Studentenwelzijn

[0:00:00] Goede middag. Ik open hierbij de bijeenkomst van de vaste commissie voor onderwijs, cultuur en wetenschap zijn hier vanmiddag bij elkaar met een aantal gasten voor een ronde tafelgesprek over studenten welzijn en hartelijk welkom aan onze gasten en ik zie dat er ook al een aantal op de publieke tribune zitten ook anderen die dit debat volgen van harte welkom. We hebben twee blokken

[0:00:29] van een uur per blok hebben veel leden xl even kader van de orde aan onze gasten willen vragen om een korte introductie over u uzelf en natuurlijk het uw pleidooi voor dit rondetafelgesprek te houden als het binnen een minuut of twee drie kan heel graag.

[0:00:49] Dan kijk naar de leden. Zij zullen u daar nog een vraag kunnen stellen en zo hebben we. Ik zal een gesprek wat ik graag willen in zijn rondetafelgesprek. Ik

[0:01:01] wil hierbij aangeven dat een van de gasten daarmee een denis. Ik hopelijk zijn naam goed uitspreek ziek is. Helaas. Hij is er niet bij is. In het eerste blok hebben we drie gasten nogmaals hartelijk welkom en ik wilde maar gelijk starten

[0:01:17] met onze eerste gast aan u het woord het woord geven om mijzelf voor te stellen en een en aftrap te doen om dit onderwerp.

[0:01:26] Ja. Dankuwel. Voorzitter, mijn naam is niet op. Ik ben projectleider studenten bij het trimbos-instituut. Daarnaast werk ik ook als docent en onderzoeker al vele jaren en het hoger onderwijs bij de hogeschool windesheim en ik ben ook één van de projectleiders van de landelijke monitor mentale gezondheid en middelengebruik studenten hoger onderwijs, waarvan ik zag dat ook vandaag op de agenda stond dat over mij. Ik heb natuurlijk zeker een idee over studenten welzijn.

[0:01:56] Allereerst zijn wij heel verheugd met de toegenomen aandacht voor het thema de afgelopen jaren ook de investering in gedaan worden.

[0:02:04] Het is heel helder. Het onderzoek laat zien dat studenten van nu onder druk staan en verder team dient ten gevolge ook psychische klachten ervaren

[0:02:11] de komst van de huidige landelijke monitor die ik zojuist al aanhaalde, maar ik monitoring van de mentale gezondheid en het middelen gebruik van studenten mogelijk. Dat leidt tot inzichten leidt tot hangende perspectieven voor de praktijk

[0:02:23] tevens een aantal beloftevolle stappen gezet door onderwijsinstellingen in zowel mbo, hbo als een wmo. Ze werken aan het vormgeven en uitvoeren van student welzijnsbeleid.

[0:02:33] Maar om een gedegen kennisbasis te bouwen is verdiepend onderzoek naar achtergronden echt nog wel noodzakelijk.

[0:02:40] Hierin is een wat gelijkwaardige investering tussen mbo en hoger onderwijs. Echt een aandachtspunt. Wat mij betreft

[0:02:47] door blijvend te investeren. In een stevige kennisbasis wordt een sterk vertrekpunt gevormd voor de ontwikkeling van een structurele integrale aanpak

[0:02:54] bewezen effectief. Ook vanuit het buitenland voor het versterken van het studenten welzijn

[0:02:58] in mbo, hbo mbo die samen met onderwijsinstellingen en bijvoorbeeld ook landelijke studenten initiatief als liever mark visscher gedachtes en natuurlijk vereniging hogescholen universiteit in nederland. Mbo raad kunnen worden gevormd. De doorontwikkeld

[0:03:13] het duurzaam werken aan studenten welzijn vraagt ook om duurzaam aandacht hebben voor en ook het investeren in een lange termijn aanpak. Dus niet alleen het ontwikkelen van die aanpak, maar ook het levend houden van die aanpak en daarbij hoort een stevige infrastructuur. Wij hebben daarin hele mooie voorbeelden als we kijken naar de gezonde school welbevinden op school en helder op school die met name zijn gericht op het po en vwo. Een deel op het mbo. Met hen werken we ook intensief samen

[0:03:40] echter de verantwoordelijkheid voor het welzijn van studenten ontstijgt wel de individuele student en onderwijsinstellingen.

[0:03:46] Het is een zaak van ons allemaal. Er is meer aandacht nodig voor een gedegen analyse van de invloed van maatschappelijke factoren op het welzijn van studenten en jongeren in algemene zin

[0:03:56] in het bevorderen van kansen en het terugdringen van belemmeringen voor studenten op het gebied van onder andere woningmarkt, werkgelegenheid, toegankelijkheid van zorg en onderwijs, klimaat, duurzaamheid, hun financiële positie, maar ook een toenemende polariserende samenleving zijn ontschotting en wat ons betreft in de departementale samenwerking noodzakelijk.

[0:04:17] Daarmee wilde ik

[0:04:19] dankuwel.

[0:04:20] Dankuwel. Gaan we lijst van uw buurman. Meneer

[0:04:24] daar bakker.

[0:04:33] Beter. Mijn naam is feit barry oprichter van studio kerstboom heb hier de pet op als voorzitter van de maatschappelijke begeleidingscommissie platform perspectief jongeren er twee. Het kabinet ingesteld maar onafhankelijk met leden die allemaal bezig zijn met onderwijs en jeugd en de expertise hebben en gesprekken voeren met onderwijsinstelling waardering met studenten. Wat de effecten zijn van de npo gelden die nu worden besteed door de onderwijsinstellingen en door de gemeente en we hebben een advies uitgebracht. Ons derde advies gaat over mentale welzijn van studenten die komt later deze maand uit wordt publiekelijk bekendgemaakt. Maar daar alvast een tipje van de sluier over onze advisering met jullie delen en dat zal voor mij nuttig zijn. Volgens mij om gesprek te voeren over de belang is in in navolging van julien. Inderdaad. De onderwijsinstellingen zijn veel aan doen ook met de npo gelden als het gaat om mentaal welzijn. Dat is fijn om te constateren. Blank op het constaterende. We zien ook dat we constateren dat het mentale welzijn terugloopt ook vanwege de pandemie.

[0:05:25] Nou dan. Wat valt op op basis van onze gesprekken met die onderwijsinstellingen met studenten en leerlingen allereerst dat het mbo eigenlijk al best wel ver is als het gaat over dit onderwerp. Je merkt toch het hoger onderwijs. Dit onderwerp vrij nieuw aan het aan het aan het aan het oppakken is wat goed is, maar ook wat achterlopen als het mbo. En hoe goed zij functioneren. Wat betreft het studenten welzijn van mbo-studenten.

[0:05:45] Het tweede is dat je wel ziet op het mbo, maar ook het hoger onderwijs, dat de complexiteit van het vraagstuk namelijk het over verschillende disciplines heen gaat met verschillende sectoren, rijksoverheid, lokale overheid rekening die het aansluiten dat het wel het complex maakt het voor is er een moeilijk maken om hier duurzaam goed op te kunnen blijven investeren en ook wel in de wirwar terecht gaan komen.

[0:06:04] Het tweede is is de uitdaging van preventie. Hoe zorgen we dat docenten vroeg kunnen signaleren dat er verzekering partijen ook hier aan bod komen die ook een belang bij bij dat dat studenten niet ziek worden. En daar liggen nog een paar opgave die misschien ook wel onderdeel van dit spreekt kunnen zijn.

[0:06:19] Het derde en het ook. Waar denk ik waar waar de volgende ronde tafel deels over zal gaan. Het belang van de kracht van studenten zelf bij de npo gelden zijn die deels ingezet om studievereniging studentenvereniging inzetten. Heel goed bestaande infrastructuur van studentenorganisaties, maar juist de kwetsbare groepen die film informele zijn georganiseerd, niet via officiële hoe officiële studentenverenigingen die kunnen wel veel beter inzetten als het gaat over de kracht van van studenten. Daar zouden we wat meer op kunnen gaan inzetten als het gaat over structureel aanpakken van het vraagstuk hopen we dat er aandacht voor is,

[0:06:46] en tenslotte, ik wil graag positief eindigen. De pandemie heeft ervoor gezorgd dat dit het taboe er een beetje afwisselend onderwerp. Het was toch vaak een beetje taboe onderwerp. We zien dat bij studenten bij onderwijsinstellingen het belang van het onderwerp veel veel hoger op de agenda komen te laten we die die taboe die er een beetje af is gekomen is gaan benutten. Om de komende tijd hier structureel goed om te investeren in vastgoed dat we het gesprek te gaan voeren vandaag.

[0:07:07] Dankuwel.

[0:07:09] En als derde gast in dit eerste blokje mevrouw lucie aan u het woord

[0:07:13] dankuwel. Ik ben marieke lees ik ben werk bij het rivm centrum gezondheid. De maatschappij in de afgelopen twee drie jaar ook vooral bezig geweest als hoofd van de kroon hun gedrag unit

[0:07:24] en daar gaat mijn inbreng, met name ook over over de welzijn van mbo-studenten in coronatijd. Wij dachten we gaan dat ook even onderzoeken zoals we dat ook voor hbo en wo studenten hebben onderzocht, maar niets bleek minder waar dat we dat niet zomaar even met een grote vragenlijst hetzelfde konden doen. Wij werden uitgedaagd samen met de universiteit.

[0:07:43] De amsterdam umc om dit op een.

[0:07:46] Ik boulevard,

[0:07:48] Om dit op een andere manier te doen. Dus wij zijn er veel meer gesprekken gaan voeren met klasse met docenten met individuele studenten en we hebben studenten ook gevraagd om foto's te maken om in foto's uit te beelden te laten zien wat corona met hen deed dan zie je dat de impact van corona behoorlijk wisselend was de ene student die kon gewoon stage blijven volgen omdat die verpleegkunde student was en bij de ander viel het helemaal weg planning veel weg. Alles veel mbo-studenten gaven ook aan dat ze zich niet gehoord en gezien voelde door beleid en politiek. Ze werden niet genoemd in de persconferentie deden en u toe vwo werd genoemd. Hoger onderwijs werd genoemd, zijn niet

[0:08:25] het wegvallen van de praktijkvakken en stages maakt ook onzeker op moment dat ik mijn diploma hebt, kan ik het dan wel want ik heb het niet echt geoefend. Op moment dat ik mijn vraag worden gesteld, heb ik het niet geoefend niet overal file. De stage weg waar veel stages vielen wel weg en dat leidde ertoe dat er ook weinig vertrouwen was in de toekomst van mbo-studenten. Wat betekent mijn diploma heb ik ook. Maar er speelde veel meer heb nog kans op een huis hebt kans op een baan. Wat is de waarde van mijn diploma en daarbij gaven ze aan dat het zo belangrijk was om ook dagritme te hebben om ontspanning te hebben als wij vroegen wat is nou zo belangrijk in een volgende pandemie zorgt dat de praktijkvakken doorgaan zorgt dat er ook ruimte is voor sport en bewegen om daar elkaar te ontmoeten. Ook voor je mentaal welbevinden en zorg voor duidelijke communicatie.

[0:09:13] Dat hebben we ook mee teruggenomen naar het programma gezonde school waarin we bredere ondersteuning bieden in een doorgaande lijn van po vwo mbo. Dat is overigens niet weer voor hbo en wmo. We hebben daar wat bruggen te winnen

[0:09:26] en we hebben vooral ook lessen getrokken. Hoe doe je onderzoek bij deze studenten. Ik heb daar een paar sluis voor gemaakt. Die liggen bij u op tafel ligt ook link is naar de volle onderzoeks rapporten en waar u de foto's kunt zien die de studenten hebben gemaakt. Dus daar zou ik u vooral te willen uitnodigen. Ik denk dat heel belangrijk is dat we voor hbo en wo studenten we daarvoor doen en onderzoeken dat we dat ook voor mbo-studenten in beeld brengen en niet van uitgaan dat in alle grote vragenlijst onderzoek ook de mbo-student op dezelfde mate vertegenwoordigd zijn en hun stem laten horen.

[0:09:57] Dankuwel en heeft inderdaad de sluit u naar verwijst die liggen voor u. Die zijn door de griffie rondgedeeld. Zou u ook uw microfoon dat gigant altijd zelf halve mensen thuis die dit volgen lijkt heel formeel. Maar ik zal ook leden even aan u voorstellen, mevrouw van der laan d zesenzestig, de heer el yassini vvd heer kwint sp, heer peters cda, de heer de hoop pvda, de heer bisschop van sgp, de heer dros, christenunie. Er wassenberg partij voor de dieren en mevrouw van der plas. Pgb

[0:10:35] zegt even bij aftopping evaluatie.

[0:10:41] Ik denk dan.

[0:10:44] Veel groeit. Er is het tijd voor vragen. Ik zou willen voorstellen om in met drie leden even een vraag te stellen. Dan kom ik bij u en dan hebben we drie blokjes van

[0:10:58] die

[0:10:59] drie blokjes van is. En dan begin ik bij mevrouw van der bijl

[0:11:03] dankuwel. Voorzitter en ook dank voor jullie introductie belangrijk onderwerp mentaal welbevinden

[0:11:10] uit de monitor blijkt ook dat studenten steeds meer prestatiedruk ervaren en dit kan leiden tot een hogere mate van van stress bijvoorbeeld en invloed hebben op het mentaal welbevinden

[0:11:21] en mijn vraag gaat eigenlijk over de rol van het schoolsysteem hierin. Dus als het hebben over bindend studieadvies. De wijze van tentamen nering. Het moment waarop er tentamens worden afgenomen, zou ik graag een inschatting of een reflectie van bij de dames willen vragen in welke mate het schoolsysteem bijdraagt aan het mentaal welbevinden of te ervaren prestatiedruk.

[0:11:47] De heer zul je dan verzameling van de eerste drie leden. De vraag, de heer el yassini.

[0:11:54] Dankuwel. Voorzitter, echt een zeer belangrijk onderwerp.

[0:11:59] Ik zie in ieder geval ook in hetgene wat mevrouw leurs zij maar ook wat terugziet komt in de sjiieten staat die meerjarige landelijke vragenlijst onderzoeken naar het mentale gezondheid van mbo-studenten

[0:12:11] die is er niet

[0:12:14] wat belangrijk is denk ik ook voor ons als politici om te in te zien te begrijpen en te analyseren wat de indicatoren zijn om die mentale die die base line eigenlijk te bepalen en te kijken hoe we als we beleid voeren een effect heeft op de verbetering van die mentale welzijn en ik ben daar eigenlijk wel nieuwsgierig naar van

[0:12:38] waar welke indicatoren kunnen we dan eigenlijk uit die monitoren halen en plukken om uiteindelijk te gaan sturen naar beleid, wet regelgeving, safe financiering

[0:12:50] en dan de evaluatie om te kijken dat het daadwerkelijk verbeterd is in plaats van dat we proberen van alles te doen

[0:12:56] maar dat het toch niet grip krijgen op de indicatoren die aangeven dat het verbeterd verslechterd ten opzichte van uw baseline.

[0:13:03] En aan wie stelt u die vraag.

[0:13:05] De drie. Eigenlijk ben ik wel benieuwd naar van hoe ze naar de indicatoren kijken want dat is een interruptie kwestie eigenlijk ook van hoe je die welke indicatoren je wil gebruiken. Welke prioriteit krijgen.

[0:13:14] En de heer kwint.

[0:13:18] Ja. Ik denk dat de vragen best past bij mevrouw doet mij maar ik sluit niet uit dat ik dat ik er naast zit dat dat moeten we aan de andere kant maar even beoordelen

[0:13:28] als het gaat over over mentale gezondheid bij bij jongeren bij studenten. Dan wordt het vaak door zeker door politici vooral gekoppeld aan dingen die ze zelf nog eens slecht vonden gaan en dat is de verklaring waarom het ineens slecht gaat met onze studenten

[0:13:43] en wil je hoort van van social media gebruikt tot ouders tot omgeving tot carrière perspectief eigen verwachtingen woonsituatie. Ik mag zelf graag het koppelen aan aan de inkomenspositie van studenten. Ik geloof ook echt dat die materiële component wel degelijk heel belangrijk is

[0:14:00] op basis van uw onderzoek. Lukt het nou om

[0:14:04] de de die de die zaken die je het mentale welbevinden van studenten het zwaarst beïnvloeden te isoleren. Wat zijn nou echt die de zaken die het meest drukke op dat mentale welzijn.

[0:14:16] Ja.

[0:14:19] Ik kijk even naar de gasten

[0:14:24] zou ik me zal ik met u beginnen. Mevrouw meijer.

[0:14:28] Dat is prima. Ik heb zo goed mogelijk mee geschreven.

[0:14:31] We beginnen bij de vraag over de invloed van het schoolsysteem op druk en welzijn. Nou is het zo dat er op dit moment een onderzoek naar de oorzaken en oplossingen rondom stress en prestatiedruk aan het uitvoeren zijn en dat gebeurt door trimbos instituut met jou samen. De uitkomsten daarvan worden in juni aanstaande gepresenteerd.

