Zwangerschap en geboorte

[0:00:00] Welkom bij de vaste kamercommissie van volksgezondheid, welzijn en sport met een commissiedebat op de rol voor over zwangerschap en geboorte. Dat betekent dat ik welkom heet aan de minister van volksgezondheid, welzijn en sport minister kuipers en de staatssecretaris staatssecretaris van ooijen. Ik ben lid van de commissie, maar we hebben geen voorzitter. Dus ik fungeren als je voorzitter. Maar ik heb straks nog wel een bijdrage. Dus dan vraag ik om het voorzitter, dat is altijd een beetje kunstmatig. Maar goed. Tot die tijd ga ik gewoon dit debat. Voorzitter, met de leden paulusma namens d zesenzestig kwint namens de sp. Meneer van houwelingen namens forum voor democratie. Meneer van der staaij, namens de sgp en ellemeet. Ik vermoed namens groenlinks en de pvda-fractie. Dat klopt. Er zijn bevestigd dat u heeft alle vier minuten spreektijd beschikbaar en ik wilde voorstellen om in de eerste termijn van de zijde van de kamer zes interrupties toe te staan. Dat betekent wel kort en krachtig. Dus als te lang zou maken. Gewoon telkens als twee. Zo doen we dat meneer van houwelingen heeft punt van orde.

[0:01:07] Dat punt wat mevrouw van der werf maakt is misschien mogelijk om interruptie op te sparen voor het kabinet dat je dus niet gebruiken.

[0:01:13] Dus die zestig of in eerste termijn kamer en dan bij eerste termijn zijde kabinet eigenlijk gewoon opnieuw bepalen. Een nieuwe aantal maar ik hoor meneer van houwelingen dat die wel nu al graag interrupties op het kabinet zou willen doen maar dat bewaren voor de eerste termijn van de zijde van het kabinet we graag beginnen. Mevrouw paulusma begin namens de d zesenzestig fractie

[0:01:34] dankuwel. Voorzitter, voorzitter, op het moment dat de pijn echt niet meer te harden was, vroeg ik om de prik.

[0:01:41] Nee, mevrouw. Dat kan niet reageerde de verloskundige. De anesthesiologen zijn op dit moment bezig met de overdracht. De komende uren zijn ze alleen beschikbaar voor spoedgevallen. Voorzitter, quote uit de column van roos margreet waarin ze het onderwerp van pijnbestrijding bij bevalling eerder al succesvol op de agenda heeft gezet. Want voorzitter, één op de vier vrouwen in nederland die tijdens een ziekenhuisbevalling een ruggenprik. De ruggenprik wenste ontving deze niet of pas te laat.

[0:02:06] Één op de tien vrouwen die in het ziekenhuis beviel geeft aan dat hun pijn niet serieus genomen werd

[0:02:11] en in nederland krijgt slechts dertig procent van de vrouwen bij mijn eerste kind een ruggenprik en in andere europese landen ligt dit rond de tachtig procent en voorzitter, ik zeg niet dat we bevallingen moet gemedicaliseerd, maar ik wil hier wel een pleidooi houden voor meer keuzevrijheid en het taboe doorbreken. Dat ligt op pijnvrij bevallen.

[0:02:29] Want zoals mijn collega hanneke van der werff vandaag in het vakblad anesthesie anesthesiologie had ik toch geoefend op het woord anesthesiologie stelt bevallen is niet een wedstrijd van het moeten winnen van de oerkracht.

[0:02:42] Waarom kunnen we bij de tandarts gewoon kiezen voor een verdoving, maar worden vrouwen over de mogelijkheden van pijnbestrijding tijdens de bevalling vaak niet eens geinformeerd.

[0:02:50] Één op de vijf vrouwen heeft in nederland een traumatische bevalling. Dit kent vele oorzaken, maar het gebrek aan pijnbestrijding is daar zeker één van hoe kan het dat we voor elke medische ingreep medicijnen en pijnbestrijding. Meer dan normaal vinden. Maar bij een bevalling niet

[0:03:05] en ik leg deze vraag niet alleen neer bij de minister, maar ook bij het veld. Want ik lees op websites van ziekenhuizen dat pijnbestrijding vierentwintig uur per dag beschikbaar is. De verhalen die ik echter hoor. Ook uit de documentaire die eva jinek maakte over geboortezorg. Laten we echter een heel ander beeld zien. Pijnbestrijding bij bevalling is vaak geen eigen keuze. En als vrouwen hier wel duidelijk over zijn, is het niet altijd beschikbaar is. De minister bereid om in gesprek te gaan met het veld over de beschikbaarheid van pijnbestrijding, maar ook van anesthesiologen. En hoe kijkt de minister naar bijvoorbeeld een campagne om meer informatie beschikbaar te stellen over de mogelijkheden van pijnbestrijding voor meer ruimte voor de anesthesioloog in de geboortezorg en voorzitter dan de nazorg. Want we spreken heel vaak alleen over de baby die je hebt mogen krijgen. Niets over het gegeven dat één op de drie vrouwen na de bevalling last heeft van een verzakking waardoor je moeite en klachten hebt met plassen en poepen, maar ook seks heel pijnlijk kan zijn. We praten ook niet over incontinentie waar één op de vier vrouwen last van heeft na een bevalling. En dat betekent dat je niet kunt springen en dat niet ze een enorm gedoe is geworden en iets waar al helemaal niet over gepraat wordt. Voorzitter, is het hechten. Negentig procent van de vrouwen wordt na een eerste bevalling gehecht omdat ze in geknipt of ingezet in gescheurd zijn en dat hechten gaat zeer geregeld. Niet goed. Het voelt gênant om over te praten want je hebt toch een gezond kind. Maar vrouwen kunnen slecht gehecht. Jaren pijn en ongemak hebben,

[0:04:30] is de minister het met ons eens dat elke vrouw nederland na een bevalling het recht heeft om goed gehecht te worden en dat de kwaliteitscriteria hiervoor glashelder moeten zijn en de professionals die dit uitvoeren ook verplicht op bijscholing zouden moeten. En dan als laatste voorzitter informatie tot je beschikking hebben is essentieel voor het maken van je eigen keuzes. Zo ook als het gaat om anticonceptie en d zesenzestig maakt zich ernstig zorgen over de desinformatie die rondgaat op social media als het gaat om het wel of niet gebruiken van anticonceptie, met alle gevolgen van dien want abortusklinieken zien een toename van vrouwen die meegingen met desinformatie en toen ongewenst zwanger werden, deelt de staatssecretaris deze zorg en want we hebben eerder met de staatssecretaris gesproken over desinformatie. Dus vandaar dat ik deze vraag aan de staatssecretaris stijl en ziet hij ook mogelijkheden hier om nu ook bijvoorbeeld de deelname aan bevolkingsonderzoeken daalt wegens desinformatie op social media hier een gezamenlijke campagne op te starten als het gaat om het bestrijden van desinformatie met gezondheidsrisico's van dien. Voorzitter, dankuwel

[0:05:30] voor verder gaan. Mevrouw ellemeet een vraag voor u.

[0:05:33] Voorzitter, ik ben heel blij dat mevrouw paulusma het punt van pijnstilling aankaart met blij met al haar punten, maar deze wilde ik even uitlichten omdat het nu zo zou moeten zijn dat iedereen aanspraak kan maken op op pijnstilling. Dat was eerst niet zo kan ik uit eigen ervaring vertellen en dan moet je doen

[0:05:51] moet je rug. Wij hebben bijvoorbeeld een dan pas heb je recht op pijnstilling. Ik deed alsof ik terug bij je had omdat ik pijnstilling wilde maar nu zijn de tijden beter zou je denken. In theorie is dat zo. En in de praktijk niet en heeft mevrouw paulusma zelf ook ideeën over wat er nu verbeterd kan worden, zodat vrouwen ook echt recht hebben op op pijnstilling heeft zelf al gesproken, bijvoorbeeld met artsen of verloskundigen en hebben die suggesties over hoe dit te voorkomen.

[0:06:14] Mevrouw times,

[0:06:17] mevrouw ellemeet. Dank voor deze mooie vraag in uw laatste debat. Ik zal u missen of gaan missen. Zeker met het veld gesproken en er spelen twee dingen want ik hou echt niet een pleidooi voor pijnbestrijding bij elke bevalling. Maar vrouwen zouden hier wel veel beter over geïnformeerd moeten worden, want we hebben het er eigenlijk niet over. Dus dat is een wat het veld ook aangeeft. Laten we daar nou met elkaar het gesprek over voeren en dat zweden is er zijn anesthesiologen beschikbaar. Want die zijn de professionals die dit moeten doen. Maar op het moment dat er een groot ongeluk binnenkomt of een andere acute aanleiding voor een operatie. Dan staat de anesthesioloog aan een andere tafel en ik vind dat dat niet moet kunnen. Want als jij als vrouw wil bevallen en we hebben in nederland een beetje het idee dat als je pijnbestrijding wilt dat je dan een beetje vals speelt. Daar wil ik in deze ruimte ook gebruik van maken. Het is echt niet valsspelen. Als je pijnbestrijding wilt bij een bevalling. Want dat is een echt een majeure operatie voor een vrouw ook. Ik vind dat en dat is ook wat ik aan de minister vraag, want dit is ook een kwestie van waar gaan we het. Wij gaan we de organisatie op inrichten. En hoe organiseren we ook de inzet. Het moet anno twintig, drieëntwintig niet mee kunnen dat we vrouwen pijn laten lijden omdat we de anesthesioloog ergens anders in moeten zetten waarmee ik niet zeggen dat dat niet belangrijk is,

[0:07:42] maar dat we vrouwen daarmee aan hun lot overlaten. Dat moet niet meer kunnen.

[0:07:45] Mevrouw ellemeet. Voorzitter, ik sprak deze week met een vrouw die net bevallen was en die ook heel graag pijnstilling wilde en die te horen kreeg dan moeten verplaatsen naar een andere kamer.

[0:07:56] Dus het was niet eens zo dat de anesthesioloog niet beschikbaar was. Maar de pijnstilling was de standaard en niet beschikbaar op de kamer waar een vrouw zou bevallen. Dus dit lijkt me hele praktische omstandigheden en daarmee werd ze eigenlijk ontmoedigd om door te zetten op die pijnstilling naar onhandige en onredelijke en praktische bezwaren die we moeten wegnemen. Dus ik kan me ook voorstellen dat een van de uitgangspunten zou moeten zijn als een vrouw bevalt bijvoorbeeld in een ziekenhuis. Dan zou het standaard zou moeten zijn dat indien ruimte waar zij bevalt ook pijnstilling toegankelijk zou moeten zijn.

[0:08:31] Mevrouw paulusma.

[0:08:33] Ja. Dank, voorzitter. Dat is ook waarom ik een beetje een vergelijking maakte met de tandarts. Want daar vinden we het vanzelfsprekend dat als er een ingreep is alle middelen beschikbaar zijn en je ook pijnbestrijding krijgen. Nou dat zou bij badende vrouwen ten alle tijden het uitgangspunt moeten zijn, want dat maakt ook dat vrouwen relaxter een bevalling ingaan met het gegeven dat het kan op het moment dat het nodig is. Want veel vrouwen zijn ook onzeker door de verhalen over dat het niet gelukt is. Want die gaan meer dan genoeg doen die de ronde. Dus het doet ook wat met de relaxte heid van vrouwen die naar een ziekenhuis toe gaan en op het moment dat je het echt wilt en je dus ook niet hoeft te wachten totdat er een anesthesioloog komt waardoor je vaak te laat bent en dus geen ruggenprik krijgt. Dit moet wat mij betreft ten alle tijden

[0:09:17] de geregeld zijn en beschikbaar

[0:09:20] dankuwel. Dan gaan we naar de heer kwint die spreekt namens de socialistische partij.

[0:09:24] Zeker. Voorzitter,

[0:09:26] het krijgen van kinderen is in zichzelf al een behoorlijke stressvolle aangelegenheid en ik ben de eerste om toe te geven want ik van de personen die aanwezig was bij de bevalling van mijn beide kinderen, bepaald niet de meest intensieve taak op mijn rol was betrekkelijk overzichtelijk.

[0:09:41] En toch vond ik het best een stressvolle aangelegenheid eigenlijk.

[0:09:44] Maar de voorzieningen in de meest brede zin rond en kort na de geboorte van een kind staan onder druk en dat is behoorlijk heftig omdat er maar weinig momenten zijn waarop je kwetsbaar bent dan op die momenten het gelre ziekenhuis in zutphen dat vorige succes project van pier eringa ervoor dat die zich met ajax ging bemoeien

[0:10:02] sloot de verloskundige afdeling ondanks protesten van personeel van patiënte van nogal wat zwangere vrouwen. Het resultaat was meteen zichtbaar.

[0:10:11] In deventer zijn alle verloven ingetrokken en bevallen soms wel zes mensen tegelijkertijd op de afdeling

[0:10:18] korte verblijf in het ziekenhuis minder begeleiding uit moeten wijken naar almelo of enschede. Met de nadruk op of want almelo en enschede gaan afwisselend. Ook de kraamafdeling dichtdoen. Er is voor niemand leuk, aldus een verloskundige uit het ziekenhuis. Maar we doen ons uiterste best. Wat vindt de minister er eigenlijk van als je dat hoort.

[0:10:37] Hij besloot niet in te grijpen en dit is het resultaat. Dit is voor niemand leuk, aldus de opgeleide expert

[0:10:43] over het moment dat voor mensen als het allemaal goed gaat.

[0:10:46] In ieder geval op langere termijn. Als je erop terugkijkt

[0:10:49] de leuk zou moeten zijn.

[0:10:51] Er is geen geïsoleerd incident zoetermeer. Ook met dank aan pier eringa nissewaard hoogeveen stadskanaal heerlen. De kaalslag is niet te ontkennen. Hoe ver moet een hoogzwangere vrouw rijden naar een veilige plek om te bevallen. Tot deze minister het te gortig vindt wanneer ingrepen in. Ik ga even één ding zeggen.

[0:11:10] U benoemt de naam van iemand die u zeg maar in negatief daglicht terwijl die persoon niet hier aan onze vergadertafel zitten. Ik zou willen vragen om dan niet meer te doen.

[0:11:21] Ik die de afgelopen weken meer over zich heen gekregen heeft om mijn bijdrage persoonlijk. Voorzitter, maar ik geloof niet dat nog een mijn spreektijd staat. Ik zal het niet meer doen.

[0:11:30] Het belang van goede kraamzorg kan ook niet overschat worden. Je weet niks van een kindje maak je afwisselend ontzettend zorgen om alles of je bent te moe om ook maar iets waar te nemen wat er in je omgeving gebeurt en dan is een expert die meekijkt een hele grote zegen wederom. Ik praat uit ervaring

[0:11:45] maar kraamzorg wordt vooral de armere gezinnen steeds minder afgenomen vanwege de eigen bijdrage. Waarom moet het kabinet daar dan vervolgens onderzoek naar doen. Het hele idee van die eigen bijdrage is toch dat er een drempel opgeworpen wordt dan weet je wat het effect daarvan is namelijk dat die drempel werkt dat mensen met minder geld en minder gebruik van maken.

[0:12:02] Toch blijkt uit onderzoek dat gezinnen die minder kraamzorg afnemen,

[0:12:05] vaak later in het jaar meer medische kosten maken. Er zijn we toch met z'n allen oliedom bezig. Waar hebben we die eigen bijdrage daarvoor bedacht? Gun ook armere ouders die rust en begeleiding en schrapt die bijdragen. En nu we toch over mensen in armoede gaat dat geld niet zelden ook voor kraamzorg zelf. En wat de sp betreft is het echt een grof schandaal dat mensen die zo belangrijk en verantwoordelijk werk doen met zulke jonge en kwetsbare kinderen zo onderbetaald worden. Al sinds jaar en dag is de laagste schaal in de cao zorg en welzijn voor de kraamzorg.

[0:12:33] Dus kom je mensen tekort. Veel mensen hoe kan het ook anders denkt het kabinet dat het toeval is dat het korte juist zo groot zijn in de sector met de laagste cao schaal zorg en welzijn.

[0:12:43] Tenslotte nog een punt over het project kansrijke stad. Uit elk onderzoek blijkt dat preventie zo veel beter werkt dan achteraf pleisters plakken, maar er zit wel een punt van zorg bij onze fractie. Het zal de heer van ooijen niet de staatssecretaris niet onbekend voorkomen

[0:12:56] dat jeugdbescherming en jeugdzorg piepen en kraken in hun voegen.

[0:13:00] We hebben het al eerder gehad over de uithuisplaatsingen en de problemen die daarmee geweest zijn

[0:13:04] en op welke manier wordt nu op deze manier voorkomen dat gegevens te vrijelijk worden uitgewisseld en dat uiteindelijk en mogelijk te snel kan worden ingegrepen op een manier die ook niet altijd in het belang van ouderen en kind.

[0:13:15] Dat was een voorzitter.

[0:13:17] Dankuwel meneer kwint.

[0:13:18] Dan gaan we door naar de bijdrage van de heer van houwelingen namens.

[0:13:22] Dank u. Voorzitter,

[0:13:25] dit debat gaat over zwangerschap en geboorte, en ik zou graag over twee onderwerpen kort iets willen zeggen. Eerste onderwerp is abortussen tweede onderwerp is de verloskunde afdeling in het zoetermeer ziekenhuis waar we vandaag een petitie van hebben ontvangen. Om het eerste onderwerp te beginnen. We hebben dat al vaker opgemerkt hebben dat forum voor democratie betreft, is elke abortus een tragedie om dat een ongeboren kind ongeboren leven voortijdig beëindigd wordt in nooit tot volle wasdom zal kunnen komen.

[0:13:49] Er zijn in nederland ongeveer dertigduizend abortussen per jaar. Dat is wat ons betreft teveel in ieder geval blij om te lezen in de brief van de staatssecretaris dat het kabinet ook het aantal ongewenste zwangerschap en ongewenste onbedoelde zwangerschappen wil terugbrengen. Maar als ik dan die brief leest dan ben ik toch een beetje teleurgesteld is, is er iets wat ik niet goed begrijpen, bijvoorbeeld in die brief van acht juli tweeduizend, tweeëntwintig van de staatssecretaris worden dan de leidende principes genot om dus het aantal ongewenste zwangerschappen terug te dringen. En dan schrijft de staatssecretaris de gezondheid. Ik citeer van vrouw en kind in de autonomie keuzevrijheid van de vrouw zijn hierbij leidend, maar dat zijn belangrijke principes. Maar ik had toch verwacht dat op z'n minst in deze brieven zeker van deze staatssecretaris van christenunie, huize dat op z'n minst een aantal keer dat het leidend principe genoemd wordt van het belang van het ongeboren leven van het kind.

[0:14:37] Dat wordt helemaal nergens genoemd in deze brief. Dat is voor mij echt onbegrijpelijk en verderop nog even een zin

[0:14:44] het noodgedwongen moeten komen tot een besluit over een onbedoelde zwangerschap is voor het betrokkenen stressvol verdrietig en belastend en dat is natuurlijk zo dus dat wordt dan ook genoemd. Maar dat is voor de ouders zomaar dat wederom voor het weer dat niet genoemd. Dus mijn eerste vraag aan de staatssecretaris. Waarom wordt nergens in deze brief dan op z'n minst het belang van het ongeboren kind genoemd. Ik zie prestatie een beetje grappig kijken maar ik vraag er niks grappigs aan. Snap niet goed waarom u zo dat er geen grappen. Ik vind het ik vind het heel vreemd en de tweede vraag die ik zou willen stellen.

[0:15:14] Gaat voor wie dat gaat doen

[0:15:17] vragen.

[0:15:17] Ja voorzitter, ik vind de inbreng altijd een beetje ingewikkeld. Maar nu helemaal omdat u en dat doet meneer van houwelingen zeer bewuste verwijzing maakt naar de achtergrond van deze staatssecretaris. Maar het is gewoon het kabinet wat hier beleid heeft afgesproken waar we ook meerdere keren over gedebatteerd hebben waar u ook meerdere keren of meneer van houwelingen excuses. Voorzitter, ook meerdere keren zelf hun inbreng heeft kunnen leveren. En wat heeft kunnen wijzigen. En dan vind ik het wat ik vraag me af of het wel goed met u gaat.

[0:15:48] Dank voor mij gaat het uitstekend. Maar mij gaat het uitstekend in waarom ik dat bewust opbrengst is omdat deze kabinetsperiode en u weet dat als geen ander trouwens is natuurlijk eigenlijk er alles aan gedaan om abortus eerder makkelijker dan moeilijker te maken die vijf dagen bedenktijd is gesneuveld. En dan had ik toch verwacht. Ik dacht dat dit het enige punt was wat de christenunie binnen binnengesleept. Om ervoor te zorgen dan op z'n minst dat een aantal abortussen teruggedrongen en dan verwacht je in zo'n brief toch op z'n minst dat er één keer wordt genoemd dat het de waarde van het ongeboren leven een heel belangrijk uitgangspunt is dat is dus niet zo. En dan mag daar ben ik teleurgesteld over. Dat wil ik dan even benoemen in mijn inbreng.

[0:16:21] Mevrouw bikker heeft ook een vraag.

[0:16:24] Ja. Voorzitter, dankuwel en dank aan de heer van houwelingen ook voor het benadrukken van de waarde van het ongeboren leven dat de christenunie fractie volledig met hem en dat is ook de reden waarom wij vol overtuiging. Ons hebben ingezet voor het omlaag brengen van het aantal abortussen dat we juist ook zien dat dat juist op dat punt in nederland nog veel werk aan de winkel is

[0:16:47] en ik zou de heer van houwelingen juist daarom ook willen uitnodigen om ook nieuwe suggesties daarin toe te voegen die ook helpen om het aantal abortussen omlaag te brengen. Welke voorstellen kunnen we daarin van forum kant verwachten.

[0:17:00] Meneer verhoudingen echt heel veel dank voor deze interruptie. Want u stelt mijn hemel in staat om mijn suggestie voor. Dat was het tweede deel van mijn betoog. Dus daar ga ik ben ik met mijn betoog door want we hebben inderdaad een suggestie en dat betreft de voorlichting over abortus op middelbare scholen afval in de bovenbouw

[0:17:16] wat wij begrijpen, gebeurt er eigenlijk op dit moment niet of nauwelijks iets waar denk ik dan naam aan voorlichting niet duidelijk maakt wat is nou een abortus. Wat is daar een abortus. En wat is vooral een late abortus abortus. Hoe ziet dat er uit zo'n instrumentele abortus waarbij dus een ongeboren leven jaar in stukken wordt geknipt uit de baarmoeder worden gehaald. Dat is allemaal niet even fijn. Maar dat moeten mensen toch weten. Er is nu geen voorlichting voor. Dus mijn vraag zou zijn van waarom gebeurt dat niet. We weten uit een goed stuk uit de et cetera trouwens een halfjaar geleden dat zelfs medewerker is in abortusklinieken zo veel moeite kunnen hebben met een late abortus dat ze op de dag dat dat gebeurt dat ze niet op hun werk verschijnen. Dus dit moet dit moet bespreekbaar zijn. Die moet ook die informatie moet bekend zijn bij bij mensen in denk ik in de bovenbouw op een pedagogisch verantwoorde wijze uiteraard. Dat gebeurt op dit moment niet of nauwelijks ook bijvoorbeeld onderwerpen als abortus spijt.

