Nationaal Strategisch Plan (NSP)

[0:00:00] Van de vaste Commissie voor landbouw, natuur en voedselkwaliteit. Ik heet iedereen van harte welkom bij dit commissiedebat over het nationaal strategisch plan, de Europese landbouwsubsidies. Ik heet de minister van landbouw, natuur en voedselkwaliteit van harte welkom, net als de ondersteuning en natuurlijk de Kamerleden en ik stel voor om een spreektijd van vijf minuten aan te houden

[0:00:21] en daarna stel ik voor om twee interrupties in tweeën toe te staan en ga er terughoudend mee om want we zijn met veel en er komen er nog wat meer bij. Zo meteen en hebben tot half zes.

[0:00:33] Mevrouw van der plas is wat later maar die komt nog en ik zie ook nog de VVD binnenkort komen. Ga snel van start en het eerste week het woord geven Tjeerd. De groot.

[0:00:46] Sorry, mevrouw Beckerman.

[0:00:48] Nu helemaal niet verstaan. Mogen we en die kant zitten of is dat heel ongepast met de de wordt hier buiten gewerkt en ik kan het zo niet volgen.

[0:00:56] Ik.

[0:00:57] Hij is goed excuus.

[0:01:01] Doen we even een kleine herschikking.

[0:01:36] Oké. Dan gaan we nu echt beginnen. De heer de groot.

[0:01:40] Voorzitter, de landbouw in Nederland staat voor grote opgave om te verduurzamen en D zesenzestig steunt de visie van het kabinet om de omslag naar kringlooplandbouw te maken. Er liggen grote uitdaging om het verdienmodel van boeren waar nu nog afwenteling plaatsvindt op de omgeving waar mogelijk te steunen in de richting van biodiversiteit, klimaat en water

[0:02:04] en uit Brussel waait een nieuwe wind met de farm to vork

[0:02:08] en vandaag gaat het over een onderdeel daarvan het Europese landbouwbeleid, maar waar komen we vandaan?

[0:02:13] Boeren ontvingen in de jaren negentig financiële compensatie omdat de Europese prijzen werden aangepast aan de wereldmarktprijs. Dat is twintig tot dertig jaar geleden

[0:02:23] en iedere econoom kan uitleggen dat na zo'n lange tijd eigenlijk zo'n subsidie weglekt naar de productiefactor grond of wordt afgeroomd in de keten

[0:02:35] en dat gaat om veel geld. Voorzitter, ruim zevenhonderd miljoen euro per jaar, waarvan het zicht op de effectiviteit beperkt is, zoals de Rekenkamer opmerkt

[0:02:45] en voor D zesenzestig gelden vijf uitgangspunten.

[0:02:48] Het is belastinggeld voor publieke doelen

[0:02:52] normeren gaat boven subsidiëren

[0:02:56] alleen subsidiëren wat bovenwettelijke is.

[0:03:00] Geel Bill geld wordt gekoppeld aan de nationale middelen voor water, klimaat, stikstof

[0:03:06] en we toetsen alles aan de toekomstvisie op kringlooplandbouw

[0:03:10] deelt de minister deze uitgangspunt

[0:03:14] en ik pak er ook een aantal beleids ficties bij die rondom dit onderwerp een rol spelen

[0:03:20] en die ik ook wel eens in brieven van de minister en anders in een discussie terug. Zie eerste is voedselzekerheid.

[0:03:27] Voedselzekerheid wordt gezegd. Als we minder steunen, dan gaat het ten koste van de voedselzekerheid.

[0:03:32] Voorzitter, hebben een zelfvoorziening van soms meer dan driehonderd procent. Dat verdient dus enige nuancering tweede als de conditionaliteiten te streng worden doen boeren niet mee.

[0:03:44] Ik zeg daarover. Ja. Dus dat betekent dat er meer geld overblijft voor die boeren die wel op de toekomstgericht zijn.

[0:03:52] Derde GB budget is onvoldoende om alle problemen in de landbouw op te lossen. Ja dat hoor ik vaak

[0:03:58] recente provincies. Dat zeggen. Alleen zij trekken dan de conclusie eruit dat het dus aan inkomenssteun moet worden besteed. Het lijkt me niet. Het lijkt me dat je bent met je moeten leggen en kijken wat we nog meer kunnen doen dan met die zevenhonderd miljoen dan laatste inkomenssteun draagt bij aan het boeren inkomen. Ja dat klopt,

[0:04:17] maar de vraag is die je moet stellen is wat gebeurt er als de inkomenssteun er niet meer is

[0:04:22] graag reactie van de minister. Voorzitter,

[0:04:26] stikstof biodiversiteit en water, drie keer een sleutelrol voor de landbouw. Boeren zijn alleen een deel van de oplossing als we een verdienmodel in die richting kunnen ondersteunen

[0:04:38] en met het klimaatakkoord zouden we de uitstoot uit veenweidegebieden met een negen ton per jaar verlagen. Dat betekent peilverhoging

[0:04:46] en met de sector is afgesproken dat geel B hier maximaal in te zetten en gelukkig kan dat ook onder het nieuwe geel B en Wageningen universiteit berekend als je dat doet in een cirkel van tweehonderdvijftig meter rondom natuurgebieden zegt minimaal dat je boeren daar ook ruimschoots voor kunt belonen

[0:05:05] en dat geldt

[0:05:08] dat geldt voor veenweidegebieden voor de tachtigduizend hectare onder het klimaatakkoord excuus. Daarnaast geldt voor de bufferzones rondom de natuurgebieden kun je het geld ook gebruiken om boeren te ondersteunen.

[0:05:21] Daarbuiten zie D zesenzestig ruimte voor de eco regeling. Dat betekent dus niet dat je een soort landelijk menu maakt want dat is een te grote versnippering van het geld en ook daarover zal de Rekenkamer geen met zeggen van ja, we kunnen het effect niet aantonen maar concentreer dat nou op die veenweidegebieden klimaattop gaven en rond Natura twee duizend gebieden om daar boeren buiten die tweehonderdvijftig meter buffer daarbuiten vrijwillig te compenseren met de regelingen

[0:05:48] consequenties van deze inzet is dat er regionale verschillen ontstaan en dat is ook terecht. Nederland is dan wel plat. Maar de verschillen in problematiek zijn groot en andere consequenties dat je maximaal gaat overhevelen van de eerste naar de tweede pijler

[0:06:02] en laat het geheel B zoveel mogelijk bijdragen aan die bewegingen naar kringlooplandbouw op het gebied van vervoer, mest, bodem en dierenwelzijn.

[0:06:10] Nog enkele kleine punten. Voorzitter, dierenwelzijn. Ik lees er heel veel aardige dingen over. Maar het lijkt toch een beetje op lippendienst. Wat gaat de minister concreet doen

[0:06:19] en tweede punt als biologische landbouw al de gouden standaard is. Waarom wordt de biologische landbouw dan geconfronteerd met de conditionaliteit die eigenlijk voor de reguliere landbouw zijn ingesteld. Immers, zij zijn al bij de gouden standaard.

[0:06:33] Voorzitter, ik rond af.

[0:06:35] Het GB is publiek geld voor publieke doelen. De landbouw treft het want er zijn grote uitdagingen als het gaat om het bereiken van die publieke doelen op het gebied van klimaat, water, biodiversiteit.

[0:06:48] Er is dus veel te verdienen voor boeren die bijdragen aan publieke doelen en zo herstellen we ook de geloofwaardigheid van het landbouw.

[0:06:55] Dankuwel. De heer Boswijk heeft een interruptie.

[0:07:00] Dank u wel. Voorzitter. En ja een een verhelderende vragen meneer de groot maakte een opmerking over alleen subsidiëren wat bovenwettelijke is. Er zijn heel veel zorgen over nu met dat het et zevende actieprogramma en daarna weer de grote van buffer gebieden rond natuurgebieden is een heel erg belangrijk en daar moeten we boeren ook voor gaan compenseren. Hoe ziet uw hoe maak je die combinatie tussen die twee en sluit het een het ander niet meteen uit.

[0:07:30] Dank voor de vraag. Nee. Voorzitter, ik denk het niet. Het is wel een puzzel hoe je het precies doet.

[0:07:37] Maar op het moment dat je in een in het omgevings. De omgevingsvisie aangeeft dat er een maximum komt aan het aantal en zeg maar de uitstoot uit het die veenweidegebieden. Dat betekent dat je een een wettelijke norm die verder gaat dan Europa ga je daar neerleggen dat moment

[0:07:53] kun je dus zeggen dat kan je publiek geld ook boeren daar ruimschoots voor gaan compenseren, zodat je ook echt krijg je die peilverhoging je heel snel die megaton verdiend.

[0:08:06] Dus dat is dat is een deel van het antwoord en het andere deel gaat over de bufferzones rond veenweidegebieden. Ook daar biedt het Europese landbouwbeleid mogelijkheden om boeren te compenseren voor extensivering te hebben gezien dat we dat ook rondom die natuur. De tweeduizend gebieden moeten doen. Nou en daar lijkt het me uitstekend om daar het geheel bij voor voor te gebruiken. Maar als het gaat om het duel aan de nitraat er even af.

[0:08:30] Ja.

[0:08:31] Dus het voldoen aan de nitraatrichtlijn dat vorige week ook een vraag over gesteld. Het actieprogramma. Dat is eigenlijk gewoon vooral bedoeld om aan de wet te voldoen en daar zie ik dus minder mogelijkheden.

[0:08:43] Dankuwel. Mevrouw Beckerman.

[0:08:46] Ja. Voorzitter, wat ik had een verhelderende vraag misschien wat ik wel miste in betoog van de heer de grote misschien kan hij daar nog wat over zeggen. Maar ik heel erg van van schrok ook in het rapport van van de deur is dat nu al een derde van de boeren en

[0:09:04] onder het bruto minimum zit en dat het aandeel gaat oplopen

[0:09:09] en kooi neergegooid. Wel zeggen van ja het is goed verdienen. En hoe ziet de heer de groot dat sociaal economische aspect.

[0:09:20] Ik de ik tijd om. Het is zo dat dat zeg maar bij een derde van de boer komt het geld. Ja die hebben al twee keer model en kun je echt afvragen is dat nodig. De tweede van de boeren draagt het inderdaad bij aan het inkomen

[0:09:33] en het inkomen is laag. Dat heeft ook te maken met de manier waarop boeren administreren gaat veel het vermogen zitten en relatief weinig het inkomen hoef je ook minder belasting te betalen. Dus daar zit ook een relativering in. Maar.

[0:09:47] Het is.

[0:09:49] Als je dit weg. De vraag die je moet stellen is wat gebeurt er als je het niet meer subsidieert. Dat betekent dat het gewoon uit de markt moet komen, zoals andere sectoren. Dat betekent dat het niet meer af wordt geramd door de zuivelverwerker die zegt ja, u krijgt eigenlijk omgerekend weet ik veel. Twee cent per liter melk en dan zal het gewoon in de prijs moeten komen want anders kunnen een boeren niet voortbestaan en dat lost zich vanzelf op.

[0:10:14] De tweede interruptie,

[0:10:15] Ik vraag me af of dat zichzelf vanzelf oplossen. Ik denk dat we een heel groot deel met elkaar eens zijn. Maar ik was wel benieuwd wat u dan vindt van bijvoorbeeld die peper van voedsel anders die ook zeggen ja, maar begin nou eens bij het begin. En kijk eens waarom die prijzen zo ontzettend laag zijn. Bent u het met hun positie eens dat je juist ook moet zorgen voor meer marktbescherming voor boeren, zodat ze ook een eerlijke prijs kunnen krijgen en vragen.

[0:10:50] Ik weet niet of dat lukt in deze wereld wel moeten we constateren dat dat markten zoals we ze nu hebben georganiseerd, niet functioneren. Dus je zult moeten nadenken over hoe je

[0:11:02] bijvoorbeeld vervuiling belast, wat ook heel ingewikkeld is of hoe je verwerkers en rituelen verantwoordelijk maakt voor eigenlijk dat er een eerlijke prijs wordt betaald en dat er duurzaam wordt geproduceerd. Nu ligt die verantwoordelijkheid eigenlijk bij de boeren en bij de overheid en wij zit een beetje verstoppertje te spelen en de verwerkt industrie komt daarmee weg. Dus daar zie ik eerder oplossingen dan in het afschermen van Europese of Nederlandse markten. Dat is helaas een gepasseerd station.

[0:11:30] Dankuwel de je van kampen.

[0:11:33] Verzet misschien verrast, maar ook een beetje in het verlengde van de vraag van van collega Beckerman en dan met name op het terrein van wat we hiermee.

[0:11:43] Beogen,

[0:11:43] Wat het effect is voor de bedrijven. De ondernemers waar we het over hebben want ik kan qua visie een heel best een heel eind meegaan met de richting van de heer de groot. We hebben een enorme Europese pot geld waarvan we ons moeten afvragen of we met subsidie die markten moeten beïnvloeden. Daar ben ik als liberaal.

[0:12:02] Ik ook kritisch op.

[0:12:03] Wilt u terug komen want we komen er niet uit. Zo op deze manier.

[0:12:07] Tegelijk. Tegelijkertijd neemt de Europese Commissie de natuurlijk een hap uit die beide pijlers dus ergens zal die boer. Dat horen we ook die sigaar uit eigen doos moeten terugverdienen, denkt de heer de groot dat dat mogelijk is met het voorliggende nationaal strategisch plan en zo. Ja. Hoe ziet hoe ziet hij dat.

[0:12:26] Kort antwoord. Hier. Een groot.

[0:12:29] Het is geen sigaar uit eigen doos. Het is belastinggeld. En dat betekent dat we het moeten inzetten om de grote opgaven waar we boeren mee te helpen hebben, zoals u die ook kent dat we dat moeten doen en en daar gaan we boeren mee helpen maar gewoon inkomenssteun. Dan hou je zelfs vernieuwing en innovatie, waar de VVD ook voor is. Hou je tegen.

[0:12:49] Korte vragen van kampen.

[0:12:51] De bios in heeft hier de grote gelijk het die subsidie. Dus het is geen sigaar uit eigen doos. Het is publiek geld alleen je grijpt natuurlijk wel in in de bedrijfsvoering van bedrijven en dat heeft effect zou daarmee een overgangsregeling voor de heer de groot ook bespreekbaar zijn.

[0:13:06] Ja, natuurlijk moet je dingen niet van vandaag, morgen doen maar dit is wel de richting.

[0:13:11] Dankuwel. Dan geef ik nu het woord aan de heer Boswijk.

[0:13:16] Dank u wel. Voorzitter, begin juli hebben wij als CDA onze visie van landbouw gepresenteerd. Wat er in ons blad het belangrijkste is dat er een helder toekomstperspectief wordt geboden agrarische sector. De hoofdactiviteit van een boer zal altijd blijven dat die voedsel produceert. Daarvoor is hij ook boer geworden en daarbij is ook belangrijk voor onze voedselvoorziening, maar tegelijkertijd staan we wel voor een transitie waarbij een verschuiving gaat plaatsvinden dat boeren een grotere rol gaan spelen in de maatschappelijke uitdagingen en het beheer van ons landschap wordt nog vaak door boeren als een bedreiging gezien. Maar dat kan ook zeker een kans zijn om het huidige verdienmodel. Wat voor veel boeren onder druk staat aan te vullen. Het moet alleen een zaak zijn dat de boeren in staat zijn om mee te doen wat het CDA betreft is het geheel bij een eerste proef voor de grote opgaven bijvoorbeeld stikstof natuur en water zou heel plat gezegd veel meer geld voor een langere periode beschikbaar moeten zijn. Dat staat ook in de wur rapportage. Maar nu is NSB als ik kijk naar de plannen die de minister schetsen naar brief en naar de praktijktoets van het NSB. Dan hebben wij toch een aantal zorgen. Laat ik beginnen met het praktijktoets. We zijn uiteraard blij dat hij er is en we hadden ook graag bij de het zevende actieprogramma gezien. Helaas komt er wel uit naar voren dat de huidige plannen voor veel boeren voelen als meer doen voor minder steun en niet als verleiding tot de transitie en dat vinden wij zorgelijk. Voorzitter, zeker omdat uit de praktijktoets. Ook blijkt dat meer dan een derde van de bedrijven niet mogelijk is om voldoende punten op alle doel doelen te scoren om deel te nemen aan de eco regelingen. Bij deze bedrijven leveren activiteiten niet genoeg op om brons de laagste niveau uitbetaald worden. Veel boeren voelen de plannen voor veel boeren, boeren voelen de plannen uit het geheel B.

[0:14:57] Dus als een soort dwang in plaats van verleiding,

[0:15:01] maar door de afhankelijkheid van het geheel B zullen ze uiteindelijk wel kiezen voor de deelname. En als ze dat dan doen dan komen ze uiteindelijk achter dat een derde van hen het niet kunnen meedoen. Het Diego regelingen. Wat is de reactie van de minister hierop? Wat gaat zij doen om enerzijds ervoor te zorgen dat boeren met NSB toch meer verleid worden en anderzijds ook zoveel mogelijk boeren daadwerkelijk deel kunnen nemen aan die eco regelingen. Een ander punt uit de praktijktoets dan uit de praktijk poetst toets naar voren komt is dat het systeem voor de eco regeling als zeer complex wordt ervaren boeren verwachten daardoor afhankelijk te zijn van adviseurs, waardoor uiteindelijk een deel van de premie niet op boerenerf. Maar bij de adviseurs terecht komt. Welke mogelijkheden ziet de minister om de complexiteit te verminderen? Zoals zij zelf hun bedrijfsplannen van betaal aanvraag zelf kunnen indienen. In de provincie Utrecht hebben wij destijds onderhandeld voor landbouw, coaches die kosteloos en vrijblijvend advies geven

[0:15:53] van bedrijf opvolging tot asbest eraf zonnepanelen erop en rondbellen eronder voor afgelopen week besefte de deed mij beseffen dat het als een zeer positief wordt ervaren. Door boeren is het mogelijk om dit landelijk uitrollen en de bij de advisering in geheel B mee te nemen. Voorzitter, dan een wat meer algemeen punt over de uitwerking van NSB minister schrijft in haar brief dat ze ernaar neigt om de overheid heveling in de loop van de programma periode verder te laten toenemen. Daar moeten we de en denken hoe gaat zij dat vorm geven en op welke wijze wordt daarbij gekeken naar de impact die gaat gaat komen op de inkomen van de boer uit de bus studie blijkt namelijk dat de effecten aanzienlijk kunnen verschillen tussen de bedrijfscategorieën en met name de akkerbouwbedrijven

[0:16:36] die soms wel een inkomensverlies kunnen hebben van vijftig procent of zelfs meer van hun huidige inkomen. Deze boeren zullen gedwongen worden om een hoger renderende gewassen te gaan telen. Wat vervolgens weer meer van de bodem zal gaan vragen. Dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn. Op welke wijze gaat de minister ervoor zorgen dat als er sprake is van een hogere overheden leveringspercentage dat dit niet gaat leiden tot desastreuze gevolgen voor het inkomen van de boer en mogelijk negatieve neveneffecten in de brieven. De minister wordt ook gesproken over de buffer stroken mogelijkheid voor uitvoering gebieden. Met veel sloten kan de minister duidelijk maken in welke gebieden deze uitzondering zal worden ingezet en op basis waarvan het zal gebeuren. Wat zijn de criteria? We begrijpen dat niet heel Nederland als een gebied kan worden beschouwd Schout, maar het zal wel makkelijker zijn als we iets meer en uitwerking daarvan hebben. Voorzitter, het is ook goed om te zien dat de minister voor investeren in jonge boeren. Maar het budget daarvoor blijft vrij beperkt tot een minimaal percentages van drie procent. Welke mogelijkheden ziet de minister om mee te doen voor jonge boeren in het en SP en dit budget mogelijk ook te verhogen. Voorzitter, de minister geeft ook aan

[0:17:39] aan in een deel van een deel van de pijlen twee overhevelen en deze middelen in te zetten in vestigingssteun jonge boeren zijn daar tegen. Zie het als een soort sigaar uit eigen doos graag een reactie van de minister hierop tenslotte nog een vraag van andere orde over de brief van vanmorgen over het uitstel van de in zij datum. Het lijkt erop dat de goede gaan lijden onder de kwaden even plat gezegd want ik begrijp dat de kwaden dit vooral zijn uit overmacht. Hoe kijkt de minister hiernaar en is er een garantie dat deze maatregelen die u heeft geschetst, maar voor een jaar zijn en niet meteen na blijvend en permanent zijn Dankuwel.

[0:18:16] Dankuwel keurig binnen de tijd.

[0:18:19] Een interruptie van Thijssen.

[0:18:21] Dankuwel. Voorzitter.

[0:18:23] Je hebt de vragen aan de je Boswijk over dat

[0:18:26] een aantal boeren dan nu niet zouden voldoen om gebruik te maken van die regeling en dat ze daarmee dus geheel B geld mislopen. Maar dat betekent gewoon dat die boeren meer moeten doen en dat is ook nodig omdat we de klimaatdoelen. De stikstof doelen, de niet doelen. De water richtlijn doelen dat we die allemaal niet halen.

[0:18:43] Het is toch ook gewoon nodig dat de boeren meer gaan doen voordat gemeenschapsgeld dat ze gaan krijgen.

[0:18:48] Die Boswijk,

[0:18:50] Nou dat vind ik zelf een beetje een simplificeren in. Ik denk zeker dat we met z'n allen de schouders eronder moeten zetten en dat een groot appel op de boeren wordt gedaan. Alleen heel veel boeren willen wel, maar kunnen niet simpel omdat ze bijvoorbeeld in een vakgebied zitten waar ze ook niet zo heel veel kunnen doen op dit gebied en een bedoel ik inderdaad met name de Veenkoloniën. Daar zijn echt wel boeren die heel welwillend zijn. Alleen de jaren nu toch op buiten lijken te vallen. Dus ik ben eigenlijk heel erg benieuwd hoe de de minister ernaar kijkt en hoe we ook die mensen toch kunnen verleiden om mee te doen want wij zien ook het liefst dat heel veel boeren hierin mee kunnen doen. Maar op dit moment blijkt uit de praktijktoets. Dat dat toch niet voor iedereen opgaat.

[0:19:31] Thijssen.

[0:19:33] Nou ja dan zie ik misschien wel een mogelijkheid, zeker in veenweidegebieden. Volgens mij het belangrijkste. Dus daar kunnen doen, is het peil verhogen en dat moeten alle boeren tegelijk doen. Dus dan moeten we niet het laten afhangen van vrijwillige maatregelen maar gewoon zeggen. In dit gebied gaat de pijl omhoog. We gaan naar de boeren van compenseren. De mogelijkheid is er ook zegt het rapport van Wageningen. Dus is de CDA daarover te porren.

[0:19:54] Ik ben sowieso niet voor generieke maatregelen. Denk dat je altijd heel erg goed moet kijken naar de gebieden zelf en wat er in die bieden zelf past een veenweidegebieden en over niet de gebieden waar het geheel B. Nou ja daar land het geheel B denk ik best wel goed. En ja goed ik denk het. De uit de het overal verhogen van het waterpeil. Dat dat toch een beetje te simplistisch is. Maar dan gaan we misschien teveel in details. Ik heb er met mevrouw met ook wel een keer een discussie over gehad.

[0:20:19] Ik vind het jammer dat ik voorzitter ben, maar het is zo Dankuwel. De heer Eppink.

[0:20:26] Dankuwel. Voorzitter microfoon zitten de jaar eenentwintig staat voor de Nederlandse boer en zijn of haar toekomst. Ik zie het nationaal strategisch plan voor boeren echter veel problemen.

[0:20:40] Voor boeren komt deze aankondiging al vrij laat

[0:20:43] de nationale plons strategen onderschatten de factor tijd verduurzamen vergt tijd en hoge nieuwe investeringen

[0:20:52] nu leeftijd grote stappen snel thuis en dat week niet. Deze mededeling van de minister betekent dat boeren in tweeduizend, tweeëntwintig minder directe inkomenssteun krijgen uit het geel. Vijf procent.

[0:21:05] Doe dat eens elders in een economische sector in Nederland en u oogst een nationale staking. Gelukkig staken de boeren niet zo snel

[0:21:14] vijfendertig procent van het geld uit pijlen. Twee moet worden gericht op klimaat en omgeving leefomgeving. Zo maken de nationale strategen van boeren klimaat ambtenaren.

[0:21:24] De eerste taak van boeren is het verzorgen van voedselproductie en onze voedselzekerheid.

[0:21:30] Daarom is het NSB niet realistisch. Onze boeren zijn de beste natuurbeschermers maar Haagse beleidsmakers onderkennen dat onvoldoende.

[0:21:40] Want zie hier.

[0:21:42] Quote. De Nederlandse agrarische sector heeft de laagste ecologische voetafdruk ter wereld quote dat de bron noem ik er snel bij de nog eens tweeduizendzeventien onderzoek van ABN Amro de stikstofdepositie is dalende. Ik heb deze zomer schriftelijke vragen gesteld aan minister.

[0:22:02] U zult u wel herinneren.

[0:22:04] Een beetje zomerweer gegeven in het antwoord daaromtrent kiest u het peiljaar tweeduizend achttien,

[0:22:12] terwijl het nu tweeduizend, eenentwintig is, maar in tweeduizend negentien is de uitstoot van landbouw juist met vijf procent gedaald zie emissie registratie punt NL.

[0:22:22] Dat heeft hij niet gezegd of verzwegen in het antwoord op de vraag hoeveel stikstof er uit welke bron komt,

[0:22:31] gaf u geen antwoord.

[0:22:33] Kijk. De metingen zijn onzuiver door de grote onzekerheden en de modelberekeningen.

[0:22:39] Uw antwoorden waren daarom ontluisterend en heeft u daar een reactie op

[0:22:44] u voert een zeer ingrijpend beleid op basis van een zeer schamele fundering

[0:22:50] teveel giswerk. Maar voor boeren is het to be or not to be.

[0:22:55] Waarom doet u dat kunt u mij dat uitleggen.

[0:22:58] Dat gaat nog verder landsadvocaat Hans Besselink vindt zelfs dat onteigening niet tot een snel resultaat zal kunnen leiden en stelt daarom voor intrekken van vergunningen.

[0:23:09] Bron algemeen Dagblad veertien september. Ja. Wat is dat voor een methode

[0:23:14] is dat wel menselijk.

[0:23:17] Het creëert veel onzekerheid bij heel veel gezinnen.

[0:23:20] De landbouw en tuinbouw organisatie reageerde hierop zeer scherp

[0:23:24] bron melkvee en L veertien september, en terecht

[0:23:28] niet alleen onmenselijk, maar ook onhaalbaar heeft de minister een reactie. Op deze uitspraak deelt zij die mening van de heer puzzel in

[0:23:36] de Nederlandse landbouw export bedroeg in tweeduizend twintig, vijfennegentig komma zes miljard euro. Bron rijksoverheid, waarvan zesentwintig procent naar Duitsland.

[0:23:46] We hebben een prachtige landbouwsector waar we trots op mogen zijn. Waarom wil het kabinet deze sector het steeds moeilijker maken?

[0:23:54] De eerste prioriteit van elk kabinet moet zijn voedselzekerheid. Daar zorgen onze boeren voor als geen ander boeren hebben zich altijd aangepast aan hun omgeving. Anders zouden ze er niet meer zijn geweest, maar geef ze in godsnaam tijd en geen dreigingen zoals gedwongen onteigening en danku.

