Mestbeleid

[0:00:01] Bij ontstentenis van de echte voorzitter, mag ik uw dienaar zijn

[0:00:05] door proberen leiding te geven aan deze vergadering.

[0:00:11] Ik heet u allen van harte welkom, in het bijzonder hare excellentie. De minister van landbouw, natuur en voedsel.

[0:00:17] Zeker veiligheid, vele kwaliteit, zelfs in de naam.

[0:00:22] Alsmede haar ondersteuning en ook welkom aan pers en publiek. En als mensen dit deze vergadering dit overleg op afstand volgen ook via de digitale kanalen van harte welkom

[0:00:42] en dan staat hier

[0:00:44] Kamerleden die ik kan u zal voor voorstellen als ik ze het woord geef. Ik wilde gewoon de naam noemen en

[0:00:50] en dan noem ik er ook nog heel vriendelijk bij welke.

[0:00:54] Zij vertegenwoordigen,

[0:00:55] Dus dat kan geen misverstand over bestaan,

[0:00:59] spreektijd van vijf minuten per lid en ik stel voor dat we daarnaast twee interrupties in tweeën hebben en als ik een jaar. Maar ik heb mijn behoefte aan een vraag. Laten we zeggen twee keer twee is vier. U mag vier vragen stellen en u mag je jezelf doseren

[0:01:14] en dan wil ik eerst als eerste het woord geven aan mevrouw van der plas en zij spreekt namens boer burgerbeweging.

[0:01:23] Gaat hangt een. Dank u wel. Voorzitter en ook Dank dat ik als eerste mag spreken. Dus Dank voor de medewerking. Ik zit namelijk ook in het Afghanistan debat, maar dit commissiedebat van belangrijk genoeg om toch bij te wonen om een inbreng in te doen en ik hoop tijdens schorsing hier misschien ook nog terug te komen. Dus het komt misschien een beetje rommelig over. Maar goed ik vind het wel van belang dat ik dit debat bijwonen en onze medewerker volgt het verder en zij ontvangt ook graag de antwoorden. Dus we moeten het even zomaar doen maar Dank daarvoor. Ik hoop niet dat dit van mijn tijd af gaat.

[0:02:04] Voorzitter op de agenda staan meer punten dan ik. Nu kan behandelen. Dus ik zoomen in op een onderdeel en dat is het zevende actieprogramma

[0:02:12] met elk nieuw actieprogramma gaan de regels harder knellen en wordt strop op de keel van de boer verder aangetrokken.

[0:02:19] De minister heeft daar in ons opzicht geen oog voor.

[0:02:22] Er worden rapportages gemaakt over de impact van maatregelen op het milieu, maar niet over de impact op het boerenerf.

[0:02:29] Deze impact analyse zou voor alle beleidsontwikkeling verplicht moeten zijn. Wat zijn de gevolgen van dit beleid voor de ondernemers dat eerst in kaart brengen en dan pas beleid maken

[0:02:41] is de minister bereid dat te doen.

[0:02:43] De minister vindt het niet nodig dat haar medewerkers specifieke kennis hebben van de landbouw en visserij. Dat hebben we onlangs nog gezien bij een vacature op het ministerie. Maar voorzitter, hoe denkt de minister dan te waarborgen dat ook de gevolgen voor het boerenbedrijf worden meegenomen.

[0:02:58] De belangenorganisaties voelen zich onder deze minister niets meer gehoord. De minister zit steeds meer op de stoel van de ondernemer. Waarom betrek de minister de boerenorganisaties niet veel beter bij de totstandkoming van de actieprogramma's en luistert ze eens goed naar de mensen uit de praktijk.

[0:03:17] Als we dit actieprogramma zo uitvoeren, heeft dat grote gevolgen, bijvoorbeeld voor de inkomsten van akkerbouwers, want zij moeten gewassen waarmee zij brood op de plank krijgen voor hun gezin gaan inruilen voor zogenaamde rust gewassen heeft de minister al berekend wat het de akkerbouwers gaat kosten in de Kamerbrief van twintig november, twintig, twintig, zegt de minister zelf. Dit heeft forse negatieve financiële consequenties voor telers. Voorzitter, wat zijn die gevolgen dan of is dit gewoon een nieuwe konijn uit de hoge hoed om het boeren en tuinen zo moeilijk mogelijk te maken dat ze vanzelf wel stoppen met een bedrijf.

[0:03:55] De meeste rust gewassen moeten voor een oktober worden ingezaaid. Het inzaaien van rust of van gewassen is in de praktijk echter afhankelijk van het oogsten van producten die voorafgaand geteeld worden is daar uberhaupt over nagedacht. Want dat wil dus zeggen dat het gaat voorkomen dat gewassen niet rijp zijn, maar toch geoogst moeten worden. De minstens de minister schrijft dat er dan maar meer vroeg rijpe gewassen moeten komen en met wat veredeling moet dat wel lukken? Dit is toch onvoorstelbaar?

[0:04:26] Voorzitter, kalender landbouw is een heel beroerd idee. Het werkt gewoon niet. Het weer bepaalt de rijpheid van gewassen. Het weer bepaalt wanneer de grond rijp is om te zaaien. Niet een kalender boeren die al eeuwen werken met de natuur weten dit mensen zonder praktijkkennis weten dit niet. Het werken met kalender landbouw werkt averechts. Elk jaar weer wordt er bijvoorbeeld uitstel gevraagd van uiteraard termijn voor het uitrijden van mest. Het komt vaak voor dat weersomstandigheden in juli en augustus niet goed zijn voor het mest uitrijden, maar wel in september voor het milieu is het veel beter om uit te rijden wanneer het kan niet wanneer het moet ik voorspel dat met dit actieprogramma nog veel meer problemen gaan ontstaan, omdat het nat was of te droog of te koud. Ik hoor graag hoe de minister hier tegenaan kijkt.

[0:05:11] Voorzitter, we moeten naar een goed bodembeheer met doel voorschriften.

[0:05:15] Bovendien is het nu tijd voor gebiedsgericht beleid daar ingrijpen waar de normen niet gehaald worden.

[0:05:21] Voorzitter, zoals ik het zie, hebben we niet eerder dan een juni zekerheid over door derogatie. Dat is veel te laat. Veel mest is dan al uitgereden. Ik hoor ook hier graag een reactie van de minister op. Tenslotte, voorzitter, de teelt vrije zones, zoals voorgesteld zijn een lachertje op de meeste grondsoort heeft het weinig effect, maar het effect op de mes plaatsing ruimte is wel levensgroot. Dankzij dit actieprogramma wordt het mestoverschot groter in plaats van kleiner. Ik ontvang graag een berekening van de hoeveelheid mest plaatsing is ruimte die hierdoor verloren gaat en wat de financiële gevolgen zijn voor de boeren. Met het instellen van deze zones doet het ministerie gewoon ordinair aan landjepik

[0:06:01] strikt genomen hebben boeren de grond nog wel maar ze mogen er niets mee doen. Het is alsof je tegen iemand zegt je mag je je mag niet meer in je huis wonen. Maar je mag het huis wel houden en je moet er wel goed voor betalen en geen mens zou dit accepteren. Geen mens.

[0:06:18] Dank u.

[0:06:19] Dankuwel. Dan is dat leidt tot een interruptie van de heer de groot gaat uw gang.

[0:06:28] Jij ook voorzitter

[0:06:30] van plas zegt dat alleen daar wil ingrijpen waar dat nodig is.

[0:06:35] Toch gezegd.

[0:06:37] Ja.

[0:06:40] Nou, zoals bekend is de problematiek zit die onder zand en gronden.

[0:06:44] En zoals de cd hem ook heeft geadviseerd en geschreven zit. Diplomatiek is gekoppeld aan de maïs en de teelt van maïs op zandgronden.

[0:06:54] Dus.

[0:06:55] Consequentie van uw uitspraak is dan ga ik graag mee van laten we dan beperkingen stellen aan de teelt van maïs op zandgronden. Want dan hoeft alleen daar iets te doen en dan kunnen we de rest van de boeren hoeven niet lastig vallen. Met allerlei regels is de boer burgerbeweging ervoor te porren.

[0:07:12] Mevrouw van der plas,

[0:07:13] In principe zijn we overal voor te porren. Zolang het in de praktijk goed werkt en zolang het voor de boer geen knellende regelgeving opwerpt. En zolang het goed is voor de bodem met bij valt overal over te praten.

[0:07:29] Vervolg van meneer de groot.

[0:07:31] Ja maar dat is me een beetje te algemeen.

[0:07:34] Want.

[0:07:36] Natuurlijk valt overal over te praten. Maar je zegt er ook even bij als voor de boer geen belemmering oplevert. Dit is wel degelijk iets waar een boer last van heeft. Laten we daar wel over zijn.

[0:07:46] Dus wilt u nou alleen maar gratis praatjes hier houden of wilt u ook zeggen nou dan gaan we de problemen alleen daar oplossen waar de problemen zijn

[0:07:54] uitvoering gevoelig gewassen op uit plus gevoelige gronden C en maïs beperkingen aan maïs hebben een deal.

[0:08:02] Mevrouw van der plas,

[0:08:04] Nou gratis zijn mijn praatjes niets want ik verdien honderd zeventienduizend euro per jaar. Dus de belastingbetaler betaalt aardig voor mijn praatjes. En nee kijk, de heer de grote die zegt tegen die vraagt aan mij bent u daarvoor te porren. Ik zeg met mij valt overal op de over te praten en ik geef daar een aantal voorwaarden op. Volgens mij is dat waar je over gaat praten en meneer de groot die wil gewoon gelijk een deal.

[0:08:30] We hebben

[0:08:31] hij vraagt wilt u bent u daar voor te porren? Ik zeg mij valt overal over te praten stellen daar een aantal voorwaarden voor. Nou dat lijkt mij een opening voor een gesprek. Maar kennelijk wil meneer de groot gelijk een deel. Ik ga je geen deals maken.

[0:08:46] De vraag van de heer de groot,

[0:08:49] Nee maar dat is dan duidelijk boer burgerbeweging houdt hier eigenlijk toch een zeer vrijblijvende inbreng neemt het op voor boeren geen administratieve lasten zegt van. Alleen daar ingrijpen waar nodig is. Er is best over te praten. Alleen de worden dan zodanige voorwaarden geformuleerd dat de boer er geen last van mag hebben eigenlijk net als het eerste praatje en dat noem ik toch echt. Ondanks het riante inkomen dat hier inderdaad hebben gratis praatje van de burgerbeweging de lossen er helemaal niets meer op en de boer heeft er ook niks aan.

[0:09:19] Mevrouw van der plas,

[0:09:21] Dat mag de heer de groot vinden.

[0:09:25] Misschien een moment om morgen je koffie gaan drinken. Maar wie weet komt die nog tot een deel dat de wonder zijn de wereld niet uit. Tenslotte,

[0:09:33] maar ik moet nog niks aan hoor. Maar buiten deze vergadering wel verder ik met wil met duel nemen het woord geven aan de heer Geurts en hij spreekt namens het christen democratisch appel gaat uw gang.

[0:09:45] Dank u. Voorzitter, ik vervang collega's Boswijk van die stad op dit moment plenair. Dus u moet het vandaag met mij doen

[0:09:51] in de CDA lommel visie pleiten wij voor lange termijn perspectief voor onze landbouwsector en om dat te bereiken, willen wij onder andere zorgen voor een overgang van regelzucht naar ademruimte voor de landbouw en pleiten wij ervoor om langjarige duurzaamheidsdoelstellingen samen met de agrarische sector te bepalen

[0:10:10] en met de doel beleid krijgen boeren vervolgens zelf de ruimte om de middelen in te vullen en voorzitter, ik druk me voorzichtig uit als ik zeg wat er nu voorligt met betrekking tot de zeventien, achttien actieprogramma nitraatrichtlijn voor het CDA enorm teleurstellend is, zeker als je dat in combinatie met de toekomst van de of de toekomstige geheel B gemeenschappelijk landbouwbeleid in plaats van samen met de sector naar oplossingen te zoeken en boeren de ruimte te geven. Komt de minister met de actieprogramma waar de agrarische sector nauwelijks bij is betrokken waarin een focus ligt op kalender landbouw en in de praktijk niet met in de praktijk niet werkbare maatregelen

[0:10:45] en ik vroeg me af waar is de economische impact analyse. Dan vraag ik ook aan de minister. Want hoe heeft de minister. Nou de juiste afweging kunnen maken

[0:10:54] en dat gaat ook op voor de buffer stroken man. Waarom kiest de minister voor buffer slogan deelt vrije zones tot vijf meter. Als ze weet dat buffers roken in Nederland minder effectief zijn dan in andere landen vanwege relatief diepe grondwaterstanden dan in Azië buizen en het vlakke landschap

[0:11:12] en even snel als de rekensom een gemiddeld bedrijf in de veenweidegebieden verliest met dit beleid tweehonderd veertigduizend euro aan grondwaarde voldoet niet meer aan de grond gebondenheid en of de bio norm en verliest tienduizend euro aan agrarisch natuur en landschapsbeheer gelden graag een reactie van de minister op dit probleem. Kortom, welke ruimte is er nog om bij te sturen als de impact analyse. En straks wel is. Zo vraag ik de minister

[0:11:39] en duidelijk zal worden dat de plannen een onevenredige weerslag hebben op de landbouwsector is mijn voorspelling. Voorzitter, het nu voorliggende actieprogramma leunt sterk op generieke maatregelen, maar de minister zichzelf in haar brief en ik citeer de effectiviteit van generiek toepassen van maatregelen is niet genoeg, want de impact verschil te sterk per regio, tijdstip en weersomstandigheden einde citaat

[0:12:02] en de sector zelf heeft een voorkeur voor een gebied specifieke aanpak en ook de Commissie van deskundigen mist of van werd pleit voor een gebiedsgerichte invoering van de duurzame bouwplannen.

[0:12:12] En toen vroeger toen vroegen wij ons af waarom kiest de minister daar dan niet voor? Is zij bereid om te kijken hoe het actieprogramma meer gericht kan worden op gebied specifieke aanpak en minder op generieke maatregelen. Graag een reactie

[0:12:26] en voorzitter, ook specifieke maatregelen uit het actieprogramma, zoals het op één oktober op één oktober alle percelen in te zaaien met de van gewas sluiten niet aan bij de landbouwpraktijken gaan uit van kalender landbouw. Ik nam van de week nog maar weliswaar dat de maïs nog niet rijp is, maar de komende weken wel gekneusd moet gaan worden in verband van de site van van gewas en ik krijg ook bevestiging van diverse kanten dat dit aanstaande is door dit groeiseizoen en laat ook maar weer zien dat het weer en de voortgang van de groei zich niet laten leiden door een kalender.

[0:12:58] Want als het bijvoorbeeld eind september te nat is om te oogsten is dat al helemaal niet mogelijk om voor één oktober van gewas te zaaien

[0:13:06] en heb ik het nog niet over de suikerbieten en de tilt en alles wat ermee samenhangt van die gaan door dit voorstel gaat dat tot een drama leiden en deze aanpak is slecht voor het verdien vermogen zorgt voor grote logistieke uitdagingen en laat veel te weinig ruimte voor vakmanschap van onze landbouwers.

[0:13:23] De vraag is heel concreet. Onderminister zijn er nog aanpassingen mogelijk.

[0:13:28] Voorzitter, in april hebben wij gepleit voor een agrarische praktijk toetsen bij nieuwe wetten een motie hierover is met grote meerderheid in deze tweede kamer aangenomen

[0:13:38] en de vraag die ik daarbij heb was het geen goed idee geweest om daarbij het zevende actieprogramma nitraatrichtlijn ook mee te werken.

[0:13:46] De vraag is de minister alsnog bereid om de sector te betrekken bij het in kaart brengen van de economische impact en om samen met de sector ervoor te zorgen dat het programma aansluit bij agrarische praktijk. Kortom, voert de minister de motie uit

[0:13:59] paar laatste punten. Voorzitter, de minister komt met voor het boerenerf ingrijpende maatregelen maar uit de beslist noten en dankt dat hij erbij zat. Want dat heb ik nog niet zo heel vaak gezien blijkt dat dat waarschijnlijk niet genoeg zal zijn om de doelen uit de nitraatrichtlijn en de kaderrichtlijn water te halen.

[0:14:15] En wat zullen de consequenties zijn van het niet halen van de doelen gaan we naar tilt verboden scheur verboden drastische korting op gebruikt normen. Nou, verzin het wat betekent het niet halen van de kader reclame doelen voor lozingen van rioolwaterzuiveringsinstallaties en voor het andere bedrijfsleven dan het agrarische. Kortom, welk onheil gaat nog onderzocht worden en zonder samenhang de wereld in gebracht worden.

[0:14:40] De laatste punt, voorzitter, er wordt in deze nota ook gesproken over consequenties voor de delegatie, welke consequenties voor de delegaties worden verwacht. Hoe wordt daarop ingespeeld en er zal waarschijnlijk pas op z'n vroegst medio twintig, tweeëntwintig duidelijkheid zijn over de delegatie. Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat de versnelling in het proces komt, zodat er een werkbare situatie is in het voorjaar van twintig, tweeëntwintig.

[0:15:01] Tot zover,

[0:15:02] Dank u zeer.

[0:15:04] Dan geef ik hem nu het woord aan de heer Mulder en hij spreekt namens de partijen.

[0:15:09] De vrijheid gaat uw gang.

[0:15:12] De geesten worden rijp gemaakt rijp gemaakt voor iets vreselijks voor onteigenen.

[0:15:18] De minister laat haar ware gezicht zien en alsof onteigenen al niet schandalig genoeg is. Laat die minister ook nog eens de landsadvocaat uitzoeken hoe je boeren nog harder kan aanpakken

[0:15:31] met

[0:15:32] het afpakken van vergunningen. Dat gaat namelijk sneller dan onteigenen. Je hoeft niet naar de rechter en het is veel goedkoper.

[0:15:41] Alleen al. Voorzitter, alleen al het spelen met dit idee van onteigenen of het afpakken van vergunningen is walgelijk

[0:15:49] maar daadwerkelijk laten uitwerken

[0:15:52] van dit soort plannen door ambtenaren of de landsadvocaat is ziekelijk

[0:15:59] ook een is de eerste reactie van de minister. Want ze betreurt het uitlekken niet te plannen.

[0:16:05] De betreurt ze.

[0:16:07] Uitlekken.

[0:16:09] Tot zover de minister die zegt een hart te hebben voor boeren.

[0:16:13] Voorzitter, in fatsoenlijke maatschappijen is er recht op eigendom

[0:16:18] in het vrije westen is eigendom een mensenrecht. Natuurlijk heb je altijd idioten en gekken die niet fatsoenlijk zijn communisten linkse krakers tuig maffia noem maar op. Maar hoe komt deze minister aan die rare ideeën is het dan zo dat waarmee je omgaat je ook mee besmet wordt. Ik weet die voorzitter. Maar hoe dan ook. Het is gewoon onacceptabel die onteigening die moet van tafel. Het is bedoeld om boer onder druk te zetten om ze te bedreigen. De boodschap is dat de boeren exact moeten doen wat de elite eist mensenrechten of niet. Jullie de boeren zullen buigen. Juli de boeren moeten gehoorzamen en dat is schijnbaar het Nederland waarin mevrouw Schouten zich thuis voelt. Voorzitter, de PVV heeft twee vragen aan de minister een is deze minister bereid om de optie van gedwongen onteigenen van boeren van tafel te halen

[0:17:10] en excuses aan te bieden en twee is de minister bereid om publiekelijk te verklaren dat zowel het gedwongen onteigenen als het intrekken van vergunningen nooit, maar dan ook nooit gebruikt gaat worden.

[0:17:22] Voorzitter, mijn beide collega's voor me hadden het er al over de zevende actieprogramma nitraatrichtlijn en die past helaas

[0:17:31] naadloos in het aanvalsplan op de vrije boeren. Alle genoemde maatregelen zorgen voor verslechtering van de positie van onze boeren. Het is allemaal negatief ingrijpen op het bouwplan nog strengere voorschriften voor het areaal grasland verplichte inzet van van gewassen op zand en lus gronden en extra brede buffers stroken wat op zich

[0:17:51] al een soort van onteigenen is en hiermee wordt de boer het mes op de keel gezet, want het raakt rechtstreeks het verdiend vermogen.

[0:17:59] Voorzitter, de minister stuurt deze voorstellen zonder economische onderbouwing

[0:18:04] en er is geen enkele noodzaak, want het gaat juist goed met de waterkwaliteit in Nederland. Het is dus onbegrijpelijk dat de minister en de rest van links Nederlandse bang zijn voor de Europese Commissie. Want wat gaan die dan doen als Nederland niet voldoet aan de nu nitraatrichtlijn gaan ze Nederland uit de. U gooien misschien of boeren die naar de zin van Brussel teveel mest produceren, opsluiten in een of ander Brussels kamp.

[0:18:32] Ik begrijp het niet. Voorzitter

[0:18:35] uit Kamerbrief negen blijkt ook nog dat de minister vasthoudt aan haar onzalige plan van honderd procent verplichte mestverwerking voor bedrijven die niet volledig grondgebonden zijn en dit voorstel blijft te absurd voor woorden en dat is nog vriendelijk uitgedrukt wie verzint het om boeren die net iets teveel mest hebben niet die extra mes te laten verwerken, maar alle mest

[0:18:58] buiten dat dit achterlijke systeem zorgt. Voor meer transportbewegingen en veel hogere kosten. Voor boeren is het systeem totaal oneerlijk. Het lijkt op de hardheidsclausule uit de toeslagen. Ellende. Voorzitter, ik rond af. De branchevereniging producentenorganisatie varkenshouderij heeft een goed idee. Ze willen dat de dunne fractie van op boerderij gescheiden mensen dezelfde status krijgt als kunstmest, zodat afnemers kunstmest door de dunne fractie kunnen vervangen over kringloop landbouw gesproken gaat de minister dit regelen Dankuwel voor.

[0:19:31] Dankuwel. Dan is het woord aan heer de en hij spreekt namens de democraten zesenzestig toegang.

[0:19:39] Dankuwel. Voorzitter,

[0:19:40] in Nederland houden we teveel dieren op een te kleine oppervlakte

[0:19:45] en dat is simpelweg het probleem. Het mestprobleem

[0:19:49] en op allerlei manieren is de laatste veertig jaar geprobeerd om dit probleem op te lossen.

[0:19:56] Tevergeefs, want inmiddels bevindt de mes problematiek zich in goed gezelschap.

[0:20:01] Van.

[0:20:02] Een watercrisis, de klimaat crisis en een natuur crisis

[0:20:07] en op geen enkele wijze haalt dit ministerie de afgesproken doelen

[0:20:12] afspraken met de sector aan de klimaattafel worden nauwelijks uitgevoerd.

[0:20:16] De natuur crisis wordt zeer schoorvoetend aangepakt en op watergebied

[0:20:22] negeert de minister indringende bestuurlijke adviezen.

[0:20:27] Nederland is dus al even bezig en het lukt. LHV niet om zich aan de afspraken te houden.

[0:20:33] We hebben het over het zevende actieprogramma

[0:20:36] en die actieprogramma's hebben steeds een looptijd van vier jaar. Je zou dus denken dat die doelen al gehaald

[0:20:42] zouden worden. Maar nee. De laatste twee jaar zijn we weer achteruit kachelt sinds tweeduizend vijftien zelfs zijn we achteruit gegaan

[0:20:51] door droogte zal worden gezegd een incident. Nee dat is het nieuwe normaal natte periodes droge periodes. Daar moeten we ons gaan inrichten

[0:21:01] en beloftes werden ook gedaan.

[0:21:04] In het zesde actieprogramma werd aangekondigd dat de nitraat norm

[0:21:08] in grondwaterbeschermingsgebieden zou worden gehaald in het zevende.

[0:21:12] En nu verwijst de minister met exact dezelfde formule naar het achtste

[0:21:18] is de minister het met D zesenzestig eens dat de doelen van de kaderrichtlijn water leidend moeten zijn voor het actieprogramma

[0:21:25] en bent u het met D zesenzestig eens dat de doelen van de nitraatrichtlijn en de kaderrichtlijn water gehaald moeten worden, onafhankelijk van de vraag of de derogatie gewenst is

[0:21:38] en hoe verklaart de minister terugkijkend dat zij in tweeduizend achttien toezegde dat als bij de monitoring een halfjaar later in tweeduizend negentien niet blijkt dat er aan een nitraat erom norm wordt voldaan er wettelijke verplichtingen bijkomen.

