Informele Raad Algemene Zaken d.d. 27 en 28 september 2023

[0:00:00] Deze bijeenkomst van de vaste commissie europese zaken, het commissiedebat over de informele raad, algemene zaken,

[0:00:06] Wij hebben van.

[0:00:07] Half vijf tot half zeven. Ik moet zelf iets. Dus mocht het debat tot zes uur lopen, zal ik iemand anders moeten vragen debat de voorzitterschap tijdelijk over te nemen, maar het zou ook zomaar eens kunnen dat we dit binnen de tijd afgerond krijgen. Wij hebben op dit moment drie sprekers van de zijde van de kamer, de heer van der lee van groenlinks die verhoudingen van vorm van democratie en ikzelf namens d zesenzestig een warm welkom aan de minister en haar

[0:00:30] de gevolgen haar ambtenaren en dan geef ik als eerste het woord aan de heer wandelen.

[0:00:34] Meneer van dat de spreektijd benutten.

[0:00:37] Ja. Ik denk dat we gelet op het aantal sprekers dat we uitgaan van vier a vijf minuten. Maar ik zal niet al te streng zijn, zoals bij mij altijd is. Er zijn geen limiet aan de interrupties. Totdat ik daar misbruik noteren. De heer van der ree.

[0:00:51] Dankuwel. Voorzitter, gisteren bij het nota overleg mensenrechten is ook al stilgestaan bij de situatie in bach en heeft de minister ook aangegeven dat als het gaat om sancties richting aan zodat je aan ook als het gaat om te stoppen van gasleveranties geen taboe voor haar zijn geen taboes voor zijn en ik ben wel benieuwd wat wat haar inschatting is van het speelveld op dit punt nu.

[0:01:19] Ook in de raad,

[0:01:21] En welke alternatieven er eventueel nodig zijn als er geen consensus te bereiken en of zij sanctie dreiging in ieder geval zou willen in.

[0:01:32] Om ook een aanval van.

[0:01:34] Als een beetje aan op armeens grondgebied bijvoorbeeld een corridor naar de ex slaven te bewerkstelligen. De afschrikwekkende sancties ook zou willen inzetten

[0:01:45] is bijzonder ben ik ook wel benieuwd naar wat de minister vindt van de wijze waarop turkije zich hiermee bemoeit en of daar nog mogelijkheden zijn om

[0:01:55] ook via de europese route wat aan te doen

[0:02:00] dan even over de uitbreiding. De raad precedent michel noemde twintig, dertig jaar jaartal dat de europese unie klaar moet zijn voor uitbreiding, maar de europese commissie lijkt op een andere route te zitten en ik zou wel graag willen weten hoe nederlandse nou precies in staat welke kant wil nederland als het gaat. Wanneer moeten klaar zijn voor die noodzakelijke uitbreiding?

[0:02:28] Wij vinden het ook belangrijk omdat er ook vanuit geopolitieke ontwikkelingen het nodig is dat we tempo maken op dit terrein. We willen vasthouden aan de criteria en zorgen dat de rechtsstaat ook op orde is. Maar tempo is nodig dus graag duidelijkheid over de nederlandse positie.

[0:02:48] De fransduitse inbreng, de heer bieden een aantal suggesties voor verdragswijzigingen ook om de efficiency te verhogen binnen de unie kan de minister daarop reflecteren en ook op het rapport, bijvoorbeeld op de voorgestelde aanpassing van het geografie drempels en als de minister zegt kabinet spant standpunt is niet gewijzigd vanwege de ministers demissionaire status kan de minister in ieder geval reflecteren hoe zij verwacht dat het speelveld in de raad op dit moment bijlichten

[0:03:19] als hij niet bereid is om toch al iets meer te doen hoe, geachte demissionaire status van het kabinet op de westelijke balkan al lange tijd weinig progressie op het gebied van de hervorming in nederland heeft een kwalijke rol gespeeld, samen met frankrijk en denemarken door het openen van onderhandelingen met albanië en noord-macedonië te blokkeren en de vissen liberalisatie tegen te houden. Ondanks het positieve oordeel van de commissie mogen we verwachten dat hier veranderingen optreden. Zo nee, waarom niet. We hebben ook recente gesprek gehad met de vice premier van kosovo en ik ben ook wel benieuwd als het gaat om de vijf lidstaten die.

[0:04:03] Voor niet willen erkennen.

[0:04:05] Of er toch nieuwe ontwikkelingen zijn nieuwe mogelijkheden zijn om daar beweging te brengen,

[0:04:10] omdat ons ernstig zorgen maken vanwege het recente geweld op de

[0:04:16] de impasse die daar zit en welke mogelijkheden ziet de minister. Om deze te doorbreken?

[0:04:24] Verder bereikte mij ook nog een bericht dat de toegang tot de voor u. Het het sorry voor de toegang tot het eu. Dergelijke sportel en plotseling mogelijk niet meer open zou staan voor het nederlandse parlement of nederlandse parlementariërs en dat dit een actie is een voornemen van de raad of het raadssecretariaat een mail over gekregen komt terecht zomaar uit de lucht vallen. Zie de verbazing bij de minister dat zij die begrijpt waar dit vandaan komt. Maar mag ik daar dan uit afleiden dat de minister zich hard wil maken voor het feit dat die toegang gewoon geborgd blijft.

[0:05:07] Tot slot misschien nog iets over toch erg ongelukkige conflict dat zich tussen polen en oekraïne heeft ontwikkeld rond

[0:05:16] de gaan import en export. Echt echt heel jammer dat dit op deze manier gebeurt, heeft brussel geprobeerd te bemiddelen. Wat is er wel en niet op. Gebeurt al dan niet gelukt. En welke mogelijkheden ziet de minister om

[0:05:33] proberen dit geschil op de korte termijn te beslechten en misschien aan het allerlaatste ben ik wel benieuwd wat de minister van haar eerste dienstreis naar een u ook vond en of ze nog bijzonder redenen heeft die ze met het nederlands parlement zou willen delen als resultaat van die reis.

[0:05:52] Dankuwel. Een open vraag van de heer van der lijn is een interruptie voor u van.

[0:05:57] Dank u, voorzitter. En wat mogelijke uitbreiding van u in de toekomst betreft. Hoe kijkt de heer van der lee daar en groenlinks is daar tegenaan en vooral oekraïne. Hoe zoals manier want daar was.

[0:06:07] De heer van der leun,

[0:06:09] Het is heel duidelijk. Wij hebben ons hard gemaakt voor de kandidaat lidmaatschap van oekraine. Wij willen heel graag dat oekraïne lid wordt van de europese unie, natuurlijk wel met inachtneming van de kopenhagencriteria.

[0:06:21] In tweede instantie,

[0:06:22] Dankuwel en betekent dat ook dat er dan eerst wat groenlinks betreft dus vrede moet zijn tussen oekraïne en rusland voordat oekraïne kan toetreden.

[0:06:31] Nou kijk ingewikkelde hierbij is wat is vrede. Ik weken kijk naar de heer sjoerdsma. We zijn recent ook in zuid korea geweest. Daar is al vijfenzeventig jaar geleden een wapenstilstand tot stand gebracht maar noem je dat vrede. Ja of nee. Dus ik kijk in algemene zin vinden wij oekraïne moet lid worden van de europese unie zodra het voldoet aan de criteria. Dat is ons standpunt en de oorlog. Ik hoop dat die tegen die tijd al lang en breed voorbij is, maar het kan ook zijn dat dat een hele vage situatie is. En dan nog denk ik.

[0:07:06] Wij lidmaatschap zouden ondersteunen.

