Openbaar gesprek met DNB, CPB en AFM over de financiële stabiliteit in Nederland

[0:00:01] Fijn voor iedereen die hier bij aanwezig is. Die kijkt of hier aanwezig is in de zaal.

[0:00:07] We hebben vanmorgen het openbaar gesprek met de nederlandsche bank. Het centraal planbureau en de autoriteit financiële maken over de financiële stabiliteit in nederland en dit gesprek potje jaarlijks met de president van de nederlandsche bank. De directeur van het centraal planbureau en de voorzitter van de autoriteit financiële markten gevoerd.

[0:00:26] Het is een openbaar gesprek in dit gesprek vloeit voort

[0:00:31] uit de aanbevelingen, uit het eindrapport van de parlementaire enquêtes uit commissie. Financieel stelsel.

[0:00:37] De heer knot, de heer hazekamp en mevrouw van geest zullen achtereenvolgens een inleiding houden, waarna er gelegenheid is voor de leden van de tweede kamer om een aantal vragen te stellen en van dit gesprek wordt een stenograaf is verslag gemaakt. Het gesprek is rechtstreeks te volgen via de website van de tweede kamer en de app debat direct en naderhand ook worden teruggekeken via debat gemist en aan de zijde van de kamer zijn op dit moment aanwezig. De heer heijnen van de vvd hier eppink van ja eenentwintig hier even in van de groep van haga, de heer van wijnbergen

[0:01:11] van d zesenzestig, de heer elkaar van socialistische partij en de heer van dijck van de pvv

[0:01:19] daarin maakt dat het een

[0:01:21] echt heren gesprekken zijn wij zeer blij dat mevrouw van geest zeg maar de eer hoog houdt.

[0:01:29] Mag ik de heer knot als eerste het woord geven.

[0:01:34] Dankuwel. Voorzitter, zoals je terecht opmerkt. Het is immers inmiddels een jaarlijkse traditie geworden dat we hier met z'n drieën zitten en overigens ook een de vaste kamercommissie. Ik zie ook veel gezichten die al heel lang bij deze jaarlijkse ook onderdeel uitmaken van deze jaarlijkse traditie en ik denk dat dat gewoon goed is.

[0:01:53] Ik heb u het overzicht financiële stabiliteit toegezonden. Dus dat ga ik niet opnieuw samenvatten. Ik denk dat kortheidshalve dat ik me eigenlijk meteen zo snel mogelijk zou willen richten op de onrust die hebben we gezien bij een aantal banken in de verenigde staten en zwitserland

[0:02:11] credit suisse. Onlangs zijn nog ook mijn collega's steven majoor en olaf sleijpen bij u geweest om stil te staan bij het risico beeld. Dus ik zou eigenlijk zo snel mogelijk, maar willen beginnen met de lessen die wij denken dat we kunnen trekken uit uit deze gebeurtenissen

[0:02:29] in is. Dan wil ik toch even beginnen op te merken dat deze problemen voor een groot deel op zichzelf stonden bij de regionale banken in de verenigde staten was gewoon sprake van het negeren van toch een kern risico van het bankieren. Het renterisico en daarnaast was sprake van een grote afhankelijkheid van ongedekte. De posters en dat gaf eigenlijk een klassieke bankrun

[0:02:53] en bij credit suisse was het zo dat de bank al langere tijd in de problemen zat een aantal schandalen gaan alle aan zijn aan elkaar had gekregen.

[0:03:04] En hoewel dit soort problemen niet spelen bij nederlandse banken denk ik toch dat het goed is dat ons iets te zeggen hebben en dat we proberen de lessen daaruit te destilleren ook ook voor ons toezicht.

[0:03:19] We hebben een majeure hervormingsagenda gehad in in de nasleep van de grote financiële crisis van tweeduizend acht, tweeduizend negen.

[0:03:28] Daardoor denk ik dat de instellingen hier ook de uitdagingen vooralsnog gewoon goed hebben doorstaan,

[0:03:35] maar wij denken dat er in ieder geval op vier terreinen wel ruimte is voor verbetering. Dat is gaan in de eerste zin over de algemene toepassing van de basis eisen. Ten tweede het renterisico en liquiditeitsrisico en ten vierde over de afwikkeling van banken in de problemen

[0:03:54] de allereerste les is dat de onrust in de banken sector laat zien dat de mondiale afspraken zoals we die hebben gemaakt over bankentoezicht dat die eigenlijk mondial breder zouden moeten worden toegepast.

[0:04:06] Regionale banken in de verenigde staten kwamen in de problemen omdat ze gewoon buiten het bereik van deze regelgeving werden gehouden

[0:04:14] en we hebben inmiddels gezien dat ook problemen bij dit soort instellingen toch een wereldwijde kettingreactie kunnen veroorzaken.

[0:04:21] De amerikaanse toezichthouder heeft inmiddels ook een lessons learned gepubliceerd en daarin geconcludeerd dat de toepassing van de regels en het toezicht daarop ook echt beter moet.

[0:04:31] In europa hebben wij gelukkig wel de toepassing van deze standaarden voor alle banken, maar ook hier is het wel belangrijk dat we die hervormingen van het kapitaal raamwerk onder het zogenoemde finale basel drie akkoord dat we die wel helemaal afmaken en dat we die ook daadwerkelijk onverkort en volledig gaan implementeren binnen de europese unie en dus ook binnen nederland.

[0:04:55] Ten tweede veel van de aanpassing last en veel van deze problemen komt natuurlijk door veranderingen in de rente

[0:05:01] en de manier waarop financiële instellingen in dit geval banken omgaan met veranderingen in de rente

[0:05:07] en vooral dat ze daarbij een realistische aannames maken over de gevolgen die rente schok kan hebben voor zowel de inkomsten als een verplichtingen

[0:05:16] in de regel is het zo dat de rente marge profiteert en dus ook de financiële positie profiteer van banken profiteert van een hogere rente. Maar de crux zit natuurlijk vooral in de snelheid waarmee de rente is omhoog gegaan.

[0:05:31] Ja dat kan snel gaan met alle risico's van dien.

[0:05:34] Jaren geleden hebben wij al in de toezicht nagedacht over hoe we eigenlijk naar dit renterisico zouden moeten kijken,

[0:05:41] maar ook dat is niet mondiaal overal op dezelfde manier geïmplementeerd en gelet op de recente ongelukken vinden we dus nu dat er internationaal opnieuw gekeken moet worden of die aanpassing van dat rente risico in de banken boek zoals we dat noemen of die ook wereldwijd geïmplementeerd zou moeten worden en niet alleen in europa, zoals eigenlijk defacto, nu het geval is.

[0:06:07] Ten derde, wat geld voor het renterisico en banken geldt eigenlijk ook voor de bancaire liquiditeitseisen ook die zullen we opnieuw tegen het licht moeten houden. Dit soort eisen is natuurlijk gebaseerd op allerlei aannames ten aanzien van uitstroom percentages. Hoe snel kunnen verschillende deposito s uitstromen uit de bank waar wij dan

[0:06:28] verondersteld wordt dat ritueel de post de posters iets kleverige zijn wat zakelijke den boze iets sneller kunnen gaan, enzovoort.

[0:06:37] Maar goed. De wereld staat niet stil en vooral digitalisering en social media spelen tegenwoordig een grote rol een bericht op twitter kan een bankrun in gang zetten dan wel versnellen en dat hebben we bijvoorbeeld ook bij zulke valley bank gezien dat de middelen veel sneller werden weggehaald dan eigenlijk verwacht en ook sneller dan dat opgesloten zit in de onze liquiditeitseisen. Dus ook die aannames zullen we opnieuw tegen het licht moeten houden en daar waar nodig eventueel moeten aanpassen.

[0:07:09] Goed. De vierde en laatste les die ik hier zou willen noemen. Betreft resolutie

[0:07:14] als resolutieautoriteit moeten we ervoor zorgen dat de bank die omvalt dat die ook goed afgewikkeld kan worden tegen de laagste kosten en met de minste effecten op de economie of samenleving

[0:07:26] vooraf. Weet je nooit onder welke omstandigheden zich zoiets gaat voordoen en daarom is het van belangrijk van belang dat er meerdere opties beschikbaar zijn op het moment dat zoiets zich voordoet en dat was niet het geval in bij credit suisse en meerdere opties zijn nodig, zodat het vangnet ook daadwerkelijk gebruikt wordt. Het resolutie van de resolutie raamwerk in tijden van van nood

[0:07:53] goed.

[0:07:54] De nederlandse banken staan en gelukkig tot dusverre goed voor. Dat blijkt ook uit de stresstest die wij hebben uitgevoerd. Ze kunnen absoluut tegen een stootje, maar ook hier kunnen we natuurlijk niet achterover leunen in de veronderstelling dat het ergste nu wel achter de rug is de afgelopen tijdens de beleids rente in zeer korte tijd door de ecb, met drie komma vijfenzeventig procentpunt verhoogd. Dat is historisch snel. Dat heeft zich meteen vertaald in hogere marktrente is, maar dit effect moet grotendeels nog doorsijpelen naar de reële economie. Dat kost tijd en dat betekent dat ook financiële instellingen natuurlijk nog midden in dat aanpassing proces zit en bovendien ben ik er nog niet van overtuigd dat de huidige verkrapping, zoals we die al hebben toegepast dat dat ook voldoende zal blijken te zijn. Inflatie zal best wel eens een langere tijd te hoog kunnen blijven en dan zullen er eventueel nog verdere renteverhogingen nodig zijn.

[0:08:46] Financiële markten zijn buitengewoon optimistisch. Ze gaan ervan uit dat de inflatie wel weer net zo hard daalt dan dat die omhoog is gegaan en voor volgend jaar worden zelfs alweer renteverlagingen in geprijsd,

[0:08:58] maar juist als dan het monetair beleid sterker of langer zou moeten verkrappen om de inflatie te beteugelen dan nu wordt verwacht in parijs. Juist dan neemt de kans op hernieuwde stress op financiële markten toe

[0:09:12] en daarnaast moeten we ook in het achterhoofd te houden dat de historie heeft laten zien dat na een snelle cyclus van monetaire verkrapping problemen in de financiële sector vaak pas met enige vertraging zichtbaar worden. Denk aan de verkrapping cyclus tweeduizend vijf, tweeduizend zes, toen de eerste problemen in de verenigde staten van de kredietcrisis. Pas in de loop van tweeduizend zeven zichtbaar werden. Dus daar zal het ongeveer een jaar tussen dus so far so good maar niet te vroeg juichen.

[0:09:41] Goed. Laat ik afsluiten met de buffers voor de banken. Daar hebben we ook een wijziging in in toegepast. Nou laat ik beginnen te zeggen dat het huidige risico beeld natuurlijk nogmaals onderstreept hoe belangrijk het is dat we voldoende buffers in de banken hebben om voorbereid te zijn op toekomstige schokken

[0:09:57] en omdat we ons vooral druk maken over conjuncturele risico's. Op dit moment. In het bankwezen hebben wij besloten om de contracyclisch buffer te verhogen van één naar twee procent

[0:10:09] dat die buffer heeft precies als bedoeling om de weerbaarheid tegen conjuncturele risico's, verslechtering van krediet, portefeuilles, enzovoort te vergroten,

[0:10:19] eventueel als de risico's zich manifesteren en de economie zou richting een recessie of crisis gaan dan kunnen we ook die vrijgeven,

[0:10:26] zodat we op dat moment de banken extra ruimte bieden om verliezen op te vangen, zodat ze hun kredietverlening aan burgers en bedrijven in dat geval niet hoeven af te knijpen en dat kan dan op zo'n momenten directe impact van de crisis op de economie beperken.

[0:10:42] Tegelijkertijd hebben wij de buffers gewijzigd voor de nationaal systeemrelevante banken. Dat is een

[0:10:49] de structurele buffer.

[0:10:51] Immers. Het afgelopen decennium is er nogal vooruitgang geboekt op het gebied van europese financiële integratie. Denk bijvoorbeeld aan de totstandkoming van de bankenunie en ook zien we dat in verhouding tot de omvang van onze nederlandse economie. De banken inmiddels behoorlijk kleiner zijn geworden dan toen wij deze discussie over de structurele buffers de eerste keer aan het voeren waren

[0:11:13] en de aanpassing van de ocean buffers doet recht aan deze ontwikkelingen. Als er deze twee wijzigingen

[0:11:20] met elkaar combineren, dan resulteert een beperkte stijging van de netto kapitaaleisen voor de nederlandse bankensector. Ik denk dat dat ook ons gevoel reflecteert dat wij gewoon tevreden zijn met het niveau van kapitaal aanwezig binnen het nederlandse bankwezen. Maar in de loop van de tijd zolang mee bezig zijn met de buffers zijn de risico's langzamerhand wel verschoven van meer structureel naar meer conjuncturele risico's en de combinatie van deze twee wijzigingen die reflecteert dat dan ook wat geld voor de bankensector zal natuurlijk niet voor elke individuele instellingen gelden. Dat hangt af van een individuele explosies is omdat de buffers niet helemaal op dezelfde manier berekend worden en dus ook niet zomaar op elk individueel niveau tegen elkaar weg gestreept kunnen worden.

[0:12:05] Laatste opmerking ook het niet-bancaire deel van het financiële stelsel heeft de laatste tijd nogal wat kwetsbaarheden laten zien die zich hebben opgebouwd. Ook in die lage rente omgeving

[0:12:16] en de afgelopen jaren hebben daar vooral liquiditeitsproblemen gezien die werden veroorzaakt door een combinatie van hefboom, oftewel looptijd transformatie en dan activa die niet heel snel en niet heel makkelijk te verkopen bleken zogenaamde illiquide activa

[0:12:33] als die vervolgens fors in waarde dalen, zoals nu bijvoorbeeld zien bij het commerciële vastgoed. Dan kunnen we natuurlijk ook weer schokken in het in het financiële systeem doorsijpelen in mondiaal verband zijn we hard bezig om dat toezicht raamwerk voor de niet banken aan te scherpen. Die inspanningen die ondersteun ik ook volledig in nederland vallen. Veel vele van deze instellingen onder het primaire toezicht bereik van de afm. Ik verwacht dan ook dat mevrouw van geest zo dadelijk ook haar visie op deze financiële instellingen met u verder zal delen. Hiermee sluit ik graag mijn inleiding af.

[0:13:12] Hartelijk dank. Meneer knot. Dan wil ik doorgaan naar de heer hazekamp van het centraal planbureau.

[0:13:18] Dankuwel. Voorzitter en ook van mijn kant dank voor de hernieuwde uitnodiging.

[0:13:23] Ik zal kort een toelichting geven op de risico reportage financiële markten die we vorige week hebben gepubliceerd

[0:13:30] en de hoofdboodschap sluit denk ik heel goed aan bij die van de heer knot. Er is op dit moment

[0:13:36] veel met name macro. Economische onzekerheid, rente en inflatie

[0:13:41] in de wereld. Maar nederland en het nederlandse financiële stelsel

[0:13:45] staan er ondanks die onzekerheid eigenlijk relatief goed voor en er zijn voldoende weerbaar om schokken op te vangen.

[0:13:53] Tegelijkertijd de heer knot heeft dat benadrukt is er ook altijd ruimte voor verbetering.

[0:13:59] Het nederlandse financiële stelsel heeft de coronacrisis de energieprijs schok als gevolg van de oorlog in oekraïne

[0:14:07] goed doorstaan, en daarbij hebben we monetaire en fiscale ondersteuning een belangrijke rol gespeeld,

[0:14:14] maar het is nu wel tijd om die steun af te bouwen. Dat geldt ook voor het monetaire beleid, maar ook voor het

[0:14:20] budgettaire beleid.

