Sociaal domein & bestuursakkoorden BES

[0:00:06] Bon tardi, good afternoon. Goedenavond, welkom bij dit commissiedebat koninkrijksrelaties. Welkom de kamerleden buiten moest hij liet buiten van d zesenzestig van groenlinks, mevrouw van den berg van het cda en mevrouw kamminga van de vvd naar mijn andere kans. De beide bewindspersonen van harte welkom bij dit commissiedebat. Ik stel ik heb een huishoudelijke mededeling. Ik weet niet of het een huishoudelijke mededeling is. Ik ben trouwens uw ondervoorzitter, mevrouw paulusma, voor het eerst vanavond deze taak mogen vervullen en ik heb een soort van huishoudelijke mededeling. Xl,

[0:00:45] Voorzitter voor de brief vaststellen,

[0:00:47] Die bedragen szw domein caribisch nederland toe te voegen aan de agenda en ik zie de commissie knikken.

[0:00:55] Mijn voorstel is om in de eerste termijn alle kamerleden aan het woord te laten en ieder vijf interrupties toe te kennen dat we dan een halfuur gaan schorsen. Dan kan er indien nodig gegeten worden

[0:01:08] of antwoorden bereid worden en daarna gaan we door met de tweede termijn. En dan vergeet ik bijna het belangrijkste. Ik heet iedereen welkom die meekijkt en vanaf de eilanden en dan wil ik graag beginnen

[0:01:22] is mevrouw buiten

[0:01:24] als eerste aan de beurt.

[0:01:26] Mevrouw white heeft net aan haar collega links gevraagd of ze als eerste starten vanwege een technisch dingetje. Wat ik voorzitter,

[0:01:35] Dan geef ik op uw verzoek mevrouw busje liked van groenlinks. Als eerste het woord gaat uw gang.

[0:01:41] Dankuwel. Voorzitter, mijn inbreng is vandaag mede namens de pvda

[0:01:46] gelijkwaardigheid usdm in debat over het caribische het heel vaak over dit thema.

[0:01:51] Eigenlijk zou het meer moeten gaan om het gebrek aan gelijkwaardigheid op dit thema. Want als we naar de wettelijke regelingen kijken die voor een menswaardig bestaan moeten zorgen zien wat in caribisch nederland nog fundamentele zaken ontbreken.

[0:02:03] Er is geen verhoging van het wettelijk minimumloon. De onderstand is niet gelijkwaardig aan de bijstand in europese nederland. Er is geen kind gebonden budget in caribisch, nederland en werknemersverzekeringen ontbreken nog

[0:02:13] de consumentenbond op bonaire overweegt zelfs een rechtszaak tegen de staat wordt niet opgelost en het vertrouwen in de overheid neemt af.

[0:02:21] Mijn eerste vraag is wat gaan de bewindslieden een concreet doen om ervoor te zorgen dat er zo snel mogelijk sprake is van gelijkwaardigheid.

[0:02:28] Goed om vandaag de minister voor armoedebeleid te spreken. Woorden in het coalitieakkoord zei ten opzichte van de vorige periode en verbetering. Er lijkt meer aandacht te zijn voor de armoedesituatie op de bes eilanden. Dit is wat ons betreft echter wel twaalf jaar te laat, helaas. Het gevolg is dat op de bes eilanden sprake is van een veel grotere ongelijkheid in europese nederland. N twee keer zo groot. Ook levert zo n veertig procent van de bevolking beneden en procent van ijkpunt sociaal minimum

[0:02:56] drie vragen daarover een die de minister vanuit de expertise in armoedebeleid op het beleid van de afgelopen twaalf jaar. Twee deelt de mening dat het beschamend is dat we al zo lang bezig zijn met een fatsoenlijk sociaal minimum voor de inwoners van de bes eilanden en drie groepen oordeelt zij in dit in het licht van van de grondwet en specifiek artikel over gelijkheid en artikel twintig over voldoende bestaanszekerheid.

[0:03:22] Voorzitter, dit is niet een thema waar vandaag voor het eerst over spreken. Al in tweeduizend zestien werd in de eerste kamer een motie van mijn partijgenoot ganzevoort aangenomen waarin werd gesteld dat er snel een fatsoenlijk sociaal minimum moest worden ingesteld. Sindsdien hebben beide kamers vrijwel kamerbreed herhaaldelijk gevraagd vaart te maken met de realistisch sociaal minimum tot op de dag van vandaag de inwoners daar nog steeds op. Helaas

[0:03:46] de volgende vraag. Pijn.

[0:03:48] Graag zou ik een uitgebreide reactie van beide bewindspersonen willen over hoe dit zo ver heeft kunnen komen en wat zij gaan doen om nu snel een sociaal minimum vast te stellen

[0:03:58] daarover gesproken. Tijdens de begrotingsbehandeling van koninkrijksrelaties heeft staatssecretaris toegezegd dat er vanaf tweeduizend, vierentwintig een sociaal minimum komt voor de bes eilanden in de brief van de minister leesbaar echter dat het om tweeduizendvijfentwintig gaat. We zouden graag duidelijkheid hierover te willen en hopen natuurlijk dat de toezeggingen van de staatssecretaris nog steeds staart sonja kan heel veel uitmaken voor de mensen om wie het gaat

[0:04:21] de ontmoet op de bes eilanden komt, zowel door te lage lonen en uitkeringen als door te hoge kosten voor het levensonderhoud aan beide kanten moet dus iets gebeurde. Ik mis op dit punt heldere doelwit en een tijdpad over hoe de kosten effectief omlaag gebracht kunnen worden. Daarover twee vragen met hoeveel procent de kosten voor het levensonderhoud omlaag kunnen de bewindspersonen daarin betekenen

[0:04:43] en specifiek over welke middelen en instrumenten worden ingezet, zodat de kosten ook effectief omlaag gaan. Een hoop hoeven hopelijk niet elke keer achteraf te handelen. Op dit punt.

[0:04:53] Voorzitter, één van de problemen. Wat ons betreft is dat de verantwoordelijkheid versnipperd is tussen de verschillende ministeries. Ik ben ook heel blij dat vandaag ook de minister erbij zit samen met onze staatsssecretaris omdat ik ook juist hier een punt over wilt maken voor een deal ligt het thema bij deze bewindspersonen. Maar voor bijvoorbeeld energie en wonen ligt dat weer bij andere ministers. Dit is problematisch omdat wij als kamer hier steeds op aparte momenten over moeten spreken, maar het is vooral voor de inwoners en de bestuurders op de bes eilanden ingewikkeld om het op deze manier onvoldoende duidelijkheid wordt verstrekt. Graag hoorde ik in deze van de staatssecretaris hoe zij als coördinerend bewindspersoon. Dit kan verbeteren

[0:05:31] dan voorzitter, nederland is direct verantwoordelijk voor de bes eilanden. Toch wil ik vandaag de situatie op aruba curaçao en sint maarten de eilanden niet onbesproken laten, want ook daar is sprake van grote armoede ons als groenlinks grote zorgen. Wat kon de minister doen om te helpen bij de armoede op de kast eiland en ik wil in dit verband graag wijzen op artikel drieënveertig uit het statuut, en ik, citeer elke landen draagt zorg voor de verwezenlijking van de fundamentele menselijke rechten en vrijheden, de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van het bestuur. Twee, het waarborgen van deze rechten en vrijheden, rechtszekerheid en deugdelijkheid van bestuur is aangelegenheid.

[0:06:08] Als we het hebben over fundamentele rechten, dan hoort daarbij ook een menswaardige vorm van bestaanszekerheid. Hoe kan hoe kunnen de bewindspersonen dit waarborgen voor iedereen in ons koninkrijk graag een reactie daarop. Ik zie uit naar de beantwoording dankuwel.

[0:06:25] Dankuwel. Mevrouw bush league zijn ook heel keurig binnen de tijd. Ik hoop dat u een trend zet. Dan geef ik het woord, mevrouw kamminga, u wilde graag nog een interruptie stellen.

[0:06:37] Ik zat nog te puzzelen. Ik was een beetje verrast omdat we hier een debat over de beste maar eens kwam uit de kast langs en als het dan toch langskomt voor bush charlie dat vaker horen zeggen een oproep aan de minister en uiteraard heel erg benieuwd wat het minister op is en iedere keer onder verwijzing naar het statuut artikel en tegelijkertijd zijn de landen zelf ook onderdeel van het koninkrijk omdat ze in eerste instantie ligt die verantwoordelijkheid ook bij de landen zelf kijkt mevrouw bush lutan naar de activiteiten die landen zelf ondernemen om hun economieën te versterken en te zorgen dat er meer is hij daar tevreden over zijn met mij. En net als de vvd vindt dat die landen zelf als eerste aan hun lot staan om daar wat meer energie in te steken die handschoen op te pakken.

[0:07:18] U, voorzitter geen draait meerdere malen over de kast veranderd nu specifiek over bestaanszekerheid gingen toch weer hiernaartoe wilde halen

[0:07:25] als het gaat om waar de primaire inzet moet zijn als ik kijk naar de geschiedenis van nederland. En hoever zijn omgegaan met delen van ons koninkrijk vind ik het wel belangrijk dat daarin verantwoordelijkheid genomen. Dus ik zie de armoede die op dit moment op de eilanden zoveel kost als de bes eilanden aanwezig is als onderdeel van die gedeelde geschiedenis waar je toch wel verantwoordelijkheid genomen moet worden zonder af te doen aan wat ook op de eilanden iets moet gebeuren. Maar ik zou graag willen weten wat er nog meer gedaan kan worden omdat om die positie te versterken.

[0:07:54] Ik zie mevrouw kamminga nog wat frons en ik vermoed dat zij nog een interruptie wil stellen.

[0:07:59] Een vervolgvraag, want het is natuurlijk wel heel makkelijk antwoord. Want ik ben prima dat we daar ook nog een reactie van de minister op krijgen of eventueel de staatsssecretaris, maar tegelijkertijd vind ik het zelf wel wat makkelijk om te stellen van gedeelde verantwoordelijkheid. Dus het is een nederlands probleem daarmee. Ik zou ook wel nieuwsgierig zijn van hoe mevrouw bush charlie reflecteert op de stappen die de landen zelf doen als ze dat voldoende vindt.

[0:08:24] Ik vind vooral dat er vanuit europees nederland op dit moment meer gedaan moet worden en dat daarmee dus wel samengewerkt moet worden met de eilanden. Maar wat mij betreft wordt er nog te weinig vanuit europees nederland gedaan en vandaar ook de focus daarop voor mijn kont.

[0:08:38] Dan heeft u ook nog een interruptie van mevrouw van den berg. Gaat uw gang.

[0:08:42] Voorzitter van de antwoorden van mevrouw shirley die ja die wil ik toch even wat verder op ingaan. Ook omdat bijvoorbeeld eerder hierover hebben gehad over de kogel en alle hervormingen. Wil je een bepaalde zeg ik sociaal economische structuur versterkt. Dan moet je ook de bereidheid hebben als land om bepaalde maatregelen te nemen. Daar zou ik graag nog even reflectie op willen horen, want ik zeg altijd tekst to tango,

[0:09:15] Dankuwel. Voorzitter, goed dat dit punt ook wordt aangehaald. Want ik vind niet dat wij vanuit nederland steun moeten geven, met zulke strenge voorwaarden als bijvoorbeeld destijds met corona is geweest. Juist tot laat voor mij niet zien dat er sprake is van gelijkwaardigheid. Er wordt geld geboden en steun gewoonte onder strenge voorwaarden. Wat ons betreft zouden zou de basis gelijkwaardigheid moeten zijn en daarin de samenwerking worden opgezet. En jij tekst toe tengoo, maar op het moment dat structureel en historisch gezien een van de partners is achtergesteld. Dan vind ik dat de ander daarin meer verantwoordelijkheid moet nemen.

[0:09:51] Ik zie dat dit aanleiding geeft tot een volgende interactie. Ik geef mevrouw.

[0:09:55] Van den bergh. Het woord. Voorzitter, in tien ook wel in één klap alle schulden die er waren weggevaagd. Dus men begon met een hele nieuwe schone lei. Ik heb een andere debatten, ook al gezegd ik ben best bereid om bijvoorbeeld een stukje kwijt te schelden, vond het de lening die nu uitstaat. Maar nogmaals, dan verwacht ik dat aan de andere kant ook bewogen wordt en dat er dus ook zichtbaar stappen worden genomen bestaan zou toch nog graag even een reactie op willen horen.

[0:10:29] Dankuwel. Voorzitter, ik vind dit soort vragen veelzeggend over de manier waarop vanuit europees nederland naar onze landgenoten wordt gekeken, want ik heb zojuist in mijn bijdrage gezegd dat het ons niet eens lukt vanuit europees nederland onder het bestaansminimum te garanderen in tweeduizend zestien het college van de rechten van de mens gezegd dat op de eilanden mensenrechten worden geschonden. Dus ik vind het heel belangrijk om zeker ook zelf in onze eigen spiegel te blijven kijken en die problemen op te pakken en dat zoveel mogelijk doen in samenwerking. Dus ik ben het niet helemaal eens met wat hier wordt gesteld over wat er wel of niet op vanuit eilanden.

[0:11:02] Nu zie ik een vermenging van de bes eilanden. De gastlanden naar de bes eilanden en ook niet voor niks. De minister van voor armoede hier vandaag aanwezig hebben. Absoluut een hele andere verantwoordelijkheid dan dat de kast landen zeggen we zitten samen in een koning

[0:11:24] is mevrouw ik het wel met het cda eens. Dat wil je daar dus ook sociaal economische structuurversterking

[0:11:34] dat niet alleen kan als wij er alleen maar geld in stoppen omdat je dan ook bereid moet zijn om in je eigen land aan te passen, zoals we dat in nederland. Maar in de jaren negentig heel pijnlijk hebben gedaan met arbeidsongeschiktheid en een paar jaar geleden vond niet iedereen leuk, maar ook bijvoorbeeld de pensioenleeftijd verhoogd omdat we met zijn allen steeds ouder worden. Dus ook. Wij moeten regelmatig maatregelen nemen waar niet iedereen vond. Dat vind ik nou mythes. Leuk dat dat gebeurt in het parlement.

[0:12:08] Wat is de vraag. Voorzitter?

[0:12:10] Ik ben heel benieuwd. Voorzitter, hoe hierna gekeken wordt of de prins en de bereidheid. Er is it takes to to go. Dat je van dat van ons mag geen investering verwachten magie samenwerking verwachten en magie steun verwachten, maar aan de andere kant moet er dan ook de bereidheid zijn om concrete maatregelen te nemen die niet altijd even leuk zijn.

[0:12:34] Dan ga ik toch heel even ingrijpen op mijn verzoek aan de commissie is om de interrupties iets bondiger

[0:12:39] te doen en mijn verwoesten lied gaat over haar eigen antwoorden. Dus ik geef je de gelegenheid om hierop te reageren. Maar dat is aan u. Maar ik verzoekt de commissie om de introducties bondig te houden.

[0:12:51] Heel want volgens mij is deze houding die ik nu ervaar vanuit cda ook precies het probleem wordt gedaan alsof er geen bereidheid is vanuit de eilanden om zelf ook aan de slag te gaan. Maar waar ik op wijs is dat als we kijken naar de historische ongelijkheid dat we daar oog voor moet hebben en daarmee als europese nederland extra verantwoordelijkheid moeten nemen en ik vind dat dat niet in voldoende mate wordt gedaan en daar kunnen we van mening verschillen. Maar als wij dus niet eens mensenrechten kunnen garanderen. Dan vind ik dat we zeker als eerste in ons eigen spiegel moeten kijken dan overzees.

[0:13:25] Ik zie dat dit nog steeds aanleiding geeft voor een vraag. Dan zit u op de vierde. U heeft er vijf. Ik verzoek u het kort en bondig te doen.

[0:13:33] Voorzitter, alleen als wij mensenrechten moeten garanderen. Dat is net het punt, mevrouw kamminga ook aangaf. De landen zijn autonome moeten dat in eerste instantie zelf doen en daar wil ik graag even heel concreet antwoord op.

[0:13:49] Mevrouw blithely,

[0:13:52] Hebben we het nu over de kast of the best. Je hebt toch de kast.

[0:13:56] Mijn punt over mensenrechten en het rapport van de mensenrechten ging over de bus.

[0:14:04] Ik heb het idee dat mevrouw wouter een vraag heeft of woordvoering wilt u graag een vraag stellen?

[0:14:10] Worden. Voorzitter, want ik merk dat dat die twee door elkaar heen worden gebruikt en ik kreeg er ook voor we aan dat we vaststellen dat we dit debat primair over het sociaal domein

[0:14:23] en ook over de bestuursakkoord van caribisch nederland willen willen houden. Alles wat colega natuurlijk je links van mij zegt ik deel die zorgen. Maar ik wil wel proberen aan te moedigen dat we dat hervormingsagenda debat waarin het met name over curaçao, aruba en sint maarten gaan dat we dus een aantal van deze punten die ze benoemt ook wel daar reserveert want zometeen gebruik waar onze tijd voor de verschillende zaken.

[0:14:49] De rol van deze bewindspersonen naar bonaire en saba en sint eustatius substantieel anders en dat is de enige opmerking eigenlijk voorstellen die ik wil maken dat we ervoor waken dat we het inderdaad niet door elkaar gegooid wordt. Het verwarrend en dan voel ik me uitgenodigd om wat te gaan zeggen en dat doe ik juist niet want we hebben een debat over de hervormingsagenda en deze punten met betrekking tot artikel drieënveertig van het statuut daarbij bijvoorbeeld in dat soort zaken heel nadrukkelijk aangevraagd. Dus dat is toch even niet naar de naar de colega links maar naar u voorzitter.

[0:15:21] Dat laatste was een punt van orde. Dat beaam. Ik ik hoop dat de commissie dat ook omarmd en dan krijgt, mevrouw waar ze nu het woord voor haar woordvoering en u heeft vijf minuten.

[0:15:32] Hartelijk dank. Voorzitter. En wat fijn dat we u voor volgens mij voor het eerst in ons in ons midden hebben.

[0:15:38] Het is avond maar middag en dus die graaf te noemen en goedenavond natuurlijk voor mensen hier maar montage te doen voor de mensen die nu wel live mee kunnen kijken

[0:15:50] en fijn dat we dit debat ook met beide bewindspersonen hebben en laat ik hem daar met positief nieuws beginnen. Er is namelijk inderdaad een recente brief van de minister die aankondigt dat er vanaf één januari aan de inkomstenkant flink wat bijkomt voor bonaire saba en sint eustatius.

[0:16:06] Het tweede goede nieuws is dat er op de kop in egypte

[0:16:10] een koninkrijk delegatie is met me eindelijk een next gen generaal generatie caribische jongeren die zich stevig inzetten voor de uitdagingen van de kleine eilanden in ons koninkrijk

[0:16:23] en ondanks deze positieve ontwikkelingen zijn natuurlijk ook inderdaad ontzettend veel zorgen. Op bonaire wordt het contract met bon lab stopgezet bancaire dienstverlening op station is beneden peil en saba protesteert vreedzaam over de dienstverlening van seth jcn.

[0:16:39] De onderlinge bestuurlijke verhoudingen lijken te verbeteren, maar toch vraag ik aan beide bewindspersonen hier of het net zoals in nederland die tijd is voor een onderzoek naar het vertrouwen van burgers in caribisch nederland over het beleid dat wij hier vanuit den haag maken.

[0:16:54] Er is ongemak en onrechtvaardigheid en daarom roep ik vooral de staatssecretaris. Deze staatssecretaris deze minister op om de gevoelens van teleurstelling die er sinds twintig, tien echt nog zijn nog verder om te buigen naar een gevoel van wederzijds begrip, respect en waardering

[0:17:12] feeling of die landing wou fischer ving de sense of gabby en identity is. Het is essentieel

[0:17:19] om te bouwen aan een sterk caribisch en ook een sterk europese nederland.

[0:17:25] Een. Voorzitter, eerst mijn vragen over het sociale domein voor de minister.

[0:17:29] Want dat is bijzonder dat hij een gitaar hier bij deze commissie hebben. Want ondanks de inzet van het kabinet concluderen we helaas dat het gevoerde beleid van twintig, achtentwintig, twintig en uberhaupt sinds tien, tien de armoede niet heeft doen verminderen. Het is zelfs toegenomen, concludeert de minister in haar brief

[0:17:48] kenmerkend voor caribisch. Nederland is een hoge participatiegraad op de arbeidsmarkt, maar toch verkeerd. Een groot deel van de bevolking in armoede. Het zijn werkende armoede arme. Daarom vraagt de minister of ze de conclusie deelt dat het gevoerde beleid niet effectief genoeg is geweest en of het ze het met me eens is dat het eindpunt achterhaald is

[0:18:09] en dat we lef moeten tonen. Zoals ik vorige keer betoogde mensen blijven te lang in armoede, omdat de maatregelen aan de kostenkant niet snel genoeg werken en dan wordt er nog geen normering sociaal minimum is, zoals in nederland.

[0:18:24] Welke meetbare target stelt de minister om armoede op caribisch nederland daadwerkelijk te verminderen. Zoals u voorstelt. In haar laatste brief wil de minister dit in vijf of tien jaar halveren zoals we ook in nederland als norm stellen en wil de minister, net als in nederland ook de kinderarmoede in vier jaar halveren

[0:18:42] en zo ja. Wat zijn dan de concrete beleidsdoelstellingen en indikatoren voor caribisch nederland, zodat wij dit vanuit de kamer ook

[0:18:50] actief kunnen monitoren en de verwachtingen nieuw verhelder worden.

