Nieuwe maatregelen netcongesties

[0:00:00] Welkom bij deze activiteit van de Vaste Commissie voor Economische Zaken en Klimaat.

[0:00:05] En wel een hoorzitting met de netbeheerders over nieuwe maatregelen, netcongestie.

[0:00:12] En we hebben te gast vandaag de heer Abbehuis van Tennet, de heer Peters van Stedin, de heer Sanders van Enexis en de heer Schut van Liander.

[0:00:22] En van de zijde van de Kamer hebben we de heer Vermeer van de BBB, mevrouw Posma, excuus.

[0:00:30] Van de NSC en de heer Erkens van de VVD.

[0:00:34] En ik ben zelf Suzanne Kreuger van GroenLinks P van de A.

[0:00:37] En ik heb begrepen dat de heer Vermeer om kwart over twee weg moet.

[0:00:43] Ja, en dat de heer Grinwis om half drie weg moet, maar die moet eerst dan nog aankomen.

[0:00:49] Dus dat bij deze.

[0:00:53] En ik wil heel graag onze gasten even kort de kans geven om zich te introduceren.

[0:00:59] En even heel kort.

[0:01:00] Om te zeggen met welke boodschap u hier bent, om het zo maar te zeggen.

[0:01:05] En dan daarna krijgt de leden allemaal de kans om vragen te stellen.

[0:01:08] En ik zou aan de leden willen voorstellen.

[0:01:11] Ja, ik wil aan de leden voorstellen dat ieder lid een vraag stelt en dan een vervolgsvraag.

[0:01:18] En dat we dat gewoon een aantal rondjes doen, aangezien we tot drie uur de tijd hebben.

[0:01:24] En heel graag erbij zeggen aan wie u de vraag adresseert.

[0:01:27] Maar het kan natuurlijk ook heel goed zijn dat het een vraag is.

[0:01:29] Die door meerdere leden beantwoord kan worden.

[0:01:32] Gaan we dat zo doen?

[0:01:33] Ja.

[0:01:33] Oké.

[0:01:34] En wie van de heren mag ik als eerste het woord geven?

[0:01:36] Jullie zitten op volgorde, ja.

[0:01:38] We zitten bijna op volgorde.

[0:01:42] Dankjewel.

[0:01:42] Mijn naam is Maarten Abbeijs en ik ben COO.

[0:01:44] Dat is een Engelse term maar operationeel directeur van Tennet.

[0:01:48] En laat ik beginnen met, voor ons is het ook nog januari, het begin van het jaar.

[0:01:52] En dit is de eerste keer dat we elkaar treffen na de verkiezingen.

[0:01:55] Dus ook gefeliciteerd met uw verkiezing of herverkiezing als Kamerlid.

[0:01:59] En ik kijk uit naar een goede samenwerking de komende jaren.

[0:02:03] Tennet is de landelijk netbeheerder voor elektriciteit.

[0:02:06] Voor alle spanningniveaus vanaf 110 kV en hoger.

[0:02:11] En daarvoor verzorgen wij de transportdiensten, de systeemdiensten.

[0:02:15] Dus zorgen dat altijd alles in balans is.

[0:02:17] Maar ook de marktfaciliteringen.

[0:02:19] Zodat marktpartijen een nondiscriminatoire toegang tot het netwerk hebben.

[0:02:23] En dat doen we niet alleen in Nederland, maar ook nog steeds in een groot deel van Duitsland.

[0:02:27] En we opereren ook alle bedrijven.

[0:02:29] Ook buitenlandse verbindingen.

[0:02:30] Nou, Congress gaat ons behoorlijk wat aan.

[0:02:34] We zijn er ook ontzettend druk mee bezig.

[0:02:36] En daarom ben ik ook blij met de kans die we vandaag krijgen om al uw vragen te beantwoorden.

[0:02:43] Ja, dank u wel voorzitter.

[0:02:45] Jeroen Sanders, lidraad van bestuur van Enexis.

[0:02:48] In de rol van CTO, waar de T staat voor Transition.

[0:02:54] Enexis transporteert gas en elektriciteit in Groningen, Drenthe, Overijssel, Brabant en Limburg.

[0:02:58] En dat doen wij aan 2,8 miljoen klanten.

[0:03:01] En dat zijn consumenten en bedrijven.

[0:03:05] Wat wel bijzonder is, we hebben drie grote industriële clusters.

[0:03:09] Dat is het cluster Moerdijk.

[0:03:11] Op de grens van Brabant en Zeeland.

[0:03:13] We hebben Gemmelot in Limburg.

[0:03:15] En we hebben natuurlijk het industriecluster in de Eemshaven.

[0:03:18] En naast die clusters hebben wij ook nog de innovatieve toptechnologie regio.

[0:03:24] Zo moet ik het zeggen.

[0:03:27] Brainport Eindhoven.

[0:03:28] En ik noem die clusters omdat daar natuurlijk heel veel aan de hand is.

[0:03:31] Op het gebied van energietransitie.

[0:03:32] En daardoor ook met congestie.

[0:03:35] Dank u wel.

[0:03:38] Mijn naam is Daan Schut.

[0:03:39] Lid van de raad van bestuur van Alliander.

[0:03:42] Zelfde functie als mijn collega rechts.

[0:03:44] Wij bedienen Noord-Holland, een deel van Zuid-Holland, Flevoland, Friesland en Gelderland.

[0:03:50] Ik ben heel blij dat we met jullie hier om tafel kunnen zitten.

[0:03:54] Om ineens een leidend beeld te krijgen over wat er nou nodig is aan versnelling om die netcongressie op te gaan lossen.

[0:03:59] Het is geen makkelijk probleem.

[0:04:01] Dat weten we allemaal.

[0:04:02] Het is fijn om hier te zijn.

[0:04:06] Goedemiddag.

[0:04:07] Als laatste.

[0:04:07] Mijn naam is Daaf Peters.

[0:04:09] Ik zit in de raad van bestuur van de Stedengroep.

[0:04:11] In dezelfde rol als de heren rechts van mij.

[0:04:15] En Stedengroep zorgt ervoor dat wij energie transporteren voor 2,4 miljoen klanten.

[0:04:21] Om te wonen, werken, leven.

[0:04:23] En ons verzorgingsgebied bestaat eigenlijk uit het stuk vanuit Zeeland tot het grootste deel van Zuid-Holland en Utrecht.

[0:04:31] Waarin zich dus twee grote havens bevinden.

[0:04:34] De Rotterdamse haven.

[0:04:35] Maar ook het havengebied Terneuzen-Vlissingen.

[0:04:38] En drie van de vier grote steden.

[0:04:41] Utrecht, Den Haag en Rotterdam.

[0:04:43] En daar zou ik het bij willen laten.

[0:04:47] Dank u wel.

[0:04:47] En of u ook allemaal even weer de microfoon kan uitzetten.

[0:04:51] Ja.

[0:04:52] Dank u wel.

[0:04:54] Nou, dan geef ik als eerste het woord aan de heer Erkens voor twee vragen.

[0:04:58] Dank voorzitter.

[0:04:59] En dank ook voor uw aanwezigheid hier bij deze hoorzitting.

[0:05:02] De netcongressie problematiek die bereidt zich uiteraard uit te laten.

[0:05:05] In de laatste jaren.

[0:05:06] We zien dat woningen niet aangesloten kunnen worden.

[0:05:08] Die nieuw gebouwd zijn.

[0:05:09] Dat bedrijven niet kunnen uitbreiden.

[0:05:10] En dat de energietransitie vertraging oploopt.

[0:05:12] Dus we moeten hier met elkaar zo snel mogelijk stappen zetten.

[0:05:15] En meer oplossingen vinden om dit zo snel mogelijk op te lossen.

[0:05:19] Mijn eerste vraag is aan de heer Sanders.

[0:05:21] Ik stel hem specifiek aan u omdat ik uit Limburg kom.

[0:05:23] Maar het geldt ook voor uw collega's.

[0:05:24] Wat je vaak merkte bij netcongressie was dat provincies en gemeenten zich wel verrast voelden.

[0:05:30] Zodra de netbeheerder aangaf dat eigenlijk het net vol zat.

[0:05:33] Kunt u er wat meer op toelichten hoe dat kan?

[0:05:37] Ja dank u wel.

[0:05:38] Dat is een hele goede en terechte vraag.

[0:05:42] Wij merkten dat, dat zijn een aantal oorzaken van hoe dat is ontstaan.

[0:05:45] Ik denk dat de samenwerking bijvoorbeeld in Brabant en Limburg.

[0:05:49] Toen de anderhalf jaar geleden congestie ontstond.

[0:05:52] Tussen Tennet en Enexis onvoldoende was.

[0:05:55] Dat heb ik ook in een eerder bezoek hier ook toegelicht.

[0:05:59] Inmiddels is dat stukken verbeterd.

[0:06:01] En werken wij, nou we zitten bijna nog net niet dagelijks maar wel wekelijks bij elkaar.

[0:06:05] Om te kijken wat gebeurt op het hoogspringsnet.

[0:06:07] En wat gebeurt hier.

[0:06:07] Wat gebeurt er op dat regionale net.

[0:06:10] Ook nog even teruggrijpend naar anderhalf jaar geleden Brabant en Limburg.

[0:06:14] Zag je ook dat wij zelf nog aan het zoeken waren naar de rolverdeling.

[0:06:19] Wat je ziet is dat de congestie destijds in het hoogspanningsnet zat.

[0:06:23] Nu zit dat ook in de middelspanningsnetten.

[0:06:25] Maar dat de klanten en de gemeentes en de provincies met name contact hadden bij Enexis.

[0:06:31] Dus we moesten dat ook echt goed afstemmen van wat is onze rol en wat is de rol van Tennet.

[0:06:37] Inmiddels zijn daar goede afspraken over gemaakt.

[0:06:42] Wat ik denk is dat als je nu kijkt naar de congestiemeldingen en communicatie in het afgelopen half jaar.

[0:06:51] Dus bijvoorbeeld Utrecht, Noordoostpolder, Den Haag maar ook onlangs Groningen en Overijssel.

[0:07:00] Zie je dat dat veel beter in place is.

[0:07:03] Dus wat wij doen is voordat de formele congestiemelding komt.

[0:07:07] Hebben wij eigenlijk al de bestuurders van de regionale overheden die u net noemde.

[0:07:10] Gemeentes en provincies al geïnformeerd.

[0:07:13] We hebben ook EZK geïnformeerd.

[0:07:17] En we maken dan volgens nu een vast stramien.

[0:07:21] Hebben we een communicatieprotocol voordat we uiteindelijk in de media komen.

[0:07:26] Dus wij hopen nu en die reacties krijgen we ook wel.

[0:07:28] Dat de verrassing minder groot is.

[0:07:31] Het is niet minder prettig want het is natuurlijk een hele vervelende situatie zijn we ons bewust.

[0:07:35] Maar dit hebben we onder controle.

[0:07:37] Misschien nog een laatste opmerking.

[0:07:39] En dat is dat wij ook aan het kijken zijn hoeveel dat we veel meer proactief kunnen gaan zien.

[0:07:43] Dus veel meer kunnen gaan voorspellen waar wij in de toekomst ontwikkelingen verwachten.

[0:07:48] Dus nu is het een paar maanden van tevoren weten we het.

[0:07:51] Maar we willen dus inderdaad veel meer transparant worden naar de toekomst toe.

[0:07:55] En daar zitten we nu midden in.

[0:07:59] Misschien dan een vraag aan u maar ook uw collega's.

[0:08:02] In hoeverre zit het elektriciteitsnet daadwerkelijk vol?

[0:08:05] En voor mij kun je van twee aspecten aanvliegen.

[0:08:08] De eerste zit die vol op elk moment van de dag.

[0:08:11] Volgens mij is het antwoord nee maar misschien kunt u daar wat meer over toelichten.

[0:08:13] Elke dag van het jaar.

[0:08:15] En de tweede is de wachtrij voor de toekomst.

[0:08:17] Zitten daar niet heel veel aanvragen ook in van bedrijven die niet heel concreet zijn of van projecten?

[0:08:22] Dus zogeheten handdoekje leggen.

[0:08:23] Dus je doet een aanvraag in anticipatie dat het vol zit zonder dat een project concreet wordt.

[0:08:27] In hoeverre is er nog veel sprake van?

[0:08:29] En heeft u dan ook de mogelijkheid om aanvragen die eigenlijk niet concreet genoeg zijn te schrappen uit die wachtrij.

[0:08:35] Zodat concrete projecten eerder aan bod komen.

[0:08:37] Ja.

[0:08:38] Dat is een goede vraag.

[0:08:38] Ik stel voor dat ik begin en dat mijn collega's mij aanvullen waar nodig.

[0:08:43] Nou de eerste vraag heeft u zelf al beantwoord.

[0:08:46] Zit het net continu vol?

[0:08:48] Nee dat zit niet continu vol.

[0:08:51] Dus kijk wij hebben in Nederland de niet bijzondere maar wel de prettige situatie tot nu toe.

[0:08:57] Dat als je transportrecht hebt.

[0:09:01] Recht op capaciteit heb je dat 24-7.

[0:09:05] En dat betekent dus dat wij moeten zorgen.

[0:09:09] Dat die capaciteit altijd beschikbaar is.

[0:09:11] Maar wij eigenlijk zit het net alleen vol op de zogenaamde spitsmomenten.

[0:09:15] Dat kan je vergelijken met de snelweg.

[0:09:17] Maar tussendoor zit het dalen.

[0:09:19] Nou ik denk dat we zodra ik nog te spreken komen over flexibele contracten.

[0:09:23] Dat je dat inderdaad kijkt van hey kunnen we die capaciteit die niet dalen niet aan andere klanten geven.

[0:09:27] Of kunnen we die spitsmomenten niet wat drukken.

[0:09:30] Nou daar komen we nog over te spreken.

[0:09:32] Maar dat is de antwoord op de eerste vraag.

[0:09:35] De tweede vraag is daar is veel over gesproken.

[0:09:38] Ook de afgelopen twee jaar zit het net nu echt vol.

[0:09:41] En nou allereerst kan ik zeggen.

[0:09:45] Wij kijken naar de fysieke stromen.

[0:09:47] Dus het is niet wat wel eens is gezegd.

[0:09:53] Dat wij een papieren werkelijkheid hebben.

[0:09:55] Dat wij op basis van papier en contracten vol zitten.

[0:09:57] Nee wat wij doen is wij kijken naar de fysieke stromen.

[0:10:00] Die kunnen we bemeten.

[0:10:01] En daarnaast houden we daar bovenop zetten we een reservering.

[0:10:05] Voor wat wij noemen de autonome groei.

[0:10:07] En voor toekomstige contracten van partijen waar we al een offerte hebben uitgeleverd.

[0:10:13] En dat opgeteld bepaalt hoe vol een station zit.

[0:10:16] Dus het zou kunnen zijn dat op dit moment die fysieke stromen bijvoorbeeld 85% van een station behelst.

[0:10:23] Maar dat wij weten dat de komende anderhalf, twee jaar.

[0:10:26] De opgestelde offertes plus de autonome groei van klein verbruik maakt dat het vol is.

[0:10:33] Ik weet niet of er nog aanvullingen op zijn.

[0:10:40] Volgens mij was er nog de vervolgvraag over de wachtrijen.

[0:10:44] Dus dan kun je klanten uit de wachtrij schrappen.

[0:10:48] Nou in principe werkt het zo dat je staat pas op de wachtrij op het moment dat je een formele aanvraag gedaan hebt.

[0:10:53] Dus dan ligt er in principe ook een concrete vraag achter.

[0:10:59] Waar wij natuurlijk tegenaan lopen is dat daar best wel veel wensdenken in zitten.

[0:11:03] Bijvoorbeeld de batterij bij Tennet.

[0:11:05] Misschien kan Marta daar beter antwoord op geven.

[0:11:07] Maar dat is heel veel aanvragen.

[0:11:08] Soms ook nog van dezelfde partijen op verschillende plekken.

[0:11:12] Waarbij eigenlijk de development van het hele project nog plaats moet vinden.

[0:11:15] En dat houdt dan wel die wachtrij op slot.

[0:11:17] Dus er zit wel degelijk verschil in maturiteit om het maar eens even zo te zeggen in de wachtrij.

[0:11:27] Ja en daar wil ik graag op voortbouwen.

[0:11:29] Kijk zit het net op alle momenten van de dag vol?

[0:11:31] Nee zeker niet he.

[0:11:34] Maar de piek is wel steeds hoger aan het worden.

[0:11:37] Dat zien we heel duidelijk.

[0:11:38] En het vermijden van die piek.

[0:11:40] Dat is iets waar we ons met z'n allen voor inzetten.

[0:11:43] En dat kan vooral door door te bouwen.

[0:11:46] Maar ook door flexibiliteit te ontsluiten.

[0:11:48] Om te kijken of we partijen kunnen motiveren niet in die piek aanwezig te zijn.

[0:11:52] Wat belangrijk is om te onderscheiden is dat we eigenlijk drie soorten congestie kennen.

[0:11:57] En daar zit nog wel eens een spraakverwarring in.

[0:12:00] En er is één, congestie voor opwek.

[0:12:02] Dus we zien dat vooral veel regionale opwek.

[0:12:05] En dan heb je het over zon en wind op land.

[0:12:07] Dat zorgt ervoor dat bepaalde netdelen.

[0:12:09] Die oorspronkelijk niet ontworpen zijn voor productie.

[0:12:11] Dat die nu vol zitten.

[0:12:13] Dat zien we echt gebeuren.

[0:12:16] Tweede congestievorm die we kennen is congestie voor vraag.

[0:12:18] Dat was Brabant en Limburg in juni 22.

[0:12:22] Dat was de eerste keer he.

[0:12:23] Dus dat we zagen dat alle opgetelde vraag vanuit de regionale netbeheerders gewoon teveel was.

[0:12:28] Om op de netfontein te kunnen absorberen.

[0:12:32] Die is reëel.

[0:12:33] Maar daar zit dus inderdaad een wachtrij in.

[0:12:35] Want wij mogen iets niet twee keer verkopen.

[0:12:37] En de derde vorm van congestie.

[0:12:39] Is ook nog marktgedreven congestie.

[0:12:41] Want we zien.

[0:12:42] We hebben nog steeds freedom of dispatch in het marktontwerp.

[0:12:45] Dus producenten mogen hun productiepark zo efficiënt mogelijk inrichten.

[0:12:50] Tussen de tijd dat wij de capaciteit veilen en de werkelijkheid.

[0:12:53] En zij kunnen dat op zo'n manier doen.

[0:12:55] Dat wij daar af en toe last van hebben.

[0:12:57] We hebben de wettelijke taak om elke dag een veilig net op te leveren.

[0:13:00] Waar we elke store kunnen absorberen.

[0:13:03] En soms moeten we dan die leveranciers bellen.

[0:13:05] Zou u uw programma aan willen passen.

[0:13:07] Dat heet re-dispatch.

[0:13:08] Dat is een Engelse term.

[0:13:11] En excuses daarvoor.

[0:13:12] Maar dan vragen we dus de leveranciers.

[0:13:13] Om hun productenpark net iets anders in te zetten.

[0:13:16] Zodat wij altijd een veilig net hebben.

[0:13:18] Dat zorgt ook voor overbelasting.

[0:13:19] Dus het voorkomen daarvan.

[0:13:22] En dat zijn drie soorten re-dispatch.

[0:13:24] Zit er nou wensdenken en een handdoekje leggen in.

[0:13:28] Zeker weten.

[0:13:29] En dat is geen prettige boodschap.

[0:13:30] Maar alleen al in het portfolio van Tennet.

[0:13:33] Hebben wij 57 gigawatt aan batterij aanvragen.

[0:13:37] Nou wij berekenen elk jaar.

[0:13:39] Leveren wij een monitoringsrapport levingszekerheid op.

[0:13:41] Daarin zien wij dat we behoefte hebben in Nederland.

[0:13:44] In 2030.

[0:13:44] Aan ongeveer 9 of 10 gigawatt.

[0:13:46] Heb ik de vorige keer ook uitgelegd.

[0:13:50] Het verschil tussen 57 en 10.

[0:13:53] Is echt enorm.

[0:13:54] Dus ik ben er ook echt van overtuigd.

[0:13:56] Dat die 57 en 2030 niet gerealiseerd gaat worden.

[0:13:58] We moeten daar wel aan werken.

[0:14:00] Omdat wij die wachtrij moeten oplossen.

[0:14:02] Volgens first come first serve.

[0:14:03] Dus ik zou graag van u ook de steun ervaren.

[0:14:07] Om daar actief iets aan te mogen veranderen.

[0:14:09] Want dat geeft echt verlichting in alle portfolio's.

[0:14:11] Maar ook waarschijnlijk bij congestie.

[0:14:17] Ik zal het heel kort hadden voorzitter.

[0:14:19] Want ik stel de vraag ook.

[0:14:21] Omdat dit niet een Nederlands probleem is natuurlijk.

[0:14:22] Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld heeft met hetzelfde te maken.

[0:14:25] En daar zie je dus dat de netbeheerders.

[0:14:27] Wat dat betreft ook de ruimte hebben.

[0:14:28] Om meer op concreetheid van deze aanvragen te gaan toetsen.

[0:14:31] Dus zo'n batterijpak is op meerdere plekken aangevraagd.

[0:14:34] Misschien moet die maar één keer gereserveerd worden.

[0:14:36] Dan moet er een keuze gemaakt worden.

[0:14:37] Op welke nou daadwerkelijk gerealiseerd gaat worden.

[0:14:39] Of is er dan een vergunning aangevraagd bij de gemeente.

[0:14:42] Ziet u een dergelijke route ook als wenselijk in Nederland.

[0:14:45] Zodat u ook meer kan toetsen op de wachtrij.

[0:14:47] Dat een bedrijf niet krijgt te horen.

[0:14:48] U moet acht jaar wachten.

[0:14:49] Maar als je eigenlijk alle toch wat meer wensdenkerige projecten eruit haalt.

[0:14:53] Dan misschien twee of drie jaar wordt.

[0:14:56] Voor overgeleden.

[0:14:57] Dit was niet kort.

[0:15:05] Wij zijn ook heel druk bezig.

[0:15:07] Om te kijken.

[0:15:08] Of wij dat soort maatregelen in Nederland ook kunnen treffen.

[0:15:10] Binnen het juridisch kader dat we daarvoor hebben.

[0:15:12] Maar daar zouden wij graag ook hulp en steun van de politiek krijgen.

[0:15:20] Mag ik daar iets aan toevoegen.

[0:15:22] Ik denk dat het ook belangrijk is om te kijken vanuit het energiesysteem.

[0:15:25] Wat je waar wilt.

[0:15:26] Dat je daar wat sturender in wordt.

[0:15:28] Van op welke plek wil je nou dat opslag hebben.

[0:15:31] Op welke plek wil je nou wat.

[0:15:32] Om ook de druk van het systeem.

[0:15:34] Bijvoorbeeld van netcongressie te kunnen verlagen.

[0:15:36] Maar ook om de kosten laag te houden.

[0:15:40] We doen het op volgorde.

[0:15:42] Dus nu krijgt mevrouw Posma.

[0:15:45] Nee.

[0:15:46] Maar dat mag u zo direct wel doen.

