Voedselzekerheid en water

[0:00:00] De allemaal.

[0:00:02] Ik ben vereerd om dit commissiedebat van de commissie buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking hierbij te openen met een kleine vertraging vanwege de stemmingen. We hebben een belangrijk onderwerp op de agenda vandaag en dat is voedselzekerheid en water. Een speciaal welkom aan de minister van buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, mevrouw schreinemacher, en ook een bijzonder werken. Welkom aan de minister van landbouw, natuur en voedselkwaliteit. De heer adema en natuurlijk ook uw team uw groep van adviseurs. Dit betreft natuurlijk inderdaad een debat van van onze commissie, maar daarbij is natuurlijk de vaste commissie voor landbouw, natuur en voedselkwaliteit voor commissie. Dus misschien volgen er nog meerdere woordvoerders,

[0:00:45] maar ondertussen hebben we in ieder geval de heer van haga als eerste spreker welkom van de groep van haga. De heer klink van de vvd,

[0:00:54] de heer futselaar van de sp, de heer amhaouch van het cda, de heer hammelburg van d zesenzestig,

[0:01:01] en tot nu toe last but not least, mevrouw teunissen van de partij van de dieren. Welkom, welkom, ook de mensen op de tribune. Dit debat is in principe tot zeven uur. We gaan kijken of we dat gaan redden met deze groep met interrupties en spreektijden en dergelijke. Het is een debat van drie uur. Dat betekent dat we natuurlijk als richtlijn aanhouden dat de spreektijd vier minuten is en het is ook wel onze gewoonte om dan in eerste termijn aan deze zijde natuurlijk naar elkaar dat de kamerleden

[0:01:33] vier losse vragen naar elkaar kunnen stellen dat we dat zo bondig mogen doen om inderdaad er alles op te zetten dat we proberen dit debat ook om zeven uur af te ronden als het enigszins kan. Ik heb al aangekondigd gekregen dat waarschijnlijk beweging is. De heer van haga moet waarschijnlijk tussendoor altijd tijdig eventjes ertussenuit. Daarom is het goed dat u ook als eerste kunt beginnen en ik geef u graag

[0:01:57] het woord. Gaat uw gang.

[0:02:00] Voorzitter, de minister zegt in haar brief aan de kamer dat scenario studies laten zien dat de voedselzekerheid in nederland en de u niet in gevaar komt. Maar onze voedselzekerheid is al in gevaar. Twee, honderd duizend mensen in nederland zijn afhankelijk van de voedselbank steeds meer meer kinderen gaan met een lege maag naar school. Nu nog omdat veel mensen in eten niet meer kunnen betalen. Maar straks ook omdat er gewoonweg geen eten meer te koop is en daarom mijn eerste vraag

[0:02:24] als europa doorgaat met het opleggen van steeds ver verder gaande klimaat en duurzaamheidsregels aan voedselproducenten. Hoe moeten zij dan rendabel betaalbaar en voldoende voedsel blijven produceren.

[0:02:35] Nederlandse boeren vervullen een belangrijke rol in de wereldwijde voedselketen, voorstanders van het stikstofbeleid en de klimaat doctrine zien onze agrarische export als als bewijs dat de boerenstand gedecimeerd kan worden. Maar als er significant minder voedsel gaan produceren. Wie voert dan de drie, honderd vijfenveertig miljoen mensen die op dit moment voedsel onzeker zijn

[0:02:54] is zero hanger niet een belangrijk onderdeel van de zogenaamde ze stenen bol development goals die het kabinet wil halen. Hoe gaan we dat realiseren met agrarische krimp?

[0:03:04] Voorzitter, het kabinet heeft een bepaalde boeren hun aardappels voor oktober geoogst moeten hebben. Dat heeft directe gevolgen voor de gehele voedselproductie van de nederlandse agrarische industrie

[0:03:13] kan de minister van fnv uiteenzetten. Wat het effect is van de verminderde opbrengst van verschillende gewassen voor de voedselzekerheid. En wat gaat de minister doen aan de ontoereikende capaciteit voor opslag en verwerking van de door deze maatregel grote hoeveelheid aardappels die opeens moeten worden geoogst

[0:03:28] of worden deze oogsten deels vernietigd, terwijl wereldwijd mensen nog steeds honger lijden

[0:03:33] en terwijl onze eigen boeren woest aantrekkelijk worden uitgekocht, geeft het kabinet veertig miljoen uit aan steun voor agrarische bedrijven in oekraïne. Inmiddels is deze oorlog een bodemloze put geworden.

[0:03:45] Welke garanties heeft de minister dat dat geld ook daadwerkelijk voedsel oplevert. Zolang de oorlog voortduurt. En waarom ontkent de minister dat de sancties opgelegd aan rusland direct geresulteerd hebben in de stijging van energie en voedselprijzen, terwijl dat aantoonbaar het geval is. Voorzitter, in plaats van zero hangen

[0:04:03] is het resultaat van een klimaat doctrine. Straks niet alleen zero food, maar ook zero orde.

[0:04:09] Het kabinet slaat alarm over drinkwater, tekorten door klimaatverandering. We kunnen beter stoppen met ontwikkelingshulp aan arme landen. Want nederland is zelf hard op weg om een ontwikkelingsland te worden. Wat vindt de minister van dat immigratie wordt genoemd als één van de oorzaken van het dreigende drinkwater tekort en hoeveel van de huizen die gebouwd moeten worden voor al deze migranten hebben straks geen drinkwater.

[0:04:30] Wanneer komt het kabinet met het beloofde actieplan om de levering van drinkwater te garanderen en zijn de ministers niet van mening dat nu zowel onze voedsel en als onze watervoorziening erdoor in gevaar komt.

[0:04:43] De klimaat en stikstofplannen en de ongebreidelde immigratie veel te ver gaan. Meneer vragen.

[0:04:48] Er is interruptie van de heer gaat.

[0:04:50] Ja kijk. Voorzitter, voordat ik het laat ik beginnen met voordat ik het verwijt krijgt dat ik niet weet wat armoede in nederland is dat weet ik wel. Ben er zelf gedeeltelijk opgegroeid, namelijk dan neem ik die vast weg. Maar is de heer van haga wel eens in een ontwikkelingsland geweest? Heeft hij wel eens de echte armoede gezien wat het betekent om in de hele regio te wonen of in delen van ethiopië waar kinderen zwaar ondervoed zijn. Kinderen moeders mensen sterven elke dag van de honger. En wat vindt hij ervan dat nederland daar een bijdrage aan wil leveren om dat te voorkomen.

[0:05:19] Vragen.

[0:05:21] Nou dat treft. Ik heb zelf een aantal jaren in gabon gewoond west afrika waar inderdaad niet iedereen elke dag te eten heeft en ik heb inderdaad van heel nabij honger gezien.

[0:05:36] Ja.

[0:05:38] De manier waarop je deze mensen zou moeten helpen is niet met het blind geld gooien, maar is bijvoorbeeld met het het handelen met dit soort landen het verminderen van de handels barrières die er zijn dat dat zijn goede dingen en het is helemaal niet zo dat bij vnl tegen tegen hulp is, maar wel tegen de ongebreidelde zinloze hulp die er nu wordt geleverd.

[0:06:02] Tweede interruptie van de heer hammelburg. Daarna, de heer klink.

[0:06:06] Dat. Terwijl de heer vandaag eerst tegen meer handelsverdragen gestemd om dat te reguleren en ook dat deel inderdaad wat ook wel belangrijk eens aan te pakken omdat hij zegt dat dat onze nederlandse boeren bedreigd, met alle respect, maar er zitten zoveel tegenstellingen en verschrikkelijke vergelijkingen in dat ik toch echt de heer van den haag zou willen verzoeken om vaker bij deze debatten te komen en dan iets meer in te lezen en te zorgen dat er niet zulke gekke vergelijkingen worden getrokken. Ontwikkelingssamenwerking is geen over de balk smijten van heel veel geld. Het is een steunen zorg voor ontwikkelingen in die landen waar dat keihard nodig is om armoede en dood te voorkomen. Dat is in het belang van de mensen daar. Dat is in het belang van ons en het is een belang van de generieke internationale solidariteit is dit soort onzin verkopen tegenstrijdigheden over, terwijl het stemgedrag van de heer van haga echt wat anders zegt en wat hij nu zegt. Kom op. Zeg.

[0:06:51] De heer van haga,

[0:06:52] Nou, allereerst over handelsakkoorden handelsakkoorden die door de e. U worden afgesloten, zijn niet altijd in het belang van nederland en daarom kan het zijn dat je op bepaalde onderdelen daar tegengestemd. Het zou het is heel goed om handelsakkoorden af te sluiten, maar er moet nederland soeverein doen voor voor het overige de het rendement op de ontwikkelingssamenwerking is ongelooflijk laag. De kopenhagen. Copenhagen consensus heeft daar een keer een mooie

[0:07:18] mooie rapport over gemaakt en dat blijkt dat ze op iedere geïnvesteerde euro er echt helemaal niks terug komt. Er zijn zijn een paar onderdelen die wel wel goed goed scoren. Dit is geen pertinente flauwekul. We moeten misschien nog eens nalezen. Maar je kunt gewoon

[0:07:32] uitrekenen

[0:07:33] hoeveel één euro oplevert en dan is inderdaad handel werkt veel beter dan het smijten met geld.

[0:07:41] Is dat een derde interruptie of nog niet eventjes. Gaat uw gang.

[0:07:49] Ik geloof geen behoefte aan een derde interruptie. Laat ik het dan geef ik graag het woord aan de heer klink.

[0:07:56] Te nemen. Interruptie als er mag het. Mag ik nog meer zeggen natuurlijk. Meneer vandaag mee de eigenlijk. Ik ga door op waar de heer hammelburg gestopt is als de heer van haga die geeft juist aan dat het antwoord is meer handel. Ja. En dan moet je toch echt de handels afspraken maken, erkent de heer van van haga dat we dat juist in europese want moeten doen en dat je dus juist in europees verband ook echt

[0:08:24] echt meters kan maken. Een impact kan maken en ik vind het heel raar hoe dat nu allemaal naar voren wordt gebracht van de ene keer zegt van we moeten handel doen en maar als het erop aankomt. Er wordt gestemd. Dan bent u tegen handelt. Dus het is van het is van tweeën één of u bent voor handel en u laat het in uw stemgedrag zien of u bent tegen en goed zullen er zijn meerdere fracties in deze kamer die die dat hebben. Maar beide kan niet.

[0:08:48] De heer van haga,

[0:08:50] De bv is voor vrijhandel voor vrije handel binnen europa. De europese economische gemeenschap was ook fantastisch, maar meer dan dat moet niet zijn en die ongelooflijke overdracht van soevereiniteit die er nu verder mee gepaard gaat, is onzin is ook heel slecht voor nederland en nogmaals, en dat heb ik er net ook al gezegd het is heel goed om handelsakkoorden af te sluiten, maar laten we dat dan als nederland als soeverein land doen en niet ingebed als provincie in de europese unie waar waarbij de belangen van nederland worden worden verkwanseld.

[0:09:21] Ik moet ook even langs te krijgen. De heer vandaag om te kijken of er een tweede interruptie van de heer klinkt. Ik geloof ik niet. Dan vervolgt u uw

[0:09:27] inbreng.

[0:09:28] Voorzitter, concluderend de drie sets klein met conflict and go with hebben ervoor gezorgd dat we aan de vooravond staan van een nieuwe wereldwijde voedselcrisis, maar het zijn allemaal bestuurlijke door wanbeleid gecreëerde problemen. Laten we stoppen met doen alsof ook deze crisis ons overkomt. Er is genoeg voedsel en water voor ons allemaal. Behalve als ons de kaas van het brood laten eten door oorlogszuchtige linkse, alarmistische rigide regels en verkeerde modellen van deze totalitaire staat. Want dan zitten we straks allemaal op een houtje te bijten. Dus laat de boeren boeren laten vissers, vissen en stop de massa immigratie in het belang van nederland. Dankuwel. Voorzitter.

[0:10:05] Dat is een interruptie van heer thuis ook welkom aan u want u bent ook inmiddels aangeschoven gaat uw gang.

[0:10:11] Ik weet niet een vraag stellen. Maar ik wil het gewoon even gezegd hebben. Deze ingenieuze die zegt dat hij zich aan de feiten wil houden. Er is niet een studie niet een studie die zegt dat het beleid wat dit kabinet uw voet gaat leiden tot honger in nederland niet één.

[0:10:24] Dus ga nou niet de mensen die dit debat kijken bang lopen maken dat dat het geval zou zijn. Dat is niet zo.

[0:10:30] Het is wel zo dat dit beleid kan leiden tot honger elders in de wereld. Dan ga ik dadelijk ook vragen over stellen, zou ik graag samen met de heer den haag optrekken,

[0:10:37] maar dit bangmakerij niet gesteld niet gestoeld op wat voor feit dat dan ook. Hou op met die bangmakerij. Deze interieur baseren op de feiten. Laten we daar debat over voeren.

[0:10:47] De heer van hagen.

[0:10:48] Voorzitter, als er iemand bezig is met bangmakerij en het creëren van angst, visioenen. Dan is het de linkerkant van de kamer de planeet zal exploderen. We zouden onder zeven meter water komen te staan ze allemaal niet waar. En het is onherroepelijk zo. Nee, het is helemaal niet. Sorry. Voorzitter.

[0:11:07] Maar uiteindelijk zal onze zonden exploderen, inclusief de planeet. Dat kun je ontkennen van haga ontkent veel maar dat kan toch niet.

[0:11:13] De kant laten gras.

[0:11:14] Sorry, de heer futselaar. Maar we maken.

[0:11:17] Deze kees mijn punt was dat dat het belachelijk is om heel veel geld uit te geven. Terwijl je twee honderd duizend mensen. Nu heb in nederland die naar de voedselbank moeten. Natuurlijk hebben hier nog voldoende voedsel. En inderdaad, het decimeren van onze agrarische sector. Dat leidt inderdaad. En daar heeft u gelijk in. Daar zijn we het helemaal over eens tot honger elders zijn honderden miljoenen mensen die er afhankelijk van zijn en dat is inderdaad in afrika, waar ik inderdaad waar ik inderdaad gewerkt hebben gewoond heb en dat ik heel goed ken. Dus die honger die kunnen we oplossen en dat kunnen wij met onze boeren onze visser. We hebben de meest efficiënte, de meest diervriendelijke de meest de beste boeren van nederland en die zijn we nu aan het kiel halen en dat is ontzettend jammer en dat gebeurt onder andere door d zesenzestig die er nu de hele tijd doorheen aan mond lezen en dat is bijzonder jammer.

[0:12:06] Ik dat er behoefte aan een tweede interruptie geloof, niet van de heer thijssen. Meneer futselaar, ik weet ook uw reactie moest interpreteren. Is er behoefte aan een interruptie.

[0:12:13] Ik doe. Ik ben blij dat we het allemaal eens zijn dat over enkele miljoenen jaren de aarde zal exploderen. Dat wilde ik alleen even rechtzetten.

[0:12:20] Geen interruptie een opmerking precies moet interpreteren, maar laten we het gewoon zomaar eventjes daar d. Laat ik hieruit jullie het creëren. De heer van haga heeft ze zijn inbreng afgerond. Dank en dan beginnen met de tweede inbreng van de vvd van de heer klink. De heer klink.

[0:12:38] Dank, voorzitter, het is goed om het over in deze commissie te een specifiek te hebben over voedsel, voedselzekerheid en water. Dat doet me zeer veel deugd als voormalig melkveehouder en wageningen. De uitdagingen zijn gigantisch en op onderdelen kan nederland echt het verschil maken. De omstandigheden zijn niet best om voedsel te produceren. Het is of te droog of te nat. Er zijn onnodige hoogst verliezen dus oorlog in verschillende landen in de wereld. Nrc steeds minder boeren die daadwerkelijk voedsel willen produceren. Dit alles heeft verschrikkelijke gevolgen voor de bevolking, zoals honger, te duur, voedsel, of niet toegang tot een goed gebalanceerd dieet. Het risico bestaat dat alleen de dat dit alleen maar toe zal nemen

[0:13:20] als de wereldbevolking met meer dan elf en een half miljard mensen bestaat aan het eind van deze die aan het eind van deze eeuw.

[0:13:27] De inzet van nederlandse kennis en kunde op het gebied van voedsel en water zal bijdragen aan het oplossen van de mondiale uitdagingen. Ik dank de minister van bio s er dan ook voor dat uitvoering van mijn motie over kennis, hubs invulling heeft gekregen. Het is heel belangrijk om nederlandse kennis en kunde slim te koppelen aan de lokale kennisinstellingen in de combinatie landen.

[0:13:46] De minister geeft aan dat eind tweeduizend, drieëntwintig de pilot door de betrokken instellingen wordt geëvalueerd. Als deze pilot positief wordt geëvalueerd voor ziet de minister

[0:13:55] een actieve rol voor duo s met het oog op opschalen in combinatie landen. Dat is een mooie ontwikkeling, maar kan de minister wel toezeggen dat de kamer eind tweeduizend, drieëntwintig wordt geïnformeerd over de evaluatie en daarin dan ook al schetsen. Wat de actieve rol van bureau s met betrekking tot opschaling in de combinatie landen eruit zou kunnen komen te zien. Meneer klink.

[0:14:15] Er is een dit keer wel een interruptie van

[0:14:18] dank u.

[0:14:19] Voorzitter, ik zat een beetje te kauwen op een van de eerste zinnen van de heer klinkt namelijk. Er zijn steeds meer boeren die voedsel willen produceren

[0:14:27] en ik begrijp de context daarvan niet helemaal. Is dit een vorm van kritiek op

[0:14:33] het produceren van bloemen in op landbouwgrond of veevoer of moet ik het in een andere context

[0:14:38] doe ik zie dat hier en daar boeren verdwijnen in nederland met de wil die zie ik niet verdwijnen. Dus ik vraag me af wat hij daar mee bedoelde.

[0:14:46] De heer klink,

[0:14:48] Dank. Voorzitter, dit ik zij minder boeren en niet of dat was van niet meer boer die die voedsel willen produceren. Dat is een autonome ontwikkeling. Ik heb dat ook meer geschetst mondial dat dat je toch steeds ziet dat zeker in de lage middeninkomens landen mensen meer naar de stad trekken om daar een beter bestaan te hebben dan dat ze nu op het platteland hebben. Dus dat is dat dat zie je over heel de wereld dat het aantal boeren en uiteindelijk mensen die voedsel willen produceren dat het af zal nemen. Dat wil niet zeggen dat de de voedsel productie aan zie dat dat afneemt. Maar dat dat er dus wat in nederland en in de hoge inkomens landen al heeft plaatsgevonden die schaalvergroting dat je dat ook elders in de wereld meer zal zien en dat is gewoon een autonome ontwikkeling.

[0:15:34] Dat bedoelde ik ermee te zeggen.

[0:15:37] U vervolgt de prima antwoord zich geeft de heer futselaar aan dus maar prima antwoord in de.

[0:15:44] Ik geef,

[0:15:46] Van een tweede interruptie. De heer klinkt vervolgd.

[0:15:50] Naast humanitaire overwegingen. Om de voedselcrisis aan te pakken, zijn er ook migratie en geopolitieke omstandigheden belangrijke redenen om dit honderd onderwerp hoog op de agenda te zetten. Werk lijkt volgens diverse overheid rapportage de oplossing om voedsel onzekerheid wereldwijd te verminderen. Hoe kan volgens de minister handel hierbij een rol spelen? Zo hebben afrikaanse boeren er veel meer aan dat ze hun producten kunnen exporteren naar de europese markt dan dat ze via goedbedoelde subsidies nooit echt op eigen benen kunnen staan.

[0:16:20] Ook is het zaak dat we mondial meer aandacht hebben voor voedselverspilling. Acht procent van de mondiale c o twee uitstoot contouren verspilling van eten ter vergelijking bij vliegen is dat twee procent. Wat kan de minister in mogen? Beide ministers zijn in internationale gremia doen om de voedselverspilling de poolsterhaven harvard lossen tegen te gaan.

[0:16:40] Voorzitter, wereldwijde samenwerking op het gebied van water en watermanagement is van extreem groot belang om de gevolgen van droogte door klimaatverandering tegen te gaan.

[0:16:49] Hiermee kunnen we humanitaire rampen en ontwrichtende immigratiestromen proberen te voorkomen. Ik hoor graag van de minister of ministers. Wat nu de focus van het kabinet is hoe borgen we dat een nederlandse bedrijven en kennisinstellingen op het gebied van water, zoals irrigatie, voedselproductie dijk, bescherming, baggeren water, infrastructuur, haven infrastructuur optimaal impact kunnen realiseren in het buitenland. Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat water naar de vn water conferentie via de dutch water authorities op de internationale agenda blijft staan en hoe staat het met de vn watergezant om hier invulling aan te geven. Voorzitter, tot slot recent verscheen de berichtgeving dat oekraïne en rusland het eens zijn geworden over de verlenging van de graaf deal. Daarmee lijkt de export van maïs, tarwe koolzaad en zonnebloemolie voor twee maanden te zijn gewaarborgd. Dat is veel te kort en leidt tot onzekerheid kan de minister aangeven hoe nederland in verband met de vn en turkije kan helpen om een langere verlenging van de graaf deal voor elkaar te krijgen.

[0:17:50] Tot zover.

[0:17:51] Dat is inderdaad ook uw inbreng, maar er is ook gelijk een interruptie van mevrouw teunissen van de partij voor de dieren. Gaat uw gang.