[0:21:51] Je kan het gemist hebben. Maar ik heb ze niet gezien.

[0:21:55] We moeten onszelf. Voorzitter serieus de vraag stellen of de derogatie nog wel past in deze context

[0:22:02] graag een reflectie van de minister

[0:22:06] en ondertussen. U hoort het aan mijn rechterzijde lobbyen, partijen en boerenorganisaties voor versoepelen en waarschuwen onderzoekers voor de doorgaan van mes schouders

[0:22:18] die al sinds de jaren tachtig ook bekend is en onlangs van aardse daarover mes transporten zitten. Op het grensvlak tussen legale en illegale activiteiten

[0:22:29] kan de minister de opmerking van van Aartsen duiden en kan de minister ingaan op de verwachte gevolgen van de aangaf kondigde maatregelen op fraude. Immers,

[0:22:39] hoe gedetailleerde de wetgeving, hoe grotere kans op fraude,

[0:22:42] Boerenorganisatie ogenblik. Een interruptie van de heer van kampen gaat uw gang.

[0:22:48] Dankuwel. Voorzitter, die de groot zet uiteen hoe groot de urgentie in de problematiek is om in te grijpen en zowel mijn bijdrage aan te geven hoe de VVD fractie het actieprogramma ziet.

[0:23:01] Maar hij vraagt de minister ook naar hoe we die derogatie zouden moeten zien. Tegenwoordig in deze tijd en kunnen we met elkaar een hele toekomst discussie voeren over hoe die sector er in de toekomst uit zou moeten zien, maar we zien hier de deadlines zijn streng. De de de de looptijden zijn kort

[0:23:19] dus kort handelen is van belang en aan de orde. Dus ik zou de heer de groot vragen hoe ziet de D zesenzestig fractie de derogatie in de huidige landbouw beleid, en dan ook in het opvolgende jaar. Want dat is natuurlijk waar we het over hebben. We hebben het over het seizoen twintig, tweeëntwintig.

[0:23:38] De groot,

[0:23:40] Je hebt voorzitter D zesenzestig is een partij die met een blik op de lange termijn kijkt naar de toekomst van de boeren, maar ook naar de toekomst van de aarde.

[0:23:49] VVD heeft een iets kortere blik en dat is natuurlijk terecht. Je kunt niet zaken van vandaag of morgen afschaffen. Maar als je bedenkt dat we nu dat er scenario's in omloop zijn om voor veel geld eigenlijk dieren uit te kopen dat we een klimaat problematiek hebben met bestaande afspraken en nieuwe normen die er komen

[0:24:10] dat we ook al weten dat door de kaderrichtlijn water niet gaan halen en het kabinet dit moment aan het inventariseren wat de economische gevolgen daarvan.

[0:24:16] Van zijn.

[0:24:17] Dat wordt weer een en pas als we ondertussen zeg maar eigenlijk

[0:24:23] toe blijven staan dat er meer mest wordt geproduceerd en meer mest meer feit dat meer dieren worden gehouden dan de Europese norm toestaat. Dan kun je inderdaad de vraag stellen van ja, moeten we niet hier nou even plat gezegd blijven dweilen met de mest kraan open en daarom stelt D zesenzestig. De vraag eerder ook al gezegd we zijn er niet mee getrouwd met die derogatie minister zegt nog van ja. Via Brussel kan ik dan tenminste nog wat voorstellen. Naja, forse of voorwaarden stellen aan aan het primaire bedrijf. Nou ik denk dat we de moed moeten hebben om dat ook rechtstreeks te doen. Daar zat ook in die vraag.

[0:24:56] Maar uw vraag is terecht van vandaag op morgen ga je het niet afschaffen. Maar ik kan me wel voorstellen dat we als kamer zeggen dit was de laatste keer

[0:25:05] en dat we ondertussen gaan nadenken op een goede manier om de gevolgen van dat dit de zevende en ook de laatste was om daarvan op te vangen in het kader van de overige.

[0:25:15] Daar niet bij vervolgvraag van de heer van kampen.

[0:25:18] Voorzitter, ik heb altijd geleerd dat het in dit vak belangrijk is dat je zowel nadenkt over de toekomst, maar ook over de wat kortere termijn. Want daar worden boeren en ondernemers mee geconfronteerd. Maar dan toch even ter controle nog vragen aan de heer de groot. Maar volgens mij stelt hij daarmee gerust. Klopt het dat hij met zijn woorden ook stelt dat hij de acties van de minister steunt om voor twintig, tweeëntwintig wel in Brussel de derogatie te verkrijgen.

[0:25:45] Hier. De groot.

[0:25:48] Maar ik kan me voorstellen dat Brussel ook zeer kritisch meekijkt en ook misschien wel meeluistert met met dit debat. En dat we zeggen nou misschien moeten we de bestaande derogatie nog een jaar verlengen onder de voorwaarde dat je aan Brussel zegt nou we gaan het erover hebben of en wel willen voortzetten en dan kunnen we ons misschien deze ellende besparen, want zeer populair is derogatie niet.

[0:26:11] Die de grootste vervolgt zijn betoog.

[0:26:15] Voorzitter,

[0:26:17] ook is al een paar keer gevraagd om de economische impact analyse kan de minister in deze impact meting ook de financiële economische gevolgen meenemen van het niet behalen van de kaderrichtlijn water doelen en de nitraat doelen is eigenlijk een soortgelijke analyse van wat betekent het nou dat we die doelen niet gaan halen. Ook economisch dus niet alleen het boeren inkomen, maar ook breed

[0:26:40] voorzitter dan even de omgang met de kamer. Ik heb de vanochtend in de procedurevergadering ook wat over gezegd. Tien juni vroeg de kamer om de bestuurlijke adviezen tas voor mest en waterkwaliteit voor de zomer

[0:26:52] naar de kamer te sturen voor de zomer tien juni

[0:26:56] kan de minister uitleggen waarom ze niet aan dit simpele verzoek van de kamer heeft voldaan.

[0:27:01] En dan inhoudelijk want daar zit misschien een antwoord. Waarom neemt de minister deze indringende bestuurlijke adviezen niet over een paar voorbeelden te noemen

[0:27:09] om generiek, generiek vijf meter brede bufferstaat stroken te eisen. Nabij kaderrichtlijn water liggen waterlichamen en twee meter brede strook de overige wateren en kan zij ingaan op de zorg van D zesenzestig dat waterschappen nu in haar voorstel veel te veel ruimte krijgen om het korte termijn boeren belang te laten voorgaan.

[0:27:30] Ander voorbeeld uit het bestuurlijke advies om de deelname van de Delta aanpak waterkwaliteit te verhogen

[0:27:38] door gebruik normen van mes te verlagen en als niet aan de nitraat norm wordt voldaan. Twee hele indringende adviezen van medebestuurders die in de wind zijn geslagen. Ook niet met de kamer werden gedeeld.

[0:27:52] En waarom grijpt de minister waren er al over niet harder in bij zand en lus gronden. We weten toch allemaal dat de problematiek daar zit waar spoelen gevoelig gewassen worden geteeld op uiterst gevoelige gronden. Het rapport van de CDA is duidelijk over de risico's van maïs op uitspoeling en gewas als zorgen biedt wellicht een goed alternatief graag een reactie van de minister. En waarom gaat de minister daar toch niet wat harder op in met de tilt plannen dan het gemeenschappelijk landbouwbeleid. De minister wil eigenlijk extra gaan.

[0:28:22] Tot een afronding komen.

[0:28:24] Ja. Voorzitter, de minister wil via het gemeenschappelijk landbouwbeleid gaan betalen om aan de norm te voldoen. Volgens mij is dat niet toegestaan en moet je gewoon het in de conditionaliteit brengen. Graag reactie

[0:28:37] waren het er net over. Voorzitter, ik rond af. We zijn niet getrouwd met deze derogatie. Ik zie ook niemand is blij met dit actieprogramma. Het is onvoldoende. We gaan de doelen niet halen en de boeren voelen zich gepest door de minister. En wat D zesenzestig betreft maken we een pas op de plaats. We doen het niet onvoldoende.

[0:28:57] Maar goed Dankuwel.

[0:28:59] Dan is het nu het woord aan de heer van kampen en hij spreekt namens de Volkspartij voor vrijheid en democratie.

[0:29:05] Voorzitter Dankuwel. De voorzitter in het eerste halfjaar dat ik landbouw woordvoerder mag zijn als Kamerlid. Voor mijn partij heb ik al vele gesprekken mogen voeren met vee en akkerbouwers

[0:29:19] en in die gesprekken klinkt eigenlijk steeds structureel een vurige wens door den Haag. Geef ons een werkbare stip op de horizon en geef ons dan ook de zekerheid dat de wereld vier jaar later niet compleet opnieuw hoeft te worden uitgevonden

[0:29:36] en over die harde stikstof adviezen en berichtgeving waar we de afgelopen weken mee zijn geconfronteerd, komen we zeker nog te spreken.

[0:29:47] Vandaag praten we over maatregelen voor verbetering van de waterkwaliteit en dat zijn maatregelen die echt heel fors ingrijpen in de bedrijfsvoering van ondernemers

[0:29:58] en voorzitter, het waarborgen van de kwaliteit van grond en oppervlaktewater. Dat moeten we niet lichtzinnig nemen. In de landbouw heeft daar natuurlijk met mest gebruikt en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen een belangrijke verantwoordelijkheid,

[0:30:10] mede dankzij die agrarische sector is de afgelopen decennia die kwaliteit ook verbeterd. En waarom. Zo vraag ik de minister is dan heel Nederland aangewezen als kwetsbaar gebied

[0:30:23] is dat niet een hopeloos gedateerde kwalificatie, juist omdat dit leidt tot die zware generieke maatregelen.

[0:30:32] Voorzitter, een aantal van die maatregelen langs enkele collega's hebben dat ook al gedaan.

[0:30:37] Ten eerste de iedere vier jaar een rustige was per twintig, drieëntwintig en dat wordt dan opgeschroefd naar twintig, zevenentwintig en voorzitter op zo'n rust gewas legt een boer geld bij en er is die op zich best wel toe bereid. Maar ja dan moet dat wel nodig zijn voor de bodem.

[0:30:53] Alleen de Nederlandse bodem is niet overal hetzelfde en gebieden waar de waterkwaliteit tegen of over de kritische grens komt? Is dit wellicht een logische maatregel. Maar waarom zou een boer vier en laten drie jaarlijks een akker ongebruikt moeten laten als er eigenlijk helemaal geen probleem is. Dat is een onnodige belemmering. Zo vraag ik de minister

[0:31:15] en dan de maatregel van verplichten inzaaien van van gewassen op alle percelen in zand en lus gebied uiterlijk één oktober na het hoofd was en we begrijpen best die redenatie van de minister waarin ze zich je hou die akker. Nou zo lang mogelijk groen want gewassen nemen stikstof op en door gewassen opgenomen. Stikstof kan niet meer uit spoelen in de grond en in het oppervlaktewater.

[0:31:39] Maar wat verklaart dan de noodzaak van de je heilige een oktober grens.

[0:31:43] Het is al eerder gezegd. Voorzitter, die het weer zit niet aan een touwtje en laten we vooral niet doen of dat wel het geval is. Laten we dat doel centraal stellen en niet zelf een middel stellen die boer die is daar echt wel toe bereid.

[0:31:56] Het kost akkerbouwers gewoon geld.

[0:31:58] Aardappelen of bieten vroegtijdig van het landgoed halen en daar nog niet de gewenste zetmeel of suiker, waar de bevalt dan leg je daar gewoon als boer op bij de minister schrijft dat daar ook financiële maatregelen voor zouden worden getroffen. We horen graag hoe dat dan wordt gezien, worden die boeren daarin gecompenseerd. Wat is dan een jaar van nulmeting? Hoe doen we het dan met wisselende prijzen van die grondstoffen graag een reactie van de minister.

[0:32:25] Voorzitter, collega Geurts beschreef het ook al de bredere buffers stroken en een akkerbouwer met honderd vijfendertig hectare grond eenentwintigduizend meter sloot rekende mij voor dat een tilt fraaie strook in zijn geval een tilt rijstrook van vier meter in zijn geval een land verlies opleverde van vier komma acht procent en trek die hectares nou eens door naar de landelijke verhoudingen. Dan kom je uit om een gebied ter grootte van de Noord oostpolder wat je uitgebreid neemt. Voorzitter, dat kan toch niet waar zijn.

[0:32:56] Dit is ook helemaal niet nodig want met technieken in de precisielandbouw waar bemesting tot op de centimeter nauwkeurig wordt ingebracht en kan voor de verantwoord

[0:33:07] kan heel duidelijk worden aangegeven of daar precies de gewenste hoeveelheid mest stikstof in de grond wordt gebracht. Hoe kijkt de minister? Hierna? Heeft zij deze maatregelen op uitvoerbaarheid voor gelegd aan de sector. We weten dat dat niet het geval is, maar is er een mogelijkheid dat we kunnen gebruik kunnen maken van die precisie bemesting precisielandbouw en die innovatie die bestaat in de sector

[0:33:30] in het kader van de gecombineerde opgave worden in mei de bouwplannen opgegeven. Voorzitter, kan toch heel duidelijk zo'n boer al aangeven wat de plannen zijn voor de grond en dan kan de NVWA daar toch op op steekproefgewijs terugkijken hoe daar mee om wordt gegaan. Graag een reactie van de minister. Voorzitter, ik rond af.

[0:33:50] Het Brusselse oordeel over de verlening van de derogatie en de toestemming of af te mogen wijken van de Europese norm per hectare. We weten allemaal. Ik sprak net al met de heer de groot over. Dat hangt als een zwaard van Damocles boven dit debat

[0:34:04] en voorzitter voor de VVD laat ik daar heel helder over zijn die derogatie is belangrijk voor de landbouw in Nederland.

[0:34:10] We leggen onze agrarische sector met het actieprogramma loodzware generieke maatregelen op en moeten maar hopen dat dat comité dat niet draad comité er maar genoegen mee.

[0:34:21] Komt u tot een afronding.

[0:34:22] Hij komt tot mijn afronding voorzitter, zijn we met het aanwijzen van heel Nederland als kwetsbaar daarmee niet zelf verantwoordelijk voor de kritische opstelling van het comité en moeten we misschien constateren dat de ambities in het kader richtlijn water te ambitieus zijn, want goede waterkwaliteit. Voorzitter, is hartstikke belangrijk, maar we moeten ons afvragen of het de waterkwaliteit zou moeten zijn in heel Europa van een de Zwitserse bergen. Ik wil graag de reactie van de minister.

[0:34:47] Dank u zeer. Er is nog een interruptie van de heer de groot. De laatste interruptie van zijn kant ga je gang.

[0:34:56] Hoor ik de VVD nu pleiten voor aanpassing van de van de normen van de kaderrichtlijn water. Dus als we iets niet halen dat we dan maar de normen aanpassen,

[0:35:07] Voorzitter van kampen,

[0:35:08] Voorzitter, ik of het nou hebben over het mestbeleid die derogatie de kaderrichtlijn water of de nitraatrichtlijn. Dan hoor ik dat die normen in beton gegoten zijn en op zich is dat goed want de onder die normen hangen kwaliteitseisen

[0:35:23] waarvoor ze te laten we ons er ook niet blind op staren. Ik zou gewoon weer eens van de minister willen horen hoe zijn die normen tot stand gekomen zijn die normen. Logisch en is het wel logisch dat we in heel het land die normen hanteren en ik kan mij ook niet voorstellen. Voorzitter, dat Nederland het enige land is wat hier tegenaan loopt zijn denk ik wel het eerste land wat hiertegen aanloopt.

[0:35:43] Maar ik tegen de heer de groot willen zeggen laten we voorkomen. Laten we kritisch blijven en kritisch met het kabinet in gesprek blijven om te kijken wat de noodzaak is om vooral die uitvoerbaarheid dichtbij die praktijk te blijven en waarbij we enerzijds ondernemers gewoon kunnen laten ondernemen en tegelijkertijd goed serieus blijven nemen. De waterkwaliteit in Nederland.

[0:36:04] Details

[0:36:07] interruptie.

[0:36:08] Gaat uw gang.

[0:36:10] Dankuwel. Voorzitter.

[0:36:12] Wow!

[0:36:14] De is begonnen. De Europese normen gewoon overboord vindt de VVD maar gewoon uit de EU stappen, want we hebben toch niet zoveel aan. Ik vind het nogal wat wat de VVD zegt en ik heb nog een vragen ook want de VVD zegt de derogatie is heel erg belangrijk om die te behouden. Maar ondertussen is het betoog van de VVD om de maatregelen die de minister voorstelt toch vooral wat af te zwakken want boeren hebben zoveel last van met als gevaar dat ze de derogatie verliezen. Dus hoe legt de VVD. Hoe legt collega van kampen dat uit verzwakken van de maatregelen, en dan toch denken dat we de derogatie nog mogen behouden. De pastoor.

[0:36:45] De heer van kampen,

[0:36:47] Voor. Ik heb mijzelf dat niet horen zeggen ik heb aangegeven dat ik de minister zou willen vragen hoe die normen tot stand zijn gekomen en volgens mij is een Europese Unie er ook in het belang van het wel en wee van de lidstaten en zijn wij een lidstaat van de Unie en ik denk, en ik begrijp dat wij een van de eerste landen zijn die daadwerkelijk aanlopen tegen deze tegen de grenzen van deze richtlijnen met een heel ingrijpend actieprogramma ten gevolg. Ik ga hier niet pleiten om normen overboord te gooien. Ik vraag de minister alleen zijn wij nog steeds ook wel kritisch op die normen en is dat daadwerkelijk nodig en schieten we onszelf daarmee niet in de voet. Dat is een vraag aan de minister kijkt uit naar de beantwoording daarvan. Laat ik dit Thijssen gerust stellen dat ik de Europese normen nog niet overboord hebben gegooid.

[0:37:34] Nog niet de deze nog een vervolgvraag.

[0:37:37] Mijn andere vraag ging erover dat de VVD vindt dat de derogatie heel erg belangrijk is. Ondertussen hoor ik heel veel vragen aan de minister om de maatregelen die hij voorstel te verzwakken, met als risico dat we de derogatie verliezen. Dus hoe legt ik snap ik snap niet.

[0:37:51] Hoe dat past bij mekaar hiervan kampen.

[0:37:53] Voordat ik heb aangegeven dat Nederland. We hebben onszelf aangewezen als een kwetsbaar gebied in totaal.

[0:37:59] En ik weet niet hoe die beoordeling van zo niet gaat comite gaat eigenlijk weet helemaal niemand dat die ik daarop een vraag. Iedereen die ik vraag hoe gaat dat nou eigenlijk zegt ja, we weten dat het een heel belangrijk moment is, maar het vindt plaats achter gesloten deuren. We moeten maar hopen met een goed bod dat dat gaat lukken. Ik zou me kunnen voorstellen dat als wij onszelf aanwijzen als volledig Nederlands als kwetsbaar gebied. Dat dat niet. Praat comite zegt ja dat heb je zelf gedaan. De houden van je aan. Dat hebben we eerder gedaan. Denk aan de Natura twee duizend discussie in relatie tot stikstof. Dus als het comité ons houdt aan onze eigen aanwijzing. En dan kunnen we ons afvragen. Collega geen wist en ik legde de kaartjes aan de ene kant van stikstof en fosfor in Nederland een naast de grondsoort. De kaart van Nederland naast elkaar dan zie je inderdaad een aantal kwetsbare gebieden waar echt wel wat moet gebeuren. Dat zal ik ook echt niet voor weglopen, maar ook een aantal gebieden in Nederland zand en lust gebieden en na mijn zand gebieden waar in principe de kritische normen helemaal niet worden bereikt. Waarom zouden we ondernemers daar de duimschroeven moeten aan draaien. Zo zou ik de minister willen vragen. Voorzitter, volg mij moeten er gewoon ook in deze Commissie een kritisch gesprek met elkaar over kunnen blijven voeren.

[0:39:08] Dat lijkt me voldoende, mevrouw vestiging interruptie uit uw handen.

[0:39:13] Voorzitter, ik kijk even rechts over mijn schouder en zie dan de heer van kamp zitten van de VVD met een glas drinkwater voor zich een flesje Nederlands bronwater wel te verstaan en vervolgens geeft de heer van kampen aan dat de kwaliteit van het Nederlandse water toch eigenlijk niet zo heel erg belangrijk is en als het dan vervuild is, maakt het niet uit laten de normen iets ops schroeven. Ik wilde graag aan de VVD vragen of hij bekend is dat de vereniging van drinkwaterbedrijven in Nederland alarm slaan en pleit voor meer en strengere maatregelen om de watervervuiling door de landbouw te stoppen, neemt de VVD deze organisatie dan niet serieus.

[0:39:52] Van kampen.

[0:39:54] Ik val in herhaling. Ik heb hier een kaartje voor me waarin ik ook echt wel. Zie dat er grote opgaven zijn en waar ook echt wel wat moet gebeuren en trip kook eerder gezegd en ik zou dat nogmaals van de gelegenheid gebruik willen maken, omdat inrichting van collega's vestiging te zeggen je moet echt wel wel wat gebeuren. Maar laten we dat gebiedsgericht doen. Laten we geen generieke aanpakken over het hele land uitstorten. Het hele land aanwijzen als kwetsbaar vraag ik de minister is dat nou daadwerkelijk nodig om inderdaad dat glaasje water wat hiervoor staat zuiver en en goed te halen. Dat is volgens mij het doel voor heel Nederland. Maar we moeten ook niet te streng voor onszelf zijn als het niet hoeft en dat heb ik de minister gevraagd en ik kijk uit naar haar beantwoording daarop.

[0:40:36] Vervolgvraag, mevrouw vestiging.

[0:40:38] Voorzitter, we moeten wel streng zijn, want het is nodig. De waterkwaliteit mag niet achteruit gaan en die gaat wel degelijk achteruit en we zullen in Nederland niet allemaal een flesje Nederlands bronwater kunnen drinken. Maar ik vind het toch fijn dat iedereen straks veilig en gezond drinkwater uit de kraan kan krijgen, is de VVD dat in ieder geval met de partij voor de dieren eens. En nogmaals, terugkomend op mijn eerste interruptie. Ik krijg geen antwoord van VVD op mijn vraag over of ze dan de vereniging van Nederlandse drinkwaterbedrijven wel serieus neemt.

[0:41:06] De heer van kampen,

[0:41:08] Voorzitter, op beide vragen is het antwoord. Ja. Alleen ik vraag me af. Ik vraag me niet of ik zie gewoon dat dat lang niet in heel het land noodzakelijk is en ik vraag me af waarom er dan wel zou ik hoop dat te horen straks in de bijdrage van mevrouw vestiging te horen. Waarom dan die generieke maatregelen nodig zijn, terwijl er ook heel veel plekken zijn in het land waar die kwaliteit gewoon hartstikke goed en dik in orde is. Waarom moeten we dan een volledige sector waar mensen werken waar veel geld in wordt verdiend met generieke maatregelen lastigvallen. Ik begrijp dat niet.

[0:41:41] Is aan de heer de grinwis en hij spreekt namens de christenunie. Gaat uw gang.

[0:41:46] Voorzitter Dankuwel.

[0:41:49] Ik kan me de herfst vakantie uit mijn jeugd nog levendig herinneren. Aardappels rooien de aardappel Roy tijd en ja dat was dus.

[0:41:56] De oktober.

[0:41:57] Ja, natuurlijk ook suikerbieten, al was het vaak wat later begin november. Als we weer naar school gingen.

[0:42:03] Want ja dat was afhankelijk van wanneer je was ingeroosterd door de suiker Unie. En dat was ze liep van september tot vlak voor de kerst had je als boer niet zoveel over te zeggen

[0:42:12] ik snap de verbolgen reacties van vooral akkerbouwers op het zevende actieprogramma nitraatrichtlijn dus heel goed. Ik voelde dat ook toen ik dit actieprogramma open klikte vooral die datum van één oktober voorzitter,

[0:42:24] dat is toch wel een vorm van kalender landbouw. De term viel al een paar keer. En hoe past past dat nou precies in kringloop in een kringloop visie met zowel ecologisch als bedrijfseconomisch perspectief. Ik kom hier in de loop van mijn bijdrage nog op terug.