[0:14:22] Dat brengt risico's met zich mee. Maar zoals gezegd, de financiële sector in nederland lijkt voldoende weerbaar.

[0:14:30] Ik zal een aantal van die risico's uitlichten naast ook in het bijzonder iets zeggen over de neef publicatie die we dit jaar hebben uitgebracht special topic in goed nederlands

[0:14:42] waarin we met name focussen op de financiële risico's op de woningmarkt

[0:14:47] en ook zal ik kort toelichten

[0:14:50] in onze risico rapportages zelf ligt de nadruk inderdaad ditjaar op de macro economische omstandigheden

[0:14:58] waarin het ruime monetaire beleid wordt afgebouwd.

[0:15:02] Evenals zij het wat voorzichtiger denk ik. De overheid steunen. Die is ingezet in het kader van corona

[0:15:10] en de hogere energieprijzen

[0:15:13] en vanwege de opgelopen inflatie is het ook noodzakelijk dat zowel die momenteel als fiscale ondersteuning van de economie worden afgebouwd.

[0:15:22] Tegelijkertijd is er nog veel onzekerheid en dat maakt dat ontwikkelingen in toekomstige rentes toekomstige inkomens stromen onzeker zijn

[0:15:32] en daardoor is het voor financiële instellingen ook lastig om de waarde van financiële bezittingen goed in te schatten en dat kan en dat hebben we ook al gezien in een aantal voorbeelden een echte weerslag hebben op de financiële sector.

[0:15:45] Veel van die onzekerheid hangt samen met inflatie en rente onzekerheid

[0:15:50] hogere prijzen natuurlijk eerste instantie energieprijzen. Maar inmiddels ook voedsel en kerninflatie zetten terug druk op terug kunnen terugbetaal capaciteit van huishoudens van bedrijven

[0:16:03] en dat kan natuurlijk ook weer zich doorvertalen in risico's voor de financiële sector,

[0:16:07] tegelijkertijd vanwege de eerder gegeven overheidsteun, vanwege de ontwikkeling van de lonen op dit moment en vanwege het aanpassingsvermogen van zowel huishoudens als bedrijven

[0:16:18] zien we dat die risico's ook nog wel beheersbaar zijn moment

[0:16:22] in reactie op de gestegen prijzen heeft de europese centrale bank. We weten dat allemaal het monetaire beleid verkrapt

[0:16:32] en dat is belangrijk, want bij onvoldoende ingegrepen blijft de inflatie te hoog, maar te hard gaan kent natuurlijk ook risico's en hogere rentes kunnen leiden tot een sterke daling in kredietverlening

[0:16:45] en daardoor ook weer recessie risico verhogen,

[0:16:48] en ik heb dat net al gezegd te kunnen ook afwaardering van financiële bezittingen plaatsvinden. Dat hebben we ook gezien

[0:16:55] en die stijgende rentes hebben daardoor ook tot onrust in de bankwereld geluid heer knot heeft met het nodige over gezegd,

[0:17:03] met name in de verenigde staten, en tegelijkertijd deel ik zijn visie dat het risico op een soortgelijke bankencrisis in nederland beperkt is. Hier zijn veel beter verzekerd tegen veranderende rentes

[0:17:16] spaargeld is goed verzekerd in nederland en door strengere regelgeving hebben banken hier ook grotere buffers groter dan in de vs, maar ook groter dan in het verleden.

[0:17:27] Dan de woningmarkt.

[0:17:29] De woningprijzen zijn het afgelopen jaar gedaald en dat is natuurlijk vooral worden opgelopen hypotheekrentes in combinatie. Maar dat speelt een iets kleinere rol met verminderde bestedingsruimte van van huishoudens.

[0:17:44] Maar als ze het veld overzien. Dan lopen huiseigenaren daarbij toch op dit moment nog maar beperkte risico's. Daar hebben we ook wat verdieping onderzoek naar gedaan. Financiële positie van huiseigenaren is ten opzichte van tien jaar geleden

[0:18:01] gemiddeld genomen echt sterk verbeterd en de woonlasten en schuldratio s zijn gedaald. Financiële buffers van huishoudens zijn toegenomen

[0:18:10] en daardoor kunnen schokken, zoals een daling van de woningprijzen beter worden opgevangen

[0:18:15] en ook de bank

[0:18:17] de hypotheekverstrekkers in veel gevallen.

[0:18:20] Zijn.

[0:18:21] Ook weer mede door aangescherpte aangescherpte regelgeving weerbaarder tegen negatieve schokken op de huizenmarkt. In het verleden was nederland echter wel kwetsbaar op de huizenmarkt, maar er is de afgelopen tien jaar na de vorige crisis veel ten goede gekeerd

[0:18:37] wel goed om te benadrukken dat starters jongeren huishoudens met weinig vermogen nog steeds relatief kwetsbaar zijn en dat die kwetsbaarheid ook recent. Uiteraard is is toegenomen. Juist door die die daling van de huizenprijzen in combinatie met een hogere rente

[0:18:54] en dat komt ook doordat hun financiële positie veel minder sterk is verbeterd dan die van de gemiddelde woning bezitten.

[0:19:03] Dan hebben we.

[0:19:04] In onze reportage nog een aantal andere risico's onderzocht.

[0:19:09] Ja.

[0:19:10] Als je kijkt naar het hele macro economische beeld. Dan is een recessie ligt de recessie nog steeds een reële mogelijkheid.

[0:19:19] In maart hebben we onze laatste macro economische raming uitgebracht die ging uit van een

[0:19:25] economische groei in nederland van anderhalf procent per jaar ongeveer in ditjaar volgend jaar. Tegelijkertijd werd daarin ook rekening gehouden met de somberder scenario waarin toch een inderdaad een lichte recessie. Zo zou optreden

[0:19:40] en ik zou zeggen met de cijfers die we nu recent hebben gezien is die kans nog wat wat toegenomen. Dat geldt voor nederland. Maar dat geldt eigenlijk ook voor de hele eurozone.

[0:19:53] Voor de eurozone geldt ook dat

[0:19:56] de kans het risico op een nieuwe eurocrisis

[0:20:00] vanwege hoge overheidsschulden en opgelopen rentes in met name zuideuropa

[0:20:05] nog steeds aanwezig is en dat risico wordt verstrekt, hebben er ook eerder op gewezen doordat de bankensector in zuid-europa

[0:20:13] toch nog steeds sterk verweven is met de eigen overheid

[0:20:17] voor nederlandse banken is dat dat niet het geval en lijken ook de gevolgen van afschrijving op blootstelling aan verschillende europese landen

[0:20:25] beperkt en daarbij komt ook dat looptijden van overheidsschulden zijn toegenomen,

[0:20:32] waardoor die huidige hogere rentes niet direct tot problemen hoeven te leiden.

[0:20:37] Maar indirect kan natuurlijk wel door onrust op financiële markten kan een grotere weerslag zijn.

[0:20:45] Dan hebben we dit jaar ook gekeken naar klimaatrisicos. Eigenlijk ziet het cpb fysieke klimaatrisicos niet als een groot financieel stabiliteits risico voor de korte termijn voor de komende jaren,

[0:20:58] maar het risico van de klimaat transitie zelf kan wel

[0:21:02] aanzien aanzienlijk zijn en met name wanneer klimaatmaatregelen

[0:21:09] plots geweest komen. Schoksgewijze de economie beïnvloeden. Dan kan dat leiden tot ook tot grote prijs wijzigingen van van financiële activa

[0:21:18] en daarom is het denk ik belangrijk dat klimaatbeleid ook tijdig geloofwaardig en consistent is en dat draagt bij aan financiële stabiliteit.

[0:21:27] Tot slot een heel kort. De financiële positie van bedrijven. Daar is wel zorg voor over na de de coronacrisis en de energiecrisis.

[0:21:38] En toch als we kijken naar de cijfers is die positie van bedrijven in nederland ook na die twee crisis nog steeds relatief sterke en dat betekent dat we zien ook nog steeds het aantal faillissementen is relatief laag of zeer laag in historisch perspectief

[0:21:54] en dat vermindert ook de kans op wanbetalingen en beperkt daarmee ook de risico's voor de financiële sector.

[0:22:02] Dat is mijn inleiding. Voorzitter,

[0:22:05] Dankuwel te geven aangeven dat de heer dassen ook nog eens aangesloten, en dan wil ik het woord geven aan mevrouw van geest van de autoriteit financiële markten.

[0:22:15] Dankuwel. Voorzitter, dank u wel voor deze hernieuwde uitnodiging en de kans om een toelichting te geven op onze financiële risico rapportage.

[0:22:23] Ik wil eigenlijk net zoals de heer knot even de kans waarnemen om na te denken of er nog lessen zijn te leren uit de recente ivens ons zulke valley bank.

[0:22:33] Want je kunt nergens goed van leren als bij brand bij de buren denk ik altijd liever dan dat je het zelf moet ondergaan. Als je daar heb ik nog wat aanvullende ideeën. Dus dat is wat mij opvalt bij de svb casus is dat beleidsmakers hebben best een kort geheugen is een crisis. Dan rol je allerlei beleid uit. Dan gaat het een tijdje goed en dan denk je. Het kan misschien wel een tandje minder. Dat is een van de redenen waarom in amerika, maar deze banken er niet onder vielen.

[0:22:59] Kun je zeggen dat is een typisch voor de vs, maar wij hebben allemaal uit gesprek over de nctv verlaging allemaal nog helder op het netvlies daar ook al dat gesprek over is of dat zo verstandig is

[0:23:09] het andere is natuurlijk ingezet beleid moet actueel worden gehouden. Dat is waar de heer knops ook aan refereerde, bijvoorbeeld bij de liquiditeit van eisen is om bij de rente afdekking in de huidige digitale tijd is dat misschien een andere dan toe.

[0:23:21] Ik denk typisch bij svb is ook wel wat voor cultuur heerst er eigenlijk in die bank. Als je zo rücksichtlos u risico management kunt omgooien

[0:23:30] en dat is een onderwerp wat ook na ligt aan het hart van de afm. Dat je ook naar gedrags component moet kijken bij het goed gezond houden van de sector.

[0:23:39] En tenslotte je ervaart dat wij silicon valley denk als daar een probleem ontstaat, ontstaat er onrust en dat is besmettelijk onzekerheid kunnen we met elkaar niet uitbannen. Dus dat is het leven. Je kunt wel proberen daar zo weerbaar mogelijk voor te zijn en ik denk de nederlandse banken kiezen voor een degelijk profiel en dat is denk ik. De beste verzekering tegen dit type dit type risico in ons risico rapportage aan allerlei dingen aandacht besteed. Ik wil eigenlijk op een paar punten even accent zetten. Allereerst de digitalisering.

[0:24:13] Nou de algoritme afgelopen tijd volop in de krant aanwezig geweest. Wij hebben daar ook aandacht aan besteed. Dat komt omdat algoritme al flink worden ingezet op de kapitaalmarkt tot op heden is dat dat kan natuurlijk als dat ondoorzichtig wordt ook tot instabiliteit leiden. Uit ons onderzoek blijkt tot op heden dat het algoritme ze allemaal nog wel doorzichtig zijn. Maar dat is wel iets om aandacht voor te houden, want het is niet alleen complex, maar de tempo waarin dit allemaal zich doorontwikkelt ligt best wel hoog. En om is altijd de vraag houdt de regelgeving dat wel bij. Overigens doet europa daar meer aan. Dan zijn we op zichzelf een voorloper in een ander risico digitalisering is dat elk voordeel heeft zijn nadeel leidt ook tot alles gaat soepeler, maar het leidt ook tot cyber risico's tot nieuwe risico's en op de terreinen waar wij naar kijken, zoals bij de kapitaalmarkt, de accountant de operationele betrouwbaarheid een risico worden of als mensen bezorgd zijn over hoe het gaat bij een vermogensbeheerder om dat het betaalverkeer betalingssysteem is platgelegd dan daar ook onrust ontstaan.

[0:25:17] Ook hier is europese regelgeving dora door die titel operation zul je als ik weet niet precies wat de engelse vertaling daarvan is. Ik hoop dat u mij dat vergeeft

[0:25:27] die een poging is om op dat punt weer een sterker accent te zetten en een laatste risico is het concentratie risico. Bedrijven kunnen steeds meer oudshoorn ze dat doen ze ook bij risico management. Als er dat nou allemaal doen bij dezelfde en die valt dan uit. Dan heb je natuurlijk ook een risico wat echt op een systeemrisico zou kunnen

[0:25:46] uitgroeien.

[0:25:48] Een tweede topic waar ik aandacht voor vraag is crypto. Ja. Ik ben een beetje hip geloof ik. Maar dat het onderwerp is. Natuurlijk staat ook heel veel in de krant. Eigenlijk is het zo dat je op dit moment kunt zeggen dat er niet zo veel. Aanleiding is voor stabiliteit risico zorgen, want de verwevenheid met de financiële sector is tot op heden gering en uiteindelijk is de sector ook nog niet

[0:26:11] afgezet tegen de omvang van de rest van de financiële sector, of eigenlijk van de financiële sector nog beperkt. Maar de kans bestaat natuurlijk wel dat dit verder gaat groeien, want er komt regelgeving. Dan kan het voor financiële standaard financiële instellingen ook aantrekkelijk worden deze markt te betreden en consumenten kunnen denken. Er is regelgeving wordt het vast wel veilig van.

[0:26:31] Er is goed toezicht te hebben, althans er is goed toezicht nodig op deze partijen. Daar is ook regelgeving voor mikal. Althans die komt er. Dat gaat ook taken opleveren voor de afm. Ik wil wel onderstrepen dat wij denken dat dit een eerste stap is op weg naar het reguliere van deze markt en zeker niet de laatste. Er zijn vele die pleiten voor een micro twee en daar behoren wij ook toe want we missen nog wel van alles om de financiële consument goed te beschermen. Denk daarbij aan de bescherming tegen marktmisbruik, want wij krijgen nu geen verplichte datum rapportages en marktmanipulatie is in het normale leven met alle rapportages die we krijgen al lastig als je geen transactie rapportages krijgt is dat nog ingedikt.

[0:27:15] Mulder,

[0:27:16] Er zijn geen bepalingen opgenomen ontsteking.

[0:27:20] Dan kunnen crypto's van klanten worden uitgeleend. Er zijn ook geen regels die we bij een standaard financieel product hebben over van hoe welk product mag u aan welke klanten aanbieden.

[0:27:30] Dus dat missen we ook en als ik toch een wensenlijstje voor het europese regelgeving mogen uiten, dan zou wat mij betreft ook nog wel eens naar de regels rond reclame kunnen worden gekeken

[0:27:40] want ik weet niet zeker waarom het nou naar het oranje team moet kijken met een enorme aanbieden op het shirt

[0:27:46] in volmaakt het daarbij ook veel vertrouwen van consumenten. En als je denkt dat uiteindelijk crypto een vrij onzeker een ondoorzichtig producten is dan zou je dat niet al te makkelijk en standaard willen laten voelen.

[0:27:58] Dus ja. De andere, mevrouw de in de ecb, mevrouw lagarde, heeft ook gepleit voor wieke twee. Dus ik volg mij bij mijn soortgenoten zal ik maar zeggen.

[0:28:09] Niet dat ik vond dezelfde statuur ben natuurlijk maar ieder geval van seks genoten.

