Klimaat & energie (algemeen)

[0:00:00] Die voor economische zaken en klimaat op de agenda staat, het commissiedebat, klimaat en energie algemeen. Er liggen maar liefst zevenentwintig brieven ten grondslag. Ik heb wel eens de gewoonte om als het een enkele brieven soms even voor te lezen. Maar in dit geval laat ik dat achterwege en ik geloof ook dat ieder lid dit tot zich heeft kunnen nemen en een ieder heeft het tot zich kunnen nemen van de zijde van de kamer is aanwezig. De heer boswijk namens cda-fractie, de heer bouman, namens de d zesenzestig fractie en de heer ergens namens de vvd-fractie. Het is heel goed mogelijk dat er nog enkele collega's aan zullen schuiven. Want we zijn ook nu natuurlijk net begonnen. Dus het is altijd passen en meten. Maar dat zullen we vanzelf zien. En anders blijft het bij deze die van de zijde van het kabinet hebben we het genoegen met minister jet klimaat van minister voor klimaat en energie. Eerste termijn kamer is vijf minuten en in principe vier interrupties. Maar als het echt heel nodig is om meer te doen en het gaat allemaal lekker vlot dan dan mag het en een extra ook veel zijn, maar laten we daar eerst maar eens mee beginnen. Gewoon de vijf minuten zal ik wel aangeven als u dat overschreden bent. Het woord is aan de heer bos wijken namens de cda-fractie.

[0:01:13] Ja. Dankuwel voorzitter. Ja inderdaad. Zeventig brieven. Dus het is wel echt van hot naar her. Ik heb nog proberen te structureren. Laat ik allereerst beginnen met zonne-energie zonnetje heeft enorme potentie, mits goed wordt ingepast daken gevels en op juiste gronden en liever geen hoogwaardige gronden en toevallig is het een onderwerp waar ik op zelf op een afgestudeerd en ik moest er een definitie maken van de zogenoemde non lezers. Wat zijn de gebieden waar zich eigenlijk niemand zich echt mee verbonden voelt en wat zijn de sense of place is dat zijn gebieden die of nuttig kunnen zijn. Vracht, vruchtbare landbouwgronden of die landschappelijk van waarde zijn en is vooral de bedoeling om de non lezers te gaan gebruiken. Denk hierbij aan wegen ruimte langs wegen langs spoorlijnen en daarom de allereerste vraag aan de minister is bekend hoeveel hoeveel dit potentieel is van deze gebieden en en hoeveel daar ook van in bezit is van het rijk.

[0:02:06] Ik heb het in het vorige keer al een beetje gezegd. Duurzaamheid en rentmeesterschap vraagt ook goed omgaan met de schaarse gronden en daarom is een zonder ladder ook enorm belangrijk in de zolder brief lezen dat veel provincie en gemeenten gebruik maken van de zone ladder, maar dat ze niet allemaal op dezelfde manier doen en dat vaak niet de exacte treden worden worden opgevolgd

[0:02:26] dat hij zijn er nog verschillende definities over wat multifunctioneel ruimtegebruik nu precies is. Dat kan toch niet helemaal de bedoeling zijn en wordt die zone ladder dan wel goed gebruikt. Ik heb vind het wel bijzonder dat als we kijken naar de eerste ladder en we zien hoeveel potentieel daarin zit dat we daar nu eigenlijk al een beetje gaan kijken van nou het moet niet te moeilijk zijn om meteen naar de volgende ladder toe te gaan. Ik denk dat het juist dat je een hele goede argumentatie moet hebben. Wil jij van die tweede ladder gebruik gaan maken als ik naar kijken hoeveel potentie op de eerste ladder op de eerste trede al zit is daar niet betere we daar is volop inzetten en daar alle drempels weghalen graag een reflectie van de minister erop dan de zone ladder op europees niveau. Als we kijken naar hoe zonnepanelen horen hoe voor de mensen opleveren. Als je kijkt naar het zuiden van europa. En als je kijkt naar windenergie bijvoorbeeld langs de kust. Er is dan ook niet beter om op termijn. Ik snap dat het nu misschien te kort. Dag is, maar op termijn toch eens te gaan kijken naar een soort europese zone ladder, ook bij bijvoorbeeld wij weer landbouwgronden misschien beter kunnen benutten als je bijvoorbeeld kijkt naar het zuiden van europa landbouw met klimaatverandering. Telkens moeilijker wordt. Ben wel benieuwd naar de mening van de minister hierover dan over kern, energie

[0:03:36] over kern energie lezen dat voor de kennis infra elf miljoen in tweeduizend, vierentwintig ter beschikking wordt gesteld en dat lijkt conform de afspraken die met het sector zijn gemaakt. Maar daarna wordt het toch wat minder positief.

[0:03:47] We vinden het vooral zorgelijk dat voor tweeduizendvijfentwintig maar drie komma zes miljoen beschikbaar is en voor het jaar tweeduizend zestien nog zelfs maar twee komma vier in de jaren daarna staat drie komma zeven en één komma acht miljoen voor de kennis infra. Het telt totaal op tot tweeëntwintig miljoen in tweeduizend, achtentwintig. Dat is wat ons betreft toch moeilijk te rijmen met vijfendertig miljoen die bij de voorjaars besluitvorming is toegekend en voor kennis moeten juist in de aanloopfase geïnvesteerd worden als deze bedragen zo sterk aflopen is. De vraag of de kennis opbouw ook wel daadwerkelijk structureel gaat plaatsvinden. Het zo sterk aflopende bedragen kun je immers geen mensen aannemen en laat staan opleiden. Dat geeft dus behoorlijke onzekerheid. Klopt het dat voor de nucleaire kennisinfrastructuur tot tweeduizend, achtentwintig de totaal tweeëntwintig een half miljoen beschikbaar is gesteld. En hoe verhoudt zich dat tot de vijfenzestig miljoen

[0:04:34] dan groen gas mag geen verrassing zijn hoe wij erover denken. Eerder heb ik samen met mijn voorganger henri bontenbal notitie geschreven die in bontenbal ook heeft overhandigd door de minister en gisteren bekend dat ondernemers een kort geding aanspannen tegen de staat in plaats in verband later aanpassing van de sd plus plus en het cda snapt deze ondernemers een stapt ook heel goed. Het gevoel van onrecht

[0:04:56] en

[0:04:57] ben vooral benieuwd wat de minister hier nog aan kan doen, maar vooral wat kan de minister doen om te voorkomen dat we deze situatie in tweeduizend, vierentwintig opnieuw gaan krijgen

[0:05:06] dan voorzitter waterstof.

[0:05:10] Dit is al eerder geagendeerd door mijn voorganger, de heer bontenbal. Dat ging over de raffinaderij route.

[0:05:16] Hij heeft al eerder een motie ingediend die heel breed gesteund door deze kamer. Om die route open te stellen en daarbij de eerste waterstofprojecten van de grond te trekken en lange termijn zekerheid te bieden voor bedrijven die willen investeren in groene waterstof kan de minister ons vertellen hoe de hoe deze route nu loopt in nederland en of dat deze het geïmplementeerd. En hoe wordt ervoor gezorgd dat deze optie ook echt gaat bijdragen aan een maximale inzet en afzet van hernieuwbare waterstof waterstof.

[0:05:39] Dan heb ik nog een abonnement van collega's agnes mulder voorganger van de voorganger. In tweeduizend negentien heeft mijn voormalige collega's agnes mulder met een amendement voor gezorgd dat er honderd miljoen extra subsidies voor het verduurzamen van het mkb beschikbaar kwam, met name voor kleine zon en kleine windmolens bij dat geld wat vooral met name voor agrarische buitengebied, maar ook mkb-bedrijven bijvoorbeeld scholen en verzorgingshuizen in staat gesteld om te verduurzamen. Het budget voor deze regeling is nog niet volledig gebruikt. Maar de regeling dreigt naar het einde van het jaar te vervallen. Het zou wat het cda betreft zonde zijn als dit budget niet wordt benut. Wat ons betreft voor deze regeling daarom verlengd. Dan gaan we ook kijken wat er eventueel nodig is. Qua aanvullend budget graag een reactie van de minister.

[0:06:19] Om tot een afronding,

[0:06:21] Ik heb nog.

[0:06:24] Als enkele a vier tje is nog zijn dan echt wel.

[0:06:30] Ik had nog een ik ga proberen samen te vatten in één regel een algemeen punt over leveringszekerheid. Het cda ziet leveringszekerheid van energie als een publiek belang zijn graag benieuwd naar een reflectie willen minister hierop als het gaat om bijvoorbeeld het opslaan en het bufferen van onder andere gas.

[0:06:51] Dankuwel meneer boswijk namens het cda-fractie. Inmiddels zijn ook aangeschoven. De eerste stoffer namens de sgp fractie en mevrouw kreuger namens de pvda, groenlinks, fractie en volgens mij heeft u dat ook gemankeerd dat u in een soort mannenbolwerk terecht bent gekomen het bijzonder. Maar goed dat maakt verder natuurlijk niets uit voor de behandeling in dit debat. Het woord is aan de heer bakker namens de d zesenzestig fractie.

[0:07:17] Dankjewel. Voorzitter, voorzitter, ik vind het mooi om dit overleg te mogen beginnen met felicitaties aan de commissie klimaat en energie en aan deze minister. Want voor het eerst zijn de klimaatdoelen inzicht en dat is een knappe verdienste. Wat mij betreft van alle constructieve klimaat krachten in deze kamer. Voorzitter, mijn eerste punt vandaag gaat over het afbouwen van fossiele subsidies. Vorige week heeft d zesenzestig samen met cda het voortouw genomen om het afbouwen van fossiele subsidies tot diplomatiek speerpunt te maken. Tweeëntwintig miljard aan fossiele subsidies komt namelijk het internationale afspraken. Dat kunnen we hier niet oplossen en daarom wil d zesenzestig dat nederland een internationale kopgroep vormt en het afbouwen van fossiele subsidies tot een hoofdthema maakt van de kop achtentwintig de motie is met een ruime meerderheid aangenomen. Ik heb daarom een paar vragen aan de minister hierover een drietal vragen. Ik ben benieuwd of de minister uit de doeken gaan doen hoe hij deze diplomatieke strategie vorm gaat geven, kan hij al een plan van aanpak met de kamer delen? Welke landen ziet hij als bondgenoten. Wie liggen er mogelijk dwars. Hoe ga je de minister in landen over de streep trekken

[0:08:38] en kan de minister toezeggen om het afbouwen van fossiele subsidies te agenderen bij de aankomende energieraad. Denk dat het ook goed zou zijn om via die weg, collega's van de minister hierop te attenderen.

[0:08:51] Voorzitter, ik wil het ook graag hebben over de ontwikkeling van zonnepanelen op huurwoningen. Eind tweeduizend, tweeëntwintig gaat vijfentwintig, dertig procent van de koopwoningen zonnepanelen tegenover zestien procent van de sociale huurwoningen en volgens mij zien we allemaal dat hier iets niet goed gaat.

[0:09:09] Heeft een interruptie van mevrouw kreuger. Mevrouw kreuger.

[0:09:12] Dankuwel. Voorzitter. Ja, over de fossiele subsidies. Want uiteraard moeten we ons internationaal inzetten om die afgeschaft te krijgen. Voor zover het internationale inzet vraagt. Ik wil alleen heel graag aan de heer bauke vragen of hij mijn teleurstelling deelt dat in de stukken die we kregen met prinsjesdag dat er wel inzichtelijk is gemaakt om hoeveel subsidies het gaat, maar er niet die scenario's van afbouw paden die ons beloofd waren nu op tafel liggen.

[0:09:43] De heer bakker,

[0:09:45] Ik teleurstelling. Nee ik denk niet dat die de teleurstelling deel. Ik denk dat ik wel met mevrouw kreuger deel is de het gevoel van urgentie dat dit gewoon wel heel lang duurt. Ik heb ik heb zelfs vanochtend nog even op een rij gezet. Een beetje wat de kamer allemaal via moties gevraagd heeft aan het kabinet in het vorige kabinet en in twintig, achttien alle motie samen met de partij voor de dieren. Groenlinks en mijn partij om de regering te verzoeken om goed deel te nemen aan peer review proces. Zo gaat het maar door en onze oproep is steeds intensiever geworden. Ik ben heel blij dat het kabinet nu in kaart heeft en ik roep het kabinet ook vanaf deze plek op om gewoon echt vaart te maken, zowel met de deel van de subsidies waar we direct iets aan kunnen doen als het internationale deel.

[0:10:37] Dankuwel. Tweede vraag van mevrouw kreuger of laat het hierbij.

[0:10:40] Ja. Nee nee. Uiteraard moeten we meer vaart maken en daar was het zo belangrijk om die scenario's te hebben want we hebben nu dat inzicht alleen wat we natuurlijk per motie hadden gevraagd als kamer was afbouw paden en ik snap best dat er niet een besluit. Misschien is genomen over een specifiek afbouw pad. Maar als je al verschillende afbouw paden zou hebben dan is dat iets voor ons als kamer om ons toe te verhouden. Maar het is ook iets voor voor informatie om die informatie te hebben. Dus is de heer ik het met mij eens dat dat eigenlijk is wat we nu toch de minister moeten vragen of zij die scenario's kunnen schetsen.

[0:11:19] Meneer barker,

[0:11:20] Ja. Voorzitter, het is niet zo dat het kabinet stilgezeten heeft daar als je kijkt naar het het voorjaars pakket om verder tot emissie reductie te komen. Dan zitten er ook al maatregelen tussen die ervoor zorgen dat dat we dat we minder subsidies geven aan het begrip fossiele subsidie is een containerbegrip. Het heeft ook met vrijstellingen te maken heeft met het minder degressief maken van het als belastingstelsel te maken. Dus er worden wel stappen gezet. Gaat het snel genoeg. Wat mij betreft niet. Nee ik had graag gezien dat er inderdaad meer gebeurde. Maar ik zie dat het kabinet nu dat in kaart gebracht heeft en ik verwacht ook dat het kabinet niet stil zit ook niet in de demissionaire fase. Dus ik in dat op zich deel ik u oproep als de minister de komende maanden nog met voorstellen kan komen dan steunen die van harte.

[0:12:10] Mevrouw kreeg een derde interruptie.

[0:12:12] Ik weet niet want we hebben afgesproken hier al goed. Nog een dan. Want ik wil toch even heel specifiek maken want de heer bakker de uitweiden over dat het kabinet niet stil zit, zegt ook niemand dat het kabinet stil zicht dat er nog van alles kan gebeuren misschien andere plannen. Prima is niet mijn vraag. Mijn vraag is eigenlijk heel specifiek als je het hebt over een afbouw pad. Dat is best een ingewikkeld iets dus dat is belangrijk eigenlijk om verschillende scenario's op tafel te leggen en die zullen ook voor en nadelen hebben en dat was eigenlijk waar mijn motie om vroeg na nu ligt er wel de informatie van nou dit valt allemaal onder die definitie van fossiele subsidies. En wat ik denk dat nodig is dat wij als kamer de informatie krijgen om verschillende afbouw paden te schetsen, zodat informatie is voor zowel ons als kamer als voor informatie om vervolgens knoop over door te hakken.

[0:13:05] Dus deelt mijn mijn collega's die oproep om te vragen vandaan maakt. Nou die scenario's.

[0:13:12] Deelt u de oproep meneer.

[0:13:14] Ja. Nee, we kunnen niet snel genoeg aan de slag gaan met het het bouwen van van afbouw paden. Ik denk ook dat ik zal nog wel verder gaan als dat het kabinet nu kan doen om niet alleen maar afbouw paden te schetsen, maar ervoor te zorgen dat die subsidies ook daadwerkelijk omlaag gaan dat we dat we dat meteen doen. Dus volgens mij volgens mij hebben we dezelfde ambitie mevrouw j. Voorzitter.

[0:13:38] Het is voldoende voor mevrouw kregen. Tot zover, dus u vervolgt uw betoog.

[0:13:43] Dankuwel. Voorzitter, voorzitter, ik wil het graag hebben over de zonnepanelen op huurwoningen. Ik gaf net al wat percentages die lopen achter ten opzichte van die op koopwoningen huurders zijn overgeleverd aan de goede wil van de verhuurder en het verschil tussen kopen of huren wordt hiermee toch wel groter. Het is een gekke na de situatie van mensen in een huurwoning. Maar concreet beleid blijft nog steeds uit en ook ik heb het antwoord op deze vraag niet zomaar paraat. Maar ik heb wel een flink aantal moet ik zeggen vragen aan de minister in mijn zoektocht naar oplossingen voor de huursector heeft de minister een streefdoel voor zon op huurwoningen en zo. Ja. Wat is het doel kan zonder dak worden opgenomen in de prestatieafspraken met de woningcorporaties en ziet hij mogelijkheden om de eerste open te stellen voor verhuurders en daarbinnen een deel van het budget voor hen beschikbaar te stellen.

[0:14:41] De verduurzaming subsidie voor particuliere verhuurders. De zogeheten s v o h wordt amper gebruikt.

[0:14:49] Zou dat budget ook open kunnen worden gesteld voor woningbouwcorporaties en dan een laatste vraag of er zonder dagvoorzitter want vanuit mijn werkkamer kijkt elke dag naar het gebouw van het ministerie van ez k. Maar daarop is nog niet eens zonnepaneel te bekennen en ook op dit gebouw van de tweede kamer niet kan de minister toezeggen om op kortst mogelijke termijn te zorgen dat de zonnepanelen op deze daken welcome ik is. Er is.

[0:15:18] Deze interruptie wellicht over de zonnepanelen op het dak van een zitkamer wellicht iets anders. De heer erkens heeft een interruptie.

[0:15:24] Ja. Nee, voorzitter, volgens mij alleen maar goed als die zonnepanelen er ooit komen. Ik hoop dat zowel nederlandse zonnepanelen op het dak gaan. Lekker dan ook nog is nog symbolischer. Ook dat de industrie gaan opbouwen. Als je een verduidelijkende vraag van de heer bakker vroeg ook om de eerste erop te stellen, heeft hij dan over particuliere verhuurders ook ook voor woningcorporaties. Want dat tweede lijkt me vrij lastig.

[0:15:44] De heer bakker na mijn vraag aan de minister is ook gaat ook over woningcorporaties. Dus ik ben heel benieuwd hoe de minister hierop reageert. Nogmaals, het is mijn zoektocht naar ervoor zorgen dat er toch echt meer ook zon op de sociale huur zonnepanelen op daken van de sociale huurwoningen komen. Dus ik wil elke optie onderzoeken.

[0:16:04] Bijten dus voldoende. De heer erkens is het geval. Dan vervolgt uw betoog meneer die heeft nog best heel veel tijd anderhalve minuut.

[0:16:14] Nodig gaat lukken. Voorzitter dankuwel voorzitter net congestie een dossier waar deze minister naar eigen zeggen zowel hoofd als buikpijn van krijgt. Nou daar moeten we snel wat aan doen. Helaas is er niet eens silver bullet. De netbeheerders die hebben onlangs wel een glasheldere oproep gedaan. Laat ons uitvoeren, zeggen ze zijn vragen om een nationaal uitvoerings plan net congestie en dat betekent volgens hen ruimte reserveren voor regionale netbeheerders vergunningen aan de voorkant regelen, zoals bij wind op zee en het serieus normeren van flexibele afname. Al met al gaat het erom dat we heel basale dingen goed regelen, zodat we de schaarse mensen en middelen zo efficiënt mogelijk inzetten waar vragen aan de minister een gewoon een reflectie op de voorstellen van de netbeheerders. Dan ziet de minister mogelijkheden om binnen het programma energie hoofdstructuur ook ruimte te reserveren voor de regionale netbeheerders en zou een vergunning systematiek, zoals bij wind op zee. Ook werken voor nette op op land. Voorzitter, tot slot had ik ook nog een vraag over waterstof. Maar ik graag verwijzen naar de vraag die mijn collega's boswijk net stelde over de raffinage route. Want dat was dezelfde vraag die ik had.