[0:42:38] Er ligt een opgave om de doelen uit de kaderrichtlijn water te halen. Dat is zonneklaar en die is goud waterschappen en drinkwaterbedrijven signaleren dat hier extra acties nodig zijn

[0:42:49] in de Kamerbrief van april schreef de minister dat de waterkwaliteit sterk wisselt in Nederland en dat noodzaak de en dat noodzaak de ons tot gebiedsgerichte acties en die noodzaak werd ook met nadruk genoemd. Dit actieplan echter worden behoorlijk generieke maatregelen aangekondigd, zoals een van was van gewas verplichting per één oktober op termijn voor alle zand en gronden in tweeduizend, drieëntwintig, zestig procent tweeënzeventig compleet

[0:43:19] terwijl de problemen zich met name in het zuiden afspelen en dat is een hard gelag voor onze boeren op de zandgronden in bijvoorbeeld het noorden waar ze de komende weken volop aan het oogsten zijn en mijn vraag waarom heeft de minister gekozen voor deze aanpak? Waarom is niet sterker ingezet op gebiedsgerichte maatregelen voor van gewassen

[0:43:37] en heeft de minister de gevolgen van deze maatregelen. Nou voldoende in kaart. De oogst van zandgronden komt vaak wat later op gang dan van klei gronden en hoe deze maatregel dan de agrarische praktijktoets doorstaan. Collega Geurts verwees hieronder.

[0:43:52] Het CDA en de CDA adviseert om het verduurzamen van bouwplannen gebiedsgericht gefaseerd en met behulp van pilots in te voeren

[0:43:59] en mijn vraag is de minister bereid om een pilot uit te voeren in de aardappel en bietenteelt, waarbij de oogst datum vrij is, maar wel een verplichting wordt opgelegd om binnen twee weken na de oogst en van gewas in te zaaien.

[0:44:12] Ook de plannen voor hogere eisen aan vruchtwisseling bij aardappelteelt zorgen voor vragen. Eén op drie is bedrijfseconomisch moeilijk haalbaar voor veel akkerbouwbedrijf met bijvoorbeeld zetmeelaardappelen dapper in Groningen en Drenthe.

[0:44:24] En hoe kunnen we het voor deze bedrijven werkbaar houden? Bedrijven hebben immers ook de tijd nodig om zich aan te passen.

[0:44:30] Veredeling kan inderdaad soelaas bieden. Maar dat kost veel tijd. En hoeveel tijd kan de minister of misschien moet ik wel zeggen hoeveel tijd kan Brussel de boeren nog gunnen?

[0:44:39] Daarbij is er ook in het vorige actieprogramma extra aandacht voor grondwaterbeschermingsgebieden. Wat zijn de effecten van de aanvullende aanpak? In deze gebieden zijn deze al bekend. En wat kunnen we van die effecten leren met betrekking tot het generieke maatregelen pakket en en biedt het ook perspectieven voor een meer gebiedsgerichte aanpak.

[0:44:58] Dat brengt me bij de volgende vraag hoe verhoudt zich dit beleid tot kringlooplandbouw en meer in het grootste hele transitie op weg naar kringlooplandbouw. Kringlooplandbouw vraagt namelijk om een fundamentele systeemwijziging en dit actieprogramma borduurt toch voort deels op oud gedachtegoed

[0:45:14] het wel goed mes beleid in goed mestbeleid is goed bodembeleid, of misschien wel beter gezegd we moeten van mestbeleid af en we moeten naar bodembeleid toe

[0:45:24] en dat begint bij denken vertrekken vanuit het ecosysteem van de bodem

[0:45:29] een aantal vragen dit actieplan maakt uitrol van gronden tussen akkerbouwers en veehouders moeilijker

[0:45:34] en daarmee het lokaal sluiten van de mine radar klinkt kringloop ingewikkelder en dan is mijn vraag hoe verhoudt zich deze maatregel uit het actieprogramma met de kringloop en landbouw visie van een paar jaar geleden en we zijn het er allemaal over eens dat zonder verdienmodel er geen toekomst voor de boer is en dus ook niet voor kringlooplandbouw en welke rol heeft dit inzicht gespeeld bij het opstellen van dit actieprogramma?

[0:45:54] Welke ruimte is er voor initiatieven als prachtige als die van prachtige agrarische collectieven als vruchtbare kringloop Achterhoek onder dit actieprogramma. En hoe zou de hybride vormen van natuur en landbouw zoals voedsel.

[0:46:06] Volgens bouw of.

[0:46:07] Het initiatief van graan geluk een rol kunnen spelen in de bescherming van waterkwaliteit, bijvoorbeeld op bufferzones bij kwetsbare watergebieden om daadwerkelijk minder nitraat in ons grondwater te krijgen en de uiteindelijke gezongen meer gezond en mineralen en Nutrilon nutriënten balans te krijgen, moeten we benoemen wat echt nodig is en dat is ook aanpak van mestfraude zonder dat aspect is het is dit terrein dreigt zou de aanpak daarvan een papieren tijger te worden. De minister heeft al een aantal verbeteringen doorgevoerd. En hoe kunnen we mestfraude nog beter aanpakken dan we nu doen. En hoe kijkt de minister naar de mogelijkheid van het gebruik van sensoren in deze.

[0:46:42] Tot slot over onze verhouding met Brussel en de procedure van implementatie van dit actieplan. Deze week is er al een ambtelijk vooroverleg met het nitraat comité in Brussel. Ik dacht zelfs vandaag en dat brengt mij tot de vraag hoe vrij is. De minister nog zijn wij nog om dit plan aan te passen.

[0:47:00] En

[0:47:01] ja en ik besef bij al die vragen die ik heb gesteld en ook wel wat alternatieven die ik heb voorgesteld en dat we behoorlijk en dat de minister behoorlijk klem zit tussen de hamer van deze kamer en het aambeeld uit Brussel.

[0:47:17] Dank dan is er een interruptie van de zijde van de heer Geurts. Gaat uw gang.

[0:47:22] Dank en Dank ook voor de inbreng van heer grinwis.

[0:47:27] Hij refereerde aan graan geluk. Nou ken ik die cases toevallig ook

[0:47:32] en die moet weg omdat op hetzelfde gebied nu natuur is geprojecteerd

[0:47:38] is de heer Grimm best bereid om de minister te verzoeken om dan die natuur aanwijzing van tafel af te halen.

[0:47:45] In grinwis.

[0:47:47] Voorzitter, ik ben tot alles bereid in deze alleen ik besef ook dat dit een bevoegdheid is van de van de provincie Gelderland en dat de collega's van de heer Geurts en mijn collega's in de staten van Gelderland de gedeputeerde zullen moeten Vermeulen een slagje hoger. Ik vind het ongelooflijk dat duizend jaar oude cultuurgrond opgebouwd met de fantastische forum van traditionele landbouw en en en platteland samenleving. Dat dat nu dreigt afgegraven te worden verschraalt te worden en dat er dan een bordje bij komt te staan. Dit is natuurlijk. Ik vind het echt ongelooflijk. Dat is een aanslag op de kwaliteit van dit gebied is een aanslag op dit gebied in aan de rand van de Veluwe en ik ik ben het zeer met de heer Geurts eens dat we alles in het werk moeten stellen. Om juist dit soort gebieden. Met deze vorm van moet doen, moet ik zeggen boeren natuur juist in stand te houden. Dit soort initiatieven de ruimte te geven. Dus ik ben het eens ik veel. De vraag wordt met plezier aan de minister doorspelen. Maar ik besef dat het toch een allereerste provincie is die je moet pakken.

[0:48:50] Mag een vervolg. Graag van de heer Geurts.

[0:48:52] Voorzitter, deze teksten, die.

[0:48:55] Klinken mij als muziek in de oren.

[0:48:57] Houden.

[0:48:57] Vol zou ik zeggen. Dan gaan we een vruchtbare samenwerking tegemoet

[0:49:01] maar even terugkomend op dat de provincie hier zeg maar als eerste zet zal zijn. Dat is maar ten dele waar

[0:49:09] want de minister is stelsel verantwoordelijke en dwingt dat als de provincie niet doet gewoon af. Dus laten we dan de gezamenlijke vraag bij de minister neerleggen of zij die dwang op de provincie Gelderland op dit punt nog even wil verlichten.

[0:49:22] Negerin is.

[0:49:24] Voorzitter, ik ja ik ben benieuwd naar de minister heeft onze discussie gehoord. Ik ben benieuwd naar haar reactie. Het is in ieder geval een cases die ook mij doet beseffen dat we het onderscheid in Nederland tussen natuur en landbouw wel erg hard hebben gemaakt en ik zou wensen dat deze casus eraan bijdraagt dat die dat onderscheid wat minder hard wordt dat we meer natuurinclusieve landbouw krijgen, maar ook meer landbouw, inclusief natuur.

[0:49:49] Dankuwel. Dan is nu het woord aan mevrouw vestiging en zij spreekt namens de partij voor de dieren. Gaat uw gang.

[0:49:56] Dankuwel. Voorzitter, voorzitter, we spreken vandaag niet alleen over mest, maar vooral over water

[0:50:02] en schoon. Water is voor iedereen van levensbelang voor alle partijen hier aan tafel en met dat gezamenlijke gelijke uitgangspunt zou je verwachten dat we ons collectief zouden inspannen voor de bescherming van water. Maar wat zien we gebeuren we vervuilen water met mest, maar ook met gifstoffen en plastic en deze minister lukt het maar niet om de vervuiling van ons water door de landbouw te stoppen.

[0:50:25] Voorzitter, voor ons ligt alweer het zevende actieprogramma voor het nitraatrichtlijn. Want kabinet na kabinet slaagde er na zes actieprogramma's nog steeds niet in om aan de eisen van de waterkwaliteit te voldoen. We produceren en gebruiken nog steeds teveel mest en dat vervuilt ons water

[0:50:44] en met het zevende actieprogramma zijn we inmiddels vier en twintig jaar verder vierentwintig jaar waarin de waterkwaliteit nauwelijks is verbeterd,

[0:50:54] zou het zevende actieprogramma nu wel eindelijk de keuzes maken die nodig zijn. Voorzitter, het is niet erg hoopgevend dat het milieueffectrapportage en het advies van de Commissie. Deskundige meststoffen werd nu al concluderen dat met deze maatregelen de doelen voor nitraatrichtlijn en de kaderrichtlijn water waarschijnlijk niet gehaald zullen worden.

[0:51:16] De minister sorteert daarvoor op meer gebied specifieke verplichtingen in het achtste actieprogramma. Maar voorzitter, dat komt per definitie te laat voor de uiterste deadline van de kaderrichtlijn water. Waar is de minister nu mee bezig

[0:51:33] en voorzitter, ik heb een idee. Deze minister die kan geen nee zeggen wel een dikke nee tegen de belangen van de samenleving, maar geen nee tegen de belangen van de AVRO industrie.

[0:51:44] We produceren gewoon een gigantische hoeveelheid mest in ons land jaarlijks negentig miljard liter.

[0:51:52] En als je daar een beeld bij wil hebben. Dat is per jaar honderd twee Olympische zwembaden vol met mest

[0:52:00] per gemeente

[0:52:02] elke gemeente in Nederland honderd en twee Olympische zwembaden vol met mest per jaar. En hoe komt dat? Het zal u niet ontgaan zijn. We hebben veel en veels te veel dieren die mest die moet je toch ergens kwijt en dat is dan liever niet in Olympische zwembaden, maar ook niet op ons land in plaats van dat deze minister het mestprobleem oplost smeert het mestprobleem uit over ons hele land en zie hier de grootschalige mestfraude, de stikstofcrisis en een wanhoopspogingen van opeenvolgende landbouwministers om bij Europa te leuren voor een uitzonderingspositie om meer mest uit te mogen rijden dan dat we hebben afgesproken. De derogatie,

[0:52:37] terwijl onze waterkwaliteit nog altijd slecht is en op plekken nog zelfs achteruit gaat. En ondanks de stikstofcrisis de natuur crisis die muurvast zit.

[0:52:47] Voorzitter, het wordt bijna gênant. Het is gênant.

[0:52:51] Vandaag mogen Nederlandse ambtenaren een eerste presentatie geven voor de leren derogatie aanvraag. Maar de minister schrijft dat het nitraat comité tien maanden nodig heeft voor een besluit dat wordt de juli tweeduizend, tweeëntwintig en dan is het mes seizoen al lang begonnen en bovendien schoot de melkveesector in tweeduizend twintig, aldus stikstof plafond en ook in tweeduizend, eenentwintig lijkt dat niet anders te zijn. Ja, zegt die minister dan geef ik het vijfjarig gemiddelde op. Dat mag ook en dan komen precies op het stikstof plafond uit. Maar voorzitter, nitraat comité is ook echt niet op zijn achterhoofd gevallen. Dat weet bovendien dat we midden in een stikstofcrisis zitten en te kampen hebben met de structurele mestfraude.

[0:53:33] Het komt erop neer dat de minister nu een keuze moet maken. Laatste de derogatie bedrijven ervan uitgaan dat die derogatie wel komt en laatste en dus meer mest uitrijden met het risico op boetes gedwongen vroegtijdig geslacht van een melkkoeien. Wanneer we geen derogatie krijgen of zeer hoge mes verwerkingskosten voor de boer of vertelt de minister de boeren nu gewoon eindelijk de waarheid dat het voor de Nederlandse natuur en de waterkwaliteit onhoudbaar is om nog zo veel mest uit te rijden. Voorzitter, de boeren die worden gek van alle regeltjes en het mest millimeter en en als ze veel minder dieren gaan houden. Ontspant mestmarkt krijgen we mest meerwaarde en komt er weer ruimte voor boeren vakmanschap met veel minder verstikkende regeltjes. De enige logische stap die de minister kan nemen is stoppen met de derogatie aanvraag. We moeten niet langer vastzitten in het oude denken dat het mestprobleem gaan oplossen met een uitzondering, maar we moeten het in samenhang bezien met de stikstofcrisis, de natuur crisis en alle uitkoop regelingen die gaan volgen. Minder dieren is minder mest is minder problemen.

[0:54:42] Dankuwel. Dan is nu het woord aan de heer Thijssen en hij spreekt namens de partij van de arbeid.

[0:54:48] De en ook en vandaag ook namens groenlinks omdat mevrouw bromet in de plenaire zaal die namens groenlinks. Ja. Dank u wel. Voorzitter.

[0:55:00] Ja, we zitten hier vandaag te praten over mest en we praten over schoon water in Nederland en dat we nog gezond drinkwater kunnen hebben. Ook in de toekomst, maar we weten ook dat mes. De kern is van een aantal andere problemen die we hebben in dit land, zoals stikstof de natuur crisis en ook de klimaatcrisis en behoren net van een aantal bijdragen van een aantal andere partijen dat de maatregelen die nu voor worden gesteld, ingrijpend zijn voor het boerenbedrijf en voor de mensen die al generaties lang ons land bewerken en ons voedsel produceren

[0:55:27] en

[0:55:28] dan wil ik toch vragen aan de minister is nou deze schijnbaar hele heftige maatregelen. Volgens een aantal partijen hier aan tafel is dat nou voldoende om dan ook de natuur crisis op te lossen en de stikstofcrisis op te lossen en de klimaatcrisis op te lossen. Of gaan we nu heftige maatregelen nemen om te proberen het waterprobleem op te lossen. Maar dan kom ik zo nog even op en gaan we dan over een halfjaar. De volgende lijst met maatregelen uitstorten.

[0:55:50] Voor het over over de boerenbedrijven,

[0:55:54] En

[0:55:55] mijn vrouw. De de pvda fractie en de groenlinksfractie zou liever zien dat we een totaalplan maken voor de landbouw en laten we die boeren daar vragen ook om voor de komende decennia zekerheid geven waar ze aan moeten voldoen en dat ze onderdeel zijn van de oplossing. De klimaat oplossing in plaats van dat ze steeds maar weer meer maatregelen over zich uitgestort krijgen

[0:56:15] dan het zevende actieplan wat voorlichten.

[0:56:19] Daarom wordt gezegd in de brief aan de minister dat zelfs in het strengste scenario scenario C een zekere overschatting is en doel bereik verre van zeker is zeker het gebied

[0:56:32] en dat is nogal wat want we zijn hard bezig om die doelen te halen. Die zijn nodig, zodat we veilig drinkwater hebben en ondanks de schijnbaar heftige maatregelen die worden voorgesteld, gaan we die doelen niet halen. Dus waarom

[0:56:45] heeft de minister dan niet is niet gekomen met strenger beleid. Waarom zijn niet alle adviezen van de taskforce mest en waterkwaliteit overgenomen, zodat we de doelen wel halen

[0:56:55] en is de

[0:56:56] minister het eens met de pvda en groenlinks fractie dat dit dan wel eens het nieuwe stikstof dossier kan zijn

[0:57:01] dat als we dadelijk niet voldoen aan de kaderrichtlijn water dat er dan vanaf tweeduizend zeven juridisch weer op slot gaan.

[0:57:07] Dus moeten we niet alles op alles zetten om dat te voorkomen

[0:57:12] en

[0:57:13] en dan ook sluit ik mijn vragen aan bij de vraag die eerder is gedaan, want we zitten nu nog te wachten op die economische impact analyse. Maar wat is nou de kans dat die wat is nou de de economische impact als de derogatie niet wordt toegekend. Wat zijn dan de gevolgen voor

[0:57:28] Nederland en ook voor de landbouwsector.

[0:57:34] Voorzitter, dan nog een aantal precieze vragen.

[0:57:38] Mestfraude is een groot probleem en ik begrijp dat de maatregelen die de minister voorstelt dat zij zegt als de mest alleen nog maar op het eigen land mag worden uitgerekend gereden of in totaal mag worden aangeboden aan een mest-vergister. Dan is de fraudegevoeligheid minder groot. Kan de minister uitleggen waarom zij die inschatting maakt. Waarom inderdaad hiermee mestfraude wordt aangepakt en wordt het dan ook voldoende aangepakt.

[0:58:04] Dat vraag ik ook omdat natuurlijk ook het al in bijvoorbeeld in het dreigingsbeeld milieucriminaliteit criminaliteit heeft aangegeven dat mestfraude een heel erg groot probleem is.

[0:58:13] En dan nog een vraag over de buffer stroken

[0:58:17] het advies is heel duidelijk dat die vijf meter moeten zijn. Waarom wijkt de minister daarvan af en de groenlinks van de vooral de groenlinksfractie, maar ook wel. De pvda fractie is bang dat dit zal leiden tot het dempen van sloten en dat daarmee het typisch Nederlandse landschap en ook de biodiversiteit die samenhangt met die sloten zal afnemen. Hoe kijkt de minister tegen dit gevaar aan en is de minister bereid om maatregelen te nemen tegen het dempen van sloten.

[0:58:42] En.

[0:58:45] Dan nog een vraag over een motie die een tijdje geleden is aangenomen en ingediend door groenlinks en de pvda en is aangenomen, namelijk om het gebruik van dierlijk mest te stimuleren door een heffing op stikstof kunstmest te doen en waarom is dit niet meegenomen in het pakket dat nu is aangeboden.

[0:59:01] Kortom, voorzitter,

[0:59:05] het is goed dat we hierover praten. Het is ook goed dat er maatregelen worden genomen. Het is erg teleurstellend dat het lijkt dat we alsnog de doelen niet halen en ik denk dat

[0:59:13] ja, dat we ook als kamer erg moet oppassen dat we niet nu weer allemaal beleid maken en over een half jaar nog een keer naar de landbouwsector moeten gaan, omdat we het stikstof en klimaatprobleem nog niet hebben opgelost.

[0:59:23] Dus mijn fracties roepen daarom op. Laten we tot een totaaloplossing komen en echt zicht geven aan al die boeren wat ze de komende decennia te doen hebben.

[0:59:32] Dank. Dat leidt tot een interruptie van de heer Geurts.

[0:59:36] Dagvoorzitter in een interview heb ik gelezen dat Thijssen aangaf dat de transitie niet ten koste mag gaan van boeren en dat hij als politicus naast de boeren willen gaan staan. Naast de boeren willen gaan staan en ik zit te luisteren naar de inbrengen. Dan vraag ik me af waar had ik dat in zijn inbreng kunnen horen? Ik heb er geen enkel moment horen spreken over verdienmodel, over verzwaring van zaken bij de landbouw.

[1:00:02] Deze.

[1:00:05] Waren de je gerust dat dat kunnen horen is dat ik aangeeft dat ik vind dat wij als kamer en als politiek met een totaalbeeld moeten komen van hoe de landbouwsector gaat bijdragen aan een oplossing van het klimaatprobleem, want

[1:00:18] ik ben ervan overtuigd dat de landbouwsector kan zorgen voor twee afvang en opslag in de bodem, zodat zij niet langer groei zien als een probleem, maar als een oplossing.

[1:00:28] Wat ik ook heb gezegd is dat

[1:00:31] met het plan wat er nu ligt een dikke kans is dat de derogatie niet wordt toegekend, waardoor de de landbouwsector al heel snel in tweeduizend, tweeëntwintig een heel groot probleem heeft. Dus ik denk dat we heel goed moeten nadenken over wat oud totaalbeeld is wat we wat nodig is om de landbouwsector de komende decennia toekomstbestendig te maken

[1:00:48] en wat ik dan ook vind dat daarbij hoort is dat we gaan nadenken over oké. Hoe zorgen we dat de landbouwsector in die transitie komt. Hoe om de de hoe helpen we daar het boerenbedrijf bij en dat we ook nadenken hoe zorgen we dan dat na die transitie alle boeren ook een verdienmodel hebben.

[1:01:04] Heerlijk geurtje vervolgvraag en tevens de laatste.

[1:01:08] Voorzitter, ik probeer dan toch maar een laag dieper te komen met heer Thijssen. Kijk, de uitspoeling laat zien. Een langjarig dat op een eraan dalende trend is

[1:01:18] en dan hoor ik net zeggen van ja, we moeten met een totaalplan komen dan vraag ik mijn rechtstreeks hoort daar in mijn ogen van de pvda-fractie en groenlinksfractie nam bij halveren van de veestapel onteigeningen inzetten en vergunning ontnemen.

[1:01:32] Vraagteken,

[1:01:34] Je hebt eisen.

[1:01:36] Het doel is om te zorgen dat de landbouwsector een oplossing is voor het klimaatprobleem. Het doel is om te zorgen dat we uit de stikstofcrisis raken, zodat onze natuur weer sterk wordt en zodat we ook weer woningen kunnen gaan bouwen. Wat alle partijen hier aan tafel ongeveer willen en we moeten ervoor zorgen dat onze water gezond is, zodat we gewoon het beste drinkwater van de wereld houden en dus dat is het doel. Dan zijn er heel veel manieren om daar te komen en daar voor moet de sector in een transitie komen naar de de partij van de arbeid heeft daarvoor ook een transitiefonds in haar verkiezingsprogramma opgenomen om de boeren erbij te helpen en we moeten heel goed beeld hebben dat na die transitie. De boeren inderdaad nog steeds een boterham kunnen verdienen.

[1:02:14] Hoort daarbij dat er minder vezels zijn in Nederland die ja. Ik denk dat dat een uitkomst is van dat hele traject. Als je binnen de planetaire grenzen wil blijven dan kunnen we niet zoveel bezig te houden op dit kleine stukje land. Maar dat is niet een doel. Dat is een manier om daar te komen. De doelen zijn zorgen dat we een veilig klimaat hebben dat we de natuur sterk houden dat we veilig drinkwater hebben en dat boeren een goede boterham kunnen verdienen.

[1:02:37] Vraag van de heer van kampen? Ga uw gang.

[1:02:40] En voorzitter, staatssecretaris Dijksma van landbouw heeft in tweeduizend veertien wel eens aangegeven dat het verlies van derogatie. De sector ongeveer wel honderd miljoen euro zou kunnen kosten. Ik denk dat dat de afgelopen jaren alleen maar meer is geworden. Dus dus dat laat wel zien. De urgentie waar we het waar we het met elkaar over hebben. Maar laat ik de heer heer Thijssen. De vraag stellen, want hij wijst erop dat er die plekken zijn in ons land waar we die kritische grens overschrijden. Daar moeten we een aanpak voor verzinnen dat dat deel ik met hem. Maar nu zijn er ook voorstellen vanuit de praktijk vanuit boeren die zeggen joh. Die zand gebieden zou je eigenlijk met veel met rassen een bijvoorbeeld als het gaat om maïs veel rassen kunnen tillen die veel vroeger klaar zijn om te kunnen worden geoogst of de boeren die zeggen als je bieten en aardappelen ook langer dan oktober nog in de grond laat dan nemen ze juist op dat moment meer stikstof op voor mij is dat een een een voorbeeld waarin je dus eigenlijk de boer die verstand heeft van zijn grond deelgenoot laat maken van de opgaven die je hebt. Ik zal u thuis willen vragen is hij met mij eens dat die doel benadering veel belangrijker is dan een middel benadering die op dit moment op tafel ligt.