[0:28:15] Een derde risico waar ik aandacht aan wilde besteden, is de liquiditeitsrisicos in de vermogen sector of de non ben financial institutions waren de heer knot al aan refereerde

[0:28:26] wij kijken naar op twee manieren naar. Allereerst hebben natuurlijk beleggings fondsen die open en zijn er dus waar mensen en die lopen likeur liquiditeitsrisico. Zoals ik al zei, als er al zijn illiquide activa hebben, zowel klanten op elk moment het geld uit kunnen krijgen. Wij houden daar toezicht op. Wij proberen ervoor te zorgen dat in ieder geval deze vermogensbeheerders ook te doordringen van het feit dat zij een regime een prudent regime moet hebben, wat in lijn is met de liquiditeit van de activa. Dus in huiselijke termen. Als u in als vrij illiquide vastgoed zit dan is het niet de bedoeling dat per uur uw klant geld kan onttrekken.

[0:29:07] We vinden het ook belangrijk dat u stresstest doet en verder hebben we natuurlijk moet ook goede liquiditeit management, tools hebben die in lijn zijn met uw profiel. Wij hebben we ook onderzoek naar gedaan. Daar hebben we ook over gerapporteerd in de rapportage die we naar u toe hebben gestuurd. Wij denken dat dat tot op heden dat dat de adequaat uitziet en in de afgelopen periode heeft in nederland zich in ieder geval ook geen grote risico's voorgedaan.

[0:29:35] Een laatste onderwerp en dat is weer wat huiselijk over dichterbij denk ik. Dat gaat over de derivaten portefeuilles die vooral ook bij onze grote pensioenfondsen en pensioenuitvoerders en vermogensbeheerders voor pensioenfondsen staan. Daar zijn de liquiditeit die ze hebben hun derivatenportefeuille

[0:29:53] en op moment dat de rente heel erg sterk beweegt moeten zijn natuurlijk een marge verplichtingen bijstorten.

[0:30:01] Ze zijn heel groot in de europese markt tussen bewegen. Bijna de markt. Dus dat is ook een reden om daar goed naar te kijken.

[0:30:07] Dit was ook een keer spannend in het voorjaar twintig, twintig. Dat was ook de redenen waarom de nederlandsche bank en de afm ook extra aandacht hebben besteed aan het geheel. Dus er was basaal aanrijding om er naar te kijken. We krijgen een nieuw pensioenstelsel. Het is onlangs in de eerste kamer geaccepteerd. Dat kan ook leiden tot ander beleggings gedrag, want meer live eikel door door de pensioenfondsen. Dan moeten we ook kijken of dat wat gaat betekenen voor deze markt en een derde veel dichterbij fenomeen is dat de vrijstelling van de clearing verplichting die de pensioenfondsen kende. Die gaat eraf en dat betekent dat zij voor hun nieuw af te sluiten. Derivaten contracten zeg ik er wel bij

[0:30:48] voortaan gewoon sensor moeten klieren en dat betekent dat ze dat ze gewoon cash moeten afstorten in plaats van goed papier kunnen geven en dat ze dat ook soms als het echt spannend wordt ook dat binnen de dag moeten kunnen doen

[0:31:01] en dat is best wel een een flinke beweging en dat op het moment dat de retailmarkt doorgaans wel maar meestal aan het eind van kwartalen en aan het eind van het jaar niet altijd goed functioneert en de retailmarkt is de plek waar mensen als ze cash nodig hebben naar toe gaan.

[0:31:19] Dat hangt waarschijnlijk ook samen met de manier waarop de wijze van rapportage over de letters regio van banken. Want dat wordt op één moment gemeten en dat maakt natuurlijk dat iedereen zijn zijn geld op dat moment heel goed mee eens. Maar dan ook eigenlijk ook niet kan bewegen.

[0:31:34] Het is niet gezegd dat nooit er een probleem ontstaat. Juist om deze data.

[0:31:40] De retailmarkt is een internationaal vraagstuk. Dat gaan wij niet in nederland oplossen. Onze pensioenfondsen te gaan we wel zelf in grotere mate over en daarom gaan afm en dnb ook verder onderzoek doen naar die liquiditeit bij de vijf grote pensioenfondsen en hun uitvoerders dus niet voor iedereen op niet elk pensioenfondsen. Marcel vijf grote heb je heb je een hele hoop te pakken en dat is in lijn met de aanbeveling van het financieel stabiliteitscomité d. Eerder ditjaar als laatste zin afgelopen periode sinds ik hier ben geweest. Er was best wel spannend op de gasmarkt. De rust is weer teruggekeerd.

[0:32:15] We zien natuurlijk wel dat er iets van achterblijvende onrust is in de zin dat niet iedereen alles meer centraal handelt. Maar daar meer over de counter is dat de open interest ook iets afneemt.

[0:32:28] Het gaat nu allemaal goed. Maar goed. Het gaat net zolang goed totdat iedereen het weer spannend vindt of de gastank goed vol zit, hopen wij natuurlijk allemaal dat er lessen zijn geleerd over hoe het de vorige keer is gegaan. Ongecoördineerd allemaal op hetzelfde moment wat er allemaal pieter heeft geleid op het moment dat we hierna koopkrachtplaatjes kijken. Dus dat is ook vaak onhandig.

[0:32:49] Desalniettemin is dat geen zeker bezit. Dus wij kijken er werd daar nou gezet op in europa is in reactie op die piek

[0:32:58] de market correctiemechanisme ingezet eigenlijk een plafond.

[0:33:03] Wij denken dat dat niet zo heel erg. Wij dachten dat dat niet zo heel erg zou gaan werken. Het is op redenen niet getest. Wij vermoeden als het wordt getest dat iedereen gaat handelen in het verenigd koninkrijk. Dus het beoogde doel het daarmee niet bereikt en daar zou ik het voor dit moment bij laten

[0:33:19] dankuwel.

[0:33:20] Dankuwel. Ik denk drie doorwrochte inleidingen voedsel gehoord. Ik wilde het zo gaan doen dat ik aan de eerste drie.

[0:33:32] Leden,

[0:33:33] Twee vragen zou willen laten stellen en daarbij helpt het wanneer de vragen ook gericht zijn en ook een beetje. Ik zou maar zeggen. Het gba hield de man achtige achterwege laat en

[0:33:48] in die zin.

[0:33:55] Dankuwel en allereerst dank voor de komst van de precedenten. De directeur en de voorzitter en voor de heldere rapportages. Ik heb twee vragen aan de heer knot.

[0:34:04] Allereerst lijkt de in in zijn reportage de olifant in de kamer niet te worden benoemd en dat de houdbaarheid van europese schulden, met name de italiaanse staatsschuld. De afgelopen acht jaar heeft de ecb als schuldpapier van italië opgekocht en terwijl nu die programma's worden afgebouwd in voor landen zoals nederland en duitsland. Zie je dat in het kader van de herinvestering van de pep van pandemie programma toch weer italiaanse staatsschuld extra wordt opgekocht van de totale programma van tweeduizend miljard ik me niet vergis. De italiaanse schuldenberg gelijk daarmee het grootste risico voor de eurozone te zijn. Een bom die al lang op scherp staat, maar dankzij het koelwater van de ecb, maar niet tot ontploffing komt

[0:34:41] en waarom wordt dit nou niet benoemd en die moeten ecb niet veel meer druk zetten op lidstaten op overheden om dit probleem aan te pakken, gezien het grote risico voor de stabiliteit van de financiële sector en de toekomst van de euro, en dan mijn tweede vraag. In de risico rapportage wordt terecht benoemt dat de monetaire verkrapping nu opgebouwde risico's aan het licht komen. En de heer knot praat veel over lessons learned. Fijn om te horen waar welke lessons learned zouden we nou over het ruime monetaire beleid van de afgelopen jaren kunnen trekken, moeten we niet voortaan ook meer veel meer rekening houden met financiële stabiliteit. Het opbouwen van risico's in dat ruime monetaire beleid stad hebben gezien. Dankuwel,

[0:35:20] Dankuwel. Meneer heijnen.

[0:35:21] Meneer eppink dankuwel. Voorzitter, ik wil beginnen bij de inflatie. De inflatiecijfers in europa lopen erg uiteen is een vraag aan de heer knot uiteraard in spanje is het drie komma twee procent in italië zeven, zeven komma zes procent. Inderdaad, zoals de vorige spreken zij door de onhoudbare situatie, want italië houdt van iets meer inflatie. Maar dan een lage rente en dat is een moeilijke combinatie. Mijn vraag aan de heer knot is daarom ook met deze verschillen. Hoe ziet hij als medebestuurder van de ecb? Het gebruik van de rente instrument binnen de eurozone met deze grote verschillen. Een vraag aan de heer m hazekamp betreft het de transitie risico's helpt over de stabiliteit is er door de klimaatagenda en vooral op de uitgaven, klimaatfonds, stikstof fonds, enzovoort. Als het allemaal snel moet.

[0:36:13] Wij willen dat tempo aanhouden komt dan de stabiliteit niet in gevaar. Op een gegeven moment dat de dingen gebeuren die we niet kunnen overzien, omdat we die fondsen of die plannen vaak maken vanuit het idee dat de omstandigheden niet veranderen. En als die omstandigheden toch veranderen dan moet je een ander scenario voorhanden hebben want anders dan kom je zelf in de moeilijkheden en vergroot dat er de instabiliteit.

[0:36:34] Dank u.

[0:36:36] Dankuwel meneer eppink. En dan gaan we naar meneer ging.

[0:36:40] Ja. Dank u, voorzitter. En zoals altijd dank aan onze gasten die de verre tocht naar den haag gemaakt.

[0:36:47] Ik heb eigenlijk.

[0:36:51] Mijn favoriet.

[0:36:53] Mijn eerste vraag is voor de heer knot.

[0:36:57] Ik wou het internationaal gaan zoeken en dan niet in de euro daar wel vaker over gedebatteerd.

[0:37:02] Maar het gaat mij om de financiering van grote internationale partijen, zoals bijvoorbeeld hedge funds

[0:37:08] in met een prime broker nodig die ze administreren en ook de noodzakelijke levert.

[0:37:15] Dat geldt ook voor high frequency traders. Maar dat is meer in nederland.

[0:37:19] In hoeverre kan de financiering van dat soort hedge funds toch tot een systeem is college bij bank van het kunnen overslaan, waarbij ik ook aanhaken bij andere sprekers die zei dat het inschatten van waar dan financiële bezittingen, qua liquiditeit en andere soorten gehele sneller rente, veranderingen bijzonder lastig kan zijn.

[0:37:38] En als een klant van een hedge funds geld terug wil moet je ook natuurlijk liquideren.

[0:37:43] Mijn tweede vraag,

[0:37:46] mevrouw van geest ook zeggen dat ik anders is het alleen maar de heer knot. Dat is ook niet leuk.

[0:37:52] We hebben natuurlijk in de tijd gezien bij me dat de verwevenheid

[0:37:56] onder meer door allerlei producten over de counter

[0:37:59] enorm groot was. Het was een spinnenweb van allerlei bv is dienst nsa s

[0:38:06] waardoor die verwevenheid veel sterker was dan we ooit dachten

[0:38:10] is het uw indruk dat die verwevenheid inmiddels een stuk minder is of beter gemonitord kan juridische entiteit wel of geen garantie stellingen et cetera.

[0:38:22] En.

[0:38:24] Daar moet nog iets voor de volgende keer.

[0:38:26] Dankuwel. Voorzitter dankuwel meneer ging dan heb ik vier vragen voor de heer knot. Dus ik denk dat het ook maar even op het rijtje afgaan

[0:38:35] zou willen beginnen. Eerste vraag van de heer hein dergelijk niet welke

[0:38:41] zichtbaar stramien u hanteert. Maar dat ging over de schuldenberg van italië.

[0:38:46] Dankuwel. Het is ik is mij bekend. De heer heijnen dat u hier zorg bij heeft.

[0:38:52] Ik zal eerst nog toch even in herinnering willen roepen dat wij kopen staatsschuld binnen de ecb op volgens de kapitaal sleutel

[0:39:00] en niet volgens de marktkapitalisatie

[0:39:03] en dat betekent bijvoorbeeld dat het percentage van italiaanse staatsschuld dat de ecb in bezit heeft veel lager is dan bijvoorbeeld het percentages van duitse of nederlandse staatsschuld omdat er simpelweg meer italiaanse staatsschuld in de markt is. U zegt leesbaar heeft de hele italiaanse staatsschuld op. Maar

[0:39:20] dat is minder waar voor italie er dan voor nederland. Duitsland, landen met een lage toch even noemen.

[0:39:27] Wij investeren ook via de kapitaal sleutel. Het kan zijn dat er kortstondige kleine afwijkingen nodig zijn. Dat heeft simpelweg te maken met het feit van dat niet altijd op elke dag er evenveel staatsschuld vrijvalt van alle landen dus van dag tot dag en van week tot week kunnen kleine afwijkingen zijn, maar er is op dit moment en dat wil ik toch nadrukkelijk zeggen geen beleid van de ecb om af te wijken van de van de kapitaal sleutel. Er is een rapport van commerz bank dat suggereert dat dat wel het geval is. Maar dat rapport is gewoon misleidend.

[0:40:04] Dan zou ik wel willen aangeven van wat betekent nu de italiaanse staatsschuld. Kijk. Uiteindelijk is het een balans tussen groei en rente.

[0:40:14] Zolang de groei de reële groei van de economie hoger is dan de rente die moet worden betaald om de staatsschuld daalt de staatsschuld quote.

[0:40:22] Dat is op dit moment nog steeds het geval onder de reële rente ook in italië nog steeds laag is overal in de eurozone en er nog steeds enige groei is op dit moment is er zelfs meer groei in zuid-europa dan in noord-europa. Maar goed, ik zou dat niet meteen naar de structurele situatie willen doortrekken.

[0:40:40] Ook italië heeft de periode van de lage rentes gebruikt om de looptijd van haar schuld behoorlijk te verlenen. Dus de hogere rente komt pas met enige vertraging binnen op de italiaanse begroting en dat betekent dat er gewoon door de italiaanse overheid tijd is gekocht om de aanpassingen in het primaire in de primaire overheid positie dus even de rente lasten buiten beschouwing latend en de andere uitgaven versus de andere inkomsten, de primaire overheidsposities om die aanpassing die weliswaar moet plaats hebben, maar om die geleidelijk te kunnen doen over een behoorlijk lange periode en ik heb er op dit moment alle vertrouwen in op basis van wat ik horen wat ik zie van de italiaanse overheid dat men die aanpassing gewoon gaan doorvoeren

[0:41:29] omdat men ook in italië natuurlijk wel snapt dat een schuld van honderd vijfenveertig procent niet iets is om lichtvaardig mee om te gaan in het in het begrotingsbeleid.

[0:41:42] Uw tweede vraag heeft te maken met de lessen lund van het ruim monetair beleid. Kijk, ik zou willen zeggen daar is het te vroeg voor. Juist omdat we nu pas een aantal van de belangrijke neveneffecten van het hele ruime monetaire beleid aan het zien zijn. Dus dat er jarenlang in feite risicopremies onderdrukt zijn termijn premie onder druk zijnde rente lager schouwen hebben natuurlijk allerlei vormen van risico neming in de economie plaatsgevonden mis allocatie van van middelen en de de negatieve effecten daarvan. Die doen zich pas na aanzienlijke verloop van tijd voor. Dus het is nu nog te vroeg vind ik ook om een definitieve post mortem te maken van dingen als kiwi enzovoort.