[0:17:33] Dankuwel. Voorzitter heel goed en dan hoeft dat inderdaad niet nog een keer gesteld te worden. Dankuwel meneer bouman namens de d zesenzestig fractie het woord is aan de heer erkens namens de vvd.

[0:17:42] Dank u. Voorzitter, zoals vaker gezegd, zijn wij voorstander van ambitieus en realistisch klimaatbeleid en we hebben in nederland veel doelen met elkaar gesteld, maar het komt nu aan op de uitvoering van die plannen. Dat geeft het pbl ook aan de doelen zijn in het bereikt, maar het komt echt aan op alle randvoorwaarden creëren de wetgeving naar de kamer te sturen

[0:18:00] de problemen op het stroomnet op te lossen. Alleen daar loopt het spaak.

[0:18:04] Het stroomnet blijft het grote knelpunt voor de energietransitie woonwijken kunnen niet aangesloten worden op het net ondernemers die willen verduurzamen van de bod en veel schone stroom kan ook niet meer geleverd worden aan het net.

[0:18:16] De belangrijkste oplossing blijft erbij het verzwaren van het stroomnet. En daar wordt niet maximaal op ingezet. Maar dat gaat jaren duren voordat we de effecten zien omdat netbeheerders ook kampen met personeelstekorten en de doorlooptijden ook enkele jaren duren ten minste. Dus we moeten ook gaan zoeken naar meer onorthodoxe oplossingen om op de korte termijn meer ruimte vrij te spelen en dan loopt al veel in het landelijke actieprogramma net congestie het lam,

[0:18:40] maar tegelijkertijd worden nog niet alle opties benut die ruimte op het net kunnen vrijspelen. Nieuwe zone projecten moeten namelijk akkoord gaan in de sd e-plus, plus met een aansluiting van vijftig procent van het piekvermogen.

[0:18:53] Hiermee wordt het net ontlast op het moment. Dat is een voorloper. En wanneer we eigenlijk ook een overschot hebben van zonnestroom.

[0:18:59] Waarom doen we dat niet bij bestaande zonder projecten?

[0:19:03] Een aantal vragen aan de minister erover is dat juridisch uberhaupt mogelijk en zou dat een compensatie vergen zo ja, hoeveel

[0:19:10] en is dat een groot bedrag, aangezien het gebaseerd zou kunnen zijn op de gemiste omzet en die gemiste omzet is heel laag op de momenten dat er een piek is. Dus het kan best wel een kosten effectieve maatregelen zijn om een korte termijn veel ruimte vrij te spelen. De inschattingen die wij krijgen van externe experts zijn en enkele aantallen tientallen miljoenen per jaar een groot bedrag, maar vergeleken met de miljarden van net verzwaring. Misschien wel een goede investering de komende jaren om ook de provincies die nu op rood staan op al die kaarsjes meer ruimte te geven om te verduurzamen woonwijken aan te sluiten en ga zo door.

[0:19:40] Kan de minister hierop reflecteren en is hij bereid op zeer korte termijn dit ook te laten uitzoeken. En wat is hiervoor nodig?

[0:19:47] Voorzitter, daarnaast zien we ook dat de bouw van windmolens op land stilligt door te lange onduidelijkheid over de nieuwe geluids en afstand normen en sinds het nevelen adres van de raad van state zijn er geen geldelijke landelijke normen weer

[0:20:01] is, zouden er ondertussen al moeten zijn, maar zijn wederom vertraagd.

[0:20:05] En waarom duurt het? Zolang? Waarom zit er weer vertraging op.

[0:20:09] Wij vinden de omwonenden baat hebben bij zo snel mogelijk duidelijkheid creëren en we willen voorkomen dat gemeentes allemaal verschillende normen gaan werken. We zijn zelf niet de grootste voorstander van minder plannen zich niet maar op plekken waar het kan er voldoende afstand moet het wel kunnen. Maar zelfs de sector zelf in de lobby vanuit de wim sector geeft niet aan. Wij geven ons die duidelijkheid zelfs een strenge regels zijn. Want nu krijg ik geen project van de grond.

[0:20:31] Dus kan de minister een tijdslijn geven wanneer die normen gaan zijn

[0:20:34] en zijn er ook al concrete onderzoeken uitgevoerd en misschien vroegtijdig met de kamer gedeeld kunnen worden, zodat we ook met elkaar daarover gedachten kunnen wisselen.

[0:20:43] Voorzitter, dan het volgende. We zien ook dat zonne-energie leveren voor huishoudens onaantrekkelijker gemaakt wordt door energieleveranciers doordat er zal dienstregeling niet tot afgebouwd zijn energieleveranciers andere wegen gaan zoeken om de kosten van teveel terug geleverde zonnestroom te drukken

[0:20:59] en op dit moment zien met het eigenaren van zonnepanelen vaak niet meer vaste contracten krijgen aangeboden.

[0:21:04] Dat vinden we niet kunnen omdat dit zowel het draagvlak van de energietransitie gaat als ook mensen dwingt tot meer onzeker energiecontracten

[0:21:11] en we hebben juist samen in deze kamer met veel partijen aangedrongen op de terugkeer van vaste contract. Om dit mogelijk te maken is die opzich boete voor consumenten omhoog gegaan. Geen leuke maatregelen, maar wel een maatregel die nodig was om vaste contracten weer op de markt te krijgen.

[0:21:27] Wij vinden het dan ook niet. Oké dat energieleverancier is een aantal maanden hierna al meteen die vaste contracten niet meer aanbieden aan mensen met zonnepanelen

[0:21:34] kan de minister hier nog een stokje voor steken, want de beantwoording van de schriftelijke vragen. Hierover vond ik in alle eerlijkheid wel teleurstellend komt eigenlijk vooral erop neer. En dan kunnen consumenten overstappen naar een andere energieleverancier. Maar ik vind wel dat we hier ook meer verantwoordelijkheid moeten nemen.

[0:21:49] Voorzitter, als laatste heb ik nog een aantal losse vragen. De eerste gaat om de voortgang van het delta rijn corridor een enorm belangrijk energie, infrastructuurproject dat de haven van rotterdam verbindt via buis leiding met chemelot en ook het duitse ruhrgebied. Waar zitten de knelpunten vanuit het rijk en zijn bedrijven ook concreet genoeg over het gebruik van de infrastructuur.

[0:22:09] Ten tweede de raffinage route. Ik sluit me aan bij de vragen van de heer boswijk. Dus die kan ik overslaan. En als laatst had ik nog een vraag over de brief over de zogeheten capaciteit mechanisme is de minister kijkt met name ook naar reserve capaciteit. Dus kun je een centrale in de mottenballen houden voor het geval dat de leveringszekerheid het gevaar komt. Maar ik zou graag onder de vraag aan de minister stellen hoe hij kijkt naar ervoor zorgde voldoende regelmaat vermogen in nederland is. Wanneer is de elektriciteitssector? C o twee neutraal moet zijn in tweeduizend vijfendertig. Want daar zien we nog onvoldoende plannen op oppervlak.

[0:22:39] Dank u, voorzitter.

[0:22:43] Dank meneer erkens. Dan gaan we door naar de eerste voornaamste sgp fractie.

[0:22:49] Dagvoorzitter

[0:22:51] waar krijg ik energie van

[0:22:53] niet van welluidende en soms duren campagne truien.

[0:22:57] En ook.

[0:23:01] Hier gaan, want ik heb er nog eentje verkrijgen. Voorzitter is van weinig realistische of soms zelfs ongewenst de ambities althans c o twee vrije stroomvoorziening in tweeduizend vijfendertig of zeventig gigawatt wind op zee.

[0:23:14] Maar waar ik wel energie van krijgt, is van gesprekken met burgers en ondernemers die de handen uit de mouwen willen steken voor verduurzaming van onze energievoorziening, en ik zou zeggen laten we met elkaar de knelpuntenaanpak en ik collega's dat zojuist ook zeggen gelukkig en dat energienet op orde brengen. Verduurzaming van de energievoorziening staat of valt met sterven sneller, versterking van het energienet en ook houdt van leveringszekerheid en het is echt alle hens aan dek.

[0:23:40] Daarom is mijn eerste vraag waarom er nog steeds geen stikstof vrijstelling is voor energie infra projecten, want het gaat heel vaak om minimale uitstoot met een heel groot effect. Als je dat op zal lossen en volgens mij is dat tijd en geld wat we beter kunnen besteden dan dat we dat aan dure onderzoeken passende beoordelingen gaan besteden voordat de netbeheerders pleiten voor een uitvoeringsplan voor de uitrol van infrastructuur en ik denk dat we moeten voorkomen dat we op elkaar gaan zit te wachten. Dus heel concreet is mijn vraag aan de minister. Wanneer en hoe pakt u dat op en het liefst zo snel mogelijk. Dat hoort u ook bovenleidingen van treinen, bussen en trams kunnen ingeschakeld worden om het volle stroomnet te ontlasten. Er lopen enkele pilootprojecten. Maar dat is op dit moment ongeveer. Maar ik denk dat er meer mogelijk is. Ik zie het alleen nauwelijks terugkomen in kamerbrief en programma's en mijn vraag aan de minister is of hij dit op wil pakken. We hebben energieopslag heel hard nodig en mijn vraag is of werk wordt gemaakt van verlaging van de tarieven voor energieopslag, een goede inpassing in het net, want ik wil graag voorkomen dat de vraag naar schaarse grondstoffen batterijen explodeert en mijn vraag is hoe dit meegenomen wordt in de routekaart energieopslag. Ik heb verschillende verhalen gehoord van bedrijven die aansluiting van verschillende locaties of bedrijven willen laten vervallen en daar een grote aansluiting voor terug willen laten komen. Een aansluiting die kleiner is dan de optelsom van de vervallen aansluitingen en dat is volgens mij een hele mooie oplossing voor het volle energie, energienet en ook goed voor verdere verduurzaming. Maar concreet komt op dit moment op neer dat bedrijven voor deze nieuwe aansluitingen achterin de rij moeten aansluiten en het is nu wie het eerst komt wie het eerst maalt en dat deze oplossing niet vooruit en mijn vraag is of dit aangepakt kan worden via de aangekondigde code wijzingen code wijzigingen van de acm.

[0:25:25] Er is een interruptie van de heer erkens,

[0:25:27] Dan voorzitter. Volgens mij maakt de heer software een terecht punt over die tarieven voor batterijen. Die maken de business case. Een stuk onaantrekkelijker, terwijl het wel even op een zorgen er net minder geslaagd hoeft te worden. De volgende vraag aan de heer stoffer wil hij ook die naar lagere tarieven voor de productie van waterstof krijgen want daar zul je hetzelfde krijgen. Dat is heel veel stroom voor nodig om elektrolyse toe te passen. Groene waterstof te maken en je ziet bijvoorbeeld duitsland dat men daar inderdaad ook een uitzondering te maken is om die waterstofproductie ook mogelijk te maken. Dus valt dat ook onder zijn vraag als ik mag verbreden.

[0:25:57] Die stoffer voor het viel niet onder mijn vraag. Maar ik vind ik wel heel goed er zeker als in duitsland een goede ervaringen mee zijn. Ik denk alles wat gewoon praktisch kan helpen om vooruit te komen. Dat moeten we met twee handen aanpakken, want het is al moeilijk genoeg. Dus ik vind ik verbreed graag mee maar ik had er zelf niet aan gedacht. Maar zozeer samen ben je sterker. Dus ik leg ik graag neer. Voorzitter,

[0:26:19] Dan is die alliantie gevonden. Dan kunt u uw betoog vervolgen. Heer stoffer,

[0:26:24] Nu de minister nog. Die moet ik dan doen als het lastig zal van algemeen denk ik. Maar goed dat is hem wel toevertrouwd. Ga ik vanuit voorzitter, de monovergister mest zou ik het over hebben, want een rekenfout zijn. De basistarieven in sd plus plus van molen vergisting van mest en productie van groen, gas opeens met een kwart verlaagd voor ondernemers een onaangename verrassing zo kort voor de openstelling van de regeling en ook een streep door hun berekeningen en aanvragen, terwijl we juist dit hollandse biogas zo hard nodig hebben. Ik heb er kamervragen over gesteld. Maar ik wil graag aandringen op overleg met betrokken partijen en een oplossing, zodat deze projecten niet de ijskast in hoeven te gaan.

[0:27:04] De minister wil stoppen met ze met de subsidieregeling voor middelgrote zonder daken en windmolens. En die projecten dreigen nu een beetje tussen wal en schip te vallen. Want ze komen niet in aanmerking voor sd plus plus en de salderingsregeling is voor deze categorie niet heel erg effectief, maar zeker voor kleine windmolens met een vlak opwekt profiel wat aansluit op het verbruik van bijvoorbeeld een melkvee bedrijf. De voorzitter zal dat wellicht kunnen beamen als ervaringsdeskundige de melkvee. Maar dat past heel goed in het energiesysteem is, is onze gedachten en ik vraag de minister daarom om de eerste open te blijven stellen voor dit soort projecten

[0:27:45] dan de vraag of het kabinet ons nog nederlandse tomaten en paprika schudt. Want er sgp maken ons grote zorgen over de toekomst van de glastuinbouw door afschaffing van de verlaagde energiebelasting en de beperkingen van de rekenkamer input vrijstelling energiebelasting gaat met tien of twintig procent omhoog ik met honderd procent, maar met vierhonderd procent een viervoudige verviervoudiging. Het verlaagde tarief is juist ingevoerd om de energielasten in de glastuinbouw relatief omdat die heel groot zijn en tuinders vooral in de tweede en derde en niet in die vierde schijf van en de lastendruk daarom niet evenredig zou zijn, maar tegelijkertijd was al invoering van effectieve c o twee sector systeem afgesproken. Ik moet eerlijk zeggen ik vind het kabinetsvoorstel niet rechtvaardig en ik denk ook niet dat het werkbaar is en mijn vraag is hoe krijgen ondernemers wel een eerlijke kans. Onderzoek onderzoek laat zien dat restwarmte van elektrolysers een datacenter een interessante bijdrage kunnen leveren aan het verwarmen van kassen en mijn vraag is of de minister deze mogelijkheden ziet en hoe deze benut zouden kunnen worden. Helemaal tot slot, voorzitter, private warmtebedrijf in grote onzekerheid. Dat helpt niet voor de uitrol van warmtenetten en mijn allerlaatste vraag is dan ook moeten niet meer mogelijkheden geboden worden voor het publiek-private samenwerking. En dan zit mijn tijd erop. Voorzitter, dus ik.

[0:29:02] Dat zo is het.

[0:29:03] Dankuwel meneer stoffen voor uw inbreng. En dan zijn we alweer aanbeland bij de laatste spreken van de zijde van de kamer. Dat is mevrouw kreuger namens de pvda groenlinks fractie aan u het woord.

[0:29:13] Dankuwel. Voorzitter, voorzitter, laat ik beginnen om nogmaals te benadrukken dat ik echt heel blij ben dat wij als commissie doorgaan met het bespreken van de cruciale stappen in het klimaat en energiebeleid, want er vertraging zou echt rampzalig zijn en daarom maakt mijn fractie zich ook wel zorgen over de cijfers in de voorlopige kef. Ik zie toch ook een gat in grote onzekerheid over tien megaton en een demissionair kabinet. Dus zal, zoals we al eerder met elkaar geconcludeerd hebben. De kamer is niet demissionair dus werk aan de winkel. Ik wil graag vandaag aandacht besteden het hoor ik eigenlijk ook bij de collega's aan een aantal van de grote obstakels en ik graag beginnen met stikstof. Mijn fractie is echt verbijsterd en ik nog een keer zeggen verbijsterd wat schiphol gisteren een natuurvergunning kreeg voor een activiteit die de klimaat crisis alleen maar vergroot terwijl allerlei projecten in de energietransitie on hold staan en wat ons betreft zou er echter maatschappelijke weging moeten zijn over waar de potentiële stikstofruimte. Want laten we het hebben over potentieel want de natuur leidt nog steeds waar we die aan besteden. En dan zou meer vliegen niet de weging zijn die wij in ieder geval maken. Dus ik wil de minister eigenlijk vragen welke stappen heeft deze minister nauwgezet om projecten in de energietransitie op een lijst te krijgen van prioritaire projecten voor mogelijke stikstofruimte en zet de minister zich in om een uitzondering te krijgen voor projecten die meer stikstof reductie opleveren. In totaal had de heer stoffer het ook al over. Is er een juridische analyse gedaan of dit mogelijk is en zo ja, kan deze met de kamer gedeeld en zo. Nee. Nou laten we snel gaan maken, vraag ik de minister. Want ik begrijp dat er in europa wel degelijk ruimte zit. Een uitzondering om een dergelijke uitzondering te maken. Juridisch en ik denk dat het heel belangrijk is dat we daar echt ford stappen op zetten

[0:31:14] dan een andere belangrijke bottleneck net congestie. Volgens mij maakt iedereen zich hier is heel veel zorgen over en de buikpijn van de minister wordt gedeeld en eerder hebben wij gevraagd of de investeringsplannen dus niet alleen financiële stukken, maar ook gewoon de planning of die wel in lijn waren met de elektriciteits vraag die past bij hun doel van vijfenvijftig procent c o, twee reductie. Nou. Inmiddels ligt er dat doel van elektriciteitsproductie klimaatneutraal in twintig, vijfendertig en is dus dan ook de vraag zijn de plannen daarmee in lijn. En wie houdt er nou eigenlijk toezicht op en op welke parameters wordt dat toezicht ook gehouden. Want het lijkt wel alsof het nu vooral gekeken wordt dat toezichthouder naar de financiële kant. Maar het gaat natuurlijk ook over de inzet van personeel. De planning. Het inzet van grondstoffen inkoopcontracten en op welke manier wordt er nou vinger aan de pols gehouden, want het acm blijkt toch vooral te kijken naar het of de net tarieven niet te hoog dreigen te worden

[0:32:13] en of er eigenlijk wordt over geïnvesteerd, terwijl het risico nu veel meer is op onder investeringen en is eigenlijk veel meer gaat het ook over de lange termijn planning. Dus kan de minister schetst op welke manier hij toezicht houdt met welke parameters en ik moet heel eerlijk zeggen dat er wel een moment komt dat ik me ook afvraag of wij als kamer daar niet veel meer bovenop moeten zitten. Ik heb bij de commissie. Hiermee hebben op een gegeven moment d ms. Het spoorbeveiligingssysteem hebben een groot project verklaard, zodat we ook als kamer meer bovenop kunnen zitten. Dat is wel iets om voor ons als commissie wellicht in overweging te nemen.

[0:32:49] U heeft interruptie van de heer erkens namens de vvd-fractie.

[0:32:52] Dan voorzitter en van mij gaf mevrouw kreuger terecht aan mocht ze allemaal met het stroomnet hoe het opgelost krijgen.

[0:32:58] Ik.