[1:03:58] Thijssen.

[1:04:00] Nee ik ben het helemaal eens met het doel dat ons drinkwater veilig moeten houden en dat we zeker moeten weten dat we daarop uitkomen en de manier waarop we dat voor elkaar krijgen is denkt dat het heel belangrijk is dat

[1:04:12] is dat de maatregelen met elkaar nemen, zodat we zeker weten dat we die doelen halen en dat betekent volgens mij niet dat we het maar aan de boeren laten en dat we hopen dat het wel goed komt. Dat betekent dat we ja, dat we met maatregelen moeten komen dat die doorgerekend moeten worden en dat op die manier moeten weten dat we het halen. Maar ik denk wat nog belangrijker is, en daarom haal ik ook de natuur crisis en de klimaatcrisis erbij. We hebben heel erg veel dieren op een heel klein stukje land,

[1:04:37] maar ook nog eens heel veel mensen hebben en we zijn kijken naar de regels die die ook achter al deze wetten zitten. We zijn met verschrikkelijk veel regels bezig om zoveel mogelijk op te persen en ik denk dat we dit eerlijke gesprek met mekaar aan moeten gaan van wat past er eigenlijk op dit land? Uw partijgenoot heeft gezegd niet alles kan overal. Ik denk dat de dat gesprek met mekaar moeten hebben, zodat we dan ook een toekomstperspectief bieden aan de boer.

[1:05:00] Vervolgvraag van heer kamp, aan de gang.

[1:05:03] Voorzien van even heel plat. We hebben het gewoon over tweeduizend, tweeëntwintig en dat wat Brussel van ons vraagt en die vergezichten. Daar wil ik met de heer Thijssen heel graag nog eens over verder spreken. Ik denk ook dat daar de komende jaren ook echt nog wel genoeg kansen voor zouden bieden. Maar dan toch nogmaals de vraag denkt hij niet met mij dat echt die gebiedsgerichte en bijna perceel gerichte aanpak dat gesprek met die boer van wat heb je nodig. Wat voor gewas moet je tillen. Een hoofd gewassen of inderdaad een groenbemester op een van gewas. En wat is daar op dat moment in die akker nodig om die stikstof te onttrekken aan de grond om die doelen te halen in het belang van goed en kwalitatief grond en oppervlaktewater is het met me eens dat dat op de korte termijn veel effectiever werkt dan generieke maatregelen uitstorten over heel Nederland.

[1:05:52] Details en reactie die vraag is volgens mij gesteld aan de minister. Dus ik ben heel benieuwd naar het antwoord van de minister. Want zij en het ministerie hebben er ook veel belang verstand van en zij hebben ook adviescolleges die ons kunnen laten zien of daarmee de doelen gehaald worden of niet. En overigens moeten we niet alleen kijken naar al we hebben nu weer paniek, want in tweeduizend, tweeëntwintig hebben we misschien een probleem met de derogatie dat moeders niet doen dat we nu weer half werk leveren dat we dan proberen dat te redden. We moeten nou eens doorpakken. En als die formatie maar niet opschieten, moeten we dat misschien maar eens als kamer doen dat we en een lange termijn diens plan maken en op de korte termijn zorgen dat de boeren gewoon een goede boterham kunnen verdienen.

[1:06:30] Er kwam nog een vraag van de heer grinwis. Ga je gang.

[1:06:34] En voorzitter en collega Thijs richt zich nu op de derogatie op de melk en op de veestapel snap ik. Maar juist met het zevende actieprogramma nitraat daar naar zijn het met name de akkerbouwers die in de knel zitten. Wat is de boodschap van de pvda aan de akkerbouwer die hem of mij belt met van ja ik heb de afgelopen jaren zo enorm geïnvesteerd in lage druk banden in in in in oogst machines op rupsbanden onder die druk op die bodem te verminderen. Ik heb op elke draai naast je buisje heb ik een meetpunt staan en ik heb op elk drama rage punt zit.

[1:07:06] Ver onder de stikstofnorm.

[1:07:09] Ik heb mijn akkerranden ingezaaid met een prachtig mengsel. Ik heb alles gedaan wat maar nodig is.

[1:07:16] En nu moet ik ook nog zorgen dat.

[1:07:17] Voor één oktober met mijn gewassen van mijn land ben. Ik hoop dat mijn zoon of dochter mij niet wil opvolgen.

[1:07:25] Details en ga uw gang.

[1:07:27] Een reactie en het lijkt me vreselijk voor dat soort boerenbedrijven. Het lijkt me vreselijk om al generaties lang een bedrijf te hebben. En nou eigenlijk niet te willen dat.

[1:07:35] Die opgevolgd wordt.

[1:07:36] We hebben iets op te lossen met elkaar

[1:07:39] en dat lukt je niet bij een boerenbedrijf. Maar wij hebben een totaalplan nodig voor Nederland over hoe de landbouwsector onderdeel wordt van de oplossing in plaats van al die problemen waar we nu over praten en de boeren door allerlei hobbeltje laten springen, terwijl we eigenlijk de olifant in de kamer of de koe in de kamer dat we daar niet goed genoeg. Het gesprek over hebben. Echt oplossen.

[1:08:01] Helder voldoende. Dan wil ik graag collega's gerust vragen om het voorzitterschap over tijdelijk over te nemen, zodat ik mijn bijdrage kan plegen.

[1:08:11] U kent mijn voorzitter, en ik geef het woord aan de heer bisschop en hij spreekt namens de staatkundig gereformeerde partij.

[1:08:18] Voorzitter, dat is helemaal terecht. Voorzitter, zeker. Het laatste decennium is er in de landbouw steeds meer sprake van precisielandbouw

[1:08:26] en ik zou willen dat het landbouwbeleid ook meer precisielandbouw beleid zou worden.

[1:08:33] En als ik en dan val ik met de deur in huis. Als ik naar het voorliggende voor actieprogramma kijk, dan zullen we de boeren zeker niet het gevoel krijgen dat het ertoe doet wat zij allemaal aan innovaties toepassen en allemaal veranderingen. Ik noem een paar voorbeelden kijken naar Limburg in Limburg komt meer dan de helft van de stikstof in de regionale wateren uit het buitenland.

[1:08:55] Dat betekent dat dan om doelen daar te halen dat de landbouw daar weg moet.

[1:08:59] Om dat doel te bereiken,

[1:09:01] En

[1:09:02] een ander punt ook concrete vraag hoe is de invloed van rioolwaterzuiveringen en overstapte meegenomen is die uberhaupt wel in beeld,

[1:09:13] want veel wordt naar de honderd aan de landen toegeschoven.

[1:09:16] Maar hoe zit het met de bebouwing.

[1:09:19] Of.

[1:09:20] Hoe komt het dat de positieve modellen uitkomsten van maatregelen en de afgelopen jaren niet echt waargemaakt lijken te zijn.

[1:09:27] Ik mis het onderwerp actieprogramma in in het ontwerp actieprogramma. Deze evaluatie.

[1:09:33] Voorzitter, eigenlijk is de onderliggende vraag hoe voorkomt de minister dat we de komende jaren met een uitzichtloos

[1:09:41] mestbeleid

[1:09:42] opgezadeld worden of dus de sector

[1:09:45] de SGP vindt dat generieke maatregelen geen recht doen aan de diversiteit van de problematiek.

[1:09:50] Te veel nitraat. In het grondwater is vooral een probleem op de zuidelijke zandgronden voor oppervlaktewater scoort de helft van het land gewoon goed. Zie de kaartjes. Kijk naar vrij Flevoland het landbouwgebied voldoet aan alle waterkwaliteitsnormen. Alleen waar staan de rode cijfers.

[1:10:07] Jawel. Oostvaardersplassen

[1:10:11] en in het stroomgebied van Rijn en ijssel

[1:10:14] kaderrichtlijn water, waterlopen. Dat zijn de waterlopen. Groen.

[1:10:19] En waarom hier dan toch nieuwe eisen.

[1:10:22] Voorzitter,

[1:10:23] in een lijn van collega's van CDA en VVD, met name op WWW pleiten we daarom voor een meer gebiedsgerichte aanpak

[1:10:33] en de PVV hoorde ik dat ook bepleitte meen ik mij te herinneren, gebaseerd op metingen en doel voorschriften. Ik ben ervan overtuigd dat we met het uitdagen van het vakmanschap van boeren echt verder komen en niet. We komen niet verder met voorschriften aan boeren van hoe zij een bedrijf moet runnen hun land moeten bebouwen, moeten bemesten enzovoort.

[1:10:53] Een

[1:10:54] voetnoot je erbij proeven wijzen erop dat een aanzienlijke beperking van de stikstof uitspoeling bijvoorbeeld bereikt kan worden door toepassing van ca niet is een buitengewoon interessant gegeven. Ik geef dat de minister. Maar bij maar mee om daders nog maar te kijken. Ik zou zeggen geef ook de ondernemers ruimte voor dergelijke innovaties

[1:11:14] heeft de minister de voorgestelde maatregelen overigens voorgelegd aan boeren die ermee aan de slag moeten. Waarom zaten in de taskforce alleen waterbeheerders en geen landbouw. Experts belangenorganisaties zeggen dat ze nauwelijks betrokken zijn en ik sluit hiermee aan bij opmerkingen van enkele collega's

[1:11:33] dan de vraag wat betekenen de nieuwe eisen voor de aardappel en suikerbietensector. Ik ga daar nu niet verder op in om wille van de tijd. Ik sluit mij kortheidshalve aan bij de vragen die ik bij verschillende collega's in verschillende gradaties heb gehoord en ieder geval CDA de heeft daar duidelijk zijn punt gemaakt en dat was ook mijn punt.

[1:11:53] Ik wil er wel aan toevoegen. Wat betekent de aangescherpte gewasrotatie voor de zetmeel aardappelteelt in de Veenkoloniën en de verwerkende corporatie ANWB

[1:12:02] is het juist. Dat is juist een gebied waar nauwelijks stikstof en fosfaat problemen zijn.

[1:12:07] Voorzitter, dit onderstreept nog eens hoe belangrijk het is om een goede gebiedsgerichte aanpak te hebben en waar blijft de economische analyse?

[1:12:18] De verbreding van de verstoken kan dat enorm inhakken, bijvoorbeeld in het sloot rijke wijn bvv veenweidegebieden

[1:12:25] en mijn vraag aan de minister is om die tenminste om te draaien. Geen geen rubriek generieke verbreding met ruimte voor waterschappen om af te schalen maar waterschappen de ruimte geven om zo nodig de beperkte buffer stroken stoken te verbeelden verbreden als onderdeel van de gebiedsgerichte aanpak,

[1:12:42] voorzitter, dan het punt van de derogatie onderhandelingen. De minister heeft de eis van zeventig procent rust gewassen voor grazen die bedrijven in het actieprogramma opgenomen. En waarom

[1:12:53] dan kun je een onderhandelingen over de derogatie niet meer wijzen op het belang van de derogatie om te voorkomen dat grasland en Maasland wordt omgezet.

[1:13:01] In de huidige derogatie beschikking zit nu immers de eis van tachtig procent grasland

[1:13:05] of gaat de minister. De nieuwe maatregelen sowieso intrekken als de derogatie vervalt.

[1:13:10] Wat is.

[1:13:11] Ik sluit aan bij andere het perspectief voor derogatie. En hoe gaat de minister zorgen dat er meer transparantie komt over wat er gewisseld wordt met Brussel. Voorzitter, ik had nog een paar losse punten. Maar daar kom ik eventueel in tweede termijn nog wel even toe want ik zou maar niet willen bijzonder aan overschrijding van mijn spreektijd. Ik hoop dat het gelukt is. Ik laat het hier even bij Dankuwel voor. Dat is gelukt.

[1:13:34] En ik zie geen interrupties. Dus ik geef het voorzitterschap weer terug aan u.

[1:13:39] Dank collega gerust voor deze bezielende leiding en dan is het woord aan de minister. Maar die heeft misschien nog even de tijd om wat te ordenen en voor te bereiden. Tien minuten. Dan gaan wij dan treden bij om om zeventien uur vijfenvijftig wederom aan.

[1:14:00] Ik wil hier blijven zitten,

[1:24:39] zeg.

[1:24:42] Dames en heren, ik verzoek u uw plaatsen wederom in te nemen

[1:24:48] de schuttersputje achterwege te laten

[1:24:51] en de beantwoording van de minister

[1:24:56] de volgende en ik stel opnieuw hier voor twee keer

[1:25:00] een vraag in tweeën.

[1:25:03] Dan geef ik graag de minister het woord.

[1:25:05] Gaat uw gang Dankuwel. Voorzitter voorzitter, in ook Dank aan de Commissie dat we vandaag over

[1:25:11] het gaat over het algemeen of het mestbeleid. Maar eigenlijk toch wel specifiek over het zevende actieprogramma nitraatrichtlijn kunnen spreken met elkaar,

[1:25:18] want het is een ongelooflijk belangrijk onderwerp eigenlijk alle beleidsdoelstellingen die ongeveer op ons departement spelen. Die komen samen in West. En dus ook in het zevende actieprogramma heb je het over bodem? Heb het over stikstof of drinkwater. Je hebt het over biodiversiteit. De natuur. Je hebt het over de inkomen van de boer naar jou. Neem het alles alle onderwerpen ongeveer hebben daar mee te maken en daarom en dat besef ik zeer goed wordt er ook scherp gekeken naar het zevende actieprogramma en ook de impact die dat mogelijk heeft op op het boerenerf, maar ook op de effect op het water, natuur en alles wat daar bij hoort

[1:26:02] en

[1:26:03] ik wil ook graag dit debat hebben omdat we ik met elkaar zoekende zijn van wat zijn nou de juiste maatregelen om aan de ene kant te zorgen dat we de doelen van de kaderrichtlijn water en de nitraatrichtlijn

[1:26:13] gaan halen,

[1:26:15] waarbij met name bij de nitraat bij de kaderrichtlijn water natuurlijk ook gesteld is. In tweeduizend, zevenentwintig moeten

[1:26:22] de maatregelen geïmplementeerd worden. Die leiden tot dat doel bereiken,

[1:26:28] maar ook in dat is ook een en aspect wat daar mee samenhangt het de de vraag ook van uw kamer om wel in te zetten. Ook in Brussel op een volgende derogatie.

[1:26:42] En dan is het zeg ik ook in oprechtheid een zoektocht hoe je daar het best met al die zaken tegelijkertijd omgaat, want ik voel die verantwoordelijkheid zeer onder de doelen van de kaderrichtlijn, water en nitraatrichtlijn te voldoen. Ik voel die verantwoordelijkheid zeer om ook een derogatie te behouden en ik voel de verantwoordelijkheid nog meer om te zorgen dat het ook werkbaar houden voor de akkerbouwers die vooral hiermee te maken hebben verder uit te komen.

[1:27:11] In de eerste plaats ook de akkerbouw

[1:27:15] en de weerslag van de zoektocht die vindt u in het zevende actieprogramma

[1:27:21] en ik heb me er zeer van bewust dat dit een stevig pakket is, wat ook echt impact zal gaan hebben op de praktijk.

[1:27:33] De kern van het pakket van het zevende actieprogramma is de verbetering van de waterkwaliteit door het toewerken naar duurzaam gebruik van onze bodems en vanuit die gedachte stellen wij ook duurzame bouwplannen voor

[1:27:46] waarin ook bijvoorbeeld sprake is van verplichte rotatie met rust gewassen en het toepassen van van gewassen.

[1:27:55] Het actieprogramma zet ook in op een integrale verbetering.

[1:27:58] Dus het gaat niet alleen om de waterkwaliteit maakt het juist ook om de bodemkwaliteit klimaat, biodiversiteit en ik ben het helemaal eens met de je eisen. We komen nogal vaak langs op het boerenerf en er komen nogal wat zaken op ze af.

[1:28:10] Maar de ook onze verantwoordelijkheid is om dit ook. Nou zo ver als mogelijk ook integraal te benaderen.

[1:28:18] Dan zeg ik ook tegen degene die de vragen hebben over van hoe zit het nou met die met die kaartjes waar de de waterkwaliteit toch op bepaalde plekken beter is en hoe moet je dat dan lezen. Ik kom zo nog meer op de vraag of generieke specifiek uit.

[1:28:36] Maar in dit actieprogramma wordt op een op op vier punten een opgave ingezet. Het gaat over de kwaliteit van het grondwater. De kwaliteit van oppervlaktewater, kwaliteit van van of en de hoeveelheid stikstof en de hoeveelheid fosfor.

[1:28:50] En als je die vier zaken op elkaar gaat leggen dan zie je dat wij vrijwel overal in het land daar een opgave hebben

[1:28:59] en dat verklaart ook waarom wij met een pakket maatregelen zijn gekomen die dus in

[1:29:05] grote mate een generiek karakter hebben, maar daarnaast want ik hoor u vragen waarom doet u niet specifiek. Er zit ook zeker wel specifieke elementen in

[1:29:14] en laat ik dan ook maar een misverstand meteen wegnemen. Ik hoor de datum van één oktober overal genoemd worden alsof dat ook land dekking van toepassing is. Dat is niet zo

[1:29:22] dat gaat echt specifiek om de zand en de lus gronden. Dus ik hoop ook dat dat misverstand dan ook hier al wel weggenomen kan worden. Ik merkte dat daar de afgelopen periode veel onrust over was en ik wil niet zeggen dat het op de zand en de lust dan meteen makkelijk wordt om er zo nog over te spreken.

[1:29:38] Maar ik vind het wel belangrijk dat ze die helderheid ook wel kunnen geven.

[1:29:46] Dan zitten er bijvoorbeeld in dit actieprogramma ook maatregelen rondom de buffers stroken integraliteit betekent ook dat ik goed probeert te kijken wat er aan de andere kant, bijvoorbeeld in de discussie rondom het gemeenschappelijk landbouwbeleid gebeurt.

[1:30:00] Zoals u wellicht weet, zitten daar conditionaliteiten in opgenomen voorwaarden om in aanmerking te komen voor geel B.

[1:30:11] En daar zitten ook die verplichte buffer stroken in.

[1:30:16] Er zitten ook weer verschillende doel. Want ik zie wel weer kijken. Maar er zit toch ook weer allerlei verschillende meters en dergelijke in. Ik kom er ook nog even op, maar ook daar probeer ik de aansluiting te zoeken dat het voor die boer niet een soort van heksenketel dat je een ene kant de conditionaliteit hebben bij een geheel B dat aan de andere kant weer niet aansluit bij wat wij aan het doen zijn, bijvoorbeeld in het zevende actieprogramma in ons mestbeleid.

[1:30:44] Zoals gezegd, de komende jaren is er ook echt sprake van de gebiedsgerichte aanpak en bij die aanpak wil ik ook aansluiten op trajecten die er al zijn zoals het deltaplan agrarisch waterbeheer. Ik heb niet zoveel over gehoord. Maar dat vind ik een mooie vorm

[1:30:58] waarin ook echt samengewerkt wordt met boeren en waterschappen. Om te zien wat de beste methode is

[1:31:05] en dans was ook gebruikelijk in de opmaat naar kaderrichtlijn water dan bekijken. In tweeduizendvierentwintig maken we ook die balans weer op. En waar staan we dan,

[1:31:18] zodat ook dat in het achtste actieprogramma ook rekening mee gehouden kan worden.

[1:31:25] Nou die totaalaanpak die moeten leiden tot de benodigde verbetering van de waterkwaliteit en ik denk dat het ook echt een opgave is

[1:31:33] voor al iedereen dus niet alleen voor die akkerbouw, maar voor de hele keten om ook de verantwoordelijkheid te voelen hoe het is op al die plekken gezorgd kan worden dat we die doelen ook gaan halen

[1:31:48] dan ook de derogatie. Want er zijn ook een aantal vragen door u opgesteld van hoe staat het daar nu mee naar? Het klopt dat wij vandaag

[1:31:55] ook presentatie hebben gegeven in nitraat comité

[1:32:00] Mitra. Het comité bestaat uit lidstaten en daar hebben wij een presentatie gegeven over onze waterkwaliteit over onze doelen hoe we daarmee staan en vroeg of ik weet niet meer precies van hoe is dat gegaan. Dat wordt aangehoord door de lidstaten. Er wordt niet meer dan een conclusie aan verbonden of iets dergelijks op dat moment.

[1:32:18] Het is wel zo.

[1:32:23] Het is wel zo dat wij natuurlijk al langer wel ook gesprekken voeren. Ikzelf ook met de Europese Commissie over

[1:32:31] het al dan niet verlenen van een derogatie,

[1:32:35] en ik wil hier ook wel benadrukken dat het verre van vanzelfsprekend is dat die derogatie ook gegevens zal gaan worden.

[1:32:43] Vandaar ook dat wij echt moeten aantonen als lidstaat

[1:32:48] dat het ons serieus is dat wij ook maatregelen nemen die

[1:32:54] de de waterkwaliteit echt substantieel verbeteren

[1:33:00] om te zorgen dat wij ook in tweeduizend, zevenentwintig de maatregelen geïmplementeerd hebben. Die moeten leiden tot de verbetering van of tot het halen van die doelen in van kaderrichtlijn water

[1:33:12] en

[1:33:13] de Europese Commissie. Die zal Nederland alleen dan een delegatie op verlenen als er ook van overtuigd is

[1:33:19] dat met de uitvoering van de zeven actieprogramma de landbouw doelen voor die waterkwaliteit ook gehaald gaan worden.

[1:33:26] Dus er ligt een zware verantwoordelijkheid, maar ook

[1:33:29] daarmee een echt wel een zware inspanning ook om te zorgen dat dat dan ook

[1:33:38] gaat lukken

[1:33:41] over het punt van economische analyse. Er zijn ook een aantal vragen over gesteld en terecht, want die zijn we ook met uitvoeren.

[1:33:48] Die resultaten heb ik echter nog niet. Ik vond het wel van groot belang om de maatregelen nu al wel voor consultatie voor te leggen want dat is de status van de plannen op dit moment

[1:34:00] want ik wil juist zo vroeg mogelijk ook de ideeën en de inzichten van iedereen betrekken bij dit zevende actieprogramma, zodat we daar ook tijdig ook nog op kunnen mij aan kunnen aanpassen. Als dat als dat kan. En als dat ook moet

[1:34:17] en dat betekende ook dat ik eerste plannen heb gestuurd voordat ook de analyse helemaal rond had want dat kost ook gewoon best veel tijd. Dus ik wil juist iedereen zo vroeg mogelijk en zo goed mogelijk te in staat stellen om hier ook wat van te vinden

[1:34:31] die economische analyse die hoop ik binnen enkele weken en als ik het heb dan probeer het ook zo snel mogelijk naar de kamer te sturen. Maar binnen enkele weken ook hier naar toe te sturen, zodat we die ook weer kunnen betrekken bij de verdere discussies over het zeventig actieprogramma.

[1:34:46] Een vraag van de heer Mulder? Gaat u gang, maar.

[1:34:49] De begin van de deze Dankuwel. Voorzitter, het begin van de discussie. Voorzitter

[1:34:54] is vandaag

[1:34:56] en hoe kunnen we nou die discussie voeren zonder dat die economische onderbouwing erbij zit.

[1:35:02] Ik kan wel wat vinden maar ik moet toch ik moet het toch doen.

[1:35:04] De totaalplaatje van de minister.

[1:35:10] Wat ik heb geprobeerd in ieder geval zo snel mogelijk inzicht te geven in

[1:35:15] de plannen zoals wij die willen opstellen, zodat er ook ruimte is voor inbreng ook vanuit de samenleving. Ik heb een internetconsultatie zijn wij gestart, zodat iedereen daar ook zijn mening over kan geven.

[1:35:27] De kamer heeft deze datum gekozen om dit debat te voeren. Dat is dat snap ik heel goed en ik denk ik. Hopelijk verwacht dat dit ook met het laatste debat zal zijn wat we over dit onderwerp voeren. Ik denk dat u als kamer ook wil weten wat er straks uit de internetconsultatie komt omdat ook te betrekken bij de besluitvorming. Dus er zijn nog veel onderwerpen die we hier ook mee moeten nemen,

[1:35:47] maar niet de minste partij. Dat bent u als kamer wil ik ook graag horen in wat u vindt van wat de voorligt

[1:35:55] en daar biedt dit debat ook de gelegenheid toe, maar er zijn nog meer zaken die wel betrokken zullen worden. Ook denk ik, schat ik in bij de besluitvorming.