[0:14:53] Daar kan ik nog niet al te veel op vooruitlopen. Er zijn natuurlijk wel wat tussen resultaten die al in mijn hoofd zitten.

[0:14:59] Maar het interessante is dat we op een hele rijke manier eigenlijk dat onderzoek uitvoeren. Dat betekent extra spreken. Dat betekent dat we studenten spreken uitvoerig literatuuronderzoek doen en ook de monitor secundaire analyses uitvoeren. Deze vraag over het schoolsysteem wordt meegenomen, maar het laatste staartje waar deze vraag zal worden beantwoord loopt op dit moment. Dus ik kan deze vraag nog geen antwoord geven, maar over enkele maanden wel

[0:15:25] bij hebben daarin ook bijvoorbeeld de maatschappelijke factoren meegenomen. Dus in de focus groepen en individuele interviews wordt ook gevraagd aan studente in hoeverre dat ook invloed heeft en ook om daar aan te geven wat het zwaarste weegt voor hen dat loopt een beetje vooruit op een andere vraag die zojuist werd gesteld

[0:15:43] en natuurlijk vanuit eerdere onderzoeken en gesprekken. Ik ben ook docent. Ik heb gewoon studenten in mijn klas zitten al jaren

[0:15:49] hoor ik wel degelijk dat het schoolsysteem onzekerheden over informatie binnen dat systeem invloed hebben op het ervaren van druk. Dat zijn soms dingen die heel makkelijk oplosbaar zijn.

[0:16:00] Maar ik hoor ook allerlei geluiden over die grotere maatschappelijke invloeden en dat soort minder makkelijk oplosbaar

[0:16:10] als dan even kijken naar de laatste vraag. Dit is even makkelijk om die eerste erbij te pakken. Dan dan de eerste welke zaken drukkende nu het zwaarst. Daarvoor is nog veel onderzoek nodig en ik ben er niet voor om alleen maar onderzoek te blijven doen. Ik ben een absolute aanpakken.

[0:16:24] Ik hoop dat ze eigenlijk vrij snel heel veel dingen kunnen verbeteren voor studenten en dat gebeurt ook al. Maar er is nog een heel aantal zaken dat we niet weten. Op dit moment en dat is met name wat de achtergronden zijn van de problematiek die we zien.

[0:16:39] Ik wil daarbij wel opmerken dat een thema als studenten welzijn gaat. Wat mij betreft over alle studenten is eigenlijk een heel preventief thema. Dus, hoewel we op dit moment veel spreken over de problematiek bij studenten vragen dat uberhaupt een preventieve aanpak omdat welzijn eigenlijk simpelweg voorwaardelijk is voor goed kunnen leren en dus voor iedereen relevant

[0:16:59] in dat stress en prestatiedruk onderzoek nemen wij dus ook wel mee als het om die sub thema's gaat welke thema's welke oorzaken wegen het zwaarst voor jou student als het gaat in het ontwikkelen van die stress en die druk was ik al wel kan zeggen is dat we ook een vraag hadden is stress en prestatiedruk hetzelfde ietwat vooruitlopend op de zaak kunnen we zeggen dat dat niet het geval is. Dus als twee aparte zaken zijn hoe dat in elkaar zit, dan zullen we ons in juli nog meer over uitlaten.

[0:17:31] Maar dat is ook waarom we mijn pleidooi over verder achtergrond onderzoek net gedaan is omdat we echt nog dingen niet weten en niet om alleen maar onderzoek te blijven doen. Maar het geeft richting en we kunnen niet zomaar gisteren aannames doen

[0:17:45] dan ook een interessante vraag natuurlijk over de indicatoren over van welzijn. Als ik kijk naar de monitor. Ik heb het rapport van mentale gezondheid ook even meegenomen.

[0:17:53] We hebben een aantal indicatoren daar die we meten als het gaat over mentaal welbevinden gaat het over levens tevredenheid. De positieve mentale gezondheid, maar ook de sociale positie van de studenten meegenomen wordt, maar ook hoe ga je met emoties om en ook veerkracht

[0:18:09] en dit zijn wel de meest gebruikte maat. Ik denk dat met de kleur zou ook nog wel wat aan aanvullen want rivm natuurlijk ook veel onderzoek naar toetsen.

[0:18:18] Dit zijn wel indicatoren die in veel onderzoek naar welbevinden welzijn worden gebruikt. Ook voor het vergelijkend en die we zouden kunnen blijven volgen. Ik denk dat we het hier met name van moeten hebben

[0:18:31] daarbij wel nogmaals de opmerking maatschappelijke invloeden weten we nog niet in hoeverre die spelen en als we alleen gaan kijken naar

[0:18:39] wat er binnen scholen gebeurt om het welbevinden te verbeteren.

[0:18:45] Dan denk ik dat we hen iets teveel verantwoordelijkheid toelichten.

[0:18:52] Oké, mevrouw neemt het stokje.

[0:18:57] Wilt u

[0:19:00] als het gaat om de indicatoren en de vraag naar onderwijs is heel belangrijk om te beseffen dat als het gaat om mentaal welbevinden. Dan hebben we ook te maken met armoede hebben te maken met huisvesting vraagstukken hebben te maken met thuissituaties zeker mbo-studenten wonen overwegend thuis. Niet altijd in twee ouder. Gezinnen kunnen conflictsituaties zijn ten grondslag liggen. Welke voeding krijgen ze thuis? Is daar voldoende voeding om naar school te gaan. De woonomgeving. Ik weet niet of van de week gezien heeft bij de busstaking dat er een school mbo-scholen eigen bussen niet rijden, zodat de student wel naar school konden. Dat zijn ook veel factoren die buiten directe schoolsysteem liggen waar fondsen school rol in speelt. Maar studenten jongeren levert vierentwintig uur per dag en een deel daarvan is in het onderwijs en dan is het best wel heel moeilijk om precies eruit te filteren. Wat het effect van het schoolsysteem of de manier van toetsen is op dat mentale welbevinden en wat we natuurlijk in coronatijd heel erg hebben gezien is dat scholen een houvast geeft. Het geeft een ritme. Het geeft een regel maakt bij mbo-studenten. Het geeft de mogelijkheid om in de praktijk sociale contacten verder op te doen, maar ook te leren hoe je een arbeidsverhouding aan kunt gaan dan hebben we natuurlijk ook aan de wetenschappelijke kant allerlei gevalideerde schalen als het gaat om mentale gezondheid die in reguliere gezondheidsmonitor meegenomen worden. Maar wat we hier vooral zien is dat het een heel breed scala is en de vraag is echter of je

[0:20:26] de puur de lijn school

[0:20:29] jongeren moet pakken of dat je naar de jongeren is totaliteit moet kijken. Ik denk dat er veel betere die kant moeten kijken en school draagt daaraan bij. Maar is niet de enige factor.

[0:20:40] Ik wil mevrouw leurs vragen en daarmee kunt u dan een specifieker ingaan op die antwoord op zeggen of het de vraag of zegt u eigenlijk is dit generieke antwoord. Daarmee ook hoop ik de vragen beantwoord. Maar ik begrijp ik hoor ik

[0:20:58] honderden blokje af. Ik geef inderdaad voor een aanvulling. En dan ga ik naar meneer.

[0:21:03] Ja prima, maar ik zat met de breken tijdens het verhaal van mevrouw leurs dat we wel een aantal zaken ook nog wel in kaart te brengen met die monitoren ned kan de financiële positie al even aan bod. Wat we weten of de hoger onderwijs student dus helaas nog niet van de mbo-student, ook al

[0:21:19] de commissie. Andere situatie is bijvoorbeeld hebben van een studieschuld gekoppeld is aan een verminderd welbevinden en ervaring van druk en het is al de vraag wat is ik heb of ei en naarmate we meer natuurlijk te kunnen daar ook uitspraken over doen in het prestatiedruk. Stress onderzoek hebben we ook voor gekozen om profielen te gaan schetsen. Dus wie zijn nou die studenten die stress en druk ervaren en dan kom je bij een heleboel factoren uit die ook in de financiële situatie thuissituatie liggen die we in kaart kunnen gaan brengen en dat komt dus ook in juni naar voren.

[0:21:54] Tot slot.

[0:21:55] Zijn twee korte dingen over die over de prestatiedruk. Een over de indicatoren over de patiënt ging ons vorige advies over over het belang na de pandemie van het herstellen van de pedagogische relatie en dat prestatiedruk daar een beetje moeite mee had ze dat dat er toch veel veel nadruk ging op op toch weer snel. Wij komen en te weinig over de relatie stellen als voorwaarde om uiteindelijk te komen tot tot voor voldoende prestaties hebben scholen en onderwijs docenten er wel veel op ingezet. Maar dat blijft toch een belangrijke vraag hoe die relatie ook ook in de toekomst goed blijft als het gaat over indicatoren. Één van de mogelijkheden die we hebben is die is er is een monitor middelen gebruikt waarin opvang bijvoorbeeld het online gokken er niet is meegenomen. Als je het hebt over een aantal indicatoren kunt meenemen. Dan is dat wel vraagstukken die misschien mee kunnen nemen in onderzoeken als het gaat over of er een probleem ontstaat bij jongeren sinds anderhalf jaar en of dat een indica indicator is voor welzijn.

[0:22:46] We keken meneer el yassini mij indringend. Aanmerkelijk. Nog zes leden, die ook graag een vraag willen stellen,

[0:22:53] moet kan nu vraag ik aan. Het is alleen dat.

[0:22:56] Ik geen antwoord heb gekregen over de vraag over de indicatoren met betrekking tot de base line die die miste ik dus wel dat de indicatoren zijn. Dat weten we. Maar het gaat er juist om dat bij het mbo nog veel onbekend is en die meerjarige baseline. Die gaat juist uitgezet worden in in parallel aan de eventuele oplossing. Om te verminderen. Daar was eigenlijk mijn vragen over als die baseline niet aanwezig is en de indicatoren zijn nog niet helemaal scherp. Hoe gaan wij ervoor zorgen dat beleid wet en regel effect heeft op het verbeteren van het welzijn die die het antwoord. Dat heb ik moet helaas niet mogen ontvangen.

[0:23:32] Iemand.

[0:23:34] Ik denk dat dat is wat ik bedoelde met nog verder onderzoek verdiepend onderzoek dat nodig is om die baseline indicatoren vast te stellen. Ik denk dat er op dit moment dat nog niet voldoende weten wel hoe we welbevinden goed kunnen meten,

[0:23:45] gebaseerd op heel veel onderzoek. Dus dat zijn de punten als veerkracht een positieve mentale gezondheid die kun je door de tijd een meter maar vooruit. Het schetsen van profielen bijvoorbeeld kunnen we nog verder filteren uit onderzoeken welke centre nog meer zouden willen spreken

[0:24:02] op sub thema's en ik denk een eenzaamheid. Ik denk aan angst en somberheid. Ik denk aan financiële situatie dus context factoren. Daar zou ik meer over willen horen van studenten zelf wat er bij hen speelt, zodat we die bezig zijn. Eigenlijk kunnen gaan bepalen.

[0:24:16] Ik vind het een heel mooie en terechte vraag.

[0:24:19] Mevrouw leurs

[0:24:21] bij de baseline. Daar gaat het ook over slaap. Dan gaat het ook overwegen. Dan gaat het over algemene leefstijl factoren die je ook van deze groep goed in beeld wil hebben, ook als baseline. Want die dragen allemaal bij aan mentaal welbevinden

[0:24:33] helder. Ik kijk naar het volgende drietal begin ik bij de heer peters.

[0:24:38] Dank u vriendelijk en bedankt voor de heldere uitleg overigens wat mij opviel. Ik had tot niet zolang geleden dansen eigenlijk overal dat nederland de gezondste en meest gelukkige jeugd van de wereld zo'n beetje heeft en dat er natuurlijk van persoon tot persoon kan verschillen. Dat begrijp ik ook wel. Maar gemiddeld genomen was het zo goede relatie met de ouders in principe bestaanszekerheid kan beter ben ik volledig met het eens, maar over het algemeen toch geregeld.

[0:25:05] En nou zou mijn vraag zijn kijken

[0:25:08] we kijken nu naar het welzijn van de studenten zou bijna niet beter. Dan kunnen kijken naar het welzijn van alle jonge mensen zeggen van we zijn drie dingen die we nodig hebben, bestaanszekerheid, de gemeenschapszin en zingeving redenen met de komen de heer drie hele hele duidelijke dingen waar wij hier vanuit den haag. Misschien wel een klein beetje op kunnen sturen in plaats van dat ik heel erg focussen op wat ik aan het schoolsysteem kan doen of weet ik veel. Snap je. Want we zijn heel erg geneigd. Ik ga dadelijk van alles horende komt uit een onderzoek iets kleins. Dan gaan we met z'n allen springen we en is leuk voor de voor de voor de quotes en zo gaan we draai aan de raad dat je dus de vraag is schiet op of kunnen we niet beter zeggen.

[0:25:45] Zo zijn de mensen zitten zitten mensen in elkaar zullen sturen voor alle mensen om het zo goed mogelijk op die manier te maken

[0:25:51] en de rest overlaten aan die scholen.

[0:25:54] Zijn filosofische vraag,

[0:25:58] de heer de hoop.

[0:26:00] Ik wil toch ook even ingaan op de bestaanszekerheid in financiële positie, ook van van jongeren en studenten, en niet eens zozeer alleen de huidige positie die opzich best zorgelijk is natuurlijk studenten jongeren die hun bestaanszekerheid erop achteruitgaan, maar vooral ook die toekomstige financiële positie. Want je ziet toch dat die opwaartse druk niet alleen uit

[0:26:24] voortkomt uit wat studenten laten willen worden en willen doen, maar ook uit het feit dat je gewoon meer gaat verdienen als je uiteindelijk het hoger onderwijs hebt gedaan en ik ben benieuwd hoe jullie daar naar kijken of of we daar ook niet meer naar moeten kijken op vwo al je je moet naar het vmbo. Maar je mag naar de havo of het vwo. De druk dat de verdiensten gewoon beter wordt op het moment dat je zo hoog mogelijk op die ladder bent geëindigd dat we daar niet met elkaar meer een maatschappelijk gesprek over voeren. Is dat nou wel terecht en zou dat niet invloed kunnen hebben op die prestatiedruk die er nu op dit moment is.

[0:27:03] Dankuwel. De heer bisschop.

[0:27:05] Voorzitter, dank dank aan onze gasten voor de toelichting een introductie.

[0:27:10] Ik wilde graag een vraag stellen gerelateerd aan de de rapportage. De monitor

[0:27:17] en dan gaat het mij over de manier om de manier waarop resultaten worden gepresenteerd.

[0:27:23] Ik noem een voorbeeld.

[0:27:24] Ik zou daar graag een reflectie op willen

[0:27:27] en in de monitor wordt in het verslag wordt dus gezegd dat het percentages studenten dat levensmoe. Hij rapporteert zesentwintig procent is.

[0:27:38] Dat wordt verderop in het rapport weliswaar genuanceerd door in een overzicht aan te geven van hoe de percentages zijn

[0:27:46] naar frequentie en dan zie je dat bijna altijd die gedachte leven bij in totaal anderhalf procent van de ondervraagde

[0:27:59] en meestal

[0:28:01] dus heel frequent twee komma negen procent.

[0:28:04] Daarnaast is er een categorie soms

[0:28:08] een categorie af en toe en dan categorie nooit die categorie nooit. Dat is die vierenzeventig procent.

[0:28:14] Dus al die andere worden op één hoop geveegd. Maar ik kan me toch echt voorstellen. Ik ben geen psychiater of psycholoog. Maar dat als je.

[0:28:22] De permanent,

[0:28:23] Levensmoe heid ervaart dat je een heel andere benadering nodig hebt dan wanneer je dat ook wel eens, zoals elke puber en elke jong volwassenen misschien ook wel eens heeft

[0:28:35] en waarom is dat van belang omdat ik vervolgens in de brief van de staatsssecretaris die kwart ongeveer terugzien komen en dan ongenuanceerd een kwart van de studenten ervaart ook klachten van levensbelang weet

[0:28:51] en dat is het dan.

[0:28:52] En er wordt gekoerst op die kwart. Maar daarmee schiet dit rapport eigenlijk zijn doel voorbij.

[0:29:00] Dat is een vraag. Dan gaan zou graag een reflectie op willen want ik vind dat wel fundamenteel en ook ik onderschat en gebagatelliseerd niet de ernst ook niet van dat het incidenteel zich voordoet dat dat herken ik zeer. Maar

[0:29:17] ik vind wel dat je bij bevindingen ook er een passend beleid op moet formuleren en dat is op deze wijze naar mijn overtuiging onmogelijk

[0:29:29] en het tweede is en dan sluit ik aan bij eigenlijk bij de reactie van mevrouw luns lewis.