[0:24:15] Dankuwel.

[0:24:17] Dan is nu het woord aan de heer Mulder van de PVV.

[0:24:21] Nederland moet dus nog strakker aan de leiband van Brussel. Het gemeenschappelijk landbouwbeleid, boer tot bord klimaatakkoord Green deal. Het gaat maar door. Voorzitter, het doel van Europese samenwerking was ooit het veilig stellen van de Europese voedselvoorziening en dat werkte goed toen we nog in de ING zaten maar met de dictator uit Brussel is dit niet meer het geval. Het is socialistische dwang

[0:24:47] en socialisme leidt altijd tot voedseltekorten. Als u iets uit de geschiedenis hebben geleerd, is het dat wel en dat komt weer gevaarlijk dichtbij. Want hoe is het mogelijk dat we in Nederland gaan praten over plannen die aantoonbaar zullen leiden tot minder voedselproductie en hogere prijzen in welk universum. In elk tijdsgewricht

[0:25:10] is dat wel een goed plan

[0:25:13] en neem het hoofddoel dat Nederland krijgt opgelegd wat al die prietpraat dat we zelf keuzes mogen maken. We krijgen gewoon opgelegd wat we mogen vinden

[0:25:24] door Brussel

[0:25:26] en en let dan ook op die woorden die nieuws. Speak en ik quote het hoofddoel van het geel B is bevorderen van een slimme, veerkrachtige en gediversifieerde landbouwsector om voedselzekerheid te garanderen. Hele mooie woorden. Maar als je het dan gewoon leest dan is het de verdeling van geld eigenlijk van ons geld.

[0:25:46] We betalen het en dan moet je je best doen om wat terug te krijgen en boerenbedrijven die subsidie krijgen dan krijgen ze alleen als ze braaf doen wat Brussel wil en zo worden ze nog meer afhankelijk en zelfs de minister geeft aan bij die hoofdmaatregelen dat ze eigenlijk vind dat het bij Nederland niet past.

[0:26:09] Maar als u dat dan vindt minister waarom werkt u er dan aan mee

[0:26:15] en over die die nieuw speak gesproken. Volgens mij is dat woord toekomstbestendig. Je kan het bijna niet meer horen. Een paar jaar geleden moest alles duurzaam zijn en tegenwoordig zijn we toekomstbestendig. Maar de landbouwsector in Nederland is al vele eeuwen zelf landbouw en toekomstbestendig, juist door de kennis en de kunde van onze boer en daarom zijn we juist wereldwijd vermaard. Het is juist de overheid die nu ingrijpt en die landbouw kapot maakt. Vanochtend nog kregen we een brief over kalender landbouw boeren in Nederland worden gedwongen om onrijpe maïs te oogsten. Wat is dat voor waanzin onrijpe producten gaan gebruiken. Tot dusver de voedselveiligheid

[0:26:58] en dan nog de zogenaamde boer tot bord plannen uit berekeningen van zowel het Amerikaanse ministerie van landbouw als van de universiteit van kiel blijkt dat ze zullen leiden tot vermindering van onze welvaart

[0:27:11] en wederom. De vraag waarom wil de minister een plan steunen als tip. Dat zal leiden tot minder welvaart tot minder koopkracht.

[0:27:19] En waarom wordt er nooit iets van tevoren doorgerekend? Al die plannen van linkse angst zaaien zijn slechts gebaseerd op theoretische modellen, theorie en emotie. Meer is het niet. Houder you

[0:27:32] en dan een paar voorbeelden een paar droge zomers en iedereen loopt te janken en maakt beleid voor decennia om iets te redden en Amsterdam weer een natte zomer is en alles doet het weer gewoon hoor je helemaal niets. Er worden plannen gemaakt voor de komende jaren op basis van een veronderstelde invloed van v van koeien op het klimaat en als het dan eindelijk eens doorgerekend wordt en het blijkt dat het een factor drie tot vier minder is, is het weer oorverdovend stil.

[0:28:06] Voorzitter, voor de tijd als deze kamer niets doet

[0:28:10] als partijen die zitten die beter zouden moeten weten aan de leiband van links blijven lopen, komen de er de komende jaren steeds hogere resultaatverplichtingen en die hebben mogelijk dramatische gevolgen voor de boerenstand in Nederland dertig procent minder. Vijftig procent minder. Het maakt helemaal schijnbaar niet meer uit.

[0:28:29] En dat dus allemaal zonder onderbouwing. Het is een nachtmerrie in het rapport van ABN Amro mijn buurman had het er net over staat

[0:28:37] dat per kilo landbouwproduct de gezamenlijke voetafdruk van onder meer C O twee energie pesticiden en antibiotica in Nederland het kleinst is,

[0:28:49] heeft de minister een rapport waaruit blijkt dat het allemaal niet klopt en dat Nederlandse boeren het relatief hartstikke slecht doen op het gebied van milieu impact per kilo landbouwproduct soja. Kan de minister dan uit dit rapport met deze

[0:29:06] Commissie met de kamer delen.

[0:29:08] Voorzitter,

[0:29:10] afsluitend we gaan in Nederland toch geen boeren wegjagen door hen hogere eisen op te leggen

[0:29:17] dan boeren in andere landen, waardoor er meer productie vanuit Nederland verhuist naar landen waar veel en veel minder aandacht is voor voedselveiligheid, dierenwelzijn.

[0:29:28] In milieu-impact, graag een reactie van de minister erop voorstellen.

[0:29:32] Dankuwel.

[0:29:34] Dan geef ik het woord aan de heer Thijssen van de pvda.

[0:29:37] Dankuwel. Voorzitter, we praten vandaag over het Europese landbouwbeleid en de doelen van landbouwbeleid zou dit heel erg belangrijke namelijk zorgen voor een eerlijk inkomen voor de boer en voor betaalbaar voedsel voor alle Europeanen en de afgelopen decennia zijn er een aantal doelen bijgekomen, namelijk dat het landbouwsectoren binnen de grenzen van onze planeet opereert en ons huis heel houdt

[0:29:58] en steeds duidelijker wordt wat dat betekent op dit moment draagt de landbouwsector voor een vijfde bij in het broeikas probleem en dat moet uit naar nul en we weten ook dat de natuur crisis voor de helft wordt veroorzaakt door de stikstofuitstoot van de landbouwsector

[0:30:12] en daar moeten we wat aan doen. Daarnaast wordt er ook teveel gif gebruikt in de landbouw, wat ons drinkwater bedreigd en dus ook daar moet aan gewerkt worden

[0:30:19] en de wal keert het schip of eigenlijk beter. De rechter keert het schip

[0:30:24] laat zijn er weer vergunningen voor stallen van de lat getikt. Er is een club mobile station die sowieso de een vergunning naar de andere aanvecht en ik verwacht dat binnenkort Greenpeace. De Nederlandse staat aanklaagt en sommeert omdat ze zeggen dat het huidige beleid niet voldoende is om de natuur te beschermen

[0:30:40] en ondertussen weten we dat de minister nadenkt over een echte lange termijn oplossing

[0:30:45] in hoe we

[0:30:47] de landbouwsector laat de boeren met de natuur. Hoe de kringlooplandbouw komt, hoe de natuur kan bijdragen en op of de hoe de landbouw kan bijdragen aan een oplossing voor de klimaatproblemen.

[0:30:57] Het heeft ze laten doorbreken door de PBL en er zitten twee scenario's in van zeventien miljard of van dertig miljard.

[0:31:05] En die getallen die komen de pvda wel bekend in de oren. Want we hebben eerder dat soort berekeningen gezien van eekhoorns en ook in ons verkiezingsprogramma trekken we de portemonnee. Wat meer dan dat we dat op dit moment doen om deze problemen echt op te lossen.

[0:31:18] En waar hebben we het dan hier over. We hebben het hier over zes jaar lang acht, honderd miljoen euro, oftewel zo'n vijf miljard euro

[0:31:26] en het is natuurlijk een heleboel geld, maar we weten dus ook dat het niet voldoende is om de landbouwsector voldoende te verduurzamen,

[0:31:34] en dan hebben we vorige week een debat gehad over het mestbeleid en hebben volgende week een debat over de natuurbeleid en dan komt er nog een debat over het stikstofbeleid en dan komt er nog een boer tot bord strategie. Ik word er gek van en ik kan me helemaal voor de boer ook horendol van worden. Waar is het totaalplaatje waar we heen gaan met de landbouwsector.

[0:31:51] Wat wil de minister nu eigenlijk? Wat wil de minister nu eigenlijk. Wat zijn de doelen die zijn aanspreekt streeft met het SP.

[0:31:59] Want we maken onszelf gek en we maken de boeren gek en volgens mij. We moeten het zelf niet aan om mijn voet het vooral het de boeren niet aandoen

[0:32:05] en we moeten vooral Nederland van het slot af halen want we willen ook woningen bouwen en we willen alle andere zaken doen dus mijn hele belangrijke vraag aan de minister. Wat willen we nou eigenlijk doen met dit NSB. Wat zijn de doelen.

[0:32:17] En als ik dan inzoomen op dat NSB dan denkt de pvda dat dit inderdaad gemeenschapsgeld is dat de opgaven enorm zijn voor klimaat en voor stikstof en vergif en voor waterkwaliteit. Dus dat we dit NSB maximaal moeten inzetten om bij te dragen aan die oplossing. We weten al dat het niet genoeg is. Het heeft de minister ook gezegd, maar laten bezorgen dat het dan die van maximaal bijdraagt

[0:32:38] aan het bereiken van natuurinclusieve landbouw

[0:32:43] en daarom nog een aantal preciezere vragen over het NSB. De minister wil dat zoveel mogelijk mogen mee boeren meedoen en wil daarom de voorwaarden voor de subsidie laag maken terwijl dat rapport van Wageningen. Wat we hebben gezien. Juist zegt

[0:32:59] Sorry werd gebeld door de beest over mijn kinderen. Dat leidt tot tijd een beetje af. Maar dat gaat vastgoed.

[0:33:13] Stellen. Het gaat goed.

[0:33:15] Nee, het gaat het gaat natuurlijk allemaal om mijn kinderen en de toekomst van mijn kinderen. De minister heeft ook gezien. Laat dus na en je weet waar ik het voor doe. Nee. Mijn vraag is zoveel mogelijk boeren meedoen of meer gebied gericht en gericht op een aantal boeren je beleid inzetten. Wageningen zegt ook van ja dat is op klimaatbeleid. Toch wel vijf keer zo effectief en qua stikstof tien keer zo effectief. Dus waarom zitten minister daar niet meer op in. Waarom houdt zij vast aan dat zoveel mogelijk boeren mee zouden moeten doen en laten we daarom de voorwaarden zakken. De minister geeft aan dat er meer geld van pijler ene pijlen twee gaat. Nou dat lijkt me inderdaad. Dat lijkt de pvda fractie ook een heel erg goed idee. Maar hoeveel dan. En waarom kiest de minister hier niet voor. Ja het het scenario van Wageningen. Wat dan het meest ambitieuze is, zodat het nog het meest helpt in de richting van die natuurinclusieve landbouw die we heel hard nodig hebben.

[0:34:04] Er is een interruptie van Grimm is.

[0:34:08] Ja, voorzitter dan wel ja ik vind het een begrijpelijke betoog van collega Thijssen. Maar mijn vraag aan hem is. Maar stel dat dat zijn pleidooi. Nu wordt overgenomen door de minister en er inderdaad een beperkt aantal gebieden veel boeren meedoen maar overall veel boeren ook denken van die hectare premie is mij te laag voor die conditionaliteit. Laat

[0:34:30] het maar liegen. Laat maar zitten. Wat zijn dan de gevolgen voor Nederland als dus inderdaad veel boeren afhaken.

[0:34:38] Thijssen.

[0:34:40] Ja.

[0:34:41] De pvda is al langer een pleitbezorger van laten we nou eens een totaalplan maken voor de landbouwsector en laten we nou zorgen dat we die drie doelen inderdaad gaan bereiken. Dus en we zorgen dat de landbouw bij landbouwsector bijdraagt aan een sterke natuur en een veilig klimaat en we zorgen voor een eerlijk inkomen van de boeren en bezorgen voor betaalbaar voedsel.

[0:35:00] Dus ik denk dat we inderdaad een totaalplan moet komen en dat we dan moeten kijken hoe we zorgen dat we alle drie doelen bereiken, maar door nu te zeggen we geven het geld maar weer weg, terwijl het gemeenschapsgeld is, waarbij we weten dat het niet maximaal bijdraagt aan die doelen die zo hard nodig zijn. Dan gooien we ons geld gewoon weer.

[0:35:17] Bijna letterlijk gesloten,

[0:35:20] Dankuwel. Tweede vraag wanneer grinwis.

[0:35:22] Nou ja.

[0:35:24] Gewoon de die conditionaliteit is in ieder geval ten opzichte van het verleden is al een enorme toename in in eisen aan aan boeren. Dus kortom, de prijs die die collega's eisen met zijn pleidooi betaald is van het veel boeren dan niet meedoen en dat overal misschien daarmee in veel gebieden de laat ik zeggen. De minimum eisen niet worden gehaald en dus de dus onderkent die etage wel de prijs van zijn van zijn verhaal van zijn betoog.

[0:35:51] Na twee reacties eentje is.

[0:35:54] We hebben het nodig want de studie van Wageningen laat zien dat je anders dus nog veel minder milieu winst bereikt en het tweede is dat als je kijkt naar wat eigenlijk de hectare vergoeding is die Nederland betaalt aan zijn boeren die is veel hoger dan in de rest van Europa.

[0:36:09] Wij doen eigenlijk het minste aan conditionaliteit en aan enkele regelingen en dat soort zaken behalve Malta die doet het nog. Die maakt het nog iets bonter dan wij. Maar we stellen tenminste voorwaarden aan die hectare vergoeding die de boeren krijgen. Dus dan mag echt wel een paar schepjes bij.

[0:36:22] Dankuwel details. U heeft nog een halve minuut.

[0:36:30] Zeker wel.

[0:36:37] Nou dan. Mijn laatste vraag. Dat gaat over dat niet alleen klimaat en natuur het slachtoffer zijn van dit systeem, waarbij men in een race to the bottom zitten, maar in Europa is er ook sprake van dat arbeidsvoorwaarden en salariëring in de landbouwsector nu ook opgenomen worden in het geheel B en ik wil graag van de minister weten hoe dit gesprek staat in Europa en hoe die gesprekken nu lopen.

[0:37:00] Dank u wel.

[0:37:02] Dankuwel. Dan wil ik nu het woord geven aan mevrouw koekoek van voelt.

[0:37:06] Dankuwel. Voorzitter.

[0:37:08] Boeren en natuur met al gezegd ze zijn niet los van elkaar te zien nu de samenleving voor een grote keuze staat om het klimaatvraagstuk aan te pakken, biedt de landbouw veel kansen. Denk aan het vastleggen van twee of het creëren van meer biodiversiteit. Wij geloven dat boeren hieraan actief willen bijdragen, maar zijn grote uitdagingen en er is niet genoeg perspectief. We moeten het samen met de boeren doen.

[0:37:29] Dat betekent ambitieuze hervormingen, waarbij toekomstige beleidsveranderingen en achterhoofd gehouden worden en lange termijn denken het uitgangspunt is. Dat betekent ook ervoor zorgen dat de hervormingen voor boeren dit keer voldoende voorspelbaar en blijvend zijn en niet over één of twee jaar weer op de schop moeten en ook betekent dit dat we daar de juiste financiële hulp tegenover moeten zetten.

[0:37:49] Het geheel bij het NSB zijn belangrijke financiële instrumenten om onze boeren te ondersteunen in de overgang naar duurzame voedselproductie en dat het NSB verplicht moet worden aangepast als er nieuwe of zwaardere klimaatdoelen worden afgesproken in Europa maakt zich zorgen. De minister zei immers zelf al dat de Europese Commissie ambitieuze klimaatdoelen heeft in het geheel beet daarmee in lijn moet komen en we willen niet weer dat de Rekenkamer concludeert dat de miljarden die voor klimaat bestempeld zijn in het geheel niet leiden tot het reduceren van broeikasgassen.

[0:38:19] Eerder gaf de minister aan dat het NSB en mogelijkheid biedt

[0:38:22] om het gebrek aan ambitie in geel B voor de vergroening van landbouw goed te maken

[0:38:27] en vraag is daarbij hoe zorgt de minister ervoor dat het NSB ambitieus genoeg is en aansluit bij alle Europese doelen. Welke voorstellen liggen er om dat doel te behalen? En wat vindt de minister van het voorstel van de Burg? Om dertig procent van de grondgebonden subsidies uit de een over te hevelen naar de vergoeding subsidies in bijlage twee.

[0:38:45] Daarnaast zien we in andere lidstaten dat zij overwegen om biologische boeren via eco regelingen te belonen en ik vraag dan aan de minister gaat Nederland ook op deze manier de overgang naar meer biologische landbouw stimuleren.

[0:38:58] Hoeveel geld verwacht de minister nodig te hebben in pijler een en bijna twee

[0:39:04] om niet alleen de doelen van het geheel B, maar ook de doelen van komende wetgeving, namelijk fit voor fifty Five, warmte vork en ruzie af te halen.

[0:39:13] Hoeveel procent zou daarvoor overgeheveld moeten worden naar pijler twee.

[0:39:17] Voorzitter, ik mis hierover de discussie, een discussie rondom de wisselwerking tussen de NSB en andere wet en regelgeving voor agricultuur in klimaat, zoals de biologische landbouw en bos strategie door de chef en die van bord, de boer van rondom de van boer tot bord strategie.

[0:39:32] Onze ministers hebben in Europa deze zomer de ambitie gesteld om tegen tweeduizenddertig op vijftig procent van alle landbouwgrond biologische landbouw te bedrijven, zal Nederland zelf ook streven naar een overgang van vijfendertig biologische patent procent, biologische landbouw in tweeduizenddertig

[0:39:48] en welke plannen voorziet de minister en het NSB om deze doelstelling te halen.

[0:39:52] Daarnaast de Commissie zal, zoals eerder aangekondigd in de van wortel borst strategie eind tweeduizend, eenentwintig een carbon vorming initiatief publiceren en daarnaast in tweeduizend, drieëntwintig en mechanisme voorstellen voor de certificering van koolstofvastlegging.

[0:40:06] Dit klinkt ver in de toekomst. Maar in tweeduizend, drieëntwintig gaat het nieuwe GHB pas in

[0:40:11] houdt het NSB rekening met deze aankomende initiatieven en op welke manier. En hoe gaan we ervoor zorgen dat het en een speler niet meteen weer op de schop moet.

[0:40:20] Voorzitter, tot slot is de minister bereid het rapport het evaluatierapport van het en SP op tijd naar de kamer te sturen te sturen, zodat we echt genoeg tijd hebben om dat te beoordelen en in het verlengde. Wanneer verwacht de minister dit te kunnen delen met de kamer.

[0:40:35] Voorzitter, we hopen dat de minister met dit NSB een antwoord geeft op de vraag welke maatregelen effectief zijn op de verschillende vraagstukken rondom biodiversiteit, bodem, water landschap en klimaat, en tegelijkertijd de boeren voldoende ondersteund met financiële middelen en een voorspelbaar langetermijnplan waarop ze kunnen voortbouwen en de toekomst Dankuwel.

[0:40:55] Dankuwel keurig binnen de tijd. Dan wil ik nu het woord geven aan mevrouw Beckerman van de SP.

[0:41:00] Dank u wel. Voorzitter, ik wilde eigenlijk beginnen met de sociaal economische positie van boeren, want ik schrok toen ik dit voorbereiden ook wel van de cijfers dat een derde van de leeuw Nederlandse boeren ook met inkomenssteun onder het bruto minimumloon zit

[0:41:18] kun je kanttekeningen bij plaatsen, maar tegelijkertijd gaat eenderde van de inkomen. Sam komt terecht bij boeren met de inkomen van twee keer modaal of meer. En in de hele EU gaat tachtig procent van de inkomen steun na twintig procent van de boeren, of zelfs naar eigenaars die het land helemaal niet zelf bewerken.

[0:41:37] Ik vroeg me af. Wordt dat nu eigenlijk beter met dat nieuwe geheel B in het antwoord is. Nee. En en mijn vraag is eigenlijk stel ons voordat je zo'n arme boer bent. Wat wat kun je dan. Je kunt zoals vele decennia door politiek en bank en andere is gevraagd doorgaan met verder intensiveren, met alle gevolgen voor natuur, milieu, biodivers diversiteit van dien. De vraag is of het dan nog wel lukt om boven het minimum te komen en uit de cijfers van de Wageningen universiteit die bij de stukken van vandaag zitten blijkt dat het aandeel boeren dat bij het nieuwe G O B onder het wettelijk minimum zit nog gaat stijgen niet gaat dalen. Je kunt natuurlijk proberen te verduurzamen, zoals nu terecht de politieke wens is, maar zorgt goed voor ons land zorgen dan voor voldoende inkomen.

[0:42:26] De boeren die we hier hadden uitgenodigd voor de hoorzitting en maakt zich hier nog steeds grote zorgen over en onze conclusie is dan toch ook echt. We putten de aarde en veel boeren uit wat een waanzinnig systeem.

[0:42:42] Ik vroeg me af. De visie van de minister daarop is de minister het eens met de conclusie van de heer Jeroen kan deel van de weer dat het geheel B vooral ten goede komt. Aan de status quo is de minister het ermee eens dat we niet de status quo moeten versterken, maar dat we moeten werken aan de echte omslag in de landbouw en het aantrekkelijk houden en maken van het landschap en herstel van biodiversiteit

[0:43:06] en is de minister het ook ermee eens dat het milieuvraagstuk te makkelijk exclusief bij landbouw wordt gelegd. Wel ja, als individuele boer. Het handelingsruimte vaak beperkt is, is er mis mee eens dat de overheid moet gaan zorgen dat juist ook toeleveranciers, verwerkende industrie en wie telers moeten worden aangesproken.

[0:43:26] Maar voorzitter wijk echt mee worstelde bij dit debat een aantal andere details noemde het net. Ook is over twee maanden wil de minister de strategie om te gaan met de GB gelden overdragen aan Europese Commissie zal die het debat zitten te voeren over een publieksversie zitten naar suffe plaatjes te kijken. Soms ja Sorry maar illustraties van kinderboeken zijn nog volwassenen. Ik zat me er wel een klein beetje aan aan te ergeren. En waar blijft eigenlijk die totaalvisie. We hebben hier als kamer over kunnen praten.

[0:44:00] Mevrouw Beckerman de minister wel heel even iets zeggen.

[0:44:03] Ja.

[0:44:04] Voorzitter, sta me toe om even recht zetten. Er is een publieke versie gepubliceerd. Maar ik heb ook een brief naar uw kamer toegestuurd over het geheel.

[0:44:11] Jazeker. Voorzitter, ik wilde op reageren als in nou ja goed we hebben over twee maanden willen we niet gaan

[0:44:20] inleveren en ik zat wel echt te worstelen met dat we een brief hebben zonder doorrekening die en Thijssen refereerde ook al aan. We hebben een en publieksversie. We hebben gisteren een soort print versie van van kregen is ongelooflijk veel onduidelijk en we gaan het wel. Al na over twee maanden bijna opsturen. Voorzitter.

[0:44:45] Ik herstart.

[0:44:47] Ik vond het

[0:44:48] dat dit wel echt wat serieus.

[0:44:49] Is er een besluitvorming nodig had?

[0:44:53] En zeker gezien.

[0:44:58] Mevrouw koekoek wees gelooft net ook al dat eerdere poging tot vergroenen van het GB vooral heel symbolisch waren. En ja, dat de huidige bijdragen aan het halen van milieu en klimaatdoelen bijna nihil is en als we dan kijken naar of de brief die minister als serieus betitelt of de publieksversie. Dan kunnen wij nog niet uit opmaken of we die doelen op dit moment wel gaan halen. Voorzitter, ik was wel gegrepen door de bijdrage van voedsel anders hier in de kamer en zij stellen dat dit nieuwe Europese akkoord vooral heel veel verliezers kent de boeren hier ineens globale zuiden, de biodiversiteit, het klimaat en de consument.

[0:45:36] Een deelt de minister de conclusie dat we het moeten hebben over de wto-afspraken die leidend zijn in het gemeenschappelijk landbouwbeleid

[0:45:44] en dat lage prijzen en zo min mogelijk regels hebben gezorgd dat we hier staan.

[0:45:49] Voorzitter, we hebben daar natuurlijk deze week ook een debat over gehad over die handelsverdragen die het juist onze boeren, maar ook de boeren in de rest van de wereld ongelooflijk moeilijk maken. Voorzitter, tot slot enkele concrete vragen hoe gaat dit debat verder en we hebben nog steeds geen doorrekening is de minister bereid om daar mee te komen, is de minister inmiddels eens dat we ook veel meer en collega's, zoals de groot wees er op gebied gericht moeten kijken waar zijn de grootste problemen en specifiek natuurlijk voor de veenweidegebieden is de minister bereid op nationaal niveau te regelen dat het grondwaterpeil omhoog gaat, maar ook dat de boeren gecompenseerd worden hiervoor.

[0:46:28] Volgens de doorrekeningen kunnen we het inkomensverlies volledig compenseren en specifiek voor Natura twee duizend jaar. Die bufferzones vinden wij ook erg mooi en ik wil ook nog een vragen over het voedselbos stellen. De minister had de SP.

[0:46:43] Want tijd is eigenlijk al om.

[0:46:46] Ik had de reactie op de minister meegeteld als interruptie en dan had ik nog een paar seconden snel. Ja. De minister had de SP toegezegd te verkennen of en hoe bos en landbouw combinaties onderdeel konden worden van het en SP en de ons vraag was is dat gedaan en ziet de minister de grote maatschap.

[0:47:04] De waarde er van Dankuwel.

[0:47:07] Dankuwel en interruptie van de heer Mulder.

[0:47:11] Ja dat viel volgens mij voor het eerst Natura twee duizend gebieden is natuurlijk voor een groot deel waarom een theoretisch probleem hebben

[0:47:19] en er wordt altijd gesproken over het het verhogen van de waterstand doen ze bijvoorbeeld in een wedstrijd Venen.

[0:47:27] Dan moet hoogveen terug komen en daarom kunnen boeren, maar ook burgers in de omgeving eigenlijk niets meer doen. Maar echt op eenentwintig kilometer afstand van bus deed Venen. In Duitsland hebben ze teveel hoogveen. Daar steken ze het af.

[0:47:43] Kunt u uitleggen waarom het goed is

[0:47:45] dat boeren rondom en zij het Venen niet meer mogen boeren om spul terug te krijgen wat we eenentwintig kilometer verderop afsteken.

[0:47:56] Mevrouw Beckerman. Ja.

[0:47:57] Voorzitter, allereerst was mijn pleidooi natuurlijk niet om simpelweg dit te doen en de boeren mij te verbieden om te boren zonder daar iets tegenover te stellen wat ik mooi vond en daar wees ik ook op was in die doorrekening dat je via en ik zal heel specifiek noemen. Artikel zesenzestig juist ook kon zorgen dat je die boeren volledig compenseert. Dat zou mijn pleidooi ook zijn. Voorzitter en het onderdeel tweede deel van uw vragen waarom zouden we iets anders doen dan Duitsland naar de zou ik zie ik heel veel argument forum dingen anders te doen soms dan Duitsland en soms ook niet maar ja ik ben wel degelijk van mening dat wij ons Natura twee duizend gebieden goed moeten beschermen en volgens mij zien we nu allebei die mogelijkheden in één keer dus en goed zorgen voor die boeren en goed zorgen voor die muren Natura twee duizend en gebieden.

