Strategie ter bescherming van Noordzee-infrastructuur

[0:00:01] Dames en heren, welkom bij dit commissiedebat strategie ter bescherming van de noordzee infrastructuur,

[0:00:08] vier kamerleden die aanwezig zijn. Welkom aan beide ministers minister van defensie, de minister van infrastructuur en waterstaat en de ondersteunen die mee eens. We hebben twee termijnen uiteraard eerste termijn ergens rond de vijf minuten. Denk dat haalt.

[0:00:25] Laten we proberen om twee interrupties per persoon toe te staan en vervolgens kijken we even hoe het loopt hoeveel interrupties bij de ministers nodig zijn.

[0:00:36] Ik wil graag in eerste termijn eerste het woord geven aan de heer krol van het cda uw vijf minuten,

[0:00:42] Dat lopen. Voorzitter, dankuwel. De noordzee is van groot belang voor nederland voor onze economie, onze energievoorziening voor onze verbindingen met de rest van de wereld. Naast de drukke scheepsvaart liggen kabels, leidingen en verrijzen er ook steeds meer windmolenparken.

[0:00:56] We zijn in toenemende mate afhankelijk van deze infrastructuur en daarmee ook in toenemende mate kwetsbaar. Ruim anderhalf jaar geleden vroeg het cda om een strategie voor de bescherming van cruciale infrastructuur. Uiteindelijk kwam een strategie begin ditjaar, een halfjaar rapportage van de nordstream gaspijpleiding. De urgentie is groot in tweeduizend, eenentwintig bracht hcss een rapport uit waaruit bleek er nog veel moet gebeuren. Inmiddels waarschuwen de inlichtingendiensten dat rusland het ook gemunt heeft op onze infrastructuur. De inlichtingendiensten en zelfs de navo worden russische onderzeeërs waargenomen bij kabels op de zeebodem varen naar russische spookschepen rond om de infrastructuur in kaart te brengen. Ze blijven verdacht lang hangen boven knelpunten van data kabels is er vorig jaar nog geen weggestuurd door de marine en de kustwacht lopen de spanningen met rusland nog steeds verder op en heeft rusland volgens de navo mogelijk zelfs om mijnen gelegd in de noordzee en de baltische zee, maar gelukkig ligt er dan nu een strategie van het kabinet of beter gezegd een eerste aanzet daartoe. Het kabinet kondigt tal van onderzoeken aan onderzoek naar de juridische mogelijkheden en belemmeringen onderzoek naar een bredere informatie, uitwisseling, structuur, naar weerbaarheid, verhogende maatregelen. Ook bekijkt het kabinet als onderdeel van de gezamenlijke aanpak welke capaciteiten aanwezig of toekomstige benodigd zijn.

[0:02:15] Wat het cda betreft. Voorzitter, is het overduidelijk dat de huidige capaciteiten en de governancestructuur onvoldoende zijn voor de bescherming van de noordzee infrastructuur,

[0:02:25] een daadkrachtige beveiliging staat of valt met duidelijke

[0:02:29] en duidelijk gedefinieerde verantwoordelijkheden. Op dit moment zijn zeven ministeries in nederland voor een deel verantwoordelijk voor de noordzee

[0:02:38] met infrastructuur en waterstaat als coördinerend ministerie en daar heb ik meteen een vraag over zou het kabinet nog een keer willen verhelderen wat zij verstaan onder de definitie coördinerend, en ik, citeer even uit de strategie bladzijde drie de inzet onder bescherming van de vitale infrastructuur te versterken, sinds tweeduizend, eenentwintig in gang gezet onder coördinatie van de nctv sluit ook aan bij de strategie. Daar hebben we het woord coördinatie weer valt en de nctv dan onder i en w is de een meer coördinerend dan de ander.

[0:03:08] Uiteindelijk voorzitter, gaat het om een duidelijk belegd mandaat en duidelijk belegde verantwoordelijkheden.

[0:03:14] Laten we wel zijn. De grootste dreiging tegen de nota infrastructuur komt van rusland

[0:03:19] als statelijke actoren. Er zijn meerdere factoren die een dreiging vormen. Maar de grootste is wat ons betreft rusland.

[0:03:25] Dan hebben we het over spionage en het risico op hybride oorlogsvoering.

[0:03:30] Dat vereist robuuste maatregelen en ook robuuste capaciteiten, internationale samenwerking met de navo. De eu en omringende landen maakt defensie daarom ook hoofdverantwoordelijk voor de beveiliging van de noordzee is het kabinet

[0:03:44] daartoe bereid nu eens informatie die relevant is voor de beveiliging van onderzeese infrastructuur nog versnipperd over verschillende ministeries en bedrijven en het cda wil de krachten bundelen en alle operationele data samenbrengen in één beheerorganisatie om zo informatiegestuurd optreden mogelijk te maken. Informatiegestuurd optreden is cruciaal. Gezien de enorme omvang van het te beschermen gebied anderhalf keer nederland dan voorzitter even over de capaciteiten

[0:04:10] als eerste de kustwacht en de schaarste daar de noordzee wordt steeds voller en de kustwacht steeds drukker met slechts drie beperkt inzetbare schepen en vliegtuigen en de kustwacht heeft zelf de noodklok geluid.

[0:04:21] Het kabinet erkent dat er een disbalans is tussen de taken van de kustwacht en de middelen. Maar wat gaat het kabinet hieraan doen?

[0:04:27] Vraagteken na de rapportages van de nordstream gaspijpleiding kondigde het kabinet doorontwikkeling van de meijer time security taken van de kustwacht aan en het vergroten van de capaciteit en middelen daarvoor nodig zijn. Ik refereer aan de brief van vier november tweeduizend, tweeëntwintig.

[0:04:42] Verder gaat, heeft een interruptie van de heer fritsma gaat uw gang. Meneer fritsma.

[0:04:46] Ja. Voorzitter, het cda raakt daar inderdaad het pijnpunt capaciteitsgebrek bij de kustwacht. Wat gaat het kabinet daaraan doen? Dat is de hamvraag

[0:04:56] in de voorjaarsnota valt te lezen dat de kustwacht. Twee komma zeven miljoen euro extra krijgt. Dat is nog geen begin om die capaciteitsproblemen op te lossen, deelt het cda die mening dat die twee komma zeven miljoen euro. Extra voor de kustwacht. De problemen bij lange na niet.

[0:05:16] De oplost, de heer crul,

[0:05:18] Voorzitter, dank ik ben geneigd die opvatting te delen maar iets verderop in mijn bijdrage ging ook juist die specifieke vragen stellen, zoals u in de tweede termijn nog een keer aan mij vraagt dan kunnen we samen over het antwoord van het kabinet een oordeel vellen.

[0:05:31] Voorzitter,

[0:05:33] de rapportages van nordstream gaspijpleidingen werden die doorontwikkeling van der werf security taken dus aangekondigd. Maar woordvoerder van de kustwacht stelde richting nieuwsuur de huidige capaciteit te dienen eerst echt vergroten worden voordat de kustwacht in staat is om de taken door te ontwikkelen en de voorjaarsnota. Er werd al aan gerefereerd. Een extra bedrag van twee komma zeven miljoen euro verwacht. Het kabinet dit genoeg is en wat gaat hier dan voor gebeuren.

[0:05:56] Tot slot, voorzitter, de marine. De minister toont ambitie als overweegt om defensie een formele taak te gaan geven bij de beveiliging van de noordzee. Maar daar horen ook middelen bij het cda is verheugd over de investeringen in de marine, maar laten we niet vergeten dat van heel ver komen. Er is heel diep gesneden. In de brief lezen we dat er vooral gerefereerd wordt naar bestaande of geplande capaciteiten. Nieuwe mijn is bestrijdings vaartuigen met capaciteiten die bijdrage kunnen leveren, moeten we niet. De britten achternaam moeten we niet specifieke capaciteiten gaan ontwikkelen

[0:06:27] of inkopen. De britten, de noren en de duitsers. Tot slot, voorzitter, investeren in de bosch zijn om acht maritieme patrouillevliegtuigen met z'n drieën. De britten, de noren en de duitsers. Waarom niet meedoen en poolen nederlandse hierbij aan kunnen sluiten in een samenwerkingsverband voor aanschaf, onderhoud en opleidingen

[0:06:43] is. Het is de minister bereid om dit te onderzoeken. Tot zover. Voorzitter,

[0:06:47] Dankuwel een microfoon uitzetten. Gaan we naar de heer valstar vvd termijn.

[0:06:53] Dagvoorzitter. Het nederlandse gedeelte van de noordzee is anderhalf keer zo groot als ons vasteland en er ligt tienduizend kilometer kabel en leidingen waar gasolie, internet en elektriciteit doorheen gaan. In tweeduizend dertig komt driekwart van ons elektriciteitsverbruik van windmolens op zee en op de recente notities met hebben de rond de noordzee liggende landen afgesproken zelfs drie, honderd gigawatt in tweeduizendvijftig te willen opwekken met offshore windparken

[0:07:16] moge duidelijk zijn dat de grootse ontwikkeling niet op het land. Maar op en onder zee plaatsvindt, denkt dan ook verder dan volgend jaar en aan toekomstige technieken zoals waterstof eilanden, c o twee opslag of datacenter

[0:07:27] en ook op militair vlak zullen de sabotage en spionage techniek zich verder ontwikkelen.

[0:07:32] Daarom vroeg de kamer ook ruim anderhalf jaar geleden om een strategie ter bescherming van de cruciale infrastructuur op de noordzee,

[0:07:39] terwijl het kabinet in de tussentijd een maar liefst acht maanden over deed om uit te vinden wie er precies het coördinerend ministerie was werden nordstream één en twee opgeblazen proberen een russisch schip. De nederlandse windmolen infrastructuur in kaart te brengen en werden kabels tussen spitsbergen en noorwegen doorgesneden.

[0:07:53] De mivd constateert in het jaarverslag tweeduizend, tweeëntwintig tot rusland. De onderzeese infrastructuur en ik citeer heimelijk in kaart brengt en activiteiten onderneemt die duiden op spionage en voorbereidingshandelingen voor verstoring en rapportages en halfjaar. Nadat het kabinet was uitgebroed over het coördinerende departement folder en kamerbrief van acht kantjes van het afgeleid kon worden dat er wat stappen worden gezet in urgentie en dat er dit kwartaal een plan van aanpak ter implementatie van de strategie verwacht kan worden.

[0:08:20] Betekent dit dat er inmiddels een strategie is zo ja. Waar is hij dan. Of is de strategie. De kamerbrief van acht kantjes. Want zo ja, dan is het wel vrij teleurstellend.

[0:08:28] De begin ditjaar aangekondigde weerbaarheid, verhogende maatregelen en versterkte aanpak vitaal die in het eerste kwartaal van dit jaar zouden komen, blijven vooralsnog uit. Waar blijven ze zo vraag ik de ministers. Want terwijl we allemaal de urgentie voelen, wachten we nog op de dader en treurig genoeg ook zelfs nog op te worden.

[0:08:43] Voorzitter, er ligt een gedeelde verantwoordelijkheid bij de overheid en private bedrijven. Een veilige noordzee begint immers bij een robuuste en alert systemen praten over militaire patrouilles op de noordzee is vragen om patrouilles van de brandweer. Terwijl de meeste huishoudens niet eens rookmelder hebben

[0:08:58] in tweeduizend, eenentwintig blik naar schriftelijke vragen al dat aanbieders van cruciale infrastructuur op de noordzee een processen, nauwelijks monitoren of de data hiervan bewaren, zodat het moeilijk is verdachte incidenten te detecteren. Juist het moment van ontwerp en bouw is de beste tijd om de beveiligingsmaatregelen te treffen.

[0:09:13] In hoeverre zijn nieuwe regels zoals het s twee afdoende om in deze verplichting te voorzien? Welke stappen zijn er op dit vlak gezet? Voor vraagt de ministers

[0:09:21] en waar moeten de private partijen aankloppen, want de verantwoordelijkheden over de noordzee zijn belegd bij zeven ministeries en de exploitatie ervan bij tientallen. Zo niet honderden verschillende private partijen.

[0:09:31] Het delen van de informatie en data is key.

[0:09:33] Het is dan ook niet voor niets dat tno adviseert om de krachten te bundelen en te gaan naar informatie gestuurd optreden, iets wat de minister van defensie als muziek in de oren zou moeten klinken.

[0:09:42] Maar om daar te komen is dus meer nodig dan een coördinerend ministerie zijn de minister zich met de vvd eens dat er één minister hoofdverantwoordelijk moet worden voor de noordzee, of dat er bijvoorbeeld de nationale autoriteit noordzee dient te komen.

[0:09:53] Een centrale autoriteit die de middelen expertise en ook mankracht heeft om de noordzee te beveiligen en ook de te adviseren over die structuur

[0:10:01] is het dan niet veel logischer dat het in beginsel bij het ministerie van defensie ligt, want zonder veiligheid immers geen economische activiteit

[0:10:09] en eigenlijk zouden we dit nu nog een niveau hoger moeten tillen en met de rond de noordzee liggende landen moeten organiseren. Eerder vroegen wij al per motie om het voortouw te nemen in de juf

[0:10:18] om met diezelfde landen gezamenlijk schepen te verwerven voor de beveiliging van de noordzee. De britten hebben ons schip in het water liggen. Een tweede in uitbouw specifiek voor deze taken.

[0:10:27] Ik heb eerder ook het vergelijk gemaakt met nipt en de e-bikes toestellen een toekomstige scenario met schepen die geboekt kunnen worden met een internationale crew ter beveiliging van de noordzee. Mijn collega's van het cda zei het ook al zijn er al vorderingen geboekt. Zo vraagt de minister en welke mogelijkheden zijn er om te komen tot een internationaal platform voor data uitwisseling.

[0:10:45] Tot slot,

[0:10:46] Wil ik mijn zorgen uiten over het gebrek aan middelen om de noordzee te monitoren. Zo ligt er een ongekend zwaartepunt bij de kustwacht relatief kleine organisatie dat er alleen maar verantwoordelijkheden bij heeft gekregen. Ze waren de patrouille voertuigen visarend zeearend de helft van de tijd inzetbaar. En hoewel de twee vliegtuigen van de kustwacht steden of die aard zijn is er maar één, twee en die voor het surfen inzetbaar mede vanwege de krappe bezetting. Zo betekent het zoeken naar een drenkeling op op het ijsselmeer zoals dat er enige tijd geleden gebeurde dat er geen monitoring is van de noordzee. Het moge bekend zijn dat nederland niet in staat is het eigen grondgebied te verdedigen en het voldoet daarmee niet aan de grondwet is nederland echter wel in staat om de eigen onder deze infrastructuur te verdedigen, vraag ik de minister en zijn extra middelen vanuit defensie nota hiervoor afdoende zijn er nog extra investeringen nodig. Dankuwel. Voorzitter,

[0:11:34] Dankuwel. Mevrouw van beukering. D zesenzestig gaat uw gang.