[0:07:09] Duidelijk de heer dassen,

[0:07:11] Dagvoorzitter en dank aan de heer van houwelingen dat ik forum mag ik moet zo verder voor andere verplichtingen. Maar toch nog gekomen. Inderdaad om ook de vraag die de heer van der leen het ook stelde over dat ons ter oren was gekomen dat het raadssecretariaat graag zou willen dat de toegang van de nationale parlementen tot derde wortel tot de verleden tijd zou horen, terwijl wij hebben juist al heel veel discussies over van wat gebeurt er nou precies in de europese raad en de informatievoorziening vanuit brussel. Om die te verbeteren en dus het lijkt me dan ook onacceptabel dat te accepteren dat er nog een verdere stap in die informatievoorziening achteruit wordt gezet. Dus daarom de volgende vragen aan de minister. Welke mogelijkheden heeft nederland om dit besluit tegen te houden en welke stappen zetten minister nu

[0:07:57] met welke landen trekt nederland op om dit te voorkomen? Heeft de minister ook afstemming gezocht met de europese commissie en het europees parlement en op welke termijn wordt dit besluit genomen?

[0:08:08] Laten we alles op alles opzij zetten om te zorgen dat dit voorkomen wordt. En dan nog een andere vraag. Voorzitter,

[0:08:15] is de toetreding van bulgarije en roemenië tot de schengenzone. Ik was benieuwd wat daar de ontwikkelingen van zijn en wat er nu het standpunt is van de nederlandse kabinet dankuwel.

[0:08:26] Dank u wel, een interruptie voor u van de heer van houwelingen.

[0:08:28] Het was het was meneer. Want wat we alles op alles om dit voorkomen dat dit dit gebeurt.

[0:08:34] Nou, dat we de informatievoorziening vanuit de de raad afgesloten wordt. Dus de dell ik het spoor totdat we daarin inzake mening krijgen.

[0:08:44] Einde van uw bijdrage dank aan de heer dassen dan het woord aan de heer van houwelingen.

[0:08:48] Dank u, voorzitter, hebben het vandaag onder andere over uitbreiding van de europese unie en met de zes westelijke balkanlanden en ook oekraïne en moldavië en georgië en is mijn vraag aan de minister is dat in het nederlands. Belangrijk heb. De stukken gelezen en dan zou ik heel graag een niet formalistisch antwoord willen krijgen van haag. Zolang de kopenhagen criteria wordt voldaan, is het goed. Dat begrijp ik. Maar is het nou nederlands belang dat de europese unie nog groter wordt. Wat betekent onder andere waarschijnlijk nog meer netto afdrachten nog langere buitengrenzen natuurlijk al migratieproblemen die erbij komen. Dus is dat volgens de minister inderdaad belang. Dat is dan mijn eerste vraag wat voor voor democratie betreft, zal ik er dan maar gelijk bij zeggen wij zijn natuurlijk zelfs voor uittreding uit de europese unie, omdat wij van mening zijn dat europese unie. Om te beginnen een groot gevaar is voor onze welvaart de dikke niet zozeer netto afdracht. Maar bijvoorbeeld dat dit net al zei, over het feit dat we geen controle hebben over onze grenzen studie van van der beek heeft laten zien dat dat negentien miljard netto per jaar ongeveer kost heel veel geld, maar het gaat nog verder door het klimaatbeleid en de europese green deal weten we dat dat een groot deel van de industrie uit europa gaat vertrekken. In duitsland wordt zelfs al gesproken over veertig procent van de industrie dat de energieprijzen te hoog zijn in groningen. Bij ons is al aluminiumfabriek fabriek. Om die redenen vertrokken. Dus de hoge energieprijzen. Dat heeft ook rechtstreeks te maken met europees beleid en nog veel duidelijke zagen bij de pulsvisserij. Dat was een bloeiende bedrijfstak in nederland en niet op basis van een brusselse casus. Natuurlijk moesten we dat we afstoten omdat de franse vissers die innovatie dingen die konden bijbenen hebben de europese unie gebruikt om ons industrie onder druk te zetten en dan tot slot de euro de hoge inflatie. We hebben met wat vooral nadelig is denk ik voor nederland en met ons hoger pensioenpotten met onze grote pensioenpot verder spaartegoeden en dan heb ik nog niet eens gehad over de welvaart overdag van noord naar zuid zuid-europa. Dus het is niet goed voor onze welvaart. Maar en dat vind ik nog veel en veel belangrijker. Europese unie is. Ook lijkt mij in strijd met onze met onze fundamentele waarden en vrijheden. Bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting hebben afgelopen augustus. Fijn augustus is die die digital services act van kracht geworden. U kent het wellicht. Dus dat is een europese verordeningen die dus waarbij europa de europese unie grote techbedrijven feiten opdraagt om dus misinformatie te bestrijden. Dat noem ik dus censuur hebben we natuurlijk vaker gezien. De europese unie heeft zelfs een censuur agentschap anders kunnen denken niet noemen. E u versus disinfo en russische media zijn verboden middels in de europese unie verwijst dat hallucinant. Dus dat loopt groot gevaar. Onze vrijheid van mensen uit. Ik ik ben in de europese unie, maar ook overigens iets als discriminatie de natuurlijk in de coronatijd gezien dat letse parlementariërs die niet gevaccineerd waar die continu stemmen of oostenrijkers die niet gevaccineerd, waar ik er enorme boetes opgelegd waarmee gedreigd heeft de europese unie nooit wat van gezegd

[0:11:28] en tot slot onze democratie je dat is misschien nog wel het allerergste dus keer op keer gezien dat referenda uitslagen geregeerd worden. Één juli tweeduizend vijf bevolking, mulder, dat niet. Europese grondwet is het toch gekomen op dat europese unie. Het wil natuurlijk een zes april tweeduizend zestien dat vreselijke associatieverdrag met oekraïne als en dan moeten we niet doen, is er toch gekomen. Onlangs weer met de europese digitale identiteit. Het parlement zijn van dan moeten we niet doen. Niet geen verdere stappen ondernemen kabinet doet er toch om omdat europese unie dat wilders. We zien dus dat onze democratie ook door de europese unie wordt ondermijnd. Dus als ik aan de europese unie denkt dat denk ik toch vooral aan censuur, discriminatie en imperialisme. In ieder geval iets waar we niets mee te maken zouden moeten willen hebben en tot slot. Voorzitter, nog twee vragen om even bij mijn eerste punt terug te komen over oekraïne en de toetreding van oekraïne want begrijp ik het nou goed dat er heer van de leden net ook vroeg dat in artikel tweeëntwintig, lid zeven van het verdrag van lissabon het volgende staat. Ik lees even op indien een lidstaat het slachtoffer is van gewapende agressie. Op zijn grondgebied hebben de andere lidstaten hier zijn een verplichting tot hulp en bijstand, met alle middelen die binnen hun macht liggen alle middelen. Dus dat klinkt een beetje artikel vijf van de van navo-verdrag. Dus betekent dat nou dat is dus een vraag die ik heb dat als oekraïne in de huidige staat. Dit zou.

[0:12:45] Worden.

[0:12:45] Dat waar bent u tegen zijn orkest. Dat gebeurt dat wij ook automatisch het oog zijn met rusland. En als dat het betekent of kan betekenen. Dan mag ik dan hopen dat mijn tweede vraag dat dat een eis is van ieder geval dat oekraïne pas kan toetreden als er vrede is, omdat wij ieder geval niet te wachten op een rechtstreekse oorlog met rusland en tot slot de laatste vraag. Stel dat oekraïne toetreedt. Nogmaals, wij zijn ertegen kunnen we er op z'n minst verwachten dat er een referendum wordt uitgeschreven. Want we hebben referendum gehad. Zes april tweeduizend zestien, toen zij de nederlandse bevolking. Nee dat willen we niet dat het associatieverdrag mede op basis van het argument van dat het een opstapje naar toetreding zou kunnen zijn voor oekraïne. Nou dan lijkt er niet meer dan fatsoenlijk om ook deze vraag waar de nederlandse bevolking eigenlijk al eerder over heeft uitgesproken weer voor te leggen aan de haagse bevolking. Dus is het kabinet daartoe bereid laatste zin. Voorzitter, concluderend wat ons betreft voor democratie is dus de europese unie een grote bedreiging, niet alleen voor onze welvaart, maar ook voor onze fundamentele waarden en vrijheden, en daarom zouden we de europese unie zo snel mogelijk moeten verlaten. Dankuwel.