[1:36:05] De vervolgvraag van heer Mulder,

[1:36:07] Ik snap het antwoord niet want ik zeg juist je moet het totaalplaatje hebben, zegt de minister. Ja dat klopt, maar ik wil wel graag weten. Jammer

[1:36:16] mening kunnen we niet geven als ze niet weten wat iets voor invloed heeft. Maar los daarvan. U zegt dus nog steeds dat er veranderingen mogelijk zijn. Ben blij dat te horen. We hebben een discussie gehad. Voorzitter

[1:36:29] over de toekomst van de visserij. En toen zei de minister. Nou we kunnen heel lang met elkaar praten en de vissers mogen meepraten. Maar de

[1:36:37] uitkomst staat alvast minder vissers meer windmolens.

[1:36:43] Hier is de schijnbaar voorzitter nog wel iets mogelijk. Dus ik mag vaststellen dat als de kamer in meerderheid vindt dat bijvoorbeeld die brede stroken dat dat niet door mag gaan dat de minister dat oppakt en ook zorgt dat dat een akkoord krijgt vanuit Brussel.

[1:37:01] De minister.

[1:37:04] Het de heer Mulder. Dat laatste. Dit is cruciaal van wat heer Mulder ook noemt. Laat ik het zo zeggen ik doe ik ga iets niet voor niets in internetconsultatie leggen ook niet hier in de kamer neerleggen als alles in beton is gegoten.

[1:37:18] Dus ik sta open voor voor wijzigingen, maar ik wilde wel bij zeggen. Het moet wel tenminste hetzelfde effect hebben.

[1:37:27] Dat is ook de uitdaging die ik aan u wil meegeven. Wij weten dat wij doelen hebben die we moeten gaan halen rondom de kaderrichtlijn water en de nitraatrichtlijn

[1:37:38] en die doelen die worden steeds lastiger om te gaan halen. Als je de tijd korter wordt en de opgave nog groter is

[1:37:47] en ik vind het mijn bestuurlijke verantwoordelijkheid dat wij ook tijdig maatregelen nemen om te zorgen dat het allemaal nog te doen is en ja dat is op dit moment al best lastig, zeg ik erbij en dat komt misschien wel omdat we ook steeds wachten met maatregelen die impact hebben, maar ook wel nodig zijn.

[1:38:07] Dus ik ik ben niet getrouwd met de maatregelen in het zevende actieprogramma. Ik heb me wel te houden aan de doelen die ermee te realiseren zijn.

[1:38:18] Dus ik zou de kamer dan willen uitdagen om als ze daar andere ideeën bij hebben dat we ook met elkaar kijken wat het effect daarvan is

[1:38:26] en dan zeggen, maar we moeten allemaal in Brussel gaan regelen. Ik hoop toch. En die vraag leg ik breed neer bij kamer dat er een gezamenlijke verantwoordelijkheid wordt gevoeld. Om die doelen te halen. Dat is niet alleen verantwoordelijkheid is van mij als minister.

[1:38:42] Plus.

[1:38:43] Dat ik net al heb aangegeven. Dat is een derogatie

[1:38:47] verlening echt wel in het licht zal worden gezien

[1:38:50] van wat wij ook gaan doen om te zorgen dat onze doelen gaan halen. Dat is niet even op een knop drukken en zeggen u moet maar even gaan regelen dat die derogatie de komt. Dat is gezamenlijke verantwoordelijkheid

[1:39:01] eenmaal de volg vervolgvraag begrijp ik.

[1:39:03] Ja. En desnoods maak ik de volgende dan ook nog wat. Er zijn heel veel woorden maar heel concreet als deze kamer in meerderheid besluit bijvoorbeeld dat die B de brede buffer stoken.

[1:39:16] Dat dat.

[1:39:17] Een slecht plan is en dat we dat niet accepteren.

[1:39:21] Krijgen wij dan als kamer onze zin en gaat u dat

[1:39:25] zorgen dat het uitgevoerd wordt.

[1:39:28] De minister.

[1:39:30] De brede buffers stroken zitten ook een conditionaliteit van het geheel bij dus sowieso als een akkerbouwer of iemand die en en die die die steun dan krijg je het geheel B zullen ze sowieso al daaraan moeten voldoen.

[1:39:44] Daarnaast. Stel nou dat de kamer die zegt in deze maatregel mag niet. Die maatregelen mag geen die maatregelen. Prima. Dan gaan we die maatregelen niet doen. En maar dan wil ik wel graag horen van de kamer hoe wij die doelen dan wel gaan halen waar we aan gehouden zijn

[1:40:01] en de heer Mulder vergeet dat onderdeel van de vraag elke keer, want het is niet zo dat ik deze maatregel neem dan denkt dat het allemaal leuk is om die maatregelen te nemen.

[1:40:11] Ik zie heel goed in hoe ingewikkeld het ook voor sommigen kan zijn,

[1:40:16] maar we hebben ook grote verantwoordelijkheid hier voor de waterkwaliteit en daar hebben we ook doelen te halen en ook voert het nitraatrichtlijn

[1:40:24] en de heer Mulder. Vergeet dat onderdeel van de vraagtekens, dus ik hoop dat hij als hij zegt ik wil die doelen ook gaan halen met andere maatregelen nam

[1:40:32] dan daag ik hem uit om daar ook mee te komen. Dan wil ik er ook echt naar luisteren.

[1:40:35] De laatste vraag van heer Mulder,

[1:40:38] De laatste.

[1:40:42] Je hebt een punt is natuurlijk mijn probleem is dat de waterkwaliteit nu al een stuk beter is dan dertig jaar geleden altijd beter wordt. Dus ik vraag me uberhaupt af waarom een aantal van de door u door het ministerie voorgestelde maatregelen noodzakelijk zijn

[1:40:59] en ik zie ook niet in waarom wij als kamer een vervanging daarvoor moeten leveren. U komt met plannen.

[1:41:06] Wij controleren dat en als wij hier met meerderheid besluiten dat twee of drie van de door u voorgestelde ideeën in het zevende richtlijn dat we die niet accepteren. Is het dan nu met een alternatief te komen?

[1:41:20] Het is niet aan ons als kamer. Wij controleren. U maakt het beleid. Wij controleren en wij geven u de richting en dan zeggen we dan moet u wat anders verzinnen. Dus het is niet aan mij om iets uit te gaan voeren waar ik niet achter sta. Het is wel heel belangrijk om je vast te stellen of deze bijeenkomst uberhaupt nog zin heeft,

[1:41:40] want als wij geen wijzigingen meer mogen aanbrengen in plannen die niet eens economie dochter. Nee ok. Als u zegt we mogen wij wij kunnen met meerderheid besluiten welke plannen wel of niet doorgaan. Punt dan zijn we het eens. Het is onzin om van ons te eisen om een alternatief.

[1:41:56] Reactie van de minister.

[1:41:58] Tot slot

[1:41:59] de ik eis het niet. Ik zeg alleen dat we een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben om die doelen te halen. Die doelen zijn niet alleen van mij die doelen zijn van ons allemaal en de kamer heeft daar ook destijds ook mee ingestemd dat wij die doelen moeten gaan halen

[1:42:14] als de heer Mulder zegt ik wil die in die in die maatregelen. Dat kan alleen dan vraag is mijn wedervraag.

[1:42:21] De doelen zullen gehaald moeten worden. Dus ik zal daar dan dan ben ik ook best bereid om daar zelf over na te denken wat voor alternatief daar komt. Dat is het niet

[1:42:29] alleen als de heer Mulder alleen maar zegt. Ik wil geen vervelende maatregelen. Dan is mijn vraag. Oké. Ik wil dat liever ook niet bedoel ik dus ook nooit mijn uitdaging geweest van ik ga zitten om alleen maar vervelende maatregelen te nemen. Ik heb wel verantwoordelijkheid om doelen te halen rondom water, rondom bodem op alle terreinen

[1:42:54] en die gezamenlijke verantwoordelijkheid die

[1:42:57] nou hoop ik ook wel van de kamer te horen

[1:43:01] en dan is het ook een zoektocht met elkaar hoe je die doelen wel gaat en ik zou dan ook de heer Mulder wel willen teruggeven

[1:43:09] dat dan bijvoorbeeld het halen van de derogatie.

[1:43:13] Dat dat laat ik het eufemistisch stellen niet dichterbij komt en dat hij ook zich daarvan van zich toe verhouden.

[1:43:23] Helder. Dan is er een interruptie van de heer Geurts.

[1:43:28] Voorzitter, ik zat even na te denken over de antwoord die de minister. Nu geeft de ik hoor haar zeggen. Het kan voor sommigen moeilijk worden. En toen kreeg ik toch wel een knoop in mijn maag en ik denk dat zijn vele melkveehouders die door de combi van de buffer strook en de algemene maatregel van bestuur grond gebondenheid in de problemen raken en daarna ging die knoop een klein beetje los uit mijn maag. Want toen zei de minister. Het is nog niet in beton gegoten. Maar daarna gelijk weer maar moet hetzelfde effect hebben.

[1:44:00] De plannen en dat dat dan dan denk ik van ja. De minister heeft met haar plannen helemaal geen rekening gehouden met de economische effecten die het heeft op het boerenerf en wanneer de economische impact is nog gewoon helemaal niet

[1:44:13] wat dit voor het voortbestaan van onze boerenbedrijven verdienmodel betekent en voor onze boeren en boerinnen. Het is niet duidelijk.

[1:44:20] Dus

[1:44:22] de financiële consequenties zijn ook nog niet helder. Dus de vraag is hoe heeft de minister met haar plannen rekening gehouden wat het effect is voor die boerengezinnen en voor een verdienmodel waar de hele kamer het steeds over heeft. Maar als we dit plan zo roekeloos zou aannemen, dan maken we het niet waaraan wat we met z'n allen zeggen.

[1:44:40] De minister.

[1:44:42] Voorzitter, en juist daarom heb ik gevraagd om ook de zaken goed door te kunnen rekenen. Ik heb alleen niet willen wachten tot we alles hadden want dan heb ik onvoldoende tijd geef ik aan mensen om ook te kijken naar wat is dit hoe hoe verhouden we ons hiertoe. Wat zijn mogelijk andere inzichten die meegenomen kunnen worden. Daar hecht ik zeer aan en ik wilde voldoende tijd voor hebben. Plannen kunnen pas doorgerekend worden als liggen. Dat bepaalt de volgorde. Ik heb niet willen wachten om dat helemaal rond is want dan verlies je kostbare tijd.

[1:45:16] En natuurlijk kijken we straks naar ook wat de economische impact van die plannen is tegelijkertijd. Ik ga hier ook geen zoete broodjes bakken de ligt een opgave en die groeit dus ook water, woordvoerder. Hij weet ook dat die opgave niet kleiner is

[1:45:32] en hoe langer we wachten met het nemen van maatregelen om die opgave te bereiken,

[1:45:36] hoe ingewikkelder en hoe impact voor het wordt ook op het boerenerf.

[1:45:41] Dus als we nog tijd hebben. Dan wil ik ook die tijd goed kunnen benutten en wil ik ook kijken, bijvoorbeeld via het geheel der eeuwen zaken kunnen ondersteunen.

[1:45:49] Als ik daar lang mee gaan wachten. Wordt die opgave groter en wordt het niet makkelijker op het boerenerf.

[1:45:55] Vervolgvraag van heer Geurts, voorzitter,

[1:45:57] Ik kon me toch niet helemaal uit. Misschien nog langer luisteren naar betoog van de minister. Zo meteen om de misschien wel uit te komen, maar ook hier wordt weer het geheel. Ben je bijgehaald maar eens gewoon vestzakbroekzak. Het wordt weggehaald bij de een en komt de andere bij als die mogelijk. Dus er komt niet meer geld op dit punt en dan kom ik echt terug op mijn vraag wat is. We weten nog niet wat de financiële impact van het hele beleid is. Hoe kunnen we dit dan gewoon vaststellen? Als we dan allemaal hier de woorden hebben. We staan voor het voortbestaan van de boerenbedrijven dat we meer boeren en boerinnen in Nederland willen houden. Dan kan dit dit dit beleid. Dit stuk gaat daar niet aan bijdragen, want de minister gaf het net zelfs aan het kan voor sommigen moeilijk worden. Nou dat zijn.

[1:46:41] Voor ouders, mijn moeder verantwoordelijk.

[1:46:43] De vraag is.

[1:46:45] We moeten we zullen toch echt eerst de financiële impact moeten hebben van we uberhaupt verder helder.

[1:46:51] De minister en ik heb toegezegd. De financiële impact binnen enkele weken komt dus dan kunt u ook zelf zien wat de financiële impact van deze plannen is. Ik wilde ze wel op wijzen dat de financiële impact zelfs wel groter kan zijn voor die veehouderij op het moment dat de derogatie ook kwijtgeraakt wordt. Dus op alle punten zijn er hier consequenties. Ik kan niet weglopen voor voor consequenties die hier onderliggen

[1:47:18] en dan wil ik juist zorgen dat we met een pakket komen

[1:47:23] waar nogmaals echt wel een forse stappen in zit. Dat ontken ik niet

[1:47:29] waar we kijken wat de in economische consequentie is

[1:47:33] dat we ook kijken via het geheel B. En ja dat is ook een herverdeling. Dat geef ik dan ook toe hoe je daar zaken ook wat kunt verzachten. Maar in sommige gebieden in ons land zullen er ook zwaarder zal ook zwaardere impact van deze maatregelen zijn dan in andere gebieden,

[1:47:49] waarbij wel een totaal afweging plaats dient te vinden om te zien hoe wij die doelen kunnen gaan halen. Welke maatregelen we hebben en ik geef u de hand als u ook voorstellen heeft die u wil inbrengen. Ik ben er echt toe bereid om naar te kijken en naar te luisteren. Ik wil het dan wel ook goed gekeken gaat worden naar de impact daarvan

[1:48:14] en de het resultaten behalen van de doelen, zodat we met elkaar ook kunnen bekijken wat de afwegingen. Uiteindelijk zijn.

[1:48:23] Even ter aanvulling. Als ik mee de vrijheid als voorzitter mag veroorloven. Binnen enkele weken kunt u daar een datum aan verbinden? Is dat in oktober.

[1:48:34] Dat is de eerste helft oktober. Ik moet even slag want ik moet ik ben afhankelijk van wat de onderzoekers mij gaan opleveren

[1:48:41] voordat het herfstreces beschikbaar.

[1:48:44] Dan noteren we dat Dank

[1:48:46] dan is er een interesse van de heer van kampen. Ga je gang.

[1:48:51] Voorzitter, ik ik hoor ik hoor de minister dilemma schetsen tussen de opgave in water, bodem, stikstof en fosfor verkrijgen van de derogatie die doelen en en het belang daarvan en dat is een speelveld waar tussen wordt gemanoeuvreerd dat lezing ook eigenlijk over in de Kamerbrief door toelichtend op het op het actieprogramma en dat is niet eenvoudig. Het is geen cafetariamodel waarin we zeggen dit wel dit niet. Nee, we hebben ervoor te zorgen dat we die doelen halen, zodat we de Commissie overtuigen dat we netjes op weg zijn en dat we ons houden aan afspraken en regels en ik vind ook dat de kamer daar een rol in heeft. We moeten er serieus over meedenken

[1:49:33] en een aantal discussies in pleidooi gingen over die gebiedsgerichte aanpak na minister heeft aangegeven dat ze daar later nog op op terugkomt. Alleen ik had de indruk dat ze haar kopje derogatie en nitraat comite al had behandeld en dat maakt dat ik gelet op dat dilemma en die opgave die er is en de ruimte die en ik ben blij om dat te horen. Blijkbaar nog eens voor consultatie. De kamer om dat programma te verbeteren. Ben ik blij dat dat er is. Zo zou ik de minister willen vragen is dat nitraat comité eigenlijk überhaupt ontvankelijk voor dit soort inbrengen

[1:50:10] en want ik zou me kunnen voorstellen dat het doel is juist dat het nitraat comite ervan overtuigd is dat wij voldoen aan de opgave en de en en de eisen die aan ons worden gesteld. En als we met goede ideeën en maatregelen komen tot verbetering van van de resultaten daarvan, dan zou dat nitraat comite daar volgens mij alleen maar blije Mercedes wat geld voor dat nitraat comité nou eigenlijk de middelen of de doelen dieven met elkaar behalen, zou ik de minister willen.

[1:50:37] De minister.

[1:50:38] Voor het niet. Raad comité is het belangrijk dat de plannen die wij hebben en al de doelen die daar dan mee gehaald worden. Hoe dat dan doorgerekend wordt dat die ook gerealiseerd worden. Dat is wat er voor hen geldt. Zij moeten ervan overtuigd zijn dat datgene wat wij voorstellen

[1:50:54] dat dat ook gebeurt

[1:50:57] dat dat stevig genoeg is om de doelen te gaan halen en dat de hele aanpak daarop gericht is en daar

[1:51:04] ja daar moet het nitraat comité dan ook de Commissie, maar daarvan overtuigd worden.

[1:51:10] Vervolg.

[1:51:12] Voorzitter, schep tot hoop want dat betekent dat het voorstel vanuit de organisatie vanuit het kabinet de voorzet is nu kan meegedacht worden vanuit de kamer en vanuit de sector over zeg maar vruchtbare vruchtbare resultaten in maatregelen die leiden tot het behalen van de doelen, onze positie bij het niet Raad comité sterker zou kunnen maken

[1:51:35] en ik hoop dan ook dat er inderdaad de ruimte is om goede ideeën uit de sector uit de kamer van de kamer dat verhaal bij het nitraat comité versterken, zodat we de derogatie verkrijgen en daarmee ook gaan voldoen aan de doelen.

[1:51:49] Die van ons voorgesteld,

[1:51:52] Pardon. De minister vervolgt haar beantwoording.

[1:51:55] Ja maar even hier een reactie hierop. Ik wil daar wel bij aangeven. De de maatregelen die worden voorgesteld, zullen dus tenminste ook wel hetzelfde resultaat moeten hebben, en tot nu toe heb ik vooral veel voorstellen gehoord om een aantal maatregelen schrappen nog niet om daar zo veel voor terug te zetten. Maar als de hiervan kampen helemaal mee wil gaan denken. Dan ben ik heel benieuwd waar hij mee gaat komen.

[1:52:19] Voorzitter, ik kom in de beantwoording van de vragen van de fracties ook toe en een aantal van de onderwerpen die die genoemd zijn en mevrouw van der plas is weer terug. Dus ik begin gelijk ook maar met de vragen die zij heeft gehad. Impact economische analyse op het bedrijf. Ik heb net al toegezegd dat voor het herfstreces er een economische impact analyse komt van het pakket.

[1:52:44] De heb ik berekend wat de rustig gewassen gaan kosten voor de akkerbouwers

[1:52:52] in die economische analyse wordt ook een inschatting gemaakt van de initiële financiële impact van die rustig gewassen.

[1:52:58] Dus dat kunt u dan ook lezen

[1:53:02] waarom worden de boerenorganisaties niet beter betrokken bij het zevende actieprogramma. Ik en mensen die namens mij ook gesprekken voeren die zijn in verschillende stadia van de totstandkoming van het actieprogramma in gesprek geweest met de sector partijen

[1:53:17] en we hebben nu dus ook de consultatie van het actieprogramma lopen en zijn we zowel ambtelijk, maar ook bestuurlijk in gesprek met de organisaties

[1:53:26] of dat als voldoende wordt ervaren. Dat is een opvatting, maar we zijn was hij wel degelijk in gesprek.

[1:53:35] Even kijken. De financiële gevolgen van het tilt vrije zone ook die wordt meegenomen in de economische analyse

[1:53:45] en de deelt vrije zones. Die mogen niet bemest en bespoten worden. Dat heeft daarmee dus gevolgen voor de mes plaats en ruimte die daar mee zal afnemen

[1:53:56] en de exacte omvang hiervan is ook afhankelijk van waar de waterbeheerders deze zones ook effectief achter.

[1:54:03] Dus dat is ook nog het gesprek. Wat ik ook met de waterbeheerders voer

[1:54:09] want daar zitten ook weer verschillen in natuurlijk. Tussen de verschillende gebieden

[1:54:14] ga ik elk jaar de uitreiken periode verlengen want kalender landbouw werkt niet, zegt mevrouw van plas en over het woord kalender landbouw heb ik hier vaker horen vallen deze middag.

[1:54:28] Wij hebben natuurlijk een aantal data al ook wanneer de datum is nog uitgereden mag worden.

[1:54:35] Dat is nu al het geval. Dat is niet nieuw en u heeft gezien de afgelopen weken dat ik

[1:54:40] daar waar dat verantwoord is. Ik ook daadwerkelijk rekening houden met hele specifieke omstandigheden. Ik heb Friesland noordwest Friesland. De de want in nood

[1:54:49] oogst getest

[1:54:52] heb ik nog ook ruimte gegeven om mest te plaatsen. Die Geurts zit de kaart van Friesland in zijn hoofd erbij te halen.

[1:55:01] Daar heb ik ook ruimte gegeven. Dat moet wel verantwoord zijn met het oog op de uitspoeling

[1:55:07] en de effecten die die langere uiteraard periode heeft op

[1:55:14] op onder andere de grondwater oppervlaktewater kwaliteit.

[1:55:18] De de datum van een oktober is net al heb ik net al in het algemeen wat erover gezegd.

[1:55:24] De reden voor die in oktober is ook omdat het CDA heeft aangegeven dat de effectiviteit van de van gewassen

[1:55:33] is best snel minder wordt elke week dat je later bent dan die in oktober

[1:55:39] en die van gewassen. Die hebben natuurlijk. Die nemen stikstof op die hebben een functie. En juist om te zorgen dat je ook maar voldoende effect heb nog voor je van gewassen

[1:55:52] moet je dus ook scherp kijken naar die datum waarop wij nogmaals herhaald dat voor de zand een minus gronden is

[1:55:58] dus om dat misverstand ook maar weg te nemen. Maar dat is dus ook omdat het een

[1:56:04] naar de maatregelen effectiviteit snel afneemt. Als je later dan die één oktober komt te zitten.

[1:56:11] Een onderdeel waar ik nog niet over heb gehoord en waar u als kamer vaak wel om heeft gevraagd is dat er in ten aanzien van de bodemkwaliteit er ook ruimte extra ruimte komt voor het uitrijden van stroom rijke mest. Ik snap ik wil terug naar bent om de dingen die je niet goed vindt te benoemen. Maar ik geloof dat dit ook een wens is van de kamer die breed gedeeld is en waar we op deze manier juist door op sommige punten strenger te zijn op andere punten weer meer ruimte te geven voor iets wat ook goed is voor de bodemkwaliteit en voor bijvoorbeeld de weidevogels

[1:56:42] dus op die manier kunnen we ook weer zaken mogelijk maken.

[1:56:47] Vraag van die grinwis.

[1:56:50] En voorzitter, de minister komt vast nog op deze vraag. Maar ze had net

[1:56:55] en ging ze heel exclusief in op één oktober en de effectiviteit van van gewassen

[1:56:59] en dan weten we ook natuurlijk dat naarmate je verder naar het noorden rijdt het oogstseizoen ook wat later aan de orde is. We weten ook dat in het noorden en noordoosten van het land de waterkwaliteit gemiddeld genomen wel wat beter is, biedt dat wel ruimte om als gewassen het land nog bedekken op één oktober om dan ook te spelen met die datum in combinatie met bijvoorbeeld een pilot waarin je zegt oké. Je mag laten oogsten. En dan binnen twee weken zit er een van gewassen op omdat dat toch wat uit balanceren. Plus de waterkwaliteit daar beter is. Welke ruimte is daarvoor.

[1:57:35] En wat ik dan met zij het later in zij van de van gewassen doet de effectiviteit van de van gewassen zelf eigenlijk al weer best wel fors afnemen. Dat heeft hem in ieder geval

[1:57:47] laten zien.

[1:57:49] Dus ik vind het ingewikkeld om daar nu een absolute uitspraken over te doen. Laat ik zo zeggen ik zal nog een keer een check doen op op dit hele specifieke geval of dat daar dan nog ruimte is, omdat het ook met andere mogelijkheden is. Ik wil daar geen hoop bieden.