[0:11:37] Dankuwel. Voorzitter. En voordat ik het woord neem ik volgens mij nog even toestemming vragen wat ik ben geen officiële van deze commissie. Dus dat dankuwel. Voorzitter, ik spreek hier vandaag namens collega hammelburg

[0:11:49] het beschermen van cruciale infrastructuur op de noordzee is al langere tijd een zorg van d zesenzestig tussenrapportage van north stream heeft ons allemaal extra licht gemaakt en de recente signalering van russische spionage schepen op de noordzee laat zien hoe dichtbij en urgent dit probleem is voor nederland. Goed dat het kabinet zegt hiermee serieus aan de slag te gaan. Maar het moet ons wel van het hart dat het lang heeft moeten duren en dat de onderliggende stukken nog weinig concrete maatregelen een heldere verantwoordelijkheden bevatten om de noordzee veilig te houden,

[0:12:22] zeker gezien de enorme toegenomen dreiging is d zesenzestig ongerust over de veiligheid van onze kabels en windmolens zou rapportages van deze infrastructuur kan enorme consequenties fonds hebben. Daarom heb ik een paar vragen

[0:12:34] kan de minister van infrastructuur en waterstaat die toch coördinerend. Minister is aangeven waarom er nog zo weinig concrete maatregelen liggen? Hoe verhoudt zich dat tot de toenemende dreiging?

[0:12:45] Veel van de infrastructuur is aangelegd door bedrijven en die gebruik van bedrijven. Mijn fractie deelt de mening dat deze private partijen primair verantwoordelijk zijn voor de bescherming van een infrastructuur. Hoe wordt deze zorgplicht gehandhaafd voor bijdragen? Aan zowel uitvoering als kosten moeten de wettelijke zorgplicht, gezien het nieuwe dreigingsniveau naar een hoger niveau worden getild. Zo vragen wij de ministers samenwerking en informatie. Uitwisseling met de private sector is daarbij tevens van groot belang. We moeten de grote aanwezigheid van private partijen op de noordzee strategisch inzetten om de grote uitdagingen van onderzeese beveiliging aan te kunnen

[0:13:22] daarom nog een paar vragen welke maritieme sectoren platforms visserij worden meegenomen en krijgen een rol en daarvoor de nodige steun van het ministerie. Tot slot, voorzitter, het verenigd koninkrijk en noorwegen zijn net een samenwerking begonnen. Zij gaan daarin een stap verder dan informatie en materiële. Samenwerking starten daadwerkelijke operationele gemeenschappelijke bescherming. Vanaf juli patrouilleert het eerste britse marine schip op de noordzee, noordzee voor gezamenlijke bescherming van de britse en noorse infrastructuur gaat de minister bij de bijeenkomst van j f. Voor ik u zeggen landen in juni oproepen tot dergelijke operationele samenwerking in breder verband. Ik kijk uit naar de beantwoording. Dank u. Voorzitter.

[0:14:08] Dankuwel. Dan gaan we naar de laatste spreken in eerste termijn de heer fritsma van de pvv.

[0:14:13] Dankuwel. Voorzitter, het staat buiten kijf dat de bescherming van de noordzee infrastructuur van groot belang is pijpleidingen een internetkabels. Het is allemaal belangrijk voor onze economie en tegelijkertijd heel kwetsbaar. De rapportages van de north strien leiding spreekt in dit kader inderdaad boekdelen.

[0:14:35] En als je kijkt naar de problemen die er zijn om die noordzee infrastructuur te beschermen. Dan springt er eigenlijk een heel groot knelpunt heel duidelijk uit en dat is dat er simpelweg onvoldoende surveillance capaciteit is

[0:14:50] tijdens het rondetafelgesprek dat we vorige week over dit onderwerp hadden, werd dit ook door meerdere sprekers in een paar woorden heel duidelijk samengevat

[0:15:00] meer schepen en meer mensen. Dat is wat keihard nodig is en mijn belangrijkste vraag aan het kabinet is dan ook hoe ervoor wordt gezorgd dat deze capaciteit zo snel mogelijk op orde komt en in welke mate dit gebeurt en binnen welke termijn dit gebeurt.

[0:15:20] Het is eerder gezegd. De kustwacht heeft over dit punt al herhaaldelijk de noodklok geluid en dat is zwaar terecht, maar het kabinet brieven die we hebben gekregen. Draaien veel te veel om de hete brij heen. We lezen van alles over het complexe dossier over het creëren van een sector overstijgend kader en noem het allemaal maar op. Maar het echte probleem. Dus dat probleem van te weinig schepen en te weinig mensen wordt niet of nauwelijks geadresseerd. De pvv is dus benieuwd hoe het kabinet daar mee omgaat en daarbij merk ik nogmaals op dat er twee komma zeven miljoen euro extra die ingevolge de voorjaarsnota naar de kustwacht gaat echt geen begin van een oplossing is. Je kunt er denk ik nog geen halve patrouille schip voor aanschaf, laat staan bemannen of onderhouden.

[0:16:10] Voorzitter, een tweede, maar eerlijk gezegd, iets minder belangrijk. Knelpunt lijkt de versnipperde verantwoordelijkheid te zijn om dat is eerder aangehaald. Het veelgehoorde voorbeeld dat de kustwacht wordt aangestuurd door maar liefst zes verschillende ministeries vind het kabinet ook dat dit veel beter gestroomlijnd kan of moet worden en zo. Ja. Op welke wijze tijdens het rondetafelgesprek werd geofferd geopperd om het belgisch voorbeeld te volgen. Daar is alles wat met de noordzee te maken heeft geparkeerd. Slechts één minister. Hoe kijkt het kabinet tegen dit idee aan?

[0:16:48] Dan nog een ander aandachtspunt. Voorzitter, de kabinet brieven gaan logischerwijs over preventie, maar het moet natuurlijk ook zoveel mogelijk zeker worden gesteld dat er geen ernstige gevolgen optreden als er onverhoopt wel eens een sabotage actie plaatsvindt.

[0:17:07] De pvv neemt aan dat er in dat soort gevallen crisis draaiboeken zijn en mijn vraag voor het kabinet is of die continu up-to-date worden gehouden en of personeel van cruciale diensten vaak genoeg noodsituaties oefent, zodat men precies weet wat men moet doen als er onverhoopt toch eens iets mis gaat. In het verlengde hiervan komt het punt van return zien naar voren. Met andere woorden moeten er wellicht meer reserve kabels of er reserve leidingen komen voor het geval er een uitvalt. En dan niet in één keer de hele zaak plat.

[0:17:41] Verricht,

[0:17:42] Is er aandacht voor dat soort backup infrastructuur is mijn vraag. En dan kan ik het bij laten. Voorzitter,

[0:17:50] Dankuwel. Dan kijk ik naar mijn rechterzijde na deze in eerste termijn inbreng van de kamer. Hoeveel tijd heeft u nodig.

[0:17:57] De om te schorsen.

[0:17:59] Kwartier uitstekend. Daar doe ik het voor. Dan zie ik u even na half zes weer terug voor de eerste termijn van het kabinet.

[0:33:55] Dank ter ondersteuning is ook aanwezig. Kabinet is klaar voor de beantwoording in eerste termijn. Ik wil aan de

[0:34:03] kamerleden voorstellen om vier interrupties in tweeën te proberen te hanteren. In eerste termijn en ik denk dat ik naar de minister van ienm w moet kijken als eerste die gaat beantwoorden. De minister

[0:34:18] dankuwel.

[0:34:20] Een paar worden ter ter inleiding en dan ga ik de vragen van de commissieleden die schade grotendeels betrekking op dezelfde thema's nagaan. Dus ik heb wat dat betreft niet echt een blok indeling

[0:34:31] en dat begint bij de tragische constatering dat een jaar geleden, zoals u weet, de russische troepen oekraine binnenvielen een illegale aanvalsoorlog met grote gevolgen voor oekraïne en haar inwoners, waar zij dagelijks voor hun eigen vrijheid vechten, maar ook voor onze vrijheid en waarbij we ook vanaf dag één zagen dat die illegale oorlog ook gevolgen heeft buiten de grenzen van oekraïne met een andere geopolitieke werkelijkheid

[0:34:57] waar we als nederland ook rekening mee moeten houden, inclusief dreiging vanuit statelijke actoren die hoog op de agenda staat. Daarbinnen heeft de kamer terecht veel aandacht voor de bescherming van de infrastructuur op de noordzee en de door de leden boswijk en valstar ingediende moties onderschrijven dat ook

[0:35:17] vanaf

[0:35:18] het eerste moment, maar ook in de jaren daarvoor heeft ook het kabinet ter bescherming van de infrastructuur op de noordzee hoog op de agenda staan.

[0:35:26] Naar aanleiding van de motie heb ik begin ditjaar de kamer geïnformeerd over de kabinetsbrede strategie en inzet ter bescherming van die noordzee infrastructuur en de voortgang op de uitvoering van de motie boswijk

[0:35:39] was ook geen zoektocht in het kabinet van bij coördinerende minister zijn wordt ook gewoon de opdracht om die strategie. Samen met de ministers voor klimaat en energie bzk buitenlandse zaken, defensie en j v verder uit te werken om zo ook de bescherming van de vitale infrastructuur te verhogen.

[0:35:56] Ter uitvoering van die strategie zijn we al een tijdje geleden ook begonnen met het programma bescherming noordzee infrastructuur om de kabinet strategie interdepartementaal en met betreurt betrokken sector partijen uit uit te gaan voeren en ook dat doen we in eendrachtige samenwerking om een voorbeeld te geven. De programmaleider daarvoor is een ambtenaar van defensie die overgekomen is naar ind om ook gezamenlijk daarmee dat programma vorm te geven.

[0:36:24] Ondertussen zitten we ook bepaald niet stil en in de afgelopen periode zijn ook

[0:36:31] niet alleen de bestaande maatregelen nagelopen, want dat zeg ik gelijk in de richting van de heer frits. Maar daar hebben wij gewoon standaard crisis draaiboeken voor die ook in het afgelopen jaar natuurlijk weer verder geoefend zijn op de situatie die wij die is ontstaan naar de illegale inval in in oekraïne,

[0:36:50] maar ook de maatregelen die we al hebben hebben dus allemaal nagelopen en ook gekeken waar die aanscherping behoeven.

[0:36:56] Zo heeft bijvoorbeeld ez extra vitaliteit beoordeling laten maken van de van de zee kabels ze met de zee kabel coalitie ook in op het optimaliseren van van de redundantie in het in het netwerk speelt bij gewoon uberhaupt de aanleg van windmolenparken ook de veiligheidsvoorschriften in alle kavel besluiten een rol dat zijn een paar voorbeelden. Ik zal er straks nog wel in de beantwoording van de vragen meer noemen en coördineert j en v. De in te departementale inzet op versterkte aanpak vitaal waarin ook de beveiliging en bescherming van onze vitale infrastructuur wordt wordt aangepakt

[0:37:36] en doen we ook extra dingen. Ga er straks om verder in. Maar bijvoorbeeld in de richting van de private sector partijen op de noordzee is natuurlijk de basis dat ieder bedrijf zijn eigen beveiliging op orde moeten hebben wij ook als je een elektrische tijd centrale op land hebt dan is het gewoon aan de exploitant zelf om te zorgen voor hoge hekken en en beveiligers en als er iemand over de hekken klauteren. Dan komt ook de politie langs. We realiseerden ons vanaf dag één dat dat op de noordzee vaak net iets ingewikkelder is. Maar dat neemt niet weg dat de exploitant terwijl zelf hun beveiliging moeten organiseren. Maar gelijk ook. Ook vanuit het ministerie van bzk en vanuit defensie en vanuit de kustwacht aan auschwitz gedaan naar de exploitant van gool kunnen we het eens even met je nalopen. Beetje wat je te doen staat en hebben we ook de onderlinge informatiepositie op orde.

[0:38:26] We hebben andere voorbeelden zijn aanvullende procedures over het melden van verdachte situaties bij de kustwacht

[0:38:34] die natuurlijk ook met andere partners regelmatig patrouilleert op de noordzee. De scheepvaart wordt voortdurend gemonitord, niet alleen voor de beveiliging van vitale infrastructuur, maar ook bijvoorbeeld in het kader van de sanctie handhaving en de navo heeft haar maritieme presentie in de noordzee en de oostzee vergroot

[0:38:53] dat even als inleiding om aan te geven waar we waar we staan met wel een ook nog een opmerking daarbij

[0:39:04] niet alleen op land, maar zeker ook op zee is het natuurlijk ook altijd enorm ingewikkeld om al die infrastructuur te beveiligen. We hebben op land niet op iedere straathoek een agent staan en op thierry niet op iedere mijl een boten liggen, maar door eendrachtige en goede samenwerking. Lukt het ons toch om daar gewoon echt een goede informatie en monitoring positie te hebben op de noordzee

[0:39:30] als coördinerend bewindspersoon. De de inleiding daarop en dat is ook gelijk de eerste vraag die de heer crul stelde van ja wat wordt dan verstaan onder coördinerende onder coördinerende versta. Ik niet dat iedereen elkaars taken gaat uitvoeren. We hebben niet voor niets ministeries die expertise hebben op een bepaald terrein. Je zou moet niet vanuit een week de beveiligingstaken overnemen die defensie doet of justitie en veiligheid, net zo min als ik het werk over moet nemen van de collega's van fnv die over visserij of natuur gaat coördineren betekent in dit geval wel dat je het overzicht houdt en dat je ervoor zorgt dat iedereen van elkaar weten wat er op de noordzee gebeurd. Wie waar een vraag heeft en hoe dat ook samenhangt met elkaar. Dat gaat veel verder dan alleen veiligheid.

[0:40:17] We hebben sinds een aantal jaren het noordzeeakkoord, een apart noordzee overleg waar de belangen van alle sectoren op de noordzee bij elkaar komen onder voorzitterschap van mevrouw sybilla dekker.