[0:17:58] Voorzitter, ik heb een vraag aan de heer klink over het blokje water je het over had. En dan heeft hij het vooral over het nederlandse bedrijfsleven op de kaart zetten in het buitenland als het gaat om watermanagement. Maar mijn vraag is nederland is het slechtste jongetje van de klas als het gaat om waterkwaliteit als het gaat om droogte neemt ook de capaciteit van nederland af op het gebied van het managen van droogte in het land door klimaat. Door de klimaat crisis vindt de heer klink niet met mij dat we ook internationaal goed op de kaart moeten staan door juist die problemen eerst in nederland aan te pakken door ook voorop te lopen door te laten zien. Wij kunnen die problemen aan en daar de prioriteit te leggen in plaats van het bedrijfsleven. Het nederlandse bedrijfsleven in andere landen te stimuleren.

[0:18:45] De heer klink, voorzitter en dank mevrouw teunissen voor de vragen. Ik begon mijn inbreng van dat het te droog of te nat. De de omstandigheden om voedsel te produceren en dat heeft natuurlijk ook zeker met met water te maken

[0:19:01] en ik zou niet het ene willen uitsluiten voordat voordat andere. Het is altijd goed als je nederlandse bedrijfsleven samen met nederlandse overheden de waterschappen in in dit geval en en natuurlijk ook de kennisinstellingen de alles aan doet om de uitdagingen die we het nationaal heb op het gebied van waterkwaliteit om daaraan te werken en dat naar de goed niveau te brengen. Maar ik ben wel van mening of vvd-fractie is wel van mening dat dat juist. Nederland op het gebied van water en ik er met die hele waslijst en is eigenlijk nog wel meer. Ik heb genoemd. Irrigatie voedselproductie dijk bescherming baggeren naar het echt op een stukje een stuk infrastructuur als het gaat om havens en en waterinfrastructuur kunnen we echt wel wat. En dat hebben we altijd al gedaan. Alleen al vanwege onze ligging.

[0:19:47] Dus ik geloof echt dat we daar in internationaal opzicht wel het verschil kunnen maken en dat het vooral zinnig is om dat zo goed mogelijk te doen en ik geloof oprecht in dat je dat moet doen met met overheden met kennisinstellingen met ngos die te plaatsen actief zijn, omdat die ook de situatie het beste kennen en de gevoeligheden het beste kennen, maar zeker ook met nederlands bedrijfsleven om daadwerkelijke impact te maken. Want uiteindelijk zullen toch bedrijven moeten zijn die op die die stappen. Wat ik net zei op het gebied van water infrastructuur. Die zullen dat daar de stap moeten zetten te gaan overheden of ngos of kennisinstellingen uiteindelijk niet doen.

[0:20:23] Interruptie, mevrouw.

[0:20:25] Ja voorzitter, ik vraag het aan de heer klink omdat in het verslag van de water conferentie die door het kabinet is gestuurd. Zie je eigenlijk alleen maar de nadruk op wat de heer klink ook zegt, namelijk. We gaan het bedrijfsleven. De de kans geven een extra agenda om vooral ook watermanagement vanuit nederland te bevorderen in andere landen, maar toch even is die het met mij eens dat we niet alleen in die brief moeten terugzien hoe nederland zich op die manier op de kaart zetten, maar ook de eigen kwaliteit, waterkwaliteit en de eigen aanpak van de klimaat crisis ook attendeert op dit soort conferenties want en laten zien hoe nederland daar het voortouw in neemt en daar een goede aanpak op ontwikkeld in plaats van alleen maar te wijzen naar die de belangen van het bedrijfsleven eigenlijk voorop te stellen.

[0:21:15] De heer klink,

[0:21:16] Ja. Dank voorzitter. Ja, er zijn natuurlijk meer dingen als het gaat de waterkwaliteit heb ik net ook al eventjes over gehad. Maar het gaat ook over verzilting dat het veel moeilijker is om überhaupt voedsel te produceren. Ik denk dat het dat het heel goed is dat je er bewust mee bezig ben binnenlands van wat wat de uitdagingen zijn en dat je maar ook daarvan zou ik zeggen dat dat kan je niet alleen met overheden doen. Daar heb je ook bedrijven voor nodig om uiteindelijk weer stappen te zetten. Want daar heb je verschillende aanpakken voor nodig om tot een betere kwaliteit te komen. Maar uiteindelijk innovaties en kracht van bedrijfsleven gekoppeld met kennis van van kennisinstellingen is daarbij nodig en het lijkt mij alleen maar zinnig dat je die kennis steeds meeneemt. Als je ook in andere landen. Wat gaan doen want het is heel goed mogelijk van waarvan we nu weten hebben dat hier een probleem is op het gebied van water dat het elders in de wereld ook het geval zal zijn. Dat kan in de lage en middeninkomens zijn, maar dat kan zeker ook in de hogere inkomens landen zijn en ik zal alleen maar zeggen. Gebruik gewoon die die kracht die we als nederland hebben op dit vlak om dat ook in het buitenland in te zetten en die kracht wordt alleen maar sterker als je weet hebt van wat de uitdagingen binnen je eigen land zijn en dat je daar ook adequaat mee omgaat.

[0:22:32] Teunissen heeft geen behoefte aan een derde interruptie, maar wel een eerste interruptie van de heer thuis van de partij van de arbeid. Gaat uw gang. Tweede interruptie van de heer thijssen? Sorry excuses.

[0:22:42] Het was een opmerkingen die eerste precies dagvoorzitter en het zo te horen dat de vvd zegt dat het dat het goed is dat we een debat hebben over voedselzekerheid hebben ook een aangenomen motie van de kamer waar het kabinet ook op terugkomt met een stappenplan om te komen tot meer voedselzekerheid. En wat ik mis in het stappenplan is onze eigen rol in het hele landbouwsysteem, een in het voedselsysteem omdat bijvoorbeeld in europa meer dan de helft van de landbouwgronden wordt gebruikt om voer te produceren en geen voedsel

[0:23:11] in nederland is natuurlijk een hele grote

[0:23:14] consument van dat voeren want we hebben een hele grote vee-industrie en dus ik ben wel benieuwd naar de heer klink als hij zegt van ik zou die voedselzekerheid in de wereld willen verbeteren, moeten we daar niet wat meer landbouwgrond vrijspelen van voedsel, moeten we niet zorgen dat onze boeren wat meer voedsel produceren, plantaardig voedsel produceren, zodat we veel meer monden kunnen voeden in de wereld.

[0:23:33] De heer klink.

[0:23:36] Dit dank. Voorzitter, dit is dit die ik natuurlijk alweer naar het eigendoms aspect van van wie de grond is en wat ze daarop verbouwen. Uiteindelijk is de keuze van de individuele boer van de individuele ondernemer wat hun eigen bouwplannen is, maar het is het is natuurlijk waar dat je met z'n biomassa cascade dus uiteindelijk dat dat het energie staat als als laagste dan staat dus je hebt viel fiets voet en eindelijk heb je en wat het als hoogste staat. Dus het is natuurlijk een het slimst ook economisch gezien om te verbouwen. Wat wat het hoogste rendement heeft en dan is dus op opvangen en echt voedsel voor humane consumptie zou in principe het hoogst mogelijk samen. We moeten er wel bewust van zijn dat een akkerbouwer die heeft natuurlijk een bouwplan. Dus die kan natuurlijk niet in nederland zijn voor is bijvoorbeeld pootaardappelen een hoogwaardig gewas. Die kan niet jaar in jaar uit pootaardappelen op hetzelfde gewas steden. Dus die zal ook andere gewassen moeten telen om om uiteindelijk ook niet ziektes tegen te gaan. Dus zomaar zeggen van het moet altijd maar hoogwaardig voedsel zijn en het mag niet. Het mag niet iets anders zijn. Er komt ook al een individuele akkerbouwer in nederland al in de knel met zijn bouwplan. Dus ik zou dat niet zo stellig zeggen. Maar uiteindelijk is het wel waar. Dat ben ik met de heer thijssen eens dat het zinnig is ook economisch om gewassen te telen die en zo hoog mogelijk rendement hebben en dan is voedsel voor humane consumptie is satan hoger dan voedsel voor dieren in het thijssen.

[0:25:10] Een beetje flauw. Dat is natuurlijk niet wat ik zeg ik wil niet de individuele akkerbouwer in de wielen rijden en dat helemaal dicteren. Wat ik zou willen is dat we kijken hoe zorgen we nou dat de landbouwgronden die we hebben in nederland in europa in de wereld, want we leggen een groot beslag op landbouwgronden ook buiten europa. Hoe kunnen we die nou zorgen dat er genoeg voedsel wordt geproduceerd voor humane consumptie en daar hebben we volgens mij een tool voor dat heet de sd g doet

[0:25:37] en ik zou willen vragen is klink het dan met de partij van de arbeid eens dat we aan de minister van landbouw vragen om een sv g toets te doen als dadelijk het landbouwakkoord ligt, zodat we inzichtelijk krijgen. Wat doet dit akkoord. En wat doet het nederlandse landbouwsysteem met de stenen bol development goals gaat het nou helpen om honger. De wereld uit te helpen of werkt dat eigenlijk tegen? Is. De heer klink daarvoor

[0:25:58] de heer klinken.

[0:25:59] Voorzitter, ik en de vvd zijn natuurlijk altijd voorstander van om honger de wereld uit te krijgen. Dus dus dat kunnen we elkaar vinden. Maar ik ga nu niet mee met de heer thijssen om iets iets te koppelen aan het landbouwakkoord. Ik denk dat het echt iets is wat want de minister ademen druk mee bezig is en laten we eerst dat proces maar eens afwachten om daar ook maar iets verder aan toe te voegen.

[0:26:25] En dan is er als de heer thijssen geen vierde interruptie, ruud.

[0:26:29] Dan geef ik inderdaad graag het woord aan de heer hammelburg gaat uw gang.

[0:26:32] Dankuwel want want kijk we kunnen je kan aan de ene kant zeggen een kip die hun broeders moet je niet storen en ik zie de minister ook knikken en ik weet dat die zware nachten heeft gehad, maar tegelijkertijd hebben wij hier als commissie bureau is wel de kans om deze minister te spreken die nu bezig is met het landbouwakkoord en dat betekent dus ook dat we hebben nu de vragen kunnen stellen van gool in het landbouwakkoord voor een motie die is aangenomen, wordt er nu ook rekening gehouden met voedselzekerheid, niet alleen in nederland in europa, maar ook wereldwijd. Want dat was wel volgens mij één van de beloftes die nu op tafel ligt en onderwerp is van gesprek. Volgens mij dus is de heer klinkt dan bereid om die vraag aan deze minister te stellen, zodat ik het zo meteen niet hoeft te doen.

[0:27:13] Is wel heel erg interresant. De heer.

[0:27:16] Nou, voorzitter van mij mag hammelburg die vraag stellen aan de minister

[0:27:23] over het aspect voedselzekerheid in het in het landbouwakkoord, maar ik zeg er is de algemeenheid van. Volgens mij is het een hartstikke moeilijk proces. Het totstandkoming van het landbouwakkoord en ik vind het of in ieder geval ik ga daar nu niet aan mee in deze commissie. Ik had ook liever gezien natuurlijk dat het landbouwakkoord. De lach van de konden we daar ook ook meer mee mee doen. Dat had volgens mij de minister ook zo precies georganiseerd. Dit debat stond met koeienletters in uw agenda, en daarom wilt u voor hemelvaart dat akkoord hebben. Maar goed, maar goed dat de realiteit is anders. Maar de heer hammelburg mag van mij prima. Die vraag aan de minister stellen.

[0:28:02] En dan is er toch nog een interruptie van mevrouw teunissen. Gaat uw gang.

[0:28:06] Voor ze proberen toch nog een keertje want ik vind het wel echt een hele flauwe beantwoording van de heer klinken. De vvd heeft zelfs ook nog een mening wilt zelf voor die esther dat esther geen doel staan en zeggen dit is de randvoorwaarden. Hier gaan we aan toetsen. Dat kunnen we meegeven aan de minister. Dus is de heer klinkt bereid om de ser g doel twee om daar in ieder geval landbouwakkoord aan te toetsen is de vvd het ermee eens dat we in ieder geval ook met het landbouwakkoord ervoor moeten zorgen dat we honger de wereld uit helpen.

[0:28:35] De heer klink,

[0:28:37] Ja. Voorzitter, voor het een beetje herhaling van zetten. Kijk, natuurlijk zijn we zijn we tegen honderd in de wereld dat dat is er maar ik vind het nogal wat om weer aan een nieuw akkoord om daar weer een extra toets aan toe te voegen om daar daar voel ik niet op voorhand wat voeren want ik weet niet wat dat verder voor consequenties heeft. Dus ik kan dat nu niet te overzien. Dus dan is als u echt nu duidelijkheid wil hebben, zou ik zeggen. Nu op dit moment omdat ik niet kan overzien, zou ik zeggen. Doe dat niet.

[0:29:08] Dat is een helder antwoord toch ook nog een vierde interruptie van de heer thijssen. Gaat uw gang?

[0:29:12] Ik blijf het een beetje flauw vinden zijn driehonderd vijfenveertig miljoen mensen die in acute voedselonzekerheid leven, oftewel honger hebben. Ik zei net al in europa is meer dan helft van de landbouwgronden wordt gebruikt. Vervoer niet voor voedsel.

[0:29:25] Ja

[0:29:26] ik zeg niet nu dat we nu moeten inbreken op dat landbouwakkoord, want ik krijg dezelfde antwoorden ze net bij de het vragenuurtje hebben gehad. Je moet een broedende kip niet storen en ook de pers wordt de van cap. We gaan het wel zien. Dus dat stel ik niet voor wat ik voorstel is als het landbouwakkoord dadelijk ligt. Laten we dan aan de minister van landbouw vragen doelen die eerste geen toets

[0:29:43] en breng in kaart of dit gaat helpen om

[0:29:47] meer voedsel te produceren. Ook voor mensen die er heel erg hard nodig hebben omdat ze honger hebben. Of gaat dat dat tegenwerken. Gewoon die toets laten doen, zodat we dat weten dat we in deze commissie dat gesprek. We kunnen hebben met deze minister.

[0:29:58] Daar is de vvd toch wel voor te porren. Mag ik hopen.

[0:30:02] Meneer klink.

[0:30:04] Voorzitter, volgens mij heb ik net in reactie op mevrouw teunissen een heel duidelijk antwoord op gegeven problematiek onderschrijf. Ik zie ook de uitdagingen die de wereldwijd zijn. Ik geloof ik echt dat nederland en nederlandse instellingen echt heel veel kunnen doen. Nederlandse bedrijfsleven heel veel kan doen om die voedselonzekerheid tegen te gaan. Maar ik ben niet op voorhand zolang dat land wordt nog niet is om dan nu al te zeggen van. Het is goed om dan maar die sv g toets sowieso uit te gaan voeren. Ook als dat er ligt dan moet het gesprek dan tegen die tijd maar weer voeren.

[0:30:36] En dan

[0:30:37] wij zijn. Er is een laatste interruptie. Dank voor uw antwoord en ook voor uw inbreng. Fijn dat ook binnen de tijd is. Geef graag het woord aan de heer futselaar van de sp zijn.

[0:30:47] Gaat uw gang dankuwel. Voorzitter, en in ieder geval fijn voor de minister van nrc dat de meerderheid hier schijnt te denken dat er inderdaad dadelijk een landbouwakkoord ligt. Wat mij betreft.

[0:30:55] Daar heb ik er nogal wat twijfels over. Maar dat optimisme kan die meenemen. Voorzitter, in tegenstelling tot wat veel mensen aan het einde van vorige eeuw dachten is toegang tot voedsel en schoon water minder vanzelfsprekend aan antwoorden in plaats van meer vanzelfsprekend combinatie van de groeiende gevolgen van klimaatverandering en onze afhankelijkheid van een kwetsbare wereldwijde voedsel, handel, energiehandel en kunstmest handel maakt dat de problemen met voedsel en water en hongersnoden elkaar in rap tempo opvolgen

[0:31:22] en de toenemen van de honger in de wereld niet alleen de chronische, wat overigens ook een probleem is, maar ook de acute. Er is zeer zorgelijk en op nogal wat delen van de wereld zien we de situatie politiek en economisch juist verslechteren, denken aan soedan op dit moment, maar ook in bredere zin landen in den helder. En hier en daar in de hoorn van afrika. Het gaat hier om de meest essentiële levensbehoefte van mensen en we hebben een mondiaal systeem dat eigenlijk niet in staat blijkt om al die mensen van levensbehoeften te voorzien. Om die reden was ik blijf was verrast toen ik in de brief van drieëntwintig december vorig jaar las dat de minister sprak over het diepgaand hervormen van het hele voedselsysteem.

[0:31:56] Mooi.

[0:31:57] Er zijn met mij eens uitwerking is wat ons betreft toch wat teleurstellend. Omdat we toch iets anders onder systeemverandering zien. Kijk, we hebben een indrukwekkende lijst van programma's waar wij nu geld aan uitgeven als het gaat om ontwikkeling en in de kern is daar niets mis mee wil ik uitspreken steunen de kern van het ontwikkelingsbeleid, al hebben we wel sinds de voorjaarsnota enige twijfels over de bekostiging daarvan, maar er komen ongetwijfeld op een later moment over te spreken. Wat dat betekent

[0:32:23] waar we niet mee eens zijn, is de inzet van de minister, met inzet van is, is dat niet te fundament van ons voedselsysteem worden besproken en de mondiale reikwijdte van voedsel handel dit nu bijvoorbeeld voor zorgt dat als twee dagen lang de gaan deal in oekraïne niet wordt verlengd dat onmiddellijk consequenties zou hebben in de rest van de wereld.

[0:32:44] En wat de sp betreft, moeten wij veel meer teruggaan naar een lokaal, regionaal organiseren van voedselproducten mensen zelf met hun land aan de slag en er zelf ook de vruchten van plukken en zeggenschap krijgen over hun eigen landbouwproductie. Dat betekent ook dat het niet zo zou moeten zijn dat multinationale ondernemingen, boeren dwingen om hun producten tegen bodemprijzen te verkopen of ze daaraan willen toevoegen. Laten we zeggen het imf dat weer eens langskomt, zegt dat jullie zouden moeten doen is veel meer cacao of koffie produceren, waardoor de wereldmarkt inzake en wij heel goedkoop koffie en cacao kopen. Maar de lokale bevolking in armoede blijft dus systeem verandering

[0:33:21] zorgen dat mensen zoveel mogelijk zelf een opbrengst krijgen.

[0:33:25] Dat betekent ook dat we eens kritisch mogen kijken naar de rol van nederlandse en europese voedselexport

[0:33:31] die landbouwproductie in andere landen nogal eens verdrinkt en bovendien verwerkte producten uit die landen vaak tegenhoudt. De tijd van wij gaan de wereld voeren moet echt wel voorbij zijn

[0:33:41] verder. Voorzitter, het valt buiten de agenda van dit debat, maar ik wil toch noemen de misschien moet ik even wachten tot er een interruptie. Voorzitter,

[0:33:49] tot naar.

[0:33:50] De heer was toch een.

[0:33:53] Mooie statement? Inderdaad van de heer futselaar die zegt inderdaad. Wij moeten stoppen met we gaan de hele wereld woeden. Ik kan me ook wel iets iets bij voorstellen als je bijvoorbeeld kijkt naar een continenten als afrika nu met twee miljard naar misschien wel het dubbele gaat aan het einde van de eeuw. Hoe ziet de heer futselaar dat volgens ik hoe? Wat zijn de ontwikkelingen waar wij op zouden moeten gaan

[0:34:14] inzetten. Want ik ben mijn eentje. We gaan niet nog meer zeeuwse je dadelijk naar naar afrika brengen. Maar hoe ziet u daarvoor? Welke ideeën heeft hij erbij?

[0:34:23] Voorzitter slijm.

[0:34:25] In algemene zin en generaliseren bij een continent dat zo anders als afrika is over het algemeen heel lelijk. Maar in algemene zin is de afrikaanse landbouw behoorlijk inefficiënt

[0:34:34] en kun je gewoon constateren dat productie met een moderne middelen omhoog kan.

[0:34:40] Ja dat zal dan logisch voor graag zijn. Gaat nederlandse techniek daar mogelijk een rol in spelen. Dat zou mooi zijn. Maar daar wil ik wel een kanttekening bij maken. Kijk.

[0:34:51] Twintig de afgelopen twintig, dertig jaar zie je bijvoorbeeld dat spotgoedkope europese kip in west-afrika. Alle lokale pluimveehouders heeft weggedrukt.

[0:34:59] Wat je nu ziet is dat nederlandse vleeskuikens naar bijvoorbeeld senegal worden geimporteerd en daar opgefokt. Dat is overigens uit dierenwelzijn oogpunt al heel erg slecht zeg ik ook maar eventjes voor mevrouw teunissen, maar in ieder geval uit economische zelfstandigheid is een stap vooruit. Maar eigenlijk wil je natuurlijk dat er niet vlees kuiper zuideuropa. Daar gaan maar dat hun eigen vleeskuikens. Wij kunnen kweken en loskomen van die afhankelijkheid die is sowieso kwetsbaar en ook zorgen dat je het grootste deel van je eigen opbrengsten krijgt dan kun je met techniek doen en dat kun je eerlijk gezegd ook gewoon doen met het ophouden met dumpen van overschotten, zoals wij geregeld doen.

[0:35:37] Dus voldoen.

[0:35:39] Volgt dat ik kan ik kan u vertellen. Voorzitter, dat ging vroeg in de landbouwcommissie een stuk moeilijker.

[0:35:45] Maar ik ging het hebben over schulden. Want je kunt het allemaal niet los zien van de groeiende schuldenlast van de armste landen. Zo'n vierenvijftig landen wereldwijd. Wij hebben nu last van acute schuldencrisis, stijgende rente, corona uitgaven, inflatie en wanneer het centraal gezag niet meer over middelen beschikt, dan dreigde in te storten. Elke poging om honger aan te pakken. Nog veel moeilijker erkent de minister. Dit is een brede vraag. Maar dat aanpakken van de schuldencrisis ook uiteindelijk een randvoorwaarde is voor het bestrijden van honger zonder meteen een oplossing te geven. Ik moet zeggen dat dit wel een beetje storend is

[0:36:18] dit de onderwijs man die naar boven komt.