[0:29:35] Ja. In hoeverre is dit nou onderwijs.

[0:29:37] De studie gerelateerd.

[0:29:40] Of is dat heeft dat hele andere oorzaken

[0:29:42] en dat geldt ook voor de financiële positie. In hoeverre is dat onderwijs gerealiseerd of ze dus

[0:29:48] wat dat betreft. Als er nog wat toelichting op zou kunnen komen, dan

[0:29:52] zou ik dat zeer op prijs stellen. Dank u zeer.

[0:29:54] Dankuwel.

[0:29:56] Ik kijk naar onze gasten zullen we bij mevrouw

[0:30:01] helemaal goed. Eerst een reactie op meneer peters. De rest overlaten aan scholen. Ik denk wat heel belangrijk is als we kijken naar ondersteuning van scholen. Dan kijken wij in dit spectrum heel erg naar een hoog scoren groot de brede benadering. Dat betekent dat je wel naar de school kijkt als naar de thuissituatie niet alleen naar de studenten maar ook naar de docenten studenten hebben ontzettend veel baat bij dat er een gezonde docent voor de klas staat dus dat je beide kanten hebt. Want als een docent niet veerkrachtig is een om kan gaan met verschillen binnen zijn groep sta je ook een plank mis.

[0:30:37] En dat het is ook heel belangrijk is dat ook de thuissituatie in de thuissituatie studenten ook een veilige omgeving hebben dat bestaanszekerheid van maar dat gaat wel hand in hand en ik denk dat we daar een organisaties in nederland hebben die daar een brug en staan en dat zij ggd in het kader van de publieke gezondheid bieden. Zij is wel jeugdgezondheidszorg als ondersteuning daar scholen kijken van wat kun je in elkaars verlengde doen en scholen hebben een autonome verantwoordelijkheid hier pedagogische verantwoordelijkheid, maar het is belangrijk dat er een synergie bestaat tussen de thuissituatie in het onderwijs.

[0:31:14] Jesse meneer peters.

[0:31:15] Wij voeren is dat niet iets te veel maakbaarheidsdenken?

[0:31:22] Zo gaat het altijd met politici gaat het dat

[0:31:27] drie. En dan het goede

[0:31:29] in gesprek. Het is het goede gesprek. Ook tussen scholen en de thuissituatie.

[0:31:36] Mag ik daarop aanvullen en de vraag van de heer hopen hopen antwoorden want want hier zien we ook wat mijn mijn eerste bijdrage die eerste drie minuten ging over de complexiteit. Hier zien we dus dat het over zorg en onderwijs gaat dan het in een regionale context weer in elkaar. Dus daar kan beter gaat over de postcode beleid woonplaatsbeginsel vaak mbo weer een probleem kan zijn. Omdat het niet allemaal overeenkomt. Plezier hier wel dat er betere afstemming en beter in beter overleg met elkaar betere afstemming echt wel baat zou hebben. Dus wat dat betreft kan echt wel een tandje bij als het gaat over de vraag van wanneer de hoop. Jazeker. En het maar tegelijkertijd wat ik mooi vind ook van npo gelden die worden besteed, zal ik het gesprek hierover met elkaar en binnen de onderwijsinstellingen er ook ruimte voor is als het gaat over wat zijn nou de problemen waar zij hun vraagstukken waar loop je tegenaan. Dat is een gesprek wat je ook binnen onderwijsinstellingen kunt kunt vormgeven. Npo gelden zijn besteed om huiskamers in te richten om welzijnswerk te organiseren en volgens mij zullen er ook initiatieven om de vraag die u terecht stelt ook daarin verder verder te beleggen en te kijken wat worden opgehaald. En hoe kunnen we dat weer verder brengen in een toekomstig beleid?

[0:32:41] Ja

[0:32:43] ik hoor het aan en ik ben met heel veel zaken eens. Dat zal niet verrassen want we werken samen. Dus we hebben het hier vaak over als we kijken naar studenten hebben ze net al enkele kenmerken die er niet in leeftijdsgenoten niet heeft. Dus het is wel belangrijk om te blijven inzoomen studenten ben het zeker eens dat het van belang is om vooral te kijken naar de jongeren

[0:33:02] en dat breed

[0:33:05] dan denk ik ook aan programmas als opgroeien in een kansrijke omgeving ook al naar het ijslands model waar we veel mee kunnen samenwerken en van kunnen leren waarin het heel breed in er ook lokaal wordt samengewerkt op allerlei leefgebieden van de jongere onderwijs is wel een hele belangrijk om het schoon een sleutelpositie hebben in dat verstrekken van dat welzijn. Ze zijn nou eenmaal jongeren veel op school is een plek waar ontwikkelingen van plaatsvindt. Dus ik denk dat daarom om daar een belangrijke plek is om en studenten ook een belangrijke groep zijn om te blijven focussen.

[0:33:41] Graag wil ik ook nog de vraag van meneer de hoop adresseren over bestaanszekerheid en financiële positie.

[0:33:49] Wij horen tot nu toe inderdaad over de opwaartse druk dat dat gevolgen zou kunnen hebben voor naar welzijn. Dus het het steeds

[0:33:59] meer sneller hoger hoger niveau moet komen. Tegelijkertijd is het niet per se zo natuurlijk dat hoogopgeleiden meer verdienen dan

[0:34:08] wat we nog laagopgeleid, al ben ik niet zo'n fan van die termen is praktisch opgeleid.

[0:34:15] Precies. Dus dat is niet per definitie zo tussen de laatste mooi stuk over gepubliceerd.

[0:34:20] Dit zijn wel weer thema's ook in de prestatiedruk onderzoeken die tot nu toe nog gaan over de hoger onderwijs, studenten en het liefst zou ik me ook herhalen voor de mbo student op een passende wijze aan de orde gaan komen. Dus we gaan hen dit vragen

[0:34:35] dan blijft de vraag nog over over levensmoe heit en dat is een thema wat bij heel spannend vinden om uit te vragen en te presenteren.

[0:34:45] Wij willen heel veel discussie over gehad. Hoe presenteren wij dit ook naar buiten? Ook in de persberichten nieuwsberichten is het percentages van een kwart

[0:34:53] ook niet zozeer prominent genoemd, maar de vier procent waar het over gaat het bijna altijd, altijd als het gaat om het vaststellen van wanneer is er sprake van levensmoe heit? Dan kun je er niet aan voorbijgaan. Het als er af en toe soms van dat soort klachten zijn dat ook in enige mate gaat om het ervaren van levensmoe heit en dat serieus te nemen dat serieus te nemen hebben.

[0:35:15] Het gaat wel dat je naar buiten toe goed communiceert wanneer er sprake is van ernstige problematiek en dat vraagt inderdaad een hele andere aanpak dan mensen die dat af en toe soms ervaren.

[0:35:25] Maar op het moment dat deze vragen worden beantwoord met ja. Het gaat over vragen over denken aan de dood plannen maken daarvoor

[0:35:35] dan is ook wel iets anders aan de hand is als je daar met regelmaat over nadenkt dan zit je waarschijnlijk niet zo goed in je vel en dan is het wel iets wat aandacht vraagt.

[0:35:46] Maar op het moment dat je iemand student dan op geen mens

[0:35:50] voor je hebt in gesprek

[0:35:52] zal je altijd door moeten vragen. Dat geldt ook voor angst. Klacht. Dat geldt ook voor somberheid gaat ook voor middelen gebruik. Je moet eerst het gesprek voeren over de ernst van de problematiek, zodat je weet wanneer je moet doorverwijzen.

[0:36:05] Maar dat vraagt en blijft, want deze indicator zit ook in volgende maand in de nieuwe lijst

[0:36:12] die is blijven staan om zorgvuldig over te communiceren.

[0:36:18] De heer bisschop heeft in

[0:36:20] vervolg

[0:36:24] zesenzestig

[0:36:27] worden. Er is twaalf.

[0:36:29] Der mijn vraag was eigenlijk want ik zie je dus terug in de officiële brief

[0:36:36] een kwart en niet die vijf procent

[0:36:39] of vier procent en vijf en mijn vraag is hoe kun je nou voorkomen dat het dus die kwart dus

[0:36:47] massief beeld de doen wordt van beleid. Terwijl je daar er nu als er ze nodig hebt.

[0:36:52] Helder.

[0:36:56] Wie van u mag ik, mevrouw

[0:36:59] wij dit blijft natuurlijk altijd de duiding en de lastigheid met cijfers presenteren en ik ben heel blij dat u daarom ook gedifferentieerder overzicht heeft gevonden met de onderverdeling. Dat is ook de verdeling die discussie die we hebben gevoerd. Hoe presenteren deze cijfers hebben we ook toegelicht aan de ambtenaren en dan is het op gegeven moment ook aan de politiek. Welk cijfer eruit gehaald wordt. Maar ik denk dat jullie de inhoudelijke toelichting ontzettend goed heeft gedaan.

[0:37:24] Nou en en goed dat de heer bisschop met zijn vragen aandacht voor vraagt.

[0:37:32] De heer drost aan u het woord.

[0:37:35] Dankuwel. Voorzitter, ik ben in eerste instantie woordvoerder vwo. Normaal gesproken had ie nog college van de graaf gezeten

[0:37:42] en

[0:37:43] maar wij vinden het erg belangrijk onderwerp. Lijkt me ook wel aardig om juist vanuit die blik vwo ook hier op in te zoomen, want het probleem is natuurlijk ontstaat niet of het kan ook een vraag zijn dan het niet. Pas op de leeftijd iemand op het mbo terechtkomt. Maar dat dat kan ook al indicator zijn en dat er vroeger ook al iets aan de hand was. Dus ik ben benieuwd hoe u dat ziet die vraag hem en vraag twee is in hoeverre kunnen is die overgang van po vo van vwo naar mbo, hbo who kunnen we daar nog dingen doen die ook al op laan. Dus op die latere leeftijd. Als ik als we jongeren wat ouder worden gaan helpen. Dus zitten daar nog verbetermogelijkheden ook voor ons vanuit het onderwijsveld en waarmee we juist ook de groep studenten waar we het nu over hebben, ook alvast helpen. Er zijn een aantal programma's. U heeft ook al genoemd die draaien juist een po en in het vwo.

[0:38:32] Maar die overgang naar die volgende levensfase doen we dat allemaal goed genoeg vanuit het met het met onderwijs bril op even. Dat is mijn vraag.

[0:38:39] Wassenberg,

[0:38:41] Dank. Voorzitter voorzitter, de heer tabarki, oprichter van studio zuidas het onderzoek doen naar veranderende tijdgeest. Laat mijn vraag daar nou op aansluiten. Dus ik stel mijn vraag aan hem

[0:38:51] en dan wil ik even tijd vergelijken. Ik heb zelf in utrecht studeren dertig jaar geleden. Mijn twee kinderen zoon een dokter studeren. Ook in utrecht op dit moment. Dus ik daar iets vergelijken en is drie. Dus dus geen indrukwekkend onderzoek. Maar ik spreek ook meer studenten en ik zie het lijkt alsof de druk nu groter is dan de druk die ik in mijn medestudenten dertig jaar geleden voeren kun je niet of dat zo is. Maar daar lijkt het op

[0:39:17] de raad voor volksgezondheid en samenleving heeft in ieder geval geconcludeerd problemen breder liggen dan alleen bij studenten en mijn vraag is eigenlijk

[0:39:26] ik kan me trouwens voorstellen waar de problemen liggen die studenten extra ervaren druk zijn. Maar mijn grootste. Mijn vraag is eigenlijk

[0:39:35] waar liggen nu de grootste verschil in de problemen die studenten nu ervaren en die ze dertig jaar geleden en voeren en waar kunnen wij dan ook een oplossing denken hoe kunnen wij daarin helpen en ik stel die vraag neer te wachten. Maar misschien. Ik denk dat ook heel klein beetje oudshoorn. Mevrouw dom. Dus misschien dat zij daar ook iets over kan kan zeggen.

[0:39:55] Vraag is helder, mevrouw van der plas voor u en ik in de gelegenheid stellen een vraag te stellen.

[0:40:01] Ja. Dankuwel en dank voor de toelichting en excuses dat ik ietsje later binnenkwam.

[0:40:07] Vroeger had je natuurlijk de verzuiling en in binnen die zuilen, katholiek of protestants of wat dan ook had iedereen een soort veiligheid. Het was de verzuiling binnen die pijlers had je eigenlijk was je vangnet. Het was trampoline

[0:40:25] die verzuiling is weg. Dus eigenlijk is alles een beetje door elkaar heen gaan lopen.

[0:40:32] Je had vroeger dus ook een noemen ze in de agrarische sector noemen ze dat erf betreden. Mensen die bij ons erf komen om iets te doen aan een adviseur of wat dan ook dat een gevolg was dat de huisarts. De dominee of wie dan ook, en ik vraag me eigenlijk af

[0:40:47] hoe

[0:40:47] ja hoe u dat ziet en het is eigenlijk ook een vraag aan alle drie

[0:40:52] of de rol van erf betreden. Laatste zo eventjes plastisch noemen of daar ook een grotere rol in terug moet komen zonder hun controlefunctie van al even kijken of moeders wel lekker gekookt heeft ofzo. Ik noem maar wat.

[0:41:09] Maar ik denk dat een rol van erf betreding de huisarts of de onderwijzer of de docent of wie dan ook kan ook de trainer van de voetbalclub zijn dat hij wel wat vaker een thuis situatie kunnen signaleren. En dat ze jongeren en kinderen misschien ook een soort van vertrouwenspersoon in kunnen vinden, zonder alles op de scholen te leggen en ik was eigenlijk een beetje benieuwd naar uw visie daarop.

[0:41:33] Ja.

[0:41:34] Kijk naar onze gasten. Wie kan ik als eerste het woord geven. Misschien.

[0:41:39] Meneer te hebben het eerlijker verdeeld. Wat betreft die overgang. Laten we daarmee beginnen. Wat wij wat de signalen die wij krijgen vanuit oud als commissie dat er een grote uitdaging ligt. Overal krijgen we eigenlijk binnen aan volgende generatie en dat dat het mbo zich afvragen welk klap op de basisschool gekregen en komt nu volgend jaar binnen welk klap hebben op de middelbare school gekregen. Krijgen we straks in het in het hoger onderwijs binnen dus onderwijs in zijn heel benieuwd en zijn ook terecht nieuwsgierig naar elkaar over wat gaan we binnenkrijgen. En hoe gaan we die achterstand opgelopen zijn met elkaar oplossen. Dus investeren in relaties binnen die overgang weten wat er binnenkomt die van cruciaal belang om een gevoel te krijgen over wat is er gebeurd de afgelopen drie jaar. Hoe kunnen we die compenseren. Dus daar aandacht voor vragen en de aandacht voor kritisch op de vraag. Lijkt me heel belangrijk als het gaat over de tijdgeest. En wat wat is fundamenteel anders wel deels. Ik vind het een anders is is gewoon niet. Technologie. Als we kijken naar hoe jongeren zich tot die technologie moeten en kunnen verhouden. Er zitten hele mooie aspect aan technologie wil ik niks aan afdoen en deel van de eenzaamheid hebben kunnen voorkomen door sociale media gebruiken en door en door nieuwe media gebruik van jongeren. Tegelijkertijd zien we ook daar dat wij de verslaving karakter net al even over online gaming aan de ene kant sociaal pact aan de andere kant toe toen toenemende problematisch gebruik jongeren die s nachts al wakker blijven. Want stel dat je een berichtje mis naar dat zien we allemaal ook in de cijfers terug. Dus dus dat is wel echt een verschil met vroeger dat je altijd bereikbaar bent altijd aan kunt staan. Als je wat ouder bent kun je daar misschien wat meer een beetje mee omgaan. Heb je misschien wat minder gevoeligheid voor dat type verslaving. Maar volgens mij is dat wel een van de roze olifanten die we te weinig bespreken in dit in dit gesprek

[0:43:13] dan die erg betreding

[0:43:17] na twee antwoorden een. Ik denk wel dat binnen onderwijs die vroeg signalering echt wel belangrijk is en docenten beter worden getraind beter in staat worden gesteld om de rol die ze kunnen pakken als het gaat over voorziening wel wel kunnen doen en mijn tweede punt daarop is denk ik. We kunnen zeker daarover nadenken. Ik denk dat ook studenten zelf en zelfs signalering ook binnen groep patiënten zelf en mijn andere punten over informele groepen en studenten kracht inzetten er ook een rol zouden kunnen spelen en daar ook meer beter in honoreren en ondersteunen.