[0:40:27] Dat hoort ook allemaal bij de noordzee. Gelukkig hebben we daarmee en dat zijn voor ook sectoren die onder het departement van i en w ressorteren en gelukkig hebben we daarmee wel een goede structuur onder elkaar heel snel weten te vinden als er op de noordzee iets aan de gang is. Maar diezelfde structuur hebben we bijvoorbeeld ook tussen de nctv. Het ministerie van defensie. Het ministerie van i en w. Één van de meest crisis gevoelige departementen. Dus dat maakt dat wij elkaar sowieso deze drie departementen twente voor zeven per dag weten te bereiken. Er is, zeg ik in de richting van de heer fritsma daarmee ook niet heel veel verschil met met belgië in nederland is het verschil dat de coördinerende bewindspersoon voor de noordzee standaard de minister van en w is en dat is dus ook een structuur die zich sinds jaar en dag heeft bewezen. Het verschil met belgië is dat daar de standaard afspraak is dat de bewindspersoon in het belgische kabinet die het dichtst bij de noordzee woont het coördinerende bewindslieden schap voor de noordzee erbij krijgt. Dat is in dit kabinet. Dus mijn belgische de belgische collega's van quick and born omdat hij in oostende woont. Maar ik kan me voorstellen als hij ooit de minister van volksgezondheid het dichtst bij de noordzee. Want dan is het de minister van volksgezondheid programma taken zijn niet helemaal één op één vergelijkbaar, maar ook als zich een veiligheidsincident in de belgische wateren voordoet. Dan zal ook daar het ministerie van defensie als eerste aan zet zijn of het toevallig van de minister van justitie die ook van quick verbonden is om daarop te acteren, maar het verschil in dat opzicht dus veel en veel minder van de nederlandse situatie dan de titel van de functie doet vermoeden. Misschien moet een volgend kabinet zeggen er is een minister van infrastructuur waterstaat en de noordzee. Maar dat zou misschien ook wat dubbel op zijn als waterstaat al in de naam staat

[0:42:16] de dus dat dat doen we. En in de rol als mijn rol als coördinator faciliteren en ondersteunen dus op alle terreinen de interdepartementale samenwerking op dit thema en ben ik ook altijd aanspreekbaar op de samenhang.

[0:42:33] Andere vraag van de heer crul ging over de

[0:42:37] grootste dreiging die op dit moment gaat over spionage het risico op hybride oorlogsvoering.

[0:42:46] Hij zegt jaar moet dan defensie niet hoofdverantwoordelijk zijn voor de beveiliging van de van de noordzee.

[0:42:53] Maar gelet op wat ik zojuist zei. Er zijn heel veel verschillende taken op de noordzee ruimtelijke ordening scheepvaartveiligheid, havens, bouw van windmolenparken inzet van civiele organisaties, zoals de kunst, kustwacht en inzet inderdaad van alle defensie taken

[0:43:11] heeft het kabinet besloten dat ik als coördinerend minister interdepartementaal die die kabinet strategie en inzet met behulp van alle collega's vorm zal geven.

[0:43:21] Maar is het ook niet zo dat defensie natuurlijk niets doet op de noordzee en wij voelen onszelf. Maar dat zal minister van defensie misschien straks ook nog wel beantwoorden. Wij voelen onszelf buitengewoon comfortabel bij deze taakverdeling. We weten elkaar snel en goed te vinden, maar voor een adequate taak vervulling geldt ook het principe schoenmaker. Hou je bij je leest en zou je het overhevelen naar een ander departement. Dan weet ik één ding zeker de komende ook weer andere coördinerende taken terug richting de andere departementen

[0:43:52] en vandaar dat we samenwerken in het programma bescherming noordzee infrastructuur. Ik zeg niet dat er nooit iets kan veranderen, maar dan laten we door de inhoud leidend zijn en door datgene wat uit het programma bescherming noordzee infrastructuur straks naar voren komt

[0:44:11] en dat zou ook mijn antwoord zijn op de vragen naar een noordzee autoriteit. Op dit moment taxeren. Ik niet dat dat nodig is.

[0:44:21] Maar ik zeg nooit voor de eeuwigheid mee en als straks uit dat programma volgt uit het actieplan dat we daar wellicht een structuur of een of een organisatie of een autoriteit voor nodig hebben. Dan kijk ik daar gewoon met open vizier en daar dan denk ik. Als dat eruit komt dan moeten we dat gaan doen. Maar op dit moment vandaag de dag is er voor mij nog geen aanleiding voor

[0:44:42] de heer crul vroeg ook naar de.

[0:44:43] De minister voordat u verder gaat om dit onderwerp. Heeft u een vraag van de heer valstar vvd.

[0:44:47] Ik heb geduldig afgewacht ik niet helemaal weten welke vragen wanneer komen. Maar het woord strategie is al een aantal keren voorbijgekomen en ik zou dan toch ik had onder andere gevraagd wat is nou de strategie is dat die acht kantjes kamerbrief en ik hoor nu het plan van aanpak. Komt u voorbij. Ik weet er is een mariene strategie. Dat is een driedelige letterlijk drie delen van ieder zo'n honderd pagina's. Maar dat gaat over duurzaam gebruik en herstel van de noordzee is er een document waar waar de strategie is vastgelegd of of een organogram. Het kan ook als ik de minister zo niet de eerste termijn hoor, dan lijkt een beetje alsof het kamer een beetje gek is dat wij ons zorgen maakten alles lijkt eigenlijk een beetje geregeld te zijn. Dus dus is er een strategie waar ook de kamer. De nieuwe kennis van kan nemen. Of is er een ander plan. Wat er grondslag ligt.

[0:45:35] Helder de minister.

[0:45:37] We hebben, wanneer was paar maanden geleden die brief die brief gestuurd? Daarin hebben wij samengebundeld de strategie om tot een versteviging van de beveiliging op de noordzee te komen. Je kunt dat zo ver uitbreiden als je wilt, maar wij hebben hierop gefocust. Wat te doen we al op de noordzee. Wat is er aanvullend nodig. Dat staat in die brief. Dat werken bij uit op dit moment in dat in dat programma in een in een volledig actieplan.

[0:46:02] We hadden er inderdaad ook voor kunnen kiezen om alle bestaande documenten op dit geboren gebied, inclusief het het crisis draaiboek. Dat heeft dat heeft een andere naam. Maar al die al die protocollen daarbij te doen. We hadden kunnen uitbreiden met de strategie op alle andere sectoren in de noordzee. Maar op al die terreinen hebben wij als kabinet gewoon wet en regelgeving hebben we afspraken met partijen die op de noordzee actief zijn. En dan krijg je inderdaad op een gegeven met een boekenkast vol. Maar dat raak je ook het overzicht kwijt. Wij hebben ons heel sterk gefocust op wat gebeurt er allemaal al. Waar vinden wij dat er een tandje bij moet? Waar willen wij de komende jaren ons versterken op veiligheidsgebied. Dat hebben wij in de kamerbrief geschreven en tegelijkertijd ook opdracht gegeven om dat in de interdepartementaal programma verder uit te werken.

[0:46:51] Heer valstar aanvullend.

[0:46:53] Dan begin ik me toch af te vragen of de tweede kamer dan dan hebben wij een soort van informatiegebrek omdat naar de tweede kamer heeft niet voor niets anderhalf jaar geleden een motie ingediend. De motie boswijk

[0:47:06] waarin tweede kamer de zorg heeft uitgesproken en ook gevraagd heeft om een strategie vanuit het kabinet. We krijgen dus anderhalf jaar na dato krijgen we een kamerbrief met acht kantjes. Wat er allemaal gebeurt krijgen over toelichting van de minister dat er al een hoop dingen gebeuren. Maar ik kan me nog niet echt van spreken dat de motie boswijk. Zij is uitgevoerd in het jaarverslag van defensie gelezen. Dan zag ik ook letterlijk achter een motie boswijk staan uitgevoerd.

[0:47:28] Maar met acht kantjes eigenlijk een samenvatting van nou we zijn best lekker bezig. Moet ik toch constateren dat er geen sprake is van een strategie. Dus wat is nou het volgende wat de kamer kan verwachten waarin de kamer comfort krijgt

[0:47:40] dat het kabinet hier gewoon in control is.

[0:47:43] De minister.

[0:47:45] Voorzitter, de de

[0:47:48] vraag nemen wij buitengewoon serieus motie is ook omarmd wordt. Er was ook nog door het vorige kabinet. Wij zijn daar in deze kabinetsperiode mee aan de slag gegaan omdat wij de toenemende veiligheid vraagstuk op de noordzee buitengewoon serieus nemen. We vinden dat daar een tand flinke tand bij moet. Wat daarbij moet hebben wij in de kamerbrief aangeschreven. Dat is ook voor ons kabinet leidend als strategie verder verder uit te werken verder handen en voeten te geven en het concrete document wat u daarvoor krijgt de uitwerking van het protocol van het programma, wat op basis van deze strategie wordt wordt gebaseerd en waar recht al een paar maanden met veel inzet aan woord aan wordt gewerkt. Dus wat u na de zomer in de kamer kunt verwachten.

[0:48:34] Voordat u verder gaat. De heer crul cda.

[0:48:37] Ja voorzitter, ik deel de gevoelens van van de heer valstar wel eigenlijk ken ik ken deze minister van een commissie of of zes, zeven, acht misschien zelfs wel.

[0:48:46] Dan zal ik maar gewoon klare wijn schenken als deze minister zegt dat iets hoog op de agenda staat. Dan weet ik dat het menens is en als ik dan kijk naar het product wat geleverd is en ik wil daar ook echt nadrukkelijk reflectie op. Dan is dat niet wat ik gewend ben van deze minister. Als hij zegt dat hoog op de agenda. Als dit de uitvoering is waar anderhalf jaar over gedaan is en zijn acht kantjes waarin vooral vervolgonderzoeken en bestaande overlegstructuren uit daarin worden gezet, dan is dat wat mij betreft helemaal geen afdoende uitvoering van de motie. Want ik ik kan nog steeds niet herleiden. Wat nou de strategie is. Wat is naar onze strategie. Anders dan een beschrijving van bestaande overlegstructuren.

[0:49:21] Dus ik zou allereerst aan en dan aan de minister willen vragen of hij of hij in ieder geval kan reflecteren op op de brief en of hij van mening is dat het ook daadwerkelijk past bij de opmerking. Het staat heel hoog op de agenda.

[0:49:34] De minister.

[0:49:36] Jazeker. Maar dat past ook de omdat er de laatste ja want daar past ook de vaststelling bij dat we niet blanco beginnen op de noordzee dat we sinds jaar en dag daar vitale belangen hebben dat die belangen te maken hebben, bijvoorbeeld met de windmolenparken die daar sinds een jaar of tien, vijftien ontwikkeling zijn een grote vlucht nemen dat er belangen liggen van data en en kabels energie buizen. Dat is allemaal niet nieuw. Daar hebben we als nederland veel ervaring mee om die te beschermen. We hebben een goed functionerende kustwacht. We hebben een goed functionerende marine. We zijn in de relatie tot als ik het vergelijk met de buurlanden zelfs nog wel flinke stap verder gegaan dus jaar door juist alle belangen op de noordzee. De afgelopen jaren ook in de noordzeeakkoord bij elkaar te brengen. Dat is allemaal bestaand materiaal waar de motie van de kamer

[0:50:28] en de inval in oekraïne later voor het kabinet de aansporing. Waarom te kijken dat allemaal nog eens tegen het licht te houden en te kijken waar het niet genoeg is en waar er meer bij moet. Dat kan ik in honderd bladzijden opschrijven, maar konden we ook in acht bladzijden opschrijven. Belangrijkste is dat we met datgene wat we hebben opgeschreven ook aan de slag zijn om dat in verdere acties op dit moment uit te werken. Los daarvan hebben we terwijl we daarmee bezig waren ook het afgelopen jaar flink aantal extra inspanningen verricht om te zorgen dat de crisis draaiboeken die we hebben dat hij bijvoorbeeld ook even getoetst zijn aan datgene wat we zagen in de baltische zee aan de gebeurtenissen daar aan de nordstream dat we daarbovenop extra met de bijvoorbeeld de energie exploitant op de noordzee zijn zijn gaan praten wij gelijk naar de naar de inval in in oekraïne en in dat opzicht ook in het afgelopen anderhalf jaar bij ons zelf ook hebben gezien dat de bestaande afspraken

[0:51:23] in dat opzicht ook gewoon gewerkt hebben bij alle risico's die je in de afgelopen anderhalf jaar op de noordzee hebt hebt gelopen. Dat is niet voldoende moet meer bij. Vandaar het programma.

[0:51:33] Dankuwel aanvullend. De heer krulde en na de beantwoording, de heer fritsma.

[0:51:37] Voor. Ik ga nog een keer proberen. Voorzitter, de vorige minister van defensie bij de presentatie van defensie nota die spreekt over een nieuwe vorm van dreiging, een serieuze en een reële dreiging bijna. Dat is alweer jaren geleden motie boswijk jaren geleden dan is nu dus de stand van zaken wat er gebeurd is in de afgelopen jaren op dit dossier en ik citeer het kabinet bekijkt als onderdeel van de gezamenlijke aanpak welke capaciteit aanwezig of toekomstige benodigd zijn.

[0:52:06] Ik mag dan toch gewoon de vraag stellen met de opmerking van de minister in in bij de defensie nota. Met het aannemen van de motie kan ik toch gewoon naar anderhalf jaar vragen welke capaciteiten zijn benodigd

[0:52:17] vraagteken. Dat moeten we nu toch boven water hebben in anderhalf jaar tijd praten overlegstructuren en onderzoeken welke capaciteit zijn benodigd om onze vitale infrastructuur goed te kunnen beschermen. Indachtig signalen van der haag van de hcss uit onze eigen defensie nota.

[0:52:33] Minister aan de heer fritsma.

