan gaat het over de doelen van de vn missie minusma gaat het over de doelen van een specifieke nederlandse bijdrage ergens in die periode.

[2:21:05] De heer kuzu,

[2:21:06] Dit gaat over minusma minusma is nog niet

[2:21:08] is afgerond. Minusma is bezig en minusma heeft tot op zekere hoogte beperkt zeker niet volledig, maar beperkt een bijdrage leveren aan minder verslechtering van de situatie aldaar, maar tegelijkertijd gaat het niet goed in mali. Dus maar goed. Hier zou eigenlijk een debat op zichzelf over moeten voeren en ik denk voor een deel ook met met collega van buitenlandse zaken. Dus ik kan daar niet een ja of nee

[2:21:33] je antwoord opgeven voor de heer kuzu vindt dat dat nogal moeilijk omdat dat zeg maar echt de eerste zin is van de conclusie van de evaluatie en als daar al geen als als dat niets wordt onderschreven. Dan vraag ik me af.

[2:21:46] Ja. Maar de heer kuzu weet heel goed dat mijn excuses voor kuzu weet heel goed dat het hielbeen niet. De vn missie minusma heeft geevalueerd.

[2:21:55] Dat kunnen we een tot slot zit. Er werd niets hierover evaluatie van missies en een van kent het prachtige rapport

[2:22:04] als als wij niet herkennen wat wat zichtbaar de hoofdconclusie is van van deze belangrijke bijdrage,

[2:22:11] dan kunnen we niet verder met het trekken van lessen voor de toekomst of ziet de minister dat echt anders krijgt een verschil van inzicht. De minister.

[2:22:22] Beide ministers achter deze tafel hebben juist hun waardering uitgesproken. Gesproken. Over het nieuwe rapport hebben gezegd dat er waardevolle aanbevelingen inzetten dat er belangrijke lessen geleerd moeten worden en de vraag van de heer kuzu. Daarom vroeg ik hem dat te specificeren was of de vn missie een succes was en daar ligt geen evaluatie van. Dus daar kan ik geen antwoord op.

[2:22:43] De heer kuzu was al tot slot, tot slot, tot slot.

[2:22:46] Dus tot slot, voorzitter, bijdrage kan waardevol zijn, maar als de hoofdconclusie zoals die wordt beschreven in het rapport niet eens wordt onderschreven en daaromheen wordt bepaald. Dan moet ik toch tot moeizame conclusie kwam dat eigenlijk deze bewindspersoon hier niet van willen leren.

[2:23:04] De minister.

[2:23:06] Ik kan mijn woorden nog een keer herhalen. Maar ze liggen vast.

[2:23:09] U kunt het teruglezen. En volgens mij ben ik er glashelder over geweest en ik wil er niets aan.

[2:23:15] De minister vervolgt hangt.

[2:23:18] En tot slot, de heer kuzu was niet in het debat een paar weken geleden wat we hadden over het mortierongeval in mali en de anderen waren wel aanwezig denkt dat het goed is om dat niet te herhalen. Maar ik wil hem wel zeggen omdat hij ernaar vroeg dat ik dus inderdaad heb aangegeven dat ik een onderzoek een commissie instellen die nog nader onderzoek gaat doen die toezegging heeft kamer gehad die toezeggingen aan de nabestaanden persoonlijk gedaan in de kamer zal daar naderen worden geïnformeerd.

[2:23:52] Voorzitter, heeft collega al helemaal beantwoord. Dan kom ik op specifieke punt rond afghanistan en met name uruzgan en het vermeende oorlogsmisdrijf dat daar gepleegd is aan de kamer weten want ik heb de kamer daarover schriftelijke over geïnformeerd

[2:24:10] dat het gaat over een melding na een vermeend oorlogsmisdrijf. De australische speciale eenheden. Maar dat de melding niet kan worden geverifieerd. Vooralsnog en dat is toch wel heel belangrijk om dat te doen. Ik heb de kamer ook gemeld schriftelijk dat ik opdracht heb gegeven om de zoektocht naar het rapport waar de melder naar verbaasd om dat te verbreden en ik heb week of drie geleden gevraagd. Dat is ook inmiddels gestart. Dus de zoektocht. Waar is is verbreed en verdiept versneld op alle manieren gaan we nu bekijken of dat rapport toch ergens in dit papier of digitale archieven te vinden is, is ook contact met australië, australië is inmiddels trouwens justitieel onderzoek opgestuurd naar de casus. Dus dat loopt en uiteraard zal ik de kamer informeren als als ik daar meer over weten.

[2:25:01] Het informatie beheer. Want de gerelateerd hieraan vroeg ik dacht koersdoel van hoe zit het nou met die met die informatie huishouding dat ook. Dat weet de kamer omdat zowel ik maar op mijn voorgangers camera eerder over hebben geinformeerd dat die informatie huishouding niet in voldoende mate op orde is voor defensie is wel volop bezig. We hebben defensie open op orde is een programma die nodig is om te zorgen dat die informatie huishouding wordt verbeterd. Want je ziet toch vaak. Dat is het is in zekere zin de backbone van de organisatie. Als we dat niet op orde hebben. Dan kunt u heel veel vragen hebben. Dan kan ik die niet goed beantwoorden en kan ik me niet goed verantwoorde. Dat is dus niet een niet onhoudbare situatie. Dus de informatie. Mathias harry moet beter dus ook de missie informatie moet bezig. Juist die is soms best ingewikkeld kunnen ons ook allemaal best wel iets bij voorstellen omdat missies soms zich onder moeilijke omstandigheden afspelen en dat moment niet op of mind is om te zorgen dat de dingen netjes worden vastgelegd, maar het moet wel en daar gaan wij gaan wij aan aan werken. We hebben een extra middelen voor vrij gemaakt in tweeduizend, drieëntwintig bijna twintig

[2:26:09] miljoen. Vanaf tweeduizend, drieëntwintig moet ik zeggen want het is structureel geld wat geïnvesteerd moet worden om dit voor elkaar te krijgen.

[2:26:21] Voorzitter, dan de oostflank. Daar werden ook wat vragen over gesteld.

[2:26:30] Tuurlijk. Het is misschien niet echt het debatten tussen het ziet er meer op hoofdtaak. Twee. Maar toch is het belangrijk om omdat we natuurlijk veel mensen al heel lang meer dan vijf jaar in litouwen hebben, maar inmiddels is ook actief zijn in andere landen aan de oostflank van het navo grondgebied en dat levert ook weer.

[2:26:54] Nou laat me zeggen. Het maakt het werk interessanter voor voor de militairen. Dus het is zeker niet onwelkom om dat te doen en ook belangrijk ook voor de voor de bondgenoten aan het oosten van van het navo grondgebied om te laten zien dat dat we zijn we zijn samen lid van het bondgenootschap speciaal specifiek over sloan.

[2:27:14] Voordat hij daar mee verder gaat. Een interruptie van heer hammelburg.