[0:18:05] Of.

[0:18:06] Bijvoorbeeld alternatief voor abortus adoptie dat dat komt voor zover wij weten niet voor in het lespakket is. Mijn vraag is dan ook bij een concrete suggestie. Een antwoord op de vraag van mevrouw bikker zou zijn om dat toe te voegen aan het lespakket op een pedagogisch verantwoorde wijze van de middelbare school. In mijn vraag aan de staatssecretaris is die daartoe bereid is dus mijn vraag. Staatssecretaris. Dan ga ik over op mijn laatste.

[0:18:29] U heeft nog een klein minuut.

[0:18:30] Dat is precies goed dat betreft. We hebben vanmorgen een petitie ontvangen van artsen en verloskundigen want zoetermeer ziekenhuis en daar wordt de afdeling verloskunde wordt daar gesloten en ik dus een vraag aan de minister. Ik ben dus heel benieuwd hoe de minister daartegen aankijkt. Daar weten deze meer staat bekend om concentreren. Heel heel veel debat over gevoerd. Wij kijken naar fundamenteel anders tegenaan. Maar we hebben dus gehoord vanmorgen dat in dit geval zelfs zo is dat het kan betekenen dat dat er geen goede zorg wordt geleverd. Dat zeiden de de petitie. Neem de petitie tekenaars die zijn ook dat in als zou die verloskunde-afdeling niet zijn dat het dit jaar in ieder geval waarschijnlijk een baby om het leven zou zijn gekomen omdat die niet op tijd goede zorg had gehad. Dus ik zou graag reactie willen vragen hoe kijkt u aan tegen het sluiten van die afdeling in in zoetermeer. Dat is het dankuwel. Voorzitter,

[0:19:17] Dankuwel meneer van houwelingen. Dat brengt ons bij de bijdrage van de heer van der staaij.

[0:19:20] De sgp.

[0:19:22] Dankuwel. Voorzitter en deze weken

[0:19:26] dat je af en toe te realiseren bij de debatten. Dit is de laatste keer dat ik bij dit onderwerp het woord voeren en dat geldt voor collega's natuurlijk ook bij bij een aantal van deze onderwerpen.

[0:19:38] Dat was voor mij aanleiding om nog eens even een eerste bijdrage te lichten. Nou gaat ie niet helemaal vijfentwintig jaar geleden, want het duurde even in die tijd voordat je gepromoveerd werd tot de commissie volksgezondheid.

[0:19:50] In tweeduizend elf was het zover dat ik daar mijn eerste bijdrage mocht leveren en dan kijk je ook en dan hoop je ook zijn we wat opgeschoten op die punten die toen aan de orde waren, of we nu in een kringetje rond met sommige onderwerpen is dat wel eens na

[0:20:07] wat in tweeduizend elf in ieder geval flink de aandacht had was de relatief hoge babysterfte.

[0:20:13] Dat was echt alle manieren vastgesteld dat het zorgelijk was dat dat eigenlijk in nederland eruit sprong en het is goed om te zien dat er op dit punt in de afgelopen jaren wel echt stappen zijn gezet en ook nog met het programma kansrijke start en dat er veel meer aandacht is gekomen voor het belang

[0:20:33] van goede leefomgeving stabiel gezin, gezonde leefstijl vroeg signalering in de eerste levensfasen van kinderen. Dus kortom, daar zie ik wel ook echt gelukkig dat de stappen gezet zijn

[0:20:46] waar nog winst kan worden geboekt, is het betrekken van ook het informele netwerk bij het versterken van ouderschap en heb ik een vraag over welke maatregelen worden hiertoe genomen, zowel landelijk als lokaal.

[0:20:57] Voorzitter, ik zei al het is niet altijd een goed teken als er onderwerpen in je spreektekst in lange tijd terugkomen. Dat was dat zie ik wel terug. Ook in de discussie over concentratie van ziekenhuiszorg citaat uit mijn eerste bijdrage. Daarbij is het altijd balanceren tussen kwaliteit enerzijds en bereikbaarheid anderzijds, vooral voor landelijke gebieden kan sluiting van de verloskundige ziekenhuisafdeling betekenen dat acute zorg voor zwangere vrouwen onder druk komt te staan. Einde citaat.

[0:21:26] Je zou kunnen zeggen dat besef is ook wel breder geworden in de loop van de tijd, maar tegelijkertijd. Je ziet ook wel dat nog steeds ook aan de orde is van hoe zit het met ook die het overeind houden van afdelingen verloskunde. In dit geval de petitie collega's al op gewezen van het ziekenhuis in zoetermeer toevallig heel dicht in mijn eigen leefomgeving waar je ook mee voelt als iemand zegt je zal maar gezegd worden. Maar je kan toch in den haag terecht. Dat is lekker dichtbij. Ik heb die route van zoetermeer naar den haag ook regelmatig maar kan zeggen dat het niet altijd zo snel gaan als dat het aantal kilometers doet vermoeden.

[0:22:04] Dus het daarom is mijn vraag hoe wil de minister ook verschraling van acute verloskundige zorg voorkomen en gaat het eigenlijk ook niet teveel dat hier toch ook het financiële belang eigenlijk doorslaggevend is in het wel of niet overeind houden van zo'n afdeling.

[0:22:19] Voor u verder gaat. Heeft mevrouw paulusma een vraag.

[0:22:23] Ja. Dank, voorzitter, en ik denk dat het terecht is dat mensen zorgen hebben als er zaken veranderen in het zorglandschap en daarom is het ook heel goed.

[0:22:33] Als we proberen uit te leggen en in gesprek gaan met mensen over wat voordelen zijn en of nadelen. Maar ik hoorde meneer van der staaij iets zeggen over dicht in mijn omgeving en dan is zoetermeer den haag best wel ver weg en ben je ook vaak lang onderweg en het. Dit klinkt als flauwe vraag met het bedoel ik niet maar ik ga ervan uit het meneer van der staaij via de voorzitter geen zwaailicht op zijn auto heeft. Want als een vrouw namelijk in nood is en in de ambulance komt dan is de tijd

[0:22:57] juist door het vervoer en door wat er in die ambulance gebeurt en heel kort en heel efficiënt. Want iemand wordt direct geholpen. Dus ik sloeg aan op de vergelijking. Ik zit al lang in de auto.

[0:23:07] Maar dat

[0:23:08] is meneer van de site met mij eens dat dat natuurlijk niet geldt voor vrouwen die aan het baden zijn en nood in nood zijn en met de ambulance van zoetermeer naar den haag gaan

[0:23:17] meneer van der staaij.

[0:23:19] Dan moet dat nog steeds natuurlijk inderdaad wel zo op die manier aan de orde zijn dat het met zwaailicht ook kan en dat het ook allemaal tijdig geregeld kan zijn. Maar dan nog denk ik dat het ook op dit traject. Als je ook kijkt hoe intensief ook nog alle rijstroken benutten heb ik ook nog wel eens aardig wat zwaailicht te zien worstelen. Het gaat natuurlijk wel een stuk sneller, maar ook dan is het nog niet altijd dat het maar geplaveid weggetje is en en alle problemen in één klap opgelost zijn.

[0:23:49] Gaat u verder?

[0:23:52] Nee ik heb geen zwaailicht op mijn auto. Maar ik zie ze wel eens langskomen. Laat dat duidelijk zijn.

[0:23:58] Als.

[0:24:00] Voorzitter, in tweeduizend elf stelde ik vragen over prenatale screening is er bij de twintig weken echo aandacht voor evenwichtige informatievoorziening over bijvoorbeeld het downsyndroom.

[0:24:13] Inmiddels zijn we al een heel eind verder. Helaas zeg ik heb hier vanuit het perspectief van mijn fractie dat juist ook het het laagdrempelig aanbieden van allerlei vormen van echo s en nip testen dat het ook leidt tot een stijging van het aantal abortussen dat dat vanwege prior prenatale diagnostiek ook fors tijd blijkt uit de wet evaluatie. De voortdurende ontwikkelingen in de prenatale screening zouden tot meer bezinning en reflectie moeten leiden en

[0:24:40] mijn vraag aan de staatssecretaris is is hij het daarmee eens, hoewel hij voorkomen dat de screening verwordt tot selectie aan de poort.

[0:24:47] Voorzitter, laatste punt rond abortus een stuk meer de medische ethiek. Maar het staat hier nu ook op de agenda en ik zie dat ik ook een beetje aan het einde van mijn spreektijd nader dus dan is helemaal lastig om dat nog in in zo'n onderwerp recht te doen. Mag ik er nog dit van zeggen? Ik zie daar lichtpuntjes als het gaat om het beleid om het aantal onbedoelde zwangerschappen abortussen te verminderen en dat er ook voor een meer hulp beschikbaar is na een abortus zie dat tegelijkertijd ook negatieve ontwikkelingen als het gaat om juist de verruiming ook recent nog rond de abortuspil bij de huisarts en de verplichte beraad termijn die geschrapt is. Ik hoop dat we later kunnen zeggen. Ja maar dat waren de laatste stuiptrekkingen van een tijdvak wat eigenlijk juist voor voorbij was en daarna wat snel voorbij ging en daarna komen we juist meer oog voor het belang van bescherming van ongeboren leven.

[0:25:41] Dankuwel. Dankuwel. Meneer van der staaij. Meneer van houwelingen heeft nog een vraag voor u.

[0:25:44] Dank u. Voorzitter, ik zou de heer van der staaij deze interruptie willen uitnodigen eventueel iets extra over abortus te zeggen dat hij nog dat daar nog meer spreektijd heeft en ook we zien, zal de heer van der staaij. Kort. Ik ben benieuwd willen reflecteren. Onze suggestie om het onderwijs daar meer aandacht te geven voor de abortus praktijk. Maar voelt u zich vrij om het in te vullen?

[0:26:04] Dat bepaalt voorzitter is deze interruptie als redelijk kort. Maar meneer van de sta ik daar ook gewoon

[0:26:09] op te reageren.

[0:26:11] Ja zeker. Voorzitter. Ja, het onderwijs is natuurlijk ook heel belangrijk. Dat ben ik zeker met de heer van houwelingen eens dat hier ook in in als een breedheid hier ook over is dat juicht mijn fractie ook zie je toe en ik denk juist dat het ook heel belangrijk is en boeiend is dat ook een jongere generatie weer zich opnieuw hierover buigt en zijn mening over vormt. En daar kijken wij ook zeg maar ook jaar sta ik positief naar hoe die weer ook op een onafhankelijke manier ook weer los van praktijken vanuit het moment of het verleden ook weer daar opnieuw een weg te zoeken.

[0:26:46] Dankuwel.

[0:26:47] Dankuwel het woord aan mevrouw ellemeet namens de groenlinks fractie en ook die van de partij van de arbeid.

[0:26:54] Dankuwel. Voorzitter, ik had misschien wel geen toepasselijker onderwerp kunnen kiezen voor mijn allerlaatste debat in de tweede kamer. Zwangerschap en geboorte toeval bestaat niet.

[0:27:03] Want vanaf dag één hier in de kamer heb ik me ingezet voor onderwerpen die vrouwen aangaan omdat dat nodig is nog altijd in tweeduizend, drieëntwintig en ik vrees ook nog in de jaren die volgen want de zorg voor vrouwen is nog lang niet vanzelfsprekend even belangrijk als de zorg voor mannen ook al denken wij nederlanders graag dat wij de emancipatie strijd al hebben.

[0:27:24] Zo was het grote negatieve effect van een post partem depressie op vrouwen tot een paar jaar geleden nog nooit eerder in de plenaire zaal besproken.

[0:27:32] Ik vond ik het nodig om dit onderwerp wel te attenderen om de zorg voor vrouwen die worden overvallen door een postnatale depressie en dat zijn er heel erg veel. Helaas om niet te verbeteren en ook om het taboe te doorbreken.

[0:27:45] Er is in tweeduizend achttien een publiekscampagne gelanceerd en er is ingezet op betere samenwerking tussen professionals rondom zwangerschap en geboorte fase van vrouwen die kan leiden tot een postnatale depressie en ik vraag aan de minister is hij tevreden. Over de huidige samenwerking tussen de professionals ziet hij nog ruimte voor verdere verbetering. Ook tussen de zorg voor deze vrouwen vanuit de eerste en de tweede lijn.

[0:28:10] Helaas hebben vrouwen vaker te maken met taboes en gebrekkige zorg en ondersteuning rond hun gezondheid. Dit geldt ook voor de menopauze en voor de veelvoorkomende ziekte. Endometriose,

[0:28:20] samen met leonie sazias heb ik om een onderzoek gevraagd. Een paar jaar geleden om onderzoek naar de impact van de overgang op het werk uit het onderzoek gedaan door tno en cbs gepubliceerd in mei vorig jaar blijkt dat de helft van de werknemers de vrouwelijke werknemers hiervan hinder ondervinden op het werk en betere ondersteuning wil. Hoe staat het met de plannen? Vraag ik de minister om het taboe te doorbreken en om vrouwen te helpen.

[0:28:45] Deze plannen zouden samen met ministerie van sociale zaken en sociale partners worden opgepakt.

[0:28:51] Voorzitter, soms is gebrekkige zorg een gevolg van onwetendheid en dat geldt voor de vele vrouwen die kampen met de ziekte endometriose.

[0:28:59] Het duurt gemiddeld acht jaar voor de juiste diagnose is gesteld

[0:29:03] van alle onvruchtbaarheid problematiek. Bij vrouwen wordt dertig procent veroorzaakt door endometriose.

[0:29:10] De maatschappelijke kosten van deze ziekte worden geschat op één komma twee miljard euro per jaar, waarvan tweehonderd veertig miljoen euro directe zorgkosten

[0:29:20] op mijn verzoek is een publiekscampagne gestart om de onwetendheid over deze ziekte te verkleinen

[0:29:25] kan de minister vertellen hoe het hiermee staat

[0:29:28] en hoe hij denkt dat de lange tijd tot het krijgen van de juiste diagnose nog verder verkort kan worden.

[0:29:34] Voorzitter, als ik het heb over zorg voor vrouwen. Dan heb ik het natuurlijk ook over abortus.

[0:29:38] Vandaag staat de tweede evaluatie van de wet afbreking, zwangerschap op de agenda,

[0:29:43] en gelukkig zou ik willen zeggen, is een deel van deze evaluatie die in juni twintig, twintig is aangeboden aan onze kamer inmiddels gedeeltelijk achterhaald

[0:29:52] want we hebben niet stilgezeten en met een mooie coalitie aan partijen twee initiatiefwet aangenomen. Een over de beraad termijn en één over de abortuspil bij de huisarts.

[0:30:01] Toch heb ik naar aanleiding van de reactie van de minister op de evaluatie nog twee opmerkingen

[0:30:06] is inmiddels bekend hoe groot het percentages vrouwen is dat een abortus wil maar niet weet dat je rechtstreeks naar een kliniek kan

[0:30:15] en kan de minister garanderen dat hij zich optimaal wil inspannen om de initiatiefwet abortuspil bij de huisarts per één juli twintig, vierentwintig in werking te laten treden.

[0:30:25] Voorzitter, afrondend

[0:30:26] de vrouwen echt gelijkwaardig behandelen en hun gezondheid even zeer serieus nemen als die van mannen. Dan moet de zorg voor vrouwen politieke prioriteiten zijn en blijven. Ik heb gezegd.

[0:30:39] Dankuwel mevrouw ellemeet,

[0:30:42] mevrouw

[0:30:43] wieke, namens christenunie.

[0:30:45] Ja. Voorzitter, dankuwel dank aan collega's van der staaij. Een ellemeet voor de altijd prettige samenwerking. Ook dit thema en in dit debat.

[0:30:54] Voorzitter, elk leven, elk nieuw leven is een wonder

[0:30:57] aan mensen in zijn kwetsbaarheid geliefd vanaf het begin zonder dat het iets anders heeft gedaan dan te groeien en geboren te worden

[0:31:05] en de christenunie bewonderd elk leven op aarde. Vanaf het prilste begin

[0:31:09] en bij die bewondering wordt daarom ook goede zorg voor moeder en kind of je in hardenberg woont of in hilversum of je een krappe of ruime beurs hebt en of je zwangerschap zonder al te veel problemen verloopt of dat je zorgen hebt over je gezondheid van je kindje of van de toekomst

[0:31:24] en daarom voorzitter, vindt de christenunie het zo belangrijk dat het programma kansrijke start dat dat goed loopt. Want een gezonde start in je eerste duizend dagen is onbetaalbaar voor de rest van je leven

[0:31:35] en de kans op deze gezonde start is niet voor iedereen even groot.

[0:31:38] Die is zelfs veel kleiner als je ouders door wat voor omstandigheden ook kwetsbaar zijn en daarom is het zo goed dat nu in bijna alle gemeenten aan lokale coalitie kansrijke start bestaat.

[0:31:49] We zijn blij met de inzet van dit kabinet en deze staatssecretaris erin

[0:31:53] en we hopen dat de kansrijke start die kinderen met dit programma geboden wordt, niet ophoudt na duizend dagen, in het bijzonder bij die gezinnen waar problematiek gesignaleerd wordt die ook even om een verder duwtje in de rug. Vraagt vraagt hoe blijven zij op de radar bij gemeentes ook als het programma is afgelopen. Op welke manier krijgt dat voor

[0:32:11] en een van de eerste dominostenen naar probleem is heel vaak de schulden problematiek.

[0:32:16] In het programma kansrijke starten komt er gelukkig meer aandacht voor voor die signalering en het afgelopen jaar zijn de financiële zorgen bij een heel aantal gezinnen wel toegenomen met extra kans op schulden problematiek.

[0:32:28] Hoe betrekt de staatsssecretaris ook nieuwe gemeente dat zij daarop alert zijn en dat ook op dit vlak eigenlijk wordt voorkomen dat gezinnen schulden opbouwen of dat er problematische zorgen daarin beginnend zijn of structureel. Ik zou daar graag een precies antwoord op krijgen.

[0:32:43] Voor u verder gaat. Mevrouw bikker heeft een vraag van meneer kind.

[0:32:48] Ja. Ik was even benieuwd dan helemaal het prille begin van de eerste duizend dagen.

[0:32:53] Ik heb het in mijn bijdrage gehad over de eigen bijdrage voor de kraamzorg en dat we eigenlijk zien door het hele idee van een eigen bijdrage is natuurlijk dat hij dat die een drempel opwerpt, want anders hoef je geen eigen bijdrage te heffen

[0:33:05] is mevrouw bikker het met de sp eens dat je

[0:33:08] daar eigenlijk helemaal geen onderzoek voor nodig hebt dat je daar gewoon van af moeten.

[0:33:12] Ja. Voorzitter was precies mijn volgende punt de kraamzorg dat ze zeker wel. Profetisch zou bijna zeggen van de heer kwint. Wat we zien dat voor een heel aantal gezinnen met financiële problemen die kraamzorg eigenlijk ook dat het een drempel is om kraamzorg te vragen. Onderzoek van de gemeente amsterdam laat dat ook zien. En daar zien we dat de gemeentelijke collectieve zorgverzekering ook een manier is om die drempel weg te nemen en mijn vraag aan de staatssecretaris en aan de minister zou in dat opzicht zijn om juist met die lokale coalities kansrijke start te kijken hoe kun je de toegankelijkheid van de kraamzorg juist voor deze gezinnen eigenlijk beter borgen ook via de collectieve verzekeringen. En wat mij betreft wordt het sowieso bij de gemeentelijke coalities onder de aandacht gebracht om dat amsterdam daarin een goed voorbeeld geeft. Dus ik hoop dat dat een antwoord is waar meneer kwint vrolijk van wordt. Maar meer nog waar de gezinnen die het hard nodig hebben. Juist ook verzekeringen in vinden.

[0:34:06] Hij heeft in ieder geval een vervolgvraag.

[0:34:08] Zeker als ik als ik al een antwoord krijgen op mijn eerste vraag. Dan ga ik meteen nog geen stellen. We kijken hoe ver we komen.

[0:34:15] U houdt zelf ook het onderzoek van van amsterdam aan. We zien ook dat de gezinnen die minder kraamzorg afnemen. Uiteindelijk in het jaar. Dat volgt relatief hoge medische kosten maken, zou er dan doel. Ik ben er heel erg forum bij gemeente onder de aandacht te brengen. Ik ben heel erg voor om te kijken of het via de gemeentelijke verzekering pakketten kan. Wij zou het dan niet ook voor. Laat ik het eens een keer zeggen de zorgkosten verstandig zijn om die eigen bijdrage uiteindelijk te schrappen om ook kosten later in het jaar te voorkomen.

[0:34:45] Ja. Voorzitter, mijn vervolgvraag die die ikzelf daarop ook heb, is daar waar problemen worden gesignaleerd. Ook bij gezinnen dat er sowieso alvast de kraamverzorgster een vaste hulpverlener is. Want ook daar zie ik vaak wisselingen die niet helpen. Ook in een stabiele start en ik kan zelf met met het gelukkige geschenk van drie kinderen ervan getuigen dat het erg fijn is als je een vaste kraamverzorgster die even mee oploopt op het moment dat er wat struggles en strubbelingen zijn

[0:35:13] en ik ben zeker bereid om met de heer kwint te kijken. Ook naar aanleiding van die onderzoeken. Wat is nou verder nodig om te zorgen dat de gezinnen die dat hard nodig hebben ook die start krijgen met kraamzorg omdat we allebei weten hoe belangrijk dat is waarbij ik wel het onderscheid maakt maakt dat voor veerkrachtige gezinnen

[0:35:27] daarin soms een andere afweging mogelijk is, ook gezien het personeelstekort in de kraamzorg. En dan is het dus niet alleen een kwestie van kunnen mensen het betalen. Ja dan nee dan voor gezinnen waar net even aan hobbeltje is omdat er iets is met het kindje of omdat er iets is rond stress in de woonsituatie en huizen kunnen nog heel veel meer invullen. Dus ik ben wel iets preciezer dan dat ik zeg alles gratis voor iedereen. Maar ik denk wel dat we goed kunnen kijken. Waar is dan kunnen we drempels samen wegnemen met ook met de andere collega's.