[0:42:31] Wij hebben in onze strategie herziening in twintig, twintig al expliciet aangegeven dat wij inderdaad in de vormgeving van het monetaire beleid, meer dan in het verleden het geval was, ook rekening willen houden met de financiële stabiliteit. Consequenties hebben een proportionaliteit toets toegevoegd aan ons instrumentarium om dat expliciet te doen. Dus ik denk dat wij in de door u geïndiceerde richting ook werkelijk aan het bewegen zijn en mijn voorspelling is dat er de komende nog heel veel geschreven gaat worden over de post mortem van dit ruime monetaire beleid, omdat we natuurlijk nog steeds bezig zijn nu met het het handelen met de gevolgen daarvan

[0:43:15] meneer eppink vroeg naar de uiteenlopende inflatiecijfers naar uiteindelijk als wij in frankfurt bijeen komen. Iedereen brengt natuurlijk zijn eigen ervaring uit zijn eigen land. Maar wij focussen ons dan alleen maar op eurozone cijfers. Het is heel simpel. Wij focussen op de eurozone. De inflatie

[0:43:32] en dat betekent bijvoorbeeld dat als ik volgende week in frankfurt zit

[0:43:36] dan praat ik dus over een licht dalende inflatie en dat voor het eerst in de maand mei alle componenten van het europese inflatie mondje een lichte daling lieten zien

[0:43:47] en dan negeer ik even dat in nederland. Precies het omgekeerde gold rond in nederlandse zagen was nederland het enige land in de eurozone in mij. Wat een verdere stijging van de inflatie en ook alle onderliggende componenten liet zien. Wij focussen ons puur op eurozone data

[0:44:03] waar die verschillen zich vooral voordoen is heeft niet zozeer te maken met het vaststellen van de rente. Maar als je vervolgens gaat nadenken hoe de rente zich door het financiële systeem en in de economie gaat vertalen. Het zogenoemde transmissie proces. Daar zie je wel heterogeniteit

[0:44:20] en daar hebben wij een aantal andere instrumenten voor om te zorgen dat dat niet uit de hand gaat lopen. Dus het bijvoorbeeld het tape. U ook door u beweren. Ook de instrument is ervoor om te zorgen dat ook de verschillen in lange rentes kapitaalmarktrentes die wij natuurlijk een centrale bank niet direct beheersen. Maar dat hij niet groter worden dan strikt noodzakelijk is en dat zich niet een zichzelf vernietigende dynamiek aan het aan het ontstaan gaat. Dus wij hebben een aantal onconventionele instrumenten ontwikkeld de afgelopen tien jaar waarvan wij denken dat we ook een zekere homogeniteit van de doorwerking van ons rentebeleid binnen de eurozone wel kunnen waarborgen. Ook onder lastige omstandigheden dan op dit moment het geval is.

[0:45:06] Dus ik denk dat wij met beide problemen kunnen omgaan. Maar het blijft natuurlijk ingewikkeld en het hebben van een gezamenlijke munt en nationale schuld uitgifte. Dat blijft gewoon een een structurele kwetsbaarheid die in de eurozone anders is dan bijvoorbeeld in in de verenigde staten.

[0:45:26] Meneer in u de ik denk dat u een heel terecht risico aan de orde stelt. Want eigenlijk wat u omschrijft is bijvoorbeeld opgetreden bij niet een hessel van waarbij cirkels. Dat was een van een familie beleggings vehikel waar dus bleek dat dat vehikel zich gefinancierd had vanuit verschillende banken. Maar omdat er geen transparantie was over die funding wisten de banken dus niet van elkaar dat zij ook enorme leningen aan cirkels hadden hadden gegeven. Nou zoiets kan natuurlijk in de hedge fund

[0:45:59] wereld ook optreden. Waar dit vooral voor pleit is dat we een hogere frequentie van rapportages moeten hebben dat we gewoon betere data moeten hebben meer transparantie over dit soort explosies. Maar dan zul je altijd houden dat in de hedge fund en ook in de in de zichtbaar familie, beleggingsvehikels wereld.

[0:46:18] Daar zullen mensen zeggen ja weet je. Het is mijn eigen geld en het zijn hoogst vermogende partijen die hierin participeren en dat zijn niet meteen de eerste partijen die je in gedachten hebt als het gaat om beleggers, bescherming of of niveau. De bescherming van ritueel klanten,

[0:46:38] maar dit risico is er wel degelijk. Dit staat op ons netvlies en dit is ook onderdeel van ons werkprogramma in binnen de financial stability board. Als het gaat om die niet om dat niet-bancaire deel van het van het financiële stelsel. Ik heb alleen niet de illusie dat wij ooit in dat deel van het financiële stelsel dezelfde frequentie van rapportages en transparantie over explosies zullen krijgen dan in het bankwezen. Het bankwezen is dan ondanks alle verschillen die er natuurlijk ook zijn we toch een relatief homogene groep

[0:47:08] financiële instellingen, terwijl in de niet bancaire wereld er de heterogeniteit veel veel groter is en dat het ook veel lastiger is om dan met gestandaardiseerde templates te komen om die informatie sneller beschikbaar te krijgen.

[0:47:24] Dankuwel. Meneer knot dan de jaar kamp over een vraag van de heer eppink over de transitie agenda en wat dat zou doen met de financiële stabiliteit.

[0:47:34] De heer eppink vroeg in de raad naar het transitie risico rond klimaat en de vragen gaan we niet te hard. Nou ik denk dat het in theorie mogelijk is. Tegelijkertijd is daar op dit moment geen aanwijzing voor. We hebben als cpb vrij recent nog gekeken naar het verleden. Hoe heeft c o twee beprijzing nu doorgewerkt op winsten van bedrijven op bedrijfsverplaatsingen zeg er gelijk bij. Dat was in de periode tot twintig, twintig, toen die prijzen een stuk lager lager dan de afgelopen tijd.

[0:48:05] Maar over die periode is eigenlijk geen negatief effect te zien. Dus kun je zeggen het beleid wat toen is ingezet dat dat heeft niet geleid tot tot schoksgewijze aanpassing. Ik denk dat dat het belangrijkste is dat het beleid klimaatbeleid, heldere doelen heeft en dat daar ook zeg maar met de bekende rust reinheid en regelmaat op opgestuurd wordt. Dus

[0:48:29] dat je vooral voorkomt dat dat er schoksgewijze aanpassing plaats moeten gaan gaan vinden, betekent niet dat ieder bedrijf misschien een toekomst heeft met het huidige business model de zullen aanpassingen moeten plaatsvinden, maar daar zal ook enige tijd voor voor moeten zijn

[0:48:47] wij de doorrekening van het coalitieakkoord hebben wij wel als cpb ook gewaarschuwd als het gaat om het klimaatfonds van ja is het logisch dat dat die gelden op een gegeven moment volledig worden afgekapt. Klimaatprobleem zal niet in twintig, dertig of twintig, vijfendertig zijn zijn opgelost.

[0:49:05] Dus ook daar is denk ik een lange termijn perspectief belangrijk,

[0:49:11] maar nogmaals dus dus het is theoretisch mogelijk dat op een gegeven moment we te hard gaan om een aanpassing te kunnen laten plaatsvinden, maar op dit moment heb ik daar geen aanwijzingen voor.

[0:49:24] Hartelijk dank, mevrouw van geest dat vraag van de heer frima over verwevenheid.

[0:49:32] Ik denk dat de verwevenheid binnen de financiële sector is nog steeds aanwezig. Dat is onvermijdelijk. Ik denk dat de in reactie op de crisis van tweeduizend zes, tweeduizend zeven is natuurlijk wel. Zijn er flinke stappen gezet in de transparantie te verhogen en dat helpt natuurlijk. Ik bedoel dat helpt wel. Het lijkt natuurlijk ook bij die er is ook ingesteld dat mensen een aantal dingen gewoon centraal moest de klieren

[0:49:58] vooral afgeleide projecten producten en dat heeft het voordeel van verweven van transparantie in het nadeel van concentratie en zolang ik over dit onderwerp praat. Ik zie maar maar even de ex collega's van het cpb daar ook nog city is dit een gesprek over wat is wat is de wat is wat zijn de precieze baten en lasten daarvan.

[0:50:18] Dus ik denk ikzelf zit altijd wel op de lijn dat je maar beter kunt weten waar het zit en dat je dan op die geconcentreerde risico's goed toezicht moet houden en dat dat gebeurt ook onder andere door in europa door esma

[0:50:33] dus beter om te weten waar je aan toe bent en dan het risico te nemen van de concentratie. Want dan kun je die concentratie nog het beste mitigeren terwijl in in de mist varen is nog weer veel ongemakkelijker. Maar dat is iets anders dan dat we niet verweven zijn.

[0:50:49] Dankuwel. Dan gaan we naar de volgende drie.

[0:50:52] Meneer van meneer dassen.

[0:50:54] Heel kort. Voorzitter, en ik wil de collega's vragen of het misschien een vraag in deze ronde mag stellen. Ik moet omhoog naar wat.

[0:51:03] Dan.

[0:51:03] De beginnen we denk ik maar even met met u.

[0:51:06] Ja. Heel fijn. Dank. Voorzitter, dank aan de collega's. Ik zal het kort houden. Ik heb een vraag over de klimaat impact en invloed omdat ik hoorde van de heer hazekamp dat die beperkt zou zijn en ik verbaas me toch wel enigszins over als je kijkt naar wat er nu gebeurt in zuid gelopen met de droogte en de gevolgen voor de landbouw. Ditjaar is rapport uit te komen dat duitsland becijferd heeft tot twintig, vijftig, negenhonderd miljard economische schade lijden als gevolg van klimaatverandering.

[0:51:34] Dus ik vroeg me af hoe dit meegenomen wordt in die stress-test en of dat wel voldoende is en of er ook als we kijken naar of het geleidelijk gaat. Ik denk namelijk dat klimaatverandering niet geleidelijk gaat en volgens mij zien we elkaar versterkende effecten. Dus daar was ik even benieuwd of er voldoende gewaarborgd is.

[0:51:52] De heer van wijnbergen d zesenzestig,

[0:51:55] Voorzitter, dan zal ik kan ik mijn klimaat vraagt door een ander vervangen.

[0:52:00] Dank aan collega's dassen.

[0:52:02] Die vraag had ik namelijk ook dan mijn eerste vraag is kijk als je als je als je terugblikt de afgelopen drie jaar met eerste corona toen de de oorlog in oekraïne is natuurlijk eigenlijk bijna miraculeus hoe relatief goed we ervoor staan misschien ook wel. Dat zijn we in de politiek minder van om te vertellen. Dingen die er relatief goed uitzien. Maar het is misschien ook wel toch toch iets wat mij nog wel steeds in het hoofd springt en en tegelijkertijd zijn die kost nooit nul en daar gaan wij te gaan. Mijn twee vragen dan over de eerste gaat toch aan een aan een aan de heer knot over de de lessen van svb.

[0:52:35] Want hij had het over digitalisering en sociale media in dit gesprek met zijn collega's manier worden slijpen heb ik gezegd is de lees niet toch gewoon dat geld sneller wordt teruggehaald dat nu in de in de berekeningen en de daaruit volgende liquiditeitseisen is opgenomen. Is dat niet gewoon een feit en in het verlengde daarvan moet je ook niet nog wat fundamentele af en toe nagaan denken of dit systeem waar je ook zag het ik alle depositohouders gecompenseerd zijn in de vs de ongeveer bijna in de markt die je krijgt altijd je geld wel terug of je dan ook niet moet nadenken over systeem professor ben ik heb er was ideeën over gehad en jezelf. De ecb gaat voor volledige gegarandeerde deposito minder rente of geen rente is moet je toch die kant niet op in de in een steeds fanatieker wereld.

[0:53:20] Mijn tweede vraag is aan mevrouw van geest. Die gaat over crypto. We hebben ook een heel interessant gesprek gehad met collega's van zowel mevrouw van geest, zoals de heer knot over de toezicht op de op de cryptomarkt en zij was mevrouw van geest benoemde alle dingen die mikal een nog niet doet

[0:53:37] en mijn grote zorg is een beetje dat we nu hele lichte regulering hebben

[0:53:42] en dat daardoor een indruk zou kunnen ontstaan bij consumenten

[0:53:45] dat dit een onder toezicht staande producten zijn waar regels voor gelden waar toezichthouders naar kijken. Dat wel deugt

[0:53:51] dat het misschien nog wel steeds groter elementen van piramidespel heeft en wat gaat de afm doen en wat kan de afm. Dat doen en hoe kunnen wij misschien als dat nodig is nog meer speelruimte aan de afm geven om ook consumenten nog wel te blijven waar ik ben een beetje bang dat deze redenen ligt de eerste regels een soort stempel van goedkeuring gaan lijken voor consumenten, terwijl we allemaal weten dat zeker ook naar jongeren hier ook kapot wordt geadverteerd, denk ik veel mensen niet weten welke risico's te nemen.

[0:54:19] Dan zou ik even naar de heer en de heer van dijk willen. Vindt u het goed? Als we nu even de antwoorden doen dan kan die het als naar zijn volgende.

[0:54:26] Wij enkel.

[0:54:30] De eerste vraag was aan de heer hazekamp.

[0:54:33] Ja. Dankuwel.

[0:54:35] De.

[0:54:36] Directe klimaatrisicos. Kijk, ik wil die niet bagatelliseren, want het is duidelijk. We zien droogte in in zuideuropa. Maar trouwens ook in nederland. We zien

[0:54:47] extremer weer en dat heeft natuurlijk gevolgen verzekeraars melden dat merken dat ook

[0:54:54] tegelijkertijd wat wij er over in onze rapportages hebben opgeschreven is dat je tot nu toe niet ziet totdat echt leidt tot zodanige risico's uitbetalingen herwaardering dat dat echt impact heeft op de financiële sector. Natuurlijke kan in sommige gevallen best gaan om grote bedragen relatief grote raad, maar voor de korte termijn zijn die risico's behapbaar is de term die wij gebruiken wil zeggen niet zeggen dat als je niks doet dat die risico's inderdaad niet steeds groter zullen worden. Dus we hebben het hier vooral over risico's voor de voor de korte en de middellange termijn op langere termijn en wij kijken vooral naar nederland maar wereldwijd geldt natuurlijk nog nog sterker kunnen die risico's zich zich in grote mate materialiseren en ook echt uiteindelijk ontwrichtend zijn hoeft te voorbeelden denk ik niet niet te geven.

[0:55:51] Dus ik denk dat het in die context moet worden gezien op korte termijn domineren, denk ik. De transitie risico's. Op langere termijn worden die directe klimaat, klimaatschade risico's duidelijk groter en er zit een verband tussen beide. Als je te weinig doet

[0:56:08] aan die transitie. Dan zal je uiteindelijk met grote risico's op langere termijn geconfronteerd worden.

[0:56:15] Dankuwel. Meneer knot.

[0:56:18] Dank. Ik moet zeggen dat ik het eens ben met de heer van wijnbergen, zowel meekijkt, zowel voor wat betreft de vaststelling dat als je al die crisis achter elkaar zit die we de afgelopen jaren hebben doorlopen dat het best wel

[0:56:34] opmerkelijk is hoe goed we er nog steeds voorstaan.

[0:56:38] Maar als ik dan even proberen te analyseren. Waarom dat zo is dan denk ik dat dat vooral komt omdat de overheid een grote rol heeft gepakt bij al die crisis. We hebben we zijn weer herinneren dat er bepaalde omstandigheden zijn waar inderdaad verruiming begrotingsbeleid buitengewoon effectief is denken aan de go fit schrok

[0:56:55] alleen dat leidt wel tot een tekort positie die ik op dit moment bepaald niet optimaal vindt. Gelet op waar de conjunctuur is.