[0:36:20] Sorry.

[0:36:24] Tenslotte, als we kijken naar de financiële bijdrage die deze minister toezicht. Er valt dat toe te wijzigen die van staan. Echter in de schaduw van de voorjaarsnota, het enorme gat dat uit de buurt s begroting wordt geslagen door de eerstejaars asielopvang is wat ons betreft niet echt acceptabel en gaat consequenties hebben over de uitvoering van ons beleid, dus ook op het gebied van voedsel en water. Wij zouden we graag willen dat de minister al in dit debat en niet pas bij de voorjaarsnota of nog later iets van duidelijkheid geeft over de gevolgen van het feit dat nu een half miljard, maar over twee jaar één punt één miljard uit de begroting wegvloeit. Want anders dan voeren toch eigenlijk vooral nu een debat op papier. Als we niet weten wat er gebeurt met het geld daarachter een hadden we net zo goed niet kunnen doen. Dankuwel. Voorzitter, dat een opbeurende conclusie moeten eindigen denk ik.

[0:37:06] Ik goed net iets meer dan vier minuten. Maar echt enorm veel respect. Hoe dat tot tot nu toe gaat. Er zijn geen aanvullende interrupties. Dan geef ik graag de heer van het cda.

[0:37:17] Ik moet zeggen dat ik meneer futselaar veel energie heeft voor iemand onderwijs. Dus.

[0:37:22] Respect,

[0:37:23] Voorzitter, we spreken en rentema vandaag in de toekomst alleen nog maar urgenter gaat worden door onder andere de gevolgen van klimaatverandering ook conflicten. Conflicten zijn vaak de grootste veroorzakers als het over voedselproblemen gaat sinds twintig, twintig neem wereldwijde het aantal ondervoede mensen aanzienlijk toe en ook de toegang tot schoon drinkwater is niet meer vanzelfsprekend. Daarnaast zijn tekort aan water en voedsel grondoorzaken van conflict.

[0:37:48] De dreigende conflicten door tekort aan voedsel en water zullen de toekomst alleen maar verder toenemen, is onze analyse zonder water geen voedsel en zonder water en voedsel in een gebied is niet meer leefbaar en een week op goal zou moeten zijn dat in spanje al een hittegolf was waarop plekken tekort aan drinkwater ontstaan ontstond.

[0:38:08] Het is daarom tijd om dit onderwerp blijvend hoog op de politieke agenda te houden.

[0:38:13] Voorzitter, voorkomen is dan ook beter dan genezen ofwel zelfvoorzienend worden in een essentieel om honger te gaan.

[0:38:20] Er moet een goede balans zijn tussen enerzijds lokaal telen en anderzijds ook importeren. Daarbij is het van groot belang dat het voedselsysteem weerbaar is een door een conflict of een slechte oogst niet meteen het voedselsysteem aan het wankelen brengt

[0:38:34] als prijzen in één keer exponentieel stijgen voedsel in één keer voor veel mensen onbetaalbaar nog en het ondersteunen van langdurige projecten die de nastreven zijn dan ook cruciaal.

[0:38:44] Het cda pleit dan ook voor meer een lange termijn gericht doen zelf doen binnen een land meer differentiatie in aanbod voor de weerbaarheid van het voedselsysteem en als laatste meer intercontinentale handel op het afrikaanse continent daar waar nodig en mogelijk. Mijn vraag aan de minister is dan ook met betrekking tot de lange termijn inzet hoe wij voedselhulp en ondersteunende projecten voorbij deze kabinetsperiode kunnen waarborgen,

[0:39:08] kunnen wij de lange termijn verplichtingen aan blijven gaan en is het te voorkomen door de ombuigingen op de begroting gekort gaat worden op dergelijke basisbehoeften als voedsel en water.

[0:39:20] Voorzitter, afrika heeft een grote stappen te maken op het gebied van creëren van voedselzekerheid voor het continent en in de toekomst zal de afrikaanse bevolking verder groeien en daarmee ook de vraag naar drinkwater en voedsel.

[0:39:31] Er zijn al een aantal projecten welke hier veel en bij hebben bijgedragen en wij als commissie hebben vorig jaar het project gezien in rwanda, afrika in in proef voet waar onder andere dsm, de fmo en wereldbank. Een prachtige kindervoeding fabriek hebben opgezet en onze vraag is deze projecten die nu ook wat in capaciteitsbeperkingen aan aanleveren. Hoe gaan we zulke projecten verder privaat publiek uitrollen en het mooiste was dat lokale boeren hierbij betrokken worden en je zag gewoon dat de eerste maïs opbrengst niet goed was niet voldoende kwaliteit was en daardoor doorontwikkelen en ervaring een betere prijs kregen en het verlies van slechte oogst

[0:40:11] veel beter of veel meer terug gedrongen werd.

[0:40:14] Voorzitter, desalniettemin loop dit soort projecten nu tegen die capaciteitsproblemen? En hoe kunnen we dit soort projecten verder uitrollen met publiekprivate samenwerking. Een soort continenten helpen hun eigen voedselproductie en waardeketen te waarborgen?

[0:40:27] En hoe kunnen wij helpen voor een duurzame voedsel economie op het afrikaanse continent met onze kennis en kunde, maar ook met onze maakindustrie. In de agro food

[0:40:37] en investeren wij nog steeds voldoende in de nederlandse boer die mogelijk daar wil gaan ondernemen en of de lokale boeren wil ondersteunen en ik vraag ook aan de ministers of de minister hoe het loopt met onze projecten op agro food gebied.

[0:40:51] Voorzitter, tenslotte, landbouw is cruciaal om zelfvoorzienend te kunnen zijn aan water is daarbij onlosmakelijk verbonden. Het is ook positief dat alle landen op de afgelopen vier en water conferentie hebben aangegeven te willen streven naar schoon, water en sanitaire voorzieningen voor iedereen. S g zes in twintig, dertig. Ik mis helaas nog wel concrete doelstellingen van den lande. Hoe we dit gezamenlijk willen gaan bereiken.

[0:41:12] Wat gaat nederland concreet bijdragen zijn buiten bijdrage en zijn buiten het uitvoeren van het staande beleid wordt, is de extra stap die we gaan maken op de crisis.

[0:41:23] Zelf op de seconde af dankuwel. Er zijn interrupties maar even niet gezien wie de eerste was. Ik moet sowieso concluderen helaas geen tijd dat u vier interrupties gehad en betekent dat ik dan toch de heer klink ga ik ga streng zijn vanwege het feit dat er toch wat meer onder druk staan. Heer klink.

[0:41:39] Ja. Dank. Voorzitter, een zinnetje intrigeert me of ik heb het niet goed gehoord. De nederlandse boer die daar wil ondernemen, begrijp ik dan goed dat de heer amro zegt van nederlandse boeren die die in afrikaanse landen boer zouden kunnen of moeten worden en ik ben meer benieuwd van hoe die je de stad voor zich ziet.

[0:42:05] Ik ben. Ik was het eens met de heer futselaar was we de als de behoeften die in de wereld is naar voedsel en ik pak even focus op afrika, want deze week. Hopelijk dan ga ik ervan uit dat afrikastrategie komt. Dat is een continent wat volgen op pagina metafoor europa league zeg ik altijd dat wij er niet gaan regelen door bulk te gaan exploiteren en allemaal te verplaatsen. Dus je zult met kennis en kunde

[0:42:27] privaat en publiek die mensen moeten helpen om daarna een volgend niveau te brengen

[0:42:31] en we hebben ook zelf gezinnen als deze commissie bijvoorbeeld volgens mij was. Dat helpt met drie, vier jaar geleden, toen wij in kenia. Nee sorry. Een ethiopië en oeganda waren waar de rozenkwekers zitten waar andere nederlandse boeren professionele bedrijven opzetten. Daar heb ik veel respect voor en ik denk en ik zeg niet dat dat met honderden tegelijk zal gaan. Maar als je deze mensen die de interesse hebben om daar iets aan beginnen. Zolang wij wel moeten faciliteren. Zul je moeten helpen want dat heeft een zeer grote spin-off.

[0:43:00] Behoefte aan een tweede interruptie.

[0:43:01] Die met het risico dat er later spijt van krijgen. Maar volgens mij zijn we het eens dat dat zeg ik ook steeds met met kennis en kunde en dat nederlandse ondernemers. Juist daar het verschil kunnen maken. Maar om eens even goed scherp te hebben. Het is wel zo dat de heer aan mozes zo ziet dat dat juist afrikaanse boeren in dit geval echt meer in de positie met met nederlandse kennis en kunde in staat worden gesteld om beter te ondernemen. Niet niet in plaats van toch.

[0:43:30] Ik zie dat. En als je kijkt op het moment op het moment dat je nederlandse boer. Daar gaat ondernemen en er zijn in zo'n land heel veel andere boeren zullen ook de afrikaanse komt ook in zowel hier in nederland in zo'n ecosysteem terecht komt het daar ook de toeleveranciers zullen ook afrikaans zijn. De mensen die opgeleid worden. Dan pak ik even een zijsprongetje. Dan is er was dan de heineken brouwerij in in ethiopië waar lokale boeren bij betrokken zijn weer dan zie je inderdaad dan. Oké dus een multinational die daar een fabriek neergezet. Maar het zijn de lokale boeren die zich ontwikkelen. Daarnaartoe en ik vind dat is een 't is een

[0:44:07] en ik weet dat dat zullen we geen honderden mensen zijn maar als de boer zijn die de initiatief willen tonen

[0:44:13] en die we willen doen, dan zouden we goed na moeten denken hoe we dat kunnen faciliteren. Want ik ben ervan overtuigd die spin-off die is heel kan heel groot zijn en dat hebben we ook met eigen ogen zien in oeganda en ethiopië.

[0:44:25] Hartelijk dank.

[0:44:26] Meneer house. Ik denk dat er geen behoefte is aan aanvullende vragen om interrupties. Dus dat betekent dat ik

[0:44:32] graag het woord geven aan de heer hammelburg. Ik weet dat de heer thijssen graag debat nog geïntensiveerd met vervolg interrupties. Maar ikzelf van nou ga eerst maar eens kijken hoe ver wil op op gang raken met met het eerste termijn en dan kunnen kijken of er iets soepeler kunnen zijn. De heer hammelburg.

[0:44:49] Ja. Dankuwel. Voorzitter, ik had een vraag aan de heer minister adema. Die is volgens mij al gesteld via de heer klink hoop dat meneer adema die heeft opgeschreven. Dat ging inderdaad over het in het landbouwakkoord meenemen van mondiale voedselzekerheid. Dan heb ik die vragen vastgesteld. Dan ben ik die niet vergeten. Voorzitter, ik ga nog een keer in de eerste interrupties op de heer van haga die ik die ik maakte, want als we één ding zien en dit is tegelijkertijd de complimenten en al die nederlandse medewerkers van het ministerie van buitenlandse zaken die verspreid over de wereld vooral in ontwikkelingslanden, keihard werken aan mond aan voedselzekerheid en watervoorziening en we hebben een aantal van die fantastische projecten bezocht dat dat zeer zeker geen verspilling is van nederlands belastinggeld. Dat is een investering die meer oplevert dan het ons kost niet alleen lokaal, maar ook voor regelen. Lokale, regionale en daarmee internationale stabiliteit waar ook nederland belang bij heeft. Dus dat is een win win situatie zou ik zeggen, en daarom is ontwikkelingssamenwerking ook zo verschrikkelijk belangrijk, mits je dat op een goede manier doet en er zijn echt zoveel fantastische projecten die vanuit nederlandse posten worden uitgevoerd met fantastisch veel kennis en dat er echt heel veel complimenten over moeten worden voor moeten worden uitgedeeld en het is ook prachtig dat de minister van uiterlijk voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking verwijst dan wel in voetnoten naar die fantastische projecten. Daar ben ik het volledig mee eens. Ik zie dat we echt heel veel goeds doen. Maar waar de heer thijs, mevrouw bromet, in de heer de groot met de motie vroegen om een wat concreter stappenplan en daar mis ik toch echt wel een aantal fundamentele zaken huur. Sterker nog ja, we doen heel veel projecten en het doen we fantastisch. Maar de integraliteit. En precies waar deze motie vraagt. Volgens mij wordt daar deze brief eigenlijk geen antwoord op gegeven. Ik kijk de eerste indiener de heer thijssen daarop aan en die knikte ook mee om maar een voorbeeld te geven. De directe en dan moet ik even kijken die directe respons op de voedselcrisis. Ja, we steunen heel veel projecten die te maken hebben met de oorlog in oekraïne en de russische agressie sta ik volmondig achter. Maar dit is natuurlijk niet een onderdeel van het integrale stappenplan van de toenemende honger en de waard. De crisis die ook ontstonden voor deze oorlog die de oorlog wel verergeren. Maar die al bestonden en waar we een antwoord op moeten vinden en dus steun voor al die projecten. Maar dat is symptoombestrijding van poetin zijn agressie moeten we blijven doen, maar geen investering in een zes stappenplan of een stappenplan om te zorgen dat we toegaan naar minder voedsel, onzekerheid meer voedsel, zekerheid. Dus mijn vraag is kan de minister nog een keer goed kijken naar hoe we dat echt daadwerkelijk kunnen uitwerken. Ik geef nog een ander voorbeeld. En dat is eigenlijk de kern van de vraag van de motie van de heer thijssen, mevrouw bromet, in de heer groot, volgens mij en dat is een stabiele en wereldvoedselmarkt gaan die eerlijk is en ook daadwerkelijk zorgt dat iedereen gelijkelijk of zoveel mogelijk in gelijkheid toegang heeft tot voedsel en water,

[0:47:47] vooral voedsel in dit geval en in alle eerlijkheid. Ik zie op pagina zes eigenlijk niet staan geen concrete maatregelen en dat is best harder best harde kritiek. Maar ik voet voet een je toch als wij nu zien dat voedsel bijvoorbeeld gaan uit oekraïne voornamelijk naar europa gaat niet naar de plekken waar het voor bedoeld is, omdat de prijzen zo gigantisch opgedreven door deze oorlog. Ook dat nog steeds in de hoorn van afrika. Mensen zien dat het voedseltekort gigantisch toeneemt en dat hoor enorm toeneemt, terwijl we met z'n allen ook hebben afgesproken dat we honderd voor twintig, dertig grotendeels de wereld willen uithelpen weggewerkt. Dan verwacht ik concrete maatregelen hierin in deze brief die ik gewoon niet zien.

[0:48:29] Dus ik stop hier bij de teksten ook en ik vraag de minister nog eens heel concreet aan ons mee te geven wat nou precies het stappenplan is om voedselzekerheid mondiale voedselzekerheid te garanderen, waarbij ik meteen ook zeg. En dat is ook even richting de heer futselaar en de socialistische partij. Nederland is een mooie nederland is niet onderdeel van een wereldregering en we hebben geen communistische voedselmarkt. Dat snap ik ook. We zijn nederland hebben daar een klein aandeel in. Maar we kunnen bijvoorbeeld optrekken met onze europese partners en een internationaal verband zorgen dat ze die nare kantjes van de marktwerking die we nu zien tegengegaan. Ik zie er geen enkel concreet voorstel in behalve dan in een gezamenlijke kaders strijden bij internationale organisaties om iets te doen. Dus ik wil veel meer zekerheid over wat nederland in de nederlandse inzet nu precies is dankuwel.

[0:49:16] Heel goed. Meneer hammelburg ook netjes. Maar die opmerking heeft natuurlijk een reactie uitgedaagd bij de heer fritschij. Ik dacht dat u wilt interrumperen toch.

[0:49:26] Ik kijk

[0:49:27] ik ben ervan bewust dat nederland geen wereldregering is. Maar europese unie is het grootste handelsblok ter wereld, en ik denk dat het europese handelsbeleid fundamenteel verantwoordelijk is voor een deel van ook wel de problemen in de wereld

[0:49:45] het klassieke voorbeeld is de cacao die europa in kan en komt. Maar als je een chocolade reep wil importeren in europa. Dan steeg plotseling voor tariefmuren te kijken. Wat betekent dat je sommige landen, met name de cacaoproducerende landen. Want dat zijn wij niet eigenlijk veroordeeld.

[0:50:00] De tot.

[0:50:01] Het het produceren van grond producten die gewoon niet zo goed zijn voor het versterken van de economie met alles wat erbij hoort. Dus ja ik zie ons vaak meer onderdeel van het probleem zijn dan onderdeel van de oplossing op dit moment. Dus als die hammelburg zegt

[0:50:16] dat gaan we omgooien nieuw verdrag. Dan ben ik het helemaal mee eens.

[0:50:20] Voorzitter,

[0:50:21] Dat is precies mijn vraag aan de minister. Welke oplossingen worden er nu gevonden wordt nu gezien om in gezamenlijkheid, bijvoorbeeld met de europese unie partners te zorgen dat we de rauwe randjes van de markt afhalen, zodat die eerlijker is juist ook eerlijker voor ontwikkelingslanden, want we hebben er nu en ik kijk dan vooral naar de vvd de hele tijd over het nederlands bedrijfsleven en fantastische rol die nederlandse bedrijven kunnen spelen in het tegengaan van voedsel of in het tegengaan van voedselonzekerheid en de watercrisis ongetwijfeld en en dat hoop ik ook echt een. We hebben fantastische nederlandse bedrijven die dat kunnen, maar tegelijkertijd zie op de wereldmarkt gewoon echt die rauwe randjes. Daar zou vanuit ontwikkelingssamenwerking en het geld dat we het klein beetje geld dat er van de nederlandse begroting aan besteden. Dat zou moeten worden gebruikt. Precies om die rauwe randjes van de wereldmarkt af te krijgen en daar zie ik geen concrete voorstellen voor, al was het maar stap daarnaartoe.

[0:51:09] Helder. Ik kijk of de heer futselaar vervolgt. Dat is geen behoefte aan zag ik inderdaad de eerste heer amhaouch met een met een vraag of een interruptie. Gaat uw gang.

[0:51:18] Voorzitter, rijk probeert iets iets langere horizon vooruit te kijken en ik begrijp dat de heer hammelburg zegt inderdaad door de oekraïne gaan we hebben een eerste voornamelijk in de eerste fase zien dat die niet op de juiste plek terechtkwam. Volgens mij. Maar dan hoor ik graag van de minister is het is dat nu beter georganiseerd. Maar ik zou ik graag een beetje van de d zesenzestig een aantal oplossingsrichtingen willen willen zien hoe je die voedselzekerheid op die continenten duurzaam gaat gaat inrichten en dan ga je niet komen met een beetje geld om bepaalde randjes eraf halen. Voedsel is een mondiale markt.

[0:51:51] Je kunt niet om de bedrijven heen. Maar de belangrijkste moet ik weer mijn rechter buurman een compliment geven. Hoe ga je toegevoegde waarde creëren in die landen. Inderdaad. Wij zijn de grootste importeur. Dat is historisch gegroeid. We moeten niet alleen de bomen deze daar balen. Die zou trekt moeten duur en die zijn plaatje in of niet toevoerketen dat ze daar meer doen. Helder. Mijn vraag aan d zesenzestig. Welke duurzame oplossing of oplossingsrichting hoeft niet in detail ziet d zesenzestig volgens om die duurzame voedselzekerheid te borgen op dat continent.

[0:52:24] Ik helder meer ermel.

[0:52:26] Nou, voorzitter, de bos noemde net zo eentje. Maar dat is precies mijn vraag aan de minister niet aan de fractie in de tweede kamer. Welke oplossingen concreet nu worden voorgesteld als deze motie. Er ligt er uitvoering. Dat was mijn fundamentele vraag natuurlijk in mijn bijdrage en dan snap snappen de vraag van de heer allermooiste ook wel. Je moet naar lokale marktontwikkelingen zorgen dat je lokale archief systemen dan ook kunt ondersteunen. Daarin en daar kunnen nederlandse bedrijven bijvoorbeeld ook een rol bij spelen. Maar het gaat wel over lokale ontwikkeling als het gaat over grondstoffen kritieke grondstoffen zorgen dat je ook lokaal toegevoegde waarde toevoegt. Dat soort zaken dus een hele rits aan maatregelen. Zou je zomaar kunnen voorstellen. Maar ik heb nog vier minuten en de minister heeft heel lang gehad om brief samen te stellen om uitvoering te geven aan de motie van drie partijen voor een stappenplan om de mondiale voedselzekerheid weer te geven. Ik heb ik heb vier minuten. Dus mijn fundamentele vragen aan de minister is. Welke concrete maatregelen worden er dan genomen en laat ik daarbij voorop stellen dat nederland is er eentje klein is. Daarom zitten we in europese unie. De europese unie in gezamenlijkheid is een gigantische economische machtsfactor in de wereld op de voedselmarkt die internationale voedselmarkt. Dus je kunt u niet alleen. Dus verwacht ik ook wat gaan we binnen de europese unie doen om echt fundamenteel te komen tot een eerlijke regels zien in van het voedsel marktsysteem.

[0:53:41] Helder kijkt naar de heer ramnewash of er behoefte is geen behoefte is aan inderdaad nog een interruptie van de heer klink.

[0:53:47] Dank. Voorzitter, de heer hammelburg heeft het verschillende keren over de rauwe randjes

[0:53:53] om dat toch iets meer inkleuring te geven. Bedoelt de heer hammelburg daar dan mee. De de toeleverancier en de verwerkende industrie in de voedselketen die in nederland actief zijn.

[0:54:03] Hammelburg.

[0:54:04] In welke zin dat zou zomaar kunnen.

[0:54:16] Het was de laatste interruptie. Maar wilt u een verder duiden? Dan ga ik daar niet moeilijk over doen. Wilt u verder?