[0:35:56] Gaat u verder?

[0:35:58] Voorzitter. Daarmee heb ik een precieze vraag nog die ik aan de staatsssecretaris zou willen zeggen over willen vragen over de kraamzorg die sluit aan op mijn antwoord op wat ik tegen collega kwint zijn. Hoe zorgen we ervoor dat paar gezinnen waar het niet zo goed gaat er ook daadwerkelijk wel vaste kraamzorg is die de situatie van het gezin goed kent en daarin ook van betekenis kan zijn en hebben kraamzorgorganisaties nu al de ruimte om daar ook naar eigen inzicht in.

[0:36:23] Differentiëren,

[0:36:25] Doen zij dat ook

[0:36:27] dan voorzitter over het voorkomen van onbedoelde zwangerschappen.

[0:36:32] Ook vragen

[0:36:34] vraag van

[0:36:35] het zal je verrassen. Het ging nog over het vorige. Want ik.

[0:36:39] De u triggerde mij wel met de opmerking dat je bij sommige gezinnen aan die duizend dagen nog niet genoeg hebt kan kan mevrouw bikker kan kunt u dat nog nader toelichten? Waar denkt u dan aan. En wat voor soort zorg zou dan voortgezet moeten worden voor die gezinnen.

[0:36:56] Dat dank dat dat verschilt natuurlijk ook. Maar we zien gezinnen waar de eerste duizend dagen bijvoorbeeld er eigenlijk ook voor een door een nieuw broertje of zusje of door woonomstandigheden of door stress schulden problematiek noemde ik al ook veel veelbetekenend gebeurt op het moment dat een kind ook wat groter wordt en dat we juist ook zien dat als je vanuit de vertrouwde hulpverlening en bekende gezichten doorwerkt. Dat dat veel meer toevoegt dan dat er weer vanuit jeugdzorg of wat dan ook nieuwe gezichten aan boord komen. Dus ik wil heel graag dat ook goed borgen in de programmas zonder nu allerlei nieuwe voorstellen neer te leggen dat er weer extra lage toevoegen. Maar zegt vooral meeste nou weet niet zichtbaar strikt op de duizend. Maar kijk goed naar wat er gezinnen een kind nodig heeft.

[0:37:41] Mevrouw paulusma heeft ook nog vragen.

[0:37:44] Dagvoorzitter, want dit bracht weer bij mij een vraag want ik hoor mevrouw bikker zeggen de zorg zou dan langer voort moeten duren en u gaf ook een aantal voorbeelden. Maar u stelt, mevrouw is dat ook terecht schulden problematiek of woon problemen en heel vaak zijn we genegen om vanuit de zorg te zeggen laten we dat met zorg oplossen en ik ben een beetje opzoek naar of mevrouw bikker dat ook bedoeld of dat we gewoon ook moeten inzetten op

[0:38:08] schuldenaanpak wonen, maar juist buiten de zorgen om en niet vanuit de zorg. Alleen mevrouw.

[0:38:14] Dat is. Het was een mooie vraag die mevrouw paulusma stelt want dat geldt eigenlijk op heel veel vlakken waar wij zorg geven dat er vaak samenleving problemen zijn wij ook andere ministeries aan zet zijn dan het ministerie van vws. Dat heeft u mij ook geregeld horen betogen of het nou gaat over huisvesting van gezinnen voldoende groen voldoende speelruimte en zo kunnen we het ook over schulden hebben. Daar is ook het ministerie van szw az. Absoluut. Maar ik constateer ook dat krijg ik ook aangereikt ook van gemeente dat er ook momenten zijn waarop juist even het voortzetten van dit programma net ook het hobbeltje kan zijn ook richting een kleuterschool. En wat volgt dus in die zin

[0:38:52] is het voor mij geen taboe op zorg. Maar ik deel helemaal met u. Wat mij betreft is de samenleving aan zet en vraagt dat juist ook het instappen van andere ministeries en ook in de gemeente van andere domeinen dan alleen. Het zorgt domein. Alleen ik vind ook dat we niet strikt moeten zijn alsof bij de duizend dagen. Ik zeg het nu heel strak voor mij gebeurt het nergens op die manier. Maar dat is de deur dan dicht zou klappen.

[0:39:11] Mevrouw

[0:39:13] dagvoorzitter een hele korte vervolgvraag. Want ik vraag juist bewust even door omdat ik ook wel snap wat mevrouw bikker wil alleen het uitbreiden van een programma gaat altijd ten koste van iets anders want we hebben niet meer mensen om in te zetten en ik vraag niet per se iets meer van de samenleving, maar juist van een ander departement om wat actiever te zijn als het gaat om die schuldenaanpak of om de want problematiek. Want als we het met zorg blijven oplossen, blijven we het altijd met zorg oplossen.

[0:39:40] Ja maar goed dit is natuurlijk wel dit dit vreemd. Mijn verhaal een beetje iets iets te ver. Eerlijk gezegd ik zeg heel duidelijk. Ik geef aan benoemen. Allereerst die hier ook dat schulden problematiek een dominosteen kan zijn voor gezinnen ook om in problemen te raken en dat ik daarom het zo belangrijk vindt dat die schuldenaanpak. Er is, maar ook dat er oog voor is. Ook vanuit de zorg dat dit een element kan zijn. Wat het probleem veroorzaakt van stress, met alle gevolgen van dien. Ook in de opvoedt situaties ook in relationele relationele sfeer tikt door in hun gezinnen. Waar komt stress vaak vandaan. Dat is schulden. De stad. Dat is een wisselwerking en daarom zit het voor mij niet in het wegduwen naar het domein waar de schulden problematiek wordt opgelost. Er zit veel meer in een gezamenlijk behandelen en een gezamenlijk verantwoordelijk weten voor een gezin en vooral met een gezin, zodat de gezin ook in de kracht wordt gezet met een beetje vies woord om die schulden aan te pakken. Maar er ook doorheen te breken. Los van of dat dan binnen. Duizend dagen is ja dan nee. En ik zie eigenlijk dat dit kabinet.

[0:40:39] Ik hoop dat mevrouw paulusma dat met mij deelt daarin ook hele goede stappen zetten juist ook om die schulden aan te pakken. En wat mij betreft is dat ook het spoor voorwaarts.

[0:40:47] Gaat u verder?

[0:40:48] Ja. Voorzitter, ga ik nog een keer proberen om het te hebben over onbedoelde zwangerschappen aan collega's blijkbaar niet stil. Dit kabinet heeft als doelstelling om het aantal onbedoelde zwangerschappen en abortussen te verminderen. En daar werken beide bewindspersonen hard aan. Dat zie ik met kansrijke start met nu niet zwanger en met de aanpak onbedoelde en ongewenste zwangerschap.

[0:41:07] En hoe je ook denkt over abortus. Het aantal abortussen omlaag brengen is volgens mij een doel waar we ons breed in deze kamer achter kunnen scharen en ik moedig of deze beide bewindspersonen aan om ook in deze demissionaire periode door te gaan met die inzet omdat het zo veel verschil maakt voor zoveel mensen en zijn er al nieuwe cijfers bekend die iets weergeven van de effecten van de huidige inzet. Dat sluit ik af. Voorzitter, met het punt waar collega's van der staaij het ook al over had, namelijk de zwangerschapsafbreking na prenatale diagnostiek.

[0:41:35] We zien dat het percentages helaas steeds hoger wordt van tien, tien procent in tweeduizend, eenentwintig en dat was een kleine vier procent in tweeduizend achttien

[0:41:45] en natuurlijk en dat zeg ik ook in alle gevoeligheid. Want ik kan erover meepraten. Maar de boodschap dat het niet goed is met je kindje dat het niet gezond is. Dat is verschrikkelijk

[0:41:53] en in zo'n moeilijke situatie is goede ondersteuning en begeleiding belangrijk

[0:41:59] en de counseling naar vervolg diagnostiek. Als je dus zo goed als zeker weet dat er iets mis is, is op dit moment alleen op aanvraag van de ouders en valt niet onder het programma van het rivm

[0:42:09] heeft de minister zicht op het aandeel ouders dat de gesprek heeft met een maatschappelijk werker psycholoog of patiëntenorganisaties en heeft daar inmiddels zoals beloofd. Het gesprek met de ouderverenigingen gevoerd over de begeleiding van zwangeren en hun partners bij een afwijkende uitslag en welke aanbevelingen en knelpunten heeft hij uit dit gesprek onthouden en zou er graag mee aan de slag gaan en daar christenunie en daarbij nog een handje helpen. Zo sluit ik heel open en constructieve voorzitter.

[0:42:37] Grammaticaal was het een gesloten vraag. Maar u heeft denk ik gelijk dankuwel. Meneer van houwelingen heeft nog een vraag voor u.

[0:42:44] Ja. Dank fijne kantoor dat mevrouw bikker. Net zoals bij de waarde van het ongeboren leven hoog heeft staan en aan mijn vraag aan de staatssecretaris stelde deze vraag waar ik zie dat dat principe nergens terug in de brief die nota bene er eigenlijk over gaat over terugdringen van het aantal ongewenste zwangerschappen en is mijn vraag aan mevrouw bikker vindt de christenunie dat ook niet een omissie, zodat er niet in moeten staan.

[0:43:06] Ja. Voorzitter dat dan dan zie je maar hoe je hoe je verschillend een brief kan lezen. Want als ik de brief lees dan draait die om het terugdringen van onbedoelde zwangerschappen en daarmee geeft hij ook uiting aan die waarde van het ongeboren leven omdat je onbedoelde zwangerschappen heeft voor twee partijen aan heftig. Gevolg, zeker als het eindigt in een zwangerschapsafbreking in een abortus, namelijk voor de moeder, maar ook voor het ongeboren leven. Dus voor mij. De heer van houwelingen taxeert dat anders omdat hij deze woorden niet ziet staan. Maar ik ik taxeerde brief zodat ik thuis juist daarin ook zie dat het kabinet ook de bescherming van het ongeboren leven dat tot er wel of op wordt ingezet. Juist komt

[0:43:48] omdat men het aantal abortussen omlaag te brengen.

[0:43:52] Meneer van houwelingen.

[0:43:53] Dank. Ik begrijp deze redenatie alleen ik begrijp alleen het blijft heel vreemd dat als het kabinet stelt dus letterlijk van deze deze principes zijn leidend en dat staat erin. En dat wordt alleen dat wordt nergens genoemd. Dus dat dat is dan laat ik het zo zeggen mijn verbazing. Maar oké.

[0:44:11] Nou, voorzitter, maar toch even pijler een voorkomen van onbedoelde zwangerschap,

[0:44:16] pilot, twee informatie en ondersteuning bij onbedoelde zwangerschap, pilot drie zorg en ondersteuning voor aanstaande ouders een kansrijke start al die dingen gaan over hoe

[0:44:25] bescherm je en help je moeders vrouwen, maar ook dat ongeboren leven en ja dan is het zo dat een groot deel in deze kamer en daarin zitten we de heer van houwelingen en ik er soms anders in dan anderen. In de kamer ook na abortus kijken en daarvan zeg ik alsjeblieft. Laten we voorkomen dat er zo dat het gelukkig delen we dat dan weer dat er zo min mogelijk gevallen van abortus zijn. Maar als ik naar die pijlers kijkt dan zijn het allemaal zaken die bijdragen aan het eigenlijk aan het voorkomen van een zwangerschap als die onbedoeld is en ook het bieden van hulp en steun op het moment dat dat de zwangerschap er wel eens. En ja dan is dat wat mij betreft ook erg belangrijk dat we werk maken van alle praktische overwegingen van alle andere overwegingen die een vrouw kan hebben, waardoor ze denkt kan ik deze zwangerschap wel voortzetten en dan denk ik dat er echt nog een wereld te winnen. Dat is ook de reden waarom ik het kabinet er altijd in aanmoedig. Dan weet ik ook dat er verschillend over gedacht wordt in deze kamer. Maar vind ik het juist goed dat het kabinet dan in ieder geval inzet op die doelstelling die we delen het terugdringen van het aantal onbedoelde zwangerschappen en ook het terugdringen van het aantal abortussen en voor mij zit er onder ook die waardering van het ongeboren leven en ik ben blij dat de heer van houwelingen daarop doorvragen, want dat is voor mij wel een dragende fundament onder die pijlers. Maar dat zal als je daar collega's op bevraagd. In deze coalitie zal er een verschillend antwoord op volgen. Dat weet ik wel zeker.

[0:45:53] Dankuwel mevrouw bikker en vooral aan het eind van de eerste termijn van kamer zijn, wil ikzelf ook nog een bijdrage doen. Dus ik ga nu even mevrouw paulusma het voorzitterschap over

[0:46:01] vragen.

[0:46:03] Dan geef ik met heel veel plezier. Mevrouw tielen. Het woord voor haar inbreng namens de vvd gaat uw gang. Dank u,

[0:46:08] voorzitter van alle gezondheidszorg is de zorg rond zwangerschap en geboorte waarschijnlijk de zorg die het meest tot de verbeelding spreekt. Een kind verwachtte de onvermijdelijke bevalling en de zorg en opvoeding van een nieuwe mensen roepen emoties op en doen een beroep op nieuwe verantwoordelijkheden van aanstaande ouders en het is fijn om te kunnen rekenen op de kundigheid en de zorg van betrokken professionals heb ik als moeder zelf ervaren, maar ook afgelopen week weer toen ik een dag meeliep met de verloskundige inhoud.

[0:46:36] Voorzitter, ik wil het over drie onderwerpen hebben vandaag de acute verloskunde. De rol van de jeugdgezondheidszorg en natuurlijke anticonceptie.

[0:46:44] Dit plan waarheid van een bevalling is maar matig. De meeste bevallingen komen gelukkig spontaan op gang en verlopen dan lang niet altijd volgens een vast patroon.

[0:46:53] Het kan ook zomaar zijn dat acuut meer zorg nodig is in een ziekenhuis. Inhoud zag ik een handige app met daarop de beschikbaarheid van bedden in verloskamers in de ziekenhuizen in de buurt. Maar voorzitter, om tien uur s ochtends dateerde de meest recente info van een van de ziekenhuizen van de dag ervoor half zes. Dat is niet echt real time te noemen. Bij een eerder debat over acute zorg vroeg ik de minister ander meer actie op het gebied van real time capaciteit deling

[0:47:19] in zijn brief. Acute zorg heet die brief van mij schrijft de minister dat die wellicht tot een wettelijke verplichting over wil gaan. Hoe staat het daarmee. En wat heeft de minister nodig om dit best voor de hand liggende ideeën van real time capaciteit informatie een duw te geven want het zal heel veel telefoontjes en stress kunnen schelen.

[0:47:36] Een andere vraag. Met betrekking tot de acute verloskundige zorg is het aantal door het rivm aangemerkte gevoelige ziekenhuizen. Dat steeg in tweeduizend, tweeëntwintig van veertien naar eenendertig en in de brief daarover is niet meer verklaring dan de langere rijtijden van de ambulances. Nu het aantal gevoelige ziekenhuizen nog steeds hoog is ditjaar tweeëndertig van de tweeënzeventig. Dus bijna de helft wil ik graag van de minister weten of hij mijn zorgen daarover deelt of dat er gewoon een hele geruststellende verklaring voor is, want het is leuk hoor. Om een bordje van rijkswaterstaat te krijgen als je kind langs de snelweg wordt geboren, maar alleen als het uiteindelijk allemaal veilig en voorspoedig heeft uitgepakt. Maar de minister zal het met ons eens zijn dat snelweg bevallingen echt moeten worden voorkomen. En wat gaat u eraan doen om het aantal voor acute verloskundige gevoelige plekken te verminderen.

[0:48:22] Mevrouw tielen, dit geeft aanleiding tot een vraag van de heer kwint van de sp gaat uw gang.

[0:48:27] Je zou haast denken dat het ergens in de financiering niet goed gaat als het als er nog steeds zoveel kritische

[0:48:33] verloskunde plekken zijn. We hebben een aantal plaatsen gezien in nederland waar die capaciteit om de drukste afdelingen zijn gesloten. Wat zou voor de vvd de de maximale afstand zijn tot tot een beschikbare verloskunde plek die nog die nog acceptabel is want ik denk dat we het erover eens kunnen zijn dat je in in aan sommige randen van het land daar wel tegen de grenzen aanlopen van wat.

[0:48:58] Mogelijk is.

[0:48:59] Mevrouw tielen randen en grenzen. Dan heb ik geen landkaarten voor kijk we hebben nu de afspraken over vijfenveertig minuten norm en de minister heeft eerder gezegd dat hij daar opnieuw naar wil kijken omdat er ook realistisch en praktisch hebben. Die hebben we controversieel verklaard is dan gaan we het in december weer eens over hebben. Maar dat zou dan nu de huidige norm zijn. Mijn vraag is of dat vooral zeg maar dat de norm is of juist inderdaad weten waar je terecht kan als je weet dat je in de buurt terecht kan dan kun je daar ook heen. Als je dat niet weet en je moet eerst een kwartier bellen voordat je weet waar je wel terecht kan en dat soort factoren spelen een rol dus getal ga ik niet noemen. Meneer kwint. Helaas. Maar dat is wel mijn antwoord erop

[0:49:37] vervolgt uw betoog.

[0:49:41] Nee hoor. De voorzitter geeft de mogelijkheid om

[0:49:49] uit de cijfers zag ik dat het aantal verloskundigen groetjes. Dus daar zou het bijna niet aan kunnen liggen. Maar wij zitten dan de cruciale belemmeringen graag een uitgebreidere toelichting en als tweede voorzitter, die gezondheidszorg. Deze heeft terecht. Wat mij betreft een stevige plek in het programma kansrijke start. Jonge gezinnen komen immers de eerste vier jaar ten minste veertien keer in contact met de jeugdverpleegkundige en jeugdarts veel vaker dan bijvoorbeeld met de huisarts.

[0:50:16] De huidige rol van de jeugdverpleegkundige in je kansrijke start gaat wel vooral over het huisbezoek en de monitoring en dat is wat ons betreft toch een beetje beperkt is de staatssecretaris bereid om te kijken hoe die rol overheid kan worden en hoe jonge gezinnen bij jeugdgezondheidszorg ook houvast krijgen als het gaat om bijvoorbeeld gezonde voeding en andere leefstijl adviezen die zo belangrijk zijn in die eerste periode is een idee om daar ook meer proactief op in te zetten. Graag een toezegging.

[0:50:41] De huisarts blijft uiteraard wel een belangrijke zorgverlener. Niet. Voor niets zijn er acties in kansrijke start gericht om hen te informeren en mee te nemen. Maar ik kan nergens zien hoe het gaat met die rol van de huisarts zijn graag een update

[0:50:54] en tot slot, voorzitter, maak me zorgen. Net als u over de fabeltjes over natuurlijke anticonceptie die zogenoemde influencers op platforms als tiktok en instagram verspreiden. Het schijnt dat relatief veel jonge vrouwen zich laten verleiden om zonder pil seksueel actief te zijn en niet zelden ongewenst zwanger raken. De minister schreef een antwoord op onze schriftelijke vragen niet veel te kunnen doen tegen het promoten van natuurlijke anticonceptie, oftewel de kalender methode. Ik zit er allemaal tussen haakjes. Want ik vind ik vind van alles van omdat het niet illegaal is en het woord beschermd onder de vrijheid van meningsuiting. Ja dat snap ik allemaal. Maar als de informatie afkomstig is van adverteerders van bepaalde kalenders of weet ik veel wat allemaal kunnen we er toch wel nadere regels worden gesteld. Daar minister daar iets over zeggen en kan in gesprek aangaan met de stichting reclame code om hier ook onder onderscheid in te maken. En hoe staat het met de publiekscommunicatie over anticonceptie en jongeren. En wat kan die ook verbreed worden naar meer dan alleen jonge mensen dankuwel,

[0:51:54] dankuwel mevrouw tielen en dan geef ik u het voorzitterschap weer terug.

[0:51:58] Dankuwel betekent ook dat we aan het einde gekomen van de eerste termijn van de zijde van de kamer. De minister gaan wij nu zeggen hoeveel tijd hij al te vinden. Twintig minuten en de staatssecretaris komt daarmee eens zijn. Dat betekent dat wij dat wij om kwart over en kwart over zes verder of we zijn er mensen die ook een hapje willen dat natuurlijk had ik wacht even. Ik zet even de microfoon

[0:52:32] in consensus is bereikt over hervatting van dit commissiedebat om half zeven tot half zeven.

[1:30:45] Welkom terug bij het commissiedebat van de vaste kamercommissie van vws, zwangerschap en geboorte zijn toegekomen aan de eerste termijn van de zijde van het kabinet. Dat betekent dat ik de minister van vws minister kuipers het woord geven en ik geef jullie ons juli weer maximaal zes interrupties beviel me best goed in de eerste termijn van de zijde van de kamer. De minister.

[1:31:08] Dankuwel. Voorzitter,

[1:31:11] zwangerschap en geboorte is een belangrijk onderwerp wat ze tal van thema's behelst waar we vandaag over spreken. Vanaf het moment dat er een kinderwens is gedurende het gehele proces van zwangerschap en geboorte, maar ook voor zorgvuldige overweging. Een eventuele zwangerschapsafbreking

[1:31:28] om kwaliteit van zorg rondom zwangerschap en geboorte naar een hoger plan te tillen is samenwerking nodig tussen alle geboortezorg partijen.

[1:31:37] Naast de preventieve en curatieve kant gaat het dan ook om brede samenwerking rondom zwangerschap, rondom geboorte en daarna, zo is het zojuist ter sprake gekomen. Voorzitter, ook samenwerking met het sociaal domein essentieel bij de verschillende thema's die vandaag aan bod komen.

[1:31:54] Wij zetten ons in voor blijvend kwalitatief hoogstaand aanbod van zorg en ondersteuning bij zwangerschap en geboorte en de eventuele zorg daarna.

[1:32:03] Dat brengt mij bij de beantwoording van de vragen die gesteld zijn. Voorzitter, en dat doe ik

[1:32:10] in een aantal blokjes en enkele met meer vragen naar enkele met een zeer beperkt. Maar toch een beetje in een soort logische volgorde denk ik. Dat gaat allereerst over prenatale screening

[1:32:21] abortus

[1:32:23] acute verloskunde,

[1:32:25] kraamzorg

[1:32:27] en tot slot overgang. Endometriose.