[0:57:04] Dus dat vind ik toch wel een vorm van kosten, hoewel het zich nog niet manifesteert in de staatsschuld. Die is gewoon natuurlijk nog steeds heel laag in nederland. Maar dat komt deels natuurlijk ook omdat we een aantal jaren althans de staats schuld quote profiteert van een andere kost van dit beleid en dat de inflatie. Laten we wel zijn. Het feit dat de inflatie zo hoog is. Dat maakt in ieder geval op korte termijn de overheidsfinanciën er prima uit te doen uitzien.

[0:57:29] Maar wij hebben inflatie omdat we natuurlijk toch sterker dan voorzien uit de corona zijn gekomen en daar heeft zeker het begrotingsbeleid een rol in gespeeld. Ook het monetaire beleid, waarbij het monetair beleid hebben we inmiddels de bakens verzet bij het begrotingsbeleid nog iets minder zou ik willen zeggen. En daarnaast hebben natuurlijk ook inflatie omdat we gewoon een oorlog in oekraïne hebben gekregen die niemand voorspeld had en die een enorme aanbod aanbodschok heeft heeft gegeven.

[0:57:58] Maar de kosten zijn zeker niet. Nul, want ik zeg ik denk dat de kosten zullen zijn. Zolang wij nog bezig zullen zijn met het terug manager van van de inflatie na twee procent en ook de overheid is nog niet op de begrotingspositie die eigenlijk zou horen bij de huidige stand van zou bijna zeggen oververhitte stand van van onze nederlandse economie

[0:58:20] dan. Ik ben het met u eens het korte antwoord op uw vraag over sgp was. Ja.

[0:58:25] De les is dat inderdaad die aannames die worden gemaakt in de liquiditeitseisen ten aanzien van de opvragen bereid van de boosdoeners enzovoort. Die zijn gewoon achterhaald door social media door digitalisering. Doordat je tegenwoordig. En op je telefoon je geld van de ene naar de andere rekening aan het verschuiven bent

[0:58:45] wat daartegen te doen is nog niet zo heel makkelijk kijkt, want in extremis kun je natuurlijk banken vragen om liquiditeit aan te gaan houden tegen elke euro. De poster die ooit zou kunnen worden opgenomen op elk moment dus honderd procent op vragen waarheid gaan gaan suggereren. Maar dat wordt behoorlijk kostbaar voor banken. Dat betekent dat toch dat ze minder ruimte zullen hebben voor de kredietverlening en helaas. We hebben in europa een situatie gecreëerd waar we ons wel erg afhankelijk van de banken hebben gemaakt. Weinig kapitaal marktontwikkelingen hebben. Dus dat heeft kosten

[0:59:21] dan zijn er wel idee om in ieder geval de banken te zeggen. Zorg dat je voldoende onderpand hebt, zodat je in tijden dat je hoger dan verwachte uitstroom hebt

[0:59:31] dat je snel dat onderpand bij de ecb kan mobiliseren. Dat is zeker een denkrichting.

[0:59:36] Dat is zeker een denkrichting ook. Dat zal niet gratis zijn over want dat zal dat onderpand zal dan ook elk moment beschikbaar moeten zijn in het bankwezen.

[0:59:44] Ik denk dat we er wel ook goed aan doen om nog even in het achterhoofd te roepen dat de eerste honderd duizend natuurlijk gewoon verzekerd is en dat sowieso in europa, waar een veel hogere percentages van de de posters hebben die onder dat verzekerde bedrag valt dan bijvoorbeeld de banken in de verenigde staten. De banken in de verenigde staten hadden ook al een hoge mate van concentratie in de posters. Dus dat ze eigenlijk die zakelijke. De boos kwamen van bedrijven die allemaal in dezelfde bedrijfstak zaten allemaal bij elkaar in dezelfde whatsapp groepjes, dezelfde community enzovoort. Dus de correlatie zoals we dat noemen en de samenhang tussen de posters bleek ook veel groter dan gedacht. Ook dat is ons beeld nu. Maar nogmaals, moeten we beter naar kijken, minder het geval met de deposito zoals die binnen het europese bankwezen aanwezig zijn,

[1:00:35] maar dat laat allemaal onverlet dat hier een ding is dat hier absoluut iets is van de omstandigheden zijn gewijzigd en we zullen na moeten denken hoe wij ons daarvoor kunnen maken.

[1:00:46] Maar honderd procent zekerheid bieden over alle de paus toos op op elk bankbalans. Dat bestaat niet.

[1:00:55] Dankuwel, en dan eigenlijk min of meer. De derde vraag van de heer van wijnbergen, mevrouw van geest.

[1:01:01] Dankuwel. Voorzitter. Ja. Crypto is een ingewikkeld product. De htm heeft altijd uitgelegd dat wij denken dat de waarde daarvan onder vooral bepaald wordt door vraag en aanbod er niet door het onderliggend wat wij liever zouden willen zien en daarmee maakt is het ook een heel kwetsbaar product.

[1:01:19] Wij hebben heel lang is natuurlijk ook niet gereguleerd toen of het is nu nog niet geregeld. Maar dat komt er dan aan. Juist omdat we dachten nou als er maar heel helder zijn over dat een heel riskant producten is in nederland mogen mensen ook naar het casino. Het gokken all, mits toegestane.

[1:01:35] Dus ja dat crypto kun je zoals zo'n type product zien. Uiteindelijk is er gezegd nou laten we er meer mensen instapten dat het toch verstandig zou zijn om daar wel aan te gaan aan die regulering te beginnen. Je ziet wel dat die reguliere getekend is door het feit dat men het eerst een interessant product vond en innovatie niet in de weg wilde zitten

[1:01:55] en langzaam maar zeker zeg maar mensen toch het idee hebben strenge regulering is daar voor nodig. Dus je ziet in ook in de ontwikkeling in de wetsgeschiedenis van mikal zie je dat in de laatste stapjes zichtbaar. Dan nog wel wat aanscherping heeft plaatsgevonden. Maar die niet tot het niveau dat wij zelf aantrekkelijk zouden hebben gevonden.

[1:02:15] Als je nu naar de feitelijke situatie kijkt is op dit moment nog zo dat consumenten. Als we enquêtes doen dat consumenten er wel willen waar veel consumenten inziet, maar dat ze er allemaal inzitten met een voor een klein bedrag wat ze wel kunnen missen op het moment dat het onverhoopt toch verdwijnt ze ook weten dat het ook aangeven dat ze weten dat er is kan product is weer jammer is dan dat juist onder jongeren

[1:02:42] die cijfers net iets minder gunstig score zeg ik dan wel wat kunnen wij doen als als afm. Behalve dit pleiten voor voor sneller sneller followup in de in de regelgeving op europees niveau, want ik zeg er wel eerlijk bij. Wij zien niet zo veel gat in nationale regelgeving voor voor internationale fenomenen. Want een van de zorgpunten is juist bij ons nu dat het toezicht nationaal georganiseerd is, terwijl een internationaal product is dus mensen nederlandse burgers kunnen straks gewoon een prachtige crypte op product krijgen van een aanbieder waar dan ook in europa.

[1:03:22] Dus een nederlandse topping up gaat dat er niet niet oplossen, maar wel gewoon strengere europese regelgeving. Daar zouden wij ook een sterk voorstander van zijn. Maar ik heb een aantal van de dingen genoemd. Je kijkt als in dat kader zou kunnen worden verkend of er toch niet meer internationale toezicht zou kunnen komen of er toch echt ruiger zou kunnen worden gekeken naar wat is er mis met een reclameverbod. Dan zouden wij dat een interessante gedachte vinden. Op dit moment hebben wij niet iets anders dan veelzeggend dat wij het een gok achter product vinden

[1:03:53] en wij gaan ook wij bieden ook bij de wijzer in geldzaken gebieden wij crypto lessen aandacht voor mbo-scholen waar deze mensen deze jongeren zich bevinden die hierin beleggen. Want als ikzelf daar zo'n lesgeven en ik vraag van. Goh. Wie zit geen knip te gaan er toch altijd handen omhoog. Tot mijn schrik. Dat is wat wij doen vooral veel kon. We proberen te communiceren. Dit soort producten aanbieden en pleiten voor strengere regelgeving in europa.

[1:04:22] Dankuwel mevrouw van geest. En dan gaan we naar de heer alkaya.

[1:04:27] Dankuwel. Voorzitter en dank voor de toelichting van onze gasten. Allereerste vraag aan de heer knot. En wat is volgens mij met beoogde en het verwachte effect van een digitale euro. De financiële stabiliteit. Wat zijn de kansen en risico's? En dan een vraag aan mevrouw van geest over toepassen van kunstmatige intelligentie. Op de kapitaalmarkt kan zij iets meer vertellen over toezicht op daarop worden die dat soort systemen meestal door bedrijf ontwikkeld die onder toezicht staan dus financiële instelling of wordt dat vaak ingekocht van een soort tech achtige bedrijven. En hoe vindt dan toezicht op dat soort bedrijven plaatsen. En wat zijn de risico's daarvan.

[1:05:07] Heer tony van dijck.

[1:05:08] De voorzitter dankuwel ook namens mij. Dank aan de gasten. Alhoewel ik ze erg positief vind.

[1:05:16] Dat valt me wel op. Ik weet niet of er een strategie achter zit van kamer rustig slapen we er goed voor. Maar ik vind namelijk dat de helemaal niet goed voor staan en alles zijn en wat mij betreft staan op oranje. Als ik zie wat er in duitsland gaande is. Die zitten een recessie. De inflatie sky high de woningmarkt gaat onderuit in nederland. Investeerders trekken zich terug de bouwproductie volgend jaar halveert de rente is kaya. Hij energieprijzen zijn nog steeds veel te hoog. Armoede stijgt naar één miljoen mensen en de nederlandse particuliere stil schuld is nummer drie in europa. We hebben thuis. Duizend miljard schuld met z'n allen en dan stijgt de rente eens een keer naar naar drie komma vijfenzeventig procent. Dus ik ik

[1:06:01] maak me zorgen. Ik weet niet. Ik hoop dat jullie misschien hier voor de bühne. Omdat er een openbare setting is zeggen van ramon rustig slapen. Maar ik maak me zorgen wat er aanstaande is in nederland nu mijn vraag.

[1:06:13] Dat was even inleiding.

[1:06:15] Dus is goed dat u even hard lukt.

[1:06:18] Wat mij wat mij opvalt is voor wat betreft de heer knot

[1:06:23] dat hij ons waarschuwt dat de dnb zou wel eens tien miljard tekort kunnen komen in de toekomst omdat bang en hij valt eigenlijk in zijn eigen zwaard, want de ecb die verhoogde rente de deposito rente van drie komma vijfentwintig procent nadat ze eerst van duizenden miljarden aan de banken gratis geld hebben gegeven tegen nul procent. En nu aan die banken dat werk zetten bij de nederlandse banken. Ik weet niet of dat verplicht is om dat overheid weg te zetten. Ik weet het niet. Maar in ieder geval de dnb die loopt nu leeg vanwege het feit dat de eerste banken behangen hebben met met goedkope leningen en nu diezelfde leningen met drie komma vijfentwintig procent moeten gaan belonen. Dat is mijn eerste vraag van hoe hoe kunnen we dat voorkomen.

[1:07:09] Kan de dnb zeggen van ik wil je die geld niet.

[1:07:13] Hou het maar op de verplichting. Dat is mijn eerste vraag. Mijn tweede vraag is wat ik zie gebeuren bij de banken ook ing. Want ze maken natuurlijk allemaal woekerwinsten en ik hoor dan dat ing het eerste kwartaal één komma zes miljard winst heeft gemaakt, waarvan anderhalf miljard eigen inkoop van eigen aandelen gaan doen, terwijl de buffereisen misschien niet eens op orde zijn. Terwijl de sparen rente veel te laag is, kunnen we niet iets verzinnen als toezichthouder om te zeggen van luister. Je koopt geen aandelen in want dan eigenlijk ben je dan de aandeelhouder aan het verteren. Zolang de buffels niet op orde zijn, of zolang het verschil tussen spaarrente en hypotheekrente zo groot is iets dergelijks is dat een mogelijkheid. Want iedereen vinden het schandalig dat hij spaarrente één procent bedraagt en hypotheekrente. Bijna vier.

[1:08:03] Dankuwel. Dan had ikzelf ook nog twee vraagjes. Een vraag aan de heer knot. Het gaat een beetje in het verlengde van de heer van dijk. Ik begrijp dat banken zeg maar wat zal ik zeggen wat over cash stallen bij dnb. Ik begrijp dat de heer de graaf paul de grauwe eigenlijk voorstelt. Zorg nadat je de minimumreserve dat je die gewoon tegen een gewone rente doet niet rond die drie, drie komma drie en een kwart zit. Maar alles wat erboven zit op nul procent. Hoe kijkt u daarnaar nadat het idee van de heer de gehouden en toch ook nog een vraag aan mevrouw van geest als het gaat over.

[1:08:40] Ik begrijp het idee.

[1:08:42] Dat je zegt van ja rond iets als crypto. Daar is het meest logische om naar europese regels te komen. Maar als het gaat over reclame die richt zich toch wel echt heel erg tot de nederlandse bevolking

[1:08:54] zijn er meer mogelijkheden voor de afm. De afm die manier mogelijkheden willen hebben om daar iets op te kunnen doen.

[1:09:02] Dan wou ik beginnen bij de heer knot. Die kreeg volgens mij drie vragen. Allereerst eentje over de digitale euro.

[1:09:10] En.

[1:09:11] Die alle euro is goed dat we daar ook.

[1:09:13] Vragen over krijgen want dat is denk ik echt wel een belangrijke ontwikkeling.

[1:09:18] Het beoogde effect op de financiële stabiliteit. Daar kan ik heel kort over zijn. Dat is geen dus het zou het allerbeste zijn als hetgeen effect zou hebben op de financiële stabiliteit. De redenen waarom we denken dat er in nederland ook ruimte zou moeten zijn voor een digitale euro is dat wij gewoon een financieel systeem hebben. Wat een zekere balans is tussen publiek gecreëerd geld en private gecreëerd geld via geldschepping binnen het bankwezen. Het publiek gecreëerde geld in nederland op dit moment. Dat zijn bankbiljetten. Dat is cash

[1:09:47] cash neemt in de loop van de tijd af. Als we helemaal niets doen dan blijven we over met een financieel systeem met alleen maar privaat gegenereerd geld

[1:09:56] komt er dan ooit weer een crisis.

[1:09:58] Dan zou het zomaar kunnen zijn dat we denken verdorie hebben we dit kunnen laten gebeuren dat we geen alternatief meer hebben in de vorm van publiek gegenereerd geld. Dus wij zien de digitaal euro als een als een substituut voor het verminderde gebruik van cash, dat wil niet zeggen met alle nadruk dat wij zelf voorstander zijn van het terugbrengen van kerst. Nee, wij vinden zolang er vraag is naar gebruik van cash. Dan zullen wij de gaat talen infrastructuur ook blijven aanbieden, maar we kunnen de ogen niet sluiten voor het feit dat er steeds minder vraag is naar gebruik van kees door gewoon de eindgebruikers. De nederlandse burgers en daarom vinden we dat we een alternatief moeten bieden en wij wat ons betreft doen we dat op een manier dat we dat er niet al te veel hoeft te veranderen in de balans tussen publiek en privaat gecreëerd geld. En als dat als we daarin slagen, dan is het effect op financiële stabiliteit. Dus ook minimaal. Mocht het zo zijn dat we er niet in slagen en dit zal leiden tot een mas dat er ineens een massieve succes wordt de digitale euro. Iedereen zal zo geld zou ze geld willen weghalen bij het bankwezen en in de digitale euro. Dan hebben we toch wel een beetje een probleem want dan dan zijn we in in feite de de intermediatie functie van het bankwezen aan het uitrollen. Dus als je alle financiering bij de banken weggehaald. Dan kunnen ze ook geen kredietverlening te doen en het wij als centrale bankiers kunnen niet de rol overnemen om vervolgens de kredietverlening te gaan doen omdat wij nou eenmaal al die die digitale de posters van onze kant op krijgen. Dus dat is nadrukkelijk niet de bedoeling. Vandaar dat wij ook zeer nadrukkelijk in de ontwerp opties rekening zullen houden met het effect wat het heeft op de bancaire sector. Om die impact op de financiële stabiliteit te minimaliseren.