[0:13:40] De heer van wijngaarden,

[0:13:42] Dank voorzitter en kortheidshalve sluit ik mij aan bij de vragen die al er andere leden zijn gesteld over de toegang tot het derde judith sportel. Dat betreft de informatievoorziening voor voor tweede kamerleden is de minister bereid daarover opheldering te vragen bij het tsjechische voorzitterschap en ben ik ook met name benieuwd wat ook de aanleiding hiervoor is desnoods kan me ook voorstellen dat we daar vertrouwelijk overige brief moeten worden. Ik ik weet gewoon niet wat dat is en dat ik snap ook als de minister daar later per brief nog op terug wil komen. Voorzitter, vandaag bespreken we de informele raad algemene zaken. Er worden geen besluit genomen besluiten genomen en niet geconcludeerd, maar toch is het een belangrijke bijeenkomst op de agenda staan vraagstukken voor de toekomst van de europese unie,

[0:14:29] te beginnen met een uitbreiding. De voorzitter van de europese raad, charles michel sprak recentelijk twintig, dertig uit. Als einddatum voor de integratie van meerdere kandidaat-lid-staten in de unie. Voorzitter, tijd is geen criterium voor het toetredingsproces. Een datum uitspreken, mist dan ook elke juridische grondslag deelt de minister dat zulke politieke statements toen geen eer aan de uitdaging die kandidaatlidstaten moeten overkomen om dit om uberhaupt lidstaten kunnen worden. De vvd is strikt en fair. Als een land lid wil worden, moet het aan de kopenhagen criteria voldoen

[0:15:07] en specifiek de juiste rechtsstatelijke hervormingen doorvoeren moeten niet landen integreren omwille van groei alleen of die idealisme. Kijk hiervoor maar naar hongarije.

[0:15:18] Wat de vvd betreft moeten kandidaat-lid-staten aan strikte voorwaarden voldoen om bij de e u te kunnen. Er zijn andere manieren om kandidaatlidstaat tot die tijd aan de e u te binden, bijvoorbeeld via de e europese politieke gemeenschap. De geopolitieke situatie maakt duidelijk dat er strenge eisen aan kandidaatlidstaten moet blijven stellen, bijvoorbeeld bij het gemeenschappelijk veiligheids en defensiebeleid of het europees visumbeleid als kandidaatlidstaat daadwerkelijk wil integreren. Dan moet zich die zich zij zich hieraan conformeren, kan het kabinet zich hiervoor blijven inzetten.

[0:15:53] Dan wil ik ingaan op een mogelijke verdragswijziging voor de vvd is hetgeen doel op zich als er een andere eenvoudigere methode is om de e u beter te laten functioneren, moeten we die stap zetten. Maar we zien ook de agressie van rusland tegen oekraïne. We zien dat sancties niet altijd werken. Er moet dan ook goed gekeken worden naar het afschaffen van het veto voor eu buitenlandbeleid. Ik ben benieuwd of de minister zich hiervoor kan inzetten via de passerelle-clausule. En hoe het u speelveld eruitziet voor en tegen zo'n eventuele wijziging ook strategische autonomie komt er sprake de e. U moet in staat zijn om zich strategisch soeverein op te stellen. Volledige autonomie

[0:16:32] vind ik wat teveel gevraagd, oneerlijke concurrentie en afhankelijkheid van china en rusland moet worden voorkomen. Hier speelt winning van kritieke grondstoffen in de e u zelf een belangrijke rol bij wat zijn de opties die we hebben voor winning en raffinage binnen de e. U kan de minister zich hiervoor inzetten. Ook binnen de nederlandse landsgrenzen. Tevens moeten we naar buiten kijken richting bevriende staten. Door middel van handelsverdragen en partnerschappen moeten haar strategische soevereiniteit beter kunnen borgen. Kan de minister zich hiervoor hardmaken bij haar collega's. Tenslotte wil ik mijn zorgen uiten over gebeurtenissen die afgelopen weekend hebben plaatsgevonden in kosovo. Veel is onduidelijk, maar geweld dient altijd afgekeurd te worden, gezien de etnische spanningen die de regio jammer genoeg te vaak tot conflict dreigt, is het van groot belang dat u tot kalmte maant en waar nodig bereid moet zijn actieve rol aan te nemen om de dialoog tussen servië en kosovo te bevorderen, laten hier maar haar geopolitieke gewicht van haar geopolitieke gewicht.

[0:17:30] Verbruik maken. De heer van der lee heeft een vraag voor de heer van der ree.

[0:17:33] Dit volgens mij het einde van uw inbreng wil ik toch nog even terugkomen op begin

[0:17:40] de vvd de uitspraak van de raad president michel

[0:17:44] de politiek vond het niet handig vond of niet gewenst vond. Maar mijn vraag is dan

[0:17:51] gelet op de geopolitieke ontwikkelingen hoor ik op allerlei andere momenten. De vvd het belang van een sterker europa benadrukken op welke wijze

[0:18:01] zou er in de ogen van de vvd, vvd dan wel aangedrongen kunnen worden op tempo maken in toetredingsprocessen. De heer van mij is dat niet wat de vvd.

[0:18:11] Ik denk dat het juist gelet op die geopolitieke ontwikkelingen net dat we moeten koesteren als landen bij ons willen horen, hebben liever dat ze bij ons willen horen dan bij een systeem rivaal. Dus daar en dat moet je koesteren. Alleen

[0:18:26] dat moet niet leiden dat je een datum gaat noemen van dan moeten ze lid zijn. Je moet ze helpen bij het toetredingsproces en het voldoen aan de criteria en passen als ze daaraan voldoen dan is het moment om ook te kunnen zeggen ik kan er bij een eerder gewoon echt niet. En dat duurt gewoon zo lang als het moet duren en dat is mijn probleem met die uitspraak van charles michel dat je door die door de jaartallen te gaan noemen. Dan gaat, lijkt het net een je de suggestie ook richting die landen dat tijd daarin een criterium is dat het per c snel moet maar dat staat helemaal niet in de kopenhagen-criteria. Daar vind je is is tempo is geen kopenhagen criterium. Dus dat is geen factor van.

[0:19:06] Is de heer van der lely.

[0:19:08] Maar doen we van een datum kan wel bijdragen aan een gevoel van urgentie en het gaat niet alleen om individuele toetredingstraject omdat het parallel daaraan een discussie loopt over wat betekent dit voor de unie en de wijze waarop je met een steeds groeiend aantal lidstaten besluiten neemt en dat vereist tijd om dat te ontwikkelen. Dus het is niet zo heel gek dat je zeg maar een stip aan de horizon formuleert en probeert die die trajecten op elkaar af te stemmen.

[0:19:35] De heer van wijngaarden,

[0:19:37] Nee maar ik denk ook dat je moet vaker voor het wekken van van valse verwachtingen bij landen.

[0:19:43] Dat is er nog een vraag voor u van de heer van houwelingen?

[0:19:46] Dank, kan het wat de vvd betreft voorkomen dat de land wel aan de kopenhagencriteria voldoet. Maar dat de vvd wellicht toch zegt van nou het is niet in het nederlands belang dat dit land toetreedt. En dan specifiek het geval. Ook in.

[0:19:57] Van wijngaarden,

[0:20:00] Daar ga ik niet zo in algemene zin hypothetische statements hierover doen.

[0:20:05] Sorry, de heer van houden.

[0:20:06] Wel even vonden ze eigenlijk dezelfde vraag die ik aan de minister stellen van los van die kopenhagen-criteria ik de vraag

[0:20:12] is het in het nederlands belang dat oekraïne toetreedt tot tot europese unie. Want dat zou tot de fundamentele vragen moeten zijn.

[0:20:19] De heer van wij kijk als het gaat over oekraïne die dus die vraag die heer van houwelingen op die ligt niet voor als vraag gaat om oekraïne. Dan is het in het nederlands belang dat daar zo snel mogelijk vrede komt, en wel doordat rusland zich terugtrekt uit die illegale invasie oorlog die zij zijn gestart. Dat is in ons belang omdat daar ook het recht op zelfbeschikking van hun land en respect voor de integriteit van de grenzen van een land op het spel staat en als dat

[0:20:49] het slachtoffer wordt van deze oorlog. Dan zijn we pas echt ver van huis. Dus als het vraag wat is in het nederlands belang. Dan is het dat oekraine die oorlog wint.