[2:27:18] Dankuwel. Voorzitter en dan kan de minister. Want ik had een vraag willen stellen. Die heb ik niet gesteld. Mijn eerste termijn. Ik ben weer terug. Misschien heb ik iets gemist dan als het overbodig is mijn excuses daarvoor plenair.

[2:27:30] We hebben het eerder ook in een briefing gehad met cbs over over de baltische staten die wel grote zorgen hebben over de continuïteit van de van de missie die we die we daar in gezamenlijkheid doen. Die is eindig en volgens mij hebben de baltische staten ook aangegeven. We willen eigenlijk wel doorgaan met die samenwerking ook op de middellange termijn. Dan weet ik dat we in dit kader van de discussie over samenwerken met andere europese landen en eu landen discussie gehad over samenwerking met de duitsers, met de belg met de noren, maar in het antwoord dat ik kreeg tijdens de briefing. Daar worden de baltische staten niet bij mij. Vraag aan de minister is om nog eens goed naar te kijken wat nou precies de behoefte is in de baltische staten. Gezien de dreiging ook ook na twintig, vierentwintig.

[2:28:15] De minister.

[2:28:17] Hammelburg heeft u gelijk want onze bijdrage is verlengd tot eind tweeduizend, vierentwintig. Dat is meer van de zekerheid die die er is. Maar in de tussentijd is natuurlijk wel veel gebeurd tussen hebben ook in navo verband vastgesteld op welke we hebben een nieuw strategisch concept. Dat wordt nu uitgewerkt door de navo doorzakken. Dat moet worden vertaald eigenlijk in regionale plannen en dat moet worden vertaald in welk land gaat wat eigenlijk doen dus in de tussentijd blijven we onze bijdrage leveren in in litouwen en zullen we aan de hand van de voorstellen van de navo kijken hoe we dat de beste manier kunnen invullen wat het meest voor de hand ligt voor nederland. Om te doen wat van ons gevraagd zal worden. Maar het ligt voor de hand dat als je ergens al lang actief bent in de samenwerking met duitsland overigens ook met andere bondgenoten, waaronder noorwegen, dat het dat die basis in ieder geval is dus zonder te zeggen dat we bespreken de verlenging. Pas als we bespreken. Het is belangrijk om hem te plaatsen in de context van die van de navo plannen. Maar de duitsers hebben natuurlijk al in mei van dit jaar aangegeven hoe zij denken ook hun bijdrage in litouwen meer substantie te geven en ook daarin zijn wij meegegaan hebben gezegd, hoeft niet de bedoeling ook niet nodig om nog meer militairen daar ter plekke te hebben. Maar je moet wel weten dat je de flexibiliteit hebt en de gereedheid hebt om als het nodig is snel op te schalen naar dat concert. Dat is eigenlijk omarmt. Wij hebben omarmd. Ook in de navo is de omarmd en ook de baltische staten die gegeven een geografische ligging natuurlijk grote zorgen hebben die hebben uiteindelijk gezegd dat is dat ze die ook weer naar begrijpen dat dat misschien de beste manier is ook vanuit militair perspectief om met die dreiging om.

[2:30:05] De heer hammelburg,

[2:30:06] Daarvoor zijn twee redenen dat ik die vraag. Stel de eerste is dat de afschrikking richting rusland ook eentje die we na twintig, vierentwintig nodig zullen hebben en de tweede is als je jarenlang gezamenlijk hebt geopereerd. Dan is het bijna vernietiging van je kennis kunde en kapitaal om niet nog meer vorm aan te geven op wat voor wijze dan ook. Dus mijn vervolgvraag aan de ministers dan ook hebben we enig zicht op welke termijn dat gesprek gaat worden gevoerd over samenwerking om het op basis van de strategische was.

[2:30:35] Ja maar daar zal ik de kamer ook wel weer over informeren op het moment dat er weer wat meer spreken over de navo.

[2:30:44] Tenzij je precies.

[2:30:46] Ja precies precies.

[2:30:48] Het loopt inderdaad voor een groot deel via de militaire lijn. We hebben de laatste allereerste intern gesprekken over gehad en we zullen ergens in het eerste kwartaal van volgend jaar komen er weer vervolgstappen. Maar de kamer wordt er gewoon over geïnformeerd heb ik volg mijn op.

[2:31:02] De minister gaat over naar slowakije.

[2:31:04] Slowakije precies de het eenheid. Dus denk ik dat belangrijk om te beginnen met te zeggen wij zijn heel duidelijk en heel eerlijk over geweest ook een beetje indachtig. Het debat wat we wat we zonet hadden dat wij graag mee wilde helpen in slowakije met onze eenheden ter versterking en bescherming en afschrikking van de dreiging die ze dagen ervaren. Maar we hebben ook steeds gezegd. Dat zal dat zal tijdelijk moeten zijn. Dus daar zijn we eerlijk over geweest tegen slowakije eerlijk over geweest tegen de navo en ook duitsland als een partner in dit verband. Dus we zeiden we kunnen snel handelen.

[2:31:47] Maar u moet wel verwachten dat we na zes maanden weer weggaan en dat heeft er mee te maken dat we ons eigen voorstellingsvermogen ook moeten waarborgen. Dus ik snap dat we misschien een zeker ongemak zit en er is een verzoek gekomen om te verlengen. We hebben ook nog wel echt naar gekeken. Maar we hebben moeten constateren dat wat we aan het begin zeiden dat dat ook de uitkomst was namelijk dat we inderdaad na zes maanden het materieel moesten terughalen vanwege de inzetbaarheid en operationele gered stelling wat we hebben gedaan en de slowaken begrijpen dat ook wel weer. We hebben gezegd nou we kunnen wel. We werken natuurlijk intensief samen met de duitsers ook met speciale eenheden en wij zullen een team van nederlandse militairen ongeveer manvrouw van vijftien, een team van vijftien nederlandse militairen bij het duitse systeem laten, zodat zij zich thuissysteem mee. De mensen dus er is nog een nederlandse voetprint in slowakije. Er is gewoon nog luchtverdediging via de duitse with it systemen daarmee helpen we in zekere zin ook bondgenoot duitsland die hebben ook een personeels schaarste waar ze mee moeten werken en overigens voor slowakije geldt dat ook de verenigde staten actief zijn met zoiets in slowakije. Dus ik denk toch alles afwegende dat heel goed is geweest dat we er zijn geweest. Juist in. Laten we zeggen het heetste moment van de dreiging zoals die ervaren werd, stonden we klaar. Gingen we er meteen naar toe is denk ik zeer gewaardeerd was. Denk ook belangrijk om te laten zien dat je dat kunt doen, maar ook aan het begin al gezegd we kunnen dit niet langer dan zes maanden.

[2:33:22] Mag ik dan namens de heer valstar vragen of dat voorstellingsvermogen

[2:33:27] van materiële of personeel uitwassen of van allebei en op welke termijn de bds eventueel weer ingezet zouden kunnen worden en of er vraag naar is.