[0:48:48] Dankuwel.

[0:48:50] Voorzitter, maar toch even heel concreet. Je hebt dus een gebied

[0:48:55] een budget Venen dat dan moet het geen terug komen. Dus zet het onder water. Dus omdat die dan gevoelig zijn, wordt er gezegd extra gevoelig voor stikstof mogen boeren die daar al generaties lang wonen moeten stoppen met hun werk

[0:49:11] en eenentwintig kilometer verderop steken we het Veen af omdat er teveel van is.

[0:49:17] Wat ik.

[0:49:19] Ik probeer soms hier wel dingen te begrijpen en ik weet soms ook wel dat ik makkelijk uit de heup schiet maar leg me nou eens uit waarom dat waarom dat goed.

[0:49:27] Ik.

[0:49:29] Begrijp niet waarom je waarom je boeren daar wegjaagt om iets terug te krijgen. Wat eenentwintig kilometer verderop. De vraag me af of ik lekker.

[0:49:38] Mevrouw Beckerman,

[0:49:39] Ik geloof niet dat dit mijn beleid precies was. Maar ik ik zal ik probeer ja. Wat ik wel bijzonder vond aan de heer Mulder en ik zat er zelf ook wel mee te worstelen. Als ik dan iets breder mag trekken was dat u aan de ene kant ageert tegen beleid opgelegd uit de Europese Unie en u weet mijn partij is daar ook zeer kritisch op en aan de andere kant pleit u nu juist ervoor om Europese eenwording te doen, namelijk om dat precies hetzelfde te doen als Duitsland. Ik vind dat wel wonderlijk. U zegt aan de ene kantine inbreng moeten alles nationaal kiezen. Vervolgens doet Duitsland iets anders. En dan zegt u ja dan moeten wij het ook maar anders gaan doen. Ja voorzitter,

[0:50:19] Ik geloof niet dat dat ik heb.

[0:50:20] Die goed uitgelegd dan het. Ik bedoel meneer.

[0:50:22] Dit wordt uw derde interruptie. Het is prima. U heeft een viert. Maar dan weet u dat.

[0:50:30] Maar ik heb het dan waarschijnlijk niet goed uitgelegd. Ik zeg niet dat we net als in Duitsland moeten gaan afsteken. Dus helemaal geen sprake van. Maar er is daar nu niks om af te steken en daarom moeten boeren stoppen om te zorgen dat we dat misschien over de

[0:50:44] tig jaar weer gedaan. Het is onlogisch. Ik zeg niet dat er een het dat dat we alles hetzelfde moeten doen als Duitsland echt geloof me als mijn kind niets af en toe alles anders dan daar kom uit Twente. Vandaar dus Dankuwel ik maar het is een ze even rechtzetten en en en we moeten juist niet.

[0:51:09] Boeren,

[0:51:10] Belemmeren iets te doen. Wordt helemaal niet schadelijk is

[0:51:14] gecreëerd omdat we zeggen.

[0:51:15] We moeten daar meer water, meneer Mulder,

[0:51:17] Maar even ingrijpen want dit is geen vraag meer. Maar ik wilde wel ik vind wel ik geef nog een keer de Beckerman de gelegenheid om kort te antwoorden.

[0:51:25] Met zowel. Het is wel een mooi debat om te voeren, denk ik. En ik denk ook dat wij want wat ik wel mooi was uw laatste opmerking is dat we boeren zouden verwijten iets heel schadelijk te doen. Voorzitter, dat is geenszins mijn verwijt. Precies mijn betoog had ik juist zo opgebouwd dat heel veel dingen die de boeren doen het gevolg zijn niet van hun eigen keuzes, maar van politieke keuzes en misschien voert de te ver en zal de voorzitter steeds bozer richting ons gaan kijken om die hele discussie te voeren. Maar als we die die stukken kijken juist die hele discussie is natuurlijk komt voort uit politieke keuzes. Dus ik verwijt het de boeren niet. Ik vind wel dat wij een debat moeten voeren. Wat willen wij daar in ons land. En ja

[0:52:09] dan ben ik groot voorstander van het verbeteren en soms ook uitbreiden van de natuur, zonder.

[0:52:17] Zonder.

[0:52:19] Ja dat begrijp ik vanuit mevrouw ex-man. Ik ga het echt afkappen en niet omdat ik het niet een leuk debat vind want ik vind het een heel leuk debat. Maar we zijn hier met bijna alle fracties en we hebben tot half zes en ik wil ook de andere de gelegenheid geven om nog een inbreng te leveren.

[0:52:31] Ja dat snap ik. Ik probeer de simpelweg een antwoord.

[0:52:34] We geven op de vragen Dankuwel niet. Nee. Dankuwel.

[0:52:39] Dan is nu het woord aan de heer van kampen,

[0:52:42] Deze

[0:52:43] voorziet Dankuwel.

[0:52:45] Voorzitter, met de discussie over het strateeg. Het nationaal strategisch plan bevinden we ons in de slotfase van een langjarig politiek onderhandelingsproces

[0:52:55] termen als trilogie en in samenwerking met het Europees Parlement, de Raad van ministers, de Europese Commissie. Het kwam allemaal voorbij

[0:53:05] en dat decennia oude gemeenschappelijk landbouwbeleid. Dat wordt in een nieuw jasje gestoken. De verwachtingen van dat beleid zijn hooggespannen.

[0:53:14] Het nieuwe geel B gaat toekomstbestendig boeren sterker belonen en in dit proces zijn boeren de om mis schakel. Zo klinkt het in het promoot filmpje van de Rijksdienst voor ondernemend Nederland en als je dat zo hoort en ziet dan vraag je je eigenlijk af wie daar nou tegen kan zijn

[0:53:35] voor de heer Thijs heeft al heel mooi beschreven waar het gemeenschappelijk landbouw beleid ooit voor was, bedoeld inkomensondersteuning bevorderen van een interne Europese markt en vooral betaalbaar voedsel

[0:53:50] en voorzitter, ik gaf het al aan een interruptie richting de heer de groot. Als liberaal ben ik natuurlijk van nature kritisch op subsidiëring van markten.

[0:53:58] Dus dat dat hele Google B door de decennia heen is veranderd van louter basisinkomen steun naar beloning voor ook meer groenere diensten. Dat vind ik alleen maar goed.

[0:54:09] En terecht schrijft de minister dat de landbouw een grote rol speelt bij duurzaamheids, uitdagingen, zoals klimaat, water, bodem en luchtkwaliteit, stikstof en biodiversiteit.

[0:54:20] Nog geen twee weken geleden eerdere sprekers hadden net al over spraken we over een ingrijpend actieprogramma om de doelen in de nitraat en kaderrichtlijn water te halen

[0:54:31] en voorzitter, de VVD begrijpt dat we die bijna acht, honderd miljoen Europese landbouwsubsidies voor Nederland dus mede inzetten voor het behalen van die grote opgave op het terrein van klimaat en stikstof,

[0:54:43] maar wel moet opgemerkt worden dat dat met een korting komt vanuit Brussel vijf procent minder eerste pijler budget inkomen en vijftien procent minder tweede pijler budget dan het gemiddelde voor het gemeenschappelijk landbouwbeleid daarvoor

[0:54:58] en voorzitter begrijpt de minister het als boeren zeggen dat is een sigaar uit.

[0:55:03] Eigen doos,

[0:55:05] Waar uit dan ook nog eens een flinke hap in waaruit ook nog eens een flinke hap is genomen. En natuurlijk. Het gaat om gemeenschapsgeld dus heel strikt gezien is het een subsidiekader waar boeren vrijwillig aan mee kunnen doen. Maar als je daar al die decennia lang al van afhankelijk bent en voorzitter dan is dat wel een gegeven waarin je vindt de VVD ook over het mee te denken en denkt het kabinet na over bijvoorbeeld een overgangsregeling voor ondernemers die getroffen worden in de voortgangsbrief van het SP lezen we over dit delicate balans die gevonden moet worden tussen de ambitie van het beleid en de aantrekkelijkheid voor de boer om mee te doen

[0:55:45] in de dwz onderzoek ook al eerder genoemd staat opgenomen dat de belangrijkste staan de belangrijkste opgave voor de landbouw opgenomen

[0:55:53] scenario's voor de inzet van geld en vooral het advies om gebiedsgericht te gaan werken en dat zou moeten leiden tot een schuif van eerste pijlen middelen naar de tweede pijler,

[0:56:03] maar slaat dit gecombineerd met de hap uit het geheel B beleid en de extra eisen in de tweede pijler niet in één keer de delicate balans uit de doelen van het en SP dat opzicht met belangstelling geluisterd naar het debatje tussen collega grinwis en collega Mulder

[0:56:21] en kan de minister Sorry eisen en kan de minister garanderen dat boeren dat eerste pijlen geld met tweede pijler maatregelen kunnen terugverdienen

[0:56:29] en we horen graag van de minister hoe zij die balans gewaarborgd ziet want boeren willen vaak wel maar gebieden worden aangewezen. De provincie daar lopen vaak rare grenzen waardoor boeren misschien op een andere plek ook wel bepaalde maatregelen zouden willen nemen. Maar dat niet kan, omdat de bepaalde gebieden simpelweg niet zijn ingetekend. Graag een reactie van de minister

[0:56:53] en ik sprak al eerder over, maar ook bij het lezen van de nieuwe minimale vereisten voor de zogenaamde goede landbouw en milieucondities gingen mijn gedachten terug naar het mestbeleid debat van twee weken.

[0:57:03] De geleden,

[0:57:04] En ook in dit debat zou ik het pleidooi willen herhalen wat ik twee weken geleden deed. Zorg ervoor dat we gaan kijken welke ruimte er zit voor nationaal maatwerk ten opzichte van Europa en gebiedsgericht, lokaal maatwerk in verschillende gebieden.

[0:57:20] Nederland is immers gelukkig geen Italië en Friesland is geen Overijssel

[0:57:26] of Twente. Graag horen wij van de minister. Welke gesprekken zij voert met de landbouworganisaties en welke kansen zij ziet om te kijken waar Brussel voor Nederland passende uitzonderingen binnen die condities toe kan laten. Waar zit hier nou de ruimte voor nationaal en regionaal maatwerk en ook in tijd. Waar zit hier de ruimte om daarover met landbouworganisaties afstemming te zoeken. Graag een reactie, want die sector doet vele suggesties.

[0:57:53] De tijd is om

[0:57:55] tot slot.

[0:57:56] We horen ook graag of de minister bereid is om hier zelf de portemonnee voor te trekken. Want in de brief die zij inderdaad recent heeft gestuurd. Naast de publieksversie van het NSB zien we dat daar voorzichtig op wordt gehint. We horen graag of zij bereid is om daartoe boter bij de vis te doen. Dankuwel.

[0:58:13] Dankuwel. Dan geef ik graag het woord aan mevrouw vestiging van de partij voor de dieren.

[0:58:18] Dankuwel. Voorzitter, bijna vier miljard euro gaat er in de komende vijf jaar aan Europese subsidies naar de Nederlandse landbouw en dat is bijna acht, honderd miljoen euro per jaar

[0:58:29] en met bijna vier miljard euro. Kun je een heleboel goed doen.

[0:58:33] Maar je kunt.

[0:58:34] Maar ook een hele hoop ellende mee veroorzaken en we zitten midden in een natuur crisis en biodiversiteitscrisis. In klimaat, crisis en landbouwcrisis zou ik graag over doorpraten. Op een ander moment.

[0:58:44] Ik wijs even in de richting van de PVV

[0:58:47] en boeren zitten klem met een onhoudbaar systeem door de jarenlange inzet voor de intensivering en de schaalvergroting en Nederland is op weg om wereldkampioen biodiversiteitsverlies te worden

[0:58:57] en de afgelopen jaren profiteerden vooral de gangbare veehouderij van EU subsidies. Slechts tweeëntwintig procent van de subsidies ging in Nederland naar de biologische landbouw. Eerst kreeg een boer meer subsidie als hij meer produceerde. En nu is het gekoppeld aan de grond. De grootste jongens krijgen de meeste steun hoe meer grond, hoe meer inkomenssteun,

[0:59:17] maar door de zwakke positie van de boeren in de keten heeft die inkomenssteun de boer niks gebracht. Het enige resultaat is dat de boer verder uitgeknepen kan worden door de voedselindustrie en nu tot onder de kostprijs zijn producten moet verkopen

[0:59:31] en de dieren en de natuur. Elk onderzoek laat zien dat die geen cent zijn opgeschoten met de miljarden uit het geheel B en ik ben ook benieuwd waar de minister het vandaan haalt dat bijvoorbeeld het agrarisch natuur en landschapsbeheer effectief zou zijn geweest. Graag een reactie.

[0:59:47] Het roer moet dus om maar met het voorliggende voorstel voor het nationaal strategisch plan wordt, maar een fractie van de klimaat en stikstof doelen gehaald. Volgens de effectenanalyse van Wageningen, omdat het wederom volledig leunt op vrijwilligheid. Want Nederland moet natuurlijk wel de slager en de melkboer van de wereld blijven. Boeren moeten voldoende geld verdienen. En Oja, als een soort bijvangst. Het G O B moet ook nog een bijdrage leveren aan het tegengaan van klimaatverandering en het versterken van de biodiversiteit, de water, de bodem en de luchtkwaliteit,

[1:00:18] en tegelijk vragen we om een vrijstelling om dicht langs de waterkant een mest te kunnen uitrijden en giften spuiten vragen we weer om ontheffing om meer mes te kunnen uitrijden.

[1:00:29] Burgers betalen miljarden euro's belastinggeld voor de vernietiging van hun eigen leefomgeving en mogen daarbij ook nog eens betalen voor herstel maatregelen die niets opleveren, doelen op het gebied van klimaat, biodiversiteit, water en landschap, waarvoor verschillende internationale verplichtingen hebben die we simpelweg moeten halen worden volgens de Annelies van de het best bereikt met verplichtingen en gerichte maatregelen en voorzitter, op deze manier geven we gratis geld aan boeren die daar zo min mogelijk,

[1:00:58] We hoeven te doen.

[1:00:59] Het is namelijk een subsidie is een gift. Maar de minister heeft het over de wortel en de stok.

[1:01:04] Een stok zou het zijn als je de wettelijke eisen opschroeft en daar ook op gaat handhaven.

[1:01:10] Maar de conditionaliteit verhogen is simpelweg iets terugvragen voor een gift van publiek geld

[1:01:16] in de context van de huidige klimaat natuur crisis en erbarmelijke waterkwaliteit vind ik het ongehoord dat de minister zelfs.

[1:01:22] De nog voor terug.

[1:01:23] Daarnaast, en ook hier graag een reactie van van de minister,

[1:01:27] voorzitter dan de overheveling van de eerste pijler naar de tweede pijler even kort door de bocht. Hoeveel geld gaat er van de directe inkomensondersteuning naar de bredere doelen van een plattelandsontwikkeling. De minister erkent dat meer overheveling noodzakelijk is en wil in tweeduizend, drieëntwintig beginnen met vijftien procent. Hoe het in de jaren daarna moet dat houdt open. Voorzitter, er kan maximaal tweeënveertig procent overgeheveld worden naar de tweede pijler en opnieuw laat de beurs studie zien dat doelen voor het klimaat, natuur en water alleen gehaald kunnen worden met voldoende budget in de tweede pijler. Waarom verhoogt de minister de overheveling niet naar veertig procent. Om zo maximaal in te zetten op de transitie naar de kringlooplandbouw dat toch haar eigen landbouw visie was.

[1:02:12] Voorzitter, de partij voor de dieren heeft zich altijd uitgesproken tegen het geheel en vindt dat de boer een eerlijk inkomen uit de markt zou moeten kunnen halen en dat de overheid ervoor moet zorgen dat de omstandigheden. Zo zijn dat boeren dit dus zelf kunnen.

[1:02:25] Wat ons betreft is het nieuwe geheel B en het voorliggende nationaal strategisch plan dan ook de laatste. Laten we ervoor zorgen dat dit geld zo effectief mogelijk wordt ingezet voor de grote landbouw transitie waarvoor staan en de doelen uit de kringloop visie van de van boer tot bord strategie en de biodiversiteit strategie worden gehaald.

[1:02:43] Tot slot,

[1:02:44] De omslag naar meer plantaardige landbouw is noodzakelijk en in de vorige periode ging rond de zeventig procent van de directe inkomenssteun naar landbouwgrond waar eiwitten voor dierlijke consumptie werden geproduceerd,

[1:02:57] gebruikt de nieuwe periode voor de eiwittransitie en welke mogelijkheden ziet de minister hiervoor.

[1:03:03] Dankuwel.

[1:03:05] Dankuwel mevrouw vestiging, dan is het woord aan heer stoffen.

[1:03:09] Oh Sorry.

[1:03:11] Een interruptie van de heer Boswijk,

[1:03:13] Dank u wel. Voorzitter. Ja ik had even een verhelderende vragen had ik hoorde eigenlijk net vrouwen vestiging zeggen joh. Wij zijn eigenlijk helemaal geen voorstander van het geheel B. Maar hoe kijkt ze naar dat ook akkerbouwers die bijvoorbeeld heel erg aan plantaardige voedsel productie doen juist nu zo hard geraakt worden die dus eigenlijk zelf ook zeggen joh. Wij hebben dat geheel B eigenlijk heel hard nodig. Ben ik wel benieuwd naar.

[1:03:38] Mevrouw vestiging,

[1:03:40] Ik had het er net al eventjes over als we het hebben over die plantaardige akkerbouwers. Een groot deel daarvan gaat naar de veehouderij.

[1:03:46] Wat wij heel erg belangrijk vinden en dat is waar de partij voor de dieren ook steeds opnieuw op inzet is gebruik dan die Europese subsidie nu ze er eenmaal zijn voor deze periode alsjeblieft voor een duurzame transitie. Nu zien we dat iedere dag er zes boerenbedrijven of stoppen of failliet gaan. Daar moeten we van af en we willen graag die transitie op weg helpen.

[1:04:10] Nee, helder dan dan begrijpen hoe een bedoelt. Maar dan nog denk ik u de u zegt eigenlijk ben in principe tegen die G B en we zien in die in die in die praktijktoets staat toch heel helder riool. Dit dit heeft gewoon stel. We zouden geen GHB weghalen heeft dat gewoon hele grote consequenties juist ook voor de akkerbouwers en voor de plantaardige sector. Dus ik kan die nu nog niet helemaal rijmen. Eerlijk gezegd.

[1:04:34] Nee, ik zal het meteen duidelijk maken. Ik neem dat onder andere ook het CDA kwalijk. Het feit dat we in deze hele situatie terecht zijn gekomen dat boeren inkomen steun nodig hebben om uberhaupt een eerlijke boterham te kunnen verdienen. Dat neem ik onder andere de cda-fractie en de vvd-fractie neem ik het ernstig kwalijk. Dus ik wil juist ervoor zorgen dat de subsidies die we vanuit Europa krijgen kunnen inzetten, zodat boeren een toekomstbestendige manier kunnen vinden om landbouw te kunnen bedrijven.

[1:05:04] U heeft nog een te.

[1:05:06] Er wordt iets kwalijk genomen. Dus ik wilde natuurlijk gewoon reageren. Voorzitter, kijk, ik ben de beroerdste niet bij dat het het jarenlange beleid van het CDA onder andere het CDA heeft ervoor gezorgd dat wij enorm goede landbouwsector hebben en dat heeft hij tegelijkertijd doelgroep voor geleid. Ook dat er het verdienmodel van de boeren in de knel zitten en dat het natuur en klimaat eronder lijdt. Dus dat dat loop ik echt helemaal niet voor weg en daar hebben wij ook een visie gepresenteerd. Een aantal maanden geleden en moeten we nu kijken hoe we hebben nu voortschrijdend inzicht. Hoe gaan we dit nu veranderen. En aangezien wij in het verleden heel succesvol zijn geweest. Gaan we ook in die transitie heel succesvol zijn en dat kunnen we alleen op basis van vertrouwen.

[1:05:48] Dankuwel. Dan wil ik nu het woord geven aan de heer stoffer van de SGP.

[1:05:53] Voorzitter? Mag ik.

[1:05:54] Niet reageren op een soort interrupties.

[1:05:56] Ik van mij mag alles maar we willen om half zes klaar zijn en we zijn nog niet eens bezig me klaar met de eerste ronde. Dus ik ga echt even door. Nu naar de hier stoffen.

[1:06:07] Dank u, voorzitter.

[1:06:09] Ik val hier vanmiddag in voor de heer bisschop die je graag had willen zijn, maar een debat elders heeft.

[1:06:14] Voorzitter, het klinkt mooi. We gaan boeren betalen voor maatschappelijke diensten,

[1:06:19] maar laten we eerlijk zijn, werd zojuist ook gezegd door de collega's van de VVD. Het is een sigaar uit eigen doos.

[1:06:26] Europa heeft de vorige eeuw voedselzekerheid gecreëerd via marktbescherming en productiesubsidies

[1:06:31] en Europa koos vervolgens voor afbouw van in ruil voor inkomenssteun in de hoop dat de prijsvorming de inkomensondersteuning overbodig zou maken.

[1:06:40] De kosten zijn gestegen, maar de prijzen niet

[1:06:43] opnieuw fors meer inkomenssteun inruilen voor kostenvergoedingen voor extra milieu betekent verslechtering van het verdienmodel

[1:06:50] dertig procent overheveling naar de tweede pijler en daarna nog eens vijfentwintig procent voor de eco regeling. Dat betekent ruim een halvering van de bedrijfstoeslagen

[1:07:00] en dat komt bovenop die paar procent landbouwgrond die productie genomen moet worden en de mogelijke buffer stropen

[1:07:05] en mijn vraag is waar blijft in dit hele plan de versterking van het verdienmodel van de boer. Want dat was toch ook een prioriteit. Ik helder zijn wat SGP betreft graag minder overheveling.

[1:07:17] De minister heeft eerder terecht aangegeven dat ze de conditionaliteit zo beperkt mogelijk veel invullen. Waarom dan nu toch toch een paar nationale koppen daarbovenop in de ordening zijn deze basiseisen bedoeld voor een zoveel mogelijk gelijk Europees speelveld en niet om er maximale milieu winst uit te halen en voorzitter, ik noem enkele nationale koppen bij de optie om via het van van gewassen of stikstof bindende gewassen één procent minder landbouwgrond uit productie te hoeven nemen, schrijft de minister dat ze overweegt om een Nederland van gewassen uit te sluiten en dat vindt de SGP onbestaanbaar. De ordening geeft tevens gewoon. Deze mogelijkheid punt zou ik zeggen. Het is in dit geval geen keuzemenu voor lidstaten

[1:07:58] en bij de gevraagde buffer strook van drie meter wil de minister alleen specifieke gebieden uitzonderen en vraag is waarom niet heel Nederland aanmelden als uitzondering onder verwijzing naar de buffer stroken in zevende actieprogramma nitraatrichtlijn die uitzondering is er speciaal voor Nederland Ingekomen. Waarom hier dan niet maximaal op inzet is mijn vraag

[1:08:18] bij de voorschriften voor bescherming van veengebieden kijkt de minister ook naar een ploeg en schuur verbod terwijl dat gewoon via de eco regeling kan lopen. Mijns inziens de verplichte vruchtwisseling wil de minister invullen via het een of vier tenen van een rustige was. Maar wat betekent dat bijvoorbeeld voor de volle grond groenteteelt krijgen die tevens ruimte om via de verplichting om meerdere gewassen te telen monoculturen te voorkomen.

[1:08:43] Voorzitter, wat betekent de invulling van het geheel B voor de akkerbouw en voor de voedselzekerheid en de biobased economy belangrijke sector.

[1:08:50] Een deel van het budget gaat naar oplossingen voor de veehouderij.

[1:08:54] De regeling lijkt voor de akkerbouw nog weinig opties te bevatten. De basiseisen kunnen voor akkerbouwers relatief grote kostenposten opleveren bij de uitwerking daarom graag aandacht voor de positie van akkerbouwbedrijven.

[1:09:08] De praktijktoets leert ons dat de eco regeling zo complex is dat boeren zonder adviseur geen Raad mee weten en dat is niet de bedoeling. Mijn vraag aan de minister is daarom om die eco regeling zo in te richten dat de gemiddelde boer geen adviseur nodig heeft

[1:09:22] en de SGP pleit ervoor om bij de betalingen van maatschappelijke diensten vooral te kijken naar win windprojecten voor boer en natuur. En dan denk ik aan het werken van bodem aan bodemverbetering, weerbaarheid tegen droogte en precisielandbouw en daarbij de vraag wordt precisielandbouw ook onderdeel van de regeling.

[1:09:40] De Europese verordering biedt ruimte voor dusdanig vergoedingen, zowel in de eerste als tweede pijler dat die niet alleen een magere compensatie zijn voor gemaakte kosten. Maar dat er ook wat aan te verdienen valt en mijn vraag is of de minister deze ruimte gaat benutten, want we moeten die sigaar uit eigen doos niet nog groter maken dan dat die al is.

[1:09:59] Tot slot. Voorzitter, Brussel wil dat we rekening houden met de Green deal ambities onderzoek leert dat deze grote gevolgen voor de landbouw kunnen hebben,

[1:10:07] terwijl door het stijgen van de importen klimaatwinst onderaan de streep die blijkt te zijn. Mijn vraag is gaat de minister zich van deze niet juridisch vastgelegd? De ambities niet al te veel aantrekken en helemaal. Tot slot, voorzitter, ik heb nog een paar seconden zie ik een opmerkelijke constatering in de praktijktoets van het en SP is dat de boeren die meededen aan de eco regeling ruim tweeënhalf keer meer leveren dan ze via de regeling vergoed krijgen maar een deel deden ze toch al zonder premie voor te krijgen.

[1:10:33] Laten we hier ook stellen dat er meer gebeurt dan we denken en dat mag ook wel eens gewaardeerd worden en de SGP blijft wat dat betreft trots op onze boeren Dankuwel.

[1:10:43] Dankuwel. Dan geef ik nu het woord aan die grinwis van de christenunie.

[1:10:48] Voorzitter Dankuwel en bij dat slotwoord van de SGP sluit ik me natuurlijk vol granen aan

[1:10:52] voorzitter, dat wat je aandacht geeft groeit en voor dit debat kunnen we dat mooie gezichten aanpassen tot dat waar je geld aan uitgeeft dat bloeit, want het gaat vandaag bij de bespreking van het NSB van het nationaal strategisch plan om wat ze willen laten groeien en bloeien gezond, voedsel, gezonde planeet en vooral ook gezonde boeren op een leefbaar platteland. Laat ik maar met de deur in huis vallen. Daarvoor is die circa acht, honderd miljoen euro die met dit NSB gemoeid is niet genoeg. Maar dit jaarlijkse bedrag is wel een belangrijke hefboom. En als we cofinanciering als ijs blijven stellen bij pijlen. Twee geeft dat ook wat ontspanning in de beladen percentuele overhevelen overheveling discussie graag reactie van de minister op dit cofinanciering steunt dan sluit ook gelijk aan bij een aanbeveling van het rapport dat vanmiddag al verschillende keren langskwam. Maar eerst even een stapje terug. Het gemeenschappelijk landbouwbeleid is een van de beleidsterreinen van de Europese Unie niet lang na de tweede Wereldoorlog in het leven geroepen om genoeg voedsel tegen redelijke prijzen voor de consument en een redelijk inkomen voor de producent de boer te creëren.