[0:15:49] Misschien heeft mevrouw Posma die vraag dan al gesteld.

[0:15:52] Gaat u gang.

[0:15:53] Dan ben ik heel benieuwd.

[0:15:55] Of ik die vraag van Henk ga stellen.

[0:15:58] Ik wou hier inderdaad even op doorgaan.

[0:16:00] Henk.

[0:16:00] Dus wie weet hoort het wat.

[0:16:04] Hebben jullie.

[0:16:05] Dat vroeg ik mij af.

[0:16:06] We hebben hier het probleem van de first come first served.

[0:16:10] Dat was de vraag.

[0:16:10] Dat volgens de wet moet.

[0:16:12] Hebben jullie zicht op elkaars lijsten.

[0:16:15] Dus kunnen jullie die met elkaar delen.

[0:16:18] Dat is.

[0:16:18] Ja ik zie al geknikt.

[0:16:20] Dus dan ga ik even door met mijn vraag.

[0:16:22] Voor mijn eerste extra echte vraag.

[0:16:27] Nou zo gaat dat he.

[0:16:30] Dus jullie hebben zicht op elkaars lijsten.

[0:16:33] Kunnen die dubbelingen ook zien.

[0:16:35] We zien eigenlijk het wensteken ook aan.

[0:16:37] Ik heb ook een aantal van jullie websites zitten bekijken.

[0:16:39] Ik zie dat jullie ook al veel actiever.

[0:16:41] Aan het benaderen zijn aan bedrijven.

[0:16:43] Van goed gaan jullie inderdaad die capaciteit wel halen.

[0:16:46] Ik hoorde ook een beetje.

[0:16:47] Dat die berekeningen neer worden gezet.

[0:16:50] In het kader van.

[0:16:51] Het eerste wat je eigenlijk inlevert.

[0:16:54] Zijn jullie ook actief.

[0:16:55] Met bedrijven in gesprek.

[0:16:56] Als zij een verduurzamingsmaatregel hebben gedaan.

[0:16:59] En voelen zij zich ook geroepen.

[0:17:01] Om jullie dan te benaderen.

[0:17:02] En zeggen van nou ik heb ruimte over.

[0:17:04] En die kan weer naar een ander.

[0:17:07] Wie kan ik het woord geven.

[0:17:09] Ja.

[0:17:11] Ik ga een wat algemene antwoord geven.

[0:17:12] Maar.

[0:17:15] Dus de vraag is super relevant.

[0:17:17] Wat er eigenlijk steeds gebeurt.

[0:17:19] Is dat we in de periferie.

[0:17:20] In de regio of in de gemeente.

[0:17:22] Met meerdere stakeholders dit gesprek aan het voeren zijn.

[0:17:24] Hoe krijg je nou die hele.

[0:17:27] In dat net meer ruimte.

[0:17:29] Wat je eigenlijk ziet.

[0:17:30] Is dat wij onderling de data mogen delen.

[0:17:32] We mogen eigenlijk niet die gegevens.

[0:17:33] Dat is logisch want dat is privacy gevoelig.

[0:17:37] En wij hebben wel echt.

[0:17:38] Die connectie met de gemeente nodig.

[0:17:41] En ook de kracht van de gemeente.

[0:17:42] Richting het bedrijfsleven.

[0:17:44] Om bijvoorbeeld dit soort gesprekken te voeren.

[0:17:47] Omdat een gemeente toch echt iets.

[0:17:48] Een andere positie heeft.

[0:17:49] Dan dat wij als netbeheerder dat hebben.

[0:17:51] Dus voor mij zou daar eigenlijk wel het punt liggen.

[0:17:53] Van joh.

[0:17:55] Ergens zouden we ruimte moeten creëren.

[0:17:56] Om die data met publieke instanties te mogen delen.

[0:17:58] Om actiever die sturing die David net ook noemde.

[0:18:01] Om die te kunnen doen.

[0:18:04] Mevrouw Posma.

[0:18:07] Ik zou er nog even op willen aanvullen.

[0:18:09] Want er is nog een ander perspectief.

[0:18:11] Dus het antwoord klopt.

[0:18:12] We zijn heel intensief met onze klanten in gesprek.

[0:18:15] En dat is een dialoog.

[0:18:16] Dus niet dat wij iets kunnen afdwingen.

[0:18:17] Want dat wettelijk kader hebben we niet.

[0:18:19] Wat wij leren is dat die vraag.

[0:18:21] Veel genuanceerder vaak is.

[0:18:23] Dus ik heb twee voorbeelden.

[0:18:26] Ruime tijd geleden.

[0:18:27] Was er een bedrijf uit Brabant.

[0:18:29] Die had in een keer een hele grote aansluiting gevraagd.

[0:18:32] En toen gingen we daarover praten.

[0:18:33] En toen zeiden ze.

[0:18:35] We hebben dat nu maar gedaan.

[0:18:36] Maar eigenlijk hebben we deze grootte.

[0:18:38] Pas in 2027 nodig.

[0:18:41] In het begin veel minder.

[0:18:43] Dat was een ongelooflijke opluchting.

[0:18:45] Voor een aantal partijen in die omgeving.

[0:18:47] Die wel al die capaciteit eerder nodig hadden.

[0:18:48] Wij wisten dat we in 2026 een station gingen bouwen.

[0:18:51] Dus toen konden we.

[0:18:53] Door een soort van groeiaanvraag ervan te maken.

[0:18:56] Konden we meerdere partijen aansluiten.

[0:18:59] Dus dat is heel belangrijk.

[0:19:00] Dat wij steeds beter kijken.

[0:19:02] Wat wil die klant.

[0:19:03] En een ander aspect daarvan is.

[0:19:05] We zien ook dat klanten.

[0:19:07] Vanuit het wat wij gewoon zijn.

[0:19:10] 2047 aanvragen.

[0:19:11] Maar veel klanten willen bijvoorbeeld.

[0:19:13] Zoals busmaatschappijen.

[0:19:15] Die elektrisch gaan rijden.

[0:19:16] Hebben alleen s'nachts die capaciteit nodig.

[0:19:19] En dan is het dus interessant.

[0:19:20] S'nachts heeft misschien de buurman die capaciteit niet nodig.

[0:19:23] Ze hebben ook in Tilburg onlangs.

[0:19:25] Zo'n oplossing ingeregeld.

[0:19:27] Dus als je veel gedetailleerder.

[0:19:30] Op een andere manier.

[0:19:31] Met een andere lens naar die wachtrij gaat kijken.

[0:19:35] Kan je al tot oplossingen komen.

[0:19:37] En daarbij zeggen wij.

[0:19:38] Elke aangesloten klant is er één.

[0:19:40] En dit is nog even los van de vervuiling.

[0:19:42] Die in de lijst zit.

[0:19:43] Want die moet er natuurlijk sowieso uit.

[0:19:45] Maar dit zijn nog aanvullende inzichten die we hebben.

[0:19:51] Uitgang.

[0:19:53] Gaan we daarop verder.

[0:19:54] Want we zitten eigenlijk al een beetje op flexibilisering.

[0:19:56] Dat schrijven jullie ook in de notitie.

[0:19:58] Want het is echt wel nodig om dat denk ik te doen.

[0:20:00] Met prijsprikkel schrijven jullie ook aan.

[0:20:04] Hoe zouden jullie dat voor je zien.

[0:20:06] Want daar heb je toch ook wel de energiebedrijven voor nodig.

[0:20:08] Lijkt mij.

[0:20:10] Andere wetgeving.

[0:20:11] Wat denken jullie dat vanuit jullie ervaring het beste zou werken.

[0:20:20] Dat is een divers antwoord.

[0:20:21] En ik denk dat ik nog wel aanvullingen ga krijgen.

[0:20:23] Om te beginnen.

[0:20:24] Is het goed denk ik om een splitsing te maken.

[0:20:28] Tussen de korte termijn en de lange termijn.

[0:20:29] Want er wordt in het landelijk actieprogramma netcongress.

[0:20:31] Heel actief ook aan flexibiliteit gewerkt.

[0:20:33] Eén van de belangrijke zaken.

[0:20:35] Die echt op hele korte termijn.

[0:20:37] Kan helpen.

[0:20:38] En ook al helpt.

[0:20:38] Is natuurlijk congressiemanagement.

[0:20:41] Zoals Jeroen net al zei.

[0:20:42] Het verlagen van de piek.

[0:20:43] Op bepaalde momenten.

[0:20:46] Wat we daar zien is dat het net zo vol begint te raken.

[0:20:48] Dat we steeds vaker over zullen moeten gaan.

[0:20:51] Op verplicht congressiemanagement.

[0:20:52] Het is best moeilijk om bedrijven.

[0:20:55] Zover te krijgen dat ze flexibiliteit aanbieden.

[0:20:58] Dat is natuurlijk.

[0:20:59] Ook best wel logisch.

[0:21:00] Want het is ontzettend nieuw allemaal.

[0:21:01] Dus hoe je dit moet doen.

[0:21:04] Hoe je je processen aan moet passen.

[0:21:05] Is voor iedereen eigenlijk een heel nieuw vraagstuk.

[0:21:08] Energie is niet de dagelijkse kost.

[0:21:09] Van het gemiddelde bedrijf.

[0:21:13] Er zit heel veel in kennis ontwikkeling.

[0:21:15] Dat doen we met het land ook heel actief.

[0:21:18] Er speelt iets rond.

[0:21:20] De kosten van flexibilisering.

[0:21:22] Je bedrijfsproces aanpassen.

[0:21:24] Dat vraagt investeringen.

[0:21:27] Als je daar het lange termijn perspectief pakt.

[0:21:29] Dan gaan we.

[0:21:31] We hebben natuurlijk gezien dat de energiekosten.

[0:21:33] De afgelopen twee jaar fors gestegen zijn.

[0:21:35] Doordat we een LNG land zijn geworden.

[0:21:38] Over tien jaar zijn wij.

[0:21:39] Een zon en wind land.

[0:21:40] Waardoor je hele flexibele prijzen krijgt.

[0:21:43] Die voor een bezeloot bedrijf.

[0:21:44] Dat is een bedrijf dat de hele dag hetzelfde energie verbruikt.

[0:21:48] Tot potentieel hoge kosten gaat leiden.

[0:21:50] Dus de toekomst is.

[0:21:51] Een bedrijf wat geflexibiliseerd is.

[0:21:53] De vraag is eigenlijk.

[0:21:54] Hoe kunnen we die periode tussen nu en over tien jaar overbruggen.

[0:21:57] Door nu al die flexibilisering toe te passen.

[0:21:59] En misschien wat aan subsidie toe te kunnen passen.

[0:22:03] En de andere is.

[0:22:05] En die is denk ik wel belangrijk.

[0:22:07] Congestion management.

[0:22:08] Is best wel een.

[0:22:11] Is een manier waarop je eigenlijk te weinig prikkels in het systeem zet.

[0:22:13] Om het gedrag te veranderen.

[0:22:15] Want eigenlijk krijg je vergoeding.

[0:22:17] Voor het reduceren van je energiegebruik.

[0:22:19] Terwijl we eigenlijk naar een systeem moeten.

[0:22:21] Gezien die enorme dynamiek.

[0:22:23] Waar je als bedrijf.

[0:22:25] Of als consument zelf begint.

[0:22:27] Met inspelen op.

[0:22:29] Op de momenten dat er energie is.

[0:22:31] Dus wij willen eigenlijk toe naar een model.

[0:22:32] Waarin de 24-7 een kopere plaat.

[0:22:35] Om het maar zo te leggen.

[0:22:36] Waar iedereen continu dat net kan bevragen.

[0:22:39] We toegaan naar een systeem.

[0:22:40] Waar je veel meer op je profiel.

[0:22:44] Het verbruik wat je nu al hebt overdag.

[0:22:47] Gecontracteerd bent.

[0:22:47] Zodat we die dalen die Jeroen net al beschreef.

[0:22:50] Ook gewoon actief kunnen gaan contracteren aan andere partijen.

[0:22:52] En je gestimuleerd wordt.

[0:22:54] En een modelletje daar bovenop.

[0:22:55] Dat op het moment dat je dan toch meer nodig hebt.

[0:22:57] Voor je 24-7 verbruik.

[0:23:02] Wat meer betaald.

[0:23:03] En dus ook gestimuleerd wordt om dat niet te doen.

[0:23:05] Dat is even een eerste perspectief.

[0:23:07] En David wil mij aanvullen zie ik.

[0:23:12] Als ik David wil aanvullen.

[0:23:13] Denk dat het verhaal wat mijn buurman inderdaad net vertelde.

[0:23:16] Dat zit heel erg op.

[0:23:17] Groot deel ook voor grootverbruikers.

[0:23:19] Maar ook voor consumenten.

[0:23:20] Dus de kleinverbruikers zoals we dat noemen.

[0:23:24] Daarbij wil je ook.

[0:23:25] Heb je ook de korte termijn en de lange termijn.

[0:23:26] Dus waar wil je naartoe.

[0:23:29] Qua tariefsysteem.

[0:23:31] Om daar even terug aan te haken.

[0:23:32] Op de gestelde vraag.

[0:23:35] Dat kunnen we nooit alleen.

[0:23:36] Want dan wordt er gekeken naar de totale energierekening.

[0:23:39] Waarvan de netkosten een deel is.

[0:23:41] Dus dit zul je samen met een aantal partijen moeten doen.

[0:23:43] Om te kijken dat je naar een.

[0:23:45] Eigen tariefstelsel gaat.

[0:23:46] Wat het juiste gedrag prikkelt.

[0:23:48] Horende bij het nieuwe energiesysteem.

[0:23:51] Zoals Daan dat net schetste.

[0:23:53] En dat moet je ontwikkelen.

[0:24:00] En flexibiliteit is niet iets van.

[0:24:02] Van een paar weken of een paar maanden geleden.

[0:24:04] Of sinds juni 22.

[0:24:06] Daar zijn we al jaren mee bezig.

[0:24:08] En ook op hoog spanning niveau.

[0:24:10] Hadden we al heel veel partijen.

[0:24:11] Die onze flexibiliteit aanboden.

[0:24:13] Om het netwerk stabiel te houden.

[0:24:16] Ik wil alleen wel ervoor waarschuwen.

[0:24:19] Dat we over flexibiliteit praten.

[0:24:21] Als de oplossing voor het gehele probleem.

[0:24:23] En we ontkomen er niet aan.

[0:24:25] Om echt veel ruimte te reserveren.

[0:24:27] En daar ook regie op te nemen.

[0:24:29] Welke ruimte we moeten reserveren.

[0:24:31] Om infrastuur te bouwen.

[0:24:32] Want de energietransitie zoals die.

[0:24:36] Ontworpen is.

[0:24:36] Op basis van de klimaatdoelstellingen van Parijs.

[0:24:39] Die heeft infrastuur nodig.

[0:24:41] Daar ontkomen we niet aan.

[0:24:42] Dus stap 1 op de korte termijn.

[0:24:44] Is zorgen dat we met flexibiliteit zoveel mogelijk.

[0:24:46] Klanten en capaciteit vrij kunnen maken.

[0:24:48] Maar stap 2, 3, 4, 5, 6 en 7.

[0:24:51] Is echt heel hard doorbouwen.

[0:24:52] En ruimte reserveren met elkaar.

[0:24:57] Dan geef ik nu het woord.

[0:24:58] Aan de heer Vermeer.

[0:25:00] Voor zijn vraag.

[0:25:01] Ja dank u wel.

[0:25:04] Wat kan volgens u.

[0:25:06] Een consument wel doen.

[0:25:08] En wanneer verwachten jullie dat daar.

[0:25:10] Al de technologie gewoon.

[0:25:12] Breed beschikbaar wordt.

[0:25:13] Dat mensen zelf in huis.

[0:25:15] Met slimme schakelaars en alles.

[0:25:17] Kunnen managen dat ze op het juiste moment.

[0:25:20] Verbruiken of leveren.

[0:25:24] Ja wie er wat over weet.

[0:25:29] Ik denk wat je dus steeds meer ziet.

[0:25:31] De consument in deze.

[0:25:34] Bestaat steeds minder.

[0:25:35] Waarin in het verleden.

[0:25:36] Iedereen ongeveer hetzelfde energieverbruik had.

[0:25:39] En in onze wereld.

[0:25:40] Is dat dan ongeveer hetzelfde profiel.

[0:25:43] Maandag was dag.

[0:25:44] Dat soort dingen.

[0:25:45] Dat wordt steeds minder.

[0:25:47] En om daar een beeld bij te geven.

[0:25:48] De ene consument heeft en zonnepanelen.

[0:25:50] En een warmtepomp en een elektrische auto.

[0:25:53] En de ander heeft eigenlijk geen van deze.

[0:25:57] Je kunt vandaag de dag.

[0:25:58] Bijvoorbeeld.

[0:26:00] Al andere soorten tariefstructuren.

[0:26:02] Bij energieleveranciers afnemen.

[0:26:04] Als je een auto hebt.

[0:26:05] Een elektrische auto.

[0:26:07] Als je die oplaadt.

[0:26:08] Dat is ongeveer hetzelfde.

[0:26:09] Als een gezin wat eigenlijk helemaal niks heeft.

[0:26:12] En daar 5 tot 10 dagen energie verbruiken.

[0:26:14] Qua ordengrootte.

[0:26:15] Dus met dat soort dingen zou je al heel veel kunnen doen.

[0:26:19] En als u het aan mij vraagt.

[0:26:21] Dan zou ik ook echt gegeven.

[0:26:22] De urgentie op het net.

[0:26:25] Wat wij dan noemen.

[0:26:27] Netbewust laden.

[0:26:28] Dus het sturen van wanneer.

[0:26:31] Of het prikkelen wanneer je je auto laadt.

[0:26:33] Want daar zit best veel vermogen in.

[0:26:35] En dat kan echt op sommige momenten.

[0:26:36] Heel veel verlichting op het net geven.

[0:26:38] En dat hebben we zo snel mogelijk nodig.

[0:26:43] Een vervolgvraag.

[0:26:45] Ja dank u wel.

[0:26:46] Want dat vraagt veel meer dan alleen die consument.

[0:26:49] Want ik moet hem ook opladen.

[0:26:51] Maar dan kan ik dat alleen doen.

[0:26:52] Op de momenten dat ik thuis ben.

[0:26:55] En daar wek ik zelf mijn stroom op.

[0:26:57] Dus het is zeer inefficiënt.

[0:26:59] Met de huidige regelingen.

[0:27:01] Om ergens anders op te gaan laden.

[0:27:03] Ik moet dat proberen.

[0:27:04] Zoveel mogelijk thuis te doen.

[0:27:06] Ja wat is daar voor nodig.

[0:27:09] Is daar iets voor nodig.

[0:27:10] Aan wetgeving.

[0:27:11] Of regels waar u nu mee te maken heeft.

[0:27:13] Of waar de energieleveranciers mee te maken hebben.

[0:27:16] Om hier meer flexibiliteit in te krijgen.

[0:27:22] Ik denk dat er wel een aantal regels zijn.

[0:27:25] Die we kunnen aanpassen.

[0:27:27] Ik denk bijvoorbeeld een hele belangrijke.

[0:27:28] Om mee te beginnen is.

[0:27:31] Eigenlijk het normeren van laadpalen.

[0:27:32] Dus wanneer zijn die nou stuurbaar.

[0:27:35] Dat heet natuurlijk normeren.

[0:27:36] Maar je wilt ze gewoon stuurbaar maken.

[0:27:38] Wat dat betreft.

[0:27:40] Ik hoorde net al ergens het woordje salderen vallen.

[0:27:42] Om het zomaar te zeggen.

[0:27:45] Maar dat is natuurlijk gewoon een prikkel.

[0:27:47] Om eigenlijk zo vlak.

[0:27:49] Dat helpt niet bij deze prikkel.

[0:27:51] Om efficiënter met het net om te gaan.

[0:27:53] Dus dat zijn dingen.

[0:27:54] Die nu.

[0:27:57] Eigenlijk in de weg staan.

[0:27:58] Om het nieuwe energiesysteem van de toekomst te bouwen.

[0:28:00] Met het gedrag wat je daarbij wilt.

[0:28:02] Kun je voor mijn collega's nog iets willen aanvullen?

[0:28:10] U wilt nog een vraag stellen?

[0:28:11] Nou het is me niet helemaal duidelijk.

[0:28:13] Want u zegt dat helpt allemaal niet.

[0:28:15] Maar wat moet er wel gebeuren?

[0:28:16] Heel concreet.

[0:28:18] Als u naar de consument kijkt.

[0:28:20] Dan zou ik eigenlijk alles wat er nu net in gaat.

[0:28:23] En eigenlijk al zit.

[0:28:26] Rondom auto's, elektrische auto's.

[0:28:27] Laadpalen, warmtepompen.

[0:28:30] Inverters.

[0:28:31] Die moeten stuurbaar zijn.

[0:28:33] Op afstand stuurbaar.

[0:28:34] Zodat ze kunnen reageren op prikkels.

[0:28:37] Ik denk dat dat een hele belangrijke is.

[0:28:41] Eentje die we eigenlijk weinig hier horen.

[0:28:44] Maar altijd nog steeds super belangrijk is.

[0:28:45] Altijd energie verbruiken wat je niet gebruikt.

[0:28:47] Hoeven we ook niet te transporteren.

[0:28:49] Dus energiebesparing.

[0:28:50] Zoveel mogelijk stimuleren.

[0:28:51] Is echt gewoon altijd welkom.

[0:28:55] Want dat vraagt ook geen netcapaciteit.

[0:28:59] Ik denk dat we bijvoorbeeld zicht hebben op.

[0:29:03] Welke apparaten waar zitten.

[0:29:05] Dus wij hebben geen zicht op.

[0:29:07] Waar bijvoorbeeld een warmtepomp zit.

[0:29:09] Of welke laadpaal zit.

[0:29:10] Achter de meter.

[0:29:11] Dus wij weten niet wat de consumenten achter de meter doen.

[0:29:14] We zien wel een hogere vermogensvraag.

[0:29:16] Maar dat kan ook gewoon een jacuzzi zijn.

[0:29:18] Even.

[0:29:19] Om het zo maar even neer te zetten.

[0:29:21] Dus iets van zicht van wat zit waar.

[0:29:23] Net zoals dat bij zonnepanelen zit.

[0:29:25] Zou heel erg helpen.

[0:29:27] Nou wat dan iets meer.

[0:29:28] Niet bij de consument.

[0:29:29] Maar wat ook heel erg helpt op dat stuk.

[0:29:32] Is eigenlijk gewoon weten van.

[0:29:33] Welke warmteoplossing komt er nou in welke wijken.

[0:29:36] Dus wat is daar het vooruitzicht.

[0:29:39] De komende jaren.

[0:29:41] Welke warmteoplossing daar komt.

[0:29:42] Want dat helpt ons dan weer om te zeggen.

[0:29:44] Waar gaan we onze capaciteit op richten qua maken.

[0:29:47] Want uiteindelijk is precies zoals Maarten net zei.

[0:29:50] Het grootste deel is ook.

[0:29:51] Bij de consumenten in de wijken.

[0:29:53] Het verzwaren van de netten.

[0:29:55] Is een hele belangrijke oplossing daar.

[0:29:57] Helpt dat iets meer.

[0:29:59] Ja.