[0:20:59] De heer.

[0:21:00] Die echt antwoord op mijn vraag. En volgens mij spant het paard achter de wagen. Want is het dan zo laat ik het zo stellen. Stel dat er geen.

[0:21:08] De reden komt.

[0:21:08] Dat die gewapend komt dat gewapend conflict blijft heeft zoiets van nou dan moeten ze lid wel juist lid worden. Want dan kunnen we ze nog meer steunen is dat het nederlands belang dat een land wat dus wellicht de oorlog is

[0:21:19] toelaten, treden tot de europese unie, met wat ik net opdoen.

[0:21:22] De heer van wijngaarden,

[0:21:23] De algemene zin zeggen wij altijd bij alle landen. Ze moeten gewoon voldoen aan de kopenhagencriteria en dat duurt zolang als het duurt, ongeacht welk land. Het betreft.

[0:21:34] Dankuwel was u aan het einde gekomen van uw betoog? Ja dan vraag ik de heer van der leden om tijdelijk even het voorzitterschap overnemen, zodat ik mijn inbreng namens d zesenzestig kan doen.

[0:21:42] Punt van orde van de heer van wijngaarden het excuses. Voorzitter, ik moet om vijf uur weg omdat ik naar een delegatieoverleg moet van de voor het verkiezen van delegatievoorzitter.

[0:21:51] Wij gaan niet over uw prioriteiten. We zullen je aanwezigheid noteren dankuwel. De heer van der ree.

[0:21:56] Dank. Voorzitter, ik neem graag het voorzitterschap over. Het geeft mij nog de gelegenheid moet zeggen dat ik ook heb gesproken namens de partij van de arbeid. Want ik weet niet meer zeker of ik dat gezegd omdat het zo vanzelfsprekend is. Maar bij deze en ik geef de heer sjoerdsma het woord. Die zal spreken namens d zesenzestig.

[0:22:12] Veel dank, voorzitter en dank ook aan de minister voor de geannoteerde agenda en voor het verslag wat vanmiddag binnenkwam en ik wil beginnen met de vragen waarom zij ervoor kiest om niet zelf af te reizen naar deze informele. Ik vind het zelf altijd heel goed als als nederland op politiek niveau aanwezig is. Ook bij informele en natuurlijk niet besluitvormend, maar de ervaring leert wel dat daar besluiten worden voorbereid. Laat ik het dan maar zo zeggen. Dus vandaar deze vraag sluit me ook aan bij de collega's die het hadden over het derk. Het sportel is van het grootste belang dat het parlement toegang heeft tot conceptconclusies concert, de raadsconclusies en van mij zijn er nog de vragen wie dan het initiatief zou nemen op dit moment om nationale parlementen de toegang hiertoe te willen ons te zeggen of het uberhaupt klopt dat dit voorligt. Maar als het klopt dat het voorligt of nederland zich in ieder geval zeer krachtig hiertegen zou willen.

[0:23:02] De uitspreken,

[0:23:04] Voorzitter, dan collega's hebben al gesproken over kosovo en daar zou ik eigenlijk mee willen beginnen omdat het toch hebben gezien dat er een ongeïdentificeerd. De groep gewapende mannen, het noorden van kosovo binnen zijn gevallen om zich vervolgens te verschansen in een klooster

[0:23:20] en na een belegering door de politie kon de kosovaarse overheid de controle over het gebied herstellen

[0:23:26] en inmiddels wel een paar dingen duidelijk geworden. Inmiddels heeft de servische president foods heeft een ontmoeting met de russische ambassadeur in belgrado. Ik denk zelf dat dat veelzeggend is en we hebben gezien dat de autoriteit van van kosovo droombeelden hebben getoond waaruit blijkt dat milan rado do it

[0:23:43] het brein was achter de aanval op deze politiepost en dat is zeer pregnant als iemand die zeer dicht tegen tegen de servische president aanstaat. Dus mijn vraag aan deze minister. Wanneer gaan wij nu optreden tegen reserve? Wanneer maken we zeer duidelijk dat we dit soort escalatie zelfs met geweld absoluut niet accepteren en is tenminste bereid om te proberen deze man die nu geïdentificeerd is ook op de europese sanctielijst te krijgen want hij staat al op de sanctielijst van de amerikanen en van de britten

[0:24:11] sluit me ook aan bij de vragen die gesteld zijn over toetreding van bulgarije en roemenië tot schengen. Ik denk dat het van groot belang is te constateren dat beide landen voldoen aan alle voorwaarden ruim dat nederland lang genoeg heeft gedifferentieerd en dat het in ons belang is voor onze waarden, maar ook geopolitiek om deze landen nu toe te staan tot het schengen-gebied, graag een reactie van de minister, en dat brengt mij bij uitbreiding. Collega's, hebben al benadrukt het belang en denk ook terecht dat landen als oekraïne, maar ook in de westelijke balkan zo snel als mogelijk kunnen toetreden tot de europese unie. Uiteraard moeten ze dan voldoen aan alle gestelde voorwaarden, maar er is een groot geopolitiek belang om ervoor te zorgen democraten dat op het gebied van democratie, op het gebied van de rechtsstaat, op het gebied van de interne markt ordening, op gebied van veiligheid, op gebied van vrijheid dat deze landen zich,

[0:25:01] Lid worden,

[0:25:01] Van van onze club. Dat brengt natuurlijk ook wel vragen met zich mee en denk belangrijke vraag zijn als dat gebeurt, hoe bereidt de europese unie zich daarna op voor en dat zou ook mijn belangrijkste vraag zijn aan de minister over uitbreiding, niet alleen of zij gelegenheid ziet om deze te ondersteunen bij die bij dat moeilijker toetredingproces, maar ook

[0:25:22] welke belangrijke voorbereiding er binnen de europese unie moeten worden genomen om ervoor te zorgen dat die uitbreiding kan gebeuren op een manier die we allemaal kunnen meemaken. Dat is natuurlijk op besluitvorming gebied op het gebied van financiën op het. Je kan het zo gek niet bedenken. Institutionele verhoudingen? Zullen we ons moeten voorbereiden omdat het de balans en de europese unie fundamenteel zal veranderen als die als die uitbreiding daadwerkelijk plaatsvindt, en ik zou de minister. Mijn vraag besluitvorming zal de demissionaire kabinet dat niet meer kunnen doen. Maar misschien dat dit kabinet wel voor een volgend kabinet en een volgende kamer

[0:25:55] uiteen zou kunnen zetten. Welke

[0:25:58] welke gevolgen een dergelijke uitbreiding kan hebben en hoe we hoe we daarover zouden moeten nadenken zonder dat er al vooruit wordt gelopen op een kabinet positie, maar dat zou misschien ook de gedachten vorming in dit parlement kunnen helpen.

[0:26:09] Voorzitter, helemaal tot.

[0:26:11] Die slot gaat een beetje over die hervormingen gaat de minister ook nog concrete suggesties neerleggen. We praten hier al heel vaak en lang over afschaffen van het veto.

[0:26:24] Daar gebeurt relatief weinig en we zien telkens weer wat er gebeurt als andere landen vaak hongarije, maar ook landen als griekenland de besluitvorming plat leggen dus op welke manier ziet op welke kansen ziet de minister om dat nog. Voorzitter dankuwel.

[0:26:39] Dank voor uw inbreng. En dan geef ik u het woord weer terug, zodat dit voorzitterschap weer over kunnen nemen.

[0:26:44] Dank u wel. Wij nemen tijdelijk afscheid van de heer van wijngaarden. De heeft gevraagd om een schorsing van twintig minuten en dat betekent dat ik gaan schorsen tot een niveau.

[0:26:55] Dat zegt twintig over vijf

[0:26:58] en dan zien we u weer terug in deze zaal ik schorsen.