[1:11:50] De eerste twee doelen hebben we ruimschoots gerealiseerd. Het laatste doel redelijk inkomen voor de boer helaas te weinig. Het gekke is dat we het lijken te accepteren als zorg, energie en wonen ieder jaar iets duurder worden,

[1:12:03] maar tegelijkertijd normaal vinden dat we ieder jaar iets minder relatief wat uit uit gaan geven aan ons voedselpakket

[1:12:09] voorzitter, schatten we ons voedsel wel voldoende op waarde en draagt dit en SP eraan bij dat we dat beter gaan doen

[1:12:17] dan een procedurele vraag op één september tweeduizend, tweeëntwintig keurt Brussel de nationale plannen. Goed vier maanden voor het nieuwe geheel B van start gaat. Dat is toch te laat. Minister dan staat je deelplan plan voor het komende jaar toch alvast en heb je het. U heb je al veel poot goed en zaaizaad et cetera ingekocht. Hoe zorgen we ervoor dat boeren, sneller, duidelijkheid en zekerheid krijgen het liefst voor de langere termijn

[1:12:39] en. Oh ja. Voordat ik verder op dat en SP zelf ingaan. Nog even drie vragen kunnen boeren straks zelf nog die hectare premie aanvragen of vereist dat jarenlange studie of anders gezegd een dure adviseur. Met andere woorden hoe maken met qua aanvragen en applicaties zo boer vriendelijk mogelijk komt er een toegankelijk loket is hierin de gedane pilot ook aandacht voor geweest

[1:12:59] en een zorgde ervoor dat de KPN is de kritiek kritische prestatie indicatoren uit zeg het deltaplan biodiversiteit voor wat betreft Kruidenwijk gastland dezelfde zijn als die in de eco regeling voor kruidenrijker gastland, zodat de boeren niet horendol draaien bij het aanvragen van toeslagen die sowieso eigenlijk al natuurlijk veel te versnipperd zijn en blijven en meer overkoepelend. Het gaat vandaag immers veel over geld uit de eerste pijler wel of niet? Naar de tweede pijler. Hoe zorgen we er met elkaar voor dat boeren uberhaupt nog een hectare premie gaan aanvragen. In plaats van bij voorbaat denken aan mijn lijf geen polonaise. Ze bekijken het maar met die conditionaliteit

[1:13:34] en dat brengt men dus gelijk bij dat thema conditionaliteit hectaretoeslagen waren ooit bedoeld als directe steun ter vervanging van het beschermde Martin van het beschermende markt en prijsbeleid, omdat het gemeenschappelijk landbouwbeleid begin deze eeuw zo nodig neoliberaal moest worden,

[1:13:50] maar de christenunie snapt dat de tijd is voortgeschreden en dat er nu voorwaarden aan moeten worden gekoppeld. De uitdaging daarbij is wel staan de voorwaarden in verhouding tot de hoogte van de premie. En dan zitten we weer in het hart van die overheveling discussie. Tegelijk merk ik op dat de minister hierop anticipeert. Klopt mijn beeld dat bij de vormgeving van het zevende actieprogramma nitraat als zo goed mogelijk aansluiting is gezocht bij de conditionaliteit eisen uit het vernieuwde gemeenschappelijk landbouwbeleid. Neem bijvoorbeeld de buffer strook en piece de resistance in het actieprogramma. Dat zegt twee meter Max vijf procent van je perceel GL Mc vier zegt drie meter betekent dat voor Nederland als waterrijk land dat wij twee meter en vijf procent mogen gaan hanteren als invulling van GL Mc vier of moeten we uiteindelijk ook nog die stap zetten naar de drie meter. En als dat zo is dan verliezen we natuurlijk wel best veel areaal heeft volgens de weer bijna vijfenzestigduizend hectare, oftewel drie en half procent van de een komma acht miljoen hectare die we hebben

[1:14:46] overigens is dat gelijk ook wel een punt richting reactie nog op die het eisen dat het niet allemaal los zand lijkt te zijn. Maar dat terwijl SCP prik er in al die stukken zit en ik ben het wel met hem eens.

[1:14:56] Verliefd,

[1:14:57] Is, in samenhang moeten bespreken

[1:14:59] over de eco regelingen. Nog meer dan bij de conditionaliteit geldt voor geldt dit voor de beloning voor enkele regelingen dat hij echt een beloning moet zijn.

[1:15:09] En natuurlijk moeten we goed en goed moet aansluiten bij agrarisch natuurbeheer door collectieve bijvoorbeeld en ook bij gebiedsgericht werken wat hieronder weinig twee van valt.

[1:15:19] Mijn vraag niet productief, areaal denk aan hekjes en andere landschaps elementen moet stimuleren vergoed worden dus geen kale onkostenvergoeding en mijn vraag aan de minister is ze daartoe bereid en hoe zorg je nou in de praktijk voor nog een vraag over jonge boeren. Hoe kijkt de minister eigenlijk naar vestigingssteun in plaats van naar van de huidige yola regeling voor jonge boeren.

[1:15:39] Tot slot, voorzitter, bij de discussie over het SP lijkt er soms lijkt het er soms op dat we een dat moet worden gekozen tussen landbouw of natuur. Veel natuur heeft echter hard heeft echter baat bij landbouw en sommige soorten zijn zelfs afhankelijk van landbouw en moet daarom meer ruimte komen voor landbouw en natuur hybrides, zoals voedsel, bossen of initiatief als gaan geluk. Ik noemde ze al bij een vorig debat. Hoe denkt de minister over het inpassen van deze vormen van landbouw in een subsidiestelsel, natuur en landschap, bijvoorbeeld als specifiek agrarisch leefgebied binnen het a en B en hieraan gekoppeld. Hoe stimuleert de meeste agrarische collectieven met dit en SP juist ook met het oog op draagvlak onder boeren borging, coördinatie, ondersteuning in de praktijk en voor boeren bij het aanvragen en ook die lange termijn zekerheid die zo gewenst is. Tot zover.

[1:16:27] Dankuwel. Dan wil ik tot slot het woord geven aan mevrouw van der plas. Eerst vijf minuten.

[1:16:35] Dankuwel. Voorzitter, boeren en andere inwoners van Nederland. De toekomst van onze duurzame voedselproducent wordt verder uitgehold.

[1:16:45] Terwijl het geheel ben je eigenlijk over meerdere doelen gaat gaat het Nap aan veel doelen van het geheel. Ben je voorbij, zoals de inkomenspositie van de boer en de voedselzekerheid en het spijt mij dit te moeten zeggen. Ik lees holle woorden van de minister in de inleiding van de publieksversie van het en SP.

[1:17:00] De minister zegt dat burgers gehecht zijn aan een lage voedselprijs. Dit zou duurzame landbouw in de weg staan dat de consument zelfs de voorkeur geeft aan minder duurzame producten aan een uit het buitenland

[1:17:12] dat als we een duurzame landbouw willen we boeren uitzicht moeten bieden op eerlijke inkomsten, maar vervolgens is dezelfde minister van plan nog meer voorwaarden te stellen zonder dat daar extra compensatie voor tegenover staat. Het aandeel boeren met een inkomen onder het wettelijk minimum. Door de maatregelen kan volgens de wur stijgen naar misschien wel vijfentwintig procent is dat duurzaam beleid vraag ik de minister. Hoe vindt zij de overheveling vanuit de eerste pijler verantwoord als de inkomenspositie al zo onder de maat is en kan de minister toezeggen dat zij voor gelden die uit de bus eerste pijler van de boer naar de tweede pijler worden overgeheveld. In ieder geval cofinanciering verplicht stelt voor rijksoverheid, provincies en waterschappen,

[1:17:50] zodat het geld straks niet achteloos en lukraak verkwanseld wordt. Waarom stelt de minister de kwetsbare positie van boeren niet centraal

[1:17:58] met een goed inkomen kun je immers ook meer investeren in nog duurzamer werken. Je kunt niet gewoon doen als je rood staat vergroenen en verduurzamen beginnen niet van bovenaf wat hier positief beschreven wordt als het stapelen van beloningen wordt in de praktijk eigenlijk het stapelen van sancties op het inkomen van de boeren. En wat is eigenlijk duurzaam kunnen we dat eens gaan bepalen. De minister wil namelijk inzetten op meer biologisch terwijl biologisch voedsel een hogere stikstof en klimaat afdruk geeft per kilogram per druk product.

[1:18:25] Mevrouw van der plas, er is een interruptie van mevrouw Beckerman,

[1:18:31] We zien elkaar niet.

[1:18:32] Hallo. Hoi. Hoi.

[1:18:37] Best gezellig zou toch zeker?

[1:18:39] Ik wilde eigenlijk vragen via de voorzitter. In mijn inbreng heb ik ook een groot punt gemaakt van die inkomens en dat dat alleen maar toeneemt. De armoede onder boeren, maar ook een punt gemaakt van dat ook een groot deel natuurlijk van de steun naar rijkere boeren gaat en ik zou via de voorzitter willen vragen of en mevrouw van der plas het daarmee eens is en of u dan ook zou pleiten voor een soort erven.

[1:19:07] Vertaling.

[1:19:10] Dat vind ik lastig want ja wat is rijkere boeren vaak zit het kapitaal in grond en stenen en van grond en stenen kun je niet eten.

[1:19:18] Het gaat om een besteedbare inkomen van een boer en die fluctueert ook nog wel aardig. En zoals de varkenshouders hebben bijvoorbeeld in tweeduizend negentien hebben ze echt veel geld verdiend. Maar in tweeduizend twintig hadden ze een negatief inkomen van twaalfduizend euro. Dus ja wat is dan rijk. Dus dat kun je niet op één lijn leggen. Volgens mij.

[1:19:37] Mevrouw Beckerman. Uw laatste interruptie,

[1:19:40] Dat begrijp ik. Maar ik las bijvoorbeeld de cijfers voordat in de hele EU tachtig procent van de inkomenssteun twintig procent van de boeren gaat waar een deel helemaal niet zelf het land bewerkt en misschien als tweede vraag.

[1:19:55] We hadden hier ook een aantal boeren te gast die zij ja, we willen wel heel graag duurzaam doen. Maar daarmee komen we alsnog in de problemen. De partij voor de dieren had er net ook een aantal voorbeelden van is. Mevrouw van der plassen dan mee eens om daar ook betere steun voor te voorzien, zodat juist ook de duurzamer of meer biologische boeren betere steun krijgen.

[1:20:24] Ik kan vanaf deze plek niet precies bepalen welke exacte bedragen boeren krijgen en of ze dan wel en niet het land bewerken. Daar zou ik dan wat dieper moeten in duiken. Maar kijk voor voor mij geldt vooralsnog dat iedereen die recht heeft op subsidie gewoon subsidie moet kunnen aanvragen en dat geldt niet alleen voor boeren geldt voor iedereen in Nederland. We hebben gewoon een subsidie pakket en of toeslagen

[1:20:49] en iedereen die daarvoor in aanmerking denkt te komen. Macht had gewoon aanvragen. En als dat wordt toegekend. Dan wordt dat gewoon dan wordt dat gewoon toegekend en of haar oor. Nou wel eens een land bewerkt of niet zo land bewerkt. Ja dat is dan zo op dit moment.

[1:21:06] Dankuwel. U mag uw betoog voortzetten.

[1:21:13] Ja.

[1:21:15] Excuses. Ik begin even wennen en de een de laatste alinea heel klein stukje herhalen want anders begrijpen mensen niet meer waar het over gaat.

[1:21:22] De minister. Wat is eigenlijk duurzaam kunnen we dat eens gaan bepalen. De minister wil namelijk inzetten op meer biologisch wel biologisch voedsel een hogere stikstof en klimaat afdruk geeft per kilogram product, vertelt de minister dit vanavond in Zembla.

[1:21:36] Vertel mensen nou eens eerlijke informatie over de C O twee voetafdruk van biologische en gangbare producten of de lagere C over twee voetafdruk van gangbare Nederlandse eieren vlees en zuivel

[1:21:46] als het thema dierenwelzijn onderdeel is van duurzaamheid kan dat lastig geworden. Wat volgens mensen volgens sommige mensen fijn lijkt voor het dier is niet altijd beter voor het milieu koeien in de wij Slotermeer broeikasgassen uit een koeien op stal runderen die worden ingezet als grazers in natuurgebieden stoten meer uit dan soortgenoten die grazen in goed verteerbaar weinig gras

[1:22:07] biologisch of extras extensief vlees heeft daarom niet per definitie een kleinere voetprint dan gangbaar vlees gaat de minister dit ook beter communiceren in de toekomst. Let wel ik ben niet tegen biologisch voedsel. Integendeel, zelfs. Ik vind het ook fijn om dieren buiten te zien lopen. Wel vind ik dat consumenten een duidelijke keuze moeten kunnen maken op basis van eerlijke informatie als ze willen kiezen voor meer dierenwelzijn, dan is dat een prima keuze. Maar dan moeten ze niet worden voorgehouden dat dit ook per sé beter is voor het milieu.

[1:22:38] De minister gaf aan dat de kosten van de transitie uit de lengte of de breedte op moest komen. Dat is niet het geval. Boeren betalen de prijs. Hoe denkt de minister ontgaan met de lastenverzwaring voor boeren ook in relatie tot het zevende actieprogramma.

[1:22:51] Nederland heeft veel slootjes is de minister bereid zich in te spannen voor de uitzonderingsmogelijkheid voor de waterrijke gebieden op buffer strook van drie meter en klopt het dat door alle maatregelen de komende jaren maar liefst driehonderd duizend hectare vruchtbare landbouwgrond uit productie wordt genomen. Bovenop de tienduizenden hectares bos en honderd duizend hectares voor woningbouw kunnen wij dan wel voedselzekerheid garanderen of zullen we steeds meer moeten importeren.

[1:23:16] Voor wat betreft de scenario's van de deur. Wat is de exacte onderzoeksvraag die de minister aan de burger gegeven heeft om die verschillende scenario's uit te werken. Misschien schept duidelijkheid over waarom er zo eenzijdig op de doelen uit het geheel bij gestuurd wordt.

[1:23:31] Tot slot wil ik de heer Thijssen en mevrouw bromet iets meegeven. Gisteren zeiden zij

[1:23:38] geen enkel idee te hebben welke maatschappelijke doelen bereikt zijn met de miljoenen gemeenschapsgeld dat naar de boeren is gegaan. Behalve het inkomen van de boer zelf natuurlijk een letterlijk citaat

[1:23:50] beste mevrouw met en meneer Thijssen.

[1:23:52] Nul komma drie procent van onze bevolking zorgt voor het eten van die andere negenennegentig komma zeven procent. Dat zijn de boeren.

[1:24:01] Dat is het aller belangrijkste maatschappelijke doel van boeren. De eerste levensbehoeften produceren ook voor u

[1:24:09] Dankuwel.

[1:24:11] Dankuwel en is een interruptie van hier. Thijssen.

[1:24:15] Dank u. Voorzitter, ik had de vragen aan mevrouw van der plas

[1:24:19] eerder deze week een debat gehad en toen hoorde ik over een wandeling in het bos met brandnetels en een iemand van groenlinks

[1:24:26] dat er geen stikstofprobleem zou zijn. Nu hoor ik toch dat er een aantal voorbeelden worden genoemd die meer of minder stikstof belasting zouden zorgen. Ik ben eigenlijk wel benieuwd of mevrouw van der plas. Nou, vindt dat we een stikstofprobleem hebben in Nederland en dat de natuur daardoor bedreigd wordt.

[1:24:42] Kijk meneer zijn zich moet twee dingen onderscheiden. We hebben een stikstof uitstoten en we hebben een stikstofdepositie neerslag op de natuurgebieden.

[1:24:52] De neerslag op de natuurgebieden.

[1:24:55] Dat is bepaald. Dat is Mulder ook al zijn we hebben zelf eigenlijk een soort van stikstofprobleem gecreëerd.

[1:25:02] Wat ik u heb gezegd in het debat is gewoon wat ik met eigen ogen heb gezien en gehoord

[1:25:08] dat in dat voedselbos bij Groesbeek vertelde Wouter van Eck mij

[1:25:12] dat voor hem in dat voedselbos

[1:25:15] eigenlijk die stikstofdepositie die dan zogenaamd te hoog is voor zijn gewassen en voor zijn na alles wat er groeit en bloeit en ik kan u aanraden de heen te gaan want ik was echt fantastisch en hartstikke leuk om daar te zijn. Dat is voor hem goed was. Daar kan ik niet helemaal generaliseren over heel Nederland natuurlijk niet maar je moet wel onderscheiden dat je het dat je uitstoot hebt en dat je depositie hebt

[1:25:38] en bedoelde een perceel. Een hogere uitstoot van stikstof op een lage uitstoot van stikstof zegt hoeft niks te zeggen over de depositie op de natuurgebieden waarvan we de in Nederland natuurlijk ontzettend veel hebben en waar het eigenlijk al bijna onmogelijk is om boer te zijn in Nederland omdat bijna iedereen wel dichtbij natuurgebied woont.

[1:25:58] Dank u. Uw laatste interruptie. Meneer Thijssen.

[1:26:02] Ik ben blij dat mevrouw van der plas van mooie wandeling had in dat mooie voedselbos.

[1:26:06] Maar er zijn daarnaast natuurlijk ook een heleboel rapporten van een heleboel instanties die zeggen dat er heel veel stikstof uitstoten is dat de heel veel stikstof depositie is en dat we daarmee dus een natuur crisis hebben en dat daardoor ook het land op slot zit erkent mevrouw van der plas te houden dat we een verschrikkelijk groot probleem hebben en dat ook de landbouwsector daar

[1:26:25] onderdeel van de oplossing moet worden? Of bent u eigenlijk een stikstof ontkennen?

[1:26:30] Mevrouw van der plas,

[1:26:32] Ik ben een ons kern van alles geloven. Ik ben een klimaat ontkennen ben een stikstof ontkennen.

[1:26:38] Meneer Thijssen probeert dat mij steeds in de schoot werpen. Ik heb afgelopen week al een uitgebreide inbreng gehad dat ik geen klimaat ontkennen. Ben ook geen stikstof ontkennen leven is per definitie stikstof. Als dan zouden alle mensen gewoon weg moeten gaan van de adem ook geen stikstofuitstoot meer stikstof uitstoten is er omdat er ook productie is natuurlijk

[1:27:01] of neem aan dat meneer Thijssen daarmee naar mijn eens is wat het verschil is tussen de je Thijssen en en mij is dat ik

[1:27:10] een andere dat ik een andere mening heb over de aanpak van bepaalde kwesties,

[1:27:16] dat wil niet zeggen dat ik kwesties ontken dat er stikstof uitstoten is. Ja dat is zo dat er gezegd wordt dat de landbouw daarvoor. Wat is het ongeveer veertig procent voor verantwoordelijke is. Ja dat is zo alleen in de stikstof uitstoot van de landbouw wordt niet gerekend met het vastleggen van stikstof bijvoorbeeld BV bijvoorbeeld dat je een eerlijker beeld krijgt als je de stikstof uitstoot min de stikstof opslaan vastlegging doet dan dat is de werkelijke uitstoot.

[1:27:49] Maar ik ga even onderbreken want het is geen stikstofdebat, alhoewel het natuurlijk heel belangrijk onderwerp is. Dus ze gaan vast nog een keer verder over praten, maar we hebben tot half zes. Dus we moeten even verder met vergadering Dankuwel. Ik wil het voorzitterschap een interruptie van heer de groot,

[1:28:07] Voorzitter

[1:28:09] van stikstof toch even naar het klimaat en dan kijken of voor boeren daar een beetje kunnen helpen, want de boerenorganisaties die hebben hun handtekening gezet onder het klimaatakkoord gezegd we gaan tachtigduizend hectare Veen weiden gaan we het peil verhogen. En daarmee gaan we een megaton. C O, twee ik een te besparen. Hartstikke goed. Maar D zesenzestig vindt dat je die boeren echt moet helpen en ondersteunen, zou het dan niet goed zijn om te zeggen nou we gaan dat regelen. We gaan dat peil verhogen gaan voorschrijven en we gaan die boeren echt ruim vergoeden uit het Europese landbouwbeleid en die boeren hartstikke blij mee en ondersteunen is een verdienmodel. Hoe ziet u dat.

[1:28:54] Nou ja dat is heel simpel. Ik zie dat als een boeren maatregelen worden opgelegd, waardoor ze bijvoorbeeld inkomensverlies zouden hebben dat ze daar in alle gevallen ruim voor moeten worden gecompenseerd.

[1:29:06] Zeker.

[1:29:08] De heer de groot.

[1:29:11] Nou dat is dat is heel mooi en dat dat zouden we dus ook kunnen doen in buffer gebieden rondom die nature twee duizend gebieden boeren moeten daar extra serveren omdat je anders teveel depositie krijgt op die natuurgebieden

[1:29:26] kunnen we het daar ook doen. Dus dat we daar in de omgeving zeggen van nou daar gaan we boeren ruimschoots voor compenseren vanuit het geheel B, zodat zij ook een verdienmodel helpen met een extensieve landbouw gaan we dan dat ook doen.

[1:29:40] Kijk voor mij is het.

[1:29:44] Je moet je moet toegaan naar het doel en we hebben een doel met z'n allen. Daar moeten we naar toe hoe je daar naartoe gaat. Dan kun je verschillend over denken en dat kunnen verschillende wegen zijn. Ik heb zojuist de minister en vragen gesteld over die bufferzones en ik ben benieuwd naar het antwoord van de minister daarop en dan kunnen we daar misschien een tweede termijn nog verder over hebben.

[1:30:04] Dankuwel. Dan ga ik even het voorzitterschap overdragen op die of op de heer de groot voor mijn eigen bijdrage.

[1:30:14] Quote wordt er zo'n vrouw met van fractie van groenlinks.

[1:30:18] Voorzitter, de landbouw staat voor grote veranderingen en het is al genoemd. Vanmiddag. We hebben de stikstofcrisis de klimaat crisis en in tweeduizend, zevenentwintig ook de waterkwaliteit crisis als het zo doorgaat en het gemeenschappelijk landbouwbeleid. De subsidies voor boeren zouden een onderdeel kunnen zijn en moeten zijn. Volgens groenlinks ook van de oplossing, maar het is niet genoeg en mij vragen aan de minister is dan ook welk deel van de oplossing. Voor al deze problemen voor vormt de de het gemeenschappelijk landbouwbeleid het nationaal strategisch plan en hoe groot is dan als we dat ingezet hebben. Dat geld de resterende opgave.

[1:30:56] Van nog.

[1:30:58] We hebben vandaag heel veel in de bijdragen vooruit gekeken naar hoe het nationaal strategisch plan eruit moet zien. Maar we zijn natuurlijk niet. We staan niet op nul, want er is al jarenlang Europees landbouwbeleid en ik kan me nog herinneren. Ik was medewerker die zes jaar geleden hier in in den Haag op de landbouw portefeuille. En toen ging het ook over precies deze discussie. Wat gaan we doen met de gelden. En toen was heel erg. Het geluid. Het is de laatste kans om agrarisch natuurbeheer van de grond te krijgen en dat werd georganiseerd via de collectieve en ik vind eigenlijk heel opmerkelijk dat er helemaal niet teruggekeken wordt op het succes van die collectieve. Wat hebben die wat heeft die organisatie van die collectieve nou opgeleverd voor de voor de boeren. En wat heeft het opgeleverd voor de natuur is de natuur

[1:31:48] op vooruit gegaan. Gaat het beter met weidevogels als gevolg van die andere organisatievorm.

[1:31:55] En wat ik goed.

[1:31:56] Vindt aan de brief van de minister is dat zij schrijft dat zij een opdracht heeft gegeven aan de. We waren eigenlijk verschillende scenario's uitgewerkt worden als je kijkt hoe je dat nationaal strategisch plan moet gaan toepassen en de beurs schrijft eigenlijk dat de grootste uitdagingen. Precies de uitdagingen zijn die ikzelf net ook noem. De klimaat, milieu en biodiversiteit en niet en dat is natuurlijk wel van oorsprong. De bedoeling van het Europese landbouwbeleid, voedselzekerheid of het inkomen van de boer en ik zou daar graag een reactie van de minister op willen hebben

[1:32:31] en dan in het rapport staan verschillende scenario's en het is mij niet duidelijk voor welk scenario de minister kiest is het een mix en kunnen wij die dan nog controleren en het is juist zo fijn dat de scenario zijn ze ook heel fijn zijn als er een minister was die zei we kiezen voor dit scenario. Dan weten we precies waar we aan toe zijn

[1:32:49] en ik wil even inzoomen op enkele thema's die genoemd worden en het eerste. Het is al eerder ter sprake gekomen. Vandaag gaat over de Veen. Beide want het rapport van de geur toont aan dat alleen de twee scenario's waarin de waterpeilen in de VS bij de worden verhoogd en er bufferzones komen rond natuur. De tweeduizend gebieden genoeg effect hebben, maar het lijkt erop dat de minister inzet op vrijwilligheid in het klimaatakkoord hebben we afgesproken dat tachtigduizend hectare Veen het waterpeil verhoging krijgt en tienduizend hectare Veen aan landbouw onttrokken wordt en zonder nationale regelgeving gaat dit nooit lukken? Is de minister van plan om nationale regelgeving op dit vlak af te kondigen en zo. Nee, hoe denkt hij dan dat de klimaatdoelen gehaald.

[1:33:34] Worden.

[1:33:36] En is de minister ook van plan om een verbod op te nemen van andere teelten in veenweidegebieden dan gras en natte teelten. Want die vindt nog steeds akkerbouw in veenweidegebieden plaats. Maïs is dat voornamelijk en dat is echt heel erg slecht voor de C O twee uitstoot. En ja. Volgens groenlinks is er een simpele oplossing en dat is gewoon verbieden. Graag een reactie van de minister dan de landschaps elementen. We hebben het hier vaak in de Commissie gehad over de houtwallen die veel verdwenen zijn in het oosten van het land en het rapport van de beurs zegt.

[1:34:08] Je kunt heel goed.

[1:34:09] Verdienmodel creëren door bloem stroken en houten ballen hoger te belonen dan alleen het verlies aan inkomsten van gewassen die het deelt. Dat is dan een nieuw verdienmodel. Klopt het dat de Europese Commissie hier de mogelijkheid voor geeft, vraag ik aan de minister en de tweede vraag is gaat zij de dit dan ook doen en een ander landschaps element dat ik hier ook bij zou er bij willen betrekken. Dat zijn de sloten in heel westelijk Nederland zijn de sloten natuurlijk en kenmerk van het landschap. Het zijn de oerhollandse sloten waar Nederland bekend om is en er is vorige week al gesproken over nieuw mestbeleid en de effecten die dat heeft op de sloten. Als je sores gaat instellen waar je geen mest mag toedienen. Maar ik zie zelf in het gebied waar ik woon dat er echt

[1:35:00] heel veel sloten worden dichtgegooid en het is eigenlijk een ramp die zich aan het voltrekken is voor het landschap. De weilanden worden groter en groter sloten die er soms al driehonderd, vierhonderd jaar liggen worden zonder polder Pardon dichtgegooid en ik zou daar echt aandacht voor willen vragen en aan de minister willen vragen. Op welke manier kan zij bij deze landschap elementen ook rekening houden met het behoud van deze sloot.