[1:32:34] En ik begin bij de prenatale screening

[1:32:39] en dat brengt mij allereerst bij een vraag van mevrouw bikker. Heeft u zicht op het aandeel ouders dat na vervolg diagnostiek een gesprek heeft met patiëntenorganisaties, maatschappelijk werker of psycholoog is het gesprek met patiëntenorganisaties inmiddels gevoerd en voorzitter, ik heb geen beeld bij het aantal aandeelhouders dat na een vervolg diagnostiek in gesprek heeft, omdat dit buiten de reikwijdte van de screening valt.

[1:33:05] Wel heb ik, zoals aan uw kamer toegezegd. Mevrouw bikker vroeg daarnaar gesproken met vertegenwoordigers van patiëntenorganisaties en daarbij kwam naar voren dat ouders met een afwijkende uitslag naar counseling inderdaad contact opnemen met patiëntenorganisaties. Ik kom daar ook aanvullend nog schriftelijk op terug. Maar ik kan alvast zeggen dat in het gesprek met patiëntenorganisaties ook afspraken gemaakt zijn om signalen over counseling die bij patiëntenorganisaties binnenkomen ook door te sturen aan de daarvoor verantwoordelijke organisaties.

[1:33:39] Dan was er een vraag van de heer van der staaij. Hoe gaat de minister voorkomen dat prenatale screening tot selectie aan de poort verwoord. Allereerst voorzitter prenatale screening is geen selectie aan de poort wel of geen deelname aan prenatale screening is echt een keuzevrijheid van de vrouw en daar sta ik voor in. Daarbij staat voorop dat bij prenatale screening een goed geïnformeerde keuze moet zijn.

[1:34:04] Zo wordt met counseling geborgd dat iedereen in vrijheid hun eigen keuze kan maken om al dan niet deel te nemen en counseling is. We hebben er ook eerder over gehad meerdere debatten. Voorzitter,

[1:34:14] waardevrij, daarbij wordt ook aandacht besteed aan het leven met een kind, met een aandoening, zoals bijvoorbeeld het downsyndroom,

[1:34:22] waar de vrije informatie zorgt ervoor dat iedereen een eigen persoonlijke afweging kan maken, waarbij geenszins sprake is van een selectie aan de poort.

[1:34:33] Mevrouw bikker heeft. Een vraag voor u,

[1:34:38] Ja. Voorzitter, dank dank ook aan de minister ook voor het gesprek dat hij gevoerd heeft ook met de verschillende organisaties. Maar eerlijk gezegd stelt een antwoord mij niet helemaal gerust, want er worden signalen doorgestuurd. Maar ik heb nu nog steeds geen grip op hoeveel ouders dit dit ervaren of ouders of of je voldoende recht doen aan wat ouders meemaken op het moment dat ze slecht nieuws krijgen en eerlijk gezegd. De minister stuurt dingen door en dat vind ik belangrijk en goed dat dat heeft meerwaarde denk ik ook. Maar mijn achterliggende vragen ook bij het verzoek eerder om dit gesprek te voeren

[1:35:14] was juist ook om te zorgen dat ouders ook echt op de hele kwetsbare momenten ook voldoende. De hulp en begeleiding krijgen die ze nodig hebben. Dus vandaar ook dat dat punt al in meerdere debatten hebt gemaakt

[1:35:27] en voor mijn gevoel wordt nu iets teveel in het proces weg en zonder alle dieperliggende punten doen. Dus ik ben benieuwd hoe de minister daar zelf naar kijkt en ook wel op welke manier hij daarop terug gaat komen bij de kamer.

[1:35:38] De meeste. Ja voorzitter, ik deel op zich geheel. De inzet van mevrouw bikker om te zorgen dat het gesprek mogelijk is dat het gesprek ook laagdrempelig gevoerd wordt een contact opgenomen wordt. Maar wat ik niet althans zo zegt mevrouw dikke het niet mijn impliciet wel wat ik niet deel is dat wij van overheid zijn eigen zouden moeten gaan bijhouden en interpreteren maar even mevrouw bikker corrigeert wel bijvoorbeeld over wat

[1:36:08] potentiële toekomstige ouders doen na diagnostiek en na een afwijkende uitslag. Ik hou niet bij hoeveel er daadwerkelijk een gesprek hebben met een patiëntenorganisatie of hoeveel daadwerkelijk een gesprek hebben met

[1:36:24] andere, zoals bijvoorbeeld een huisarts. En wat er dan de uitkomst van is

[1:36:28] en dat is denk ik ook niet door om juist om het ook zo waardevrij mogelijk te houden. Zit ik daar ook niet op in.

[1:36:35] Mevrouw bikker, in tweede instantie,

[1:36:36] Ja voorzitter, dank u wel wat mijn vraag heeft de onderliggende.

[1:36:40] De zorg.

[1:36:41] Weten ouders

[1:36:43] als het mis is. Ook

[1:36:46] dus zowel de zwangere als de partner. Ook de

[1:36:50] ouderen verenigingen te vinden en ook welke knelpunten ervaren zij. En juist op dat punt hebben we ook met elkaar gezegd, ook als de nipte breder toegankelijk is, willen we ook heel alert op zijn. Welke knelpunten ouders tegengekomen dat we daar ook op tijd werk van maken. In plaats van wat we achteraf zeggen hadden we dit maar geweten hadden we maar meer in geïnvesteerd zodat ouders op tijd die goede zorg en hulp krijgen die wellicht. Maar misschien ook niet nodig is en dat was wel wat mij eerder opviel in de gesprekken met oudervereniging dat ze zeiden dat kan nog wel een stukje beter. Dus ik had eigenlijk wel gedacht dat de minister op dat punt ook nog wel zo zeggen. Heden zie ik wel vervolgstap liggen als dat niet zo is dan dan is dat dan heb ik daar weer over na te denken hoe we dat verder inrichten. Maar dit is wel een zorg die ik heb naar mijn gesprek met ouderverenigingen. Waarom ik blij was dat de minister zei ik ga zelf met hen in gesprek gaan kijken wat er nodig is. En nu heb ik het gevoel dat er alleen wordt doorgestuurd als er wat mis is. Terwijl ik had eigenlijk gehoopt op de signaalfunctie die de daarin wel eens als ouders daarin ook wellicht als ouderverenigingen. Daar zeggen deze knelpunten zien wij.

[1:37:54] De minister.

[1:37:56] Ja. Voorzitter, daarmee wordt misschien het woord counseling iets te nou je ouders moeten bij de keuze. Allereerst over wel of niet. Deelname wel of niet. Een prenatale screening ondergaan, moeten zij een zorgvuldige keuze kunnen maken en daar informatie over hebben daarbij. Dat gaf ik al aan wordt en ook aandacht besteed aan bijvoorbeeld het leven met een kind in het leven van een kind met een down syndroom. Dat is de informatie die je krijgt op het moment dat je een afweging maakt of je wel of niet.

[1:38:32] Een prenatale screening doet

[1:38:36] als vrouw

[1:38:37] de partners als partner als als stel en de tweede stap is op het moment dat er een afwijkende uitslag is

[1:38:46] dan volgt er een verder gesprek

[1:38:49] waarbij ook verwezen wordt en contact opgenomen kan worden met een patiëntenorganisatie

[1:38:55] en waarbij patiëntenorganisaties ook zien dat ouders daadwerkelijk contact opnemen. Maar ik niet een overzicht hebt over welk percentages van vrouwen met een afwijkende uitslag om daadwerkelijk contact opneemt, dat zich kan ik ook niet krijgen. Dat zou ik een heel bijzondere registratie moeten opzetten.

[1:39:11] Maar alles bij elkaar. Het proces zowel de keuze vooraf als

[1:39:17] de adviezen bij een afwijkende uitslag en het laagdrempelig verwijzen en mogelijk maken om contact te hebben met een patiëntenorganisatie. Dat is wat staat en wat gebeurt.

[1:39:28] De derde laatste instantie op dit onderwerp,

[1:39:30] Ja. Voorzitter, want ik weet natuurlijk weet ik ook wat er staat en wat er gebeurt

[1:39:36] en daar heb ik ook ook in de voorgaande debatten mijn waardering voor uitgesproken,

[1:39:41] maar ik constateer gewoon dat counseling

[1:39:44] na vervolg diagnostiek alleen op aanvraag van de ouders is

[1:39:49] en ik wil gewoon voorkomen dat er

[1:39:51] in het hele kwetsbare proces waar ouders doorheen gaan dat we daar als we de nipte breder toegankelijk maken

[1:39:58] dat we niet het zicht hebben op knelpunt omdat we zeggen dat is in het proces en buiten verantwoordelijkheid. Dus niet buiten rivm. Dat was mijn reden van mijn vraag aan de minister en dat is wel even waarom ik hier op doorvragen want dan gaat het maar het is niet om aantallen in zichzelf al qaeda weer van alles wat afleiden of juist verkeerd. Het afleiden. Het gaat me erom dat we op tijd ervoor zorgen dat ouders die in die hele ingewikkelde situatie zitten niet alleen het medisch traject hebben,

[1:40:23] maar ook de toegankelijkheid tot accounts flink de knelpunten die ze ervaren dat we daar zicht op hebben. En als dat er niet is dan is het er niet. Voorzitter, dat kan ook gewoon de bevinding zijn. Maar dan dan hebben we dan heb ik wel met de minister hebben wij hiervoor een debat langs elkaar heen gepraat. En wat ik mijn gedachte was dat hij zou doen maar dan gaan we even ontdekken.

[1:40:40] De voorzitter, ik denk niet dat we langs elkaar heen gepraat hebben we de nadrukkelijke afspraak was praten met de patiëntenorganisaties. Dat heb ik gedaan. Daarbij ook signalen op alle het signaal wat ik krijg van de patiëntenorganisatie. Er wordt contact met ons opgenomen. En wat ik aanvullend nog afgesproken hebben is dat ook ieder signaal over waar er toch onduidelijkheden zijn potentiële ouders of de zwangere vrouw niet goed geholpen wordt dat ze dat ook nog teruggeven actief aan bijvoorbeeld de accounts van de organisatie en dat is dan daarmee is ook en feedback gesloten. De loop en als u mij vraagt opnieuw van en hoeveel ouders nemen geen contact op met de patiëntenorganisatie. Dat weet ik niet

[1:41:21] maar het advies wordt wel geboden in het gesprek over een afwijkende uitslag.

[1:41:29] Gaat u verder? Ik denk met het volgende mapje.

[1:41:33] Brengt mij bij het mapje over abortus zorg. Er was allereerst een vraag van mevrouw ellemeet kan de minister garanderen dat de initiatiefwet abortuspil bij de huisarts per één juli vierentwintig in werking treedt en voorzitter, ik streef er naar om de initiatiefwet inderdaad per één juli vierentwintig in werking te laten treden en ik heb eigenlijk alle hoop alles alle signalen dat dat ook daadwerkelijk gaat lukken. Dus niet de garantie kunnen onvoorziene dingen zijn. Maar alles zit echt op schema om per één juli vierentwintig in werking te treden. Ik ben momenteel bezig samen met het veld met de uitwerking van de initiatiefwet dat onder omvat onder andere het opstellen van een anwb over verplichte scholing en ook de uitwerking van de financierings constructie voor het eind van het jaar een vervolg van dit jaar volgt een kamerbrief waarin de inrichting van de abortus zorg via de huisarts wordt beschreven. Er zit op schema

[1:42:31] en dan vroeg mevrouw ellemeet. Ook is bekend hoeveel vrouwen abortus willen, maar niet weten dat zij rechtstreeks zonder verwijsbrief naar de kliniek kunnen voorstellen. Dit aantal is niet bekend. Uit de jaarrapportage van twintig, eenentwintig blijkt dat ongeveer veertig procent van de vrouwen die een zwangerschap afbreekt niet is doorverwezen dus rechtstreeks naar de kliniek gaat ongeveer zestig procent wordt wel doorverwezen, bijvoorbeeld via de huisarts. Maar dat betekent niet dat die zestig procent onterecht denkt dat een verwijsbrief noodzakelijk is. Er zijn meer redenen denkbaar waarom vrouwen met een onbedoelde zwangerschap of abortus hulpvraag. Eerst bij een huisarts of andere hulpverlener aankloppen.

[1:43:10] I g. Dus even ik daar niet één keer uit aflezen. Veertig procent weet rechtstreeks de weg te vinden. Zestig procent doet dat via een andere.

[1:43:18] Sommige daarvan zullen misschien ten onrechte denken dat ze dat via de huisarts moeten doen. Maar anderen zullen misschien bewust is toch het gesprek met de huisarts of een andere hulpverlener willen. Tot slot, voorzitter, ik zie mevrouw ellemeet vinger opsteken, maar als een laatste van de igz al op zeer korte termijn hoogstwaarschijnlijk nog deze week jaarrapportage twintig, tweeëntwintig gepubliceerde. Die zal ik uiteraard met uw kamer delen. Ik verwijs naar eenentwintig. Maar ik heb de gegevens nog niet. En de in g zoals begrijpelijk acteert die zelfstandig in. Dus ik kan de datum ook niet sturen,

[1:43:50] Mevrouw element heeft inderdaad een vraag. Dat zag er goed.

[1:43:53] Er-voorzitter. Daar ben ik benieuwd naar dan wat meer recente gegevens zijn van de inspectie. Mijn vraag was naar aanleiding van een aanbeveling uit die tweede evaluatie van belangrijk om vrouwen goed voor te lichten over de route en je wil natuurlijk ergens kunnen monitoren of wat we of die voorlichting effect sorteert. Dus dus dat was de achterliggende redenen waarom ik die vraag stelde van heel mooi weet ieder geval die veertig procent. Maar wanneer zijn we tevreden hebben het idee dat de voorlichting effectief is of niet eens. Dat was de aanleiding.

[1:44:28] Voorzitter, ja dat klopt. En soms is het ook zo op dit onderwerp. Maar soms op andere onderwerpen. Ook dat je een precies getal niet kunt leveren omdat we de registratie zal niet ingehuurd hebben, omdat het ook niet een specifieke kwaliteits of financiering of welke parameters dan ook is en ik heb mevrouw ellemeet ook als iemand die tegelijkertijd ons iedere keer ook weer vraagt om nadrukkelijk te kijken naar terugdringen van registratielast. Ook hier. Ik ben terughoudend om de kliniek te vragen om dat bij te gaan houden. Denk dat het verstandig is dat we in brede zin actief iedere keer communiceren dat deze zorg rechtstreeks toegankelijk is,

[1:45:11] ook voor de counseling overigens ook gewoon voor het overleg over. Maar ik hecht eraan om niet te klinieken te vragen om dit ook actief bij te gaan houden.

[1:45:21] Amendement even voor de duidelijkheid. Dat was ook helemaal niet mijn verzoek, maar het was meer dat ik denk deze aanbeveling wordt gedaan, zegt van nou we hopen eigenlijk dat het goed gaat en meestal ben je gewoon iets meer dan hoop. Maar goed. Er is ook geen reden die zie ik ook niet ons direct zorgen te maken. Het was puur nieuwsgierigheid van weten we dat of hebben we die cijfers of niet, en ik zou niet willen om nog extra uitvragen te doen.

[1:45:47] Voorzitter, misschien

[1:45:49] om toch heb ik denk dat het dat kunnen we zeker ook teruggeven en vraag, maar ook teruggeven aan abortusklinieken. Als er op dit moment of in de tijd signalen zijn dat mensen nou en lang hebben rondgelopen en

[1:46:10] verschillende stappen hebben ondernomen omdat zij dachten dat ze niet rechtstreeks. Dan moeten we daarop acteren en dat kan ik zeker aan klinieken aangeven van als je zo'n signaal van zien. Laat het dan weten en dan moeten we nadenken over wat we doen.

[1:46:27] Was een mapje abortus.

[1:46:31] Dat was het knopje.

[1:46:33] Was al bang. Dat.

[1:46:34] Ik kijk ook even naar waar onderwerp.

[1:46:38] Daar dingen.

[1:46:40] Dus we gaan nu daar mapje acute verloskunde. De minister.

[1:46:44] En mocht er dan uiteraard dingen tussen blijven liggen. Mag

[1:46:54] voorzitter, allereerst kom ik dan bij een bij. Het gaat nu over blokje acute verloskunde en dan kom ik allereerst mijn vraag van de heer van der staaij en van u, voorzitter en het gaat over deelt u de zorgen over de toename van het aantal gevoelige ziekenhuizen. En wat gaat u doen om het aantal voor acute verloskunde gevoelige ziekenhuizen te verminderen

[1:47:13] die vragen allereerst voorzitter heeft betrekking op het aantal ziekenhuizen dat gevoelig is voor de vijfenveertig minuten norm voor afdeling acute verloskunde en we hebben wel vaker bij stilgestaan.

[1:47:23] Maar soms past in eerste instantie ook voor een algemeen publiek even de technische uitleg over waar hebben we het dan eigenlijk over want die vijfenveertig minuten norm is een spreiding norm

[1:47:35] is geen medisch inhoudelijke normen. Een ziekenhuis is dan gevoelig als er in dit geval bij sluiting van de acute verlos afdeling

[1:47:44] meer mensen dan voorheen

[1:47:48] op meer dan vijfenveertig minuten van een seh acute verlos afdeling wonen dan wanneer de seh acute verlos afdeling niet sluit

[1:47:55] gebaseerd op een geografische situatie uit de jaren negentig van de vorige eeuw.

[1:48:00] Die norm is dus niet het voor iedere nederlander binnen vijfenveertig minuten een afdeling verloskunde beschikbaar is

[1:48:06] of in zoveel kilometers

[1:48:10] wat voor mij belangrijk is is dat kwalitatief goede acute zorg voor iedereen toegankelijk is en die huidige norm die waarborgt dat niet. Die biedt geen garantie op kwalitatief goede zorg die voor iedereen gelijk is en daarom kijk ik ook naar een alternatief.

[1:48:27] Maar ik heb eerder al gezegd dat az

[1:48:30] ik vijfenveertig minuten dan zeker niet zou vervangen voordat er grondig gesproken is en daadwerkelijk met patiëntenverenigingen met beroepsgroepen met een zorginstituut een alternatief voorhanden is voor kunnen, maar ook voor andere aandoeningen en b is op dit moment de kamer heeft de besluitvorming om te komen tot nieuwe normen controversieel verklaard. Dus ik zal hier geen besluiten overnemen.

[1:48:53] Maar dat

[1:48:54] is de situatie deelt u de zorgen op dit moment is het aantal en er komt ook nog even terug op de vragen over inderdaad een toename bij gelijk blijven van het aantal ziekenhuizen en een hernieuwde rijtijden analyse van het rivm bleek inderdaad dat met verandering van verkeerssituatie en dan gaat het onder andere over aanleg van woonwijken verkeersdrempels et cetera

[1:49:20] dat er meer ziekenhuizen dat de netto aan reistijd met ik zeg het uit mijn hoofd een, veertig seconden of een minuut omhoog gegaan was en dat er daarom opeens enorme sprong was in het aantal ziekenhuizen. Wat dan. Op die vijfenveertig minuten kritische grens kwam

[1:49:37] en dat raakt aan de discussie en de vervolgvraag die de

[1:49:45] heer van houwelingen, en ik dacht dat de heer kwint er ook naar vroeg me weet ik niet meer. Maar er ging over de petitie over het zoetermeer ziekenhuis. En hoe kijkt de minister aan tegen het sluiten van de afdeling verloskunde in het hagaziekenhuis locatie zoetermeer.

[1:50:00] Allereerst voorzitter, een doel van de positie is zeer duidelijk goede geboortezorg voor mensen in zoetermeer.

[1:50:06] En ik begrijp heel goed dat een ziekenhuis of een afdeling acute verloskunde ertoe doet voor inwoners van een gemeente of van een regio.

[1:50:13] Belangrijk is en belangrijk keur

[1:50:16] dat een zwangere vrouw moet kunnen rekenen op kwalitatief goede zorg op elk moment dat het nodig is.

[1:50:23] Er moet wel geborgd zijn

[1:50:25] en daarom is het belangrijk dat er onderzoeken. Nu lopen naar de geboortezorg en zoetermeer en de omgeving en die ook af te wachten. Verwachting is dat die onderzoek in het eerste kwartaal van vierentwintig is afgerond en het is daarna. En aan de zorgaanbieders, maar ook aan bijvoorbeeld het regent. Het was om te kijken hoe zij de geboortezorg optimaal inrichten

[1:50:47] en laat ik daarbij benoemen dat bij natuurlijk kijken naar zoetermeer sec.

[1:50:51] Maar dat dat gaat in samenhang met een regio. En als het gaat over afdelingen verloskunde. Dan zijn de ziekenhuizen in den haag. Dan gaat het om gouda. Dan gaat het om het franciscus rotterdam en dan gaat het ook over delft.

[1:51:05] Tot slot even over de onderzoeken die nu lopen. Ik noem drie onderzoeken. Er loopt een onafhankelijk onderzoek door een onafhankelijk bureau in opdracht van het hagaziekenhuis over geboortezorg in zoetermeer en omgeving.

[1:51:18] Daarbij zijn partners, betrokken partners onder andere het rol was het verloskundig samenwerkingsverband. De gemeente zoetermeer zorgmedewerkers van het zoetermeer ziekenhuis en inwoners.

[1:51:31] Ten tweede loopt er een onderzoek van het netwerk acute zorg west

[1:51:36] wat de impact is van geboortezorg. Als er geen bevallingen meer in zoetermeer kunnen plaatsvinden

[1:51:42] en tot slot loopt er een onderzoek door ggd haaglanden in opdracht van de gemeente zoetermeer.

[1:51:50] Dat wanneer verandering heeft daar een vraag over.

[1:51:54] Dank voor de beantwoording korte vraag stellen dat uit die onderzoeken komt dat de kwaliteit van de zorg in het ziekenhuis zoetermeer in principe op orde is met vergelijk met andere vergelijkbare ziekenhuizen zou dan wat de minister betreft reden kunnen zijn om nog om te sluiten.

[1:52:12] Voorzitter, dank voor de vraag van de heer van houwelingen. Voor de minister is er voor verloskundige zorg, maar ook veranderen, is er een belangrijke reden om eventueel te sluiten als de kwaliteit niet voldoet. De eerste opdracht is dan niet sluiten over is. Breng de kwaliteit op orde geldt voor verloskundige zorg, maar geld voor zorg in de breedte

[1:52:31] en de tweede als de kwaliteit op orde is. Dan komen op vraag is er voor de minister geen reden om te zeggen daar moet het gesloten worden. Het is vooral aan de partijen en ik noemde een hele lijst om te zeggen hoe kunnen wij ook naar de lange termijn zorgen dat en de kwaliteit op orde blijft

[1:52:52] en we ook in samenhang goede zorg geboortezorg leveren en laat ik maar even benoemen. Voorzitter, kwam zojuist in het gesprek te voeren, maar we hebben het natuurlijk over een soort een geografische locatie bijna alsof het een kilometer of reistijd of een postcode is.