[0:27:00] Vergadering,

[0:49:25] Ik heropent deze vergadering commissie commissiedebat. De raad informeert de raad algemene zaken. Aan het woord is de minister van buitenlandse zaken voor haar beantwoording in de eerste termijn.

[0:49:35] Voorzitter, dankuwel en ik dank de leden voor hun vragen.

[0:49:41] Ik heb drie blokjes. Maar ik begin allereerst even met telkens sportel dan zal ik de institutionele zaken pakken en dan kom ik terug bij de uitbreiding en het onvermijdelijke overig. Laat ik allereerst bij de telkens sportel is dat onze inzet als nederland is om de toegang van de tweede kamer te waarborgen tot dezelfde informatie als nu het geval is. We hebben zelf ook pas vorige week vernomen dat het raadssecretariaat voornemens is om aanpassingen te doen en een idee zou zijn om alleen accounts van ministeries en permanente vertegenwoordiger van een lidstaat te accepteren, niet meer van de nationale parlementen. Nou dat dat vind ik als minister een slecht voorstel omdat het gewoon een belangrijk onderdeel is van de informatievoorziening van de kamer. Dus ik ga aan de slag om ervoor te zorgen in de besprekingen die zijn dat terwijl toegang tot dezelfde informatie blijft en dat zal mijn inzet zijn.

[0:50:44] Dank de heer van der lee.

[0:50:46] Fijn dat dat de inzet is en ik vind het eigenlijk wel vanzelfsprekend als ik eerlijk ben. Maar ik ben wel benieuwd is. Er is duidelijk van de motivatie achter de in dit is toch wel een hele vreemde manoeuvre ook gelet op de verhoudingen in de unie en de betrokkenheid van parlementen, en dit is, lijkt het haast een provocatie. Maar waar komt zoiets vandaan.

[0:51:08] De minister.

[0:51:09] Ik in alle voorzichtigheid. Je moet altijd een beetje oppassen om dit soort zaken invulling te geven. Maar het blijkt gewoon technisch juridische te zijn. Zie iemand heeft nog weer keer goed gekeken naar de uitleg van de onderliggende regelgeving en is daarmee tot een andere conclusie gekomen, weet geval dat andere lidstaat er ook dat er ook een aantal andere lidstaat die je natuurlijk gewoon moeite mee hebben. Dus we gaan het goede gesprek aan, maar wel stevig.

[0:51:38] Dank, zou ik u mogen vragen als fungerend voorzitter van deze vergadering om de kamer hier gedetailleerd van op de hoogte te houden, omdat het een zeer belangrijke informatie belangrijk voor de informatiepositie van individuele kamerleden, maar ook voor de kamer als geheel.

[0:51:55] Dus op het moment dat het dat erop gaat lijken dat er daadwerkelijk besluitvorming gaat plaatsvinden of dat er blijkt dat raadssecretariaat voor hard in haar juridische positie dat we dat tijdig horen, zodat we eventueel.

[0:52:07] De parlementaire gevolg kunnen geven.

[0:52:09] Ja, dat die toezegging wil ik willen doen.

[0:52:12] Dankuwel. De heer van houden.

[0:52:13] Dank u. Voorzitter, misschien dat er één punten toe mag voegen want kwam ook een brief langs over een vertrouwelijk beraad naar van de van de ministers van buitenlandse zaken. Ik lees zelf nooit vertrouwelijke brief honderd in debatten. Niks mee kan dus in algemeen zou het ook fijn zijn als zoveel mogelijk informatie. Dus ja het is misschien een dooddoener. Maar toch op. Niet vertrouwelijke basis gedeeld worden. Want ik kan niks met vertrouwelijke informatie. Want dat is alleen maar een belasting. Dus.

[0:52:38] De minister de de.

[0:52:40] Als u deze vraag aan de minister van binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties zou stellen, dan zou het antwoord daarop zijn. Het artikel achtenzestig van de grondwet voor de kamer heel erg belangrijk is en dat daar waar het mogelijk is om alle informatie openbaar te sturen dat dat altijd gebeurt en dat er zeer zwaar of in ieder geval dat altijd goede afweging wordt gemaakt op het moment dat het zaken vertrouwelijk worden gestuurd en ik vroeg graag die richting van de minister van binnenlandse zaken en koninkrijksrelaties op de uitleg van artikel achtenzestig

[0:53:10] de grondwet.

[0:53:11] De minister, de huidige minister van buitenlandse zaken vervolgt haar betoog.

[0:53:15] Dankuwel. Voorzitter, dan waren er vragen van groenlinks, vvd en d zesenzestig over het fransduitse rapport van de expertgroepen over de institutionele hervormingen. Naar het rapport van de experts biedt een veelheid aan voorstellen voor institutionele hervormingen in het licht van de toekomst van de europese unie. Het is vind ik heel goed dat frankrijk en duitsland ook aandacht hebben aan de rechtsstaat en het rapport noemt de rechtsstaat ook als er niet onderhandelbaar fundament van de europese integratie en de komende periode zal het kabinet in ieder geval de voorstel voorstellen ook goed bestuderen en één van de andere goede voorstellen. Ook in een reactie op de vraag die zijn gesteld of en zie is dat het kabinet inderdaad ook voorstander is voor het gemeenschappelijk beleid en veiligheidsbeleid is om op het gebied van sancties, mensenrechten, verklaringen en multi in de multilaterale fora en ook in de civiele missies om daar af te stappen van de unanimiteit en naar een vier besluit vorming te gaan, maar we zien dat er op dit moment nog onvoldoende draagvlak daarvoor is in de raad, maar wij zullen in ieder geval die inzet blijven doen op dat vlak

[0:54:37] en daarmee en de heer sjoerdsma vroeg in het verlengde daarvan ook van hoe bereidt het. Het kabinet zich dan voor op die institutionele vraagstukken en dat is in ieder geval dat ook op basis van dit rapport wij natuurlijk zelf ook zullen kijken van welke zaken zijn op beleidsmatig een institutioneel terrein? Goed om te doordenken. Voor mij zitten er zes aspecten in. Het gaat om institutionele architectuur, de rechtsstaat, financiën, de interne markt, de migratie en de geopolitiek en de veiligheid dat zij volgens mij de vraagstukken waar het

[0:55:12] ook gezien een eventuele uitbreiding goed is om de consequenties daarvan te doordenken.

[0:55:18] Als treden met toestaan dan zou ik gewoon even willen interrumperen

[0:55:23] dank aan de minister voor deze beantwoording. Ik zou ik had tenminste nog iets specifieker gevraagd en ik hoop dat ze daarop en mee wil gaan dat ze in deze categorieën ook aan de kamer zou willen voorleggen wat de mogelijke consequenties zouden zijn. Dus wat wat de gevolgen zijn van uitbreiding op deze terreinen,

[0:55:41] omdat ik me ook voorstellen dat het toekomstige kabinet, maar ook een toekomstige kamer zich wil voorbereiden van ja, welke besluitvorming wordt erbij. Welke kanten kun je dat op. Maar dat begint natuurlijk wel met dat wij allemaal weten van oké, dit gaat ongeveer de consequenties zijn op de missen. Noem bijvoorbeeld financieel gebied. Ik kan me voorstellen dat zeker als het gaat over de landbouw geldende cohesiegelden dat de enorme.

[0:56:01] Die gaat hebben.

[0:56:03] We kunnen we ons daar een abstracte voorstelling van maken. Maar ik weet zeker dat de minister en haar ministerie daar veel betere voorstelling van hebben. Ik denk dat het voor de kamer interessant kan zijn.

[0:56:13] En daarna is is hier eigenlijk procedureel dat we nu het rapport fransduitse rapporten hebben die design nu voor het eerst bezig om om daar een goede analyse van te maken. Dat vraagt natuurlijk daarna van dat de commissie ieder geval ook verder zelf aangeeft wat zij als als uitwerking daarvan ziet

[0:56:35] daar is het denk ik. Nu eerst op wachten. Ik ga in ieder geval ondertussen zelf ook zorgen dat we die vraagstukken scherp krijgen.