[2:33:37] Dat met de laatste beginnen. Daar is eigenlijk altijd vragen. Het is best een schaarse capaciteit binnen de navo.

[2:33:43] Dus de vraag is er de reden was zowel van de personele als materiële gereedheid. Ze moeten ook af en toe even geupgraded worden, zal ik maar zeggen weer klaargestoomd worden voor de toekomst, maar valstar heeft met tevredenheid geconstateerd in de defensie nota dat we nog een het systeem in gebruik gaan nemen en dat betekent vooral dat we ook de mensen moeten opleiden, zodat we in de toekomst iets ruimer in dat jasje zitten maar gewoon binnen de navo blijft het voorlopig nog schaars capaciteit.

[2:34:13] En op zijn vraag wanneer de ptt en het weer inzetbaar zijn.

[2:34:17] Dat dat ergens volgend jaar is cbs eind volgend jaar zat.

[2:34:22] De minister verhoogde.

[2:34:23] Dank dan kom ik bij nog een specifiek punt rond litouwen hier boswijk is er niet. Maar hij vroeg omdat hij er was geweest geconstateerd had dat er wat en dat het soms wat krap is in de in in de behuizing, zowel van mensen als van van materieel. Ik ben er ook geweest en iedereen hier die er die er die dat gezien heeft, kan het ook constateren. De legers die overigens wel voldoet aan de navo normen. Maar hij is echt maximaal bezet. Dus we hebben afgesproken, zowel met framework nation duitsland als host nation litouwen dat dat echt moet worden uitgebreid. Er moet ook moet worden verbeterd. Er is een planning voor gemaakt. Dus dat gebeurt ook. Het gaat ook over logistieke ruimtes. Het gaat over de gebouwen voor voor mensen en voor hun middelen. Dus ook voor voertuigen had de heer boswijk het over. Overigens dat specifieke probleem wat er was voor de voertuigen nederlandse voertuigen. Dat is inmiddels opgelost. Dat was zijn vraag dus gelukkig is het vaak zo dat als je gewoon ter plekke iets constateert en dat wordt gemeld dat het dan wel kan worden opgelost. Maar natuurlijk echt uitbreiding van de mogelijkheden voor een legenda. Dat kost tijd want daar moeten we gewoon echt voor gebouwd worden. Maar die toezegging hebben we dus ze kunnen hier voorlopig mee uit de voeten. Maar het zit wel laten we zeggen helemaal vol.

[2:35:52] Voorzitter, ander onderwerp voor de eer van dijk, met name naar vroeg

[2:35:59] de burgerslachtoffers. Ik dacht dat heer hammelburg trouwens ook over had gesproken. Dus dat ik vind dat heel belangrijk en ik heb de kamer ook over geïnformeerd dat ze echt ja een soort morele verplichting eigenlijk hebben dus los van wat we moeten gewoon vanuit het perspectief van humanitair oorlogsrecht morele verplichting hebben om alles wat we kunnen doen om de risico´s op burgerslachtoffers te minimaliseren. En daarnaast zo transparant mogelijk moeten zijn als dan toch onverhoopt. Ondanks alle inzet die we aan de voorkant moet plegen om te voorkomen als er toch sprake zou zijn van burgerslachtoffers of van een vermoeden van burgerslachtoffers

[2:36:39] en dat doe je natuurlijk altijd in een in een ingewikkelde context waarbij we de operationele nationale veiligheid in de gaten moeten houden van van ons onze eigen mensen, ook voor onze onze partners en ik denk dat stappenplan. En zoals het kamerlid heeft gekregen, denk ik dat we er wel een nieuw cadeau voor neer hebben gezet voor voor hoe we erover denken hoe we daarnaar kunnen handelen en dat dat echt een stap voorwaarts is inderdaad is tot stand gekomen in overleg met verschillende

[2:37:16] belangen organisatie en ik heb de kamer toegezegd dat ik daar overblijf informeren.

[2:37:23] Een beetje het verlengde van het onderwerp commissie zorgdrager voegde van dijk naar de commissie is aan het werk

[2:37:30] doet het wil het werk natuurlijk goed en zorgvuldig doen. Ik heb geen indicatie van wanneer de commissie denkt het rapport te kunnen afronden. Ik kan niet, ik kan hier niet namens de commissie spreken. Ik kan geen antwoord geven op vragen over de planning.

[2:37:46] Van de minister zou nog ingaan op haar toezegging. Althans ik heb gevraagd naar haar toezegging over een burgerslachtoffer fonds, met name ook over haar.

[2:37:57] De minister.

[2:37:58] Wie ben ik niet vergeten en kom erop terug.

[2:38:01] Maar als u het goed goedvindt, wil ik eerst de vraag van heer fritsma beantwoorden over haar bh en de vergoeding, of althans de afspraken die we gemaakt hebben over wat wij gaan doen. Meneer fritz maar weet dat het vorige kabinet heeft gezegd ja, wij zijn als nederland niet aansprakelijk voor de gevolgen van de aanval. Die is uitgevoerd conform het humanitair oorlogsrecht. Maar er is wel gezegd we vinden wel dat we op basis van vrijwilligheid

[2:38:37] in collectieve zin iets willen doen voor de slachtoffers.

[2:38:44] Dus dat is precies wat er nu gebeurt.

[2:38:48] Even kijken. Ik had hier een ander antwoord overheerser

[2:38:53] excuses. Dat is precies wat er gebeurt en dan zegt hij fritsma. Ja maar dan wil ik wel zeker weten dat het niet kan gaan naar mensen die op de een of andere manier gelieerd zouden kunnen zijn aan annie s van isis.

[2:39:08] Dat is precies de reden dat die projecten worden uitgevoerd door gerenommeerde organisaties dus door european doorhem. Het zijn projecten die zij uitvoeren die ten goede komen aan de gemeenschap van haar vriendje. Dus je moet denken aan gewoon puinruimen herstel van het elektriciteitsnetwerk herstel van van bedrijvigheid zit. Het geld wordt collectief besteed niet individueel en komt dus ten goede aan het collectief en ik denk dat de beste garantie voor dat het geld goed besteed wordt, is in zee te gaan met organisaties die daar een zeer ervaren in zijn en zij hebben inderdaad allerlei mechanisme eigenlijk place om te zorgen dat de lokale gemeenschap daar ook bij betrokken is en daarvan profiteert.

[2:40:01] Er is een interruptie van de heer fritsma.

[2:40:04] Voorzitter verdergaan over dit punt gaat naar de gemeenschap. Volgens de minister mogen lezen

[2:40:12] dat er honderden bedrijfsruimte zijn geselecteerd die in aanmerking komen voor subsidie voor nederlands belastinggeld dus voorbeelden worden genoemd. Garages showrooms winkels.

[2:40:25] Ja die zijn wellicht tablet van de gemeenschap. Maar die die bedrijven zijn natuurlijk ook voor iemand.

[2:40:33] Het gaat om honderden bedrijven.