[1:11:41] Meneer van dijk, ik ga niet willen zeggen. Gaat u maar rustig slapen.

[1:11:48] Dank ik wilde eigenlijk gewoon zo meteen iedereen nog een vervolgvraag stellen of er moet iets wezen dat bewijs spreken. De heer knot niet helemaal op uw vragen ingegaan.

[1:11:59] Dus ja

[1:12:02] ja zo'n zo'n de volgende ondervangen.

[1:12:06] En heel veel van de dingen die de heer van dijk noemt, herken ik natuurlijk dus ik bedoel we hebben een armoede issue in nederland. We hebben nog steeds een veel te hoge inflatie die vooral voor mensen met een smalle beurs. Dat blijkt dat weten we. Die kunnen zich daar het minst tegen wapenen. Dus vooral daar ook ook veel pijn doet. Nogmaals, we hebben een snelle rentestijging gehad. De doorsijpelen in de doorwerking daarvan in de financiële sector is op z'n best halverwege misschien nog wel eerder. Dus vandaar dat ik absoluut wel wil zeggen so far so good. Maar dan ook alleen maar beperkt op dat onderwerp waarvoor ik hier vandaag zit de financiële stabiliteit dat er nog een hele hoogste en andere maatschappelijke problemen in nederland is eraf. De heer ik dan even van. Maar zelfs voor de financiële stabiliteit, zeg ik. We moeten wel degelijk waakzaam blijven, want we weten dat sommige van die effecten pas met een vertraging gaan gaan optreden.

[1:13:07] Wij gaan tien miljard euro naar zeg maar ongeveer even de laatste inschattingen verliezen verliezen draaien in de komende jaren. Dat klopt. En dat komt ook omdat wij dit soort programma's, waardoor we deze verliezen gaan draaien ook niet hebben gestart om de winst van de nederlandsche bank te maximaliseren. Wij zijn geen commerciële instelling die op eigen winst maximalisatie zich richt. Wij hebben een aantal publieke taken, een. Waarom is prijsstabiliteit hebben gedefinieerd als twee procent inflatie en omdat we daar zo'n acht jaar onafgebroken onder hebben gezeten, hebben wij meer risico's naar onze eigen balans gehaald dan dat de private sector op dat moment bereid was te nemen en die risico's wisten we dat hij zich ging manifesteren op het moment dat de rente zou stijgen. Dus in zekere zin is dit een gecalculeerd verlies. Natuurlijk wisten we niet hoe snel die rente zich zal stijgen en dat het tien miljard gaat worden, weten we nog niet maar dat is naar verwachting de laatste inzichten ongeveer tien miljard. Dat komt vooral omdat de rente inderdaad heel supersnel is gestegen. Hadden we in tweeduizend vijftien niet voorzien. Wij zijn wel een voorziening gaan treffen. Al vanaf het eerste moment. Dus we hebben het risico absoluut zien aankomen. Hoe hoe scherper zich zal manifesteren. Dat konden we natuurlijk zelf ook niet weten.

[1:14:22] Ik kijk.

[1:14:23] De de vraag of de banken verplicht zijn het bij de ecb te zetten is denk ik een niet de juiste stand van zaken. Het monetaire systeem is een gesloten systeem. Dus dat betekent dat als wij obligaties kopen en geld ergens in het systeem drukken.

[1:14:38] Dan komt dat ergens aan het einde van de dag bij een bank terug die dat vervolgens geen andere keuze heeft dan het op de boze zijn. Er gebeurt van alles met het geld althans dat zouden we hopen er gebeurde veel minder dan we gehoopt hadden. Maar goed, maar aan het eind van de dag. Het monetaire systeem is een gesloten systeem. Dus als wij over liquiditeit bewust creëren door programma's zoals kiwi dan zittende banken aan het eind van de dag een soort musical thierry gebeuren zit er iemand met over liquiditeit die geen andere keuze heeft dan het bij ons weg te zetten. Kijk en dat maakt natuurlijk ook plannetjes van de heer de grauwe van geef er dan geen rente op nul procent. Dat is wel een beetje hard gelag want het bankwezen heeft helemaal niet over deze om deze over liquiditeit gevraagd. Die hebben niet helemaal niet nodig. Wij hebben die over liquiditeit in de markt gezet omdat we dachten dat we daarmee de economische activiteit zouden kunnen aanjagen en de inflatie zouden kunnen aanjagen. Nogmaals, het is te vroeg om de postmortem te maken hoe succesvol we daarin geweest zijn. Maar dat maakt wel dat dat de banken natuurlijk niet zo heel veel keus hebben op dit moment. Er zijn wel degelijk opties denkbaar om onderscheid te maken tussen vrije reserves en minimum reserves. Er zijn wel degelijk opties denkbaar om daar een verschil in beloning voor te treffen.

[1:15:51] Daar word ik wel eens over gesproken in in frankfurt. En als we die weg op zouden gaan dan zou dat natuurlijk in zekere zin een deel van onze verliezen kunnen beperken, maar ook daar. We hebben wel wat vinger oefeningen gedaan. Dat gaat dan om een paar honderd miljoen ten opzichte van die tien miljard maar verwacht niet dat we de hele team miljard gaan gaan wegpoetsen. Wij hebben overigens hiervoor financiële reserves. Dus die tien miljard. Dat kunnen we net leiden. Daarnaast hebben we nog een herwaardering reserve op ons goud van tweeëndertig miljard. Dan gaan we natuurlijk die aankomen is voor hele andere dingen bedoeld maar om toch maar even aan te geven dat wij nog steeds als we gereed zouden zijn nog steeds wel een trippel in rekening over zouden houden. Ook na dit ongemak. Fijn is het natuurlijk absoluut niet. Dat betekent gewoon dat wij waarschijnlijk tot midden in de jaren dertig geen dividenduitkering aan de staat zullen doen die natuurlijk in het verleden daar toch altijd wel dat met plezier. Elk jaar dat dividend had ontvangen.

[1:16:47] Ik zag dat de heer van dijke een vinger. Want dan neem ik aan dat de vraag of niet helemaal helder beantwoord is.

[1:16:52] Is helemaal helder.

[1:16:54] Ik begrijp ook dat dat het u nachtrust niet verbeterd. Dit.

[1:16:58] Ik houd mijn eigen wakker, want dit is echt wat mij opvalt dat. Ecb valt gewoon twee keer in zijn eigen in zijn eigen zwaard. Eerst pompen met duizenden miljarden geld in de economie na de commerciële banken in de hoop dat ze de door door uitlenen en daarmee de economie aanjagen. Dat is niet gebeurd of heel lang niet gebeurd. En kennelijk gebeurt nog steeds te lang niet want anders hadden ze niet die over liquiditeit en het de tweede plaats hebben ze dezelfde. De heer knot doet nu van het gebeurt ons dat die ruimte is verhoogd. Dat heeft de ecb zelf gedaan. Steeds meer mijzelf. Eerst zesduizend miljard ik meer pompt de ecb hetzelfde rente dat drie komma vijfentwintig procent. En nu zegt deze president van de nederlandsche bank. We hebben tien miljard leger. Om de banken te spekken. Want die tien miljard rechtstreeks van de nederlandsche bank naar de commerciële banken. Dat laat het niet gebeuren. U inzicht hebt de heer knot zei al ik sta erbij en kijkt naar hoe tien miljard van mijn potje reserve had ik had nu naar de geest en ambiance van deze wereld verhuisd.

[1:18:04] Dat kan toch niet. Denk dat u ondertiteling van van uw vraag die wellicht niet helemaal beantwoord is gaan even kijken of de heer knot vind dat of die wel al ingegaan op die.

[1:18:14] Vraag van de heer kijk, we komen terug bij het feit dat wij beleid voeren vanuit ons vandaag en dat is twee procent inflatie en daar hebben we alle instrumenten voor ingezet die we daarvoor konden inzetten. En nogmaals, het is te vroeg om nog een hele post mortem te doen over hoe effectief die instrumenten zijn geweest. We hebben nu heel veel inflatie. Ik denk alleen niet dat het heel veel te maken heeft gehad met met de verruiming die we in de zeg maar het decennium daarvoor hebben toegepast,

[1:18:44] maar doordat we veel inflatie hadden, hebben we wederom trouw zijnde aan ons mandaat de rente verhoogd. Ondanks dat wij wisten dat we onze eigen balans pijn gingen doen. Maar dat toont commitment denk ik aan ons mandaat. Ons mandaat gaat boven alles ook al doen we daar zelf onszelf pijn mee en als laatste zou ik willen zeggen voor de banken is deze periode met lage rente ook geen feest geweest. Dus we hebben ook een periode met hele lage winstgevendheid gehad omdat bij dit soort lager en de banken eigenlijk geen rentemarge kunnen kunnen maken en dat is toch een van hun belangrijkste

[1:19:18] inkomsten basis nu dan even. U vraagt naar inkoop eigen aandelen en die vraag had ik nog niet getackeld

[1:19:27] en of wij daar voor zouden kunnen liggen. Nou je nee want de banken in kwestie voldoen meer dan ruim aan hun buffereisen buffereisen die ook nog eens een keer in nederland hoger liggen dan in andere landen. Immers, wij hebben een hogere maken op financiële buffers dan in de ons omringende landen.

[1:19:50] Het toezicht op de grote nederlandse instellingen wordt gedaan door het esm. We hebben een banken unie. Het esm kijkt naar het gelijke speelveld ten opzichte van andere banken in europa. Andere banken doen ook allemaal aandelen inkoop.

[1:20:04] Ja. En het esther is dus tot de conclusie gekomen dat de bank die beter gekapitaliseerd is dan al die andere banken die ook aandelen inkopen doet dat het dan wel erg lastig is om daar nee tegen te zeggen. Qua aandelen inkoop qua aandelen inkoop

[1:20:18] zijn wij daar helemaal gerust op deze aandelen inkoop. Prima. Maar als dit een patroon zou blijven

[1:20:27] dan dan denk ik wel dat ook de instelling zelf nog eens goed zou moeten nadenken over in welke richting de financiële risico's zich ook aan het bewegen zijn

[1:20:36] en ik denk dat het fors opereren boven de minimale marges. Mevrouw van geest heeft dat zojuist genoemd, of ik weet niet of of de heer hazekamp. Het was maar hoe dan ook het model dat de nederlandse banken hebben gevoerd. De afgelopen jaren van beter gekapitaliseerd zijn dan en sober maar conservatieve gekapitaliseerd dat model heeft hem geen windeieren gelegd, denk ik. Dus vandaar dat ik ook inderdaad wel hier iets van een

[1:21:08] laat ik zeggen. Voorzichtige waarschuwing zou willen uitspreken. Ik denk dat we goed. Let op uw zaak.

[1:21:17] Ja.

[1:21:19] Dankuwel meneer knot. Dan had waren er ook twee vragen gesteld aan mevrouw van geest. Een door de heer kaya over het toezicht.

[1:21:28] Dankuwel. Voorzitter. Ja. Ik denk algoritme sympathiek in alle soorten en maten. Want dat varieert van de geavanceerde algoritme van de handelaar voor eigen rekening tot iets wat een willekeurig verzekeraar kan gebruiken om de beantwoording van klantvraag zeer handig af te wikkelen

[1:21:45] en het toezicht houdt er ook rekening mee. Dus als we het hebben over de geavanceerde algoritme handel van handelen voor eigen rekening. Daar houdt de afm toezicht op

[1:21:55] en dat houdt in handelaren voor eigen rekening moeten zelf als u een abonnement ontwikkelen. Dat doen ze ook zelf want dat is namelijk een bedrijfskapitaal

[1:22:04] moeten ze ook die algoritmes testen en zorgen dat die ook in het algemeen belang zijn en niet alleen maar in hun eigen belang en daar houden we ook weer toezicht op te houden. Ook doen we ook uitvragen. Maar over welke algoritmes heeft u en hoe hanteert u die uit die uitvraag want het was voor ons een tot op zekere hoogte niet heel scherp kwam naar voren dat het tot op heden allemaal algoritme zijn waarvan je nog kunt begrijpen wat er gebeurt en dat dat niet zelf lerende algoritmes zijn, waarbij de vrees zou kunnen hebben dat als je een beetje handig op elkaar inspeelt

[1:22:33] niemand het doorheeft. Maar de algoritme samenspannen onder andere op te lichten. Dat zouden wij ook ongemakkelijk vinden,

[1:22:40] maar dit is wel een onderwerp. Wat is wel onze aandacht heeft. Dat is ook precies de reden waarom ik zei van ja nu gaat het wel goed maar het gaat best wel snel.

[1:22:48] Dus we moeten wel een beetje met elkaar op onze zaak passen

[1:22:52] die verantwoordelijkheid voelen wij ook. Daarnaast is het zo dat bedrijven natuurlijk een deel van hun activiteiten voor een deel van activiteiten kunnen outsourcen daarvoor ideeën kunnen inhuren.

[1:23:05] Volgens de regelen der kunst is het zo dat zij moeten weten wat ze doen en kunnen we zolang het de financiële instelling is ook nog steeds zeggen. U moet doen aan goed risicobeheer. En dan kunnen we hen ook op aanspreken en op beoordelen. Dat doen wij voor de vermogensbeheerders. Maar dat doet de nederlandsche bank in optima forma bij banken en verzekeraars. En daar biedt zichtbaar overigens de nieuwe wetgeving over dit operational williams act ook weer meer mogelijkheden voor. Dat betekent dat de groep partij de partijen waar nu toezicht op wordt gehouden dat die wordt uitgebreid, want het is niet zo dat nederlandse banken zich niet kunnen onttrekken aan enige tijd toezicht van de collega's van assen bank zeg ik maar gewoon ter geruststelling en dat toezicht. Dat heeft allerlei vormen, inclusief zeg maar de de friendly achtige types test waarbij gewoon iemand probeert het systeem in te komen. Dus dat is best

[1:23:57] best geregeld dat risicobeheer. Dan is natuurlijk wel zo dat

[1:24:01] soms zijn partijen ook best wel groot. Dus dan kunnen wij zeggen we moeten goede afspraken maken met degene bij wie naar wie dat oudshoorn. Maar als dat microsoft is

[1:24:10] is dat natuurlijk toch weer uitdagend en ditjaar door operation zul je een voorziet daar zeg maar voor mogelijkheden voor

[1:24:17] de europese unie en praktijk. De commissie om daarover site over het op te hebben. Dus er is wel geprobeerd. Maar ik zeg het is allemaal nu in wording. Dus ik. Het is niet zo dat dit al heel lang. Er was. Het is een woning wordt steeds uitgebreid. Ik denk zelf een van de dingen die natuurlijk ook opvallend is is dat

[1:24:37] wij zijn geneigd de toezichthouders na ons object van toezicht te kijken. De onder toezicht gesteld. Dat is een financiële instelling. Maar bij de digitalisering zijn die grenzen natuurlijk steeds

[1:24:47] vager over waar waar begint het. En waar eindigt zit.