[0:56:42] Het lijkt mij gewoon verstandig dat op het moment dat de positionering van de commissie helderder is in ieder geval van euro per helder is dat wij ook de kamer dan zelf ook informeren over wat wij daarbij zien als de juiste reactie. Ik vind het lastig om in dit stadium alvast een moment aan te wijzen waarop dat precies zal zijn. Ik erken wel met de heer sjoerdsma dat we ervoor moet zorgen dat kamer op tijd die informatie krijgt. Maar ik vind het lastig om daar nu gewoon moment aan.

[0:57:12] We koppelen. De minister vervolgt haar betoog.

[0:57:16] Voorzitter, dan kom ik eigenlijk al bij de vraagstukken van de uitbreiding

[0:57:29] en ik denk dat overigens op dat laatste,

[0:57:34] zodat de vraag van de heer sjoerdsma nog even goed is om te zeggen dat de raad ook eerst het rapport van de externe werkgroep expert groep moeten bespreken. Dus dat het en dat er nog geen rapport van de lidstaat is. Dat weet de heer sjoerdsma, maar dat wil ik voor de duidelijkheid nog wel even benadrukken

[0:57:52] terecht de vraag van de heer van de lijst nog even ook gewoon een duidelijke vraag. Ja, hoe weegt

[0:57:58] dit kabinet de demissionaire kabinet natuurlijk de uitbreiding en voor het kabinet blijft gewoon overeind staat dat het een strikt ver moet zijn. De uitbreiding en dat het ook moet voldoen aan de kopenhagencriteria en degenen die zeggen ja, er is een is daarbij dan een datum die genoemd is is die dan leidend voor de demissionaire kabinet nee overeind blijft staan dat het een strikte ver proces moet zijn. Het moet voldoen aan de kopenhagencriteria en dat is de basis waarop de uitbreiding zou moeten beoordeeld worden. Ik met de heer sjoerdsma ben ik het eens dat daar werd ook wel van belang is dat je relatie met kandidaatlidstaat ook intensiveert. De bilaterale contacten zijn in dat vlak ook op dat vlak toegenomen en het maatwerk programma is natuurlijk een van de mogelijkheden waarbij nederland ook actief de kandidaat lidstaten ondersteund in het doorvoeren van de rechtsstatelijke hervormingen en ook nemen nederlands ketenpartners regelmatig deel aan eigenlijk trajecten die nu voor het toetreden plaatsvinden als het gaat om de rechtsstaat opbouwt. Dus wij focussen ons als kabinet ook wel heel erg op die rechtsstatelijkheid. Maar dat is ook de basis van de unie, want de basis van de unie is uiteindelijk de waarde. De rechtsstaat die je met elkaar kan verdedigen en die ook in die unie dragend is. Het moet dus uiteindelijk dat uitbreidingsproces zeg ik ook tegen de legde de dient een win-win te zijn en het kan bijdragen aan de welvaart en stabiliteit van de toetredende landen in de regio. De vragen die de heer van houwelingen daarover gesteld zegt we moeten echt bij het begin beginnen. Het begin begin is op dit moment is dat er is nog niet sprake is dat er sprake is van te doen. Toetredingsonderhandelingen zijn nog niet eens begonnen en het is een heel proces waar wij in ieder geval als kabinet zeggen van daar moet de basis voor alle lidstaten hetzelfde te zijn ook en dat is dat het strikte ver moet zijn kopenhagen-criteria. De de rechtszaak rechtsstaat een hele belangrijke basis daarvan is. Dus ik snap dat de heer van houwelingen al aan het doordenken is en wat dan. En wat dan. En wat dan. Maar we staan echt nog pas aan het begin,

[1:00:17] De heer van houwelingen,

[1:00:18] Veel dank. En wat dat proces betreft, zou het zou kunnen zijn dat een land aan de kopenhagencriteria voldoet, maar dat op een gegeven moment het kabinet in die weging zeg voldoen aan de kop eigenlijke maar het is toch niet in het nederlands belang dat jullie toetreden en daarom willen we het niet. Is dat een onderdeel van het proces.

[1:00:33] Ik kan het voorkomen dat de minister.

[1:00:35] Het is niet alleen de de kopenhagen-criteria. Het is het is behalve de kopenhagen criteria zijn het vierendertig hoofdstukken. Vierendertig hoofdstukken waar de landen aan moeten voldoen en het is ook nog eens een keer een onomkeerbaar proces. Dus dat betekent ook dat landen op alle terreinen steeds weer een vooruitgang moeten laten zien op het gebied van rechtsstaat, op het gebied van interne markt, op het gebied van externe externe relaties, maar dat we daarin ook de lidstaten goed willen ondersteunen. Zeker, maar het is dus een veelzijdig en een veelvormig proces.

[1:01:11] Voorzitter, in dat kader zijn er ook vragen gesteld en dat is even een overstap over kosovo nederland erkend kosovo. Dat staat natuurlijk dat weten deze leden. Maar ik vind het wel van belang. Ook in het kader van de discussie om dat aan te geven

[1:01:28] en dat betekent ook dat nederland ook als kosovo lid wil worden van internationale organisaties dat we hen ondersteunen en ook steunen en dat we ook bij andere lidstaten erop aandringen van steun aan kosovo, ook om lid te worden van internationale organisaties als het gaat om de landen die nu geen erkenning geven aan kosovo, zien we op dit moment geen specifieke opening om daar nog een extra zetje te geven. Wij zullen blijven herhalen dat we het van belang vinden dat het gedaan wordt. Maar de besluiten liggen uiteindelijk bij de eu lidstaten zelf

[1:02:02] als het gaat om de ontwikkelingen rondom kosovo, kom ik er later nog even terug op de vragen die de heer sjoerdsma ook stelde en een van de andere zaken die de heer van wijngaarden ook aangaf, is over de visum het visumbeleid en dat is natuurlijk ook cruciaal voor toetredingsproces en voor nederlandse van belang dat kandidaatlidstaat zich al tijdens de toetredingsproces hierbij aansluiten. Het afgelopen jaar heeft nederland ook consequent lidstaten aangesproken op het belang van visum liberale visum harmonisatie en bij sommige landen heeft dat ook tot resultaat geleid, zoals servië die heeft bemoedigende stappen gezet en we zullen hier zeg ik ook tegen de heer van wijngaarden hier actief op blijven aandringen. Dat waren in ieder geval de punten die ik had als het gaat om de uitbreiding van de europese

[1:03:00] dan kom ik bij de overige punten uit een van de vragen was ook wat is de reden dat ik als minister deze keer niet naar de informele raad toe afreis. Dat komt omdat ik morgen de mogelijkheid hebt om de hoge vertegenwoordiger borrel te spreken

[1:03:16] en die biedt mij breed over buitenlandbeleid, maar

[1:03:19] het biedt, maar vooral ook de mogelijkheid om ook de zaken die de kamer ook naar voren heeft gebracht op een akkoord karabach, omdat ook nadrukkelijk in gesprek rechtstreeks naar voren te brengen en gezin belang ook tijdens de algemene politieke beschouwingen. Gezien het belang dat kamer gisteren in het debat heeft gehecht aan de zeer zorgelijke ontwikkelingen. Gezien het belang dat ook vandaag de kamer weer daaraan hecht, heb ik deze afweging moeten maken en het liefst was. Ik had ik allebei gedaan maar ik heb gewoon geprioriteerd

[1:03:50] als het gaat om naar porno karabach is het van belang om te zeggen dat ik ook bij de azerbeidjaanse collega's hebben aangedrongen op het stakend vuren het stoppen van het militaire geweld

[1:04:02] om ervoor te zorgen dat de humanitaire hulpverlening plaatsvindt en dat mensen die niet gedwongen worden om het gebied te verlaten. Het zijn. Het is dus zeer zorgelijk. Wat gebeurt er. Nederland heeft dat ook veroordeeld. En als het gaat om sancties op gasleveranties hou ik in ieder geval vanuit de nederlandse positie alle opties op tafel en wij dringen op in nederlands verband of in verband als nederland ook op aan. In europees verband wordt op dit moment ook de opties voor een reactie in kaart gebracht

[1:04:33] en gewogen.