[2:40:35] Hoe word ik herhaal mijn vraag, want dit is gewoon een heel concreet punt de gemeenschap. Oké. Met deze bedrijven zijn wel veel mensen hoe wordt ervoor gezorgd dat dit geld niet in handen komt van isis. Want en isis zit zat vol met ss. Natuurlijk waren er onschuldige slachtoffers. Verschrikkelijke zijn ook heel veel onschuldige slachtoffers

[2:40:58] vermoord, maar het was niet alleen een plaats van slachtoffers. Het was ook een plaats van heel veel daders. Dat is ook in heel veel stukken beschreven. Dus de vraag is heel relevant op te stellen hoe gaat er voor gezorgd worden dat er geen cent naar terroristen gaat en hoe is dat in dit concrete geval van die honderden eigenaren van bedrijven

[2:41:21] gecheckt.

[2:41:22] De minister voor de afspraken die daarover gemaakt zijn is dat zijn dat een jedi zelf verantwoordelijk zijn voor het voor de wijze waarop zij ook de mensen selecteren, met wie.

[2:41:33] Wordt samengewerkt.

[2:41:36] Nee ik laat eerste minister antwoordde en dan bent u aan de beurt.

[2:41:40] Dat betekent dat ook als het gaat bijvoorbeeld over het herstel van bedrijfspanden. Dat gebeurt in samenspraak met de lokale autoriteiten en in samenwerking met de mensen en ook bedrijven die de twee organisaties die ik noemde daarvoor uitkiezen. Dus we hebben ons vertrouwen gesteld in de gerenommeerde organisaties die ruime kennis hebben die ervaring hebben met het werken in dit soort moeilijk gebied. Dus ik denk dat de fritz maar gewoon gelijk heeft als hij zegt dat het heel lastig is om na jaren na dato ook precies vaststellen of iemand wel of niet. Een band zouden kunnen hebben gehad op dat moment met heeft de totaal niet als doel. Sterker nog, het omgekeerde is het doel. Maar de wijze waarop daar vraagt weer fris naar de wijze waarop is aan deze organisaties te zeggen dat juist zij de beste kennis en ervaring hebben lokaal om dit op te lossen.

[2:42:41] Ik geef het woord aan heer fritsma.

[2:42:43] Ja. Het klinkt heel vaag heeft het kabinet uberhaupt de opdracht meegegeven richting deze organisaties. Als het i am om ervoor te zorgen dat wanneer bekend is dat er banden zijn met isis. Om dan gewoon geen belastinggeld uit te geven hoe hoe zijn hier afspraken over gemaakt. En nu moet ik maar aannemen dat het imf zijn best doet om ervoor te zorgen dat dat gebeurd. Maar ik heb geen hoe kan ik dat controleren? We zitten hier om het kabinet te controleren. Waar moet ik nu naar de gaan om te vragen wat ze doen en natuurlijk niet. Het kabinet moet mij toch vertellen hoe het. Oh. En dit controleert hoe hoe ik kan weten dat er geen nederlands belastinggeld naar nepterroristen gaat. Het is ik heb echt meer informatie nodig, want dit is veel te vaag voor ze.

[2:43:28] De minister naar de fritsma heeft waarschijnlijk de brief gelezen die het kabinet deze week heeft gestuurd aan de kamer en daar staat ook in dat de kamer op de hoogte wordt gehouden van de voortgang als de projecten zijn afgerond en de rapportages van beide organisaties eind reportage van beide organisaties door de kamer kunnen worden beoordeeld. En dan moeten frits. Maar maar kijken of dat in zijn ogen voldoende is.

[2:43:55] De minister volgt haar betoog.

[2:43:57] Dank, voorzitter.

[2:44:01] Ja de de vraag vragen van de heer van dijk over de de ex gratie aanbetaling, of beter gezegd, de suggestie van pax om een burgerslachtoffer fonds te starten, ook in nederland toezeggingen gedaan. Ik heb ook gestand gedaan maar kan zich wel voorstellen dat de kamer het helemaal gemist heeft. Maar die zit in de set feitelijke vragen nummer eenenzeventig, tweeënzeventig over de vaststelling van de begroting staten van het ministerie van defensie. Dus alle begrip als uw oog daar niet op was, was gevallen. Maar ik had die toezegging gedaan en ik denk ik heb daar toen ook al op gehint. Maar ik wilde het even zeker weten. Wij hebben in nederlandse systeem van een vrijwillige compensatie herders de executie betaling. Dat kan allerlei verschillende vormen aannemen en dat is ook goed, want daarmee kan dus maatwerk verrichting. Dus je kunt zeggen bekijken steeds heel nauwkeurig wat er eigenlijk is gebeurd. Wat was de wapen inzetten om de geleden schade. Wat als de context van het conflict en dan kies je voor een passende vorm van compensatie. En dat ze dus een vrijwillig compensatie ben. Het is zoals ik al zei, maatwerk en ik denk eigenlijk zeker nu ik er nog nog beter naar gekeken en heb gekeken naar waarom ze met het voorstel uberhaupt kwam. Ik denk dat ook voor de slachtoffers dit een betere route is dan dat je zegt we hebben een fonds en we passen een soort standaard toe voor die uitkering vanuit het fonds. Een fonds zou misschien nuttig zijn op het moment dat de financiering het probleem is. Maar dat is niet het probleem. Dus wij kunnen gewoon die vrijwillige compensatie financieren zonder dat we daar een fonds voor hoeven in te richten. Dus dat is mijn reactie die vent u terug in die in die stukken dat het niet nodig is om een apart burgerslachtoffer onze instemmen, zoals pax dat heeft voorgesteld dat wij in staat zijn om op basis van de methoden die we nu hanteren maatwerk te verlenen en dat de financiën niet het knelpunt daarin zijn.

[2:46:09] Ik dacht dat je tevreden was, maar niet vandaag.

[2:46:12] Ja, deed de minister die vertelt het goed maar met maatwerk heb je altijd het gevaar dat dat er dan niks gebeurd en dat is de tegenhanger van van het antwoord van de minister en en als ze dat toepassen op haar bh. Dan constateer ik dat er een collectieve regeling is gemaakt en geen persoonlijke vergoedingen zijn gekomen voor slachtoffers die wel degelijk zijn geraakt. Nauwelijks zijn ook

[2:46:40] intense documentaires over gemaakt. Daar word je niet blij van.

[2:46:46] Dus het gevaar van maatwerk is dat er niks gebeurd erkent de minister dat.

[2:46:50] Gaat ze het oplossen. De minister.