[1:24:52] Nou daar wordt in europa ook naar gekeken en in nederland hebben we daarvoor in ieder geval ook echt expliciet de samenwerking tussen de verschillende toezichthouders om te voorkomen dat wij allemaal denken dat de ander het wel doet of dat wij de een a zegt en de ander b. Wat natuurlijk ook ongemakkelijk is. Ik ga niet zeggen dat dit al perfect loopt, maar wel dat we ons hiervan bewust zijn van dit risico en dat we hier wel

[1:25:15] mee aan de slag zijn. De stad zou ik willen zeggen op het terrein van toezicht. Dus het is

[1:25:20] actueel spannend niet niet verzekerd. Dus ik zou niet zeggen ga rustig slapen. Maar we zijn wel wij zijn wel wakker. Wat niet hetzelfde is als je wakker bent dat je van elk risico ook effectief kunt afvangen

[1:25:35] dan crypto en reclame in nederland. Kijk op dit moment is er eigenlijk amper iets geregeld voor die crypto een zelfs een heel snel wetgevingstraject gaat niet zo snel zijn als effectief woorden van kar

[1:25:49] en als je een microfoon hebben, krijgen we wel regels rond reclame die zeggen dat het correct duidelijk en niet misleidend mag zijn,

[1:25:57] kan nog steeds zeggen of dat het echte probleem van de crypto aanpakt. Want als je zoals ik zegt ja ik weet niet precies wat de waarde daarvan is

[1:26:06] en is het niet een product met gok achtige elementen.

[1:26:10] Dan is de vraag hoe je dat dan precies moet operationaliseren. Wij hebben gezegd dit lijkt ons een probleem wat iedereen aangaat, en daarom zou dat eerder iets zijn op europees niveau. Ik begreep overigens stad het ministerie zeg maar in en hoe een van de hoorzitting heeft aangegeven dat men ook kijkt of en was

[1:26:29] en hoe daar zinvol iets op te acteren zou zijn, want er zijn los van deze de raad. Daar zijn er ook soms juridische problemen. Dus zij gaan naar volgens mij naar kijken en ook uitvoeringsproblemen. Dus

[1:26:42] ik herinner gewoon nog dat toen iedereen opgewonden als over gamestop. Wij dachten aan het woord in nederland niet verhandeld bleek gewoon in den vreemde het toch. Nederlanders zijn die dat kochten want die zaten gewoon in duitsland.

[1:26:53] Het is ook goed om na om niet voor symboolwetgeving te gaan. Maar ik denk symboolwetgeving op europees niveau. Dat zou best wel weer overzichtelijk kunnen zijn. Dus dan is het denk ik wel effectief.

[1:27:04] Misschien iets minder een symbool.

[1:27:06] Nu we toch over de nachtrust hebt naar volgens mij een uur geleden heeft de heer heijnen de eerste vragen gesteld. Ik wil eigenlijk nu nog een rondje met een vraag doen in het half uur. Dus.

[1:27:18] Ja. Dankuwel. Mijn vraag aan de heer hazekamp hoorde de de heer knot terecht zeggen van ja misschien zijn de financiële markt wel te optimistisch bij het in prijzen van van rente risicos inflatie hardnekkig. De kans dat de rente nog verder moeten stijgen is is echter aannemelijk en in het cpb rapport zie ik dat lees ik dat de recessie risico's eigenlijk iets groter worden. Geacht meer opwaarts dan neerwaarts

[1:27:46] en ook sterk afhankelijk van de rente. Dus als ik als ik beide verhalen zo samen neem dan zou dat kunnen betekenen dat de ramingen van de huidige voorjaarsnota eigenlijk op een iets optimistisch scenario rekening houdt ze kunt u daar iets over zeggen. En kunt u dan ook aangeven of dat betekent dat, aangezien we heel dicht rond de drie procent norm zitten. Wat misschien aanvullende ingrepen noodzakelijk zijn in het kader van de vooruitzichten die u ziet.

[1:28:10] Dankuwel meneer eppink dankuwel. Voorzitter, ik zou graag de heer knot de vraag stellen wel de volgende. Hoe definieert hij het woord waarmee de nederlandse taal recentelijk is verrijkt het woensdag gernaoui inflatie. Dat gaat over als ik het goed heb voor inkoopprijzen die dalen maar verkoopprijzen verkoopprijzen die dalen niet en er wordt misbruik gemaakt van de consumenten. Je ziet als consument natuurlijk wel de prijzen stijgen. Maar hoe ziet de president van de nederlandsche bank die term.

[1:28:43] Dankuwel. Meneer. Geen.

[1:28:46] Ja. Dank u. Voorzitter is een vraag voor mevrouw van geest maar getriggerd door de heer knot.

[1:28:51] Die zijn namelijk schat bedrijven, met name het mkb te afhankelijk zijn van bankkrediet, met alle gevolgen voor de belangen balans bankbalansen et cetera

[1:29:01] en de vraag is eigenlijk nou we hebben inmiddels afscheid genomen van de duisenberg school of finance en hfc

[1:29:08] is mevrouw van geest of er misschien iets over zeggen dat de hele idee van een kapitaalmarkt, kennis en ontwikkelingen,

[1:29:16] waardoor bedrijven zich kunnen vinden via obligaties of aandelen emissies

[1:29:20] langzamerhand uit nederland verdwenen is het eigenlijk ouderwetse investment banking bijzonder de kwalijke kanten van het gokken erbij.

[1:29:29] Misschien als daar iets over zeggen of het niet verstandig is om die kwalificaties en die kennis weer in nederland terug te brengen.

[1:29:35] Dankuwel

[1:29:37] toch maar even op het rijtje af. Heer knot over de graaf inflatie.

[1:29:42] Nou ik neem dat woord bewust niet in de mond. Ik vind het een nodeloos polariserend gehoord en het is het woord wat wat denk ik vooral verontwaardiging moet creëren om het eigen publiek te mobiliseren.

[1:29:58] Ik denk dat we hebben een inflatie probleem. Het is duidelijk dat in tweeduizend tweeëntwintig de winsten boven gemiddeld hebben bijgedragen aan de inflatie. Er is geen enkel discussie over dat feiten complex dat lichter gewoon naar de toekomst toe maak ik me iets meer zorg ervan vanuit de lonen impuls richting de inflatie.

[1:30:23] Maar beide vormen van inflatie zijn natuurlijk ongewenst zijn even ongewenst. Als wij terug willen naar twee procent inflatie op een duurzame manier. Dan zullen we ook terug moeten naar twee na tweeëneenhalf a drie procent

[1:30:38] looninflatie tweeëneenhalf drie procent winst inflatie. Als je dat zo woord zou willen gebruiken we dat woord kunnen natuurlijk wel gewoon in in de mond nemen.

[1:30:49] Ik heb een mandaat zoals ik zei, twee procent inflatie. Wij proberen dat zichtbaar in de eerste helft van tweeduizend, vijfentwintig te bewerkstelligen. Daar voor is het nodig dat de huidige percentages looninflatie, winst, inflatie en ook overall inflatie dat die uit doven en ik maak mijn zorg dat dat uitdroging proces. Dat dat toch wel

[1:31:14] te langzaam zal gaan en een aantal obstakels zal ontmoeten, waaronder ook de meer recente zeg maar loon overeenkomsten.

[1:31:27] En dan heb ik met name de dubbelcijferige.

[1:31:30] Gedachte

[1:31:32] helder dankuwel heer hazekamp over zeg maar wat persoon. We noemen de macro economische input.

[1:31:39] Voor de modellen,

[1:31:41] Ja. Dankuwel. De vraag is eigenlijk is de voorjaarsnota gebaseerd en daarmee de begroting eigenlijk gebaseerd op te optimistische cijfers.

[1:31:50] Ik denk dat het te vroeg is om dat te zeggen. Ik denk wel dat

[1:31:56] de risico's zijn zijn toegenomen en die waren al behoorlijk fors. Maar ik ben het eens met de heer knot en dus maak me wel enige zorgen over het optimisme op op financiële markten en en er is een serieus recessie risico in in nederland en europa tegelijkertijd

[1:32:14] een kwartaal vertelt niet het hele verhaal. Dus dus we hebben de negatieve goede cijfers over het eerste kwartaal in nederland.

[1:32:21] De staat tegenover dat als we kijken naar energieprijs dat die nu nog een stuk lager liggen dan tijdens onze voorjaarsramingen. Dus ze zijn ook wel weer optimistisch tegen en misschien en dat is ook een beetje een antwoord op de opmerking van de heer van dijk over zijn we niet met z'n allen veel te optimistisch.

[1:32:41] Het is ook wel.

[1:32:43] We komen uit een hele bijzondere periode heer van wijnbergen dat ook gezegd met eerst een ongekende recessie en dankzij corona bbp daling die van tien procent communicatief. Wat we sinds de tweede wereldoorlog niet hadden gezien

[1:32:57] vervolgens een ongekende inflatie ook van tien procent vorig jaar iets wat we sinds jaren zeventig niet meer hebben gezien.

[1:33:04] En als je dat bij elkaar neemt dan kijkt hoe de nederlandse economie ervoor staat en dan zitten we nog steeds eigenlijk op het groeipad van zo'n anderhalf procent per jaar, zoals we dat voor corona ook ook zagen dan

[1:33:20] dan is dat ook wel best iets om ook enig vertrouwen aan te ontlenen. De risico's zijn er

[1:33:26] er zijn heel veel dingen, zowel als het gaat om de reële economie als om de financiële sector om je zorgen over te maken. Tegelijkertijd. We zijn ook wel weerbaar en veerkrachtig gebleken. Ik denk dat het belangrijk is om dat te benadrukken. Heel specifiek nog over de overheidsfinanciën. Daar hebben wij natuurlijk ook eerder wel van gezegd. Dit kabinet vaart wel scherp aan de wind en de raad van state nederlandsche bank hebben voor een soortgelijke bewoordingen

[1:33:51] in de mond genomen en dat betekent inderdaad als zich toch tegenvallers materialiseren waar een heerlijk kanten bus. Ja dat je dan gelijk

[1:33:59] in de knel kan komen, bijvoorbeeld met die drie procent norm als het gaat om het tekort. Dus dat is zeker een terecht punt van aandacht

[1:34:07] dankuwel.

[1:34:09] Ik niet eens naar mevrouw van geest. Onze kennis over investeren, verdwijnt.

[1:34:16] Ik herken zeker wat wat heer knot zegt dat in dat in nederland in in de unie sowieso de mkb vooral toegang heeft voor banken als op zoek zijn naar krediet. Aan de andere kant is het denk ik zo dat wij kijken vooral naar naar dat aspect. Ik zeg eerlijk als afm houden wij formeel geen toezicht op het kredietverlening aan het mkb. Maar wij zijn toch zo vrijmoedig geweest om een keer de markt te verkennen. Om te kijken wat er verder uit is en dan zie je wel nieuwe fenomenen opstaan zoals crowdfunding een factory aan de ene kant is dat een bron van geld en aan de andere kant financiert het mkb in nederland en volgens mij stond in een studie in rapportage van het cpb financiert zich voor een belangrijk deel ook zelf als ik eerlijk ben, weet ik niet zeker of gebrek aan kennis. Dus het verdwijnen van de duisenberg school of economics zeg maar nu de verklaring is voor dit fenomeen. Ik denk dat dat meer samenhangt met de karakteristieke die het mkb zichtbaar vertoond in europa is er wel een poging om aan hier wat aan te doen via de capital market juni een wetgeving van van de commissie en die richten zich allemaal op het vergroten van de transparantie, want een van de dingen die het onaantrekkelijk maakt of lastig maakt voor banken is om voldoende kennis en transparantie te hebben over wat nu precies de hoe goed het bedrijf precies voor staat en dat maakt het ook lastig als je daar iets aan uiteten om dat nog verder door te kunnen verkopen. Dus ja. Er wordt aan gewerkt, maar het

[1:35:46] vooral in europees verband en ik denk niet dat het oprichten heroprichting van de duisenberg school of economics. Hoezeer ik ook de heer duisenberg zijn naam david zou willen houden.

[1:35:57] Een oplossing is voor dit dit probleem.

[1:36:01] Dan gaan we door naar de laatste drie vragen stellen hiervan wijnbergen.

[1:36:06] Dankuwel. Voorzitter ik als je de overheidsfinanciën kijkt ziet tegelijkertijd dat ook ook de die voor twee van de drie instituten die ons geachte sprekers, tegenwoordig altijd ook heel veel aandacht hebben gevraagd voor meer nadruk op de brede welvaart. Als je ook naar de overheidsfinanciën kijkt. Ik zou ik zou een vraag willen stellen aan de heer knot over het rente pad en ik dan vraag ik er niet. Op korte termijn heeft hij al iets over gezegd. Wat ik best ingewikkeld vind is dat nu ook in de lange termijn raming ook voorbij. Deze kabinetsperiode staat een hogere rente in de boeken.

[1:36:36] Maar

[1:36:38] mijn

[1:36:42] dus aan de rente uitgaven ook een hogere uitgaven een hoge rente wel als je voorbij zeg maar de de collectie stappen van de nederlandsche bank kijkt zou mijn zou ik willen vragen of of de heer knot het met mij eens dat heel veel van de defibrillatoren lange termijn trend nog steeds bestaan.

[1:36:58] Dus kan er iets zeggen over hoe zo'n rente pad er verder uit zou kunnen zien. Ook als die inflatie weer bij de twee procent is van het als ik kijk naar de wereldeconomie veel die dictatoren trends tendensen die zie ik nog steeds terug die er nog steeds onderliggend welzijn. Ik ben nieuwsgierig naar zijn analyse.

[1:37:14] Meneer. Kaya!

[1:37:16] Dankuwel. Voorzitter, vervolgvraag op het antwoord op mijn eerste vraag van de heer knot over het effect van digitale euro, de financiële stabiliteit, de heer knot geeft aan die balans tussen privaat geld in de samenleving en publiek geld wordt nu dus ongeveer vijfennegentig procent om en nabij privaat geld is er vijf procent publiek geld. Dat moet niet veranderen. Geeft hij aan. Dat is historisch zo gegroeid en dat moet ook met de digitale euro moet het grosso modo zo

[1:37:44] blijven en het verklaart ook wel de de limieten die nu in in omloop zijn waaraan wordt gedacht op de digitale twee, drieduizend euro wordt eraan gedacht is in de in de ogen van de heer knot dan de digitale euro zoals die nu beoogd wordt

[1:38:00] niet wat de wrr een paar jaar geleden zijn, namelijk een publiek. Franc. Het alternatief voor betalen en sparen. Sterker nog,

[1:38:07] moet het in zijn ogen dat ook nooit worden met het oog op de financiële stabiliteit.

[1:38:14] Heer van dijk dankuwel.

[1:38:17] Ik had een vraag voor de heer hazekamp

[1:38:21] not met rust laten deze keer. Maar na over de woningmarkt. Want ik zou ik dat rapport van de woningmarkt. Wat de jullie recent hebben uitgebracht. Daar vond ik ook een erg optimistisch verhaal in staan in de zin van we zijn weerbaar en we zijn we we kunnen tegen een stootje. Maar als ik zie dat de woning de huizenprijzen jaar tijd om het tien procent onderuit zijn gegaan, zoals in de regio den haag met veertien procent dan en de en ik zie die rente alleen maar stijgen en ik zie dat investeerders zich terugtrekken en ik zie je dat de productie woning bouwproductie stagneert vanwege gebrek aan mensen en te dure materialen dan zie ik hou ik mijn hart vast en we weten allemaal in nederland. Onze woningmarkt is een beetje een voorteken van wat er zou kunnen gebeuren als mensen onzeker worden onder water komen te staan. Consumptie hand op de knip.