[1:35:23] Tot slot de voorzitter,

[1:35:24] Nee ik heb geen tijd meer voor. Helaas.

[1:35:28] Wat bent u gedisciplineerd? Ik? U krijgt daarom meteen het voorzitterschap terug.

[1:35:34] Dankuwel twee allemaal voor de grutto. Maar er komt dan een andere keer Dankuwel. We gaan even schorsen

[1:35:41] voor tien minuten tot kwart voor vier,

[1:35:47] tien voor vier wordt het.

[1:49:53] We gaan weer beginnen. Dus misschien kan iedereen even gaan zitten.

[1:50:19] We gaan beginnen aan de beantwoording. Dames en heren,

[1:50:27] we gaan beginnen aan de beantwoording van de minister en ik zou u willen verzoeken om slechts twee interrupties te plaatsen. Dan lukt het om half zes klaar te zijn. Één keer twee of twee keer heen

[1:50:40] en de minister gaat ook de best doen om kort en bondig te antwoorden.

[1:50:46] Dat ga ik zeker proberen. Dus ik ik ga ook veel inleidende woorden maar even schrappen, want we hebben niet zoveel tijd. Maar het doet me wel deugd wil ik wel zeggen dat er zoveel partijen hier aanwezig zijn, omdat het echt om een heel wezenlijk onderwerp gaat voor de toekomst van onze landbouw, en niet alleen in geld, maar ook in de opgaven die er liggen en dat we allemaal daar toch onze ideeën over hebben en dat denk ik recht. Uw aanwezigen doet recht aan die discussie.

[1:51:13] Er zijn ook wat vragen gesteld. Wat zijn nou eigenlijk de doelen die wij aan het nastreven zijn een die de groot had een aantal zelf aantal statements en hij vroeg of dat ik daar mee eens was. Wij hebben eerder al een discussie gehad of

[1:51:25] en geld bijeen middelen publiek geld of dat aan publieke doelen moest worden besteed en het risico zal dat het een hele semantische discussie wordt van wat is nou een publiek doel ja of nee. En dat gebeurde ook.

[1:51:38] Hij ging daar meer van uit de denk ik vanuit de richting. Het geld moet gewoon echt dan doelen die ook klimaat, biodiversiteit, milieu,

[1:51:49] stikstof. Dat soort zaken allemaal geregeld worden,

[1:51:52] waarbij natuurlijk ook een component is de voedselvoorziening en daar hebben wij de vorige keer een discussie over gehad.

[1:51:58] Eigenlijk is dat ook steeds weer de balans die ik hier vandaag hoor terugkomen. In hoeverre moet het geld nou ingezet worden. Echt puur als ik even de de continu aan de ene kant

[1:52:10] rechtstreeks een subsidie voor de boer versus moeten we daarop inzetten

[1:52:17] voor de meer doelgerichte betalingen.

[1:52:20] Dat is ook precies de balans die wij aan het zoeken zijn in dit geheel B en dat was overigens ook de opdracht die ik ooit. Het is al bijna vergeten. Maar ooit op meegekregen heb in een regeerakkoord om juist op die balans te gaan zoeken

[1:52:32] en het resultaat daarvan heeft u in uw brief gekregen. Ik zeg nogmaals tegen mevrouw Beckerman. Dat is niet de publieksversie in de publieksversie was duidelijk echt voor de voor de boer en bedoeld om de discussie te starten. Wij hebben juist de discussie, want de discussie in Brussel was toen ook nog niet afgelopen. Toen de publieksversie kwam

[1:52:54] op bijvoorbeeld de conditionaliteit op het hele Framework van het geheel B. Juist om omdat we daartoe nog geen zicht op hadden, maar wel de boeren wilden informeren. Zo vaak hebben we die publieksversie gemaakt en we hebben nu dus ook een vertaalslag gemaakt daarvan al in de brief van het geheel

[1:53:12] en zijn de termijn dan kort. Ja, zeg ik er ook gelijk bij waarom er even een beeld te geven waar wij in Europa staan met de discussie. We zijn nu nog bezig ook nog met

[1:53:22] match met zijn teksten om die ook helemaal nog goed doorgewerkt en geinterpreteerd te krijgen en dus dat is eigenlijk een soort dubbelspoor dat wij tegelijkertijd aan het volgen zijn om de ene kant te weten wat zijn nou precies de voorwaarden waaraan we moeten voldoen. Versus hoe kunnen wij ervoor zorgen dat de boeren ook de duidelijkheid gegeven waar ze straks aan moeten voldoen. Ik verwacht dat dat ook nog een discussie zal worden in de Raad moet ik zeggen want ik merk dat heel veel lidstaten daar nog mee worstelen om ook die duidelijkheid op tijd te geven

[1:53:54] en ook wat het betekent voor het en SP dat wij eind van dit jaar moeten gaan inleveren. Dus ja het is een qua tijd en een een ambitieuze soms ook echt wat knellend traject.

[1:54:06] Maar het geeft ook aan dat wat we weten. We proberen te delen en dat vervolgens ook hier met uw kamer bespreken

[1:54:13] dan de balans en de doelen die we nastreven. De doelen denk ik dat die juist ook in de brief heel duidelijk omschreven staan van het van het NSB waar we opsturen. Dat is dus ook aan de ene kant de urgentie op het gebied van klimaat, bodem, stikstof water, biodiversiteit, landschap, dierenwelzijn en de positie van de boer en dat zijn nogal wat doelen de samen zeg ik ook tegen de heer Thijssen. We hebben ook mening juist in het en SP daar die balans te kunnen vinden en dat is ook gewoon onze gezamenlijke opdracht die de groot vroeg mij of ik al zijn uitgangspunten deel die zijn die uitgangspunten zijn wat op onderdelen wat scherper geformuleerd, zeg ik het goed, maar ook vanuit zijn perspectief over hoe hij ziet wat het publiek. Geld is en ik ga die discussie niet overdoen.

[1:55:03] Maar het is denk ik belangrijk dat we ook helder zijn dat er nogal wat ambities liggen in het landelijk gebied en dat zijn niet ambities omdat ik die nou per se wil nastreven, maar omdat hij er ook gewoon zijn. We weten dat er opgaven liggen op bodem, water, stikstof et cetera klimaat

[1:55:24] en

[1:55:25] ik vind het belangrijk dat we ook duidelijkheid geven aan de boeren dat die opgave ook betekent dat er dingen moeten veranderen.

[1:55:33] Maar om die verandering mogelijk te maken hebben we ook middelen

[1:55:37] en die middelen zitten onder andere in het geheel bij. Ik zeg onder andere want het is niet alleen je kan niet allemaal opgaven met het geheel doen

[1:55:44] en dat sluit ook aan bij dat de in Boswijk eerder ook al aangaf van we moeten die transitie in heeft dat in zijn eigen visiestuk ook verwoord.

[1:55:52] Ik denk dat dat dat dat ook een heel terecht transitie verhaal is eigenlijk ook voor de landbouw, maar ook juist om die toekomst wel weer te waarborgen voor de landbouw en op die manier te zorgen dat ook boeren die omslag kunnen gaan maken en

[1:56:07] ik wil daar ook duidelijk zijn. Dat is gewoon ook echt een onderdeel van de aanpak die we straks in het NSB ook zullen zetten.

[1:56:15] Maar ja daar blijft ook echt een deel eerste pijler betaling noem ik het maar eventjes gewoon basisinkomen steunen. Ook inzitten

[1:56:24] omdat we nu eenmaal wel uit een situatie komen in een aantal van u hebben daar ook al de historie enigszins geschetst om nog verder terug te gaan, hetgeen is natuurlijk inderdaad op op productiesteun.

[1:56:35] Dat is op enig moment overgegaan. De hectaresteun hectare premie tussen de de basisinkomen steun op basis van hectares.

[1:56:42] Ik wilde bij het memoreerde dat in die overgang ook al heel wat

[1:56:46] landbouwsectoren eruit zijn gevallen

[1:56:49] bijvoorbeeld geven de varkenshouderij of de kalveren houderij. Die hebben geen inkomenssteun. Want die hebben geen hectares tuinbouw ieder de onder de glastuinbouw. Dus er zitten heel veel sectoren in de landbouw die die inkomenssteun ook al niet hebben die desondanks ook al voor de genoeg voor de nodige uitdagingen staan en dus daar zijn in verleden ook al stappen opgenomen

[1:57:15] in dit geheel beesten vroeg voor gekozen om de hectare premie wel in stand te houden. Maar dan natuurlijk de vraag over hoeveel wordt de verdeling tussen de eerste de tweede pijler en binnen die eerste pijler ook echt al eco regelingen op te nemen, zodat daarbinnen ook al gewerkt wordt aan meer moet maar durven meer vergroening elementen die we nastreven.

[1:57:37] De heer de groot vraagt verder van als we nu ook kijken naar het hele geheel B geen bij de buffer stroken. Hij noemt daar heel specifiek een aantal onderwerpen die hij daar ook in terug wil zien. Ik denk in als u ziet want wij hebben opgenomen. Ook in de brief wat we allemaal in de tweede pijler ook menen waar je ook het aan tegemoet kunt laten komen dat er ook echt die elementen terugkomen en ik vind het ook belangrijk om juist het debat vandaag met de kamer te voeren om te horen waar nou precies ook de specifieke ideeën en wensen leven. Want ook hier zullen we uiteindelijk allemaal nog specifiekere keuzes moeten gaan maken. De regionale verschillen heb ik ook al aangegeven dat het kan zijn dat de in sommige gebieden grotere opgave zijn dat je daar dus ook wel rekening mee kunt houden. Ook hier is het wel weer zoeken naar de balans zeg ik ook heerlijk. Dus we willen ook dat er tegelijkertijd ook nog wel een een deel van die inkomsten ook echt wel beschikbaar blijft

[1:58:45] en is daar ook de zoektocht. Hoe ver je gaat van de eerste naar de tweede pijler gaat overhevelen.

[1:58:53] De heer Boswijk vraagt specifiek ook naar de praktijktoets.

[1:58:58] Laat ik daar even heel duidelijk over zijn. Die praktijktoets hebben we juist uitgevoerd om te weten wat we wat we hebben bedacht of dat ook echt daadwerkelijk in de praktijk werkt

[1:59:09] en niet om omdat alleen maar te constateren, maar juist ook om te zorgen dat er dan ook weer de verbeteringen op kunnen worden aangebracht. Die praktijktoets. Die zag enerzijds op de conditionaliteit en een deel ook op of en vooral ook op de eco regelingen. Want dat is natuurlijk echt een nieuw instrument wat we hebben geïntroduceerd waarin voor iedereen ook wel weer zoeken is hoe dat gaan doen en de uitkomst van de praktijktoets is ook aanleiding om weer te gaan kijken hoe bijvoorbeeld zaken beter kunnen gaan regelen in de eco regelingen en het systeem wat we daar bedacht hebben met de punten.

[1:59:43] Dus ik denk dat juist een mooi voorbeeld is de je Boswijk die vraagt ook altijd om de om de landbouw toets heet. Dat geloof ik in zijn woorden. Ik zou zeggen deze is in Optima forma want daar hebben veel boeren en akkerbouwers meegedaan en we gaan daar ook lering uit trekken en dat gaan we dan ook weer doorvoeren in in uiteindelijk de uiteindelijke versie.

[2:00:05] Een introductie,

[2:00:06] Van de bosrijk.

[2:00:07] Die alleen meerdere. Ik ik ben enorm blij hoor met die wij noemen me altijd agrarische praktijktoets. Dus wij zijn heel erg blij mee. Mijn man ook graag bij het nitraat plan ook graag gezien. Dus ik als ik heb de indruk gewekt dat ik er niet zo blij mee ben. Integendeel, ik vind het heel goed dat hij er ligt.

[2:00:28] Dat is een goede toevoeging van de heer Boswijk. En dan sluit ik ook gelijk aan bij zijn vraag van die regeling. Hoezo die dan minder complex kunnen maken. Nou daar zijn we nu dus ook echt mee bezig. We zagen dat

[2:00:39] we hebben een brons zilver goud systeem met punten wilden we de invoeren. We zagen dat daar eigenlijk voordat je bij brons was de de stap heel groot was en dan vervolgens was je eigenlijk best

[2:00:50] relatief eenvoudig weer bij goud en bekijken of we daar nog wat meer in kunnen differentiëren, zodat daar ook echt de beloning is voor hetgeen voor de inspanning die de die de wordt verricht, en maar ook bijvoorbeeld hoe de de administratie daaromheen ook eenvoudiger kan want daar zagen we ook dat nog wat in een ander knalde. Dus daar wordt nog aan gewerkt. Als ik daar meer zicht op heb, dan zal ik dat natuurlijk ook aan de kamer laten weten.

[2:01:17] De heer Boswijk vroeg ook naar de landbouw coaches. Hij zegt van kunnen we dat nou niet landelijk uitrollen. Want hij heeft zulke goede ervaringen mee in Utrecht. We hebben de samen regeling. Dat is een regeling excuses voor de afkorting. Voorzitter, maar dat is juist. We hebben al vooruitgelopen op hetgene wat in het geheel B wordt opgenomen over onafhankelijke landbouw, advisering. Daar is nu een regeling actief

[2:01:44] waarin ook foutjes worden gegeven aan boeren waarin zij kennis kunnen inkopen. Zeg maar bij bij landbouw adviseurs. En dat er ook echt een heel netwerk van onafhankelijke adviseurs. Ook wordt opgezet die juist die advisering ook kunnen doen.

[2:01:59] Laat me helder zijn. Ik streef er niet naar om allerlei adviseurs te gaan inzetten om een aanvraag voor het geheel B te gaan indienen. Daar zijn ze niet naar. Dan mogen ze voor ingezet worden. Maar dat is nou niet de intentie van die regeling. Het is echt om ook kennis te krijgen van een omslag in in werken dat de methode daarvoor zijn wat je daarvoor zou kunnen inzetten. Dus ik denk dat we al doen wat de heer Boswijk ook voor ogen had

[2:02:29] dan de vragen ook over de overheveling. Want die heb ik eigenlijk al ruim op veel van veel van uw leden gehoord van

[2:02:39] wat is nou de impact van die overheveling.

[2:02:42] Hoe ver zou je moeten gaan en hoe ziet dat pad er eigenlijk uit te worden. De heer van Campo pleiten voor een soort van in groeipad noemde hij dat.

[2:02:52] En voorzitter, wij hebben inderdaad de onderzoek laten doen naar van wat is nou als je kijkt naar het geheel van de opgave. Wat is nou een de de verschillende scenario's. En wat zijn de gevolgen daarvan heeft allemaal kennis van kunnen nemen en daar zie je dat zie je omgekeerd. Ook in de brief. Want ik heb een wat anders omgebouwd. Er zijn nogal wat ambities in de tweede pijler

[2:03:16] en ik heb al zoveel mogelijk recht proberen te doen aan de debatten die wij eerder hebben gevoerd hier. Ik kan mij de voorganger van de heer van kampen, mevrouw Lodders, die die elk debat dat ik had zij zei waar zit de innovatie. De voorganger van de heer Boswijk. Die vroeg elk ongeveer elk debat. Waar zit het agrarisch natuur en landschapsbeheer de groot is dezelfde gebleven is. Hoezo vroeg altijd waar zit de de de biodiversiteit en samen met mevrouw pro met ook waar zitten de weidevogels. Dus ik heb het hele lijstje allemaal proberen op te nemen en dan ziet u ook dat het een behoorlijke lijst met wensen en ideeën is die inderdaad in de tweede pijler mogelijk zijn. Maar dat betekent dan ook als ze dat ook recht willen doen dat er ook een overheveling zal moeten plaatsvinden. Ik heb bewust nog geen percentages genoemd en we zullen daar uiteindelijk ook wel tot een percentages moeten gaan komen. Maar dat wilde ik ook hier met u bespreken van wat de ideeën hier zijn en ik hoor hier ook niet heel verrassend de in wat ambitieuzer gaan dan de ander in in de overheveling. Dit is ook een discussie die ik met de provincies heb. Want zoals u weet kon financieren. De provincies ook in de tweede pijler mee

[2:04:27] en u heeft ook in mijn brief gezien. Dat laat ik het zeggen. Ik ik een zoektocht ben begonnen om te kijken of wij ook nationaal nog ruimte zien voor cofinanciering waar in doelen die in de tweede pijler zijn ook aansluiten op op doelen die wij zelf ook al voor ogen hebben.

[2:04:47] Er zijn? Twee? Mag ik.

[2:04:51] Ik zeg daar nadrukkelijk bij je zoektocht. Want het is natuurlijk ook niet zo dat ik een pot geld heb staan waarin ik dat allemaal kan gaan cofinancieren. Maar ik zie wel dat als wij als we daar mogelijkheden zien dat ik echt zal proberen om die ook te gaan benutten daarvoor.

[2:05:08] Kortom, dit is ook nog work in Progress ben ik bij. Ik ook het gevoel van uw kamer ook zal betrekken over van wat nou nu ongeveer de landing van wordt gezien, maar ook welke onderdelen in de tweede pijler als van groot belang worden gezien om op die manier op enig moment ook daar de knop in door te hakken.

[2:05:29] Er is een interruptie van mevrouw Beckerman en van de heer Thijssen is mevrouw Beckman,

[2:05:34] Voorzitter, en misschien nog heel even over misschien iets geïrriteerde reactie van de minister op mijn geïrriteerde reactie en ik kan die nu wat beter plaatsen denk ik. Want wat wat ik meestal te worstelen is de Burg heeft hele duidelijke scenario's en in de brief is dat nog veel vager en als we bijvoorbeeld hebben over die veenweidegebieden. Dan zeggen zij van ja dan moet je echt dertig of veertig procent scenario een of twee wel pakken om ook te zorgen dat als je dat wil die boeren goed gecompenseerd kunnen worden. Ik snap nu dat de minister. Ja. Ik ben nog niet zo ver. Mijn angst zit een beetje jammer. Ik moet wel als volksvertegenwoordiger straks ook een beslissing gaan nemen. Kan de minister dan wat duidelijker ook een tijdspad uitzetten. Wanneer wij als kamer hier nog grip op hebben want ik denk ik ben gewoon heel erg bang dat als we alles willen doen

[2:06:28] of de boeren

[2:06:29] of het landschap. De plotse zijn terwijl ik ook wel echt mogelijkheden wil zien om tot een zo goed mogelijke oplossing is daar een mogelijkheid om een tijdspad met ook echt momenten dat wij als volksvertegenwoordigers hier keuzes kunnen maken.

[2:06:45] De ik terechte vraag. Ik snap die vraag en wat ik al met schetst het het het tijdsverloop is al wat grillig omdat ik eerst natuurlijk in Europa tot de overeenstemming moest komen. De Raad, de Commissie, daar hebben we al een jaar opgeschoven. We hadden al de intentie om dat eerder klaar te hebben. Dat is niet gelukt.

[2:07:03] En zoals gezegd we zijn nu zelfs nog bezig met teksten om te kijken van wat wat is nu allemaal exact overeengekomen dat in de in de zomer is dat eigenlijk allemaal pas bekrachtigd en dat was voor ons dan het moment waarop we ook in die nationale doorvertalen moesten gaan maken. We hebben niet stilgezeten heb ondertussen gewoon ook het rapport laten opstellen. We hebben inderdaad de publieksversie. We zijn om het de praktijk toetsen bezig gegaan om allemaal al te zorgen dat we echt al niet te laat zijn

[2:07:34] en op dit moment. Ik kom zo nog even op het blok conditionaliteit loopt bijvoorbeeld ook nog discussie over de conditionaliteit met Europa en dat is nogal bepalend voor die boeren waar ze aan moeten gaan voldoen voordat zij weten dat ze mee kunnen doen aan het geheel B.

[2:07:49] Het tijdpad naar het is eind voor het eind van het jaar moet ik een en SP nationaal strategisch plan indienen in Europa.

[2:07:59] Dat betekent dat wij voor die tijd ook echt nog keuzes moeten gaan maken.

[2:08:05] Dat is uiteraard aan uw kamer om dan vast te stellen of u daar nog met mij ook nader over wil in conclaaf veel maar ik zal u in ieder geval proberen dat tijdig over te informeren. Zodra er ook echt meer zicht hebben op de uiteindelijke zaken. Nogmaals, ik deel ben ik van Europa afhankelijk en deel moet ik met de provincies ook nog gaan. Dat gaat overigens allemaal prima. Gewoon een goede overleg hoor, maar ook met de provincie bespreken en dus er zijn een paar lijnen die we bij elkaar moeten brengen. Maar ik zal proberen om maar zodra ik daar echt zicht op heb. Maar dat is zeker op tijd voordat ik het moet indienen voor in Europa. Om het ook aan uw kamer te laten zien, zodat u dat ook nog maar ook kunt zien wat er dan ligt

[2:08:54] heel veel scherper kan ik het op dit moment niet maken omdat ik ook nog van anderen afhankelijk ben op dit moment.

[2:08:59] Dankuwel. Meneer Thijssen.

[2:09:01] Dankuwel. Voorzitter, ik ga toch proberen om nog iets meer vaste grond onder de voeten te krijgen want ik zie wel alle doelen die we willen nastreven en kunnen nastreven van met het geheel B. Maar wat wil de minister dan nu eigenlijk. En ik zie twee kanten kunnen we dit op redeneren. Eentje is bijvoorbeeld het doelen van het klimaatakkoord gaan halen en zullen we daar dit geld voor inzetten en zullen we dan aan de knoppen gaan draaien. Totdat we dat voor elkaar krijgen. Of zullen we zeggen nou,

[2:09:24] wat de het Wageningen rapport ook doet een grote of grote stap een stap die we kunnen zetten in de stikstof problematiek is die zo'n sanering rond Natura twee duizend gebieden. Daar gaan we opsturen dat we dat voor elkaar krijgen of zeggen we ja maar die boeren die hebben veel te weinig inkomen. We gaan gewoon maximaal inkomensondersteuning voor de boeren geven waarbij ik me wel afvraag

[2:09:44] wat wat is daar dan het houvast is dat inderdaad zo dat die boeren zo weinig inkomen hebben of, zoals collega de groot dat straks ook. Zij verkeren zichzelf weinig inkomen uit. Maar ondertussen bouwen zowel vermogen op de zo zielig zijn de boeren niet. Maar wat is nou het anker punt wat we kunnen hebben, zodat we kunnen bepalen. Ja zo willen we deze gelden zo goed mogelijk inzetten en daarbij denk ik. Dus er zijn een paar hele harde grenzen waar we tegenaan lopen, waardoor Nederland ook op slot gaat daar moet volgens mij de prioriteit op liggen, zou ik de minister willen oproepen.

[2:10:17] De minister.

[2:10:18] Daarom is het debat al zinvol om te horen wat de leden daar ook zelf van vinden. Ik heb alleen opgegeven in de brief en en daar op de de zaken die ik daar noem dat is ook hetgeen wat al die jaren hiervoor uit de debat rond deze debatten zijn niet vandaag begonnen. Wij zijn al vier, vijf jaar bezig met debatten over de invulling van het geheel B in de tweede pijler. Ik heb al volgens mij ongeveer unaniem aangenomen motie gekregen dat wij aan weidevogelbeheer moeten gaan doen. Ongeveer unaniem aangenomen moties dat er ook aan innovatie gedaan moet worden en dus met al die emotie die je kan hebben aangenomen of die u heeft aangenomen en mij heeft opgedragen, heb ik in de tweede pijler ook rekening proberen te houden, waarbij mijn punt is als je dat allemaal wil en iedereen wil alles zo maximaal mogelijk, dan geloof ik dat ik ver boven de maximale overheveling van pijler één heen ga dus ook daar moet je dus een balans zoeken en dan sluit ik aan bij wat die van kampen zegt dan zit er ook echt nog wel een overgangs vraagstuk in van hoe snel kun je van overhevelen van pijlen. Een naar pijlen. Twee. Ik heb voor tweeduizend, drieëntwintig. Want die heb ik al wel vast moeten stellen, ook al die ruimte opgezocht om na vijftien procent overheveling te gaan

[2:11:35] en ik zie dat er behoorlijk wat ambities liggen waardoor je ook echt nog wel moet goed moet kijken of dat allemaal voldoende is qua overheveling om die ambities in de tweede pijler te halen. Maar laat ik één ding duidelijk zijn.

[2:11:49] Het is niet zo dat wij alle maatschappelijke opgaven die de heer thuis noemt, allemaal uit het geheel beter kunnen financieren. Daar is die pot geld dan ook weer niet genoeg voor. En iemand refereerde net een PBL rapport dat PBL heeft ge presenteert. Daar werden inderdaad nog wel wat andere bedragen genoemd om op mijn aan te geven dat sommige vraagstukken heel wat groter zijn dan dit geld.

[2:12:14] U mag uw betoog vervolgen.

[2:12:16] Oh Sorry. Meneer stoffen.

[2:12:19] Dank u. Voorzitter, je hebt om even een vraag want een deze Commissie is, maar natuurlijk toch wat vreemd. Maar ik heb me gewoon brieven gelezen en ja ja ja ja. Ik ben niet maar een keer als invaller.

[2:12:33] Maar als ik op pagina vier kijk van de brief van vier september. Dan zegt u volgens mij de in het tweede scenario met dertig procent overheveling gisteren bij bruikbare elementen.

[2:12:43] Nou als ik dat lees denk ik. Nou als dat er al staat dan is dat ongeveer de ondergrens en u zegt nog geen percentages. Maar

[2:12:49] ja dat is misschien niet vast maar die dertig procent. Hoe moet ik die naam lezen is dat iets van een soort ondergrens of toch een soort richtlijn

[2:12:56] een

[2:12:57] of is dit per ongeluk wat positief ingezet.

[2:13:01] De minister.

[2:13:02] Ik ga geen Porter vragen om alleen maar heel chagrijnig over een Portugal zijn wat mij opgeleverd wordt. Dat lijkt me ook een beetje bijzonder. Ik denk dat het rapport nuttige inzichten geeft bij verschillende scenario's. Wat de wat de gevolgen zijn ook op zowel het inkomen van de boer aan de ene kant als aan de andere kant de de maatschappelijke opgaven die daar liggen. Maar ik ben denk ik hier ook wel duidelijk geweest dat die definitieve keuze voor de overheveling dat percentage ik dat nog niet gemaakt omdat ik ook het gevoelen van uw kamer. Hierin wil betrekken.

[2:13:36] Voorzitter, niet een extra vraag om een alsook dat gevonden.

[2:13:39] Het is wel een extra vraag.

[2:13:40] De laatste is mijn tweede pas

[2:13:45] wat we willen toch beperkend. Voorzitter, maar dat maakt niet dat ik laat het daar dan bij die dertig procent blijkt ik dan gewoon heel helder zijn. Ik ben ook in mijn eerste termijn wel geweest maar

[2:13:54] wat ons betreft is die te hoog. Dus dat onterecht moet moet dat lager zijn, heeft het gevoelig waren de SGP fractie gelijk binnen.

[2:14:03] Nou staat genoteerd Dankuwel. Wanneer stoppen

[2:14:08] de dat gaat over de overheveling. Dan kom ik op het punt van de conditionaliteit. Want daar zijn ook veel vragen over gesteld en ook wat betekent dat concreet en worden die

[2:14:19] die zijn de conditionaliteiten nou nog bij te stellen. Laat ik het zomaar even noemen. Dat was ook een vraag.

