Personeel/Materieel

[0:00:02] Goedenavond dames en heren, allen hartelijk welkom bij dit wetgevingsoverleg van de Tweede Kamercommissie voor Defensie met de staatssecretaris voor Defensie, die ik bij deze van harte welkom heet, tezamen met zijn staf.

[0:00:17] Wetgevingsoverleg heeft als onderwerp personeel en materieel van Defensie.

[0:00:23] Ik stel voor dat we straks bij de inbreng van de kant van de Kamer, nadat we uit uw rapporteurs hebben gehoord, dat we dan de volgorde volgen zoals we hier aan tafel zitten.

[0:00:36] En als iedereen zich daarin kan vinden, dan houden we dat aan.

[0:00:41] Na de eerste termijn van de Kamer zullen we pauzeren voor de dinerpauze.

[0:00:46] En dat duurt dan 45 minuten, dacht ik, Gervier.

[0:00:49] Ja, Gervier zegt ja.

[0:00:52] Nou, en dan gaan we denk ik nu eerst maar even naar de rapporteurs luisteren.

[0:00:57] En nadat die uitgesproken zijn, dan krijgt de staatssecretaris het woord om daarop te reageren.

[0:01:04] De rapporteurs zullen zich in hun rapportage vooral richten op de personeelgereedheid.

[0:01:11] Het betreft hier de heren Nurtkamp van GroenLinks-PVDA en de heer Karreman van Nieuw Sociaal Contract.

[0:01:17] Ik geef hen het woord en ze bepalen zelf maar wie van hen het eerste zal spreken.

[0:01:22] Gaat u gaan.

[0:01:24] Dank u wel, voorzitter.

[0:01:27] Gezien het gestegen ambitieniveau en de veranderende vraag, hebben we als rapporteurs bekeken in hoeverre Defensie in staat is om het juiste personeel aan te trekken en te behouden.

[0:01:36] En dat heeft geleid tot de volgende bevindingen.

[0:01:39] Het is niet inzichtelijk wat besteed wordt aan de maatregelen voor het behouden, binden en inspireren van personeel en wat de concrete doelstellingen zijn.

[0:01:46] Het is niet duidelijk of maatregelen doeltreffend en doelmatig zijn.

[0:01:50] De tweede bevinding is dat het...

[0:01:53] ...de meeste afgelopen jaren vragen oproepen over het realisme in de begroting van personeeluitgaven voor zowel het eigen personeel en de personeelafvulling.

[0:02:05] Ook is het niet duidelijk of Defensie goed zicht heeft op de huidige en benodigde kwalitatieve capaciteiten van het personeel.

[0:02:11] Het vaststellen en vastleggen van de vrijste kwalificaties bij arbeidsplaatsen is nog gaande sinds mei 2021.

[0:02:19] Ook is niet duidelijk of er voldoende kwalitatief personeel aanwezig is om nieuwe systemen te bedienen.

[0:02:24] En er wordt geen informatie over de kwalitatieve capaciteiten van de arbeidsplaatsen.

[0:02:26] Er wordt geen informatie gegeven over hoe Defensie gaat concurreren met het bedrijfsleven voor het aantrekken van schaars, technisch en informatietechnologisch personeel.

[0:02:34] De heer Karremans zal een aantal voorstellen doen.

[0:02:39] Dank u wel.

[0:02:39] Voorzitter, we hebben op basis van de bevindingen een vijftal vragen verzoeken aan de staatssecretaris.

[0:02:45] En die vijftal verzoeken zal ik nu geven.

[0:02:50] We verzoeken de staatssecretaris om inzicht te geven in de uitgaven verbonden aan de maatregelen voor het behouden, binden...

[0:02:58] en inspireren van personeel.

[0:03:00] Kan de staatssecretaris daarbij ook ingaan op de concrete doelstellingen en onderbouwing van de doeltreffendheid en doelmatigheid?

[0:03:10] Kan de staatssecretaris het realisme in de verwachtingen ten aanzien van de personele vulling voor 2024...

[0:03:16] en welke keuzes er gemaakt moeten worden als gevolgen van de personeelstekorten?

[0:03:22] Als derde kan de staatssecretaris inzicht geven in de huidige kwalitatieve capaciteit van het personeel...

[0:03:30] die nodig is om het gestegen ambitieniveau te realiseren.