[0:18:54] Voorzitter, ik ben enorm blij met de eensgezindheid van de kamer, met als oproep het onderzoek voor een normeren sociaal onderzoek minimum naar voren te halen en voor september tweeduizend, drieëntwintig af te ronden.

[0:19:05] Daarom wil ik graag weten hoe de minister mijn motie gaat uitvoeren, noch ze kan toezeggen dat ik de kamer in het eerste kwartaal van volgend jaar wordt geïnformeerd over de voortgang kan de minister in de brief daarom misschien ook alvast de mogelijke beleid scenario s in beeld brengen in aanloop naar de resultaten van het onderzoek en is de minister bereid om misschien zelfs dat door een sociaal minimum vanaf één januari tweeduizend, vierentwintig in plaats van tweeduizendvijfentwintig toe te passen.

[0:19:32] Voorzitter, heb ik een aantal vragen voor de staatssecretaris over de bestuursakkoord. Ik ben benieuwd naar de reflectie van de staatssecretarissen over de functie van deze akkoorden zijn blijvende beleidsinstrumenten die ze zal inzetten en wat betekenen deze akkoorden voor burgers op bonaire steegje en zebra. Voorzitter, in de bestuursakkoord staan concrete acties op het gebied van toerisme en economische ontwikkeling, en dat is een grote uitdaging vanwege de kleinschaligheid van de eilanden.

[0:19:56] Vandaar mijn volgende vragen aan de staatssecretaris kansen toezeggen om na de ijslandse raadsverkiezingen met de openbare leren lichamen en k concrete meerjarenplannen te maken om economische veerkracht en diversificatie te concretiseren en verder te verbeteren

[0:20:12] en voorzitter, daarnaast hebben de kamer van koophandel van alle zestien eilanden recentelijk tijdens een gezamenlijke vergadering besloten meer samen te werken en de handel en de tijd tussen de eilanden te bevorderen.

[0:20:24] Welke rol ziet de staatssecretaris voor het rijk. Om dit te faciliteren

[0:20:28] is het lopende onderzoek onder vliegverkeer tussen de eilanden en hun openbaar vervoer verplichting te maken inmiddels afgerond en zijn de resultaten beschikbaar.

[0:20:37] Voorzitter, tot slot vooral om mee te geven dat d zesenzestig weet het caribische mensen trots zijn

[0:20:44] en willen dat hun eiland floreert onze fractie gelooft in de economische potentie van caribisch nederland. Wij gaan uit van kansen die commitment en investeringen vragen en zoals ik tijdens het begrotingsdebat ook al aangaf. Het gaat om een goede dosis lef bankvoorzitter.

[0:21:02] Dank u wel, mevrouw. Wij zijn mevrouw van den berg het woord geven voor haar bijdrage.

[0:21:07] Dankuwel. Voorzitter, voorzitter, dank aan de minister voor armoede voor de brief van veertien oktober uitgebreide rapport voor de nu met de besluiten van januari.

[0:21:18] Maar ik ben ook heel benieuwd wat de concrete stappen voor de komende jaren zullen zijn. Dus ik sluit graag aan bij de vragen van mevrouw buiten op dat gebied.

[0:21:28] Mooi om te lezen dat op basis van mijn motie nu n gewerkt wordt aan een ww uitkering en ik zou ook graag weten wat het tijdspad daarvan is. Voorzitter kinderen opvangen op basis van de motie van meneer zedig is daar nu onderzoek gedaan wat de kosten zijn van het innen van de vier procent eigen bijdrage ten opzichte van de opbrengsten van die vier procent blijkt uit de brief van sociale zaken dat daadwerkelijk een wat mij betreft een marginaal verschil is. En nu ben ik er niet op uit. Voorzitter, om extra geld te vragen, maar ik heb begrepen dat er een geoormerkt bedrag van één miljoen euro bedoeld is voor arbeidsbemiddeling op de eilanden en nu weet iedereen een goede kinderopvang dat bevordert ook de arbeidsbemiddeling. Er is daar ook geen kindgebonden budget. Dus ik zou de minister willen vragen is er een mogelijkheid dat de oormerk wordt verbreed en dat we dan gratis kinderopvang op de eilanden zouden kunnen.

[0:22:37] Voorzitter, mevrouw buiten gaf het aan mevrouw shirley. Ik ook naast aan de ene kant verhoging van het minimumloon en de uitkeringen is aan de andere kant die verlaging van kosten gewoon erg belangrijk en die weg is heel belangrijk om juist die sociale economische structuur te versterken

[0:22:57] en zelfs te kunnen verbouwen. Nu lees ik alleen dat er bij sint eustatius is gesproken over de overlast, maar ik zie geen concreet plan niets over ezels, voorzitter van mij niks over andere eilanden, terwijl juist de dieren overlast ook een nogmaals een probleem is om de landbouw te ontwikkelen, maar er zijn ook andere wijze om kosten te verlagen, zoals het water, internet en duurzame energie.

[0:23:26] We hebben toch een beetje de indruk dat het ministerie van sociale zaken bijzonder actief is op het verhogen van uitkeringen en het minimumloon, maar dat niet met hetzelfde enthousiasme andere ministeries bezig zijn daar een paar vragen over. Klopt het dat de prijs van zonnepanelen omdat er nu al een paar jaar geen besluit is genomen gestegen van zesendertig, tweeënvijftig miljoen euro, omdat er nog geen concreet besluit is

[0:23:54] blijkbaar nu er iets van twintig miljoen daarvan beschikbaar is en dat dat niet gaat naar de web op bonaire maar dat dat een stichting in den haag had ontvangen om dat op te pakken. Voorzitter, het zijn dingen die ik uit het veld meekrijgt. Misschien klopt het niet maar ik zou graag duidelijkheid over hebben, want ik vind het heel belangrijk dat er met de lokale bevolking wordt gewerkt. Voorzitter, ik wil toch even een bon lab noemen. We hebben vanmorgen een brief over gekregen en namens simons heb ik een verzoek gestuurd naar de rivier. Om het morgenochtend te agenderen bij de procedurevergadering van vws en dat ook schriftelijk overleg over te voeren, want het cda wil best accepteren dat er een effectieve manier zijn om dingen in te richten, maar we zijn zeker niet overtuigd dat een lab de oplossing is voor voor bonnaire

[0:24:53] voorzitter, recente overstromingen hebben laten zien dat kennis kunde en onderhoud met betrekking tot water is vertrokken.

[0:25:01] Rijke mensen hebben blijkbaar gebouwd in gebieden in de uiterwaarden zouden noemen. De lokale bevolking in de binnenstad zit met allerlei schade omdat er geen voldoende onderhoud is gepleegd bij de bouw van muren bij wat wij zouden zeggen je grote legale et cetera.

[0:25:19] Er staat nu volop onder water.

[0:25:21] We hebben vorig jaar limburg ellende gehad in nederland en ik vroeg me af wat de staatssecretarissen wat er gaat gebeuren om de bevolking bus te helpen, maar vooral ook om de kennis en kunde weer terug te brengen in dat kader. Voorzitter, de eilanden hebben geen waterschapsbank moeten lenen op de kapitaalmarkt en is daar niet is daar een oplossing voor te vinden.

[0:25:49] Voorzitter, zie ik in problemen. Kom dan heb ik in ieder geval nog een vraag nu even goed dat de bestuursakkoord zijn met concrete afspraken voor de bes eilanden. Maar ik ben heel benieuwd hoe die afspraken worden gemonitord en hoeren tussentijds wordt aangepast. Dankjewel. Voorzitter.

[0:26:11] Dank u, mevrouw van den berg. Heeft u keurig gedaan binnen de gestelde tijd voor complimenten. Ik geef het woord aan mevrouw kamminga van de vvd.

[0:26:20] Dankuwel. Voorzitter en het is een discussie die al langer loopt en ik ben altijd een beetje dan mijn plicht zegt die weten dat van mij dat ik altijd een beetje puzzel van of ik blij moet zijn met dit debat of juist niet. Het gaat niet over het onderwerp, maar eigenlijk vind ik dat wij als commissie niet geslaagd zijn in ons doel, want ik had mijzelf in ieder geval als doel gesteld dat binnen mijn fractie voortdurend aan zou geven dat zeker waar het de best betreft dat een integraal onderdeel is van alle beleid vanuit de ministeries. Dus hoewel ik het heel fijn vinden dat ook de minister aan is gesloten vind ik het ook wel een zou het eigenlijk vind ik het jammer dat we dat dus in dit separaat debat moeten voeren, want het zou wat mij betreft integraal onderdeel zijn van de discussies die ook in die commissie voert. Maar dat gezegd hebbende, stel ik zeer op prijs. De uitgebreide brief en die we hebben ontvangen. Want nogmaals dit onderwerp is niet voor niks praat geagendeerd hebben het vaak over en het is ook een belangrijk probleem, want het is natuurlijk toch schijnend dat ondanks dat mijn vrouw buiten refereerde al nadat de arbeidsparticipatie hoog is dat er nog steeds sprake is van armoede, armoede natuurlijk altijd een groot probleem. Maar als je nog aan het werk bent en dat is niet dat er onvoldoende oplevert om van rond te komen. Dan vind ik wel dat we kritischer moeten kijken. Daar stappen in moeten zetten. Ik ben er dus blij met deze brief. Ik ben blij met eerdere toezeggingen gedaan om toch de termijn iets naar voren te halen, zoals we die discussie niet opnieuw te doen wat ik zie daar refereerde. Ik denk dat het mijn buurvrouw was aan dat als ik er naar kijk wat ze gedaan heeft ik toch nog steeds heel veel minimumloon omhoog uitkering omhoog subsidie aan de inkomstenkant dan subsidie. Subsidie. Nultarief

[0:27:57] allemaal zaken die wij vanuit de weduwe ook kunnen steunen. Wat ik dan toch nog een beetje mis is van wat gaan we doen aan die kostenkant daar veel intenties. Maar dat zijn mevrouw buitenfonds. Maar hoe effectief zijn die zaken doen in bad voor perspectief geeft dat nu hebben we zeggen dat mij al jaren. Ik zeg niet dat er niets in het kabinet daar niet aan werkt en tegelijkertijd is het omdat het niet gaat werken want dan moeten we een keer dat gesprek hebben of is het omdat we niet de juiste maatregelen hebben of is er meer nodig. Dus dat vind ik toch wel zou ik graag een reflectie van de staatssecretarissen had

[0:28:31] komen.

[0:28:34] Hetzelfde geldt voor wat doen we nu aan de ikzeg het ook vaker om die economische potentieel te verbreden om meer banen te genereren die wellicht wel met verdien vermogen opleveren om rond te kunnen komen. We zitten te kijken naar hoe kunnen we het minimumloon verhogen hun kant is en tegelijkertijd moeten we ook realistisch zijn. Zij zitten in de context van de andere eilanden.

[0:28:58] We moeten ook voorkomen mijns inziens dat als wij van werkgevers op de eilanden onder het minimumloon

[0:29:03] heel snel heel hoog te doen dat wellicht juist helemaal niet concurrerend maken in de economieën die daar zijn dus ik zie wel dat dilemma en ik ben nieuwsgierig naar een reflectie daarop van de bewindspersonen van hoe vinden we de juiste balans en ik vond ik zou zelf willen voorkomen dat we op hun deur daar alle bedrijvigheid wegconcurreren en vervolgens alleen nog maar afhankelijk zijn van

[0:29:24] de uitkeringen.

[0:29:26] Dan kan je nog even van wat we daaraan kunnen doen dan de gesprekken die we hebben gevoerd met vertegenwoordigers van de eilanden die gaan dan toch nog vaak over die kleine dingen met daarnet.

[0:29:35] Dus laat ik kleine dingen. Maar eigenlijk zijn ze niet blij zijn groot. Het gaat om goed internet bank toegang tot een bank al dat soort zaken verbindingen mevrouw noemden het. Oh. Oh. Ik denk dat

[0:29:47] dat zou ik zo helpen om het verdien vermogen te vergroten. Dingen makkelijker te maken. Ook het vertrouwen terug te brengen en ook de onderlinge relaties te versterken. Dus ik zou toch wel. We hebben het er eerder over gehad. Maar ik vind ook dat we teveel in de taskforce werkgroepen variant te blijven. Dus ik zou toch ook nog wel.

[0:30:06] We willen kijken of we daar niet wat grotere stappen wat meer effect op kunnen zetten. Want ik denk uiteindelijk dat dat hen ook verder gaat helpen om ook gewoon zelf het verdienen vermogen te vergroten.

[0:30:16] Dan

[0:30:17] zal ik nog te kijken naar een belangrijke partners zijn werkgevers en zeker als we naar de truck het akkoord van kralendijk over gesloten. Ik vroeg me af of of een van de personen wellicht nog een toelichting op kunnen geven hoe die gesprekken gaan en hoe zij ernaar kijken bij de kamer van koophandel onlangs langs gehad en een aantal andere vertegenwoordigers en die geven we gaan de dingen goed, maar we hebben wel zorgen om verdere stappen te zetten. Juist weer. Want ik al zijn omdat de concurrentie is ook belangrijk in een vestigingsklimaat blijft ook belangrijk. Dus ook graag een reflectie op

[0:30:50] een bestuursakkoord. Ik heb dezelfde vragen als mevrouw buiten had dus ook geen tijd zal ik dat dan niet verder herhalen,

[0:30:57] maar wel nieuwsgierig hoe we dat gaan morgen. Ik vind het op zich wel een mooi instrument. Want volgens mij is het wel goed om te hebben om met elkaar scherp hebben. Waar zitten we op in wat zijn de prioriteiten. Maar hoe zorgen we dan ook met elkaar de gewenste stappen maken.

[0:31:14] Dank u wel, mevrouw kamminga. Volgens mij heeft ze een interruptie van mevrouw buiten.

[0:31:18] Ja, mevrouw was nog even aan het afvragen of ze de vraag zou stellen over het laatste wat er werd gezegd over iets wat eerder gezegd maakt. Het eerste doen en misschien ook nog wel een tweede kamminga zijn natuurlijk. Voorzitter, dat er meer banen zouden komen. Ik heb vooral begrepen dat werkloosheid zeker voor caribische begrippen relatief laag zijn mensen mensen werken wel mensen hebben meerdere banen. Het lijkt erop dat met name authentieke banner rianne of sabana of sociale niet verder komen en met name de lage inkomens groepen vertegenwoordigen

[0:31:55] de baan in die categorie hebben

[0:31:57] die door kunnen groeien. Dus ik zou het niet met me eens dat er met name moet worden gekeken naar betere banen en door scholingsmogelijkheden om wat dat betreft dat die schrijnende situatie van onderscheid tussen de betere banen vanuit europees nederlanders versus caribische nederlanders om dat af te nemen

[0:32:15] toen afnemen. Voorzitter,

[0:32:18] dank u wel, mevrouw voor uw vraag helemaal eens. En dat was ook onderdeel van mijn betoog op. Dat meen ik

[0:32:28] dat juiste. We moeten gaan investeren om beter betaalde banen te creëren. Dat is natuurlijk een opleidingskamp en daar zag ik allemaal in de brief ook wel aanzetten toe om scholingsmogelijkheden. Maar dan blijft nog wel hoe zorg je dan ook dat als je mensen omschool dat die banen er ook zijn waar ze aan het werk kunnen wat beter betaalt en dat was voor mij ook de achtergrond van de vragen die ik had over sneller internet. Want dat is niet alleen voor dagelijks functioneren tegenwoordig essentieel, maar ook essentieel om bedrijven te laten investeren om daar naar toe te brengen of wellicht ook zelf vanuit het beste grassroots ondernemingen of kansen te grijpen of te creëren. Om wat beter betaalde baan te krijgen. Dus ik zie ik zie dat eens. En tegelijkertijd denk ik ook dat het goed is en dat daarom ben ik wel nieuwsgierig hoe de sociale partners en ook de werkgevers naar aanleiding van het akkoord van kadijk. Je zult heel veel banen hebben in het toerisme. Dat blijkt volgens mij moeten we daar ook en we moeten de economie verbreden, maar ook banen als toerisme moeten we nog blijven houden en ook daar kan je natuurlijk wel stappen doen. Maar hoe maak je het aantrekkelijker. Hoe maak je dat dan beter zonder ook meteen de concurrentieslag te verliezen met de eilanden in de omgeving.

[0:33:37] Mijn vrouw toch ook niet.

[0:33:40] Die tweede vraag over die bestuursakkoord en er wordt veel gezegd dat bestuursakkoord of de andere interventie natuurlijk naar sint eustatius waarin de democratie natuurlijk deels is weggenomen in tweeduizend achttien dat dat een vorm is van toezicht dat we teveel toezicht is en dat het zelfs nog een andere term wordt gebruikt, namelijk die ongelijkheid eigenlijk bevestigen en zelfs van een neo koloniale tendens wordt beschuldigd. Dus als de colega toezicht bestuursakkoord zouden kunnen blijven en misschien wel permanent mechanisme moeten zijn. Hoe zie ze ziet ze dat ook. En hoe zorg je ervoor dat het dus niet een eenzijdig toezichthoudend instrument is, maar iets wat gezamenlijk wordt vormgegeven en vooral daar ben ik benieuwd naar de van de staatssecretaris om het vooral in te zetten waarin mensen ze zichzelf kunnen herkennen en ook kunnen volgen en op die manier ook den haag dichterbij de eilanden te brengen.

[0:34:40] De vraag is vooral heel lang dus ook aan u. Het verzoek om iets bondiger te zijn en volgens mij stelt u een vraag aan de staatssecretarissen. Dat is wellicht voor de tweede termijn en dan is de andere vragen aan mevrouw kamminga.

[0:34:51] Kijk ik ben met mevrouw ze eens dat volg mij zou ieder akkoord wat je als overheid sluitend ten dienste staan aan iets te bereiken voor je burgers en een concrete resultaten en niet als akkoord op zichzelf omdat je het zelf zo leuk vindt om akkoorden met elkaar te gaan sluiten moet volg mij altijd ten dienste staan van stappen wil zetten. Dus volg mijn geld had zou ik zeggen dan voor voor europese nederland maar ook voor caribisch nederland en ik zie deze bestuursakkoord ook niet. Maar zo heb ik ze nooit geinterpreteerd als een dictaat. Ik vond het juist een goede stap dat je met elkaar in gesprek gehad van wat er nodig is, want we hebben natuurlijk vaak over gelijkwaardigheid gehad. Ik denk dat dat ook dat er verschillen zitten tussen europese nederland en de context. Anders is en caribisch nederland. Ik denk dat je juist dus een separaat akkoord met elkaar. Kijk. Waar zijn we nou hetzelfde zou jou niet moeten differentiëren. Maar waar moeten we ook ruimte zijn of misschien juist van het europese nederland wordt extra te komen om stappen te kunnen maken die gewenst stappen. Dus ik zie deze bestuursakkoord niets als als een dictator. Ik zie het als een samenwerking. Ik weet niet of dit. Het is wat we moeten blijven houden. Maar ik vind het niet verkeerd om met elkaar de prioriteiten helder te hebben, zodat je daar ook de focus op hebben en je weet als je met elkaar afspreken dat je daar ook een separaat plan voor hebt en dat wij ook vanuit de kamer op kunnen toetsen kunnen kijken van hoe hebben we de stap gezet. Die wilde zetten

[0:36:11] ze vervolgvraag, mevrouw

[0:36:13] die opmerking. Ik ben blij dat dat college kamminga vooral bevestigt dat als een gelijkwaardig instrument moet worden ingezet en dat die ook tastbaar en te volgen moet zijn voor burgers en dat wil ik vooral vasthouden als we inderdaad de staatssecretarissen mijn vragen beantwoord die ik al eerder had gesteld.

[0:36:33] Dan heet ik u van harte welkom, mevrouw simons van bij een. En dan nodig ik u uit voor uw bijdrage.

[0:36:38] Dankuwel. Voorzitter, doe bijdrage vandaag mede namens de partij voor de dieren en ik zal meteen in huis vallen met de deur in huis vallen. Want vandaag verschenen in het nrc een opiniestuk van een waarin zij opnieuw aandacht vragen voor het belang van het vaststellen van een sociaal minimum in schrijnende armoede op bonaire steegje en saba, een oproep die al twaalf jaar lang noodzakelijk is, noodzakelijk blijft omdat nederland ondanks de gelijkwaardige status op papier beleid voert dat ongelijkheid tussen de eilanden en europese nederland in stand houdt en dat is niet pas sinds twaalf jaar.

[0:37:09] Dat gaat over vierhonderd jaar structurele maatschappelijke economische, politieke en culturele ongelijkwaardigheid. Het gaat over een systeem dat werd ingericht om inwoners van de eilanden eeuwenlang te onmenselijke en mishandelen en over de manier waarop die eeuwen nog altijd hun sporen nalaten, want ook het feit dat er geen wettelijk minimum loon staat of dat de minimum uitkeringen bij lange na niet aansluiten op de hoge kosten van levensonderhoud. Ook dat is een erfenis van ons koloniale verleden en voor de duidelijkheid. Voorzitter, het gaat hier niet om miljoenen.

[0:37:38] Mensen.