[0:30:02] Op dit hele specifieke punt.

[0:30:05] Oké.

[0:30:05] Nou.

[0:30:09] Ik help je.

[0:30:10] Het gaat over.

[0:30:12] U had het over het stuurbaar maken van laadpalen.

[0:30:15] En dan denk ik dat is interessant.

[0:30:17] Maar voor wie zijn ze dan stuurbaar.

[0:30:18] Zijn ze stuurbaar voor jullie.

[0:30:20] Of voor het energiebedrijf.

[0:30:22] Die de prijspekel regelt.

[0:30:23] Of voor de consument die de goedkoopste prijs wil.

[0:30:26] Waar ligt die.

[0:30:28] Nou kijk.

[0:30:29] Stap 1 is echt dat ze stuurbaar zijn.

[0:30:32] Dat is gewoon de no brainer.

[0:30:33] In deze.

[0:30:35] Dan kom je op het punt van.

[0:30:37] Wat wil je graag bereiken.

[0:30:38] En hier hebben we het over.

[0:30:40] Het oplossen van netcongestie.

[0:30:43] En dan zou je willen dat ze reageren.

[0:30:45] Op de ruimte die op een net is.

[0:30:47] Wie dan stuurt is een hele andere vraag.

[0:30:49] Maar je wilt wel kunnen sturen.

[0:30:51] Als je op een gegeven moment zegt.

[0:30:52] Als iedereen op dit moment zijn auto wil laden.

[0:30:54] Of iemand geeft aan ik kan prima.

[0:30:57] Ik hoef niet meer weg vanavond.

[0:30:59] En ik laat wel na 12 uur vannacht.

[0:31:01] Als je dat zou kunnen sturen.

[0:31:03] Daar gaat het uiteindelijk om.

[0:31:05] Nog niet eens de vraag van wie kan sturen.

[0:31:07] Maar je wilt wel dat er rekening wordt gehouden.

[0:31:09] Met de capaciteit.

[0:31:10] Die er op dat moment in het net is.

[0:31:13] Goed.

[0:31:14] Dan geef ik nu het woord aan de heer Gingwies.

[0:31:16] Voor zijn vragen.

[0:31:18] Ja voorzitter dank u wel.

[0:31:21] In de toekomst.

[0:31:22] Er is al veel gezegd over de fysieke inspanningen die nodig zijn.

[0:31:25] De flexibiliteit.

[0:31:26] Ook fysiek.

[0:31:27] Ook een beetje over de tarieven.

[0:31:29] Net tarieven.

[0:31:30] Daar gaat mijn vraag eigenlijk over.

[0:31:34] Binnenkort gaan we de energiewet hier behandelen.

[0:31:36] Dat wordt een vrij fundamentele wet.

[0:31:38] En een vrij fundamentele behandeling denk ik.

[0:31:40] Wat zitten er nou voor instrumenten wel of niet.

[0:31:42] Nu in de wet.

[0:31:43] Om iets te doen aan de problematiek van het overvolle net.

[0:31:47] En dan denk ik bijvoorbeeld aan die net tarieven.

[0:31:49] Het kosten veroorzakingsbeginsel.

[0:31:51] Volgens mij zit dat niet goed in de energiewet.

[0:31:53] Zoals die nu in de Kamer ligt.

[0:31:55] Wat zou u ons daarin mee willen geven.

[0:31:57] Om daar toch wel op te letten.

[0:31:58] Om de wet nog beter te maken dan die het nu al is.

[0:32:01] Nou.

[0:32:09] Nou ja ik ben het helemaal.

[0:32:12] Dank u wel voor deze vraag.

[0:32:13] Want die energiewet.

[0:32:14] Het is echt van belang dat die er komt.

[0:32:16] Ik denk dat ik dat namens iedereen spreek.

[0:32:19] Als die er komt.

[0:32:20] Belangrijk vooral in de toekomst.

[0:32:22] Is dat we een eerlijke verdeling krijgen.

[0:32:24] Van waar de kosten veroorzaakt worden.

[0:32:26] Maar ook wie ze betaalt.

[0:32:27] En het appel dat ik zou willen doen.

[0:32:30] Is dat we daar ook goed kijken.

[0:32:31] Naar wat de landen om ons heen doen.

[0:32:33] Want Nederland is geen eiland.

[0:32:35] En we zijn echt ook elektrisch allemaal met elkaar verbonden.

[0:32:38] Wat we nu zien ook recent.

[0:32:39] Als gevolg van die hoge energieprijs.

[0:32:41] Maar ook aanpassingen in de wet.

[0:32:43] Dat toch een aantal bedrijven.

[0:32:45] Echt last hebben van die verhoging van de net tarieven.

[0:32:48] Of het wegvallen van enige vorm van korting.

[0:32:51] Op basis van de wetswijzigingen.

[0:32:53] Dus mijn appel zou zijn.

[0:32:55] Zorg ervoor dat er een eerlijke verdeling komt.

[0:32:57] Zodat we die balans tussen betaalbaarheid.

[0:32:59] En betrouwbaarheid.

[0:33:01] En duurzaamheid.

[0:33:02] Goed kunnen houden.

[0:33:04] En zorg ook dat je Europees met elkaar afstemt.

[0:33:07] Zodat we wel een level playing field houden.

[0:33:10] Want het is gewoon fundamenteel.

[0:33:12] Aan een gezonde economie.

[0:33:13] Met voldoende werkgelegenheid.

[0:33:15] En industrie.

[0:33:21] U noemt de energiewet.

[0:33:23] Misschien toch een ander wat gevoeliger punt.

[0:33:25] Maar wat wel belangrijk is voor de netbeheerder.

[0:33:27] Dat is de salderingswetgeving.

[0:33:29] En dat is.

[0:33:31] Excuses.

[0:33:33] Nee die legt aan de overkant zei ik hier.

[0:33:35] Buiten de microfoon.

[0:33:36] En aan de overkant is bij ons de eerste kamer.

[0:33:38] Ja ik kijk even puur naar het perspectief.

[0:33:40] Van de netbeheerders.

[0:33:43] Kijk voor ons is dat heel belangrijk.

[0:33:44] Want dat geeft dus echt een prikkel.

[0:33:46] Kijk.

[0:33:48] David zei al.

[0:33:50] Besparing is één.

[0:33:52] Maar een tweede uitgangspunt.

[0:33:53] Wat je wil aan de opwekkant.

[0:33:56] En de wind waait.

[0:33:58] Dat er dan zoveel mogelijk wordt gebruikt.

[0:34:00] En op het moment dat dat niet wordt gebruikt.

[0:34:02] Dan moet het worden opgeslagen.

[0:34:03] En wordt het getransporteerd.

[0:34:05] Dus vanuit dat perspectief.

[0:34:07] Even los van de energiewet.

[0:34:08] Is die salderingswetgeving ook belangrijk.

[0:34:09] Er zijn nog andere overwegingen.

[0:34:11] Daar ben ik me zeer van bewust.

[0:34:12] Maar vanuit het perspectief van de netbeheerders.

[0:34:14] Is het een belangrijke oplossingsrichting.

[0:34:19] Nog aanvullingen.

[0:34:20] Een ander.

[0:34:22] Anders.

[0:34:23] Aan de heer Griem is een tweede vraag.

[0:34:25] Dank u wel.

[0:34:26] Dat is eigenlijk in het verlengde hiervan.

[0:34:29] Hoe kunnen we het nou verder optimaliseren.

[0:34:30] In die nettarieven.

[0:34:33] En de systeemkosten.

[0:34:35] Dus wij stimuleren.

[0:34:38] Allerlei hernieuwbare vormen van energie.

[0:34:40] En weet ik wat.

[0:34:41] Via de SDE.

[0:34:42] En we hebben heel vaak.

[0:34:44] Onder andere samen met collega Erkens geprobeerd.

[0:34:46] Om de systeemkosten.

[0:34:47] Veel meer in dat chapiet te krijgen.

[0:34:51] Maar dat valt altijd heel erg tegen.

[0:34:53] Waardoor er nog steeds.

[0:34:54] Suboptimale besluiten worden genomen.

[0:34:56] Of in het verleden.

[0:34:57] Zonneparken werden aangelegd.

[0:34:59] Ver van de vraag.

[0:35:00] Zie daar uw probleem.

[0:35:03] Wat is daar nog in te verbeteren.

[0:35:06] Te bepleiten.

[0:35:07] We hebben al diverse moties ingediend.

[0:35:09] Om die systeemkosten.

[0:35:10] Wat wij zelf eigenlijk toevoegen aan het net.

[0:35:14] Tenminste mede gestimuleerd door de overheid.

[0:35:16] Om daar nog verbeteren.

[0:35:18] Zodat we op zee.

[0:35:19] Ja bijvoorbeeld misschien.

[0:35:22] Elektriciteit gaan omzetten in waterstof.

[0:35:23] Omdat de waterstofleiding nog eenmaal veel goedkoper is.

[0:35:25] Dan een elektra kabel.

[0:35:27] Ik zeg maar wat.

[0:35:29] Ik zou er om te beginnen twee dingen over willen zeggen.

[0:35:31] Dus ik denk allereerst.

[0:35:34] Het is heel belangrijk.

[0:35:35] Want dat systeem.

[0:35:36] Als we daar niet efficiënt mee omgaan.

[0:35:38] Wordt ongelooflijk duur.

[0:35:40] We hebben de afgelopen drie jaar.

[0:35:42] Als netbeheerders.

[0:35:43] Of misschien wel vier jaar inmiddels.

[0:35:44] Hebben wij gehamerd.

[0:35:46] Op het begrip systeemefficiëntie.

[0:35:48] En daar zijn een aantal elementen.

[0:35:51] Zijn er naar voorgekomen.

[0:35:52] Wat u al noemt.

[0:35:53] Is inderdaad.

[0:35:55] Zorg nou dat je opwek in de buurt van afname doet.

[0:35:58] Want inderdaad.

[0:35:58] Dat hebben wij ook in de media gedeeld.

[0:36:00] Wij moeten nu soms kabels.

[0:36:02] Twintig kilometer lange kabels aanleggen.

[0:36:04] Moeten al onze monteurs mee aan de gang.

[0:36:06] En dat is een vrij inefficiënte oplossing.

[0:36:08] Want je zou zo'n park misschien ook wel.

[0:36:10] In veel gevallen dichter in de buurt.

[0:36:12] Dus dat is er eentje.

[0:36:13] We hebben het over cable pooling gehad.

[0:36:15] Zon en wind.

[0:36:16] Het zou goed zijn als we daar inderdaad in SDE regelingen.

[0:36:21] Rekening mee kunnen houden.

[0:36:22] En daar zijn ook wel eerst de gedachten over.

[0:36:24] Het tweede is.

[0:36:26] Wat wij noemen.

[0:36:28] Energieplanologie.

[0:36:29] Dat is ook wel erg belangrijk.

[0:36:30] Op het moment dat je van tevoren weet.

[0:36:34] In dat gebied.

[0:36:35] Bijvoorbeeld voor die industrie even als voorbeeld.

[0:36:37] Is waterstof de oplossing.

[0:36:40] Dan kunnen bedrijven.

[0:36:41] Zich daar ook toe gaan verhouden.

[0:36:43] En dan zal.

[0:36:43] Als je een bedrijf dat elektriciteitsintensief is.

[0:36:46] Misschien zich niet daar gaan vestigen.

[0:36:48] En we willen daar ook meer op sturen.

[0:36:50] Dus we willen veel meer van tevoren.

[0:36:52] Ik zeg weur.

[0:36:53] Maar dat is natuurlijk ook iets.

[0:36:54] Met name primair van de overheid.

[0:36:56] Dat start bij de overheid.

[0:36:57] Dat je zegt.

[0:36:58] Die gebieden.

[0:36:59] Is die energie.

[0:37:01] Zoort of vorm.

[0:37:05] De gangbare vorm.

[0:37:06] En ga je daar ook toe verhouden.

[0:37:08] Dus op het moment.

[0:37:09] Dat daar dan een bedrijf komt.

[0:37:10] Die zegt ik wil toch die elektriciteitsaansluiting.

[0:37:13] Dan zeggen we nee.

[0:37:13] Dat doen we niet.

[0:37:14] Want dat is niet efficiënt.

[0:37:18] Eigenlijk wat David net zei.

[0:37:20] Al voor wijken en dorpen.

[0:37:23] Daar wil je ook weten.

[0:37:24] Wat voor warmteoplossing komt hier.

[0:37:25] Collectieve warmte of all electric.

[0:37:27] Dat zou je misschien ook op grotere schaal willen.

[0:37:31] En je zou er op willen sturen.

[0:37:36] Dan wil ik zelf graag ook een vraag stellen.

[0:37:38] Of ik kan ook.

[0:37:40] Ik vertrouw dit gewoon zelf toe mevrouw Kreuger.

[0:37:42] Maar als u teveel vragen stelt.

[0:37:44] Dan zal ik wel ingrijpen.

[0:37:45] Nu gewoon even.

[0:37:48] Ik had eigenlijk nog een vraag.

[0:37:51] Want we hebben nu heel erg vooruitkijkend.

[0:37:52] Over de oplossingen.

[0:37:53] Maar ook even terugkijkend.

[0:37:56] We zitten in toch een behoorlijke crisis.

[0:37:58] Rond de netcongressie.

[0:38:00] Op heel veel plekken is het bijzonder nijpend.

[0:38:03] En gaat het nog veel nijpender worden.

[0:38:05] Wat is nou terugkijkend.

[0:38:07] Als je gewoon inderdaad.

[0:38:08] De verduurzamingsopgave vanuit het verdrag van Parijs.

[0:38:11] Die weten we al best een tijdje.

[0:38:13] Met elkaar.

[0:38:14] Wanneer hadden we nou eigenlijk moeten beginnen.

[0:38:16] Om te voorkomen dat we nu in.

[0:38:18] De ongelofelijke situatie zitten.

[0:38:20] Waarin we zitten.

[0:38:21] Hoe wordt daarop teruggekeken.

[0:38:25] Dankjewel voor deze vraag.

[0:38:26] En dat is echt een hele goede vraag.

[0:38:28] Die we ook regelmatig krijgen.

[0:38:32] En.

[0:38:33] Wat wij zien is.

[0:38:35] We zijn.

[0:38:36] Ik praatte even over het hoogspanningsbereik.

[0:38:39] Dat is 110 kV en hoger.

[0:38:40] Wij zijn.

[0:38:42] In 2006.

[0:38:43] Zijn we in Nederland begonnen met het verzwaren.

[0:38:46] Van de echte hoogspanningsinfrastructuur.

[0:38:48] Om ervoor te zorgen.

[0:38:50] Dat we op basis van de scenario's die we toen hadden.

[0:38:52] Zeggen nou als we echt 40 jaar vooruit krijgen.

[0:38:54] Zoals ze dat in de jaren 60, 70 ook deden.

[0:38:57] Dan verwachten wij dat we dit nodig hebben.

[0:38:59] Met die projecten zijn we begonnen.

[0:39:01] Voor een aantal van die tracés.

[0:39:02] Die we toen geïdentificeerd hadden.

[0:39:04] Hebben we nog steeds geen vergunning.

[0:39:06] En dat is iets waar we mee worstelen.

[0:39:08] Dus die inpassing.

[0:39:09] Die is ongelooflijk complex.

[0:39:11] En het is niet zo dat we met z'n allen niks aan het doen zijn.

[0:39:13] Op geen enkel niveau.

[0:39:14] Maar we moeten nu wel met elkaar de schouders eronder zetten.

[0:39:17] Om dat soort inpassers.

[0:39:19] Om dat soort procedures echt te versnellen.

[0:39:21] Zodat we die vraag.

[0:39:23] In de toekomst niet weer hoeven te stellen.

[0:39:24] Dus we zijn in 2006 begonnen met de verzwaring van de ring.

[0:39:27] Voor de echte capaciteit.

[0:39:28] Waar we een beetje door verrast zijn.

[0:39:32] Dat kunnen we gewoon eerlijk zeggen.

[0:39:34] Is die.

[0:39:35] Op basis van de extreem hoge gasprijzen.

[0:39:38] Als gevolg van de Oekraïne oorlog.

[0:39:39] Is alle vraag die wij in onze scenario's.

[0:39:41] In 2030 voorzien hadden.

[0:39:43] Is allemaal naar voren gekomen.

[0:39:45] En in 2023 en 2022.

[0:39:47] In onze portfolio's geland.

[0:39:49] Ik kan alleen voor Tennet.

[0:39:51] Tallen opnoemen.

[0:39:52] Maar wij hebben normaal gesproken.

[0:39:54] En normaal gesproken is dus 3 jaar geleden.

[0:39:56] Hadden wij ongeveer 40, 50.

[0:39:59] Klantaansluitverzoeken in ons portfolio.

[0:40:00] Waar mijn collega's ongeveer de helft van vertegenwoordigden.

[0:40:03] Nu hebben wij.

[0:40:04] Meer dan 600.

[0:40:06] Klantaansluitverzoeken in ons portfolio.

[0:40:08] In 2,5 jaar tijd.

[0:40:09] Dat is dus niet morgen klaar.

[0:40:11] En daar zit een beetje dat wensdenken in.

[0:40:13] Dus dat willen we graag opschoten.

[0:40:14] Maar dat het een enorme stijging is.

[0:40:15] Dat is duidelijk.

[0:40:21] Dat is echt gigantisch.

[0:40:23] En daar zitten we nu midden in.

[0:40:25] Want een klantaansluitverzoek.

[0:40:27] Kunnen we pas mee beginnen.

[0:40:28] Op het moment dat we exact weten.

[0:40:30] Waar die vraag zich manifesteert.

[0:40:32] Je kan niet voorinvesteren en hopen dat er een klant komt.

[0:40:34] Dat doen we niet.

[0:40:35] Dus op het moment dat de vraag er is.

[0:40:37] Dan bouwen we de aansluiting.

[0:40:40] En dat kost tijd.

[0:40:41] Ik zou daar graag op willen aanvullen.

[0:40:43] Ik herken helemaal wat mijn collega Maarten zegt.

[0:40:46] Over de hoost van Oekraïne.

[0:40:49] De lange doorlooptijden.

[0:40:51] Ik denk ook de voorspelbaarheid.

[0:40:53] Dat is heel belangrijk.

[0:40:54] Want als je weet waar iets komt.

[0:40:56] Kan je anticiperen.

[0:40:58] Ik denk ook dat we eerlijk moeten zijn.

[0:40:59] Dat we in het vorige decennium.

[0:41:02] Ook wel.

[0:41:05] Heel erg met elkaar.

[0:41:06] En dat geldt voor meerdere sectoren.

[0:41:08] Maar ook voor de sector van netbeheerders.

[0:41:10] Heel erg gestuurd hebben.

[0:41:12] Op zo laag mogelijke kosten.

[0:41:14] Voor de klant.

[0:41:15] En op efficiëntie.

[0:41:17] En ik heb daar wel eens.

[0:41:18] Met onze voorgangers.

[0:41:20] Hebben we daarover gesproken.

[0:41:21] En ik denk achteraf zou je kunnen zeggen.

[0:41:23] Dat we dat als bedrijven.

[0:41:24] Ons iets te veel hebben laten aanleunen.

[0:41:26] Want wij wisten zoals Maarten al zei.

[0:41:29] 2010, 2011, 2012.

[0:41:31] Wisten wij natuurlijk al dat dit ging gebeuren.

[0:41:33] En we hebben toen ook daarover nagedacht.

[0:41:35] Er zijn grote rapporten over.

[0:41:37] Met name smart grids.

[0:41:38] Dat was toen de oplossing om hiermee op te gaan.

[0:41:40] Dat hoor je opvallend genoeg nu veel minder.

[0:41:42] Maar dat is eigenlijk de flexibiliteit.

[0:41:44] De flex oplossing waar we het nu over hebben.

[0:41:47] Maar die dominante.

[0:41:49] Sturing op efficiëntie.

[0:41:51] Wat natuurlijk heel logisch was.

[0:41:52] Want je wil inderdaad laagstmogelijke kosten voor de klant.

[0:41:54] Ik denk dat we daar eerlijk gezegd.

[0:41:56] Als sector.

[0:41:58] Maar ook met toezichthouders.

[0:42:01] Wetgevers, klanten.

[0:42:02] Dat is een systeem als geheel.

[0:42:04] Zijn we daarin doorgeschoten.

[0:42:05] En dat hebben we nu wel geleerd.

[0:42:07] Dat we dat anders moeten doen.

[0:42:09] Als ik er even op aan mag vullen.

[0:42:13] Dan heb ik nog een extra leervraag.

[0:42:14] Om daar antwoord op te geven.

[0:42:16] Maar ook een positieve noot.

[0:42:17] Want we hebben natuurlijk het energieakkoord van 2013.

[0:42:20] Met elkaar al vastgesteld.

[0:42:23] En ik heb dat er nog eens op nageslagen.

[0:42:25] En als je dat leest.

[0:42:27] Dan staat daar eigenlijk.

[0:42:28] Heel veel in over.

[0:42:30] Biomassa.

[0:42:31] En wat dat aan verduurzaming van de energieopwek.

[0:42:35] Zou moeten betekenen in 2020.

[0:42:37] Nou u weet allemaal.

[0:42:38] Dat we in 2016, 2015.

[0:42:40] Zo'n beetje van biomassa.

[0:42:42] In één politiek debat.

[0:42:44] Overigens zijn we gegaan naar zonne-energie.

[0:42:47] En we hebben in 2020.

[0:42:49] Drie keer zoveel zonne-energie.

[0:42:50] Weten te ontsluiten.

[0:42:52] Als dat er in het energieakkoord van 2013 stond.

[0:42:55] Dus we hebben ook wel gewoon.

[0:42:56] Heel veel goed kunnen faciliteren.

[0:43:00] Maar daar is.

[0:43:01] U noemde 2016.

[0:43:04] Maar 2016.

[0:43:05] Is natuurlijk eigenlijk pas in het klimaatakkoord.

[0:43:06] Van 2018, 2019.

[0:43:08] Geconcretiseerd in Nederland.

[0:43:10] Daar is in 2020.

[0:43:12] Een besluit achter aangekomen.

[0:43:15] Om nieuwbouw.

[0:43:16] Aardgasloos te bouwen.

[0:43:17] Maar ook de constatering dat we met elkaar.

[0:43:20] 900.000 woningen te bouwen hebben in Nederland.

[0:43:22] En daar is natuurlijk de Oekraïne crisis achter aangekomen.

[0:43:24] En als je dat perspectief even.

[0:43:27] Dan kom ik op mijn leervraag.

[0:43:29] Loslaten op wat we nou te leren hebben met elkaar.

[0:43:30] Dan is het eigenlijk dat we.

[0:43:32] Beleidsmatige keuzes.

[0:43:34] Van de overheid.

[0:43:36] En het perspectief op.

[0:43:37] Hoe lang duurt het om de uitvoering vorm te geven.

[0:43:39] Even zonder een verwijt naar wie dan ook te maken.

[0:43:40] Maar dat moet veel meer in lijn met elkaar komen.

[0:43:43] En we moeten ook snelle keuzes maken.

[0:43:45] Dus we zijn eigenlijk nu ook weer.

[0:43:47] De keuzes die nu gemaakt moeten worden.