[2:46:54] Nee, ik zou dat toch niet een op een op die manier aan elkaar willen willen verbinden. Ik denk dat hangt. Bh is is weer ook weer een specifieke situatie met veel slachtoffers, maar we weten niet precies hoeveel dat ze een van de problemen van biza. Dat dat eigenlijk niet meer vast te stellen is wat ik net al zei hij over de inzet en de aan de ene kant en het effect aan de andere kant dat de keuze destijds gemaakt is juist met collectief te doen omdat het eigenlijk onmogelijk was om het individueel te doen. Dus ik denk dat het ook weer een hele uitzonderlijke een bijzondere situatie is geweest en dat er in zijn algemeenheid geldt dat daar waar het wel kan je natuurlijk en dat is denkbaar. Het stappenplannen opschieten aan de ene kant zo worden voorkomen als het dan toch gebeurt. Transparant zijn. En inderdaad ook steeds kijken of er een vrijwilliger compensatie

[2:47:59] per geval dus met maatwerk kan worden gegeven. Dat zou toch mijn voorkeurs route zijn. Maar nogmaals de kern van de zaak is eigenlijk is er een financieel knelpunt. Dat is niet het geval in een fonds is toch meestal een oplossing voor een financieel probleem en dat is niet wat er hier aan de hand is.

[2:48:16] Theo van dijk.

[2:48:17] Ja, voorzitter dan

[2:48:20] dan scheiden onze wegen. Hier moet je dan zeggen.

[2:48:25] Nee. Ja dan dan ga ik me beraden op een op een nieuw voorstel in de begroting is over twee weken. Dus ik zal de voorzitter vast wellicht gerust stellen dat dat er wat mij betreft ook geen twee minuten debat op dit punt hoeft te worden aangevraagd. Wat dacht je daarvan.

[2:48:39] Aangezien er dus nog andere debatten volgen.

[2:48:45] Er is de voorzitter zeer content dank hiervan maken. Geef ik het woord aan de minister en zij vervolgt haar.

[2:48:49] Ja zeker. En hoewel onze wegen zich dan op dit punt blijkbaar scheiden denk ik dat we toch wat dichter bij elkaar zitten als het gaat over de doelstellingen van het stappenplan en als het gaat over transparantie over over wat er gebeurt en ik denk dat vandaag ook heeft geconstateerd dat ik heb gezegd dat ik meer informatie zal vrijgeven over die luchtcampagne van oor en dat ik de kamer daar hoop in het eerste kwartaal van volgend jaar over te kunnen informeren. Hij refereerde aan. Vandaar dat ik dat noem.

[2:49:23] Voorzitter dan tot slot nog enkele losse punten.

[2:49:29] Hoezo. Die vroeg of ik ook kan zeggen over twee schietincidenten in irak. De meest recente schietincident. Dat was in augustus. Toen is tijdens wapenonderhoud in irak op locatie is een militair echt ernstig gewond geraakt. Er wordt natuurlijk onderzoek gedaan door de inspectie en inspectie veiligheid, defensie. Dat loopt nog. Ik denk dat we verwachten dat dat pas in het voorjaar zal worden afgerond en gelukkig maakte betrokkenen het naar omstandigheden goed bezig met een revalidatieproces in doorn werkt aan zijn herstel. Dus dat is

[2:50:17] in ieder geval een hele opluchting. Maar het onderzoek loopt nog naar dit bij dit schietincident andere schietincidenten was een ongecontroleerd schot in in irak, waar geen slachtoffers bij zijn gevallen en waar verder geen aanvullende maatregelen voor nodig

[2:50:35] dan de vier die dat was de vraag van de heer valstar.

[2:50:42] Ja dat is inderdaad nu echt wel veranderd. Dankzij laat me zeggen.

[2:50:47] Aanhoudende aandacht en wetgeving die eruit is voor gemoed in de tweede kamer. Inmiddels is het zogenaamde vriend maritimes korter is opgericht. Dat is er eigenlijk om de mariniers te ontlasten. Dus om de marine combat cruz te ontlasten en hoe het nu in de praktijk gaat is dat de raiders zich bij de kustwacht melden om een verzoek voor voor protection voor voor bescherming en dat de kustwacht kijkt. Wat de beste keuze is, kan het commercieel worden uitgevoerd die bescherming of kan dat niet. En als t wel kan dan is dat heel mooi maar dan moet dat hangt van het dreigingsbeeld en dat soort zaken af als dat kan dan betekent dat defensie kan worden ont last. Als dat niet kan, dan kunnen we meestal via die via die vriend wiens cordon helpen en alleen als dat niet kan dan kopen uit bij de bij de mariniers. Dus en in hoeverre het defensie ook in de mariniers ook echt ontlast. Ja dat hangt een hoge mate ook samen met hoeveel piraterij er eigenlijk is en dat fluctueert ook nogal dus dat is de situatie zoals die nu is. Voorzitter.

[2:52:03] Voordat u verder gaat dan zie ik aan de heuvel, zodat hij wil weten hoeveel

[2:52:08] wie kiest er inmiddels zijn ingezet en hoeveel private beveiligers daar voor in de plaats gekomen. Normaal gesproken.

[2:52:15] Ik was al bang dat u vragen stellen. Het is wel zo dat we in dit jaar voorjaar van dit jaar hebben gezien dat er waarschijnlijk een stijging is in het aantal subsidies. Maar dat kan dus heel goed samenhangen met het feit dat er ook meer dreiging is dus meer verzoeken zijn ingediend door de reders en als ze heel precies wil weten hoeveel commercieel en hoeveel defensie. Dan moet ik daarop terugkomen. Die informatie heb ik hier niet bij.

[2:52:38] Waar bent u dan met eer valstar eens dat dat ook weer een hogere druk op het korps mariniers te leggen, terwijl er ook de mogelijkheid om private beveiligers in te zetten en dat ligt dan de voorkeur zou moeten zijn. Een private beveiligers inzetten.

[2:52:49] Ja maar ik denk dat zeker. Kijk dat als dat kan dan gebeurt het ook en dat is denk ik. Het grote de grote verbetering ten opzichte van het verleden. Ik denk dat het ook verstandig is dat de kustwacht daar gewoon op basis van het kader wat ze daarvoor hebben een eerlijke en neutrale beoordeling aangeven waar het kan graag commercieel en waar het niet kan hebben. Ook aan defensie kant een oplossing, waardoor het nog toch net iets minder drukte op of de mariniers. Maar ik zal u. Ik wil met alle plezier nog even precieze cijfers hiervan.

[2:53:21] De videofoons. Daar gaat ie nog op terugkomen. De minister de meneer de minister vervolgt haar betoog.

[2:53:31] Voorzitter, volg mij ben ik eigenlijk wel zo n beetje door mijn antwoorden op de gestelde vragen.

[2:53:37] Dat is uitstekend steevast ook niet mee. Dus ga ik naar de linkerzijde. Dank u voor de beantwoording ga ik naar linkerzijde kijken of er behoefte is aan een tweede termijn. Dat is het geval, geef ik het woord aan de heer fritsma.