[0:54:22] Ja nee ik vind hem zeker wel verder. Duidelijk kijkt de meeste toegevoegde waarde en waar nederland het verschil kan maken als je het hebt over het hele agro food complex. Dat is. We hebben het heel vaak over de primaire sector. En wat daar de bijdrage is van de nederlandse economie. Maar het kort meneer. Maar goed, ik geef iets meer inkleuring ervan. Maar het is niet alleen de primaire sector zijn ook de toeleveranciers. Het is distributie en de verwerkende industrie. Het is het is dus juist ook vanwege onze geografische ligging dat we met met de rotterdamse haven is het nou eenmaal zo dat er veel voedselproducten elders uit ter wereld in nederland terecht dat nederland daar vervolgens niets mee doet iets met verwerking mee doet als we dus zeggen van het zij het gaat over de rauwe randjes van de avro handelsketens.

[0:55:10] Er zou dus meer van dat soort toegevoegde waarde aspecten zouden in de productielanden plaats moeten vinden. Bedoelt de heer hammelburg dan met z'n rauwe randjes van nou we moeten nog maar eens heel goed kijken van wat we in nederland hebben met de toeleveranciers en met de verwerkende industrie als het gaat om voedselproducten.

[0:55:27] De heer hammelburg kan nog een keer verder duiden.

[0:55:29] Dat is waarom.

[0:55:31] Je kijkt. Voorzitter, de heer klink maakt van de rauwe randjes. Een soort van d zesenzestig valt de nederlandse bedrijfsleven aan de doe ik helemaal niet. En de handelsketens hier. Wij voegen hier ook waarde toe in de in de voedselketen en er is opzich niets mis mee. Sterker nog, er zijn efficiëntere vorm van voedselvoorziening geproduceerd in afrika voor de europese markt, waarvan sommigen zeggen dat zou in die lokale op die lokale markt terecht moeten komen waarvan we zeggen. Nee want het levert zoveel meerwaarde ook voor dat land op dat ze daarmee ook een lokale marktontwikkeling kunnen doen. Dus het is veel complexer dan dat wat ik met rauwe randjes bedoel is dat we te vaak zien dat er geen wederkerigheid zit op de voedselmarkt dat we zien dat er prijsopdrijvende effecten zijn, bijvoorbeeld voor gaan die ervoor zorgen dat gaan dat als veel schaarser is geworden door bijvoorbeeld een oorlog door govert en wat je hebt hier eindigen voor voedsel voor nederlandse landbouwbedrijven in plaats van de voedselonzekerheid tegengegaan in in de landen waar echt keihard keiharde honger is op dit moment in dat veel erger wordt. Dus daar heb ik het over me als ik het over de rauwe randjes heb. Er zijn heel veel onderwerpen die hier zou kunnen bespreken. Heel veel concrete maatregelen die je als nederland bilateraal, maar vooral in europees verband zou kunnen nemen om te ver. Om deze situatie verbeteren en die zie ik niet terug in de brief.

[0:56:48] Heel goed. Dat is de verdere verheldering die werd verzocht. Dank meneer hammelburg. Dat was ook het einde van de inbreng die u natuurlijk ook had

[0:56:56] ga ik graag door naar mevrouw teunissen van de partij van de dieren. Gaat uw gang.

[0:57:00] Voorzitter, dankuwel door de klimaat crisis. De oorlog en corona is het aantal ondervoede mensen in de wereld aanzienlijk toegenomen. Volgens de vn zijn er dit jaar al weer drie, honderd vijfenveertig miljoen mensen acuut voedsel onzeker

[0:57:13] en tegelijk is een aanpak van de ecologische crisis urgenter dan ooit. De ontbossing neemt toe ecosystemen verdwijnen en de manier waarop wij in onze wereld onze voedsel en produceren en consumeren veroorzaakt. Tachtig procent van de wereldwijde ontbossing veroorzaakt een derde van broeikasgasuitstoot en vormt een belangrijke oorzaak van het biodiversiteitsverlies.

[0:57:36] Nederland draagt er ook voor een belangrijk deel aan bij als tweede exporteur van vlees en zuivel ter wereld en de heer futselaar refereerde er ook al even aan. Daar zit ook een idee achter van nederland moeten produceren voor de wereld en dat idee is wat de partij voor de dieren betreft onhoudbaar geworden. Ik vraag me af hoe de minister van landbouw daartegenaan kijkt. Gezien al deze crisis waar we voor staan. Is dit idee toch achterhaald. Zou je zeggen. Graag een reactie.

[0:58:03] De nederlandse landbouw legt een enorm beslag op gigantische hoeveelheden er elders in de wereld en dat heeft met name te maken met dat wij nog steeds een grotendeels dierlijk voedsel systeem hebben volgens de universiteit van minnesota kunnen we vier miljard mensen extra voeren wereldwijd. Als we direct overstappen naar een plantaardig dieet en bovendien scheelt het ook nog eens gigantische hoeveelheden, broeikasgas, uitstoten, dierenleed en water. Want voor de productie van één kilo biefstuk hebt je vijftienduizend liter water nodig als hetzelfde als een jaar lang douchen.

[0:58:37] Dus de conclusie veel te veel dieren, veel te veel problemen

[0:58:42] en het kabinet erkent dat ons voedselsysteem de ecologische grenzen overschrijdt in het stappenplan, maar ik zie geen enkele concrete actie om ook het aantal dieren fors te verminderen wereldwijd, maar ook zeker in nederland ons landbouwsysteem in de basis plantaardig te maken en de consumptie van dierlijke producten te verminderen en mijn vraag is aan de minister van landbouw en de minister van handel komen die plannen nog of en dat mag van mij echt echt concreter uitgewerkt. Hoe kijkt kijk beide ministers aan tegen de noodzaak om tot minder dieren over te gaan en tot minder productie en consumptie van dierlijke eiwitten.

[0:59:23] Voorzitter, dan

[0:59:26] nog een punt over de plant bay city. Dat is een verdrag dat zonder door een aantal partijen ondertekend is naar aanleiding van de klimaattop in glasgow. Dat is een prachtige inspiratie, want er staan heel veel maatregelen in die je kunt treffen om over te stappen naar een wereldwijd plantaardig voedsel systeem en mijn vraag is aan de ministers hebben zij daar kennis van genomen. In hoeverre is dat inspiratie voor het stappenplan en zou dit alsnog inspiratie kunnen vormen voor vervolg beleid. Voorzitter, dan nog een punt over het verdrag u indonesië het vrijhandelsverdrag en met name op het punt van intellectueel eigendomsrecht over zaden en het is natuurlijk niet heel erg eerlijk als we het hebben over het bevorderen van lokale voedselproductie en ook het het eigendomsrecht over zaden, maar ook de zeggenschap over lokale landbouwproductie. Als je als u het intellectueel eigendomsrecht op goed in een handelsverdrag opneemt. Want dat betekent dat dat recht bij jou ligt en niet bij indonesische boeren en er is al een initiatief van negenentachtig, indonesische en nederlandse ngos en boerenorganisaties om in het handelsverdrag geen intellectueel eigendomsrecht op plantenvariëteiten op te nemen en mijn vraag is, hebben de ministers daar kennis van genomen. Er is ook een bovendien in zwitserland al een parlementair voorstel, en ik zou graag het kabinet willen vragen om een reactie op dat voorstel. Dat hoeft niet per se nu in dit commissiedebat, maar wel schriftelijk dankuwel.

[1:01:06] Hartelijk dank, mevrouw teunissen en er is een vraag van het cda gaat uw gang.

[1:01:11] Voorzitter, als ik mevrouw teunissen zo hoor, dan is het een heel heel eenvoudig

[1:01:16] probleem wat we kunnen oplossen. Voedselzekerheid in de wereld heb ik daar gewoon minder vlees eten meer plantaardig dan is het geregeld

[1:01:24] punt.

[1:01:26] Maar ik geloof mevrouw teunissen echt dat het zo eenvoudig is

[1:01:29] en ik pak even het voorbeeld naar het continent. Wat voor ons ligt.

[1:01:33] Afrika. Hoe ziet u die mensen die daar nu vaak is het conflicten wordt veroorzaakt. De mensen te weinig te eten hebben en niet dat er te weinig uberhaupt te weinig geproduceerd worden op de wereld.

[1:01:46] Maar die is een doorkijken voor de komende tien, twintig jaar. Hoe de ziet daar de ontwikkelen.

[1:01:50] Wat moet wat kan nederland daar een bijdrage. Daarvoor zitten we vandaag hier over voedselzekerheid in de wereld. En als het antwoord is. Ja, we moeten minder vlees eten en meer plantaardig dan dan zijn we snel klaar want dan halen we zes juni denk ik dus oprechte vraag een beetje die doorkijken van mevrouw teunissen van de partij voor de dieren.

[1:02:10] Hoe kan nederland met kennis en kunde of met andere zaken

[1:02:15] die doorontwikkeling helpen en niet opdringen.

[1:02:18] Helder, mevrouw teunissen,

[1:02:21] Ja. Voorzitter, het antwoord is eigenlijk best eenvoudig. Er zijn twee manieren. Volgens de partij voor de dieren waarop je dat kunt doen. Één is lokale en regionale voedselsystemen ontwikkelen en daarbij kan nederland zeker een bijdrage leveren als het gaat om afrikaanse landen. Dat doen we bijvoorbeeld door ontwikkelingshulp te geven door lokale boeren en boerinnen te faciliteren in het ontwikkelen van een duurzaam landbouwsysteem. Dat is één twee is de overstap naar meer plantaardig, want het cda wil draait daar steeds omheen. Maar het is wel een wat ik net heb opgenoemd. Er liggen stapels met rapporten die aan te geven dat de manier waarop wij nu ons voedselsysteem hebben ingericht. Grotendeels gebaseerd op dierlijke eiwitten is niet alleen ongezond. Het brengt milieuschade en het is ook nog eens heel inefficiënt. Dus om. Waarom zou je dat niet doen is bijna de vraag. Het is zo voor de handliggend, maar omdat het omdat er te weinig politieke moed is gebeurd het niet maar het is daadwerkelijk een van de meest effectieve manieren om tot een duurzaam landbouwsysteem te komen.

[1:03:28] Voorstellen dat we in het westen iets minder vlees mogen eten. Dat geloof ik direct. Maar dat is een andere situatie dan het continent. Wat voor ons liggen want ik denk dat we daar meer vlees gaan eten. Dan kun je misschien zeggen en ik zeg niet want die mensen moeten gaan eten. Dat hoort u mij niet zeggen.

[1:03:42] Ik vraag alleen inderdaad hoe ga je die helpen. En als die vraag. Er is want inderdaad als je mooie boeken leest daarover zijn inderdaad landen in de wereld waar je beter weken later raad waar niets anders groeit.

[1:03:54] Daar zijn gronden in de in de wereld waren bepaalde gewassen groeien waar niets anders groeit dus ook daar weer. Volgens mij moeten wij niet vanuit deze stoel gaan voorschrijven wat die mensen allemaal moeten gaan eten. De vraag is welke vragen hebben ze welke kennis en kunde kunnen we inbrengen.

[1:04:11] En ja,

[1:04:12] ook het cda zegt in het westen geven inderdaad kunnen we best wel iets minder vlees gaan eten. Daar zit in lijn. Maar

[1:04:18] wij hebben een grote uitdaging. Er is een continent. Twee miljard mensen dit kader rap tempo omhoog

[1:04:24] gaan we niet met eenvoudige oplossingen komen.

[1:04:27] Als laatste interruptie van de heer abbenhuis. Voorzitter, volgens mij begrijpt de heer is mijn punt niet helemaal. Misschien heb ik het niet goed genoeg uit. Maar als we kijken naar de urgente problemen op dit moment. Dan moet je wat ik bijvoorbeeld heb aangehaald. Tachtig procent van de ontbossing wereldwijd wordt veroorzaakt door ons voedselsysteem. Dan heb ik het niet over afrikaanse landen, maar dan heb ik het over het globale noorden hoe wij ons voedselsysteem hebben ingericht. Dat zorgt voor zo ontzettend veel schade aan het aan het milieu dat daar moeten we nu van af en meest effectieve is overstappen naar een plantaardig dieet. Dat is mijn betoog en dat we daarnaast andere afrikaanse landen moet helpen in hun ontwikkeling duidelijk, maar ik denk vooral dat we moeten ervoor zorgen dat we niet schade veroorzaken daar en dat wij die markten. Daar moeten gaan domineren, want we moeten juist daar lokale en regionale voedselsystemen de kans geven om te ontwikkelen en dat niet dwars gaan liggen met met onze eigen patenten op zaden. Daarom heb ik dat ook genoemd. We moeten dat niet gaan opleggen, want zo voorkomen we juist ontwikkeling.

[1:05:35] Hartelijk dank, en mevrouw teunissen was aan het einde van haar betoog ook. Dus dat betekent dat ik graag het woord geven aan de heer thijssen. Gaat uw gang?

[1:05:44] Dagvoorzitter. Ik heb de eer om vandaag ook namens groenlinks te spreken. Gisteren was er een verontrustend onderzoek die stelde dat één op de drie mensen aan het einde van de eeuw verdreven kan worden van een plek onder andere door voedsel en waterproblemen, omdat de temperatuur op aarde steeds verder stijgt

[1:06:01] en mijn vraag aan de minister zou zijn of zij doordrongen zijn, net als ik van de enorme urgentie die uit het onderzoek spreekt één op de drie mensen en het is al eerder gezegd. Driehonderd vijfenzeventig miljoen mensen wordt nu becijferd. Die hebben honger.

[1:06:14] Dus we praten hier over een heel heel erg urgent en groot probleem voor heel erg veel mensen

[1:06:19] en het was mooi dat de kamer een motie had aangenomen die zij die opriep tot een stappenplan en het is mooi dat de minister, daar de ministers daar op terug zijn gekomen. Maar de motie ging wel over om te kijken naar de eigen landbouwproductie, de vraag naar voedsel en voedergewassen en de biobrandstofproductie en de grote rol die dat heeft in de mondiale voedselvoorziening.

[1:06:39] En als ik dan kijk naar het stappenplan in de brief. Dan lees ik er eigenlijk niets terug.

[1:06:45] Terwijl even verderop in de brief lees ik dat de minister wel schrijft om wereldwijde voedselzekerheid op lange termijn veilig te stellen, zullen productie en consumptie van voedsel binnen de draagkracht van de aarde moeten worden gebracht. Dan denk ik al.

[1:06:58] Nou dat is precies wat de motie ook zegt. Want als we dat doen, zal het ook helpen om te zorgen dat meer mensen voedsel zullen hebben. Maar hoe wat is dan precies het stappenplan om dat bij de nederlandse landbouwsysteem voor elkaar te krijgen.

[1:07:10] Want ik lees niks in het stappenplan over voedergewassen over voedselgewassen over biobrandstoffen.

[1:07:18] Dus ik vraag me af hoeveel gaat het stappenplan aan bijdragen aan het voorkomen van de honger in de wereld. Dus ik zou heel erg graag.

[1:07:25] Hier wil ik heel graag een reactie op van beide ministers

[1:07:30] en mijn vraag is dan ook is het niet een goed idee om inderdaad van esch de g toets te doen, bijvoorbeeld als dadelijk een landbouwakkoord te ligt om te kijken wat voor effect heeft dit nou op

[1:07:38] bijvoorbeeld die ze stenen bol development goals die die dat het wereld doel om honger uit te bannen

[1:07:44] en is de minister van bureau s bereid om te zeggen tegen de collega's. Minister is dat landbouwakkoord daar licht wil ik wel de g toets doet, want dat zorgt ervoor dat de coherentie is tussen het beleid van dit kabinet. Daarvoor hebben we ook coherentie beleid. Dus ik zou heel erg graag.

[1:07:59] Ik bedoel ik niet eens een toezegging. Dat is gewoon staand beleid dat er een sd geen toets wordt gedaan. Dus ik wil heel erg graag horen. Natuurlijk gaan willen doen en dat we die uitkomst te krijgen

[1:08:10] dan een vraag over.

[1:08:15] Ik stelde eerder schriftelijke vragen over weerbare voedselsystemen met lokale productie, bijvoorbeeld in afrika en er was een vraag over dat er voor woekerprijzen allerlei nederlandse producten op de markt te komen in afrika

[1:08:28] en staat en de minister die stelde haar beantwoording dat het kabinet geen tegenstelling ziet tussen deze handel en de versterking van de lokale landbouw, terwijl ze ook zeggen dat die logo lammert zo belangrijk is voor die zelfvoorzienendheid en ik snap er niets van. Dit is toch juist een voorbeeld hoe nederlandse producten op de markt komen en daar gewoon de marktverstoring en daar dus ook de lokale voedselproductie verstoren en dat is toch niet coherent met het beleid wat ze ook zegt te onderschrijven.

[1:08:56] Dan heb ik nog een vraag over een tender die eraan komt over de zaten sector

[1:09:02] voor de hel en de hoorn van afrika en mijn vraag is wat precies het doel is van deze tender. Want want ik begrijp dat er een tender is, zodat er nederlandse zaden naar afrika gaan, terwijl ook bekend is dat die lokale boeren die nu juist versterkt moeten worden. Heel veel profijt hebben bij lokale isolatiesystemen en lokale zaden die meer bestand zijn tegen de lokale omstandigheden.

[1:09:23] Dus is het niet veel logischer dat deze tender

[1:09:25] niet zozeer gaat over hoe nederlandse zaden naar afrika kunnen gaan. Maar dat dat geld moet worden ingezet, zodat lokale assad systemen en die lokale systemen dat die worden ondersteund, zodat er veel meer zelfvoorzienendheid is. Tot slot. Voorzitter, toch even de drie komma vier miljard bezuinigingen.

[1:09:41] Er worden heel veel mooie voorbeelden genoemd van projecten die nederland doet en ik vraag me af wordt daar nu op bezuinigd, bijvoorbeeld het uitbannen van de huidige honger en ondervoeding, met als streven nederlandse bijdragen aan een duurzaam betere voedsel. De situatie voor tweeëndertig miljoen jonge kinderen over een periode van tweeduizend of dat is er een maar een andere gaat bijvoorbeeld ook over acht miljard miljoen kleinschalige producerende boerinnen zijn dat nu de projecten waarop gaat worden bezuinigd. Of

[1:10:07] kan de minister die toch ontzien in de bezuinigingen die schijnbaar nodig zijn. Dank, voorzitter.

[1:10:11] Dat was het einde van de bijdrage van de heer thijssen, maar er is een laatste interruptie van de heer hammelburg.

[1:10:18] Ja. Voorzitter dankuwel een vraag aan de heer thijssen als het hebben over de het inboeken van die van die tegenvallers en de heer thijssen geeft volgens mij een warm pleidooi voor het ontzien naast noodhulp. Wat hij al eerder heeft gedaan, ook van voedsel en waterprojecten die essentieel zijn waarom ontwikkelingssamenwerking in de kern voor bedoeld is dat hij liever ziet dat voedselzekerheid en water zekerheid worden ontzien dan dat we nog meer gaan investeren in bijvoorbeeld beleid. Artikel één, punt drie, waar we streefcijfer hebben van zeventig procent terug. Moet je naar nederlandse bedrijfsleven is de heer thijs met mij eens dat in ieder geval daar de keuze moet worden gemaakt en niet op voedselzekerheid als het gaat over de begroting.

[1:10:57] De heer thijssen daartussen moet kiezen. Dan weet ik wel voor kiezen in dat is in lijn met wat hammelburg zeg maar eerlijk gezegd waar de pvda voor staat, is dat we dit hele begroting dat we deze begroting ontzien en dat we andere keuzes maken en dat we zeggen joh. Wij gaan

[1:11:10] de vermogen in nederland meer belasten. We gaan die enorme winstgevende bedrijven veel meer belasten. We gaan op die manier zorgen dat er veel meer inkomsten zijn bij de overheid, zodat we kunnen zorgen dat het minimumloon en veertien euro gaat, zodat we niet hoeven te bezuinigen op boelhouwer is en zodat we alle andere dingen kunnen doen waar heel veel nederlanders meer aan hebben

[1:11:29] en de aandeelhouders wat minder snel rijk worden. Dat zijn de keuzes die de partij van arbeid te maken.

[1:11:34] Dank. Dat was de laatste interruptie van de heer hammelburg. Dus daarmee komen we aan het einde van de eerste termijn aan de zijde van de kamer viel me op dat de vragen eigenlijk vrij breed beperkt zijn. Daardoor begrijp ik ook heel goed dat de bewindspersoon. De minister vragen voor een schorsing van vijftien minuten.

[1:11:55] Ik schors dus graag en dan zetten we voort met de antwoorden van de ministers. Ik schors.

[1:34:14] Goede avond is het bijna. Ik heropent dit commissiedebat van de buit van de commissie buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, met als onderwerp voedselzekerheid en water. Welkom ook aan beide bewindspersonen minister van buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking,

[1:34:33] de minister van landbouw, natuur en voedselkwaliteit. Gelukkig zijn we nog steeds met een goede groep aan de zijde van de kamer. Ik weet dat de heer thijs heeft aangegeven dat hij zit zo meteen helaas zou moeten excuseren. We starten en ik hoop dat we nog steeds het mooi binnen zeven uur kunnen afronden, maar laten we kijken. Ik begrijp dat ik als eerste het woord mag geven aan minister van bureau is minister schreinemacher voor haar antwoorden. Naar aanleiding van alle vragen die aan de zijde van de kamer zijn gesteld.

[1:35:03] De minister

[1:35:05] de opmerking erbij

[1:35:07] dat we toch wel weer vasthouden aan de vier losse vragen ook al zijn er bij de bewindspersonen. Als we goed gaan in de tijd. Dan wil ik wel wat flexibel zijn, maar vooralsnog maximaal vier interrupties.

[1:35:19] Dergelijke kamer en hoeveel.

[1:35:23] Ik begrijp dat die erin blijft. Dus die grap die veel te waarderen waar je sorry dat ik dank de minister.