[0:52:35] Dat antwoord. Dat antwoord is bijvoorbeeld datgene wat we al in werking hebben gezet. Het verder versterken van de kuststrook wacht. Daar moet veertig ft bij dat we hebben nu de voorjaars besluitvorming meegenomen. Dat ziet u terug. Ook op de begroting van de heer w. Dat is niet het enige. Ook de andere departementen die bijdragen aan de kustwacht zullen er ook verder in in bijdrage die besprekingen lopen nog. Dat ziet u in de miljoenennota op prinsjesdag terug. Dat vonden wij voor deze termijn in ieder geval een actie die in gang moest worden gezet. Los daarvan om voor de langere termijn te kijken of dat voldoende is, want de kustwacht kwam tekort in de veelheid van van taken. Dit is die dit is de eerste stap los daarvan hebben even een diepgaand onderzoek nodig om te weten hoe we dat dan ook structureel naar de toekomst beter kunnen kunnen inrichten. Dit is een voorbeeld, maar op heel veel terreinen is het niet zozeer ook een kwestie van extra capaciteit is het een kwestie van zorgen dat we altijd een goede de de afspraken nalopen en zorgen dat ze onder alle omstandigheden kunnen kunnen functioneren genoemd werd in de inbreng van de kamer het voorbeeld van de de vliegtuigen van de kustwacht. De capaciteit van de kustwacht is op orde. Zeker omdat het steden die hard vliegtuigen zijn om in het gebied wat ze moeten beveiligen aan uw taken te voldoen. De afspraken die we erover hebben gemaakt. Die worden gewoon nagekomen en de beschikbaarheid is conform conform de afspraken specifiek voor defensie gedeelte kan ik deze vraag niet beantwoorden, maar wellicht dat de minister van defensie dat straks nog zal zal doen.

[0:54:04] Dankuwel. De heer fritsma pvv.

[0:54:06] Dat het kabinet draait toch een beetje om het echte probleem heen. We hebben vorige week ook deskundigen gesproken op dit terrein en die gaven heel duidelijk aan wat hier het probleem is. Er is meer capaciteit nodig. Meer schepen meer mensen. Dat is letterlijk gezegd

[0:54:24] en dat is nou precies datgene wat het kabinet niet levert. Want oké. Er is twee komma zeven miljoen bijgekomen. Maar daar los je nogmaals helemaal niets meer op de minister praten over de kustwacht die goed functioneert alle respect voor de kustwacht. Maar de kustwacht geeft zelf ook aan. We hebben geen capaciteit voor de bestaande taken, laat staan voor de nieuwe taken. Dus bij de nieuwe taken is nog eens een keer een nieuwe capaciteit nodig dus al helemaal geen ruimte voor is. Dat is het knelpunt er steeds. Dat wordt niet door het kabinet geadresseerd. Heel concreet.

[0:55:00] Wat heeft de kustwacht nodig, niet alleen voor de bestaande taken qua capaciteit, maar ook voor de nieuwe taken qua capaciteit. De minister kan wel zeggen van ja het is een eerste stap wat we doen met de voorjaarsnota twee komma zeven miljoen. Maar we moeten nu ook een beetje in een fase zitten we over de eerste stad heen moeten kijken natuurlijk. Gelet op de urgentie dus graag helderheid over.

[0:55:22] Die vraag. De minister.

[0:55:25] Voor die bestaande taken hebben we dat ingevuld met die ophoging van van het aantal ft met met veertig ft en we daar zijn we nog niet mee. Klaar. We zijn nog bezig met de betrokken departementen om te kijken hoe dat verder moet

[0:55:40] en daarmee kunnen we ook binnen de bestaande taken van de kustwacht. Ook de waakzaamheid met betrekking tot de noordzee infrastructuur verder verder verhogen en dat hebben we ook afgelopen jaren in werking gezet. De kustwacht die fungeert als meldkamer bij dreigings informatie een incidenten bij reguliere patrouilles is de kustwacht extra alert op de ontwikkelingen die in de afgelopen anderhalf jaar onze ons wakker. Toen houden werkt daarbij ook weer nauw samen met met de marina. Dus we zijn daar nog niet maar wel op dit moment doen we in ieder geval wat ervoor nodig is om al die bestaande taken naar te kunnen te kunnen komen en hoeveel en wat er dan verder nodig is. Dat zullen we ook uiteindelijk ook denk ik naar parlement goed moeten kunnen onderbouwen. Niet zomaar slag in de lucht van door dit bij of doen we dat bij dat zal wel op de feiten gebaseerd moeten zijn.

[0:56:29] Vullende voorzitter, met alle respect. Dit had al lang in kaart gebracht moeten worden natuurlijk

[0:56:34] gewoon. We zitten hier. We zitten hier te praten over over capaciteit bij het kabinet zegt van ja, we zijn nog niet klaar. Het is een eerste stap. We moeten verder kijken. Ja, we hadden hier moeten zitten. Als we die informatie al hadden dan hadden we kunnen controleren of het voldoende is of niet. Dus dit is wel een beetje een achterhoedegevecht als hier geen duidelijkheid over is. Dus ik kan me voorstellen dat die duidelijkheid nu niet gegeven kan worden. Maar ik schrik er eigenlijk wel een beetje van dat dit gewoon nog niet in kaart is gebracht. Dat dat we nu niet verder komen dan teksten als van ja, we gaan kijken hoe het verder moet. Daar kunnen we niks mee.

[0:57:14] Wanneer is dit in kaart gebracht? Dat is nu de vraag die ik alleen nog maar kan stellen van is dit een kaart gebracht wat er nodig is. Wanneer hoeveel hoeveel schepen hoeveel mensen kunnen we daar een termijn voor afspreken?

[0:57:27] De minister. Voorzitter, precies wat ik wat ik zojuist wat ik zojuist antwoorden. Wij hebben onderbouwd op dit moment dat er veertig ft bij moet van tachtig naar honderd twintig ft om aan die taken invulling te kunnen geven en de tweede stap is wat verwachten we verder in de toekomst. Daar zijn we nu mee bezig en dat wordt in het programma. Na de zomer kunnen we dat ook verder verder onderbouwd.

[0:57:53] Vervolgens betoog,

[0:58:05] Want dan heb ik ook al een paar vragen gehad. De heer valstar. Want daar ben ik dan inmiddels die vroeg naar de weerbaarheid verhogende maat regelen en de versterkte aanpak vitaal.

[0:58:20] De minister van j en v die heeft dat op dit moment zo goed als af. Stuurt uw kamer. Deze week heb ik begrepen een brief over de versterkte aanpak vitaal waarin wordt ingezet op meer rechten en plichten voor alle vitale aanbieders en een verankering hiervan in de wet en regelgeving,

[0:58:39] en daarin worden ook maatregelen getroffen om de weerbaarheid van de vitale processen te vergroten en wordt het vitaal beleid. De beleidscyclus en het vitaal stelsel herzien. Daarnaast wordt uw kamer door mijn collega's van economische zaken en klimaat en klimaat en energie nog voor de zomer geïnformeerd over de weerbaarheid analyses en vitaal beoogde vitaliteit beoordelingen van de vitale processen, waarvan deel processen zich ook op de noordzee bevinden, met name in de energievoorziening

[0:59:11] vragen over de nationale autoriteit noordzee had ik al beantwoord. Dit moment zien wij geen aanleiding, maar ik sluit niet uit als het uit het programma komt dat we er iets moeten organiseren dat we dat dan ook gaan doen. De heer balster vroeg ook nog naar

[0:59:27] waar de private partijen moeten aankloppen.

[0:59:31] Het geld voor

[0:59:33] vitale aanbieders dat die op basis van wetgeving van sectorale wetgeving een zorgplicht hebben om passende maatregelen te treffen om de continuïteit, continuïteit van hun processen te waarborgen.

[0:59:48] Vervolgens vinden wij het in nederland van belang om ook een goede publiek-private samenwerking te organiseren tussen overheidspartijen, zoals de kustwacht marine politie private partijen private partijen zoals de beheerders van windparken, netwerkbedrijven en gas, bedrijven bijvoorbeeld

[1:00:04] en wij weten dat zij zich niet in alle gevallen kunnen verweren tegen door statelijke actoren, gesteund. Sabotage, spionage en manipulatie, en daarom ondersteunen wij hen extra hierbij in informatievoorziening in het nalopen van hun vitale processen en zijn we de alliantie van overheidspartijen en private partijen op dit gebied ook aan het versterken.

[1:00:31] Die.

[1:00:31] Die noordzee sector. Dus die private partijen die actief zijn. Die zoeken ook gewoon naar een versterking van de detectie aanmeldprocedure zijn responscapaciteit was vraag waar een jaar geleden mee kwamen en marine kustwacht en rijkswaterstaat hebben dat gewoon gewoon opgepakt om met gegevens die zij hebben ook de private partijen op de noordzee verder te kunnen helpen,

[1:00:52] dan is nog voordat.

[1:00:54] Die verder gaat. Hier is een vraag over van de heer valstar.

[1:00:57] Ja. Dank, voorzitter, en ik stel dat ik als als visser of medewerker van een boorplatform. Dit debat zitten kijken dan denk ik weet nog deze wie ik moet bellen als ik iets signaleren. Dat is eigenlijk meer waar ik naar op zoek ben.

[1:01:10] Nou dat is dus de vraag als ik met mijn contract zien verdachte activiteiten. Ik zie een schip voorbijkomen dat de radar uit te staan. Wie ben ik allereerst moet ik het ministerie.

[1:01:19] Wordt de kustwacht. Sorry, we gaan niet buiten de microfoon om met elkaar in debat wil graag de heer valstar zijn vraag laten stellen in de nagaat. De minister antwoordde.

[1:01:27] Dagvoorzitter. Dus dan heb ik het over heb het net al over of een of een kotter of een medewerker van een boorplatform die moeten de kustwacht bellen en vervolgens is de vervolgvraag die erachter wegkomt. Waar wordt alle data wordt dat bijgehouden wordt dat uberhaupt bijgehouden is er een een centraal hebben. We hadden het net al over de nationale autoriteiten. Ik ben op zoek naar een één geheel waar die data samen komt bij één iemand die zich daarvoor verantwoordelijk voelt dan ook een iemand die de de visser kan bellen die de medewerkers van boorplatform kan bellen is dat geregeld wordt geregeld.

[1:01:59] De minister.

[1:02:01] Wij wij reageerden allemaal unisono maar kustwacht. Maar laat helder zijn partijen die actief zijn op de noordzee weten wie ze moeten bellen en dat zal in het overgrote gedeelte van de gevallen de kustwacht zijn en daar gaat altijd wordt altijd de telefoon opgenomen en vandaar zijn er ook strakke lijnen naar als de kustwacht het niet zelf kan biedt dan iets moet doen op dat op dat moment dat zijn procedures die kennen ook de energie aanbieders op de op de noordzee voor iedereen is helder wie ze moeten bellen. Data worden ook uitgewisseld met andere als het een probleem is wat de kustwacht niet niet aan te pakken. Maar bijvoorbeeld de marine. Dan is echt die lijn ogenblikkelijke gelegd en een van de dingen waar we mee bezig zijn om te zorgen dat we nalopen of die data ook allemaal gewoon goed geregistreerd worden. Onze aanname is wel maar we willen het gelet op de geopolitieke risico's ook echt nog een keer allemaal nalopen. Ook gelet bij gelet op incidenten die we ons misschien tien jaar twintig jaar geleden niet zo snel konden voorstellen. Maar nu wel om te zorgen dat ook altijd die informatie voor alle betrokken partijen beschikbaar.

[1:03:07] Is aanvullende valstar.

[1:03:10] Dank. Dat is helder. Dan wil ik nog doorgaan op de nationale autoriteiten. De minister gaf net al aan. We hebben daar nou we zien daar momenteel geen aanleiding toe. Maar dat zou zomaar zo kunnen zijn dat in het plan wat na de zomer volgt dat daar wel aanleiding toe is ook als dat niet het geval is, dan zou ik toch in ieder geval de minister willen vragen specifiek in op in te gaan. Ook de desbetreffende plannen. Waarom er wel of niet gekozen wordt voor een nationale autoriteit. Dus eigenlijk een verzoek om een toezegging.

[1:03:33] Meneer zeker dat dat vraagstuk. Dat heeft utrecht geagendeerd en we zullen ook nog dit expliciet laten terugkeren in het programma.

[1:03:43] Vervolgens betoog,

[1:03:46] Was ik nog bij de

[1:03:50] de vraag van heer valstar die aandacht vroeg voor het moment van ontwerp en bouw want dat is mooiste natuurlijk als je dan meteen de goede beveiligingsmaatregelen treft en de nieuwe eu regels die er aan komen.

[1:04:04] Ben het eens met de heer valstar dat security by design heel belangrijk is. Ook daar hebben we op alle fronten aandacht voor

[1:04:13] die twee nieuwe europese richtlijnen. De nis twee richtlijn en de richtlijn die zijn recent vast gesteld. Dus we zijn nu ook als lidstaat begonnen met de implementatie van dieren richtlijnen, zoals alle lidstaten en die wordt ook meteen meegenomen in dat programma die versterkte aanpak.

[1:04:32] Beide richtlijnen gaan nederland vanaf oktober twintig, vierentwintig helpen om ook langs de inhoud van die richtlijn te komen tot een verbeterde, fysieke en digitale bescherming van de vitale infrastructuur.

[1:04:45] Beide richtlijnen bevat ook een zorgplicht op basis waarvan

[1:04:49] vitale aanbieders, passende en evenredige maatregelen nemen om hun diensten zoveel mogelijk te waarborgen

[1:04:56] en zoals gezegd. Naar verwachting zullen de wetten eind twintig, vierentwintig in werking treden nadat ze door uw kamer in de eerste kamer zijn behandeld, maar wij zijn volop bezig omdat ze werd proces nu op te pakken met deze het nieuwe richtlijnen

[1:05:12] dan

[1:05:14] we zijn er nog een paar vraag van mevrouw beukering

[1:05:23] waarvan ik meen dat ik toch ook een paar wel een beetje behandeld hebt over het coördineren

[1:05:31] en maatregelen.

[1:05:33] De zorgplicht van sector partijen

[1:05:38] de specifieke vraag die ook nog had is of die zorgplicht. Gezien het dreigingsniveau naar een hoger niveau getild moet worden. Ik denk dat de zorgplicht voor de sector partijen die wordt natuurlijk ook gehandhaafd door de verantwoordelijk toezicht houders. Dus dat zijn ook toezichthouders als de rijksinspectie digitale infrastructuur. Ook de autoriteit consument en markt

[1:06:02] de zorgplicht hoeft niet naar een hoger niveau getild te worden. Want die stelt gewoon dat je moet beveiligen wat je daaraan vitale infrastructuur hebt.

[1:06:10] Maar binnen de kaders van de huidige zorgplicht zijn partijen veel actiever geworden hebben we ook bij geholpen hebben ze ook op gewezen en ik denk dat dat het allerbelangrijkste is. Je kunt niet meer wegkijken van risico's die je in het verleden misschien dacht nou het zal zo'n vaart niet lopen. Maar we weten dat het zo'n vaart wel kan kan lopen.