[0:43:46] Even overnemen. Even over de erf betreden en meteen in relatie tot ov al en de doorstroom. Dan denk ik dat we in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs veel meer mogelijkheden zien waar scholen waar docenten klasse leraren contact hebben met ouders soms ook jaarlijks een oude bezoek thuis afleggen om de thuissituatie goed in beeld te hebben. Dat is een hele andere situatie in het middelbaar beroepsonderwijs hoger onderwijs, universitair onderwijs. Daar heb je denk ik heel weinig mogelijkheden om ook nog dat persoonlijke contact met die thuissituatie te faciliteren. Je ziet wel dat de ouders welkom zijn dat er ontmoetings dagen zijn. Hoe kun je daar in de communicatie ondersteuning? Het sociale netwerk thuissituatie betrekken is een van die uitdagingen waar we voor staan die waar je niet het mbo zelf of hbo of de universiteit echt mee wil belasten. Dan kom je op het punt wat ik eerder ook even heb gemaakt is de ggd die vanuit de publieke gezondheid opdracht door gemeente vooral in worden gezet om het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs te ondersteunen. Heel sporadisch richting het mbo, hbo en universitair onderwijs. Dus als het daar ook gaat om die ondersteuning aan die kant zit daar een hapering nog denk ik.

[0:45:01] Mevrouw meijer.

[0:45:04] Als ik even kijk naar de eerste vraag die ging over de overgang vwo mbo hbo. Dan is het mooi om daarin te kunnen vermelden dat we natuurlijk in opdracht van ocw ook een integrale aanpak gaan ontwikkelen voor het hoger onderwijs en dat er in de samenwerking met de bestaande programma's welbevinden op school, gezonde school, den helder op school gezocht zal worden

[0:45:26] waarin je ook die lijn kan creëren het als het gaat over welzijn bevorderen van het po tot en met het h o een afspraak kan maken. Wat vindt plaats. En hoe kunnen we elkaar versterken

[0:45:37] in plaats van een harde knip zich maakt komt tussen mbo is al wel het een en ander formaat niveau hoger onderwijs valt daar nog buiten.

[0:45:44] Dus dat is aanstaande. Ik denk dat dat een over de komende jaren een flinke boost gaat krijgen waarin het wel gaat om preventie

[0:45:53] primair natuurlijk ook het ondersteunen van mensen met problematiek. Maar het is een preventieve insteek

[0:45:58] over de tijdgeest technologie. Ja daar ben ik het zeker eens met meneer tabarki. Ik denk ook dat we ons moeten realiseren dat de jongeren van nu veel meer dan de jongeren vroeger zelfs toen ik nog jonger was dan nu

[0:46:14] te maken hebben met een opeenstapeling van diverse crises en ik denk dat dat nog regelmatig onderschat wordt wat de betekenis daarvan is voor hen op diverse levensgebieden

[0:46:26] en het raakt eigenlijk iedere keer de jongeren en heel veel jongeren zijn studerende jongeren. Dus het raakt dus ook heel snel studenten.

[0:46:33] Dat maakt het ook vrij ingewikkeld om in oplossingen te gaan werken en vandaar ook opperde om daar een gedegen probleemanalyse op los te laten.

[0:46:43] We hebben op dit moment aanwijzingen dat het heel erg geraakt. Maar hoe zit dat

[0:46:48] aan welke touwtjes moeten betrekken.

[0:46:51] Overigens over de technologie gesproken zien we wel dat studenten zelf aangeven bijvoorbeeld social mediagebruik als de minst grote echt nauwelijks voorkomende stress te ervaren wil niet zeggen dat het niet zo is. Maar zij ervaren dat niet zo. Dus wat zegt ons dat dat zou ik graag willen weten betekent dat wij hen daar meer in moeten onderwijzen en of is het daadwerkelijke minder stressvol en een bron van verbinding of is allebei misschien

[0:47:19] dan. Kom bij de vraag van mevrouw van der plas over de weggevallen verzuiling vind ik ook een hele mooie insteek. Want dat dat geeft een bepaalde veiligheid inderdaad wat we daar veel over horen ze ook dat

[0:47:30] heel veel keuze met zich mee gaat brengen. Dus er zijn veel meer keuzes te maken van mijn mogelijkheden omdat je niet per se in een bepaalde richting al geduwd wordt, omdat het niet van je verwacht dat je een bepaalde kant opgaat

[0:47:46] en we weten wel dat keuzestress een grote thema is bij jonge mensen en dat kun je enerzijds zien als sommige mensen vinden dat wat verwend van nou het is toch hartstikke mooi zoveel keuze hebt. Maar je zo veel keuze hebt en nog niet goed geleerd wie je bent en niet goed weet waar je heen wil is dat heel erg lastig

[0:48:04] en dat is iets wat we wel serieus mogen nemen. Dus een signaleringsfunctie. Want net ook al werd gezegd door mijn collega's hiernaast is een hele belangrijke ook voor de scholen, maar ook ouders hebben een belangrijke rol in ggd natuurlijk ook op in kunnen spelen. Want marieke naar de lust ook al zijn

[0:48:19] de laatste opmerking die ik over de keuzevrijheid wil maken, is dat we op het moment dat de keuzevrijheid is ook zien dat we een hele prestatie gerichte maatschappij leven en dat er verwacht dat je de juiste keuze maakt, en wel nu. En eigenlijk ook in één keer en dat jongeren ons wel heel veel teruggeven dat hen dat nekt

[0:48:37] en dat ze het gevoel hebben dat ze als ze niet in één keer de goede keuze maken eigenlijk vastzitten. Wat niet daadwerkelijk zo is, maar hen

[0:48:44] daarover spreken en hen dat bijbrengen en ook de ruimte geven in bijvoorbeeld schoolsystemen om fouten te mogen maken en ruimte te hebben om te ontwikkelen. Niet dat je gelijk door alle financiële sores krijgt is denk ook een heel belangrijk om mee te nemende oplossing.

[0:49:01] Nog een aanvulling

[0:49:03] ter aanvulling nog in het kader van verzuiling werd even genoemd. Ook de veiligheid in groepen die jongeren ervaren kinderen ervaren en ik denk dat heel belangrijk is om ook naar de recreatie tijd te kijken. De sportverenigingen hangplekken andere plekken waar jongeren zichzelf identificeren waar we zien dat jongeren eerder stoppen met sporten en sportverenigingen. Jaren geleden kunnen we daarmee. We zien in buitenruimte bijvoorbeeld dat we plekken hebben heel erg en zijn op jongens activiteiten trapveldjes en veel minder op meisjes activiteiten. Ook daar zien we scandinavische landen een aantal hele mooie voorbeelden. Ook als je kijkt naar de andere voorbeelden in die leefwereld waar jongeren tot samenhang kunnen komen. Dat vraagt ook aandacht.

[0:49:49] Nou direct aanvullend. Vandaar dat ik voorstel om te kijken naar het voorbeeld van van alcoholische het opvoeden in een kansrijke omgeving. Daar wordt ook nadrukkelijk die omgeving van de jongeren en ook sport en recreatie meegenomen. Dat is voor de oudere jongeren nog niet het geval.

[0:50:05] Meter.

[0:50:07] Hele korte opmerkingen als ga van mevrouw meijer en ook dat veel vraagstukken. De vroege selectie die wij in nederland doen is besproken. Een factor die daar wel een deel in kan meespelen.

[0:50:16] Dankuwel

[0:50:19] hebben

[0:50:19] de officiële tot drie uur. Dat is te weinig tijd om alleen nog een vraag laten stellen, maar is er iemand die die in een prangende vraag heeft hij dat nu wil stellen aan de heer kwint en de heer p.

[0:50:31] Ik zal ik zal me zo open is onze open mogelijk stellen, zodat ik hoop dat de hele commissie de.

[0:50:36] Daar blij mee is.

[0:50:38] Een hele hoop van de antwoorden komen dat ook even met de heer de vries die niet over komen erop neer van moeten nog heel veel onderzoeken. We weten nog.

[0:50:43] Waarom niet?

[0:50:46] Zijn er nou succesvolle voorbeelden van zo'n mevrouw op mij over interdepartementale samenwerking. De heer barker had ook over lokaal, regionaal landelijk.

[0:50:56] Ik.

[0:50:56] Mijn ervaring is dat zeg maar waar twee overheden bij elkaar komen dat vooral ontzettend lang duurt voordat er zelfs maar een brief de deur uitgaat,

[0:51:05] zijn er succesvolle voorbeelden van zo'n in te departementale of lagen aanpak, waarbij er ook daadwerkelijk iets meer gebeurt dan afstemmen.

[0:51:14] Journaal.

[0:51:16] Kijk ook even naar de vraag van de heer peters en daarna de heer peter

[0:51:21] ja.

[0:51:23] Toen mozes ik terugkwam met tien geboden is er een vergeten. Misschien is zeker een grap die die ik denk heb het idee dat wij nu met tegen mensen zeggen gij zult gelukkig zijn

[0:51:35] en volgens mij

[0:51:37] is er niet zo gek. En dan kunnen we nagaan wat daar liggen. Er kan van alles lekker live fans vermoeidheid slecht eten allerlei dingen over iedereen ook anders. Dus mijn vraag is

[0:51:47] zit daar niet ook iets iets maatschappelijk, zodat we

[0:51:51] maar ik de vraag is welke conclusie trekken we daar dan uit.

[0:51:59] Mevrouw.

[0:52:01] Ja en goed voorbeeld is het programma gezonde school dat gefinancierd wordt door vier ministeries op dit moment waar juist verschillende departementen samenkomen om te zeggen we gaan niet elkaar beconcurreren. We gaan juist via een programma scholen ondersteunen omdat scholen gek werden van alle verschillende aanbieders. Aldus kan de projecten. Dus daar heeft gezegd we gaan naar een samenhangend programma van maken. We gaan ook zorgen dat het kaf van het koren kunnen scheiden. Ook kwaliteitsbeoordelingen trainers hebben en een van de dingen waar we nu naar kijkt is zou je in plaats van alleen een de school coördinator die scholen adviseert niet een gezonde jeugd coördinator lokaal kunnen laten organiseren die scholen en het recreatie en het veld met elkaar nog meer kan verbinden.

[0:52:41] Dat is er eentje en leren omgaan met verlies is een hele belangrijke want leren omgaan met tegenslagen hebben kunnen kinderen zolang mogelijk ons zorgen. Maar als je niet leren verliezen want verliezen. Een keer als dat voor het eerst pas doen als voor rijexamen zakken. Je komt op elke fase van het leven kunt een keer tegengekomen en dat is wel een stukje veerkracht wat je zoekt en waar je ook kijkt in welke onderdelen van het leven community tegen

[0:53:08] mevrouw meijer.

[0:53:09] Ja. Dat laatste kan ik volledig beamen. Ook als docent in de klas in het hbo hebben wij ook lessen ontwikkel over persoonlijke ontwikkeling, over positieve gezondheid en over omgaan met verlies en wij zijn zelf rolmodel. Dus wat wij regelmatig doen is onze eigen ervaring daarin en dan ga je natuurlijk zelf over hoe ver je daarin gaat delen, hebben we zelfs thuis coronatijd online kunnen doen en dat maakt dat die lessen heel levendig waren mensen aangehaakt leven.

[0:53:35] Ik weet zeker dat als de heer denys was geweest. Dit punt gemaakt zou zijn geweest over gij zult gelukkig zijn. En denk je op blij is dat dit nu aan de orde komt. Dus ik denk dat daar een rolmodel ook nodig is. Ouders, maar ook docenten die laten zien dat het niet altijd prestatiegericht hoeft en dat je niet al te gelukkig te zijn.

[0:53:55] De over de samenwerking de aanstaande handreiking die gemaakt gaat worden voor die integrale aanpak voor het hoger onderwijs en samenwerking tussen is een een ocw aangelegenheid, maar wel ook in samenwerking met vws. De monitor is dat ook.

[0:54:10] Dus daar hebben we al lange tijd goede ervaringen in de samenwerking met deze twee ministeries.

[0:54:15] Maar het het

[0:54:17] is wel zal ik vier jaar geleden in een zelfde soort commissie bij sociale zaken zat een een groot deel van hetzelfde verhaal. Ook heb verteld waarvan ik hoop het eigenlijk sowieso ook sociale zaken

[0:54:28] daar ook aan toegevoegd wordt. Want daar waren echter dezelfde punten aan aan de orde.

[0:54:33] Ook de mbo-student daar nadrukkelijk het aanbod. Weet ik nog.

[0:54:37] Overigens is in het buitenland in canada, met name de mentor helft commissie een prachtig voorbeeld van hoe het kunnen organiseren.

[0:54:45] Dankuwel en ik.

[0:54:48] Dan mag ik toch?

[0:54:49] De apart,

[0:54:52] Die vergrijzing zult drukken zijn. Dat vinden we wel spannende als het gaat over dat jongeren zelf sociale media gebruik dus problematisch kunnen zien. Dingen instaan wel dwingt tot gelukkig zijn wil tot beelden van van geluk en dat als je altijd te voegen met met grote sterren. Maar nu door de relatief laagdrempelige spiegelen met mensen die jou zouden kunnen zijn dat het wel een extra opgave is mooie voorbeelden uit de uit de gesprekken die wij hebben gevoerd, komt het leiden actieplan city welzijn op basis van de gemeente voorbij als een als een goed initiatief om binnen de hele gemeente samen samen te werken rond studenten en welzijn echt gedreven door de gemeente en voor mij is bij de volgende ronde ook het friese poort college aanwezig daar een goed voorbeeld gekregen over hoe een verzekeraar mede onderdeel is geworden van de van een van de provincie kans interessant voorbeeld misschien straks wel even uit te diepen.

[0:55:37] Maar dat u alle drie een ander voorbeeld geven zij een voorbeeld hebben zich. Ik sluit me aan er maar één voorbeeld is. Ik dank u hartelijk voor uw bijdrage aan dit rondetafelgesprek en natuurlijk nog ook uitgenodigd om de rest te volgen. Ik schors dan voor. We hebben dus officieel een kwartier schorsing. Maar ik zou willen voorstellen om iets in te korten. Ik zie je kan korter, want we doen, evenals de risicovol en dan gaan we over de vijf minuten verder. Vijf uur. Oké. Tien minuten tien, een grote vijf over drie. De tweede blokje en dank u.

[1:05:56] Ja ik heropende vergadering. Het is geen vergadering hebben een rondetafelgesprek over studenten welzijn zijn

[1:06:05] tweede blokje beginnen we met vier weer nieuwe gasten. Dank dank voor uw komst en ik zou het hetzelfde willen aanpakken. Dus ik geef u het woord om u voor te stellen te introduceren en een aftrap op het onderwerp te doen.

[1:06:20] Dan ben ik bij.

[1:06:23] Heel erg bedankt. Heel fijn om hier te zitten en ik beamen dat mij ook dat ook heel fijn is dat er zoveel aandacht is voor het welzijn van de studenten en jongeren. Mijn naam is kim snijders. Ik ben voorzitter van de nationale jeugdraad en van het jaar. Jongere platform zijn jongeren platform is een platform van verschillende jongerenorganisaties die elke twee jaar verkenning uitbrengen naar de positie van jongeren in nederland. We brengen deze advies uit over onder andere de brede positie van jongeren, maar ook over thema's zoals het leenstelsel en de impact van carola. Voor deze adviezen raadplegen we jongeren uit het hele land met behulp van enquêtes thema bijeenkomsten en ronde tafelgesprekken maakt uiteraard ook gebruik van de achterbannen van de verschillende organisaties die in het platform zitten.

[1:07:08] Natuurlijk

[1:07:11] zijn we heel erg veel bezig met studenten welzijn en het welzijn van jongeren en over het algemeen een hele hoop studenten misschien wel gelukkig maar. Toch zijn er ook voldoende signalen die ons wel zorgen baren uit onze adviezen hoge verwachtingen en veelbelovend uit tweeduizend negentien en tweeduizend, eenentwintig blijkt dat heel veel jongeren veel mentale druk ervaren en dat deze druk de afgelopen paar jaar alleen maar verder toegenomen. Al voor de crisis was de positie van jongeren kwetsbaar, maar er is alleen nog maar verder toegenomen door de crisis, dus ook van groot belang dat de commissie ocw aandacht besteed aan studenten welzijn. Want als hij mentale problemen niet per se begonnen in het onderwijs wordt wel versterkt door de hoge druk om af te studeren en te presteren. De financiële zorgen zorgen over de toekomst er onderliggend gevoel dat je niet heel veel meer bent dan een cijfertje voor uw onderwijsinstelling. Ik zou daarom vandaag met jullie graag over drie verschillende oorzaken willen hebben als eerste die wij het gebrek aan flexibiliteit en de druk die studenten voelen om snel af te studeren en vervolgens ook te presteren.