[1:35:35] Dankuwel. Voorzitter,

[1:35:38] en mijn verschillende van uw leden refereerde er al aan toe om in tweeduizend vijftien

[1:35:43] de sd geest tussen de stenen bol development goals hebben vastgesteld, waaronder zero poverty, zeer hanger gender, gelijkheid, duurzame beschikbaarheid en management van water, duurzame economische ontwikkeling,

[1:35:56] milieubescherming, vrede.

[1:35:58] Toen leek het allemaal wisten dat het ambitieus was, maar het leek wel meer realiseerbaar in twintig, dertig dan op dit moment en de heer futselaar die refereerde ook al aan de aanleiding of en de redenen waar dat door komt. De oorlog in oekraïne, maar ook elders zien we conflicten, destabilisatie, de grote impact van klimaatopwarming, biodiversiteitsverlies, groeiende werkloosheid, en daarmee raken de c geest helaas ook weer verder van ons verwijderd. Maar dat betekent niet dat we niet er op moeten koersen en inzetten onze toch te halen en het nastreven van die einddoelen is onverminderd belangrijk.

[1:36:42] Wij gaan daar minister adema. Nick zullen het een en ander daar allebei over zeggen

[1:36:49] voordat we ingaan op de voedselzekerheid en dat zijn vragen die aan ons beiden gesteld worden. Dus er werd mij ook gevraagd om aan te geven welke kopjes die blokjes zogenaamde blokjes. Dus ik begin met vragen over water gaat dan over naar verschillende vragen over verschillende onderwerpen, zoals de schuldencrisis. Even kijken. De pallets met de kennis hubs

[1:37:18] en bijvoorbeeld de sv g toets en daarna zal ik ingaan op de voedselzekerheid, de voedselsystemen en het stappenplan. En dan gaat dat naadloos over in de beantwoording van de heer adema dat het ook aansluit. Dus eerst internationale en nationale perspectief.

[1:37:35] Minister volgens mij hoorde ik iets van vijf blokjes

[1:37:40] termijn drie. Dan dan gecombineerd

[1:37:43] zijn drie blokjes en dan ook inderdaad natuurlijk de gelegenheid voor de minister van fnv dus even alert op op te lossen vragen die gesteld worden dat goed kan inschatten.

[1:37:55] Minister adema heeft geen blokjes. Die heeft alleen individuele vragen

[1:38:00] dan begin ik met water

[1:38:02] en

[1:38:04] daarin hebben verschillende van uw leden gevraagd hoe zorgen er nou voor dat we die nederlandse de de water actieagenda die wij hebben vastgesteld

[1:38:16] wij de thee en water conferentie dat we daar handen en voeten aangeven en daar ook invulling aan gaan geven en vooral hoe gaan we ervoor zorgen dat we daar actief op kunnen blijven.

[1:38:30] Sturen.

[1:38:33] Allereerst

[1:38:35] werd er onder andere gevraagd naar de vn watergezant die het water internationaal hoog op de agenda zou moeten houden.

[1:38:45] Wij hebben natuurlijk in de aanloop naar de vn water conferentie opgeroepen tot die aanstelling van de gezant met honderd negenenveertig landen

[1:38:52] de sgp van de p en concludeerde aan het eind van de conferentie dat hij de aanstelling van die gezant in overweging.

[1:38:59] Vering neemt.

[1:39:01] De plaatsvervangend sgp van de vn zal naar verwachting op korte termijn een plan presenteren voor de institutionele verankering van water binnen de vn, waaronder de aanstelling van een gezant

[1:39:14] dat ten aanzien van de gezant,

[1:39:19] de heer mijn house, vroeg nog naar de extra stap die we gaan maken om sv g zes.

[1:39:27] Wat we daar gaan doen hoe we daar concreet aan gaan bijdragen.

[1:39:30] Het sv g zes doel voor de periode twintig, zestien, twintig, dertig blijft staan toegang tot drinkwater voor dertig miljoen mensen en tot sanitaire voorzieningen, voor vijftig miljoen mensen en het voordeel van beter waterbeheer voor drie miljoen mensen per jaar. De extra inzetten die we willen gaan doen is bijdragen om watergerelateerde rampen in oost afrika beter op te vangen en kwetsbare bevolkingsgroepen weerbaarder te maken met vn-organisaties, rode kruis en rode maan. Daarna onderzoek. Daarnaast ondersteuning die vijf precedent complex in afrika, die zich richten op duurzame universele toegang tot diensten waar we ook aan refereren in het verslag van de vn, water, referentie

[1:40:12] en in samenwerking met mijn collega's van i en w

[1:40:18] verlenging of schadelijk enkele programmas op zoals wat er is wel een water. Het nbc partnership bloed, deal en water, works

[1:40:29] en dat die blue deel daar vroeg ook

[1:40:36] werd ook al naar gevraagd door de heer klink de het artiest en hoe we ervoor zorgen dat die blue deal nog even. Dit is een programma van waterschappen budget en i en b

[1:40:53] waarmee we lokale waterbeheerders in nederland en partner landen worden verbonden om kennis te delen en innovaties in technologie uit te dragen. En juist

[1:41:03] dat is in ontwikkelingslanden van groot belang om ook de waterinfrastructuur en de investeringen daarin maximaal te laten renderen, zeker door de impact van het veranderde klimaat

[1:41:16] en er gaat veel aandacht uit naar het mobiliseren van financiering voor infrastructuur, maar we moeten ook kijken naar de balans van het beheer en het onderhoud. Want dat is natuurlijk wel heel belangrijk en daar hebben wij wel veel ervaring in. Daar zullen we ons blijven profileren

[1:41:34] dat ten aanzien van de

[1:41:36] bloed deal.

[1:41:43] Dan vroeg de heer van haga over een het actieplan voor levering van drinkwater. Naar mijn collega minister harbers heeft de kamer op drie april twintig, drieëntwintig geïnformeerd over het actieplan leveringszekerheid, drinkwater.

[1:41:57] Hij heeft daarin aangegeven om samen met veel wind en het ipo dit plan op te stellen. Het actieplan moeten levering van drinkwater in de periode tussen tussen twintig, tweeëntwintig en twintig, dertig waarborgen en dat moet er eind van ditjaar liggen.

[1:42:13] Maar dat ligt tussen primair op het

[1:42:16] het woord van mijn collega's harbers.

[1:42:26] Dit was het water.

[1:42:28] Dan is er wel interruptie van de heer klink. Gaat uw gang?

[1:42:32] Ik dacht misschien komt er nog iets iets meer. Dank de minister voor de antwoorden. Goed om te horen dat er op korte termijn een besluit komt over die vn watergezant. Mijn vraag is of daar voor nederland nog een rol is weggelegd. Hebben we daar nog iets wat wat uiteindelijk de vn watergezant gaat doen. Dat is nog steeds een beetje prematuur omdat we het besluit nog genomen moet worden. Maar de minister weet ongetwijfeld meer en ja goed kan de minister daar meer over zeggen. Zo niet dan misschien de laatste de kamer daarover informeren met de brief.

[1:43:09] De minister, wanneer we meer zicht hebben op wat die gezond gaat doen en hoe de vn meer opvolging gaat geven aan die water actieagenda en aan de vn water conferentie. Dan zullen we u daar graag over informeren wat wij zelf als nederland gaan doen. Wij willen die water actieagenda ook weer inbreng brengen bij het high level, lid conform in juli de sd je met in september uit de kops over klimaat en biodiversiteit en natuurlijk alle andere relevante internationale fora in processen waar wij dat kunnen dus ook juist omdat water echter hoog op de agenda te houden.

[1:43:50] Geen behoefte aan een tweede interruptie van de heer hammelburg gaat uw gang.

[1:43:54] Ja. Voorzitter, want als je zo ons nederlanders bij de verenigde naties volgt

[1:44:01] dan dan hoor je ook goede statements en er wordt hard gewerkt.

[1:44:06] De vraag is een beetje wat uit de conferentie komt wat voor concrete handvatten wordt uitgegeven aan die geven aan die uitvoeringsagenda die er niet echt aan zit.

[1:44:15] Welke concrete maatregelen met budgetten niet alleen vanuit nederland maar ook vanuit andere europese landen in andere westerse landen

[1:44:23] dat inzicht ontbreekt bij mij nog een beetje. En als je nou een van de vele oproep hadden gehoord naar het geweldige geweldige water conferentie in nederland heeft georganiseerd waarvoor heel veel hulde. Wat wordt er vervolgens ook door er wat van concrete maatregelen en doelstellingen komende uit en hoe we daar handen en voeten aan gegeven.

[1:44:39] Helder de minister.

[1:44:42] Nou ja kijk als we het hebben over de resultaten van de conferentie. Maar dat staat ook in de brief hebben het water ook en internationaal op de

[1:44:54] op de politieke agenda gezet en we hebben ook laten zien dat het raakt aan al die andere beleids terreinen van de vn. Dat was eigenlijk al een winst. Want dat dat was eigenlijk nog niet zo. En ook dat we niet alleen kijken naar water met door de ministers van water of van watermanagement in ieder land. Maar dat we ook echt kijken dat we er veel meer horizontaal naar kijken en niet alleen in nederland maar ook in andere landen dus ook dat minister van financiën

[1:45:24] minister van handel. Echt dat het echt een kabinetsbrede opgave is niet alleen in nederland maar overal en dat is wel dat hebben we gezien dat dat daar aan bij heeft gedragen.

[1:45:37] Uiteindelijk hebben heel veel landen zich gecommitteerd met verschillende plannen ook juist. En daar hebben we echt toe opgeroepen, zodat het niet alleen een praten. Ik zou worden, maar er echt hele

[1:45:49] concrete acties uit voort zouden komen als nederland hebben daar zoals ik net noemde ook een aantal acties aan verbonden en ons daar ook de eigen bijdrage. Zo, zoals het nbc partnerschap waarmee we arme landen onder water, water ook een centrale plek in hun economisch beleid helpen geven nadat watergerelateerde rampen en weerbaarder maken van verschillende landen

[1:46:15] en het is primair aan die andere landen om zich daaraan te houden. Maar het is juist ook dat wij er in die verschillende internationale gremia op aandringen om om daar wel actie aan te geven. Maar wij hebben eigenlijk dus die plannen. Ja hoe zeg je dat daar is ook de vn moet daar ook opsturen en daarom zeg ik ook daar moet ook de vieze s g ook mee aan de slag van de vn en dat gaat ze dus ook doen.

[1:46:47] Tweede interruptie,

[1:46:49] Dankuwel. Voorzitter, kan de minister ons dan

[1:46:53] op de hoogte houden van dat van dat proces. Want want dat was die grote belofte van zijn conferentie in alle nederlandse voor in middelen die erin hebben gezet.

[1:47:02] Daar moet natuurlijk wel iets uitkomen. Het zou echt

[1:47:05] zodra de heer vandaag nog gelijk krijgen. We willen echt dat dit handelen. Dus kan kan de minister misschien nog en dan vraag ik even niet op welke termijn dat kan er dan overleggen. Het proces bij de verenigde naties wat er uitkomt en dat er een rollende agenda met concrete maatregelen en nog een keer op een rijtje. Welke nederlandse afspraken er zijn gevolgd uit de conferentie onder water zekerheid. Maar nederland niet alleen committeert in verschillende landen, maar ook budget hangt en hoe dat in elkaar gezet.

[1:47:31] Even een overzichtje.

[1:47:33] De minister.

[1:47:36] De heer klinkt vroeg ook al om om daarover geïnformeerd te worden en dat doe ik graag en ik denk dat een logisch moment daarvoor zou kunnen zijn, bijvoorbeeld in aanloop naar de kop

[1:47:48] dat we het want dat is ook weer zo'n internationaal gremium waar we het aan de orde zullen stellen, waarbij we ook vorig jaar hadden we een water, water. Dag

[1:47:57] bij de kop en dat zal nu ook weer een belangrijke rol hebben. Dus ik denk dat dat een goed moment is om u te informeren over de de wat er verder te updaten wat er gebeurd is bij de vn.

[1:48:14] Iets verder najaar dus niet.

[1:48:17] We gaan er nog over discussiëren, neem ik aan ook toch over de coup. Dus dat ik het wel op. Natuurlijk. Gaat u dan op tijd die die inzet ontvangen zullen ervoor zorgen.

[1:48:27] Betekent dat op als een toezegging

[1:48:30] mensen termijn dat het voordat natuurlijk ook beschikbaar is,

[1:48:35] Dan.

[1:48:35] Kan de minister blok volgens mij vervolgen,

[1:48:39] Ik geef ook in antwoord of nog aanvullend dat het overzicht van de nederlandse activiteiten ook op de water actie agenda staat en die online die is openbaar

[1:49:11] te beginnen met de vraag van de heer klink over de kennis hubs en over de evaluatie of de kamer daarover geinformeerd kan worden.

[1:49:21] Nu is het wel zo dat de kennisinstellingen die evolueren zelf. Dit is hun pilot een en mannetje house pilot in indonesië. Die wordt eind twintig, drieëntwintig geëvolueerd.

[1:49:35] Dat is een initiatief van de kennisinstellingen en het is dus eigenlijk ook aan hen om daar dan over te rapporteren, rapporteren om daarover te communiceren, maar ik ga ik vraag ze graag of ik moedig ze graag aan om dat ook met u uw kamer te doen en misschien is het aardig om een forum rond de tafel op een andere manier ook door hen over die evaluatie u te laten informeren.

[1:50:05] Er is een tweede interruptie van de heer klink.

[1:50:07] Ik dank je. Ik hoor het wel als een soort soort van toezegging. Maar kijk in de in de kamer brief staat het juiste eind tweeduizend, drieëntwintig, dat er meer duidelijkheid over is volgens mij over die het informeren over die evaluatie dat dat lijkt mij niet zo'n hele moeilijke. Maar eigenlijk het vooral het tweede punt wat ik daarin verzocht dus ook schetsen hoe die actieve rol van embryo s er met betrekking tot opschaling en die combinatie landen eruit zou kunnen komen te zien. Volgens mij dat dat is echt waar waar u zelf over gaat en volgens mij kunt u daar echt wel iets meer over schetsen dan wat nu in de kamerbrief staat en ook los van wat de kennisinstellingen zelf evalueren.

[1:50:50] De minister spreekt natuurlijk aan

[1:50:53] is.

[1:50:58] Ik de de opschaling gaat natuurlijk ook gedeeltelijk naar aanleiding van de evaluatie. Dus die jullie geduld afwachten en de verdere uitrol van het het beleid. Het combi milan beleid zoals we dat noemen waar hulp en handel samengaan, maar dit is ook een invulling van is. Dat komt in het jaarverslag dus op die manier wordt u daarover geinformeerd hoe dat gaat

[1:51:23] maar goed, wanneer we al informatie hebben over de evaluatie en hoe daar uitvoering aan is gegeven, kunnen wij natuurlijk al wel kijken hoe we dat verder opschalen.

[1:51:33] Dus

[1:51:38] zoals gezegd doen we dat er meer op basis van de evaluatie dan dat we dat nu al verder gaan doen.

[1:51:45] Voordat we dat weten

[1:51:49] missen vervolgd? Of is het toch nog een behoefte gaat uw gang.

[1:51:53] Ja. Het is voor mij nog niet helemaal. De ene kant zegt de minister van en dat we dat wel in beeld kunnen in beeld kunnen brengen en andere kant is van het is afwachten op op wat hoe hoe de evaluatie eruitziet. Dus het is voor mij nog steeds een beetje onduidelijk

[1:52:10] of tenminste nou wel of niet hier verder over willen informeren over hoe die opschaling wat bureau s betreft uit zou kunnen komen te zien.

[1:52:20] De heer klink vraag toch nog iets meer duidelijkheid in.

[1:52:23] Als een toezegging en dan te informeren via een brief aan de kamer.

[1:52:29] Toezegging, de minister.

[1:52:31] Ja, wij zullen ook dankuwel. Voorzitter, zullen ook in de memorie van toelichting bij de begroting verder invulling geven aan wat we met dit programma gaan doen. Dus daar kunt u het ook

[1:52:44] nader nadere beschrijvingen lezen en dan kunnen we het daar natuurlijk bij de begrotings behandeling ook over hebben

[1:52:52] en dat doen we mede op basis van wat we gezien hebben de eind evaluatie komt in december, maar zoals we ook bij humanitaire hulp hebben gedaan. Als er tussentijds signalen zijn over hoe we het kunnen verbeteren we dat doen.

[1:53:06] Volgens mij mogen we concluderen dat ze missers wel toezicht niet als een aparte brief maar opneemt bij de begroting aanbieding stukken.

[1:53:14] Ja.

[1:53:15] U vervolgt de heer futselaar vroeg over de schuldencrisis en of hij

[1:53:22] randvoorwaardelijk. De aanpak daarvan randvoorwaardelijk is voor de aanpak van honger.

[1:53:28] Het kabinet is zich inderdaad absoluut bewust van de schuldenpositie van afrikaanse landen dat ze ook terugkomen in afrika strategie, die weldra naar uw kamer gestuurd zal worden en maakt zich hier grote zorgen over dat te delen we dat ook in verschillende internationale gremia stellen we dat steeds aan de orde. Juist omdat ook die beperkte fiscale ruimte van afrikaanse overheden weinig ruimte laten voor investeringen in voedselzekerheid, onderwijs, gezondheidszorg en de private sector

[1:53:59] en

[1:54:01] het landschap of de de

[1:54:06] land het landschap van de crediteuren. Dat is ook wel complexer geworden en dus dat is dat maakt het ook complexer om het aan te pakken. Nu weten we ook dat er bepaalde schulden ijsjes uit bepaalde landen het ons niet makkelijk maken. Wij blijven natuurlijk

[1:54:22] op inzetten. We roepen ook op tot gesprekken over schulden, herstructurering en ook om al die partijen de crediteuren ook private aan tafel te krijgen want dat is uiteindelijk de manier om daar

[1:54:39] uit te komen. En daarnaast is het belangrijk om toekomstige schuldencrisis te voorkomen

[1:54:45] en daarom zet het kabinet zich binnen de ontwikkelingsbanken, onder andere in op het verstrekken van meer financiering in lokale valuta

[1:54:53] en op die manier lopen de schulden lasten als gevolg van de verslechterde wisselkoersen minder hard op

[1:54:59] en daarbij zetten we ook in op technische assistentie om de institutionele capaciteit van de instellingen in afrikaanse landen duurzaam te versterken, dus op die manier in ieder geval vanuit os beleid en ook gedeeltelijk financiën zijn we hiermee bezig.

[1:55:16] Jesse interruptie. Gaat uw gang.

[1:55:20] Dankuwel danken tenminste dat is op zich helder

[1:55:25] al zeg ik er wel bij. Het gaat niet alleen om afrikaanse landen helaas sri lanka. Ik geloof dat pakistan kunt je voorstellen wat er gebeurt als dat land zeg maar in stad.

[1:55:37] We hebben volgens mij minister china zitten nu dus misschien kunnen we daar wat schuldeisers worden aangesproken. Want dat is een grote speler nu

[1:55:43] wat mij nog niet helemaal helder is. Ja. Kabinet vraagt de aandacht voor et cetera. Maar

[1:55:50] is dat een poging om met andere schuldeisers via de wereldbank ook et cetera te komen tot schuldsanering zonder ik kijk ik vraag u niet dat de minister aan de problemen van de ene vierenvijftig landen als het gaat om schulden oplost, maar een beetje richting. Op welke kant denkt nederland die en sommige internationale instellingen beste positie heeft denken wij dat het zou moeten gaan.

[1:56:16] De minister.

[1:56:21] Ja. Het is natuurlijk niet alleen maar erover praten en dan kijken of het zichzelf oplost. Dus ik ben ook blij dat de heer futselaar wel de rol van nederland op waarde schat en realistisch.

[1:56:35] Maar we hebben bijvoorbeeld. We zien nu als bijvoorbeeld gaat om een land als ghana dat we wel succes lijken te boeken in die herstructurering. Dus dat dat zou een mooi voorbeeld zijn hoe we dat in andere landen ook zouden kunnen doen.

[1:56:51] Nog een interruptie, van.

[1:56:54] Voorzitter. Ik ben er heel erg mee eens gaan naar is een mooi voorbeeld, terwijl volgens mij op dit moment het enige voorbeeld van de lijst van deze landen. Dus er is nog een hoop te doen, maar ik waardeer de inzet in deze.

[1:57:04] Minister vervolgt.

[1:57:05] Dankuwel en ik ben het met de heer frits lijn, zodat er inderdaad nog een hoop hoop te doen is op dit thema

[1:57:12] en dit

[1:57:14] probleem.

[1:57:15] Dan vroeg de heer thijssen over de sv g toets

[1:57:20] en of ik mijn collega's heel rechtse daarover wil bevragen in het kader van het landbouwakkoord.

[1:57:30] De sv g toets is gewoon een verplichte toets. Het is volgens mij ook niet nodig om mijn collega's hierop aan te spreken. Wij ook regelmatig contacten met onze departementen en de verantwoordelijkheid ligt. Ik ben coördinerend minister. Dat klopt. En de verantwoordelijkheid van het uitvoeren van de toetsen ligt natuurlijk binnen het beleid. Pas bij twee.

[1:57:50] Dus daar zal misschien mijn collega nog nader op ingaan. Maar dat vanuit mijn kant. En daarnaast werd nog door verschillende leden ook gevraagd naar bezuinigingen en ombuigingen op de rijksbegroting. Wij hebben hier

[1:58:07] twee weken geleden ook over gesproken.

[1:58:10] Ik ik onderschrijf ook het betoog van iedereen dat het gewoon echt pijn doet omdat we met programma's anders dan in een kamerlid van u beweerde wel heel effectief zijn en we daar juist opsturen.