[0:37:39] Bij elkaar genomen is de bevolking van deze eilanden niet groter dan heemstede

[0:37:44] ermelo nunspeet. En toch staan we al decennia lang totdat die inwoners dubbel zo hard moeten werken om te overleven dat ze minstens twee of drie banen nodig hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. Ik vind dat voorzitter schandalig. Nederland kiest er bewust voor om de uitkering en het wettelijk minimumloon voor de eilanden onder het sociaal minimum vast te stellen,

[0:38:03] want nederland vond die reële kosten van levensonderhoud te hoog om leidend te laten zijn voor het vaststellen van het sociaal minimum en dus zouden de lasten na tien, tien eerst worden verlaagd alvorens het kabinet op basis van de voorgenomen lastenverlaging een ijkpunt zou bepalen als richtpunt voor het sociaal minimum voorzitter, die lasten zijn niet verlaagd. Integendeel, de kosten van levensonderhoud rijzen de pan uit het eindpunt waar het kabinet aan vasthoudt is dus helaas niets meer dan gebakken lucht.

[0:38:32] We vragen

[0:38:33] minister schouten is of zij durft te erkennen dat het op zijn zachtst gezegd absurd is om op basis daarvan beleid te maken. Zeker waar het gaat over bestaanszekerheid en durft hij te erkennen dat processen die vanaf het begin af aan al niet gebaseerd waren op gelijkwaardigheid. Later in dat proces ook niet opeens tot gelijkwaardigheid kunnen leiden. Het vorige kabinet rechtvaardigde deze strategie op uw vermeende noodzakelijkheid om een bepaalde arbeids prikkel te houden

[0:38:58] en ik heb de vorige staatssecretaris hoop ik goed uitgelegd

[0:39:03] dat in de context van ons koloniale verleden

[0:39:07] het opzettelijk laag houden van minimumlonen en uitkeringen zodat mensen gaan werken. Niets anders is dan racistisch houdt deze minister vast aan deze argumentatie. Want zoja, dan vraag ik me af hoe het kabinet nog durft te spreken van gelijkwaardigheid tussen de verschillende delen van ons koninkrijk, en ik hoopte een staatssecretarissen tijdens de begrotingen had toegezegd dat het vaststellen van het sociaal minimum twintig, vierentwintig zal gebeuren aan de hand van daadwerkelijke levenskosten. Maar nu begrijp ik dat minister schouten schrijft dat zij er doelbewust voor kiest om te blijven werken met tien eerdere ijkpunt. Wat mij betreft uit de lucht gegrepen is gebaseerd op een realiteit die niet bestaat en dat baart hem grote zorgen. Dus mijn vraag is hoe zit het nou precies. Hoe zorgt de minister ervoor dat elk departement echt aan de slag gaat en blijft met het verlagen van de levenskosten. De voetnoot van ind bij het bestuursakkoord van bommel roept namelijk de nodige zorgen op met betrekking tot duurzame ondersteuning en betrokkenheid van het departement bij de eilanden en ik ben natuurlijk ook benieuwd hoe we gaan varen met het gratis maken van de kinderopvang op de eilanden

[0:40:10] en dan natuurbescherming en klimaatadaptatie.

[0:40:13] Het zijn beleidsterreinen waarbij de eilanden zijn achtergesteld, ondergeschoven onvoldoende ondersteunt en gefaciliteerd in het ontwikkelen en uitvoeren van klimaatbeleid en of het onderzoek dat uberhaupt nodig is om daartoe te komen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de eilanden geen partij zijn bij het parijs akkoord of dat ze voor subsidies vanuit de e u afhankelijk zijn van nederland en worden beoordeeld als het rijke land dat nederland is hoe zit het precies. Hoe zit het kabinet haar eigen rol hierin. En hoe kan nederland de eilanden beter ondersteunen in deze grote opgave. Wat vindt de staatsecretaris van het organiseren van een koningrijks klimaattop, bijvoorbeeld als onderdeel van een bredere koninkrijk conferenties, zoals hier al eerder is voorgesteld door mevrouw buiten en mijzelf en tot slot, in maart stelde de partij voor de dieren schriftelijke vragen over het kunstmatige strand van yogho, duif en beecher soort op bonaire en het zand zou ernstige gevolgen kunnen hebben voor de koraalriffen en het kabinet heeft destijds genoegen genomen met de toezegging dat het een soort een keermuur zou bouwen. Maar die bleek van begin af aan al niet hoog genoeg. Voorzitter en naar de heftige overstromingen van vorige week is gebleken dat het zand inderdaad schade heeft toegebracht aan de o zo belangrijke koraalriffen van bonaire en ik ben mijn vraag aan de staatssecretarissen is of zij bereid is om het vissoort in ieder geval een boete op te leggen en te laten betalen voor de ontstane schade. Tot zover dank u. Voorzitter,

[0:41:38] Dank u wel, mevrouw simons. En dan eet ik ook van harte welkom. Mijn heer ceder van de christenunie.

[0:41:43] Gaat uw gang.

[0:41:46] U, voorzitter, goedenavond, alle goede middag voor zij die vanaf de eilanden meekijken lijkt het soms wel eens vergeten, maar ons land is groter dan alleen het europese deel. Aan de andere kant van de oceaan liggen er nog drie prachtige eilanden waar de mens net zo veel nederlanders zijn als u en ik

[0:42:01] ik moet zeggen dat ik verbaasd was toen ik als kamerlid nieuw in deze subcommissie kwam en zag hoe grote verschillen in regelingen waren

[0:42:09] en vooral de rechtvaardiging erachter. Ik blij dat het

[0:42:13] met behulp van de van de tijd van kamerleden hier maar ook bijvoorbeeld de ombudsman en andere partijen die het verschil aan het licht brachten en ook de structurele armoede ook een gezicht gaven dat dat tij is gekeerd, want we maken inderdaad stappen en daar ben ik blij om.

[0:42:29] Toch lijkt er nog altijd een structurele ongelijkheid te zijn tussen caribische nederlanders en europese nederlanders op sociaal economisch gebied en het rijk heeft

[0:42:38] de plicht gelijkwaardig te behandelen. Ik zeg met nadruk gelijkwaardig, niet gelijk omdat er ook verschillen zijn tussen caribisch en europese nederland. Het verschil in context is helaas te vaak gebruikt om ongelijkwaardig, om ongelijkwaardigheid regelingen te rechtvaardigen. Gelukkig zie ik daar een kentering zie bijvoorbeeld de keus om heel lang caribische nederlanders geen ww uitkering ter beschikking te stellen. Ik ben heel blij dat de minister de belofte heeft gedaan dat dit deze kabinetsperiode nog geregeld wordt. Ik wil de minister vragen om in haast mee te maken met waarmaken van deze belofte en ons periodiek op de hoogte houden van de voortgang hiervan kan zijn dat toezeggen.

[0:43:13] Voorzitter, ik heb over de gratis kinderopvang tijdens de begroting koninkrijksrelaties al een motie ingediend ik een aantal partijen die hebben het daarover is groot draagvlak denk ik. Ik had ook begrepen dat dit verder bij de sd begroting moesten oppakken. Voorzitter, als ze dit vandaag al kunnen regelen voor een grote meerderheid. Dan denk ik dat we dat ook moeten doen hoor. Graag de minister en haar reactie daarop.

[0:43:36] Het is goed om te zien dat de minister het minimumloon fors gaat verhogen. Dit is noodzakelijk voor het bereiken van een fatsoenlijke levensstandaard. Voor alle caribische nederlanders hoort het sociaal minimum hiermee nog niet bereikt en ik begrijp dat er meer rekening houden met de draagkracht van de werkgevers. Tegelijkertijd betekent dat er nederlandse burgers langer dan nodig in armoede mogelijk blijven leven. Zou t denkbaar zijn om bijvoorbeeld een tijdelijke loonkostensubsidie inzetten voor werkgevers in caribisch. Nederland is de minister bereid dit te verkennen. Ik denk wel dat we hiermee twee knelpunten aanpakken. Ik heb ook een vraag bij de hoogte van de bedragen van het eindpunt zoals die in een voortgangsrapportage staan. Als ik dit vergelijkt met de hoogte van de bijstandsuitkeringen in europese nederland en de punt eerder gemaakt zie ik dat deze met inachtneming van de wisselkoers zeer vergelijkbaar zijn of zelfs hoger uitvallen voor europese nederlanders in caribisch nederland dat het net ook de kosten voor levensonderhoud en energie, et cetera vaak hoger liggen en er zijn ook vaak veel minder andere voorzieningen waar minimaal gebruik van kunnen maken als ze graag rekening willen houden met de andere context van caribisch. Nederland zouden in dit geval misschien wel moeten betekenen dat het sociaal minimum gelijk normaal hoger zou moeten liggen in europese nederland. Gelukkig bij tazi van het vaststellen van het sociaal minimum ook besloten dat wij daar ook het nieuwe fantasie van de best gaan meenemen. Zowel de

[0:44:57] minister vragen om daarop te willen reflecteren. Hoe werden de afgelopen tien vijftien jaar mee zijn omgegaan en of ze inderdaad zien dat de rechtvaardiging van toen misschien ook achterwege gelaten hadden moeten worden. Voorzitter, vraagt aanzien van de uitvoeringskosten door de veel kleinere schaal tegen de uitvoeringskosten. Vaak staan niet op tegen de baten van een vastgestelde eigen bijdrage. Voorbeeld is kinderen op. Maar zo zijn er nog meer. In dit licht vraag ik aan de minister heeft hij bij andere maatregelen die ze voorstel, zoals de verhuurders, subsidie of de toeslagen voor woonlasten in de onderstand een afweging gemaakt tussen de specificiteit van het beleid en de extra uitvoeringskosten die dit met zich meedragen voor. Tot slot. Ik ben blij dat gesprek plaatsvindt of zal gaan plaatsvinden over het taco overdracht van de bijzondere onderstand aan de openbare lichamen om zo het lokale armoe moeten beleid te versterken en beter inzicht te krijgen in de hersenen moeten proberen problematiek daar ook een motie wordt ingediend. Destijds ook helpt dit wellicht om niet gebruik van bestaande regelingen. Zoals kind plaats subsidie tegen te gaan, kunnen we hier op korte termijn resultaten van verwachten en uiteraard ben ik het met de minister eens. Dat komt continuïteit van dienstverlening hierbij niet in het geding mag komen, maar ik hoop niet dat dit een belemmering voor deze taak over de wet gaat zijn, is hier niet ook een actieve rol voor de ser unit szw weggelegd om de openbare lichaam in staat stellen de bijzondere ons land uit kunnen voeren. Tot zover.

[0:46:17] Dankuwel meneer ceder en dank aan alle commissieleden voor een inbreng in de eerste termijn. Dan stel ik voor om een halfuur te schorsen voor de mensen die nog moeten eten voor de bewindspersonen om een reactie te geven en dan zien wij elkaar om kwart over zeven weer terug in deze commissie zal dan schorsing de vergadering

[1:20:13] goede middag. Een goede avond voor de mensen hier. Ik open dit commissiedebat.

[1:20:19] Aan de orde is de eerste termijn van het kabinet en ik geef u graag staatssecretaris van huffelen als eerste het woord.

[1:20:27] U heeft wederom vijf interrupties zet ze zorgvuldig in zou ik zeggen. En dan geef ik een vrouw van haar flat wordt.

[1:20:35] Dankuwel. Voorzitter en won betalen die kudde en natuurlijk. Goedenavond. Voor de mensen hier in nederland ontzettend fijn dat het dit keer gelukt is om ons debat op een tijdstip dat het voor beide kanten van de oceaan goed te volgen is althans op een tijdstip dat de meeste mensen ook nog wakker zijn en dat is ook heel erg fijn want dan kunnen we ook met elkaar niet alleen discussiëren, maar ook goed kijken naar welke onderwerpen worden besproken, en ik ben ontzettend blij om hier vandaag samen met mijn collega minister schouten te zitten en te spreken over een onderwerp waar al vaker over hebben gesproken, over bestaanszekerheid over armoede problematiek,

[1:21:14] en ik moet u ook zeggen dat ik ontzettend trots ben en heeft er in beheerste bijdrage al eerder dingen over gezegd dat deze minister zo ontzettend veel werk heeft gedaan

[1:21:25] om te zorgen dat er dat de kosten van levensonderhoud dat armoede, thematiek en om over het inkomen dat er ontzettend veel over gedaan is en veel voor gerealiseerd is. En natuurlijk gaat hij er meer over vertellen. Maar ik ben heel blij om te zien dat dit kabinet en met name deze minister ongelooflijk veel werk op dat gebied heeft

[1:21:47] alle onderwerpen die vandaag bespreken gaan mij enorm aan het hart en het is zeker zo dat we het steeds hebben over die vraagstukken over gelijkwaardigheid. Ik kom er straks ook onder meer in in die in de diepte op terug dat het hebben over samenwerking dat het ontzettend belangrijk is en dat is eigenlijk wat dit kabinet waar het kabinet heel erg voor gekozen heeft om te zorgen dat we die gelijkwaardigheid ook invullen, want het is van belang dat ze niet alleen maar zorgen dat alle voorzieningen die hier in nederland zijn in europese nederland zijn dat die ook gelden voor de eilanden van caribisch nederland. Maar dat we zorgen dat dat ook voor alle soorten en beleidsterreinen geld en daar hebben we dat principe van een compleet orkest alleen voor afgesproken wat eigenlijk betekent. Alles moet gelijkwaardig zijn. Behalve als er een uitzondering nodig is die en dat zij die er ook al ook ertoe kan leiden dat om dingen zeg maar dat er meer geld geregeld wordt voor bepaalde voorzieningen in caribisch nederland dan bijvoorbeeld in europese nederland, maar vooral zorgen dat dat ook voor elkaar is en dat komt daar hebben we ook aangevuld met een aantal andere principes.

[1:22:52] We hebben gezegd dat we willen weten dat we willen ook goed kunnen vastleggen welk welke soorten van ijkpunt dan kiezen in dat complex explain. Dus hoe gaat het dan precies over het voorzieningenniveau op failliet vanwege op het gebied van milieu over bijvoorbeeld landbouw of over de aanleg van of het bouwen van huizen en dan willen we ook nog dat we zorgen dat dat op dezelfde manier geregeld wordt als in nederland dezelfde gelijkwaardige basis en dat we dan ook ervoor zorgen dat we met elkaar ook vaste afspraken over maken en we kennen dat principe van het sociaal ijkpunten. Daar gaat straks de minister veel meer over vertellen of voor het sociale domein. Maar we willen eigenlijk zorgen dat we compleet explain kunnen invullen door ook goed vast te leggen welke ijkpunten daarvoor op andere beleidsterreinen willen realiseren in de komende jaren als kabinet

[1:23:44] en dat betekent ook nog. En daar hebben we over gesproken al eerder

[1:23:47] dat we moeten werken aan een heldere taakverdeling tussen de openbare lichamen en den haag die soms een beetje anders is dan tussen normale nederlandse gemeentes en de openbare lichamen omdat er nou eenmaal niet een provincie is en dat die taakverdeling er ook toe leidt dat er duidelijkheid is over welke vrije uitkeringen nodig zijn voor de openbare lichamen om hun werk te doen

[1:24:09] en daarmee proberen we dus dat thema van die gelijkwaardigheid en de gelijkwaardig voorzieningenniveau ook echt goed in te vullen komt blauw. Explain goed kijken wat voor niveau we dan naar toe gaan werken. Daar waar er achterstanden zijn en die zijn er op verschillende gebieden zorgen dat we daarvoor middelen vrijmaken en zorgen ook vooral dat dat we dat met zijn allen gaan doen. Dus het hele kabinet als als breed in de breedte van onze beleidsterreinen.

[1:24:37] Er is natuurlijk in de afgelopen tijd.

[1:24:41] U voelde de staatssecretaris voelt aankomen. Ik heb het vermoeden dat de staatssecretaris nog bezig is met haar inleiding. Dat klopt dus. Wellicht kunnen we dat afwachten en kijken naar mevrouw kamminga of de vraag dusdanig prangend is dat deze nu gesteld moet worden of na de inleiding.

[1:24:57] Ik had een vraag over compleet explain. Maar ik kan ook wachten tot dr

[1:25:00] de afgelopen.

[1:25:01] Die stel ik voor dat we de staatssecretaris daar de gelegenheid te bieden. En dan heeft u interrupties.

[1:25:06] Want daar ga ik mijn mijn introductie afronden ergens in de afgelopen tijd veel gebeurd. We hebben natuurlijk ook ingezet op het maken van die bestuurlijke afspraken met de eilanden. Er zijn ook veel vragen over gesteld en zal ik ook op ingaan. De bestuurder afspraken met bonaire saba en sint eustatius over ze allemaal weer een andere naam hebben gekregen op verzoek van de eilanden waarin we de onderwerpen regelen die voor de eilanden van relevantie zijn agenda, die door hen zelfs een opgezet op het gebied van sociale zaken, ruimtelijke ordening, ontwikkeling van de lokale democratie, lokale, de lokale overheid ook wonen en natuurlijk ook het verbeteren van de levensstandaard en we hebben ook ingezet op een heleboel praktische zaken komen. Zo meteen terug. Want zoals dat ook door een aantal van u genoemd is. Het zijn soms kleine dingen. Maar hij wil die dingen die het leven soms heel onaangenaam maken wanneer je op het eiland leeft.

[1:26:08] Ik ga zometeen verder in om te zorgen dat we ook wat meer ingaan op de concrete vragen maar ik wilde nog in mijn intro een tweetal themas noemen. Eentje gaat over sint eustatius en de voortgang die we maken in het terugkeren van de reguliere bestuurlijke verhoudingen.

[1:26:26] Ik heb daarover een rapport gekregen en ik zal uw kamer ook op over informeren wat de volgende stappen zijn om te zorgen dat die democratie ook weer zo snel mogelijk wordt ingezet. En natuurlijk wilde ik ook niet laten om

[1:26:42] het onderwerp te noemen waar we in de komende tijd ook met elkaar nog verder over zullen spreken en dat is het slavernijverleden wat we hebben besproken tijdens de begrotingsbehandeling. Wij zijn bezig met het maken van de kabinetsreactie op het rapport van de dialoog groep en dat doen we ook samen met de mensen vanuit de verschillende eilanden van caribisch nederland natuurlijk ook met landen en we komen er zo snel mogelijk op terug.

[1:27:07] Ik heb een voorstel voor de bespreking in blokjes deputy blokjes die zijn aan mijn kant. En uiteraard zal minister schouten ingaan op de thema s die te maken hebben met het sociaal domein sociale onderwerpen, maar ik heb iets over de vraag die gesteld zijn over gelijkwaardigheid en bestuurlijke verhoudingen over de kosten van levensonderhoud en tweede blokje en andere belangrijke thema s zoals dat zo mooi heet drie blokjes. Dus in totaal.

[1:27:41] Dankuwel. En dan geef ik mevrouw kamminga,

[1:27:45] mevrouw van den berg, wil heel graag een proefproces vragen stellen. Gaat u gang.

[1:27:48] Jou wil ik graag weten wat de namen zijn van minister schultz

[1:27:57] ijkpunten het breed tussen de wmo en uitkeringen in de vraag die erover heen zijn gegaan. Kinderopvang,

[1:28:05] sociale zekerheidsstelsel bridge.

[1:28:08] En dan een paar overige.

[1:28:13] Dankuwel. Dan geef ik mevrouw kamminga alsnog de gelegenheid om vragen te stellen.

[1:28:17] Dank u. Voorzitter, ik heb een vraag over explain en dat de staatssecretaris er plaatsen dat ook

[1:28:28] in de context van gelijkwaardigheid. Dus ik zat er toch nog even op de puzzelen. Hoe het toch even de check vraag want dat zou wat mij betreft ook impliceren en ik zou er ook voor zijn vanuit de best een beroep gedaan kan worden op de explain. Terwijl mijn herinneringen hebben de afgelopen periode vooral gesproken over als er beleid wordt gemaakt vanuit nederland vanuit het europese deel dan ook in principe laten ingaan op de de

[1:28:54] ik zal nog even te kijken die explain is dat inderdaad ook voor beide partijen dat zij kunnen aangeven waarom. Of is het vanuit europees nederland als beleid maken dat wij moeten uitleggen waarom u niet op de best van toepassing zie. Mevrouw buitenaf glunderend zou opzicht deze vraag waarschijnlijk niet van mij verwachten hebben.

[1:29:10] Ik ben er wel nieuwsgierig naar.

[1:29:12] De staatssecretaris.

[1:29:13] Maar kijk, waar wij bij het maken van beleid hier in nederland steeds de vraag moeten stellen is is het wenselijk om dit in te voeren op de bus en in principe op caribisch nederland in principe is dat ik altijd ja,

[1:29:26] maar er geldt die explain die explain is dan vooral wanneer vind je dat er een afwijking nodig is. En nogmaals die afwijking kan zijn. Je zou kunnen zeggen in de plus of min god dit beleid heeft helemaal geen heeft. Dat moeten we niet invoeren, omdat het totaal niet aan de orde is. Het zou kunnen zijn. We moeten dit beleid invoeren, maar moeten wellicht nog extra edward worden gestoken in om de doelen te halen op het op het caribische deel in caribisch nederland. Als u zegt mag er ook vanuit de eilanden gezegd hoor jij hier willen we dit bijvoorbeeld niet. Ja dat is natuurlijk altijd een een punt wat kan gelden. Dat geldt overigens ook voor nederlandse gemeenten kunnen zeggen ik vind het ingewikkeld. Wat moet ik hier precies mee. Hoe werkt dit. Maar uiteindelijk moeten wij besluit in nederland vaststellen.

[1:30:12] Dit geeft aanleiding voor vervolgvraag, mevrouw kamminga,

[1:30:15] Ik stel het ook omdat we hebben onlangs de eilandsraad bijvoorbeeld gehad. Even als voorbeeld van bonaire. Dan kunnen we discussiëren over dat thema en dat is voor mij niet het punt. Maar ze wordt er vanuit nederland een besluit genomen en dat kan ik vanuit de explain kan ik het heel goed hebben ongetwijfeld heel zorgvuldig want in nederland doen we het ook zo zijn we ook bezig met epische slag. Dus waarom ook niet.