[2:53:49] Hoe zit het dan. Dank aan beide bewindspersonen vergeef antwoorden al

[2:53:55] zijn die wel beneden de maat. Voorzitter, het kabinet ging volgens of het debat ging volgens het kabinet voor wat betreft de evaluatie rond de mali missie over realistische doelstellingen over te hoge verwachtingen, maar het kabinet probeerde om de werkelijke pijnpunten heen te draaien. De pijnpunten namelijk dat de mali missie is verkocht op grond van ondeugdelijke argumenten dat moedwillig een te rooskleurig beeld van de situatie. Ter plaatse is geschetst dat moedwillig negatieve zaken zijn achtergehouden en dat de kamer de samenleving en medewerkers van defensie daarmee gewoon op het verkeerde been zijn gezet. Dat is de grote misstand die onvoldoende door het kabinet is geadresseerd, want met de opmerking dat de meeste bevindingen uit het evaluatierapport worden omarmd. Doe je dat pijnpunt? Echt geen recht.

[2:54:56] Dus dat is teleurstellend. Wat ook teleurstellend is, is het antwoord van de minister op het punt dat geen nederlands belastinggeld naar s in haar vriendje moet gaan. Ja. Een doorverwijzing naar het i en volstaat natuurlijk niet. Het kabinet kon ook niet eens aangeven of het om wel de boodschap is mech geven dat er opgelet moet worden dat er geen geld naar terroristen gaat. De minister zei dat voor de evaluatie, maar moeten afwachten en kijken of het voldoende is. Javier zit hier natuurlijk niet om de put te dempen nadat het kalf verdronken zijn. Dus dat dat is echt een absurd antwoord. Beide punten, zowel rond de mali evaluatie als we rond haar fietsen en lopen mij om hem twee minuten debat aan te vragen zodat ik hier een motie over in te dienen. Voorzitter, en dan kan ik.

[2:55:54] Staat genoteerd. De heer kuzu.

[2:55:56] Voorzitter, dankuwel

[2:55:59] evaluatie van de missies en dan vraag je je natuurlijk af wat hebben we geleerd van de afgelopen jaren en dit is niet de eerste keer dat een dergelijke commissiedebat hebben hebben. Het is een jaarlijks terugkerend ritueel en ik zat me te bedenken. In tweeduizend negen hebben het erover gehad hebben. Veel advies gehad daarvan was conclusie is bescheiden nooit nuchter. En stel nou realistische ambities in tweeduizend twintig, een intern rapport een intern onderzoek van het ministerie van buitenlandse zaken over koedoes in de periode tweeduizend elf, tweeduizend dertien te rooskleurig beeld en betrokkenen hebben druk ervaren om een positiever beeld neer te zetten. Tweeduizend, tweeëntwintig zien dit rapport missie in een missie. De nederlandse bijdrage aan de vn multidimensionale geintegreerde stabilisatie missie in mali. In tweeduizend veertien, tweeduizend negentien doelen beperkt behaalt geen duurzame resultaat en ik vraag me af of wanneer we over een jaar of twee jaar over drie jaar weer evalueren of de reactie van het kabinet opnieuw zal zijn. Ja, we werken aan verbeterpunten bij ontwerpen voor nieuwe missies nemen we deze inzichten mee.

[2:57:06] Ik hoop dat ze dat niet gaan doen.

[2:57:09] Ik dacht dat hij uit was.

[2:57:11] Volgens mij is dat een duidelijke boodschap. Maar volgens voorzitter, ik zou nog iets willen vragen aan de minister van defensie. Volgens mij of die hoofdtaak waar we het over hebben gehad tijdens het debat. Daar zijn ook interruptie de bordjes zo ver geweest. Ik heb aangegeven wat mij betreft zijn die drie kerntaken belangrijk, maar is het nou voor het voor de toekomst niet belangrijk om de schaarse capaciteit die we hebben in te zetten op de schaarse capaciteit waar de minister van defensie ook over sprak

[2:57:39] binnen de navo moet dat echt in te zetten op het inzetten

[2:57:43] van hoofdstuk één dankuwel.

[2:57:46] Er was onduidelijkheid. Dank, geef ik het woord aan mr. Hammelburg.

[2:57:50] Voor wie dankuwel. Voorzitter, voor wie een tweede termijn een beetje ingewikkeld is omdat ik de helft van de tijd in een ander debat zat. Maar ik heb gelukkig iemand die meekijkt in ieder geval heeft gecheckt welke vragen niet beantwoord zijn. Dus dat helpt enorm want we doen dit als kamerleden nooit. Alleen ik heb een vraag gesteld en volgens mij is ie dus niet beantwoord over continuïteit van missies en dan in het bijzonder ook naar aanleiding van de evaluatie minusma. De continuïteit van vn missies, hoe we ervoor zorgen dat die aansluitingen die continuïteit in rotatieschema is dat dat ook echt gaat verbeteren. Verder nog even concluderend ik zal de handelingen terug kijken en als er nog iets uit komt dan hebben gelukkig nog een begrotingsbehandeling en ik wilde ze zal danken voor de antwoorden en ons standpunt over en dat was toch een fundamentele discussie achter dit debat zojuist een heer kuzu gaf dat eigenlijk ook al aan

[2:58:50] kerntaak. Twee kerntaak één keer tac drie zorgt dat de dingen in balans zijn en dat we de lange adem niet vergeten en niet meegaan in de context van nu en het overzicht hebben ook op de dreigingen van de toekomst. Want anders hebben we straks weer een probleem op een ander punt hebben aan de linkerkant of aan de oostflank. Het dreiging en vergeten we de zuidflank om marshall te noemen en dat baart me zorgen.

[2:59:13] Dank u vriendelijk heer van dijk.

[2:59:17] Ja, voorzitter,

[2:59:21] als het gaat om burgerslachtoffers. Dan kom ik er nog op terug bij de begroting, evenals mali in afghanistan. Er is zo veel over gezegd. In de eerste termijn

[2:59:31] blijft over de v d is waar de heer valse erover begon. Ik vind het ook interessant om te weten hoeveel die vaak die zijn ingezet, zowel publiek als privaat

[2:59:42] en op welke manier wordt de kamer daar eigenlijk dan over geïnformeerd als vvd erop uitgaat, vraag ik me dan af gezien dat die aantallen niet direct paraat waren en worden ze eigenlijk ook ingezet bij het world food program. De graandeal die schepen die daar groot gevaar lopen, vroeg ik mij af. Wellicht kan de regering daar nog iets over zeggen.

[3:00:07] Kortstondig. Het voorzitterschap overdragen aan de heer kuzu.

[3:00:09] Het woord is aan de valstar.