[1:08:09] Ten tweede zien wij wisselvallig beleid in onderwijsinstellingen en onduidelijkheid over de formele rol van onderwijsinstellingen om om te gaan met studenten welzijn en ten derde is er een gebrek aan overkoepelend jeugdbeleid dat de diepgewortelde zorg en uitdagingen van de huidige generatie jongeren bij de kern aanpakt als steeds meer studenten zich zorgen maken over of ze kunnen rondkomen of ze hun huis of een kamer kunnen vinden en zich zou kunnen voorzien van andere basisbehoeftes en een goede toekomst, dan is er ook een bredere aanpak nodig om jongeren van een sterke basis te voorzien en gaat in beweging alleen vanuit het onderwijs. Deze problemen niet volledig oplossen. Ligt er alsnog wel een hele grote verantwoordelijkheid bij het onderwijs om studenten te ondersteunen, een goede basis te geven en te helpen ontwikkelen.

[1:08:52] En tenslotte wil ik toch wel even positief afsluiten. Want dan wordt het wel veel in twijfel getrokken of deze generatie jongeren veerkrachtig en weerbaar is denk ik dat we met een hele veerkrachtige en weerbare generatie jongeren te maken hebben, maar ook nodig is dat er beleid komt dat jongeren en studenten gaat ondersteunen. Om ervoor te zorgen dat generatie studenten is die ook de zorg van de toekomst kan gaan kan gedragen.

[1:09:14] Bedankt.

[1:09:16] Dankjewel. Kom ik bij mevrouw failliet

[1:09:21] dankuwel. Voorzitter, voor het woord dankuwel voor de uitnodiging. Eigenlijk heb ik bijna niets meer toe te voegen naar dit prachtige pleidooi voor mij.

[1:09:29] Ik denk dat het heel erg goed is dat ook binnen het domein onderwijs, aandacht voor dit onderwerp in navolging van het debat op tweeëntwintig februari van vws, waarin volgens mij ook een deel van juli waren aanwezig was.

[1:09:41] Hartelijk dank voor dit initiatief en city naam is mind is mind is is een stichting die we een jaar geleden in het leven hebben geroepen de mentale gezondheid van de nederlandse jeugd te bevorderen. Wij focussen ons daarin in een groep. De groep twaalf tot zevenentwintig, waar ook student onder vallen.

[1:09:58] Wij hebben heel nadrukkelijk voor deze doelgroep gekozen omdat dat de adolescente fase is identiteitsvormende fase.

[1:10:05] Er gebeurt veel in het leven van de jongeren van hun identiteit te zijn ontdekken wie ze zijn

[1:10:10] en ook in de hersenen helpt het niet dat er allerlei systemen nog niet af zijn.

[1:10:16] Studenten welzijn valt daar onder. Maar wij benaderen het vanuit een bredere blik

[1:10:20] die de hele fase dekt. We kennen allemaal. De cijfers waaruit blijkt dat de mentale gezondheid van jongeren. De afgelopen jaren

[1:10:28] schrikbarend naar beneden is gegaan en een aantal opvallende elementen uit die cijfers wil ik graag even naar voren halen. Eén daarvan is dat deze trend negatief al ingezet is voor corona en dat ook na corona hij niet lijkt te corrigeren.

[1:10:45] Dus dit is iets wat breder ligt dan alleen maar die ene crisis die een tijdje geleden op ons af is gekomen.

[1:10:51] Daarnaast is een hele opvallende bevinding die wij tegenkomen en dat het zich ook verspreid over de hele samenleving. Het mist geen deur, het mis, geen regio van amsterdam tot redenen. Het is van arm tot rijk en van hoog tot laagopgeleid.

[1:11:07] Dat zien we ook echt terug als je naar het studenten wel zo'n kijkt. Het is niet zo dat het gefocust ervoor concentreert op het mbo het havo of het vwo

[1:11:16] en ook weten we dat er mensen zijn die die denken wij zeggen dat het over veerkracht moet gaan en dat het ook tijdelijk kan zijn,

[1:11:27] maar het is niet zonder gevolgen wat er nu gebeurt met jongeren. Één op de drie jongeren ervaart mentale klachten. Wij zien dit ook terug komen in de toegenomen suicide cijfers onder jong volwassenen

[1:11:38] en we weten ook dat vijfenzeventig procent van de problemen bij jongeren

[1:11:42] bij volwassenen ontstaan voor het vijfentwintigste levensjaar dit dit effect zal lang zichtbaar blijven in de samenleving

[1:11:50] in het position paper hebben ingeleverd, hebben we het over een balans in drie elementen dus welzijn gaat over een balans tussen draagkracht en draagt last

[1:11:59] en de mogelijkheid om steun te zoeken op het moment dat die uit balans raakt

[1:12:03] als we terugkijken en ook inzoomen op hoe het nu komt dat het met jongeren minder goed gaat, zien we dat te dragen. Last is toegenomen.

[1:12:12] Allerlei elementen worden al genoemd. Prestatiedruk speelt daarin mee. De telefonie mobiele telefoon social media heeft zeker ook een invloed

[1:12:21] en de tijdgeest waar we het net even over hebben gehad met elkaar legt een zwaardere last op de jongeren

[1:12:27] en tegelijkertijd zien we dat het de draagkracht dat we daar met met als samenleving minder in hebben geïnvesteerd.

[1:12:34] Dus wij zijn steeds meer op het cognitieve leren gefocust

[1:12:38] en ook het sociaal emotioneel leren is daarmee iets meer naar de achtergrond geraakt.

[1:12:42] En als je en verhoogde dragen last hebt en minder draagkracht

[1:12:47] dan zie je dat men meer jongeren uit balans raken

[1:12:51] en als er dan hulp zoeken is die hulp heel vaak in van aard dat er een diagnose aan te pas komt en dat er formele zorg wordt ingeschakeld

[1:13:02] en jongeren reflecteren bij ons daarop dat ze heel vaak dat juist niet nodig hebben en vooral gewoon een luisterend oor een plek waar ze terechtkunnen

[1:13:09] om meer terug in balans te komen.

[1:13:13] Dit alles bij elkaar genomen vinden wij dus dat er dat we in moeten zetten op een collectief beleid en dat gaat echt over alle jongeren. Want we zien jongeren die uitvallen. Maar daaronder zit een hele lage die echt aan het worstelen is en een belangrijk punt wat ik daar nog bij wil noemen voordat ik afrond is dat daarin de wijsheid ook heel erg bij de jongeren zelf ligt. Ik vind het mijn ervaring is in alle gesprekken die wij met jongeren voeren. Maar nu ook gelukkig hier aanwezig

[1:13:39] dat zij zelf heel goed kunnen aangeven wat ze nodig hebben. En als het over het onderwijs gaan en gaat vragen zij eigenlijk drie dingen bij ons

[1:13:49] één is zorg dat er altijd iemand beschikbaar is die naar mij kan luisteren. En als dat over een docent gaat dat ze daar terechtkunnen dat hij ook handelingsbekwaam is om gewoon een goed gesprek te voeren en niet vroeg signalering te doen en meteen door te verwijzen naar een hulpverlener maar gaan wonen in staat is om een goed gesprek te kunnen voeren

[1:14:07] voor veel studenten is de docent een heel belangrijk vertrouwenspersoon in hun leven

[1:14:12] juist ook omdat in die adolescente fase hun ouders wat meer naar de achtergrond raken

[1:14:17] en ten tweede is een belangrijk punt dat jongeren graag willen investeren in veerkracht willen leren

[1:14:24] hoe je veerkrachtig opgegooid. We krijgen gymnastiek de middelbare school naar de basisschool. Maar wat leren we eigenlijk over sociaal, emotionele vaardigheden en veerkracht ontwikkeling.

[1:14:34] En als derde is er een punt wat meer maal zoals aangeraakt. Kijk ook goed naar de elementen die als tresor in het leven van jongeren zitten dus de invloed van prestatiedruk onder andere en het onderwijssysteem.

[1:14:49] Er zijn veel goede voorbeelden.

[1:14:51] Er moet ook nog veel onderzoek gebeuren, maar laten we vooral aan de slag gaan.

[1:14:55] Dankuwel,

[1:14:56] dankuwel. Nick esma.

[1:15:00] Ik ben justin vicevoorzitter bij op mbo. Daarnaast ben ik student sociaal werk jongerenwerker en ervaringsdeskundige

[1:15:09] bedankt dat ik eerlijk mag zijn. Voorzitter, in de voorbereiding vroeg ik een student wat jij mee willen geven aan de mensen die hier straks zitten als het gaat over mentale gezondheid

[1:15:19] zijn antwoord was geniet van de kleine dingen en wees een beetje lief voor elkaar.

[1:15:22] Een prachtige omschrijving waar het verlangen zit om puur mensen kunnen zijn.

[1:15:27] Mentale gezondheid.

[1:15:28] We zien zowel een korte als een lange termijn visie.

[1:15:31] Op de korte termijn zijn wij het grote belang van stilte ruimtes.

[1:15:35] Wij vinden het belangrijk dat de voor studenten de mogelijkheid is om op school in alle rust te kunnen werken

[1:15:40] te bidden opzicht kunnen terugtrekken. Om wat voor redenen. Dan heb ik

[1:15:45] daarnaast vind je op mbo dat er op iedere school een service sociale veiligheid visie moet komen waarin de veiligheid van studenten expliciet wordt gewaarborgd, zodat die zijn studenten zich op een veilige plek kunnen ontwikkelen.

[1:15:58] Ook meer mogelijkheid tot toegankelijke hulp voor studenten helpen, bijvoorbeeld door een plek te creëren waar studenten altijd zonder afspraak naar binnen kunnen voor een luisterend oor

[1:16:07] dan een lange termijn.

[1:16:09] Een van de vragen die wij vaak horen is wat gaan we doen tegen de mentale problemen?

[1:16:14] Wij willen het omdraaien.

[1:16:16] Hoe komt het dat onze mentale gezondheid specifiek die van jongeren collectief zo verslechterd is.

[1:16:22] Dit gaat veel verder terug en co zit.

[1:16:25] Wat is er de afgelopen decennia gebeurd waardoor we nu zijn waar we nu zijn

[1:16:34] dan de toekomst het nu

[1:16:37] school zou voor iedereen weer een plek moeten zijn van gezonde ontmoeting tussen studenten en docenten dat school weer een plek is waar je zelf mag ontdekken

[1:16:45] identiteit je kwaliteiten en je talenten

[1:16:50] studenten zien weinig toekomstperspectief zingeving en ervaren veel prestatiedruk.

[1:16:55] Waarom is dat

[1:16:56] ook een vraag aan u aan de kamerleden

[1:16:59] studenten verlangen naar toekomstperspectief bestaanszekerheid,

[1:17:02] zowel op het mbo. Het hbo als het vwo

[1:17:06] student staan steeds meer onder druk door de toenemende geldproblemen.

[1:17:09] Vooral studenten met ondersteuningsbehoefte.

[1:17:11] Neem dit mee

[1:17:14] bestaanszekerheid zit hem ook in hoe groot is de kans op een baan en nog belangrijker word ik gelukkig van de baan en sluit deze aan op mijn talenten

[1:17:22] begin. Daarom vroeg in de scholen ladder met talentontwikkeling en loopbaan oriëntatie.

[1:17:27] Tot slot,

[1:17:29] in de voorbereiding. Op deze middag moest ik denken aan het schilderij van rembrandt.

[1:17:33] Die gaat over de jongste de verloren zoon

[1:17:35] en de oudste zijn.

[1:17:37] Het illustreert aan de ene kant hoe verloren wij onszelf soms kunnen voelen. Hier in deze wereld wij allemaal

[1:17:44] de verloren zoon en aan de andere kant hoe belangrijk het is dat er iemand is die op ons staat te wachten en ons verder helpt

[1:17:51] de vader in dit schilderij.

[1:17:53] Ons land is toe aan gezonde autoriteit en voorbeeldfiguren, zoals de vader in dit schilderij,

[1:18:00] die dit samen niet uit de weg willen gaan

[1:18:03] en ik geloof dat we dit echt samen moeten doen.

[1:18:06] Dat was een.

[1:18:08] Dankuwel prachtige metafoor gaan luisteren naar de heer vos.

[1:18:16] Natuurlijk wil ik dat doen. Ik werk op de school van de bus stakingen

[1:18:21] in het noorden van het land. Het is genoemd. De friese poort. Maar inmiddels heten wij vieren daar. Dat is een zeg maar een fusie tussen twee scholen grote scholen in het noorden van het land en ik denk dat we vandaag heel veel goede dingen gehoord hebben al over de situatie van veel jongeren. Maar ik denk dat we niet al te lang hoeven te wachten op onderzoek over wat er nodig is. We weten al zoals jullie dat ook zeiden vele decennia dat we iets meer moeten doen op een school dan alleen maar aandacht hebben voor wat geld oplevert of aandacht voor je vak. Dus in die beroepsopleiding hebben wij de indruk dat er een hypo focus is geweest op de private sector. Dus datgene waar je geld verdiend waar je stage loopt enzovoorts. Wat hier net al genoemd is dus aandacht hebben voor je ontwikkeling mogelijkheden om na te denken over wat heb je verder in het leven nodig. Wat we zien en jullie zei dat ook al het woord zingeving viel niet alleen bij jullie, maar ook hier wat we zien is dat mensen niet per se gelukkig willen zijn. Maar ze willen snappen hoe het leven in elkaar zit te willen begrijpen wat betekenis geeft aan dit leven. En meneer peters, die zei het net al ietwat van gemeenschapszin. Dat vond ik net juist. En ietwat van zingeving zouden we op een gewone manier in het onderwijs moeten vervlechten. Wij noemen dat in het noorden brede vorming elders in het land wordt het ook wel eens biel doen of dat soort dingen genoemd, maar het gaat over gewone dingen niet alleen aandacht hebben voor techniek en economische waarde die je gaat vermeerderen, maar ook aandacht hebben voor de bewustzijn ontwikkeling en wij zijn dolblij dat ocw dus recentelijk aandacht heeft voor die mbo-kaart waarbij we meer kunnen geven aan onze studenten dan alleen maar lessen uit een boekje. Dus die mbo-kaart doet en doe wat er ook toe doet eerst alle mogelijkheden die wij krijgen om met nipt iets te doen. Dus gemeenschapszin wat u net zei meneer peters. Dat is iets wat we met elkaar kunnen omarmen en we zien ook dat studenten die bezig zijn met iets doen voor een ander die hippe focus op hun eigen ego. Wat wat verlaten en dan ontdekken dat het leven wel zin heeft of de moeite waard is.

[1:20:47] Wat wij dus doen. Ik heb.

[1:20:48] Juli een een kaartje gegeven waarop wij laten zien dat niet alleen die private sector op beroepsopleidingen van belang is, maar ook aandacht voor wat er in je privé leven gebeurt ook aandacht wat je in de publieke zone met elkaar kan bereiken of kan doen. Vormen van vrijwilligerswerk of anderszins. Wat we

[1:21:09] in het onderwijs zouden willen en wij doen dat in het noorden van het land is ook aandacht voor kunst voor cultuur voor praktische filosofie. Hoe leef ik in vredesnaam. De mensen die de beelden academie in de jaren tien, vijftien ontwikkelde die zeiden wat kan het schelen als ik straks een geweldig econometrist ben, maar niet weet hoe ik moet leven. Dat is wat volgens mij de nieuwe generatie nodig heeft. Zijn leven op in een totaal lege horizon. Dus er zijn geen oriëntatiepunten en wij willen met

[1:21:43] de nieuwe generatie ontdekken wat er toe doet in het leven en dat is meer dan een goed timmerman zijn.

[1:21:50] Dankuwel alstublieft.

[1:21:53] Ik zou ook de wijze van vraagstelling hetzelfde te willen doen

[1:21:58] en dan begin ik met de eerste drie leden.

[1:22:01] Ik heb ze net iedereen voorgesteld met hun partijen

[1:22:05] ik het nog een keer doen, zegt u te beginnen met mevrouw van der laan. En dan heer el yassini en de heer kwint.

[1:22:14] Dank allen voor jullie inbreng.

[1:22:19] Ik heb in mijn voorgaande gesprekken ook al heel veel van deze signalen opgevangen en ik wil eigenlijk dezelfde vraag stellen als die ik in de eerste ronde stelde over welke bijdrage het het schoolsysteem heeft op het welbevinden van van de student

[1:22:34] dankuwel,

[1:22:37] Dank u wel. Voorzitter, ik wil de vier sprekers bedanken voor hun bijdrage.

[1:22:43] We krijgen allemaal een vraag. Maar als ze dit zal worden dan even ieder wel veertig vragen voor de vier sprekers. Ja. Het is ongelooflijk moeilijk om daaruit te kiezen. Ik ga wel proberen en dan is het gericht aan mevrouw vriens

[1:22:58] want het is hele complexe materie in ieder die hier aan deze kant van de tafel roept dat het met een paar maatregelen opgelost kan worden. Die komt van een koude kermis thuis

[1:23:09] en daar gaat mijn vraag over als het gaat om beleid dat u geeft aan. Er moet echt beleid komen worden gevoerd.