[1:30:35] Ik denk dat het goed is om explain is niet alleen maar vanuit europees nederland beargumenteren. Waarom het wellicht niet verstandig op wenselijk zou zijn om maar zou ook een omstandigheid kunnen zijn. Ik wil wel toetsen of die ruimte is fantastisch vanuit de eilanden zeggen dat is heel goed bedacht. Maar gelet op onze context

[1:30:52] is het niet passend om ook al is de expert. Heel goed bedoeld. Volg. Mij beoogde dat we uit de context van gelijkwaardigheid, maar ik wil voorkomen dat eigenlijk juist die gelijkwaardigheid gaat ondermijnen.

[1:31:02] Dat wilde ik gewoon even een zekerheid.

[1:31:05] Secretaris cross the board best complex te maken. Heel erg veel beleid. Dus je kunt niet elke keer gaan toetsen en langsgaan bij de eilandraad van saba en sint eustatius en bonaire om te kijken of dat nederlands beleid wel of niet zou moeten worden geïntroduceerd. Dat moeten wij natuurlijk in eerste plaats doen. Het is altijd mogelijk voor mensen vanuit de vertegenwoordiging van de eilanden nog tot aan de eilandraad en het bestuurscollege aan te geven.

[1:31:30] School, hier.

[1:31:31] Is toch wel iets geks aan de hand gaat het volgens ons niet goed. Dus je denkt dat die ruimte er altijd moet zijn en ik heb ook gemerkt in het gesprek en de gesprekken die we gevoerd hebben die ook regelmatig vanuit de tweede kamer voelt voert met de eilandsraad leden en de bestuurscollege is dat die ruimte er ook echt echt wel is.

[1:31:51] Ik ga dan in op dat eerste blokje

[1:31:54] en dat gaat over gelijkwaardigheid en bestuurlijke verhoudingen. Een van de vragen vanuit de christenunie en groenlinks was met name over dat thema van de gelijkwaardigheid te werken en het was vooral ook over wat wat gaan we nou doen om te zorgen dat we gelijkwaardigheid invullen. Ik heb er eigenlijk een paar dingen over gezegd. Dus we hebben sowieso als kabinet in dit coalitie in het coalitieakkoord dertig miljoen euro uitgetrokken om te zorgen dat een aantal dingen verbeterd is en dat hebben we eigenlijk in de loop van dit jaar stapsgewijs steeds weer verbeterd en verhoog. Dat ging over het verhogen van het minimumloon en de uitkeringen naar de minister zal daar meer over vertellen. Maar we hebben ook gesproken en geregeld dat er een verlaging van de kosten van levensonderhoud is. We hebben gezorgd voor het verhogen van de vrije uitkering. Dat betekent dus dat de openbare lichamen beter in staat zijn om hun werk te doen

[1:32:47] en we hebben natuurlijk heel erg gewerkt om tussendoor ook steeds die regelingen die er geweest zijn op het gebied van energie, bijvoorbeeld om de energiekosten voor inwoners tellen te compenseren of de verhoging daarvan te compenseren. Om die in te vullen

[1:33:00] en dat komt luierik spray is daarbij dus het leidende type leidende principe dat dat zorgen daar zorgen ervoor dat we steeds weer invullen en dat doen we dan door steeds te zorgen dat er meegelopen wordt op alle initiatieven die er zijn vanuit nederland. Wij beleid. We weten ook kunnen hebben, ook in het kader van de begrotingsbehandeling afgesproken dat het soms goed lukt en soms nog een keertje wordt vergeten dan proberen dat ook zo snel mogelijk te herstellen denken bijvoorbeeld aan het verhaal over die school lunches. Maar ik heb wel gemerkt dat het principe echt duidelijk is en dat we merken dat we dat ook steeds beter kunnen invullen. We hebben afgesproken op basis van een motie er volgens mij over indisch gediend tijdens de begrotingsbehandeling dat we er allebei scherp op blijven. Ik ga in de gaten houden tot mijn collega´s in het kabinet dit principe ook blijven uitvoeren. En nu heeft aangegeven vanuit de kamer er ook scherp op te blijven. Dus als we dat ook blijven doen dan is dat wat mij betreft ook een hele goede manier om te zorgen dat we dit bewaken.

[1:34:01] Er was ook een vraag in het algemene meer algemene blokje over over verhoudingen en bestuur ging over de onderlinge bestuurlijke verhoudingen

[1:34:09] en als een vraag van mevrouw buiten die van

[1:34:12] is dit nou niet. Hoe ligt het nou met die verhoudingen loopt dat goed. En hoe wordt dat ook ervaren door de inwoners van van de eilanden en eigenlijk denk ik dat we iedere dag doen overigens ook de bestuurscollege van de eilanden werken aan het zorgen dat het vertrouwen dat vertrouwen wordt gesteld in burgers, maar vooral ook dat voor burgers vertrouwen kunnen hebben in overheid en werken aan de samenwerkingsrelatie werken aan die samenwerking om de relatie op basis van vertrouwen te doen is één van de ambities waar ikzelf ook ontzettend veel edward insteken.

[1:34:46] Nogmaals, op basis van het voorstel van het voorstel van principe. Om gelijkwaardigheid centraal te stellen, vinden we het ook heel erg belangrijk dat er niet sprake is van afspraken die wij bepalen of die vanuit nederland worden vastgelegd, maar dat we bijvoorbeeld in de bestuursakkoord en die afspraken die we gemaakt hebben die bestuurlijke afspraken er sprake is van

[1:35:09] een wederzijdse afspraak, namelijk dat de eilanden van belang vinden om focus op te zetten. Waar willen zij dat er aan gewerkt wordt op het gebied van huisvesting is of milieu of duurzame energie of anderszins. En dan vervolgens ook afspraken te maken hoe wij eraan aan kunnen bijdragen. Dat doen we vanuit hier natuurlijk met met hart en ziel met een heel team natuurlijk ook daar doen alle departementen aan mee en van belang is dan ook nog de vraag die u stelde, moeten we dat niet nog verder onderzoeken wat de burgers daarvan vinden. Ik denk dat het beter is dat we ervoor zorgen dat hij die bestuursakkoord goed gaan evalueren. Dus dat we goed gaan kijken, loopt het goed in het kader daarvan ook zijn. Mensen zien mensen de effecten van datgene wat we hebben afgesproken worden die ook uitgevoerd in plaats van een directe vraag te stellen hoe tevreden bent u over het werk van naja? Niet alleen uw bestuurscollege, want er zijn verkiezingen voor, maar ook van den haag, vooral die in te zetten op te kijken hoe mensen zien en of zij defect te zien van van het werk dat wij hier aan het doen zijn.

[1:36:23] Mevrouw, ik weet zeker dat de vragen

[1:36:26] het einde is van het klokje van de secretaris blokje.

[1:36:31] Ik geef u de ruimte veilig stellen.

[1:36:36] Ik denk dat namelijk dat wij

[1:36:39] niet moet onderschatten hoe groot de culturele verschillen zijn en hoezeer het ook commissie van spies spiest natuurlijk ook in tweeduizendvijftien heeft geconcludeerd dat er een algeheel gevoel van teleurstelling leeft dat dat de aanleiding zou kunnen zijn om wel degelijk te kijken. Zeker ook als we hier bij het cbs ook onderzoeken resultaten bekend zijn over een gebrek aan vertrouwen in instituten. Dus zouden de staatssecretaris toch niet willen bespreken. Ook met de minister van binnenlandse zaken of om zoiets op nadrukkelijker ook voor deze eiland uhm. Ik denk dat het namelijk helpt bij het toetsen in hoeverre we vooruitgang boeken.

[1:37:20] We zouden kunnen kijken of het cbs. Dit soort gegevens verzameld dat dat weet ik op dit moment niet precies. Volgens mij gebeurt dat nu niet

[1:37:29] maar ik zou dat kunnen onderzoeken of dat aan de orde is. Nogmaals, ik vind het ook belangrijk om vrolijk te kijken op die basis van die afspraken of we daarop progressie opmaken. Maar goed ik zou ik zou kunnen checken of er sprake van is dat nu laten weten of het cbs. Dit soort informatie verzameld op de eilanden. En wat zei wat we daar beleidsmatig dan ook mee zouden kunnen.

[1:37:53] Ik wilde graag door naar de vragen van groenlinks over de coördinerende rol van bzk of van mij in dit specifiek

[1:38:02] specifieke geval.

[1:38:04] Het is helder dat een coördinerende rol als bewindspersoon altijd een soort complexe positie is. Want aan de ene kant ben ik natuurlijk uw eerste aanspreekpunt als het gaat zeker over caribisch nederland. Maar tegelijkertijd zijn eigenlijk algemeen collega´s in het kabinet medeverantwoordelijk voor het realiseren van alles wat we willen realiseren op de eilanden, namelijk of het nou op het gebied van sociale zaken of gezondheidszorg of anderszins, en ik vind het wel van belang om te zorgen dat we, als wij met elkaar spreken dat we in principe hebben we deze commissievergaderingen waarin alle onderwerpen aan de orde kunnen komen en wat mij betreft ook kunnen. Er zijn ook momenten wanneer u specifieke debatten organiseert bijvoorbeeld met de collega van vws heeft hij dat gedaan en nu is er dan een specifieke debat over sociale thema s over over minimumloon enzovoorts. Maar de kermis is denk ik wel dat u in principe natuurlijk als eerste bij mij terechtkunt. Tegelijkertijd wat ik al in het begin zei we moeten samenwerken om te zorgen dat dat uniek daar waar het nodig is ook aanjager zijn om te zorgen dat speelgoed wordt ingevuld en dat we in het maken van beleid voor nederland niet ook vergeten dat er ook een caraïbische deel van het koninkrijk is helemaal zwart wit is het dan uiteindelijk natuurlijk ook nooit. Maar gezamenlijk als kabinet zijn wij er voor verantwoordelijk dat we ook zorgen dat dit goed geregeld wordt en ik weet zeker dat u ook aan het werk blijft om daar goed om dat goed te blijven.

[1:39:38] Dit geeft aanleiding voor

[1:39:40] korte vraag voor mevrouw.

[1:39:43] Dankuwel. Een van de aanleidingen voor deze vraag opnieuw stellen was dus bijvoorbeeld wat er nu gaat gebeuren is een bom gaat dus niet alleen om beleid te ontwikkelen en of al dan niet wordt uitgevoerd, zoals toen met de school lunches, maar ook hoe zorgen we ervoor dat we als kamer op tijd ook weten wat er speelt en niet dus versnipperd over verschillende commissies informatie krijgen en uiteindelijk zelf wel in gesprek gaan met de raad. Ik ben een beetje uitzoeken hoe we het wat beter kunnen organiseren om de werkprocessen wat duidelijker in te richten aan de rol die de staatssecretaris daar al dan niet in kan nemen. Of moeten wij dan zelforganiserend is een open vraag.

[1:40:17] Ik heb met de voorzitter van uw commissie en de rivier er ook een gesprek over gehad. Hoe kunnen we zorgen dat we goed geïnformeerd blijven denkt dat we daar een aantal afspraken over gemaakt hebben. Die gaan over dat het handig is dat u weet welke onderwerpen in specifieke commissie spelen als het over carrière gaat. Dat kunt u van de kamer de kant van de kamer doen? Ik weet ook dat mijn collega´s ervoor zorgen dat u geïnformeerd raakt over de onderwerpen die specifiek ook het caribische gebied aangaan en ik denk dat we samen moeten kijken of dat wat we hebben afgesproken op voldoende werkt, zodat die ook inzicht heeft in wat er.

[1:40:50] Wat er gebeurd.

[1:40:54] Nog een vraag voor een vrouw buiten en kamminga over de functie van de bestuursakkoord. Wat de reflectie daar op is.

[1:41:01] Nou blijvende instrumenten zijn of niet.

[1:41:04] Nou dat moeten we dat laatste moeten bezien nadat we deze bestuursakkoord en periode afgelopen. Maar ik denk wel dat het heel erg helpt, want ook in de discussies die ik met de bestuurscollege heb en die heb ik maandelijks en nu verschuiven naar één keer per twee maanden met tussentijdse updates is dat we dan een helder gesprek hebben over de voortgang van die onderwerpen waar we met elkaar afspraken over gemaakt. Dus is het daadwerkelijk gelukt om met huisvesting een stap te zetten, is het gelukt om op gebied van energie duurzame energie ook een stap vooruit te zetten, is het gelukt om de aanleg van een haven of wat het dan ook is ook met elkaar te bespreken en

[1:41:50] ik vind het prettig om concrete themas te hebben om het ook op om het over te hebben of het nou over landbouw gaat of natuur of over de geit problematiek hofstee op steegje of anderszins omdat het ons helpt allemaal focus te houden op die onderwerpen waarvan we hebben gezegd gezamenlijk dat we ze belangrijk vinden.

[1:42:09] We gaan natuurlijk wel in de komende tijd dat blijven evalueren. Er komen ook verkiezingen. Dus het is ook goed om opnieuw te herijken of we deze themas ook met elkaar als belangrijk blijven ervaren, maar onze inspanningen zijn er op gericht om juist aan de hand van die gefocuste agenda met elkaar stappen te zetten in de komende tijd en dat geldt overigens ook voor die themas die wat ons betreft veel prioriteit vragen soms wat kleiner zijn, maar veel ergernis opwekken dus over de wekker. De bancaire voorzieningen in de notariële voorzieningen zorgen dat er ook dat dat we aan het werk gaan met die brief girls in de gezondheidszorg dat we werk doen op het gebied van de kosten van van de vluchten enzovoort enzovoort.

[1:42:58] Dan was er de vraag van het cda ook over hoe we die afspraken monitoren. Nou dat doen we dus in regulier overleg. Wij update u er natuurlijk ook over. Maar ik vind het vooral belangrijk dat we dat we ervoor zorgen dat we ook na de herijking naar de eilandsraad verkiezingen voor die tijd natuurlijk de balans opmaken. Daarna kijken naar of die afspraken die we gemaakt hebben. Nog een herijking onderhevig zijn of niet dan met elkaar ook weer verder gaan. Dus ik monitoren door reguliere gesprekken te hebben met de eiland

[1:43:31] bestuurders tussen bestuurscollege en de gezaghebber te spreken over over de voortgang.

[1:43:38] Ik ga naar het blokje van de kosten van levensonderhoud. Want dat is in vele van uw bijdrage is dat aan de orde geweest

[1:43:45] en dat is natuurlijk ook een belangrijke een belangrijke factor. Ik heb al in het begin niets gezegd over dat we dit kabinet een aantal stappen heeft gezet om de kosten van levensonderhoud te verlagen met het eerste pakket dat we in hebben gezet na af na het coalitieakkoord. Dat ging over het verlagen van de kosten van drinkwater en telecom zorgen dat er ook inderdaad structurele ondersteuning kwam voor de energierekening. Wat is later in het jaar in dit jaar weer verder verhoogd is, zijn we aan het werk gaan om te zorgen dat die kosten naar beneden gaan. Maar er is daar nog wel meer te doen en we hebben niet voor niks op. Tijdens het begrotingsdebat gehad over twee onderwerpen die wat mij betreft in de komende tijd verder moeten worden gewerkt. Dat ging over landbouw en om te kijken of het mogelijk was om door middel van voedselproductie ook de kosten van levensonderhoud als het gaat over verse producten naar beneden te krijgen en we hebben het gehad over het versterken van een bredere economie hopelijk ook om daarmee te bereiken dat nou voor een deel wellicht inkomen wordt verhoogd, maar aan de andere kant wellicht ook kosten van levensonderhoud kunnen worden, kunnen verlaagd worden. Dus daar blijven wat mij betreft ook op inzetten. U heeft ook vraagt dan kunt u daarna concrete getallen aanhangen. Dat kan ik niet. Ik kan wel de interventies die wij noemen benoemen en aangeven wat dat doet voor dat hebben we al eerder gedaan hebben. De tarieven voor energie, de kosten voor water enzovoort enzovoort. Maar als het gaat over dat bredere mandje zeg maar dan is dat moeilijker vast te stellen.

[1:45:15] Wat overigens wel gezegd en ook in de begrotingsbehandeling is dat aan de orde geweest dat wij belangrijk vinden om veel scherper in de gaten te houden wat de precieze getallen en die ontwikkelingen in die in die in die prijzen ook zijn omdat er op dit moment onvoldoende goed zicht hebben op wat de kosten van levensonderhoud zijn en hoe die zich dan ook ontwikkelen.

[1:45:37] Dan was er nog een vraag van groenlinks over armoede op de op de eilanden curaçao, aruba en sint maarten.

[1:45:46] En wat wij kunnen doen wat er speelt en het was in het onderlinge gesprek dat u daarover voor de natuurlijk ook al aan de orde dat er een andere verhouding is als het gaat tussen caribisch, nederland en de autonome landen. Het artikel van het statuut verlang niet noodzakelijkerwijs dat hij dat precies op dezelfde manier met elkaar invullen. Maar we willen natuurlijk wel kijken waar we hulp kunnen bieden als dat nodig is en in het kader van de lans pakketten wordt er ook wel invulling aan gegeven. Ook door de minister van abp als het gaat om hulp en ondersteuning bij het uitvoeren van hervormingen in de sociale zekerheid, maar dat laat onverlet dat ook in dit geval natuurlijk de landde als eerste aan de lat staan. Ik heb volgende week maak ik een ronde langs alle drie de landen. Ik spreek met de gouverneurs, maar zeker ook met de premiers en een deel van de regeringen en ik wil met hen ook graag dat gesprek verder gaan voeren over hoe we de samen samenwerking in de komende tijd vorm geven want ik denk dat het verhaal. Klopt tot een aantal van u noemt namelijk. We zien dat er ook grote problemen in de landen zijn ook als het gaat op het gebied van armoede. Tegelijkertijd zien we ook de verantwoordelijkheid. Hier is vanuit de landen zelf en ik denk dat we met elkaar moeten hebben over de vraag hoe gaan we dat dan gezamenlijk aanpakken waarbij dat op een andere manier zou moeten dan we dat doen voor caribisch nederland

[1:47:08] en en de en de rol en ook de verantwoordelijkheid die landen daar zelf stellen zelf hebben zijn wat mij betreft ook belangrijk om daarmee in te vullen.

[1:47:17] Voordat de staatssecretaris doorgaat. Na het derde en laatste blokje heeft mevrouw kamminga interruptie.

[1:47:22] Ik had nog wel. Voorzitter, ik had nog een interruptie vragen over het sociaal minimum en de kosten van levensonderhoud niet op de kast caribisch nederland.

[1:47:33] Ik snap heel goed dat het lastig is om te zeggen wat nou precies oplevert. Wellicht dat we nooit dat in zich nooit helemaal krijgen. Maar de discussie die nu gevoerd hebben en ook voeren. Maar ik zag het ook in de brief terug komen van de minister is wel dat we sociaal minimum, sociaal ijkpunt in die context hebben gezegd we gaan ook iets aan die kostenverlaging kan doen als we dan straks in tweeduizend, drieëntwintig, tweeduizend, vierentwintig of of wellicht later, wanneer de rapportages terug zijn over het sociaal minimum zou het nuttig zijn om ook enig inzicht te hebben van het potentieel of of de de dat de kostenverlaging heeft opgebracht. Dan nog denken te winnen omdat anders zou je toch een eenzijdige discussie krijgen. Wat mij betreft. Dat zou fijn zijn als we tegen die tijd ook op dat element enig inzicht hebben ze dan gewoon integraal kunnen wegen

[1:48:20] zat. Zou u willen vragen om dan tijdpad. Volgens mij is dat een overzichtelijk tijdpad en is het ook essentieel om de discussie goed te kunnen volgen

[1:48:26] voeren.

[1:48:29] Goed. Ik. Wij hebben overleg daarover ook met de bureaus die ook dit soort plaatjes maken en cijfers verzamelen in nederland. Want het heeft een grote samenhang en er zal ongetwijfeld de minister ook meer over zeggen want je kunt niet eindeloos inderdaad uitkeringen verhogen en de lonen verhogen en niets doen aan de kostenkant. Maar ik denk dat het heel goed is om meer inzicht in wat er moet gebeuren om ook in een in een goede balans komen dat we dat proberen inderdaad in die periode teweeg zou kunnen wij in ieder geval dat werk doen en toezeggen om te zorgen dat we inzicht hebben en ook inzicht hebben in wat er moet gebeuren

[1:49:06] en daar spelen overigens verschillende departementen natuurlijk ook een rol in als het gaat bijvoorbeeld over het subsidiëren van de kosten, bijvoorbeeld voor energie en telecom en water en vervoer enzovoort enzovoort.

[1:49:20] Dan ga ik naar mijn laatste blokje. En dat zijn verschillende soorten van vragen.

[1:49:27] Dat was een vraag vanuit d zesenzestig en de vvd over te kijken hoe concrete meerjarenplannen kunnen maken voor de economische veerkracht en diversificatie. U zei na de eilandsraad verkiezingen. Ik denk dat dat een onderwerp is waar we samen met het ministerie van ez karaoke moeten kijken. We hebben dit onderwerp natuurlijk ook aangeraakte in de begrotingsbehandeling. Toen het ging over de vraag wat is nou verstandig om te doen om te zorgen dat je die economische veerkracht versterkt je ook zorgt dat er een diverse economie is en ik denk dat het ontzettend belangrijk is dat we daar mee aan de slag gaan. Volgens mij was ook in de begrotingsbehandeling door mevrouw van den berg aangegeven dat er dan ook naar het onderwerp landbouw kijken, niet alleen maar vanuit dat de kosten van levensonderhoud, maar ook om te kijken of dat ook een goede en goedwerkende sector kan zijn. Dus dat kunnen we wat mij betreft dan ook meenemen.