[0:32:58] Vertelde in mijn eigen inbreng voor om te kijken of je misschien bestaande opwekt projecten dan ook iets minder van de piek laat leveren om ruimte vrij te spelen. Heel concreet is eigenlijk we lekker naar de vierbaans snelweg aan een heel klein dorpje. Maar misschien een baan nodig is soms een twee banen nodig. Alleen voor de theoretische moment per jaar dat inderdaad er een piek bereikt wordt,

[0:33:17] is dat de route die u ook verder zou kunnen willen verkennen. De ongeveer dertig procent minder piekvermogen vier a vijf procent van de omzet betekent dus dan zou de minister. Daar is. We moeten bedenken. Maar als dat heel veel ruimte kan vrijspelen om heel veel projecten een kans te geven is een route die u.

[0:33:33] Daarom zou durven.

[0:33:34] Mevrouw kleuren. Dan vraag ik even de vraag terug want dat is de route die we toch met zon nu al ingegaan.

[0:33:43] Ik kan niet heel goed overzien. Hoe zeg je dat als je dit in de breedte zou doen wat er de effecten ook voor zou zijn. Voor

[0:33:54] hoeveel opwekken we uiteindelijk bij elkaar sprokkelen. Ik denk wel en en dat is volgens mij sowieso een zoektocht is dat je volgens mij in je financieringsstructuur veel meer flexibiliteit wil hebben dat je op het moment dat je om welke redenen dan ook minder productie tijd

[0:34:16] dan optimaal kan dat je daarin je subsidie instrument ook rekening mee houdt en dat kan zijn dat je bijvoorbeeld de windmolen uitzetten omdat er trekvogels langskomen, maar wellicht ook misschien omdat je inderdaad iets moet doen met met net congestie. Dus dus ik vind het op zich heel interessant om een subsidie instrument wat wat flexibeler te maken dan nu het geval is.

[0:34:40] Voldoende meneer ergens. Dat is het geval. Dan vervolgt uw betoog alstublieft, mevrouw.

[0:34:47] Groot project hadden.

[0:34:49] Maar gehad. Ja, dan een volgende bottleneck op een iets ander vlak. En dat zijn wat mij betreft de fossiele subsidies, namelijk dat we natuurlijk nog grootschalig eigenlijk het verkeerde stimuleren, terwijl een duurzaam alle wind mee moeten geven. Er ligt nu een overzicht en dat is heel belangrijk. Alleen wat toegezegd was waren afbouw paden en daar hebben we ook in het mondelinge vragenuur nodige over gewisseld. De minister en ik maar toen werd gezegd ja ik ben demissionair. Dus we kunnen geen knopen doorhakken. Maar volgens mij ging het om scenario's dat je echt een aantal asfalt paden schetst waar je vervolgens als kamer je voordeel mee kan doen of informatie gebruikt kan worden. Dus ik hoop dat de minister kan toezeggen om hier alsnog mee aan de slag te gaan, zodat we ook na drieëntwintig november. Dat kunnen gebruiken dan een volgende bottleneck. Ik kijk naar de tijd.

[0:35:42] Ik laat van me horen anderhalf.

[0:35:45] Minuut. Oké. Nou

[0:35:49] twee laatste bottleneck stoom. De eerste is dat de financiering op dit moment niet altijd aansluit bij wat nodig is. Neem bijvoorbeeld energiek corporatie de sgp is eigenlijk alleen geschikt voor kleine projecten, maar de tarieven voor de sde voor wind op land zijn te laag om de business case rond te krijgen voor vaak voor energiecoöperaties. Dus ik wil de minister vragen of hij kan kijken naar een verruiming van de scp. Dus het verruimen van de criteria en of hij openstaat voor een apart tarief in de sd voor honderd procent energiecorporaties en of het verruimen van het tarief en de voorwaarden voor de lage windmolens ook een optie is om dat toch in praktijk er vaker voor gekozen wordt, niet alleen als het om een vliegroute gaat maar dat er lokaal vaak voor lagere windmolens worden gekozen. Maar dat je dan niet aanspraak maakt op dat tarief. Tot slot, voorzitter, misschien wel de allergrootste bottleneck die we hebben namelijk klimaatrechtvaardigheid cruciaal voor draagvlak. De zwaarste schouders moeten de grootste last te dragen en we hebben eerder in de klimaat de instelling zweth voor het klimaatfonds, klimaatrechtvaardigheid erin geamendeerd. Ik hoor graag voor de minister hoe hij er handen en voeten aan gaat geven en hoe dat ook in de andere klimaatbeleid dossiers een praktische uitwerking krijgen.

[0:37:04] Dankuwel mevrouw kreugel. Ik kijk nog eventjes naar de zijde van de collega's, de andere fracties of die nog interruptie wenst te plegen. Dat is niet het geval. Daarmee kunnen we concluderen dat al aan het einde gekomen zijn van het eerste termijn van de kamer. Ik kijk eventjes naar de minister direct of we wel even schorsen.

[0:37:22] Ik moet heel even een paar dingen navragen. Ik moet daar bovenop is tot twee.

[0:37:26] Bijvoorbeeld.

[0:37:27] Ja. Schorsen tot twee uur.

[0:37:29] Dat is wel eens anders doet tot twee uur schorsen.

[1:00:55] Het is twee.

[1:00:56] De huur. Dat betekent dat er een einde gekomen is aan de schorsing en we gaan beginnen aan het eerste termijn van het kabinet. Dat is bij deze minister de minister voor klimaat en energie. We zullen horen hoeveel blokjes het zijn en in eerste instantie is nou ik denk zo'n zo'n vier vragen aan de minister. Daar daar beginnen we mee en we zien hoe het loopt. Maar dat is de basis. Het woord is aan minister hitte.

[1:01:23] Dankuwel. Voorzitter, ik zal even heel kort aftrap. En dan toelichten in welke blokken. Ik wil antwoorden. Voorzitter, we kregen op prinsjesdag van het planbureau voor de leefomgeving wel hoopgevend nieuws uit de klimaat en energieverkenning. Want voor het eerst liggen we als nederland op koers om onze klimaatdoelen te halen en de kunst is nu om dat van papier naar praktijk te brengen en daarom ook vol in te zetten op de realisatie van die klimaat en energietransitie.

[1:01:50] We moeten daarvoor hard doorwerken. Ik ben dan ook blij dat de kamer het demissionair kabinet alle ruimte geeft om ook door te gaan met het klimaat en energiebeleid en ik denk dat de inbreng van de kamer in dit debat ook wel laat zien dat hier van vijf woordvoerders zitten met een enorme hands on mentaliteit. Om het gewoon praktisch en pragmatisch met de samenleving en het bedrijfsleven voor elkaar te krijgen. Naast hard werken is er ook geld nodig voor de transitie

[1:02:14] en daar ben ik ook blij dat de kamer heeft besloten om voor het verkiezingsproces. Er is het kader begroting en het bijbehorende nu nog onofficiële klimaatfonds ook te behandelen, zodat we ook vanaf één januari aanstaande die financiering voor die transitie echt volop kunnen intensiveren.

[1:02:30] Forse stappen blijven nodig om die vijfenvijftig procent minder uitstoot in tweeduizenddertig ook daadwerkelijk te halen. Dat doen we door op landelijk niveau te starten met de aanleg van het waterstof netwerken cruciaal voor de verduurzaming van de industrie ligt op koers met wind op zee. Aan het eind van ditjaar staat de minister vier komma vijf gigawatt aan elektriciteitsopwekking op de noordzee en dat is gelijk aan het elektriciteitsverbruik van ongeveer zes miljoen huishoudens op regionaal niveau maken voor ondertussen afspraken om nog meer duurzame energie op te wekken. Naast de vijfendertig tegen wat huur die wij hebben afgesproken voor tweeduizend dertig en we zijn als nederland koploper op zonne-energie

[1:03:07] en op lokaal niveau gaan we energie initiatieven ook beter ondersteunen met meer informatie, onderzoek en ook makkelijker toegang tot geld en subsidieregeling, zodat we de betrokkenheid en het eigenaarschap van de transitie op lokaal niveau ook echt versterken.

[1:03:21] Belangrijk onderdeel. Ik hoop dat ook nog eens demissionair minister met uw kamer mee te maken is de behandeling van de energiewet. Een van de belangrijkste bouwstenen om die energietransitie en betere consumentenbescherming echt voor elkaar te krijgen en ook het ontwerp van de wet collectieve warmtevoorziening, de warmtewet en de volksmond daarvan verwacht ik binnenkort de concept aan raad van state te kunnen aanbieden. Kortom, we zetten forse stappen, maar de kamer heeft net ook al een aantal beren op de weg benoemd, zoals de stikstofruimte capaciteit in de markt. Om die energietransitie voor elkaar te krijgen. Hoe ga je fossiele subsidies afbouwen, zodat we ook veel meer ruimte geven voor die schone economie die we met elkaar aan het maken zijn en een van de belangrijkste is natuurlijk hoe krijgen we die capaciteit op het stroomnet zo snel mogelijk vergroot. Dus ik wilde beginnen. Voorzitter, met de uitvoering van de energietransitie. Daar komt dan net capaciteit in terug. De discussie over stikstofruimte een andere infrastructuur dus uitvoering. Energietransitie is de eerste blok

[1:04:19] tweede de financiering van de transitie, derde consumentenbescherming en marktordening,

[1:04:26] vierde, hernieuwbare energie op land en vijf kernen, energie en het zou kunnen dat er zo meteen nog wat overige vragen hier binnenkomen. Dan

[1:04:35] ga ik beginnen met eigenlijk wat ik al langer ook noem.

[1:04:40] Het ging even te snel of niet van de eerste.

[1:04:43] Er is een ander ordening kader gekozen. Wat kan maar waar waar past fossiele subsidies bij?

[1:04:49] Dat komt in de tweede.

[1:04:50] Welke financiering transitie

[1:04:53] en het vierde blok. Die heb ikzelf ook niet meer op geschreven. De eerste is uitvoering, energietransitie hernieuwbare op land. Dan hebben ze allemaal scherp en de vijfde kernenergie. Oké. Dat is helder.

[1:05:03] Wordt. Weer dankuwel. Voorzitter, ik verwelkom dat netbeheerders een nationale uitvoering strategie aan het opstellen zijn voor de energie, infrastructuur, en ik steunen ook de gedachte die de heer bakker daarbij opstonden. Het rijk, regionale overheden en netbeheerders werken nauw samen om veel beter integraal te programmering hoe we de energie infrastructuur de komende jaren uitbreiden en op landelijk niveau geven met het nationaal plan energiesysteem systeem en het programma energie hoofdstructuur daar ook veel meer richting aan. Waar moet nou de cruciale energie opwekken, energie, opslag en energie infrastructuur komen en hoe zorgen dat we tijdig ten gronde hebben de vergunningverlening opstarten en ook de capaciteit van de netbeheerders en de bouwers oprichten. Provincies zijn op dit moment hetzelfde aan het doen met een provinciale energie visies en komen ook met een provinciale programmering van de belangrijkste energie in vrijheid die de komende jaren moet worden aangelegd en we zorgen ervoor dat het nationale en het provinciale plan ook goed op elkaar aansluiten. Ik doe nu overigens ook kennismakingsgesprekken met alle nieuwe gedebatteerd op energie en ik voelde haar eigenlijk in alle twaalf provincies en bij ons op het ministerie ook wel dezelfde namelijk. We gaan niet moeilijk lopen doen over wie nou over die laatste kilometer gaat. We gaan bij elkaar zitten om het voor elkaar te boksen. En als soms nationaal wat meer kilometers moeten aanleggen, zodat de provincie zich op een ander stukje kan richten. Dan gaan we het gewoon zo pragmatisch met elkaar aanvliegen

[1:06:22] en vanuit het landelijke actieprogramma net congres te stimuleren we ondertussen onder meer flexibel gebruik te maken van het net, zodat we dat ook veel optimaler kunnen benutten. Maar die transitie stad dat de hele grote eisen. Dat gaat het vooraf voldoende vooraf ruimte reserveren goed voorbereiden van die vergunningen. Vraag en aanbod in tijd op elkaar afstemmen. Standaardisatie van infrastructuur onderdelen en aanbesteding bundels, zodat niet iedereen het wiel opnieuw aan het uitvinden is. Dus ik ben het ook helemaal eens met de oproep van leden erkens en kreeg in dit debat van hoe kunnen we echt zoveel mogelijk onorthodoxe maatregelen ook bedenken om al deze vormen van schaarste zoveel mogelijk te reduceren tot bijna nul.

[1:07:04] Dus ook suggesties die vandaag zijn gedaan voor flexibel gebruik van het net het aftoppen van pieken die toelevering van grote zonneparken. Daar ben ik het gewoon zeer mee eens omdat we daarmee vaak ook sneller kunnen aansluiten en meer kunnen aansluiten dan nu het geval is en ook voorkomen dat we tegen veel te hoge maatschappelijke kosten alleen maar op die die capaciteit ons net aan het uitbreiden zijn.

[1:07:26] Daar kunnen we in ons subsidie instrumentarium veel slimmer zijn door daar ook gewoon goede prikkels in te bouwen om op piekmomenten gewoon even wat minder te leveren of af te schakelen, zoals de heer erkens suggereerde. Dat kun je doen met vergoedingen. Dat kun je doen met congestie management. Het is alleen wat lastig om dat ook met terugwerkende kracht op bestaande projecten tot te pas. Zoals de erkens specifiek vroeg daar voor zouden we de subsidiebeschikking eenzijdig moeten aanpassen en daar nieuwe voorwaarden moeten stellen en dat is eigenlijk juridisch heel lastig. Deze route is eigenlijk sneller en met minder juridische beperkingen te realiseren. Als we dat congestie, management en gewoon beter gaan toepassen dat je in het kader van het congestie management eventueel ook financiële voordelen biedt als partijen bereid zijn om af te schakelen of even flexibeler te gebruiken. Mevrouw kreuger overigens heel specifiek naar die investeringsplannen en hoe die dan aansluiten bij het twintig, dertig doel en twintig, vijfendertig. Doordat wij hebben

[1:08:24] nu zijn de netbeheerders bezig om een nieuwe investeringsplannen te maken. Dat worden voor het eerste investeringsplannen die gericht zijn op die vijfenvijftig tot zestig procent reductie in tweeduizend dertig met een doorkijk naar een volledig c o twee vrij systemen in twintig, vijfendertig en u zult zien dat daarmee die komende investeringsplannen ook fors groter en ambitieuzer zijn dan de vorige onder die u heeft gezien. Dus waar netbeheerders afgelopen jaren al vele miljarden meer hebben geïnvesteerd, is er nog meer nodig om ook echt die energie in vraag klaar te laten zijn voor de ambities die we hebben en de acm. Kijk nu al veel meer met die bril naar de investeringsplannen dus netbeheerders krijgen ook meer ruimte om vooruit te investeren in het verleden het geval is geweest

[1:09:12] dan een aantal hele specifieke vragen die er ook over zijn gesteld. De heer stoffen vroeg naar bedrijven die je nu eigenlijk ook zien het ook vol en dat zit mijzelf in de weg. Als er bijvoorbeeld veel elektrificeren ofwel uitbreiden. Maar ik zit ook mijn buurman in de weg die eventueel daar een nieuwe locatie wil beginnen en kunnen we nou niet het veel makkelijker maken voor bedrijven om van die individuele aansluitingen naar groups aansluitingen te gaan. Maar daar heeft de acm naar aanleiding van een bericht in maart ook een paar dingen al gedaan. Een ander maatschappelijk prioritering kader om daar ruimte voor te bieden, zodat op regionaal niveau kan worden gekeken hoe kun je zoveel mogelijk inpassen in de beschikbare ruimte die er is. Daarbij is dat de brutering kader nu door de acm ter consultatie gepubliceerd en het huidige kader zit geen specifieke uitzondering voor kleine bedrijven, maar de voorgestelde code wijziging draagt wel bij aan het verminderen van de congestie met slimme oplossingen, onder andere die gecombineerde aansluitingen die de heer stoffer noemde. Ik ben zelfs zeer te spreken over een voorbeeld tot steden nu toepast of gaat toepassen op tholen. Daar zie je dat het bedrijventerrein met elkaar echt heeft gekeken naar wat voor energievraag zit er nou op individueel bedrijfsniveau. Als je dat nou bij elkaar optelt en veel meer energie met elkaar uitwisselen. Een aantal slimme batterij op dat bedrijventerrein plaatst zonnepanelen aan elkaar koppelt. Kan je dan als bedrijventerrein naar een aansluiting tot steden net waardoor je eigenlijk achter die meter veel meer flexibiliteit hebt als bedrijventerrein en ondertussen een minder grote claim legt op tot minder spanning net. Maar dit is echt een schoolvoorbeeld van hoe het op heel veel plekken ook zou moeten en ik noem het tonen, maar er zijn veel andere initiatieven in het land waar bedrijventerreinen dit ook aan het uitproberen zijn en in mijn gesprekken met de netbeheerders duke enorm op, zodat dat ze dit eigenlijk gewoon veel meer service gaan aanbieden bij die honderden bedrijfsterreinen die we in het land hebben omdat daarmee waarschijnlijk veel meer capaciteit vrij te spelen is dan begin ik even met stikstof sprak even een iets andere volgorde dan hier eens uitgeprint gemaakt.

[1:11:17] Voordat je begint is in ieder geval interruptie van de heer erkens.

[1:11:21] Dank u volgens mij nog even over het idee om bestaande beschikking inderdaad ook aan te passen. Ik snap dat het binnen de sd plus plus heel lastig is.

[1:11:28] Juridisch is er een route die eerder ook al uitgeplozen is wat ik kan opleveren. Want als je inderdaad projecten compenseren voor de gemiste opbrengst dertig procent van de piek van mogelijk zijn die bedragen best wel beperkt zijn natuurlijk best wel veel kunnen vrijspelen. Het bedrijven er financieel niet op achteruitgaan. Is het wel een route die misschien waren is om het te verkennen. Dus is er alleen gekeken.

[1:11:46] De minister.

[1:11:46] Die zo specifiek zozeer ergens voor het naar mijn weten niet misschien dat het wel eens gedaan. Maar ik weet het nu interruptie. Mag ik misschien voorstellen dat u gaat ook schriftelijke vragen stellen over de begroting bzk dat ik dan even bij de beantwoording op dit specifieke punt van de erkens terugkomt dan laat ik het gewoon even goed uitzoeken.

[1:12:04] Voldoende of er toch nog een vervolgvraag.

[1:12:08] Ik ben even nadenken. Dus dat ga ik ervan uit dat met een korte vraag. De minister weet dat het bedoeld is of verwachten. Tenminste lijkt er nu alles om die uitbreiding blijven kijken hoe gaan doen maar dat komt goed.

[1:12:17] Maar ik in de beantwoording brief die ik dan stuur naar de kamer zal ik nader ingaan op wat als je zou willen compenseren, kunnen we kan dat juridisch en zo ja. Wat zou dat dan eventueel kosten. Dus dat.

[1:12:28] Die deadline is twee oktober, zoals gisteren vastgesteld met elkaar.

[1:12:32] Dat komt helemaal goed. U vervolgt uw betoog.

[1:12:35] Dan begin ik even met stikstof. Want het was mevrouw kreuger die daar volgens mij meest uitgebreid.

[1:12:40] Mevrouw kregen willen al direct een vraag stellen.