[1:53:08] Maar in het debat kwam zojuist voor ze terecht er wel een aantal punten naar voren dat dat ook betekent

[1:53:15] dat noem maar even de voorbeelden. Mevrouw paulusma had het over het ingrepen doen zoals het hechten.

[1:53:23] Het gaat ook over de aanwezigheid van de naam is wist

[1:53:26] het gaat dus ook over een anesthesie assistent gaat ook over de aanwezigheid van de kinderen uit. Het gaat ook over de aanwezigheid van een gynaecoloog. Het gaat over het hele team en dat moet op orde zijn en dat zijn allemaal onderdelen van de kwaliteit,

[1:53:39] maar belangrijk is als de kwaliteit op orde is, is voor de minister geen enkele reden om te zeggen en dus moeten toch gesloten worden.

[1:53:50] Meneer van der staaij. Een vraag.

[1:53:52] Vraag wat er dus die petitie aanbiedingen vanuit bezorgde mensen over dat ze zich. We zien dat bij de nieuwbouw van de locatie zoetermeer die die afdeling acute verloskunde gewoon niet meer terugkomt dus naar fijn dat er nog alle onderzoek worden verricht. Maar dat was de werkelijkheid waar zij mee te maken hebben. En eigenlijk ook en dat zou ik graag reflectie van de minister horen dat zij zeggen wij hebben sterk de indruk dat eigenlijk puur een financiële overweging leidt tot het sluiten. Het is niet zo dat ze zou ik één van de gynaecologen dat wij merken of dat er aanwijzingen zijn dat de kwaliteit tekort dreigt te schieten. Maar dat het de kwestie is van dit is eigenlijk te duur. Hier en en mijn vraag is kan het zo zijn inderdaad dat puur financiële overwegingen tot een soort sub optimale toedeling van dit soort afdelingen lijdt aan ziekenhuis.

[1:54:46] Voorzitter, allereerst laat ik laat ik vooropstellen ik benoemde dat zojuist wil en het is in eerdere debatten was ter sprake gekomen. We kunnen niet genoeg aandacht besteden aan het belang voor aandacht geven aan burgers en hun zorgen op dit punten adresseren die zorgen zijn volstrekt begrijpelijk en dat betekent dat we daar op alle manieren goed naar moeten kijken. Ze moeten adresseren continuïteit van zorg moeten kunnen garanderen. Toegang en dat kan op een specifieke locatie zijn, maar ook als er veranderingen zijn qua locatie een netwerk ook dan doorgaan met die uitleg en die garanties bieden en dat

[1:55:29] gaat soms over toegang tot geboortezorg in in de eerste termijn van de kamer kwam ook voorbij over een zwaailicht en een ambulance. Maar op heel veel manieren kan het ook anders. Dus allereerst die zorgen moeten geadresseerd worden. Die zorgen die zijn begrijpelijk en design reëel dat gezegd hebbende is het echt aan een zorginstelling en dan gaat het ook in alle gesprekken die ik met zorginstellingen in de brede zin hebt, gaat het allereerst over de continuïteit en de lange termijn toegang van personeel en personele bezetting.

[1:56:00] Dat is de primaire zorg

[1:56:02] niet de financiën. Ik kan natuurlijk niet in de situatie spelen van welke verdere afwegingen er in een individueel ziekenhuis cheque gebeuren. Maar het gaat telkens iets. Allereerst om het personeel en zoals al gezegd het is niet alleen maar een verloskundige of verpleegkundige verloskunde. Het gaat echt om het hele team

[1:56:21] met alles wat erop en eraan zit en u noemde de heer van der staaij. Voorzitter refereerde eva aan

[1:56:31] het eerste inbreng over tweeduizend elf en bijvoorbeeld ook sterfte rond de geboorte en dat een verbetering zijn. Dat ben ik helemaal met de heer van der staaij eens.

[1:56:41] Want je zou willen is dat we dat op ongeveer laagste niveau van europa hebben gezien onze geografie, gezien onze expertise gezien heel veel andere situaties en het eerlijke verhaal is. Ja, er is enige verbetering sinds tweeduizend elf

[1:57:00] verbetering richting tweeduizend vijftien. En sindsdien staan we ongeveer stabiel en zitten we absoluut niet bij het laagste niveau van europa.

[1:57:10] Dat heeft alles wel te maken met samenwerking en dit soort verbanden opzoek, en daarom ben ik ook blij met bijvoorbeeld de verloskundige samenwerkingsverbanden met de prachtige voorbeelden die er zijn, maar ook met de gesprekken in acute zorgregio s hoeven doen we dat optimaal. Sorry, dat ik er wat langer bij stilstaan. Voorzitter, maar ik heb het in mijn eigen zeer nabije omgeving meegemaakt.

[1:57:31] Echter mijn zeer nabije omgeving meegemaakt dat aan het eind van hun zwangerschap. Een kind in in de baarmoeder kwam te overlijden door een zwangerschapsvergiftiging dat volstrekt onnodig was volstrekt onnodig was, maar enkel en alleen omdat er een beoordeling was door een zorgmedewerker

[1:57:55] die daar niet voor geoutilleerde was

[1:58:00] dan maakt het voor die persoon niet uit hoe ver het rijden is naar de volgende instelling waar geboortezorg gaat

[1:58:07] en gaat het erom dat je terechtkomt op een plek waar vierentwintig, zeven die zorg beschikbaar is. Want als dit soort dramatische dingen gebeuren en het is natuurlijk dramatisch. Er zijn ook veel handelingen als dit soort dingen gebeuren dan heb je dat je leven lang den haag je dat met je mee.

[1:58:23] Meneer van der steijn.

[1:58:25] Voorzitter,

[1:58:25] De laatste ook. Dat deel ik natuurlijk van harte dat het die kwaliteit heel belangrijk is en voorop moet staan wat lastige blijven natuurlijk de nodige petities nodige debat hier ook over gehad is dat die hele verantwoording structuur altijd zo ontzettend diffuus is. Er is er bezorgdheid. Maar waar nou precies op welk moment het besluit wordt genomen op welk welke argumenten en dat iedereen duidelijk is en dat daarover gesproken kan worden. Dat is vaak zo

[1:58:50] verstopt en een verbrokkeld eigenlijk in het geheel. Tenminste zo krijgen we terug van dit geval van van zoetermeer en wordt het ook wel meer voorbeelden dat mijn vraag blijft hoe wat in ieder geval ook de minister zou kunnen bijdragen aan zo helder mogelijke verantwoording van dit soort besluiten.

[1:59:07] Vorming,

[1:59:08] De meeste.

[1:59:09] Ja voorzitter. Dat zitten allereerst een hele duidelijke richtlijnen over waar bij verandering van een zorgaanbod en zeker ook een acuut zorgaanbod een zorginstelling zich aan moet houden.

[1:59:20] Daar hebben we ook mijn eerdere punt bij stilgestaan dat lichten.

[1:59:24] Dat gebeurt in zo'n situatie ook en de uiteindelijke verantwoording

[1:59:28] voor de kwaliteit van zorg voor de continuïteit voor de toegankelijkheid ligt uiteindelijk

[1:59:34] ook toch bij de zorgbestuurder.

[1:59:37] Dan kunnen we op allerlei andere tafel leggen. Dat kunnen we leggen bij de regionale overheid. De burgemeester en de wethouder. Ik geef de burgemeester en de wethouder een prettige wedstrijd om te zorgen dat zij de roosters volmaken en dat het juiste personeel. Daar staat dat moeten ze niet willen. Dat kunnen ze ook niet. Het is echt uiteindelijk aan de zorgbestuurder. Maar ja, er zitten wel heel veel checks and balances in van waar je dan verantwoording moet afleggen. Dat doe je in je eigen huis. Dat doe je aan je patiënte. Dat doe je met je patiënte raad te zetten. Dat doe je ook aan de verzekeraar. Dat doe je ook aan de inspectie en er zitten ook nog in van alle dingen die je dan moet doen met je lokale overheid. Maar uiteindelijk is het de bestuurder die een keuze moet maken. Maar die er ook op aangesproken kan worden.

[2:00:19] Niet iemand anders.

[2:00:22] Ook meneer kwint heeft nog een interruptie.

[2:00:26] Want die bestuurder die daar op aangesproken worden.

[2:00:29] Ik zal me inhouden. Voorzitter,

[2:00:33] maar die die vaak als reden voor de sluiting van een van een ziekenhuis personeelstekort en daaraan de continuïteit vaak hangen die twee dingen met elkaar samen er continuïteit in gevaar vanwege de noodzaak om mensen in het ziekenhuis te hebben. Maar als we kijken naar het voorbeeld van door. Als we willen leren. Voorzitter mee kunnen. We kijken naar wat er is gebeurd is. Daar zie je dat de aankondiging

[2:00:52] van de mogelijke sluiting van het ziekenhuis een exodus van het personeel heeft veroorzaakt leidend tot een groter tekort.

[2:00:57] Je ziet dat mensen de sector verlaten waarom de banen liggen voor het oprapen in de zorg. En als je dan nu lekker om de hoek werkt en je moet straks veertig kilometer reizen dan verlaat je met enige regelmaat. De sector en we zien nu dat in bijvoorbeeld het geval van deventer. Wat ik noemde daar de verloskundige aan de bel trekken. Zo van wij waarbij krijgen we het hier wel heel erg druk en we kunnen eigenlijk niet de zorg bieden die we willen en soms aan de zes mensen tegelijk aan het bevallen.

[2:01:23] Daar gaat het toch iets niet goed.

[2:01:27] Voorzitter, zonder ik zou de vraag kunnen beantwoorden door te zeggen maar ik hoor geen oplossing, maar dat zal ik niet doen. En wat ik aangeef is

[2:01:37] dat ziekenhuisbestuurders overigens ook bestuurders in algemene zin in de zorg zich in toenemende mate geconfronteerd zien met

[2:01:44] tekorten aan personeel, tekort aan gespecialiseerd personeel

[2:01:48] en één ding wat ik niet wil.

[2:01:51] Ik denk burgers en patiënte in nederland ook niet in hun naaste is daarmee dammen inboeten aan kwaliteit

[2:01:57] daarmee dan zeggen nou weet je dan is het toch niet zo erg. Ik maak het even heel zwartwit. Maar als er geen in het ziekenhuis komt en er is geen verloskundige geen die gynaecoloog. Laat het dan een andere specialist doen en u kunt altijd bellen en je kunt altijd op afstand. Ik weet dat de heer kwint dat niet voorstelt, maar dit is even de situatie.

[2:02:16] Het gaat erom in de geboortezorg dat als dat in een ziekenhuis gebeurt, zoals het voorbeeld wat de heer kwint noemt in het gelden dat er vierentwintig, zeven het juiste personeel staat en niet een beetje niet de helft van het team. Het hele team. En als een bestuurder op een gegeven moment ziet aankomen. Dat kan ik naar de lange termijn niet niet volhouden. Dan komt er een moment om het gesprek aan te gaan en dan zijn er verschillende manieren om zoveel mogelijk te voorkomen dat personeel dan zegt nou daar ga ik toch ergens anders. Mijn werk zoeken. Één van de manieren is om alle mensen van tevoren ook duidelijk een baan garantie te bieden of andere afspraken. Maar je zult op enig moment het gesprek moeten aangaan en op het moment dat je het gesprek aangaat. Loop je het risico dat personeel soms andere keuzes maakt.

[2:03:00] Ben ik vind.

[2:03:04] Van begin van het antwoord. Ik vind ik gebruik trucje ook vaak om onszelf te zeggen wat ik allemaal niet gaan zeggen in een beantwoordende een mooie manier om toch te kunnen zeggen ik vind het in het geval van het gelre ziekenhuis wel wat flauw lagere voorstel om bijvoorbeeld een onafhankelijk onderzoek af te wachten. Die werden door deze minister en er een meerderheid in de kamer afgewimpeld. De lage ook voorstellen om op lange termijn bijvoorbeeld iets te doen aan de beschikbaarheid financiering. Daar is ook niet voor gekozen en daar wil ik het niet hebben over de zorgbestuurder. Dan wil ik het hebben over de minister al stelsel verantwoordelijke en op het moment dat je dan ziet

[2:03:32] dat mensen de sector verlaten omdat hun werkplek dichtbij huis verdwijnt dan kun je wel een baan garantie geven. Maar als dat nog steeds veertig kilometer rijden is dan haken mensen wel degelijk af.

[2:03:43] Dan vind ik dat er een moment moet zijn dat deze minister of op de politiek of de overheid zegt ferme wacht even

[2:03:50] die systeem verantwoordelijkheid brengt met zich mee dat ik niet wil dat mensen deze sector gaan verlaten.

[2:03:56] Dat je bijvoorbeeld tekorten alleen maar aanjager ellende. De dreiging van een sluiting ziekenhuis.

[2:04:01] De minister.

[2:04:02] Voorzitter, allereerst hebben we moeten geen flauwekul maken. Veertig kilometer verderop komen op voor voor het betreffende ziekenhuis. Het ziekenhuis blijven bestaan. Dus daar zijn banen en als het gaat over de verloskundige zorg in een ziekenhuis en is er het deventer ziekenhuis in doetinchem ziekenhuizen, apeldoorn, locatie in het ziekenhuis. Dat zijn echter allemaal locaties niet op veertig kilometer afstand ook geen flauwekul te maken. Maar dan wordt het allemaal een beetje een flauw debat hier. Daar zitten we hier niet voor waar het echt om gaat is dat als een zwangere vrouw

[2:04:31] inzet voorkomt op het ziekenhuis

[2:04:34] dat er dan

[2:04:36] gespecialiseerd team is

[2:04:39] het hele team

[2:04:40] dat een zwangere vrouw in zutphen die ziekenhuisbevalling nodig heeft dat die niet minder zorg krijgt dan degene die om de hoek woont van het over g

[2:04:49] of van het rijnstate ziekenhuis in arnhem. Dat vraagt dus gewoon domweg om hetzelfde team

[2:04:56] en dat is waar de bestuurder zich voor u moet zetten. En als de bestuurder op serieus punt zegt ik voorzie dat ik dit niet kan volhouden. Dan is het ook verstandig dat die bestuurder tijdig daarover het gesprek aangaat en niet wacht tot die af en toe een paar diensten achter de rug heeft bij diezelfde naar huis gaat en weet dat er dat personeel niet aanwezig is in de avond en de nacht en de volgende ochtend. Mijn vraag aan denkt ik hoop dat het goed gegaan is.

[2:05:20] Dat is waar het om gaat.

[2:05:23] En ik vind een derde en laatste instantie op dit.

[2:05:25] Want mijn mijn vraag was waar de verantwoordelijkheid van de minister. Om de hoek komt kijken wanneer mensen dan wel de sector verlaten en natuurlijk kunnen ze ergens anders in het ziekenhuis aan de slag ben ik ook heel blij mee want daar zijn ongetwijfeld ook tekorten. Maar feit is dat we hier wel degelijk een tekort zien en dat dat soms door zo'n besluit kan worden aangejaagd

[2:05:44] en dat de checks and balances of een bestuurder die juiste beslissing maken of de kwaliteit gegarandeerd kan worden. Nou niet echt heel goed geregeld zijn in het systeem.

[2:05:54] Voorzitter, de systeemverantwoordelijkheid van de minister gaat er allereerst om te zorgen dat er voldoende dat de kwaliteit op orde is

[2:06:01] dat we ook in een netwerk zorg de juiste stappen maken. Daar gaat mijn facilitair verantwoordelijken. Ik ga niet over de individuele baan van een individuele medewerker in een individueel centrum en het spijt me daar ga ik niet over. Dan kan ik ook niet overgaan.

[2:06:17] Nog niet klaar met acute verloskunde.

[2:06:19] Volgens mij.

[2:06:23] Deze heb ik daarmee beantwoord. Is het voorzitter, u vroeg naar hoe staat het met een verplichting om inzicht te bieden in zorgcapaciteit. Wat heeft u nodig om real time inzicht in capaciteit een duw te geven. Voorzitter,

[2:06:37] ik ben bezig met besluitvorming over hoe te bevorderen dat er nog meer en beter real-time inzicht in zorgt. Capaciteit kan worden geboden, noodzakelijke voorwaarde ook voor zorg, coördinatie van groot belang om te zorgen dat de zorgvrager op het juiste moment de juiste zorg van de juiste zorgverlener ontvangt. Dat kan ook zorgverleners ontlasten

[2:06:55] inzicht in de beschikbare capaciteit nodig voor afspraken over de beschikbaarheid en de bereikbaarheid van acute zorg in de regio voor het maken van goede rol als plannen ook in tijden van crisis onontbeerlijk.

[2:07:07] Daarvoor bestaat en hebben wij gezorgd vanuit vws voor een landelijk nu uitgerold ict-systeem is een dat omhelst ook de geboortezorg. Dat is ook het systeem wat van pas moet komen bij de inrichting. Zoals u weet waar we nu mee bezig zijn van de acute zorg, coördinatiecentra. En als u mij toestaat. Voorzitter, u vroeg me specifiek of u noemde het voorbeeld van houten. Ik heb er ook bij eerdere debatten wel eens gezegd. Maar dat is nou juist een mooi voorbeeld waarin de regio. Dat systeem gewoon als staat.

[2:07:37] Maar dan in het zorg coördinatiecentrum voor de hele regio waar dat overzicht gewoon beschikbaar is.

[2:07:50] Ik ga even vragen, mevrouw. Mag ik u vragen?

[2:07:53] Zeker. Mevrouw tielen. Gaat uw gang

[2:07:56] en en daar zeg maar toont zich misschien het verschil tussen de theorie en de praktijk. Dus dus de minister zegt daar is het mooi. Het systeem beschikbaar. Maar zoals ik ook al aangaf. Real time betekent volgens mij in het afgelopen uur misschien half uur geüpdatet en dan blijkt dus zeg maar een half etmaal tussen te zitten. Dus zoeken we nou zorgen dat het systeem niet alleen is, maar dat het ook gebruikt wordt gevoed met real time informatie.

[2:08:24] Sorry. Voorzitter, ik ben het geheel met mevrouw tielen eens dat het alleen maar relevant is als real time informatie is en niet van vierentwintig uur, of zelfs van twaalf uur geleden acute zorg werkt zo dat de informatie van een uur geleden soms wel erg verouderd kan zijn

[2:08:41] en dat is ook precies de inzet waarom we bezig zijn met dat landelijke ict systeem wat gekoppeld wordt en op veel plaatsen, al is net de elektronische patiënt dossiers in de individuele centra. En dan gaat het nadrukkelijk voor patiënt en daar gaat dus niet om individuele patiëntgegevens. Maar dan gaat het enkel en alleen om capaciteit gegevens.

[2:09:08] Prima. Dan ben ik weer gewoon weer. Voorzitter en vraagt tenminste om door te gaan.

[2:09:12] Dank, want de laatste vraag in dit blokje was van mevrouw paulusma. Het gaat over is. De minister heeft met d zesenzestig eens dat de kwaliteitscriteria voor hechten, glashelder moeten zijn en uitvoerende professionals verplicht op bijscholing moeten en allereerst ik gaf zojuist in andere beantwoording aan. Ik ben het er geheel mee eens dat kwaliteitscriteria van groot belang moeten zijn. Dat geldt dus ook voor interventies zoals hechten. Dat is ook waarom hechten als een heel kundige behandeling als voorbehouden handeling is opgenomen in de wet big. Volgens de wet is bekwaam zijn ook een professionele verantwoordelijkheid. Dat betekent dat je allereerst als beroepsbeoefenaar zelf verantwoordelijk bent

[2:09:56] en dat ook bij zorgaanbieders zoals ziekenhuizen en thuiszorgorganisaties wordt gewerkt met bekwaamheid verklaringen. Bijscholing kan regelmatig of het nou voor dit is of voor andere voor deze ingreep kan relevant zijn voldoende ervaring houden in je carrière overigens ook.

[2:10:15] We weten dat voldoende ervaring houden is niet ooit een keer dat ruim gedaan hebben en dan een jaar wat minder. Nog een jaar wat minder en het dan weer oppakken. Want je ervaring gaat echt achteruit maar bijhouden. Dat betekent overigens niet dat een wettelijke verplichting aan deelname aan bijscholing dat ik zo ver zou willen gaan. Wat wel zo is is dat bij herregistratie nadrukkelijk ook op basis van eisen van een betreffende beroepsvereniging gekeken wordt naar de overall. Bijscholing die je gedaan hebt.

[2:10:47] Mevrouw paulusma. Dat zag er goed. Voorzitter,

[2:10:51] ik snap de afweging die de minister maakte. Ik was afgelopen vrijdag in het prinses máxima centrum en daar zijn verpleegkundigen volop bezig met bewust bekwaam moet je je nou voor alle steeds opnieuw scholen of kun je ook aantonen. Doe je ervaringen dat wat je doet dat je bewust bekwaam bent. Dat is een heel mooi proces. Alleen ik hoor heel veel vrouwen. Lees te veel verhalen over dat hechten

[2:11:13] en niet altijd intramuraal, maar ook extramuraal niet

[2:11:17] goed gaat, met alle gevolgen van dien. Dus ik snap dat we hier niet een heel circus voor gaan optuigen. Maar het circus. Wat een vrouw hieraan overhoudt, is vaak wel vrij complex. Dus ik ben een beetje opzoek of de minister iets meer mogelijkheden ziet dan het antwoord wat hij nu gegeven heeft of er wellicht. Wellicht kan ik daar later op terugkomen, maar ik zou het jammer vinden als vrouwen die nu luisteren het met dit antwoord moeten

[2:11:40] doen. De minister,

[2:11:43] Ja voorzitter, ik kan ik kan van harte het gesprek te gaan en dan zou dat in dit geval zijn met de verloskundige organisatie en met de vereniging van gynaecoloog obstetrie zie zoals het mooi heet om eens even specifieke aan hierop te wijzen dat er zorgen over zijn en b s te vragen van wat zij op dit terrein precies doen aan

[2:12:13] u ook in hun herregistratie.

[2:12:19] Mevrouw paulusma knikt. Dat betekent dat hij door kan gaan. Ik denk ook weer met het volgende hapje

[2:12:25] de kraamzorg.

[2:12:36] Dan heb ik allereerst een vraag van mevrouw bikker hebben kraamzorgorganisaties nu al de ruimte om naar eigen inzicht te differentiëren en doen ze dat ook. Voorzitter, zoals mevrouw bikker weet kraamverzorgenden indiceren volgens het landelijk indicatie protocol

[2:12:51] dat protocol biedt niet zo heel veel mogelijkheden tot differentiatie maar gemotiveerd afwijken behoort wel degelijk tot de mogelijkheden.