[1:50:20] Dan waren er vragen over de kamer van koophandel die met elkaar vergadert hebben en ook meer willen doen om handel in collectiviteit te bevorderen. Het is natuurlijk heel fijn als ze als er meer kan worden gedaan, zeker als het gaat over caribisch nederland. De minister van ez k ondersteunt en daarmee ook. Maar hij denkt dat het goed is om dat zij betrokken zijn bij de werkgroepen die we hebben om de problematiek aan te pakken, bijvoorbeeld rondom transport of zorgen dat er een baby komt of zorgen dat er wordt gewerkt aan het vereenvoudigen van het afsluiten van leningen of überhaupt bancaire services, zoals bijvoorbeeld de nederlandse banken onlangs langs geweest en al die dingen. Daar kan de kamer van koophandel natuurlijk ons ook goed bij ondersteunen en wij omgekeerd de handels, de ruimte voor handel en economische ontwikkeling versterken.

[1:51:17] Er was een vraag van mevrouw simons over ugo

[1:51:21] en met u ben ik ook ongelooflijk vond ik het ongelooflijk naar om te zien dat een deel van het artificiële strand bij chocobro in het in het water is gewaaid in de zee is gewaaid. Het is meer zand in de zee gewaaid. Dat is hem niet zozeer vanuit artificiële stranden, maar meer vanaf het eiland gestroomd. Dat laat zien hoe belangrijk het is dat we aan het thema van die klimaatadaptatie gaan werken. Want wat je wil is vooral als er regen, regenval dat je dat water kunt vast te houden op een verstandige manier zodat je het weer kunt gebruiken. Maar in het geval van chocobro is dat ook echt zo zeer storend om te zien. Ik vind het ontzettend belangrijk dat er gehandhaafd wordt. Dat moet overigens het openbaar lichaam zelf doen. Dat kunnen wij niet voor hen doen. Maar ik heb ook bestuurscollege erop

[1:52:10] op benadrukt dat ik wil dat dit ook gebeurt en wat wij ook gaan doen is dat er een onderzoek gestart is door de inspectie leefomgeving en transport over op verzoek van het van het bestuurscollege om de uitvoering van de vergunning leven voor verlening, toezicht en handhaving ook echt te gaan monitoren, want dit soort situaties moeten niet meer voorkomen. Het moet niet zolang onduidelijk blijven wat nou precies de regels zijn waar ondernemers zich aan moeten houden, maar ook wanneer ze zich niet aan de regels houden, moet er effectiever gehandhaafd worden en dat moet zo snel mogelijk gebeuren.

[1:52:45] Ik weet ook dat het bestuurscollege daarmee in het geval van oekraïne aan het werk is en ik ben volgende week op het eiland en was van plan om even langs te gaan om te kijken wat de situatie is. Want nogmaals, ik vind het ook niet juist wanneer

[1:52:59] wanneer we niet scherp genoeg zijn op het handhaven van de regels, niet in de laatste plaats omdat het natuurbehoud

[1:53:08] niet alleen maar vanuit de waarde van het natuur, maar zeker ook voor het eiland zelf hun economie. Ongelooflijk belangrijk is.

[1:53:18] Ik ben ontzettend blij met dit antwoord. Voorzitter, ik hoor ambassadesecretaris inderdaad dat zij belang hecht

[1:53:26] aan het natuur welzijn op het eiland. Toch ben ik benieuwd wat ik moet verstaan onder handhaving monitoren.

[1:53:34] Kijk, er zijn regels waaraan voldaan moet worden

[1:53:38] en dat betekent bijvoorbeeld dat wanneer je iets bouwt dat er bepaalde hoogte schelden of in het geval van djoko een bepaalde hoogte voor een keermuur voor het strand artificiële strand dat er aangelegd

[1:53:50] en daar moet ook op die regels moeten helder zijn. Er moet goede vergunningen worden afgeleverd en er moet toezicht en handhaving zijn en dat betekent dus ook dat er wanneer iemand niet voldoet aan de regels dat er op import gegrepen en dat de betreffende persoon of het nou een particulier die een huis bouwt of iemand die ze aanlegt. Op welke manier dan ook dat er ook gewoon echt toezicht op wordt gehouden en ik denk dat dat iets is wat echt versterkt moet worden, zeker op het eiland bonaire zien we dat er onvoldoende gehandhaafd wordt op regels die belangrijk zijn niet alleen maar om dat je gewoon wil dat er naar de ontwikkeling van het eiland gebeuren op de manier die het bestuur van het eiland wil die in lijn zijn met wat er is afgesproken dat als dat als de regels worden overtreden dat het helder is dat dat niet niet kan.

[1:54:42] Een korte vervolgvraag, mevrouw simon,

[1:54:44] Voorzitter, ik was natuurlijk iets later weer in de ruimte. Dus ik vroeg me even af of de staatssecretaris ook is ingegaan op het klimaat hebben op de status van de eilanden met betrekking tot het parijsakkoord en het aanspraak maken op fondsen.

[1:55:03] Daar ben ik nog niet. Dus dat komt er nog aan

[1:55:07] een aantal vragen vanuit mevrouw simons over die koningkerk conferentie die u heeft over klimaat.

[1:55:13] Wat eigenlijk heel goed is is dat de minister voor klimaat en energie objecten heeft toegezegd zoon klimaatconferentie te organiseren. Volgend jaar

[1:55:22] voor alle eilanden. Ik geloof dat aruba de locatie wordt voor alle eilanden om te spreken over het thema. Hoe kunnen we aan het werk om te zorgen dat het klimaat thema inzichtelijk hebben duidelijk hebben met elkaar aan het werk gaan. Er is ook afgesproken op de kop die nu in sharm al sheikh is dat er veel meer aandacht wordt besteed en er zijn afspraken over gemaakt aan juist die smoel island development steeds

[1:55:47] zodat er ook extra afspraken op dit gebied kunnen maken die conferentie die is in de maak

[1:55:56] overigens en dan ga ik even verder op hetzelfde thema is het ook zo dat voor caribisch nederland er met de drie eilanden afspraken zijn gemaakt en ook een fonds is vrijgemaakt door de minister van klimaat en energie om te zorgen dat we tot minimaal tachtig procent duurzaam energie gaan opwekken. De plannen daarvoor zijn ontwikkeld voor de turkse het verschillende plannen per eiland, sint eustatius en saba en bonaire hebben verschillende plannen, maar samen met de eilanden en met de energiebedrijven daar ter plekke zijn er afspraken gemaakt om in de komende jaren om te vormen van een energievoorziening die nu nog vooral op fossiel is gebaseerd naar een energievoorziening die duurzaam wordt. In het geval van saba gaat het geloof ik bijna over negentig procent of zelfs meer in het geval van bonaire groeien we toe naar tachtig procent in eerste instantie op sint eustatius ook en het idee is dat dat we dat bereiken met het inzetten op op de wind en zonne energie. Wat daar een heel goed en positief neveneffect van is dat het ook effect heeft op de prijsontwikkeling

[1:57:05] en dat is wat waar nu echt eens concrete afspraken over zijn gemaakt. Concrete middelen zijn vrijgemaakt en die zullen ook worden ingezet

[1:57:12] als het gaat over het thema van de klimaatadaptatie. Dan hebben we daar hebben we het ook over gehad. In de begrotingsbehandeling is er nog veel werk te verzetten. Ook daar is de afspraak gemaakt dat we gaan kijken naar welke welke ontwikkelingen nodig zijn. U krijgt er ook over. Ik weet niet of je mogelijk kreeg hij een brief van de minister van i m w. O. Check even of die geoff stil is. Maar die komt eraan als hij er nog niet is om aan te geven op welke manier ook invulling willen geven aan de plannen die te maken zijn om te zorgen dat er wordt gewerkt aan klimaatadaptatie in de brede zin dus water vast te houden, zorgen dat er sprake is van bescherming tegen hoogwater en tegen andere effecten van het klimaat. Dus we gaan daar

[1:57:57] het been ook echt bijtrekken om te zorgen dat we niet alleen op jimmy mitigatie, maar ook op klimaatadaptatie goede plannen gaan maken voor de eilanden

[1:58:09] dan over die dat punt van de e. U gelden.

[1:58:14] Het is inderdaad zo dat er de mogelijkheid is dat er via de middelen ter beschikking zijn te komen. Maar het deed ter beschikking kunnen komen en daar helpen ook mee want er kan inderdaad geld worden ingezet dat bij de e u beschikbaar is er zelfs een specifieke eurocommissaris die zich inzet voor overzeese gebieden zoals ze dat in het algemeen wordt genoemd, en wij willen vooral ook zorgen dat het makkelijker is om onder de verzoeken te kunnen indienen, projecten en ook middelen te kunnen inzetten. Designer die zijn beschikbaar en dat kan worden gedaan. Dat is overigens niet gebonden aan het feit of je wil of niet. Het parijsakkoord hebt ondertekend en de vraag of je dat wilt doen is een beetje een vraag die ook een soort van nou, ik zou bijna zeggen een soort van kost benefit analyse is want er het onderschrijven betekent ook dat je aan allerlei aspecten moet voldaan. Die moet die moet voldoen. Je moet meten. Je moet laten zien wat je aan het doen bent enzovoort enzovoort. De vraag is of dat

[1:59:18] ook wenselijk en nodig is. Daar moeten we denk ik nog naar kijken. Maar van belang is, vooral wat mij betreft dat we inzetten, zowel op die klimaat mitigatie als adaptatie plannen dus zorgen dat de inzet op wind en zon en zorgen dat we voldoende doen aan het beschermen tegen de effecten van het van de klimaatverandering

[1:59:38] en daar waar mogelijk dus ook daar fondsen uit en fruit uit de e u voor voor inzetten.

[1:59:46] Er was een vraag van mevrouw van den berg over zonder panelen en of die prijzen. Nou zo gestegen zijn. Mijn informatie is dat dat niet klopt. En in de brief van minister van energie en klimaat is ook uiteengezet welke stappen worden gezet naar die klimaatneutrale energievoorziening had het daarnet over. Het is overigens ook zo want dat was naar aanleiding van de keuze die gemaakt is rondom bonaire. Er is inderdaad een budget ter beschikking gesteld van in totaal twintig miljoen euro. Om de duurzame energievoorziening dus ook op bonaire te realiseren. Dat wordt gedaan door een combinatie van partijen. Dat is bonaire brandstof terminals en komt door global de huidige elektriciteitsproducent en samen gaan zij aan het werk om te zorgen dat uiteraard met het openbaar lichaam erbij die klimaatplannen worden omgezet in in realiteit.

[2:00:41] Dat was nog een vraag van mevrouw van den berg over lenen op de kapitaalmarkt. Landen kunnen investeringen op voor investeringen lenen bij bij nederland maar niet op de kapitaalmarkt voor openbaar lichaam geldt dat ze daar niet specifieke specifieke voorzieningen voor hebben. En dan was er nog onderzoek naar het vlieg verkeerde vraag van mevrouw buit van d zesenzestig.

[2:01:07] We zijn een onderzoek aan het doen of beter gezegd, een ministerie van ing naar die openbare vervoer, verplichting en ook hoe het zit er openbaar vervoer verplichting voorvluchten heb ik het dan over. Daar wordt op dit moment nog aan gewerkt en we hopen er binnenkort meer over te kunnen berichten. Althans de minister van eer.

[2:01:30] Heel heel kort.

[2:01:32] Mevrouw, ze krijgt heel kort de gelegenheid voor vragen,

[2:01:35] Ik heb er namelijk begin dit jaar schriftelijke vragen over gesteld aan minister van i m w voor binnenkort. De reactie was dat het eind van het jaar beschikbaar zou zijn is dat nog steeds op de planning. Want ik hoor zeggen binnenkort, maar kan het ook volgend jaar zijn

[2:01:49] gaat nog dit jaar lukken.

[2:01:52] Staatssecretarissen.

[2:01:53] Ik begrijp dat als je iets wilt doen in het kader van openbaar vervoer voorziening. Dat dat een wetswijziging vergt. Dus dat zou langer moeten duren. Maar ik denk dat het wel goed is dat u heeft er vragen over gesteld, begrijp ik. Dus dan komt dat antwoord ongetwijfeld voor die tijd met wat meer inzicht over de precieze planning.

[2:02:11] Daarmee was ik door mijn vragen.

[2:02:16] Dankuwel de commissie nog niet zie ik

[2:02:20] ik geef, mevrouw van den berg. Het worstelen is ook nog een tweede termijn voor vragen.

[2:02:24] Voorzitter, maar dit is mijn eerste vijf interrupties. Dus ik had de staatssecretaris expliciet gevraagd of ze wat ging doen wat we vorig jaar limburg hebben geholpen bij de wateroverlast

[2:02:37] dat we aan de ene kant de constateren dat er heel veel kennis en kunde weg is op de eilanden over wateroverlast en de staatssecretaris gaat doen. Maar aan de andere kant wat ze gaat doen, met name voor de mensen in de binnenstad ik zeggen. Ik begrijp dat de grotere huizen zitten in de uiterwaarden. Ja dat is dus hun eigen keuzes ik maar verandert binnenstad. Wat de hulp gaat worden.

[2:03:04] Naar wat wat van belang is. Ik heb net iets gezegd dat u wordt er ook krijgt bericht over van de minister van ing. Maar dat we aan het werk gaan met het maken van concrete met een mooi woord klimaatadaptatie plannen. Dat komt er in feite op neer dat we in kaart brengen. Wat moet er gebeuren om te zorgen dat we droge voeten houden dat we ons beschermen tegen hoogwater en andere effecten van klimaatverandering ook daadwerkelijk aanpakken en dat is wat we in nederland bijvoorbeeld onder dat deltaprogramma hebben gevat in kaart brengen wat er aan de hand moet aan de hand is en wat we kunnen doen op kortere termijn. Dat is iets waar waar je mee aan het werk wil samen met de openbare lichamen en als het gaat over specifieke kennis en kunde. Dan zijn wij er ook al heel erg graag toebereid vanuit bzk. Om te kijken of bijvoorbeeld mensen die vanuit gemeenten in nederland hiermee te maken hebben. Ik weet uit eigen ervaring dat bijvoorbeeld in rotterdam een heel grote klimaatadaptatie centrum is en dat we zouden kunnen kijken of hulp of

[2:04:02] kennis en kunde daar ook kan worden ingezet vanuit hen. We hebben mooi uitwisselingsprogramma gemaakt voor medewerkers samen met de vng om daar om daarmee aan de slag te gaan. Maar het is helder dat op basis van niet alleen maar de studie die gedaan is, maar ook de recente heftiger en hevige weersomstandigheden, met name bonaire er echt werk te doen is.

[2:04:24] En wellicht behulpzaam aan de commissie. Elf november is er een brief naar de kamer gegaan vanuit ind wetgevingsoverleg water waarin ook

[2:04:32] het deel caribisch het caribisch deel uitgebreid wordt beschreven

[2:04:37] dus ter informatie in de commissie

[2:04:41] en dat geeft haar aanleiding voor een vervolgvraag van mevrouw van den berg gaat uw gang.

[2:04:45] Volgens voorzitter, ik had twee onderdelen aan de ene kant kennis kunnen prima klimaatadaptatie, maar ook wat er gaat gebeuren voor de mensen die nu met een natte voeten zitten en een huis van modder.

[2:04:59] Dat kan ik dat kan ik niet. Dat kan ik niet precies zeggen. Ik heb u gezegd ik ben volgende week op het eiland. Dus daar ga ik ook naar kijken. Dus ik ga niet alleen langs de kust kijken. Maar ik ga ook zeker graag kijken naar niet graag. Maar ik vind het belangrijk om te kijken naar de effecten die het heeft gehad voor de binnenstad. Ik denk dat het goed is dat we er eerst eens even poolshoogte gaan nemen om te zien wat er nodig is en moet gebeuren.

[2:05:29] Ik keek naar de commissie en ik geef minister schouten graag het woord.

[2:05:33] Dankuwel. Voorzitter en won tardi.

[2:05:36] Doe te doen

[2:05:38] en ook hier. Goedenavond, want we weten dat op de eilanden meegekeken wordt bij dit debat, omdat het ook een belangrijk debat is ook ik te gast mag zijn in de commissie.

[2:05:49] Dat is mijn primeur dus fijn dat ik hier mag zijn

[2:05:53] en het is zo belangrijk om hier te zijn omdat we hier praten over een ongelooflijk belangrijke onderwerp, namelijk bestaanszekerheid in ons hele land, want het zijn gewoon eilanden maken gewoon deel uit van

[2:06:04] ons land

[2:06:06] en ik ben

[2:06:08] de laatste keer dat ik op het eiland. Het eiland was pas in mei jongstleden

[2:06:13] en we weten het allemaal uit de statistieken te plaatjes. Maar als je er zelf bent en je ziet

[2:06:20] hoe schrijnend de armoede is op de eilanden. Dat kan je gewoon niet onberoerd gelaten en dat raakt. Laat het mij ook niet.

[2:06:26] Mensen die

[2:06:28] maar ik zou het nog geen huis willen noemen. Maar wat doorgaat voor een huis wonen met eigenlijk geen basale voorzieningen zoals goed functionerende elektra water.

[2:06:40] Mensen die bijna allemaal die ik sprak die twee tot drie banen hebben ook de vraag van mevrouw simons

[2:06:47] de prikkel tot werk. Daar hoeven ze niet geprikkeld worden tot werk. Er wordt al ongelofelijk hard gewerkt,

[2:06:55] waarbij er ook steeds naar mijn moeders ook aangaat, want het is heel erg ingewikkeld om dan ook nog

[2:07:02] veel film gewoon voldoende bij je gezin te zijn

[2:07:06] waarin ze zich ook schuldig voelde naar de kinderen omdat ze ook weer niet voldoende tijd had veel verantwoordelijkheid bij de oudere kinderen eigenlijk neerlegt.

[2:07:13] Je komt in een soort patroon terecht van mij

[2:07:18] alles omhoog houden, terwijl het bijna niet meer omhoog te houden is

[2:07:22] en je moet het met je eigen ogen zien en dan dan weet je ook wat het is en het raakte mij echt ongelooflijk.

[2:07:29] Het deed me beseffen dat wij inderdaad hier alles op alles moeten zetten om aan de ene kant te zorgen dat we dat

[2:07:36] sociaal minimum echt gaan bereiken. Maar aan de andere kant om de kosten te verlagen. Het kan gewoon niet zonder elkaar kunnen niet alleen maar gewoon uitkeringen en lonen gaan verhogen als een ander kantoor kosten nog harder stijgen. Het heeft geen zin. Dus je moet het ook echt aan allebei de kanten doen. Nou dat is ook de staatssecretarissen en ik ons voor inzetten om de kosten kan natuurlijk ook iets is wat een verdedigt het kabinet geraakt

[2:08:00] en ook echt ook behoorlijke stappen moeten zetten, al zijn er ook zeg ik maar echt al wel betekenisvolle stap nu gezet.

[2:08:08] Zeker als ze zien wat er hier voor de periodes hiervoor hoe ingewikkeld het past dat we echt naar elkaar de complimenten te geven. Maar ik moet zeggen dat de staatssecretaris hier ook echt aantrekt. Juist ook in

[2:08:19] middelen die we met elkaar hebben vrijgemaakt voor voor onder andere ook de inkomensverhoging en ook aan de andere kant de kosten te verlagen.

[2:08:29] De kamer heeft tijdens de begrotingsbehandeling koninkrijksrelaties. Ook de staatssecretaris van bzk ook bevraagd op onze gezamenlijke ambitie om in twintig, vierentwintig ook het sociaal minimum voor caribisch nederland vast te stellen.

[2:08:46] Ik zal spoedig een onafhankelijke commissie op om een advies uit te brengen over die systematiek van het sociaal minimum.

[2:08:53] Dat was de vraag of die ook mee kon lopen met de commissie. Die is ingesteld voor het europese deel van van ons land,

[2:09:00] maar de karakteristieke heb ik nagevraagd van eiland zou toch echt wel anders, waardoor het ook specifieke kennis en kunde vereist,

[2:09:07] waarbij ik de afweging gemaakt dat het beter in een aparte commissie kan doen omdat het omdat je ook andere mensen dan daarvoor nodig heb dan die in deze benoemde commissie zitten maar dat zal dus ook spoedig gebeuren en daarbij ga ik ook aandacht vragen

[2:09:21] voor de balans tussen de inkomens en de kosten van levensonderhoud

[2:09:25] en ook voor onze wens om zo snel mogelijk het sociaal minimum in te voeren.

[2:09:31] Ik heb natuurlijk ook een stukje van het kosten wil dat betreft de kinderopvang. Ik zal er wat dieper op ingaan op de op de verschillende vraag die daarover teleurgesteld zijn, maar ook hier willen we echt behoorlijke stappen zetten om aan de ene kant om te zorgen dat

[2:09:47] er is. Een wetsvoorstel ligt ook voor kwalitatief goede kinderopvang en tegelijkertijd ook zorgen dat het een betaalbare kinderopvang is

[2:09:56] want dat zijn dingen die wat mij betreft ook hand in hand moeten gaan op het eiland

[2:10:03] dan nog even meer rondom de stappen die we nu hebben gezet bij het is het eindpunt sociaal minimum dat het vorige kabinet heeft natuurlijk een ijkpunt sociaal minimum vastgesteld en dat daar ook in stappen naar toe gewerkt gaat worden. Daar zijn ook al stappen gezet in die periode dus ook bijvoorbeeld verhoging van het wettelijk minimumloon en daarmee ook verhoging van enkele uitkeringen.