[0:43:49] Voor ons uit aan het schuiven.

[0:43:50] Waardoor we problemen voor de toekomst creëren.

[0:43:52] Dus bijvoorbeeld.

[0:43:55] De keuzes die wij in de woonwijken moeten maken.

[0:43:57] Over de warmteoplossing.

[0:43:58] Hoe langer we daarmee wachten.

[0:44:00] Hoe groter de uitdaging wordt om al die wijken te transformeren.

[0:44:03] En dat is gewoon een enorme uitvoeringsklus.

[0:44:04] Dus wij hebben met elkaar.

[0:44:07] Denk ik veel meer alarme te brengen.

[0:44:09] In beleid versus uitvoering.

[0:44:13] Ja mijn vervolgvraag.

[0:44:15] Is eigenlijk dan.

[0:44:15] Want in de antwoorden hoor ik.

[0:44:19] Vooral ook.

[0:44:20] Dat er een opgave lag.

[0:44:22] De opgave vanuit energieakkoord.

[0:44:25] Of klimaatakkoord van Parijs daarna.

[0:44:27] Maar dat er eigenlijk best wel veel.

[0:44:29] Onduidelijkheid was.

[0:44:29] Over wie dan de regie had.

[0:44:31] Om te zorgen dat de investeringen.

[0:44:33] En de keuzes gemaakt werden.

[0:44:36] Of wat moest er gedaan worden.

[0:44:38] Om ook daadwerkelijk aan die opgave te voldoen.

[0:44:40] En dan is mijn vraag wel.

[0:44:42] Is die regie.

[0:44:43] Wie er nou eigenlijk aan het zetten is.

[0:44:45] En wie die regie pakt.

[0:44:46] Is dat dan nu wel duidelijk.

[0:44:48] Want ik schrik eigenlijk van zo'n opmerking.

[0:44:50] Over hé je kan niet voor investeren.

[0:44:52] Denk ik ja.

[0:44:53] Het is wellicht toch best mogelijk.

[0:44:55] Om wel te zeggen we gaan voor investeren.

[0:44:57] Want het is wellicht best duidelijk.

[0:44:59] Dat bepaalde woonkernen gaan elektrificeren.

[0:45:11] Ja.

[0:45:17] Misschien heb ik me dan niet goed uitgelukt.

[0:45:19] Wij doen haast niks anders dan voor investeren.

[0:45:22] Maar dat gaat over.

[0:45:24] Het versterken.

[0:45:25] En verzwaren.

[0:45:25] Van de hoofdinfrastructuur.

[0:45:27] Op het moment dat het gaat om een klant.

[0:45:30] Dus een directe klant.

[0:45:31] Dan kan je pas gaan bouwen op het moment dat je weet waar die naartoe moet.

[0:45:34] Want dan weet je ook het tracé.

[0:45:35] Dan weet je hoe je je kabel moet brengen.

[0:45:36] En dan weet je hoe je de klant aan moet sluiten.

[0:45:38] Dat bedoelde ik met daar kan je niet voor investeren.

[0:45:40] Dus op het netwerk doen we haast niks anders.

[0:45:42] Wat we duidelijk geleerd hebben.

[0:45:45] Ten opzichte van het verleden.

[0:45:46] Als wij nu een station realiseren met elkaar.

[0:45:48] Waar de inpassing complex genoeg is.

[0:45:50] Dan bouwen we hem zo groot mogelijk.

[0:45:52] Om dan ruimte en meer capaciteit te hebben voor de toekomst.

[0:45:55] Dus daar zijn we allemaal bezig.

[0:45:57] De regie is wat mij betreft.

[0:45:59] Helder.

[0:46:00] Het beleidsministerie.

[0:46:03] Daar zijn we in goed gesprek mee.

[0:46:05] Dat zie je ook.

[0:46:05] Hoe succesvol bijvoorbeeld wind op zee is uitgerold.

[0:46:08] Dus er is geen onduidelijkheid.

[0:46:09] Wie nou de regie moet nemen.

[0:46:12] Waar we wel een appel voor hebben.

[0:46:13] Bijvoorbeeld als het gaat over de toekomstige industrie.

[0:46:16] En de industrie van morgen.

[0:46:17] En de werkgelegenheid van morgen.

[0:46:18] Zorg nou dat je die ontwikkelt op de punten waar het logisch is.

[0:46:21] In het net.

[0:46:22] Dus waar de aanlandingspunten wind op zee zijn.

[0:46:24] Waar de grote centra zijn qua industrie.

[0:46:27] Maar ook qua opwek en toekomstige opwek.

[0:46:29] En daar denk ik dat we wel met elkaar.

[0:46:31] Echt keuze moeten maken.

[0:46:33] Op kort termijn.

[0:46:35] Het is eigenlijk jammer.

[0:46:36] Dat onze collega's van de gasunie er niet bij zijn.

[0:46:39] Maar waar je dus die samenwerking.

[0:46:41] En die koppeling tussen waterstof.

[0:46:43] En elektriciteit gaat realiseren.

[0:46:45] Op het moment dat we daar nu gebieden voor aanwijzen.

[0:46:48] Dan kunnen we daar natuurlijk.

[0:46:49] Met de infrastructuur al zo snel mogelijk naartoe.

[0:46:51] En dat heet voorinvesteren.

[0:46:52] Dat zie je ook in de plannen van gasunie vertegenwoordigd.

[0:46:55] En hun infrastructure vision.

[0:46:56] En bij ons komt het heel duidelijk naar voren in de targetrit.

[0:46:59] Dat we in april gepresenteerd hebben.

[0:47:01] Waar we duidelijk aangeven.

[0:47:02] Als je die gebieden nou aanwijst.

[0:47:06] Dan zijn we voor het scenario 2045.

[0:47:08] Echt gewoon nog op tijd.

[0:47:14] Dit klopt.

[0:47:15] En tegelijkertijd wil ik toch nog wat aandacht vragen.

[0:47:18] Voor waar we het net al over hebben gehad.

[0:47:19] Dat het wel belangrijk is op andere netvlakken.

[0:47:21] Als we het bijvoorbeeld hebben over wijken.

[0:47:23] Dorpen.

[0:47:25] Wat we daar nu doen.

[0:47:27] Is dat wij kijken.

[0:47:29] We proberen een inschatting te maken.

[0:47:31] Van wat is de ontwikkeling die we daar gaan krijgen.

[0:47:34] Want we willen zo'n wijk.

[0:47:35] Eén keer open gooien.

[0:47:37] Die willen we in één keer aanpakken.

[0:47:38] En dan voor de komende 15, 20, 25 jaar willen we klaar zijn.

[0:47:42] Maar daar zouden we echt nog wel.

[0:47:44] En daar zijn we ook goed over in gesprek met gemeentes.

[0:47:46] Maar wat meer snelheid in willen maken.

[0:47:48] Dit is al gezegd.

[0:47:49] Waar komt nou welke warmteoplossing.

[0:47:51] Als je ergens een collectieve warmtenet aanlegt.

[0:47:54] Ga je anders dimensioneren in je net.

[0:47:56] Dan moet die wijk nog steeds open.

[0:47:58] Want voor de opwek.

[0:48:00] En elektrisch vervoer.

[0:48:01] Heb je nog steeds wat dikkere kabels nodig.

[0:48:03] Maar dan leg je andere kabels.

[0:48:04] En andere oplossingen aan.

[0:48:06] Dan dat je all electric gaat.

[0:48:08] En ik denk dat dat.

[0:48:11] Naast planologie.

[0:48:12] Op grotere schaal.

[0:48:13] Is dat wel heel belangrijk.

[0:48:14] En daar moeten we denk ik het komende anderhalf, twee jaar ook mee aan de gang.

[0:48:19] Mag ik daar één ding aan toevoegen.

[0:48:20] Want ik denk.

[0:48:23] De regievraag is heel terecht.

[0:48:25] En heel begrijpelijk.

[0:48:25] En tegelijkertijd impliceert die ook.

[0:48:27] Dat er één iemand in regie is.

[0:48:29] Om het zo maar te zeggen.

[0:48:30] Terwijl de uitvoeringsopgave waar we nu voor staan.

[0:48:32] Is zo groot.

[0:48:33] Dat er eigenlijk op alle vlakken in dit land nu regie nodig is.

[0:48:36] Dus je hebt eigenlijk regie nodig.

[0:48:38] Vanuit het landelijke stuk.

[0:48:40] Van hoe ziet het energiesysteem van de toekomst uit.

[0:48:42] Welke industrie.

[0:48:43] Zit ongeveer waar.

[0:48:45] Dat is een regievraag.

[0:48:48] Maar ook bijvoorbeeld.

[0:48:50] Helemaal het andere uiterste.

[0:48:51] Van wat Jeroen net zei.

[0:48:53] Wat is de warmteoplossing in een bepaalde wijk.

[0:48:55] Is ook een regievraag.

[0:48:59] In een hele andere plek.

[0:49:01] Dus ik denk dat er op heel veel vlakken.

[0:49:03] Een regievraag zit.

[0:49:04] En het ergste wat zou gebeuren.

[0:49:05] Is dat iedereen naar elkaar gaat zitten kijken.

[0:49:06] Omdat die opgave zo groot is.

[0:49:09] Dus dat zit er ook nog bij.

[0:49:11] Dus ik denk dat iedereen aanzet is qua regie.

[0:49:18] Oké.

[0:49:18] Volgens mij hebben we gewoon de tijd voor nog een ronde.

[0:49:21] Dus Sylvia.

[0:49:23] Sorry.

[0:49:24] De heer Erkens.

[0:49:25] Dank u wel mevrouw Kreuger.

[0:49:30] We zijn heel erg toekomstoplossingsgericht.

[0:49:33] Dat heeft mevrouw Kreuger gezegd.

[0:49:34] Dat is voor mij heel goed en constructief.

[0:49:35] Ze hoort het ook in de Kamer.

[0:49:36] Maar ik heb toch een wat kritischere noot ook voor deze hoorzitting.

[0:49:39] En dat gaat om het volgende.

[0:49:41] Minister Jetten gaf in zijn brief ook aan.

[0:49:43] Dat er gekeken wordt naar extra onorthodoxe maatregelen.

[0:49:46] Volgens mij gezien de problematiek op het stroomnet.

[0:49:48] Moeten we die ook overwegen.

[0:49:49] En daar zitten een heleboel goede ideeën tussen.

[0:49:51] Maar ik lees twee zaken waarvan ik wel een beetje schrik.

[0:49:53] De eerste is dat 24-7 stroom een luxe product zou moeten zijn.

[0:49:57] Een premiumproduct.

[0:49:59] En dat bedrijven ook veel flexibeler.

[0:50:01] Vaak nog bijna gedwongen moeten gaan worden.

[0:50:03] Om flexibel inderdaad stroom te gebruiken.

[0:50:05] Maar ik vind dat wel vergaan.

[0:50:07] Zolang wij het signaal ook opvangen vanuit het bedrijfsleven.

[0:50:09] Dat heel veel bestaande projecten nog niet goed mogelijk gemaakt worden.

[0:50:11] Dus kun je ingaan op.

[0:50:13] Ja dergelijke energy hubs.

[0:50:16] Bedrijventerreinen die gaan samenwerken.

[0:50:17] En ook de zogeheten.

[0:50:19] Lang woord voor Scrabble.

[0:50:20] De groepscapaciteitsbeperkingscontracten.

[0:50:22] Die nog steeds vaak niet mogelijk zijn.

[0:50:25] Waardoor bedrijven met bestaande initiatieven.

[0:50:27] Die ze zelf opbrengen.

[0:50:28] Ook flexibeler stroom kunnen gaan afnemen.

[0:50:31] Wat gaat u daar aan doen de komende maanden?

[0:50:37] Hele rechte vraag.

[0:50:37] Misschien begin ik bij die laatste vraag.

[0:50:39] En dan kom ik daarna op.

[0:50:42] Het premiumproduct.

[0:50:45] Kijk.

[0:50:47] Ik zei het al eerder.

[0:50:48] Wat wij aan het ontwerpen zijn.

[0:50:50] Dat is allemaal nieuw.

[0:50:51] Tot voor kort hadden wij het idee.

[0:50:54] Deze producten werken al een tijdje aan.

[0:50:57] Conceptueel.

[0:50:58] Maar hadden wij het idee.

[0:50:59] Daar hebben we nog wel tijd voor om ze goed te ontwikkelen.

[0:51:01] Inmiddels zijn we natuurlijk in een fase gekomen.

[0:51:04] Met veel hogere urgentie.

[0:51:06] Maar het is goed te beseffen.

[0:51:07] Dat zo'n product als een groepscontract.

[0:51:10] Dat is wetgevingstechnisch.

[0:51:12] En netcodetechnisch.

[0:51:12] Ontzettend ingewikkeld.

[0:51:13] Heeft ook allerlei Europese implicaties.

[0:51:16] Dus voor je dat doordacht hebt.

[0:51:18] Hoe dat product überhaupt zou moeten werken.

[0:51:21] Dan ben je behoorlijk veel verder.

[0:51:23] Dat is nu uitgedacht.

[0:51:25] Maar dan hebben wij het nog te implementeren.

[0:51:27] In onze systemen.

[0:51:28] En dat kost ook gewoon tijd.

[0:51:29] Dus dat betekent dat wij mensen moeten leren.

[0:51:31] Hoe je zo'n product aanbiedt.

[0:51:32] Dat wij moeten leren.

[0:51:33] Hoe we met klanten daarover in gesprek zijn.

[0:51:36] En nog het belangrijkste.

[0:51:36] Dat we onze IT systemen daarop aan moeten passen.

[0:51:39] En dat kost gewoon tijd.

[0:51:41] Voordat je zoiets geïmplementeerd hebt.

[0:51:43] Dat gaat niet van vandaag tot morgen.

[0:51:44] Dat kost gewoon een paar jaar.

[0:51:47] En als je het dan hebt over de energyhubs.

[0:51:49] In zijn geheel.

[0:51:50] Niet alleen het groepscontract.

[0:51:51] Maar het functioneren van zo'n energyhub.

[0:51:54] Dan is dat ook allemaal nieuw.

[0:51:59] Er zijn al heel veel initiatieven.

[0:52:00] Waar bedrijven bij elkaar zijn gekomen.

[0:52:02] Hoe gaan we het risico gezamenlijk dragen.

[0:52:05] Als er iemand uitstapt.

[0:52:07] Wat betekent dat dan.

[0:52:08] Krijgt hij dan zijn oude rechten terug.

[0:52:09] Maar ook onze technici.

[0:52:11] Die uiteindelijk moeten doorrekenen.

[0:52:13] Wat doet die energyhub qua profiel.

[0:52:15] Nou eigenlijk op het bestaande net.

[0:52:18] Die technici.

[0:52:18] Dat weten jullie allemaal.

[0:52:20] Daar hebben we een groot tekort aan.

[0:52:21] Dus dat is ook weer de afweging.

[0:52:23] Zetten we die technici nou in op die energyhubs.

[0:52:29] Zodat het station wel gebouwd moet worden.

[0:52:30] Dus de complexiteit.

[0:52:32] Dus de behoefte is.

[0:52:33] Snap ik heel goed.

[0:52:34] We zijn ook een heel groot voorstander bij energyhubs.

[0:52:36] Maar de complexiteit erachter om het te realiseren.

[0:52:38] Die is best wel groot.

[0:52:40] Vandaar dat het tijd kost.

[0:52:42] Om de verwachtingen maar te managen.

[0:52:44] Wij hebben dit jaar.

[0:52:45] Dit jaar doen wij vijf pilots.

[0:52:48] Ik noem het nog pilots.

[0:52:50] Omdat we echt toewerken naar standaardisatie.

[0:52:52] Want de enige manier om deze energyhubs.

[0:52:54] Echt goed van de grond te krijgen.

[0:52:56] Is dat het gestandaardiseerd is.

[0:52:57] Zodat je daarna grootschalig kunt schalen.

[0:53:00] Wij doen het dit jaar vijf.

[0:53:02] Vorig jaar vijf.

[0:53:02] En ik hoop dit jaar tien te doen.

[0:53:04] Maar dat zijn er geen tachtig.

[0:53:05] Die op mijn wensenlijstje staan.

[0:53:09] Het is wel belangrijk.

[0:53:11] Het besef te hebben.

[0:53:11] Dat dit de komende jaren in ontwikkeling is.

[0:53:16] En dan misschien het premium product.

[0:53:20] Het zijn niet mijn woorden.

[0:53:21] Maar het sluit wel aan.

[0:53:23] Bij wat ik eerder zei.

[0:53:24] Over de koperen plaat.

[0:53:25] 24-7 beschikbaarheid.

[0:53:29] En laat ik dat even relateren.

[0:53:30] Aan de discussie die afgelopen tijd is ontstaan.

[0:53:33] Rond de hoge aansluittarieven.

[0:53:36] Dus de hoge nettarieven.

[0:53:39] Die komen natuurlijk voort.

[0:53:40] Uit het feit dat we zwaar moeten investeren.

[0:53:42] In de netten.

[0:53:43] De komende jaren.

[0:53:45] Investeren we steeds meer.

[0:53:46] En dat vertaalt zich naar hogere nettarieven.

[0:53:52] Maar we weten ook met elkaar.

[0:53:53] Dat die pieken en die dalen steeds groter worden.

[0:53:55] Dus wij moeten 10 baan snelwegen aan gaan leggen.

[0:53:58] Om al die pieken en dalen te faciliteren.

[0:54:00] Op het moment dat we.

[0:54:02] 24-7 een koperen plaat willen aanbieden.

[0:54:04] De vraag is.

[0:54:05] Of we dat als Nederland willen betalen.

[0:54:06] Dat is de discussie die voor ons hier voor ligt.

[0:54:10] Willen we dat met z'n allen betalen.

[0:54:11] Willen we dat iedereen daar evenredig aan mee betaalt.

[0:54:13] Aan die koperen plaat.

[0:54:15] Of vinden we het.

[0:54:16] Dat we dat op een andere manier moeten gaan doen.

[0:54:17] En dat we gedrag moeten stimuleren.

[0:54:19] Om te zorgen dat je.

[0:54:20] Eigenlijk begint bij jezelf.

[0:54:21] Om te optimaliseren.

[0:54:22] Dan in de wijk.

[0:54:24] Dan in de regio.

[0:54:26] En dan pas op het hoger liggende net.

[0:54:28] Dat is denk ik ook gewoon een politieke discussie.

[0:54:32] Dus willen we dat wel of niet.

[0:54:34] Met elkaar dragen.

[0:54:35] Maar wij redeneren vanuit.

[0:54:36] Hoe houden we dat systeem zo optimaal mogelijk.

[0:54:39] Ook vanuit betaalbaar perspectief.

[0:54:42] Mag ik daar iets aan toevoegen.

[0:54:43] Het laatste punt.

[0:54:47] Ik snap dat het.

[0:54:48] Onorthodoxe maatregelen zijn.

[0:54:49] Want het is echt zo.

[0:54:51] Enorm anders.

[0:54:52] Dan dat we het vandaag de dag met elkaar.

[0:54:53] Eigenlijk het energiesysteem doen.

[0:54:56] Tegelijkertijd.

[0:54:57] Zijn er echt plekken in het land.

[0:54:58] Waar het echt spannend is in het net.

[0:55:00] Om het zo maar te zeggen.

[0:55:02] Dat noopt ook tot onorthodoxe maatregelen.

[0:55:06] En ik snap wel dat.

[0:55:07] Als je niet 24 voor 7.

[0:55:08] Je energie zou hebben.

[0:55:10] Dat als we het dan neerzetten.

[0:55:11] Als een luxe product.

[0:55:13] Maar ik vergelijk het ook met mensen.

[0:55:14] Die helemaal niks krijgen.

[0:55:15] Omdat ze de wachtrij zijn.

[0:55:17] En dus is het ook een beetje van.

[0:55:18] Als je met deze maatregel.

[0:55:20] Meer mensen kan toelaten.

[0:55:21] Of meer klanten kan toelaten tot het net.

[0:55:23] Dan is het ook een verschil.

[0:55:24] Tussen een paar uur niet.

[0:55:25] En een paar uur wel.

[0:55:27] Dus het verschil tussen de hefs.

[0:55:29] Om het zo maar te zeggen.

[0:55:30] En de hefs not.

[0:55:30] Moet je hier in deze ook meenemen wat mij betreft.

[0:55:34] En het is niet leuk om te doen.

[0:55:35] Dat begrijp ik ook.

[0:55:38] Nog een vervolgvraag op.

[0:55:40] Jazeker.

[0:55:42] Misschien twee opmerkingen.

[0:55:44] Ik ben het daarmee deels eens.

[0:55:46] Je kunt natuurlijk kiezen voor premiumcontracten.

[0:55:47] Of juist het belonen van een flexibel gebruik ervan.

[0:55:49] En daar staat mijn vraag ook op.

[0:55:50] Als je dat niet faciliteert.

[0:55:52] En voldoende mogelijk maakt op schaal.

[0:55:53] Vind ik het heel moeilijk om over te gaan naar.

[0:55:56] Uitspraken als premiumcontracten enzo.

[0:55:58] Omdat inderdaad.

[0:55:59] Het is goed dat het team pilots zijn.

[0:56:00] Maar het moet niet jarenlang een pilotfase zijn.

[0:56:03] Ik kan me voorstellen dat u allemaal met pilots bezig bent.

[0:56:05] Dus werkt u daar ook op samen.

[0:56:06] Is dat iets wat gezamenlijk oppakt.

[0:56:08] En daardoor versnelling kan bouwen.

[0:56:09] Mijn vraag zit ook heel erg op.

[0:56:10] Wat is er nog mogelijk.

[0:56:12] Misschien zit het ook niet bij u.

[0:56:13] Maar in de wet en regelgeving die wij hebben.

[0:56:16] Vanuit het Rijk.

[0:56:16] Wat is er nodig om deze ontwikkeling nog verder te kunnen versnellen.

[0:56:22] Ten aanzien van het samenwerken kan ik zeggen.

[0:56:26] Dat we ook onze hele participatie in het land.

[0:56:28] Het meedenken over dit soort oplossingen.

[0:56:30] Maar ook het concreet maken.

[0:56:32] En op schaalbaar implementeren.

[0:56:33] Dat doen we natuurlijk als bedrijven.

[0:56:36] Maar dat doen we wel in hele intensieve samenwerking.

[0:56:39] Dus dat is ten eerste.

[0:56:42] Het tweede is denk ik wat gaat helpen.

[0:56:45] Is dat wij.

[0:56:47] Focussen op oplossingen.

[0:56:48] Dus wat wij merken is dat er.

[0:56:50] Heel veel ideeën komen.

[0:56:54] Rijp en groen door elkaar.

[0:56:55] En het focussen.

[0:56:56] Op oplossingen.

[0:56:58] Dus we pakken nu deze oplossingengroep.

[0:57:01] Bijvoorbeeld.

[0:57:01] Die lokale warmtesystemen.

[0:57:04] Bedrijventerreinen.

[0:57:05] En we gaan er volop inzetten.

[0:57:07] En dan niet alleen pilots.

[0:57:08] Maar inderdaad het opschalen.

[0:57:09] Dat is heel belangrijk.

[0:57:10] Ik vind overigens dat de samenwerking op dit moment.