[2:12:59] Het is wel van belang dat de zorg aansluitend geleverd word. Ik heb tijdens een werkbezoek aan een kraamzorgorganisatie gezien hoe bijvoorbeeld met een app

[2:13:09] voorlichting en instructie gegeven wordt als aanvulling op fysieke zorg en zo is er meer ruimte binnen de fysieke uren om te besteden aan de verzorging van de kraamvrouwen vrouw en het kind

[2:13:21] vanaf één januari van het komend jaar is het mogelijk om kraamzorg te leveren tot zes weken na de bevalling, waarbij er ook gewerkt wordt aan een nieuwe indicatie systematiek die beter aansluit bij de behoeftes van het jonge gezin en waarbij differentiatie beter mogelijk is dus meer passende kraamzorg met meer of minder uren, afhankelijk van de situatie. De loop nu een pilot bij een grote kraamzorgorganisatie. En dan komt er een implementatieplan in twintig, vierentwintig, omdat landen verwijderen.

[2:13:51] Dan vroeg de heer kwint naar eigen bijdrage is een drempel. Mensen met minder geld maken minder gebruik van kraamzorg en ook onderzoek blijkt dat die gezinnen die minder gebruik maken later juist meerkosten maken

[2:14:08] of ik daarbij de eigen bijdrage geschrapt.

[2:14:10] Voorzitter, ik ben ook bekend met dit onderzoek met betrekking tot kraamzorg, kwetsbare zwangeren en lagere zorgkosten. Er komt inderdaad uit naar voren dat er een relatie is tussen inzet van kraamzorg en hogere zorgkosten eigen bijdrage wordt aan als drempel genoemd, maar het onderzoek noemt ook dat onder deze groepen weinig bekendheid is met de meerwaarde van kraamzorg waardoor kwetsbare zwangere soms voor kiezen geen kraamzorg af te nemen en niet bereid zijn om hun eigen bijdrage te bepalen.

[2:14:38] De sector heeft daarom informatie en voorlichting gemaakt die beter moet aansluiten bij de doelgroep.

[2:14:46] Voorzitter, in limburg heeft een pilot gelopen waarin gezinnen in een kwetsbare positie precies de situatie waar de heer kwint terecht naar verwijst in gezinnen in een kwetsbare positie de eigen bijdrage voor kraamzorg niet hoeven te betalen. De uitkomsten van deze pilot verwacht ik in het najaar zal ik uiteraard uw kamer voor op de hoogte stellen.

[2:15:09] Een eventuele beslissing over wat te doen met de eigen bijdrage in de kraamzorg is daarmee dan vervolgens aan een volgend kabinet

[2:15:18] en dan vroeg de heer kwint denkt het kabinet dat het toeval is dat er een personeelstekort in de kraamzorg met zo'n laag salaris. Allereerst voorzitter de aantrekkelijkheid van werken in de kraamzorg is uiteraard van meer afhankelijk dan alleen een salaris zaak als professionele autonomie, zeggenschap en ontwikkelmogelijkheden

[2:15:37] om personeel te behouden. Afspraken maken over salarissen en allereerst de werkgevers aan zet

[2:15:44] binnen het programma toekomstbestendige arbeidsmarkt zorg en welzijn ondersteunt vws en om een beweging richting goed werkgeverschap te maken

[2:15:52] en daarbij is het ook goed dat zet en en het bestuurlijk overleg geboortezorg momenteel onderzoek laten doen naar de loonontwikkeling in de kraamzorg.

[2:16:04] Tot zover dit blokje. Voorzitter,

[2:16:07] Meneer winst,

[2:16:11] Ik bedoel natuurlijk een deel van de loonontwikkeling gezien hebben gezien wat het laatste cao onderhandeling bijgekomen is eens één komma drie, drie komma één. In ieder geval fors te weinig om om de om de inflatie te corrigeren en natuurlijk zijn er andere dingen van belang. Alleen dan alleen salaris. Niemand zegt dat mensen op de middelbare scholen uit de keuze maken voor de kraamzorg omdat ze denken nou dan kan ik in ieder geval mijn veertigste stoppen heb ik genoeg verdiend om het anders te kunnen gaan doen. Maar bijvoorbeeld ook werkdruk ook voldoening halen uit je werk.

[2:16:44] We hebben toch onmiskenbaar een relatie met het aantal collega's dat je hebt en dat heeft toch weer een relatie met het geboden salaris.

[2:16:53] Dat dat kan toch dat er kan de minister toch niet ontkennen.

[2:16:57] De minister.

[2:16:58] Zeker. Voorzitter, natuurlijk. Het is een combinatie van meerdere factoren. Ik ik noem niet andere factoren niet om daarmee de aandacht weg te leiden van of te bagatelliseren dat het is echt een combinatie van factoren

[2:17:14] was ook een onderwerp op het moment dat ik in gesprek ging met een kraam organisatie kraam zus. Ik ben een in jouw op bezoek geweest met een organisatie die veel breder werkt.

[2:17:28] Er zit ook de mogelijkheid in de aspecten in, zoals wat zijn de mogelijkheden voor innovatie voor meer autonomie om je eigen keuzes te maken. Afhankelijk van de situatie waar je op dat moment voor staat. Ten aanzien van salaris en salarisontwikkeling gaf ik al aan dat er een onderzoek loopt en is de

[2:17:48] hele praktische situatie, zodat het echt ook vervolgens wel eens aan werkgevers en werknemers vakcentrales om afspraken daarover te maken. Een onderzoek kan daarbij helpen kan ook een beweging richting al dan niet het het verhogen van het salaris meer dan de normale loonontwikkeling.

[2:18:09] Maar ik daar zelf niet te stappen. Ik ben niet een partner in de cao onderhandelingen.

[2:18:16] Ja dat dat ontken ik niet dat de minister aan tafel zitten zou misschien wel kunnen helpen. Maar de de beschikbaar gestelde financiering komt natuurlijk wel bij het ministerie vandaan en doe ik vind het vervelend voor de tweede keer in twee weken over die draaide oa ruimte moeten hebben, omdat ik vermoed dat de kijkers thuis daar niet per se heel erg enthousiast van worden. Maar uiteindelijk is het wel degelijk ook een door de

[2:18:39] door de overheid beschikbaar gestelde financiële ruimte. Laat ik het anders vragen heeft

[2:18:46] de minister

[2:18:48] de indruk

[2:18:49] dat er bij de aanbieders van kraamzorg

[2:18:54] voldoende financiële ruimte zit om een hoger

[2:18:57] loon te kunnen aanbieden. Ik zou zeggen als je tien procent mensen tekort komt draaien ook geld over want die mensen hebben hier dienst.

[2:19:03] Dan zou je toch een hoger salaris moeten kunnen geven aan de negentig procent die wel een dienst zijn.

[2:19:12] Ik zal niet op het laatste punten even ingaan. Voorzitter, de verzekeraars. De financiering komt allereerst in de afspraken die er gemaakt zijn worden via verzekeraars. En wat dat betreft is gewoon goed dat de verzekeraars ook samen met partijen om de tafel zitten om ook dat onderzoek te laten doen naar de loonontwikkeling in de kraamzorg. Zij zitten er nadrukkelijk bij en ik laat ik kan echter op dit moment niet anders dan even dat onderzoek afwachten.

[2:19:40] Gaat u dan verder met het volgende

[2:19:42] de onderwerp

[2:19:45] agendeert en mevrouw ellemeet.

[2:19:51] Voorzitter, mevrouw ellemeet, vroeg allereerst naar preventie van postnatale depressie is de minister tevreden over de huidige samenwerking tussen de eerste en de tweede lijn naar een publiekscampagne van tweeduizend achttien.

[2:20:03] Voorzitter, het werd al even genoemd. Maar ik denk dat juist ook om dit soort zaken en ook de oproep aan het eind van haar inbreng dat we, mevrouw ellemeet hier in deze commissie en in deze debatten zeer zullen missen. Ze wist telkens dit soort lastige problemen te agenderen. Hele belangrijke zaken die veel vrouwen meemaken en die veel voor last ongemak pijn

[2:20:26] ziekte verzuim onbegrip et cetera kunnen zorgen. Er is met betrekking tot preventie van postnatale depressie in tweeduizend achttien een campagne geweest en dat heeft inderdaad vruchten afgeworpen. Ook in de samenwerking tussen professionals.

[2:20:41] Dat betekent dat de signalen die ik krijg maar kan altijd acteren op anders jammer dat de signalen die ik krijg aangeven dat dat goed verloopt.

[2:20:51] Maar dat kan altijd natuurlijk in in individuele situaties toch anders zijn,

[2:20:56] wat in ieder geval verder een belangrijk vervolg is dat juist door de aandacht die ervoor geweest is ook geïnitieerd door mevrouw ellemeet voor bijvoorbeeld postnatale, depressie en vrouwenziekten in het algemeen

[2:21:06] we een maatschappelijke agenda ook gaan ontwikkelen, waarbij de beroepsvereniging nvog de trekker is en wordt gewerkt aan beter en meer onderzoek richtlijn ontwikkeling meer aandacht voor vrouwspecifieke aspecten bij professionals om een aantal onderwerpen te benoemen.

[2:21:24] Mevrouw ellemeet vroeg ook naar taboe op overgang. Hoe kijkt u naar de voortgang op dit dossier? Voorzitter, in december twintig werden de twee moties aangenomen van de leden ellemeet en sazias, respectievelijk ellemeet en kuiken rondom taboe op de overgang. Samen met de minister van szw heb ik een kamer een brief gestuurd over de overgang over taboe over werk en zorg.

[2:21:46] Mede op basis van een aantal rapporten zijn er aanknopingspunten opgesteld om dit taboe te doorbreken en vrouwen beter te ondersteunen en dat betekent onder andere dat er een handreiking komt voor betrokkenen om klachten bij overgang om lachen om met de overgang op het werk om te gaan excuses en ten tweede een standaard van de mch over klachten bij overgang te herzien. En ten derde er is breed meer aandacht voor vrouwspecifieke aandoeningen.

[2:22:13] Zoals in een brief geschreven hebben, hebben we allemaal een rol bij het doorbreken van dit taboe werkgevers,

[2:22:18] vrouwen, mannen, gezondheidszorg, onderwijs, maar bijvoorbeeld ook de kamer

[2:22:25] de vele ervaringsverhalen op het gebied van overgang en bredere vrouwspecifieke aandoeningen waar ik kennis van hebt genomen. De afgelopen periode zijn indrukwekkend en daarom blijft de inzet op dit terrein ook in de toekomst belangrijk. Daarnaast verwachten wacht ik op de uitwerking van de nvog. En dat verwacht ik nog voor het eind van ditjaar.

[2:22:47] Dan vroeg mevrouw ellemeet ook nog ten aanzien van ten boer de overgang. Wat doet de minister van vws specifiek op dit terrein

[2:22:56] en vog samen met een aantal partijen gestart met een onderzoek naar het voorkomen naar de impact en ook een witte vlekken analyse zoals het dan heet van vrouw specifieke aandoening en dan gaat het om het bredere kader. Het scala van hormoon, gerelateerde problemen, menstruatie, problemen, endometriose, bekkenbodemproblemen en ook veel ver een probleem

[2:23:19] van de drie aandoeningen. Met de grootste impact en de hoogste het meest frequente voorkomen,

[2:23:24] zullen drie verschillende agenda's opgesteld worden een multidisciplinaire kennisagenda. Wat moet onderzocht worden?

[2:23:31] Een implementatie agenda welke reeds bestaande kennis behoeft bredere implementatie en een maatschappelijke agenda waar vragen.

[2:23:40] Ik sta hier in mijn tekst. Ik zoek snel naar het nederlands bewustzijn. Dank

[2:23:46] informatievoorziening, preventie en zelfmanagement

[2:23:50] vanuit vws is nauw contact met de nvog met het kennisinstituut van medisch specialisten en patiëntenverenigingen over deze agenda's.

[2:23:57] Mevrouw ellemeet vroeg ook wat is de stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van het amendement endometriose.

[2:24:05] Ik ben heel blij met dat eerder ingediende amendement. Er moet veel meer kennis en bewustwording komen of endometriose bij vrouwen met klachten en zorgverleners.

[2:24:17] Er moet ook meer instrumenten zijn om hiermee op te stellen voor de uitwerking van het amendement op dit moment een goal open bij zon en wee, met als inzet zorgverleners beter te equiperen op dit onderwerp en betere voorlichting voor vrouwen ook beschikbaar te krijgen. De combinatie

[2:24:31] meer vrouwen kunnen daardoor je de juiste zorg krijgen waarmee de problematiek die samenhangt met endometriose kan worden teruggedrongen en ook eerder kan worden herkend en mevrouw ellemeet gaf terecht aan en noemde in eerdere debatten ook al voorbijgekomen die gemiddelde acht jaar van klacht tot diagnose

[2:24:47] startpunt is een patiënt die op zoek is naar erkenning, herkenning en de juiste zorg of ondersteuning en het goed toegerust. Ook het goed toegeruste van zorgprofessionals een patiënt hierin te voorzien.

[2:24:57] Ik verwacht voorzitter, dat het vergroten van de aandacht en kennis over behandeling van vrouw specifieke aan doen als endometriose ook als effect heeft dat vrouwen eerder de benodigde hulp zullen zoeken en krijgen

[2:25:12] dan komt hier nog een vraag die in laatste en die had gemoeten in het blokje verloskunde maar excuses. Maar er was een vraag van mevrouw paulusma.

[2:25:25] Voordat die gaat beantwoorden. Mevrouw ellemeet de gelegenheid geven voor interruptie.

[2:25:30] Voorzitter, dank het best heel veel informatie en goed te horen dat er op die drie thema's zoals ze noemde aan de ene kant alles wat met post bart een depressie te maken heeft met de menopauze en met endometriose. Hoe daarop door gepakt word. Je ziet eigenlijk zowel bij postnatale depressie noemen we het vaak

[2:25:50] en de menopauze dat het twee kanten heeft kennis bij vrouwen en bij professionals en dat valt soms aan beide kanten nog wel eens tegen. En ook bij professionals kan wat gevoelig liggen omdat geen professional graag wil toegeven dat hij er misschien nog wat kennis mist. Dat is soms gewoon moeilijk om dat te doen. Beginnend bij postnatale depressie. De campagne ging echt was gericht op vrouwen en heb ik ook samen met toenmalig staatssecretaris blokhuis mogen lanceren en het tweede punt is inderdaad het verbeteren van de samenwerking tussen zorgprofessionals en daar zie je gewoon vaak dat het ingewikkeld is dat er een heel traject is voor de bevalling. Een heel traject na de bevalling en vaak zie je dat er al signalen zijn die een indicatie kunnen geven op de kans van een postnatale depressie in het voortraject. Dus misschien iets specifieker de vragen aan de minister. Hoe gaat die er wordt geïnvesteerd in de samenwerking tussen aan de ene kant de verloskundige die in het voortraject betrokken zijn en aan de andere kant de kraamzorg dan wel medische zorg na de bevalling.

[2:27:01] De minister.

[2:27:04] Voorzitter. Ja. Er wordt geïnvesteerd op tal van manieren overigens een van de punten waar dit nadrukkelijk naar ook terugkomt, is de groot aanzienlijke verdere versterking voor dit onderwerp belangrijk, maar ook belangrijk voor gewoon de geboortezorg in de meest brede zin is de grote versterking in in verloskundige samenwerkingsverbanden. Als ik me een recent voorbeeld waar ik geloof. Drie weken geleden in gesprek met medewerkers van zo'n samenwerkingsverband van en verloskundigen en gynaecologen en kinderartsen en ook de kraamzorg, waarbij zij zeiden dat door dit oprichten. Er zijn veel nauwere samenwerking hadden om signalen op te pikken en het is juist veel vaker gebeuren dat zorg bijvoorbeeld in de eerste lijn. Kom maar op afstand van de gynaecoloog was of eventueel een ander toch zo nodig. Input kon geven en eerder kon signaleren en een patiënt zo nodig al tweedelijns, zorg en hulp kon bieden, zowel

[2:28:10] tijdens de zwangerschap tijdens de bevalling, maar ook in de zorg daarna.

[2:28:16] Mee. Ik maak hier uit op dat dit dus ook echt op die agenda op de agenda staat het onderwerp van post bart en depressie. Daar ben ik dan zou ik graag nog eens bevestigd willen hebben want dat zou hartstikke goed zijn. Kan me voorstellen dat het daar logisch bij past. Mijn tweede vraag gaat over de menopauze daarvan werd natuurlijk ook vaker ook lacherig over gedaan en ik was ontzettend blij toen met het onderzoek wat door tno en cbs is gedaan. Het is een heel uitgebreid onderzoek geweest waaruit ook naar harde cijfers komen, namelijk hoeveel vrouwen uitvallen onnodig als er betere zorg zou zijn. Dus het gaat om de lasten voor vrouwen, maar het gaat ook over maatschappelijke kosten en een hele belangrijke rol. Daarin spelen bedrijfsartsen. Dus ik goed om te horen dat het nu dat er een open goal is en dat er gekeken wordt van hoe gaan we hiermee mee verder en mijn vraag aan de minister is is er ook specifieke aandacht in de uitvraag naar het verbeteren van de kennis positie van de bedrijfsarts.

[2:29:13] De minister.

[2:29:18] Voorzitter, daar kom ik in de tweede termijn een specifiek ten aanzien van de bedrijfsarts kom ik even terug in de tweede termijn een terwijl ik verwijs ik benoemde dat ook al de gemeenschappelijke brief die we bewust gesproken hebben met de minister van szw. Dat raakt aan bedrijf. Het raakt aan werkgevers. Dat raakt dus ook aan bedrijfsarts vragen bij deze richtlijn ontwikkeling van nvog is de bedrijfsarts daar ook bij betrokken. Dat antwoord moet ik even schuldig blijven. We zullen even kijken of we kunnen achterhalen. Ik denk daarbij overigens ook een. Ik weet zeker dat het ook in lijn is met mijn amendement dat bewustzijn

[2:29:51] en adresseren en informatie geven een goede voor een deel ook kan helpen gek genoeg om een deel van de zorgen rondom de klachten met voor een deel ook juist bij de zorg weg te houden.

[2:30:07] Want wat wij gezamenlijk ook wel eens dat de zorg zich echt richt op de vrouw waren echt zorgen meerwaarde heeft

[2:30:16] voor het adresseren van hun klachten. We hebben het al over verschillende issues gehad. De postnatale depressie eerder, maar deze fase ook de endometriose of of hele handeling

[2:30:27] en soms helpt het ook omdat mensen onverrichte zaken omdat ze niet weten waar hun klachten vandaan komen dan maar bijvoorbeeld de hulp van de huisarts zoeken ziekteverzuim et cetera dat het goede adres serieus kan helpen om de zorgvraag te verminderen in het belang allereerst van een vrouw zelf.

[2:30:45] Relatie instantie, op dit onderwerp.

[2:30:47] Voorzitter, daar ben ik het helemaal mee eens en dat is ook precies het allermoeilijkste want dat vraagt iets van de samenleving. Dat vraagt om een maatschappelijk debat. Het vraagt ook iets van een minister en een departement en het grote risico is dat zo werkt het hier toch ook. Soms willen allemaal even een puntje scoren bij een begroting. We willen mooi aan mooie amendementen indienen balanceren publiek, campagne en jongens we hebben we ook weer gehad. Check, endometriose opgelost. Maar zo werkt het niet. Dus de allermoeilijkste vraag is aan de minister en eigenlijk aan zijn departement en ook aan ons. Maar hoe zorgen we voor continuïteit. Dus je kan dit gedaan hebben. Maar eigenlijk wil je natuurlijk dat er eens in de zoveel tijd gewoon eventjes bij de beroepsgroep bij de gynaecologe bij de huisartsen weer eens navraag wordt gedaan van gool. We hebben dat toen gelanceerd en dat die seizoen in. Hoe staat het er eigenlijk mee en dat is het allermoeilijkste ook met hier een cyclus van vier jaar en dan gaan we door en die zullen een andere agenda, terwijl dit zulke hardnekkige witte vlekken zijn die los je niet eventjes met een publiekscampagne op. Helaas.

[2:31:51] De minister.

[2:31:55] Ik hoor. Nee dat klopt. En ik denk alleen al te adresseren en en ook inzet ik benoemde het. Dat gaat. Dit raakt dit niet maar even dat ook opzetten van samenwerkingsverbanden. Dat ging over de geboortezorg in dat raad niet aan endometriose,

[2:32:11] maar ook in bredere zin versterken. Verbetering van samenwerking over domeinen heen kan dit ook voor de lange termijn adresseren en natuurlijk kom je dan regelmatig moet je ook regelmatig op zo'n onderwerp terugkomen of er heel specifiek over een bepaalde aandoening zoals endometriose. Maar dat kan ook heel in brede zin of iets anders gaan of over de geboorte zorg of over de zorg voor, vooral in algemene zin de algemene de brede inzet. We gaan morgen over het integrale zorgakkoord spreken. Maar de brede inzet van mij in de afgelopen anderhalf jaar is geweest om toch heel sterk in te zetten op dat we de versnippering fragmentatie in de nederlandse zorg tegen moeten gaan en dat samenwerking

[2:32:54] in de geboortezorg, maar ook breder dan veel meer moeten inzetten, moeten zorgen dat dit soort onderwerpen mensen sneller geadresseerd en geholpen worden op de juiste plek bij endometriose is ook een onderdeel van de problematiek is dat

[2:33:09] klachten vaak geheel aan specifiek beginnen ook nog.

[2:33:15] Tuurlijk. Periodiek zijn en het ene moment heb overlast en dan denk ik ga ergens naar toe met het volgende moment is het weer over. Ik heb ik geen last meer en zo

[2:33:27] en dan komt er bij een goede herkenning en dan begint het ook bij een tijdige doorverwijzing en dat kan ook helpen door de partijen veel meer bij elkaar te brengen. De eerste lijn. De tweede lijn en dat adresseer je dan op nascholing op patiënt bespreking op alle manieren waarin je ook gewoon in je zorg vak dat telkens weer aan herinnerd wordt. Zo werkt het toch zo even in de politiek. Maar zo werkt het in de zorg ook.

[2:33:52] Ging nog een vraag van mevrouw paulusma beantwoorden.

[2:33:56] Ja dat was de vraag die gaat over waarom worden vrouwen bij de bevalling niet geïnformeerd? Over pijnbestrijding is de minister bereid om in gesprek te gaan over de mogelijkheden en beschikbaarheid van pijnbestrijding is de minister bereid tot een campagne. Allereerst laat ik vooropstellen, voorzitter, dat ik het geheel met mevrouw paulusma eens ben

[2:34:14] dat vrouw de keuze mogelijkheid moeten hebben en dat als er in een situatie in een ziekenhuis zetten in een poliklinische setting van bevalling. De vraag is om pijnstilling, bijvoorbeeld via een ruggenprik. Dat dat ook geboden moet kunnen worden.