[1:12:44] Voorgaande onderwerp en ik hoop een beetje dat de vier vragen dat we daar wat flexibeler mee omgaan. Gegeven de tijd

[1:12:52] neem ik over toezicht van die investeringsplannen. Want ik hoor de minister zeggen ze het acm kijkt meer met die bril en er komt meer ruimte dat dat is best wel vaag voor mij als als kamerlid om

[1:13:06] te begrijpen wat dat nou precies betekent en ook welke parameters ez k zelf hanteert om te kijken naar die investeringsplannen, want deze kaart zelf ook een rol en ik zou denken dat we heel lang hebben we louter op kosten efficiëntie gekeken naar investeringen in het net. En nu moeten we vooral kijken naar hen zijn die plannen conform wat nodig is om de transitie te maken. Dus ik kan me voorstellen. Minister dit niet allemaal nu uit de doeken kan doen, maar wellicht kan ik wel hier schriftelijk op terugkomen. Gewoon echt hoe wordt nou die gemonitord op die investerings plannen, zowel door is als er acm en dat heb ik ook nodig om te bedenken of ik vind dat de kamer een groot project van moeten maken.

[1:13:45] Laten we is nog even mondeling probeerde direct schriftelijk over te gaan. De minister.

[1:13:51] Het is wel een hele goede vraag. Want als je terugkijkt naar wat we de afgelopen vijftien jaar hebben gedaan, hebben we te weinig geanticipeerd te weinig vooruit geinvesteerd.

[1:14:00] Dus het begint bij de ruimte die de acm als onafhankelijk toezichthouder uberhaupt biedt aan de investeringen die die netbeheerders doen.

[1:14:09] Dus het feit dat daar nu niet alleen maar op het financieel rendement wordt bekeken, maar vooral naar het maatschappelijk rendement in de zin van kun je ook vooruit blijven bouwen om die transitie mogelijk te maken is enorme winst zit dat daardoor die netbeheerders ook veel meer durven op te pakken en in hun prioriteiten en programmering durven weg te zetten. Want die moet u weet dat ook

[1:14:29] als in tweeduizend dertig iets gebouwd wil hebben dan moet je vandaag al bezig zijn met de planvorming onderscheid gewoon sowieso niet redden.

[1:14:35] Dan hebben we nu ook. Dank zij dat het programma energie, hoofdstructuur en het nick en het provinciaal niet eens dat ze programmering van al die projecten hebben gewoon regelmatig overleg elk kwartaal gemiddeld met bzk bij de ministers op bzk met de netbeheerders, nationaal en regionaal, met de provincies waarin wel en ook de clusters de industriële clusters waar we elkaar echt gewoon challenge op de tijdlijn en ook provincie zijn industriële clusters ook gewoon aangeven. Sorry, maar dit is niet genoeg. Als ik kijk wat er bij ons allemaal in de pijplijn zit dus op die manier wordt er ook veel meer. Het is bijna een soort van intervisie ofzo waar niet in in de ivoren toren van de netbeheerder. De netbeheerder zelf aan het bedenken ben ik aan het maken. Maar we daar echt met alle partijen gewoon heel erg bovenop zitten om te kijken of dat we het nog verder maximaal kunnen kunnen schetsen. En ik vond het eigenlijk uw eigen suggestie net in de eerste termijn zal ik ook op de kamer van hoe kun je nou als kamer er ook nog meer bovenop zitten. Ik heb zelf in het verleden als kamerlid ook zo'n groot project vanuit de in week commissie ben ik ook bij betrokken geweest en ik begrijp wel de gedachte van kun je nou met de rapporteur of op een andere forum ervoor zorgen dat de commissie is het kader komende jaren er wat dichter opzet, zodat we niet alleen maar op dit soort momenten in het debat met een paar vragen het af moeten doen maar dat er wat meer structureel inzicht krijgt op de planning en met name ook de realisatie ervan. Dus dat lijkt me best interessant om nog met deze kamer of met de nieuwe kamer ook ook te bekijken van hoe kunnen we ervoor zorgen dat de informatiepositie van de tweede kamer nog wat meer wordt verstevigd. Want het helpt ook als niet alleen ik, maar ook de kamer heel kritisch naar de investeringsplannen van de netbeheerders kijkt en ze daar ook op challenge of dat voldoende is

[1:16:15] dan kwam ik bij stikstof. Voorzitter,

[1:16:18] U vervolgt uw betoog.

[1:16:20] Mevrouw kreuger en ook anderen hebben heel terecht ook gevraagd van in hoeverre zitten stikstof nu in de weg van meer tempo maken bij die in uitbreiding

[1:16:30] en ik begrijp heel goed. De gedachte van zouden we niet een vrijstelling voor elektrische infrastructuur kunnen maken, want veel van deze energieprojecten leiden en tot minder c o twee uitstoot en tot minder stikstof uitstoot omdat processen in de economie worden geëlektrificeerd.

[1:16:45] Wij hebben alleen het verleden en vrijstelling gehad die er pas en die is natuurlijk door de rechter van tafel geveegd. Dus we moeten wij samen met de minister voor natuur geheel voorzichtig in iets bouwen, wat ook weer nieuwe juridische risico's oplevert, maar wij hebben wel een paar lichtpuntjes. De kamer noemde zelf de europese ruimte via de red drie. De nieuwe wil en daar werkte verder zijn hernieuwbare energie. Directe voorzitter, die biedt ruimte om vergunningverlening rondom stikstof en ook soortenbescherming bij energieprojecten licht te versoepelen. Dus dus geen vrijstelling, maar wel een versoepeling van de vergunningverlening en we zijn op dit moment de implementatie van de refereren aan het voorbereiden en kijken naar dus ook heel specifiek naar welke extra ruimte kunnen we in de nederlandse vergunningverlening inbouwen. Heel belangrijk is ook de uitspraak van de raad van state in de portal zaak daar die biedt ons namelijk een betere handvatten hoe we kunnen aantonen dat als de natuur op lange termijn beter van wordt als zo'n project wordt uitgevoerd. Dat je dan ook door kan, mits het goed ecologisch is onderbouwd. Wij hebben dat ook nu bij een aantal grote projecten, met met name rondom aanlanding wind op zee toegepast tijdens de werkwijze die we bij partners hebben gehanteerd om de ecologische onderbouwing goed te maken hebben. Ook bij een paar andere grote projecten nu opgepakt en we zien dat dat helpt om meer tempo te maken die vergunningverlening. Deze weken ben ik op basis van die ervaringen met provincies

[1:18:10] aan te kijken

[1:18:11] hoe dat ook kan worden toegepast voor de projecten waar de provincie vergunningverlening is, want de meeste projecten die nu in de vertraging staan zijn projecten waar niet de minister van de stikstof. Maar de provincie de vergunningverlenende partijen is, maar we zijn aan het kijken. De lessen uit portals die we zelf hebben toegepast. Een paar grote projecten. Hoe kunnen we daar eigenlijk een standaard werkwijze van maken die ook in alle provincies kan worden toegepast, en ik verwacht dat ik u daar dan dit najaar over kan informeren hoe we dat uniform en alle provincies toepassen. Tot slot, ten aanzien van stikstof. Voorzitter, in het stikstofregistratiesysteem zit op dit moment nog geen prioritering voor energieprojecten, maar we zijn wel aan het samenwerken met de verschillende betrokken. Ruimtelijke ministerie is hoe we ook energie, infraprojecten en betere in de prioritering kunnen meekrijgen. Juist ook omdat het leidt misschien tot iets minder prioriteit voor bijvoorbeeld woningbouw of verduurzaming van de industrie en de landbouwsector, maar juist door meer van deze infraprojecten te realiseren. Krijg je ook meer ruimte op het net die juist die woningbouw en andere sectoren nodig hebben.

[1:19:16] Over stikstof, nog gevraagd van mevrouw.

[1:19:19] Jazeker.

[1:19:22] Want ik snap aan de ene kant wel wat de minister zegt hoor maar ik hoor eigenlijk gewoon niet echt een oplossing en de realiteit is dat schiphol gewoon gisteren een natuurvergunning heeft gekregen. Dus dat er schaarse stikstof ruimte willens en wetens gegeven wordt aan een bedrijf wat de klimaat crisis verergert. En dan op de vraag van kunnen energie projecten misschien toch dan voorrang krijgen prioriteit krijgen in samenwerking met andere ministeries gaan we kijken of dat een mogelijkheid is dat is niet concreet genoeg. Wat betekent dat wat wat is het obstakel. Waarom zou het niet kunnen. Waarom kunnen we wel een snelweg verbreding prioriteit geven de a zevenentwintig en dat we niet gewoon zeggen. Die cruciale projecten in energietransitie. Hoe kan dat. Nou.

[1:20:09] De minister.

[1:20:10] Voor zover ik ben ik ben zelf geen expert op het op het schiphol dossier. Maar hier is uiteindelijk volgens mij zijn twee dingen wel relevant, namelijk dat de minister van hiermee krimp op schiphol inzet en dat schiphol binnen de geldende regels stikstofruimte heeft opgekocht en daarom natuurvergunning. Ook moet worden afgegeven. Even los van hoe wenselijk we dat vinden. Daar is wel ook binnen de spelregels gehandeld. Kijk dan naar die prioritering. Wij hebben ook het vorige kabinet en ook aan het begin van deze kabinetsperiode is bij vrijkomende stikstof ruimte geprioriteerd voor met name ook legalisering van pas melders en een aantal projecten van nationaal belang die toen in beeld waren.

[1:20:50] Inmiddels zijn we ons allemaal veel bewuster van de cruciale prioriteiten die de energieprojecten zouden moeten krijgen. Alleen als ik als wij nu als kabinet al die energieprojecten gaan helemaal vooraan in de rij gaan zetten. Dan kan dat consequenties hebben voor bijvoorbeeld woningbouwprojecten of aansluiting van bedrijven, et cetera. Dus ik kan daar ga ik niet in mijn eentje over. Ik zal dan ook de minister van volkshuisvesting van economische zaken van infrastructuur ook aan mijn zijde moeten hebben om dat op die manier te doen. Daarom lopen die gesprekken met verschillende ministeries, maar omdat we nu ook de drie hebben andy porter uitspraak zien we ook veel meer mogelijkheden om daar op een goede manier prioritering aan te geven. Dus ik ga ik ook anderhalf jaar geleden al gedaan maar dat het herdenken rondom stikstof en de stikstofaanpak is wat natuurlijk wat dat betreft ook flink opgeschoven. De afgelopen tijd.

[1:21:43] Dankuwel helder zo, mevrouw kreuger daarom goed ik moet er niet uitlokken dan wat dat betreft verder geen vraag. Dan vervolgt uw betoog maar eens een paar.

[1:21:56] Voor een paar specifieke projecten ook nog vragen gesteld. Het begon volgens mij bij bontenbal. Nee sorry dat er door. Dat was de heer erkens denk ik. En de heer boswijk bos. Sorry.

[1:22:11] Van city.

[1:22:13] Ik moet zeggen. De heer boswijk laat in deze eerste te zien dat een uitstekend opvolgers van apple. Maar het kabinet ondersteunt ambitieuze realisatie van dit delta rijn corridor samen met de collega's bij de collega's op w. De minister van vrouw en de minister van economische zaken zijn we nu alle randvoorwaarden aan het creëeren om de realisatie van de deltawerken door voor elkaar te krijgen voor de kijkers thuis dat er door is een buis leidingen netwerk van de rotterdamse haven via chemelot naar duitsland en wellicht ook in de toekomst een aftakking naar belgië, zodat er voor het transport van waterstof c o, twee en andere stoffen en grondstoffen die worden gebruikt niet over de weg hoeven niet over de binnenvaart hoeft niet over het voorhoeve. Ik roep om veiligere manier die grondstoffen en brandstoffen, transporteren en zorg er ook voor dat ook dieper in het achterland. De industrie die verduurzaming kan meemaken. Dus het heeft echt heel veel voordelen als we dit buitensluiting in netwerk aanleggen cruciaal was natuurlijk dat het bedrijfsleven ook voldoende vraag heeft naar de afname hiervan en ook wil mee investeren in dit project voor een positieve business case is de afgelopen anderhalf jaar een vooral besteed om maat het rotterdamse havenbedrijf. De bedrijven op chemelot, maar ook met de duitse achterland heel goed in kaart te krijgen. Wie wil nou wat gaan afnemen in de komende tien, vijftien jaar. Daar zien we nu dat er eigenlijk voldoende interesse is om voor waterstof c o twee voor gelijkstroom diepe aanlanding van wind op zee. Om aan de slag te gaan met deze corridor en gereserveerde ook ruimte voor een ammoniak buis leiding omdat we ook daar zien dat in chemelot en eventueel ook in het duitse achterland dat er interesse is. Hier geldt wel dat een aantal veiligheidsonderzoek nog goed moeten worden afgerond. Om te kijken is dat kan het echt op een verantwoorde wijze in zo'n bui netwerk worden gecombineerd. Ik stuur u later ditjaar en dat vermoed ik dat het nog ruim voor het verkiezings reces is een brief met een uitgebreide update over de delta anker door omdat we nu met de laatste punt op de i bezig zijn daarover. Maar het ziet er in die zin positief uit en ik denk dat we dan ook op hoog tempo door kunnen met ruimtelijke reservering voorbereiding van de aanleg daarvan, zodat voor het eind van dit decennium hopelijk dit cruciaal stuk infrastructuur klaar is voor de verduurzaming van.

[1:24:36] Drie dankuwel. Ik helpen er wel aan herinneren dat er ruim voor de verkiezingen reces dat het al binnen twee weken is maar goed dat geeft niet de extra druk op de ambtenaren en de heer boswijk en de heer erkens hebben hier allerlei vragen over begin bij de heer boswijk.

[1:24:51] Daar gingen we uit mijn mijn vraag ook een beetje over want we hebben nog een begroting. Het zou wel mooi zijn als we nog voor de begroting die brief krijgen.

[1:25:00] Nog ambitieuzer minister.

[1:25:05] Ga mijn best doen. Ik weet niet wat ik beloofd dat er misschien nu boven paar ambtenaren tegen het plafond. Maar we gaan even kijken wat we die dan uiterlijk de tiende met. We kunnen.

[1:25:13] Ijzer met handen breken, de heer erkens.

[1:25:17] Volgens winkel. Ik was tevreden met de beantwoording tot de minister zei bericht in tweeduizend dertien. Volgens mij was de realisatie datum oorspronkelijk tweeduizend, zesentwintig. Dus kan in de brief die gestuurd tot hopelijk voorafgaande begroting om een tijdslijn gegeven worden en misschien ook heel concreet wanneer een investeringsbesluit genomen wordt. Want schuift steeds verder op een tijd.

[1:25:35] De minister. Dit dit deze elementen komen allemaal in die brief inderdaad uitgebreid in detail aan bod kijken, schrijft ook deels op in de tijd omdat we gewoon heel lang prachtige dromen. Waar werd het ook niet concreet. Dus we hebben ook wel echt even moeten duwen op het gaat echt om miljarden investering. Dus moet ook zeker weten dat er niveau interesse is. Ik zal u schetst. Er zijn een aantal plekken waar de aanleg van de infrastructuur wat complexer is, hebben we zullen ook een aantal keren grote waterwegen moeten doorkruisen. Daar lopen ook nog een aantal studies en alternatieven onderzoeken. Dus ik kan ik ook in de brief. U wilt uiteraard schetsen wat daar de belangrijkste niet zozeer bottleneck. Maar de meer complexe onderdelen van de aanleg zullen zijn.

[1:26:17] Oké, voldoende over buis leidingen netwerk.

[1:26:20] Dan gaan we door misschien nog een zin daarover de koning. Gaat u weet ik. We zetten de koning graag in voor energiediplomatie later dit najaar gaat een grote nederlandse missie naar nordrhein-westfalen juist ook om het duitse commitment voor deze dat er enkel door daar extra goed vast te leggen dan de raffinage route had ook de heer boswijk een vraag gesteld ernaar heeft zo'n beetje iedereen zichtbaar aangesloten. Wij hebben in nederlandse grote ambities om ook in eigen land groene waterstof te produceren. Het kabinet had dat op vier tje wat gesteld aangemoedigd door de kamer streven nu naar richting de acht gigawatt in tweeduizend, tweeëndertig als ook die grote projecten van wind op zee zijn gerealiseerd. Maar je hebt niet alleen maar die wind op zee nodig voor die groene waterstof geproduceerd ook elektrolyse capaciteit nodig en dat stimuleren we nu onder andere via de raffinage goed omdat het een bepaalde investeringszekerheid geeft aan partijen die de elektrolyse projecten op grotere schaal willen realiseren. Ik ga overigens op vrij korte termijn ook nog een subsidie regeling publiceren voor kleinschaligere elektrolyse projecten zodat ook meer partijen toegang tot die markt gaan krijgen en we die markt volwassenen kunnen laten worden. Maar die raffinage route is wel heel belangrijk voor de voor de grote klappers samen met de minister van bzk, de minister van ocw en de staatssecretaris van hiermee ben ik nu in de eindfase om de vormgeving van dieren vanuit route af te ronden. Daar kan ik u dan binnenkort ook nader over informeren dat ze niveau voor een deel van de gewenste elektrische capaciteit gaat dit de oplossing zijn. Mochten we nou tot de conclusie komen dat ervoor. De totale ambitie die wij hebben dat er vanuit route te ingewikkeld wordt, dan zal ik u ook meteen laten zien wat plan b is om de middelen vanuit het klimaatfonds dan op een andere manier in te zetten om toch deze projecten te gaan realiseren. De komende tijd.

[1:28:11] Interruptie van de heer boswijk.

[1:28:14] Wanneer zouden we ongeveer die die extra informatie kunnen ontvangen?

[1:28:18] De minister.

[1:28:19] Dat ook voor de begroting,

[1:28:22] De meeste lukt dat voor de begroting.

[1:28:25] Dat ligt hangt samen met ook collega's op w. Maar het lijkt me een goed streven als ik kijk ik zo meteen op mijn telefoon als dat echt onhaalbaar is, maar laten we even proberen.

[1:28:36] Die niet haalbaar is. Er komt de minister erop terug. Oké. U vervolgt uw betoog. Dit was eigenlijk ook al het eerste blok of niet. Dus de uitvoering energietransitie hiermee ten einde gekomen financiering van de transitie zijn we nu aanbeland.