[0:57:13] Met het ministerie van economische zaken.

[0:57:15] En ook de ACM.

[0:57:16] Als het gaat over dit soort contracten.

[0:57:19] Gaat goed.

[0:57:20] Ik weet niet of we het bijval krijgen.

[0:57:22] Maar gaat goed.

[0:57:24] En tegelijkertijd is het wel heel belangrijk.

[0:57:25] Om toch nog een keer.

[0:57:27] En dat is niet een excuus.

[0:57:28] Maar toch ook wel de complexiteit aan te geven.

[0:57:31] Zoals David die ook al noemde.

[0:57:34] Dus.

[0:57:36] Het gaan delen van.

[0:57:38] Capaciteit tussen bedrijven.

[0:57:39] Dat is op zich al lastig.

[0:57:40] Even zonder de juridische kant.

[0:57:42] Want wie wil dat.

[0:57:44] Want op het moment dat je nu de capaciteit hebt.

[0:57:47] Waarom zou ik het dan gaan delen.

[0:57:48] Met een collega die zelfs misschien mijn concurrent is.

[0:57:50] Dat is een element.

[0:57:51] Het sociaal.

[0:57:53] Misschien ook het concurrerende element.

[0:57:56] We hebben natuurlijk de technologische kant.

[0:57:58] En dat is niet alleen dat lokale systeem.

[0:58:00] Maar wij komen er nu ook achter dat dat doorwerkt.

[0:58:03] Op de netten van Tenet.

[0:58:05] Waar al die oplossingen bij elkaar komen.

[0:58:07] Dus hoe werkt het daardoor.

[0:58:08] We hebben de juridische kant.

[0:58:12] Ik denk dat we moeten blijven versnellen.

[0:58:14] Moeten blijven samenwerken.

[0:58:15] Zo snel mogelijk moeten opschalen.

[0:58:17] Maar de complexiteit is groot.

[0:58:26] Dan heel graag.

[0:58:27] Ik zit een beetje te twijfelen.

[0:58:28] Er zijn best wel wat dingen die we kunnen doen.

[0:58:31] Om dit te versnellen.

[0:58:33] Als je uit de pilot fase wilt.

[0:58:35] Bijvoorbeeld kijken van.

[0:58:38] Kun je wetgeving zo doen.

[0:58:39] Dat je nu iets meer risico loopt.

[0:58:41] Kun je daar iets van.

[0:58:44] Garantieborgen achter zetten.

[0:58:45] Want bedrijven zitten ook.

[0:58:47] Een van de moeilijke dingen bij de groepscontract.

[0:58:49] Is dat je ook met een corporatie.

[0:58:51] Om het zo maar te zeggen van bedrijven.

[0:58:54] Tot een soort overeenkomst komen.

[0:58:55] Van hoe doen we dit nou samen.

[0:58:57] En als je heel veel aansluitingscapaciteit hebt.

[0:59:00] En je gaat die inleveren.

[0:59:01] Dan moet je over nadenken als bedrijf.

[0:59:03] Want die hebben ook allemaal een verduurzamingsvraag.

[0:59:05] Richting de toekomst toe.

[0:59:07] Als je daar constructies voor weet te bedenken.

[0:59:09] Om daar wat waarborig achter te zetten.

[0:59:13] Met een beetje hulp.

[0:59:14] Dan zou dat best wel iets kunnen zijn.

[0:59:15] Waarmee je eigenlijk deze gesprekken.

[0:59:17] Weer zou kunnen versnellen.

[0:59:20] De georganiseerdheid van het bedrijventerrein.

[0:59:22] Weer te verhogen.

[0:59:24] Wat niet wegneemt.

[0:59:25] Wat mijn collega Daan net zei.

[0:59:29] Gas groeit niet sneller.

[0:59:30] Als je er harder aan gaat trekken.

[0:59:32] Dat zit ook op een aantal van deze dingen.

[0:59:34] Maar we moeten gegeven de uitdaging.

[0:59:35] Gewoon kijken wat wel kan.

[0:59:37] Voorzitter.

[0:59:38] Nog een laatste opmerking.

[0:59:40] Om toch hoog te eindigen.

[0:59:43] Ik denk dat het ook belangrijk is.

[0:59:45] Dat we kijken naar wat er wel gebeurt.

[0:59:47] Op dit moment.

[0:59:49] Er zijn hele mooie voorbeelden.

[0:59:51] Die veel laagdrempeliger zijn.

[0:59:54] Zoals in Brabant.

[0:59:55] Is er een busmaatschappij en een milieubedrijf.

[0:59:57] Die nu s'nachts.

[1:00:00] Capaciteit delen.

[1:00:01] Dat is onderling.

[1:00:03] Tussen hun geregeld.

[1:00:05] Zij waarborgen ook dat het niet ten koste van.

[1:00:07] Problemen op het net gaan.

[1:00:08] Vorige week sprak ik directeur van Efteling.

[1:00:11] Dat is eigenlijk een bedrijventerreintje op zichzelf.

[1:00:14] Die zijn bezig met batterij oplossingen.

[1:00:16] Wat verzwaai uit.

[1:00:17] Er is op dit moment.

[1:00:19] Naast die complexe oplossingen.

[1:00:21] Waar ik het net over had.

[1:00:22] Gebeurt er heel veel.

[1:00:24] Aan innovativiteit.

[1:00:26] En dat is nogmaals.

[1:00:28] Wat ik al eerder in deze bijeenkomst zei.

[1:00:31] Elke klant die we kunnen aansluiten.

[1:00:32] Is er één.

[1:00:33] En we zien daar nu echt een soort sneeuwbaleffect.

[1:00:36] Van positieve oplossingen.

[1:00:38] Dat wil ik ook nog meegeven.

[1:00:41] Mevrouw Posma.

[1:00:43] Ik wou even overgaan naar het thema wonen.

[1:00:47] Samen met jullie.

[1:00:49] In eerste instantie even over.

[1:00:52] Woonwijken in aanleg.

[1:00:53] Die hebben we natuurlijk hard nodig.

[1:00:55] En ik begrijp.

[1:00:56] Dat die ook in de wachtrij zitten.

[1:00:58] Dus ik vroeg me af.

[1:00:59] Hoeveel woonwijken hebben jullie eigenlijk in de wachtrij zitten.

[1:01:01] En waar zitten ze ongeveer.

[1:01:03] En ik las een heel mooi project over de balanswijk.

[1:01:05] En ik ben benieuwd.

[1:01:06] Hoe ver dat staat.

[1:01:08] Hoe ver dat is in het tijdspad.

[1:01:10] Voordat je dat echt goed met elkaar kan realiseren.

[1:01:13] En eigenlijk groter uit kan rollen.

[1:01:15] En daarnaast wil ik graag weten.

[1:01:17] Hoe zit het eigenlijk met de individuele huishoudens.

[1:01:20] Ik lees daarin nog geen grote.

[1:01:23] Problemen.

[1:01:24] Maar wanneer kunnen we die.

[1:01:26] Verwachten.

[1:01:27] Tenminste ik verwacht dat die er wel aan zitten te komen.

[1:01:29] En hoe zit het met de individuele aanvragen.

[1:01:32] Van bijvoorbeeld zonnepanelen.

[1:01:34] Teruglevering naar het net.

[1:01:35] En dat soort zaken.

[1:01:40] Ik zal eerst even.

[1:01:41] De algemene vraag beantwoorden.

[1:01:43] En dan laat ik de balanswijk.

[1:01:46] En andere aanvullingen aan mijn collega.

[1:01:49] Ehm.

[1:01:52] Ik denk als eerste bij.

[1:01:55] De woonwijken.

[1:01:56] Dus de woningbouwopgave.

[1:01:57] Daar houden wij zoveel mogelijk rekening mee.

[1:01:59] En die zitten zoveel mogelijk in de pijplijn.

[1:02:01] Wat we zien is dat ook een groot deel van de.

[1:02:04] Projecten nog niet.

[1:02:06] Concreet zijn.

[1:02:06] Dus dat zit.

[1:02:09] Op een groot deel van de plekken.

[1:02:13] Dus daar zijn we.

[1:02:14] Eigenlijk hard mee bezig.

[1:02:15] Mijn grootste zorg is dat ik denk dat.

[1:02:17] Tot nog toe de consument.

[1:02:19] Voor een groot deel hier eigenlijk.

[1:02:21] Geen last van heeft gehad.

[1:02:22] Dan gaan we het denk ik niet er ook houden.

[1:02:25] En niet overal in Nederland.

[1:02:26] Maar wel op bepaalde plekken.

[1:02:27] Zal het echt heel spannend zijn.

[1:02:28] En dit is natuurlijk het voorbeeld van.

[1:02:31] Een aantal voorbeelden hebben daar in de media gestaan.

[1:02:33] En die hebben we gehad.

[1:02:34] Dus dat betekent dat bijvoorbeeld wat ik net zei.

[1:02:37] Over het stuurbaar maken van.

[1:02:39] Eigenlijk de grotere verbruikers.

[1:02:41] Op het laagspanningsnet.

[1:02:43] Dat dat hartstikke belangrijk is.

[1:02:46] En wat.

[1:02:47] Ik ga het toch herhalen.

[1:02:49] Misschien niet zo zelfsprekend voor de meesten.

[1:02:51] Maar alle belasting die we op het laagspanningsnet.

[1:02:53] Weten te voorkomen.

[1:02:54] Ontlast ook het hoogspanningsnet.

[1:02:57] Want die zijn aan elkaar gekoppeld.

[1:02:59] Dat klinkt altijd heel logisch.

[1:03:00] Maar als ik erover praat.

[1:03:01] Dan is dat niet altijd evident.

[1:03:04] Dus ik wil het toch één keer zeggen.

[1:03:06] Dus dat is eigenlijk denk ik.

[1:03:08] Het belangrijkste boodschap hier.

[1:03:10] Dat we ook niet alleen de woningbouw opgaven.

[1:03:13] Maar ook zien wij.

[1:03:15] De prognoses.

[1:03:16] De individuele consument.

[1:03:18] Die al een aansluiting heeft.

[1:03:19] Die al een huis heeft.

[1:03:20] Die gaat ook verduurzamen.

[1:03:21] Die gaat ook elektrisch rijden.

[1:03:23] En dat wordt echt op sommige plekken spannend in het net.

[1:03:26] En daar hebben we niet heel veel tijd voor.

[1:03:28] Om nog heel veel over te praten.

[1:03:31] Dan moeten we echt de maatregelen.

[1:03:32] Zoals we die met elkaar hebben besproken.

[1:03:34] In gang gaan zetten.

[1:03:35] En dan ook zo snel mogelijk bouwen.

[1:03:39] Want dat blijft uiteindelijk op dat vlak.

[1:03:41] Ook uiteindelijk de oplossing.

[1:03:43] En wat daar echt aandacht vraagt.

[1:03:46] Is zo'n ruimte voor infrastructuur.

[1:03:48] Als je ziet.

[1:03:48] Hoeveel voetbalvelden er in binnenstedelijk gebied.

[1:03:51] Opgeteld dan.

[1:03:53] Aan trafo huisjes overal bij moeten.

[1:03:56] Dat is echt gewoon.

[1:03:57] Dat vraagt echt aandacht.

[1:03:58] En vraagt ook echt tijd.

[1:03:59] Om dat gewoon gebouwd te krijgen met elkaar.

[1:04:01] En op de korte termijn.

[1:04:03] Kunnen wij dus niet uitsluiten.

[1:04:05] Dat dit consumenten gaan raken.

[1:04:09] En dat is ook heel belangrijk.

[1:04:10] Balanswijk even beetpakken.

[1:04:11] Maar dan kijk ik even naar.

[1:04:12] Ja zal ik even aanvullen.

[1:04:14] Misschien nog eerst aanvullend op de opmerking van David.

[1:04:16] Wij zien bij Leander al een paar plekken.

[1:04:18] En dat zijn er gelukkig nog heel weinig.

[1:04:19] Waar we echt al op de laagspanning problemen krijgen.

[1:04:22] Dus het is echt urgent.

[1:04:25] Gelukkig nog niet groot.

[1:04:27] De balanswijk.

[1:04:28] Dus als het om nieuwbouw gaat.

[1:04:30] Dan hebben we daar behoorlijk rekening mee gehouden.

[1:04:33] In onze prognoses.

[1:04:34] Dus er zit veel in.

[1:04:36] Nog wel veel niet in.

[1:04:38] Daar waar gemeentes eigenlijk gewoon niet concreet worden.

[1:04:41] Of het ook niet in de bekende systemen zetten.

[1:04:43] Die daarvoor zijn.

[1:04:44] Dus daar hebben we ook nog wel wat missiewerk te doen.

[1:04:47] De balanswijk.

[1:04:48] Dat is eigenlijk vanuit de gedachte van.

[1:04:50] Hoe voorkomen we nou dat die nieuwbouwwijken.

[1:04:52] Die allemaal op all electric draaien.

[1:04:54] Over het algemeen.

[1:04:55] Dat hoogspanners net niet nog verder vol zetten.

[1:04:57] Of sterker nog.

[1:04:58] Dat net zit vol.

[1:04:59] Hoe kunnen we dan toch een woonwijk bouwen.

[1:05:01] En dat gaat er eigenlijk over.

[1:05:06] Dat is mogelijk.

[1:05:09] Eigenlijk zoveel mogelijk optimaliseerd.

[1:05:10] In de wijk zelf.

[1:05:12] Zodat het hoger liggende netdeel niet belast wordt.

[1:05:15] Dat is eigenlijk hetzelfde als de energyhub.

[1:05:16] Waar we het voor de bedrijven over hebben.

[1:05:17] Maar dan voor een woonwijk.

[1:05:19] En dan gaat het er dus over.

[1:05:20] Kan ik een laadplein maken voor elektrische auto's.

[1:05:23] Waar ook een batterij staat.

[1:05:24] En zonnepanelen op het dak liggen.

[1:05:25] Wat kan ik überhaupt in de huizen zelf al oplossen.

[1:05:27] Door ze goed te isoleren.

[1:05:30] Met energieverbruik daar laag te houden.

[1:05:32] We zijn daar nu.

[1:05:33] Met een grote hoeveelheid aan partijen.

[1:05:37] Voor Almere bezig.

[1:05:38] Om te kijken.

[1:05:38] Kunnen we dat concept echt voor een woonwijk in Almere ontwikkelen.

[1:05:41] Ook naar aanleiding van het nieuws.

[1:05:42] Van een paar maanden geleden.

[1:05:44] Dus dat zit echt nog in de conceptontwikkeling.

[1:05:47] En zullen we daarna als dat werkt.

[1:05:49] Moeten gaan standaardiseren.

[1:05:50] En moeten gaan schalen.

[1:05:51] Dus dat heeft wel een looptijd van een paar jaar.

[1:05:55] Maar moet wel degelijk goed bij.

[1:05:57] Als het werkt.

[1:05:58] En dat we het goed bij kunnen gaan dragen.

[1:05:58] Aan de 2030 doelen die we op woningbouw hebben.

[1:06:05] Oké.

[1:06:05] Nog een vervolgvraag.

[1:06:06] Jazeker.

[1:06:07] We hadden net al even een beetje over de fysieke ruimte.

[1:06:10] Jullie gaven dat ook aan in de brief.

[1:06:13] Dus even een vraag.

[1:06:15] Aan de netbeheerders.

[1:06:17] Enerzijds fysieke ruimte is een stad.

[1:06:19] In een stad is een andere opgave.

[1:06:20] Dan kijk ik ook even naar Tennet.

[1:06:23] Naar de heer Abbehuis.

[1:06:24] Dan bijvoorbeeld een aanlandingsproject.

[1:06:26] Van wind op zee.

[1:06:29] Wat zijn jullie de grootste drempels?

[1:06:32] We hebben het over eigenaarschap.

[1:06:33] Die is van een andere.

[1:06:34] Zijn de contacten daarin goed?

[1:06:37] Vergunningsprocedures noemen jullie al.

[1:06:39] Ik neem aan dat die voor jullie beiden anders zijn.

[1:06:42] Dus ik ben even benieuwd naar.

[1:06:43] Waar lopen jullie precies tegenaan?

[1:06:48] Nou ja.

[1:06:48] Ook aanlandingspunten.

[1:06:49] Wind op zee vergen zorgvuldige inpassingen.

[1:06:52] En niet alle omgevingen waar we aanlanden.

[1:06:56] Zijn even enthousiast over infrastuur.

[1:06:58] Tot nu toe lukt dat wel hartstikke goed.

[1:07:00] Dus die samenwerking daar.

[1:07:01] Zowel de regionale.

[1:07:02] Als de landelijke overheid.

[1:07:03] Die loopt eigenlijk best wel goed.

[1:07:07] Wat wij wel zien.

[1:07:08] Als het gaat over hoogspanningstations.

[1:07:10] In de gebouwde omgeving.

[1:07:13] Daar zie je nu.

[1:07:15] Dat vooral taskforces.

[1:07:16] Die we sinds de laatste twee jaar opgericht hebben.

[1:07:18] Maar ook die energyboards.

[1:07:20] Die gaan nu echt draaien.

[1:07:22] En het fijne daarvan is.

[1:07:24] Dat we op het juiste moment met elkaar.

[1:07:27] Ook de punten op het kritische pad met elkaar bespreken.

[1:07:29] Waar we voorheen voelden we ons verantwoordelijk.

[1:07:31] Voor het hele traject.

[1:07:32] En dan probeerden we nestlang samen te werken.

[1:07:34] Tot we ooit een vergunning kregen.

[1:07:36] Ik heb samen met Daan Schut jarenlang.

[1:07:40] En zelfs mijn volgers moeten onderhandelen.

[1:07:42] Over één stuk grond.

[1:07:43] Volgens mij meer dan tien jaar.

[1:07:45] Die luxe hebben we niet meer.

[1:07:46] Dus het hebben van die energyboards.

[1:07:48] En het hebben van die taskforces.

[1:07:49] In bepaalde specifieke regio's.

[1:07:51] Zorgt ervoor dat we dat meteen op tafel leggen.

[1:07:53] En dat iedereen ook weet.

[1:07:53] Oké dit is mijn verantwoordelijkheid.

[1:07:55] En dat is eigenlijk een appel.

[1:07:58] Iedereen moet nou zijn schouders eronder zetten.

[1:07:59] Want wat we wel.

[1:08:00] Of wat ik in ieder geval heel duidelijk merk.

[1:08:02] In alle gesprekken die ik voer.

[1:08:04] Er is geen discussie over de energietransitie.

[1:08:07] Maar er is wel nog steeds heel veel discussie over.

[1:08:09] Waar en welke ruimte.

[1:08:11] En juist die boards.

[1:08:13] Legt dat nu eindelijk heel goed op tafel.

[1:08:15] Dus ik verwacht dat dat momentum alleen maar groter gaat worden.

[1:08:20] Ja en dan over de wijken.

[1:08:24] Ik zou van.

[1:08:25] Gelegenheid gebruik willen maken.

[1:08:26] Als netbeheerders.

[1:08:29] Hebben wij.

[1:08:31] In december.

[1:08:32] Uit mijn hoofd.

[1:08:33] De nationale uitvoeringsagenda gelanceerd.

[1:08:36] En met name de dialoog daarover.

[1:08:39] En wij zagen.

[1:08:41] Dat in het kader van het land.

[1:08:42] Maar ook de onorthodoxe maatregelen.

[1:08:44] Dat er heel veel goede dingen gebeuren.

[1:08:45] Maar wij zien ook dat met name in die wijken.

[1:08:48] Een ongelooflijk grote opgave op ons afkomt.

[1:08:50] En we hebben gezegd.

[1:08:52] Als we dat op de huidige manier blijven doen.

[1:08:54] Dan weer de ene wijk een stukje.

[1:08:56] De andere wijk weer terugkomen.

[1:08:58] Omdat er nieuwe ontwikkelingen zijn.

[1:08:59] Dat gaat niet werken.

[1:09:00] Dan zijn we binnen 15, 20 jaar niet klaar.

[1:09:03] En we willen veel sneller.

[1:09:05] En wat we hebben gezegd.

[1:09:07] Er zijn een paar zaken die we zouden willen versnellen.

[1:09:10] En daar praten we nu ook over.

[1:09:11] Met gemeentes en provincies.

[1:09:12] Met bouw het Nederland.

[1:09:14] En dat begint ermee.

[1:09:15] Voordat je het over ruimte hebt.

[1:09:16] Moet je natuurlijk eerst weten.

[1:09:18] Wat is de ontwikkeling in zo'n wijk.

[1:09:23] Demografisch.

[1:09:24] De energiebehoeften.

[1:09:25] De soortenergie.

[1:09:26] En op het moment dat je dat helder hebt.

[1:09:29] Dan kan je ook zeggen.

[1:09:30] Wij als netbeheerder komen binnenkort langs.

[1:09:33] En dan pakken we dat in één keer aan.

[1:09:34] Want we weten wat de oplossingen zijn die nodig zijn.

[1:09:37] Dan hoeft die grond maar één keer open.

[1:09:39] Maar voordat wij daar komen.

[1:09:41] Willen wij natuurlijk zeker weten.

[1:09:43] Dat de ruimte beschikbaar is.

[1:09:44] En dat alle vergunningen ook er liggen.

[1:09:47] Want anders zitten wij te wachten.

[1:09:48] Nou dat is inefficiënt.

[1:09:50] Dus die trein van wat moet er gebeuren.

[1:09:53] Is de ruimte.

[1:09:54] En de vergunningen zijn die beschikbaar.

[1:09:56] En wij gaan in één keer bouwen.

[1:09:57] Die flow moeten we erin zien te krijgen.

[1:10:00] Wat is er dan belangrijk.

[1:10:01] Ten aanzien van het verkrijgen van die ruimte.

[1:10:04] Ik denk allereerst dat we de processen.

[1:10:06] Tot het verkrijgen van die ruimte moeten standaardiseren.

[1:10:08] Dan zit bijvoorbeeld in standaard grondprijzen.

[1:10:10] Nu zijn dat vrij lange.

[1:10:13] Dat is nog positief gezegd.

[1:10:15] We willen ook eindeloos zeggen.

[1:10:17] Lange onderhandelingen.

[1:10:18] Maar als je dat meer standaardiseert.

[1:10:21] Dan kan je de snelheid inbrengen.

[1:10:24] Door druk macht.

[1:10:26] Of dat je daar ook op een gegeven moment kan zeggen.

[1:10:28] Nu is het genoeg.

[1:10:29] Ter verveuren van het hogere goed.

[1:10:32] Maatschappelijke nut.

[1:10:32] Maken we nu een beslissing.

[1:10:34] Dat is ook iets belangrijks.

[1:10:35] Als we kijken naar vergunningen.

[1:10:38] Nou kijken we ook wel.

[1:10:39] Hoe gaat dat in de nieuwe omgevingswet.

[1:10:44] Onder dat regime gaat zich ontwikkelen.

[1:10:46] Want je wilt het liefst naar 1 loket.

[1:10:48] En 1 keer zo snel mogelijk.

[1:10:50] Die vergunningen ook regelen.

[1:10:53] Dus dat daar even specifiek over.

[1:10:56] Ik denk dat dat even het antwoord is.

[1:10:58] Als we het hebben over de wijken.