[2:34:34] Wat er ook belangrijk bij is is dat er tijdig en vroegtijdig mensen geinformeerd worden en gevraagd worden. Want precies het voorbeeld wat mevrouw paulusma noemt

[2:34:46] dat op het moment dat het pijnlijk is dat op dat moment de anesthesie is niet beschikbaar is omdat die op elkaar staat bijna kunt de procedure.

[2:34:54] Dat kan voorkomen. Maar dat kun je over het algemeen beter voorkomen door veel tijdige vroegtijdige te vragen. Wat wilt u maar dan ook vroegtijdig het moment dat er anderszins beschikbaar is,

[2:35:07] wat veel lastiger is. Vaak is om te zorgen dat je twee jaar is die teams in huis hebt buiten kantooruren. Maar het punt is geheel eens. En dat betekent ook goede informatie vroegtijdig over pijnbestrijding als onderdeel van gesprek tussen hun verloskundig zorgverlener en een patiënt,

[2:35:24] ook al voordat de bevalling zich aandient

[2:35:27] en eventueel ook in de herhaling hebben het de vorige keer over gehad zijn er nog aanvullende vragen over.

[2:35:33] Bent u misschien tot een andere mening gekomen dus goede gesprek tussen zwanger en zorgverlener is mijns inziens de plek waar deze informatie besproken moeten worden. Een campagne ligt wat mij betreft minder voor de hand. Maar ik wil wel het gesprek daarover aangaan met elkaar in ov en de nvog. Een paar onderwerpen die daarin terugkomen. Zojuist ook iets. Maar om te bezien of er meer nodig is om informatie over de mogelijkheden van pijnbestrijding onder de aandacht te brengen van zwangere bij het naar uiteraard. En dat is mevrouw paulusma helemaal met me eens als de keuzes van de zwangere zelf.

[2:36:07] Mevrouw baardman.

[2:36:08] Ja. Dank en dank ook voor deze beantwoording en campagne is misschien een beetje het stop wordt voor een heleboel dingen geworden. Maar ik ben allang blij dat de minister zegt laten we in gesprek gaan want ik deel heel erg. Je kunt niet om iets vragen als je niet weet dat het kan

[2:36:23] maar hoe zorgen we er nou voor dat als er gekozen moet worden en er komt nu een acuut ongeluk binnen of u doelt deze complexe bevalling waar u al dertig jaar uit dertig jaar dertig uur in wmo zit. Dat zou me heel erg lijken dertig jaar. Maar nu en dertig uur is trouwens ook verschrikkelijk.

[2:36:42] Ik weet ik.

[2:36:44] Maar nu valt het kwartje vaak de andere kant op en trekken vrouwen aan het kortste eind en dat zou toch een scenario moeten zijn wat we met elkaar niet moeten.

[2:36:54] Voorzitter, ik denk dat het voorbeeld wat mevrouw powers benoemd, heel illustratief is op het moment dat er al zonder daarom een maar op het moment dat een bevalling al langdurig aan de gang is,

[2:37:05] dan is er ook al langdurige moment geweest

[2:37:08] om nog een keer en zo nodig nog een keer het gesprek te hebben over en de voortgang, maar ook de wens voor pijnstilling en het kan

[2:37:18] een moment komen. Het zijn gewoon simpelweg

[2:37:22] in het traject van de bevalling zelf waarop gewoon geen moment en geen gelegenheid meer is om die pijnstilling nog toe te dienen. Maar er kan ook een moment komen waar op dat moment buiten kantooruren. Het enige aanwezige aan een sessie team ergens anders staat

[2:37:40] en beiden zijn te adresseren door vroegtijdig dat gesprek hebben. Maar dan zo nodig ook vroegtijdig die pijnstilling toedienen.

[2:37:48] En daarmee zegt de minister dus ook dat als we dit vroegtijdig doen deze situaties zich ook niet meer voor zouden hoeven te doen.

[2:37:58] Minister zegt in ieder geval niet nooit. Dat is heel moeilijk aan de minister. Maar ik denk dat dat zegt eigenlijk nauwelijks voor te doen maar dan moet je tijdig acteren.

[2:38:08] Wat wat en ik denk echt dat het daar is in lijn met de vraag een bevestiging op op de vraag van mevrouw paulusma en wat niet kan is in de geboortezorg aanvullende vragen dat ziekenhuizen altijd in huis. Twee jaar die teams hebben en dat gaat niet. Het is al moeilijk genoeg voor ze om een te hebben.

[2:38:34] Derde en laatste instantie op dit onderwerp.

[2:38:36] Maar ja. Dank, voorzitter. Maar maar daar word ik dan toch onrustig van. Want dit is heel vaak wat vrouwen horen.

[2:38:46] Het kan niet gegarandeerd worden en ik snap heel goed. Ook als oud verpleegkundige dat je krapte niet van vandaag op morgen op kunt lossen.

[2:38:53] Maar het is een beetje vervelend en mevrouw ellemeet doet ook heel vaak het pleidooi dat vrouwen en dan wel aan het kortste eind trekken. En waarom zouden we dat nog langer willen accepteren.

[2:39:04] Voorzitter, ik wil niet ingaan op wat de kans is dat de patiënt waarde aan is op dat moment staat ook een vrouw is of het algemeen gouden kans waar het om gaat en laten we daar gewoon bij terugkomen. Wat wat mevrouw paulusma vraagt is is de minister. Ik doe ik parafraseer. Even man is de mening minister ook van mening dat als vrouwen tijdig geïnformeerd worden en tijdig de keuze krijgen. Maar dan ook zo nodig. Tijdig er geacteerd wordt dat dan in een veel hogere percentages gewoon hun wensen tegemoet kan worden gekomen voor adequate pijnstilling. Dan is het antwoord. Ja daar is de minister het mee eens.

[2:39:41] Ik ligt alleen toe dat

[2:39:44] dat wel betekent in het voorbeeld van dertig uur dat je dat op een vroegtijdig moment al bespreekt hoeft niet in het eerste uur hoeft niet in tweede uur. We moeten ook niet aan laten komen op het allerlaatste moment en dan toevallig in de situatie staan dat iemand ergens vaststaat of het gewoon gezien het stadium van de bevalling op dat moment gewoon niet kan, want ook dat kan voorkomen.

[2:40:06] Bent u daarmee. Ik zie het.

[2:40:09] Dat brengt ons bij de. Het eerste termijn van de staatssecretaris.

[2:40:13] Dankuwel. Voorzitter,

[2:40:16] dank aan ook de kamer voor de voor de voor de vele vragen voor de

[2:40:22] mooie debatten. Ook

[2:40:25] mevrouw ellemeet de heer van der staaij ook toch ook wel bijzonder om

[2:40:29] klein beetje bij jullie afscheid te zijn. Ze voelt het vast nog niet maar in ieder geval dit deel van het

[2:40:35] stuk werk.

[2:40:37] Ik wil vooraf twee dingen zeggen allereerst iets over onbedoelde en ongewenste zwangerschappen,

[2:40:42] namelijk dat ik eigenlijk ook wel met een klein beetje trots hier een aantal vorderingen wil noemen die het onderwerp de afgelopen periode hebben kunnen realiseren,

[2:40:53] bijvoorbeeld de toegang tot gratis anticonceptie voor juist mensen vrouwen in een meer kwetsbare positie en dat doen we door de het succes van het programma nu niet zwanger versneld uit te rollen.

[2:41:07] Ronald tussen zijn al inmiddels tweehonderd vierenzestig gemeente gestart met dit programma,

[2:41:13] maar ook dat we volgend jaar met een campagne beginnen gericht op bevordering van veilige seks onder joren

[2:41:20] en juist daardoor ook voorkomen dat er sprake is van onbedoelde en ongewenste zwangerschap

[2:41:26] hebben we investeren ook nog eens een belangrijke wens die je ook bij uw kamer levert me ook heel breed in de samenleving

[2:41:31] onder goede begeleiding bij onbedoelde zwangerschap

[2:41:35] en zo is de gratis psychosociale hulp na een abortus inmiddels landelijk beschikbaar.

[2:41:42] Dus kortom, juist ook op dat onderwerp hebben we de afgelopen periode best een aantal mooie resultaten kunnen boeken. Dat geldt ook voor het programma kansrijke start.

[2:41:52] Inmiddels zijn op dit onderwerp alle gemeenten aan de slag of hebben de eerste stappen gezet voor het vormen van een lokale of regionale coalitie

[2:42:03] en hierbij leggen we de verbinding met tal van domeinen en zeker ook de verbinding met de armoedeaanpak

[2:42:09] waar ik zo meteen nog iets meer over gaan zeggen

[2:42:12] en uit het actieprogramma wordt de komende periode ook verder ingezet op het versterken en verankeren van ook nog eventueel andere professionals die hierbij kunnen aanraken. Het versterken van het vakmanschap van de professionals in het versterken van die verbinding

[2:42:26] in een sociale en het medische domein.

[2:42:28] Dus kortom, volgens mij is er nog veel werk te doen. Ik heb ook heel veel suggesties gehoord ter aanmoediging. Maar ik dacht het is ook mooi te beginnen om met een aantal resultaten van de afgelopen.

[2:42:39] Periode.

[2:42:40] Dan wil ik ook deze drie thema's en met u de vragen daarover beantwoorden. Allereerst onbedoelde zwangerschappen en daarom heb ik eigenlijk de vraag van mevrouw paulusma van mevrouw tielen. Over de desinformatie wil ik eigenlijk gecombineerd beantwoorden. Want op dit punt deel ik eigenlijk uw zorgen zeer.

[2:43:02] Er is echt sprake van van misinformatie die op internet rondgaat die op social media rondgaat en soms ook door bijvoorbeeld influencers worden wordt verspreid

[2:43:15] en zowel bij vaccinatie. Het gesprek ook eerder gehad hebben. Zie je dat nu ook weer terugkomen op op dit onderwerp.

[2:43:23] Ik ben hier ondertussen ook over in gesprek met mijn collega van bzk simpelweg wat er namelijk ook dat heb ik ook eerder gezegd.

[2:43:30] Het raakt natuurlijk ook aan. Tot hoever mag je gaan als het gaat om de vrijheid van meningsuiting.

[2:43:38] Dus dat gesprek wil ik vervolgen en daarbij wil ik ook echt kijken of er nog onontgonnen mogelijkheden zijn die ik nu nog niet op het vizier hebben want die wellicht wel haalbaar zijn

[2:43:49] in tussentijd zit ik wel in op zoveel mogelijk betrouwbare informatie over allerlei vormen van anticonceptie,

[2:43:57] en daarbij werken we samen met organisaties, zoals zowel het nederlands sense rutgers, het cbg, het college ter beoordeling van geneesmiddelen en allerlei andere partners om in ieder geval zoveel mogelijk betrouwbare informatie beschikbaar te krijgen.

[2:44:13] Er is een aantal interrupties in. Allereerst geeft mevrouw paulusma daartoe de gelegenheid

[2:44:19] dankuwel. Voorzitter, en ook dank aan de staatssecretaris en ook voor het overleg met zijn collega's op andere departementen en rondom het begrip vrijheid van meningsuiting, maar ik heb ook verloskundige gesproken die zeggen het belemmert ook ons

[2:44:36] professionele handelen. Want bijvoorbeeld op tiktok gaat rond je je bent wel gek als je een knip laat zetten. Nou snap ik wel dat je daar wat weerstand tegen kunt hebben. Maar als je dan tijdens het bevallen medisch ingrijpen belemmerd omdat je op op heb getikt. Ook heb gezien dat dat niet het meest coole is om te doen en je hindert daarmee professionals. Dat is naast vrijheid van meningsuiting voor professionals ook heel ingewikkeld. Want waar wat kunnen we daarmee een hoe zorgen we ook dat deze mensen hun werk kunnen doen.

[2:45:09] Ja. Dank voorzitter zeer eens. Het is echt heel vergelijkbaar met de vaccinatie problematiek als gaat om desinformatie. Ook daar zie je dat professionals soms vechten moeten tegen waanbeelden design ontstaan en die direct overkomen uit allerlei informatie die rondslingert op op internet

[2:45:29] en ik denk dat is eigenlijk op basis van uw vraag dat inderdaad ook professionals zelf ook een partner zijn in het tegengaan van van desinformatie

[2:45:37] en wellicht is er ook nog wel op die manier. Behalve het de partners die ik al noemde nog verder partnerschap ook mogelijk om juist ook hen de ruimte te geven om zich ook op een met de witte jassen uit te spreken tegen tegen deze desinformatie.

[2:45:52] Uw laatste interruptie van

[2:45:54] dagvoorzitter. De vraag was eigenlijk bedoeld andersom. Want ik snap dat de staatsssecretaris partners ship zoekt in professionals. Maar die professionals zoeken dat ook bij de overheid. Want die moeten beschermd in mijn werk kunnen zijn en dat kunnen doen wat nodig is in acute situaties. Dus ik zou het graag van de andere kant worden.

[2:46:13] Zonder enige twijfel. Dus dat dat staat als een huis. Ik ben een partner als het gaat om het tegengaan van van desinformatie en welke mogelijkheden ik nu nog niet heb, ben ik zeer bereid om te kijken of we die wel kunnen benutten

[2:46:26] tot het punt dat ik echt niet verder kan gaan, omdat de vrijheid van meningsuiting niet in het geding komt.

[2:46:31] Meneer van houwelingen heeft een vraag.

[2:46:33] Heel interessant. En wat die vrijheid van meningsuiting betreft als als iemand een een andere kijken of er anticonceptie of vaccinaties. Wat de staatssecretaris zelf betreft is het dan zullen deze van nou dat zou ik eigenlijk het liefst willen verbieden, begrijp ik dat goed dat daar staat immers over in contact. Het ministerie van binnenlandse zaken. Wat is wat is de afweging van de staatssecretaris.

[2:46:54] Het liefst zou willen dat mensen die onzin niet op internet gooien. Dat zou eigenlijk mijn grootste wens zijn. Maar inderdaad. Uiteraard ga ik de vrijheid van meningsuiting niet beknotten. Want die is me een heel lief ding waard en die staat niet voor niks in onze grondwet.

[2:47:08] Dus dat ga ik niet doen. Alleen tegelijkertijd het het tegengaan van deze informatie kan op heel veel manieren zonder dat we uiteindelijk het recht om onzin te verkopen niet tegengegaan.

[2:47:21] Meneer verhouding bijzonder interessant. Voorzitter, en wat voor manier daar staatssecretaris een aantal van de manieren.

[2:47:27] Opsomming hier interessant wat er bijvoorbeeld zouden kunnen doen is de mensen die dat verspreiden aan kunnen spreken kunnen zeggen. Bent u eigenlijk van mening? Bent u ervan op de hoogte dat deze informatie niet klopt met de laatste stand van de wetenschap om eens een voorbeeld te noemen.

[2:47:45] Gaat u verder?

[2:47:46] Dankuwel. Voorzitter, dan kom ik meteen een andere vraag van de heer van houwelingen, namelijk.

[2:47:51] U noemde dat in een brief over de aanpak van onbedoelde zwangerschap. Het belang van het ongeboren kind niet wordt genoemd. En kijk in algemene zin probeer ik altijd zoveel mogelijk open deuren te voorkomen in mijn brief en zelfs het belang van het ongeboren kind is ook onder de jong en heeft een plek in de wet afbreking zwangerschap. Dus dat is dat eigenlijk een onomstotelijk onomstotelijke zaak en in die zin. Ik zei het al open deuren moet je proberen te voorkomen in een brief. Tegelijkertijd noemt nu andere passage ging worden autonomie van vrouwen en even juiste. Maar die passage opgenomen omdat er natuurlijk ook wel wat gevoel van deze staatssecretarissen aan de slag gaan met het aantal abortussen verminderen, heeft het eigenlijk wel respect, ook voor de autonomie van vrouwen. Als er nog enig ongemak was, heb ik geprobeerd ook met die passage is dat ongemak weg te nemen

[2:48:43] dan ook een vraag van de heer van houwelingen. Hij heeft zijn vroeg van is het niet een idee om abortus en de informatie over boetes op te nemen in lespakketten op school.

[2:48:55] Daarover zou ik willen zeggen dat sinds tweeduizend twaalf één inderdaad een verplichting is om aandacht te geven aan relationele en seksuele vorming op school en dan wordt het onderwerp onbedoelde zwangerschappen bij alhoewel een keuze is om dat ook wel of niet daar onderdeel van te maken en ik zou in dat opzicht ook willen waken om daar een al te precieze en volgens geven invulling van te geven, want juist de vrijheid die scholen hebben om zelf invulling te geven aan deze opdracht. Die zorgt er ook voor dat het programma ook aankomt bij de leerlingen en die ook de vrijheid van scholen waarborgt. Dus op die manier zoeken we de balans.

[2:49:37] Meneer van houwelingen heeft daar een vraag.

[2:49:38] Dank voor de beantwoording. Maar toch begrijp ik het niet helemaal goed. Want als het bijvoorbeeld over tabak gaat en de staatssecretaris en ik heb daar twee jaar geleden eerder een debat over gehad. Dan gaat de staatssecretaris volhoudt en accijns voorlichting op al die pakjes moeten we die afbeeldingen komen en nu ineens van nou laat aan de scholen zelf over. Dus ik ben ik begrijp dat niet goed. Ook niet gezien voelt als het om seksuele voorlichting gaat, gaat het ook veel verder. Dus nogmaals, mijn vraag is het niet heel belangrijk zou de staatssecretaris die heel blij moeten vinden om bijvoorbeeld als het dan om abortus gaat en dat gebeurt, begrijp ik nu niet om heel duidelijk te maken op het pedagogisch verantwoorde wijze in de bovenbouw van de middelbare school, bijvoorbeeld wat dat behelst bijvoorbeeld vooral een instrumentele abortus. Wat het is wat dat betekent ook in het belang. Nogmaals de misschien delen we dan die waarde tenminste van het ongeboren kind zou er moeten gebeuren.

[2:50:25] De.

[2:50:26] Ja. Dank. Voorzitter,

[2:50:29] ik dacht heer van houwelingen een partner zal hebben om juist ook de vrije invulling die scholen hebben ook te beschermen. Maar dat valt een beetje tegen. In dit geval. Maar ik denk dat er een balans is gevonden. Er is inderdaad een opdracht en tegelijkertijd vind ik het heel belangrijk dat die scholen zelf op hun eigen manier invulling aan kunnen geven en dat wij niet vanuit de overheid dat voorschrijven en ik vind het bijzonder dat meneer van houwelingen op dit onderwerp ineens een andere route kiest. Maar misschien kan hij hetzelfde.

[2:50:57] Wellicht.

[2:50:59] Dat is uitlokking. Maar meneer van houwelingen kan nog geen derde in laatste instantie op dit.

[2:51:04] Ik begrijp dat de staatssecretaris zeggen want ik bijzonder vind niet dat bijvoorbeeld. Ik noem het voorbeeld van van seksuele voorlichting. Dat is voorgeschreven. Toch worden alle dingen voorgeschreven. Dan hebben we het hier hebben over iets wat wat mij betreft minstens zo belangrijk is een daar gebeurt eigenlijk niks. Er wordt niets voorgeschreven. Dus dat dat laten we zeggen die die discrepantie wat tegen vragen aan de staatssecretaris. Wat vindt de staatssecretaris daarvan.

[2:51:28] Ik moet eerlijk zeggen als het gaat om uw vergelijking met tabak. Ik dacht ik ga er maar niet op in want ik vind het een volstrekt ander onderwerp. En dan gaat het eigenlijk ook over het verbieden van reclame op de bak. En inderdaad een verplichting om in plaats daarvan ook de schadelijke effecten van tabak kenbaar te maken

[2:51:47] op allerlei andere preventieve onderwerpen vind ik een soms vergelijkingen best prima. Alleen in dit geval

[2:51:54] krijg ik het niet helemaal geen ruimte. Hoe dat hiermee zou moeten vervullen. Dan zou je kunnen kijken naar andere verplichtingen die scholen hebben en hoe dat hoe dat bij elkaar komt kijken. Er is een verplichting om hier aandacht aan te besteden. Dat is denk ik ook goed.

[2:52:11] Vervolgens hebben we brede mogelijkheden om scholen te ondersteunen op welke vorm en welke manier ze dat vervolgens vormgegeven en ik denk dat dat eigenlijk de balans is tussen aan de ene kant verplichting en aan de andere kant de vrijheid.

[2:52:27] Dan heb ik een vraag van mevrouw van houwelingen.

[2:52:29] Ik wil instantie, maar dat doen we niet te doen. Interruptie in drieën instantie op een onderwerp. Ik ook gezegd. Laatste

[2:52:34] instantie op dit onderwerp is. U heeft nog een

[2:52:36] in een interruptie. Maar die zal ik bewaren voor

[2:52:39] gaat u verder.

[2:52:43] Dan heb ik nog een vraag van mevrouw bikker over de cijfers of er cijfers bekend zijn die iets weergeven van de effecten van de inzet op het gebied van onbedoelde en ongewenste en ik heb er net een pagina als het gaat om de dingen die we nu doen. Maar misschien toch ook een mooi om te noemen dat in januari drieëntwintig waren meer dan negentienduizend mensen ondersteunt bij het nemen van regie op een kinderwens via het programma nu niet zwanger. Het gaat echt om duizenden mensen die op die manier meer ondersteuning hebben gekregen en ook daardoor hopelijk ook bewuste zelf een keuze hebben kunnen maken als het gaat om anticonceptie

[2:53:24] vraag van mevrouw tielen. Tenslotte, in hoeverre de publiekscommunicatie over anticonceptie ook gericht is op een bredere.

[2:53:31] Doelgroep.

[2:53:33] Volgend jaar staat er een campagne over anticonceptie gericht op jongeren tot de leeftijd van vijfentwintig jaar

[2:53:39] er binnen deze campagne wordt betrouwbare informatie over alle soorten anticonceptie en de betrouwbaarheid die van gegeven.

[2:53:45] Het doel is om jongeren te stimuleren zich in de mogelijkheden te verdiepen om zo een middel te kunnen kiezen wat bij hen past

[2:53:53] en bij de voorbereidingen zijn ook partners betrokken die ik net al eerder noemde. Ze hebben ervaring met en kennis over deze thematiek en ook het bereiken van de doelen.

[2:54:04] Dan ga ik naar het tweede onderwerp. Voorzitter, namelijk de onderwerpen rondom kansrijke stad.