[1:06:34] Mevrouw beukering vroeg ook naar een rol voor sectoren die niet met infra werken, zoals de scheepvaart en de visserij.

[1:06:44] En ja de afgelopen periode hebben maatregelen getroffen, niet alleen voor de veiligheid van de van de infrastructuur, maar ook nogmaals met de scheepvaart en de visserij afspraken gemaakt over het melden van verdachte situaties bij de kustwacht. Wat we zojuist al even aan de hand hadden

[1:07:04] en dat was overigens niet alleen ook voor de beveiliging van de infrastructuur, maar ook verdachte situaties met het oog op bijvoorbeeld de sanctie naleving en daar hebben we met alle betrokken brancheorganisaties ook

[1:07:17] voortdurend overleg over

[1:07:20] de heer fritsma vroeg nog naar de capaciteit van de vaartuigen, met name van de van de kustwacht

[1:07:30] in samenwerking met de rijks rederij en de andere opdrachtgevers van de kustwacht

[1:07:35] wordt er hard aan gewerkt om de vaartuigen niet alleen voor de handhavings taak op orde te houden, maar ook onderhoud en personeel die drie slag is inderdaad werk te verzetten. Maar dat moet ertoe leiden dat ook de inzetbaarheid weer op het op het volop peil komt

[1:07:56] de varende en vliegende middelen voor de dienstverlening taak. De sjoerd and rescue operaties. Die zijn op orde en over de capaciteitsuitbreiding heb ik u zojuist al geantwoord

[1:08:11] en dan

[1:08:15] die vraag heb ik ook al gehad. Dat was over de crisis draaiboeken de juiste naam die had ik net niet paraat. Is het nationaal handboek crisisbeheersing. Dat is het algemene, maar daarnaast hebben we het incidentbestrijdingplan noordzee sinds jaar en dag en ook dat is afgelopen jaar nogmaals herzien. Nogmaals hier ook geoefend op risico's die we naar de illegale inval van rusland in oekraïne elders in de wereld zagen gaan kijken hoe we dit daarin voorziet en dat leek te voorzien en ook wordt in navo verband geoefend met z'n bondgenoten naast dat de betrokken binnenlandse partijen ook regelmatig aan de hand van dit incidentbestrijdingplan oefenen.

[1:08:58] De laatste grote antiterreur oefening was sport die zender op eenentwintig april jongstleden ook met alle betrokken organisaties het havenbedrijf kustwacht, defensie, veiligheidsregio rotterdam rijnmond en de landelijke eenheid van de politie.

[1:09:11] Voorzitter, daarmee ben ik op mijn terrein de vragen te hebben beantwoord en zijn een aantal vragen die de minister van defensie zal beantwoorden,

[1:09:17] Ja, maar voordat u stokje overgeeft, zie ik dat er twee vragen zijn. Eerst aan de heer crul, daarna van mevrouw van beukering. De heer crul gaat uw gang?

[1:09:24] Voorzitter, nog even een vraag aan aan de minister van jnvb als als een coördinerend. Minister, hoe kijkt hij naar de dreiging die van buiten de territoriale wateren binnenkomt hij dus dus die infrastructuur die niet alleen op ons territoriaal plat, maar juist van buiten binnenkomt, maar ook echt specifieke security by design nodig is. Welke welke dreigingen ziet deze minister en welke maatregelen voorziet in een strategie die er is om ook deze dreiging het hoofd.

[1:09:49] Wij bieden de minister,

[1:09:52] Dit dat dat zijn ook dreigingen die niet nieuw zijn, bijvoorbeeld op kabel infrastructuur onder de onder de atlantische oceaan gaat er tot ver buiten het onze eigen deel van het continentale plat.

[1:10:05] Ook daar begint het bij de basis zorgen dat al je check op orde zijn dat je weet wat er moet gebeuren op het moment dat daar iets aan de hand is.

[1:10:13] Maar het allerbelangrijkste. Daar is internationale samenwerking en daar zijn door de noordzee staat bijvoorbeeld in april in oostende ook nadere afspraken over gemaakt om te zorgen dat we ook die internationale samenwerking nog verder verbeteren en zorgen dat we met elkaar ook gesteld staan voor deze risico's die soms van van heel ver kunnen komen.

[1:10:33] Dit afdoende aanvullend. Voorzitter,

[1:10:35] Weer weer een heel erg verhaal over praten en wat we willen doen. Ik zal nog concreet maken is de minister bereid om bijvoorbeeld de eisen bij de aanleg sensoren geplaatst worden die bijvoorbeeld monitoren of detecteren als er iets gebeurt. Een van de aanbevelingen van het cbs-rapport van anderhalf jaar geleden die specifiek dit als aanbevelingen opgenomen voor de actieve weerbaarheid

[1:10:56] van onze infrastructuur om bijvoorbeeld de eis neer te leggen bij de aanleg van parken of kabels onder om sensoren te plaatsen is dat een van de aanbevelingen die in de ander over afgelopen anderhalf jaar is uitgewerkt.

[1:11:07] De minister.

[1:11:09] Voorzitter, wellicht zou ik dit zo meteen even in tweede termijn kunnen doen dat dit ook een vraag is die bij de collega's van ez calais ligt en dat wil ik heel even checken. Kom ik er zo even op terug. Dat lijkt me.

[1:11:18] Vertekent, mevrouw van beukering.

[1:11:21] Dank

[1:11:21] wel. Voorzitter ook dank aan de minister voor beantwoording van onze vragen. Er is een vraag. Volgens mij nog niet helemaal beantwoordt. U heeft wel aangegeven dat of de minister heeft aangegeven dat het nu bedreigingsniveau niet naar een hoger niveau zou moeten worden getild. Maar de vraag die ik daarnet een voorstelde was. Hoe zit het met de handhaving van de zorgplicht richting de bedrijven, met name als het gaat of zij hun verantwoordelijkheid pakken over de uitvoering en de bijdrage die zij moeten leveren. Dus eigenlijk het stukje handhaving heb ik volgens mij nog gemist, maar ik ben ook nieuw in deze commissie is. Misschien heeft hij gezegd dan heb ik het niet goed gehoord. Maar als u daar nog even op zou kunnen ingaan.

[1:11:58] Dank u wel. Voorzitter. Ik onderschat.

[1:12:00] Ik heb ik heb ik het summier genoemd. Het gaat over de zorgplicht of die naar een hoog is een hoger niveau niet niet de dreiging en dit soort laten we zeggen zorgplicht zaken en zaken die daarop lijken die vallen gewoon onder het reguliere toezicht op een sector. Ik noemde voorbeelden bijvoorbeeld van de rijksinspectie voor de digitale infrastructuur. We hebben daar een werkend stelsel voor en bedrijfstakken in nederland weten aan welk stelsel onderworpen zijn en ook wie de de inspectiedienst is bijvoorbeeld op dat terrein en die kijkt ziet ook toe op het handhaven van bijvoorbeeld de zorgplicht.

[1:12:41] Aanvullend, mevrouw van beukering,

[1:12:43] Voorzitter, ik begrijp me op een terrein waar ik niet heel vaak over praat. Ik snap het. En het was natuurlijk in relatie tot het nieuwe dreigingsniveau of dat naar een hoger niveau getild zou moeten worden. Ik kan me ook voorstellen dat dat we bij de inspecties wel vragen om wat meer te handhaven. Juist omdat we die dreiging zien dus wellicht had ik mijn vragen op die manier in de eerste termijn beter kunnen stellen. Dus mijn vraag aan de minister is, ziet hij ook de noodzaak om goed bij de inspectie neer te leggen dat ze die handhaving zeer stringent ter hand te nemen dit het dreigingsniveau aanwezig is.

[1:13:16] In z'n algemeenheid wel en dit is dus precies ook een van die dingen die vorig jaar gebeurd is, waarbij ik weet dat de minister voor klimaat en energie gelijk is gaan praten met de energiebedrijven op de noordzee hen te wijzen op alles wat de wet en regelgeving van hen vraagt en gelijk ook de helpende hand biedt in het is bijzonder gebied. Het is niet iedere hoek van de straat van wat kunnen wij als overheidspartijen partijen doen om hen daarin verder te assisteren. Maar het begint altijd bij de baas is en ook wijzen op datgene waartoe ze als verplicht zijn om te voorzien in in de veiligheid van hun eigen infrastructuur.

[1:13:51] Dank dan gaan we naar de minister van defensie. Gaat uw gang.

[1:13:55] Ja. Dankuwel. Voorzitter, ik denk dat wij elkaar in deze zaal niet hoeven te overtuigen van het belang van de noordzee voor de veiligheid van onze economie en dat is altijd zo geweest. Heer begon zijn inbreng daar ook mijn merk en dat zal ook altijd zo blijven en de woordvoerders en ook leggen harbers hebben aandacht gevraagd voor de situatie waarin we ons bevinden. Een oorlog in oekraïne zou rapportages van nordstream berichten die het kabinet ook zelf actief naar buiten heeft gebracht over russische belangstelling voor onze energie infrastructuur op de noordzee. Dus dat laat allemaal zien dat dit concrete dreigingen zijn. Ik begrijp heel goed dat de kamer hierop hamert en daar aandacht voor blijft vragen. Niet omdat de dreiging nieuw is want die zien we al een tijdje dat zij ook de heer crul terecht, maar er wordt urgenter en heeft daarom onze aandacht ook van het kabinet en ook van defensie. Het is het is de noordzee. Het is het drukst bevaren een stukje later dat er zo'n beetje is ter wereld en al die belangen en dus ook al die partijen die die zijn nodig om dat in de gaten te houden en dat gaat over overheids organisaties, vitale partij en haar collega's harbers heeft het denk ik goed net geschetst en defensie is daarbij zeker een belangrijke partij. Dat realiseer ik me heel erg goed. Meneer crul verwees naar de vorige defensie nota. Daarin zijn inderdaad al maatregelen getroffen. Niet niet. Sorry, niet de nota van dit kabinet, maar de vestiging van het vorige kabinet en ook in deze interventie nota van tweeduizend, tweeëntwintig zijn we daarop verder gaan bouwen en ik wilde daarmee beginnen om dat even te schetsen omdat dat laat zien denk ik dat we het vorige kabinet in dit kabinet wel degelijk daar rekening mee houden in onze investeringsbesluiten in de materiële stappen stappen in materieel aanschaft die we zetten dus staatssecretaris van der maat in kamer regelmatig over de stappen die we zetten rond de onderzeeboot en de vervanging ervan. De stappen die we zetten met heeft gehad te hebben en het is zo ver fregatten samen met de belgen. De vervanging van de mijnenjagers echt heel belangrijk. Ik was laatst in frankrijk bij de tewaterlating in concarneau, samen met de belgische collega's die zullen beschikken die mijn ergens een nieuwe mijnenjagers over om bemande onder water vaartuigen voor inspecties onder water. Dat is ontzettend belangrijk dat we daar straks over kunnen beschikken beschikbaar alleen maar over omdat er op enig moment een investeringsbesluit is genomen om die niet te vervangen en daarbij te kiezen voor deze techniek en op termijn ook de vervanging video hydrografische marine voertuigen. Daarnaast moeten we natuurlijk ook investeren in het versterken van de zogenaamde intelligence surveillance en we konden ze capaciteit op de noordzee noordzee. U kunt zich allemaal wel ongeveer voorstellen wat dat is. Het gaat over sensoren en eigenlijk nieuwe manieren en technieken. Om informatie te verzamelen en te ontsluiten. Ook daarin gaan we investeren en staatssecretaris van der maat zal de kamer meenemen in een zogenaamde a brief. De leden kennen die term waarin we vanuit defensie onze keuzes zullen bekendmaken.

[1:17:03] U weet heeft ingestemd overigens met het aanschaffen van de maritieme versie van de nk negen heel belangrijk en want beeld opbouw is belangrijk een viper is de is daar bij uitstek voor geschikt en moeten ook de ruimte niet vergeten. Die ruimte is ook ontzettend belangrijk voor voor de beeld opbouw. Daarnaast hebben we besloten mee te doen aan een europees project, een project over amendement en sabrina en bed boer ver en willen we binnen de norm een nevel ship building roep investeren in test en expertise capaciteit voor wat we dan noemen ziekbed wordt ver zou zijn allemaal trajecten die we in zijn gegaan. Die lopen om ervoor te zorgen dat we aan de defensiekrant voldoende doen, zowel in materieel zichtbaar aan de wat grotere kanten, schepen en onderzeeboten et cetera, maar zeker ook aan die hoogtechnologische kant want die hebben we hard nodig. Gegeven. De verhoogde dreiging waar we niet alleen nu maar voorlopig gewoon mee te maken zullen hebben waar de kamer

[1:18:07] de aandacht voor heeft gevraagd.

[1:18:10] Mevrouw de minister, heeft hier een vraag van de heer crul.

[1:18:12] Ja. Voorzitter interessant dat de minister spreekt over over met boven de fransen hebben zelf een ziekbed woord voor strategie franse minister ministerie van defensie onder meer dan een jaar geleden gepresenteerd waarin franse ministerie van defensie heel duidelijk aangeeft als coördinerende partij hoe zij de franse belangen op de zeebodem gaan verdedigen en heel concreet ook wel capaciteit voor nodig hebben. En zoals nieuwe capaciteiten zij daarvoor voor verwerven, zouden wij dat als nederland niet ook gewoon moeten hebben wij als nederland met onze unieke onze unieke geografie dat ons noordzeegebied anderhalf keer groter is dan ons land. Gebied zouden wij niet bij uitstek

[1:18:53] daar een nationale defensie strategie voor moeten hebben in plaats van meedoen in een europees programma. Dat moeten we natuurlijk ook doen, zal onderdeel zijn van onze nationale strategie om goed samen te werken op in in internationaal verband, maar hebben wij niet gewoon een cyber warfare strategie nodig.

[1:19:09] De minister.