[1:28:48] Dat is ook een flink blok zijn terecht veel vragen over gesteld. Dan begin ik bij de fossiele subsidies, maar ook een mevrouw kreuger hebben vraag gesteld over fossiele subsidies. De heer bakker vroeg om een plan voor de aangenomen motie om een internationaal verband die kopgroep te bouwen voor die afbouw. Daar ben ik meteen mee aan de slag gegaan eigenlijk vanuit vak k toen vorige week bij bezig waren natuurlijk al langer ook bezig om met gelijkgestemde landen dit thema op de agenda te krijgen. Er zijn bestaande initiatieven, zoals de france of fossil fuels subsidie vorm. De vrienden van hervorming van fossiele subsidies en ik zie twee belangrijke routes. Allereerst de route in eu verband en ten tweede met de bekende high een college waar we vaak mee samen optrekken rondom vn klimaatconferentie is en het mooie is dat wij nu onze eigen analyse hebben en ik ben eigenlijk van plan om en al die gremia te zeggen ik heb in nederland in kaart gebracht. Hoeveel miljarden wij nog een fossiele subsidies hebben en dat is maar liefst veertig miljard een bizar bedrag maar tweeëntwintig daarvan zit ook vast in afspraken die wij op internationaal niveau met elkaar gemaakt hebben. Hoeveel fossiele subsidie heeft u eigenlijk. En als je dat niet weet, zou het dan eens tijd worden om in parijs, berlijn washington ook eens aan die transparantie te gaan werken en daar is ook echt onze gelijkgestemde landen uit te dagen om met dezelfde analyses en informatie te komen om daarmee ook dat internationaal debat ook verder aan te jagen. Want ik zeggen ook bij. Wij hebben hier bijna dagelijks blokkades op de a twaalf en we hebben dat je politiek heel veel over. Maar als ik europese collega's erop aanspreekt dan denken de meeste collega's waar hebben ze het over naar in nederland. Dus dit is dat het bij ons als een groot maatschappelijk debat is, wil niet zeggen dat het in andere landen al het geval is. Dus we zullen ook moeten helpen om bewustzijn in andere landen voor elkaar te krijgen om uberhaupt tot afspraken over afbouw te komen. Ik ga het traject. Misschien dat we dat kunnen er misschien dat de heer stoffer en ik samentrekken ontwerpen en ik zal binnen de europese unie de komende tijd dit actief opbrengen in de milieuraad en de energie gaat. Probeer proberen ook meteen de scandinavische landen en spanje bij aan te sluiten die vaker op dit soort onderwerpen waar uitgesproken zijn, zeker als het gaat om hervorming van europese energiebelastingen, en ik wil er dan ook op inzetten dat dit onderdeel wordt van de europese van het mandaat richting de vn-klimaatconferentie. Later ditjaar. Bij die vn-klimaatconferentie zal ik dan vooral ook die landen uit die fossil fuels absoluut bij forum coalitie daarbij aanhaken. Dat zijn canada, nieuw zeeland, noorwegen, denemarken en ethiopië. Dus dat is ook een mooie mix van landen verspreid over de wereld dan dat helpt ook vaak om dit onderwerp daar gewoon breed bespreekbaar te krijgen.

[1:31:46] Dan had mevrouw kreuger is meer specifieke vragen over. Oké. Tweeëntwintig miljard met in dit verband door. Maar in nationaal niveau kan ook al veel gebeuren. Dat klopt. Wij hebben daar natuurlijk als kabinet al flink wat ingezet structureel vier komma acht miljard die al reeds er wordt afgebouwd. De heer stoffer noemde een sector specifiek die dat ook elke dag in de portemonnee werk. Dan kom ik zo meteen nog even specifiek op terug. We hebben wij prinsjesdag de totale overzicht gestuurd, inclusief een aantal impact analyses en nabij de impact analyses zitten eigenlijk ook een aantal handelings perspectieven want ce delft studie die is meegestuurd bevat een aantal varianten om de degressiviteit in de energiebelasting aan te passen. Dus daar daar zijn dat zijn een aantal varianten waar aan de formatietafel ook uitgekozen zou kunnen worden. Specifiek voor het stukje energiebelasting. Dan heb je een aparte studie over bunker brandstoffen en de vrijstellingen daarvoor die bevatten eigenlijk ook vier beleid varianten waaruit gekozen zou kunnen worden. En dan zie je ook dat de ene variant een andere impact heeft dan de ander. Als het gaat om naar potentiële weglek van c o twee of bedrijvigheid, maar ook wat het kan opleveren. Als je voor die variant durft te kiezen en in de studie naar de accijns voor personen en goederenvervoer zitten drie verschillende scenario's is mijn vraag terug zou eigenlijk zijn als je me toestaat, voorzitter van in in mijn beleving is dit eigenlijk heel nuttig om aan de formatietafel gewoon keuzes te gaan maken. Maar als er nog meer informatie gewenst is, kunnen natuurlijk altijd kijken of het informatie zeker worden uitgebreid. Maar ik denk dat dit zijn volgens mij de grote klappers die informatie wel nodig zijn als de formerende partijen dan daar iets mee zouden willen doen.

[1:33:34] Wellicht kunnen de kamerleden daar een tweede termijn op terugkomen. Er is in ieder geval interruptie van de heer bauke, en ik zie ook van mevrouw beginnen met de heer bakker.

[1:33:42] Dankjewel. Voorzitter en dank aan de minister voor de beantwoording van mijn vragen over fossiele subsidies. Ik vroeg me af. Kan de minister ons informeren over de voortgang na afloop van de energieraad. Want we hebben geen debat meer, maar we hebben nog wel een esso en het zou wel fijn zijn als we even los van het verslag van de raad. Want die krijgen we altijd wat uitgebreide kan informeren, zodat we dat kunnen gebruiken naar.

[1:34:07] Daarop toe,

[1:34:10] De minister.

[1:34:11] Voorzitter, ik zal dan in het verslag van de energieraad, dat dan vaak binnen twee weken naar u toe komt. Ook hierop ingaan en ik zal het ook doen in het mandaat dat in de rijksministerraad wordt vastgesteld voor de kop.

[1:34:25] Daar ontvangt een afschrift van het zo krijgt u op twee momenten een update van de diplomatieke inzetten op die fossiele subsidie.

[1:34:32] De twee keer dus heel wat mevrouw kreuger.

[1:34:38] Ja ik vind het antwoord van de minister een beetje flauw want er lag al een kamermotie die heel duidelijk vroeg om een afbouw pad na een vervolgens is er gekozen om eigenlijk geen afbouw pad te maken en dat is een politieke keuze geweest om te zorgen dat ambtenaren niet een afbouw pad maakte en ik wil toch de minister nog een keer vragen het verwijzen naar bijlage waarin verschillende scenario's staan voor verschillende maatregelen is natuurlijk iets anders dan in samenhang. Want die maatregelen werken op elkaar in een aantal scenario's te ontwikkelen en te zeggen maar ik kan me af maar pad na twintig, dertig hebben daar afval pad naar twintig, vijfentwintig hebben wat de meest extreme vervelend kan me af. Papa en twintig, veertig hebben. Dan kun je aan verschillende knoppen draaien. Dat zijn scenario's. Dat is een afbouw pad en dat was volgens mij vrij duidelijk in de motie. Dat was ook duidelijk toen de kamer de motie aannam. Dus ik wil toch de minister nog een keer vragen om die verschillende afbouw paden in kaart te.

[1:35:37] Gingen minister.

[1:35:41] Kijk dat heb ik gezegd dat heeft staatssecretaris van rij van financiën gezegd als wij aan het begin van de zomer als kabinet waren blijven zitten en missionair waren geweest, hadden wij ook in het kabinet een andere discussie gehad rondom de miljoenennota. Dit is zo ver strekkend nieuw beleid dat wij dat als kabinet zelf niet vinden passen bij de fase waar we nu inzitten. Dus een missionair kabinet op prinsjesdag denk ik. Andere stukken rondom fossiele subsidies gestuurd dan u nu heeft gekregen. Daar ben ik ook gewoon gewoon eerlijk over en ik denk dat je dus met die verschillende varianten of die beleid varianten die wij hebben laten zien. Daar kun je jaartallen aan gaan koppelen. Dus

[1:36:23] ik weer vooral ook even mee te denken van wat zou ik dan de komende maanden nog aanvullend aan werk kunnen verzetten. Om dan in informatie periode tot betere keuzes te komen. Maar er is tussen de bunker brandstoffen en de accijns voor goederenvervoer bijvoorbeeld zit niet zo heel veel interactie en het zijn wel gewoon echt een paar hoofdmotor die die bunker brandstof gaat om vele miljarden en daar zie je dus vier verschillende beleids varianten en of dat je dat in twintig, veertig, vijfendertig, dertig of twintig, vijfentwintig jaar. Dat gaat wat betekenen voor het tempo waarin je weglek gaat zien of niet of het tempo waarin je misschien op prioriteit moet gaan geven aan het bieden van alternatieven infrastructuur voor dit type industrie, zodat ze ook kunnen overschakelen naar iets anders dan de brandstoffen die ze nu gebruiken. Dus

[1:37:09] ik probeer niet flauw te doen. Probeer gewoon vooral te schetsen. Denk dat alles wat we nu in kaart kunnen brengen. Er ligt en dat het vooral een politieke keuze gaat zijn en welk jaartal je eraan verbindt.

[1:37:20] Ja. Vrouw krijgen.

[1:37:23] Voorzitter kijken

[1:37:26] de minister geeft hier aan als het kabinet niet gevallen was dan had er met prinsjesdag iets anders gelegen

[1:37:33] en dan bedoelt hij mee dat er knopen waren doorgehakt op een aantal van de fossiele subsidies die nu alleen louter in kaart zijn gebracht en waar geen keuze in gemaakt is. Alleen ik denk dat er wat er dan ook had gelegen was wel degelijk een afbouw pad en ik snap dat de minister nu geen keuze maken in welke afbouw pad. Maar in ieder geval dat je verschillende opties hebt want bijvoorbeeld op de industrie interacteren die subsidies natuurlijk wel degelijk met elkaar die regelingen. Dus

[1:38:04] ja wat ik vraag is eigenlijk voor die motie uit. Leg het bij ons als kamer en dan doet de kamer. Wat de kamer doen.

[1:38:11] Minister.

[1:38:12] Ja maar je moet ook wel in het kabinet tot overeenstemming kunnen komen. Welke beleids varianten je kiest. Er is meer dat voor voor voorbeeld van de bunker van software. Dan hadden wij als kabinet wellicht een keuze uit de vier varianten gemaakt en daar een jaartal aan gekoppeld. Maar wij voelen als kabinet nu niet de ruimte om daar tot tot een keuze te komen. Dat is helaas ook de realiteit van een demissionair kabinet en ik ben heel blij dat we met alles wat er ligt aan beleid dat het is heel veel op klimaat energie met volle vaart door kunnen. Maar daar heel veel nieuw beleid blijven opstapelen vind ik niet bij deze fase bossen. Voorzitter,

[1:38:46] Goed. U vervolgt uw.

[1:38:47] Dan kom ik bij de sd. Want daar zijn ook een aantal vragen over gesteld. Ik begin even bij de vraag van bontenbal erkens en stoffer en volgens mij ook boswijk over de modo mestvergisting en de groen gas productie in het begin heel hard hebben zitten meetrekken en dan daarna de vraag en name aan hebben toegevoegd. Kijk het is natuurlijk heel vervelend dat vlak voor de opening van de sd. De basis bedragen zijn aangepast vanwege een fout in een eerder pbl advies wat daaraan ten grondslag lag

[1:39:20] die aanpassing is helaas onvermijdelijk vanwege europese staatssteun regels die er zijn om over stimulering te voorkomen. Daarom hebben we ook nadat die fouten ontdekt. De basis bedragen meteen moeten herstellen, want het zijn heel simpel. Als we met hoge bedragen werken dan zal ik op termijn ook subsidie moeten terugvorderen bij de betreffende ondernemers en dat helpt ook niet om tot een stabiel investeringsklimaat rondom groengas te komen

[1:39:49] naar de is ook door uw aangegeven. Er is een kort geding aangespannen tegen de staat. Daarom kan ik nu ook niet heel veel verder op ingaan. Ik heb schriftelijke vragen van u ontvangen die er echt op hele korte termijn door mij de minister van landbouw worden beantwoord, maar wij zullen ook even het kort geding tegen de staat moet afwachten. En nogmaals, ik begrijp heel goed. Het chagrijn bij de sectoren en bij een aantal gemeentes en provincies die juist met een aantal boerenbedrijven heel erg bezig zijn geweest om hele mooie projecten rond de molen mestvergisting van de grond te krijgen en de heer boswijk vroeg ook terecht naar hoe voorkomen we nou dat we dat in tweeduizend, vierentwintig deze fout weer gaan herhalen. Dus ik heb ook gevraagd om nu tot een extra heel gedegen advies te komen voor die monomestvergisters voor de sd van twintig, vierentwintig en verder, zodat we begin tweeduizend, vierentwintig ook meerjarig daar gewoon rust kunnen krijgen op dit specifieke onderwerp en ik zal ook nog apart contact opnemen met een aantal bestuurders in het oosten van het land die je ook aan mij hebben gevraagd om met hen in overleg te treden van hoe gaan we dit de komende tijd zo goed mogelijk ondersteunen, want de groen, gas bijmengverplichting dat wetsvoorstel is zo goed als af en ik ben ook met de ipo bijna klaar met ruimtelijk beleid rondom monomestvergister, zodat we eigenlijk in het hele land met heel makkelijk kader die groen, gas productie de komende jaren een enorme boost kunnen geven en dan zijn dit soort hobbels op de weg gewoon zeer vervelend.

[1:41:16] Desalniettemin hebben we twee vragen stellen ze hier aanvullende vragen over beginnen met de heer boswijk.

[1:41:22] Dank, voorzitter en dank ook voor het antwoord. Ik snap dat in de kort geding is dat er ook niet op vooruit kunnen lopen. Dus alle begrip ook goed dat er wordt gekeken van joh. Welke impact heeft tot volgend jaar. Hoe kunnen we dat voorkomen? Het zou de minister de minister merkt het leeft enorm. Ook hier in de kamer. Op welke manier kan de minister ons toch informeren? Gaandeweg is is dat. Ik zal niet vragen voor de begroting als kan zou mooi zijn natuurlijk. Maar hoe kunnen wij hierop actief worden geïnformeerd?

[1:41:50] Op welke manier en wanneer te zijn,

[1:41:52] Minister ontvangt sowieso in de komende week de beantwoording op de schriftelijke vragen zijn gesteld. Dus daar daar zit denk ik wel alles in wat ik u kan vertellen hangende het kort geding daar. U weet ook dat die bedragen in de sp zijn sowieso hoger dan dat ze waren ook met de bijstelling die we nu naar beneden hebben moeten doen. Dus voor de veel projecten geldt dat het nog steeds een uit daar de business case. Maar het is minder rendabel dan bij de vorige bedrijven die zijn gepubliceerd, maar binnen een week tenminste als ook de minister van landbouw akkoord is met de beantwoording. Dan ontvangt u niveau die die antwoorden overigens over de twee andere onderwerpen die door de boswijk zijn gevraagd. De brief over de dat terrein corridor komt sowieso voor de begroting. De brief over de raffinage route gaat helaas niet lukken voor de begroting krijg ik door. Dus dat dat krijgt u dan wel dit najaar. Maar dan is dat helaas niet meer voor de begrotingsbehandeling.

[1:42:43] Worden eenentwintig december en ook de heer.

[1:42:45] Is nog een vraag voorstel dat vanuit de heer bos. Volgens mij met kort geding kunnen we het debat nu volledig aangaan met u hierover. Maar volgens mij is ook wel een een zorgwekkende situatie. Er worden verwachtingen gewekt op betalen bedragen business case worden opgebouwd te worden kosten voor gemaakt met de tijd in vragen adviezen aan. Dus ik zou de minister wel willen meegeven om coulant te kijken inderdaad naar de onkosten die gemaakt zijn. Want volgens mij moeten we ook voorkomen dat draagvlak en vertrouwen in de overheid deze transitie ook wegvalt omdat de fout en deze kant gemaakt worden,

[1:43:17] Minister. Ik ben met u wezen moet je wilt het zo voorspelbaar mogelijk doen en dus dit is gewoon een normale wat ik wellicht kan doen als ik het wetsvoorstel naar de kamer sturen voordat mijn splitsing groen gas, dat we in daarbij behorende brief nog even een stand van zaken geven rondom al deze financieringsdiscussies en wellicht anders stand van zaken van de van het kort geding. Dat is geweest tegen die tijd.

[1:43:42] Oké, u vervolgt uw betoog?

[1:43:44] De heer bauke vraag gesteld over de eerste e in het kader van hoe krijgen we ook meer zonder dak in de huursector en voor verhuurders bestaat inderdaad ook door de heer barker genoemde subsidieregeling verduurzaming onderhoud huurwoningen. De sp oo h.

[1:43:58] Daarnaast heeft het ministerie van bzk honderd miljoen gereserveerd voor ondersteuning van verhuurders bij het installeren van zon pv, mits de salderingsregeling wordt afgebouwd. Zodra dat wetsvoorstel in de eerste kamer is behandeld en aangenomen komt ook honderd miljoen via de minister van vrouw beschikbaar voor die huursector. Hoe dat precies. Dan wordt ingezet. Daarover voert de minister van volkshuisvesting ook gesprekken met de sector. De heer bakker haalde ook zelf aan prestatieafspraken die zijn gemaakt. Die gaan vooral over het uitfaseren van bepaalde labels bij een vanaf een bepaald jaartal en het helpt natuurlijk ook om zon bv toe te passen om een beter label te krijgen. Dus daar zit eigenlijk al een stimulans voor de huursector in om nu al op voorhand te zeggen dat die honderd miljoen. Het beste via de eerste kan worden ingezet, vind ik nu nog iets te vroeg omdat het dan ook ten koste kan gaan van andere maatregelen en specifiek voor zonder pv geld dat terugverdiend tijden ook zo aantrekkelijk zijn. Dat eerste subsidie vaak niet nodig is. We hebben ook eerder.

[1:45:03] Er is ook aangegeven dat bijvoorbeeld woningcorporaties zouden vooral geholpen zijn. Ook bij meer programmatische aanpak omdat veel tijd en kosten vaak zitten in zeventig procent van de huurders achter zo'n zonder pvv de planten krijgen dus wellicht gaan we ook hele andere dingen financieel ondersteunen dan sec de de zonnepanelen en de terugverdiend tijd daarvan moeten wij ons zorgen. Dus ik denk de minister van vrouw is, aldus nadat de salderingsregeling in de eerste kamer is aangenomen ook informeren over de inzet van die honderd miljoen.

[1:45:33] De heer stoffen vroeg specifiek naar het eerste deel voor kleine windturbines en zon pv. Er wordt maar beperkt gebruik gemaakt van het eerste deel voor zonne en wind van de beschikbare honderd miljoen verwachting circa zestig miljoen uit te geven. Dat komt hier ook weer om dat zon pv inmiddels zulke aantrekkelijke terugverdiend tijden heeft dat extra subsidie vaak niet nodig is om tot een investeringen te komen voor kleine windturbines wil ik graag kijken of deze ondernemers wel de mogelijkheid geboden kunnen worden om de elektriciteits vraag ook te verduurzamen. Daarvoor zou een budget van circa vijf miljoen per jaar nodig zijn en dit zou dan in het volgend jaar moeten spelen. Dus dan bij de voorjaarsnota zouden we hier een besluit over moeten nemen. Dus ik stel voor dat we er best interessante suggestie van de stoffen gewoon meenemen richting dat moment en we daar dan ook op terug gaan komen want het zou zonde zijn als deze vaak hele sympathieke projecten geen doorgang kunnen vinden. Maar dat kan dus met andere budgetten dan we nu hebben.

[1:46:34] Mevrouw kreuger had gevraagd naar de eerste in relatie tot energiecorporaties

[1:46:42] en ze vroeg naar is het mogelijk een apart tarief in de sd plus plus voor energiecoöperaties het leven te roepen.

[1:46:48] Dat is helaas niet het geval want de sd plus plus is een generieke regeling die geen onderscheid maakt tussen type aanvragers. Er wordt echt gescoord op naar de effecten van het project niet zozeer wie er achter zit. Maar ik ben al op aanmoedigen van mevrouw kreuger natuurlijk aan het kijken hoe we de subsidieregeling voor corporatieve energieopwekking continu kunnen verbeteren, niet alleen in het gemak, maar ook in de bedragen die daar tegen over staan

[1:47:15] en mevrouw kreeg had ook gevraagd naar de wind binnen de sd.