[1:23:15] Tegelijkertijd hoor ik u in dezelfde bijdrage ook horen van er is ook een enorme behoefte aan iemand die bekwaam is om een luisterend oor te kunnen zijn om te kunnen coachen. Om te kunnen helpen om aanmoediging te kunnen geven.

[1:23:30] Hoe.

[1:23:31] De combineren die twee zaken. Want die uit mijn ervaring als kamerlid zie ik soms dat het kan komen dat wij bovenop iets opleggen dat tijdelijke soort afvinken cultuur ontstaat waar de student totaal niet mee eens geholpen.

[1:23:45] Hoe.

[1:23:46] Hoe zorg je dat iets wat in de samenleving moet komen binnen scholen moeten ontstaan

[1:23:51] dat wij dat als parlementariërs in ieder geval proberen te stimuleren zonder dat we terechtkomen. Een papieren werkelijkheid.

[1:23:59] En de heer kwint.

[1:24:02] Ik zit de hele dat te puzzel op wat zijn nou zaken waar je gewoon mee eens ben. Oké prima. En wat zijn de zaken waar ik ook als kamerlid niet daadwerkelijk aan kan bijdragen.

[1:24:12] Laat ik indachtig de woorden van mevrouw vriens dat jongeren het prima weten. De vraag stellen aan aan de twee jongeren die aan de andere kant van de tafel zitten.

[1:24:21] Hoe zit dat nou met de invloed van van die van die opwaartse druk. Weet je wel van het idee naar mezelf van van je op mbo. Het idee dat je

[1:24:31] eigenlijk voortdurend boven je kunnen moest presenteren omdat dat is wat moet je van jezelf verwachten wat je omgeving van jou verwacht dat je ouders van je verwachten.

[1:24:41] En wat behalve lovende woorden voor elke vorm van opleiding die we in nederland hebben kun je daar vanuit de politiek aan doen.

[1:24:52] Zal ik gewoon mee beginnen? We gaan snijden.

[1:24:57] Ik denk het heel fijn is dat er ook een verzoek is voor concreet beleid. Ik denk dat er twee verschillende dingen nodig zijn. Ik denk dat er een lange termijn visie nodig is om probleem bij de kern aan te pakken van jongeren die dat domein overstijgend moet zijn en ik denk dat daar samenwerking voor nodig is, maar dit gaat waarschijnlijk nog vrij lang duren en ik denk dat we hier niet op moeten wachten. Want ik denk dat er ook al concrete stappen kunnen worden gezet vanuit het onderwijs in de tussentijd. Dat zou ik ook heel graag willen meegeven. Volgens mij koersen we af op een herziening van het bindend studieadvies. Ik denk dat is iets waar die naar zouden kunnen kijken. De het interstedelijk studentenoverleg zitten vandaag ook in het tribune die dat zij hier graag met jullie over zouden we doorpraten en concrete adviezen kunnen geven voor moties kunnen indienen. Ik denk dat we daarnaast zouden kunnen kijken naar de vermeende rol die onderwijsinstellingen hebben als het aankomt op het aanpakken van studenten welzijn. We merken dat er heel veel verschillende oplossingen zijn heel verschillende middelen zijn om studenten welzijn te verbeteren. Maar het hangt heel erg af welke opleiding je doet en of dit op een mbo, hbo who is was familie weer krijgt. Denk dat ook nog eens heel erg verschil tussen faculteiten en is ook niet echt een centraal aanspreekpunt. Denk dat heel belangrijk is het er landelijk wordt nagedacht over wat voor basisvoorzieningen er moeten zijn binnen een onderwijsinstelling. En wat voor rol een onderwijsinstelling heeft als het aankomt op studenten welzijn

[1:26:20] dat tenslotte ook heel belangrijk is om de verantwoordelijkheid voor studenten welzijn niet volledig bij het studenten initiatieven te leggen, maar wij onder studenten initiatieven die zich focussen op het verbeteren van welzijn goed te ondersteunen, zijn verschillende initiatieven ontstaan tijdens corona die ook heel effectief werken waar deze moeten ook de middelen hebben op het moment dat de npo gelden wegvallen om door te kunnen en ook voldoende ondersteuning en plek krijgen vanuit de universiteit of hbo of mbo

[1:26:47] je echt iets mee te kunnen doen dat een aantal voorbeelden zijn van concrete dingen waar die hopelijk mee verder zouden kunnen gaan, zodat vernieuwen.

[1:26:56] Dan meneer kerstboom. En dan nick esma.

[1:27:02] Ik zou graag de vraag van mevrouw van der laan en kwint in een pakken.

[1:27:07] De bijdrage van zoals schoolsysteem.

[1:27:13] Ik denk nu ligt de focus bindend zoals schoolsysteem heel erg op in de deze en op zo snel mogelijk een opleiding door komen niet alleen bij studenten. Maar eigenlijk misschien nog wel voornamelijk er bij de raden daarboven die ook zo snel mogelijk moeten zorgen dat studenten hun opleiding doorkomen.

[1:27:30] Waar wat krijg je dan in de lessen is weinig aandacht voor persoonlijke vraagstukken, maar ook weinig aandacht om als je om je als persoon te ontwikkelen.

[1:27:41] Weinig aandacht om je echt met talenten bezighouden, maar meer bezig met een zo hoog mogelijk cijfer en zo snel mogelijk een opleiding te komen. Ik denk dat daar een enorme kans ligt voor het schoolsysteem.

[1:27:53] Ik heb ooit eens gezegd van eigenlijk bijna terug naar de gilden tijd waarin het gewoon een persoonlijke opleiding was het ware maatwerk gerelateerd waarin je gewoon zelf in de opleiding je talenten kunnen ontwikkelen en niet dat het belangrijk was om zo snel mogelijk een papiertje te krijgen. Dus ik denk dat dat een enorme kans is binnen het schoolsysteem

[1:28:14] en ook als ik de vraag me goed herinner van meneer kwint. Ik denk dat ook enorm belangrijk. Dus om je in vrijheid te kunnen ontwikkelen. Dus eigenlijk sluit het ook weer aan bij wat ik net ook zei, is het enorm druk prestatiedruk. Hoe komt hoe komt dat denk ik ook met generatie voor ons heeft ook te maken met dat enorm veel van ons wordt verwacht, heeft ook te maken met de crisis die we voor ons zien. Eigenlijk vond ik het wel mooi wat u net zei de horizon die mist. Er is geen licht aan de horizon en ik denk dat dat ook enorm belangrijk is dat studenten dat steeds meer gaan zien. Ook binnen het schoolsysteem van als ik weet wat ik kan als ik weet wat ik weer honderd weet waar wanneer dat kan doen. Ik denk dat dat een belangrijk is voor studenten.

[1:28:56] Mevrouw vriend

[1:28:59] dankuwel en

[1:29:01] ik ga ik graag even in op de vraag van ja zie wanneer jas cindy mooie naam yassini over wat de de complexiteit van van het van de materie.

[1:29:16] Ja. Hij is heel complex. En ja ik denk dat het heel ingewikkeld is om een heel passend beleid op te vormen, maar er is een eerste stap die iedereen kan nemen en daar proberen wij ook met onderwijsinstellingen

[1:29:28] vooral op naar toe te werken is begin gewoon met het goede gesprek met de leerlingen of met de studenten in dit geval en vraag aan hen wat ze nodig hebben en faciliteren daar ook in en dat kan op universiteiten zijn dat je met studentenvereniging aan de slag gaat om mooie initiatieven die zij ontplooien meer ruimte te geven en het kan ook zijn dat je in een debat organiseert is de studenten en docenten in en waar het over gaat over wat hebben we nodig. Want als wij teruggaan naar wat studenten aangeven dat ze nodig hebben, zijn het heel vaak niet dingen die heel veel scholing of extra beleid of et cetera vragen. Dat is gewoon een menselijk contact

[1:30:03] en de ervaringen die wij hebben ook in gesprek met docent is dat ze heel vaak handelings onbekwaam voelen.

[1:30:09] Maar dat misschien niet zijn.

[1:30:12] Ze zijn heel bang om iets verkeerd te doen. Zie net meteen als een zorg die ze moeten doorspelen zo snel mogelijk naar formele zorg. Dit is niet van mij. Dit kan ik niet.

[1:30:21] En als je in gesprek gaat met jongeren en studenten. Nou maar gewoon tegenover mij zitten en luisterend luisterend oor bieden en tijd nemen om naar mij te kijken en en persoonlijk dat gesprek aan te gaan

[1:30:32] is er een hele hele belangrijke basis. Dat gaat over. Ik heb dat eerder radicaal menselijkheid genoemd. Dat komt uit een boek van thijs launspach die hier heel mooi ook over weet te schrijven.

[1:30:43] Dat begint eigenlijk in de basis. Dat is natuurlijk moeilijk om beleid op te maken. Maar ik zou wel elke onderwijsinstelling willen uitnodigen om die ruimte te nemen

[1:30:52] en uiteraard moeten ze de ruimte krijgen, zowel financieel als in tijd

[1:30:56] om dat te doen en ik denk dat je daarmee ook het mes snijdt aan twee kanten. Ook

[1:31:01] het werk plezier aan het werk genot van de essentie heel erg terug kan krijgen. Dat zijn namelijk ook mensen die ook worstelen in het leven met zaken en ook zich heel vaak onbekwaam voelen met wat zij tegenkomen in de in de groep studenten voor zich.

[1:31:19] Als wij daar docent over spreken, is dit hun belangrijkste zorg als we één op de drie studenten en dan zien zij dat ook gewoon in hun klas motivatie aanwezigheid is echt

[1:31:30] iets waar ze naar zoekende zijn,

[1:31:33] maar het gaat vooral ook om prioriteren van dit onderwerp. Het is. Het moet gewoon een heel belangrijk aandachtspunt zijn van iedereen en het niet meer alleen maar dat diploma dat zij vraag hoeveel schooluitval heb je hoeveel leerlingen hebben we jou binnen de nominale tijd het diploma gehaald,

[1:31:50] maar ook het monitoren van hoe staat het met het welzijn in jouw instelling.

[1:31:55] En wat doe je eraan en dan

[1:31:58] vooral het ook daar beleggen waar die expertise zit tussen de docent en de studenten in die in instelling.

[1:32:06] Want dat er een beetje uw vraag. Dat mag ik niet stemmen.

[1:32:09] Dankuwel. Misschien wel meneer fossiel ook op reflecteren als als een ervaringsdeskundige op het punt wat mevrouw

[1:32:17] internet,

[1:32:18] Ik heb ik denk dat als alle scholen zich realiseren dat je niet opleiden voor een diploma. Maar voor het leven waar een werkzame leven onderdeel van is. Dan ben je al veel verder en ik denk als ik bijvoorbeeld kijkt naar de npo gelder een school is vaak bezig om die gelden dan te verdelen naar het idee wat hen goeddunkt. Wij hebben een groot deel van die gelden hebben we niet besteed vanuit onze gedachtes, maar we zijn op alle mbo-colleges die wij hebben zijn we met brainstorm sessies gaan nadenken over wat is voor jullie prioriteit. Wat willen jullie graag? We hebben laten meedenken, hebben er ook onderzoek naar gedaan en dan blijkt dat inderdaad de ontmoeting gewoon met elkaar dingen kunnen doen die ertoe doen rust zoeken wat jij zei sommige mensen zijn gewoon vierentwintig uur de wildernis ingetrokken en die hebben nagedacht over wat moet ik allemaal doen en hoe kan ik dingen oplossen, enzovoorts. Dus er is heel veel mogelijk. Er is heel veel te doen maar geven alsjeblieft de nieuwe generatie een stem om mee te bepalen welke richting het uitgaat.

[1:33:24] De heer peters voor vragen,

[1:33:28] Dankjewel. Voorzitter, ik moet zeggen ik was echt geraakt. Net eigenlijk door het verhaal van die de verloren zoon. Wat dus

[1:33:37] prachtig. Dus dat dat even

[1:33:40] wij mijn vraag is of ik het goed begrijp dat we nu veel uitgaan van een medisch model. Dus u bent een kind ziek

[1:33:46] voelt zich niet gelukkig want elfde gebod. Hij moest gelukkig zijn is er niet. Dus er moet iets mis zijn. De leraar schrikt sturen door naar er komt een stempel op medicijnen in cursus enzovoort. Terwijl eigenlijk het voornaamste wat je nodig gehad. Dus de wetenschap dat iemand op zit te wachten en je ziet als een volwassen van van kalme volwassenen tot er gewoon een persoonlijke relatie aangaat en hebben we dan niet.

[1:34:09] Dan kom ik vraag teveel psychologen en te weinig pedagogen en zouden wij dan niet een hele transfer moeten maken in onze de manier waarop wij onze jeugdzorg zien waar wij inmiddels één op de zes a zeven kinderen professionele hulp kregen om fatsoenlijk groter worden

[1:34:25] voor de voor dit soort problemen die bij het leven horen, anders zouden moeten inrichten.

[1:34:30] Dankuwel. De heer der helm.

[1:34:32] Dank, voorzitter en dank aan alle sprekers en ik moet zeggen de bijdrage van mevrouw snijders in de heer kerstboom was ik ook echt enorm van onder de indruk had eigenlijk het liefst nog een uur naar hen geluisterd. Voorzitter, wij maken ook graag gebruik van de mogelijkheid om onze vragen te stellen bij de een korte vraag. Mevrouw snijders u altijd over ook een van de punten die u noemde overkoepelend jeugdbeleid je nog iets meer kunnen aangeven wat waar hij dan aan denkt jongeren toetsen of ik gewoon nieuwsgierig waar je hetzelfde denkt. En aan de heer kerstboom. Want ik nog de vraag. Het imago van het mbo. Wat voor invloed heeft het ook op het welbevinden van de mbo-student.

[1:35:13] Dankuwel voor dit rijtje. De heer bisschop. Tot slot, met een vraag.

[1:35:18] Voorzitter, dank dank aan de gasten voor de introducties.

[1:35:22] Ik wil ook graag een vraag stellen aan mevrouw snijders en de heer kerstboom.

[1:35:29] Als ik me goed herinner dan sloot mevrouw snijders met de optimistische constateringen af dat er niet zo somber hoeven te doen over de jeugd. Want alsof die niet veerkrachtig zijn en dat die juist wel veerkrachtig is een veerkrachtige generatie.

[1:35:44] Laat ik het een beetje ongenuanceerd zeggen vervolgens hoor ik allerlei tobberig verhalen

[1:35:49] dat het helemaal niet goed gaat met met de jeugd en specifiek met de studenten en dan werf de heer kerstboom de vragen op van is er wat zijn er misschien andere oorzaken. Wat zijn de oorzaken van die verslechterde mentale gezondheid.

[1:36:07] Zou u de daders op willen reflecteren.

[1:36:11] Dank.

[1:36:12] Dankuwel zal ik net als vorige week je dan met meneer kerstboom glimmend van moet beginnen wanneer kerstboom zij

[1:36:21] willen beginnen met de beantwoording van de heer de hoop en de heer bisschop.

[1:36:29] Zou beginnen met de vraag van meneer peters.

[1:36:35] Je kijkt snel overheen. Maar is.

[1:36:40] Jonge

[1:36:40] dat is mijn de jong. Dat is dat. Dat is aan mij de vraag over waarom niet meer pedagogen. Ik dacht die waarschijnlijk voor uw buurman en buurvrouw. Maar mag je van mij betreft ook zeker

[1:36:54] mag je beantwoording.

[1:36:57] Ik begin daarmee hebben wij niet veel psychologen en te weinig pedagogen

[1:37:05] ergens wel maar ik denk dat het vooral ook zit

[1:37:09] in in

[1:37:12] dat we

[1:37:13] dat dat samenleving echt het samenleven zichtbaar dat we dat eigenlijk te weinig hebben. Dus de docent die eigenlijk de tijd heeft om te vragen hoe gaat nu echt met je kan ik je ergens mee helpen. De sport. De trainer waar dan ook

[1:37:28] korte antwoord. Ik hoop dat degene naast mij zo er wat dieper in kunnen gaan. Maar

[1:37:33] dus ja een stukje pedagogen. Maar ik denk dat in iedereen zelf een stukje pedagoog zetten

[1:37:38] imago welbevinden.

[1:37:41] Ja. Ik denk dat het zeker mee meebeweegt het mbo debat ben ik ook een keer een aantal keer geweest en ook daar hoor je ook vaak van ja ik hoorde van een mbo-student van ik doe maar mbo. Dus ben ik wel goed genoeg.

[1:37:56] Het begint denk allemaal bij identiteit en dat het geen wat je je talenten hetgene wat je goed kan dat

[1:38:06] dat

[1:38:08] gewaardeerd wordt waardering

[1:38:11] en op dit moment groeit het imago van het mbo. Zeker. Maar ik geloof zeker dat ook nog meer kan

[1:38:17] gelijkwaardigheid voor mbo, hbo en wmo ook rondom dit thema is enorm belangrijk,

[1:38:25] maar belangrijk is dat de talenten die iedereen heeft dat die gewaardeerd worden.