[1:19:10] Ja, voorzitter heer crul zegt terecht hoe belangrijk die noordzee is hoe groot die noordzee is er den helder is, zoals bekend het centrum van nederland. Als je kijkt naar de kaart en de noordzee meetelt. Dat is een heel belangrijk punt. Ik weet dat heer crul daar gevoelig voor ris-nummer is ook zo. Dat is ook denk ik gewoon een valide punt. Ik denk dat de meeste nederlanders beetje gek opkijken als je dat zeg maar het is wel waar. We hebben dus zeker alles wat ik net opsomde nodig. We hebben ook denk ik een strategie nodig voorzie bij de boer. Die is er ook maar ik denk dat die veel verder moet gaan alleen maar een nederlands plan. Want ik weet niet meer welke woordvoerder het zo net noemde. Maar inderdaad daar waar ons stukje ophoudt. Daar begint dat van bijvoorbeeld de britten of te delen of de belgen met wie we gelukkig als het gaat over de marine volkomen geïntegreerd werken. Dus we moeten dat in samenwerking doen want het heeft niet zo vreselijk veel zin. Stel dat wij bij wijze van spreken ons deeltje helemaal op orde hebben. Maar de kabel of de leiding of wat het ook is, loopt even door op weg naar een van de van de buurlanden aan de andere kant van het water en daar vindt de rapportages en dan zijn we er niks mee opgeschoten. Dus het is ongelooflijk belangrijk dat wij ons deel doen en dat afstemmen met onze partners. Daar wil ik zo wat meer over zeggen want daar zijn terecht ook veel vragen over gesteld.

[1:20:21] Aanvullend. De heer.

[1:20:22] Voorzitter, dankuwel en ik ik onderken wat de minister zegt van de infrastructuur is niet alleen iets van onze eigen territoriale plat en dat is grensoverschrijdend die zin maar dan toch die fransen hebben daar echt een doctrine ontwikkeld waarin ze ook echt kijken naar de de no return drie fases van moet je opnieuw onder de onder de zeebodem moet opereren en ik ik vraag me toch af en de minister zegt we hebben dat ook of ze dat dan naar ons toe kan komen en mijn vraag vervolgvraag is. Voorzitter,

[1:20:54] de minister geeft een rijtje van capaciteiten die we of hebben of in ontwikkeling zijn. Maar dan zoeken we dus eigenlijk in bestaande capaciteiten die een andere noem maar even rest te hebben. Mijns schijnt vaartuig moet in principe mijne bestrijden is het niet veel verstandiger om te kijken welke capaciteit nodig is. Beide dreiging in plaats van dat we de dreiging proberen te koppelen aan de capaciteiten. Een soort van patroon. Wat we vaker zien.

[1:21:23] De minister.

[1:21:24] Ja dat denk ik ben ik niet helemaal eens met de heer crul. Want ik denk dat bijvoorbeeld de onbemande onder water jones, dan moeten we maar eventjes die die mijnenjagers straks hebben die zijn die worden natuurlijk ingezet voor alles waar we hiervoor kunnen gebruiken omdat ze toevallig aan boord zijn van vaartuigen die manier bestrijdings vaartuig geheten wil niet zeggen dat we ze alleen daarvoor zullen kunnen gebruiken. Die moeten we natuurlijk inzetten voor waren ervoor nodig zijn. En nogmaals, we hebben we straks alleen maar vanaf volgend jaar omdat er al eerder een besluit is genomen. En toen ook is gekozen voor deze technologie. Ook toen was al bekend dat onder zee, infrastructuur en potentieel dat er een dat er potentiële kwetsbaarheden zijn. Dat heeft alleen maar verergerd eigenlijk in de loop van de tijd zie ik denk dat we hebben wij moet zijn, maar ik vind het wel heel belangrijk. Juist daarom dat we ook voldoende rekening houden met nieuwe mogelijkheden met inderdaad wat ik zei die die beeldvorming door onbemande vliegtuigen door satellietbeelden en dat we ook daar bekijken. We hoeven niet alles zelf te hebben qua capaciteiten. We werken ook samen met onze bondgenoten. Wij hebben beschikken straks over capaciteit, maar zijn niet per se over beschikken. Knmi pers zijn nog niet heel veel landen in europa die wij hebben. Hetzelfde geldt natuurlijk voor bijvoorbeeld britten die over die die vaartuigen beschikt. Ik kom daar zo nog op want daar specifieke vragen over gesteld. Dan kunnen we natuurlijk ook met onze bondgenoten plaats van hoe zitten jullie zetten jullie er eigenlijk in zouden we die ook kunnen inzetten bij bij ons. Want we willen tenslotte dat we samen de boel bij elkaar leggen om gezamenlijk beeld te hebben, zodat we ook samen kunnen handelen, zijn ook allemaal navo lidstaat waar we het over hebben.

[1:22:59] Vervolgens betoog.

[1:23:02] Ik wil nog één ding zeggen over voordat ik inga op de vragen of misschien nog een paar punten. Defensie heeft dus eigenlijk al deze taak om op de noordzee te kunnen opereren en we doen dat daar waar het nodig is. Wij vinden nodig. Ik vind het nodig. Het kabinet moet er in formele zin nog een besluit overnemen om te zeggen gegeven de dreiging. Deze taak moet eigenlijk permanent zijn. Dus we moeten ook gewoon regelen dat deze dat we onze defensie schaarse capaciteiten zo inzetten dat we ook weten dat we permanent in staat zijn op de noordzee in actie te komen, bijvoorbeeld vanwege de continue noodzaak voor beeld opbouw en maar ook als er een inderdaad een zogenaamde begeleiding moet plaatsvinden van een schip. Dus dat tandje in de praktijk hebben we dat eigenlijk al een tandje erbij gezet. Maar ik vind het ook belangrijk om deze permanente taak vast te leggen via een besluit in de ministerraad. Want dat betekent dat de cbs in zijn planning daar ook rekening mee gaat houden. Uiteindelijk is singles uit een forse capaciteit is schaars en maar dan ga je het zo plannen dat dit als onderdeel van uitmaakt wat ik al zei die internationale samenwerking. De noordzee delen we met de de belgen hebben we een hele intensieve integratie met de twee marines die zijn volledig in elkaar opgegaan. Ik was heel toevallig gisteren in den helder met mijn belgische collega's bespreken met andere partners. De denen en de britten over de multi ocean surveillance capaciteit is dat dat het schip. Wat de britten zo goed als ik weet niet of het al hebben kunnen inzetten, maar in ieder geval zijn ze heel dichtbij en de navo heeft natuurlijk sowieso een brede maritieme taken heeft ook deze handschoen opgepakt. Daarbinnen met de juf landen kijken we vooral naar de noordzee en de baltische zee en ik zal als de juf volgende maand in nederland vergadert opnieuw weer gaan we weer een stap verder zetten in hoe wij met elkaar werken aan het verbeteren van de bescherming van onze lessen infrastructuur in lijn met de motie van de heer valstar. Ik kom er zo nog even want die we die problematiek heeft er ook een vraag over gesteld. Dus misschien mag ik mijn inleiding even afronden met een voorbeeld want het college harbers zei terecht. We hebben de samenwerking geïntensiveerd tussen de verschillende partijen de kustwacht die een hele belangrijke rol speelt. Maar die inderdaad als daar een melding binnenkomt, hebben we afgesproken. Dan wordt er echt meteen ook actie ondernomen en ook de passende actie. Maar ik wil het eigenlijk illustreren met een voorbeeld, zodat hopelijk u iets meer gerustgesteld bent op het punt van we reageren als er een dreiging is recent kwam er een melding binnen bij de kustwacht van een object bij de leiding. Die melding kwam binnen via een vitale partij en de kustwacht oordeelde dat het goed was dat de marine in actie zou komen. Dat heeft de marine ook gedaan en ik kan het hier vertellen want het was gelukkig geen poging tot sabotage was een boomstam. Maar dat is heel goed dat dat gesignaleerd is er ook heel goed dat het meteen eens opgeschaald het een mariëlle heeft kunnen checken en weer terug heeft kunnen melden aan de vitale partij misschien best reden om zo'n boomstam daar weg te halen. Dat weet ik verder niet waar het in ieder geval geen poging tot rapportages. Maar zo werkt het dus in in de praktijk.

[1:26:20] Voorzitter, dan een aantal vragen misschien aanvullend op wat collega's harbers al heeft gezegd over hoe die samenwerking werkt en dat inderdaad informatie gestuurd optreden ontzettend belangrijk is de rol van defensie is voor mij echt heel duidelijk. Dat gaat echt over het detecteren en volgen van statelijke dreigingen. Dus dat dat een heel belangrijk deel daarvan is echt het vergaren en analyseren natuurlijk van inlichtingen en dreigings informatie en dat vergt dus inzet van de marine. Maar het vergt ook dat er informatie in raad van de kustwacht van rijkswaterstaat voor kan worden gebruikt en daar wordt op dit moment ook aan gewerkt om dat te verbeteren.

[1:27:07] De samenwerking met de navo en relatie het over in het licht van van de motie boswijk die vroeg aan nederland om daar een voortrekkersrol in te nemen. Een van de allereerste vergadering van de navo die ik mocht bijwonen. Als minister van defensie heb ik dat benoemd en dat was inderdaad voor dat de oorlog in oekraïne was uitgebroken voor de rapportages van north stream. Er was dus toen al vanuit ons, maar ook vanuit de navo zelf en andere landen aandacht voor en naar aanleiding daarvan onder andere daarvan zeker niet op ons eigenlijk continu helemaal schrijven. Maar is er een coördinatiecel ingericht bij de navo en is het maritiem hoofdkwartier. De markt kon ook bezig met te zorgen dat die informatie bij elkaar komt en zal de aanstaande top in veel die is ook een besluit nemen over dat informatie knooppunt bij marco. Dus het kost wat tijd. Maar het gebeurt wel degelijk over de noordzee top het college harbers al gesproken de verdere internationale inzet.

[1:28:08] Ik heb de informatie en inlichtingen uitwisseling naar het gaat niet alleen het verzamelen analyseren, maar ook uitwisselen natuurlijk met onze partners, zodat we een groter beeld krijgen van wat er op de zee allemaal gebeurt het gezamenlijk afschrikken. Bijvoorbeeld het escorteren van schepen kunnen we aan elkaar overdragen. Dat gebeurt ook in de praktijk in de materieel samenwerking kijken we natuurlijk wat we ook gezamenlijk kunnen aanschaffen of gebruiken of testen of uitwisselen aan aan kennis en ik noemde al de navo, de jeff. Het erf en de north sea building college. En om heel precies te zijn, want er werd net gesproken over de poseidon die de britten de noren. De duitsers hebben maritieme patrouille vliegtuigen. Wij hebben behalve wat is wat de kustwacht heeft dat inderdaad helemaal steeds op. Die is zowel de het vliegtuig of helikopter hebben wij natuurlijk bij defensie. De de negentig.

[1:29:13] Die zijn buitengewoon capabel en ik noemde al de keepers. Dus als je kijkt de capaciteit van de kustwacht. Deze capaciteiten en de investeringen die we willen doen in de nieuwe capaciteit, de nieuwe technologieën en ook onbemande vliegtuigen. Dan denk ik dat wij voor de beeld opbouw echt veel capaciteit hebben dat het bijna meer een kwestie is van kun je die beeld der bijl ook alles wat je ziet ben je ook in staat om die inlichtingen echt om te zetten om die informatie om te zetten in wat relevant is en wat niet en is het inderdaad goed georganiseerd dat er verschillende landen die verschillende informatie binnenkrijgen dat het ook bij elkaar komt en dat bijvoorbeeld die in het bij mark om ook in staat is om dat weer te vertalen naar wat er nodig is aan aan de actie.

[1:30:03] Dan denk ik dat ik over deze

[1:30:06] capaciteiten de vragen wel hebt beantwoord. De vvd, de heer valstar. Die vroeg heel specifiek gaf der ook zij ervan zijn we in staat om onze onder zes infrastructuur te verdedigen bent boer verf. Een vraag. Ook daar zou ik willen zeggen. Het begint echt bij het kunnen onderkennen van de dreiging bij bij het analyseren van de inlichtingen. Daarna om ook te weten dat als die er is dat je ook voldoende over voldoende capaciteiten en mogelijkheden beschikt om vervolgens af te schrikken. Dus bijvoorbeeld het escorteren van verdachte niet navo eenheden binnen onze exclusieve economische zone is het dan meestal je cyber weerbaarheid op orde hebben is bijvoorbeeld ook ontzettend belangrijk. Dus het gaat niet alleen over de laten we zeggen fysieke zichtbare afschrikking. Maar zijn weerbaarheid. Houd je is die infrastructuur weerbaar is er inderdaad redundantie ging het net al over dat ook onderkend staat ook iets over in de defensie nota en daar voorzien we dus in met de capaciteiten die ik net opsomde

[1:31:13] voordat u doorgaat er valstar heeft een vraag.

[1:31:16] Ik had er op het vorige punt, maar ik zal beginnen met een vraag op dit punt. Ik noem maar ook specifiek bij het voorbeeld van de kustwacht. De kustwacht en twee namen zijn er steden die haar toestellen. Vorige week of twee weken terug een drenkeling op het ijsselmeer vliegt de kustwacht daar continu rondjes. Maar dan is het niet inzetbaar op de noordzee. Kortom, de vraag was is nederland. Ik merkte dat de de hoofdtaak ligt eigenlijk bij de kustwacht in nederland momenteel voldoende in staat om de eigen inzet in ieder geval in kaart te brengen om die veilig te houden om die te kunnen verdedigen, net als dat wij ook de vragen hebben gesteld en het antwoord eigenlijk weten dat nederland namelijk die in staat is om het eigen grondgebied te verdedigen.

[1:31:52] De minister.

[1:31:55] Nou dat laatste laat ik even bij de heer balster gaan we een heel ander debat voeren, maar de kustwacht. Volgens mij heeft college harbers. Die vraag eigenlijk al beantwoord die beschikken over wel over de steeds op die capaciteiten. De vliegtuigen en helikopters waar nog niet voldoende personeel. Daar moeten ze aan worden gewerkt. Het is wel zo dat als een schip. Sorry. Als de kustwacht, bijvoorbeeld in een drenkelingen op het ijsselmeer bezig is en er speelt iets anders op de noordzee waar ook inzet voor nodig is. Dan kan er gewoon een telefoontje naar de marine. Er is altijd een schip van de wacht en in voorkomende gevallen kunnen we daar ook nu kijken naar helikopter capaciteit. Dus zo kan het zeker in urgente situaties zal het zo ook werken. Maar het is wel de bedoeling dat de kustwacht beschikt straks harbers zei het al over meer personeel, zodat er inderdaad ook meer gebruik kan worden gemaakt van die steden op die bibliotheek waar ze nu over beschikken.

[1:32:49] Helder.

[1:32:50] Aanvullende heer balster.