[1:47:21] Ze vroeg specifiek naar het breder openstellen van de hoogte beperkte wind en we zijn inderdaad aan te onderzoeken of dit mogelijk en wenselijk is hoge en reguleren turbines zijn natuurlijk vele malen efficiënter in radar toetsing gebieden is nu dan die beperkingen op de hoogte. Maar dat komt vanwege die radars. We zijn er nog verder aan het onderzoeken van kan het ook op andere plekken nuttig zijn. Ik heb zelf een paar mooie voorbeelden gezien ook in friesland waar juist voor kleinere windmolens wordt gekozen. Niet om het maximale financiële rendement te zitten. Maar omdat het gewoon beter in het landschap past en ook de lokale bevolking gewoon enthousiaster is over zon dorpsmolen. Dus er is ook wel wat voor te zeggen. Maar misschien kunnen we even navragen wanneer het onderzoek klaar is. Dan kan ik daar zo meteen nog even wat specifieke.

[1:48:11] Want het geven over de sc wind heeft mevrouw kreugel nog wel een vraag. Mevrouw kreugel,

[1:48:16] Ja als ons doel is om zoveel mogelijk energiecoöperaties de wind mee te geven. Dan moet je volgens mij hebben allebei moet je kijken bij de sgp of niet alleen de bedragen omhoog gaan, maar vooral ook of de criteria verruimd worden, zodat je er makkelijker aanspraak op maken. Want nu wel voor hele kleine projecten en zou ik toch willen vragen. De minister de de regels. Wanneer waar we de sd voor gebruiken, maken we zelf dus mijn vraag terug is dan waarom zouden we niet kunnen zeggen we maken een apart tarief voor windprojecten honderd procent coöperatief eigendom, want het is gewoon een andere kostenopbouw dan een project wat niet in honderd procent energie coöperatief eigendom is. Dus als je dat wil stimuleren, moeten we de regels ook zo maken dat we.

[1:49:03] De ieren, minister.

[1:49:06] Die vorige alleen is dan de vraag moet je dan binnen de is iets aparts gaan organiseren. Of moeten we vooral zorgen dat de sc beter gaat functioneren omdat het een specifiek instrument dan niet alleen voor de hele kleine projecten maar gewoon alles wat corporatief is en dat zijn nog steeds vaker hebben wat grotere projecten die die volgen. We zijn al bezig om en grotere hervorming van de sd voor te bereiden waarin we gewoon fundamentele kijken naar hoe blijft het ook het werkpaard van de energietransitie. Dus ik stel voor dat we deze suggestie van mevrouw gewoon in dat die brede evaluatie van de sd meenemen. Dat zeg ik dan toe. Voorzitter,

[1:49:44] een vragen blokje.

[1:49:46] Dus dat is heel goed.

[1:49:47] De toezegging is dat in de bredere evaluatie van de sd e-plus plus specifiek naar de positionering van energiecoöperaties wordt gekeken.

[1:49:55] Heel goed heel goed. Die nemen we op en de heer zullen we herhalen aan het einde. De laatste vraag van het blokje.

[1:50:00] De financiering transitie, de heer stoffer, had

[1:50:05] gevraagd naar de glastuinbouw sector, want in het kader van afbouw van fossiele subsidies en het eerlijker maken van energiebelastingen zijn er ook een aantal forse ingrepen gedaan in de tarieven en vrijstellingen die gelden of golden voor de glastuinbouw sector. Het noem ik. Ze heeft onafhankelijk de effecten van deze fiscale maatregelen in kaart gebracht. Deze analyse zit ook als bijlage bij het belastingplan tweeduizend, vierentwintig. Dan ziet u dat op sectorniveau. De fiscale maatregelen leiden tot zo'n vijfenveertig procent stijging van het totale netto energiekosten. De marktprijs van energie. Plus energiebelasting verminderd met de opbrengsten uit de elektriciteitsopwekking verkoop. Er zijn status effecten die door het nemen van de emissie reductie maatregelen ook lager uit zullen vallen, zoals bijvoorbeeld maatregelen ter bevordering van de energieefficiëntie of toepassing van warmte infrastructuur en we hebben ook heel bewust als ministerie van bzk met het ministerie van fnv en de sector samen een eigenlijk een pakket afgesproken waarin we naast die aanpassing van de energiebelasting juist ook fors veel geld hebben vrijgemaakt uit het klimaatfonds om tot een gebalanceerd pakket te komen, omdat juist in de glastuinbouw sector eigenlijk heel veel mooie innovatieve projecten zijn om met kleinschalige warmte projecten te werken, veel meer uitwisseling van warmte tussen bedrijven of uitwisseling van warmte van bedrijven naar nabijgelegen woonwijken, zodat er ook echt handelings perspectief voor deze ondernemers ontstaat waarbij dus echt hergebruik van restwarmte en ook meer hernieuwbare warmte daar naar de hoofdmoot is en in het klimaatfonds dus ook specifiek middelen zijn voor de onrendabele top van warmte infra in de glastuinbouw sector. Dus dat totaalpakket maakt dat we vinden vanuit ederveen bzk dat we op een verantwoorde manier de prikkels voor verduurzaming beter aan het afstellen zijn in de glastuinbouw sector,

[1:52:01] Dankuwel voordat ze naar het volgende blok gaande is, er in ieder geval een vraag van de heer erkens en ik zie de heer boswijk ook. We beginnen met heer erkens.

[1:52:09] Dank voorzitter, en ik hoor de minister zeggen dat zowel de vn is elkaar vinden dat er voldoende handelings perspectief is. Maar daar ben ik wel benieuwd naar de toelichting van de minister over het tweede grootste cluster. Dat ligt in noord-limburg, maar nog steeds de winning van aardwarmte. Die is toegestaan. Dus welke route hebben deze bedrijven uberhaupt om te verduurzamen.

[1:52:25] Minister.

[1:52:26] Dat nu overvraagt me even maar dan ga ik even kijken naar een tweede termijn iets kan zeggen over noord-limburg.

[1:52:31] Ik heel goed. Het glas tuinbouw complex in noord-limburg. De heer boswijk.

[1:52:36] Ja. Dank, voorzitter, aangezien het blokjes afgerond. Misschien heb ik het gemist of misschien gaat nog komen. Ik had nog een vraag gesteld over het amendement van agnes mulder in tweeduizend negentien, honderd miljoen voor mkb en schoolgebouwen die nog niet helemaal op is. Maar die wel die regeling vervalt wel einde van dit jaar

[1:52:54] of het mogelijk is om langer open te stellen.

[1:52:58] Dat klopt dat? De heer boswijk daar naar verwezen is dat dit blok?

[1:53:02] Een ander blog.

[1:53:08] Honderd miljoen.

[1:53:09] Het ging om de honderd miljoen.

[1:53:12] Wordt gegeven op de vraag van de heer stoffer en dat was een andere vraag dan de vraag van heer bos. Dus het zijn vast iemand boven die deze vraag.

[1:53:20] Het tweede termijn komen daarop terug. Dus twee vragen over dit blok nog even tweede termijn. Heel goed. Dan gaan we nu naar het derde termijn de consumenten.

[1:53:29] Dank, voorzitter, consumenten, bescherming en een stukje marktordening nog dan. Want

[1:53:37] als één ding de afgelopen paar jaar ons ook wel eens geleerd is dat we echt ook een andere marktordening en ander soort consumenten bescherming nodig hebben in dat szw vrije energiesysteem systeem waar we naar toe gaan met de energiewet die nu bij elkaar kamer in behandeling is, maar ook met het wetsvoorstel collectieve warmtevoorziening zijn we hard aan het werk om er veel stevige wettelijke basis voor zowel energie als warmte te realiseren en daar kunnen we later ook waterstof heel makkelijk aan toevoegen. Ik ben ook heel blij dat de kamer ook echt voortvarend met de behandeling van de energiewet aan de slag is gegaan vanuit d zesenzestig cda en vvd is het erover na moeten nog een keer in. Dat hebben we het al gehad dan de heer boswijk vroeg specifiek naar energieopslag en leveringszekerheid op het gebied van gas en we hebben denk ik ook aangemoedigd door een motie ergens kregen vorig jaar ook echt wel gezegd. Die leveringszekerheid is een publiek belang. Dat kun je niet alleen aan de markt overlaten omdat de momenten dat prijzen gewoon helemaal door het dak gaan je in dit geval ook nodig hebt gehad om de leveringszekerheid en voldoende gas en de opslagen ook te borgen. We hebben het afgelopen halfjaar een routekaart energieopslag in een visie gasopslag naar de kamer gezonden en we zijn nu bezig met de sector onder andere met brancheorganisatie en is historisch nl. Om de acties uit deze routekaart ook snel uit te werken en te implementeren. Daarbij kijken we naar verschillende vormen van opslag, waaronder stimulering van grootschalige batterijen in het systeem en deze zomer zijn voorstellen uitgewerkt voor net tarieven om batterij opslag ook aantrekkelijker te maken en ervoor te zorgen dat ook meer business case in nederland rond rekenen. Afgelopen maandag heeft daarover een bestuurlijk overleg plaats gevonden en ik zal uw kamer nog voor de begrotingsbehandeling over de uitkomsten hiervan informeren, en dat is echter een goede samenwerking geweest tussen de netbeheerders provincie gemeente, de opslag branche, maar ook de acm, waarbij we eens kijken naar op welke plekken in het systeem heb je nou die grootschalige vormen van opslag nodig. Netbeheerders zijn dus ook veel concreter in in plaats van dat opslagbedrijf maar lukraak overal aanvragen doen kun je ook als netbeheerder. Ik zie gewoon op dit hoogspanning dat middenspanningsstation dat daar echt behoefte is aan opslag, zodat de markt ook gericht. Daarop kan kan intekenen. En straks met een ander tarief structuur die dan door de acm moet worden vastgesteld, kunnen we dat is ook aantrekkelijker maken om deze projecten ook daadwerkelijk te realiseren. Dus nog voor de begroting krijgt u daarover uitgebreid.

[1:56:12] De toelichting,

[1:56:17] Al over maar ik ben ook richting mevrouw krijgen wat coulanter geweest. Dus dan doe ik dat ook naar u. De heer boswijk. Maar het is wel de vijfde interruptie van de vier, die u gekregen heeft.

[1:56:27] Ongelooflijk. Dagvoorzitter. Ja ik kon mijn inbreng niet afmaken. Maar mijn vraag ging eigenlijk dat dank voor het antwoord, maar het ging eigenlijk over op europees gebied wordt ook over de grenzen heen gekeken als het gaat over opslag. Het verleden met wat die zolang ladder heb dat we mijn pleidooi zou zijn om uiteindelijk op termijn ook veel meer europese gaan kijken het met opslag. Ook het geval.

[1:56:49] Minister.

[1:56:51] Nu bent u voor. Want

[1:56:55] waar wij werken in noordwest-europa. Samen met de omringende landen. Penta regio weet dat dus dat ze de benelux, duitsland, frankrijk, zwitserland en daar zijn we ook net zoals wij dat doen met het nationaal plannen en systeem zou echt vooruit te kijken van wat is nou de energiemix in in deze europese landen in de komende jaren waar waar wij bijvoorbeeld met wind op zee duurzaam op land en kernernergie een hele nieuwe mix krijgt ten opzichte van wat we nu hebben ze in andere landen, bijvoorbeeld het belang van waterkracht of en frankrijk. Het grote belang van nucleair nog steeds meespelen, maar we weten ook nu dat waar overdag heel veel exploiteren naar de oosterburen, terwijl we s nachts eigenlijk importeren om door de energiemix is. Je zult in het bredere noordwest europese systeem samen capaciteit mechanisme, flexibiliteit, flexibele, opwekking en opslag moeten hebben, en soms is dan ook nuttig om net iets over de grens te hebben in plaats van het allemaal in eigen land te doen. Dus bijvoorbeeld ook de uitrol van die waterstof backbone en op welke plekken in nederland kunnen we waterstof opslag voor elkaar krijgen. Daar zie je dat er echter samen met duitsland heel relevant wordt. Wij hebben maar heel weinig plekken waar die waterstof opslag kan. Duitsland heeft er meer mogelijkheden voor net dat we nu ook een gasopslag in duitsland benutten. Misschien wil je dat op termijn ook met waterstof en ik ben het heel erg met uw pleidooi. In eerste termijn eens de heer boswijk, de heer af waarom er in het zuiden van europa. Wij zijn die zonder kampioen. Maar hoe mooi zou het zijn als spanje en portugal straks zonder kampioen zijn en met het overschot aan productie groene waterstof ammoniak kunnen maken die dan weer naar het noorden wordt getransporteerd en scandinavië waterkracht daarvoor vooral kan worden gebruikt door in die tenten regio allemaal aan zo'n nationaal plan te werken dat elkaar op te tellen. Kun je ook veel meer nadenken over waar zou je dan europese productie en europese opslag moeten realiseren

[1:58:43] tot die tijd totdat totdat duurzame systemen hebben hebben we ook fossiele gas opgeslagen en capaciteit nodig. En hoewel de gasvraag natuurlijk terugloopt blijft tot de komende jaren dus van belang zijn europese afspraken voor die seizoens opslag zijn ook doorgetrokken. Nederland kiest er ook bewust voor om bij de capaciteit van gasopslag in nederland echt aan de bovenkant te gaan zitten van de opdracht en de taakstelling die we hebben en zoals dat nu de kans op slagen al ruim voor de deadline van één november zo goed als vol zitten. Willen we dat ook de komende jaren blijven doen waarbij je mocht dat nodig zijn we ook de inzet van abn gewoon blijven overwegen dat als de markt faalt dat er niet van de staatsdeelneming zorgt dat er voldoende gas en opslagen zit. De rest stoffen gehad ook specifiek gevraagd naar de marktordening op collectieve warmte. Ik zal nog dit najaar het definitieve wetsvoorstel bij de raad van state aanbieden, maar ben ook ondertussen bezig met de uitwerking van subsidie instrumentaria en ook gemeentelijke de gemeente meer ruimte te bieden om ook echt sturing te geven op die warmte transitie en ik merkte dat ook door de gesprekken die we de afgelopen tijd hebben gevoerd. Ook in een aantal gemeenten die publiek-private samenwerking toch ook wel goed gaat. Er zijn een aantal gemeenten waar nu gewoon ook investeringsbeslissingen worden genomen voor collectieve warmte. Vaak is dat een goede publiek-private samenwerking. Maar ik snap ook dat voor een groot aantal van de projecten zit te wachten tot het wetsvoorstel definitief bij uw kamer ligt. Dus hoe sneller we dat kunnen doen, hoe beter

[2:00:17] dan vroeg de heer erkens nog naar leveringszekerheid specifiek op elektriciteit.

[2:00:26] Daar heeft u de laatste tijd een aantal brieven gekregen op zeven juli de voorgenomen subsidieregeling voor de opbouw van gascentrales naar hernieuwbare waterstof, zodat dit soort flexibele centrales ook straks op hernieuwbare energie kunnen draaien op achttien september de brief over leveringszekerheid, elektriciteit toegezegd, waarbij de capaciteit mechanisme ook de compensatie verder worden uitgewerkt. Dat doen we samen met deskundigen vooral is. We laten ons vooral adviseren over hoe zou die flexibele capaciteit er uit moeten zien? Begin tweeduizend, vierentwintig krijgt u de uitwerking van de expert visie en daarmee geven dan ook opvolging aan die motie erkens en dat is eigenlijk een heel belangrijke bouwsteen straks bij de uitwerking van het nationaal plan energie systeem en ik sluit ook niet uit in lijn met het betoog van de heer erkens dat we daar ook gewoon hele andere keuzes gaan maken dan dat we het verleden hebben gedaan met capaciteit mechanisme in in nederland.

[2:01:25] Want je wil zeker in die fase dat we nog niet helemaal afscheid hebben genomen van het fossiele tijdperk, maar ook nog niet helemaal klaar zijn en met tot honderd procent c o twee vrij systeem. Zeker in die tussen jaren is het wel cruciaal voor leveringszekerheid en ook het voorkomen van enorme piek prijzen dat we voldoende flexibiliteit in het systeem houden. Dan had de heer erkens ook gevraagd naar consumenten, bescherming in het deze transitie fase, met name in het bijzonder ten aanzien van zonnepanelen bezitters. Kijk, we zijn nu als nederland koploper zon in europa nummer twee in de wereld als een geweldig groot succes, maar het gaat ook zo hard dat iedereen met zonnepanelen ook wel gewoon meer druk legt op het systeem een druk legt op mensen die geen zonnepanelen bezitten. Dat hebben ook eerder ditjaar als kamer en kabinet ook gezamenlijk vastgesteld. We zitten nu ook dus ook geen rechtvaardige situatie waar we inzitten. Dus dit moet anders de afbouw van de sortering regeling die nu in de eerste kamer ligt is daar een cruciale stap niet alleen maar om daarmee nog altijd met voldoende terugverdiend tijd investeren in zonnepanelen gewoon eerlijk te laten zijn, maar ook om te voorkomen. Dat is die niet zonnepanelen bezitten moet betalen voor de wel zonnepanelen bezitten me heel belangrijk in die afval van de salderingsregeling zitten ook gewoon minimum teruggeleverd verordeningen om ook ervoor te zorgen dat die consument met zonnepanelen wordt beschermd tegen energieleveranciers die maar allemaal voor zichzelf gaan bedenken wat de spelregels voor zonnepanelen zijn. Dus ik sluit me aan bij uitspraken van kamerleden dat we nu ook gewoon een onwenselijke situatie zitten waarbij leveranciers lopende contracten gewoon met andere spelregels komen, maar ook in de situatie komen waarbij leveranciers geen langjarige vaste contracten meer willen aanbieden, want er zijn wel contracten met vaste tarieven voor twaalf maanden. Maar je ziet dat een aantal leveranciers nu niet meer meerjarige vaste tarief contract wil aanbieden. Maar dat gaan we straks in de energiewet ondervangen, rotterdam naast bestaande model contract met variabele tarieven ook gaan verplichten dat het model contract met vaste tarieven moeten worden aangeboden, ongeacht of dat de consument wel of geen zonnepanelen bezit. Dus ik denk dat we het volgens mij. Ik voel ik heb zo'n vermoeden dat de kamer unaniem met dit deel van de energiewet eens gaan zijn, maar wellicht dat ook interessant is om met rapporteur van de energiewet nog even van gedachten te wisselen over hoe de kamer hier ook aanvullende informatie over kan krijgen voordat dat wetsvoorstel wordt behandeld.

[2:03:50] Misschien dat de heer erkens apparatuur daar iets feitelijk over wil zeggen, anders is het ook een vijfde van interruptie uit vier.

[2:03:59] Ja. Dank voorzitter voor uw coulance. Maar ik zal niet misbruik maken van het bed van rapporteren. Om extra interruptie te krijgen, zal het als woordvoerder, woordvoerder vragen. Het gaat mij met name ook over de periode tot de energiewet ingaat en onszelf. Bij een voor een voorspoedige behandeling zal het vroegst begin tweeduizend, vijfentwintig ingaan. Wat gaat wat vindt de minister zelf ervan dat die meerjarige contracten die niet aangeboden worden, is het met ons eens dat het draagvlak voor de energietransitie bij huishoudens kan schade en gaat tenminste meestal in gesprekken met de acm misschien ook gewoon opbrengen om te kijken of het uberhaupt wel mogelijk moet zijn in deze periode.

[2:04:32] Minister.