[1:58:24] Dus dat is gewoon ontzettend moeilijk. En juist die moeilijke puzzel zijn wij nu aan het leggen

[1:58:30] binnen het departement. We zijn aan het kijken waar nog vrije ruimte zit. Ik heb ook al aangegeven in het debat. Twee weken geleden dat we juridisch verplichtingen zoveel mogelijk in lopend jaar gaan ontzien

[1:58:45] en ik heb ook gezegd dat ik op voorhand geen enkele categorie uitsluiten, omdat het juist ook zou betekenen dat elders harder moet worden ingegrepen en dat ik u daar op prinsjesdag over zal informeren.

[1:59:03] Een interruptie van de heer bos gaat. Uw gang.

[1:59:08] Voordat ik.

[1:59:10] Dat prinsjesdag meer hoe dat informatie naar de kamer zou komen

[1:59:16] in de brief. Volgens mij zou ik wel terug een ene kant aankondigen dat we meerdere gaan doen en daar op dit thema. Volgens mij werd gesproken van drie, honderd nog iets naar vierhonderd miljoen heb ik het over een aantal jaar

[1:59:30] los van de exacte bedragen. De vraag is

[1:59:33] is de insteek wel dat je kabinet overstijgend kunnen investeren. Want die zijn vaak programmas. Dat doe je niet voor twee twee, drie jaar in in water en voedsel.

[1:59:44] Dus hoe kijkt de minister daar een beetje naar los van het exacte bedrag wat de insteek is van die voedselzekerheid programma's zeki waterprojecten kan de minister daar iets over zeggen.

[1:59:55] Van de euro's,

[1:59:57] De missen. Veel programma's van die wij uitvoeren zijn natuurlijk meerjarig en en langer dan nu de geplande kabinetsperiode is dus sommige programmas je natuurlijk langer voort te duren,

[2:00:13] zoals ook programma's van mijn voorganger nu nog steeds in worden uitgevoerd.

[2:00:19] Het is wel zo dat juist ik in de in de huidige kabinetsperiode die ruimte moet vinden in het in de tegenvaller. Voor de tegenvaller moet ik heb ik geen kast schuiven of iets dergelijks omdat naar voren te halen.

[2:00:35] Dus wat dat betreft moet ik wel kijken naar waar die ombuigingen in deze kabinetsperiode nog ruimte kunnen krijgen. Maar die programma's duren langer dan dat ook omdat

[2:00:47] sommige zijn niet vandaag morgen georganiseerd en zeker als het gaat om voedselveiligheid en duurzame productie waar ik zo op zou komen dat dat is niet van de ene op de andere dag.

[2:00:55] De georganiseerd

[2:01:00] geen behoefte nog even nog even helder maken. Dat was uw eerste interruptie. Want we hebben het was de eerste jaar. Klopt. Maar goed wij eventjes eventjes proberen scherp te blijven.

[2:01:13] Dit is er vervolgd.

[2:01:16] Dan kom ik nu bij het kopje blokje voedselzekerheid en

[2:01:24] het het stappenplannen dat wij naar onze naar uw kamer hebben gestuurd met het stappenplan zet de minister adema. En ik echt in de bestrijding van de acute crisis op het blijven bijdrage van esch die twee, de heer honger, in twintig, dertig en op het vergroten van de weerbaarheid van voedselsystemen.

[2:01:45] We stemmen onze inzet ook af op de national food system per geweest. Die landen hebben geformuleerd in het kader van de vn, food systems, summit van twintig, eenentwintig. Dus iemand één van uw leden schetsen dat ook dat we niet apk als één geheel kunnen zien. Elk land heeft zijn eigen vragen, eigen behoeften en op die manier proberen wij daar in die verschillende landen natuurlijk ook in te voorzien

[2:02:07] dan om toch nog wat resultaten ook voor twintig, tweeëntwintig te benoemen die bij wel op voedselzekerheid hebben behaald, is meer dan twintig miljoen mensen zijn bereikt ter verbetering van hun voedsel inname, meer dan tien miljoen boeren in staat gesteld om het productiviteit en inkomen te verbeteren

[2:02:26] en opruim nul komma zeven miljoen hectare landbouwgrond werden duurzame teeltmethoden gepromoot.

[2:02:33] Dus nogmaals ook

[2:02:36] inrichtingen. De heer van haga, die er nu niet eens maar vast terugkijkt.

[2:02:41] Wij hebben echt wel hele effectieve programma's en daar mogen we heel trots op zijn. En dan wil ik toch nog maar ze gezegd hebben

[2:02:50] de kern van de inzet van het kabinet als het gaat om het verbeteren van de bestaande voedsel landbouw, waar het gaat om os in het buitenland is eigenlijk tweeledig. Enerzijds willen ervoor zorgen dat de armste boeren weerbaarder worden en echt in hun eigen voedselbehoefte kunnen voorzien. Dus dat is niet voor het totaal op schaalbaar. Een hele grote

[2:03:13] productie. Dat gaat echt om hele kleine boertjes. En daarnaast

[2:03:18] stellen we boeren die eigenlijk economisch wat meer potentieel hebben in staat om te produceren voor de lokale of de regionale voedselmarkt

[2:03:27] en in beide gevallen is er vraag naar nederlandse kennis en kunde die we natuurlijk zoveel mogelijk inzetten want die hebben we en daar mogen we trots op zijn. Daar zal de minister adema straks nog het een en ander over zeggen. Dat doen we bijvoorbeeld in kenia, oeganda tanzania en daarin werkt essent nv met de deur architect en de rabobank aan klimaat slimme landbouw.

[2:03:50] Dingen,

[2:03:52] En in ethiopië nigeria bijvoorbeeld worden programma's op het gebied van zaaizaad uitgevoerd, samen met de nederlandse plantenveredeling sector.

[2:04:01] Vorige week was ik ook nog te gast bij verschillende landbouw en voedselorganisatie in rome en ook daar werd de inzet van nederland echt zeer gewaardeerd

[2:04:09] en ook juist onze inzet op humanitaire hulp als het gaat om

[2:04:15] om verspreiding van voedsel, maar ook juist op de lange termijn en echt ook de nederlandse kennis en kunde werkt daar, zoals gezegd, zeer gepromoot.

[2:04:27] Internationale heer anders gaat uw gang,

[2:04:29] Dat is goed om te horen wat de minister aangeeft dat het een volle aandacht heeft. Mijn vraag is wat ik net aangaf. Het voorbeeld een roewanda waardeer zijn met fmo die fabriek neer hebben gezet,

[2:04:40] slagen we ook steeds beter in om met publieke steun gegeven dat die hefboom naar de private naar de private bedrijven te

[2:04:50] die die sprong te maken want wij kunnen niet alleen maar dit met met os geld te doen. Dus daar zou ik graag iets meer reflectie op willen

[2:04:59] hoe dat zich ontwikkelt aan misschien ook de rol van de ns international daarbij.

[2:05:03] De mussen daar allemaal house genoemd zelf ook al ook die samenwerking met private sector is ontzettend belangrijk en we hebben steeds gezegd over os publiek waar nodig private waar kan ook omdat we het gewoon niet allemaal zelf

[2:05:21] kunnen en en op dit moment is invest international ook dat initiatief wat er aan mijn hoofd benoemd bezig met initiatief duurzame handel omdat verder op te schalen en uit te rollen. Dus dat dat daar wordt echt aan gewerkt. Juist om dat project wat u heeft bezocht ook echt weer en een mooi succes van het heel goed is dat we dat ook op andere plekken uitrollen en en daar wordt dus hard aan gewerkt. Ook door onder andere invest international met dat initiatief duurzame handel,

[2:06:11] de heer mijn vroeg inderdaad ook nog geen de kennis en kunde en van het bedrijfsleven bij de voedselzekerheid. De ging net op in. Maar een ander voorbeeld is bijvoorbeeld de capaciteit versterking in de landbouwsector die via oranje mannetje programma inclusief het beurzenprogramma draait op de inzet van nederlandse instellingen in samenwerking met lokale instellingen en

[2:06:36] en we kijken dus ook naar waar we die combinatie van nederlandse kennis en kunde met kunnen combineren met de bevordering van lokale werkgelegenheid,

[2:06:48] en daarin zetten we in op duurzame tuinbouw duurzaam waterbeheer en architect. Dus dat is ook dat begrotingsartikel wat nog wel eens wordt genoemd waar dus ook wel. En als het gaat om voedselzekerheid grote bijdrage aan wordt geleverd.

[2:07:04] En dan vroeg de heer aan mijn huis ook naar het programma en hoe hoe dat nu gaat. Eind maart is er weer nieuwe samenwerkingsovereenkomsten met pim afgesloten voor de komende jaren. Die samenwerking vindt ook volop plaats op de agro food

[2:07:23] industrie en op dit moment heeft een dertien, honderd experts die advies geven aan lokale bedrijven in veel economische sectoren, waaronder dus

[2:07:32] deze sector,

[2:07:37] dan vroeg de heer thijssen over een een tender over de zaak sector. We ondersteunen het zaaizaad, de zaaizaad sector in afrika en het uitgangspunt. Daarbij is de bestaande voedsellandbouw. Daarbinnen vindt bevinden zich natuurlijk extreem arme boeren, maar ook boeren met wat meer economisch potentieel dat niet iedere oplossing past bij elke boer en de inzet is om ook passende opties aan te bieden en niemand uit te sluiten. Dus onze inzet ten aanzien van zaaizaad is dus echt ook weer langs twee lijnen één het verbeteren van het commerciële van de commerciële zaaizaad sector en daarnaast ook van de lokalisatie systemen waar boeren vooral eigen zaaizaad gebruiken dan wel uitwisselen met andere lokale boeren

[2:08:37] dan vroeg ook een aantal van uw leden over handel en

[2:08:44] wij dus in

[2:08:48] hoe we eigenlijk. Het werd onder het werd op andere manieren. Vraag, maar het gaat vooral om beleidscoherentie al

[2:08:56] of wij niet goedkope producten aanbieden in bijvoorbeeld afrikaanse landen of de barrières opwerpen voor afrikaanse landen voor de e. U markt voor de europese markt

[2:09:09] en

[2:09:11] dat is wel belangrijk want daar hoorde ik toch ook een aantal dingen die eigenlijk niet helemaal kloppen, want wij hebben bijvoorbeeld met everything but arms een programma waarbij echter minstontwikkelde landen gewoon toegang hebben tot de eu-markt. Dutyfree en quota u dus die die kunnen gewoon hun producten exporteren op de euro naar de europese markt.

[2:09:39] Dan hebben we natuurlijk ook inderdaad dat er nederlandse producten op de afrikaanse markt terechtkomen dat daar ging ook een aantal vragen over.

[2:09:48] Dus nog een einde aan het einde van de blokje ik graag even voorstellen.

[2:09:53] En kijk waar dat om gaat is dat er vaak ook niet voldoende voedsel op die plek voor die snelgroeiende bevolking beschikbaar is. Dus dat er ook voedsel die kant ontmoet, bijvoorbeeld de lokale productie blijft dan achter.

[2:10:14] Als er sprake is van dumping kunnen regeringen van afrikaanse landen besluiten om

[2:10:22] sorry, als het tekort te hebben kunnen overheden, besluiten om tot tarief liberalisatie voor de import van essentiële voedselproducten, zoals melk, zodat er voldoende aanbod is. Dat kan ook negatieve gevolgen hebben voor de lokale bedrijfsleven.

[2:10:40] En dan moeten we kijken naar dan kunnen landen zeggen nou, bijvoorbeeld de import van deze producten beperken als er sprake is van dumping of marktverstoring

[2:10:53] en dat is een afweging die landen zelf maken. Maar daar helpen we landen ook weer bij bijvoorbeeld met het research center een biertje olaf waarin we dus afrikaanse landen ook adviseren over uw rechtspositie daarin en daarnaast ondersteunen wij voor de toegang op de markt bij het voldoen aan eu voedselveiligheid, standaarden in de standards and trade development facility. Dus daarnaast behalve dat everything but arms programma hebben we ook nog de economic partnership agreements en bijvoorbeeld de ivoorkust heeft dat heeft zo'n epa en en heeft daardoor dus wel ook volledig tariefvrije toegang tot de eu-markt tot de europese markt. Dus even een paar dingen wel recht te zetten en ook.

[2:11:50] Helder en daarmee weet niet of de heer futselaar misschien geen behoefte is een interruptie, maar absoluut wel dus vooral uw gang.

[2:11:58] Nee, voorzitter, want ik vind dat de minister nu het europese handelsbeleid wel erg positief schetst.

[2:12:04] Ik ben bekend met everything but arms. Maar als je die lijst met landen bekijkt dan zit er bijvoorbeeld nepal in en het is heel mooi dat nepal alle aardappelen die ze wil kan exporteren naar europa. Maar dat gaat in de praktijk vaak niet gebeuren. Veel andere landen op die lijst nog los van of ze serieus agrarische productie hebben missen bijvoorbeeld havens, wegen et cetera.

[2:12:24] Het is mooi papier moment een land bijna een serieuze agrarische speler wordt dan zit niet op die lijst. Laat ik het zo stellen en het is ook gewoon niet zo dat waren grote laten we zeggen agrarische handelsoverschot van de europese unie zijn. Ik noemde al de kip uit het verleden ook dat dat voortkomt uit een tekort in die landen. Nee. Europese landbouw is over het algemeen super efficiënt en voor een deel ook nog eens behoorlijk gesubsidieerd als het gaat om zuivel dan kun je moeilijk tegenop concurreren plaats te zijn. Een goed product goedkope. Dus zullen ze mensen te kopen en een concurrerende plaatselijke producenten weg. Dat is natuurlijk dat was en dat is nog steeds voor een deel een realiteit van het europese handelsbeleid.

[2:13:06] Hoor. Geen vraag. Maar dat zij is.

[2:13:08] De minister, dan nida.

[2:13:10] De minister hoeft niet hoor. Maar terwijl de minister om te regelen.

[2:13:14] Dat zijn natuurlijk inderdaad

[2:13:18] ook gevolgen van van het handelsbeleid van subsidiebeleid, maar juist daarom zijn er wel die wto-regels ook weer een reden overigens, waaronder natuurlijk als nederland echt wel de wto. Ook de hervorming daarvan en ook dat op regels gebaseerde handelssysteem voor staan en ook afrikaanse landen willen helpen om

[2:13:45] om een eventuele wto-zaak over dumping te starten. Maar het is zo dat natuurlijk op sommige plekken in de wereld is er of het nou gaat om schaal of een bepaalde klimaat heb je ook wel voorsprong en dat hebben natuurlijk in nederland of in europa zijn we daar ook heel goed in in nederland. Daar kan de heer minister adema nog veel meer over vertellen en dat zal die ook zeker doen en zijn we daar gewoon heel goed in.

[2:14:19] En soms kan dat inderdaad leiden tot dit soort gevolgen ook ongewenste gevolgen en volgens mij is het wel belangrijk dat we ernaar kijken.

[2:14:28] Maar dat doen we dus ook binnen die verschillende programma's die we hebben.

[2:14:34] Dank minister kijken naar de heer khoulani geeft de heer roodenburg de gelegenheid hammelburg.

[2:14:39] Ja. Dank u. Voorzitter, de minister zegt daar zouden we daar wil ik graag naar kijken. Kijk en dat biedt een opening. Want wat we nu zien in de heer visser heeft je gewoon wel gelijk. Europese voedselmarkt wordt groter wordt grootste gesubsidieerd. Daar kunnen heel veel ontwikkelingslanden de agrarische sector heel veel ontwikkelingslanden niet tegenop. Dus er is geen sprake van eerlijke handel en daar kun je ook niet helemaal voorkomen. Dat begrijp ik ook. Maar als we het hebben over bijvoorbeeld die aardappelboer nepal. Ik weet niet of die bestaat

[2:15:09] dan zijn niet alleen de havens, maar ook de productiestandaarden die ervoor zorgen dat je niet op de europese markt kan daar zijn ook redenen voor. Want je wil de europese consument ook gewoon beschermen.

[2:15:21] De vraag is is het altijd zo dat die standaarden. Zo zijn om ons te beschermen. Ik heb wel eerder deze vragen in de minister gesteld, kunnen we niet nog een keer gaan kijken met z'n allen in europa onder aanvoering van deze minister. Om te zorgen om die standaarden bijvoorbeeld tegen het licht te houden om de consequenties van de inval in oekraïne en de consequenties voor de voedselprijzen te verzachten, zodat ook men meer begrip heeft in de ontwikkelingslanden voor wat wij hier doen wat hier gebeurt.

[2:15:51] Ik heb er gewoon geen antwoord op. Dus als ik kan mijn concrete vraag is zul je dit vraagt de eventjes want het is echt wel de kern van het probleem. Ja, we subsidiëren. We hebben standaarden. Ja, we hebben een aantal programma's voor ontwikkelingslanden. Om daar nog een beetje tegen op te kunnen boksen. Maar die zijn zo minimaal. Ik zou graag van de minister meer informatie krijgen hoe het zich verhoudt tot het ander. Want we geven inderdaad nu geld uit aan het verlagen van die tarieven of het wegnemen van die tarieven. We geven allerlei subsidies voor kleinschalige projecten. Maar als ze daarmee alsnog niet kunnen ontwikkelen en niet kunnen opboksen tegen de europese standaarden en subsidiëring. Dan is het eigenlijk weggegooid. Geld is, kan de minister eens kijken naar hoe het zich verhoudt tot het ander.

[2:16:30] Volgende keer ga ik iets strenger zijn. Maar dit is een heldere vraag voor de voor de minister.

[2:16:39] Kijk, we moeten nu wel twee dingen. Dit gaat over twee verschillende dingen. Wij hebben het over handelsfaciliteiten zie en we hebben het over os programma's en de manier waarop wij kleinschalige boeren of dus boeren die wel dingen producten.

[2:17:00] Ik moet het anders zeggen die die wel echt dat potentieel hebben om meer op schaal te produceren en die helpen daar dus ook bij. Dus op die manier dragen wij natuurlijk ook bij aan hoe zij produceren dat ze dat op een duurzame manier doen. Maar als nederland

[2:17:18] hebben we daar heel veel kennis en kunde in. Dus kunnen we daar ook broertjes en kleine boeren en boeren met die meer produceren. Daarbij helpen. Dus dat doen we met onze ontwikkelingssamenwerking op handel doen we, zoals u zelf ook schetsen. De heer hammelburg hebben die verschillende programma's en daarnaast de os programma's en daarnaast hebben behandeld facilitator op eu-niveau. En als het gaat om de productiestandaarden dat we die we dus ook met het met die programma's natuurlijk over betere. Ze is dat ook een discussie die in europa wordt gevoerd en terecht, want ik ben het eens met de heer hammelburg dat wij natuurlijk ook en level playing field willen voor onze boeren en ervoor willen zorgen dat ook elders meer duurzaam geproduceerd wordt. Dus dat we zijn ook aan het kijken hoe we daar vorm aan kunnen geven in handelsverdragen. Daar heb ik natuurlijk goed contact over met ook met mijn collega minister adema. Om dus niet alleen pro producten, standaarden gewoon bij de import te kunnen handhaven, maar ook productiestandaarden dat we daar ook afspraken over kunnen maken. Maar dat is niet zo eenvoudig, want wij hebben bepaalde regelgeving in europa en andere en onze derde. Onze handelspartners hebben ook bepaalde standaarden en wij willen hun standaarden vaak ook niet overnemen. Dus dan moeten we wel kijken hoe we daar tot een

[2:18:49] een goede overeenkomst kunnen komen. Dus dat blijft ingewikkeld. Maar dat is een heel terechte discussie die een brussel wordt gevoerd, is ook een motie van der plas over productiestandaarden waarin het kabinet wordt opgeroepen om daarmee aan de slag te gaan onder andere in brussel. En dat doen we ook.

[2:19:06] Ja.

[2:19:08] De minister vervolgt.

[2:19:18] Dan vroeg mevrouw teunissen. Ik word hier overigens ook aangeschreven. Ik heb het steeds over boeren. Maar dat zijn boeren en boerinnen. Dus daar wil ik ook meteen naar mijn excuses voor aan

[2:19:30] mevrouw teunissen vroeg nog naar plantaardig dieet en daar hebben het ook eerder in een in een debat over biodiversiteit over gehad. En toen heeft de minister van der wal

[2:19:41] dat ook nog eens

[2:19:44] bevestigd dat we natuurlijk naar minder dierlijke en meer plantaardige eiwitten moeten in ons dieet.

[2:19:54] Dus dat staat buiten kijf. Het is wel zo dat in de meeste landen waar we aan voedselzekerheid werken

[2:20:01] boeren en boerinnen, kleinschalige gemengde bedrijven hebben waarbinnen

[2:20:07] v ook een belangrijk onderdeel is, want de mest. Daarbij is belangrijk voor bodembeheer. Het is een belangrijke bron van eiwitten en in sommige gebieden helpt v met het ploegen en transport.

[2:20:19] Dus we zijn er ook natuurlijk met onze programma's aan het inzetten, maar het is niet zo eenvoudig. Het is al in nederland niet eenvoudig, laat staan daar en er zijn ook gebieden die te droog zijn voor landbouw en die eigenlijk alleen geschikt zijn, zoals heer ahaus ook schetste voor extensieve veehouderij.

[2:20:41] En waar we in gewoon mensen afhankelijk zijn van v en gewoon te weinig alternatieven hebben.