[2:14:29] U weet dat wij rondom de conditionaliteiten behoorlijke discussies hebben gehad in Europa. Dit zijn omdat eerst meer principieel van moet je het meer vanuit de commerciële tijd de is gaan als een soort basis te gaan leggen en dan daarbovenop ook de betalingen nog voor specifieke doelen ook nog geen aanwenden of moet je juist wat minder conditionaliteit doen en wat meer voldoende in gaan betalen.

[2:14:56] De enig moment hebben we daar natuurlijk ook Parlement had hier ook nogal het Europees Parlement dat die ook nogal een uitgesproken mening over over de hoogte van de commerciële tijd en daar is uiteindelijk de set van conditionaliteiten uitgekomen zoals die de liggen en de conditionaliteit is wat het woord ook zegt een conditie om mee te kunnen doen.

[2:15:17] Wij hebben op op één punt nog wel een discussie lopen met de Commissie en daar hebben we ook ruimte voor gevraagd. Ook in de onderhandelingen al

[2:15:25] dat gaat over de specifieke situatie dat Nederland de de de akkers in Nederland niet zo groot zijn als bijvoorbeeld in Frankrijk of in Duitsland of wat dan ook.

[2:15:35] En als je dan bijvoorbeeld buffer stroken moet gaan aanleggen rondom sloten. Dat kan op de Nederlandse situatie van meer impact zijn

[2:15:44] en dan bijvoorbeeld in Duitsland of Frankrijk of wat dan ook waar die Ariane gewoon veel groter zijn.

[2:15:51] Dus hier lopen de gesprekken met Brussel nog over wat precies voor de Nederlandse situatie. De conditionaliteit is

[2:15:58] en hoe we die moeten vormen geven. Dat geldt ook zeg ik gelijk in de vraag. Volgens mij was de in bosrijk. Maar andere ook hoe dat zit met het zevende actieprogramma.

[2:16:07] Want bij het de conditionaliteit is de de drie meter buffer strook in het zevende actieprogramma hebben we of nee omgekeerd excuus. Hier is het twee meter buffer strook of vijf procent van het areaal en bij het zevende actieprogramma hadden we ook nog de drie meter buffer strak zitten en wij proberen die op elkaar te laten aansluiten,

[2:16:33] zodat de boer niet met twee verschillende soorten conditionaliteiten te maken gaat krijgen. Dus wat wij bij zevende AP doen dat dat ook genoeg is voor wat wij doen in voor als conditionaliteit. Dat is precies het gesprek wat op dit moment voeren met Europa omdat gelijk te laten trekken en dat geeft al aan dat we in de uitwerking van die continuïteit op onderdelen echt nog wel nog bezig zijn op dit moment

[2:17:00] die grinwis vroeg is het dan zo dat je die commercieel die tijd

[2:17:06] dat dat eigenlijk al is wat je zou moeten doen in het zevende AP in de zevende actieprogramma. Dat is wel omschreven. Inderdaad om dat op elkaar te laten aansluiten.

[2:17:15] En dan kom ik ook op de vraag van ja maar wie gaat er dan nog meedoen als akkerbouwer met

[2:17:21] boer in het algemeen

[2:17:23] met het geheel afhankelijk van wat uw kamer natuurlijk ook rondom het zevende actieprogramma gaat besluiten is het wel zo dat daar natuurlijk gewoon opgave ligt en wat dan in het zevende actieprogramma staat is dan ook de norm. En dan is het ook goed om juist die ja dan is dat ook waar boeren zich aan moeten houden, ongeacht of ze mee willen doen met het geheel B. Ja of nee. Doe dat goed op elkaar te laten aansluiten, denk ik dat het in die zin een drempel is die je wegneemt om mee te gaan doen en dan snap ik dat het niet meevalt en bedoelde. Ik laat de de moet ook echt wel wat veranderen. Dat ontken ik niet

[2:18:01] maar dan proberen we wel dat ook zo goed mogelijk, maar in ieder geval met het geheel B te laten aansluiten en de vraag van ja kan ik ga ik dan nog wel meedoen. Ja of nee op enig moment als iets een regel is dan is dat ook de norm, ongeacht de vraag of dat je mee gaat doen.

[2:18:20] Dus rondom de conditionaliteit is het niet zo dat wij daar nog heel veel ruimte hebben om te onderzoeken. Alleen dat wat er wel is. Dat zijn we nu met Brussel ook nog aan het bespreken en dan is het gewoon echt een voorwaarde om mee te gaan doen aan het geheel P en dan is het niet zo dat ik daar nog heel veel discussie. Ik kan er heel veel discussie over gaan hebben. Maar dat maakt niet zoveel uit want daar zit niet zo heel veel ruimte dan meer in om daar wat aan te veranderen

[2:18:49] dat wat betreft de conditionaliteiten. Ik denk dat er veel vragen over zijn gesteld in de hier stoffen had een aantal vrij specifieke opmerkingen over de conditionaliteiten zijn van daar worden toch een soort van nationale koppen op gezet. Hij noemde de van gewassen. Hij noemde dat uitsluitend daarvan onbestaanbaar.

[2:19:10] Dan neem ik kennis van ik heb in mijn brief toegelicht. Waarom ik hier ook voor wil kiezen.

[2:19:17] De buffer stroken heb ik net ook uitgelegd. Maar hij zei wel waarom kan Nederland niet als geheel aangewezen worden als een gebied.

[2:19:25] Dat is niet toegestaan. Daarvoor moeten we echt

[2:19:31] je hebt toch naar de specifieke Nederlandse situatie kijken en de Commissie die gaat er niet mee akkoord. Als we heel Nederland dan maar eventjes gaan aanwijzen.

[2:19:39] Het ploeg en scheur verbod in de Finn weide.

[2:19:43] Hij wilde het niet in een conditionaliteit. Maar vanuit de ego regeling. Dit is denk ik ongeveer al denk ik ben ik niet. Exact. Maar denk dat in vijfennegentig procent van de gevallen dat er sowieso al geen sprake is van ploegen of scheuren in Veen weidegebied. Maar ook hier moeten wij gewoon wel serieus laten zien aan Europa.

[2:20:02] Wat wij doen om te zorgen dat we ook de doelen gaan halen die die samenhangen met dit geheel B.

[2:20:10] Dus ja. Er wordt ons straks gevraagd hoe gaan wij met die commerciële tijd om en dat moet ik ook gewoon een sterk verhaal hebben om te laten zien dat het ons ook serieus is. Dus Vandaar deze keuzes

[2:20:26] voorzien. Dan kom ik bij de eco regeling, want er zijn ook nog een aantal specifieke vragen, zij het wat minder over gesteld.

[2:20:35] Nou daar is ook de vraag van hoe kunnen we ervoor zorgen dat die regelingen ook goed hanteerbaar zijn voor voor de meeste boeren en akkerbouwers. Dat is precies wat we nu nog aan het uitwerken zijn en ik kan toezeggen op het moment dat we naar aanleiding van de uitkomsten van die praktijktoets en de wijzigingen. Daarin heb ik uw kamer ook informeert hoe we precies die wijzigingen dan zo willen vormgeven dat die regelingen wel ook goed uit te voeren zijn. Je moet er wel wat voor doen maar dat die ook niet tot allerlei enorme lastenverzwaring en dergelijke gaan leiden, want we snappen ook dat dat

[2:21:10] niet de deelname bevordert aan die regeling en dat willen we wel graag. Dus zodra we daar echt een stap in hebben gezet. Zal ik uw kamer daar ook nader over informeren.

[2:21:20] Je kunt u daarbij aangeven wat de termijn is.

[2:21:22] Dat hangt ook samen wanneer ik weer net wat meer kan zeggen over bijvoorbeeld de uitkomst van een discussie met met Brussel over de conditionaliteit. En dan zou dat allemaal in één keer willen doen.

[2:21:34] Lucia. Wanneer kunnen we daar wat meer over zeggen over hoe die praktijktoets

[2:21:43] een maand maand en we proberen het in een maand te doen. Voorzitter,

[2:21:49] maar dit is ook weer even work in Progress.

[2:21:54] Er is een interruptie van de groot.

[2:21:56] Over de eco regeling tenzij de minister daar nu klaar mee is

[2:22:02] die dat menu. Dat klinkt heel sympathiek.

[2:22:06] Maar de kans is groot dat je het zo gaat verdunnen over zoveel maatregelen over zoveel boeren dat het gewoon uiteindelijk geen effect heeft en met zonder van het geld

[2:22:17] is tenminste bereid om ook onderbouwd aan te geven wat het effect is, zodat we niet laten door de Rekenkamer op de vingers worden getikt,

[2:22:25] dan wel misschien toch scherpere keuzes te maken als het gaat om de eco regeling en die ook voor Veen wijde klimaat

[2:22:34] en buffer gebieden stikstof in te zetten. Dan wordt het voor boeren een stuk makkelijker.

[2:22:39] Dan kunnen we boeren ook ruimschoots compenseren,

[2:22:42] maken we scherpere keuzes. Dat heeft natuurlijk ook gevolgen voor andere boeren. Maar dan doen we het gewoon goed.

[2:22:49] En voorzitter, hier wil ik toch even dilemma delen rondom de eco regelingen, want wij hebben in de bijlage van de brieven. Ook de lijst met eco regelingen meegestuurd. Welke we allemaal nu geïdentificeerd hebben die ook kunnen bijdragen aan de opgaven die we hebben

[2:23:05] en dan is er een aan de ene kant het risico dat je teveel opties geeft voor de doelen.

[2:23:13] Aan de andere kant is Nederland niet één en hetzelfde land. We zijn nogal verschillende soorten opgaven in verschillende soorten gebieden

[2:23:22] en ik streef er wel naar om alle boeren wel de mogelijkheid te geven om aan die eco regelingen mee te doen.

[2:23:30] Dus als we het vooral bewijzen spreken op geen wijden richten. Als ik software interpreteer even vrij de woorden van de heer de groot. Ja dan zijn er nogal wat gebieden in Nederland die dus eigenlijk niet aan die regelingen mee kunnen doen en dat ik heb er wel voor gekozen om boeren in principe wel mee te kunnen laten doen aan die eco regelingen en dat betekent ook dat je een diverse pallets van opties moet schetsen en dat is de achtergrond van de reden dat we een wat grotere lijst hebben.

[2:23:56] De tweede interruptie van D zesenzestig.

[2:24:00] Dat betekent dus dat je want want ten eerste ga je overhevelen heeft het over gehad. Voorzitter, dan moet je minstens vijfentwintig procent van wat je over hebt aan regelingen. Deze zestig betreft mag dat honderd procent zijn, maar dat gaat natuurlijk niet worden maar niveau een groter deel dan vijfentwintig procent.

[2:24:18] Maar dat betekent nog dat je relatief weinig geld over hebt en daar heel veel boeren wil mee wil bereiken. En dan ook nog moet het substantieel zijn en effect hebben.

[2:24:28] Dat is eigenlijk bijna recept voor mislukking. Ik begrijp de filosofie dat je alle boeren wil bereiken.

[2:24:34] Want dat bereik je nu ook want dat de huidige inkomenssteun.

[2:24:39] Maar ik zou er toch voor willen pleiten om vooral voor het effect te gaan en dan kun je beter kiezen voor Veen weiden en voor burgergebieden rondom Natura twee duizend gebieden waar je ook weer veel boeren mee bereikt om de essentie veren

[2:24:54] en dan te kijken of je op een andere manier want er zijn nog andere budgetten iets kunt doen voor voor de boeren die nu niet bereid is om de koek wat groter te maken, want er zijn nog veel meer middelen die we moeten inzetten voor het landelijke gebied.

[2:25:07] Maar om even een voorbeeld te geven. De heer de groot. Wij hebben bijvoorbeeld nu gezegd dat biologische bedrijven eigenlijk gelijk op het niveau goud zitten in de eco regeling. Dat betekent dat voor biologische bedrijven ook echt van tegemoet komen juist ook in

[2:25:22] vaak de kosten die zij ook al hebben of de minder opbrengst die ze hebben door de manier waarop ze produceren.

[2:25:27] Dat zou dan betekenen dat ik dat niet meer kan doen en dat vind ik weer een gemiste kans. Ook als we dat bijvoorbeeld zien in het licht van

[2:25:35] de vraag in in dat een van de dat het ook was van hoe gaan we nou om met ook de doelen die overigens dat mevrouw koekoek het was van de overige doelen die gesteld worden in Europa, bijvoorbeeld ten aanzien van biologische landbouw. Dus ja ik snap de dilemma. Want ik ik zie het zelf ook alleen het moet voor mij ergens de lengte van de breedte komen en dan hecht ik er wel aan bijvoorbeeld om die biologische bedrijven wel ook in die regelingen zo mee te kunnen nemen. Dat betekent dat toch weer wat verder uitgespreid wordt over het geheel.

[2:26:09] Gaat u verder?

[2:26:11] Even kijken wat de leden nog meer hebben gezegd de hier Eppink. Die ging iets meer op de stikstof problematiek in in plaats van op de het hele vraagstuk van geheel B en hij haalde hij daar Kamervragen aan die ik heb beantwoord. Nu heb ik er de laatste tijd best wel veel beantwoord op het terrein van stikstof onder andere van de heer Eppink. Dus ik moest even heel hard terug gaan in mijn geheugen van waar zit nou ook alweer. Wat wat was het punt wat hij aanhaalde.

[2:26:47] De ik ontken niet dat de afgelopen jaren. Dat gaat over een langere periode dat de hoeveelheid stikstof die vanuit de landbouw is is uitgestoten dat die verminderd is. Dat komen steeds gezegd dat dat ook echt zo is.

[2:27:02] Maar dat wil niet zeggen dat er niet nog een opgave ligt en en we weten dat die opgave best aanzienlijk is overigens niet alleen voor de landbouw. Dat antwoord ook steeds in de vragen van de heer Eppink. Die gaat toch ook ook of meerdere sectoren heen, maar ook de landbouwjaar en ik zie nu juist dat er ook vanuit de sector zelf

[2:27:24] onlangs toch weer ook met aantal partijen over gesproken de steeds op voor stellen worden gedaan om ook die stikstof verder te reduceren. Dus de landbouw er zelf ook van doordrongen dat er ook echt nog stappen gezet moeten worden

[2:27:39] en ik ben blij dat ze daar ook zelf in meedenken. Hij vroeg mij heel specifiek

[2:27:45] wat ik vind van het advies van de landsadvocaat en

[2:27:51] hij zei van waarom laat de boeren niet boeren eigenlijk in mijn in in mijn interpretatie en

[2:27:58] het is absoluut mijn doel om boeren te laten boeren.

[2:28:03] Ik zie wel dat op sommige plekken dat best wel gaat knellen. Dat heeft te maken met bijvoorbeeld de locatie waar bedrijven gevestigd zijn.

[2:28:11] Ook in alle debatten met uw kamer is hier gezegd. Wat zijn dan de opties voor die boeren?

[2:28:17] Aan de ene kant hebben we regelingen voor boeren dat als zij willen stoppen dat zij daar ook dat kunnen doen en dat wij daar ook aan bijdragen

[2:28:24] aan de andere kant boeren die vooruit willen kun je die bijvoorbeeld op een andere wijze laten werken of op een andere plek laten werken. Dat is precies hoe wij ook de regelingen nu ofwel aan het inrichten zijn ofwel hebben ingericht,

[2:28:38] zodat ook de dat werd een een toekomst blijft voor de boeren. Dat is ook mijn inzet in alles wat wij doen en

[2:28:45] in die zin vind ik snap ik dat de discussie over vergunningen intrekken en over onteigenen dat het heel veel onrust heeft veroorzaakt en

[2:28:57] laat ik duidelijk zijn. De heer Mulder voegde onlangs ook. Het gaat niet zozeer dat ik betreur dat er gelekt is of vind ik dat altijd een waardeloze eigenschap hier in den Haag totdat altijd gebeurt. Wat gaat er voor mij veel meer omdat ik het erg vind dat die onzekerheid. Daardoor wordt vergroot en zaken niet in de context worden gezien,

[2:29:14] want we hebben juist al die regelingen gemaakt om te zorgen dat die boeren ook zelf goed kunnen nadenken hoe ziet mijn toekomst er uit en waar ligt die.

[2:29:25] Er is een interruptie van de heer Mulder.

[2:29:27] Je hebt toch een moet even duidelijk te hebben want het is toch niet zo dat een landsadvocaat zomaar op een op een vrije zondagmiddag

[2:29:35] een advies uitbrengt. Die doet dat toch naar aanleiding van vragen van de minister.

[2:29:42] De minister.

[2:29:43] En voorzitter, ik ga niet in op allerlei vragen die aan of de hoe de land of precies allemaal werkt, maar het is niet zo dat wij nu even gewoon gezegd hebben. Hoe kunnen wij vergunningen gaan intrekken. Nee dat is niet zo geweest.

[2:30:00] Jullie Mulder,

[2:30:04] Ik heb nog nooit gehoord. Voorzitter, dat de landsadvocaat uit zichzelf zonder dat die gevraagd is door het ministerie met

[2:30:13] een plank komt dat in ieder geval zo ver.

[2:30:17] Dus het moet hoe dan ook een verzoek zijn geweest van de minister

[2:30:21] om uit te dokteren of dit wel of niet kan en en wat het kost en wat de problemen zijn. Dus dan komt het daadwerkelijk is het wel gewoon een plannetje van de minister.

[2:30:30] Ik bedoel geef dat dan gewoon toe.

[2:30:34] Voorzitter, ik ga nu even de kranten citeren. Want u weet dat ik kan niet alle uit allerlei stukken citeren die die niet openbaar zijn. Maar zoals u in de krant kunt lezen. Wij hebben scenario's uitgewerkt over hoe zou je verder kunnen rondom het stikstof dossier. Daar hebben we ook vorige week in de algemene politieke beschouwing ook al even kort over gesproken en ik heb ook gezegd dat dat wat daar ook nog eraan komt dat we dat ook met de kamer zullen gaan delen, zodat we daar ook transparant in zijn in de stukken die u in de krant heeft kunnen lezen, reageert de landsadvocaat op een scenario dat wij hebben neergelegd en waarvan hijzelf zegt het gaat eigenlijk niet. Je zou daar verder in kunnen gaan door bijvoorbeeld ook vergunningen in te trekken.

[2:31:20] Nou dan loop ik een beetje vooruit. Maar dan kunt u zelf al wel interpreteren dat als hij echt. U zou daar verder in kunnen gaan.

[2:31:27] Wat dan ongeveer. Het is hetgeen is geweest.

[2:31:31] Wat wij aan hem hebben voorgelegd

[2:31:34] als hij zegt dat we verder kunnen gaan, dan betekent dat niet dat dat dus ook hetgeen was wat wij hebben zelf opgenomen of gevraagd hebben.

[2:31:41] Ja.

[2:31:45] Gaat er even over nadenken want ze interrupties en op de minister.

[2:31:51] Even kijken

[2:31:55] en dan komt het. De heer Mulder heeft daar ook al een aantal vragen over gesteld en heb ik denk ik hiermee ook weer toe. Hij vroeg ook nog over het rapport uit van dat nu uit van de. Het universiteit van kiel op universiteit van

[2:32:11] reactie op de vormt een vork.

[2:32:13] Hoi zei van niets dat nou. Waarom worden die plannen nou allemaal niet meegenomen. Ik heb volg mij van de week hadden we ook al een debat waarin de heer Mulder dezelfde vraag heeft gesteld en heb ik ook aangegeven op het moment dat er een wetgevingsvoorstellen komen welk gezicht een impact analyses moeten komen

[2:32:30] en zijn dat de momenten waarop voor beoordelen ook wat er voorligt en hoe dat wegen ook in hoe daarvoor zijn of niet of dat er aanpassingen voor moeten plaatsvinden of niet.

[2:32:41] Dus die als het de wetgeving wordt dan zullen we die impact-analyses ook daadwerkelijk krijgen.

[2:32:48] Ik heb begrepen dat het onderzoek van de universiteit van kiel dat die inderdaad aangeeft dat het kan leiden tot hogere prijzen en tot meer import. Ik heb ook begrepen dat de scope van het onderzoek ook nog wat beperkt was en dat die ook nogal wat groter zou kunnen zijn om daar wat meer absolute uitspraken over te doen. Maar nogmaals, ik blijf een beetje weg van het beoordelen van van wetenschappelijke publicaties. Maar dat is wat ik wel heb teruggekregen.

[2:33:20] Even kijken dan de heer Thijssen. Maar ik heb net al gezegd over de doelen en ook over bewegingen die we daar in maken.

[2:33:28] Hij zegt maximaal inzet op natuurinclusief naar de neem ik ook graag kennis van ook in dit debat. Want daar wilde ik het debat ook voor voeren met uw kamer

[2:33:37] en

[2:33:39] hij vraagt bijvoorbeeld ook over die hij zegt zijn stelling is dat mijn subsidievoorwaarden nogal laag zijn.

[2:33:46] Dat is best bijzonder, want met eerst stoffen had ik net een discussie dat hij zei de subsidievoorwaarden voordat je eraan mag voldoen zijn nogal hoog. Nederland gaat daar te hoog zitten.

[2:33:54] Dus ik herken niet helemaal het beeld dat wij eigenlijk te makkelijk

[2:33:58] toegang geven tot het geheel B. Sterker nog, ik denk dat de discussie nu vooral erover gaat of dat boeren niet dat ze niet te zwaar vinden gewoon worden om mee te gaan doen

[2:34:12] uiteraard uiteraard zitten ook gewoon een kwalificatie die de je Thijssen mag hebben op op hetgeen dat voorligt en

[2:34:20] hij vraagt moeten we het nou zoveel mogelijk algemeen laten of wat veel meer gaan richten. Ik denk dat we juist de combinatie zoeken. Dus om de ene kant zorgen dat de budgetten zijn specifiek ook voor bepaalde gebieden en voor bepaalde opgaven die zijn in Nederland en tegelijkertijd ook zorgen dat er ook nog wel een basisinkomen steun is waarmee boeren ook niet in één keer een enorme klap gaan maken in het inkomen wat zij hebben

[2:34:51] de arbeidsvoorwaarden vroeger ook nog. Dat is een discussie die inderdaad ook in de Raad is geweest, ook naar aanleiding van een abonnement van het Parlement dat ook is aangenomen

[2:35:03] en die dat ging met name aan. Het is ook een soort van conditionaliteit weer dat als je niet aan de arbeidsvoorwaarden voldoet

[2:35:10] of je dan dus ook weer uitgesloten kon gaan worden van geheel beesten.

[2:35:15] Daar zijn wat nuances opgekomen. Laat ik het zo zeggen naar discussie ook in de Raad en de laatste stand van zaken moet ik heel even kijken. Ik kom er heel even op terug. Zo want de als ik zou kunnen kijken. De laatste stand van zaken, want deze doe ik even uit mijn hoofd.

[2:35:33] Maar wat ik tot nu toe wist is dat wij hoe het nu is opgenomen dat het voor ons heel goed werkbaar is. Dus dat wij ook

[2:35:41] dat kunnen meenemen in de voorwaarden die wij ook stellen aan het geheel. Maar ik ga heel even checken wat de laatste discussie is geweest.

[2:35:50] Mevrouw koekoek had ook naar ik heb net ook al aangegeven hoe we ook proberen andere doelen vanuit Europa ook te integreren weer juist in het geheel B dat dan heb je het inderdaad ook over bijvoorbeeld het punt van de biologische landbouw breder Frank de vork, maar ook hier weer de opmerking. Het geheel B is geen duizend dingen doekje waar je alles mee gaat oplossen.

[2:36:13] Uiteindelijk is dit ook gewoon een instrument wat een een bijdrage kan leveren dat we dat zo goed mogelijk proberen te richten

[2:36:24] gezien. Ze hadden het over het evaluatierapport en SP.

[2:36:29] Maar dat gaat denk ik even over de evaluatie die we gedurende de NSB periode gaan opstellen. Dus die is er nog niet. Dat vindt halverwege de NSB periode plaats.

[2:36:42] Dus ja dat zal dan ergens in tweeduizendvijfentwintig of iets dergelijks zijn dat we dan rond die tijd een rapport en een evaluatie zullen hebben.

[2:36:51] Ik denk dat ik weet niet of ik dat nog binnen een dat mijn ambtsopvolgers tegen die tijd ook wel dat rapport dat als dat er ligt gewoon naar de kamer zal sturen. Maar dat zegt nog wel over een aantal jaren omdat het echt een dwarsdoorsnede is dan op dat moment van hoe gaat het eigenlijk met alle doelen die we willen nastreven. Daarmee bekijk andere vragen over overheveling, biologische landbouw heb ik denk ik ook allemaal al beantwoord.

[2:37:21] Mevrouw Beckerman die schetst ook goed. Het spanningsveld.

[2:37:24] Oh, mevrouw koekoek. Wel even een interruptie.

[2:37:27] Maken. Meer inderdaad een vraag richting de toekomst in de datum. Het rapport konden een, tweeduizendvijfentwintig.

[2:37:35] De vraag is daarbij ook in het kader van andere doen Aalsmeer. In hoeverre kunnen we al voorsorteren. Want ik begrijp heel goed dat in de toekomst werken heel ingewikkeld is, maar juist omdat we hier ook allemaal bespreken van we willen ook kerstborrel zoveel mag meenemen en er liggen natuurlijk weleens categorieën. Ondanks dat die nog niet allemaal wettelijk vastgelegd zijn geinterpreteerd in Nederland. Maar dat we daar zoveel mogelijk al in de vorm van of boos zijn of iets dergelijks naar toe werken. Juist omdat inderdaad interesse vijftien de gaat eerste evaluatierapport uitkomt, waarbij ook vanuit de Europese Commissie aanbevelingen kunnen worden gegeven om het aan te passen en dat zou ertoe kunnen leiden in het in het worst case scenario dat je dus weer dingen uit het NSB moet gaan aanpassen waar uiteindelijk weer last van hebben.

[2:38:18] Dus het is een. Het is voorsorteren op de toekomst. Maar het probeer het nu alvast te doen, zodat we duidelijk niet in de problemen.

[2:38:26] Ja de de ik eigenlijk zegt mevrouw koekoek geef nou zoveel mogelijk zekerheid aan boren, zodat ze weten waar ze aan toe zijn. Maar ik kan niet helemaal uitsluiten dat er natuurlijk een aanbeveling gaat komen op enig moment van de Commissie, waarbij de op dat moment op moeten op gaan reageren en anticiperen

[2:38:45] en ik denk dat wat we nu hebben aan een ieder geval de de doel of in de tweede pijler ook het aansluiten bij Europese andere trajecten. Ook de specifieke Nederlandse opgave dat we met het huidige programma wat we hier voorstellen dat eigenlijk wel zo maximaal mogelijk proberen af te dekken. Maar ik kan niet helemaal uitsluiten dat dat toch nog aangescherpt moet gaan worden op onderdelen. Nogmaals,

[2:39:14] dus is niet wat ik nu denk alleen even context problematiek van stikstof is de afgelopen jaren ook nog wat heviger geworden dan dat misschien vier of vijf jaar geleden werd voorzien en dus je hebt altijd weer omstandigheden die daarop moet aansluiten. En

[2:39:30] dus ja zekerheid zoveel mogelijk van daar de langjarige doorwerking ook van van het geheel binnen het en SP.

[2:39:37] Maar of er iets verandert, kan ik niet uitsluiten.