[2:04:33] Dat lijkt me wel goed om ook hier expliciet zijn. Er zijn energieleveranciers die ook meerjarige contracten aanbieden. Het is niet zo dat alle energieleveranciers nu hetzelfde gedrag vertonen. Dus je kunt ook als consument in die zin stemmen met je voeten door gewoon over te stappen naar een andere leverancier. Maar ik vind dat we moeten voorkomen dat elke leverancier voor zichzelf gaan zitten bedenken welke spelregels willen hanteren. Dus daarom is die energiewet ook echt heel cruciaal en die gaan we hopelijk de komende maanden met elkaar behandelen. Dus dan kunnen we dit ook uit de wegwerken. Ik vind ook dat de acm nu gewoon een oordeel moet vellen of dat dit deze situatie zoals we die nu bij een paar leveranciers zien of dat er door de beugel kan of niet. En de acm heeft natuurlijk afgelopen anderhalf jaar ook vaak aangemoedigd door een strenge tweede kamer meer haar tanden laten zien dat we in het verleden van de htm gewend waren. Dus dat voel ik voel me dat ook op dit onderwerp daar. Ik weet dat op dit onderwerp ook alle aandacht bij de acm ervoor is ik als u het goedvindt. Voorzitter, voor de laatste blokjes. Want die zijn veel korter. Dan kom ik even terug op de twee vragen die de heer boswijk net ook stelde de heer erkens over noord limburg.

[2:05:39] De eerste glas bouw en de motie agnes mulder,

[2:05:43] Ik ging net amendement ging net in op een ook een vraag die de heer stoffen had gesteld voor ook de kleine windturbines, maar dat valt ook onder hetzelfde amendement mulder. Dus met het amendement mulder is daar is destijds honderd miljoen beschikbaar gekomen voor allerlei verschillende wat kleinschalige toepassingen daarvan is dus nu zo'n zestig miljoen uitgegeven verwachten we uiteindelijk zestig miljoen van honderd miljoen uit te geven en ben ik het eens onder andere met de heer stoffen eens dat met name voor die kleine windturbines ook in de komende jaren eigenlijk een blijvende oplossing moeten worden gevonden. Dus daar komen we dan het voorjaar op terug. Daarvan is de verwachting dat er met zo'n vijf miljoen per jaar eigenlijk al zou kunnen lukken. Ik zie nu dat moet je dan in het voorjaar ook goed dekker met elkaar maar naar daar heb ik zoveel vermoeden dat we daar wel uit kunnen komen.

[2:06:30] Maar de heer boswijk vroeg eigenlijk iets anders namelijk kan je het restant van het budget dat niet wordt gebruikt doortrekken naar het volgende naar de volgende jaren. Dat heb ik nu in de begroting niet geregeld. Dus als u dat zou willen zijn bij de begrotingsbehandeling met elkaar moeten regelen.

[2:06:46] En het gaat om die veertig miljoen.

[2:06:48] Ja. Het restant van wat nog.

[2:06:50] De eerste honderd van d zesenzestig was gelabeld.

[2:06:55] En ten aanzien van de heer geval erkens die of glas tuinbouw cluster in limburg. De minister van fnv zal nog antwoord geven over de heer b v. Daarin gaat ook in op de financieringsmogelijkheden en de verduurzaming mogelijkheden voor de voor het glas tuinbouw cluster in noord-limburg. In algemene zin zitten erin de esther een u verschillende categorieën voor duurzame warmte zoals aquathermie restwarmte, luchtwater, luchtwarmtepompen, zonthermie en pvdd. Maar de heer erkens zijn volgens mij specifiek voor jou. Er zit een beperking op geothermie in dat deel. Ik zal dat even zorgen dat dat wordt doorgegeven aan de collega's van elk feest dat dat misschien kan meenemen in zijn beantwoording

[2:07:39] en dat komt komt heel snel.

[2:07:41] Een heel snel die definities. Er zijn een hele snelle deadlines af en toe voor het.

[2:07:48] Voor de de minister van fnv gaat gaat hier over. Dat is tenminste van nrc. Dus ik.

[2:07:53] Doorgeleiden naar de minister van lg's is eigenlijk het en die komt sneller zullen we dat ze even. We zullen toch wel even benoemen. Partijen, maar toch desalniettemin ondanks de uitgebreide beantwoording op deze twee nieuwe vragen die eerst een tweede termijn zijn. Maar dat is nu niet meer aan de orde heeft toch de stoffer nog een aanvullende vraag.

[2:08:12] Voordat ik een beetje tussen de eerste beantwoording en de tweede beantwoording van de minister over mijn vraag of de kleine windmolens. Er is is heel mooie. Dus ik begon helemaal dankbaar hier een beetje te knikkebollen. Maar omdat die voorjaarsnota al even weg. Dus een concreet. Mijn vraag valt er nog een gat tussen nu en die voorjaarsnota of is dat al gedekt met die gelden uit die veertig miljoen of moeten daarbij de begroting nog specifiek werk van maken. Zeg maar zal ik mijn vraag van valt er niet een gat van een half jaar.

[2:08:42] Minister.

[2:08:43] Niveau lopende dit kalenderjaar geldt dat het budgetten gewoon nog eens. Dus alle aanvragen die nu worden gedaan worden. Gewoon in dat kader in behandeling genomen hoe dat dan voor vanaf één januari eruitziet. Misschien moet ik dit ook even dan in de brief die je krijgt voor de begrotingsbehandeling ook nog wat nader toelichten. Want kan me voorstellen gezien de vragen die je stelt dat wellicht een enkele van u hier wat mee wil in het debat over de begrotingsbehandeling. Dus dan ga proberen dat zo goed mogelijk voor u op schrift te zetten in die brief die nog komt.

[2:09:14] Voor zover ik heel goed. Dan gaan we naar het blok hernieuwbare land.

[2:09:19] Ik denk dat deze laatste blokken zijn volgens mij relatief kort te beantwoorden.

[2:09:26] Allereerst de heer buiken die vanuit zijn werkkamer kijkt op het bzk pand. Ik heb vorige week hadden wij het prinsjesdag ontbijt bij is het kaart. Dan heb ikzelf ook gezegd ik loop je pas naar buiten als demissionair minister als die zonnepanelen op het pand zijn geinstalleerd. Wat ik heb er vanaf dag één voor ingezet. We hebben nu een pilot project bzk en fnv voor zonder dak, zodat we ook het goede voorbeeld geven aan de andere rijksgebouwen en de verwachting is dat we dan het komende jaren die zonnepanelen verder kunnen gaan uitbreiden. Dat geldt niet alleen voor is het kamer ook voor andere panden hier in den haag. Dus ik ben blij dat u met mij strijdt voor het goede voorbeeld op op ons.

[2:10:08] Materiële. Dank u voorziet een lange demissionaire periode. Als ik het zo hoor. Minister maar maar goed. De heer bakker heeft u toch nog een vraag over de heer.

[2:10:17] Ja, dat eigenlijk. Stelde u de vraag stelde had voorzitter maar toch nog wat is de bottleneck. Waarom waarom ligt er nog niet.

[2:10:24] Minister omdat wij hebben hier te maken met een aantal van de panden die monumentale status hebben of die onder stadsgezicht vallen of waar in mijn geval bij ons dak. Wij hebben een bijzonder dak. Ben even kwijt welk materiaal er op het dak ligt. Maar daar moest even goed worden uitgezocht hoe dat dan kans gaat ook meteen om een hele grote installatie en u weet dat het ministerie van algemene zaken bij ons komt in huizen tijdens de verbouwing van het binnenhof. Dus we hebben ook te maken met een hele hoop ingewikkelde veiligheidseisen waar ook dit met name de aanleg van het zonder dak aan moet voldoen, is een soort van murphy slow. Maar we kijken continu antwoord van het rijksvastgoedbedrijf kan niet en we hebben net zolang doorgezet totdat wel kan dus tot maar dat brengt me. Wij zijn actief in ieder geval dat brengt mij bij mijn vraag van ook de heer barker heer boswijk over. Dat ging specifiek over zonneplan. Maar hoeveel potentie is er nou op rijksgrond, rijksgebouwen en heer boswijk. Wat er een heel mooie term voor gronden die je niet kan inzetten voor bijvoorbeeld voedselproductie of natuur waarin we weten dat de potentie langs wegen spoorlijnen en dit soort minder aantrekkelijke gronden is maar liefst negen komma vijf. Gigawatt, gigantisch

[2:11:40] en groot deel daarvan is of een rijks bezit of er zijn bezit van

[2:11:44] rijkswaterstaat is ook rijks bezit maar prorail wat indirect er dus daar kan heel veel. Dit najaar ontvangt u een rapport van mij en de minister van vrouw over hoe we deze gronden ook maximaal kunnen gaan inzetten. Hiervoor en zodat ook medeoverheden in het kader van een regionale energie te schatten hier ook echt optimaal gebruik kunnen maken van deze gronden dan en we willen het ook vanuit het rijksvastgoedbedrijf zo makkelijk mogelijk maken om die gronden dan te benutten. De minister van vrom is ondertussen ook bezig om de normering van de eerste trede van de zonder ladder ook maximaal te benutten. Verwachting is dat dat in de loop van volgend jaar. Dan kan ingaan. Maar ik zoals ik net ook al zei, ik ben zelf ondertussen volop bezig om met de provincies te kijken van hoe daar ook eigenlijk zoveel mogelijk uniform worden gewerkt en ik merk nu ook in de kennismaken gesprekken die ik met gedeputeerde heb dat ze ook wel een klein beetje beledigd zijn dat ik die vraag. Stel dat er in zo'n beetje elk coalitieakkoord in de provincie is afgesproken om die zonder hadden ook goed toe te passen, zou ik zeggen dat we zijn ook zelf volop mee bezig en jaar. Er worden nu nog soms zonder projecten gerealiseerd waarvan je denkt passen helemaal in zonder hadden. Maar dat zijn dan vaak projecten in het verleden al zijn toegekend. Dus je ziet dat bij alle nieuwe projecten provincie is heel erg sturen op op zonder dak

[2:13:03] op zon op object of dat provincie ook heel erg aan het zoeken zijn naar kan ik niet. En rondom op en afritten langs de spoorlijnen. Juist die zonder pakken realiseren. Dus we zijn goed beter op weg denk ik. Maar de minister van vrouw gaat het dus ook nog apart normeren om zeker te weten dat in het hele land op dezelfde wijze wordt toegepast.

[2:13:25] De heer ergens vroeg in het kader van energieopwekking plannen naar wind op land. De staatssecretaris van b en w heeft hiervoor naar ook langer dan inderdaad we allemaal hadden gehoopt. Onderzoek moeten doen. Dit najaar legt de staatssecretaris van hiermee. Het voorstel ter inzage worden dus ook alle onderliggende rapporten en onderzoeken gepubliceerd komt een voorrang aan de nieuwe tweede kamer. En dan is de verwachting dat in de loop van tweeduizend, vierentwintig die nieuwe normen kunnen worden vastgelegd en die worden die normen past dan ook helemaal in het stelsel van de omgevingswet en met name deze inpassing vroeg wat meer tijd dan aanvankelijk was voorzien. Dus dat ten aanzien van hernieuwbare land. Voorzitter,

[2:14:09] En dan komen we bij het laatste blok. Dat is kern.

[2:14:11] Ik zie daar voorzitter zijn specifieke vragen gesteld over de kennisinfrastructuur. Als u mij toestaat een ander onderwerp ten aanzien van kernenergie, want we hadden het niet zo heel lang geleden over het commissie in het commissie wat kernernergie over het zeer intensieve traject dat in en in de regio borssele nu loopt. Ik heb inmiddels begrepen van de burgemeester dat borstelen honderd de komende maand al de laatste bijeenkomst heeft waarin dus honderd verloten inwoners van borstelen de voorwaarden formuleren waarbinnen zij bereid zouden zijn om na te denken over kern, twee nieuwe kerncentrales in de regio. Ik ga er dus ook volgende maand weer naar toe om ook die uitkomsten van de borstelen honderd zelf ook aan te horen en in ontvangst te nemen en daarna zal ik met de formele gesprekken met de provincie en de gemeente starten om tot die invulling van die voorwaarden te komen, zodat ik u daar ook in de loop van de komende jaren over kan informeren en terecht te hebben. De heren boswijk en erkens ook vragen gesteld naar de kennisinfrastructuur die we moeten opbouwen om dit voor elkaar te krijgen. Daarbij gaat het om hele verschillende vormen van kennisinfrastructuur die nodig is. Het gaat onder andere dat hebben we ook in het vorige kennis commissie met elkaar gewisseld over een aantal leerstoelen die nodig zijn, maar ook om nieuwe type opleidingen en opleidingen aantrekkelijk maken, niet alleen bij de twee uur, maar juist ook bij de ook school en in zeeland. Een aantal vakopleidingen, zodat ook minder opleiden die in de toekomst bij die kerncentrales kunnen werken en ik kan de heer boswijk gerust stellen

[2:15:49] en die vijfenzeventig. Sorry. Vijfenzestig miljoen vijfenzestig miljoen. Die is die we voor ogen hebben. Die is ook echt gereserveerd voor het voorjaar naar de voorjaarsnota. En dat doen we op basis van de verdere uitwerking van van het kennis clusters zelf. Maar het valt gewoon vrij of dat geld komt ter beschikking zodra die verdere uitwerking. Er is er waren ook wat hik ups omdat er ook binnen het kennis cluster wat discussie was over wie pakt wat op. En wat doen we waar en daar zijn ook de meeste zaken nu glad gestreken. Dus we kunnen nu echt gewoon aan de slag zoals we dat hebben afgesproken en zodra het plannen ligt komt. Dat geldt ook volledig beschikbaar en misschien tot slot een deel van de kennisontwikkeling zit ook heel specifiek op de mars.

[2:16:37] Daar heb ik nu ook in de gesprekken met gedeputeerde zegt laten we voorkomen dat elke provincie die zijn mars in het coalitieakkoord staat dat iedereen eigen onderzoek gaat starten. Dus daar pakken we ook als is het voortouw om die krachten te bundelen, zodat bzk samen met die betreffende provincies gezamenlijk tot onderzoek naar mars kan vormgeven en dat geldt dat we daarvoor uittrekken ook zo effectief mogelijk inzetten.

[2:17:01] Dank de minister voor inbreng eerste termijn de waren. Tijdens inbreng waren er enkele zaken waar de tweede termijn op terug zou komen. Maar dat is volgens mij allemaal afgehandeld. Dus we gaan nu door naar de tweede termijn van de kamer. Ik weet dat dat in ieder geval drie leden heel graag nog meer vragen wilde stellen. Maar ik nodig u uit om dat te verwerken. In uw tweede termijn van de kamer worden. Ik begin bij de heer boswijk. Naar mijn cda-fractie basis is anderhalve minuut. Maar goed ik ben op vele fronten coulant geweest dus dat zal ik nu ook een beetje maar het moet niet de spuigaten uitloopt uiteraard de heer bos.

[2:17:38] Mijn dank is groot. Voorzitter, we gaan nu echt missen. Dus misschien dat u een keuze te heroverwegen, maar moeten vaker zal voorzitter, zoals u hebben. Nou eigenlijk zijn heel veel vragen die ik die ik heb gesteld, aldus dank de minister voor voor de antwoorden en voor een aantal toezeggingen.

[2:17:57] Ik had nog alleen een vraagje nog. Dat ging over de zolang er is helder provincie zijn er mee bezig in de toekomst gaat dat beter. Maar wat we dat volgen. Maar ik was nog even over het de verschillende definities van multifunctioneel ruimtegebruik. Want daar zitten ook nog wel verschil in. Neem aan dat daar ook over gesproken is. Verder zou ik met een amendement gaan komen voor de resterende veertig miljoen had ik begrepen.

[2:18:23] En even kijken had nog een opmerking over de verdeling van vijfenzestig miljoen waar die werd net beantwoord. Nee ik heb eigenlijk geen geen vragen meer. Dank voor.

[2:18:32] Voor de antwoorden,

[2:18:34] Alleen een vraag over de multifunctionele ruimte gebruiken dan de heer bakker d zesenzestig.

[2:18:40] Dank u wel, voorzitter en dank aan de minister voor de beantwoording van de vragen mijn oproep aan hem is houden vaart erin. Want je ziet dat niets vanzelf gaat als het gaat om zo'n op de daken van de huurwoningen. Het aanpakken van net congestie. Maar zelfs het plaatsen van zonnepanelen op uw eigen ministerie. Het gaat het gaat allemaal niet vanzelf. Dus hou de vaart erin. We weten nu wat we hebben. We weten niet dat we krijgen deze tegen deze minister via u. Voorzitter nog een specifieke vraag over die die diplomatieke actie die de minister in internationaal gaat ondernemen. Ik zou ook willen vragen om naast de energieraad en de milieuraad ook naar andere raadsformaties te kijken, want

[2:19:27] mijn ervaring is dat de milieuraad een vrij progressieve club is, maar ik zeg maar waar de transport, raad en met name de luchtvaart. Dat gaat vaak dat daar moet wat harder aan getrokken worden dus graag misschien toch een paar woorden daarover van de minister in de tweede termijn dankuwel.

[2:19:47] Dankuwel. De minister wil mijn beste vaart inhouden tussen diplomatieke spoor dan de heer erkens. Vvd.

[2:19:55] Dank u voor een aantal vragen aan de minister ook dank voor de beantwoording in eerste termijn aan de minister en zijn mensen achter de schermen en op hogere verdieping in dit gebouw die je vast en zeker hard gewerkt hebben. De eerste draait om een stroomnet. Ik hoop de minister inderdaad uitvoerig terug kan komen op de mogelijkheden om ook bestaand vermogen met minder piek te laten leveren, zodat de snel ruimte kunnen vrijspelen. Ben heel benieuwd heen. Ben ook benieuwd na of er gekeken is naar meer ruimte om financieel te experimenteren met dit soort moderne samen met de netbeheerders omdat ik denk dat op korte termijn ook nog wat extra onorthodoxe stappen moeten gaan zetten, want er is heel schadelijk voor de energietransitie voor het draagvlak, maar ook voor de economie van veel provincies.

[2:20:33] Tweede. Voorzitter, de kennis infra voor kernernergie en de sms onderzoek gelden. Het voelt een beetje als ook d ondertussen, want elk jaar met de begroting komt er een amendement echt kunnen ze wisselende samenwerking met iemand anders langs. Ik hoop dat het dit jaar niet nodig is, maar wel een vraag aan de minister om voor mij. Elf miljoen vrijgemaakt is voor tweeduizend, vierentwintig is sowieso niet verstandig om dat als structureel te maken want de inrichting van bepaalde leerstoel het opzetten van opleidingen het vertraagd daardoor wel weer zes zes maanden. En terwijl er wel weten dat dat ten minste nodig zijn. Zo'n bedrag is dat overwogen en zo. Ja, waarom is er niet voor gekozen

[2:21:11] en daar wil ik het daarbij laten. Voorzitter,

[2:21:13] Dankuwel en een vraag over de financiële experimenteerruimte en de kennisinfrastructuur, de heer stoffer, sgp, fractie,

[2:21:20] Voorzitter, in eerste plaats van de minister uiteraard. Dank voor de beantwoording. Ook de collega's interesse. Ik heb altijd ik doe dat vijfenhalf jaar op gezien tegen debatten klimaat dat er zijn heel veel woordvoering is het heel lang duurt en dan kom je niet aan het eind zeg maar. Ik vond ik wel prettig. Samen met de collega's dat niet. Kijk. De meeste antwoorden waren ook al naar tevredenheid. Voorzitter, één ding op te kauwen, maar we hebben nog een belastingplan die doe ik ook hebben nog een begroting ergens in de week van tien tot twaalf oktober. Dat antwoord rond de glastuinbouw het gevoel van mooi dat vanuit fnv in deze kader gedachte is dat het een dat maar dat er goed naar gekeken is. Maar ik heb ergens het gevoel een beetje in mijn binnen een strikt denk van glastuinbouw eens kijken denk ik toch nog steeds wel iets anders tegenaan. Maar ik zal me naar de komende weken nog even wat nader in verdiepen en dan kom ik bij over het belastingplan of begroting nog wel op terug.