[2:10:29] Ik heb u onlangs een brief gestuurd waarin ik ook aangeeft welke stappen wij gaan zetten ook niet verder weer om de uitkeringen en het minimumloon in caribisch nederland te verhogen en we gaan ook niet te wachten op het werk wat de commissie gedwongen gaan ondertussen gewoon door met het verhogen

[2:10:46] van die van die uitkeringen en dat wettelijk minimumloon

[2:10:52] moeten we realistisch zijn dat ook het realiseren van het eindpunt. Ook al best een forse opgave is en dan met name aan de kant van het wettelijk minimum loon.

[2:11:02] Ik heb uw kamer geïnformeerd dat ik per één januari het wettelijk minimumloon

[2:11:07] met zo n achttien, veertien en vijftien procent verhoogt bonaire steeds jaar samen

[2:11:14] en daarmee ga je al verder dan wat de lokale partijen haalbaar achter. Ze hebben mijn naam op mijn verzoek ook geïnformeerd wat zij haalbaar achter ten aanzien van de verhoging

[2:11:25] en daar ben ik toch een stap verder ingegaan omdat er echt mijn best om een stap te zetten is bij dat wettelijk minimumloon

[2:11:32] en omdat we juist ook zo veel te maken hebben met die zogenaamde werkende armen heeft het hier zelf ook genoemd,

[2:11:37] die ook dus zelf met m n loon dat ze verdienen dat ze daarmee ook

[2:11:45] soms ook gewoon echt niet uitkomen ten opzicht van de kosten die er zijn.

[2:11:51] Daarnaast hebben we ook de uitkeringen verhogen we boven op de inflatie ook nog eens met tien procent.

[2:12:01] De inflatie is ongeveer het ligt een beetje aan welk eiland. Maar zo rond de twaalf procent.

[2:12:07] Dus dat is dan ook daarbovenop komt nog tien procent. Dus het is ook echt een een forse verhoging in twintig, drieëntwintig

[2:12:14] en u hoort al het verschil tussen die twee percentages. Dat betekent dat het verschil tussen het wettelijk minimumloon en de uitkeringen kleiner wordt.

[2:12:23] Daar heb ik toch voor gekozen omdat we anders het tweeën melden beperkende factor blijft eigenlijk in het verhogen van de uitkeringen en we willen zo graag gewoon niet uitkeringen verhogen, want het is zo belangrijk om de armoede tegen te gaan.

[2:12:39] Maar ik moet het wmo daarmee ook gelijk verhogen. Want anders dan kan het zijn dat je een uitkering hoger uitkomt dan in het wettelijke minimumloon.

[2:12:48] Maar het verschil wordt wel kleiner en dat heb ik echt bewust gedaan omdat ik niet die uitkering achter wilde laten lopen op het pad rondom het wettelijk minimumloon wat ik aan het verhogen ben

[2:12:59] en volgens mij heeft u ook wel brieven gehad. Ook vanuit

[2:13:04] onder andere de centraal dialoog bonaire van info hebben ze mij gestuurd waarin ze zeggen dat

[2:13:12] dat ze ook zien dat we daar een forse opgave hebben. Maar dat het ook voor de werkgevers steeds sneller begint te worden als het allemaal te snel gaat rondom dat we hem nogmaals

[2:13:22] ik denk dat we daar ook de middenweg nu op dit moment aan het bewandelen zijn.

[2:13:29] Maar dat is ook eentje die gewoon echt ook in de gaten moet houden in de hele discussie

[2:13:33] en dan even nog concreet wat gaan we doen naast het verhogen van de wmo en uitkeringen. De kinderbijslag wordt verhoogd met twintig dollar per kind per maand bovenop de correctie voor inflatie.

[2:13:45] De alv moet in één keer naar het eindpunt sociaal minimum gezet per één januari twintig, drieëntwintig. Dus we zijn echt op een aantal onderdelen

[2:13:51] echt een forse inhaalslag aan het maken en het is ook nodig.

[2:13:58] De ik noem dat al de de opgave van de bestaanszekerheid in caribisch. Nederland is niet een opgave die ik alleen heb ook alleen kan religie weer niet al te groot maken, maar we hebben de werkgevers in caribisch nederland nodig. En ook de andere collega´s in het departement of in de kabinet voor de verlaging van de kosten.

[2:14:22] We versnellen waar we kunnen noemde al eventjes de alv. Maar we moeten goed kijken wat er aan die kant van het wettelijk minimumloon mogelijk is.

[2:14:33] Ten aanzien van kinderopvang zei ik al te gaan. Dus binnenkort met uw kamer spreken over het wetsvoorstel.

[2:14:40] Dan kunnen we ook wat meer ingaan op de vragen vanuit de kamer zijn gekomen. Ik zal zo nog eventjes aanhalen

[2:14:46] en ik ga ook samen met de staatssecretarissen van bzk onvermoeibaar michel op de kostenkant richting alle andere s in het kabinet.

[2:14:55] Ik kan ik u een hint geven dat daar ook een rol in kunnen spelen. Zeg maar eventjes. Dus als ik zo vrij mag zijn. U kunt ons daarbij helpen. Dan kom ik nu op de concrete vragen die gesteld zijn. Ten eerste dus op het eindpunt sociaal minimum

[2:15:12] dan kinderopvang, sociale zekerheidsstelsel en overige vragen.

[2:15:20] Mevrouw lieten zegt als we de inwoners op de eilanden gelijkwaardig willen behandelen, dan moeten we op al die terreinen nog flinke stappen zetten

[2:15:30] en zij vraagt omdat ik dat deel dat deel ik andy ambitie die is er ook daadwerkelijk hebben in het coalitieakkoord dertig miljoen vrijgemaakt. Ook voor zowel aan de inkomstenkant als de kostenkant. Om om daar stapt op te zetten. Ik heb bijvoorbeeld zelf vanuit mijn eigen begroting nog acht miljoen bijgelegd ook nog sneller stappen te kunnen zetten aan de aan de inkomens krant

[2:15:55] en daarbij is gelijkwaardigheid. Het doel.

[2:15:59] Maar het is ook goed om xev te kijken wat kunnen we doen in een in een in een ambitieus tempel, maar ook eentje die ook verantwoord is

[2:16:12] en ik heb u dus ook inderdaad al de brief afgelopen week daarover geïnformeerd.

[2:16:18] Eentje die ik nog even wil uitlichten is bijvoorbeeld ook het punt van de dubbele kinderbijslag ook een van de ongelijkheden die wordt ervaren

[2:16:26] omdat je hier als je een kind met zorg hebt, zodat je dubbele kinderbijslag kunt krijgen. Dat is op caribisch nederland niet zo.

[2:16:37] Dat is al een dat was een van de ongelijkheden die eigenlijk werd geconstateerd en ik heb nu ook een regeling gemaakt waarin ook de dubbele kinderbijslag voor kinderen met een zorgbehoefte nu ook daar ingevoerd kan worden

[2:16:59] op caribisch nederland.

[2:17:01] Maar omdat er gewoon te lang duurt en de behoefte wel erg groot. Dus heb ik hem naar voren getrokken met een aparte regeling, zodat hij nu ook ingevoerd kan worden.

[2:17:10] En sterker nog, de tijdelijke regeling die is november ook ingegaan.

[2:17:17] Mevrouw buttle, iets vraag ook als we nog een stel snel sociaal minimum. Hoe kunnen we dat vaststellen? Andere leden hebben dat ook gevraagd?

[2:17:27] Zoals gezegd, twintig, drieëntwintig is die commissie aan het werk lichamen zo spoedig mogelijk instellen waarin we eenentwintig, vierentwintig sociaal minimum kunnen vaststellen. Ik weet niet wat er natuurlijk uitkomt. Ik weet niet wat eruit, zodat ook dat onderzoek komt ook over de hoogte van het sociaal minimum. Dus als mevrouw poeslief vragen

[2:17:47] gaat u dan gelijk zo invoeren? Ik moet echt kijk eens wat eruit komt om dan ook te zien wat daar de stappen zijn die daarvoor nodig zijn. Maar u hoort ook onze ambities op dit terrein.

[2:18:03] Dan geef ik de gelegenheid tot twee vragen wat mevrouw buiten had al haar vinger opgestoken.

[2:18:08] Dan geef ik eerst mevrouw buiten het woord en daarna, mevrouw simons. Gaat uw gang.

[2:18:15] Voorzitter,

[2:18:17] de moties zijn natuurlijk

[2:18:20] terugrapporteren over het uitkomsten van het onderzoek per september tweeduizend, drieëntwintig,

[2:18:24] dan zou ook heel bewust

[2:18:26] zou de minister kunnen aangeven in hoeverre dat kan resulteren in het vaststellen

[2:18:33] van het sociaal minimum per eind tweeduizend drie.

[2:18:38] Ik vraag enige clementie met het september twintig, drieëntwintig. Ik wil het graag voor de begrotingsbehandeling twintig, drieëntwintig van szw, dus het kan zijn dat er net nog even tijd is het omdat ik de commissie nu echt moet aanstellen. Ik weet niet precies hoeveel werkt die commissie heeft. Maar ik heb wel de wens van de kamer goed gehoord dat dat ook voor de begroting van sociale zaken moet zijn. Eenentwintig, drieëntwintig dan de kan september net nog aan de krappe kant zijn, zeg ik even eerlijk gezegd ik denk dat mevrouw buiten ook liever een goed onderzoek wil dan eentje die die we snel opleveren waar het net niet helemaal af is. Dus ik probeer haar echter druk op te zetten. Maar het kan zijn dat die net wat verder ligt dan september maar wel voor de begrotingsbehandeling sociale zaken in twintig, drieëntwintig.

[2:19:20] Ik weet niet of het mogelijk is om het vast te stellen, zeg ik ook eerlijk. Ik moet echt even kijken wat er in staat en en wat ook de analyse is van

[2:19:32] van de commissie en nogmaals ik heb ik probeerde taakopdracht op het brede te doen. Het is niet alleen het sociaal minimum ook gewoon welke kosten hangen daarmee samen want we hebben net de discussie gehad. Ik kan niet eindeloos kostenverhogingen gezeten opvangen waar het ook impact heeft op bijvoorbeeld de hoogte van het wettelijk minimumloon. Ik kom zo nog op de vragen van mevrouw kamminga van de weerbaarheid van de economieën op de eilanden. Het hangt allemaal samen.

[2:19:57] Dus volgens mij stond in de motie twintig, drieëntwintig het rapport voor september. Maar ik probeer iets op te er voor de begrotingsbehandeling, zodat we daar ook gewoon goed met elkaar over kunnen hebben,

[2:20:09] maar ook in twintig, vierentwintig dat dan ook vast te stellen dat er soms ook de partij van de motie die is ingediend en aangenomen.

[2:20:18] Mevrouw simons dankuwel. Voorzitter, laat ik beginnen met te zeggen dat de beantwoording van de minister mij hoopvol gestemd.

[2:20:25] Ben, ben daar blij mee. Zeker ook met betrekking tot m n designated commissie die echt beter.

[2:20:34] Ik kan werken vanuit de reële situatie op de eilanden.

[2:20:38] Ik hoor de minister nu zeggen die commissie gaat in wat haar betreft rondom de begrotingsbehandeling van twintig, drieëntwintig met een conclusie komen die met ons gedeeld zal worden. Voor de zekerheid wil ik even checken hoe zich dat verhoudt tot het schrijven van vorige week waarin de minister aangaf vast te willen houden aan dit ijkpunt

[2:21:00] ook voorbij. Twintig, vierentwintig en ik zou graag horen dat de minister zich nou ja wat ik weet niet wat uit dat onderzoek gaat komen van de commissie. Dat lijkt mij duidelijk dat wat er uitkomt. Dat zal ik gebruiken om in twintig, vierentwintig totdat tot een reëel ijkpunt te komen.

[2:21:20] Wat ik probeerde te zeggen die brief is. Ik ga onverminderd door met de stappen die we hebben aangekondigd om het eindpunt te realiseren en dat is wat ik hier nu ook weer zeg.

[2:21:30] Er zijn ook stappen die nog in twintig, vierentwintig lopen, zeg ik ook eerlijk. Het heeft ook te maken met wat ik net noemde de hoogte van het wettelijk minimumloon als die bijvoorbeeld in één keer met vijfentwintig of dertig procent verhoogd moet worden. Daar zitten grenzen aan wat werkgevers in één keer kunnen doen.

[2:21:48] Ik heb al gezegd dat ik dat ik het gat verkleinen bendes in twee. Daar zit ergens een grens aan van hoe snel ik de inkomens of de uitkeringen verhoogd. En als er twee niet niet mee gaat stijgen dan krijg je straks dat dat juist die werkende pistool die mensen die zo hard aan het werk zijn. Overal dat hij daar nog niet per se beter voor. Dus ik moet hij ergens die balans bewaken. Dus daarom vind ik het zo lastig om hem een keer gewoon een absolute uitspraak te doen van is. Nee dat gaan we gelijk ook invoeren. Want als dat betekent dat bijvoorbeeld het wmo met vijfentwintig of dertig procent in één keer verhoogd moet worden. Is dat ingewikkeld en daar zit me even mijn zoektocht.

[2:22:25] Dus ik hoop dat mevrouw simons de ambitie hoort van ons om gewoon door te gaan met al die verhoging er net een paar aangekondigd hebben ook nog verder mee gaan

[2:22:34] en tegelijkertijd ook te zorgen dat dat het tempo gaat die ambitieus is en nogmaals, ik doe er ook nog best wel oprichting

[2:22:42] werkgevers die vinden dit op dit moment al iets teveel wat we aan het doen zijn,

[2:22:46] maar ook om te zorgen dat mensen die werken ook echt een goed inkomen hebben.

[2:22:55] Even kijken. Dan was er ook nog een vraag over gelijkwaardigheid in in de zin van de wetten die wij hier hebben en hoe verhoudt dat zich tot de wetten die op de eilanden van kracht. Zowel de staatssecretaris al iets beter ingegaan. Een compleet explain.

[2:23:13] Hij probeerde dat

[2:23:15] ik probeer er steeds meer oog voor te hebben dat we ook waar mogelijk ook compleet is dat we het doen bijvoorbeeld ook op het prijsplafond ik wat alle materie of de maatregelen. Als we gewoon iets doen nu op koopkracht op pakket en dat soort zaken dat we ook meer middelen beschikbaar stellen voor de eilanden dat ze daar echt niet vergeten, want ook daar slaat de inflatie in als een bom is niet alleen in dit deel van van nederland, maar ook omdat deel van nederland en daar moeten we dus ook steeds

[2:23:41] ook voor hebben en daar de maatregelen voor nemen.

[2:23:44] Een van de zaken die ook bijdraagt aan de gelijkwaardigheid is nog bij uw kamer in te dienen. Wijziging. Die heeft een vrij brede strekking.

[2:23:54] Ik noem dan eventjes. Dat gaat onder andere over de dubbele kinderbijslag waar ik nu een regeling hebt gemaakt. Maar dat gaat dan echt structureel morgen. Het gaat ook over het verlof stelsel

[2:24:03] dat we ook gaan uitbreiden, zoals dat hier ook bijvoorbeeld

[2:24:08] geboorte verlof. Kortdurend zorgverlof de verhoging van de aow leeftijd in lijn met de motie buiten die hier ook is aangenomen, maar ook bijvoorbeeld arbeidsongeschiktheidsregelingen

[2:24:22] en betere re integratie. Dus ze zijn allemaal elementen waarin we proberen omdat veel meer ook eigenlijk in lijn met elkaar te gaan brengen

[2:24:32] dat wetsvoorstel is nog in de maak. Daar zijn we nog mee bezig. Dus

[2:24:37] dat moeten we echt het proces nog door. Maar weet dat dit wetsvoorstel ook op enig moment naar uw kamer gaat komen

[2:24:43] waarin we juist ook hier stappen in het kader van de gelijkwaardigheid te willen gaan zetten.

[2:24:49] Even zien.

[2:24:52] Een aantal van uw leden hebben ook gevraagd omdat ik wilde reflecteren op het gevoerde beleid tot nu toe, mevrouw buiten vroeg. Mevrouw bush liet vroeg mevrouw simons ook de ceder

[2:25:06] na wat ik net noemde. Mevrouw simons. Het idee dat er een prikkel nodig is. Die herken ik niet helemaal.

[2:25:13] Ik denk dat er verschillende uitgangspunten

[2:25:18] overwegingen in het verleden zijn geweest om om een aantal zaken mij niet gelijk helemaal op te pakken en ook in het tempo wat misschien wat past bij de problematiek van de verschillende eilanden.

[2:25:33] Dan kunnen we allemaal verschillende analyses op loslaten kent iedereen dus ook verschillende analyses heeft.

[2:25:38] Wat ik belangrijk vind is dat we nu echt serieus werk van gaan maken dat we daar nu mee bezig zijn

[2:25:45] want dat is volgens mij wat de mensen uiteindelijk erg mee geholpen zijn om te zorgen dat er

[2:25:51] nadat ze dat ze daadwerkelijk merken dat ze daar

[2:25:56] dat dat ook echt

[2:25:57] dat zijn gewoon onderdeel van ons land zijn en dat ze dus ook het vertrouwen mogen hebben in hun overheid dat ze dat hier ook naar een omziet in moeilijke tijden, maar ook

[2:26:08] kijk eens wat er voor nodig is om te zorgen dat er voldoende werk hebben en dat ook mensen met een beperking dat de kans op werk krijgt de kip daar ook verschillende subsidies voor beschikbaar gesteld.

[2:26:19] Onlangs nog ook op sabbat, bijvoorbeeld

[2:26:22] sociaal werk projecten ook weer subsidie. Het gaat niet alleen om uitkering. Het gaat om het volwaardig gewoon voor alle mensen in welke situatie kunnen meedoen.

[2:26:31] En dan moet het niet uitmaken of je aan deze kant van de oceaan aan de andere kant

[2:26:39] mevrouw buiten vraagt ook hoe ik haar motie ga uitvoerde in de zin van beleid scenarios in beeld gaat brengen.

[2:26:50] Maar zoals gezegd, de hoogte van het sociaal minimum. Dat ga ik onderzoeken ook in relatie tot kosten en de systematiek van het sociaal minimum als zodanig ook onder de loep nemen. Het is wel zo dat dat we nog wel wat gegevens voor caribisch nederland moeten gaan verzamelen, want het is nog. Wij hebben net wat meer gegevens ook vaak hier in dit deel van het land dat we op de eilanden hebben. Dus ik moet ook goed kijken hoe die

[2:27:18] gegevens goed bij elkaar kunnen brengen, zodat ze daar ook een correcte analyse op kunnen gaan toepassen

[2:27:26] en ik ga u uiteraard te informeren over wie er in de commissie zullen gaan plaatsnemen

[2:27:31] en wat de exacte taakopdracht voor deze commissie wordt.

[2:27:36] Mevrouw buiten vraagt ook welke meetbare taken schaik stellen om de armoede te verminderen en zij rechtop specifiek naar kinderarmoede in vier jaar te verminderen.

[2:27:46] Net was dat we hier in het coalitieakkoord hebben opgenomen.

[2:27:51] We hebben voor caribisch. Nederland is gewoon armoede als in sowieso. Ik zeg vaak dat kinderen kinderarmoede. Het is niet zo fijn. Het is niet zo dat een kind in armoede leeft hun ouders niet. Een kind leeft in armoede vaak omdat ouders in armoede leven. Dus je moeder denk ik ook in zijn totaliteit zien waarmee je dan ook meteen ook iets doet de kinderarmoede.

[2:28:11] Nou daar hebben we bijvoorbeeld ook de kinderbijslag voor verhoogd met twintig dollar per maand

[2:28:16] kinderbijslag komt hiermee ook echt wel hoger liggen bijvoorbeeld ook dan in ons deel van van het land. Want alleen dat is geen kind gebonden budget waardoor je dat ook kunt verantwoorden omdat in zijn totaliteit omhoog te zetten.

[2:28:32] Ik wil bij de commissie die we gaan instellen. Ook de vraag ook neerleggen van wat zijn nou echt wat is nu echt de situatie. Exact. En daarmee ook wat ook wat heb je nodig om die stappen te zetten op maar wat mij betreft misschien wel meer dan een halvering.

[2:28:50] En om daar ook te kijken welke stappen er allemaal voor nodig zijn.

[2:28:55] Dus die informatie wil ik ook betrekken bij de commissie die het sociaal minimum ook

[2:29:01] in kaart gaat brengen en vastgehad stellen.

[2:29:05] Mevrouw kamminga die vroeg hoe kan je nou eigenlijk een goede balans krijgen tussen alle

[2:29:12] de uitkeringen. De werkende bedrijvigheid, maar dit was precies eigenlijk dilemma. Wat ik net ook schetste

[2:29:21] ik noem het zoals ik in één keer bijvoorbeeld het verhogen van de inkomens zou voor bonaire betekent dat het twee mijl sowieso met achtentwintig procent zou moeten toenemen bovenop de inflatiecorrectie die al twaalf procent is

[2:29:34] en op het caribische deel van ons land

[2:29:38] moest de inflatie ook gelijk doorwerken in de lonen. Dat is echt wat anders nog dan wat hij hier in in ons deel van het land gebeurt. Hier gaan we het wettelijk minimumloon met tien procent verhogen als een hele belangrijke stap maar op caribisch. Nederland moet er ook nog een keertje

[2:29:55] inflatie ook nog gecorrigeerd worden. Daarbij dus dat kan best wel flink aantikken.