[2:39:41] Ik heb nog even gecheckt over de sociale conditionaliteit die per één januari tweeduizendvijfentwintig uiterlijk treedt deze conditionaliteit in werking

[2:39:52] en de gesprekken zijn hierover in de u ook nog gaande over de praktische uitwerking, zodat we nog even wat tijd hebben voor de in werking inwerkingtreding van die sociale conditionaliteit kunnen we daar ook nog wat meer duidelijkheid over geven. En als ziet er is

[2:40:09] uiteraard kwamen daar ook weer over informeer. Dan gaat voorzitter vragen wanneer. Maar dat is echt afhankelijk bedoeld is één januari tweeduizendvijfentwintig. Dus dan moet ik nog heb ik nog even de tijd zeg maar te stemmen toen daar geen exacte datum te noemen. Mevrouw Beckerman was ik aangekomen die vroeger ook nog heel specifiek najaar. Hoe zit nou zij maakt zich ook zorgen over de inkomen van de boer. Zij maakte zich ook zorgen over de natuur en de leefomgeving. Nou ik denk dat dat precies ook weer de discussie is hoe je daar mee omgaat en dat we daar het het goede midden. Ook moeten proberen te vinden.

[2:40:45] Zij zei ook van eigenlijk zou de keten hier ook een belangrijke rol in moeten spelen. Dat ben ik haar met haar eens.

[2:40:52] De werd wel even gerefereerd aan Zembla door mevrouw van der plas. Vanavond

[2:40:56] heb ik daar ook wat opmerkingen over gemaakt. Inderdaad. Overigens mag ik mevrouw van der plas, erop wijzen dat ik juist over een opmerking over beprijzing en terug laten sluizen naar de boer dat ik juist inspiratie heb gevonden in haar eigen verkiezingsprogramma. Want daar staat dat opgenomen en wij hebben dat zelfs ook nog laten onderzoeken van wat is nou de beste manier om te zorgen dat je als je prijst hoe je dat weer terug laat komen dan zou dat is dat ook op de manier die in het die mevrouw van der plas ook al voorstellen. Dus ik heb daar

[2:41:29] gemeente om daar heel goed bij aan te sluiten. Maar goed zij daar zelf kennis van nemen vanavond.

[2:41:37] Mevrouw van der plas, wil even reageren.

[2:41:40] Uiteraard, want dit vind ik natuurlijk zeer verheugend nieuws en ontzettend goed dat de minister zich laten informeren over onze plannen in het verkiezingsprogramma

[2:41:52] en ik wil haar daarvoor bedanken. Dat vind ik erg leuk om te horen en ook om dat u positief was daarover.

[2:42:01] Soms wordt het best een goede uitzending vanavond.

[2:42:08] Ik was al bij mevrouw Beckerman. Want de keten. Ja. De keten heeft hier ook een rol in en bedoel ik denk dat we nog een debat krijgen of het landbouwakkoord en laten we daar dan ook verder ingaan op hoe de keten hier ook een rol kan spelen. De over de doorrekening van de plannen en wij. Dat komt natuurlijk ook nog een strategische milieueffectrapportage. Die moeten we ook opstellen. Hiervoor, zodat ook duidelijk wordt wat de plannen doen met alle doelen, maar omdat er nog dat het nog wat moving target zijn, moeten er ook nog wel even wat slagen om de arm houden omdat om dat goed te doen.

[2:42:50] Maar daar wordt dus ook al wel aan gerekend.

[2:42:55] De landschaps elementen vroeg zij ook nog specifiek. Nou dat was een van de lijst in van de eerste moties. Volgens mij die met algemene stemmen. Hier werd aangenomen om landschap elementen ook mee te nemen in het nieuwe geheel B. Dat is gelukt en dat betekent dat niet alleen zozeer de aanleg, maar juist ook het hebben van dat landschap element dat dat niet betekent dat je dus geen geheel baby krijgt want dat was vaak de reden voor boeren om landschaps elementen ofwel weg te halen of niet meer aan te planten. Want dan gaat er land van je Adriaan af en dan krijg je daar geen vergoeding meer foto's dan. Waarom zou je dat doen en dat hebben we nu precies weten om te draaien. Dus dat gaat meegenomen worden.

[2:43:35] Er is nog best een klus ook voor er omdat je dan goed op de kaart moeten hebben waar die landschaps elementen staan

[2:43:41] omdat je ze ook weer niet wil gaan vergoeden als ze weggehaald zijn, maar dit is echt juist een van de belangrijke punten waar ik erg blij mee ben dat we dat ook in het geheel hebben weten te regelen.

[2:43:53] De hiervan kampen die.

[2:43:56] Mevrouw Beckerman,

[2:43:58] Je voorzitter, en ik had ook nog een vraag gesteld over het voedselbos hoop dat deze.

[2:44:07] Daar maar even niet in de tweede termijn die even mee te nemen. Mag dat. Ja.

[2:44:13] Mevrouw Beckerman,

[2:44:14] Is goed en mijn vraag was de sp-fractie had een vraag gesteld. En toen had de minister toegezegd om te verkennen of en hoe bos en landbouw combinaties dus niet per se en onderdeel konden worden van het en SP en onze vraag was er is dat gedaan. Ziet de minister de grote maatschappelijke waarde is een voelt kan dat een van de eco regelingen zijn en hij zit niet in de bijlage bij de brief. Maar hoe werkt het dan.

[2:44:41] Mag ik op dit antwoord op de tweede termijn even terug komen want ik moet me eventjes. Ik heb hem hier niet paraat. Dus excuses dat ik even nogmaals, mevrouw Beckham krijgt een antwoord op haar vragen met tweede termijn.

[2:44:53] De heer van kampen die zegt van moeten we nou niet ook een overgangstermijn gaan gaan regelen voor de overheveling. Dus eigenlijk een soort mijn is plaats een soort getrapte overheveling in de tijd. Ik vind dat een interessante suggestie. Dus ik denk dat het ook goed is om daar even goed naar te kijken wat daar de de de mogelijkheden en onmogelijkheden van zijn.

[2:45:15] Zoals gezegd hebben we nu naar tweeduizend, drieëntwintig een stap gezet naar de vijftien procent overheveling. Maar ik snap eigenlijk het de vraag van de je van kamp op kun je dat ook niet geleidelijk aan doen zonder dat tegelijk een groot grote te grote stap wordt ervaren. Maar dat je wel op de ambitie toont die tegelijkertijd ook in naar in een programma dat je dat we die ook willen hebben. Dus ik zal daar ook nader naar kijken hoe we dat zouden kunnen eventueel zouden kunnen vormgeven als de kamer daar ook om vraagt over de balans

[2:45:46] denk ik al het een en ander gezegd

[2:45:51] zien. Hij heeft

[2:45:55] jij vraagt van is nog ruimte voor nationaal maatwerk in de conditionaliteit. Ik heb dat denk ik net al aangegeven. De condition reis echt de ondergrens waar we op een aantal specifieke punten nog de gesprekken aan het voeren zijn. Maar die marges zijn smal en eigenlijk niet heel groot

[2:46:10] en ga ik zelf de portemonnee trekken had hij ook gevraagd, zodat het bijzonder als iemand van de VVD. Toch wil graag wil dat we de portemonnee gaan trekken. Maar goed hebben. Vorige week natuurlijk ook wel gezien dat dat best wel kan bij de VVD.

[2:46:24] Maar laat ik zeggen als daar warme gevoelens in deze Commissie van zijn. Dan ga ik dat met liefde overbrengen op de minister van Financiën dat die ook nog wat ruimhartiger moet feit. Maar ik heb al geprobeerd te kijken of dat ik als er mogelijkheden zijn voor nationale cofinanciering en dan zal ik echt mijn best doen. Laat ik het zeggen.

[2:46:45] Mevrouw vestiging die vraagt heel specifiek naar of het grijs en toe de landschapsbeheer effectief is geweest. Mevrouw, met vroeg dat ook.

[2:46:54] Ik heb begin dit jaar een evaluatie naar uw kamer gestuurd over evaluatie van agrarisch natuur en landschapsbeheer en de collectieve

[2:47:03] waarin we die die evaluaties positief sowieso ook op dat als collectief dat er echt meer inspanningen geleverd worden dan ook de manier waarop dat vergoed wordt dan dat allemaal per individu moet

[2:47:18] zijn er dan nog genoeg uitdagingen die we ook moeten gerealiseerde van gebied jaar doel. Daar ga ik ook niet omheen lopen en daarom proberen we dus ook steeds meer die stappen te zetten. Nu ook met dit geheel

[2:47:33] kijk kijken. Zij vraagt ook naar de overheveling hebben ook een en anderhalf over gezegd.

[2:47:40] En wat krijgt de samenleving er voor terug voor dit geheel B. Ik denk dat dat juist ook de discussie was die ik eerder ook al heb gevoerd met de kamer

[2:47:50] aan de ene kant het belang van kwalitatief hoogwaardig voedsel, maar dat het ook geproduceerd is in balans met de leefomgeving opgaven die thuis zitten en dat lijkt me een heel goed maatschappelijk doel.

[2:48:05] De heer stoffen die zegt van. Het is eigenlijk een sigaar uit eigen doos want boeren moeten meer gaan doen met minder budget.

[2:48:13] Ik ontken niet dat er minder budget is. Dat komt ook omdat er natuurlijk vanuit Europa al minder budget naar Nederland toe komt,

[2:48:21] zowel in de eerste als in de tweede pijler en daarbinnen dat we ook geld ook wel richten op de de maatschappelijke opgaven die er ook daadwerkelijk liggen. Ik denk wel dat daarbinnen. Goed ik het de je stoffen zijn opvatting dat al gehoord over de overheveling van de die die voorstelt dat we daarbinnen ook wel echt zoeken naar de juiste balans.

[2:48:48] Hij mist het elementen van het verdient vermogen.

[2:48:52] Ik kreeg hierop wel meerdere vragen over van wat doet dit nou met het verdient vermogen van de boer. Maar dan als het de zijn dat tot twee absolute. Dus dat is de boer. De roebel van de boer die bestaat niet en en met het niet terug. Maar hebt het verdiend vermogen. Dat zijn twee hele algemene termen waar je eigenlijk bijna dus niet een antwoord op kunt plakken. Want ik denk dat juist veel boeren veel verschillende verdienmodellen hebben

[2:49:21] en de werd net ook al gerefereerd aan het rapport van de Burg. Je ziet dat dus voor tweederde van de boeren eigenlijk die al een heel goed inkomen kunnen halen of goed. Maar dat nu van voldoende inkomen kunnen halen. Maar een derde ook echt daar weer onder zit en dan zitten er ook weer allerlei nuances zijn daar weer op te maken wat er nou precies wat er onder zit. Maar het geeft wel aan dat daar hele absolute uitspraken over doen. Best wel ingewikkeld is

[2:49:49] en ik ik kom ook even terug naar niet om te laten zien dat het allemaal vanzelf gaat. Maar wat ik al zei, toen de varkenshouderij de kalveren houderij zich moesten aanpassen. Is dat ook gebeurd en hebben zijn volgens mij was mevrouw van der plas die al de fluctuaties aangaf de afgelopen jaren in

[2:50:06] in het inkomen van de varkenshouderij. Dat heeft met name toch ook met de befaamde varkenscyclus te maken waarin de prijzen toe. Het ene jaar heel hoog zijn. Het andere jaar weer veel lager zijn. Dus het is best ingewikkeld om dat allemaal aan een geheel mee op te hangen en of het verdiend vermogen echt helemaal daar uit te halen is. Maar ja het is natuurlijk waar als je minder directe inkomenssteun krijgt dat je dat ook wel weer in ieder geval niet automatisch op je bankrekening krijgt en dat daar een andere weg voor moet gevonden worden.

[2:50:37] Stoffen had volgens mij.

[2:50:38] Vraag naar geen nee geen vraag voor de ik nog even misschien. Ik wil iets rechtzetten want ik heb geen interruptie meer. Maar als de indruk ontstaat dat ik over de boer en het verdien vermogen heb gesproken. Ik heb mijn tekst heeft bekeken dat nadrukkelijk niet. Ik heb alleen maar aangeven dat die Europese verordening de ruimte biedt en of de minister ook wil kijken of die ruimte benut kan worden om een stukje verdiend vermogen voor. Ik heb nu boeren genoemd weg. Maar maar om dat ook te maken. Dus dat we ook even rechtzetten. En maar ik heb de indruk dat de minister die kant op zou willen kijken als ik het zo.

[2:51:10] Dat doet de heer stoffen nog heel charmant het die die probeert altijd gewoon ergens gewoon zijn kant op te praten dat het heel goed. Nee ik in

[2:51:19] zeker een hele constructieve partij zou kunnen we de SGP.

[2:51:23] Nee, de versterking van het verdient vermogen. Dat zit natuurlijk ook bijvoorbeeld in kennis en in innovaties en dat zijn ook allemaal elementen die in de tweede pijler zitten die ook in de brief worden genoemd

[2:51:34] waarin boeren natuurlijk ook daarmee geholpen kunnen worden. Kijk eventjes overheen kunnen geholpen worden om ook op op dat punt gewoon ook te werken aan hun eigen verdiend vermogen. Dat zul je dus ook zeg ik. Mevrouw Beckerman ook in de in de ketel moeten bekijken en daarom heeft de bisschop van de SGP ook terecht de motie op het landbouwakkoord ingediend, want dat is niet alleen de boer waar dat vraagstuk ligt. Dat is de hele alle schakels in die keten tot en met de consument dan toezeggen ik maar weer ook in navolging wat mevrouw van der plas daar eerder over heeft gezegd

[2:52:09] even zien. De akkerbouw eco regelingen heb ik net ook al gezegd dan kijken we dus nog goed naar die naar hoe we daar dus de eco regelingen beter toepasbaar kunnen krijgen gezien als ik denk dat daar de vragen van de stoffen wel mee beantwoord zijn

[2:52:28] de gun wist die vraagt over de cofinanciering heb ik net ook wel gezegd sneller zekerheid geven voor boeren heb ik net ook al aangegeven. Ik had het liever gisteren dan vandaag al geregeld gehad. Maar de de er lopen echt nog discussies en trajecten

[2:52:46] waar ik niet helemaal de invloed op heb. Hoe snel dat allemaal duidelijk is. Maar ik denk wel dat eind van het jaar moeten wij een en SP indienen

[2:52:57] dan meestal. En even voor de duidelijkheid het NSB gaat in per tweeduizend, drieëntwintig dus niet. Tweeduizend, tweeëntwintig voor degenen die dat ook dachten dat het was. Ze zit in jaar tussen. Maar dit jaar heb je ook nodig als boer omdat je het hoekje tilt plan opstelt en je je inkopen moet doen. Et cetera. Maar wij menen dat als het eind van het jaar moet er echt wel in zo'n detail het een en ander duidelijk zijn dat boeren dagen of tweeduizend, drieëntwintig ook een jaar voor hebben om daarop te anticiperen. Dat dat dan zou moeten kunnen lukken.

[2:53:31] Even zien ook. En tijd balans regeling heb ik ben ik ook op ingegaan landschaps elementen hebben. Ik ook genoemd.

[2:53:40] Even zien

[2:53:41] de jonge boeren. De jonge boeren. Daar hebben wij twee regelingen in zitten op dit moment.

[2:53:48] Dat is de en dat komt omdat dat de tweede element is ook nog wel door onze inzet in Europa erin gekomen dat ze zogenaamde investeringssteun.

[2:54:00] Dus je hebt de de klassieke vestigingssteun die vanuit Europa werd voorgesteld en wij hebben er gepleit ook voor investeringssteun, zodat boeren die bedrijf overnemen ook juiste investeringen kunnen doen om een bedrijf aan te passen aan aan de toekomst.

[2:54:16] Daar hebben we hard voor gelobbyd om dat voor elkaar te krijgen en dat sluit ook juist wel weer aan bij de vraag die vanuit in ieder geval onze jonge boeren naar voren kwam

[2:54:25] het punt van de menen dat de je Boswijk van. Er zit een minuten wachten op vestiging steunen. Ja dat is nu ook eenmaal wat er nu eenmaal in de Europese regels staat over hoe het met de jonge boeren hoe die moet worden ingericht. Maar nogmaals, wij hebben zelf ook de investeringssteun ook toch weer

[2:54:43] bij gekregen om op die manier ook echt tegemoet te komen aan de wensen die onze eigen jonge boeren hebben

[2:54:52] voorzien

[2:54:55] dan mevrouw van der plas. Die maakt zich zorgen over de inkomens positie van de boer. Daar heb ik denk ik ook al wel het een en ander over gezegd en zij had nog een heel verhaal of pleidooi over van dat duurzaam niet

[2:55:12] een begrip is en zij gaf daar een aantal voorbeelden van.

[2:55:16] Ik denk dat het inderdaad zo is dat dat ook daar hebben we moeten kijken van ik noem dat bij de

[2:55:25] vrije uitloopkippen dat altijd de vraag is van op het moment dat ze naar buiten gaan. Heb je ook weer meer fijnstof discussies noem ik het maar maar vanuit het oogpunt van dierenwelzijn. Wil je wel graag dat die dieren ook weer buiten kunnen zijn

[2:55:38] en dat dat geeft soms ook inderdaad wel dilemmas.

[2:55:43] Ik denk dat we hier juist de goede de botten daarop overvoeren. Hoe je dat moet wegen met elkaar

[2:55:52] de lastenverzwaring voor boeren in het geheel B. Ik heb al eerder gezegd dat we echter naar streven om dat naar beneden te krijgen, maar

[2:55:59] een van de doelen was toen ik deze. De Europese discussie begon het verminderen van de complexiteit en op enig moment

[2:56:05] heb ik gewoon een keer een hele avond zitten studeren op alles wat er lag en ik ben dan nog de minister. Dus ik kan mij voorstellen dat het voor boeren is het echt niet eenvoudig. Dat geef ik gelijk toe en

[2:56:17] dat hebben wij zelf als Nederland wel ingebracht in de discussies in Europa. We streven allemaal naar reductie van de complexiteit en ik kan niet zeggen dat dat gebeurd is. Dat kan daar een heel betoog over ophangen, maar er zijn veel regelingen bijgekomen

[2:56:32] en ook veel opgave is bijgekomen.

[2:56:37] Daarbinnen proberen wij wel het maximale te doen om boeren daarin tegemoet te komen. En zoals gezegd is de praktijktoets wel een van de manieren geweest om dat inzichtelijk te krijgen, zodat we dat ook kunnen verbeteren.

[2:56:51] Maar het is niet heel makkelijk geworden. Dat geef ik gelijk toe.

[2:56:55] Even zien. Er is een vraag van mevrouw van der plas.

[2:57:01] Dankuwel. Ik heb ooit een keer een toen ik nog journalist was een artikel geschreven over de dierenbescherming en natuur en milieu, die destijds de praat. Ik denk ik over een jaar of zes zeven, acht geleden, die destijds bezig waren om te kijken of er binnen het beter leven keurmerk niet een onderscheid kon komen tussen sterren voor dierenwelzijn en dan ook sterren voor milieu. Dus dat je dat consument eigenlijk in de supermarkt directie van nou weet je dierenwelzijn is stukken beter of althans de die gaan buiten of wat dan ook maar op milieugebied is iets minder zodat de consument dan

[2:57:45] een duidelijke keuze kan maken. Vanaf vandaag kies ik voor het milieu en neem ik bijvoorbeeld gangbaar vlees en morgen kies ik voor dierenwelzijn en dan neem ik biologisch vlees.

[2:57:56] Daar waren ze ooit mee bezig en mijn vraag is aangegeven in het licht van het antwoord van de minister is de minister daar erg van op de hoogte. En wat is daar ooit mee gebeurd van volgens mij is dat nooit eigenlijk geeffectueerd.

[2:58:13] Voorzitter, het onderzoek zegt mij niets. Dus ik dus ze zegt van wat is daarmee gebeurd. Ik ken het niet.

[2:58:20] Nou het was geen onderzoek, maar het was gewoon een artikel wat ik naar aanleiding van een interview van met beide heb gemaakt en zij zeiden toen daar zijn we nu overhemd spreken om een soort van dubbel doel keurmerk te krijgen. Kies je voor milieu of kies voor dierenwelzijn. Maar dat zeg ik dus al een aantal jaren geleden. Maar ik schoot me nu ineens binnen toen de minister

[2:58:44] het daarover had inderdaad het dilemma tussen vrije uitloop fijnstof en dat soort dingen. Dierenwelzijn en milieu. Maar dus zodoende was ik daar even benieuwd naar de minister was toen ook nog geen minister. Dus kan best zijn dat het ergens wel in een laan ligt, maar niet meer opgediend is.

[2:59:03] Maar daar ga ik zelf wel achteraan. Dus dat ik ga ze erachteraan wat daar ooit mee is gebeurd.

[2:59:09] Dat lijkt me heel goed want met mij doet het geen lampje branden. Dus maar dat zegt denk ik meer mevrouw van der plas is natuurlijk veel langer ingevoerd. Al in het beleidsterrein dan ik. Dus ik kan me voorstellen dat zij daar meer parate kennis heeft op dat punt en ik ben benieuwd wat eruit komt. Zij had nog een vraag van wat was nou precies de onderzoeksvraag aan de wur. Ik ga me even heel exact formuleren ontwikkel mogelijke beleid varianten voor invulling van het en SP en breng in beeld. Welke gevolgen hebben voor doel bereik op economisch, ecologisch en sociaal terrein. Dat is de vraag geweest aan de deur en daar hebben zij dit rapport voor

[2:59:45] opgeleverd

[2:59:47] dan tot slot onze voorzitter, mevrouw bromet. Zij vroeg ook nog even kijken want een aantal vragen heb ik al wel beantwoord. Ook over de collectieve. Daar hebben we die evaluatie over gestuurd. Begin dit jaar

[3:00:08] de ook naar aanleiding van de onderzoeksvraag van mevrouw van der plas

[3:00:14] is ook gevraagd om ook juist op al die aspecten goed te kijken

[3:00:20] voor welk scenario kies ik nou ik heb net gezegd dat ik ook hier de gevoelens van de kamer mee wil nemen om ook te kijken wat daar de goede balans is en ook in. Ik heb nog niemand horen afdoen aan aan alle wensen in het lijstje van de tweede pijler. Dus ik daar moet ik ook rekening mee houden in de verdeling van de middelen.

[3:00:40] Geen weide had zij een aantal hele specifieke vragen over en zijn van is het niet zinvoller dat ik eigenlijk nationaal oplegt wat de peilverhoging zou moeten zijn en welke bufferzones je zou moeten inrichten.

[3:00:57] Voorzitter, hier hebben we ook echt wel een. We weten dat in in gebieden dat dat we daar ook dat het peil daar ook verhoogd moet worden. Juist om te zorgen dat een aantal klimaattop Graves en en ook de inkrimping van de bodem helemaal dat we daar ook echt stappen moeten zetten, maar dit is ook echt iets wat ook in de waterschappen besproken wordt. Daar zitten ook echt de competentie daarvan

[3:01:24] en die zijn ook die kunnen ook heel specifiek kijken wat betekent dat nou voor de bufferzones. We hebben daar ook gezegd bij het zevende actieprogramma dat we de waterschappen er ook belangrijke rol in geven van wat is er nou kun je nou specifiek in dit gebied.

[3:01:40] Hoe moet je daar nou mee omgaan. En ik vind het ook belangrijk dat die waterschap ook echt wel de positie geven om dat te doen.

[3:01:47] Ik wilde even een vraag over stellen, want juist als je het rapport van de geur leest dan staat er dat die afspraken in het klimaatakkoord over de Veen wijnen die gaat niet vanzelf. Dus die dan moet je je kan wel wachten tot iemand het dood. De waterschappen of of een provincie of het rijk. Maar het gaat niet vanzelf gebeuren. Wie gaat naar de leiding nemen daarin.

[3:02:09] Dat doen de drie partijen samen. Dat zijn de provincies en de waterschappen en het rijk. Dat is op alle drie de terreinen zijn alle drie de de de bijna kan zeggen het bevoegde gezag en omdat binnen het veenweidegebieden er ook weer heel veel verschillen zijn en ik denk dat je het meeste recht doen aan die verschillende situaties dat je dat ook per gebied bekijkt.

[3:02:31] Mijn tweede interruptie dan ja. Maar de beurs zegt juist dat het op basis van vrijwilligheid niet gaat werken. Dus dat er regelgeving moet komen. En wie gaat die regelgeving dan opleggen.

[3:02:43] Vrijwilligheid wil nog niet zeggen dat er dan niks gebeurt. Want ik geloof dat het hier Boswijk was. Ik weet het niet. Die zei. Oh ja of of iemand of details. Als je als je ergens het peil gaat verhogen dan de ga dan gebeurt het ook bij de buurman zeg maar dan is het niet iets wat je voor een akkerbouwer of boer doet zijn meestal trouwens veehouderij die in die gebieden zit. Maar dat gaat geldt voor iedereen, maar we hebben nu dus ook een programma geen weide lopen. Dat wordt ook door de provincies getrokken met onze financiering. Ook daarbij het klomp komt ook voort uit het klimaatakkoord waarin in verschillende gebieden wordt gekeken wat de verschillende maatregelen zijn die je zou kunnen nemen. Dat heeft dat loopt van peilverhoging tot Rena ze tot alle andere bestemmingen andere tilt. Daar zit een heel palet van van opties in en ik zou die vrijheid wel willen houden om te kijken wat per gebied ook het best toepasbaar is. Dus daar is dat juist het programma verwijderen helemaal opgericht.

[3:03:39] Dan vroeg mevrouw bromet nog over de sloten, want zij is bang dat

[3:03:46] dat juist de de regels er voor zorgen dat de sloten gedempt gaan worden

[3:03:54] en even voor de helderheid. De sloten die maken onderdeel uit van de definitie van landschaps elementen. Dus die mogen juist meegerekend worden bij het geheel B. Dus het kan zijn dat er een reden is voor voor boeren om een sloten te dempen wat ik niet wijs zou vinden. Maar dan kan dat niet in het geheel B liggen want daar worden ze gewoon meegerekend als landschaps element

[3:04:20] even zien en ben ik dan ook bereid om akkerbouw te verbieden in de veenweidegebieden het specifiek

[3:04:26] over my steelt

[3:04:30] u heeft gezien

[3:04:33] wat de conditionaliteit is in de veenweidegebieden die we die nu ook erin zit.

[3:04:42] Wat ik net al zei, akkerbouw is al in veel gebieden niet mogelijk in de veenweidegebieden

[3:04:48] en

[3:04:50] het eventueel alleen toestaan van gras en van natte teelten in de conditionaliteit is niet overal aan de orde, maar aan alleen in gebieden die op een maalt worden en daarmee ook weinig akkerbouw daar al plaatsvindt.

[3:05:04] De zo'n generieke uitspraken over geen akkerbouw doet dan ook weer net niet recht altijd aan alle gebieden die daar zijn. Maar nogmaals praktisch is het al wel lastiger uitvoerbaar in de veenweidegebieden gewoon om de kenmerken die daar al zijn

[3:05:20] even zien. Volgens mij heb ik dan de vragen van mevrouw met beantwoord.

[3:05:27] Ja dan kan u minister dan gaan wij een tweede ronde doen met allemaal één minuut spreektijd en het eerst krijgt het woord. De heer de groot.