[2:22:14] Tot zover dankuwel.

[2:22:15] Dankuwel meneer stoffer. Dat zijn meerdere zorgen over de glastuinbouw dan dat u daar nu echt een vraag over heeft op dit moment niet heel helder. Tot slot, mevrouw kreuger namens groenlinks pvda-fractie.

[2:22:28] Dankuwel. Voorzitter. Ja. Een van de redenen bomen met minder woordvoerders zitten een aanrader. Heel graag vraag ik in eerste plaats een tweeminutendebat aan. Volgens mij is dat nog niet gedaan. Ik ik ben toch dat antwoord over die vergunning voor schiphol. De minister presenteert het een beetje alsof het een soort natuurwet is dat deze vergunning nu verleend is en dat is natuurlijk gewoon een keuze geweest en het is een keuze geweest om een bedrijf met hele diepe zakken de mogelijkheid bieden om om boeren op te kopen. En ondertussen ligt gewoon overal in de hele energietransitie projecten stil. Dus ik wil de minister toch nogmaals vragen van wat zijn nou de juridische analyses. Om te kijken naar van kun je nou voor projecten die minder stikstof uitstoot in de hele levensduur of er toch ruimte voor te vinden is, mits de natuur natuurlijk in de eerste plaats geholpen is dan over toezicht op de vergroting van de net capaciteit. Mijn vraag was heel specifiek over over hoe de minister ook toezicht houdt want dat is ook waar wij als kamer. Als we een groot project van maken. Dus op welke met welke parameters zeg maar. Ja, hoe. Welke sturing wordt er aangegeven is het meer dan alleen financieel en dan tot slot, voorzitter, op de sd. Dank voor de toezegging goed te horen. Ik zou ook graag horen wat op korte termijn gedaan kan worden. Dus niet alleen maar een hele herijking van de sde subsidie. Maar om toch energiecorporaties meer financiële wind mee te geven en wellicht daar nog een antwoord opkomen wat mee kunnen nemen bij de begrotings behandeling.

[2:24:03] Dankuwel mevrouw kregen. Geeft u de minister nog een kans om een antwoord te geven, zodat het tweeminutendebat die nodig is. Of sowieso. Wilt u wel een motie indienen.

[2:24:15] Ik ga altijd met heel veel ruimhartigheid. De minister luisteren verwacht alleen niet op alles. De antwoorden waarvan ik denk dat de kamer niet toch nog een uurtje zou moeten geven.

[2:24:27] De heer.

[2:24:28] Vicky korte vraag voor de kans dat de twee minuten debat voorafgaand de begroting ingepland zal ook een klein zijn. Er is geen mogelijkheid om daar nog een extra motie in te dienen die die collega's met veel plezier tegemoet zien.

[2:24:39] Mevrouw krijgen,

[2:24:41] Die hoeven we dit niet nu in deze publieke zitting te doen en vraag ik nu gewoon de tweeminutendebatten aan en er hangt inderdaad ook een beetje af van de plenaire agenda of wanneer dat ingepland worden.

[2:24:52] Ja. Zo is het dankuwel er nu staat ze alle leden vrij uiteraard om het tweeminutendebat aan te vragen. Dat kan ook nog. Daarna. En dat kan altijd weer op het laatste moment van afgezien worden dankuwel. Ik kijk naar de minister kunnen we direct of even schorsen. We gaan het direct proberen het woord is aan de minister.

[2:25:12] Dank u wel. Voorzitter en dank aan de kamercommissie voor inderdaad een heel boeiend en lekker concreet debat. Een aantal vragen nog in tweede termijn. De heer boswijk vroeg nogmaals ook naar die toepassing van de zonder ladder en in het bijzonder op het multifunctioneel gebruik uitzondering gronden voor de zonder ladder zijn nu anpv gebieden die in transitie zijn en projecten die kunnen bijdragen aan het ontlasten van het elektriciteitsnet. Dit zijn dus projecten waarvan we denken. Er zijn ook echt nodig om of ergens een gecombineerd verdienmodel voor elkaar te krijgen of omdat ze gewoon echt nuttig zijn in het halen van onze hernieuwbare opwekking doelen, zonder dat het dan ten koste gaat van gronden die ook ergens anders voor kunnen worden gebruikt

[2:25:55] en dus ook echt wel mijn beeld dat provincies die bij nieuwe aanvragen die zonder ladder toepassen ook echt in deze uitzondering schonden gebruiken maar om er zeker van te zijn dat dat ook gewoon de structurele praktijk wordt, wil de minister van vrouw dit ook nog apart verder nog liggen. Maar ik heb heer boswijk gehoord over dat amendement mulder, zoals ik net ook al zei, in de eerste termijn. Ik heb nu geprobeerd zo goed mogelijk antwoord te geven op de vragen van de heer stoffer en de heer boswijk ten aanzien van deze gelden, maar ik zal proberen om in de kamerbrief die voor de begrotingsbehandeling komt dit nog een keer zo goed mogelijk uiteen te zetten, zodat we u daarmee ook in de gelegenheid stellen om goede amendementen te maken. Als u inderdaad overweegt om amendement te maken. De heer bauke naar de vaart erin uitsteken naar aanmoediging en u helpt als kamer ook ontzettend bij door de begroting te behandelen de komende tijd ook een aantal wetsvoorstellen te behandelen. Dus we doen dat volgens mij ook gezamenlijk die vaart erin houden. Maar ik merkte te laat ze ook bij een debat met de eerste kamer dat ook de eerste kamer zo inzet. Hou de vaart erin. We verschillen van links tot rechts wel eens met specifieke invulling van beleidskeuzes, maar het feit dat we moeten bouwen aan dat er destijds net aan die warmte infrastructuur aan de waterstof infrastructuur. Noem het maar op. Daar zijn we eigenlijk vrij breed over eens. Dan helpt het dat we gewoon door kunnen. En in de debatten zelf soms u als kamer mij als minister van een beetje bijstuurt ten aanzien van de diplomatieke actie. Ik denk dat het een goede aanvulling van de heer wouter formeel is het zo dat in die milieuraad de mandaten voor de e. U worden vastgesteld. Dus dat is de hoofd inzet, maar ik ben het met hem eens dat een deel van de fossiele subsidies specifieke sectoren vast en de minister van hiermee is ook volop bezig om in. We hebben allerlei internationale koepelorganisaties voor luchtvaart en scheepvaart. Daar is nederland natuurlijk ook al zeer actief om tot betere beprijzing van de luchtvaart en scheepvaart te komen. Dus dat is ook onderdeel eigenlijk van deze diplomatieke inspanningen om van die fossiele subsidies af te komen en heeft de minister van financiën ook in in haar raden als het gaat om de tekst werkte bijvoorbeeld daar ook echt wel dit onderwerp. Dat doet zal maar dat we dat ook nog nadrukkelijker kunnen koppelen aan het debat over fossiele subsidies is. Ik zal dat meegeven aan de collega's van hiermee en financiën, maar de milieuraad is de belangrijkste plek voor het mandaat. Dat weet de heer bauke dan de heer erkens.

[2:28:22] Ja. Alle ten aanzien van kernenergie ergens echt is niet nog een amendement nodig. Wij hebben gelukkig veel geld, ook in het klimaatfonds bestemd voor kern energie. Daar zit ook meerjarige financiering voor die kennisinfrastructuur zit dagen in. Dus u hoeft niet toch elders ander geld te vinden. Dat zit in dat klimaatfonds specifiek gelabeld voor voor kernenergie en we streven inderdaad ook echt naar meerjarige financiering van dat kennis klussen. Want het is niet zoveel zin om een leerstoel voor eenjarige te financieren. Dat moet je echt meerjarig doen want anders dan blijft het paard achter de wagen spannen dus tot twintig, dertig is dat dan straks ook in één keer goed geregeld. De stad geeft ook veel rust voor die kennisinstellingen die hiermee aan de slag moeten ten aanzien van het strand.

[2:29:09] Van de erkens,

[2:29:11] Ik volg de redenatie ten dele uit? Dat staat nog inderdaad in het de conceptbegroting van het klimaatfonds van die is niet ingesteld. Dus het geeft nog geen zekerheid en er staat niet in de reeks in de begroting. Dus betekent wel weer een half jaar vertraging om te investeren in de kennisinfrastructuur. Dus hoe ziet de minister dat.

[2:29:26] Minister.

[2:29:28] Dat ik denk dat dat meevalt omdat we juist met dit kennis clusters samen de besteding van het geld aan het afspreken zijn. Dus het is ook wij hebben ook echt aan die kennisinstellingen en de onderwijsinstellingen gevraagd van wat heeft u nodig. De komende jaren om stabiel die leerstoelen te bemensen. Bepaalde opleidingen weer aantrekkelijk te maken en dat heeft gewoon heel even geduurd omdat er ook een discussie was aan de andere kant van de tafel en maar daar is nu gewoon gedeeld beeld over hoe we dit kunnen kunnen gaan inzetten. Dus wellicht dat we daar bij de begroting nog nader kunnen ingaan. Maar mijn beeld is dat we nu gewoon tot tweeduizend dertig eigenlijk een heel stabiel beeld hebben van waar we dit aan willen gaan gaan uitgeven. En dan pak even twee vragen eentje van de heer ergens een van mevrouw kreuger even samen, want de erkens steeds vooral een aantal voorstellen voor onorthodoxe maatregelen om gewoon slimmer gebruik te maken van met capaciteit en mevrouw kreuger vroeg nogmaals ook naar zoek naar de maximale juridische ruimte op om onlangs een heel klein beetje stikstof uitstoot misschien tijdens de bouwfase. Maar toch die vergunningen ook af te geven, omdat het gewoon op termijn tot veel meer stikstofreductie en c o twee reductie leidt u krijgt binnenkort weer van mij een aparte

[2:30:41] brief is gewoon een reguliere brief over net capaciteit daar en de eerstvolgende brief zal er een behoorlijke opsomming geven van onorthodoxe maatregelen die we nu ook weer samen met de netbeheerders en de medeoverheden willen gaan treffen om zo snel mogelijk bij te bouwen, maar ook zo veel mogelijk slim gebruik te maken van het van het net in die brief zal ik ook ingaan dan op de vraag van mevrouw kreugel van wat zijn nou de juridische analyses voor de stikstof ruimte en ik zal daar ook ingaan op de vraag van krijgen van hoe zien we nu toe op

[2:31:16] dat die investerings investeringsplannen ook echt voldoende zijn om vooruit te blijven bouwen. Dan kan ik wat uitgebreider voor uw schetsen welke rol dan acm en bzk hebben om daarop toe te zien. Die brief komt dit najaar. Dat is gewoon de reguliere brief die u regelmatig van mij krijgt. De heer stoffer heb ik luid en duidelijk gehoord over de glastuinbouw sector. Dus ik we zien het debatten over de begroting en het belastingplan tegemoet en mevrouw kreuger

[2:31:46] halt naast de stikstof opmerking ook nog wat opmerkingen over schiphol niet aan mij om daar nu veel meer over te zeggen omdat het echt bij collega minister ligt. Maar ik snap wel het ongemak dat zij en ik zag het ook aan non-verbaal eigenlijk de rest van deze commissie heeft dat is hier binnen de regels gehandeld. Maar of dat ook de meest wenselijke route vooruit was. Daar kunnen we denk ik wel allemaal een ander subjectieve oordeel over hebben en mevrouw krekels blij met de toezegging ten aanzien van die corporaties en een vorm van de esther kreeg net door dat het ook aan het eind van het jaar al de eerste volgende brief over uw kant opkomt. Dus dat is sneller dan dat ik in eerste termijn heb gezegd.

[2:32:29] Dankuwel. Meneer. Desalniettemin is het toch nog een vraag van mevrouw kreuger. Mevrouw.

[2:32:34] En gaat het tweeminutendebat een feest worden. Nee want er loopt nu een paar dingen door elkaar die stikstofruimte heeft natuurlijk niet alleen te maken met net capaciteit. Maar dat gaat over allerlei duurzame energieprojecten. Dus ik heb de minister gevraagd wat is nou de juridische analyse over waarom het niet zou kunnen om die uitzonderingsbepaling te hebbende. Ik neem aan dat dat er ligt tot we praten hier al anderhalf jaar over. Ik weet niet hoelang het tweede was over de sd was mijn vraag eigenlijk van de minister schetst komt soort herijking van het scp instrument, maar toch juist voor deze begrotingsbehandeling inzicht te hebben over hoe we toch meer wind mee kunnen geven aan energiecorporaties door bijvoorbeeld in de s e

[2:33:20] et cetera. De de voorstellen die we eerder deden.

[2:33:23] Maar voorzitter kan niet in de lopende esther natuurlijk nog eens aanpassen en het advies voor deze van tweeduizendvierentwintig moet nog komen. Dus daar daar gaan we denken in deze begrotingsbehandeling niet zoveel aan aan hebben ten aanzien van de juridische ruimte voor vergunningverlening voor energieprojecten, dan zal ik toch iets meer nog afpellen. Wij hebben inderdaad geanalyseerd van wat zijn de risico's. Als je te hard gaat en teveel vrijstellingen biedt. Daarom hebben we nu bij een aantal grote projecten een aparte route gevonden die ook succesvol blijkt. Dat zijn we nu met de provincie aan het uitwerken. Ook voor de provinciale vergunningverlening. Daar zal ik u dus dit najaar over informeren over hoe de provincie daar uniform kunnen en meer programmatisch ook te werk kunnen gaan, zodat je niet voor elk specifiek project je weer ecologische toets moet doen maar dat we het ook wat slimmer organiseren met elkaar om daarmee ook meer tempo te kunnen maken met die vergunningverlening. Er komt ook nog apart juridisch advies over dat in december af is. Maar ik zal dit dit najaar in de reguliere brief over net capaciteit al zoveel mogelijk voor u schetst in december is dus ook de verdere juridische toets daarvoor daarvoor af

[2:34:37] dat voorzitter, en ik zal me niet al te veel mee bemoeien. Maar ik weet. Ik. Vraag is even vanuit mij ook of dat niet de begrotingsbehandeling eerder komt dan tweeminutendebat. Dus dat is te laat ik ook eens bij.

[2:34:49] Nee maar dat hebben we geconstateerd en mevrouw kreuger heeft de tweeminutendebat aangevraagd. Dus dus dat staat maar het is bekend dat weet mevrouw kreuger ook als het geen nut meer heeft doordat de begrotingsbehandeling heeft plaatsgevonden en er andere moties en amendementen zijn ingediend, kan het zomaar zijn dat het komt te vervallen. Maar voordat er is het tweeminutendebat aangevraagd en er zijn vier toezeggingen. Dus die nemen we nog eventjes met elkaar door of dat allemaal klopt. De minister zegt toe de kamer extra te informeren over de diplomatieke werk rond fossiele subsidies en onder andere het verslag over de aankomende energieraad. Dat is twee weken na de raad op zeventien oktober deze toezegging gedaan is gedaan aan het lid bauke minister knikt dit bauke knikt. Dus dat is correct weergegeven. De tweede toezegging aan het lid erkent de minister zegt toe in de aanbiedingsbrief van het wetsvoorstel bijmengverplichting, groen, gas en staan en stand van zaken over onder andere het kort geding op te nemen. Dus. Maar wanneer dit komt.

[2:35:50] En.

[2:35:52] Zodra ik het wetsvoorstel door de ministerraad heb. Voorzitter, dat is het streven naar ditjaar. Maar dat.

[2:36:00] Voor de jaarwisseling of in tweeduizend, drieëntwintig te laten we dat er dan neerzetten. We zitten er vooralsnog niet in twintig, drieëntwintig. Dan zijn er nog twee toezeggingen aan de heer ergens ook mee eens met wat ik zojuist voorlas. Hij knikt dus dan is dat ook goed. Nog twee toezeggingen aan het lid kreuger. De minister zegt toe in de bredere evaluatie van de sd plus plus in zou gaan op de positionering van de energiecoöperaties. Eind tweeduizend, drieëntwintig.

[2:36:32] Beide geknikt mooie zo dan de laatste de minister zegt toe in de volgende stand van zaken brief inzake net capaciteit in te gaan op de juridische mogelijkheden rond stikstof

[2:36:43] en ook hier is binnenkort genoemd. Dus.

[2:36:47] Dat is

[2:36:51] er komt sowieso een brief nog ditjaar krijgt namelijk drie keer per jaar van mijn brief over net capaciteit. Dus de eerstvolgende is volgens mij eind oktober begin november. Dus daar zou ik al zoveel mogelijk schetsen was wat ik niet kan informeren, doe ik dan in q één.

[2:37:08] Mevrouw kreuger,

[2:37:10] Dat dat is op zich prima was alleen dat ook over hoe de minister toezicht houdt op de investeringsplannen. Dat zal ook bij was een stukje juridisch stikstof en het stukje wat doet de acm toezicht te houden. Wat doet de minister op basis.

[2:37:26] Dat investeringen dat dat wordt toegevoegd. Maar het is ook hier gehoord en dus dan kunnen we daar ook elkaar aanhouden.

[2:37:35] Dat is mag een aanvulling doen. Sowieso wordt ook eind ditjaar worden de investeringsplannen van de netbeheerder gepubliceerd. Dus ik dus u krijgt meerdere momenten waarop ik u zal informeren over waar staan we dus dat is en in de brief over net capaciteit al zoveel mogelijk beschrijven. Dan krijgt u eind ditjaar ook die investeringsplannen en dan komt.

[2:37:53] Ik een reflectie. En wat dan nog rest komt dan kun je ja oké. Dat is en de heer erkens wilde zich hier ook in mengen.

[2:38:01] Er zijn voorstellen maar een vertrouwd de minister op zijn woord hierbij dat bij de beantwoording van de vragen voor de begroting dan ook uitgebreid ingegaan worden op de net congestie en ook de mogelijkheden om bestaande projecten inderdaad minder op de piek aan te sluiten.

[2:38:13] Ik heb de minister dat we horen zeggen, maar wellicht wil ik daarop terug. Wil u daarop terugkomen? De minister.

[2:38:20] En het is laat ik zeggen. Beetje afhankelijk van hoeveel vragen u gaat stellen aan ons departement. Dat is natuurlijk een heel korte tijd schema anders moeten doen, maar we doen ons best om zoveel mogelijk informatie aan u toe te sturen, zodat hij begrotingsbehandeling ook daarmee inhoudelijk beter.

[2:38:37] Goed dan zijnde is er consensus over de de vier toezeggingen die gedaan zijn met de termijnen. Dat zal opgenomen worden. De volgende stap is aan de zijde van de kamer om de vragen te stellen voor over de begroting. De deadline is maandag twee oktober om twee uur en vervolgens zien we elkaar weer en kan het ook uitgebreid hierover gaan. Ik ben het trouwens niet bij, maar de leden uiteraard met de begrotingsbehandeling van tien en twaalf oktober. Ik dank u allen. Het is behoorlijk ingekort, soms tot zes uur hiervoor gepland en we kunnen voor dit soort debatten gewoon weer de reguliere drie uur aanhouden is. Nu leert de ervaring is een simpele suggestie van mijn kant tot een volgende keer.