[2:30:02] Ik heb ook al

[2:30:04] afgelopen week waren er ook nog wat vertegenwoordigers van de eilanden hierin in ons deel van het land en die zeiden ook van ja als dat betekent dat het ook allemaal in de prijzen weer wordt doorberekend. Dan kan het ook zijn dat ze bijvoorbeeld weer.

[2:30:21] Maar dat het gevolgen heeft voor de omzet en ook niet voor de werkgelegenheid. Dus dat zijn echt dat is best een spanningsveld waar je in zit en waar ik ook naartoe moet verhouden. Het moet allemaal nog wel

[2:30:31] in verband met elkaar staan.

[2:30:34] En nogmaals dat is geen excuus om niets te doen aan de vlammen van mel want er zijn echt stappen te zetten en er zit ook alweer verschil tussen de eilanden bij het ene eiland moet er verder gegaan worden dan op het andere eiland historisch van hoe snel hebben ze dat vroeger allemaal verhoogd.

[2:30:51] Maar dat is de driehoek waar ik steeds inzit.

[2:30:56] Maar ik denk dat ik hier op dit punt nu een soort evenwicht hebt in elk geval voor twintig, drieëntwintig.

[2:31:05] Jij mag ik een klein. Wat mij betreft een klein punt van orde maken en dan bent u nog eens de minister nog bezig met het eerste blok kamerleden ook helpen.

[2:31:15] Drie vraag nog van het eerste blokje dus wel het grootste blokje wat ik heb dus de rest kan ik eigenlijk vrij snel wel.

[2:31:21] Ik geruststellende mededeling. Maar dan kijk ik even naar de commissie, want ik ik dacht ik geef de minister even gelegenheid

[2:31:28] om antwoord te geven op de vragen. Maar dit is blijkbaar het langste blokje. Dus als er een prangende vraag is dan geef ik u nu de ruimte. En anders vraag ik u om nog even te wachten tot de afronding van dit blok. En dan kijk ik naar mevrouw kamminga die een prangende vraag heeft. Gaat uw gang?

[2:31:45] Voorzitter, prangende vraag. Maar het gaat echt heel specifiek op de opmerkingen die de minister maakte op het punt een beantwoording was voor een deel van mijn vragen en ik ben eigenlijk heel blij dat tenminste het schetsen was mijn zorg. Precies dat dilemma was miste schetsen. Dus ik snap heel goed

[2:32:00] dat we juist die balans moeten houden en dan zal mijn vragen niet dat ik juist vonden dat we onvoldoende deden, maar juist ook dat we zich moeten houden en dat we niet in een prijsspiraal komen, wat vervolgens meer negatieve effecten heeft op de toekomst waar we allemaal naar toe willen dan de positieve effecten. Dus ik ben blij dit te horen. Ik zag het ook terug in de brief en ik hoorde het verhaal. Dank daarvoor

[2:32:24] dankuwel. Mevrouw simons had nog een paar indringende vragen noemt het mij eventjes ook over rechtvaardigheid gelijkwaardigheid ook

[2:32:35] hoe dat

[2:32:39] ze zei van als de stad niet op basis van gelijkwaardigheid was

[2:32:43] dat aan het einde ook niet op slot. Gelijkwaardigheid gaat leiden.

[2:32:48] Ik gelijkwaardigheid van mij is echt het uitgangspunt

[2:32:51] en dat we daar stappen te zetten. Ja dat deed ik ook meteen met mevrouw simons.

[2:32:55] Maar ik zou niet gelijk als ik nu wel de conclusie trekken. Het gaat nooit worden, dan zouden we nu moeten stoppen en ik ben zeker niet van plan om te stoppen met waar ik mee bezig ben. Zeker niet voor caribisch nederland

[2:33:07] en deze heb ik al beantwoord over de prijsprikkel. Dat herken ik

[2:33:14] die mercedes heeft nog een vraag over zouden we ook een tijdelijke loonkostensubsidies voor werkgevers kunnen onderzoeken om snelle stijging van de lonen mee te kunnen realiseren.

[2:33:24] Ik ben op zichtbaarheid om die suggestie van de mercedes mee te geven aan de commissie. Die kijkt naar het sociaal minimum.

[2:33:31] Ik wilde alvast even een kanttekening plaatsen. Want

[2:33:35] uiteindelijk dat is ook wat de werkgevers aan mij vragen die zeggen niet. Doe mij een loonkostensubsidie te zeggen doe met lagere kosten

[2:33:42] en dan gaan wij weer eigenlijk betalen omdat er op andere punten niet geleverd wordt op de verlaging van de kosten

[2:33:50] en dat zou het jammer vinden als dat uiteindelijk de uitkomst van het debat is.

[2:33:56] Nogmaals, wij kunnen niet eindeloos alleen maar aan de uitkeringen komt de boel repareren als de kostenkant niet substantiële stappen worden gezet.

[2:34:04] Dus ik zal de suggestie meegeven aan de commissie,

[2:34:08] maar als er toe leidt dat we die discussie over de kosten dat iedereen een beetje achterover gaat leunen. Dan brengt er toch wel wat terughoudend.

[2:34:15] Tot zover het blokje eindpunt. Alles wat eromheen.

[2:34:18] Dan kijk ik even naar de commissie voor dit blokje en ik zie de heer ceder naar de interruptiemicrofoon gaat uw gang.

[2:34:25] Voor mij is het goed om dat mee te geven. Kijk even of het al een toezegging geld waarop jan terugkoppeling krijgt. Dus ik vraag even of ik probeer te voorkomen dat dit.

[2:34:34] Dat deed. Ik probeer te regelen dat hij terugkomt. Dus kan ik net als een toezegging noteerde op een terugkoppeling komt hoe dat werkt is.

[2:34:43] Dan kijk ik naar de minister.

[2:34:45] De commissie vragen is uiteindelijk de commissie of zij daar ook zeggen van nou dat lijkt ons heel simpel om dit mee te nemen.

[2:34:52] Ze zijn wel onafhankelijk. Maar ik zal het ook vragen of er iets is wat in de lijn van hun ideeën ligt

[2:34:59] dan wil ik ook nog wel waarschuwen. Want dat impliceert ook in nederland hebben we best een uitgebreide polis administratie waarin je dat allemaal heel goed kunt vaststellen voor welke groepje dat zou willen inzetten.

[2:35:09] Dat hebben we op caribisch nederland vooralsnog niet. Dus ook al zou je het overwegen. Dan is het ook nog niet zomaar gerealiseerd. En nogmaals, ik wil wel de druk op die kosten discussie houden. Dus u hoort mij, mitsen en maren. Ik zal het gewoon vragen aan de commissie. Mike zal ook terugrapporteren of dat de commissie dit ook mee zal nemen in een overweging en dat is uiteindelijk echt aan hen, want zij zijn onafhankelijk.

[2:35:34] Mevrouw water,

[2:35:36] Bankvoorzitter.

[2:35:38] Ik hoorde minister en ze vinden het ingewikkeld. Staatssecretaris bekrachtigd komt explain. Elke keer vier elke vier jaar sociaal minimum vaststellen, zoals ook in het coalitieakkoord afgesproken. Er is een aparte commissie

[2:35:57] die komt volgend jaar met de resultaten voor sociaal minimum. Nederland gaat de minister sociaal minimum

[2:36:04] volgend jaar

[2:36:05] voor nederland wel veel stellen.

[2:36:08] Volgens mij heb ik net al een antwoord proberen te geven op deze vragen. Mevrouw buiten al deze vragen. Ik heb precies gedaan wat wij in de motie ook is gevraagd. In twintig, drieëntwintig heb ik net gezegd voor de begrotingsplannen. Ik neem die daar smokkel een beetje. Dan geef ik eerlijk toe geleid omdat ik niet wil dat daar de ruimte dat het net moeten afvaloverlast nog niet helemaal rond zijn. Maar voor de begrotingsplannen moet dat kunnen.

[2:36:29] En dan in twintig, vierentwintig dat vast te stellen. Dat is ook wat de motie vraagt en dat is ook wat we voornemens zijn te gaan doen.

[2:36:37] Sorry.

[2:36:37] Mevrouw heeft een hele korte verhelderende vragen.

[2:36:40] Het antwoord is niet wat ik bedoelde met mijn vraag.

[2:36:43] De commissie voor het sociaal minimum nederland zoals door verzocht door colega omtzigt die terecht zij jorien. Ik ben de eilanden vergeten

[2:36:56] wordt die commissie zodanig erkent met zijn resultaten dat het tot volgend jaar in tweeduizend, drieëntwintig komen medio volgend jaar met een resultaat begrijp ik komen dan die resultaten wel uit en leiden die tot het vaststellen of het herijken van het sociaal minimum

[2:37:14] nederland of dit misdrijf.

[2:37:17] Die commissie komt volgend jaar met zijn resultaat, maar er is nog niet afgesproken wat er met die resultaten dan vervolgens gaat gebeuren.

[2:37:24] Het is wel zo dat in het coalitieakkoord is opgenomen dat er een herijking elke vier jaar moet komen van het sociaal minimum,

[2:37:30] maar dat is ten opzichte van de start van dit van dit kabinet. Dus dat wil niet zeggen dat toch gelijk. Dat bedoel ik weet niet hoelang

[2:37:37] het kabinet zit. Maar als we naartoe als we van twintig, eenentwintig gaan tellen of twintig, tweeëntwintig tot dan is het gewoon een uiterlijke twintig, zesentwintig. Dat dat gewoon weer herijkt moet zijn. Dus of dat rapport van de commissie sociaal minimum meteen leidt tot tot een aanpassing van het sociaal minimum. Dat kan ik niet.

[2:37:58] Ik kan niet vaststellen

[2:37:59] want dat is ook nog onderdeel van de discussie en is ook afhankelijk waar ze mee komen.

[2:38:05] Gaat u verder met het volgende blok.

[2:38:08] Sorry, dat ik vraag niet goed had begrepen want ik dacht echt dat hij over de commissie.

[2:38:13] Ik hoop dat het niet een extreem terug

[2:38:15] precies geweest.

[2:38:16] Dat zal ik in overweging nemen.

[2:38:21] Dan komen we bij de kinderopvang,

[2:38:26] want er zijn nog een aantal vragen. Dan kan ik wel enigszins samenvatten, want er leeft een breed gedeelde wens in uw kamer of de mensen breed gedeeld. Ik telde een aantal die zeggen kunnen we het nou niet gratis gaan maken. De kinderopvang.

[2:38:42] Ik ben zelf ook bij diverse kinderopvanginstellingen geweest en ik zie hoe belangrijk zij zijn ook in de ontwikkeling van de kinderen ook in

[2:38:50] als de ouders

[2:38:52] zoveel dagen werken en dat die kinderen ook gewoon in goede handen zijn ook een goede maaltijd krijgen.

[2:38:59] Dat is dat gaat wel wat verder dan alleen maar als een soort arbeidsmarkt instrumenten zien. Dus ik kon schrijft dat belang volkomen. We hebben natuurlijk het wetsvoorstel best voor kerstmis wetsvoorstel over de kinderopvang op de beste hoop ik binnenkort ook aan de kamer aan te bieden.

[2:39:16] En dan ligt het voor de hand om een discussie te hebben over de hoogte van de ouderbijdrage. Dus ook op de vraag over het al dan niet gratis kinderopvang. Ik zou die vraag wil graag ook bij het wetsvoorstel willen betrekken, want ik denk dat dat een goede plek is jc. Die heeft dan ook een poging gedaan om dat allebei de begroting szw te krijgen. Hij denkt dat het goed is als dat nog. Hij staat vrij om dat zelf natuurlijk altijd in te brengen.

[2:39:40] Maar ik denk dat het juist in het licht van het wetsvoorstel dat het goed is om het ook in dat kader zeker mee te nemen.

[2:39:48] Je hebt geven de intenties van de mercedes aanleiding tot een vraag van mevrouw van den berg

[2:39:53] vul ik zomaar in. Dus ik geef u de ruimte.

[2:39:56] Dankjewel. Voorzitter voorzitter. Want ik was blij met de brief van minister van tien november, waarin ook keurig uiteen gezet van wat zijn nu de kosten en wat zijnde wat kost het allemaal niet aan uitvoeringskosten en je hebt al ouders die anders vanwege de omstandigheden voor gratis in aanmerking komen. Dat valt dan al weg en ik zat dus die bedragen bij elkaar op te tellen wat er nog overblijft. Dat is marginaal. En nogmaals ik heb de minister niet gevraagd om extra geld, maar het ging over dat potje wat er is en wat heel beperkt niet geoormerkt is en is de minister bereid om voor de begroting van sociale zaken. Want mijn collega, hilde die gaat daar over om aan te geven. Wat is dat specifieke bedrag. Hoe is de oormerk nu wat zouden de mogelijkheden zijn. Dus dan snap ik dat de minister nu geen toezegging van regel het gewoon even maar dan hebben we misschien toch weer een stapje gemaakt wat we kunnen gebruiken of de begroting sociale zaken. Bij de behandeling van het wetsvoorstel wordt nogmaals, als ik nogmaals heel veel dank voor al deze uitwerking van die bedragen. Maar ik denk waar hebben we het nu nog over

[2:41:17] de minister en voorzitter ik herken op het geheel der dingen dat als je ziet wat de bedragen zijn dat dat nou niet mind blowing is. Laat ik het schoonmaken zeggen

[2:41:28] is het ook een bredere discussie achter van hoe kan je kinderopvang aan de ene kant in het nederlands deel van het europese deel van ons land.

[2:41:35] Hoe regel je dat versus ook. Hoe is dat geregeld op caribisch nederland. Dus er zit ook nog een meer dan inhoudelijke weging achter en dat is een bredere inhoudelijke bevingen in het kabinet zeg ik ook maar eventjes.

[2:41:49] Een hele korte bondige vervolgvraag.

[2:41:53] Voordat mevrouw kamminga begin heeft gevraagd over compleet en explain kan dat misschien ook wel eens een keer de andere kant op werken. Nou dat zou ik hier dan een schitterend voorbeeld vinden omdat ook een keer de andere kant op te laten werken.

[2:42:05] Dank u dan.

[2:42:08] Wilt u ook een gesprek met minister van ghb moeten aangaan want hij zit natuurlijk weer op dat onderdeel en die zal daar dan misschien ook alweer vragen. Wij hebben van wat dat dan weer vervolgens betekent,

[2:42:18] maar ik vind het een creatieve suggestie van mevrouw van den berg.

[2:42:22] Geef ze deze creatieve suggestie ook nog aanleiding voor een korte bondige vraag van dr.

[2:42:28] Voorzitter, ik weet dat we al om dit te regelen bij de s twee begroting moet zijn, maar er komen volg mij dezelfde minister tegen. Dus ik probeer toch ook wel te kijken hoe zij geeft aan dat de creatieve suggestie is. Tegelijkertijd geeft ook aan dat dat bij minister van gennep zou liggen. Maar als ik het goed begrijp, is de minister wel verantwoordelijk voor szw caribisch nederland in zijn geheel dus ook kinderopvang onder valt is mijn vraag is of dat klopt. En soja of u dan wel omdat elkaar toch over twee weken treffen daar daar richting geven de uitspraken over zou kunnen doen en dan regelen tijdens deze twee begrotingen regelen.

[2:43:03] Voorzitter, dat klopt dat ik de kinderopvang op caribisch. Nederland gaat carrie kinderopvang is natuurlijk ook een bredere discussie ook in in het europese deel van het land. Dus dat is ook een discussie die breder wordt getrokken dan alleen de kinderopvang op caribisch nederland en daar gaat mijn collega van gennep over

[2:43:23] en ik zou de discussie heel graag willen hervatten bij de begroting szw. Ik denk dat dat de plek is zoals we ook, zoals ook gevraagd overigens in de motie van de heer ceder zelf. Dus hij loopt vooruit op zijn eigen motie om het daar weer te bespreken. Dus die motie is aangenomen. Dus daar houden we ons aan daar david op teruggekomen. Dan heeft hij nog een laatste vraag over de kinderopvang en ook de uitvoeringskosten had mevrouw van den berg het ook al over

[2:43:50] zeg. Frank kan je nou niet kijken naar de hoge uitvoeringskosten van regelingen. Het is niet altijd een puur en doelmatigheid afweging. Dat geldt ook voor andere regelingen die we hebben natuurlijk op het eiland. Het is ook gewoon soms een inhoudelijke afweging,

[2:44:02] maar we hervatten discussie met liefde bij de begroting.

[2:44:07] Dan kom ik bij het blokje sociale zekerheidsstelsel is er nog enkele vragen over gesteld.

[2:44:13] Dat gaat dan de vraag van mevrouw van bergwand is het tijd voor de invoering van de ww.

[2:44:17] Ik heb gezegd dat ik deze kabinetsperiode de ww wil invoeren, zoals ook opgenomen in de bestuurlijke afspraken die de staatssecretarissen in juni van dit jaar met openbare lichamen heeft gemaakt.

[2:44:30] Er wordt op dit moment hard gewerkt aan de uitwerking daarvan

[2:44:34] voelt vinden er gesprekken plaats met vertegenwoordigers van partijen in caribisch nederland om ook input op te halen.

[2:44:40] We willen daarbij ook aansluiten bij een regeling die ook op tot een regeling komen die aansluiten bij de lokale context en de behoefte.

[2:44:49] Daarvoor moeten we dus dat ook goed in kaart brengen. Maar het doel is helder en we zijn ermee aan het werk gericht op invoering. Deze kabinetsperiode.

[2:44:58] Mevrouw van den wil.

[2:45:00] Vragen over stellen, voorzitter van deze periode de ww invoeren. Dat betekent dat wij het wetsvoorstel heel snel kunnen zien. Gezien de slakkengang waar ze mee. Sommige dingen in den haag ook door de kamer gaan.

[2:45:13] Dat is bijna de gewetensvragen moeten vragen wanneer hoelang dit kabinet zit. Nee nee kijk wij zijn nu bezig om afspraken te maken op met met de verschillende eilanden ook om te kijken waar behoefte aan is en wat ook aansluit bij de lokale context en dat vergt gewoon wat tijd.

[2:45:29] Dat heb ik niet gelijk in een wetsvoorstel verankerd. Maar ik voel me gecommitteerd omdat deze kabinetsperiode te regelen en nogmaals, dat staat ook in de bestuurs afspraken die in juni zijn gemaakt.

[2:45:41] Dus we hebben het tempo erop. Maar ik heb niet binnen een week werd gemaakt.

[2:45:48] Dan heeft de heer zeker nog een vraag over de bijzondere onderstand. Hij zegt dat hij het positief vindt dat er ook taak overdracht plaatsvindt naar de eilanden ten aanzien van de bijzondere onderstand en hij vraagt ook of er scene unit daar nogal broek kan spelen.

[2:46:05] Voor sommige taken is het wenselijk om beleid en uitvoering te decentraliseren.

[2:46:11] Het lokaal bestuur staat op het dichtst bij de burger. Dus dan kunnen we ook gewoon goed zien wat er nodig is om het geld, zeker voor de bijzondere onderstand.

[2:46:21] Daarom hebben we ook in de gesprekken met de openbare lichamen hier de focus op eens kijken wat er mogelijk is

[2:46:28] bij sarah is al besloten om die taak overdracht te doen. Maar wacht die taak overdracht nog op het vaststellen van opnieuw door de eilandsraad zelf.

[2:46:37] Dat is de status daarvan

[2:46:40] en met bonaire sint eustatius heeft op de staatssecretarissen de akkoorden afgesproken

[2:46:46] dat er ruimte is om ook die taak overdracht te verkennen.

[2:46:52] Daarbij is wel voorwaardelijk inderdaad dat het openbaar lichaam ook voldoende bestuurlijk en uitvoerings kracht heeft om de taak aan te kunnen.

[2:47:00] En daar zullen ook de gesprekken de komende periode overgaan, maar waarbij ook het inderdaad heel goed mogelijk is dat er scene unit daar ook een rol in pakt onder je huis een dergelijke soepele overdracht overgang te bewerkstelligen

[2:47:15] en de ser noemen. Het kan ook voor kennisoverdracht zorgen. Dus daar zien we ook een nadrukkelijke.

[2:47:22] Daar kom ik nog op een blokje overige voorzitter,

[2:47:27] want kijk,

[2:47:33] uhm, mevrouw kamminga vraag nog in het algemeen. Wat kunnen wij doen om het economisch potentieel te verbreden, bijvoorbeeld als het gaat om banen creëren en ze heeft dan ook over de hoogwaardige banen

[2:47:47] inderdaad ook al mogelijkheden subsidies over de omscholing en dat soort zaken. Maar het gaat ook meer van wat voor soort economie is is ze ook op het eiland.

[2:47:58] Nou dan is horeca toerisme zijn echt echt ongelooflijk belangrijke sectoren. Ook de bouw landbouw hadden het er net al eventjes over.

[2:48:06] Daarmee kunt u nog even uit mijn vorige periode ten aanzien van landbouw bijvoorbeeld dat

[2:48:14] ongelofelijk belangrijk is dat die ondernemers ook bijvoorbeeld weten wat de kosten zijn voor water en elektra.

[2:48:20] Want heel concrete is een groot waren daar bezig om voedsel ook op bonaire zelf ook te verbouwen omdat met de import

[2:48:31] de prijzen hoog zijn en de kwaliteit ook niet altijd overhoudt. Wat je daar dan krijgt

[2:48:37] dan is daar een ondernemer die dan ook die kasten daar neerzet daar ook echt zijn nek uitsteekt bezig is om het voedsel te verbouwen. Maar als die zomaar met enorme verhogingen van water en elektra te maken krijgt is dat op een gegeven moment ook een ingewikkeld verhaal.