[0:03:35] Als vierde kan de staatssecretaris inzicht geven in de personele consequenties van de komende jaren...

[0:03:42] te verwachten nieuwe systemen en of Defensie voldoende gekwalificeerd personeel zal hebben om de systemen te kunnen bedienen.

[0:03:50] Tevens verzoeken wij hier voortaan aandacht te geven om hier aandacht aan te geven in de Defensie materieelprocesbrieven.

[0:03:59] En als laatste kan de staatssecretaris...

[0:04:01] de Kamer informeren hoe Defensie schaarse technische en informatietechnologische personeel aan gaat trekken en wat mogelijke knelpunten hierbij zijn.

[0:04:12] Dat waren onze vijf aanbevelingen en vragen die we hebben aan de staatssecretaris, voorzitter.

[0:04:17] Ik dank beide rapporteurs voor deze uiteenzetting en ik kijk even naar de staatssecretaris of hij bereid is om daar direct op te reageren.

[0:04:26] We wachten een klein ogenblik.

[0:05:05] We gaan verder beste mensen.

[0:05:08] Ik geef het woord aan de staatssecretaris.

[0:05:11] Dank u wel, voorzitter.

[0:05:12] Dank u wel, leden.

[0:05:15] Ik moest heel even wat rakenspraak hebben, omdat er worden algemene uitspraken gedaan over, zoals u schetst, zaken die u geconstateerd heeft en vragen die daaruit voortvloeien.

[0:05:29] Maar we hebben zo'n 62 eenheden bij Defensie en het verschilt gewoon nogal over welke eenheid je het hebt.

[0:05:35] Dus het is heel ingewikkeld om nu voor mij in gesprek te komen.

[0:05:38] Omdat als we het bij wijze van spreken over het KST hebben, is het weer iets heel anders dan dat we het over de 43e Brigade hebben.

[0:05:44] Het is weer heel iets anders dan of we het over de vulling van IT hebben of dat we het hebben over puntje, puntje, puntje.

[0:05:49] Dus je kunt heel specifiek gaan.

[0:05:52] En daarom vroeg ik net even van, heeft de Kamer die inzetmatrix die ik wel in mijn hoofd heb van die 62 eenheden niet op getal nauwkeurig, voordat u me daarop gaat bevragen.

[0:06:03] Maar wel over het gedifferentieerde beeld wat er achterweg komt.

[0:06:07] Dus ik ga u vijf vragen even langs.

[0:06:11] Maar zal ook heel erg willen zoeken naar wat we over en weer kunnen doen om daar gewoon meer gericht ook het gesprek op aan te gaan.

[0:06:19] Ik zou een vertrouwelijke briefing kunnen aanbieden bijvoorbeeld om daar gewoon door die matrix heen te lopen.

[0:06:26] En te kijken, het juiste beeld te geven.

[0:06:29] Maar ook te kijken wat dat dan zou vragen bijvoorbeeld van de staat van Defensie.

[0:06:34] De stand van Defensie.

[0:06:35] Of de wijze waarop wij onze informatie daar ontsluiten.

[0:06:40] Over waar we staan in de voortgang.

[0:06:42] Of we dat op een andere manier inzichtelijk moeten maken.

[0:06:44] Dus ik zou graag eigenlijk dat vervolggesprek aan willen gaan.

[0:06:48] Want anders blijft het heel generiek.

[0:06:50] U geeft aan dat we niet doelmatig zijn.

[0:06:53] Dat het niet doeltreffend is.

[0:06:54] Dat het eigenlijk niet duidelijk is.

[0:06:56] Maar ja, dat is dus ook erg ingewikkeld.

[0:06:59] Als ik dat voor alle eenheden bij wijze van spreken sowieso gaan we dat niet openbaar doen.

[0:07:03] Maar het is ook een behoorlijke bult papier.

[0:07:05] Op het moment dat u het allemaal zou willen inzien.

[0:07:08] Dus ik zoek daar ook wel het juiste informatieniveau waar u dan naar op zoek bent.

[0:07:12] De vragen die u heeft gesteld.

[0:07:13] Verzoek, inzicht, uitgaven, BBI maatregelen.

[0:07:18] En dat kan.

[0:07:19] We kunnen daar altijd concreter in worden.

[0:07:22] Dat is een trits aan maatregelen.