[2:20:49] Een interruptie van mevrouw teunissen,

[2:20:51] Voorzitter, de vraag blijft bij mij hangen. Wat doet het kabinet nu concreet om die transitie te maken en dan doel ik natuurlijk niet zozeer op lokale boeren in afrikaanse landen. Maar dan heb ik het vooral overigens globale noorden waar we gewoonweg veel te veel dierlijke eiwitten produceren en wat een enorme impact heeft in andere landen. Tachtig procent van de ontbossing wereldwijd komt door ons landbouwsysteem en dat erkent het kabinet ook staat letterlijk in het stappenplan staat om wereldwijde voedselzekerheid op de lange termijn veilig te stellen, zullen productie en consumptie van voedsel binnen de draagkracht van de aarde moeten worden gebracht en ook de transitie naar een meer plantaardig dieet in rijk en opkomende economieën zullen zullen we een bijdrage daaraan te leveren en dan is mijn vraag. Dit is een stappenplan

[2:21:39] welke concrete stappen zetten het kabinet daar dan naartoe. Als je dat erkent en we hebben het er vooral omdat het er ook al vaker over hebben gehad. Dat heeft de minister zelf aangegeven. Dan wordt het op gegeven moment wel tijd dat ik concrete stappen die je ook nu net aangereikt, bijvoorbeeld het ondertekenen van de plant beest kritisch. Het verminderen van het aantal dieren in de veehouderij en ik ik zie gewoon geen enkele concrete actie.

[2:22:05] De minister.

[2:22:07] Ja. Dankuwel. Voorzitter. Deze vraag ziet eigenlijk meer op de heer adema zijn beantwoording als mevrouw teunissen dan nog niet daarmee een bevredigend antwoord gekregen. Dan kom ik daar graag in de tweede termijn op terug.

[2:22:23] Voorzitter.

[2:22:25] Gaat uw gang? Mevrouw teunissen.

[2:22:27] Dit vind ik een beetje te makkelijk omdat het ook raakt aan internationale voedsel strategie ook aan internationale handel en misschien inderdaad de transitie naar minder dieren houden en minder consumptie in nederland. Dat vind ik inderdaad bij minister aan horen. Maar bijvoorbeeld het ondertekenen van het plein place die dat is internationaal. De minister van handel is ook een belangrijke positie in glasgow of in de volgende klimaattop ook en in glasgow is destijds die plan b studie gelanceerd. Dus ik vraag aan haar of ze dat wil bestuderen en ook daar op terug wil komen. Er kan ook schriftelijk. Maar of zij daar iets in ziet om daar het voortouw te nemen. Het zou concrete uitwerking kunnen zijn van een van het idee naar een meer plantaardige voedsel systeem.

[2:23:14] De minister en dan kom ik daar graag ook in de voorbereiding van de koppen op terug.

[2:23:22] Mogen we dat als een toezegging noteren

[2:23:25] de vreemde. Je hebt de minister vervolgt,

[2:23:32] Dan vroeg mevrouw teunissen ook naar het intellectueel eigendom van het omtrent het kwekersrecht

[2:23:43] bij de onderhandelingen van het handelsakkoord met indonesië is voorgesteld om. Ik lees even helemaal voor de negentien eenennegentig of de international union for the protection of nieuw overheid die zijn gepland op te nemen in het verdrag en dat verdrag kent een regeling de farmers rights, die boeren en boerinnen toestaat om zelf geoogste zaden te bewaren en te gebruiken en uitwisselen en te verkopen en de beperkingen om zaden te vermeerderen en te verkopen geldt alleen voor nieuwe moderne kwekersrecht beschermde rassen

[2:24:19] aan gebruik vermeerdering of verkoop van de traditionele rassen of van moderne rassen is die niet meer kwekersrecht beschermt zijn. Er wordt ook geen beperkingen opgelegd

[2:24:32] en

[2:24:34] moderne rassen zijn over het algemeen productiever en minder kwetsbaar voor ziekten en plagen en natuurlijk van belang voor voedselzekerheid en duurzame landbouw.

[2:24:44] Dus uiteindelijk gaat het is de beperking op een klein gedeelte. De de meer modernere zaden

[2:25:03] dan vroeg de heer van haga nog over veertig miljoen handelsfinanciering. De steun aan agrarische bedrijven in oekraine,

[2:25:13] die het kabinet heeft toegezegd dat bedrag van veertig miljoen. Betreft handelsfinanciering waarmee agrarische bedrijven in oekraïne kredieten bij lokale banken kunnen krijgen en daarmee wordt ook de lokale agrarische sector ondersteund in het realiseren van de voedselproductie,

[2:25:30] en dan wordt er gezegd dat tot aan de sancties zou liggen. Uiteindelijk hebben we al in verschillende debatten gewisseld is rusland verantwoordelijk voor het uitbreken van de oorlog en dat is de voornaamste reden dat de prijzen zijn gestegen omdat oekraïne een grote agrarische producent en exporteur is en juist door zo'n programma. Als dit proberen we hen te steunen daarin en ook in hun export

[2:26:00] nog te gaan deel van de heer klink

[2:26:03] waar de heer klinken naar vroeg en of we kunnen kijken naar een verlenging van de gaan nieuw of in ieder geval voor een langere periode

[2:26:12] dat dat willen we volgens mij allemaal heel graag want die gaande is voor iedereen belangrijk relevant en die wil iedereen elke keer zolang mogelijk verlengen.

[2:26:27] Dankzij nederlandse initiatief is er een nederlandse is er een bredere ontheffingsmogelijkheid opgenomen voor voedselzekerheid in de sanctiepakket gericht op rusland. Verder zijn er waar specifieke problemen zijn tussen russische en nederlandse handel partijen proberen we ook oplossingen te faciliteren

[2:26:47] en dat hebben bijvoorbeeld gedaan in de vrijgave van een in nederland aan de ketting gelegd bevroren lading russische kunstmest voor de donatie via het world food program naar malawi.

[2:26:58] Maar als het gaat om te gaan deal.

[2:27:02] Nederland doet al een heleboel via de secretaris generaal van een dat rebekka greenspan is. Namens de vn. Hoofdonderhandelaar is zij namens de vn hoofdonderhandelaar met rusland en nederland ondersteunt de vn via dat natuurlijk ook met één komma negen miljoen dollar. Om haar capaciteiten voor die onderhandelingen van de die gaan deel te versterken en verder waar we kunnen zijn we hard ons aan het inzetten om ervoor te zorgen. Maar ik om ervoor te zorgen dat die verlenging steeds zolang mogelijk is. Maar ik moet wel eerlijk zeggen. De rol van nederland is daar heel beperkt. Wij zitten daar niet aan tafel. Wij kunnen alleen maar via andere partijen. De partijen aan tafel aanspreken en dat doen we dat laten we ook niet. En dan ook mijn collega's hoekstra is natuurlijk steeds druk mee bezig.

[2:27:54] Tot zover mijn beantwoording.

[2:27:56] Dank dank minister graag dan voor de laatste deel last but not least zeggen ze dan natuurlijk aan de minister van landbouw, natuur en voedselkwaliteit,

[2:28:06] de heer adema, het woord.

[2:28:09] Dankuwel. Voorzitter, allereerst mooi om hier te zijn. Ik ben vandaag voor het eerst een nieuwe gezelschap.

[2:28:17] Het is goed om hier te zijn en ook vanuit het perspectief dat ik natuurlijk op dit moment heel erg druk bezig met het landbouwakkoord. Dat gaat ook voor een groot deel ook de nederlandse landbouw,

[2:28:26] maar ook de discussie vanmiddag maakt heel erg duidelijk dat ook de nederlandse landbouw en relatie heeft met de internationale wereld. Wij zijn niet op een eiland. Wij staan niet alleen hebben te maken met de situatie in europese unie. We hebben te maken met de situatie in de wereld. Dat raakt aan elkaar

[2:28:44] en om daarmee te beginnen. We staan voor een enorme uitdaging als het gaat om de groeiende wereldbevolking op een duurzame manier te voorzien van voedsel.

[2:28:56] Want dat moet binnen de draagkracht van de aarde. Daar zijn we in nederland natuurlijk mee bezig met de boeren. Om ervoor te zorgen dat het voedselsysteem en het landbouwsystemen, nederlandse

[2:29:06] dat ook binnen de draagkracht van de omgeving de ecologische draagkracht een plek kan krijgen. Dat vraagt om om inzet op versterken van de biodiversiteit inzet op reductie van de c o twee uitstoot

[2:29:22] inzet op school water

[2:29:25] en dus dat betekent in feite dat het hele landbouwsysteem zou moeten omschakelen naar duurzame productie

[2:29:35] en daar spreken we dus over in het landbouwakkoord en dat heeft natuurlijk ook effect voor de mondiale situatie

[2:29:42] nederlands heeft een landbouw van wereldschaal en er mogen best trots op zijn boer boeren me af en toe dat hun en ook de boerinnen die forum af en toe dat dat het alleen maar gaat over het probleem van de landbouw, maar we hebben ook met ons landbouw de huidige landbouw, de wereld veel te bieden, maar ik ben ervan overtuigd dat we juist na die transitie van de landbouw ook de wereld heel veel te bieden hebben

[2:30:05] en dat gaat niet alleen om het eindproduct voor de wereld. Want laten we eerlijk zijn. De export in nederland en de politie in nederland gaat ongeveer twintig, vijfentwintig procent gaat schrappen in gaat naar de ritueel gaat naar de full service bedrijven.

[2:30:21] Daarnaast gaat zeg maar een, vijfenzeventig procent wat geëxploiteerd met daarvan blijft ook zo'n vijfenzeventig procent weer in europa in amerika noemen ze dat lokale markt.

[2:30:31] Dus wat is nou de betekenis van de wereld van de nederlandse landbouw voor de wereldvoedselproductie,

[2:30:37] ook in de toekomst

[2:30:38] zaal die heel belangrijk zijn. Dat is er nu ook al. Het is voorbijgekomen. De zaden productie. Dus het uitgangsmateriaal. De manier waarop een landbouwbedrijven. Dat zou anders moeten, maar ook in de toekomst zullen wij met het uitgangsmateriaal zullen we met onze methodes van duurzame productie een hele sterke bij.

[2:30:55] Dragen.

[2:30:56] We gaan leveren aan de wereldvoedselvoorziening

[2:30:59] en ook dat zou weer een exportproduct van nederland is niet alleen het het eindproduct, maar ook vooral de kennis, de innovaties, de verduurzaming. Het uitgangsmateriaal en daarvoor is het nodig dat we nederland voldoende schaal hebben, zodat bijvoorbeeld een wurg die daar een hele belangrijke rol speelt ook voldoende achterland heeft en schaal heeft in het achterland om door te kunnen ontwikkelen en op die manier ook die kennis weer weer dat de wereld te verspreiden.

[2:31:26] En om juist ook andere delen van de wereld te helpen zichzelf te voeden.

[2:31:32] Want nu debat natuurlijk veel geproduceerd voor de wereld, maar we moeten niet doen alsof nederland de wereld voedsel is het niet

[2:31:39] en het realiseren zeer agrarische sector zich ook heel goed, maar het zal duurzaam moeten zal duurzame gaan worden, maar ook met duurzame producten en productiemethoden. Die kennis en kunde de innovaties zullen wij nog steeds

[2:31:51] landbouwsector van wereldfaam hebben, is mijn stellige overtuiging. Daar praten we over in het landbouwakkoord. Daar zitten ook de internationale dimensie bij. Hoe zorg je ervoor dat

[2:32:03] de hele productie in de wereld duurzaam is zou je ervoor dat ook. Dat is ook de andere kant dat er ook op het moment dat wij vragen van onze boeren om duurzaam te produceren dat ook datgene wat we naar binnenhalen wat we importeren dat het ook duurzaam is dan moet aan dezelfde standaarden gaan we doen op termijn.

[2:32:19] Dat soort dat zit er natuurlijk in, maar vooral ook ter kennisdeling kennisoverdracht kennis, spreiding over de wereld allemaal daarmee ook op een duurzame manier de wereld te voelen.

[2:32:30] Daarmee heb ik eigenlijk in met deze korte inleiding al de vragen van de heer haga beantwoord. Dus ik schakel door

[2:32:37] naar de volgende vragen. Het is onder andere van de heer klinkt.

[2:32:42] Minister voor je. Dat doet zag ik inderdaad de hand van mevrouw teunissen voor een interruptie. Gaat uw gang.

[2:32:49] Dankuwel. Voorzitter, dat klinkt natuurlijk heel mooi dat we moeten overschakelen naar duurzame productie ook internationaal. Maar het is niet de eerste keer dat ik dat hoor. En de vraag is natuurlijk wat is duurzaam hoe definieer duurzame productie is dat inderdaad het gebruik van innovatie stoven vloeren luchtwachters wat we in nederland zien want dat heeft niet geleid tot minder ontbossing en dat heeft niet geleid tot minder veevoer. Dat leidt tot stikstof problemen en we moeten natuurlijk voorkomen dat wij diezelfde problemen die we hier hebben gaan exporteren naar andere landen.

[2:33:26] Dus mijn vraag is aan de minister en misschien wilde hij er al terugkomen bij de verdere beantwoording. Maar er zit op geen enkele manier terwijl dat wel in het stappenplan staat een richting, richting een een plantaardige voedsel systeem van. We weten dat het effectief is op al die terreinen op al die vlakken gaan we dan minder uitstoot minder probleem met ontbossing minder dierenleed et cetera. Dus is de minister ook bereid om echt duidelijk voor die koers te kiezen. Want ik zie je niet terug.

[2:33:57] In het stappenplan helder. De minister.

[2:34:01] Dan kan mevrouw teunissen valt misschien hopelijk tevreden stellen. Wij zetten in op meer plantaardige productie. Op dit moment is het zo dat zo'n zestig procent van de consumptie van dierlijke eiwitten

[2:34:13] veertig procent plantaardig en we willen echt daar een omslag maken en wat mij betreft in de toekomst ook naar het aandeel dierlijke eiwitten minder dan het aantal plantaardige eiwitten. We zitten nu op een koers van fifty-fifty, maar we moeten wel doorschakelen van niet zeggen dat we een honderd procent plantaardig gaande. Ik kan me best voorstellen dat mevrouw teunissen vanuit haar positie vanuit haar achtergrond. Dat zou voor mij wel de oplossing zijn,

[2:34:37] maar ook daarover wordt verschillend gedacht wat in de kamer verschillend gedacht. Maar er wordt ook door deskundigen verschillend over gedacht. Maar ik ben het zeer met teunissen eens dat er veel meer moeten inzetten op plantaardige productie. Daar zitten echt grote kansen en dan gaan we ook doen bij het laat me komen. Gaan we ook doen in ons om ons beleid met doen we ook al alleen dan gaan we dat gaan intensiveren.

[2:34:59] Ze voor haar.

[2:35:00] De interruptie. Ja. Voorzitter, die zestig, veertig component, die we die is bekend. Dat was. Dat is al een doelstelling van het kabinet en ook in de brief staat inderdaad wordt erkend dat een transitie naar meer plantaardig dieet nodig is. We moeten ook vooral toe naar minder productie van dierlijke eiwitten en minder druk ecologische voetafdruk door de productie van die dierlijke eiwitten en de doelstelling

[2:35:25] voor de minister duidelijk dat dat is helemaal helder. Maar mijn punt is. Ik zie geen concrete beleidsvoorstellen. Ik zie geen concreet beleid te vragen al jaren om nu ligt er een stappenplan en ik zie het niet terug in het stappenplan. Dus mijn vraag aan de minister is niet over doelstellingen of goede voornemens of een duurzame transitie die we belangrijk vinden. Wat zijn de concrete acties die we eraan verbinden.

[2:35:48] Concretisering, minister.

[2:35:50] Ik zou graag daar straks even bij de beantwoording van de vragen op terugkomen. Voorzitter, want ik heb daar een antwoord op vanzelfsprekend.

[2:35:58] En gaat u vooral verder.

[2:35:59] Maak me eerst met de vraag van de heer klink van over de voet los en wees over de voedselverspilling, productie, verspilling

[2:36:09] en een post als losers, losers en de voedselverspilling.

[2:36:14] Dat is een belangrijk speerpunt in ons beleid

[2:36:17] en het is ook belangrijk in het kader van de voedselzekerheid. U geeft aan dat er echt nog een wereld te winnen is zeg maar dat is ook zo.

[2:36:27] En mede door de inzet van nederland is voelt beest een integrale integraal onderdeel van het werkprogramma van de nvao

[2:36:34] voert las en leest is ken element van de voor bertus van de nvao

[2:36:40] met de production met het busje met een warm en better life

[2:36:46] en hier gaat twee honderd miljoen naar toe

[2:36:50] met een groter accent op post harvest losers.

[2:36:56] De nederlandse contributie aan hebben, al is jaarlijks vijf komma acht miljoen en we geven ook een anderhalf miljoen vrijwillige bijdrage hieraan. Daarnaast zijn we zeer actief betrokken geweest bij het opstarten van internationale coalitie champions twaalf punt drie.

[2:37:12] Dat is rand voelt feest ook overigens die coalitie staat nu op eigen benen. Maar wij hebben daar erg in geïnvesteerd om die coalitie in de benen te krijgen

[2:37:21] en ook in afrika steunen ik een aantal initiatieven actief.

[2:37:26] De afrikaanse unie houdt bijvoorbeeld jaarlijkse conferentie

[2:37:29] over dit thema en daar dragen zowel inhoudelijk als financieel bij

[2:37:33] ook het verlenging spaans programma dat zowel ik als baby s steunen en draagt actief bij aan het tegengaan van voedselverlies en door te investeren in agro logistiek belangrijk punt

[2:37:45] coaching ook een heel belangrijk punt en de hele keten te verduurzamen.

[2:37:51] Ook daar hebben we van het lam is ook niet onbelangrijk bijvoorbeeld het onderdeel van mee kon deltaprogramma is voet last en weest een van de speerpunten te zetten daar echt ook internationaal mondiaal sterk op in

[2:38:05] omdat het ook een belangrijke bijdrage aan de voedselzekerheid levert.

[2:38:10] Er is. Er is een interruptie van de heer.

[2:38:13] Dank voor salarissen

[2:38:16] naar programma. Neem aan dat de minister daar het programma van de landbouw wereldwijd mee bedoelt.

[2:38:23] Mijn vraag is eigenlijk hierover de hele mooie woorden. Wat wat nederland allemaal doet al dan niet een internationale gremia. Maar het is natuurlijk echt heel extreem met voedselverspilling dat het een factor vier ernstiger is qua c o twee uitstoot dan de dan dat we aan vliegbewegingen hebben want op de over dat laatste zijn toch vele partijen die zeggen dat het anders zou moeten en dat het heel problematisch is, terwijl dit een factor vier ernstiger is en voedselverspilling. Dus eigenlijk mijn vraag is en dan weet ik dat ik haast weer op het terrein van vignetten. Wellicht zit, maar zeker de minister zijn er gaat ook over. Maar volgens mij ook minister adema is in hoeverre dit is ook meegenomen wordt in de internationale klimaat strategie. Dat dat het dus niet alleen vanuit elf, vijf jaar vanuit de landbouw raden vanuit naar de bijdrage die we aan de fao geven maar dat het ook echt een onder de integraal onderdeel is van verschillende onderwerpen heeft ook heel erg te maken met beleidscoherentie. Maar dat de dat het echt breder verpakt wordt om zo die c o twee uitstoot mondial significant te reduceren.

[2:39:29] De minister.

[2:39:30] Dankuwel. Voorzitter, zoals ik zei, belangrijk onderdeel ook als het gaat om de c o twee reductie. Dat is een belangrijke bijdrage aan het verkleinen van de voetprint zeg maar. Ik heb me niet precies het beeld hoe het in de internationale klimaat in strategie. Dit is wat ik als als ministerie bijdraagt zeg maar. Maar misschien dat u daarover schriftelijke het meer. Ik weet niet of mijn collega's van bewust dat ook scherp heeft. Maar.

[2:39:58] Voorzitter, ik denk dat het heel goed idee is als meneer smit.

[2:40:02] Instrumenten daar een tweede termijn kom ik op terug.

[2:40:06] Tweede termijn conclusie tweede termijn terug.

[2:40:10] U vervolgt.

[2:40:13] Een belangrijke vraag van de heer hammelburg, maar ook aangevuld met de heer thijssen over de internationale impact van het landbouwakkoord en mijn collega heeft er net al iets over gezegd debat eigenlijk van mij gevraagd een toezegging,

[2:40:29] Om.

[2:40:30] De g toets mee te nemen.

[2:40:33] Eigenlijk kan ik die toezegging zou ik niet moeten doen

[2:40:37] want het is gewoon staand beleid. Het lijkt erop als ik een toezegging doe dat ik iets nieuws toe,

[2:40:41] maar wij hebben staand beleid. Er is een integraal afwegingskader en daarbinnen spelende is een toetsen aan de c geest ook een onderdeel en het internet dat integraal afwegingskader. Dat hebben wij toe te passen op dit soort landbouwakkoord. Dus dan gaan we vanzelfsprekend doen maar dat is gewoon staand beleid.

[2:41:01] De heer hammelburg met zijn laatste interruptie,

[2:41:03] Dankuwel voor julia lag er dan geen nationale s. G toets zijn, zoals ook een nationale sv g jaarverslag van rapporten altijd hebben, maar echter ook die internationale component daarin doorvoeren, waarbij de impact van een nationale landbouwakkoord op internationale mondiale mondiale voedselzekerheid wordt meegenomen

[2:41:23] als de als de minister dat hier zo zegt en dat schrijft

[2:41:28] dan zou kunnen zeggen, heeft de minister gelijk.

[2:41:32] Wel eens fijn dat je op voorhand al te horen krijgt dat je misschien gelijk het een uitspraak doet. Dat is altijd fijn.

[2:41:39] Maar dat zit er op die manier ook in. Dus op het moment dat je een akkoord afsluiten. Dan is die integraal afwegingskader komt voorbij. Dan heb je die ketels te doen en dan kijken naar de impact die het heeft op juist die nhg se geest

[2:41:58] en dat is natuurlijk internationaal internationaal geest. Dus het is een internationaal toets.

[2:42:06] Mevrouw de voorzitter, heb ik een vraag van mevrouw teunissen. Dan kom ik bij waar ze net al aan refereerde

[2:42:14] de de omslag naar plantaardig. En wat er gedaan wordt om de veestapel te verminderen.