[1:58:08] Maar ik ben wel bereid om nog eens even specifiek te kijken in dit geval of je daar nog wat ruimte zou kunnen bieden zonder dat het effect heeft op op de resultaten. Dat is voor mij echt wel of de doelen zeg maar dat is voor mij wel echt een kader waarbinnen. Ik wil bekijken.

[1:58:24] Marcel deze hele specifieke situatie ook nog vragen of dat ook.

[1:58:30] Doorgerekend en wanneer kan dat.

[1:58:33] Nou ik zal het ook proberen om met de voor de herfstreces brief ook maar ik weet niet of ik zo snel ook voor dit specifieke geval al wat meer zicht op heb.

[1:58:44] Maar ik zal proberen voorzitter te doen. Ik ben daar afhankelijk van mensen die dat doorrekenen.

[1:58:48] Vervolgvraag van heer Grimmius.

[1:58:50] Dank aan de minister en even voor mijn helderheid en daarbij is het doel dus de waterkwaliteit en niet de stikstof opname. Natuurlijk zit er een verband tussen mijn doel is dan de waterkwaliteit.

[1:59:02] En daar gaan we alweer schuiven. Dat is kijk, het doel is op al die vierde terreinen. Dus hij ligt ook echt op al die vier terreinen

[1:59:12] en dat is natuurlijk wel het het het het het ingewikkelde Iran. Als je alleen maar zegt naar doel een de grondwet voldoende in het oppervlaktewater door een stikstof fosfor. Dit pakket moet al die onderdelen voldoende doen.

[1:59:28] Dus daarom geef ik ze geef ik ook aan dat dat ik niet teveel hoop wil bieden. Alleen ik wilde nog een keer goed naar kijken. Dat is wat ik tegen de journalist zeg

[1:59:38] maar het gaat echt wel om alle vier de doelen.

[1:59:40] Voldoende op dit moment dan vervolgt de minister.

[1:59:45] Ja.

[1:59:48] Dus bij de bemesting vraag van de over de uiteraard periodes naar de de de experts die wijzen erop dat het uitrijden. Later in het seizoen leidt tot grotere risico's voor de uitspoeling

[1:59:59] en de regels die sluiten dan ook zoveel mogelijk aan bij de adviezen van deze deskundigen

[2:00:07] dan de vraag of dat juni veel te laat is om te weten of je derogatie hebt en hoe het daarmee moet omgaan.

[2:00:19] We hebben vandaag dus de eerste presentatie gehad en het nitraat comité en het vergt nog drie niet Raad comité s waarvoor we inderdaad pas in het tweede kwartaal van tweeduizend, tweeëntwintig duidelijkheid hebben.

[2:00:33] We hebben het vaker gezien dat er natuurlijk echt wel een langere periode van onzekerheid hebben

[2:00:39] denk ook dat we wel op deze weg voort moeten gaan om die gesprekken wel te blijven voeren in dat niet. Raad comité en

[2:00:47] ik kan het nitraat comité niet versnellen. Dat is echt een eigenstandige bevoegdheid van het comité zelf

[2:00:54] en ik weet dat dat ook voor een deel tot onzekerheid leidt van wat nou precies plaatsvindt. Ruimte volgend jaar.

[2:00:59] Wij zeggen dan ook. Telkens houd er ook rekening mee. Al in je je bemesting gewoon tot die tijd dat het ook

[2:01:06] anders kan

[2:01:08] en ik ja ik zal er alles aan doen om te zorgen dat die duidelijkheid eerder hebben maar ik ben hier in de praktijk toch ook afhankelijk van het niet Raad komt en dus ook

[2:01:19] zullen zij overtuigd moeten worden door ook een stevig programma. Dat is de evenwichtsbalk waarop ik loop

[2:01:30] dat zijn volgens mij de vragen van mevrouw van der plas die ik heb geprobeerd te beantwoorden.

[2:01:36] Dan kom ik bij de vragen van de heer Geurts

[2:01:42] over de agrarische sector heb ik al een ander gezegd, ook over de praktijktoets die ook de heer Boswijk heeft de motie daarover ingediend en is ook aangenomen

[2:01:56] die uitvoerbaarheid van maatregelen is echt van groot belang daarom juist de internetconsultatie. Ik wil daar ook die inzichten

[2:02:03] daarboven krijgen daarom ook de gesprekken met de sector over de plannen

[2:02:08] en is, zoals gezegd, ook de economische analyse die komt er ook aan

[2:02:14] en dan gaan we ook weer alles bij elkaar leggen om te kijken wat er uit de internetconsultatie komt en uit de gesprekken en uit de economische analyse.

[2:02:25] Wat betreft de de gemengde bedrijven heb ik ook wel eens een vraag gehoord van de heer Boswijk. De heeft die heeft die daar ook al. Of heeft u al eerder genoemd. Ook

[2:02:35] ik hoorde de heer Geurts ook het noemen van nou zit daar ook geen risico's aan. Ik wil bereid om daar ook

[2:02:43] nog een verdiepingsslag op uit te voeren en de kamer daar ook over te informeren. Dat vind ik een reëel punt

[2:02:49] en dan zal ik ook kijken. Voorzitter, ik gaat gelijk weer vragen wanneer dat dan kan gebeuren of dat er in de

[2:02:54] voor de herfstreces brief.

[2:02:57] We gaan echt ons best om voorzitter om dat zo snel mogelijk te doen.

[2:03:01] Waardering voor de snelle wijze waarop u dit integreert,

[2:03:05] Ik ken uw vragen ongeveer dan tegenwoordig.

[2:03:07] Het wordt voorspelbaar

[2:03:10] dan de vraag over generiek verse specifiek ben er net al wat meer op ingegaan. Maar

[2:03:17] er is ook echt zo'n differentiatie in het pakket. Dus ik hoop dat dat ook de Geurts dat wel ziet dat het niet alleen maar voor overal hetzelfde is.

[2:03:26] De de van gewas heb ik al genoemd. De ten aanzien van de rust gewassen is ook een onderscheid gemaakt tussen de akkerbouwbedrijf en de graast die bedrijven

[2:03:35] bij de buffer stroken hebben de waterschappen ook de mogelijkheid aan te geven waar deze niet of minder effectief zijn.

[2:03:44] Dus we kijken juist in die gebiedsgerichte aanpak ook

[2:03:48] wat we in specifieke gebieden wel of niet kunnen doen en welke maatregelen daarop passend zijn

[2:03:55] ook punt van vrijwillig of op termijn verplichtend.

[2:03:58] Zo heb ik ook geprobeerd om echt recht te doen aan de verschillende grond soorten bedrijven en de omgeving daarvan.

[2:04:05] Maar zoals gezegd, de opgave op de vier genoemde punten grondwater, oppervlaktewater is stikstof en fosfor

[2:04:12] is in heel het land aan de orde.

[2:04:16] De tilt vrij zonnig heb ik net al in het algemeen genoemd bij mevrouw van der plas. Maar de heer Geurts vraagt ook nog specifiek naar de problematiek in de veenweidegebieden.

[2:04:28] De tilt vrije zones, die verminderen de belasting van het oppervlaktewater met nutriënten

[2:04:35] en de verbetering van de oppervlakte waterkwaliteit is vanuit de kaderrichtlijn water essentieel

[2:04:41] in het zevende actieprogramma's opgenomen dat de buffer stroken maximaal vijf procent van het areaal van een perceel mag betreffen en dit zal in gebieden met kleinere percelen, zoals in de Veen wijden. De grootte van de teelt vrijen zonder beperken. Dus het is niet dat de meters dan alleen het uitgangspunt zijn dan is het ook het totaal van de percentages van

[2:05:01] van het areaal. En zoals gezegd geldt hier ook dat als de waterschap ook aangeeft dat de tilt vrije zones hier

[2:05:11] niet effectief zijn dat we daar ook rekening mee kunnen houden.

[2:05:17] Even zien dan de

[2:05:22] even kijken. De

[2:05:25] consequenties voor de derogatie.

[2:05:28] Wat wordt er verwacht. En hoe wordt daarop ingespeeld en is de versnelling van proces mogelijk. Ik heb daarnet al het een en ander over gezegd.

[2:05:38] Maar het of sowieso om ook de gesprekken af te kunnen ronden. In een neutraal comité is een vaststelling van een zevende actieprogramma, een cruciaal waar waarmee ook

[2:05:49] inzichtelijk wordt gemaakt. Hoe de doelen gehaald gaan worden. Dus dat is sowieso een voorwaarde om het hele proces ook te kunnen beëindigen in het niet Raad comité.

[2:06:00] Er was nog even een vraag van de heer van kampen.

[2:06:02] En voorzichtig over die til vrije zones. Want wat is er nou eigenlijk maar even de de ecologische redenatie achter is dat aan de randen van de akkers omdat daar sloten liggen zo. Ja, hoe wordt er dan omgegaan met drogen vallen slootjes in de zomer of hebben we het echter over kanaal chips van wanneer is er sprake van van die meter afstand totdat totdat water.

[2:06:31] Ja. Of is er gewoon sprake van van generiek een het afnemen van vijf procent landbouw areaal daarmee en minder uitspoeling en en daarmee eigenlijk een kaasschaafmethode. Wat is de redenatie achter deze maatregel.

[2:06:44] De minister. De redenatie is de verbetering van de kwaliteit van het oppervlaktewater

[2:06:50] en aan de ene kant zien we al in het geheel B. En dus dat daar ook een conditionaliteit zit dus ook al een voorwaarde om mee te kunnen doen aan het geheel B

[2:07:00] dat je ook deels vrije zones hebt.

[2:07:05] Daar heeft Nederland ook aangegeven in Europa van wij hebben natuurlijk ook te maken met veel sloten

[2:07:13] in het geheel mogen ook meegerekend worden als landschaps elementen om dus ook in de percentages zeg maar mag dat meegenomen worden.

[2:07:22] Hier gaat het echt expliciet natuurlijk om de kwaliteit van het oppervlaktewater.

[2:07:26] Vandaar dat de ook diepe verstoken aan de ene kant dus aansluiten bij het geheel been. Maar dat we ook kijken van wat is daadwerkelijk de kwaliteit van het oppervlaktewater massa ruimte is

[2:07:38] om die tilt vrije zones te beperken dat we dat ook in overleg met de waterschappen. Dan doen.

[2:07:45] Maar de voorop staat wel dat we dus de doelen voor het oppervlaktewater moeten halen en dat is de reden dat deze maatregel ook in dit pakket zit.

[2:07:54] Laatste vraag voor van kamp?

[2:07:55] De voorzover wat betekent dat er dan echt perceel grijs voor wordt bekeken of wordt er een soort soort norm gesteld bij zo brede. Ik probeer het gewoon even even te visualiseren omdat er hier tijdens stelde die vraag die komen er best wel wat bij voorstellen. Ik kan me voorstellen dat mensen dan die slootjes gaan dichtgooien als betekent dat je anders vijf procent van je landbouwareaal moet inleveren.

[2:08:18] Het lijkt me wel relevant want het gaat uiteindelijk gewoon om de portemonnee en de omzet van een van een akkerbouw.

[2:08:24] De minister en voor stem terechte vraag. En daar wordt ook een afwegingskader voor gemaakt. Dat loopt nu nog ook een afwegingskader. Wat de waterschappen ook kunnen gebruiken bij een

[2:08:36] laten we zeggen een derogatie die ze dan kunnen gaan verlenen aan aan een aan een perceel. Dus dat kader wordt gemaakt en dan kunt u ook kennis van nemen als we dat ook hebben opgesteld. Dus dan kunt u ook

[2:08:50] bepalen wat u ervan vindt.

[2:08:53] De minister vervolgt de beantwoording.

[2:08:56] En ik meen dat ik ook de vragen van de heer Geurts ook heb beantwoord. Hij vroeg even kijken.

[2:09:07] Ja. Wat zijn de consequenties van het niet halen van de kaderrichtlijn water doelen. Ja, we willen in Nederland schoon water voor drinkwater natuur, maar ook de landbouw heeft hier baat bij

[2:09:18] en daar willen we en moeten we ook aan voldoen.

[2:09:23] Als dat niet lukt, kunnen het ergste geval door de Commissie boetes worden opgelegd

[2:09:29] en de

[2:09:35] dus het niet halen van bedoelen vergt niet alleen over onze inspanningen van de landbouw, zoals de heer Geurts terecht ook op merkt

[2:09:44] de riool waterzuiveringsinstallaties

[2:09:48] die hebben daar ook echt een rol in en daar wordt dus ook niet alleen gekeken bij het halen van het doelen naar alleen de inspanningen van de landbouw, maar ook naar de rioolwaterzuiveringsinstallaties en ook naar het buitenland

[2:10:01] en die bronnen die worden ook in het derde stroomgebied beheerplan aangepakt.

[2:10:07] Dus daar wordt ook specifiek ingegaan op deze elementen excuses voor alle techniek die erin zit. Maar dat zit ook in het water dossier

[2:10:17] dan de vragen van de heer Mulder. Die ging meer in het algemeen, ook in op

[2:10:22] hetgeen de laatste weken in de media is geweest

[2:10:30] en ik heb er in het vragenuurtje aan het een en ander over gezegd en ik wil nogmaals benadrukken dat het mij niet zozeer gaat dat ik betreur dat de plannen zijn uitgelekt, maar dat ik betreur dat het ongelooflijk veel onrust

[2:10:41] en onzekerheid leidt aan de keukentafel.

[2:10:49] En dat is altijd met een punt als er dingen lekker. Dat is zonder context en op een specifiek element waar in helemaal geen besluitvorming heeft plaatsgevonden,

[2:10:58] waar zaken in een bredere context samen. Goed. Ik begrijp dat we ook een debat gaan krijgen over dit soort onderwerpen

[2:11:09] en en dat daarmee dus heel veel onzekerheid wordt gecreëerd voor mensen en

[2:11:16] nog een keer wil benadrukken wat ik al heb gedaan. Wij komen niet langs om te zeggen ik ga nu uw bedrijf innemen of ik ga uw grond innemen

[2:11:24] als er sprake is van kun je op deze plek wel of niet door. Dan is dat altijd in een zorgvuldig proces waarbij de vraag is zou ik een andere manier misschien je bedrijf wordt voort kunnen zetten. Zou je op een andere plek je bedrijf voort kunnen zetten. Hoe zie je je toekomst

[2:11:40] en dat dat een heel gesprek is wat je gaat voeren en niet de suggestie zoals die gewekt wordt van de overheid komt langzaam neemt toe anders eventjes af.

[2:11:49] Dat is niet zo. En dat wil ik nogmaals benadrukken en Dank voor de gelegenheid die de heer Mulder biedt om dat nog een keertje te herhalen.

[2:11:58] Even kijken wat gaat Nederland doen als wat gaat Europa doen als Nederland zich niet aan dat nitraatrichtlijn houdt dan

[2:12:06] kan de Europese Commissie een pilot starten en in opvolging daarop een in gebreke van de richtlijn starten en dat kan leiden tot forse boetes. Onze

[2:12:18] oosterburen hebben daar wat ervaring mee en die hebben daar ook nog wat discussies lopen ook met ze hebben geen boetes denk ik. Maar ze hebben maatregelen genomen hebben deze ook nog flink gedreigd of nog met boetes in Duitsland. Ik denk niet dat we zo ver moeten laten komen dat de route vind ik ook niet wenselijk om zo te gaan lopen

[2:12:36] en daarom wil ik ook met uw kamer en met de sector en met de Commissie tot een actieprogramma komen om ook aan die richtlijn te blijven voldoen

[2:12:46] dan het idee van de O v die de heer Mulder nog voor lucht om de dunne fractie als kunstmestvervanger in te zetten en ben ik bereid om dat te doen.

[2:12:59] Sowieso zet ik mij al in voor een kunstmest status voor minder aan op concentraat. Daar ben ik in Europa al mee bezig.

[2:13:08] De heer Thijs had daar ook een vraag voor meer de andere kant op. Moet je met een heffing op kunstmest leggen.

[2:13:14] Ik zou dolgraag met uw Commissie de druk op de of met deze Commissie de druk op Europa op willen voeren om daar om ruimte te gaan geven voor

[2:13:22] vervanging van kunstmest door dierlijke mest doordat ook tot een status te geven.

[2:13:29] Mijn punt is dat ik daar op dit moment in Europa nog niet heel veel verder. Kom.

[2:13:33] Dus als iedereen en ook de heer Thijssen zijn invloed daarop zou kunnen aanwenden. Dan hoef ik helemaal niet over te gaan op heffingen van kunstmest.

[2:13:41] Want op dat moment heb je gewoon ook een alternatief. Wat ik heel graag zou willen toepassen.

[2:13:47] Als ik alvast even de vraag van de je thuis. Want doordat ik nu gewoon een heffing leg op kunstmest.

[2:13:51] Maar ik geef geen mogelijkheden om alternatieven aan te gaan wenden.

[2:13:55] Dan vind ik het echte probleem op het bot van de boer gooien en moet ook een handelingsperspectief hebben en dat perspectief is er een van. Soms kan je niet anders dan kunstmest toepassen omdat de regels het domweg verbieden om op een andere manier

[2:14:10] de de de meststoffen eigenlijk in het land te laten opnemen. Dus als we hier met z'n allen gewoon voor kunnen gaan en ik hoor dat van de heer Mulder tot de heer Thijssen er hierover eens vanaf is. Nou dan kunnen we toch hele mooie dingen komen. Dus. Maar de realiteit is dat op dit moment dat overleg nog niet tot

[2:14:32] daadwerkelijk stappen heeft geleid, omdat er nog geen ruimte voor wordt gegeven in de regelgeving.

[2:14:38] Voor ik mevrouw van der plas. De interruptie geef wees erop dat we nog drie kwartier te gaan hebben en dat zal enige vaart in de vergadering moeten brengen, want we hebben nog een tweede termijn en nog weer een reactie van de minister. Dus, mevrouw van der plas,

[2:14:54] Dankuwel korte vraag kan de minister even kort schetsen wat tegen welke obstakels ze oploopt in Brussel. Wat betreft de kunstmestvervanger.

[2:15:06] De minister.

[2:15:11] Dat heeft onder andere te maken dat de regelgeving daarop aangepast moet worden dat er dan ook weer heel veel discussie gaat komen over andere onderwerpen die bijvoorbeeld in die regelgeving zitten

[2:15:21] onderzoeken over wat het betekent ook weer voor me doet nu uit mijn hoofd om weer even.

[2:15:29] Ja.

[2:15:30] Dus het gaat vooral over de juridische interpretatie van de nitraatrichtlijn en alles wat daar achter wegkomt en dat is een vrij technische discussie. Maar

[2:15:39] waar we nu nog niet zo veel. Verder zijn. Mevrouw van.

[2:15:42] Ik las.

[2:15:44] Dus ik begrijp dat het echt op de juridische weg ligt waar de obstakels liggen maar niet qua weerstand van partij of groepering of of ligt daar ook nog een uitdaging.

[2:15:56] Maar te zeggen.

[2:15:58] Nou daar ligt nogal een uitdaging

[2:16:00] had ik het kan wel kortweg zetten.

[2:16:02] En ja, als ook de de de juridische interpretatie van de richtlijn, maar ook als die eventueel gewijzigd zou moeten worden dat er dan ook mogelijk weer meer discussies achter weg komen over de nitraatrichtlijn. Dat heeft hier ook mee te maken.

[2:16:16] De minister vervolgde want ik.

[2:16:18] Je bent bij de vragen van de heer de groot

[2:16:22] en hij vroeg mij meer. De principiële vraag past een delegatie nog wel. In deze context is derogatie nogal van deze tijd

[2:16:31] en dan hou ik me maar weer gewoon bij de feiten. Want ik vind het wel belangrijk in zo'n dossier. Wij zien dat de waterkwaliteit onder delegatie bedrijven beter is dan waar geen derogatie is verleend en dat heeft inderdaad te maken.

[2:16:46] De heer de groot kijkt heel

[2:16:51] maar een ritueel. Ik geloof dat de partij van de je de groot ook altijd wel hecht aan de feiten en ook aan de wetenschap en ik benoem alleen maar hetgeen wat daaruit voortkomt en dat is namelijk dat de waterkwaliteit onder een derogatie bedrijven beter is. Dat heeft ook te maken met de strenge eisen die aan derogatie bedrijven worden gesteld om te zorgen dat die waterkwaliteit op orde is.

[2:17:16] Maar dat kan dus samengaan, zeg ik tegen de heer de groot en

[2:17:21] de dus het kan gewoon samengaan. Het aan de ene kant het water de waterkwaliteit en daarmee ook het milieu de bij gediend is, maar ook tegelijkertijd dat er plaats en ruimte is op de bedrijven en wat ook te maken heeft met ja, hoe het bedrijfsmodel van een boerderij uitziet

[2:17:42] en dat kan dus samengaan en dat bewijst ook de derogatie die we nu hebben

[2:17:47] en dat is voor mij ook een overweging om om dan te zeggen dat moeten we dus dat kunnen we dus behouden.

[2:17:56] Dat kan dus ook bijdragen aan het halen van de doelen en dat daar wil ik mij dan ook voor inzetten in Europa.

[2:18:05] Dat geeft een aanleiding tot

[2:18:08] interruptie van de heer de groot en daarna, mevrouw vestiging.

[2:18:13] Voorzitter, ik zou de minister gelijk kunnen geven als het zo zou zijn dat we de doelen van de nitraatrichtlijn halen maar dat is dus niet zo.

[2:18:21] Dus het mag zo zijn dat de kwaliteit van het grondwater onder delegatie bedrijven beter is dan niet derogatie bedrijven.

[2:18:30] Het feit is dat we de doelen niet halen. Dus daarom heb ik ook de vraag gesteld van is. Minister met D zesenzestig eens dat je ook de doelen moet halen zonder derogatie dus zonder actieprogramma, met andere woorden

[2:18:43] gewoon met nationale regelgeving,

[2:18:47] dan is de context die ik heb geschetst. Voorzitter, wat de minister die kijkt heel SEC naar hoe de regels zijn en dan is de waterkwaliteit enzovoort. Maar ik heb juist een veel bredere context geschetst, namelijk

[2:18:59] een watercrisis, stikstofcrisis en een klimaat crisis. En dan is die derogatie toch ook een beetje dweilen met de mest kraan open.

[2:19:08] Gelet ook op de mestfraude. Dus die gehele problematiek

[2:19:11] brengt de minister terug al voor de zoveelste keer

[2:19:15] tot de waterkwaliteit onder derogatie bedrijven.

[2:19:19] En.

[2:19:21] Beste voorzitter voorzitter kan toch niet zo zijn dat de minister er met zo'n beperkte blik in zo'n belangrijk dossier zit. Dus ik wil de minister echt uitnodigen reflecteer is praat is met de kamer in plaats van in cirkels te gaan reflecteren op wat daar nu.

[2:19:40] Wordt gezegd, denkt dat de vraag. Duidelijk is ook met een beetje met het oog op de klok.

[2:19:44] Ik had de indruk dat ik in gesprek was met deze kamer. Maar dat is de mening van de heer de grote niet.

[2:19:51] En ja het moet verantwoord zijn en het kan verantwoord en sterker nog, het kan ook nog een bijdrage leveren aan kringlooplandbouw. Want je plaatst ook je mest

[2:20:02] op je eigen land op in de buurt, zonder dat je ook weer gaat naar allerlei andere meststoffen

[2:20:11] en het is niet zo dat ik alleen mijn blik richt op de waterkwaliteit. Volgens mij heb ik nu wel tien keer uitgelegd en met name beheer van kampen en die Griffiths

[2:20:19] zonder hun namen te misbruiken. Dat dat ik op meerdere doelen tegelijkertijd om sturen. Ben ook met dit actieprogramma.

[2:20:27] Ja. En ik weet dat de heer de groot vindt en hij geeft zelf aan ruimte om het nog een jaar door te laten lopen. De derogatie. Maar hij dat hij vindt dat de derogatie daar niet bij past. Ik probeer alleen uit te leggen wat de reden is van ik denk dat het wel verantwoord is.

[2:20:43] Een vervolgvraag van de de groot.