[1:10:59] Maar ook in de context.

[1:11:00] Van de nationale uitvoeringsagenda.

[1:11:02] En die flow die we in dat proces willen krijgen.

[1:11:05] Helder.

[1:11:06] Ik wou net.

[1:11:07] Ik wou de heer Vermeer namelijk.

[1:11:09] Want die moest weg.

[1:11:09] Maar die is al weg.

[1:11:11] Mag ik nog kort aanvullen.

[1:11:15] Ik denk dat 2 perspectieven nog interessant zijn.

[1:11:17] Eentje daarvan.

[1:11:19] Is dat wij eigenlijk.

[1:11:22] Participatie is natuurlijk heel belangrijk.

[1:11:23] Als het gaat om ruimte in Nederland.

[1:11:24] Maar voordat wij in procedure zijn.

[1:11:26] Om een goede participatie te kunnen doen.

[1:11:28] Daar zit eigenlijk het grootste tijd.

[1:11:29] Die we verliezen.

[1:11:30] Gewoon door sentiment en politiek.

[1:11:33] Dus de grond verkrijgen.

[1:11:35] De bestemming creëren.

[1:11:37] Voordat je in procedure bent.

[1:11:38] Dat is eigenlijk de langste periode.

[1:11:40] En dat gaat gewoon over.

[1:11:41] Dat eigenlijk de hele discussie over.

[1:11:45] De grond.

[1:11:46] En de positie.

[1:11:47] En de locatie.

[1:11:48] Zich in het politieke domein.

[1:11:50] In het sociale en maatschappelijke domein plaatsvindt.

[1:11:52] In plaats van in de procedure.

[1:11:54] We verliezen heel veel tijd.

[1:11:56] Die eigenlijk gewoon.

[1:11:58] Voor kort zou kunnen worden.

[1:11:59] Als je gewoon de procedure gelijk start.

[1:12:01] Dus we hebben ook wel eens gezegd.

[1:12:02] Zou het niet zo moeten zijn.

[1:12:03] Dat een netbeheerder zelf de procedure kan starten.

[1:12:10] Dat we niet worden opgerekt.

[1:12:11] Doordat we eigenlijk niet in de procedure stappen.

[1:12:12] Ik denk dat dat wel een belangrijke is.

[1:12:16] Ehm.

[1:12:18] Ja en ik denk.

[1:12:19] Wat de minister ook schrijft.

[1:12:20] In zijn brief is het.

[1:12:23] Zorgen dat er niet.

[1:12:25] Continu opnieuw beroep aangetekend kan worden.

[1:12:27] Maar dat je gewoon één keer.

[1:12:28] Eén keer een hoger beroep kan.

[1:12:29] Dat is het dan.

[1:12:30] Dat scheelt ook gewoon heel veel in de dodelijkheid.

[1:12:37] Dan Dirk.

[1:12:38] Ja voorzitter dank u wel.

[1:12:40] En de heer Vermeer is inderdaad naar een pensioen debatje.

[1:12:42] En daar ga ik zo meteen ook naar toe.

[1:12:43] Dus ik stel mijn vraag nog.

[1:12:44] En dan ben ik er na het antwoord.

[1:12:47] Van door.

[1:12:49] Ehm.

[1:12:50] In de position paper.

[1:12:54] Stonden indrukwekkende.

[1:12:56] Bedragen en.

[1:12:58] Aantallen inderdaad.

[1:12:59] Verdubbelen van de investeringen van 4 naar.

[1:13:01] 4 miljard in 2022.

[1:13:03] Naar 8 miljard in 2025.

[1:13:06] 80.000.

[1:13:08] Eurohuisjes.

[1:13:09] Meer dan 300 hoogspanningstations.

[1:13:11] En meer dan 100.000 kilometer kabel.

[1:13:13] En ik had inderdaad een vraag.

[1:13:15] Die raakt een beetje aan de vraag van collega.

[1:13:18] Posma.

[1:13:20] Zeg ik het goed?

[1:13:21] Ja ik wou zeggen.

[1:13:24] Mijn vraag raakt eraan.

[1:13:26] Hoe gaan we dat met elkaar doen?

[1:13:28] Inderdaad.

[1:13:29] Als we een langjarige programmering hebben.

[1:13:31] Dan helpt dat natuurlijk om.

[1:13:33] De capaciteit ook te organiseren.

[1:13:36] Maar bijvoorbeeld op gemeentehuizen.

[1:13:38] En omgevingsvisies en omgevingsplannen.

[1:13:39] Is het nou voorzien?

[1:13:41] Jullie personeel.

[1:13:42] Dat is in de arbeidsmarkt dus krap.

[1:13:44] Goed opgeleid personeel.

[1:13:45] Hoe gaat dat nu?

[1:13:47] En wat zijn de uitdagingen?

[1:13:48] En wat hebben jullie daar nog misschien van ons nodig?

[1:13:51] Daar ben ik wel benieuwd naar.

[1:13:54] En inderdaad.

[1:13:55] Die opgave die is enorm.

[1:13:58] Maar wat we ook zien.

[1:13:59] Is dat we.

[1:14:01] Dat we echt ook veel kunnen.

[1:14:03] En er wordt al heel veel gebouwd.

[1:14:05] Maar de maatschappelijke vraag.

[1:14:07] Om te komen tot die doelstellingen.

[1:14:10] Van 2050.

[1:14:11] Die is gewoon meer.

[1:14:12] Hoe wij er op reageren.

[1:14:13] Is dat we veel meer gaan.

[1:14:16] Naar langjarige frameworkcontracts.

[1:14:19] Dus waar we dus.

[1:14:20] Zekerheid bieden aan onze leveranciers.

[1:14:23] Zodat het niet alleen bij de netbeheerder.

[1:14:24] Komt te liggen om te groeien.

[1:14:25] Maar dat de markt ook met ons mee groeit.

[1:14:27] Daar onderliggend.

[1:14:29] En dat zijn echt contracten.

[1:14:30] Tussen 9 en 11 jaar.

[1:14:32] En als het gaat over wind op zee.

[1:14:33] Zijn ze helemaal indrukwekkend.

[1:14:35] En waar we meteen 14 windparken van 2 gigawatt.

[1:14:38] Tegelijkertijd aanbesteden.

[1:14:39] En uit de markt halen.

[1:14:41] Dat is echt wel iets waar we als Nederland trots op moeten zijn.

[1:14:43] Of Nederland en Duitsland hebben dit samengedaan.

[1:14:46] Daar zit de hele wereld naar te kijken.

[1:14:48] Hoe we dat doen.

[1:14:49] Wat we wel onderliggend.

[1:14:51] Daaraan merken.

[1:14:52] Is dat grondstoffen worden steeds schadiger.

[1:14:54] De hele wereld is in transitie natuurlijk.

[1:14:59] Dat is talent.

[1:15:01] Wat wij eraan doen.

[1:15:02] Wij zorgen dat we toonaangevende projecten hebben.

[1:15:04] Dat we een modern bedrijf blijven.

[1:15:07] Dat je aantrekkelijk bent.

[1:15:08] Om als werkgever te doen.

[1:15:10] Maar dat je daarmee ook ontzettend veel banen genereert.

[1:15:12] Niet alleen direct bij de netbeheerders.

[1:15:14] Maar ook in de periferie eromheen.

[1:15:15] Bij onze leveranciers en toeleveranciers.

[1:15:17] En die keten is voor ons van belang.

[1:15:19] En die groeien alleen met ons mee.

[1:15:21] Als we ze zekerheid geven.

[1:15:22] Dat proberen wij te doen.

[1:15:24] Om te voorkomen dat je meer ambitie hebt.

[1:15:29] En die onderspelbaarheid.

[1:15:29] Wanneer kan die aansluiting dan wel gerealiseerd worden.

[1:15:32] Dat is iets waar de behoefte enorm aan is.

[1:15:34] En daar werken we graag aan mee.

[1:15:39] Mag ik aanvallen?

[1:15:40] Het is natuurlijk wel prachtig als je zo'n vraag krijgt.

[1:15:42] Wat heeft u van ons nodig?

[1:15:44] Ik heb acht punten.

[1:15:45] En ik zal het kort houden.

[1:15:48] In verband met u.

[1:15:51] Allereerst denk ik dat het belangrijk is.

[1:15:52] Ik heb het al eerder gezegd.

[1:15:53] Er is beleid ingezet.

[1:15:55] We zijn met het land bezig.

[1:15:56] Er is een aantal dingen.

[1:15:57] De onorthodoxe maatregelen zijn genoemd.

[1:16:00] Laten we daar continuïteit in brengen.

[1:16:01] Dus laten we in ieder geval doorgaan.

[1:16:04] Met wat we nu hebben ingezet.

[1:16:07] Het tweede is.

[1:16:08] Er is ook al over gesproken.

[1:16:09] Een snelle behandeling van de energiewet.

[1:16:11] En wij zijn ons van bewust dat het een kaderwet is.

[1:16:13] Wat periodiek verder wordt ingevuld.

[1:16:16] Maar laten we die kaderwet zo snel mogelijk neerzetten.

[1:16:18] Daar hebben we ook eerder in deze ruimte over gesproken.

[1:16:23] Wat wij ook belangrijk vinden.

[1:16:26] De instrumenten rond de warmtetransitie.

[1:16:28] We hebben al gezegd.

[1:16:29] Het is belangrijk dat we weten.

[1:16:30] In welke wijk gaan we wat doen.

[1:16:33] En ik denk dat de WGIW en de WCW.

[1:16:36] Ik gebruik allemaal even afkortingen.

[1:16:38] Maar dat dat belangrijk is.

[1:16:39] Is dat we daar snel helderheid over krijgen.

[1:16:44] Nog vier andere zaken.

[1:16:45] Ik denk arbeidsmarkt.

[1:16:47] Arbeidskracht is een groot probleem.

[1:16:48] En ook op de lange termijn.

[1:16:49] Dus ik denk zowel aandacht voor opleidingen.

[1:16:51] De initiatieven die er al zijn.

[1:16:56] Om het technisch personeel uit het buitenland te houden.

[1:16:58] Heel gericht.

[1:16:59] Daar is van alles over te zeggen weet ik.

[1:17:01] Maar ik denk dat het toch wel belangrijk is.

[1:17:03] Om die snelheid daarin te houden.

[1:17:05] Er is een relatie natuurlijk met het stikstof dossier.

[1:17:08] Daar hebben we de vorige keer ook uitgebreid over gesproken.

[1:17:11] Ik denk dat we ons moeten realiseren.

[1:17:13] Dat heel veel infrastructuurprojecten.

[1:17:17] Maken mogelijk.

[1:17:18] Dat we juist op grote schaal.

[1:17:19] Stikstof gaan besparen.

[1:17:22] Dus het is interessant om te kijken.

[1:17:23] Hoe je toch die kleine ruimte even kan pakken.

[1:17:26] Met als groot stikstof rendementen.

[1:17:28] Tot gevolg.

[1:17:30] We hebben het al gehad over snelle toewijzen.

[1:17:31] Van ruimte en vergunningen.

[1:17:33] Standardiseren van processen.

[1:17:34] Volgens mij uitgebreid behandeld.

[1:17:36] En toch ook die voorspelbaarheid.

[1:17:38] En die energieplanologie.

[1:17:39] Maar volgens mij is daar ook voldoende over gezegd.

[1:17:47] Heeft de heer Grimwis nog een vervolgvraag?

[1:17:48] Nee.

[1:17:49] De heer Grimwis gaat aan de pensioenen.

[1:17:53] Succes.

[1:17:54] Ik had zelf nog wel een vraag over.

[1:17:56] Ik hoor een aantal keren dat gezegd wordt.

[1:17:59] Het wordt best spannend.

[1:18:01] Het woord spannend valt nogal vaak.

[1:18:06] En dan is eigenlijk mijn vraag.

[1:18:07] Ik lees in jullie position paper.

[1:18:09] Dat er een maakbaarheidsgat van 25 procent is.

[1:18:13] Dat vind ik fors.

[1:18:15] Hoe verhoudt dat zich nou tot het risico.

[1:18:18] Dat we richting code oranje.

[1:18:19] Code rood.

[1:18:21] Is code zwart.

[1:18:23] Zijn dat onderdelen.

[1:18:24] Risico analyses.

[1:18:26] Als die 25 procent als dat niet gehaald wordt.

[1:18:28] Als je blijft.

[1:18:29] Dat maakbaarheidsgat lossen we niet op.

[1:18:31] Is dan code zwart een reëel scenario.

[1:18:34] Of code rood.

[1:18:35] En waar?

[1:18:37] Misschien ik zal beginnen met antwoord.

[1:18:39] Kijk.

[1:18:40] Als we het hebben over de betrouwbaarheid van ons net.

[1:18:43] En het leveren van.

[1:18:46] Elektriciteit aan onze klanten.

[1:18:48] Die nu zijn aangesloten.

[1:18:49] Durf ik hier te zeggen.

[1:18:51] Ik hoor wel of ik dat terecht doe namens de sector.

[1:18:54] Dat we daar echt.

[1:18:56] We hebben echt een heel goed.

[1:18:57] En betrouwbaar energie systeem.

[1:18:59] Ik denk dat Maartens ook nog wat kan aanvullen.

[1:19:02] Op de lange termijn.

[1:19:03] Wat die grote behoefte aan flex doet.

[1:19:05] Door de.

[1:19:07] De duurzame bronnen.

[1:19:09] Maar laat ik hier zeggen.

[1:19:11] Die betrouwbaarheid van 99,99 procent.

[1:19:13] Is een uitgangspunt.

[1:19:14] Dat bewaken we.

[1:19:16] Natuurlijk zoeken we steeds meer de grenzen op.

[1:19:19] Bijvoorbeeld met het beschikbaar stellen.

[1:19:21] Aan de opwekkant van de vluchtstrook.

[1:19:23] Nou ja.

[1:19:24] Dan denken we ook aan die opwekkant kan dat wel.

[1:19:27] Als er iets mis gaat is dat heel jammer.

[1:19:28] Maar dan zitten er niet mensen in het donker.

[1:19:31] Dus ik denk dat code rood.

[1:19:33] Oranje zwart.

[1:19:34] In het licht van betrouwbaarheid.

[1:19:37] Ja daar sturen wij keihard op.

[1:19:39] Dat is bijna randvoorwaardelijk.

[1:19:41] Als je het hebt over code.

[1:19:43] Oranje en rood.

[1:19:44] Dan hebben we natuurlijk al de welbekende.

[1:19:46] Congressie kaartjes.

[1:19:47] En daar zitten we eigenlijk in code rood en code zwart.

[1:19:51] En dat zitten we ook.

[1:19:52] De komende jaren.

[1:19:54] Die congestie is here to stay.

[1:19:55] En dat is ook wat we met dat maakbaarheidsgat hebben willen uitdrukken.

[1:19:59] Dat wij in 2030.

[1:20:00] Dus inderdaad om en nabij.

[1:20:02] 25 procent.

[1:20:05] Van de.

[1:20:07] Vraag naar capaciteit.

[1:20:08] Nog niet hebben ingevuld.

[1:20:09] Wij proberen met die nationale uitvoeringsagenda.

[1:20:12] Wij proberen op een redelijke manier.

[1:20:14] Met flex om te gaan.

[1:20:16] Proberen we die pijn zoveel mogelijk te verzachten.

[1:20:20] We proberen door transparant te zijn.

[1:20:21] Dat we zeggen.

[1:20:22] Nu niet.

[1:20:23] Maar dan bent u wel aan de beurt.

[1:20:25] Dat mensen ook hun plannen daarop kunnen afstemmen.

[1:20:28] Proberen we die pijn te verzachten.

[1:20:30] Maar daar hebben we eigenlijk al te maken.

[1:20:32] Met code rood.

[1:20:34] Waar we steeds meer naar aan het kijken zijn.

[1:20:36] En dat is nog niet gezegd vandaag.

[1:20:37] Is dat we ook kijken.

[1:20:38] We hebben het nu de hele tijd over het elektriciteitssysteem.

[1:20:42] Maar het is ook de vraag.

[1:20:43] Of je alle energietransport.

[1:20:46] Zou willen oplossen.

[1:20:48] Dus we kijken ook steeds meer naar duurzame moleculen.

[1:20:51] Wat kan groen gas betekenen.

[1:20:54] In de warmtevoorziening.

[1:20:55] Of in de industrie.

[1:20:56] Wat kan waterstof op termijn betekenen.

[1:20:59] Dus daar zouden we ook.

[1:21:00] Dat is ook een maatregel.

[1:21:01] Waarmee we die pijn kunnen verzachten.

[1:21:04] Maar ik denk dat de stevige boodschap is.

[1:21:08] Los van alle lichtpuntjes.

[1:21:09] Het harde werken.

[1:21:10] De samenwerking.

[1:21:11] Maar de stevige boodschap is wel.

[1:21:13] Dat wij hier de komende 10 jaar mee te maken hebben.

[1:21:20] Daarop voortbordurend.

[1:21:23] De leveringszekerheid.

[1:21:24] Staat hier niet ter discussie.

[1:21:26] En vrij recent is er een Europese studie.

[1:21:28] Naar adequatie.

[1:21:30] Hebben we wel voldoende elektriciteit.

[1:21:32] Om aan alle vragen te voldoen.

[1:21:34] Afgerond.

[1:21:34] Die is input voor TENET.

[1:21:37] Dat we elk jaar in de omdracht van de EZK maken.

[1:21:41] En daar komt het duidelijk naar voren.

[1:21:42] Dat in alle steekjaren.

[1:21:44] Nederland er echt goed voor staat.

[1:21:46] Dus wij verwachten niet.

[1:21:47] Dat we te weinig elektriciteit hebben.

[1:21:49] Om aan de vraag te kunnen voldoen.

[1:21:52] Het aansluiten van nieuwe klanten.

[1:21:54] Daar kunnen we.

[1:21:55] En dat is frustrerend.

[1:21:57] En dat frustreert mij ook.

[1:21:58] Daar kunnen we soms niet de tijdlijnen waarmaken.

[1:22:01] Die die klant graag zou willen hebben.

[1:22:02] Omdat het soms langer duurt om een station te realiseren.

[1:22:06] En dat is gewoon heel vervelend.

[1:22:09] Dat is frustrerend.

[1:22:09] En daarom vind ik dat we met z'n allen aan moeten werken.

[1:22:11] Om te kijken of we dat gat.

[1:22:13] Tussen wanneer je moet aangesloten wil worden.

[1:22:15] En wanneer je niet aangesloten kan worden.

[1:22:16] Om dat zo kort mogelijk te halen.

[1:22:23] Ik was wel benieuwd of Stedin ook hier nog een.

[1:22:26] Omdat het toch ook behoorlijk speelt.

[1:22:29] Ik kan wel iets aan toevoegen.

[1:22:32] In de zin van.

[1:22:37] Ik denk niet dat het meer of minder voor Stedin geldt.

[1:22:41] Dan voor anderen.

[1:22:41] Om het zo maar te zeggen.

[1:22:43] Ik ben eens met wat mijn voorgangers hebben gezegd.

[1:22:46] Ik denk juist.

[1:22:48] Doordat we een wachtlijst hebben.

[1:22:49] En zeggen 25% kan niet.

[1:22:51] Borgen we eigenlijk wat Maarten net zei.

[1:22:53] Dat we eigenlijk.

[1:22:55] Kijken naar de huidige limieten.

[1:22:57] Van het fysieke systeem.

[1:22:59] Dus we sluiten.

[1:23:00] Daarmee de wachtlijst ontstaat.

[1:23:01] Omdat het fysieke systeem niet meer aan kan.

[1:23:05] En ik denk dat dat een hele belangrijke is.

[1:23:07] Het is niet fijn voor de klanten die op die wachtlijst staan.

[1:23:09] Maar het zorgt er wel voor.

[1:23:10] Dat degenen die er wel een aansluiting hebben.

[1:23:12] Dat we daar eigenlijk de integriteit van het net kunnen boren.

[1:23:16] Dus ik denk dat dat een belangrijke is.

[1:23:18] En dus als je het over.

[1:23:20] Code rood hebt.

[1:23:21] Of in zijn algemene.

[1:23:22] Dan moeten we goed specificeren.

[1:23:23] In welk geval hebben we het over rood en over zwart.

[1:23:26] Als we het over rood hebben.

[1:23:28] Dan praat ik in dit geval met name over de congestie kaartjes.

[1:23:31] Van ja waar zit het net vol.

[1:23:32] Dan moeten we echt.

[1:23:34] Eerst flink bijbouwen.

[1:23:35] Of flink wat flexibel vermogen.

[1:23:38] Weten te vinden.

[1:23:40] Voordat we daar weer klanten kunnen aansluiten.

[1:23:42] En dat is natuurlijk de vervelende rode in deze.

[1:23:44] Wat mij betreft.

[1:23:48] En als ik dan een loopje even rond mag maken.

[1:23:50] Naar het verhaal van Jeroen.

[1:23:53] Dan is het echt anders.

[1:23:55] Want de code rood voor de economie.

[1:23:57] En de woningbouw.

[1:23:58] En die is er natuurlijk wel degelijk.

[1:24:01] En dat is wat Jeroen net ook vertelde.

[1:24:03] Dus we moeten echt een manier vinden.

[1:24:04] Om meer technici te scholen.

[1:24:07] Maar ook uit het buitenland te halen.

[1:24:08] Want anders krijgen we het gewoon niet weggezet.

[1:24:10] We moeten echt die ruimtelijke procedures verkorten.

[1:24:13] En we moeten ook sturender zijn.

[1:24:15] In wat waar op welk moment komt.

[1:24:17] Aan energie oplossing.

[1:24:19] Even een off topic.

[1:24:21] Omdat we het hier over elektriciteit hebben.

[1:24:23] Groen gas is ook een hele uitdaging.

[1:24:25] Om de groen gas 2 BCM te gaan halen.

[1:24:29] In het MPE van de EZK staat.

[1:24:31] Dat groen gas met name naar de industrie gaat.

[1:24:33] In 2050.

[1:24:35] Hoe zorgen we nou dat dat in 2050.

[1:24:37] Dan ook met name daar zit.

[1:24:38] Dat betekent dat je grote groen gas invoerders.

[1:24:40] Even los van of het wel of niet klopt.

[1:24:42] Hoe zorg je nou dat je grote groen gas invoerders.

[1:24:45] Dan ook op de locaties krijgt.

[1:24:48] Waar de industrie zit.

[1:24:49] Er zitten heel veel.

[1:24:52] Energie technische ruimtelijke keuzes in.

[1:24:54] Die we met elkaar de komende jaren moeten maken.

[1:24:56] Want anders leggen we een heel groot net aan.

[1:24:57] Voor iets.

[1:25:01] Wat we eigenlijk nu al kunnen lokaliseren.

[1:25:04] Dus ik denk dat.

[1:25:05] Dat die drie eenheid gewoon heel belangrijk is.

[1:25:07] Dat we dat met zijn allen echt anders gaan doen de komende jaren.

[1:25:12] Misschien een vervolgvraag.

[1:25:13] Toch over dat maakbaarheidsgat.

[1:25:15] Wat mij niet helemaal duidelijk is.

[1:25:17] Is in hoeverre dat maakbaarheidsgat.

[1:25:20] Nou met namelijk.