[2:42:24] Primair,

[2:42:26] Ben ik met de landbouwsector, maar niet alleen met landbouwsector, ook met keten partijen, ook met banken. De de consumenten partijen de de ritueel ben ik aan het praten over de verduurzaming van de landbouw

[2:42:39] en om binnen de opgaven die er liggen op het gebied van klimaat water op het gebied van stikstof

[2:42:47] biodiversiteit, met al die grote opgave om te komen tot een toekomstbestendige landbouw. Dat is een duurzame landbouw, dat is een volledig duurzame landbouw. Wat mij betreft,

[2:42:59] zoals ik al gezegd heb

[2:43:03] bij het

[2:43:05] bij de maatregelen die genomen worden en bij de afspraken die gemaakt worden,

[2:43:11] zullen verschillende effecten zijn. Zoals ook bijvoorbeeld remkes al gezegd heeft, zou bijvoorbeeld ook de omvang van de veestapel een gevolg zijn van de maatregelen die genomen worden voor de verduurzaming van de landbouw.

[2:43:24] Daarbij wil ik duidelijk maken dat het sturen op de omvang van de veestapel niet een doel op zich is. Het gaat om een duurzame landbouw

[2:43:33] die in evenwicht met de omgeving en ecologisch evenwicht met omgeving produceert in balans, dat wil zeggen geen schadelijke uitstoot naar lucht, water en bodem enzovoort. Dat is wat gaat gebaseerd op kringloop ook niet onbelangrijk.

[2:43:47] En waar die je waardigheid ook een rol in heeft. Dat is wat we doen met duurzame. Dat is wat we waar we het over hebben. Het landbouwakkoord. Dat is waar we afspraken met elkaar over maken. En ja geval daarvan zal zijn dat de veestapel gaat krimpen, maar niet als doel op zich,

[2:44:02] en daarnaast u verwijt ons dat wij geen concrete acties ondernemen.

[2:44:11] Nog niet zo lang geleden

[2:44:13] heeft de europese commissie de lpg en lpg plus regelingen genotificeerd

[2:44:21] die gebruikt geworden om heel veel bedrijven te gaan opkopen. Dat is in het kader van stikstof, zoals u weet,

[2:44:29] maar er zijn wel hele concrete maatregelen die in dit geval bijvoorbeeld ook gaan leiden tot tot minder v. Dus er zijn wel degelijk ook concrete maatregelen waaraan we werken om te komen tot een duurzame veehouderij waarbij krimp een geval zal zijn,

[2:44:50] Dan

[2:44:53] even kijken. Volgens mij.

[2:44:56] De wereld produceert gaat volgens mij heb ik de belangrijkste vragen gaat. Voorzitter,

[2:45:02] En anders hoor ik het graag. Dat is best goed nieuws, want de schade is beperkt in die zin dat het pas vijf over zeven is zijn natuurlijk wel voorbij de beoogde tijd, maar we hebben al gevraagd of er iets meer ruimte hebben, zodat we ook fatsoenlijk en goed debat kunnen voeren en kunnen afronden.

[2:45:19] Ik dank beide bewindspersonen bij de ministers voor de antwoorden op de vragen die kamer heeft gesteld.

[2:45:26] Allereerst natuurlijk de vraag of er behoefte is aan een tweede termijn.

[2:45:30] Daar wordt instemmend geknikt dan zou ik me voorstellen ook wat dat betreft gelijk beginnen. De tweede termijn. Dan geef ik als eerste de heer klink het woord. Maar inderdaad heel streng, zegt de rivier naast mij. Het is een inbreng van één minuut als het kan

[2:45:45] vanwege de tijd.

[2:45:47] Het kan.

[2:45:48] Ik graag gezegd ik ga niet mee. Ik zal heel kort zijn. Maar volgens mij ben ik altijd kort in mijn inbreng. Dank beide ministers voor uw beantwoording. Volgens mij is in dit debat echt wel wat de ratio toegevoegd, zeker door minister ademen als het gaat om de handel ook wel eens goed om dat te benoemen dat als het gaat om agro handel dat het vooral in die driehoek londen, berlijn, parijs zitten en dat sommige dat ook echt zien als lokale productie, lokale markt dus en dat denk ik dat het ook goed is om dat te blijven benoemen. Verder. Voorzitter, nederland zegt een klein land met beperkte invloed op internationale trends en krachtenveld. Dat is ook gewoon iets wat we moeten constateren en ik zie echter bij de minister is dat ze waar mogelijk

[2:46:32] invloed aanwenden om er toch nog een beetje mooi bij te kunnen sturen. Maar het is dus juist met de kennis kunde innovatie kan nederland mondial echt het verschil maken en dat kan echter op het gebied als biologische teeltmethodes, de afhankelijkheid van pesticiden en veredelde zaden. Om dat te verminderen. Ben blij met de toezegging van minister schreinemacher over de kennis hebt om om daar dus de kamer daar meer over te informeren en roept echter op tot een regie coördinerende rol van van het departement

[2:47:03] voor de opschaling in de combinatie landen en daarmee wil ik ook nog nog eens een keer aangeven. Die motie is al een keer aangegeven aangenomen of er één keer aangenomen. De over de effe men er methode. Hè dus dat ze juist om in afrika afrikaanse landen in het slim met productie en c o twee uitstoot reductie om te gaan om daar nog eens goed naar te kijken. Dat is met een tussen zinnetje in het stappenplan benoemd. Maar daar is er veel meer uithalen. Dus die oproep doe ik ook. En goed. Tot slot dit echt. Tot slot goed van minister ademen antwoorden om en daar kijk ik naar uit wat er straks nog over gezegd wordt over die voedselverspilling. Want dat is echt gigantisch wat we daarvoor mondiale c o twee uitstoot van heb. Tot zover dankuwel.

[2:47:48] Dank aan de heer claim van de vvd gaan we door naar de heer verslagen van de sp.

[2:47:54] Dank u, voorzitter en dank aan beide bewindspersonen. Ik denk dat het eerst op z'n plaats is om mijn excuses aan te bieden aan de nepalese aardappel producenten. Want ik heb het even opgezocht en die hoog groeiende aardappelen zijn in sommige restaurants zeer gewild.

[2:48:08] Niettemin is het een netto importeur van aardappelen. Het centrale punt blijft staan en dat is serieuzere punt van mijn bijdrage. Mijn angst is als het gaat om voedselzekerheid dat minister van os schreinemacher fantastische dingen doet binnen de beperkingen die we hebben om de voedselzekerheid te verbeteren. Maar dat minister van handel, schreinemacher met het beleid met haar europese collega's zichzelf daarmee enorm in de wielen rijdt door sommige opzichten gewoon de positie van die landen te verslechteren. Mijn vraag aan de minister is of zij deze schijnbare tegenstelling herkend en erkend.

[2:48:43] Dank gaan we graag door naar de heer amhaouch van het cda.

[2:48:47] Voorzitter, dank mijn zijde aan beide bewindspersonen voor de beantwoording van de vragen en je ziet hoe complex het verhaal voedselzekerheid is dat is niet even makkelijk plat te slaan. Maar de opgave is enorm.

[2:48:59] Ik heb hier het boek van mevrouw fresco over ons voedsel en ze geeft ook aan in eenentwintig, honderd is, hebben het over tien miljard wereldbevolking. Vier miljard in afrika vijf miljard in azië en twee miljard. Maar in europa, amerika, zuid amerika en de voedselbehoefte die daarmee gepaard gaat, is vele malen groter dan de vijfentwintig procent aantal toename van mensen. Dus de investeringen in voedsel, kennis en kunde transport alles. Dat zal enorm zijn en ik ben ook eens met de heer adema zegt mogen we trots zijn als nederland dat we het ook die positie op de voet hebben, maar we zullen ook hebben we hebben daar zowel economisch, maar ook moreel denk ik een hele grote verantwoordelijkheid om dat uit te dragen naar de rest van de wereld en dat vereist dus een lange termijn strategie. Daarom ook mijn punt van kabinet langer dan een kabinet periode moet je dat kunnen voorzien en tegelijkertijd

[2:49:52] moeten we ook kijken naar kleinschalige initiatieven. Dus ik ben ook heel blij dat de minister schreinemacher aangeeft dat het initiatief met die mos

[2:50:00] één op een heel mooi project en ik hoor ook veel positieve geluiden dat we dat doorzetten. Dus zowel het grote voor ogen houden. Daar moet nederland een belangrijke rol blijven spelen zijn gegeven. Daar kunnen we ook volgens mij krijgen we die vragen van de rest van de wereld, maar ook het kleinschalige wonen.

[2:50:15] Dank house oproep groot denken klein ook doen.

[2:50:21] De heer hammelburg.

[2:50:22] Ja. Dankuwel. Voorzitter, ik twijfel er geen seconde aan en ik heb ook een begin van mijn bijdrage grote complimenten

[2:50:30] gegeven aan in ieder die vanuit nederland in nederland en in het buitenland werkt aan voedsel en waterprojecten. Want we doen fantastisch werk. Kleine projecten, maar ook echt wel heel veel grotere projecten die een enorme impact hebben op vele vele mensenlevens en mijn fundamentele vraag ging over de inzet van dit kabinet ook binnen de europese unie als machtsblok. Om ervoor te zorgen dat we naar een voedselmarkten mondiale voedselmarkt gaan die waar de gouden randjes van af gaan. Ik ben een liberaal, maar wel een sociaal liberaal en ik zou graag zien dat er meer concreet handen en voeten aan wordt gegeven. Ik heb er echter weinig in onze discussie over subsidies en toegang, toegangs standaarden voor onze markt te weinig antwoord op gegeven. Ik vind dat gewoon wel echt teleurstellend omdat ik denk dat er een fundamenteel probleem zit

[2:51:16] en die opmerkingen hebben gemaakt. Ik ga er nog op broeden. Ik dank de heer minister adema voor dan maar even. Soort van toezeggingen over de de g toets die ik ook wel begrijp van het fnv niet altijd wordt toegepast of niet inzichtelijk is. Daar heb ik iets minder verstand van. Aangezien ik geen woordvoerder bent. Maar uw woorden waren heel helder en er wordt boven meegeluisterd. Dus je zult u door mijn collega's de groot ongetwijfeld niet. Die waardeer de groot die ander ongetwijfeld nog van terug horen. Dankuwel.

[2:51:43] Dankuwel weer hammelburg. En als laatste mevrouw teunissen.

[2:51:47] Voorzitter, dankuwel. Wat wat mij betreft moeten vaker in deze samenstelling debatteren, want dat is heel nuttig. Het voedselsysteem is mondiaal geworden van de partij voor de dieren mag het wel wat regionaler, maar in elk geval is, is het de overlapping heel duidelijk gebleken uit dit debat. Wat betreft de zaden. Daar heb ik als partij voor de dieren toch nog problemen mee dat dat wel in dat u indonesië verdrag zit, want het dwingt indonesië om strengere nationale regelgeving toe te passen. Dat is juist het probleem en dat biedt geen echte bescherming voor boeren. Dus daar ga ik ook een week een motie over indienen. Dus ik wil graag een twee minuten debat aanvragen en met betrekking tot de plantaardige transitie. Nou ik ben in ieder geval blij dat de minister ook aangeeft dat die belangrijk vindt dat die het erkend en dat het landbouwakkoord zou leiden tot minder c. Dat gaan we zien. Het is geen doel op zich. Het maakt verplaatsen van stallen ook nog steeds mogelijk, maar we gaan het zien of het ook voldoende is om de bijdrage van nederland aan de ontbossing te verminderen, en tot slot, voorzitter, is er wat ons betreft echt veel meer systeemverandering het de systeem nodig is een voet voor ook coalitie. Die heeft een manifest gestuurd. Maar op dat manifest is nog niet vanuit het kabinet gereageerd, terwijl de hele mooie systeem transitie maatregelen in staan. Dus ik zou het kabinet willen vragen om schriftelijk met de reactie te komen op het voet voor om manifest.

[2:53:12] Dank, mevrouw teunissen en uw aanvraag voor een tweeminutendebat is genoteerd met u als eerste spreker

[2:53:21] mee want zegt

[2:53:24] ook schorsen prima schorsen. Twee minuten voor de reactie van de bewindspersoon

[2:53:30] dank.

[2:53:31] Ja,

[2:55:40] wij heropenen het het debat van de commissie buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking over het onderwerp voedselzekerheid en water zijn inmiddels in de tweede termijn natuurlijk de reacties van de bewindspersonen op de laatste vragen en oproepen aan de zijde van de kamer. De minister.

[2:56:01] Ja. Dankuwel. Voorzitter

[2:56:03] en nog in in antwoord op de laatste vragen die gesteld zijn

[2:56:09] voordat ik daar aan begin nog een antwoord op de heer klink over voedselverspilling zou ik nog terugkomen.

[2:56:16] Voedselverspilling maakt nu geen deel uit van klimaatafspraken, maar de vng heeft al aangegeven dat zij als hoogste van de kop van de volgende kop

[2:56:28] voedsel als een heel belangrijk onderdeel daarvan zullen zien en voedselverspilling past is er natuurlijk ook weer een heel belangrijk onderdeel van en nederlands dat ook echt als een heel relevant onderdeel en zal daar dus ook een inbreng op opdoen

[2:56:45] wij die kop

[2:56:48] dan vroeg de heer klink ook nog naar de farmer managers nerd show generation en de de motie waar u over sprak de duurzame lokale praktijken kort gezegd en die maken integraal deel uit van de inzet, al naar gelang de lokale context van de vraag wat we al eerder wisselden en een voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld door een consortium uitgevoerde pro riders programma onder leiding van szw in mali burkina fasso andy cher en daarin wordt met dorpsgemeenschappen gewerkt aan verbetering van de voedselproductie en boeren. Geef zelf aan in zo'n geval wat de knelpunten in uw landbouwbedrijf zijn en het programma biedt dan opties om die aan te pakken. Dus dit maakt integraal deel uit en dat wordt dus nu ook al meegenomen in onze programma's.

[2:57:44] De heer amhaouch bleef ons op roepen om toch ook eigenlijk in te zetten op de grote vraagstukken, maar ook om in te zetten voor die kleinschalige initiatieven en zo hebben wij ook het het voedsel zekerheid onderwerp. Zo vliegen wij dat ook aan. Dat hebben natuurlijk al meer gewisseld

[2:58:08] dan in. Dan voegt heer futselaar over eigenlijk weer naar beleidscoherentie en beleid consistentie en of ik ook de tegenstelling herken die hij schetste.

[2:58:26] Het is zo dat dat er nog steeds

[2:58:31] verbetering is. Maar ik denk ook. We zijn natuurlijk wel van een eind gekomen van ver gekomen en de en we maken kleine stapjes dus door bijvoorbeeld richting wat arms programma, waardoor we de minstontwikkelde landen toegang geven. Wij hebben die epas. We hebben wij doen ook met die ontwikkelingsprogrammas waar ik het eerder over had er waarbij belanden helpen. Dus we zijn op handelsgebied

[2:58:57] ons echt bewust van wat ons handelsbeleid ook voor consequenties en met name dan ook, zoals u die benoemd, negatieve consequenties kan hebben, maar ook positieve consequenties, bijvoorbeeld door die programma's die ik noem kan hebben en de gevolgen daarvan. Dus ik denk dat we stappen aan het maken zijn en dat we dat als u natuurlijk altijd

[2:59:22] daar kritisch moeten blijven. Maar ik heb niet het idee dat daar nu geen gehoor aan wordt gegeven in brussel of en ook in andere lidstaten. Het feit dat wij nu oekraïne zo ruimhartig helpen. Ook daar weer alle

[2:59:35] handelsbarrières en tarieven hebben verlaagd. Dat zegt ook iets over hoe we daar als niet mee omgaan. Ik zou niet willen zeggen dat het handelsbeleid nog steeds die negatieve consequenties heeft waar de heer futselaar het over heeft die niet dat we daar stad bina maken zijn

[2:59:56] dan vroeg de heer ahaus. Sorry. De heer hammelburg was nog eigenlijk op zoek naar echt concretisering en ik heb dat toch in de eerste termijn in ieder geval gepoogd te doen die concretisering dus ook het belang van handel voor een stabiele wereldvoedselmarkt. In het stappenplan benoemd heb ik vandaag nog een keer benoemd. Ook het het wto handelssysteem op regels gebaseerd. Multi, multilaterale handelssysteem, gezondheid en de nederland en u neem ik deel aan een wetgevend systeem dat toezicht houdt op eerlijke mededinging en op machtsposities op de grondstoffen derivatenmarkt.

[3:00:40] We hebben de tariefpreferenties waar ik net ook al over sprak. Dus wij hebben er echt wel invulling aangegeven en en dat doen we dus ook nog met programma's. Want heer hammelburg voegde wat we doen voor veiligheids, voedselveiligheids, standaarden en daar helpen we dus ook ontwikkelingslanden mee. Dus ik zie daar. Dat is voor mij in ieder geval de invulling geweest zoals wij die

[3:01:05] zelf voorstaan

[3:01:07] en

[3:01:15] ben ik aan het einde gekomen van mijn beantwoording.

[3:01:18] Goed meneer en dank aan beide voor deze laatste reacties en antwoorden op deze laatste set vragen in deze dit de tweede deel van tweede termijn.

[3:01:32] Er is natuurlijk een tweeminutendebat aangevraagd door mevrouw teunissen. Mevrouw teunissen is daarbij bijna als eerste spreker zal worden. De voorbereidingen worden getroffen. Er zijn ook een aantal toezeggingen gedaan en even allemaal om alert te zijn. Hoop feit dat we het in ieder geval de juiste manier hebben opgetekend, maar toch de vragen om dat goed mee te luisteren en te zien of dat ook zo. Klopt. Als eerste de toezegging dat de minister van esch zegt toe zegt toe de kamer voor de volgende kop te informeren over de uitvoering van der veen en wateragenda. Het proces dat erover plaatsvindt binnen de vn, instellingen en de uitvoering van de afspraken door nederland. Dat is naar aanleiding van de vragen een toezegging aan de heer hammelburg tweede toezegging betreft de minister voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking zich toe de kamer voor de volgende kop te informeren over de taken van een mogelijk nog aan te stellen. Vn watergezant naar aanleiding van de vraag van de heer klink. Kijk ook weer of dat ook weer klopt. En als derde toezegging betreft het de minister voor bureau s zegt toe de kamer voor de volgende kop te informeren over de stappen die het kabinet zet om de transitie naar een plantaardig dieet wereldwijd te bespoedigen en de kamer naar de plannen beest en te kijken naar de plannen kritisch is naar aanleiding van de vragen een toezegging aan mevrouw teunissen.

[3:02:53] En als vierde de minister van bureau zegt toe. De kamer in de memorie van toelichting bij de begroting tweeduizend, vierentwintig te informeren over de evaluatie van de pilot kennis, hubs en de gevolgen van deze evaluatie voor de actieve rol van is met het oog op opschaling in combinatie landen. Dat is een toezegging aan de heer klink.

[3:03:14] Ik zie instemmend, maar wel toch een reactie van mevrouw teunissen gaat uw gang.

[3:03:19] Voorzitter, de toezegging klopt helemaal. Maar ik had nog een vraag gesteld aan de minister van landbouw of die met de reactie kan komen op het manifest van voet, vooral in de tweede termijn dat ik dat gevraagd.

[3:03:30] Dan bent u nog goed alert. Dan kijk ik ook naar de bewindspersoon om te kijken of ze of dat is tussen door is geschoten.

[3:03:39] En dan heel even een minuutje even schorsen stel ik voor om dat eventjes te checken. Goed dat u alert mevrouw teunissen schors heel even.

[3:03:48] Ja.

[3:03:56] Ik hervat graag het commissie,

[3:03:58] Wat. En minister reageert op mevrouw teunissen.

[3:04:02] U refereert aan het manifest wat ngos hebben opgesteld in het kader van landbouwakkoord en de internationale aspecten ervan. Ik heb afgesproken vandaag dat ik met hen daarover in gesprek gaan in het kader van landbouwakkoord.

[3:04:16] Dus ik zou ook nog een inhoudelijke reactie willen op schrift. Als dat kan want er worden heel veel voorstellen gedaan. Juist om die transitie te bespoedigen.

[3:04:27] Ik kijk het akkoord gaat primair over de nederlandse agrarische sector. Dat begrijp je.

[3:04:35] Heb ik net uitgelegd. Daar zit internationale aspect erbij heb ik ook gezegd dat is het mooie van dit debat. Dus ik vond het ook heel fijn om hier aanwezig te zijn. Wat dat betreft. Dat brengt het ook dat dat internationale perspectief waar we raakvlakken kunnen waar verbindingen kunnen leggen. Islam akkoord met het internationale perspectief gaan we dat natuurlijk doen biedt ook het manifest biedt goede aanknopingspunten voor dat wil niet zeggen dat we alles gaan overnemen. Zomaar moet even goed naar gekeken worden. En daar wil ik ook het gesprek met over aangaan en daar hebben we afspraken over gemaakt.

[3:05:07] Daarmee zou ik graag inderdaad vind ik concluderen en ook aansluiten bij andere conclusies die zijn getrokken, niet alleen maar door bewindspersonen om ook aan de zijde van de kamer dat dit een goede formule is gebleken om met beide het gesprek aan te gaan debat aan te gaan over dit onderwerp met betrekking tot voedselzekerheid en water, goede beproefde formule. Wellicht gaat vaker plaatsvinden. De komende tijd waarschijnlijk wel.

[3:05:33] Sorry.

[3:05:36] De heer klink. We gaan er toch sowieso vaker doen want we hebben nog van beleidscoherentie debat het ook weer heel goed heel goed volgen.

[3:05:46] Heel goed. Dus het gaat sowieso vaker plaatsvinden, maar het is een goede goede formule. Ik wil u hartelijk danken ook uw adviseurs voor alle antwoorden en de support ook team van de tweede kamer. Dank voor jullie ondersteuning. Ik wens iedereen wel thuis en daarmee sluit ik dit commissiedebat.

[3:06:07] Ja,