[2:54:12] Allereerst een vraag van de sgp over het betrekken van het informeel netwerk

[2:54:20] bij het versterken van het ouderschap.

[2:54:25] Het heeft absoluut een absoluut een belangrijk aandachtsgebied in die kansrijke stad coalities in de lokale coalities vijfentwintig procent van de coalities. Die werkt ook al met een informele zorg en steun organisaties samen in die coalitie. Via het actieprogramma wordt de inzet op de informele steun ook verder gestimuleerd op verschillende manieren, zoals een leertraject over de informele steun beschikbaar voor de lokale coalities.

[2:54:59] Maar het is een onderdeel van de handreiking voor al die gemeenten die ermee bezig zijn. Daar is ook het informele netwerk een onderdeel van en er zijn een aantal fantastische voorbeelden. Ik denk dat meneer van der vlies die ook op het netvlies heeft

[2:55:13] die juist ook kunnen laten zien hoe je het informele netwerk sterker kan inzetten. Juist ook in die lokale coalities

[2:55:22] dan noem ik al even in mijn inleiding. Ook de combinatie met financiële zorgen en schulden vraag van van mevrouw bikker kunnen we nou ook nog daar meer op inzetten in die in die coalities kansrijke stad.

[2:55:39] Dit is een van de onderwerpen die eigenlijk met een van de onderwerpen op die meneer van der staaij noemde als het gaat om de de informele netwerken, maar ook dit is er één die echt heel erg thuishoort. Bij kansrijke start

[2:55:52] de impact van armoede en schulden juist ook op die is duizend dagen. Die is gigantisch groot en juist in die lokale coalities kun je ook echt heel goed. Dit steun netwerk betrekken omdat de gemeente vaak betrokken is en de gemeente natuurlijk ook een verplichting heeft om op schulden en armoede te acteren en daarom kijken we samen met het minister ministerie van szw ook hoe we geldzorgen, armoede en schulden nog integrale of eigenlijk nog vaker onderdeel kunnen maken van die coalities en het zou net als het onderwerp ik net noemde onderdeel kunnen worden van de handreiking, maar ook onderdeel kunnen worden van het leertraject, zodat het echt een onderdeel wordt bij al die coalities

[2:56:38] dan wat na die eerste duizend dagen doet, maar ook even terugdenken. Ook mevrouw van mevrouw bikker terugdenken aan een discussie die ik eerder met de commissie had over zou je niet moeten verlengen naar meer dagen daarvan en we toen ook wel wat voorzichtig zeggen. Dat moet je volgens mij niet doen want daarmee wordt het voor je het weet telkens weer een groot programma. Alleen de kunst is wel om het eigenlijk vervolgens in te gaan bedden. Ook in het sociaal domein veel breder en daarvoor is natuurlijk het gezond en actief leven akkoord eigenlijk de meest geeigende plek namelijk kunnen de lokale coalities eigenlijk via ook de middelen die we beschikbaar stellen in het gala juist ook ruimte krijgen om ook de followup na de eerste duizend dagen goed

[2:57:22] te verankeren

[2:57:25] dan een vraag van de vvd over de rol van de jeugdverpleegkundige in kansrijke stad

[2:57:32] en u zei eigenlijk of mevrouw tielen zijn eigenlijk van is het niet een idee om die rol nog wat meer te verrijken en onder andere ook leefstijl als een van de voorbeelden en ik dacht meteen terug aan paar maanden geleden toen ikzelf een instrument in handen kreeg

[2:57:47] van van een aantal partners en die hadden een instrument gemaakt. Juist ook voor jeugdverpleegkundige om het gesprek aan te gaan met ouders over leefstijl. Dat was een signalerings instrument waarmee eigenlijk vergemakkelijkt worden of er sprake is mogelijk van levert problematiek en daarbij ook het gesprek op een goede manier wordt vervolgd. Het was nog een een voortvloeisel uit het preventieakkoord eigenlijk ook heel veel dat het kansrijke start programma kunnen kunnen voortvloeien.

[2:58:16] Want inderdaad, ik constateer dat artsen, maatschappij en gezondheid. En eigenlijk hebben we het over die doelgroep een hele grote rol. Kinderen kunnen spelen. Juist ook in ander type interventie dan wat we al

[2:58:32] gewenst zijn.

[2:58:37] U, mevrouw tielen stelde ook van welke mogelijkheden zijn er voor het meenemen van huisartsen. Maar de kansrijke start en ook daarvoor geldt dat die huisarts natuurlijk een een hele belangrijke onderdeel is van die lokale coalitie.

[2:58:52] Daarom werken we ook zoveel mogelijk in de multidisciplinaire samenwerking. Het gaat om scholing als het gaat om bijeenkomsten. Maar maar die ook haalbaar en aantrekkelijk zijn voor huis om bij aan te sluiten, want er is ook nog eens het gevoel van heb ik eigenlijk wel een een rol daarin een is het wel aantrekkelijk levert ook iets op voor mij als huisarts of is het alleen maar een extra taak die ik moet

[2:59:16] moet uitoefenen. Dan komt het bovenop alle taken die ze zullen hebben. Terwijl als ze het gevoel hebben. He. Ik kan je ook iets.

[2:59:24] Halen,

[2:59:25] Die helpt ook om uiteindelijk bijvoorbeeld met patiënte, betere samenwerkingsafspraken hebben, zodat ik niet telkens met dezelfde patiënt ook

[2:59:34] dezelfde gesprekken hebt dan is het echt een belangrijk onderdeel en gaan de huisartsen zelf aan op dit onderwerp. Dus ja het is een belangrijk onderwerp en ga in overleg met de huisartsen op welke manier zij nog beter kunnen aanhaken

[2:59:50] dan heer kwint. Die vroeg van alles goede wel het kansrijke stad, maar worden niet te vrijelijk met gegevensuitwisseling omgegaan waardoor ouders het gevoel hebben dat wie hier eigenlijk al de gegevens over mijzelf en ook mijn kind.

[3:00:08] Ik zou eigenlijk en dat is niet om wanneer kwint uit te lokken. Ik ga niet nog een keer aan uitlokking doen maar ik zou bijna willen zeggen ik zou iets aan de andere kant willen gaan hangen. Wat ik nu vooral terugkrijgen is een heel veel coalities ook nog wel eens ingewikkeld vinden want soms eigenlijk dingen niet kunnen of mogen delen, terwijl er eigenlijk wel een sterke behoefte is om met elkaar uit op een aantal onderwerpen grotere slagen te kunnen maken als die informatie wel zouden kunnen doen en dat kost er nu soms best vaak bureaucratie. Daar zit de avg dan soms ook in de weg en tegelijkertijd en dan kom ik weer terug bij meneer. Ik weet heeft natuurlijk ook gelijk. Het gaat om kwetsbare informatie juist ook voor deze ouders die niet altijd het gevoel hebben dat zelfs medische professionals er echt voor hen zijn. Maar toch het gevoel hebben soms van want we gaan ze allemaal over mij beslissen.

[3:00:55] Dus het blijft een kwestie van zorgvuldigheid. Ik denk dat die balans

[3:01:00] en nu absoluut in zit. Daar maak ik me eigenlijk geen zorgen over. Ik heb ook geen signalen als men ik vind u wel. Heeft dat anders is dan hoor ik die heel erg graag want dan moeten we daarop acteren

[3:01:11] en ik zou eerder willen kijken van hoe kunnen we ook zorgen dat de informatie die nodig is om te delen om het voor moeder en kind of ouder en kind te versterken dat het uiteindelijk ook mogelijk wordt gemaakt.

[3:01:25] Tenslotte,

[3:01:26] Had ik nog de vraag staan en heeft tenminste ook al het een en ander op geantwoord over de de financiële problemen en kraamzorg. En daar was nog even de vraag die bij mij zat had niet ook bij de lokale coalities ook een aandachtspunt zijn, zodat als er bijvoorbeeld problemen zijn met de eigen bijdrage, maar wel kader aan geheel gewenst is dat er inderdaad mogelijkheden zijn, bijvoorbeeld via de collectieve ziektekosten verzekering voor minima bij gemeente omdat daarin op te nemen en ik denk inderdaad dat dit een mogelijkheid is. Ik zal het opnemen met de lokale coalities. Alleen dit is zeer afhankelijk van uiteindelijk de de ziektekosten rekening die wordt afgesloten. En ik weet ook dat best wel veel gemeenten de grote moeite mee hebben om het elke keer weer rond te krijgen. Ook tegen beheersbare prijzen is uiteraard niet een duurdere verzekering wordt. En als mensen hebben wij spreken zichzelf gewoon via de reguliere route zouden verzekeren. Vaak zijn condities beter alleen als de verzekering duurder is dan haken mensen ook nog wel eens af.

[3:02:26] Dus met die kanttekeningen is het inderdaad wel een mooie forum. Om de lokale coalities te versterken.

[3:02:33] Dankuwel. Voorzitter,

[3:02:35] uw laatste interruptie.

[3:02:37] Van drie of.

[3:02:39] Het is uw laatste interruptie.

[3:02:40] Moet ik het heel kort houden als het gaat over de publiekscommunicatie in pijlen. Één met betrekking tot ongewenste zwangerschap zou dan wellicht een idee zijn. Dus ik vergeet even de scholen om daar wellicht de suggesties die we hebben gedaan, bijvoorbeeld communicatie over de optie van adoptie in plaats van abortus over abortus spijt over de praktijk van abortus omdat daarin onder te brengen.

[3:03:00] Dit moment zien we verandert er een noodzaak is om als het gaat om anti-conceptie echt de desinformatie tegen te gaan, maar ook betrouwbare informatie te geven. Ik zie daar ook een aantal zorgwekkende trends bijvoorbeeld ook over het gebruik van anticonceptie. Dus ik focus in publiekscommunicatie op anti-conceptie en dat de andere insteek dan meneer van houwelingen inderdaad heeft aangegeven.

[3:03:26] Het lijkt erop

[3:03:28] dat we daarmee alle vragen hebben beantwoord op één na tenminste ik had nog een gestelde vragen die je niet beantwoord was over de rol van de reclame code commissie bij het bij de in vloeiend.

[3:03:40] Dat klopt inderdaad.

[3:03:43] Ik ben bereid om met reclame code commissie ook in combinatie met het gesprek over desinformatie, daar het gesprek over aan te gaan.

[3:03:50] Ik weet het, invulling zich sinds zeer recent moeten verhouden tot die reclame code afspraak die erover zijn gemaakt in die zin zijn we al een klein beetje verder. Maar het is wel terecht om ook te kijken past wat past binnen de kaders die we afgesproken en wat niet. Dus ik ben bereid om het gesprek met hen ook daarover aan te gaan.

[3:04:11] Ik kijk even rond. Maar ik zie niemand anders. Die gevoel heeft dat er geen antwoord is gegeven, misschien niet naar tevredenheid, maar in ieder geval worden gegeven. Dat betekent dat we aan het einde gekomen van de eerste termijn en gaan we soepel over naar de tweede termijn het woord tenzij dat niet nodig is. Maar kijk even naar mevrouw paulusma.

[3:04:29] Dank. Voorzitter, ik vind dat vriendelijk om de bewindspersonen te bedanken voor hun antwoorden en ik ben blij dat ook minister kuipers het onderwerpen rondom pijnbestrijding in de van de noodzaak daartoe een de beschikbaarheid met mij deelt en ik hoop dat dat voor vrouwen in de toekomst echt het verschil gaat maken

[3:04:50] wat nodig is.

[3:04:51] Dankuwel

[3:04:52] meneer kwint.

[3:04:55] Dank aan de personen uiteraard voor de antwoorden als eenvoudige info kamerlid merk ik dan vanzelf. Ik denk ferme.

[3:05:04] We zien allerlei problemen gebeuren en er is een soort onbegrijpelijk systeem gebouwd waarin soms niemand daarop aanspreekbaar is het ziekenhuis dichtgaat dan ligt dat bij de bestuurder als de tekorten in de sector zijn dan gaan we niet over het salaris. Want de afspraken over budget worden gemaakt met een verzekeraar. En ik heb alle begrip voor hoe dat historisch gegroeid is, maar

[3:05:25] het leidt wel tot een situatie waarin je eigenlijk in de gehele zorg. Maar laat ik bijvoorbeeld de krant zoals forum geconfronteerd wordt met grote tekorten die ook de krapte op de arbeidsmarkt al ver vooruit waren zeg maar het is niet dat je kunt zeggen dat de gevolgen in deze sector alleen maar de gevolgen zijn van de de algemene krapte op de arbeidsmarkt. Tenslotte kijk ik ontzettend uit naar het onderzoek naar het effect van het schrappen van de eigen bijdrage,

[3:05:50] temeer aangezien ik vermoed dat niet alleen. Ik kon mijn gelijk mag u vergeten, maar ook de rivm en het zorginstituut daar gelijk gaan krijgen met de mededeling dat die eigen bijdrage wel degelijk een negatief effect heeft en laten we dan als het onderzoek. Er is ook gewoon meteen maar schrappen.

[3:06:06] Meneer van houwelingen. Veel dank voor de beantwoording. Ik denk dat wij inderdaad, zoals de staatsssecretaris zei op andere aspecten als het gaat om het.

[3:06:14] Het voldaan aan de winkel is in het belang van de beste zorg voor moeder en kind.

[3:06:20] Mevrouw ellemeet. Voorzitter, mijn allerlaatste worden in de kamer zou je eigenlijk heel positief willen geen twee minuten debat willen eindigen, namelijk. Het gaat vaak genoeg over wat er moeilijk is in dit werk en de haat en de ellende en de werkdruk die je over je heen krijgt. Maar er zijn ook echt prachtige kanten en dat heeft vandaag ook weer laten zien dat als je serieus betrokken bent bij een onderwerp en je durft bij jezelf te blijven. Je denkt niemand heeft het ooit eerder over deze onderwerp gehad. Maar ik weet toch echt dat dit belangrijk is dan wordt ernaar geluisterd en dan wordt het opgepakt. Dat hebben we vandaag ook weer kunnen zien of het nou gaat over postnatale depressie over de menopauze over endometriose. Er wordt gewoon heel serieus werk van gemaakt en daar ben ik echt dankbaar voor. Zo zou moeten zijn en zo wordt er ook naar je geluisterd en dat is ook een compliment aan deze minister en aan eerdere bewindspersonen en aan alle ambtenaren erachter dat er wel degelijk werk gemaakt wordt van een oproep die hier vanuit de kamer gedaan wordt en dat doe je niet in je eentje. Dat doe je ook met collega's. Ik heb vaak genoeg ook in de plenaire zaal gestaan en onderwerp geuit geadresseerd en dan waren het vaak vrouwelijke collega's moet ik zeggen. Collega woordvoerders die dan hartstochtelijk zaten te knikken van inderdaad. Hier moeten we het over hebben en soms bij het niet met elkaar eens en ik zie het nu toevallig naar twee collega's, met wie ik het vaak eens ben, maar soms ook niet. En dan kun je dat heel respectvol met elkaar dat debat voeren en zo zou moeten zijn in een gezonde democratie en we hebben het vaak over de zaken die minder goed gaat maar heel veel gaat ook goed als je het met elkaar eens bent als je het niet met elkaar eens bent en er zijn ook collega's die vervolgens dat werk van je over kunnen nemen binnen je eigen partij of buiten je eigen partij. Daar wil ik het bij laten. Dank.

[3:07:54] Dankuwel mevrouw ellemeet fabriek.

[3:07:57] Voorzitter, ik dank de beide bewindspersonen en na zulke gloedvolle woorden van twee zeer ervaren kamerleden voor mij die ook afscheid nemen met een wijs advies aan ons allemaal durf ik alleen maar te zeggen dat gaan we proberen zo goed mogelijk ter harte te nemen.

[3:08:11] Ja

[3:08:12] dan krijg ik een appje van mevrouw paulusma dat iets vergeten vragen. Dan kan ik in mijn tweede termijn doen, maar het evenveel moeite om vatbaar is

[3:08:21] ook nog even te doen.

[3:08:23] Dank. Voorzitter, dit heet dan de digitale binnen lijn die voor iedereen beschikbaar is ervoor dat dat een gedoe wordt

[3:08:30] is je kijkersvragen doen.

[3:08:33] Maar de minister heeft allerlei toezeggingen gedaan over gesprekken met het veld en dan is het ook fijn om te weten wanneer we daar als commissie over geïnformeerd worden, want anders blijft het een beetje in het

[3:08:43] de luchtledige hangen

[3:08:47] zijn er toch nog een paar.

[3:08:49] We zien met een vraagteken erachter uitgesproken. Dus kijk ik even door de tijd vol te praten naar de minister om daar een reactie op te geven.

[3:09:00] De minister.

[3:09:01] Voorzitter, allereerst voor zijn antwoord schuldig op een vraag uit de eerste termijn van mevrouw ellemeet over betrokken uit van de bedrijfsartsen bij alle ontwikkelingen en initiatieven en kennisagenda die opgesteld wordt via de nvog. En dan gaat het onder andere over hormonale klachten over endometriose, maar ook over de overgang. Ik moet het antwoord schuldig blijven of op dit moment al de bedrijfsarts betrokken zijn.

[3:09:28] Ik nog niet.

[3:09:29] Wat ik graag wil toezeggen om daar ook mee. Een echt een antwoord te geven is dat wij de nvog zullen vragen ofzo betrokken zijn en zo. Nee, of ze alsjeblieft willen betrekken.

[3:09:38] Ik denk dat daarmee het antwoord ook geadresseerd is. Mevrouw paulusma vroeg ten aanzien van een terugkoppeling wil ik graag doen bij een volgende voortgangsbrief geboortezorg. Dan is de volgende vraag van wanneer komt hier verder kijken? Hier zou niet eens. Maar dat even enigszins we er wordt niet met het zelf volgend jaar koppelen aan andere

[3:10:01] voorzitter, als u mij toestaat dan we daarbij nog zeker ook het dank uitspreken

[3:10:09] aan mevrouw ellemeet aan de heer van der staaij voor hun inbreng. Het was een groot genoegen voor mij en ik weet zeker dat ik ook namens de staatssecretaris. Om deze debatten in de afgelopen periode te doen en ja, het spoed ook inderdaad zo zijn dat er dingen juist in deze debatten naar voren komen gesignaleerd worden je ook als team zoals wij hier zitten van vws het juiste spoor opgezet wordt en dat we daarop acteren en ik kan ook van onze kant zeggen dat dat ook het leuke onderdeel van dit werk is een van de vele leuke onderdelen en dat als het over zo'n onderwerp gaat en u hebt een mannelijke staatsssecretaris en de mannelijke minister dat dan de werkelijke team hierdoor.

[3:10:54] Ik zou bijna zeggen team oranje en blauw aangevoerd wordt. Maar wij worden gestuurd. Vertrouwde gerust op.

[3:11:01] Tot zover dankuwel staatssecretaris.

[3:11:03] Was. Geen vraag me alleen één ding nog aanvullen, namelijk dat datgene wat ik met de reclame code commissie gaat doen natuurlijk altijd is in samen met de collega's van ocw. De staatssecretaris daar en ik begrijp dat ze dit heel graag. Dus dat gaat helemaal goed.

[3:11:21] Mooi dank aan iedereen die een bijdrage heeft geleverd aan het commissiedebat. Ik ga afsluiten door het voorlezen van het toezeggingen, zodat we zeker weten dat we daar dezelfde verwachtingen op hebben in de eerste is dat de minister de kamer informeren over de uitkomsten van de gesprekken met de patiëntenorganisaties over signalen met betrekking tot counseling, prenatale screening

[3:11:40] aan mevrouw bikker en een termijn weet ik niet of we die

[3:11:45] we kunnen benoemen.

[3:11:55] Ja.

[3:11:57] Voor voortgangsbrief geboortezorg ergens in het eerst in in de eerste maanden van tweeduizend, vierentwintig waarschijnlijk als de lente ongeveer begint

[3:12:07] een mooie parallel

[3:12:10] begin van de lente.

[3:12:12] De minister van vws zal de uitkomst van een pilot rond eigen bijdrage kraamzorg voor kwetsbare gezinnen in dit najaar naar de kamer sturen knikt daarbij een toezegging aan meneer kwint toezeggingen op mevrouw paulusma waar we gisteren nog gisteren waar we net nog even bij stilstonden die voortgangsbrief geboortezorg die dus ergens een begin van de lente van tweeduizend, vierentwintig komt en de staatsssecretaris zijn er nog even dat die samen met ocw de terugkoppeling doet over de gesprekken met bzk en reclame code commissie als het gaat over de informatie op

[3:12:46] dus over anticonceptie.

[3:12:49] Ik zie iedereen knikken.

[3:12:51] De bedrijfsarts, de bedrijfsarts. Er is ook nog een toezegging gedaan aan mevrouw ellemeet over gesprekken met de bedrijfsarts samen met szw als het gaat om het om bewustwording enzovoort. Met betrekking tot overgangsklachten. Andere nee, beter.

[3:13:08] Dat ik de nvog zal vragen om de bedrijfsartsen te betrekken bij.

[3:13:14] Eigenlijk nog

[3:13:15] makkelijker misschien. En wanneer ongeveer denkt u.

[3:13:19] Op hele korte termijn, maar het is een toezegging waarvan u gewoon dat hij direct worden opgevolgd. Dus niet een aparte terugkoppeling over.

[3:13:28] Dat betekent dat we aan het einde gekomen van dit. De commissie was zwangerschap en geboorte. Laat me dan ook de vrijheid nemen om twee personen met wie wij vanavond gedebatteerd hebben extra te bedanken al een paar keer langsgekomen als soort van afscheid is altijd een beetje gek want het gaat niet om ons natuurlijk maar om de inhoud en bovendien meneer van der staaij de komende weken nog heel actief. Maar ik weet niet of die nog in de vws commissie die of ik mezelf nog gaan meemaken. Dat zal spannend. Maar mevrouw ellemeet. Ik schrok een beetje toen u zei dat uw laatste debat was. Ik had eigenlijk of vreugde dat morgen ook nog een mee te maken. Maar ik denk dat ik namens de hele ik ben niet de voorzitter, maar ik denk dat ik namens de hele vaste kamercommissie voor vws kan zeggen dat we hebben genoten van uw aanwezigheid, uw doortastendheid, uw inhoudelijke bijdrage aan het debat om met elkaar te zorgen dat wij vanuit de politiek oog houden op de zorg en daar ook de nodige verbeteringen aan te brengen. Dus hartelijk dank. We gaan nu.

[3:14:31] Ik ga u missen.

[3:14:38] Daar gaat het toch mis is ook een twee minuten debat,

[3:14:41] met als eerste spreker. De heer van houwelingen, die motie ingediend over communicatie,

[3:14:45] voorkoming van onbedoelde zwangerschap.