[1:38:30] Gelijkwaardig zichtbaar, gelijkwaardig gewaardeerd worden en op dit moment is de samenleving misschien meer nog richting kennis dan richting

[1:38:37] mbo. Dat groeit natuurlijk wel

[1:38:41] maar ik denk dat dat enorm belangrijk is dat dat als het imago van mbo groeit dat dat welbevinden meer gaat groeien bij studenten en dan kom ik gelijk op de vraag van meneer bisschop.

[1:38:53] Ik denk dat de oorzaken zijn dat we de afgelopen decennia steeds meer onze identiteit als mensen zijn gaan verliezen.

[1:39:02] Ik denk doordat we steeds meer zijn gaan breken met misschien onszelf, maar ook met elkaar polarisatie. Het wordt er ook weer veel genoemd richting de provinciale statenverkiezingen.

[1:39:12] Het raakt me om te zien dat veel veel studenten veel jongeren ook elkaar niet meer. We willen spreken of of spreken doordat

[1:39:22] polarisatie plaatsvindt

[1:39:24] en de afgelopen decennia zijn er denken meerdere dingen gebeurd waardoor het welbevinden verslechterd is, niet alleen van jongeren, maar van ons allemaal,

[1:39:34] maar het begint echt bij identiteit en dat we weten wie we zijn wat we kunnen waar vandaan komen waar we naartoe gaan. Het is het is een groter dan wat u zei een baan. Het is grotere. Het is waarom sta ik op s ochtends als ik wakker word

[1:39:51] en en belangrijk is bestaanszekerheid die dingen die erbij horen. Dat zijn inderdaad geld genoeg geld een baan vrienden, sociaal leveren en heel veel dingen die erbij horen,

[1:40:02] maar we denken in deze individuele samenleving denkt te veel op korte termijn en daarom zou ik mee willen geven

[1:40:09] om niet

[1:40:11] maatregelen te gaan niet alleen maatregelen te gaan treffen die als brandjes blussen gaan gelden. Maar terug te kijken naar de afgelopen decennia. Waar komen we vandaan. En wat was er toen dat het nu zo goed gaat

[1:40:22] dat de toen zo goed ging

[1:40:23] en niet

[1:40:25] nu gaan kijken hoe gaan we dit nu oplossen. Misschien moeten we gewoon een stapje terug en samenleving en zeggen dit is belangrijke. Dit was belangrijk en dit hebben we verpest en accepteren en weer doorgaan.

[1:40:37] Ja

[1:40:38] ik wou dat graag.

[1:40:41] Dankuwel.

[1:40:46] Ik zal beginnen met de vraag hoe veerkrachtig heid van de heer bisschop.

[1:40:51] Het gaat heel veel over de uitdagingen van de generatie, generatie jongeren en ik denk dat het heel snel heel grimm wordt waarin juist dat al die uitdagingen laten zien dat we met een hele verkrachten generatie te maken hebben als het hebben over die tijdsgeest waarin de huidige generatie opgegroeid hebben we te maken met studenten die van de ene op de andere dag opeens niet meer normaal student konden zijn die we opeens vast staat in een kleine kamer en niet meer normale studentenleven konden leven met een generatie die heel veel zorgen heeft over klimaat stress. Heel veel zorgen heeft over waar de wereld heen gaat, maar desalniettemin toch wel elke dag opstaat en denkt ik ga er iets van maken. Ik ga mezelf laten horen en ik ga er iets aan doen en maar tegelijkertijd zijn er ook weer andere studenten die daardoor denken. Ik weet het niet. Ik zie het niet meer zitten. Ik weet niet wat ik moet doen. Ik weet niet hoe ik verder moet. Dat is wat ik bedoel met de veerkrachtig heid zal er zijn er zo veel uitdagingen zijn. Er is ook een hele grote generatie die alsnog actie wil ondernemen om verbetering voor elkaar te krijgen

[1:41:46] dan in op de vraag van de heer de hoop wat zie forum het overkoepelend jeugdbeleid. Wij hebben een verkenning geschreven die begin vorig jaar is uitgekomen. Veelbelovend waar onder andere werd gesproken over hebben gehad met mijn vrouw van der laan die ook een debat heeft aangevraagd en een van de adviezen in

[1:42:08] deze verkenning is om aan de slag te gaan met de jeugd strategie. Dus dat er echt een commitment gaat komen voor de lange termijn. Om te kijken naar de positie van studenten en jongeren. En wat er voor nodig is om deze breder te gaan verstevigen. Ik denk dat er heel veel verschillende uitdagingen zijn gekomen de afgelopen paar jaar voor het leven van studenten en jongeren, bijvoorbeeld door het leenstelsel. Deze is vormgegeven. Maar dat er vervolgens niet eens nagedacht. Maar wat is er dan nodig om studenten. Goed om te laten gaan met de schulden die ze hebben opgebouwd. Dat verbazing hebben ze nodig om uiteindelijk toch wel een hypotheek te gaan krijgen om uiteindelijk toch wel een goede baan te krijgen en bestaanszekerheid op te bouwen en daarvoor is een bredere aanpak nodig die niet alleen vanuit ocw gaat komen, maar ook vanuit andere ministeries. Dus ik zou vooral aanraden om zo snel mogelijk dat debat te voeren over het advies dat we hebben uitgebracht, zodat we kunnen gaan nadenken over die bredere opgave

[1:42:59] betekent overigens niet dat die tot die tijd stil kan zitten. Dan denk dat er ook binnen het onderwijs al geruchten verbeteren is.

[1:43:04] En tenslotte de vraag van de heer peeters. Ik ga terug de tijd in het medisch model. Ik denk dat er misschien te weinig pedagogisch zijn, maar ook te weinig psychologen.

[1:43:17] Ik denk dat een hele hoop verschillende studenten gebruik maken van student psychologen, al is het maar de vraag of je daar uiteindelijk voor in aanmerking komt en vervolgens hoop dat de student psychologische gaat ondersteunen met serieuze mentale welzijn problematiek doordat er in de gezondheidszorg hele lange wachtrijen ontstaan. Denk dat er steeds meer studenten die met beginnende klachten niet op tijd worden geholpen. Steeds verder afglijden vervolgens naar de universiteit of hbo en mbo gaan kijken van hey. Ik heb hulp nodig. Dan moet ik doen maar een onderwijsinstelling denk ik. Stuur je door naar de volgende. Want ik kan je niet helpen. Denk dat het heel erg belangrijk is dat onderwijsinstellingen vroegtijdig signaleren dat het niet goed gaat met de student daardoor voldoende ondersteuning vergeven en vervolgens inderdaad ook studenten doorsturen en dat er ten alle tijden ook rekening wordt gehouden met feit dat studenten niet over één kam te scheren zijn, maar dat er heel veel verschillende studenten zijn met heel veel verschillende uitdagingen en dat er ook passend beleid voor nodig is. Denk niet dat je een internationale student kan helpen op dezelfde manier als student die zelf heel lang in de jeugdzorg heeft gelopen als student die uit de vrij goed nest komt er huppelen door het leven gaat. Maar opeens iemand in de nabije omgeving verliest. Denk dat er heel veel verschillende oplossingen voor nodig zijn en een goede structurele aanpak.

[1:44:35] Ik keek mee omgaan en de heer

[1:44:37] dankuwel en ik wil graag nog even ingaan op de vraag hebben we niet meer pedagogen nodig

[1:44:44] en ik ben er eigenlijk met beide sprekers links en rechts van mij eens. Ik ik ben het heel erg eens met justin dat eigenlijk heel veel kennis en wijsheid gewoon in ieder mens zit

[1:44:55] en nog meer vak bekwame mensen maken we het weer tot een beroep of vak, terwijl het juist ook een onderdeel van het normale leven zou moeten zijn om naar elkaar om te kijken en op te staan

[1:45:07] voor de zorgen en de vragen die opgroeiende jongeren hebben

[1:45:11] en dat is denk ik een opgave voor ons allemaal als ouders als bedrijven. Iedereen die in aanmerking komt met jongeren.

[1:45:19] Daarnaast

[1:45:20] is het wel ook zo dat we vooral als het hebben over studenten te maken hebben met de grenzen. Achttien plus achttien min en de de zorgvraag die dat met zich meebrengt. In het stelsel weten we allemaal dat tot achttien het jeugdzorg stelsel functioneert. Ik zal maar niet zeggen hoe het functioneert. Maar het functioneren

[1:45:43] en boven de achttien en vooral voor studenten is dat gewoon echt een groot probleem is er een gat. Zij zijn vanaf dat moment volwassen.

[1:45:50] Maar de vraagstukken die ze hebben ze echt nog over ontwikkelingen in dit tijd vorming

[1:45:56] en ook voor onderwijsinstellingen die in een stad zitten waar heel vaak de student zelf niet woont, is dat echt een groot vraagstuk. Hoe kunnen we goed die verbinding maken met het zorgstelsel op het moment dat dat daadwerkelijk nodig.

[1:46:10] Is.

[1:46:10] Want dat komt zeker ook voor dat je leerlingen of studenten hebt die meer nodig hebben dan een goed gesprek.

[1:46:17] De samenhang in het stel in het systeem waarin de onderwijsinstelling staat versus de woonplaats van die leerling en dan ook nog eens met die achttien, min achttien plus maakt het wel heel complex is. Daar is zeker aandacht voor nodig

[1:46:30] en dat vraagt ook een goede samenwerking tussen verschillende beleidsdomeinen, ocw en vws zorgverzekeringswet jeugdzorg en ik denk ook wel dat daar een mooie verbinding te maken is tussen het gala tussen het isa

[1:46:44] en ook de hervormingsagenda jeugdzorg waarin dit als rode draad doorheen zit

[1:46:50] en dit niet als zodanig als rode draad tussen die drie akkoorden

[1:46:55] is opgenomen.

[1:46:58] Meneer vos.

[1:47:02] Ik wil eigenlijk even terugkomen op wat justin zei hoe kan het zijn dat we nu in een ander vaarwater zitten dan veertig jaar geleden. U ziet aan mij dat ik niet gisteren begonnen ben ik zit al meer dan veertig jaar in het onderwijs. In het begin was het heel normaal om vorming en vorming aspecten en aandacht voor mensen te hebben. In tweeduizend elf kwam een belangrijk rapport, een belangrijk advies van de onderwijsraad, met als titel onderwijs vormt. Als we dat advies serieus genomen hadden, zouden we nu in een iets andere context.

[1:47:37] Dat.

[1:47:38] Advies is wat mij betreft vandaag de dag nog even actueel als twaalf, dertien jaar geleden. Dus onderwijs moet ook zich realiseren met pedagogen met pedagogische talenten. Om die vorming ook gestalte te geven. Dus dat is een grote uitdaging voor wat mij betreft het mbo om niet alleen beroepsonderwijs te geven, maar ook die vorming op een rustige manier justin om die vorm te geven en dan dan heb je ineens heel andere vormen van onderwijs.

[1:48:12] Ik keek even naar leden meneer drost over is mevrouw westerveld aangeschoven een straks van groenlinks is zeer welkom. En dan doen we dit blokje van vier vragen is begin. Ik ben de heer drost.

[1:48:27] Ja. Dankuwel voorzitter,

[1:48:30] met de vraag van justin kerseboom van wat hebben we de afgelopen decennia gedaan? Maken we er een behoorlijk fundamenteel gesprek uberhaupt over onszelf van

[1:48:39] en met met de metafoor die u gebruikt over over de verloren zoon is mijn persoonlijke overtuiging dat er wel een van de antwoorden in zit in dat verhaal wil ik ook weten wie dat verhaal ooit uitsprak.

[1:48:50] Maar ik ga het wel proberen dit gesprek even terug te brengen naar ocw. Want daar hebben we het over welke antwoorden kunnen in het onderwijsveld en vinden en een pak even op de opmerkingen die mevrouw vriens maakte van het sociaal emotioneel leren is naar het naar de achtergrond geraakt en volgens mij sluit ook aan bij wat meneer vos met mijn afsloot

[1:49:07] en die vraag. Leg ik me in ons midden moet dat terug in het hoger onderwijs is dat wat we nu missen en kan dat een deel van de oplossing zijn. Want als we het hebben over pedagogen of of psychologen

[1:49:19] op moment dat de mensen moeten doorverwijzen. Ook in het hoger onderwijs. Wat ze niet uit die vragen komen. Zijn we dan niet een stationnetje te laat. Stations die ervoor kan juist dan wel misschien die die vorming zijn. Die gaat over zingeving en met elkaar nadenken over wat ik ga nu een volgende stap in mijn leven zetten als ik klaar ben en hoe ziet dat er dan uit. En hoe gaan we dat vormgeven en dat elf misschien juist om te voorkomen dat de mensen bij het volgende station moet laten uitstappen en aan een loket moeten zetten. Dus ik ben benieuwd hoe jullie daar naar kijken en hoe we dat dan concreet zouden kunnen doen.

[1:49:48] Dankuwel. Meneer wassenberg.

[1:49:51] Dank. Voorzitter, ook namens mij heel veel dank aan alle vier de in leiders wat u vertelde klonk mij als muziek in de oren. Ik sla heel even aan of waar de heer vos me er nu zijn betoog. Ik moest heel erg denken aan een uitspraak van oscar haalt door dorian gray zegt zie een cynicus kent de prijs van alles. Maar de waarde van niets en ik denk en ik denk dat u met me eens bent dat het juist een taak van het onderwijs om leerlingen ook juist de waarde van zaken bij te brengen dat het gewoon een hele belangrijke taak van de ouders, maar op alle niveaus van onderwijs zou moeten zijn. Ik denk dat dat echt een van de kerntaken is of in ieder geval zo zou moeten zijn. Mevrouw vriend had het daar ook in andere woorden ook of maar dat kwam er ook wel voor een deel op neer en daar heb ik een vraag aan want ze er zijn eigenlijk drie zaken nodig. Luisterend oor. Hoe ontwikkel je veerkracht en pak de stress hawre aan. Ze schrijft erbij zijn op bij de de onderwijsinstellingen vaak onvoldoende contactmomenten dus in de peper schrijft ze ook. Kijk ook of je studievereniging studentenvereniging daar een taken gaan geven en ik wou misschien van haar weten hoe je dat concreet in zou moeten vullen. Want studenten gaan natuurlijk toe naar toe voor de gezelligheid. Denk misschien even helemaal niet aan die stress en industriezones. Dus ik snap dat je wil kijken om dat misschien wat structurele onderwijsinstellingen en studieverenigingen, studentenverenigingen hoe zij dat in de praktijk moeten doen bijvoorbeeld daar een luisterend oor. Wie zou dat zou moeten zijn. Dus kunt u daar iets meer over vertellen over uw ideeën daarover dankuwel. Voorzitter.

[1:51:23] Dankuwel. Mevrouw van der plas zijn vraag

[1:51:27] die heb ik zeker maar ik heb het ook wel eens in debatten aangegeven en

[1:51:33] ook al vragen over gesteld

[1:51:35] dat ik persoonlijk wel ook een hele grote rol zie hiervoor al op de basisschool. Wat je ziet ik heb het voorbeeld ook wel eens genoemd van de juffrouw die tegen een leerling ervan. Als je niet lief bent dan wordt je metselaar.

[1:51:51] Echt een.

[1:51:53] Een bijzonder voorbeeld van hoe er dus gekeken wordt op de basisschool naar zo'n prachtige vaak

[1:52:01] de pabo heb ik ook al eens gevraagd van kan niet al op de pabo bijzondere aandacht komen voor het vmbo onderwijs, voor het mbo-onderwijs, voor het praktijkonderwijs voor het vakmanschap voor het aan voor het ambacht, zodat als die studenten dan onderwijzer of onderwijzeres worden dat ze dus op die basisschool daar ook al heel veel kennis van hebben en ik weet eigenlijk niet hoe dat nu precies geregeld is of dat inmiddels bij de basisscholen ook wel wat meer onder de aandacht is bij de ene basisschool zat meer zijn dan bij de andere. Maar ik wil zo graag dat dat gewoon centraal al gewoon eigenlijk vanaf groep één dat kinderen al te horen krijgen dat timmerman zijn gewoon een hartstikke prachtige beroep is

[1:52:43] en nu wordt er heel veel gestuurd naar havo en vwo en ouders die krijgen natuurlijk ook zo. Mijn. U kent allemaal dat die voorbeelden wel en ik weet niet voor wie de vraag specifiek dan zou kunnen beantwoordt het liefst natuurlijk alle vier. Maar kijk naar de klok dat misschien onhaalbaar. Maar goed in ieder geval jullie visie daarop

[1:53:06] misschien aan de heer vos. Als er oudgedienden en ik zie inderdaad dat u wat langer in het onderwijs zit. Maar je ziet ze nog heel goed uit

[1:53:18] mevrouw westerveld. Vraag.