[1:39:16] We kenden het allemaal. Dus kan de heer hazekamp misschien een nieuw rapport te schrijven en dat dan meenemen en mijn tweede vraag is of de heer hazekamp of juni brief krijgen. We vroegen kregen we van het cpb in juni en december brief. En aangezien de economische tijden zo moeilijk zijn en ik zie in het gaat gaat uit van drie procent inflatie. Terwijl gisteren was het al zes komma twee en de kerninflatie is boven de acht lange rente. Economische groei anderhalf procent.

[1:39:44] Vorig kwartaal.

[1:39:45] Was een crème van min nul komma zeven. Dus ook daar. Als we daar wat meer realistische cijfers op zouden kunnen krijgen, dan kunnen we beter sturen als politiek.

[1:39:56] Dus wij krijgen wij in juni brief voor morgen.

[1:40:01] Dit als een soort met feitelijke vraag nog maar even stellen wordt met de informatie uitwisseling is allereerst de heer knot al met twee vragen één over de lange termijn deflatoire tendensen en de digitale euro.

[1:40:17] Gelukkig mag ik tot vanavond twaalf uur bij vrij uitspreken over mijn rente en inflatie verwachtingen. En dan moet ik me weer een weekje van publieke commentaar erover onthouden. Kijk het.

[1:40:32] Wij hebben wij werken dus met voor inflatie vooruitzichten die op middellange termijn ons naar twee procent terug moeten brengen.

[1:40:43] Daarvoor gebruiken we verschillende instrumenten. Eén daarvan is dat we onze modellen enzovoort laten rekenen

[1:40:51] en die modellen laten zien dat in het meest optimistische scenario. Het lukt om op twee procent inflatie te komen op de middellange termijn, maar dat we dan in ieder geval nog twee keer vijfentwintig basispunten in juni en juli nodig zullen hebben. Dus vandaar ook

[1:41:08] dat ik daar ook publiekelijk al op gehint dat ik verwacht dat we in ieder geval in juni en juli nog twee keer die bij de renteverhoging zullen doen. Daarna

[1:41:20] gaan we eerst allemaal op vakantie. Ook wij

[1:41:23] er komen we terug en dan ligt het toch wat meer open. Wat er dan moet gebeuren en dat gaat heel erg afhangen van

[1:41:31] achter wij het pad terug naar twee procent achter me dat realistisch met een rente van drie komma vijfenzeventig, want we zouden dan op drie komma vijfenzeventig zitten als we nog die twee stappen erbij zouden doen of niet.

[1:41:44] Nou dat is een beetje afhankelijk van twee elkaar tegenwerkende factoren aan de ene kant. We worden toch wel steeds verrast door de kracht van de onderliggende inflatie dynamiek. Die heeft een aan. We hebben een lange reeks van maanden gehad waarin steeds toch weer de cijfers wat hoger waren dan wij gedacht hadden die kracht denk ik is wel aan het beginnen aan het afnemen. Zeker ook. Ik heb u de cijfers net genoemd over in mij voor de eurozone.

[1:42:10] Maar er staat inmiddels ook een kracht tegenover dat we weten dat ons beleid met een vertraging van zo'n anderhalf jaar begint te werken. Wij zijn december eenentwintig begonnen met de koers verleggen in het monetaire beleid. Dus vanaf nu kun je ook verwachten

[1:42:24] dat het effect van datgene wat we al hebben gedaan in dat dat steeds nadrukkelijker steeds sterker wordt

[1:42:31] en dat pleiten natuurlijk dan voor om toch vertrouwen te hebben in het inflatie pad terug naar twee procent. Vanaf de zomer zou ik zeggen. Ze worden. We zullen we steeds meer data data afhankelijk gewoon moeten zien aan de cijfers die binnenkomen. Hoe die twee krachten. De balans van die twee krachten zich gaat ontwikkelen.

[1:42:50] Er is nog steeds een optimistisch scenario dat we op drie, vijfenzeventig dan genoeg hebben gedaan, maar er zijn natuurlijk ook allerlei opwaartse risico's bij dit beeld waarvan ik net al de loon winst prijzen dynamiek heb geïdentificeerd als een belangrijk opwaarts risico hierbij als die opwaartse risico's zich manifesteren

[1:43:09] in de eurozone. Want we hebben het hier natuurlijk niet over nederland. We hebben het hierover op eurozone niveau. Dan is het mogelijk dat we de rente verder zullen moeten verhogen. Dus en dan zou ik dan een open mind en ik zal niet twijfelen dat als ik ervan overtuigd geraakt dat het nodig is om dat te doen, want dit is ons primaire mandaat en vervolgens hebben we andere tools om met de effecten die dat heeft voor de financiële sector enzovoort. Om om te gaan.

[1:43:37] De vraag van de d factoren effecten die ons natuurlijk acht jaar in nogal in de greep hebben gehouden.

[1:43:45] Sommige van die effecten zijn niet weg, maar er zijn wel een aantal. Toch denk ik duidelijk anders, waaronder bijvoorbeeld globalisering. Dat was een hele stevige drijver achter de lage kerninflatie

[1:43:58] en en globalisering staat op dit moment gewoon in de achteruit versnelling. Wij zien op dit moment toch steeds meer geografische fragmentatie in de wereld

[1:44:09] en dat gaat zeker die factor die ze al zeker de komende tijd niet niet meer dezelfde deflatoire impact hebben dan dat hij wel vanaf tweeduizend één zeg maar de toegang van china tot de world trade organisation heeft gehad,

[1:44:23] en daarnaast is het begrotingsbeleid fundamenteel anders nu dan dat het lange tijd was ook dat heeft impact op de zeg maar even reëel evenwicht studenten de earp star voor de liefhebbers

[1:44:37] of via de live stream. Dus eerlijk gezegd is de verwachting in frank. Voordat wij niet. We zullen terugkeren naar het lage inflatie en lage rente regime en dat we toch gewoon de komende jaren vooral bezig zullen zijn met de opwaartse inflatie risico's, meer dan dan de neerwaartse inflatie risico's. Maar nogmaals, wij kunnen het fouten. Dus daarom zijn we ook deta data afhankelijk. Wij zullen gewoon dit moeten blijven monitoren en en kijken hoe dit zich dit zich ontwikkelt.

[1:45:10] Voordat je overgaat zichtbaar naar digitale euro we hier van wijnbergen korte vervolgvraag.

[1:45:15] Elk woord. Voorzitter, dank dank voor dit antwoord. Als ik voorbij de twintig graden is het moment waarop zichtbaar. De twee procent is bereikt. Even wanneer vanaf de rente van drie, vijfenzeventig of mogelijk hogere hoorde ik moet zeggen city er star dan zeg maar richting tweeënzeventig, achtentwintig zitten die ook in de modellen zie je dan wel weer een een bepaalde renteverlaging of blijft die eigenlijk op die dat was dus even het het gelukkig nog even tijd tijdvak net erachter nog.

[1:45:45] Welke gaan onze modellen niet verder dan twee jaar vooruit. Want dat laatste voorspel jaar heeft al een buitengewoon beroerde meekijkt. Als wij werkelijk dat desinflatie pad naar twee procent gaan aflopen. Dan komt er natuurlijk een moment dat we de rente niet langer op dat hogere niveau nodig zouden achten en dat het langzamerhand kunnen terugbrengen. Als je bijvoorbeeld geloof dat nul of één procent is en je delta dan twee procent inflatie op. Dan is de lange termijn evenwicht rente is natuurlijk die asten. Plus twee najaar afhankelijk van hoe pessimistisch of optimistisch bent zit je dan op een lange termijn even studenten van twee a drie. Dus dan komen er wel ooit een keer weer renteverlaging in beeld. Ik zou wel willen zeggen dat de markt te veel en veel te optimistisch zijn. Ik denk de hardnekkigheid van de inflatie zal betekent dat het zelfs als het niet nodig vinden om na de zomer verder de inflatie en dat is een hele hele grote als maar zelfs als dat zo is dan ben ik er wel van overtuigd dat we dat niveau waar we dan op zijn een hele lange tijd zullen moeten handhaven om uberhaupt ons ervan te verzekeren dat die beweging richting twee procent ook een overtuigende beweging gaat zijn. Dus in termen van de overheidsfinanciën. Ik hoorde net van de heer hazekamp dat de tweeëneenhalf procent voor de tienjaars rente ingeboekt staat. Dat is ook

[1:47:04] dat is ook geen voordeel is ook weinig dankzij het risico weinig voordeel zien. Ik zou eerder nog wat meer science potentieel zien denk ik.

[1:47:14] Maar goed niet dramatisch veel op dit moment. Dat wil ik ook ook gezegd hebben.

[1:47:20] Ik mag digitale euro.

[1:47:22] Kijk ik weet niet of vijf procent publiek geld of dat genoeg is of niet. Maar ik zal me wel oncomfortabel voelen als we van vijf naar vier naar drie uur en twee nul één nul zouden gaan.

[1:47:35] Wij hebben in gedachten de digitale euro als een bankbiljet in een digitaal jasje. Dat is vooral een betaal instrument. Ik moet zeggen dat ik het wrr rapport even niet heel scherp op de bril meer hebt. Maar u sprak over betalen en sparen.

[1:47:50] Ik denk dat het sparen element bij ons wat minder nadrukkelijk komt. Mensen sparen op dit moment ook weinig in cash

[1:47:57] gebruik het vooral als een betaal instrument. Dus ik denk dat wij het meer zien als een betalen instrument een sparen instrument.

[1:48:07] Dat was sneller dan ik had verwacht. Dankuwel. De heer hazekamp over de woningmarkt was dat allemaal niet iets te optimistisch. Ik heb ook langzaam het idee dat we van de financiële stabiliteit naar de meer reële economie gaat, maar er zit een heel degelijk financieel randje.

[1:48:21] Ja. Dankuwel. Ik kan.

[1:48:23] Ik zou de twee feitelijke vragen van de heer van dijk kort kunnen beantwoorden van nee. Er komt geen nieuwe analyse van de woningmarkt. En nee. Er komt ook geen juni raming en zeker niet morgen.

[1:48:35] Maar misschien ben ik ook enige uitleg verschuldigd. Kijkt u heeft gelijk dat was ook precies de aanleiding om deze analyse te doen dat in het verleden. De nederlandse economie heel kwetsbaar is geweest voor veranderingen in de woningmarkt en dalingen van de huizenprijzen.

[1:48:52] Maar er is ook wel op geacteerd. Er zijn niet tot ieders genoegen, maar de afgelopen tien jaar maatregelen genomen als het gaat om hoeveel mensen kunnen lenen loont hoeveel loon door inkomen de hypotheekrente is is aan aftrek is aan nadere voorwaarden verbonden. Er zijn eisen gesteld aan banken, kortom, er is wel degelijk wat veranderd in de regelgeving op de huizenmarkt en dat zie je ook terug in de analyse die we gemaakt hebben als het gaat om welke risico's lopen huishoudens en welke risico's lopen banken. Dus dat dat is de kern van onze analyse is het dan een groot probleem als huizenprijzen tien procent dalen. Onze raming voor het jaar als geheel iets is iets kleiner, maar zou best in die orde van grootte kunnen zijn.

[1:49:42] Ja, als het jaar daarvoor zijn ze met twintig procent gestegen. Dus dat dit moet dingen ook wel een beetje in perspectief zien. Dus ja als als die daling doorzet natuurlijk en dan dan heeft dat ook gevolgen en dan kunnen op een gegeven moment ook meer huishoudens onder water komen te staan.

[1:49:59] Maar op dit moment staan waar in ieder geval is die die huizen sector de woningmarkt weerbaarder dan die hiervoor in tijden is is geweest en zien wij ook minder redenen om ons echt zorgen te maken over de gevolgen voor zowel de financiële sector als voor de reële economie

[1:50:16] dan de vraag over de juni raming

[1:50:20] kijk traditioneel het cpb is ooit begonnen met een centraal economisch plan op een gegeven moment

[1:50:26] een macro economische verkenning bijgekomen en op een gegeven moment hadden we vier ramingen per jaar en de redenen daarachter was dat er ook vier kwartalen in een jaar zitten maar met twee van die ramingen, namelijk de juni raming en de decemberraming gebeurde eigenlijk niks in het in de begrotingscyclus zet. Er werd geen. Er waren geen begrotings notas die daarop gebaseerd zijn. En dan kun je zeggen van. Het is altijd aardig om te weten hoe de economie zich ook tussen die halfjaarlijkse moment ontwikkeld. Maar er zijn natuurlijk heel veel instituten, waaronder de nederlandsche bank die daar ook rapporten over over naar buiten brengen. Dus uiteindelijk hebben wij

[1:51:04] in een afweging van toch inzet van beschermen van schaarse capaciteit besloten om te zeggen nou wij brengen nog steeds die

[1:51:14] voorjaarsramingen najaarsraming dus ten behoeve van de voorjaarsnota en ten behoeve van de begroting op prinsjesdag. De miljoenennota brengen we ramingen uit eigenlijk brengen we er drie uit rond

[1:51:27] de raming voor prinsjesdag is er eentje eerst zonder beleid en vervolgens met extra beleid. Maar inderdaad die juni raming is is geschrapt. Zij je dat we wel gezegd hebben als er echt aanleiding is. Dat was bijvoorbeeld in coronatijd het geval om opnieuw te kijken. Dan kunnen we bijvoorbeeld in de vorm van scenario analyses ook een nadere publicatie uitbrengen. Dat hebben we ook gedaan. Hebben we overigens ook in december gedaan specifiek als het ging om inflatie. We zijn dat nu niet van plan om dat, zoals gezegd ja de er misschien wel toegenomen risico's zijn, maar op dit moment niet een fundamenteel ander economisch beeld hebben dan in het voorjaar huisarts gaat om economische groei, dan is er nog nu nog geen redenen om een totaal economisch ander economisch beeld te veronderstellen.

[1:52:13] Rond inflatie gaan we het zien dus onzin. Onze raming is eerder inderdaad van gezegd. Misschien is die aan de optimistische kant. We gaan het zien. Tegelijkertijd de ontwikkeling van energieprijzen is is gunstig geweest de afgelopen tijd en we gaan zien wat hoe de kerninflatie inflatie zich de komende tijd ontwikkeld en we zullen in augustus met de ramingen komen die daar ook voor de gebruikelijke koopkrachtplaatjes de basis gaat vormen.

[1:52:44] Dankuwel gezien blik op de tijd denk dat het gewoon te lastig is om nog een vervolg ronde te doen. Dan wil ik de heer hazekamp en mevrouw van geest bedanken voor de inleiding.

[1:52:57] Mijn collega's bedanken voor de vragen en ook vanuit het publiek

[1:53:02] die in ieder geval een waar ik een aantal glunderen gezichten zag bij het woordje star dus niet alleen via de live stream, maar ook hier bedanken voor de betrokkenheid en denken dat dit ook input zou kunnen zijn voor het debat over de voorjaarsnota en denk ik dat wij ook volgend jaar weer terug zullen zien,

[1:53:24] omdat het in die zin toch altijd wel weer interessant en tot weer ontwikkelingen zijn

[1:53:31] die betrekking hebben op de financiële stabiliteit.