[1:25:21] Inderdaad implicaties heeft.

[1:25:23] Bij bedrijven en aanvragen.

[1:25:25] Op de wachtlijst.

[1:25:27] Of dat als we dat maakbaarheidsgat.

[1:25:29] Met elkaar.

[1:25:30] Wat er gevraagd wordt zijn dingen waar.

[1:25:32] Volgens mij meerdere spelers aan zet zijn.

[1:25:34] Als we dat maakbaarheidsgat niet dichten.

[1:25:36] Dat het ook implicaties heeft.

[1:25:38] Gewoon voor de huidige gebruikers.

[1:25:39] Of zegt u eigenlijk allemaal.

[1:25:41] Nee dat maakbaarheidsgat.

[1:25:42] Dat heeft daar helemaal niks mee te maken.

[1:25:43] En ook als we maar op die 75 procent zitten.

[1:25:46] Gaat alles.

[1:25:48] Want dat gaat natuurlijk.

[1:25:49] Nu niet als een zonnetje.

[1:25:51] Want we zitten in code.

[1:25:54] Ja eigenlijk.

[1:25:55] Bevestigen we wat ik net zei.

[1:25:57] Dus ik denk één.

[1:25:57] We zitten in code rood qua congestie.

[1:26:01] En dat is een hard gelag voor.

[1:26:03] Bedrijven die op dit moment.

[1:26:05] Op capaciteit zitten te wachten.

[1:26:08] En.

[1:26:09] Nou wat ik heb gezegd.

[1:26:10] En volgens mij ook Maarten heel stellig heeft gezegd.

[1:26:12] Wij hebben niet het idee.

[1:26:13] Dat is voor ons randvoorwaardelijk.

[1:26:15] Dat dat ten koste gaat.

[1:26:16] Van de leveringszekerheid.

[1:26:18] Van onze bestaande klanten.

[1:26:21] Er is één.

[1:26:23] Zaak waar we eerder vandaag wel over hebben gesproken.

[1:26:26] En dat is dat we zeggen.

[1:26:27] Kunnen we.

[1:26:29] Luxe product of premium.

[1:26:31] Dat ligt wat gevoelig.

[1:26:32] Maar zou je niet toch.

[1:26:34] Door een bepaalde vorm van solidariteit.

[1:26:37] De have's en de have not's.

[1:26:39] Wat David eerder zei.

[1:26:41] Zou je door dat verdelen.

[1:26:46] Die ruimte.

[1:26:47] Zou je daar de pijn niet mee kunnen verzachten.

[1:26:49] Dus op dat moment.

[1:26:51] Heeft het wel iets te betekenen.

[1:26:52] Voor de 24-7 beschikbaarheid.

[1:26:54] Mocht je daarvoor kiezen.

[1:26:55] Maar het is niet zo.

[1:26:56] Dat wij grootschalige blackouts verwachten.

[1:27:00] Et cetera.

[1:27:02] Mag ik daar nog één aanvulling op maken.

[1:27:03] Een nuance.

[1:27:04] Want als je het hebt over huidige gebruikers.

[1:27:06] Dan gaat het dus over.

[1:27:08] Het antwoord dat hier gegeven wordt.

[1:27:12] Maar we zijn natuurlijk.

[1:27:13] Aan het verduurzamen.

[1:27:15] Bedrijven willen groeien.

[1:27:16] En daar zit wel degelijk het probleem.

[1:27:19] Het is dus niet alleen maar nieuwe.

[1:27:22] Gebruikers.

[1:27:22] Het is ook huidige gebruikers die willen groeien.

[1:27:24] En dat geldt dus ook voor een consument.

[1:27:26] Die aan het verduurzamen is thuis.

[1:27:27] En een veel grotere energievraag heeft.

[1:27:29] Daar zitten wel degelijk problemen de komende jaren.

[1:27:35] Het is half drie.

[1:27:36] We hebben in principe tot drie uur.

[1:27:38] Zullen we allemaal nog één vraag.

[1:27:41] Is dat een goed idee.

[1:27:43] Misschien nog een vraag.

[1:27:46] Eerst de heer Erkens.

[1:27:48] Ja voorzitter.

[1:27:48] Dank voor de beantwoording.

[1:27:50] U gaf het net ook aan meneer Sanders.

[1:27:53] Solidariteit.

[1:27:54] Dus kun je die meer delen.

[1:27:55] Vanuit de huidige gebruikers.

[1:27:57] Naar nieuwe gebruikers.

[1:27:58] Ik wil daarbij wel zeggen.

[1:27:59] Ook naar u zelf.

[1:28:00] Het duurt wel jarenlang waarschijnlijk.

[1:28:02] Om het uit te rollen.

[1:28:03] Dat er beter gedeeld kan worden.

[1:28:04] En ook de oproep aan u.

[1:28:06] Kijk intern wat er nog sneller kan.

[1:28:07] En laat ons ook weten.

[1:28:08] Als er vanuit de politiek iets nodig is.

[1:28:10] Of vanuit de ministeries.

[1:28:11] Want als vrijwillige initiatieven nog niet kunnen.

[1:28:13] En we gaan daar dwingend instrumentaar in kijken.

[1:28:15] Dan gaat er wel een draagvlak probleem ontstaan.

[1:28:17] Volgens mij is die volgenordelijkheid dan gewoon niet goed.

[1:28:19] De vraag die ik heb gaat over elektrolyse en opslag.

[1:28:24] Wat wij vaak nu horen in de Kamer.

[1:28:26] Is dat heel veel projecten ook nog niet echt van de grond komen.

[1:28:28] Omdat gewoon de toewijzing van de nettarieven.

[1:28:31] En hoe we dat in Nederland doen.

[1:28:33] Heel veel van dit soort projecten.

[1:28:34] Die misschien ook wel kunnen.

[1:28:36] Leiden tot verlichting van netcongressie.

[1:28:37] Die op sommige plekken nog niet van de grond kunnen komen.

[1:28:40] Kunt u daar ook op reflecteren?

[1:28:42] Ja dat kan ik zeker.

[1:28:45] Ik heb het in het begin heel kort even aangestipt.

[1:28:48] Wij zien.

[1:28:49] Oeh kijk eens.

[1:28:51] Ik hoop geen iPads.

[1:28:55] Water en elektriciteit gaan niet goed samen.

[1:29:02] Wat we zien.

[1:29:04] Is.

[1:29:05] We hebben in Nederland behoefte.

[1:29:07] Aan 10 gigawatt.

[1:29:08] Grootschalige batterij opslag.

[1:29:10] Dat hebben we ook vorig jaar in ons.

[1:29:13] Monitoringsrapport leveringszekerheid gepubliceerd.

[1:29:15] Wat wij zien.

[1:29:17] En dat is.

[1:29:18] Ja dat is echt niet prettig om te lezen.

[1:29:20] Maar wij zien dat de grote investeringen.

[1:29:21] Ook door Nederlandse partijen.

[1:29:23] Gewoon allemaal in Duitsland en België plaatsvinden.

[1:29:25] En zelfs in het Verenigd Koninkrijk.

[1:29:27] Omdat daar een ander soort investeringsklimaat heerst.

[1:29:31] Ehm.

[1:29:33] Ja ik denk dat we daar ook hulp van de politiek nodig hebben.

[1:29:35] Om te kijken of we daar wel dat level playing field kunnen creeren.

[1:29:38] Omdat als alle.

[1:29:39] Grootschalige batterij projecten nu in België gerealiseerd worden.

[1:29:42] Omdat ze daar dus een.

[1:29:43] Langdurige korting krijgen op hun nettarieven.

[1:29:45] En onderdeel kunnen zijn van een capaciteitsmarkt.

[1:29:48] Wat wij in Nederland ook nog niet hebben.

[1:29:50] Ja dan is dat.

[1:29:51] Dan is dat wel zorgelijk.

[1:29:52] Want we hebben die capaciteit voor opslag.

[1:29:54] Voor de flexibiliteit in 2030.

[1:29:56] Wel nodig met elkaar.

[1:30:00] Ik laat toch gewoon nog een vervolgvraag door.

[1:30:03] En kunt u daarbij specifiek ingaan.

[1:30:05] Of misschien iemand anders van u.

[1:30:06] Op ook de nettarieven.

[1:30:08] En hoe die in Nederland nu toewijzen.

[1:30:09] Aan gebruikers.

[1:30:11] Aan producenten.

[1:30:12] Aan opslag.

[1:30:13] Aan elektrolyse.

[1:30:14] Volgens mij gaat dat ook anders dan in landen als Duitsland en België op dit moment.

[1:30:22] We hebben geen producententarieven in Nederland.

[1:30:26] Ehm.

[1:30:27] En de batterijen.

[1:30:29] Terwijl die de helft van de tijd ook een producent zijn.

[1:30:32] Dat is ook dat voorstel dat we met de ACM besproken hebben.

[1:30:35] Zijn ook producent.

[1:30:37] Daarmee kunnen ze ook in Nederland een korting krijgen.

[1:30:40] Dat helpt al.

[1:30:43] Wat nu veel meer impact heeft.

[1:30:44] Voor de investeringsbeslissing.

[1:30:45] Is volgens mij de volumecorrectiefactor.

[1:30:48] Want die heeft echt een grote impact.

[1:30:49] Op de tarivering van grootverbruikers.

[1:30:55] Ja dat is een keuze.

[1:30:56] En dat is volgens mij een Europees.

[1:30:58] Een Europees ontwikkeling.

[1:31:00] Die we heel snel hebben geïmplementeerd in Nederland.

[1:31:03] En daarmee zie je dus.

[1:31:04] Dat een aantal investeringen de verkeerde kant op vallen.

[1:31:06] Als het gaat over.

[1:31:07] Aan welke kant van de grens plaatsvinden.

[1:31:14] Mag ik daar nog wat op aanvullen.

[1:31:16] Want ik denk dat een aantal dingen zijn specifiek.

[1:31:19] Voor tenant aansluitingen.

[1:31:21] Daar hebben we trouwens.

[1:31:23] Recentelijk ook vanuit het land.

[1:31:24] Landelijk actieprogramma netcongest.

[1:31:26] Die een nieuwe code voorgesteld.

[1:31:28] Hoe je met batterijenopslag omgaat.

[1:31:31] Een tarief structuur.

[1:31:34] Ik denk voor mij.

[1:31:35] Is de belangrijkste vraag in deze.

[1:31:37] Kun je eigenlijk de druk.

[1:31:39] Die we nu zien op het net.

[1:31:40] Verlichten door het inzetten van.

[1:31:44] Batterijen.

[1:31:45] Tot nog toe zien we.

[1:31:46] Een klein aantal partijen.

[1:31:48] Die zeggen van.

[1:31:49] Wij kunnen het net verlichten.

[1:31:51] En daar hebben we nu eigenlijk ook al voldoende middelen voor.

[1:31:54] Om die dan een correctie te geven.

[1:31:57] Op hun.

[1:31:58] Net tarief.

[1:32:00] Ik denk de uitdaging waar je naar kijkt.

[1:32:02] Is ook een stuk dat de business case.

[1:32:04] Van de huidige opslag niet rondkomt.

[1:32:07] En dan is.

[1:32:09] Wordt er snel gekeken naar de net tarief.

[1:32:10] Om dat voor elkaar te krijgen.

[1:32:12] Ik denk wat daarbij heel belangrijk is.

[1:32:14] Dat als jij net belast.

[1:32:17] Zoals een ieder.

[1:32:18] Dat daar eenzelfde soort tarief structuur.

[1:32:20] Voor staat.

[1:32:21] Op het moment dat je net weet te ontlasten.

[1:32:23] Meer dan iemand anders dat doet.

[1:32:25] Dan kun je daar naar.

[1:32:27] Net tarief structuren kijken.

[1:32:30] Maar zover zijn we nog niet.

[1:32:31] Met elkaar in Nederland.

[1:32:33] Dat dat precies zo werkt.

[1:32:34] En dat de business case voor opslag.

[1:32:36] Op zo'n moment uitkomt.

[1:32:38] Een jaar geleden.

[1:32:39] Dat is nu al aan het veranderen.

[1:32:40] Zagen we dat eigenlijk de congestie.

[1:32:42] Erger werd door de hoeveelheid.

[1:32:45] Batterij aanvragen.

[1:32:46] In plaats van dat het oplost.

[1:32:48] Hier zit wel echt een verschil tussen.

[1:32:49] De regionale netten.

[1:32:51] En de hoogspannings netten.

[1:32:55] Maar zodra daar eigenlijk ontlasting.

[1:32:57] Of eigenlijk ontlasting van de huidige problematiek.

[1:32:59] Komt door batterijen goed in te zetten.

[1:33:00] En waar we ook gewoon weer mee aan de slag gaan.

[1:33:02] De komende periode.

[1:33:03] En dan kunnen we daar gewoon naar kijken.

[1:33:06] En zijn we ook naar aan het kijken.

[1:33:17] Deze doet het gelukkig nog.

[1:33:21] Ik vind het heel mooi om te zien.

[1:33:22] Hoe belangrijk leveringszekerheid.

[1:33:23] Voor jullie is.

[1:33:24] Sinds de splitsing.

[1:33:25] Dat is volgens mij ook iets.

[1:33:26] Wat echt in jullie DNA zit.

[1:33:31] Sindsdien zien we natuurlijk ook.

[1:33:32] Dat teruglevering.

[1:33:34] Veel meer tot stand is gekomen.

[1:33:37] Dat was iets wat aan het begin.

[1:33:38] Nog helemaal niet was.

[1:33:39] Dus ik kan me voorstellen.

[1:33:39] Dat dat ook een beetje wennen is.

[1:33:42] Om dat er een beetje bij te pakken.

[1:33:46] En ik wil dan even kijken.

[1:33:47] Naar de huishoudens.

[1:33:48] Die toch echt met die verduurzamingsopgave bezig zijn.

[1:33:50] Met de zonnepanelen die je ziet.

[1:33:52] Alle andere maatregelen.

[1:33:55] Je ziet nu wel dat sommige energiebedrijven.

[1:33:57] Ook geld vragen als je teruglevert.

[1:33:59] En soms wordt de zonnepanelen.

[1:34:02] Gewoon afgeschakeld.

[1:34:02] Kan niet meer terugleveren aan het net.

[1:34:04] Dus ik vroeg me eigenlijk af.

[1:34:07] Zouden jullie daar een ideale situatie op willen sturen?

[1:34:10] Als jullie willen sturen.

[1:34:11] Zouden jullie alle huishoudens willen adviseren.

[1:34:13] Om alleen maar datgene aan te leggen.

[1:34:15] Wat je gebruikt.

[1:34:16] Zou je op een andere manier.

[1:34:17] Een oplossing willen zoeken.

[1:34:20] En wat zouden jullie kleinere bedrijven.

[1:34:23] Bijvoorbeeld agrarische ondernemingen.

[1:34:24] Die heel veel zonnepanelen op daken leggen.

[1:34:26] Denk ik meer dan dat ze zelf verbruiken.

[1:34:29] Wat zouden jullie daar graag mee willen.

[1:34:31] Om het net voor iedereen.

[1:34:32] Ook qua terugleveren beschikbaar te houden.

[1:34:38] Ja ik denk.

[1:34:39] Ik ga even Daan citeren.

[1:34:42] Die zei van.

[1:34:43] We hebben in Nederland ook geen tienbaan.

[1:34:45] Snelwegen naar de kust liggen.

[1:34:46] Voor die ene mooie dag.

[1:34:48] Dat iedereen naar het strand wilt.

[1:34:50] Om het zo maar te zeggen.

[1:34:52] Voor ons is echt efficiënt netgebruik.

[1:34:54] Is eigenlijk hartstikke belangrijk.

[1:34:57] En dat betekent.

[1:34:59] Dat je eigenlijk.

[1:35:02] Energie.

[1:35:03] Als je als huishouden energie opwerkt.

[1:35:06] Of.

[1:35:07] Een vraag hebt dat je aanpast.

[1:35:08] Aan wat de natuur op dat moment dicteert.

[1:35:11] Dus je gedrag eigenlijk aanpast.

[1:35:13] Dat zal voor ons het.

[1:35:15] Beste zijn.

[1:35:16] In uw vraag zitten wat mij betreft.

[1:35:18] Twee elementen.

[1:35:20] Ik denk de energie.

[1:35:22] Tarieven voor teruglevering.

[1:35:24] Etcetera.

[1:35:25] Dat is niet iets wat bij de netbeheerder ligt.

[1:35:28] Maar meer bij de energieleverancier.

[1:35:32] Desalniettemin.

[1:35:32] Schakelen we soms zonnepanelen af.

[1:35:34] Omdat eigenlijk de spanningskwaliteit.

[1:35:36] Niet op orde is.

[1:35:39] Heel vervelend voor de klant zelf.

[1:35:41] Maar borgt wel.

[1:35:43] Dat het eigenlijk blijft werken.

[1:35:44] Zoals het moet doen.

[1:35:45] Er zit goed nieuws en slecht nieuws in.

[1:35:47] Om het zo maar te zeggen.

[1:35:50] En nogmaals.

[1:35:50] Dan ga ik mezelf een klein beetje herhalen.

[1:35:52] Ik denk dat het super belangrijk is.

[1:35:54] Dat we aan de slag gaan met elkaar.

[1:35:55] Dat we een tariefstructuur.

[1:35:57] En een energiesysteem gaan ontwikkelen.

[1:35:58] Waarbij we echt gaan sturen.

[1:36:00] Dat het gedrag en het verbruik.

[1:36:03] Past bij wat het net aan kan.

[1:36:06] Past bij wat systeemefficiënt is.

[1:36:09] En wie er dan stuurt.

[1:36:11] Daar moeten we het met elkaar over hebben.

[1:36:13] Ik vind het wel belangrijk.

[1:36:14] Dat daar eigenlijk een component.

[1:36:16] Infrastructuur goed in meegenomen wordt.

[1:36:18] Ik denk als je holistisch helemaal uitzoomt.

[1:36:21] Hebben we de afgelopen jaren.

[1:36:22] Tot en met de EU.

[1:36:23] Wat mij betreft.

[1:36:24] Te weinig de infrastructuur meegenomen.

[1:36:26] In de beleidskeuzes die we hebben gemaakt.

[1:36:28] Dat zou ik graag wat meer terug willen krijgen.

[1:36:33] Helemaal vervolgvraag.

[1:36:34] Heel graag.

[1:36:34] Een verdieping daar even op.

[1:36:36] Laat ik het dan even concreet maken.

[1:36:39] Stel je zit in de situatie.

[1:36:40] Dat je buurman agrariër.

[1:36:42] Net het hele dak vol heeft gelegd met zonnepanelen.

[1:36:44] En jij hebt ook geïnvesteerd.

[1:36:46] Als huishouden in je acht paneeltjes.

[1:36:48] Of tien paneeltjes.

[1:36:50] Zodra de zon schijnt.

[1:36:51] Ben jij degene die er elke keer uit ligt.

[1:36:54] Dus eigenlijk is je investering.

[1:36:56] Niet terug te verdienen en waardeloos.

[1:36:59] Zou dat een situatie zijn.

[1:37:01] Waarbij je.

[1:37:02] Dan van tevoren zou kunnen adviseren.

[1:37:04] Het net zit al echt te vol.

[1:37:07] Met deze investering.

[1:37:08] Dat kunnen jullie volgens mij wel zien.

[1:37:11] Ik kan in ieder geval.

[1:37:12] Voor steden antwoorden.

[1:37:13] Ik denk dat we het allemaal hebben.

[1:37:15] We hebben een postcode checker.

[1:37:16] Waar je kan kijken.

[1:37:17] Zijn er al spannings klachten.

[1:37:18] En als er in je wijk spannings klachten zijn.

[1:37:21] Dan is het nogal voor de hand liggend.

[1:37:25] Dat als er nog meer zonnepanelen bij komen.

[1:37:27] Dat daar nog klachten zijn.

[1:37:28] Dus dat soort dingen ontwikkelen ook.

[1:37:32] Wat ook kan.

[1:37:34] Dat is wel technisch.

[1:37:35] Maar dat hebben we niet zo ingeregeld.

[1:37:36] Bijvoorbeeld in Duitsland.

[1:37:38] Gaan de inverters bij de zonnepanelen.

[1:37:40] Die zijn dynamisch terugschakelen.

[1:37:42] Bij ons is het wat meer ingesteld als een aan of uit.

[1:37:44] En dat is niet aan de netbeheerder.

[1:37:46] Maar dat is gewoon hoe we het met elkaar.

[1:37:47] Met de installateurs hebben afgesproken.

[1:37:50] En daar kun je ook naar kijken.

[1:37:51] Want nu is het.

[1:37:51] Dat ene huishouden inderdaad.

[1:37:53] Wat misschien wat verder op de kabel zit.

[1:37:57] Die kan er dan niet meer bij.

[1:38:01] Ik denk.

[1:38:02] Nog twee aanvullingen.

[1:38:03] Ik denk.

[1:38:04] Hier zit ook iets.

[1:38:06] Je zou hier ook wat van solidariteit kunnen toepassen.

[1:38:08] Dus.

[1:38:10] Je zou kunnen zeggen.

[1:38:11] Je sluit die panelen niet op.

[1:38:14] Tachtig, negentig, honderd procent aan.

[1:38:16] Maar op zestig procent.

[1:38:17] Wij zien in berekeningen.

[1:38:19] Dat het maar heel weinig doet met je business case.

[1:38:21] Want je hebt niet vaak van die top zondagen.

[1:38:24] Dus op het moment dat je dan wat lager aansluit.

[1:38:27] Kunnen er meer.

[1:38:28] Dan is het net.

[1:38:29] Wat we op dit moment ook doen binnen Enexis.

[1:38:31] Is dat wij een nieuw product hebben.

[1:38:33] Dat noemen we zonbalans.

[1:38:34] Waarbij we aan bedrijven aanbieden.

[1:38:37] Nou weet je.

[1:38:37] Ga wel gewoon je dak vol leggen.

[1:38:42] Het net is wel vol.

[1:38:43] Op sommige momenten.

[1:38:44] Als die zon vol schijnt.

[1:38:46] En dan schakelt inderdaad.

[1:38:48] Dan schakelt die iets af.

[1:38:52] En daarnaast zie je ook wel.

[1:38:53] Innovatieve oplossingen bij gebruikers zelf.

[1:38:56] Maar dat is op vrijwillige basis.

[1:38:58] Ik zet er een batterij naast.

[1:39:00] En ik zorg gewoon dat op die hele zonnige dagen.

[1:39:02] Ik wil die energie toch gaan gebruiken in de toekomst.

[1:39:04] Bijvoorbeeld s'nachts.

[1:39:05] Ik doe het in de batterij.

[1:39:06] Je ziet dus heel veel innovativiteit ontstaan.

[1:39:11] Misschien nog aanvullend.

[1:39:13] Volgens mij is het ook een vraag.

[1:39:14] Ook vanuit sociaal perspectief.

[1:39:16] Dus uiteindelijk.

[1:39:18] Komen we dan toch even terug op het verhaal.

[1:39:20] Wat we net voor de grootverbruikers ook verteld hebben.

[1:39:21] Kun je naar een tariefmodel toe.

[1:39:23] Een tariefstelsel.

[1:39:25] Waarin je.