[1:53:20] Dankuwel. Voorzitter, en ik pas wat later omdat ik in een andere commissiedebatten zat

[1:53:25] maar studenten welzijns wel een thema waar ik me al langer mee bezighoudt en ook in mijn tijd dat ik bij de studentenvakbond zelf zat was etalle een onderwerp

[1:53:33] en dan zitten wij hier natuurlijk ook met mensen die beleid maken en vind ik ook dat wij als commissie de taak hebben om te kijken waar kunnen we dan in beleid aan bijdragen. En wat mij dan opvalt is dat er eigenlijk door de jaren heen steeds meer eisen aan ook jongeren wordt gesteld. We hebben hier specifiek over studenten dat ook steeds meer eisen aan studenten worden gesteld dat er steeds meer wordt verwacht. Extra curriculum werk naar het buitenland bestuurders werk, vrijwilligerswerk en de medezeggenschap enzovoort. Terwijl aan de andere kant natuurlijk de bekostiging wel zo ingericht dat ook van jullie wordt verwacht dit zo snel mogelijk klaar met je studie en dat je vooral niet teveel uitloopt en dat het ook als je ziek bent dat het vooral niet te lang moet duren. Want dan kost het geld. Ik sluit is echt een beetje zwart-wit. Maar ik heb in de afgelopen vijftien jaar gewoon flink wat beleid dat hier gemaakt wordt zien veranderen en ik wil mevrouw snijders zijn de heer kerstboom vragen of jullie dat herkennen dat er veel van je wordt verwacht en dat je eigenlijk helemaal niet de tijd hebt om ook eens gewoon ziek te kunnen zijn als dat zo is om vrijwilligerswerk te kunnen doen om jullie bestuurders activiteiten te kunnen doen. Ik ben heel benieuwd hoe jullie daar naar kijken.

[1:54:42] Dankuwel

[1:54:45] meneer vos. Mag ik bij u beginnen?

[1:54:48] Dat was de eerste vraag van

[1:54:50] de heer drost

[1:54:52] vorming als onderdeel van school. Heeft u mooi voorbeeld gegeven maar.

[1:54:57] Ik vind het dus heel belangrijk dat een school wel activiteiten onderneemt vaak in overleg met studenten maar één van de voorbeelden die ik heb is dat iedereen weet dat empathie nogal een belangrijk gegeven is in mensenlevens. Je kunt zeggen lees boekje dat en dat maar de school waar ik werk en ik heb daar zelf een groot aandeel in die onderneemt empathie avonturen met studenten. Dus dat je op een prettige manier aansprekende manier zo'n belangrijk thema door je eigen lijf heen voelt. Wat dat betekent en hoe dat is en op die manier denk ik dat heel veel sociaal econoom die sociaal-economische, maar sociaal emotionele zaken ertoe doen. Iemand anders zei vanmiddag ook. Ja, we moeten de de morele conditie van jonge mensen ook een klein beetje prikkelen. Dus wij organiseren ook onderwijs experimenten die we morgens leren noemen en dus met elkaar nadenken over wat doet ertoe waar waar word je door geïnspireerd? Dat soort elementen.

[1:56:06] De heer wassenaar zei dus de waarde van zaken en ik noemde dat ook maar even de morele conditie van mensen die moet ook op een mbo centraal staan. Als je dat niet hebt dan is het vrij lastig om keuzes te maken. Dus wat wij doen is ook kijken naar de en aarde. Maar daar niet op een academische manier over praten. Maar daar onderwijs avonturen rond bouwen in samenwerking met studenten

[1:56:34] dan even mevrouw van der plas niet even maar mevrouw van der plas wordt er nu aandacht besteed. Ook bij jonge leerkrachten en op pabo's aan wat jonge mensen nodig hebben. Ik train ook lee towers dus leraren in opleiding en dan komen alle zaken die met een bredere vorming van mensen en het respect voor mensen die komen daarin aan de orde. Dus er is steeds meer op hogescholen ook aandacht voor wat mensen nodig hebben om dit leven aan te kunnen.

[1:57:09] Dankuwel mevrouw vriens de vragen over de rol van studie en studentenverenigingen wellicht ook een haakje naar de vraag van mevrouw van der plas kunnen wel vanuit het primair onderwijs. Anders kijken naar

[1:57:23] klm

[1:57:25] dankuwel. De rol van studenten en studieverenigingen is denk ik heel groot. Wij hebben in coronatijd aantal hele mooie initiatieven gezien een of anders bijvoorbeeld frisse gedachtes is opgericht door studenten zelf

[1:57:36] die gelegenheid creëren peer to peer om met elkaar te praten over hun mentale gezondheid dat ze deden in coronatijd een middel van wandelingen en inmiddels hebben ze dat pakket uit uitgebreid

[1:57:48] dat functioneert heel goed als dat in samenspel gaat ook met het op ondersteuningssysteem van van de instelling zelf zoals die naar elkaar kunnen verwijzen

[1:57:58] en dat is niet echt een studievereniging. Maar dat is wel ontstaan door studenten die gewoon de handen ineen hebben geslagen en hebben gezegd dit vinden wij belangrijk.

[1:58:07] Dat is een in plek is.

[1:58:08] Dat die hebben zich inmiddels al over meerdere studenten steden verspreid en een ander voorbeeld is time out cafe jongeren die met elkaar in theater vorm met gesprek aangaan over prestatiedruk en andere stressfactoren onder studenten

[1:58:22] door het geluid is een helemaal initiatief. Wat nu gaande is waarin studenten onderling met elkaar gaan praten over wat vinden wij belangrijk en ook dus daarmee een plek voor elkaar creëren

[1:58:34] in bij de universiteit delft hebben ze een vast moment in de week waarin de studie en studentenverenigingen in samen met de universiteit samen

[1:58:43] kijken welke initiatieven zijn er? Hoe kunnen we met elkaar dat aanbod versterken?

[1:58:47] Zou elkaar daarin op de hoogte, maar er is ook een warme overdracht op het moment dat de problematiek is die groter is dan een studentenvereniging aankwam

[1:58:54] en wij hebben ervaren de afgelopen tijd dat studenten dit prioriteren. Dus naast dat zij het leuk vinden om met elkaar een sport te doen of activiteiten te ondernemen,

[1:59:05] vinden ze dit ook een belangrijk onderwerp om met elkaar over in gesprek te zijn

[1:59:09] en ik denk dat het belangrijk is dat we dat we daarin goed moeten faciliteren en dat we vooral die verbinding moeten maken. Kennis en wetenschap.

[1:59:18] Want nu is het veelal zo dat zij ontwikkeling zaken ontwikkelen vanuit eigen initiatief. Maar die worden pas echt echt krachtig als we dat op basis van eveneens beest met niet doen dat we daar internationale voorbeelden bij gebruiken of dat we koppelingen maken naar onderzoek.

[1:59:35] Dus, zoals

[1:59:36] de heer bos doet

[1:59:37] en dat gebeurt gelukkig wel. Maar daar moeten we echt ruimte voor creëren om dat nog meer te kunnen doen

[1:59:43] en vooral de duurzame inbedding van dit soort initiatieven is echt nodig. Het is heel vaak zo dat dat eenmalig met heel veel initiatieven opgestart. Dan krijgen ze hier en daar een subsidie. Maar dan is de vraag hoe hoe je dat vervolgens duurzaam in. Dus ik daar hebben wij ideeën over en ik denk ook dat er al mooie eerste stappen voor gezet worden. Hetzelfde gaat eigenlijk om daar nog heel even op de vraag van meneer drost. Als ik zo vrij mag zijn in te gaan voor lesprogrammas in het sociaal emotioneel leren.

[2:00:10] Er zijn hele mooie lesprogramma s ontwikkeld. Er is een hele database bij het en die met ruim drie, honderd bewezen effectieve interventies.

[2:00:19] En toch zien we dat daarin ook nog steeds heel veel versnippering is en dat daarin de stap maken van een mooie module die best wel arbeidsintensief is om naar een school of naar een onderwijsinstelling toe te brengen op te schalen naar echt een duurzame inbedding, waardoor het gewoon vanzelfsprekend is dat onderwijsinstellingen gebruik maken van dat soort aanbod

[2:00:39] dat er nog een enorme stap te maken is en dat vraagt echt een lange termijn investering met die initiatieven samen om uit dat kleine initiatief weg te komen van zo veel lessen per jaar

[2:00:53] over zo veel scholen nou echt structureel inzetbaar op allerlei onderwijs lager en dan dus ook dat getrapt in te zetten van heel sociaal emotioneel leren in de basis tot heel specifiek meer kennis over mentale gezondheid. Hoe herken je problematiek? Hoe praat je daar met elkaar? Over? Welke woorden geef je aan emoties op een hoger niveau

[2:01:13] en tenslotte nog een antwoord op de vraag van mevrouw van der plas.

[2:01:17] Ik vind dat een hele goede en vooral een hele belangrijke vraag.

[2:01:23] Als je naar het vak van onderwijskundige kijkt docent of leerkracht

[2:01:28] dan kiezen de meeste mensen dat vaak omdat ze heel graag aandacht hebben voor jongeren en voor kinderen en de ontwikkeling daarvan.

[2:01:36] En toch zien we dat heel vaak dat vak wordt platgeslagen tot het overbrengen van een cognitieve vaardigheid

[2:01:42] en ik denk dat het belangrijk is om in de opleidingen, zowel van docenten in het hoger onderwijs, leerkrachten ook in het lager onderwijs, maar ook een vak docent op de universiteit of een hogeschool of een mbo

[2:01:54] echt aandacht is voor hoe begeleid je de

[2:01:57] ontwikkeling die jongeren op dit moment ervaren want dat vraagt meer dan dat het tien jaar geleden of twintig jaar geleden vroeg. Daar hebben we echt wat extra's nodig

[2:02:07] en en hele belangrijke. Ik heb dat voor mezelf opgeschreven als het gaat ook over het over het aantrekkelijk maken van meer praktische beroepen.

[2:02:19] We hebben nu nog heel veel elementen heel vast in ons systeem zitten zoals huiswerkbegeleiding. Wat gewoon heel vanzelfsprekend is het basisonderwijs om je maar naar een hoger niveau te trekken.

[2:02:29] Dan ga je dus al op tenen lopend naar een hoger onderwijsniveau.

[2:02:33] Dan geeft dat al meteen geen comfort en heb je het idee dat je het voor een ander doet er niet per se voor jezelf en daar zou ik als samenleving niet meer te veel in investeren

[2:02:44] en dus dat sociaal emotioneel leren ook al heel erg jong in te zetten, zodat het echt gaat over wie ben ik en wat wil ik en wat vind ik leuk.

[2:02:55] Ik zou even mag het dan aan het einde. Want ik zou heel graag nog mevrouw snijders en de heer kerseboom ook aan het woord willen die want de leden. Dat is niet uit onaardig uit maar die moeten dan weer naar een volgende debatten die voor excuseren zich zeg ik namens hen

[2:03:13] vooral voor u ook de vraag heeft die tijd voor alles wat je te doen staat als de vraag van mevrouw westerveld en wellicht ook de laatste reflectie op deze

[2:03:22] laatste vier vragen van de leden. Mevrouw snijder.

[2:03:27] Bedankt.

[2:03:29] Er was ook nog de vraag over hoe geef je studentenverenigingen officieel een plek. Denk dat het heel belangrijk is om te kijken zoals ik al eerder aangaf naar de vermeende rol van onderwijsinstellingen als de op studenten welzijn, maar ook bijvoorbeeld naar de plek van studentenbonden in beleidsvorming. Gelukkig zet ook de landelijke studentenvakbond vandaag in de tribune die vast wel met die door kan praten hierover. Denk dat heel belangrijk is om concreet beleid te maken, zodat je ook als student weet wat je hebt aan een onderwijsinstelling en het ook thema's zoals huisvesting en andere materiële zaken voor studenten goed geregeld zijn

[2:04:03] dan ingaan op de hoge verwachtingen van studenten en tegelijkertijd sneller moeten afstuderen die dat het zeker klopt. In aan op dit gesprek heb ik ook gesproken met de student die aangaf ik naast het feit dat ik heel veel verschillende dingen doe daar ook bijna niets meer fout gaan in mijn leven. Mijn laatste mailtje van mijn onderwijsinstelling waarin stond dat er stakingen zijn dat het mogelijk niet kan dat je met het openbaar vervoer naar les mag. Maar de normale regels blijven in plaats mag maar één les missen. Anders ga je het vak niet halen. Dit soort gebrek aan flexibiliteit voor studenten en de situatie van studenten zorgt ervoor dat de extra stress op een student komt die al van alles probeert te regelen die zo snel mogelijk afstuderen die ook nog eens bestuurservaring opdoen kunnen sporten sociaal leven kunnen hebben en ik had heel belangrijk is dat er wel meer flexibiliteit gaat komen vanuit onderwijsinstellingen als willen dat stemt welzijn beter gaat worden.

[2:05:00] En tenslotte, als het men als laatste reflectie zou ik graag willen meegeven dat het belangrijk is om het beleid samen met studenten gaan maken. Ik denk dat het jongeren platform bijvoorbeeld echt wel de hand uitreikt om het juli na te gaan denken over concrete voorstellen om het onderwijssysteem te verbeteren en heel erg bedankt voor de uitnodiging.

[2:05:18] De heer.

[2:05:19] Ik zal het ook afrondend kort proberen te houden. Allereerst op de vraag van mevrouw van der plas in te gaan. Talentontwikkeling en ik over vroeg het vroegtijdig beginnen ook op de basisschool. Wij willen ook opperen dat daar ook echt talentontwikkeling en loopbaan oriëntatie komt dat zijn hele moeilijke woorden voor het basisonderwijs. Maar dat kan ook gewoon heel praktisch gewoon langs te gaan op plekken waar leerlingen in dat geval

[2:05:46] kennis kunnen maken met hun talenten en eventuele loopbaan later ik ons geeft om schreef de vraag van mevrouw westerveld. Mag ik ziek zijn. Af en toe een goede vraag in de loop hiernaartoe is examen periode komt eraan en ik ben een stage aan het afronden. Dus ik zit zelf ook in het echt in een hele drukke periode

[2:06:11] waarin ik het lastig vind om af en toe ziek te zijn, maar zeker die momenten probeer ik te pakken. Maar daarnaast wil ik graag ook eind juni, net als mijn mede

[2:06:21] klasgenoten studenten

[2:06:22] mijn diploma ophalen. Maar

[2:06:25] die druk ervaring zeker en dat is wel lastig om mee om te gaan

[2:06:30] dan tot slot een reflectie ook op uw vraag

[2:06:35] die die vraag die ik stelde. Wat is de afgelopen decennia gebeurd, waardoor het nu zo slecht gaat. Die stelde ik ook juist hier omdat ik geloof dat mijn pleidooi ook in mijn laatste zin was dat autoriteit weer hersteld moet worden dat polarisatie steeds minder plaats gaat vinden en dat er voorbeeldfiguren zijn waar wij als jongeren ons aan op kunnen trekken

[2:06:56] en ik geloof dat autoriteit juist misschien wel. Hier begint in den haag omdat hier de leiders van nederland zijn en daarom zou ik jullie ook graag mee willen geven. Ga dat moeilijke gesprek aan. Ik heb een briefje. Die heb ik geschreven naar aanleiding van een overleg met vws waar heel veel partijen zaten organisaties en aan de aan het einde schreef ik op durven en doen.

[2:07:20] Dat kwam omdat elke keer kwam de vraag op hoe komt het dat we nu zijn waar we nu zijn. Maar niemand durfde verder te gaan. Niemand durfde te vragen. Niemand durfde te vragen wat is er nou gebeurd

[2:07:32] en daarom zou ik jullie graag mee willen geven, niet alleen in je eigen mensen partij, maar ook met elkaar

[2:07:37] durf en doe en ga het moeilijke gesprek aan

[2:07:41] om

[2:07:43] identiteit en autoriteit te herstellen.

[2:07:46] En wat is er gebeurd. En waar moeten we met elkaar naar toe, zodat we het echt met elkaar kunnen doen of er nou links of rechtsom gaan we moeten het echt met elkaar doen en

[2:07:55] doe het.

[2:07:56] Alstublieft.

[2:07:59] Prachtig. Mevrouw was wellicht dat u aan het eind en na afloop nog even nagepraat vragen kan stellen bij het napraten. Ik wil deze rondetafel rondetafelgesprek graag afronden en ik dank u allen heel hartelijk voor de zeer nuttige, waardevolle en inspirerende bijdrage zeer veel dank. Het was een hele nuttige groene ronde tafelgesprek. Dank de leden voor hun bijdrage en alle geinteresseerden hier en en via het scherm en daarmee rond ik af. Nog een hele fijne dag gewenst.