[0:07:24] Maar ook daar, voordat wij allerlei papieren gaan draaien.

[0:07:27] Waarvan u zegt, ja maar daar hebben we geen behoefte aan.

[0:07:28] Zou ik het prettig vinden.

[0:07:30] Maar ik weet niet of dat past in de werkvorm.

[0:07:34] Om dat gewoon te verdiepen.

[0:07:35] Met elkaar aan te gaan.

[0:07:36] Want de stand van Defensie.

[0:07:38] Die er in het voorjaar weer aankomt.

[0:07:40] En daar kunnen we natuurlijk gewoon in tweaken.

[0:07:42] Dat hebben we de vorige keer ook zo gedaan.

[0:07:45] Iedere stap wordt dat weer beter.

[0:07:47] En ik wil heel graag met u onderzoeken.

[0:07:49] Hoe we daar ook de BBI maatregelen dan op het juiste informatieniveau in terug kunnen laten komen.

[0:07:55] Realisme, verwachting, personele verwachting.

[0:07:57] Welke keuzes volgen daaruit.

[0:08:01] Wat we hebben gedaan is.

[0:08:02] Met het huidig demissionaire kabinet.

[0:08:06] De plannen die daar.

[0:08:08] De mogelijkheden die Defensie zijn gegeven om te groeien.

[0:08:11] Daarvan hebben wij.

[0:08:12] Op basis van het militair advies.

[0:08:14] Zijn daar keuzes gemaakt.

[0:08:15] Over hoe wij ons denken klaar te maken voor de strijd.

[0:08:18] Die hopelijk niet voor ons ligt.

[0:08:21] En daar zijn inderdaad.

[0:08:22] Daar zijn de plannen achter weg gekomen.

[0:08:24] Van oké, als we voor dat en dat materieel kiezen.

[0:08:26] Dan moet ook die en die personele.

[0:08:29] Formatie moet daarbij.

[0:08:30] Daarna zijn we ook.

[0:08:31] Als de wiedewerger aan de slag gegaan.

[0:08:33] Om alles uit de kast te halen.

[0:08:34] Zoals het BBI en ongetwijfeld ook het debat dat we dadelijk gaan voeren.

[0:08:38] Om ervoor te zorgen dat die.

[0:08:39] Vulling er daadwerkelijk ook.

[0:08:42] Gaat komen.

[0:08:42] En we komen nu.

[0:08:44] Maar dat zal ook het gesprek van zometeen zijn denk ik wel.

[0:08:46] Op het spaningspunt van nou ja.

[0:08:49] Dat zal ik dadelijk ook aangeven.

[0:08:50] We zien heel voorzichtig dat we groeien.

[0:08:55] Tegelijkertijd gaat de groei niet hard genoeg.

[0:08:56] Want de plannen die we hebben.

[0:08:58] Op basis van.

[0:08:59] Van bijvoorbeeld materieel enzovoort.

[0:09:01] Wat we aanschaffen.

[0:09:02] Is dat de formatie harder groeit dan de bezetting nu.

[0:09:04] Dat laten we dus ook zien.

[0:09:05] Nou dat heeft u wel kunnen constateren.

[0:09:07] Ik denk dat een aantal Kamerleden dat dadelijk ook gaan constateren.

[0:09:10] En we zitten dus in een permanent gesprek om te kijken.

[0:09:13] Welke aanvullende maatregelen we nog moeten nemen.

[0:09:15] Om die groei verder te laten toenemen.

[0:09:17] U stelt daarbij ook de vraag.

[0:09:21] Kijken jullie dan wel ver genoeg vooruit.

[0:09:23] Dat je geen materieel aanschaft waar je straks geen mensen voor hebt.

[0:09:26] Jazeker.

[0:09:27] Dat doen we.

[0:09:29] Uw suggestie neem ik mee.

[0:09:30] Om daar ook meer aandacht over te geven in de brieven.

[0:09:33] Volgens mij is dat ook een eerdere toezegging.

[0:09:35] Die ik volgens mij de vorige keer in het debat heb gedaan.

[0:09:38] Mocht die niet gedaan zijn.

[0:09:39] Dan is die bij deze.

[0:09:41] In de brieven bij aanschafmaterieel.

[0:09:42] Zullen we zeker ook die personele paragraaf.

[0:09:45] Een plek geven.

[0:09:46] En ultimo.