[1:32:51] Daar los dat nog een stukje varen is voor het schip van de wacht met vliegen bij de eerder de andere vragen dat we dat dat ging over het vorige punt de jeff. We hebben het voorbeeld van de britten die dus al een schip in het water hebben liggen en binnenkort actief en volgens mij nooit met de bouw van een tweede bezig zijn

[1:33:08] eerder ook bij motie gevraagd ga daar aansluiting bij zoeken want ik vind het echt zonder dat nu eigenlijk ierland. Wij zijn hier ook. Dat moet ik bekennen. Wij zijn hier natuurlijk ook bezig met onze eigen problemen op te lossen. Dit is een capaciteit. Want je volgens mij heel goed

[1:33:22] met onder noordzee liggende landen zou kunnen gaan opbouwen en ik heb er zelf eerdere voorbeeld aangehaald van de emmer te toestellen eigenlijk een droomscenario met met de eeuwen. Ik snap je misschien met een internationale crew. Het zou kunnen gaan bemannen. Wat zijn daar nou de de vorderen die gesprekken is daar interesse vanuit de britten bijvoorbeeld is er interesse vanuit de noren.

[1:33:42] Dit is natuurlijk een hele goede gedachte van de heer valstar ben ik ook echt helemaal mee eens. En ja die gesprekken worden gevoerd dat ten eerste we volgen de ontwikkelingen bespreken met hen hierover herhaaldelijk overigens ook. Het is net iets anders in die zin dat de britten hebben gewoon deze investeringen gedaan die hem op enig moment waarschijnlijk al best een tijd geleden gekozen voor die emmer s schepen en gebruiken die wij doen dat eigenlijk ook alleen wij doen het op een andere manier met hierdoor grafische capaciteiten, maar inderdaad, ik vind dat we die samenwerking moeten opzoeken. De emmer tt is ooit ontstaan vanuit de gedachte. Geen van deze landen kon zelf die investering doen als het samen doen dan redden we het wel en dat is dat vind ik heel goed sta ik volledig achter. Dat is hoeft hier misschien niet omdat de britten het hebben. De denen meen ik er ook mee bezig zijn en wij dus met de denen en de britten spreken over van jullie hebben straks die capaciteit is het mogelijk om op de een of andere manier afspraken daarover te maken. Want voor hen geldt hetzelfde als voor ons. Het houdt niet op bij hun inzet. Dus het is het is ook in hun belang om te zorgen dat ook aan de andere kant ook goed gaat. Dus en dan hebben wij misschien weer andere capaciteiten. Ik denk bijvoorbeeld aan de onderkant de vliegtuigen. De pers die weer voor hun van belang kunnen zijn. Dus dat soort afspraken daar die zijn volgens mij nodig. Nuttig en echt van toegevoegde waarde bijvoorbeeld onze keuzes die we nog gaan maken in die ijzer binnen die zie ik net noemde die het weten we daar is die gaan enorm enorme bijdrage leveren hieraan en wat mij betreft gaan dat zoveel mogelijk dus met onze partners samen bij elkaar.

[1:35:25] Wij brengen

[1:35:26] vervolgens betoog.

[1:35:29] Ik denk dat ik nog een paar punten heb, maar wel een beetje aan het einde begint te komen. Tot wilde ik alleen maar van zeggen dat die handschoen natuurlijk al was opgepakt die suggestie van van de kamer dat nederland heel nadrukkelijk in verband inderdaad heeft aangedrongen al eerder een versterkte samenwerking ten aanzien van het delen van inlichtingen monitoring informatie van de marine.

[1:35:54] Het opnemen van de cyber boer ver in in onze jeff activiteiten. Want de juf is bij uitstek een groep van landen die je heel we dat proactief is dus waar waar we op extra cijfers en dat soort dingen doen die ook hierover gaan en waarom het dus ook op de agenda staat voor de volgende ministeriële die in amsterdam zal worden gehouden in juni en daar willen we zo concreet mogelijk zijn, hetgeen ook erg past bij het karakter van van der werf en bijvoorbeeld dus dit initiatief. Om met de britten en denen verder te spreken, zal ook daar op de agenda staan.

[1:36:34] Ja. Het enige misschien. Het is niet het is eigenlijk al gezegd. Maar dus de de kustwacht capaciteiten zoveel mogelijk mensen met met extra personeel koppelen aan de capaciteiten die defensie al heeft en straks nog meer heeft vanwege de beschikbaarheid straks die bij mijn bestrijdings vaartuigen

[1:36:58] nog iets verderop in de tijd. De nieuwe fregatten en de iso. Dat is denk ik wat wat echt nodig is in de tussentijd moeten we natuurlijk niet naïef zijn en achteroverleunen. In de tussentijd moeten we de dreiging echt nauwlettend volgen. Ik beschouw het echt als een belangrijke integrale taak van van de krijgsmacht om om dit te doen. We hebben daar oog voor meer dan meer dan ook voor. Het is echt een heel serieus punt en daarom ook zo'n belangrijk onderdeel van de investeringen die we doen.

[1:37:28] Is uw eerste termijn heel goed. Ik kijk even rond de heer crul heeft een laatste interruptie

[1:37:36] een en aanvullend gaat uw gang.

[1:37:38] Dat kan ik

[1:37:41] voorzitter is, is de minister met mij eens dat

[1:37:45] juist dat laatste deel van haar betoog geen efficiënte manier is om schaarse capaciteit in te zetten dat zij refereert aan de nieuwe fregatten

[1:37:53] die dan een taak kunnen gaan spelen in in dit geval survey van onze eigen infrastructuur of mij zijn vaartuigen. Wat wat toch gewoon vaak zwaar. De mensen platformen zijn terwijl we net hebben gehad over hoe ingewikkeld het is met schaarse capaciteit

[1:38:09] bezoeken het in bestaande of geplande capaciteit om een nieuwe dreiging en een hele nieuwe manier van kijken naar als instructeur op te lossen, terwijl onze omliggende landen de engelse, het survey en schip van de engelse ontzettend clean.

[1:38:23] Die taken dus ook kan oplossen.

[1:38:26] De minister.

[1:38:28] De heer crul spreekt volgens mij zichzelf een klein beetje tegen want het is juist geen nieuwe dreiging is wel geïntensiveerd. We hebben hem al langer in de gaten. Het vorige kabinet wat minder defensie nota opgenomen. De kamervragen al langer aandacht voor ook via de motie boswijk en dit kabinet heeft daar ook al langer aandacht voor de dreiging is niet nieuw eisen heel reëel en we moeten al onze capaciteiten erop inzetten en ik noemde al zeggen de hardware. Maar inderdaad een heel terechte waarschuwing. Dat is niet voldoende om om onze fregatten in te zetten. Integendeel, we zullen veel meer nodig hebben en dat betekent dat we de capaciteit die we nu hebben zo goed mogelijk benutten en dat is ook meer dan alleen de hardware. Dat is nu ook dat zei ik ook al heel belangrijk deel zit in het verzamelen van inlichtingen. We hebben tenslotte over statelijke actoren die we in de gaten willen houden en die inlichtingen capaciteit die zetten we ook volop in en het zal dus ook steeds meer gaan over hightech nieuwe mogelijkheden die daarvoor bestaan informatievergaring die ook van andere partijen komt ook van private partijen ook van de kustwacht die analyseren en daarop handelen en die en zorg capaciteit die ik noemde. Dat vind ik eigenlijk de belangrijkste stap voorwaarts omdat daar een heleboel nieuwe technologie inzet nieuwe mogelijkheden inzetten en dat is de enige manier om dit allemaal in kaart te brengen, want het is eigenlijk teveel inderdaad om met een met een vergat en een mijn bestrijdings vaartuigen te volgen. Maar die heb je wel nodig want je hebt ook afschrikking nodig. Je hebt ook nodig om in actie te kunnen komen als we een verdachte situatie detecteren. Dus het is eigenlijk een een slim samenspel van de verschillende capaciteiten die we deels zal hebben en waar we deels in gaan investeren.

[1:40:06] Dankuwel. De heer. Ik wil aanvullend.

[1:40:09] Voorzitter, we spreken bijna hetzelfde uit. Het is mijn overtuiging dat we niet al onze capaciteiten nodig hebben, hebben de juiste capaciteiten nodig die op de juist niet moeten inzetten. En wat ik echt mis in het verhaal van het kabinet. Voorzitter is de daadwerkelijke analyse. Welke capaciteit nou specifiek nodig zijn voor deze dreiging en natuurlijk kan ik een verhaal houden over alle capaciteiten en fantastisch want die allemaal kunnen. En wat voor belangrijke rol kunnen spelen. Ik begrijp ook wel dat een vergat op een hele goede manier antipiraterijmissie kan uitvoeren, maar is het het meest efficiënte platform dat te doen? Waarschijnlijk niet en dat geldt voor dit vraagstuk natuurlijk ook een vergat kan natuurlijk fantastisch goed patrouilleren op de noordzee. Maar is er veel te zwaar platform en ik mis de analyse van het kabinet dat ze zeggen oké we hebben eerst een beeld opbouw.

[1:40:58] We weten wat ons het wat de dreiging is en daar koppelen we dan de eventueel nieuwe capaciteit aan.

[1:41:04] Dat hoor ik niet terug in het verhaal van de minister, voorzitter.

[1:41:06] Ja ik heb in mijn verhaal heel vaak gezegd dat we eerst beeld opbouw moeten doen dat dat het eigenlijk het allerbelangrijkste is dat we dat ook doen dat te doen. Dat doen via inlichtingen dat te doen door informatie te vergaren door die vergaat die informatie te analyseren en daarop te handelen en daar je daar ook aan aan te passen en dat kan een een escorteren van een van een russisch schip zijn om heel veel heel praktisch het worden. Maar het kan ook een heel andere inzet vereisen. Dus volgens mij. Ondanks dat de heer crul suggereert dat we niet met elkaar eens zijn, zijn we het volledig eens.

[1:41:36] Hoi. Conclusie zich. U heeft nog een vraag van mevrouw van beukering.

[1:41:41] Dankuwel. Voorzitter, ik zou graag willen vragen want de minister heeft het wel even gehad over de bijeenkomst van jeff londen in juni en er nog een extra een vraag gesteld of het eventueel mogelijk is, net als noorwegen en vk om bijvoorbeeld ook samen operationeel te gaan werken meer en of dat misschien nog aan bod kan komen. Zou je nog kunnen verduidelijken of tot een in te zetten zou kunnen zijn.

[1:42:01] De minister zeker en ook bij de aangemoedigd door de kamer staat dit al op de agenda van van het en heb ik dat ook in eerdere bijeenkomst van het jeff aan de orde gesteld. Aan overigens hebben natuurlijk ook andere partner landen precies dezelfde opmerking gemaakt, want ook de noren bijvoorbeeld zijn heel actief op dit gebied. Die hebben natuurlijk ook grote belangen daar daarbij vanwege de samenstelling van hun economie en olie en gas voorraden. De zweden en de denen vanwege de reportage van nordstream. Dus dit is iets wat echt wel top of mind bij bij de jaar plannen en daarbinnen gaat het dan ook hoeven niet altijd alles met z'n allen te doen. Het is best een grote groep van landen van een van het vk tot tot en met wat is de laatste litouwen denk ik. Als je de halve cirkel trekt. Maar daarbinnen inderdaad ook zoeken naar concrete samenwerkingen die bijvoorbeeld zouden kunnen gaan over die capaciteit van de britten en de delen.

[1:42:59] Dankuwel was voldoende hartstikke goed voordat we naar de tweede termijn gaan. Ik denk dat de minister van j en w bzk vraag heeft de antwoord heeft gaat uw gang.

[1:43:07] Deze even verifiëren omdat het onder bzk valt korte antwoord op de vraag van de heer crul is. Ja. Sensor technologie wordt onderdeel van de van ze weten het security by design en opgenomen in de veiligheidsvoorschriften van nieuwe kavel besluiten, te beginnen met de nieuwe windparken ijmuiden ver één tot en met vier. Dat is over de de wind op zee sector zelf de tijd gaat het ook over telecommunicatie en daar is tno bezig met de partijen in de noordzee sector om ook te kijken wat daar de beste sen sensor technieken zijn, want ook voor telecommunicatie bijvoorbeeld internetkabels die nieuw worden aangelegd, zullen die ook moeten worden toegepast. Allemaal onderdeel van het uitvoeringsprogramma digitalisering noordzee, wat rijkswaterstaat in opdracht van ez k uitvoert en onderdeel daarvan is ook dat de technieken van defensie en de private sectoren beter op elkaar worden afgestemd. Dus ook op dat terrein zijn acties bezig.

[1:44:11] Dankuwel.

[1:44:11] Misschien nog een aanvulling wat ik heb vragen beantwoord over de kustwacht. Maar de heer balster ging bij de minister van defensie er nog verderop in aan de hand van het voorbeeld van een drenkeling op het ijsselmeer

[1:44:23] voor search and rescue operaties geldt ook dat we ook daar redundantie hebben. Omdat bij als een land niet uitkomt, hebben we samenwerking met de belgische kustwacht voor shirts en west view. Dus in het in dit geval zou het ook kunnen zijn. Stel je voor dat de kustwacht bezig is met iets op de noordzee. Om te kijken of daar iets verdachts plaatsvindt en er is een drenkeling ergens dan kunnen we ook een beroep doen op de belgische kustwacht om gelijk naar de drenkeling te gaan.

[1:44:48] Dank dank voor de antwoorden in eerste termijn. Dan gaan we naar de tweede termijn van de kamer toe krijgt twee minuten per kamer. Lid. Dan gaan we naar de heer crul gaat.

[1:44:59] Voorzitter, dankuwel. De minister zei terecht dat we elkaar niet hoeven te overtuigen over het belang van de noord zijn. Dat klopt,

[1:45:05] maar het kabinet heeft het cda niet overtuigd dat het urgentiegevoel ook daadwerkelijk gevoeld wordt. We hebben vooral een lappendeken aan versnipperde verantwoordelijkheden gehoord uitvoeringsprogramma's die onder verschillende ministeries vallen, die uiteindelijk integraal tot een afweging moeten komen. Er wordt ongelooflijk veel gepraat en er staat ook ongelooflijk veel op taal. Maar wat ons betreft is de progressie die geboekt is sinds de motie boswijk sinds het cbs-rapport te summier en het kan zijn dat het aan de kamer ligt, zeg ik dan ook maar voorzitter, maar ik heb ook ontzettend veel informatie hier voorbij zien komen waar ik nog geen kennis van genomen hebt en een voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld de strategie principe het woord.