[1:39:27] Op het moment dat je het net meer belast.

[1:39:29] Ook meer gaat betalen.

[1:39:31] Waardoor je eigenlijk gaat zorgen.

[1:39:32] Dat mensen zelf gaan gebruiken.

[1:39:34] Om te voorkomen dat ze meer gaan betalen.

[1:39:36] En daar kun je natuurlijk gradaties in aanbrengen.

[1:39:38] En een plafond.

[1:39:39] Een stapgewijze tariefstelsel.

[1:39:43] Maar dat zorgt in ieder geval.

[1:39:45] Macht gebaseerd.

[1:39:46] Voor een stukje socialisering.

[1:39:50] Mag ik daar een voor een.

[1:39:51] Korte vertaling.

[1:39:52] Eén dan.

[1:39:54] Hoe zou dat er dan uitzien.

[1:39:56] Want je hebt het ouderwetse.

[1:39:58] Daltarief en piektarief.

[1:39:59] Van vroeger.

[1:40:01] Volgens mij bestaat dat bij sommigen nog steeds.

[1:40:04] Dat werkte vrij goed.

[1:40:06] Maar ik kan me voorstellen.

[1:40:07] Dat dat nu veel geavanceerder kan.

[1:40:10] En hoe zorg je dan.

[1:40:11] Dat die prijsprikkel kenbaar is.

[1:40:14] Aan de gebruiker.

[1:40:15] Dat had ik net ook.

[1:40:16] Dat is helemaal niet erg.

[1:40:18] Het doekje is nog paraat.

[1:40:22] We zitten midden in de ontwikkeling.

[1:40:25] Wat is nou het beste model.

[1:40:26] Want je kunt het heel geavanceerd maken.

[1:40:28] Maar dan is het eigenlijk voor de klant niet meer.

[1:40:29] Voor de gemiddelde inwoner niet meer te volgen.

[1:40:32] Je kunt het ook heel basic maken.

[1:40:33] Zoals dag-nacht tarief.

[1:40:35] Een eerste stap zou kunnen zijn.

[1:40:36] Dat je zegt van we doen ook een middag tarief.

[1:40:39] Dat is een hele basisgedachte.

[1:40:41] Om een stap te maken.

[1:40:42] En dan hebben we het over het leveranciers tarief.

[1:40:44] Niet over het netwerktarief.

[1:40:48] Wat ik zei.

[1:40:49] Je kunt ook met bandbreedtes gaan werken.

[1:40:51] Dat is een beetje hoe de telecom werkt.

[1:40:53] Dat je verschillende bandbreedtes contracteert.

[1:40:55] En je kunt echt met een time of use tarief gaan werken.

[1:40:57] Dat is wat we voor de grootverbruikers zien.

[1:40:59] Dat je op je profiel contracteert.

[1:41:02] Dat zijn verschillende smaken.

[1:41:03] En we zijn nu echt aan het kijken.

[1:41:04] Wat is nou het meest haalbaar.

[1:41:06] Ook vanuit complexiteit gedachte.

[1:41:08] Om het ook voor de consument behalve uit te maken.

[1:41:14] Ik had ook nog een vraag.

[1:41:15] Namelijk eigenlijk over de.

[1:41:19] Of het voldoende in beeld is.

[1:41:22] Of wat uw beeld is.

[1:41:24] Over eigenlijk de.

[1:41:26] Echt maatschappelijk kritische.

[1:41:30] Functies.

[1:41:30] Die in het gedring komen.

[1:41:31] Nu door netcongressie.

[1:41:33] En als dat beeld er is.

[1:41:36] Of er nu al voldoende.

[1:41:37] Mogelijkheden zijn om ook in een weging.

[1:41:39] Dan eigenlijk daar prioriteit aan te geven.

[1:41:41] Ik geef een voorbeeld.

[1:41:42] Van rioolwaterzuivering.

[1:41:45] Of bij het hoogwaternet.

[1:41:47] Was er echt de capaciteit.

[1:41:49] Om alles te doen wat nodig was.

[1:41:52] Zo kunnen we dan een aantal voorbeelden geven.

[1:41:57] Ik begin.

[1:41:59] Ik denk dat we.

[1:42:01] Daarbij onderscheid moeten maken.

[1:42:02] Op twee niveaus.

[1:42:05] U heeft het over prioritering.

[1:42:07] Dat kan je op investeringsniveau doen.

[1:42:10] Het creëren van capaciteit.

[1:42:12] En we hebben het over prioritering.

[1:42:13] Als er capaciteit is.

[1:42:15] Wie krijgt dan als eerste.

[1:42:17] In die wachtrij die capaciteit tot beschikking.

[1:42:20] Over dat laatste element.

[1:42:22] Zijn we op dit moment intensief in gesprek met ACM.

[1:42:24] En een aantal vertegenwoordigers.

[1:42:26] Van maatschappelijke organisaties.

[1:42:27] Hoe we daarmee willen omgaan.

[1:42:30] Deze discussie loopt al vrij lang.

[1:42:31] En we hebben als netbeheerders gezegd.

[1:42:33] We willen er heel graag over meedenken.

[1:42:35] Maar wij kunnen nooit de verantwoordelijkheid.

[1:42:36] Dat is bijna een politieke afweging.

[1:42:38] Wie eerst wie later.

[1:42:41] Maar we zijn daar.

[1:42:42] Het is een maatschappelijke afweging inderdaad.

[1:42:44] Maar je ziet dat we daar nu wel.

[1:42:46] Tot een eindvoorstel komen.

[1:42:50] Wat ACM dan zou moeten beoordelen.

[1:42:53] Ten aanzien van die investeringen.

[1:42:55] Daar hebben we nu.

[1:42:56] Mechanismen in gebakken.

[1:42:58] Dat wij in onze investeringsplannen.

[1:43:01] Rekening houden met.

[1:43:04] De projecten.

[1:43:05] Zoals die in de MIEK.

[1:43:06] En de PMIEK worden behandeld.

[1:43:08] MIEK gaat eigenlijk over.

[1:43:10] Een landelijke afweging.

[1:43:11] De PMIEK is de provinciale afweging.

[1:43:14] En er is geen standaard methode voor.

[1:43:16] Je ziet daar nog wel.

[1:43:17] Couleur lokaal.

[1:43:20] Wat een capaciteitsproject wordt dan eerst.

[1:43:22] Volgens die provinciale politiek.

[1:43:25] Krijgt de voorkeur.

[1:43:26] En welke later.

[1:43:28] Dus op aansluiting niveau.

[1:43:29] Zijn we best wel ver denk ik.

[1:43:31] En is daar nu een afwegingskader.

[1:43:34] In ontwikkeling.

[1:43:35] In eindstadium.

[1:43:37] En ja.

[1:43:39] Als het gaat over de capaciteitsbeschikbaarheid.

[1:43:41] Gebruiken we daar de MIEK en de PMIEK primair voor.

[1:43:46] En over die.

[1:43:48] MIEK trajecten.

[1:43:49] Ik denk dat we daar ook best enthousiast over kunnen zijn.

[1:43:52] Want voorheen.

[1:43:53] Moesten we altijd nut en noodzaak aantonen.

[1:43:55] Als we een extra verbinding wilden toevoegen.

[1:43:58] Met de MIEK status.

[1:43:59] Is die fase gewoon voorbij.

[1:44:00] Dan kunnen we er meteen mee aan de gang.

[1:44:02] Dus daar zit echt al een activiteit winst.

[1:44:05] Nu gaat het om de vervolgstappen.

[1:44:07] Dus daadwerkelijk inpassingen.

[1:44:08] En het realiseren van die projecten.

[1:44:09] Ook met diezelfde ambitie door te voeren.

[1:44:12] En daarin kan je echt gewicht aan een bepaald project geven.

[1:44:15] Bijvoorbeeld om een gebied te ondersteunen.

[1:44:17] Of een bepaald energiecluster te stimuleren.

[1:44:19] Dus dat kan al.

[1:44:26] Ik zou twee dingen willen toevoegen.

[1:44:28] Gewoon als ik de hele vraag goed heb geluisterd.

[1:44:31] Dat is.

[1:44:33] Eén ik denk.

[1:44:34] De bestaande structuren van de Energy Boards.

[1:44:36] En de interactie met.

[1:44:39] Eigenlijk de.

[1:44:41] Gemeentes en provincies zorgen ervoor.

[1:44:42] Dat dit soort casustieken ook expliciet op tafel komen.

[1:44:45] Dus.

[1:44:48] Ik durf wel te zeggen.

[1:44:49] Ja we hebben ze dus eigenlijk een groot deel in zicht.

[1:44:51] Door deze structuren.

[1:44:53] En is er ook een plek.

[1:44:55] Om ze te bespreken.

[1:44:57] En de tweede is.

[1:44:58] Dat vaak prioriteren levert natuurlijk geen extra capaciteit op.

[1:45:01] En dus dat is.

[1:45:03] Als er geen capaciteit is.

[1:45:05] Of maar beperkt.

[1:45:06] Dan is prioriteren nog steeds.

[1:45:08] Goed om te doen.

[1:45:09] Maar verlicht het probleem op dat moment eigenlijk niet.

[1:45:12] Dus dat is vaak.

[1:45:13] De absolute hoeveelheid capaciteit.

[1:45:16] Een groter probleem dan de prioriteringsvraagstuk.

[1:45:22] En dan had ik nog een.

[1:45:23] Iets wat andere vraag.

[1:45:25] Die ging eigenlijk over congestie management.

[1:45:28] Een vraag eigenlijk over.

[1:45:31] Wat ik hoor.

[1:45:32] Is heel erg.

[1:45:33] Het net zo efficiënt mogelijk gebruiken.

[1:45:36] Is prioritair.

[1:45:37] Alle energie die niet gebruikt.

[1:45:40] Het is eigenlijk.

[1:45:41] Besparing zou daar een belangrijk onderdeel van moeten zijn.

[1:45:44] Nou is er op dit moment al een verplichting.

[1:45:46] Voor bedrijven.

[1:45:47] Om aan congestie management te doen.

[1:45:49] En in hoeverre wordt dat gekoppeld.

[1:45:51] Aan bijvoorbeeld energiebesparingsverplichting.

[1:45:54] Die voor hetzelfde type bedrijven ook geldt.

[1:45:57] En waar de toezichthouding.

[1:45:59] Bij de omgevingsdiensten ligt.

[1:46:01] En waar ligt het toezicht houden.

[1:46:03] Op het congestie management.

[1:46:04] En in hoeverre is dit überhaupt met elkaar.

[1:46:07] Enigszins in sync.

[1:46:09] Of zijn dit hele andere werelden.

[1:46:14] Ik moet een beetje.

[1:46:15] Gaan gissen nu.

[1:46:15] Maar ik denk dat het is volgens mij niet in sync.

[1:46:18] Dus dat is geen gissing.

[1:46:19] Dat is gewoon niet zo.

[1:46:20] We hebben de laatste jaren ook veel met.

[1:46:23] Ik heb met een aantal provincies gesproken.

[1:46:24] Over hoe kunnen we nou.

[1:46:25] Die omgevingsdiensten van meer informatie voorzien.

[1:46:27] Ook vanuit de netbeheerders.

[1:46:28] Om überhaupt hun rol goed te kunnen vervullen.

[1:46:31] Het zorgen dat die.

[1:46:35] Dat die normen ook gevolgd worden.

[1:46:40] Dus ik denk dat we daar nog een stap te zetten hebben.

[1:46:42] En.

[1:46:45] Rond congestie management.

[1:46:46] Wat is daar.

[1:46:47] Hoe zie je de relatie.

[1:46:49] Wat zou je er uit willen halen.

[1:46:51] Nou dat als je.

[1:46:54] De landhaven.

[1:46:55] Een of andere verplichting te hebben.

[1:46:56] Of door te zeggen.

[1:46:57] We gaan het betalen.

[1:47:00] Er zijn natuurlijk twee smaken.

[1:47:01] Wortel en stok.

[1:47:02] Dat je het info koppelt.

[1:47:04] Dat je zegt we gaan eerst eens kijken.

[1:47:05] Of u wel alles doet aan energiebesparing.

[1:47:07] Voordat we nu.

[1:47:09] Ja.

[1:47:10] Gaan betalen voor minder energiegebruik.

[1:47:12] Om het zo maar te zeggen.

[1:47:13] Het zou natuurlijk een beetje gek zijn.

[1:47:14] Als er al een verplichting ligt.

[1:47:27] Zeker in bepaalde regio's.

[1:47:28] Waar nog veel opwek staat.

[1:47:29] Die regelbaar is.

[1:47:31] Daar zie je dat ze echt meedoen aan congestie management.

[1:47:34] Daar krijgen ze natuurlijk wel een behoorlijke vergoeding voor.

[1:47:36] En je ziet ook regio's.

[1:47:38] Waar we een congestie onderzoek gestart zijn.

[1:47:40] Waar wat minder centrales nog aanwezig zijn.

[1:47:42] En minder bedrijven die flexibiliteit bieden.

[1:47:44] Maar daar kwam dus heel weinig uit naar voren.

[1:47:46] Daar hebben we ook een publicatie over gedaan.

[1:47:47] Met net weer Nederland.

[1:47:48] Het is gewoon echt zonde.

[1:47:51] Ik denk dat we daar capaciteit laten liggen.

[1:47:54] En we zullen dus echt door moeten.

[1:47:55] Met het uitleggen.

[1:47:57] En het meenemen.

[1:47:58] Van ook de consumenten.

[1:48:00] Maar ook de producenten.

[1:48:01] En ook de industrie.

[1:48:03] Dat er echt in dat congestie management iets te verdienen valt.

[1:48:06] Want besparen is één ding.

[1:48:08] Maar verdienen is iets anders.

[1:48:10] De ruimte zit er.

[1:48:13] Misschien wat op dit moment top of mind is.

[1:48:15] In de congestie management discussie.

[1:48:17] Wat betekent nou congestie management?

[1:48:20] Want eigenlijk is de verplichting.

[1:48:21] Op dit moment beperkt.

[1:48:23] Het feit dat een bedrijf.

[1:48:25] Boven een bepaalde aansluitwaarde.

[1:48:29] Of vermogensgebruik moet ik zeggen.

[1:48:31] Verplicht is een aanbod te doen.

[1:48:33] Maar wat je in de praktijk ziet.

[1:48:36] Als bedrijven.

[1:48:37] En groep daar geen zin in hebben.

[1:48:38] Dan is het risico dat ze zulke hoge biedingen doen.

[1:48:42] Bijna ridicuul.

[1:48:43] Dat dat nog geen relief brengt.

[1:48:45] Dus we zijn nu ook aan het kijken.

[1:48:46] Kunnen we die verplichting niet doorzetten.

[1:48:48] Dat je zegt van.

[1:48:49] Laten we met elkaar kijken.

[1:48:51] Wat is dan een reële vergoeding.

[1:48:53] Dat mag best een mooie vergoeding zijn.

[1:48:55] Omdat je dus inderdaad andere partijen.

[1:48:56] Daarmee kan aansluiten.

[1:48:57] Maar dat je daar ook een verplichtend element in brengt.

[1:49:00] Dus dat is een stap verder.

[1:49:02] Dan het huidige verplichting.

[1:49:03] Je bent verplicht om aan te bieden.

[1:49:06] Niet om het op te lossen.

[1:49:10] Helder.

[1:49:12] Volgens mij.

[1:49:14] Mevrouw Posma heeft nog een vraag.

[1:49:16] We kunnen ook vragen aan de heren.

[1:49:18] Of zij nog een slotwoord willen zeggen.

[1:49:21] Is er iets wat jullie ons nog willen meegeven.

[1:49:23] Wat nog niet aan de orde is gekomen.

[1:49:25] Wat ook niet in jullie notitie staat.

[1:49:27] Dan krijgt iedereen nog even een moment.

[1:49:29] Voor de slotmededeling.

[1:49:33] Van links naar rechts.

[1:49:38] Ik ben er van overtuigd.

[1:49:39] Dat.

[1:49:41] De ambitie.

[1:49:42] Om die energietransitie te realiseren.

[1:49:44] Echt hoog is.

[1:49:44] In alle geledingen.

[1:49:46] Binnen alle organisaties.

[1:49:47] En structuren die we hebben in Nederland.

[1:49:51] Ik merk ook.

[1:49:53] Dat het draagvlak voor het investeren.

[1:49:55] In infrastuur.

[1:49:56] Niet overal even scherp is.

[1:49:58] En dus daar denk ik.

[1:50:00] Dat we elkaar echt moeten gaan steunen.

[1:50:02] Om daar dezelfde boodschap aan te doen.

[1:50:04] Dat een energietransitie zonder infrastuur.

[1:50:06] Is utopisch.

[1:50:07] En daar zullen we met elkaar.

[1:50:11] Veel over moeten communiceren.

[1:50:12] En met iedereen in gesprek moeten gaan.

[1:50:15] En als tweede.

[1:50:16] Wat ik graag zou willen hebben.

[1:50:16] Als ik toch twee dingen mag noemen.

[1:50:18] We moeten echt werk maken.

[1:50:20] Van het opschonen van de wachtrij.

[1:50:21] En dat we aan de succesvolle projecten gaan werken.

[1:50:24] Want behalve dat dat de energietransitie voortstuurt.

[1:50:26] Is het voor alle medewerkers in de sector.

[1:50:28] En alle onze toeleveranciers.

[1:50:30] En alle klanten die we daarmee kunnen aanzetten.

[1:50:32] Veel leuker.

[1:50:36] Ik hou maar aan mijn opdracht.

[1:50:38] Om niet in mijn notities te kijken.

[1:50:39] Maar ik denk als een slotding.

[1:50:43] Is dat.

[1:50:46] De situatie op het net.

[1:50:47] Is wat mij betreft dusdanig.

[1:50:50] Dat ze er nog toe gingen.

[1:50:52] Dus iets wat mooi klinkt.

[1:50:53] Als energieplanologie hier.

[1:50:55] Is eigenlijk bijna zoals we met water in dit land omgaan.

[1:50:58] Of als je kijkt hoe.

[1:51:01] Je ontwikkelt een woonwijk.

[1:51:03] Op een plek waar je goede infrastructuur hebt.

[1:51:05] En dat is zo anders.

[1:51:06] Dan dat we eigenlijk altijd hebben gedaan.

[1:51:08] Maar dat betekent ook.

[1:51:09] Dat we op een andere manier met elkaar om moeten gaan.

[1:51:11] Maar dat betekent ook.

[1:51:12] Dat wij als netbeheerders een tandje bij moeten doen.

[1:51:14] Dat zit daar ook bij.

[1:51:16] Maar als je doet wat je deed.

[1:51:20] Wat we niet willen.

[1:51:24] Ja dan misschien.

[1:51:27] Even aanvullend op wat jij zegt.

[1:51:28] Dus het gaat echt om.

[1:51:30] Systemische patronen veranderen.

[1:51:31] Ik zat nog even na te denken over.

[1:51:34] Die corporate plaat dan wel.

[1:51:37] De Europese handelsmarkt.

[1:51:38] Waar we het over hebben.

[1:51:39] Ik denk dat het goed is om ons te realiseren.

[1:51:41] Dat zo geïntegreerd als we.

[1:51:45] Zijn op dit moment.

[1:51:46] Dat dat eigenlijk nog niet zo heel lang bestaat.

[1:51:48] En dat wij vroeger gewoon kolencentrales.

[1:51:50] Bij industriële clusters plaatsten.

[1:51:52] Om te zorgen dat we niet.

[1:51:53] Hele lange kabels aan hoefden te leggen.

[1:51:54] En stations hoefden te doen.

[1:51:56] En ik denk dat.

[1:51:57] En dat is maar een voorbeeld.

[1:51:59] Maar het geeft aan dat we perspectieven moeten veranderen.

[1:52:02] En dat betekent niet dat we nu windmolenparken.

[1:52:05] Bij industrieclusters moeten gaan zetten.

[1:52:07] Maar dat we industrieclusters bij windparken moeten gaan zetten.

[1:52:09] Om maar een perspectief te geven.

[1:52:10] Dus we moeten echt omdraaien.

[1:52:12] En daar hebben we niet heel veel tijd voor.

[1:52:13] Dat moet echt de komende jaren gebeuren.

[1:52:16] Ik zou nog twee dingen willen zeggen.

[1:52:20] Toen wij hier anderhalf jaar geleden zaten.

[1:52:22] Toen was de vraag.

[1:52:23] Waarom is er nou in Nederland congestie op dat elektriciteitsnet.

[1:52:26] En waarom speelt dat nergens anders.

[1:52:28] Nou toen vertelde ik al.

[1:52:29] Dat ik met een Duitse collega had gesproken.

[1:52:31] Die zei nee we hebben inderdaad geen congestie problematiek.

[1:52:34] Maar wij zeggen gewoon tegen de klant.

[1:52:36] Over tien jaar bent u de eerste.

[1:52:38] Wij hadden ervoor gekozen om.

[1:52:41] Radicaal transparant met kaartjes te gaan werken.

[1:52:43] Eerst aan de opwekzijd.

[1:52:44] Toen aan de afnamezijde.

[1:52:45] En ik denk dat we wel mogen concluderen.

[1:52:48] We hebben dat positief uitgepakt.

[1:52:49] Als we nu in Brussel praten met andere landen.

[1:52:51] Zien we dat in andere landen nu.

[1:52:54] Ook gewoon.

[1:52:55] Onderkend wordt dat daar ieder van de opwekkant.

[1:52:58] Maar ook aan de afnamekant vaak.

[1:52:59] Grote problemen zijn met.

[1:53:02] Congestie.

[1:53:03] En er wordt zelfs gezegd niet door iedereen.

[1:53:05] En zeker niet in de openheid.

[1:53:06] Maar dat wij daarin ook een gidsland zijn.

[1:53:09] Qua transparantie en qua innovatieve oplossingen.

[1:53:12] Dus elk voordeel heeft zijn nadeel.

[1:53:14] Het tweede.

[1:53:15] Wat ik zou willen zeggen is.

[1:53:19] Er wordt.

[1:53:21] Ik vind dat er constructief wordt gesproken.

[1:53:22] Ook hier.

[1:53:23] En ook in de maatschappij.

[1:53:26] Tegelijkertijd krijgen de netbeheerders.

[1:53:28] Ook wel eens wat om hun oren.

[1:53:30] En ik denk dat we er moeten bewust van zijn.

[1:53:32] Dat op dit moment.

[1:53:34] Tienduizenden mensen binnen de netbeheerders.

[1:53:36] Maar ook aannemers, installateurs.

[1:53:38] Elke dag keihard werken.

[1:53:40] Om die netten uit te breiden.

[1:53:42] Want het is niet zo dat er niets gebeurt.

[1:53:43] En ik vind het ook wel eens mooi om dat te zeggen.

[1:53:45] Dat die mensen dag in dag uit zorgen.

[1:53:48] Enerzijds.

[1:53:48] Dat altijd het licht blijft verbranden.

[1:53:50] Met 99,99% zekerheid.

[1:53:52] Maar ook dat dit probleem zo snel mogelijk wordt opgelost.

[1:53:58] Nou, dank.

[1:53:59] Dank voor uw komst.

[1:54:01] Dank aan de leden.

[1:54:03] En een sluitkeer bij deze bijeenkomst.