[0:09:50] Goed ik zit even te balanceren.

[0:09:51] Tussen wat we nu doen en straks.

[0:09:53] Ultimo zou dat natuurlijk ook kunnen betekenen inderdaad.

[0:09:55] Dat er als gevolg van.

[0:09:57] De hardgroeiende formatie.

[0:10:00] Waarbij de bezetting achterblijft.

[0:10:01] Dat je zult moeten gaan door prioriteren inderdaad.

[0:10:03] Waar dan de mensen als eerste.

[0:10:06] De bezetting omhoog moeten gaan brengen.

[0:10:08] Ten aanzien van technisch personeel.

[0:10:10] Doen we dat ook.

[0:10:11] Zullen we het dadelijk ook over hebben.

[0:10:13] We hebben verschillende smaken.

[0:10:15] En die zijn ook aan het toenemen.

[0:10:16] Verschillende manieren waarop je bij Defensie kunt meedoen.

[0:10:18] En juist op het gebied van technisch personeel.

[0:10:20] Dat zie je nu ook bij MatLogCo.

[0:10:24] Onze onderhoudsorganisatie.

[0:10:26] Dat we voortdurend.

[0:10:27] Aan het kijken zijn wat doen we zelf.

[0:10:28] Wat laten we het bedrijfsleven doen.

[0:10:30] De vloot wordt bijvoorbeeld voor de helft.

[0:10:32] Eigenlijk al extern onderhouden.

[0:10:33] Juist ook omdat we dus veel meer synergie willen hebben.

[0:10:36] Tussen het personeel wat bij ons al zit.

[0:10:38] En het personeel wat we ook.

[0:10:40] Uit het bedrijfsleven kunnen halen.

[0:10:42] Dus voorzitter.

[0:10:45] Toezegging op.

[0:10:47] Materieelbrieven.

[0:10:48] Personele implicaties.

[0:10:51] Graag de handreiking.

[0:10:52] Om te kijken hoe wij de stand van Defensie.

[0:10:54] Op basis van de.

[0:10:58] Feedback.

[0:10:59] Door de rapporteurs.

[0:11:00] Hoe we de stand van Defensie daarop moeten door ontwikkelen.

[0:11:02] Aanbod om met de twee heren daar.

[0:11:04] Ook gewoon nog nader over in gesprek te gaan.

[0:11:07] Maar die komt dadelijk terug.

[0:11:09] De spanning die er.

[0:11:11] Aan het ontstaan is.

[0:11:12] Groei van formatie.

[0:11:14] Bezetting die niet hard genoeg meeloopt.

[0:11:16] Dat kan ultimo tot spannende vraagstukken intern leiden.

[0:11:19] Tot zover voorzitter.

[0:11:22] Dank u wel.

[0:11:23] Dan gaan we nu luisteren naar de inbreng.

[0:11:26] Van de verschillende leden.

[0:11:27] Die hier aan tafel zitten.

[0:11:30] U heeft aangegeven.

[0:11:32] Indicatieve spreektijd.

[0:11:33] Die u denkt nodig te hebben.

[0:11:35] Ik heb inmiddels begrepen dat de PVV.

[0:11:37] En BBB toch niet iets meer.

[0:11:39] Dan de aangegeven 10 minuten nodig.

[0:11:41] Namelijk 15 minuten.

[0:11:43] Is dat zo?

[0:11:45] Dan weten we dat.

[0:11:47] Ik zal.

[0:11:49] Ieder van u toestaan.

[0:11:51] Drie vragen.

[0:11:52] Een vraag is gewoon een vraag.

[0:11:54] Dus niet een vraag en een vervolgvraag.

[0:11:56] Daarna nog.

[0:11:56] Maar een vraag.

[0:11:59] Hoe u die vraag wilt inzetten.

[0:12:01] Bepaalt u uiteraard zelf.

[0:12:02] Maar dat drietal vragen.

[0:12:04] Dat geldt voor eerste termijn van de Kamer.

[0:12:07] En eerste termijn van de minister.

[0:12:08] Dus als u zegt.

[0:12:09] Ik wil alles aan de minister vragen.

[0:12:12] Sorry staatssecretaris.

[0:12:13] U wilt alles voor de staatssecretaris bewaren.

[0:12:16] Dan moet u op dat moment inzetten.

[0:12:19] Die drie vragen.