[1:45:47] Voorzitter, ik wil via deze weg dan ook een twee minuten debat aanvragen. Want wat ons betreft is te onduidelijk nu hoe de daadwerkelijke verantwoording op de noordzee ingeregeld is en of we daadwerkelijk in staat zijn om de dreiging het hoofd te bieden. Dankuwel.

[1:46:03] Doet u mij even een interruptie?

[1:46:05] Gaat uw gang? De heer valstar. Dank voorzitter,

[1:46:08] En eigenlijk kan ik me daar alleen maar bij aansluiten gebeurt een hoop programma's zeven ministeries draaiboeken plannen. Ik krijg eigenlijk bijna een beetje het gevoel van gaat u maar rustig slapen. Alles komt goed. Dat kunnen de minister de kamer verwijten of of het zichzelf aantrekken. Dus we zullen als kamer ook naar onszelf kijken. We kunnen vertrouwelijke technische briefing kunnen we aanvragen of er zijn stukken waar de kamer van geen weet van heeft. Dus ik zou je op de oproepen hiervan richting het kabinet willen doen. Zorgt u ook dat u de kamer hier meer in meeneemt. Want wij hebben gewoon onvoldoende zicht.

[1:46:44] Op welke wijze momenteel onze noordzee wordt beschermd.

[1:46:50] Dan heb ik nog twee vragen. De eerste is naar de we hebben het over de motie boswijk gehad die vroeg gewoon heel helder om een strategie. Hij staat in het jaarverslag al geregistreerd als uitgevoerd en ik zou toch de vraag aan de minister willen strijden. Is die nou wel of niet uitgevoerd. Want in mijn beeld ligt er geen strategie

[1:47:07] en het tweede vraag is. We hebben het over informatie gestuurd optreden gehad. Het centraal verzamelen van data

[1:47:16] en ik heb eigenlijk nog niet helder antwoord op de vraag gekregen op wordt deze data nu centraal verzameld en heeft identiek ministerie ieder departement de kustwacht private partijen op deze manier daar ook toegang toe, zodat we ook een totaal beeld hebben van de noordzee. In ieder geval van het nederlandse gedeelte en uiteindelijk in een soort van droomscenario. De totale noordzee met alle bijvoorbeeld jaar lammert dankuwel. Voorzitter,

[1:47:37] Dankuwel, mevrouw van beukering.

[1:47:39] Ja. Voorzitter, dankuwel. Ik dank ook de beide ministers en de ambtelijke ondersteuning en ondersteuning die zij bij zich hebben om onze vragen te beantwoorden. Ik merkte dat ik zit commissiedebat behoorlijk wat meer verduidelijking heb gehad en als inwoner van nederland toch ook iets meer rust gesteld ben geraakt en tegenstelling tot tot de twee collega's die hier aan de andere zijde zitten merk ik ook dat dat het kabinet zegt ja, er is altijd een dreiging geweest. Dus we hebben altijd een bepaalde aanpak gehad en er komt een plan. Deze zomer en dan gaan we nog extra in op een aantal punten. Ik heb in mijn eerste termijn nog expliciet gevraagd om goed te gaan handhaven. Ik heb daar de minister harbers wel een reactie op horen geven dat hij vooral in gesprek is tenminste het collega's en hijzelf in gesprek gaan met bedrijven om erop te wijzen. Maar ik zou nog wel willen vragen om toch op dat stuk nog nog iets meer intensiever contact te leggen en richting de inspectie een uitspraak daarover te doen en verder zijn wij zeer benieuwd naar de bijeenkomst van de chef landen in in juni. En wat tot dan eventueel gaat betekenen voor de samenwerking. Tot zover dankuwel. Voorzitter.

[1:48:51] Dankuwel. Heer fritsma. Als laatste.

[1:48:54] Dank voorzitter, dank de minister ook voor de gegeven antwoorden. Ja ik heb het in mijn eerste termijn ook al gezegd er is een groot pijnpunt en dat betreft de capaciteitsproblemen. De deskundigen vorige week tijdens het rondetafelgesprek hebben ook duidelijk gezegd wat nodig is, is meer schepen meer mensen en dat is precies wat het kabinet niet levert. De staatssecretaris gaf zelf ook toe dat er slechts een eerste stap is gezet met veertig ft extra en twee komma zeven miljoen euro extra.

[1:49:28] Maar met de mededeling dat we verder nog moeten kijken wat er in de toekomst nodige eerste ja daar kunnen we natuurlijk weinig mee. Dat had al in kaart moeten zijn gebracht. Dus in dat licht zijn we niet veel opgeschoten. Eerlijk is eerlijk. En nu komt er na de zomer meer informatie.

[1:49:50] Ik zou die informatie graag eerder willen hebben, want het gebrek aan urgentie wat net genoemd is dat. Dat klopt gewoon.

[1:49:59] En ja. Verder wordt vervolgd. Na de zomer. Maar dan verwacht de verwachte hele kamer denk ik maar zeker de pvv wel meer daadkracht van dit kabinet meer concreet meer concrete oplossingen en zoals het deskundige aan hebben gegeven meer schepen er meer mensen want zo simpel is het eigenlijk. Tot zover. Voorzitter,

[1:50:23] Dankuwel. Heeft u een schorsing tijd nodig. Kunt u heel even vijf minuutjes. Dan blijven we zitten en dan gaan we vijf minuten verder.

[1:54:01] Dames en heren, we gaan naar de tweede termijn van het kabinet mochten er interrupties nodig zijn. Dan kunnen die gedaan worden. Eerst de coördinerend minister minister van hiermee gaat uw gang.

[1:54:13] Ja.

[1:54:15] Voorzitter, als ik de bijdrage van de heer crul en de heer valstar. Kijk, die ook in elkaars verlengde lagen

[1:54:22] dan

[1:54:25] het zou heel veel twee dingen willen doen om hen tegemoet te komen. De eerste is want ik hoorde ook de suggestie van een vertrouwelijke briefing. Dat kan natuurlijk altijd meer dan bereid. Maar los daarvan was ook wat de heer balster zijn. Neem dan de tweede kamer meer mee en dat is ook wat wij zojuist in elkaar zeiden er gebeurt natuurlijk heel veel sinds jaar en dag zijn we echt geconcentreerd op die veiligheid op de noordzee

[1:54:47] en tegelijkertijd toetsen dat voortdurend aan de veranderende geopolitieke situatie.

[1:54:53] Dus omdat ook nog beter inzichtelijk te maken, zullen wij ook bij dat programma niet alleen focussen op de nieuwe acties, maar ook daarbij uitvoerig inzicht geven in waar dat past in alles wat we al doen en hoe dat op elkaar aansluiten. Een hoop ik al weg dat we daarin dan in de volgende debatten.

[1:55:12] Mits,

[1:55:13] Dus, zoals nu heel veel tijd nodig hebben om elkaar te overtuigen van wat misschien ontbreekt en wat er al gedaan wordt, dan zullen we dat ook daar daarin samen brengen.

[1:55:23] Andere vraag van de heer valstar was nog over de data

[1:55:27] die datum die wordt centraal verzameld

[1:55:30] bij de kustwacht gekoppeld aan het mariene operationeel centrum. Die zit in hetzelfde pand en daar wordt alle data gemeenschappelijk verwerkt en en bij elkaar gebracht

[1:55:44] en sterker. Daar daar ontbreekt nog wel iets. Wij doen dat nationaal heel goed. Maar je merkt ook dat de andere partners op de noordzee. Er zijn ook andere landen tussen is een van de resultaten van de noordzee op in april naar belgië zijn. We moeten aan een gezamenlijk noordzee veiligheidspact werken en dit is één van de elementen dat je ook internationaal die data daar beter ingaat ontsluiten naar elkaar gek genoeg kijkt dan heel veel landen kijken naar het voorbeeld van nederland waar dat bij elkaar gebracht wordt en de andere aspecten aan is de data van de particuliere instanties op de op de noordzee.

[1:56:20] Wie.

[1:56:21] De leveren informatie ook via de kustwacht

[1:56:25] omgekeerd. Ook daar is die samenwerking enorm geïntensiveerd. We hadden het net over sensoren in bij kabels en leidingen waar we willen veel meer sensoren in de in de noordzee en willen we ook weer gebruik maken van bijvoorbeeld boorplatforms en windmolens. Maar die kunnen ook weer helpen. Daar willen we ook publieke sensoren aanhangen om daarmee ook dat deel van de publieke private samenwerking op orde krijgen, zoals ze niet alleen data voor veiligheid, maar ook voor natuurbeheer voor weergegeven. Et cetera willen we ook ons hele digitale positie op de noordzee verder verder uitbreiden.

[1:57:01] Dus zowel richting buitenland als richting private sector sectoren is dat in ontwikkeling. Maar op zichzelf alle data die er zijn zijn bij kustwacht en marine volledig integraal bij elkaar gebracht.

[1:57:14] De vraag van mevrouw beukering kijkt naar de inspecties en de handhaving en laat niet na te vertellen. Dat zie je nog veel intensiever moeten doen. Voor zover we dat nog niet doen, ga ik dat doen, zeg ik toe. Maar ik denk echt wel dat de inspectie is dat ook de afgelopen jaar hebben gedaan en zeker waar het gaat om de de energie. Bedrijven weten we ook gewoon sinds de inval in oekraïne is daar zeer veelvuldig contact tussen de bedrijven en ez calais die bedrijven zijn zich zeer bewust van van de zorgen die ze moeten hebben daarover en worden daar ook op alle mogelijke manieren in begeleid. Om die zorgen teniet te doen en te zorgen dat ze daar goed voorgesteld staan. De heer fritsma. Ik denk dat zijn opmerkingen in lijn waren met krul en valstar over veel meer concreet en vandaar mijn toezegging zojuist om dat ook bij het definitieve programma volledig inzichtelijk te maken.

[1:58:14] Dankuwel. Kijk naar de minister van defensie. Heeft u nog een vraag voor mij nog een over.

[1:58:19] Ja. Als jullie heel streng zou kijken naar de inbreng, oftewel een vraagteken stond, is het heel beperkt. Maar misschien mag ik een paar opmerkingen nog maken om het volledig te maken. Helemaal aansluitend bij die en w inderdaad. Wat als wij meer moeten doen en dat beluister ik ook heel goed om de kamer hier mee te nemen, dan moeten we doen en dan moeten we dat ook beter doen en dat heel graag technische briefing bijvoorbeeld misschien deels ook in een vertrouwelijke setting dat daar misschien aan bijdragen. Dan zou ik heel graag. Ook vanuit defensie aan meewerken over siebe de boer ver. Dat concept is inderdaad niet nieuw bekend, zowel bij onszelf als in de samenwerking met partners misschien ook nog even concreet maken, want in plaats van nog verder nadenken over een over een strategie wel iets wat eigenlijk nooit alleen doen, maar altijd met onze partners. We zijn we wel bij zes k bezig met een concept of operations voor de noordzee. Dus eigenlijk dus een praktische vertaling en die is natuurlijk heel hard nodig. Dat denk ik beter dan wie dan ook naar hoe we die taak dan in de huidige omstandigheden. De huidige het huidige dreigingen beter kunnen doen en wat er verder voor nodig is. Dus die vertaalslag is is bezig en misschien dat het ook goed is om te zeggen dus die informatieverzameling die is cruciaal en bovenop of misschien zelfs nog voordat we uberhaupt informatie aan het verzamelen zijn bij de kustwacht en bij bij de marine gaat het dus ook over erover. De inlichtingendiensten en over wat zij aan informatie verzamelen en om dat ook even heel concreet te maken. Ook daar als daar iets uitkomt wat bedreigend lijkt voor een specifiek bedrijf in de vitale sector. Dan wordt er gewoon door de dienst wordt die informatie gedeeld, zodat er ook kan worden gehandeld. Dus ook een helemaal aan de voorkant is er ook nog die die rol die we ingericht hebben. Ik denk dat we in het kader van de vlaming van informatie zijn er echt heel veel mogelijkheden tegenwoordig die we nog beter kunnen benutten. Ook inderdaad wat er gewoon van van de scheepvaart komt. Daar moeten we goed opletten en vooral die koppeling met de informatie van andere landen en ik denk dat het daar echt nog wel stappen kunnen zetten en daarom voel ik me ook aangemoedigd toch. Door de kamer om inderdaad de juf daar bijvoorbeeld voor voor te benutten. Want daar daar kan meer. Daar moet meer en dan ga ik ook zeker mee verder. Voorzitter, ik denk dat ik daarmee de gemaakte opmerkingen behandeld.

[2:00:43] Dat mag heer crul heeft nog een vraag.

[2:00:46] Voorzitter meer een vraag van praktische aard. We hebben net om een debat gevraagd met het begrijp niet zo heel veel zin om dat debat te houden te voeren voordat het programma komt na de zomer zou het kabinet

[2:01:00] zonder nou echt een datum te noemen, maar kunnen schetsen wanneer we dat ongeveer kunnen verwachten, zodat wij ook als kamer een inschatting kunnen maken wanneer wij kunnen gaan die we op dat de.

[2:01:10] Als het ware.

[2:01:12] Wie mag ik het woord geven?

[2:01:15] We verwachten in achttien september dat op te leveren.

[2:01:21] Prima

[2:01:23] uitstekend. Dan ga ik me afronden. Dank voor de reacties in tweede termijn. Er is een toezegging, een lange toezegging aan de heer valstar in het na de zomer te ontvangen actieplan voor de implementatie van de noordzee strategie ook specifiek worden ingegaan op het al dan niet kiezen voor een nationale autoriteit en daarin zal niet alleen worden ingegaan. Nieuwe initiatieven, maar ook op de samenhang met bestaande acties en structuren. Dat is de toezegging die opgenomen wordt in toezeggingen register. Er is een aanbod voor een al dan niet besloten technische briefing. Maar dat zal via de pvv gaan lopen. Dat gaan we niet hier verder af tikken en er is een tweeminutendebat aangevraagd door de heer.

[2:01:58] Wil.

[2:02:00] Dat zal dinsdag gemeld worden voor plenaire behandeling. Dan rest mij u allen te danken voor dit debat. De ministers voor de aanwezigheid ondersteuning om alle antwoorden te kunnen geven. De bonus en de notulisten. Dankjewel. Anne

[2:02:14] dankuwel.