[1:04:34] Dat is hoe de zaak er op dit moment voorstaat. Ja. Terechte vraag van de heer van de lijn natuurlijk van wat er hoe zit dat nou met turkije. En hoe kijkt de minister daar tegenaan. We hebben geen invloed ik als minister op de die laten rij bilaterale raadsagenda van de derde landen. Ik heb begrepen ieder geval dat de reis van turkije vooral het openen van een gaspijpleiding was. Dat is wat wij terugkrijgen tussen turkije en als een beetje aan waarbij naar corner karabach ook ter sprake van het punt is gewoon dat overheid moet staan dat alle landen de territoriale integriteit van andere landen respecteren

[1:05:17] en dat dat en hierover zal ik me ook als nederland blijven uitspreken omdat ook helder te maken en dat heb ik vorige week tijdens de fnv en ook gedaan

[1:05:30] dan de vraag ook naar de naar de nederlandse positie van de bulgarije en roemenië tot de schengenzone. Op dit moment is besluitvorming tot toetreding van de schengen zone op dit moment van bulgarije niet aan de orde is. Ook unanimiteit in de raad vereist. Voor nederland geldt dat als het schengen akkie volledig implementeert, is er sprake is van duurzame voortgang op het gebied van de rechtse staat, dan is voor nederland. Wat ons betreft toegang van bulgarije tot schengen mogelijk, maar aan de ene kant bulgarije op de goede weg als het gaat om de hervorming op het gebied van rechtsstaat, maar we zien ook dat er nog verbeteringen mogelijk zijn op het gebied van de raad voor de rechtspraak conform de europese standaarden en het functioneren van de inspectie voor de rechtsstaat rechtspraak.

[1:06:21] Dat betekent dat dat op dit moment in ieder geval bij de besluitvorming is op dit moment ook nog niet aan de orde. Maar dat nederland nog steeds geen voorstander is van toetreding van bulgarije tot de schengenzone

[1:06:36] in dat kader vroeg. In een ander kader vroeg de heer van wijngaarden ook nog over de opties onder meer ook zelf aan winning en raffinage te doen als het gaat om de eigen open strategische autonomie in opdracht van het ministerie van economische zaken en klimaat wordt onderzoek gedaan. Een verkenning naar de kansen en mogelijkheden voor de raffinage van kritieke grondstoffen in nederland en europa gedaan. Tevens wordt onderzocht in hoeverre kritische grondstoffen in onze eigen bodem aanwezig zijn, en naar verwachting zullen de resultaten van onderzoek voor het einde van ditjaar met de kamer gedeeld kunnen worden en dat zullen we ook doen en dan kan de kamer en de heer een vvd ook verder het gesprek hierover voeren over wat er verder nodig is. In ieder geval op strategische autonomie ging het ook gisteren in het debat van de commissie in het kader van de mensenrechten ook nog een keer het belang benadrukt, ook van de kant van het kader kamer om de strategische autonomie verder te versterken.

[1:07:41] Voorzitter, dan de vraag van de heer van der lee naar de algemene vergadering van de verenigde naties in de week dat gisteren ben geweest. Het was voor mij als nieuwe minister van buitenlandse zaken in demissionaire status wel heel

[1:07:54] nuttig om veel collega's ook te spreken, waaronder ook de collega's van azerbeidjan armenië, waardoor ik ook gelijk in staat was om ook datgene wat tegelijkertijd in nederland plaatsvindt met de algemene politieke beschouwingen ook rechtstreeks over te brengen.

[1:08:10] Dus daarin was het. En daarnaast hebben we ook zeer goede sessies gehad, bijvoorbeeld op het gebied

[1:08:17] van het versterken van de lhbts plus,

[1:08:22] maar ook het gebied van betrouwbare informatie online en het feit dat veel dat er nog steeds te weinig mensen in nederland kunnen meedoen als het gaat om vrouwen en minderheden in in samenleving en ook daarin is het feministisch buitenlands beleid tussen ter sprake gekomen. Als laatste was er nog een vraag over de graanleveranties. Wat ik niet begrijp, is dat de commissie een faciliterende rol heeft dat ze constant in contact zijn met oekraïne en ook de boer de ze willen in ieder geval

[1:09:00] ervoor zorgen dat er uiteindelijk een een opening kan ontstaan. Er is een coördinatie platform opgericht die de doorvoer van de oekraïense landbouwproducten tot doel heeft. Maar goed dat is echt een gesprek dat plaatsvindt op dit moment.

[1:09:16] De heer van houwelingen,

[1:09:17] Ja. Dank u. Voorzitter. Volgens mij zijn er nog twee vragen van mij niet beantwoord. De vragen over dat artikel tweeënveertig dit zeven we ervan verzekerd zeg maar natuurlijk voor mij afgerond en over het referendum naar aanleiding van mogelijk.

[1:09:28] De.

[1:09:30] Voorzitter, op het gebied van artikel tweeënveertig dacht ik dat ik het antwoord had gegeven omdat ik het ook aangaf naar de heer van houwelingen dat dit is echt als het gaat om de toetreding van oekraïne zitten echt in een voorstadium. Ze zijn kandidaat-lidstaat. Ze werken heel hard

[1:09:47] aan het voldoen aan de vereisten kopenhagen-criteria structuur versus om toegang tot de europese unie te krijgen. Dus ze zijn nog helemaal geen lidstaat. Dus op dit moment wat ik eigenlijk ook deel met de leden die daar ook een reactie opgave is deze vraag gewoon nog niet aan de orde en zou dat ook een verkeerde context geven op het moment dat we in dit kader ook zouden bespreken.

[1:10:08] Moment.

[1:10:09] De heer van dank u, voorzitter. Ja maar ik zeg maar excuses. Voorzitter, de vraag die ik heb betreft hoe moeten we een artikel artikel tweeënveertig, lid zeven. Ik heb ook aan assistent van tevoren doorgeven nog beter technische vraag is hoe moeten we die lezen en dat is dat daar moet toch lijkt me de minister. Het kabinet een antwoord te kunnen geven. Los van wanneer dat relevant is. Dus het is voor mijn hele concrete duidelijke vraag die ik heb dus mijn vraag is kan ik kan u antwoord geven op die vragen.

[1:10:35] En wat ik daarop antwoord is dat die niet van toepassing is op kandidaat. Lidstaten en oekraïne is op dit moment kandidaat-lidstaat.

[1:10:46] Het lijkt.

[1:10:47] Mij een beetje dat dat de heer van hadden we niet het antwoord krijgt wat hij wil maar dat tenminste wel duidelijk is.

[1:10:52] Je kunt het nog een keer met uw toestemming.

[1:10:54] Dat bekende weg vragen met de toezegging. Probeer het dan toch nog één keer want ik begrijp dat het niet van toepassing op is op kandidaat lidstaten. Maar je wilt toch wel graag weten als nederland het walter als een kandidaatlidstaat toetreedt of dat kan betekenen dat we in oog komen met rusland. Grootste kernmachten wil dat is toch dat lijkt me vrij relevante stad al niet relevant. Voor mij is een super relevante vraag.

[1:11:16] De minister. Ja. Voorzitter, wat ik ieder geval wel weten is dat wat van belang is om hierbij te benadrukken is op dit moment voert rusland een oorlog met oekraïne design ze dus soevereine de interim. De laatste wil zeggen ze zijn land binnengevallen. Zonder enkele aanleiding hadden daar geen enkel recht toe om dat te doen en waar ik wel van overtuigd ben is dat op het moment dat wij niet oekraïne steunen om dit te stoppen dat rusland gewoon doorgaat en uiteindelijk in andere landen terecht gaat komen. Dus deze vraag is nu niet aan de orde. Ik zie vooral het belang om oekraïne te steunen in deze zeer ernstige oorlog. Deze ernstige agressie die rusland is begonnen en met de wetenschap dat als we rusland niet stoppen dat rusland gewoon zal doorlopen. Verder europa heen

[1:12:06] als het gaat om het referendum is daar op dit moment geen sprake van is natuurlijk ook geen referendum werd op dit moment

[1:12:14] de lichte referendum met op dit moment in eerste lezing in de eerste kamer van de sp en die moet nog behandeld worden.