[2:20:45] Werk zestig zegt doet. Doe het goed of doe het niet. En nu halen we de doelen niet dus ja. Echo. Dan kunt net zo goed laten. Gelet ook op alle weerstand die er is vanuit vanuit de sector

[2:20:58] en de minister haalt kringlooplandbouw aan en ik herinner de minister aan dat het belangrijkste principe is dat je daar niet meer dieren houdt dan je aan

[2:21:06] mest nodig hebt voor je plantaardige productie. Dat is basisprincipe van kringlooplandbouw en van het dat basisprincipe hebben gewoon veel te veel dieren in Nederland. Dus laten we maar eens mee beginnen.

[2:21:16] Dit was eerder gemaakt. Minstens.

[2:21:19] Dat is de basis van het hele denken de minister begint dat het ergens in het midden.

[2:21:23] Zeker. Maar daar hebben we het over deze hele middag al

[2:21:27] de meeste.

[2:21:29] Ik ik probeerde uit te leggen. Voorzitter, ik wilde wel bijstand op het moment dat er geen derogatie wordt verleend dat het niet automatisch leidt tot minder dieren. Dat is ook een misverstand dat hier wel eens wordt gemaakt en sterker. Ik denk dat op onderdelen de druk op de vrouw nog nogal eens kan gaan toenemen,

[2:21:45] want bepaalde mest zal duurder worden om die af te zetten

[2:21:49] wat er toe kan leiden aan de ene kant natuurlijk dat de kosten wel voor sommige bedrijven heel hoog gaan worden en en dat dat een bedrijfsmodel gewoon gaat aan tasten. Maar dat dat ook in het kader van de fraude ook niet eenvoudig zal zijn. Ik zeg niet dat dat gelijk zal gebeuren door dat verwijt zal ik niet maken. Maar er zitten echt nogal wat consequenties aan het niet meer krijgen van de derogatie

[2:22:12] waar we ook ons ego toe hebben te verhouden.

[2:22:16] De een een derde vraag nog.

[2:22:20] Is de is de minister dan bereid om de kamer om mee te nemen in de gedachte van wat er gebeurt als we geen derogatie meer hebben in de financiële economische, maar ook de gevolgen voor het milieu vooropgesteld. Het uitgangspunt dat we de doelen van de nitraatrichtlijn en kaderrichtlijn water ook zonder actie.

[2:22:41] We moeten de minister.

[2:22:47] Ik ze even de de ik moet een berekening maken van het niet halen van de derogatie, wat betekent voor inkomen van de boer milieu en.

[2:22:57] Nee dus ter verduidelijking. Voorzitter,

[2:23:02] die derogatie is eindigen. Dus er wordt al veel over nagedacht. Ook in boerenland dat deze delegatie dat het gewoon niet meer. Zo gaat ook gelet op die bredere problematiek. Dus

[2:23:13] het is. Er zijn al heel veel mensen zijn verder dan wellicht de minister hier denkt dat betekent dat we dat op een goede manier met elkaar zullen moeten begeleiden dat we naar een een periode gaan zonder derogatie

[2:23:29] en dat zal inderdaad allerlei gevolgen hebben. De minister schetst een paar zullen ook positieve gevolgen hebben. Dus ik ben opnieuw benieuwd naar een evenwichtig beeld van hoe ziet het leven er na dit actieprogramma uit? Ik heb ik heb er wel behoefte.

[2:23:42] Daar eigenlijk de minister.

[2:23:44] Daarop nu reageren of tot om een om kwalitatief het op papier te zetten. Ik weet niet of ik het allemaal doorgerekend krijg, want ook een vraag. Maar ik kan wel kwalitatief van het een en ander schetsen. Wat wat de gevolgen zouden kunnen zijn voor graag. Ik wilde er wel op wijzen dat het tegelijkertijd met de kamer is geweest die mij heeft de opdracht heeft gegeven om voor de derogatie te pleiten. Dus het wordt wel een beetje een schizofreen geheel. Laat ik het maar even zeggen. Maar oké. Ja.

[2:24:11] Een ik een.

[2:24:13] Ik zou kwalitatief wat op papier zetten over wat wat de consequenties kunnen zijn als de derogatie niet doorgaat ik dat krijg ik een niet doorgerekend zeg ik er eerlijk bij.

[2:24:23] Maar ik wilde er een maar bij is dat de kamer mij tegelijkertijd of gebracht om wel voor die Telegraaf te pleiten.

[2:24:28] De roostering,

[2:24:31] Dankuwel. Voorzitter, ik wil je nog even mee terug nemen naar de uitspraken van de minister zojuist over derogatie bedrijven en dat het water kwaliteit bij derogatie bedrijven die dus meer mest uit mogen rijden dan als afgesproken is op op de land en dat dat dan een goede reden zou zijn om juist die derogatie te behouden of opnieuw aan te vragen. Voorzitter, de minister weet ook heel goed dat die betere waterkwaliteit niet komt

[2:24:58] omdat er meer mest wordt uitgereden. Dat komt omdat de aan die derogatie die voorwaarden verbonden is dat er minimaal tachtig procent grasland zit wat minder uitspoeling zo gevoelig is. Ik wil u vragen uw.

[2:25:11] Vraag te stellen dan want ik zie aankomen dat we anders echt in gillende tijdnood komen en dat wil ik u niet aandoen. Ik zie toch al de tweede termijn in problemen komen. Wat zou u uw kunnen voor.

[2:25:22] Daar was ik net. Dus dat is fantastisch. Maar die voorwaarde om dus die tachtig procent grasland minimaal de te hebben. Die kan de minister ook zonder delegatie zelf stellen. Daar is geen delegatie of Europese Commissie voor nodig. En nu zien we in zevende actieprogramma.

[2:25:36] Maar terug. Uw vraag graag.

[2:25:38] Voorzitter, nu zien we in het zevende actieprogramma terug dat

[2:25:42] er minimaal zestig procent rustig was nodig is. Dat is onder andere ook grasland. Waarom zegt u niet meteen minimaal tachtig procent. Als de minister daar zo tevreden mee is. De meneer.

[2:25:53] Meester,

[2:25:56] Voorzitter, ik heb net gezegd in de vraag van de heer de groot dat er ook strenge voorwaarden aan een derogatie bedrijf zitten dat haar maar dat er tegenover staat dat men ook meer mest op eigen land mag uit rijden en dat daar dus ook. Jij hebt de de moeilijke maatregelen met de wat wat de de zoet en het zuur wat meer gecombineerd wordt met elkaar

[2:26:17] en dat ik het dan dat ik dus vind dat het aan de ene kant goed is dat dat dus leidt ook tot betere kwaliteit van het drinkwater of de het grondwater. Daar moeten ook nog stappen gezet worden. Bedoel dat dat daarom ligt dit actieprogramma er ook

[2:26:32] maar tegelijkertijd dat er dus ook financieel ook meer ruimte biedt voor bedrijven en dat die twee dan hand in hand gaan.

[2:26:41] Een korte vervolgvraag.

[2:26:44] Voorzitter, als we dus die derogatie niet gaan halen. Wat. En die kans is aanzienlijk. Dan zou dat betekenen dat we terug gaan naar een percentages van zestig procent. Wat uiteindelijk oploopt in tweeduizend, zevenentwintig naar zeventig procent. En dan doen we dus een stap terug is de voor is de minister dat wel met de partij voor de dieren eens.

[2:27:02] Minister, ik zou bijna zeggen. Nog een reden om die derogatie te krijgen want dan haal je die maatregelen in ieder geval.

[2:27:08] De heer grinwis,

[2:27:10] Voor even terug naar het antwoord op de vraag van niet. De grote de minister. Ik meende daaruit op te maken dat, hoewel kwalitatief wel integraal alle gevolgen in dat scenario.

[2:27:21] Die worden gezet. Dus ook.

[2:27:24] De nadelen van kringlooplandbouw nadeel van de van kunstmest gebruikt, wat toe zal nemen bij verdwijnen van een derogatie dat het dat we dat ook goed op papier krijgen dat we dus zowel positieve als negatieve aspecten van het verdwijnen van delegatie, minister,

[2:27:39] Voorzitter en een kwalitatieve analyse is niet alleen een negatieve of niet alleen een positieve analyse.

[2:27:45] Oh,

[2:27:46] U had mevrouw vestiging had toch nog een vraag?

[2:27:49] Jazeker. Voorzitter, ik wilde graag een derde vraag stellen want ik vind het een beetje flauw om nu te stellen alsof de minister helemaal niks anders kan dan alleen maar een derogatie aanvragen. De minister is ook bij machte om zelf regelen te stellen om zelf te zeggen. Tachtig procent minimaal. Waarom doet de minister dat zelf niet de minister gaat zien.

[2:28:06] Voorzitter, volgens mij heb ik net goed uitgelegd. Hele tijd en dat is om de ene kant dat de derogatie dus ook de kan kan bijdragen dat we de doelen gaan halen dat de kwaliteit van het grondwater daar dus niet slechter is. Sterker nog, beter is dan onder niet delegatie bedrijven

[2:28:23] en dat er tegelijkertijd ook daar financieel dus aan de ene kant dat de last te zwaar zijn voor de ondernemers die er meedoen. Een andere kant dat ze daar ook tegenover hebben staan dat ze daar ook met met de plaatsing ruimte voor een mest dus ook een voordeel uit te halen en dat je die twee bij elkaar brengt.

[2:28:38] De minister vervolgt de beantwoording.

[2:28:41] Ja.

[2:28:42] Even kijken. Even kijken. De de moeten de doelen van de nitraatrichtlijn gehaald worden. Vraagt de heer de groot. Ja die moet verhalen ook zonder derogatie zullen we die ook moeten gaan halen. Dus dat is dat is in die zin niet aan elkaar gekoppeld.

[2:29:01] Even kijken dan ook de adviezen van de technische Commissie

[2:29:08] voor

[2:29:10] de taskforce voor de waterkwaliteit.

[2:29:13] De taskforce is een adviesorgaan van mij en ik heb toen ook aangegeven voor de zomer dat ik die adviezen zou meesturen met het ontwerp zeven actieprogramma. Dat heb ik gedaan heeft een stuk meegekregen die toen die ik naar de kamer heb gestuurd, omdat zij ook deel uitmaakt van de input van het actieprogramma en dat uw kamer daar ook over geïnformeerd zou worden en dat was mijn toezegging destijds ook bij. Dat was net voor het zomerreces herinner ik mij dat wij daar toen over gesproken hebben dat ik alles in één keer naar zou opsturen.

[2:29:45] Voor laatste vraag van wanneer de groot.

[2:29:46] Ik weet niet of dit een vraag is, maar omdat het namens de hele Commissie gaat dus een zeer persoonlijk feit. De tennissen BV is procedurevergadering

[2:29:59] heeft de Commissie op tien juni gevraagd om die omdat rapport van die tas fors voor de zo'n voor het zomerreces te krijgen

[2:30:06] en de vraag was waarom heeft de minister dat niet gewoon gedaan, zoals de kamer heeft verzocht.

[2:30:13] Dat is mijn seizoen. Maar nu ga ik even uit mijn hoofd is er ook in een debat. Vlak voor de zomer met de kamer is een motie geweest of een vraag van de heer de groot of dat die stukken naar de kamer konden komen. Toen heb ik gezegd dit zal dat omdat het een onderdeel uitmaakt van het actieprogramma zal ik dat meteen met het actieprogramma het concept actieprogramma mee sturen naar de kamer en daarmee ik meen heb toen ook de vraag van de de grote beantwoord.

[2:30:41] Ze laat.

[2:30:42] Dat krijgen we nu geen duidelijkheid verder.

[2:30:44] Voordat neem een zowel onbevredigend. Want als als hele Commissie vraagt op tien juni. Dus daarvoor dan lijkt me dat duidelijk. Maar misschien is goed om dat nog eens even na te gaan op ministerie. Want ik merk hierbij op voorzitter hebben krijg gelukkig vandaag een rapport over geel B dat er teveel rapporten te lang blijven liggen, zogenaamd niet worden afgemaakt en de kamer heeft daar recht op. Dat geldt ook voor het rapport over het geheel. Maar dat komt gelukkig om half acht.

[2:31:11] De kamer. De minister van.

[2:31:14] Het is niet zo dat ik dan de kamer die informatie wil geven. Ik wil dat dan in één keer geven met zaken die daaromheen spelen en dat was hier ook het geval omdat het gewoon ook onderdeel uitmaakt dat kamer kan zien welke afwegingen. Ik heb gemaakt. Ook rondom het actieprogramma en hoe ik daar met adviezen omgaan. Dat is ook het ambtelijk zou de handelingen van het debatten nog eens even op naslaan, maar dat is volgens mij hetgeen wat ik toen ook gewisseld heb met de kamer.

[2:31:35] De minister vervolgt de beantwoorden.

[2:31:41] Oké.

[2:31:43] Ik hoor net dat er ook na het commissieverzoek ook nog een een overleg van de taskforce is geweest en daar heeft hij ook nog kennis van kunnen nemen in de stukken die ik heb toe gestuurd.

[2:31:53] Even kijken de en hoe ben ik met die advies omgegaan want dat was de de vraag van de heer de groot.

[2:32:02] De taskforce die geeft advies over de plannen voor de twee een actieprogramma een advies over de buffers stroken heb ik overgenomen en hierdoor is nu opgenomen dat waterbeheerders ook de mogelijkheid krijgen om aan te geven wat beter zones niet nodig zijn. Dus juist heb ik daar ook wel goed naar geluisterd.

[2:32:21] Ook de vraagt de heer de grote zorg van de taskforce over de bevoegdheden van de waterschappen

[2:32:29] naar de waterbeheerders die kennen de lokale situatie in een gebied het beste en ze kunnen daarmee ook de inschatting maken waar smallere zones voldoen. Zoals gezegd gaan we daar ook een afwegingskader voorop stellen dat de kamer ook zal krijgen en dat afwegingskaders op samen met de waterbeheerders, de wetenschap en de sector worden opgesteld

[2:32:51] waarmee die afweging ook wordt ondersteund.

[2:32:55] Even kijken.

[2:32:58] De heer de groot vraagt ook of dat ik een impact analyse heb over de economische gevolgen van het niet halen van de kaderrichtlijn water doelen. Zoals gezegd, dan worden de financiële consequenties komen er dan

[2:33:12] en

[2:33:15] de uitkomst. Dus het gaat om dan worden ook de financiële consequenties meegenomen analyse naar de juridische risico's voor het niet halen van de kaderrichtlijn water

[2:33:24] en de uitkomsten. Ontvangt u voorafgaand aan het commissiedebat water in november

[2:33:30] van mijn collega's van minister van I m w. Dus die schijnt daar ook al naar te kijken omdat kaderrichtlijn water een primaire verantwoordelijkheid is van de minister van IND,

[2:33:41] waarbij een belangrijke rol. Daarin spelen omdat op te halen.

[2:33:45] Even kijken dan de mestfraude vraagt de heer de groot

[2:33:52] dat

[2:33:54] dat er

[2:33:56] de de de quote van een over de transporten dus legale en illegale activiteiten.

[2:34:02] Heel veel de best schouders onacceptabel. Daarom ook de versterkt de handhaven strategie mest.

[2:34:09] Daar worden juist expliciet de transporten van dierlijke mest ook meegenomen.

[2:34:13] En dan gaat het ook over de real time verantwoording van de mes van sporten.

[2:34:18] Ik heb daarmee ook regeling gemaakt waarin dat allemaal mogelijk wordt.

[2:34:24] Uw kamer heeft een destijds nog controversieel verklaard allemaal. Ik ben toch nog doorgegaan met de nemen van de voorbereidingen voor die real time verantwoording, omdat ik het juist zo belangrijk vind dat die mestfraude aangepakt worden en een van de mogelijkheden die ik daartoe heb is die real-time verantwoording invoeren en daarmee wordt de handhaving ook versterkt.

[2:34:43] Even kijken en de betalen om aan de norm te voldoen. Dat is niet toegestaan. In het geheel B zegt de heer de groot. Dat klopt,

[2:34:52] maar het geheel kan wel ondersteunend zijn aan maatregelen in het zevende actieprogramma. Dus de conditionaliteiten kan je er niet mee vergoeden, maar wel maatregelen die de in de actieprogramma zitten.

[2:35:02] Dus dan gaat het ook echt om hoe die transitie kunnen stimuleren

[2:35:07] en de even kijken

[2:35:13] en dan de vraag nog over de toezegging dat als ze bij monitoring niet voldaan werd aan de wettelijke verplichtingen dat er dan wettelijke verplichtingen zouden bijkomen. Waar zijn ze

[2:35:24] de bestuursovereenkomst grondwater overeenkomst. Op dit moment wordt onder regie van het landelijk bestuurlijk overleg gezamenlijk gewerkt aan de evaluatie over het doel bereik van de bestuursovereenkomst, grondwaterbeschermingsgebieden. Op basis hiervan zal ik ook met de minister van IND besluiten of verplichtende maatregelen nodig zijn

[2:35:42] en dat zal dan als nodig onderdeel worden van het zeventig actieprogramma.

[2:35:48] Dus er wordt nu gekeken naar het doel bereiken van de bestuursovereenkomst.

[2:35:54] Dan kom ik bij de vragen van de heer van kampen die waarom is heel Nederland een kwetsbaar gebied van kan bestraft in de traditie van zijn voorganger. Die vraag kreeg ik ongeveer ook elke keer bij het debat met mevrouw Lodders,

[2:36:09] wat, zoals ik net heb toegelicht. Het gaat om om meerdere doelen die wij ook te behalen hebben.

[2:36:17] En Nederland is inderdaad een in zijn geheel aangewezen als kwetsbaar gebied.

[2:36:23] Uit onderzoek blijkt dat het gebied dat kan worden uitgezonden relatief klein zal zijn

[2:36:28] onder meer omdat Nederland ook een waterrijk land is

[2:36:30] en in die gebieden zullen alle normen gehaald moeten worden en daarom is Nederland als een kwetsbaar gebied aangemerkt. Dat is niet zo dat dat nou dat wij daarmee gelijk onszelf in de voet schieten bij het niet. Raad comité. Die kunnen zelf ook

[2:36:48] resultaten lezen van wat de de staat van kwaliteit van het water is. Dus dat is niet afhankelijk van de vraag omdat wij het wel of niet als kwetsbaar gebied aanmerken, maar meer wat onze resultaten zijn

[2:37:01] de

[2:37:02] hiervan kampen vraagt ook de de een keer vier rustige was.

[2:37:11] Waarom waarom die plannen.

[2:37:17] Nou ja omdat dat ook een bijdrage levert aan allerlei opgave die wij hebben,

[2:37:24] en daarnaast zal in veel van de gebieden zonder grondwaterproblematiek voldaan worden aan documentatie, eisen die gesteld worden,

[2:37:32] waardoor er in feite geen sprake is van een verzwaring van de landbouwpraktijk,

[2:37:36] bijvoorbeeld een melkveebedrijf in het weidegebied dat volledig uit grasland bestaat

[2:37:42] voldoet al aan de eisen voor duurzame bouwplannen en heeft daar dus geen last van zeg maar zelfs als het als zodanig wordt ervaren.

[2:37:51] Dus een aantal van die maatregelen bestaan ook al in bepaalde gebieden.

[2:38:00] Even kijken. De in oktober grens heb ik ook toegelicht waar die vandaan komt,

[2:38:09] is Nederland het eerste land dat tegen deze richtlijn aan de proportionaliteit vraagt. De heer van kampen ook naar waterkwaliteit is fondsen van allemaal van belang. Laat dat voorop staan

[2:38:20] niet alleen Nederland loop je tegenaan. Ik noemde al Duitsland heeft eerder te maken gehad met de procedures voor de Europese Commissie die in het kader van ingebrekestelling

[2:38:31] de druk op de benodigde maatregelen neemt toe als de deadline van tweeduizend, zevenentwintig ook dichterbij komt

[2:38:39] en de nitraat norm uit de nitraatrichtlijn is zo gesteld omdat een hogere nitraatconcentratie ook gezondheidsrisicos heeft.

[2:38:47] Dat zit een drinkwaterrichtlijn

[2:38:49] en de nitraatrichtlijn die geldt voor heel Europa, dus ook

[2:38:53] om even in de woorden van de heer van kampen te blijven in een Oostenrijks bergtoppen

[2:38:59] dan de financiële maatregelen. Zoals gezegd, de impact analyse zal ook daar nog volgen en dan kunnen we ook zien wat het betekent en ook waar we mogelijk ook vanuit het geheel B nog ondersteuning zouden kunnen bieden

[2:39:19] en de precisielandbouw is dat niet de manier juist om die bemesting ook heel precies te krijgen en daarmee dus ook weg te blijven van die buffer stroken

[2:39:30] de precisielandbouw. Dat klopt dat je ook bij messing heel gericht kan worden ingezet en dat kan ook bijdragen aan minder emissies naar het milieu.

[2:39:39] De boeren die kunnen daar ook gebruik van maken.

[2:39:44] Er is ook financiering voor het onderzoeksprogramma precisielandbouw.

[2:39:49] Het punt is dat je gewoon niet weet waar dat allemaal plaatsvindt en of dat plaatsvindt en wat het dat betekent ook weer voor het halen van de doen als jij dat wel doet in je buurman niet dan kan het voor het oppervlaktewater bij jou ook nog wel consequenties hebben. Dus dat is natuurlijk ook eentje die wel van belang is dat je dat eigenlijk wel overal kunt vaststellen dat dat doen we wel dichterbij gaan komen.

[2:40:13] Maar in het algemeen kijk ik wel ook wel positief aan tegen de mogelijkheden voor precisielandbouw

[2:40:21] dan die grinwis. Hoe past het? In de kringloop visie?

[2:40:28] Voor de kringlooplandbouw is het terugdringen van het verlies van nutriënten van belang

[2:40:32] en minder verliezen betekent ook het beter sluiten van kringlopen en juist maatregelen als duurzame bouwplannen en van gewassen. Die zijn erop gericht om die verliezen verder terug te dringen

[2:40:41] en daarbij draagt ze dus ook bij aan het verbeteren van de waterkwaliteit en het beter sluiten van de kringloop, en daarmee leidt de het actieprogramma ook tot bijdrage aan de kringloop visie.

[2:40:54] De generieke maatregelen heb ik net genoemd.

[2:41:00] De uitruil tussen akkerbouw en veehouderij die wordt moeilijker. En hoeverre houdt dat zich dan tot de kringlooplandbouw in de duurzame bouwplannen, zoals ik heb opgenomen. In het ontwerp zevende actieprogramma is die samenwerking tussen akkerbouw en melkveebedrijf juist wel mogelijk.

[2:41:16] Er wordt een Adriaan rust gewassen verplicht waarmee weer meer en meer gewassen kunnen worden toegepast dan gras.

[2:41:22] Ook granen vallen hier bijvoorbeeld onder

[2:41:26] voor kringlooplandbouw terugdringen van het verliezen van die nutriënten van belang en dat dragen wij dus hiermee aan bij. Dus die samenwerking is wel degelijk mogelijk

[2:41:38] heel specifieke initiatieven als vruchtbare kringloop Achterhoek.

[2:41:43] Nou dat zijn. Dat is in het zevende actieprogramma is ook ruimte voor innovatieve pilots

[2:41:49] bijvoorbeeld

[2:41:50] partners voor bedrijf specifieke verantwoording, duurzame bouwplannen en kringloop bemesting

[2:41:56] en een deel van de pijlers die ik ook voor studie zijn ook opgenomen in het zevende actieprogramma en in de loop van zeven de actieprogramma kunnen nog andere pilots plaatsvinden. Dus ook daar is ruimte voor in

[2:42:07] zevende actieprogramma dan de vraag nog over de vraag of de heel specifiek het initiatief

[2:42:19] over hoe heet dat

[2:42:23] maken.

[2:42:26] Graag. Loop jij. Dat is inderdaad de casus graan geluk. De heer groen wist had gelijk dit is echt aan de provincie Gelderland om hier de keuzes in te maken

[2:42:35] en de heer Geurts knikt, maar we hebben toch een decentralisatie van het natuurbeleid gehad.

[2:42:41] Maar

[2:42:42] ik ga er maar ik ga ze allebei tevreden stellen. Ik ben bereid om dit ook wel te bespreken met de provincie Gelderland. De heer Geurts zei de minister kan met de provincie die kan daar zo heel makkelijk overheen was het maar zo'n feest zeg ik soms bijna van zal ik even wat dossiers waar ik echt wel lang op moeten praten met met de provincies om daar ook met elkaar

[2:43:03] tot de overeenstemming te komen. Dat hoort ook bij de verhouding die we tot elkaar hebben.