[3:05:38] Ook, voorzitter,

[3:05:40] ik wil graag inderdaad een twee minuten debat aanvragen. Een van de redenen dat het boeren inkomen zo laag is, is de inkomenssteun. Het is precies andersom.

[3:05:51] Nederland ontvangt buitengewoon veel geld in de eerste pijler en daar krijgen we een afrekening van van André lidstaten kuub rekenen, omdat het duidelijk is dat dat geld geen enkel effect zal hebben en je krijgt wordt er keihard op afgerekend. Dus we doen er beter aan. Ook in het belang van de boeren. Om nu zoveel mogelijk achter die publieke doelen te zetten

[3:06:09] en het is ook in het belang van de boeren. Als je kijkt naar het

[3:06:12] verdienmodel ATB tweeduizend elf. De ontkoppelde gekoppelde steun ging eraf.

[3:06:18] Toen betaalde ze zesenveertig euro per ton. Het is nu dubbele dus geen subsidie meer en gewoon goed je best doen in de markt met een goede corporatie. Het kan beter voor de boer

[3:06:29] dan de geen wijnen.

[3:06:31] U zult.

[3:06:32] U heeft nog zeven seconden voor.

[3:06:34] U zult echt maatregelen moeten nemen, want de waterschappen die redden het niet in het tripartite bevoegde ge zagen. Friesland moet nul komma vier megaton hebben en ze zitten met de handen in het verhaal zou gaan het gewoon niet te redden. Als we hier geen maatregelen nemen en daarvoor moet je ook de enkel regelingen concentreren Dankuwel.

[3:06:53] Dankuwel. De heer Boswijk.

[3:06:54] Dank u. Voorzitter, ik heb twee twee vragen nog aan de minister. Allereerst Dank voor de antwoorden en er zijn nogal wat onduidelijkheden. Maar goed dat moeten we er komt een minister op terug. Ieder geval voor nu. We hebben een praktijktoets gehad. Daar zijn wij erg blij mee. Nou, worden er wat wijzigingen doorgevoerd worden die wijzigingen opnieuw nog een keer worden getoetst.

[3:07:17] Wij zouden wel een groot voorstander daarvan zijn en een tweede vraag is als Onno onverhoopt blijkt gaandeweg het proces dat ineens opvallend veel boeren toch afhaken van het geheel B, omdat wij de verdediging op een bepaalde manier hebben gedaan. Op welke manieren kunnen we of kunnen we daar nog op bijsturen en op welke manier zou er dan nog kunnen Dankuwel.

[3:07:38] Dankuwel. Heer Eppink.

[3:07:40] Ik heb geen verdere vragen.

[3:07:42] Dat schiet lekker op wanneer Mulder?

[3:07:47] Ja. Het was wel het is een ellende met die wetgeving uit Brussel. Maar ik heb vandaag ook positieve dingen gehoord.

[3:07:55] Ik vind het mooi om te horen dat zoveel linkse partijen als toch belastinggeld voor boeren gaat dan opeens oproepen tot om heel voorzichtig te zijn

[3:08:02] en ik zou ze willen vragen om dat gevoel zeg maar instelling om dat vast te houden. Toch nog een vraag aan de minister. Want die is eigenlijk blijven liggen. Ik had gevraagd dat de was een rapport van ABN Amro waarin Nederlandse boeren als het beste kwamen en ik heb de minister gevraagd of ze misschien een rapport had waarin staat dat Nederlandse boeren hartstikke slecht zijn en of ze die dan aan de kamer wil geven.

[3:08:26] Dankuwel. De heer Thijssen.

[3:08:28] Dankuwel. Voorzitter.

[3:08:30] Ik ben blij dat de minister zo duidelijk zegt dat we met dit NSB dan nog niet zijn dat er daarna nog veel en veel meer moet gebeuren en we hebben die studie natuurlijk gezien. Maar wat daar nou precies van gevonden wordt. Weet ik niet. Dus wanneer komt er nou een totaalplan, zodat we echt een doorkijk hebben van hoe gaan we de landbouwsector verduurzamen met perspectief voor de boeren

[3:08:49] en dan een andere is, maar ook nog niet echt antwoord op heb is dat we gaan meer overhevelen. Hartstikke goed naar pijlen. Twee. Waarom kiezen we niet? Waarom kiest tenminste niet voor veertig procent, zoals ook het Wageningen rapport zegt en dan lijkt het iets te zijn met het verdubbel vermogen of de boer. Maar dat is allemaal weer moeilijk, maar moeten we daar dan toch niet een slag dieper gaan om op een gegeven moment met elkaar te kunnen snappen hoe ver we hierin kunnen gaan, want we hebben veertig procent en nog veel meer nodig, zegt de minister zelf ook om de duurzaamheidsdoelen te halen. Dus daar graag een reactie.

[3:09:23] Dankuwel.

[3:09:27] Wat.

[3:09:28] Ik weet naar de er twee of drie zijn het mijn mijn mijn vraag of mijn oproep sluit aan wat hiervoor ook gezegd is het totaalplan voor die voor de verduurzaming. Dat merk je ook weer in het en SP dat er

[3:09:38] moeite met veel doelen rekening worden gehouden met doelen die dus onzeker zijn en nog vanuit een vormt een vork of een fiftyfifty vijf zullen komen wellicht dat de verkenning van het landbouwakkoord daar ook een rol in kan spelen en en kwijt daarin we dus, oftewel een vragen van oproep moet zijn. Maar of of daar manier van kunnen zoeken, zodat we zoveel mogelijk ook op de hoogte kunnen blijven van dingen die nog wellicht onzeker zijn, maar wel in conceptvorm staan of dat nou te maken heeft met evaluatie van een en SP of zo'n verkenning van landbouwakkoord, zodat we dit soort debatten ook vaker vooraf kunnen voeren. Stad. Dat is eigenlijk meer een soort vraag van hoe we dat het best kunnen afstemmen.

[3:10:18] Dankuwel. Mevrouw Beckerman.

[3:10:21] Voorzitter, ik heb heel erg. Het gevoel bij dit debat is dat je te vroeg te vroeg te vroeg te laat bent, namelijk als we nu vragen stellen, zegt de minister en ben ik nog mee bezig moet nog met die spreken. We zijn nog bezig met nadenken. We kunnen nog geen percentage noemen en dan over een maand of wat dan zijn we te laat dan is het al ingeleverd en dat geeft me wel zo'n ongemakkelijk gevoel. De minister zeg ja ik kom nog met een planning.

[3:10:50] Ik kom nog een meer.

[3:10:52] Ja, wanneer dan. En wanneer kunnen we als kamer echt grip hebben en en sturing geven op dit proces en ik zou toch willen vragen. De is een soort van toezegging gedaan om daar gewoon een wat duidelijkere tijdlijn in te in te hebben en ik hoop vervolgens nog die en de minister nog een keer te vragen om terug te komen op die vragen over.

[3:11:13] Het voedselbos,

[3:11:14] De toch wel heel enthousiast was en de heer Boswijk ook een leuk werkbezoek danken.

[3:11:21] Dankuwel weer verkopen.

[3:11:23] Voorzitter, geld uit het geheel B is, zoals de heer de groot zei, het publiek geld voor publieke doelen en volgens mij is niemand daar tegen. Alleen de snelheid en de mate waarop je dat doet. Dat moeten we gewoon samen doen met ondernemers en ik ben blij dat de minister inderdaad wil kijken naar de mogelijkheid om een eventuele schuift van bijna een na pijlen twee om de trapsgewijs te doen. Dus daar kijk ik naar uit welke ideeën zij daarbij heeft de tweede vraag nog tot slot had ik had ik nog gesteld. Het gaat over die intekening van vlekken door provincies om actief te kunnen zijn voor boeren om boeren actief kunnen laten zijn in de tweede pijler. Dat loopt niet altijd synchroon met de praktijk die boeren ervaren en oproep willen doen om ook in het NSB te kijken of daarmee ook echt heel gebiedsgericht gekeken kan worden hoe dat aansluit op de praktijk van van de agrarisch ondernemer.

[3:12:12] Dankuwel.

[3:12:14] Dankuwel mevrouw vestiging.

[3:12:16] Ja voorzitter, ik sluit dit debat af met dat ik vanavond maar naar de televisie gaan kijken naar de uitzending van Zembla waarin de minister dan met een idee gaat komen van hoe komen we nou van die om duurzame producten af en dan kunnen we dan instrument voor verzinnen en dan hebben we meer duurzaam markt product op de markt zou hier een instrument in handen hebben om dat precies voor elkaar te krijgen en de minister laat het gewoon. Dus ik ben super.

[3:12:39] Is gierig vanavond.

[3:12:41] Dat het wel over de GHB en NSB en wordt het toch nog meer geld overgeheveld van uit pijler een bij de twee. Maar ik vrees het ergste. Het is gewoon weer meer van hetzelfde

[3:12:51] Dankuwel. Dat is geen vraag maar een oproep om allemaal televisie te kijken. Vanavond gaan we doen de eerst offer.

[3:13:00] En voorzitter, ik denk dat ik uitgebreid gebruik gemaakt van interruptie in de tweede termijn dus mij betreft of een eerste termijn. Dus ik laat het mij betreft de tweede termijn aan me voorbijgaan. Je kunt niet is er al een is al een tweeminutendebat. Maar ik wou eigenlijk van jou zeggen maar twee minuten debat is aangevraagd.

[3:13:19] Goed Dank is aangevraagd. Heer grinwis.

[3:13:24] Voorzitter Dankuwel. Ja, in tegenstelling tot de college vestiging is bij de christenunie het glas halfvol en ik verwelkom het pleidooi voor een supermarkt heffing om daarmee extra prestaties van boeren te belonen. Met verwelkom kom ik graag twee punten. Bedankt voor de antwoorden gebruiksvriendelijkheid voor bij het aanvragen door boeren van hectare premies, loket et cetera hetzelfde KPN is gebruiken en kan de gemist hebben. Volgens mij is de minister daarom niet helemaal op ingegaan. Mijn vraag is heeft dat nou voldoende aandacht komen. Het komende jaar als het NSB verder worden uitgewerkt, zodat een boer geen dure adviseur nodig heeft om het aan te vragen. Laatste punt jonge boeren vestigingssteun Dank voor het antwoord en aanvullende vragen, maar blijft het dan beperkt tot het minimum percentage van drie procent of wordt het meer immers. Het is heel belangrijk. Dit hebben eerder meer dan te weinig boeren eerder meer boeren nodig dan minder en op dit moment zijn er eerder dus te weinig dan teveel.

[3:14:22] Dankuwel meneer Grimm is dan is mevrouw van der plas voor haar tweede termijn één minuut.

[3:14:29] Dankuwel. Ik ben erg blij dat we hier in ieder geval niet meer wordt gezegd dat de bio industrie ofwel de intensieve veehouderij zwaar gesubsidieerd wordt via het geheel B.

[3:14:40] Dank ook aan de minister die dat hier nog een keer expliciet heeft gezegd ik hoop dat dit frame nu eindelijk definitief van tafel is.

[3:14:48] Ik beschouw het als een klein winstpunt je van baby B die sinds onze komst in de tweede kamer hier meerdere malen ook op heeft gehamerd.

[3:14:56] Dank ook aan de minister voor haar positieve woorden over het verkiezingsprogramma.

[3:15:01] Mocht de minister zich ooit ontheemd voelen, dan is er bij bbp altijd ruimte om een boer burger bondgenoten worden of een boer burger bed zullen wij ook aanbieden mocht dat ooit het geval zijn. Ook Dank voor alle antwoorden. Uiteraard. Het heeft ons in ieder geval weer handvatten gegeven om verder te gaan met dit plan en we zullen ook moties indienen. Uiteraard tijdens twee minuten debat Dankuwel,

[3:15:30] Dankuwel. Dan heeft de minister

[3:15:34] kunt u meteen niks lager over.

[3:15:38] Ja. Nog twaalf minuten.

[3:15:40] Ja dat gaat wel lukken denk ik. Voorzitter van de de groter van oproep gehoord om de regeling te concentreren, maar ik heb net ook de afwegingen geschetst die ik hierin gemaakt heb.

[3:15:56] Je hebt dit gaan we eigenlijk niet doen, hè?

[3:15:58] De de was misschien op dat moment net even afgeleid. Ik heb ook een oproep gedaan om toch wettelijk te regelen en niet in het in de bevoegde ge zagen. Gelet ook op de wanhoop die ik merk in het veld. Want iedereen zit naar elkaar te kijken. Dus voor die Veen moeten we iets wettelijk geregeld worden.

[3:16:15] En dan heb ik net ook een antwoord gegeven op de vraag van mevrouw bromet. We hebben een programma verwijderen lopen waarin ook juist ook de de de diversiteit daarin dat we dat ook willen respecteren waar ik niet kan uitsluiten dat op sommige plekken. Dat betekent dat je het peil gaat verhogen. Maar er zijn ook andere opties die je daar ook mogelijk kan toepassen en

[3:16:34] we hebben dat programma niet voor niets en dat is ook afgesproken in het klimaatakkoord, omdat op die manier ook te doen.

[3:16:42] De heer Boswijk vroeg gaan we de wijzigingen nog een keer opnieuw toetsen als die zijn doorgevoerd.

[3:16:52] Ik we voeren ze door. Juist omdat de boeren hebben aangegeven dat ze daar dan tegenaan lopen. Dus die pakken we dan aan.

[3:17:02] Ik kan mij voorstellen dat ze nog wel dat ook bespreken. Maar of dat we daar ook weer een heel praktijktoets ingaan. Dat gaat weer net een beetje te ver.

[3:17:11] Dus dit. Er is een klankbordgroep geel B en SP waarin zaken ook gewoon met de praktijk ook met natuurorganisaties overigens besproken worden

[3:17:21] en ik ga ervan uit dat dat het greep nu ook is waarin de zaken gedeeld worden.

[3:17:27] En zoals gezegd zal ik het ook aan de kamer laten weten hoe dan? De aanpassingen uiteindelijk sloot doorvoeren.

[3:17:35] Boeren die afhaken is er nog mogelijkheid. Om bij te sturen. Vraagt de heer Boswijk

[3:17:41] na wat ik al zei, ik wil de conditionaliteiten ook zoveel mogelijk laten samen lopen met trajecten die we sowieso al aan het doen zijn. Dus dat het daarmee hopen dat conditionaliteit nogmaals, het zal echt een stap zijn

[3:17:52] voor voor van een aantal boeren en akkerbouwers. Om dit te moeten zetten.

[3:17:59] Maar dat er dan ook wel voldoende overblijft als reden om wel mee te doen. Ook omdat een aantal dingen ook wettelijk geregeld lijken te gaan worden als het zevende actieprogramma

[3:18:08] bewaarheid wordt.

[3:18:10] Dus ik heb er wel vertrouwen in dat er ook echt wel voldoende boeren meedoen.

[3:18:17] De evaluatie zal met name zien op zitten we nog genoeg op koers ook om een bijdrage te leveren aan de doelen die ook aan ons gesteld zijn om daar ook echt de stappen te zetten.

[3:18:29] De Commissie heeft daar natuurlijk ook het een en ander aan ons gemeld waar wij aan moeten bijdragen. Daar moeten we ook laten zien wat er gaande is.

[3:18:39] En ja dan moet ook benzine worden. Wat dan. De beste methode is om daar weer aan te gaan voldoen.

[3:18:44] Maar ja ik ik geloof echt dat we een ambitieus, maar ook wel haalbaar geheel B hebben voor boeren om ook echt mee te gaan doen

[3:18:54] en om ook juist die toekomst

[3:18:57] de daarin ook te voorzien.

[3:19:01] De heer Mulder vraagt of dat ik een rapport heb over boeren die slecht zijn. Dat was wel wat hij zei

[3:19:10] oké.

[3:19:12] De hele korte samenvattingen of er ook nou het is laat ik het zo zeggen. De Commissie die laat ook zien hoe wij presteren. De Europese Commissie en dan zien we dat op basis van

[3:19:27] klimaat in relatie tot hoeveelheid hectares dat bij een de motor zijn in Europa. Dat is niet slecht. Maar dat is ook weer niet de absolute top. Dus in die zin zijn we dan ook op basis van de gegevens van de Commissie die zegt dan dat wij een middenmoter zijn

[3:19:46] of dat de heer Mulder de de zaken van de Commissie wil weten. Volg mij zijn het ook allemaal openbare stukken die die gepubliceerd zijn. Aldus kan hij zelf dan vinden

[3:19:57] de heer Thijssen vraagt naar een totaalplan. Maar hij gaf zelf al aan dat er natuurlijk een aantal zaken ook nog gewoon gaande zijn fit voor fifty vijf. Het is nog niet duidelijk wat er nou precies uit gaat komen voor de ook voor de landbouw dat daar oplossen dat daar op gaan leggen. Dat klopt.

[3:20:12] Idem voor een aantal andere wetgevingstraject die ook nog uit vorm te voorkomen. Dus ik denk dat we juist aan de ene kant met de visie op kringlooplandbouw dat we ook echt al gezegd hebben. Er moet een breuk komen met het verleden waarin we altijd zoveel mogelijk gingen produceren tegen zo laag mogelijke kosten,

[3:20:30] maar dat we ook moeten zorgen dat er ook voldoende toekomst blijft voor de Nederlandse boer en welke aanpassingen daar dan voor nodig zijn om dat te doen. In vandaag is denk ik een onderdeel van die discussie hoe het geheel beter daarvoor kunnen gebruiken.

[3:20:45] Maar dat er ook nog uitdagingen aankomen voor de landbouw. Dat klopt,

[3:20:49] en daarom moeten we hier nu ook rekening mee houden in het geheel B dat we daar ook de juiste stappen voor zetten

[3:20:54] en hij vroeg mij of hij daagt me bijna uit waarom. Ik had niet gelijk dan maar voor die veertig procent ging kiezen

[3:21:00] omdat ik hier ook goed beluisteren naar wat de Commissie heeft gezegd, en ook de balans die nadrukkelijk gevraagd is, ook in relatie tot de inkomens van de boeren

[3:21:10] en dat ga ik eens even goed wegen allemaal naar aanleiding van dit debat

[3:21:17] dan mevrouw koekoek. Die vroeg ook naar het totaalplan. Ik heb net aangegeven dat er nogal wat wetgevingstraject lopen in Europa. Dat weet ze heel goed want hij is goed ingevoerd. Volgens mij ook in Europa en zij vroeg ook kunnen we die debatten. Nou niet goed voor afvoeren.

[3:21:34] Ik noem dan eventjes het rijtje van de tweede pijler alle wensen die daar zijn geuit. Dat is een heel veel debatten die we heel veel hiervoor ook al hebben gevoerd rondom het geheel B. Dat doe ik een heel langjarig traject al

[3:21:46] dus in de voorfase hebben we daar best regelmatig met elkaar afgesproken en dan is het nu toch een beetje de pressure koeken waar we in terecht komen ook qua tijd om te zorgen dat alles goed op z'n plek valt

[3:21:58] dat we die boer ook duidelijkheid geven. Dus ik kan me voorstellen dat het nu om de wat hoogspanning lijkt te staan.

[3:22:06] Maar het is niet zo dat we voor de eerste keer natuurlijk erover spreken met elkaar, maar het lijkt me sowieso altijd goed om vooraf debatten te voeren voordat een traject ingaan. Dat geldt ook voor alle andere Europese trajecten overigens die spelen

[3:22:20] volgens mij gaat de camera ook binnenkort over fit voor fifty Five spreken of eerste dus dan zal dat ongetwijfeld ook alweer aan de orde komen.

[3:22:28] Mevrouw Beckerman vraagt over kan ik nog een tijdlijn geven. Ik heb net al een beetje aangegeven waar de de hobbelige weg. Hoe die verloopt wel met de toezegging dat uw kamer gewoon sowieso voordat wij wat indienen in Europa ook daarover geïnformeerd zal worden, zodat u daar ook nog wel wat van kunt vinden. Maar ik vind het echt best lastig in te schatten om het helemaal vast te pinnen wanneer dat precies is.

[3:22:59] Dus ik snap het verzoek van mevrouw Beckman. Mag ik dan een en echt een inspanningsverplichting hiertoe zeggen dat ik zal zorgen dat ook de kamer dat nog wel op zo'n moment krijgt dat ze daar ook nog echt wat kennis van kan nemen en daar eventueel wat van kan vinden als ze

[3:23:13] daar niet

[3:23:15] tevreden mee zijn of wat dan ook wat ik me niet kan voorstellen. Maar stel dat dat wel zo is dat ze dat nog wel kan

[3:23:21] en de voedselbos had zij inderdaad nog geen antwoord van mij tegoed.

[3:23:25] Dat heb ik uitgezocht

[3:23:28] en de landschaps elementen. Dan ben ik mijn plaatje weer kwijt is die in het en SP willen we de zogenaamde houten ge opstanden stimuleren

[3:23:38] en dat zijn landschaps elementen, maar ook voor forestry en dus ook voedsel, bossen

[3:23:44] en

[3:23:46] dus dat valt dan ook onder het stimuleren daarvan en

[3:23:52] het meer in het algemeen ontwikkelen van bos. Daar hebben we natuurlijk ook gewoon de nat. De landelijke Bossche strategie vooropgesteld. Maar de landschap. De AVRO fors in voedselbos valt dus onder de definitie van de landschaps elementen.

[3:24:09] Voorzitter,

[3:24:11] heel kort. We hebben nog vijf minuten.

[3:24:13] Ik kan niks aan doen. Het was een vraag uit eerste termijn. Dat klopt. En hoe zit het dan met de eco regelingen vallen daar dan onder of niet. Want zitten nu niet in die dat had ik gevraagd in de bijlage van de brief zitten die eco regelingen

[3:24:29] vallen die voedsel bossen daar wel of niet onder of eigen forestry.

[3:24:34] Het belangrijkste voor de voedselbos is is dat zij niet een hectare premie gaan verliezen op het moment dat zij om gaan naar bos. Dat is de het probleem steeds bij de landschaps elementen geweest en ze lopen sowieso dus mee in de financiering dan van die van die landschaps elementen dus van de premies zeg maar en of dat in de aanleg. Dan zou er dus in de aanleg zou dan in de regeling is moeten zitten.

[3:25:03] Die heb ik even niet paraat.

[3:25:06] Ik word nu gecheckt. Misschien dat ik voordat het de laatste vijf minuten voorbij zijn dat ik dan even het antwoord kan geven. Oh nee ik hoor net nee. Dus de aanleg wordt er niet uit gefinancierd uit de regeling.

[3:25:19] Maar het loopt dus gewoon wel mee in de regeling voor de landschaps elementen. Dus dat men daar gewoon

[3:25:25] de premie voor krijgt

[3:25:29] dan de heer van kampen. Nou die was blij met z'n toezegging en hij vroeg me heel specifiek ook naar de vraag die hij inderdaad in de eerste termijn had gesteld over de

[3:25:38] provincies en het intekenen van de kaarten en of dat kon worden aangepast op de praktijk. Ja is een antwoord. De provincies die zijn bezig om de indeling van de gebieden te herzien.

[3:25:48] Dat loopt dan samen met het agrarisch natuur en landschapsbeheer

[3:25:52] en dat hebben we ook nodig voor de eco regelingen om die kaarten goed te krijgen. Dus dat vindt op dit moment plaats.

[3:26:03] Dan had eerst of er geen vraag meer en de heer Grimm wist die vroeg nog hoe zit het nou precies met de kapot is lopen die nou gelijk met de deltaplan biodiversiteit herstel en zodat het niet allemaal verschillende indicatoren worden. Ik heb begrepen dat hiermee inderdaad nauwe afstemming plaatsvindt om dat ook gelijk te laten lopen. Dus dat is wel inderdaad de inzet om dat zo te doen.

[3:26:33] Mevrouw van der plas, die nodigde me al uit bijna als een soort verweesd ben om zich bij de boer burgerbeweging aan te sluiten.

[3:26:41] Voorzitter, het mooie van de naam van mevrouw van der plas is wel dat je er altijd bij kunt horen. Want je bent of boer of burger de beweging kun je ook zijn. Dat is waar dus in onder de definitie vallen we allemaal al wel of dat ik ook het lidmaatschap geld gaat betalen. Daar kan ik nog geen ja opzeggen. Voorzitter, maar wie weet.

[3:27:01] We gaan het zien.

[3:27:04] Een hele studie begint de interim.

[3:27:06] De korte opmerking van de christenunie,

[3:27:07] Die ik getraind niet in lidmaatschappen enzo, maar ik heb gewonnen en ik kom nog een korte vragen over die gebruiksvriendelijkheid. Daar heb ik in eerste mijn erg de nadruk opgelegd wordt bij het uitwerken van het NSB komend jaar daar heel goed naar gekeken, zodat als het uiteindelijk van kracht is pure ook zelf die hectare premies, et cetera en regeling kunnen aanvragen. En dan niet. Ja, zich moeten wenden tot dure adviseurs waarmee uberhaupt de premie alweer op is. Dus dat zal nog even als aandachtspunt bij de uitwerking. De gebruiksvriendelijkheid.

[3:27:41] Daar had ik in de eerste termijn ook al op gereageerd. Want in Boswijk had die vraag ook al gesteld ook een vraag of dat er nog adviseurs landbouw, coaches moesten worden ingezet.

[3:27:50] Ik zou zeggen het is echt niet mijn ambitie om allerlei adviseurs te laten inzetten. Ik zie wel dat de complexiteit niet per definitie minder is geworden met dit en de speler moet ook eerlijk over zijn,

[3:28:02] maar er komt ook nog een implementatie traject en daar zullen we ook gewoon hier maximaal mogelijk rekening mee houden.

[3:28:09] Dankuwel. Dan zijn de volgende toezeggingen gedaan door de minister de minister stuurt binnen een maand een brief met informatie over de uitkomst van de praktijktoets met betrekking tot de regelingen naar de kamer. De minister stuurt het evaluatierapport van het en SP wanneer deze klaar is in tweeduizendvijfentwintig naar de kamer.

[3:28:28] Minister.

[3:28:30] De de de de dan minister en de minister stuurt informatie over de uitkomst van de sociale conditionaliteit. Begin tweeduizendvijfentwintig naar de kamer. En wie dat is dat is de grote vraag. Er is een tweeminutendebat aangevraagd door de heer Tjeerd, de groot en hiermee komen aan het einde van deze vergadering ook nog een opmerking van die van kampen en van vrouw bekkema en we hebben nog een halve minuut.

[3:28:55] Voorzitter, ik mis nog de trapsgewijze verkenning naar de overheveling mogelijkheid als toezegging heeft de minister wel zo gedefinieerd.

[3:29:06] Feminisme in ook. Dat is sowieso voordat we iets moeten gaan indienen in Brussel. Maar dat laat ik dan ook meelopen met de informatie over welke keuzes we dan allemaal gemaakt hebben. Dus dat is sowieso ja.

[3:29:21] In november begin december zal het om ongeveer zijn als ik de kamer informeer over de keuzes van het en SP.

[3:29:28] En voorzitter die strategische mer werd ook nog genoemd. En wanneer die zou ook naar de kamer komen en wanneer komt die.

[3:29:38] Ja, dat Sandra rond dezelfde periode zijn dat we dat dan ook op dat moment ook mee sturen met het geheel zeg maar.

[3:29:46] Dat zijn twee extra toezeggingen die ik niet ga reproduceren. Maar die allemaal opgenomen zijn en wij gaan er allemaal de minister scherp aan houden. Iedereen Dank voor de grote opkomst en het goede debat en fijne avond allemaal.