[1:12:22] De heer van houwelingen, heel veel,

[1:12:23] Dank voorzitter. Ja ik begrijp dat dat er nu geen weten is. Maar de regering kan hebben. Eerder gezien een raadplegend referendum. Dat kan altijd. Dus mijn vraag is dat was de vraag aan het kabinet van is het niet gepast om in dit geval, gezien het referendum hebben gehad op het associatieverdrag om het kabinet te zeggen nou in dit geval gaan we omdat de volgende eerder naar gevraagd hebben. Gaan we die vraag u voorleggen via raadplegen.

[1:12:43] Dat referendum de minister.

[1:12:45] Voorzitter, dit kabinet heeft uitgesproken dat ze niet raadplegende referenda gaat doen en dit kabinet is inmiddels demissionaire status.

[1:12:55] Ik kijk even naar wissels zij haar betoog heeft beëindigd. Want dan zou ik haar ook nog wel herinneren aan die enkele vraag die ik.

[1:13:02] Van kosovo, gesteld,

[1:13:04] Ik heb nog even naar de heer van der lee eindigen openstaande vragen. Dat is niet het geval. Dan beperkt zich hiertoe.

[1:13:09] Ja voorzitter dat dat klopt inderdaad en de de ontwikkelingen in de escalaties vind ik ook daar zeer zorgelijk. Ik heb me daar ook zelf over uitgesproken. Ik heb de aanval veroordeeld en de daders moeten ook verantwoordelijk worden gehouden. Wat ik heb begrepen is dat er nu onderzoek wordt gedaan door door de kosovaarse politie en eulex. De missie begeleidt ook dat onderzoek. Ik wil echter wachten tot we de uitkomsten van het onderzoek hebben. Dus ik zie ook de berichtgeving bij de heer sjoerdsma naar verwijst, maar het lijkt mij goed om eerst de uitkomsten van het officiële onderzoek af te wachten en op basis daarvan een nadere positionering te doen. Ik realiseer me heel erg dat deze ontwikkelingen in dit gebied buitengewoon zorgelijk zijn, gezien de eigenlijk de geschiedenis die in dit gebied nog steeds levend is.

[1:14:05] Voorzitter ik in dat geval. Ik snap dat we wachten op officieel onderzoek tegelijkertijd. Ik snap dat zeker in tijden van desinformatie dat we heel eventjes controleren of de beelden die wij via de social media tot ons mogen nemen, want die ook daadwerkelijk geverifieerd kunnen worden. Desalniettemin zou ik aan deze minister willen vragen om als uit dat onderzoek blijkt dat rathenau instituut.

[1:14:30] Betrokken is.

[1:14:32] Zeer nauw verwant met servische precedent,

[1:14:36] dat wij dat niet alleen voor pleiten dat deze persoon op de europese sanctielijst komt, maar dat wij ook het beleid richting servië, zowel bilateraal als een europees verband herzien. Ik vind namelijk echt dat wij in de balans tussen servië en kosovo

[1:14:48] zeer scherp zijn op kosovo

[1:14:51] zeer scherp en dat we servië met ongelooflijk veel laten wegkomen dat als je kijkt naar wat hier gebeurt dat het welbewust beleid is van servië om de boel te laten escaleren. Ik vind het levensgevaarlijk.

[1:15:02] En vanuit deze onderlinge relaties is het daarom ook van belang om eerst gewoon ervoor te zorgen dat dat onderzoek wordt gedaan en en ik snap ik kan ook mijn invullen met de zorgen die de heer sjoerdsma heeft. Bedoel dat is op het moment dat de bewuste acties zijn van het ene of het andere land, dan is dat iets om in verband zeer serieus op te pakken.

[1:15:28] Dat stabiliteit in deze regio is gewoon van groot belang en op het moment dat er instabiliteit verder toeneemt, dan heeft dat niet alleen gevolgen voor die gebieden, maar ook verder. Dus ik ik snap heel goed. Het punt wat de heer. Ik kan heel goed punt van de heer sjoerdsma volgen dat hierin ook evenwichtige optreden met oog voor alle partijen uiteindelijk het verschil gaat maken. Maar dat kan ik pas doen op het moment dat de uitkomst van het onderzoek duidelijk zijn.

[1:15:57] Ja. Voorzitter, kijk hier zou ik erop willen wijzen dat

[1:16:02] ik ben voor een zorgvuldig optreden, maar niet voor evenwichtig. En waarom ik dat zeg is, omdat evenwichtig vaak zeker in europees verband leidt tot wij moeten een balans zien te bewaken tussen twee partijen, maar dat moeten wij helemaal niet. Wij moeten de balans bewaken die ziet op het bewaken van internationaal recht en de mensenrechten. En als er een disbalans is dan is ook een disbalans in onze reactie en ik weet dat de minister dat dit zo bedoeld. Maar ik zeg dat toch omdat ik in europees verband heel vaak merk dat die balans belangrijker wordt geacht dan de vinden fundamentele principes die wij moeten bewaken en dat er vervolgens achter.

[1:16:37] In eerste instantie lijkt het dan heel fijn dat we die balans hebben bewaakt. Maar dan gaan deze dit soort acties die gaan gewoon door omdat ze onbestraft blijven en ik zou de minister echt.

[1:16:45] We willen oproepen om aan te dringen op een snel op een vervolgonderzoek, maar op een snel onderzoek en ook op snelle actie vanuit de europese unie. Als blijkt uit dat onderzoek wat nu uit social media lijkt blijkt.

[1:16:57] Twee aspecten daar en daarom is het ook goed dat het onderzoek gewoon begeleid. Dat is ook voor mij ieder geval een goede garantie dat het dat het zorgvuldig plaatsvindt, zodat voor het evenwicht nu niet gebruiken en ik denk dat dat de heer sjoerdsma gisteren hadden we het ook terecht, ook in het debat over het evenwicht als het gaat om mensenrechten, democratie en internationale rechtsorde en volgens mij is dat het perspectief wat nederland hanteert bij dit soort vraagstukken en dat moet je in zorgvuldigheid met elkaar zien.

[1:17:27] Dan zijn we aan het eind gekomen van de beantwoording van het kabinet en de eerste termijn. Ik kijk even naar de leden of er behoefte is aan een tweede termijn. De heer van der lee schudt van nee, de heer van houwelingen.

[1:17:37] Niet dat het heel kort.

[1:17:38] Deze tweede termijn vraag ik er ook geen vraag, maar ik zou graag één of twee motie willen indienen. Dus die minutendebat te zijn.

[1:17:45] Vraag die in vergadering en vraagt een twee minuten debat aan. Dat kan en de tweede termijn en dat zullen wij doorgeven aan de griffie, met als eerste spreker, de heer van houwelingen. Ik heb ik heb namens mijn fractie ook geen behoefte aan een tweede termijn. Dat betekent dat wij aan het einde gekomen van dit debat. Informele raad, algemene zaken. Ik dank van harte de minister en haar begeleiding voor haar aanwezigheid en de gegeven antwoorden. Ik dank van harte. De aanwezige kamerleden dat mensen op de publieke tribune en de mensen die dit uiteraard hebben gevolgd. Wij geven aan de griffie doordat er een tweeminutendebat in de raad algemene zaken als inspreker, de heer van houden. We hebben nog een toezegging die ik ook nog even met u zal doornemen. Graag uw aandacht ervoor en dat is dat de minister de kamer op de hoogte zal houden van de ontwikkelingen met betrekking tot de toegang tot te derk. Het sportel en daar zit geen deadline bij maar dat is denk ik een doorlopend iets dat wanneer er iets gebeurt dat tenminste bij ons op de lijn komt, zodat wij nog in staat zijn om daarop te reageren. Dat wordt herkend, en dan sluit ik daarmee de beraadslaging.