[3:00:11] Bankvoorzitter. Het is met name op het onderzoekt de conclusies zijn helder en ik heb de minister de beide ministers ook vrij duidelijk horen zeggen dat zij de conclusies volledig overnemen en als dat geen juiste conclusie mijnerzijds is dan hoor ik dat graag nog een tweede termijn. Maar volgens mij heb ik dat goed gehoord en ik kan me ook voorstellen dat de pvv. De sp dat het fijn is om ook het gelijk af en toe aan je zijde te hebben natuurlijk. Er zijn een aantal zaken die veel beter konden. Maar ik denk dat het belangrijkste onderaan de streep. Dit soort rapportages dit soort evaluaties doen om ook daadwerkelijk controleren bij volgende missies. Ik doe dat in ieder geval. Ik hoop god. We hadden het net over het aivd advies van tweeduizend negen dat we dit dit soort adviezen. Dit soort lessen over tien jaar nog leren dan nog twee andere punten. Één punt is de evaluaties in de kleine missy bijdrage rapportage. Daar had ik gevraagd welke door wie en wanneer of dat ook in het vervolg in dat reportage rapportage zou kunnen worden opgenomen en het laatste punt over diezelfde reportage. Ik heb de ministers. De beide ministers gehoord. Klein is niet klein. Het heeft een grote impact. Iedere bijdrage die je doet als militair en ik zou willen voorstellen hebben reportage het jaarlijkse voortgangsrapportage kleine missy bijdrage. Dit is een missie bijdragen en geen kleine missy bijdrage. Dus ik zou toch willen voorstellen omdat kleiner te laten vervallen.

[3:01:45] Dankuwel meneer vastzat aan u werd de eervolle taak om voorzitter te zijn van dit commissiedebat.

[3:01:51] Dank u. Heer kuzu ga ik aan mijn rechterzijde kijken of er nuttig is het geval. Dan gaan we gelijk over de minister van buitenlandse zaken voor de beantwoording.

[3:01:59] Voor veel dank voor de opmerkingen en vragen in tweede termijn. Doe het even. Ik loop gewoon even de verschillende sprekers langs

[3:02:07] de minister van defensie zal de vraag doen die raken aan haar portefeuille die frits me had eigenlijk geen vragen meer. Maar louter complimenten aan het adres van het kabinet dat herkennen we ook uit eerste termijn. Dus dat wilde ik verder niets van commentaar voorzien. De heer kuzu had het over nuchter bescheiden realistisch en dat is volgens mij precies wat we ons voorstellen te doen bij toekomstige missies en ze zullen zeggen dat ik hoop dat dat ook echt de de afdronk is van dat debat dat realisme. Dat is nou juist wat de van defensie en ik zo pregnant naar voren willen brengen als als onze insteek voor voor ons ambtstermijn en we zijn er met zijn allebei dus laten we juist wel leren uit het verleden met elkaar. Wij voelen die oppassen niet forceren. De vraag van hammelburg. Die was natuurlijk begrepen als specifiek voor minister van defensie. Die zal zeker antwoorden. Hetzelfde geldt voor de vraag van de dijk daar waar het ging over de bescherming op de schepen en dat brengt me bij de valster die over op virtuele wijze virtuoze wijzen. De personele unie tussen hemzelf en de voorzitter vorm heeft gegeven, is een stijlfiguur die ik niet eerder op deze manier.

[3:03:27] Excuses ik de voorzitter legde van schrik zijn ipad op het knopje. Dus als u opnieuw een poging gaat wagen mag weer met complimenten beginnen.

[3:03:39] Hou de microfoon.

[3:03:41] Voor een compliment aan of valster of de voorzitter het dan onmiddellijk de technieken vergeeft. Dat is op zichzelf.

[3:03:49] Misschien wel veelzeggend. Maar ik probeerde dus uitdrukking te geven aan de waardering van die personele unie

[3:03:56] en de gehanteerde stijlfiguur. Ik zou daar nog

[3:04:02] nogmaals volg mij we de rest van defensie en ik hebben al heel expliciet aangeven hoezeer we het rapport juist ook overnemen en hij was mijn moeder niet de de verschillende gemaakt opmerkingen het eerste termijn herhalen. Ik zou in zijn richting

[3:04:19] nog willen zeggen dat we de bewoordingen zullen aanpassen. Daar waar dat gaat over kleine missies hebben we ook meer dan voldoende koninklijk gedaan zijn kant uit. In eerste termijn

[3:04:33] wat we doen is het is het monitoren en ook informatie over meenemen als we nog meer kunnen doen dan dan uiteraard heel graag. Maar ik zou wel willen aangeven. Echt van een heel ander kaliber,

[3:04:47] omdat het toch van het woord klein niet meer in de mond te nemen naar alle toezeggingen, maar het is toch van een van een andere complexiteit van een ander gewicht waarmee ik niets afdoen aan de geweldige inzet die soms een relatief klein aantal mensen daar ter plekke levert dat dat het is voor mijn kans in eerste termijn.

[3:05:09] Geef ik het woord aan de minister van defensie.

[3:05:12] Dank u. Voorzitter, ik zal ook even de sprekers langs lopen hier fritsma en de heer kuzu die herhalen opmerkingen uit de eerste termijn en ik sluit me aan bij wat hoekstra zegt dat die inteelt realisme dat dat voor ons echt al voordat we deze evaluatie hadden ons uitgangspunt is. Dat vinden wij ontzettend belangrijk. Daar zullen wij het echt aan aan toetsen en ik denk dat we ons allemaal moeten realiseren dat er inderdaad en ik moest daar gelijk in heeft dat dit niet de eerste keer is dat een dergelijke constatering is gedaan en we moeten die lessen echt willen leren jaar voor haar bea. Ik denk dat de heer, maar het staat u natuurlijk vrij om een punt te maken op een of andere manier. Ik denk dat de gedachten van mijn voorganger het vorige kabinet is geweest om juist een collectieve om collectief gebaar te maken om dat in te richten langs de lijn. Zoals ik het net heb geschetst door de organisaties ervoor te vragen voor de uitvoering, dus voor de besteding van het geld. Dat is de beste garantie die we kunnen geven aan de kamer zal in ieder geval na afloop de gelegenheid hebben om te beoordelen of dat naar hun smaak ook goed is gebeurd dan de opmerkingen van de heer kuzu en ook eigenlijk aangevuld door de hammelburg over de drie hoofdtaken. Ja, er is een capaciteit is schaars is in ieder geval beperkt en je moet daarin dus keuzes maken, maar we hebben wel drie hoofdtaken. Dat zijn drie grondwettelijke hoofdtaken en de keuzes die we maken bij uiteindelijk hier samen. Ik denk dat de keuze wordt desalniettemin niet geïsoleerd gemaakt. Dat doen we ook weer in die internationale context. Dat doen we door binnen de navo te werken aan de plannen voor de toekomst gegeven de dreiging die er is en gegeven de dreiging die we in de toekomst verwachten en die komt niet alleen van rusland. Die komt ook van rusland en dat doen we hetzelfde doen met vn context en hetzelfde doen we binnen de europese context en daarmee dienen we ook onze eigen veiligheid moesten denk ik steeds steeds overeind houden en het zoeken naar die balans en de herschikking bieder zo nu en dan zal zijn, betekent nu dat we inderdaad meer inzetten aan de oostflank van de navo. Dat heeft u gezien dat we straks in overleg met de andere bondgenoten invulling geven aan de plannen van de navo, maar dat we naar mijn overtuiging ook onze rol zullen blijven spelen in hoofdstuk twee