[2:43:08] Maar ik ben wel bereid om deze casus ook in te brengen in het gesprek met de provincie om te kijken hoe daar mee omgegaan kan worden.

[2:43:17] De mestfraude aanpak heb ik net ook al het een en ander toegelicht hoe we daar mee bezig zijn.

[2:43:25] Even kijken

[2:43:29] de je grimmig vraagt ook nog of dat ik bereid me een pilot uit te voeren in de aardappel en bietenteelt.

[2:43:36] Ik ben bereid om pilots uit te voeren om het plan van duurzame bouwplannen verder te verbeteren.

[2:43:44] Alleen ik denk wel dat op dit moment ook gezien de urgentie van de waterkwaliteit stoelen dat

[2:43:52] dat er eigenlijk weinig ruimte is om de duurzame plannen eerst nog een pilotvorm in te voeren want dat is de suggestie die er eigenlijk onder ligt. Er zijn natuurlijk veel zaken die gewoon echt niet moeten gebeuren voordat je alleen maar alles nog pilots doet en de suggesties het hierin in ieder geval voor mij in de vraag of dat we daar nog eerst

[2:44:11] wat zaken pilotvorm konden doen voordat we echt zouden gaan invoeren. Ik denk dat ik juist bij deze teelten ook wel van belang is om te stappen ook te gaan zetten.

[2:44:21] Interruptie van de heer Grimm is.

[2:44:23] Voorzitter, op het laatste punt had de minister Tuurlijk een toezegging gedaan om rond te gaan kijken wat er wat er wat er allemaal nog wel mogelijk is. Maar mijn interruptie gaat over de mestfraude.

[2:44:34] Ik weet de meeste heeft dat ermee de nodig, zegt over de digitale aanpak. Maar in de praktijk is natuurlijk met met met smartphones en stickertjes en apps. Er is best wel wat om zijn. Er is in hoeverre blijft er ook komt er meer inzet op gewoon controleurs die fysiek rondrijden in de tijd dat er mest wordt.

[2:44:53] De uitgereden, de minister.

[2:44:55] Voorzitter, de afgelopen tijd is er al meer inzet gegaan. Ook vanuit de NVWA en de aanpak van mestfraude. Ik heb wel steeds gezegd en dat is nog altijd zo ik hoeveel inspecteurs ik er ook tegenaan gooien die mestfraude die kan op elk moment op heel veel plekken plaatsvinden en dan heb ik niet overal een inspecteur achter de hand.

[2:45:16] Dat geeft op. Maar de verantwoordelijkheid. Eerst die ligt eerst bij de sector zelf voor. Ik weet dat u dat een onderwerp vind. Maar ik kan het niet genoeg benadrukken als je fraude pleegt pleegde benaderen je gewoon je collega's rechtstreeks. Er zit niks tussen. En ja dan moet de overheid die fraude ook aanpakken. Maar hier is ook echt een verantwoordelijkheid voor de sector. Wij doen dat ook op onze manier. Maar dat kan niet een excuus zijn om je niet aan de wet te houden. De wet geldt voor iedereen.

[2:45:46] De minister vervolgt de beantwoording.

[2:45:48] Dan kom ik bij de vragen van mevrouw vestiging.

[2:45:53] Die heeft gesteld van

[2:45:57] de de waterkwaliteit is nauwelijks verbeterd en mer en cm die geven aan dat we de doelen niet halen. Waar ben ik mee bezig. Vraagt streep.

[2:46:07] De opgave voor de waterkwaliteit is groot. Dat ontken ik niet en de doelen van de nitraatrichtlijn en de kaderrichtlijn water halen is een behoorlijke inspanning.

[2:46:17] Sinds eind jaren tachtig is wel een forse verbetering met ten aanzien van de waterkwaliteit, maar we zijn er nog niet

[2:46:24] en ook de afgelopen jaren is de waterkwaliteit niet vooruit gegaan.

[2:46:29] Het heeft onder andere te maken met de veranderde weersomstandigheden. En ja het is iets waar

[2:46:34] ik kan niet helemaal invloed op heb

[2:46:37] en niet zo'n is dan ook geen optie. Dat is ook waarom ik dit actieprogramma heb

[2:46:43] met grondwater kunnen we met dit pakket de doelen halen blijkt ook uit de berekeningen van het CDA

[2:46:50] vanwege de nog te beperkte verbetering van de oppervlaktewater kwaliteit was te merken, zoals uit de merkt blijkt en laat ook onderzoeken of en welke aanvullende maatregelen mogelijk zijn.

[2:47:01] Dat doe ik samen met de minister van IND en het verbeteren van de waterkwaliteit staat voor mij voorop omdat het ook bijdraagt aan natuur, gezondheid, maar zeker ook aan de landbouw.

[2:47:13] Een interruptie van mevrouw vestiging, de laatste.

[2:47:17] Dankuwel. Voorzitter, voor deze herinnering. Ik wil u er ook aan helpen herinneren. In ieder geval de minister over de waterkwaliteit. Die is wel degelijk de en de afgelopen vijf jaar zeker achteruit gegaan en van de nitraatrichtlijn mag dat ook helemaal niet.

[2:47:31] Dus ik wil toch de minister vragen waarom heeft ze niet de ambitie om in dit actieprogramma in ieder geval in de komende vier jaar de doelen gewoon te gaan halen. Waarom stelt ze die ook uit naar een volgende actie programma. Het achtste actieprogramma. En hoe kan het zijn dat de minister van El NV ook van natuur zegt toen kwam er ineens droog die en daar kan ik natuurlijk geen rekening mee houden. Ik wist niet dat er een droogteperioden aankwam, terwijl we allemaal weten dat het te maken hebben met klimaatverandering en dat de periodes van droogte alleen maar vaker zullen voorkomen en langer zullen gaan duren. Daar moet een actieprogramma in voorzien.

[2:48:05] De minister.

[2:48:07] Maar dat is juist ook iets waar wij in voorzien. Daar zijn we juist mee bezig om met dit maatregelen pakket ook die doelen te gaan halen. Dat wordt stapsgewijs ingevoerd, maar wel gericht op het halen van die doelen. En ja daar gaan we ook rekening houden met veranderende weersomstandigheden. We kunnen dat niet helemaal voorzien hoe dat helemaal doorloopt. Alleen de stappen die nu worden gezet. Die gaan echt wel juist naar het verbeteren van de waterkwaliteit. Dat is alles opgericht.

[2:48:33] De minister volgt de beantwoording

[2:48:40] moment. Er is een.

[2:48:41] Vraag van de heer, deze.

[2:48:44] Ja Sorry toch nog even vragen aan de minister. Want ik snap wel dat deze maatregelen de waterkwaliteit verbeteren. Maar ik lees ook dat ze zelf zegt in haar brief dat in scenario C. Het strengste scenario de doelen nog niet worden gehaald.

[2:48:57] Dus de doelen worden toch niet gehaald. Dus er is toch meer nodig.

[2:49:00] De minister en daarom zeg ik ook dat ook dat dit allemaal stapsgewijze is maar dat we ook weer verder gaan naar het halen van die doelen. Ik zeg niet dat die doelen niet gehaald moeten worden. Ik zeg dat dit actieprogramma daar dichterbij gaat komen en dat juist ook in het achtste actieprogramma daar ook echt de laatste uitslagen overheen moeten gaan maken. Als wij die doelen dus niet gaan halen.

[2:49:25] Vervolg van de je Thijssen.

[2:49:27] Maar dan is het menu duidelijk. Dus met actieplan. Zeven gaan we de doelen niet halen. Dat wordt dan uitgesteld. Dat gaan we dan doen in actieplan acht. Maar dat betekent want we hebben een verplichting in de kaderrichtlijn water dat in tweeduizendvijfentwintig de doelen halen dus dat betekent dat we nu constateren dat met actieplan. Zeven

[2:49:42] door de kaderrichtlijn water in tweeduizend, zevenentwintig gaan overtreden.

[2:49:46] De minister.

[2:49:48] Om exact te zijn. De kaderrichtlijn water stelt dat je in tweeduizend, zevenentwintig de doelen moeten hebben geïmplementeerd die er toe leiden dat je de doelen gaat halen. Dus dat je de maatregelen implementeren excuus om de doelen te gaan halen. Dat is wat er in de kaderrichtlijn Waterstaat en daar zijn wij dus mee bezig.

[2:50:07] De nitraatrichtlijn heeft geen ultieme datum. Daarin staat dat je de waterkwaliteit steeds moet gaan voorbij. Of tenminste dat het steeds vooruit moet gaan. Dat is waar wij nu aan werken. Dat is wat wij doen bij het oppervlaktewater zeg ik van daar hebben we nog echt wel een opgave. Daar zien we ook dat er ook nog wel de nodige stappen genomen moet worden.

[2:50:31] Bij het grondwater zien we dat met dit pakket het te halen zou zijn.

[2:50:36] De minister vervolgt de beantwoording.

[2:50:40] Dan kom ik vanzelf ook bij de vragen van de heer Thijssen

[2:50:44] en die spreekt ook mede namens mevrouw bromet van groenlinks

[2:50:50] kan dit het nieuwe stikstof dossiers worden. Ik ben er nu alles aan doen om te voorkomen dat het qua waterkwaliteits dossier een volgend soort stikstof dossier wordt en Vandaar ook dit zevende actieprogramma waarin we ook echt grote stappen zetten om verbetering van die waterkwaliteit en die doelen te halen.

[2:51:10] Dus dat is juist waar ik mee bezig ben en laten we daar dus niet dezelfde fout maken door te laat niets meer te doen.

[2:51:19] Vandaar dat van u

[2:51:21] wel forse maatregelen nemen, maar ook nog de tijd hebben om die in te voeren.

[2:51:26] De vijf meter brede strook een waarom wijk ik daar van af.

[2:51:33] In het actieprogramma zijn die vijf meter brede stroken opgenomen voor de kaderrichtlijn water doelen

[2:51:41] voor de kaderrichtlijn water, waterlichamen in de ecologische kwetsbare waterlopen. Dus dat is ook opgenomen

[2:51:47] bij de andere watergangen is een buffers van vijf meter niet noodzakelijk voor de waterkwaliteit

[2:51:53] en Gelder uit de andere

[2:51:55] meters voor

[2:51:57] en wat ga je doen om te voorkomen dat boeren hun sloten dichtgooien na de de zo net al gezegd dat maximaal vijf procent van het areaal van een perceel zal bestaan uit een buffer strook.

[2:52:07] Dat is al een belemmering om die sloten te gaan dichtgooien

[2:52:14] en bovendien hebben besloten ook bijvoorbeeld een veenweidegebieden een belangrijke functie bij het afvoer van overtollig water. Daarom verwacht ik ook niet dat hier een grote hoeveelheid sloten dichtgegooid gaat worden

[2:52:26] voor de gebieden waar minder sloten zijn, zal de relatieve impact van de buffer stroken op het areaal beperkt te zijn,

[2:52:32] en daarom denk ik dat er ook minder stimulans zal zijn om de sloten dicht te gooien.

[2:52:39] De taskforce heb ik net al bij de de grote over gehad

[2:52:43] mestfraude heb ik ook net over gehad. Ook eens dat die mestfraude echt hard moet worden aangepakt.

[2:52:53] Economische impact derogatie hebben we net ook al de en anderhalf gewisseld en de heffing op kunststof of kunstmest heb ik net in een interruptiedebat ook aangegeven

[2:53:04] dat ik graag wil dat we de dierlijke mest ook kunnen inzetten als kunstmestvervanger

[2:53:10] en dat het alternatief ze wel moet zijn dan

[2:53:14] en zijn de maatregelen genoeg om stikstof natuur en klimaat vissers op te lossen. Of komen er nog nieuwe maatregelen. Straks.

[2:53:22] Ik heb dus geprobeerd in het pakket zo veel mogelijk integraal te werken. Dat ben ik ook eens. Met heer thuis heb ik net al gezegd dat dat echt wel belangrijk is om te doen

[2:53:31] en de maatregelen die ik nu wil nemen, is daarom toch wel de kern het verbeteren van de waterkwaliteit, maar ook op andere terreinen. Wil je dat effect hebben

[2:53:43] en kan ik helemaal uitsluiten dat er ooit nog andere maatregelen komen. Nee niet maar ik kan wel proberen om zoveel mogelijk integraal te blijven werken en dat wil ik ook doen.

[2:53:53] Vraag van je eisen?

[2:53:56] Het toch nog even om het heel precies te maken want u zei net de economische gevolgen van het niet krijgen van een delegatie heeft het over gehad, maar wordt ook meegenomen in die impactanalyse en mijn tweede vraag is over die mestfraude ik mestfraude de verantwoordelijkheid ligt bij de sector. Dat ben ik eens met de minister moet wel handhaving zijn, maar daarmee ben ik bang dat het niet helemaal voorkomen gaat worden. Dus moet er niet een overvloed zijn in de plannen om van tevoren al te compenseren voor de mestfraude die eigenlijk onvermijdelijk is.

[2:54:22] De minister.

[2:54:25] Om te zeggen dat mestfraude onvermijdelijk is, vind ik wel een vergaande uitspraak mestfraude is onacceptabel. Het is er maar het is niet onvermijdelijk als iedereen zich gewoon aan de regels houdt dan is dat er niet.

[2:54:39] Wij hebben juist een heel plan voor de aanpak van de mestfraude waarin de sector nadrukkelijk een verantwoordelijkheid heeft,

[2:54:47] wij ook voor meer zijn gaan samenwerken in bepaalde gebieden waar de risico's hoog zijn met bijvoorbeeld een met omgevingsdiensten gewoon alle partijen NVWA dus ook de partijen die allemaal vanuit hun eigen verantwoordelijkheid ook zicht hebben op die fraude zodat je ook het het net eerder dicht en waarbij we ook kijken bijvoorbeeld naar intermediairs die soms ook echt een spilfunctie vervullen in die mestfraude waarmee je dus niet alleen maar focust op een individueel overtreden, maar juist een bredere praktijk dan een één keer kunt aanpakken. We hebben de afgelopen jaren ook echt wel voorbeelden van gezien moeten echt wel wat invallen zijn geweest. Ook bij bedrijven. Om die mestfraude daar op aan te pakken.

[2:55:30] Dus dat wordt echt op ingezet. Maar ik heb ook nog meer maatregelen nodig, zoals real time verantwoording van meest transporten

[2:55:36] op al die plekken gewoon het het het het risico kleiner te maken dan de vraag nog over die impact analyse wordt daar het verlies van derogatie meegenomen. Ik heb toegezegd wanneer de grote de een kwalitatieve

[2:55:54] beschrijving geeft van wat er gebeurt als de bureaucratie mogelijkerwijs niet zou worden verleend.

[2:56:02] Dan kom ik tot slot bij de vraag van de heer bisschop

[2:56:07] de

[2:56:10] even kijken. Kun je met de landbouwmaatregelen doel bereiken als meer dan de helft van stikstof uit regionale water uit het buitenland komt

[2:56:18] met landbouwmaatregelen. Alleen haal je het inderdaad niet. En andersom geldt ook zonder maatregelen. In de landbouw kunnen we de doelen niet halen.

[2:56:26] Dus alle bronnen zullen hun eigen bijdrage moeten leveren om die doelen te kunnen halen

[2:56:31] in het buitenland zijn afspraken gemaakt om de doelen van de kaderrichtlijn water ook te halen

[2:56:36] en dat moet dus ook zichtbaar worden

[2:56:42] heb ik invloed op de rioolwaterzuiveringen en overstromingen heb ik die in beeld in de nationale analyse waterkwaliteit van april twintig, twintig is deze invloed in beeld gebracht

[2:56:53] en op jaarbasis komt ongeveer tussen de nul en tien procent van de nutriënten uit de rioolwaterzuiveringsinstallaties een beetje afhankelijk van de regio

[2:57:01] en ik verwacht op korte termijn ook de effecten van maatregelen op deze fronten in beeld te krijgen. In de ex-ante analyse van de derde stroomgebied beheerplannen en dat wordt opgesteld door het ministerie van

[2:57:17] lied vraagt de heer bisschop expliciet naar kunnen kunnen ze dat inzetten.

[2:57:22] Ik geef boeren graag ruimte voor vakmanschap

[2:57:25] en dit vakmanschap kan zeker ook een grote bijdrage leveren.

[2:57:30] De milieueffectrapportage laat echter zien dat ook in een situatie waarin alle boeren bijvoorbeeld deelnemen aan het deltaplan agrarisch waterbeheer, de doelen nog niet overal bereikt zullen worden.

[2:57:41] We hebben gewoon voldoende waarborg nodig dat die waterkwaliteit stoelen worden gehaald om te voldoen aan de nitraatrichtlijn in de kaderrichtlijn water

[2:57:49] en daarmee ontkom je dus ook niet aan meer ingrijpende maatregelen naast de faciliterende maatregelen.

[2:57:55] Het staat de boer uiteraard wel vrij om ca niet toe te passen.

[2:58:00] Even kijken. Waarom zijn de sector partijen niet betrokken bij het actieprogramma en de taskforce mest en waterkwaliteit.

[2:58:08] Ik heb gesproken met sector partijen. Ik heb er net bij mevrouw van der plas al gezegd

[2:58:13] ik ben er nu ook weer mee in gesprek.

[2:58:16] We hebben de consultatie in de tas Force mest en waterkwaliteit zijn de verschillende overheden vertegenwoordigd en dus voorzitters van de regionale bestuurlijke overleggen van deze stroomgebied

[2:58:26] de je gebieden

[2:58:28] en in enkele van die

[2:58:29] de regionale bestuurlijke overleg zijn ook sector partijen, vertegenwoordigd. Er zit een soort trapsgewijze vertegenwoordigt of bijdrage in

[2:58:39] de consequenties van de maatregelen voor de bijbehorende ketens bijvoorbeeld bij de zetmeel aardappelteelt.

[2:58:49] Ik heb het eerder al gezegd is. Dit gaat niet alleen om een opgave voor agrarische ondernemers, maar zeker ook voor de verwerkende bedrijven in de keten

[2:58:57] en ook in de economische impact analyse zullen we ook meer Hopelijk inzichtelijk krijgen wat dat betekent ook voor de keten.

[2:59:05] Ik heb kennis genomen van de berichten van coaching en NVB dat ze inschatten dat de potentiële opbrengst verlies twintig tot vijfentwintig procent kan bedragen. Ik kan dat nu niet valideren,

[2:59:15] maar ik wil ook wel wijzen op het belang van de maatregelen.

[2:59:23] We hebben een belang allemaal bij het halen van ook de grondwaterkwaliteit stoelen.

[2:59:28] Dan gaat het soms ook om ingrijpende maatregelen en daarom kijken we ook nog naar aanvullende analyses bekijk ook nog naar de economische impact,

[2:59:37] maar de makkelijke en relatief pijnloze maatregelen. Om de problemen met de waterkwaliteit op te lossen. Die zijn er eigenlijk niet meer. En dat is ook de realiteit waar we ons toe hebben te verhouden.

[2:59:50] Maar ik zal kijken met keten partijen om ook het gesprek hierover aan te gaan. Wat het ook voor hen betekent.

[2:59:58] Even kijken. De heer bisschop vraagt kan ik kan het niet omdraaien met die buffet stroken

[3:00:03] dat de waterschappen kunnen zeggen waar ze wel opgelegd moeten worden in plaats van waar ze niet opgelegd hoeven te worden.

[3:00:09] Wat ik al gezegd heb. Deels zit ze ook al in de conditionaliteit van het geheel B.

[3:00:15] Maar ze zijn in generieke zin ook effectief.

[3:00:19] De waterbeheerders die hebben aangegeven een voorkeur te hebben voor de aanpak zoals die nu is opgenomen in het ontwerp safe een actieprogramma waarbij het uitgangspunt is. Dus ja, tenzij in plaats van tenzij.

[3:00:32] Waarom heb ik de eis van zeventig procent rust gewassen ofwel zeventig procent grasland voor graag die bedrijven in het actieprogramma opgenomen

[3:00:42] omdat het bijdraagt aan een betere kwaliteit van water en ook een betere bodemkwaliteit.

[3:00:47] Welke gewassen om de rust gewassen gaan vallen, zal op basis van advies van de Commissie deskundige mest van wet worden bepaald

[3:00:54] en hierbij van zeker glas en granen, maar mogelijk ook nog andere gewassen. Daaronder

[3:01:01] ga ik de maatregelen in het actieprogramma sowieso intrekken als de derogatie vervalt.

[3:01:07] De derogatie is niet. We doen dit niet om een om alleen om een derogatie te verkrijgen, dus een voorwaarde uberhaupt onder een derogatie te kunnen verkrijgen,

[3:01:17] maar we hebben gewoon de doelen van de nitraatrichtlijn en de kaderrichtlijn water te houden te halen

[3:01:22] en daar hebben we

[3:01:24] het actieprogramma voor nodig.

[3:01:28] Hoe ga ik zorgen dat er meer transparantie komt over wat er gewisseld wordt met Brussel.

[3:01:33] Ik begrijp de wens van de kamer om op de hoogte gehouden te worden en ik ben graag bereid dat te doen.

[3:01:39] Tegelijkertijd vraag ik ook wel begrip voor het feit dat we hier ook over onderhandelingen hebben en dat kan ook niet altijd met de deur wijd open, zeg ik ook maar even met een schuin oog op een formatieproces waar we dat ook hebben geprobeerd om dat ook niet altijd

[3:01:51] goed is uitgepakt. Maar goed. Sorry voor de vergelijking.

[3:01:55] Er zijn gewoon momenten dat je die beslotenheid ook gewoon nodig hebt.

[3:01:59] Zodra de stappen gezet worden. Dan zal ik u die melden en dan zal ik u daarvan op de hoogte te stellen en ik heb vanochtend al vroeg of ik heb al toegelicht. Hoe vanochtend ook het gesprek is geweest. De presentatie in het niet. Raad comité.

[3:02:15] Kijk een en dan tot slot,

[3:02:18] hoe voorkom ik dat we met uitzichtloos beleid zitten, zoals de bisschop het noemt.

[3:02:25] Ik wil juist zorgen dat we vooruit komen en dat helpt niet door op het allerlaatste moment op de noodrem te moeten trappen waarin we in veel dossiers dat ook wel helaas hebben moeten doen.

[3:02:38] We moeten stappen vooruit zetten voor de kaderrichtlijn water hebben we ook nog tijd om eraan te werken.

[3:02:44] Ik kan niet zomaar doelen uit de kaderrichtlijn of nitraatrichtlijn terzijde schuiven zit gewoon een verantwoordelijkheid.

[3:02:52] Laten we met elkaar alstublieft werken om ook die tijd te benutten.

[3:02:57] Om die doelen ook te kunnen gaan behalen en ik denk dat het juist uitzichtlozer wordt als we dat niet doen.

[3:03:05] Dank aan de minister voor de beantwoording namens alle. Wij zijn over de tijd heen en mijn voorstel zal zijn, want ik denk dat de eerste de beste spreker die ik het zou geven. Onmiddellijk zou claimen dat er een twee minuten.

[3:03:22] Debat zou moeten volgen.

[3:03:25] Mijn voorstel zal zijn om dat te combineren met die tweede termijn en dat te integreren. Kunt u zich daar al een in vinden. Ik zie instemmend geknik

[3:03:34] en dan daar sluit ik me graag bij aan en dan is daarmee deze

[3:03:41] dit overleg afgerond. We hebben nog een paar toezeggingen de economische analyse voor u komt voor het herfstreces naar de kamer. Plus een specifieke doorrekening.

[3:03:53] Er staat een specifieke doorrekening van de Hegel is wist en de heer grinwis en de heer Geurts bedoelen. De vragen van het verzoek kwam. Wat wordt er in betrokken?

[3:04:05] Tweede toezegging een brief met de kwalitatieve consequenties van het niet verlenen van de derogatie voorkomt.

[3:04:11] Voor het herfst op zes. Dat zijn de

[3:04:16] ja.

[3:04:17] De twee minuten debat heb ik in principe eigenlijk al toegeschreven aan de heer Geurts in de verwachting dat hij dat toch gedaan zou hebben als eerste spreker in de rij. Dus de de heer Geurts of zijn de de vervanger van het CDA is de eerste spreken.

[3:04:36] Ja.

[3:04:37] Dan mag ik u allen hartelijk danken voor uw medewerking en uw bijdrage. Dank ook aan de pers voor de belangstelling op de publieke tribune en allen die dit deze voor de vertoning verder hebben gevolgd. Ik sluit deze vergadering.