[2:48:52] Dus. Daarom geeft het belang aan als hij dat ook verder willen ontwikkelen dat ook de kosten kansen ongelooflijk belangrijk is.

[2:49:01] Mevrouw kamminga vraagt hoe gaan de gesprekken met centraal dialoog bonaire over de voortgang van het akkoord.

[2:49:06] Ik heb zelf ook met centraal dialoog gesproken op en neer toen ik daar was

[2:49:11] en daar hebben we ook een aantal zaken echt weer verder gebracht na intussen wordt het nu ook op ambtelijk niveau voortgezet en hebben we contact gehad met elkaar over de verhoging van de wmo. Ik gaf alleen een doorkijk.

[2:49:25] Daarnaast zijn ze ook aangekaart bij de voortgang op de relevante thema spinnen szw domein, bijvoorbeeld over de uitwerking van de ww zeg ik tegen mevrouw van den berg.

[2:49:33] Daarmee gaan we uit het akkoord van kranendijk gaat zich steeds meer handen en voeten te geven

[2:49:40] en uiteindelijk zit er een akkoord voor een bredere verantwoordelijkheid. Ook bij de andere bewindspersonen sporen wijzen goed op aan.

[2:49:52] Even kijken.

[2:49:54] Dit geeft

[2:49:55] mevrouw kamminga, wil je graag een vraag stellen en dit is uw laatste interruptie.

[2:50:01] Dankuwel. Voorzitter deel wat de minister zegt voorzitter over dat

[2:50:10] om te kunnen investeren of om initiatieven te ontplooien dat het belangrijk is om te weten wat de kosten zijn die heel goed is en dat het begint en daar heb ik nog een vraag over de begroting wandeling al met de staatssecretaris over gewisseld heeft een toezegging over gedaan dat we met elkaar moeten gaan nadenken over wat voor economie zouden we nou daarbinnen me zou kunnen en willen ze zelf ook daar om te zorgen dat hij meer hoogwaardige banen zijn als ik zou ook een beroep op minister willen doen om de staatsecretaris te steunen. Om die boodschap over te brengen naar de collega´s in het kabinet op meerdere fronten. Belangrijk is dat we met elkaar dat zij er ook over nadenken, maar ook hun netwerken gaan inzetten omdat dat niet alleen voor de een breder thema s belangrijk en ik merk soms weleens dat we door het versnipperd te behandelen vaak caribisch nederland en ik bedoel niet eens bewust is, maar toch vaker een soort van bijzaak beleidsterrein

[2:51:06] dat we daardoor ook lastig is oneerbiedig mevrouw uit zal lachen. Maar zo bedoel ik het niet meer groningse inborst wellicht. Maar neem alsjeblieft ik het oprecht niet hoe we moeten gewoon met elkaar. Die stap vooruit zet anders blijven. Volgens mij altijd dezelfde discussie voeren. Dat zou ik zo jammer vinden als u daar de staatsecretaris in kan steunen in de gesprekken met collega collega´s.

[2:51:26] Wanneer voluit kamminga kan ik dat toezeggen, want we zien allemaal dat plan

[2:51:33] dan nog twee vragen mevrouw buiten had het ook nog wat breder over armoede. Maar ik vond ook schuldhulpverlening. Dat is ook een taak van de openbare lichamen. Die zijn natuurlijk als eerste verantwoordelijk voor schuldhulpverlening. Maar wij ondersteunen ze daarbij wel want het is ook belangrijk dat er meer handen en voeten gaan geven. Dus ook bijvoorbeeld door kennisoverdracht. Ook komt kijken van wat wij hier doen en wat er ook bij kan dragen. Drieëntwintig november aanstaande is er een symposium samen tegen armoede dat op bonaire wordt georganiseerd bij ondersteunen dat ook

[2:52:14] en we maken de structurele inzet op het aanpakken van schulden ook nog onderdeel van de nieuwe afspraken tussen rijk en openbare lichamen

[2:52:22] en we willen ook gewoon beter zicht krijgen op de omvang van deze problematiek.

[2:52:26] Omdat we daar eigenlijk ook nog niet. We hebben wel beelden bij maar om het echt gewoon goed in kaart te brengen dat je weet wat er goed voor

[2:52:35] hulp

[2:52:36] wat passend is en waar je dat kan bieden. Doen we dat ook tegelijkertijd maar dat doen we dus eigenlijk op op allerlei plekken tegelijk.

[2:52:47] Tot slot de laatste vraag wat eigenlijk geen vraag die gesteld maar dat is nog eentje die ik nog wil aankondigen dat ik net voor het debat ook met financiën nog contact over heb gehad. Het gaat over de vaststelling van de belastingvrije som is ook een belangrijk thema waar ook vaker opmerkingen over zijn geweest. U heeft er niet om gevraagd, maar deze willen toch wel graag melden.

[2:53:08] We verlagen de verhoging van de belastingvrije som is van groot belang. We hebben gezien dat in één of in januari niet goed is gegaan en dat staatsecretaris van financiën nu gelukkig ook heeft gezegd, maar dit gaan we nu wel doen

[2:53:21] dat maddy verhoging die een andere systematiek dan de verhoging van het wettelijk minimumloon en de uitkeringen,

[2:53:28] want de inflatie wordt op een ander moment berekend wat als gevolg heeft dat het wnl met een hogere inflatie is gerekend dan bij de vaststelling van de belastingvrije som

[2:53:38] en ik heb je mijn brief afgelopen week gemeld dat de belastingvrije som

[2:53:42] op één januari tweeduizend, drieëntwintig met vijfhonderd, honderd dollar zou worden verhoogd

[2:53:51] en we hebben nu nog een keer goed naar de berekeningen gekeken naar de staatsecretaris van financiën en we hebben geconcludeerd dat hij te laag is vastgesteld.

[2:53:59] Dus dat de belastingvrije som ook hoger moet worden. Gelet op de inflatiecijfers waarbij twee mijl mee eens gerekend

[2:54:08] en ik heb begrepen uit de eerste berekeningen, maar dit was echt net voor het debat. Dus jullie me er niet op vast. Maar dit is redelijk indicatief

[2:54:18] dat hij belastingvrije som van een goede twaalfduizend dollar naar ruim zeventienduizend dollar gaan. Dus dat is best wel een behoorlijke verhoging

[2:54:31] en dat betekent dat in ieder geval dat je dus ook niet als je bij uitkeringen dat je al een deel aan je belastingen kwijt bent, maar ook dat juist die mensen die net op wnl verdienen dat hij ook echt nog wel een hoger belastingvrij zal hebben dan dat we eerst hadden berekend. Dus dat lijkt me een

[2:54:51] goed nieuws voor de mensen, maar ook terecht nieuws want dan gewoon niet goed vastgesteld.

[2:54:59] Wat een fijne afsluiter in uw laatste blokje minister.

[2:55:10] Ik wilde eigenlijk de bewindspersonen bedanken voor hun inbreng in de eerste termijn. En dan wilde ik naar de camera kijken of er behoefte is aan een tweede termijn. Daar ga ik van uit. Dus ik wil u vragen om uw vragen in de tweede termijn te stellen en ook om in gedachten te nemen welke toezeggingen de bewindspersonen gedaan hebben in de overwegingen over wel of geen moties.

[2:55:32] Dan starten we de tweede termijn met de camera geven mevrouw buiten als eerste het woord.

[2:55:39] Dank u. Voorzitter en ook vooral eerst ook dank aan de staatssecretaris en de minister

[2:55:46] en ook het gehele ondersteunende team natuurlijk voor de beantwoording van onze vragen. Er zijn een aantal toezeggingen gedaan en de maan tevoorschijn die zometeen zal samenvatten sushi en niet per se te herhalen. Toch wel belangrijk om

[2:56:04] ons scherp te houden met caribisch nederland. Want het komt nog te vaak voor dat de eilanden worden vergeten.

[2:56:11] Ik heb ook momenten gehad en daarom ziet u mij misschien ook wel af en toe lachen en even wat non verbale communicatie uitwisselen met mevrouw kamminga, omdat zij weet dat er, en waarschijnlijk wel begrijpt dat ik me afvraag van elke taak hebben wij hier zien bij de staatssecretaris en deze minister vaker op dit onderwerp of niet

[2:56:30] moeten wij hier regierol innemen of niet. Dat is gewoon heel actueel en relevant thema, maar omdat de eilanden te vaak worden vergeten. Voorzitter, toch het verzoek voor een twee minuten debat

[2:56:44] langs deze weg.

[2:56:47] Daar wil ik het eigenlijk gewoon op dit moment bij late met dank aan de voorzitter en ook dank voor de ondersteuning van de commissie, namelijk mooie stad notitie die daarvoor beschikbaar worden gesteld ter ondersteuning zijn echt heel erg behulpzaam, zeker op dit onderwerp dat niet mijn specialiteit is sociale zekerheid binnen hr slechts een stukje groter. Hartstikke bedankt. Voorzitter, in zijn algemeenheid naar iedereen.

[2:57:16] Dag mevrouw buiten. Dan geef ik het woord aan mevrouw politie

[2:57:19] excuses.

[2:57:22] Voorzitter van mijn kant. Veel dank voor een bewindspersonen teams. Ik ben heel blij met de uitspraak van de minister die zegt het moet niet uitmaken of je aan deze kant van de oceaan of aan de andere voor mij is dat gewoon een leidend principe in alle voorbereidingen van alle debatten die we doen. Ik zie de staatssecretaris knikken en ik voel ook wel dat die bereidheid er ook aan die kant zit. Wat ik merk is dat dan alle processen soms wat langer duurde dan me lief is misschien ook aan die kant van de tafel. Dus vandaar dat ik daardoor blijven hameren zal blijven hameren, zoals werd gezegd ik ben de minister van ja, we moeten toe naar gelijkwaardigheid

[2:58:02] en tegelijkertijd ook verder blijven kijken daarin dus die verantwoordelijkheid oppakken. Dus ik ben heel blij met deze toon. En kijk uit naar vervolgde botten dankuwel.

[2:58:11] En excuses, mevrouw league, ik sprak uw naam verkeerd uit. Dank voor uw inbreng, mevrouw van de weg.

[2:58:16] Dankuwel. Voorzitter ik net nog interruptie is dat ik gewoon fantastisch vindt dat de belastingvrije voet wordt verhoogd, want we zitten in nederland met een systeem waar soms armoede ook het conclusie is als je gaat werken. Dus ik ben hartstikke blij dat dit zo wordt geregeld. Voorzitter, ook fijn om te horen dat eraan het de twee stelsel wordt wordt gewerkt.

[2:58:43] Ik begrijp heel goed dat dat stadssecretaris zeg ik wel eens op bonaire zelf eens even naar de watersituatie kijken voordat ik hier allerlei dingen ga roepen, maar kunnen wij dan naar haar bezoek de toezegging krijgen dat zij ons schriftelijk zal update wat er wel of niet gaat

[2:59:02] de buren.

[2:59:03] Ik vind het mooi dat de minister in ieder geval volgens mij openstaat om het geld dat er nu is daar misschien nog wat andere oormerken aan te geven. Maar dat zal ik met mijn collega van sociale zaken verder bespreken.

[2:59:16] Voorzitter, xl, net in de eerste ronde dat ik tijd tekort kwam want we hebben nog net ook een brief gekregen over de medische zorg, met name op saba. Er is morgenavond is er overleg over de beatles geeft ons veel zorgen als cda. Dus zouden we ook nadat het overleg is geweest. Een schriftelijke rapportage kunnen krijgen van staatssecretaris wat de vervolg stappen zijn

[2:59:49] dankuwel voor uw zitten.

[2:59:51] Dank u wel, mevrouw van den berg, mevrouw kamminga.

[2:59:54] Dankuwel. Voorzitter, en laat ik ook mijn complimenten geven aan beide bewindspersonen. Volgens mij schort niet aan de inzet is dat volgens mij zeggen de collega s voor me dat wel gezegd dat de toon volgens mij in de ambitie gewoon positief zijn om te realiseren in stappen te zetten op dit belangrijke punt. Ik denk ook naar kijkt is mezelf, maar ook een beetje mijn collega´s dat we de discipline hebben om de stappen en het toezegging een kans gaan geven en niet een deadline op een deadline gaan zetten, terwijl er nog weinig tijd en gelegenheid is geweest om uberhaupt

[3:00:28] net toegezegd te stappen in gang te zetten. Dus ik zal er in ieder geval van mij kan doen.

[3:00:35] Volgens mij nogmaals is dus ja, we kunnen we zijn ambitieuze commissie. Ik denk dat dat ook goed is en tegelijkertijd moeten we sommige dingen wel even de tijd geven die het nodig heeft en dat zou u in ieder geval bij de gunnen. Want volgens mij is uiteindelijk ook in het belang van het resultaat.

[3:00:49] Dag, mevrouw kamminga, van simons.

[3:00:52] Voorzitter, ik sluit me van harte aan bij alle positieve woorden gesproken zijn. Ik denk dat uit de beantwoordt vandaag zeker is gebleken dat beide bewindspersonen op de lange termijn niet alleen het beste voor hebben met de eilanden, maar ook bereid zijn de nodige stappen te zetten in gezamenlijkheid en gelijkwaardigheid. Dat stemt me heel erg

[3:01:11] blij en hoopvol. Ik maak me echter moet ik heel eerlijk zeggen nog wel een beetje zorgen over het nu. Ik zie dat er stappen worden gezet richting een acceptabel ijkpunt richting dat sociaal, minimum en verhogen van het minimumloon en ik begrijp ook heel goed dat dat allemaal dingen zijn die tijd kosten

[3:01:30] echter. Ik ben blij dat de minister dat zelf nog bevestigd door haar eigen ervaring op het eiland in dit voorjaar met ons te delen. Ook de staatssecretaris die natuurlijk regelmatig ter plekke is. Mensen hebben nu honger

[3:01:43] lijden. Nu hebben nu drie banen. Er is geen adequate kinderopvang. De kinderen lopen op straat ontmoeten bij familie worden ondergebracht.

[3:01:52] Dus ik ben toch wel benieuwd of beide bewindspersonen kort kunnen aangeven en ik weet dat de minister. Dat heeft aangestipt. Wat wij nu

[3:02:03] op dit moment kunnen doen voor de noten die op dit moment heerst. En ik zeg daarbij voorzitter, dat ik er een aanname doe dat ook na het noodweer van de afgelopen week alleen maar vergroot zullen zijn. Dus daar zou ik nog graag iets over horen. Dankuwel.

[3:02:22] Dag, mevrouw simons. Meneer cedar. Tot slot,

[3:03:12] dat wil de voorzitter zeker, maar niet voor eerst de bewindspersonen de gelegenheid geven op de laatste vraag in de tweede termijn, en ik heb begrepen dat ze geen tijd nodig hebben

[3:03:23] om zich daarop voor te bereiden. Dus ik geef als eerste de staatssecretaris. Het woord gaat uw gang.

[3:03:29] Dankuwel. Voorzitter, en er waren er twee vragen. Concreet van mevrouw van den berg, namelijk een schriftelijke update na mijn bezoek aan het eiland om te kijken hoe het hoe het zit met de situatie.

[3:03:41] De wateroverlast heeft met zich meebrengt. Ik kan ik maak altijd een verslag van zoon van zijn bezoek. Dus ik zal dat ook in dit geval doen en zorgen dat hij tijdig krijgt en hetzelfde was eigenlijk over het overleg dat er op saba is over medische zorg bij zulke vragen of mijn collega van vws wil rapporteren daarover of wij dat doen. Via hem gaat gaan we even kijken waar we zorgen dat u op de hoogte wordt gesteld.

[3:04:08] Dankuwel. De minister.

[3:04:10] Ik had nog een vraag van mevrouw simons zegt wat kunnen we nu doen en ik weet. We hebben op een aantal punten per juli al de kinderbijslag verhoogd.

[3:04:22] De aantal toeslagen in de onderstand verhoogd en we gaan per één januari weer een hele rij met maatregelen nemen om dat te doen, moet het wettelijk minimumloon wordt fors verhoogd.

[3:04:33] De alv alleenstaande wordt verhoogd. Ave pa wordt dus in één keer ook cnv wordt in één keer naar het sociaal eindpunt gezet per één januari

[3:04:43] de onderstand alleenstaande ondersteunt pa gaat omhoog. Beweeg gaat omhoog voor weduwen en weduwnaars away bezig gaat omhoog en de kinderbijslag gaat per januari ook nog weer omhoog. Dus ze zitten en dan heb ik nog inderdaad de energie niet de kinderbijslag van intensieve zorgen net genoemd die per één november weer verhoogd hebben.

[3:05:02] De kosten voor de kinderopvang die worden verlaagd met vijfentwintig dollar per maand.

[3:05:08] Ik noem de belastingvrije soemo. Daarnaast hebben ook de de voedsel bestuurder de school ontbijten regeling hebben we ook doorgetrokken voor de eilanden

[3:05:19] en hebben we ook nog gaan we de voedselbank op bonaire ondersteunen voor de komende twee jaar. Dus het zijn allemaal zaken die

[3:05:28] wat ik al eerder zei wij gaan niet alle pijn wegnemen bij mensen gelijk met dit pakket. Daar ben ik mij heel goed van bewust, want het zijn zware tijden, maar dit zijn wel de noodzakelijke stappen die genomen moeten worden om te zorgen dat mensen toch een klein beetje wat meer perspectief hebben dan dat ze hebben.

[3:05:45] Dank dan ga ik naar een afronding toe middels de toezeggingen en ik zal ze voorlezen. Meneer ceder de eerste toezegging. De staatssecretarissen gaat uitzoeken of het cbs ook informatie verzameld op de eilanden over vertrouwen in politiek en instituties en informeert de kamer daarover naar aanleiding van een vraag van mevrouw buiten

[3:06:04] de tweede toezegging. De staatssecretarissen ten behoeve van de discussie over het eindpunt sociaal minimum in kaart brengen, wat de resultaten en of de te verwachten resultaten zijn van de genomen en de te nemen maatregelen om de kosten van levensonderhoud te verlagen en informeert de kamer daarover op verzoek van mevrouw kamminga.

[3:06:23] De harde toezegging,

[3:06:25] Want volgens mij is dat doen we dat in samenhang. Dus we gaan kijken naar dat nadat ijkpunt, maar ook naar de kosten. Dus we moeten even een soort van gecombineerde toezeggingen en kijken naar wat hoe het zit met de kosten van levensonderhoud en dat ook in kaart brengen op een goede manier want daar gaan we sowieso wel kan werken. Er zijn geen goede inflatiecijfers geen goede statistieken. Maar ik denk dat het een soort combinatie.

[3:06:48] Dit wordt een combinatie met de opdracht die we ook aan mijn commissie geven want die moeten ook de kosten betrekken natuurlijk want susan is ook alweer gerelateerd aan mijn deel voor wat voor kostuum.

[3:06:59] Ik wil dat ten behoeve van als we dat op die manier interpreteren dan want dat was ook precies mijn doel in samenhangt kunnen bespreken.

[3:07:05] Dus dan lijkt me dit een hele goede gecombineerde toezegging.

[3:07:09] De derde toezegging toezegging. De minister zal de commissie die onderzoek gaat doen naar sociaal minimum caribisch nederland vragen om de optie van loonkostensubsidie mee te nemen in haar onderzoek en zal de kamer informeren of dit meegenomen wordt dit op verzoek van de heer ceder. De vierde toezegging de staatssecretaris. De kamer informeren over bezoek aan bonaire en de maatregelen voor de wateroverlast. Op verzoek van mevrouw van den berg en de laatste toezegging de staatssecretaris vws wordt verzocht de kamer te informeren over de uitkomst van het overleg van de medische situatie en zorg op saba. Naar aanleiding van het verzoek van mevrouw van den berg en dit waren de genoteerde toezeggingen.

[3:07:52] Dat is mijn mevrouw waar ze daar nog een vraag over heeft. Ga je gang voor.

[3:07:55] De eerste toezegging kan worden toegevoegd voor eind februari.

[3:08:01] Ik kan de bewindspersonen vragen of ze een termijn kunnen aangeven. De eerste toezegging was een staatsssecretaris gaat uitzoeken of het cbs informatie verzameld op de eilanden over vertrouwen in politiek en instituties en informeert de kamer daarover.

[3:08:15] Of ze doen dat kunnen weten.

[3:08:18] Dan is de toevoeging aan deze toezegging dat dat voor februari aan de kamer gestuurd wordt. En dan

[3:08:27] nou dat zou heel jammer zijn. Dat geef ik toe.

[3:08:29] Is ze graag het woord ik nog toegezegd dat ik de taakopdracht en de samenstelling van de commissie ook de kamer zal doen toekomen.

[3:08:38] Als u het wilt,

[3:08:42] Ik denk dat de commissie daar geen nee tegen zegt. En dan rond ik af dat we hem twee minuten debat gaan inplannen, met als eerste spreker, mevrouw wouter van d zesenzestig, dan wil ik graag de leden van de commissie bedanken voor hun inbreng. Ik wil graag de bewindspersonen bedanken voor uw reactie en daarmee ook een staf. Ik wil graag de mensen op de publieke tribune en alle meekijkers bedanken en ik wil graag uit

[3:09:09] zonder luc. De mensen van de tweede kamer organisatie bedanken voor al het werk dat zij elke dag

[3:09:16] met heel veel energie en betrokkenheid voor rolstoelen en ik wens u allen een hele fijne avond.