[3:07:47] de continuïteit van van de missies hij hammelburg gelijk die vragen blijven liggen in de eerste termijn. Ik denk dat hij bedoelt dat het verstandig is aan de voorkant. Als je begint aan missies ook door je oogharen te zien hoe je die continuïteit kunnen organiseren en meestal gebeurt dat inderdaad door afspraken te maken over rotaties te werken met een rotatieschema, soms met een land dat daar ook verantwoordelijk voor is om te zorgen dat die rotatieschema is ook gewoon netjes worden gevuld. We hebben dat zelf ook gezien, bijvoorbeeld in minusma met luchttransport waarbij met ons honderddertig actief zijn geweest en waar wij in een schema zaten zouden worden afgelost door een ander land. Maar soms kunnen de omstandigheden zich dus zo ontwikkelen dat dat andere land orea om zichzelf om hem moverende redenen en soms zijn het ook hele goede redenen niet kunnen voldoen aan de oorspronkelijk gemaakte afspraken en dat moet dus zowel de missie zelf als de landen die dat soort capaciteit hebben zich afvragen of er een andere oplossing voor is of dat je dan moet zeggen dan kunnen we die capaciteit is niet meer beschikbaar stellen. Wij hebben toen wij konden niet verlengen vanwege het was ook weer een schaarse capaciteit in onze eigen in onze eigen wij onze eigen middelen en de mensen dus daar is toen een leemte ontstaan in die missie en luchttransport. Dus ja het is een goed idee. En je moet het ook altijd doen. Maar het is wel eerlijkheid gebied zeggen dat het soms niet altijd zo kan worden gerealiseerd als het op.

[3:09:15] Hier staat een kleine.

[3:09:16] Verhelderende technische vragen, van heer hammelburg.

[3:09:20] Ik wreef hun oorspronkelijke vraag dan minister de begrijp ik weerbarstigheid van de realiteit speelt natuurlijk altijd een rol. Maar wij hebben als nederland nou eenmaal echt hele specifieke capaciteit die een aantal laat ik het zo zeggen. Westerse andere westerse krijgsmacht ook de anderen niet. Dus op het moment dat je begint aan een vn missie of een eu missie. Dan is het wel goed om van tevoren ook met gelijkgestemde landen of landen met gelijksoortige capaciteit voor de lange termijn. Zolang het mandaat lijkt te lopen verlopen die afspraken te maken en dat ook wat structurele bedden en ik weet niet in welke vorm. Maar misschien kan de minister er nog eens over nadenken hoe dat hoe dat versterkt kan worden. Want dat bleek ook wel duidelijk dat hij op evaluatie dat dat nog vaak te ad hoc is en dat is een probleem.

[3:10:02] Of tenminste over kunnen nadenken, de minister.

[3:10:05] Ik probeer zo veel mogelijk na te denken die toezegging doe ik graag. Maar ik geloof dat hammelburg ook uit mijn woorden opmaakt aan het voorbeeld dat ik gaf van de tweehonderd dertig, of beter gezegd luchttransport. Dat dat ook als je die afspraken hebt dat het geen honderd procent garantie er voorzitter dan de andere opmerkingen van de hammelburg had ik al behandeld. Leer van dijk heeft een aantal dingen aangekondigd voor de begrotingsbehandeling. Over twee weken zie ernaar uit. Hij was getriggerd wordt hervat er ook geinteresseerd geraakt in de s en de aantallen die heb ik hier in geval voor wat ik heb kunnen achterhalen. We hebben gezien in tweeduizend, tweeëntwintig dat die zeg maar dat het maritieme scrotum wat we dan inzetten dat we er drieëntwintig keer een beroep op gedaan en vanaf juni tweeduizend, tweeëntwintig commercieel vijfentwintig. Dus dat geeft iets van een orde van grootte voorzitter is wat ik op dit moment kon kon achterhalen.

[3:11:06] De het woord klein. Ik weet niet zo goed wat eigenlijk fout antwoord kleinere klein maar fijn. Best best mooi soms. Maar goed we zullen dat doen. We hebben in ieder geval genoteerd dat het dat de impact juist groot is en dat het belang ervan ook groot is, maar we gaan eens kijken hoe we daar het beste mee mee om kunnen gaan in onze reportage. Voorzitter, volgens mij heb ik alles behandeld, want de vraag die u stelde over wanneer die evaluatie volgt. Hij was mijn collega, mijn eerste mijnbouw.

[3:11:37] Die eenvandaag voor voorzitter, voor de geschiedschrijving is het wel belangrijk dat wij altijd kritisch zijn geweest over de inzet van particuliere beveiligers vanwege de zwaartekracht

[3:11:48] van de staat. Maar dat even terzijde. Ik had nog gevraagd of de minister weten of in hoeverre ook beveiliging is publieke dan beveiliging van schepen in in verband met de graandeal wordt ingezet. Heeft u dit kan me voorstellen dat u dat nu niet paraat heeft, maar ik vroeg me wel af.

[3:12:08] Ik laat een stilte vallen.

[3:12:10] Laten we voor de zekerheid omdat ik niet per ongeluk een verkeerd antwoord zou willen geven en zeggen dat ik daar nog terug moet komen dat het leven veilig moet stellen.

[3:12:17] Het klopt wat ik denk we zien elkaar nog op genoeg momenten. Dus de meester kan er veel plenair nog op terugkomen. En wat betreft de heuvels erover. Het opnemen in de rapportage van de kleine missies stelde hij specifiek de vraag welke missies nog geëvalueerd worden door wie ze geevolueerd worden en wanneer ze geëvacueerd worden. Want dat kon vast niet wijs worden uit de rapportage. Dus dat was de feedback die de heer valstar u meegaf. Maar de ambtenaren luistert ongetwijfeld ook mee. Daarmee is er bijna een eind gekomen aan dit.

[3:12:51] Debat.

[3:12:54] Want ik ga eerst toezeggingen nog aan u voorlezen, althans een enkele toezegging is gedaan aan de eer van dijk van schrik wakker. De toezeggingen aan de eer van dijk is dat voor eenendertig mei tweeduizend, drieëntwintig verschijnt de evaluatie van de vaccinatie uit afghanistan en voor één juli tweeduizend, drieëntwintig eind evaluatie van de nederlandse bijdrage aan resoluut support de kamer ontvangt hier zo snel mogelijk een kabinetsreactie op dat het geval is. Mooi. En dan is er nog een twee minuten debat aangevraagd door de heer fritsma.

[3:13:27] En dan sluit ik zelf nog af met de woorden dank voor de complimenten aan mijn adres. Maar ik moet bekennen dat ik liever aan die zijde zit, maar dit is wel dit is ook een beetje de gevolgen dat we hier met twintig partijen zitten en dat er veel mensen debatten zijn in debatten aan het voeren zijn in de andere zalen. Dus bij deze ook. Ik heb niet het idee dat mijn collega´s dan ook nog eens dit debat gaan zitten volgen. Maar ook de oproep om af en toe bij andere commissies voor te zitten waar we zelf geen onderdeel van kunnen zijn.

[3:13:54] Dank nogmaals, ik sluit deze vergadering.