[0:12:22] Dat is ook.

[0:12:22] Dat is verder uw vrijheid.

[0:12:26] Ik zie dat u daar vragen of opmerkingen over heeft.

[0:12:29] Meneer Erkens.

[0:12:30] Ja voorzitter.

[0:12:31] Is het mogelijk misschien een voorafgaande termijn van de staatssecretaris.

[0:12:34] Even te kijken hoeveel tijd we nog hebben.

[0:12:35] Want ik vind drie over.

[0:12:37] Zowel in het debat onder elkaar.

[0:12:38] En richting het kabinet misschien wel heel beperkt.

[0:12:40] Dus dan ligt het ook aan onze zelfcontrole in de eerste termijn Kamer.

[0:12:44] Meneer Lassen.

[0:12:46] Nou daar wil ik op aanvullen.

[0:12:48] Want ik vind drie in zijn algemeenheid ook wel heel weinig.

[0:12:50] Maar als we moeten gaan afwachten.

[0:12:53] Hoeveel er dan nog tijd is.

[0:12:54] Dan hebben we daar nog weinig aan denk ik.

[0:12:57] Dus ik zou toch eigenlijk zeggen.

[0:12:59] Kunnen we dit dan niet ophogen.

[0:13:00] Na vijf interrupties.

[0:13:02] Dan hebben we in ieder geval.

[0:13:04] In de eerste termijn twee.

[0:13:05] Dan kunnen we de staatssecretaris ook nog wat vragen.

[0:13:07] Anders is het wel heel beperkt.

[0:13:10] Weet u wat.

[0:13:12] We doen het als volgt.

[0:13:15] Het blijft bij drie.

[0:13:18] Voorlopig.

[0:13:18] En als het voortvarend gaat.

[0:13:20] Gemeten aan de klok.

[0:13:22] Van koers wisselen.

[0:13:24] En nog meer vragen toestaan.

[0:13:26] Die meneer wil ik het aanpakken.

[0:13:29] Meneer Noordkamp.

[0:13:31] Ter verduidelijking voorzitter.

[0:13:32] Gaat het over vervolgvragen aan de staatssecretaris.

[0:13:35] Of vragen op de inbreng van andere Kamerleden.

[0:13:37] Of gaat het ook over de vragen.

[0:13:38] Wie je in je betoog hebt staan.

[0:13:49] U stelt alleen vragen.

[0:13:51] Naar aanleiding van.

[0:13:53] Van wat anderen zeggen.

[0:13:54] Dus uw collega's en de staatssecretaris.

[0:13:57] Daar stelt u vragen over.

[0:13:58] En uiteraard mag er in uw betogen wel een vraag zitten.

[0:14:01] Dat is geen probleem.

[0:14:02] Maar zo pakken we het aan.

[0:14:04] Ja prima.

[0:14:06] Dan denk ik dat we nu naar meneer Erkens kunnen.

[0:14:09] Ik moet nog wel even opmerken.

[0:14:10] Vragen zijn.

[0:14:12] Het reglement schrijft dat ook voor.

[0:14:13] Kort en bondig en zonder inleiding.

[0:14:16] Daar wil ik ook proberen de hand aan te houden.

[0:14:18] Want dan krijgen we echt veel meer tijd.

[0:14:20] Om veel meer vragen te stellen.

[0:14:21] Meneer Erkens het woord is aan u.

[0:14:23] Dank voorzitter.

[0:14:24] En ook mijn dank aan de rapporteurs van de commissie.

[0:14:26] Die het werk op vrij korte termijn ook hebben moeten doen.

[0:14:29] Een anderhalve week tijd.

[0:14:30] En ik zal mijn inbreng ook namens de SGP doen.

[0:14:33] Die niet aanwezig kan zijn met dit debat.

[0:14:36] Voorzitter.

[0:14:36] Onze veiligheid is niet vanzelfsprekend.

[0:14:38] We zijn te lang te naïef geweest.

[0:14:40] Als Nederland.

[0:14:41] Door de illegale invasie van Oekraïne.

[0:14:44] Door Rusland zijn we bruut wakker geschud.

[0:14:46] Uit onze geopolitieke winterslaap.

[0:14:49] Experts waarschuwen terecht.

[0:14:50] Dat we ons moeten voorbereiden.

[0:14:51] Op het afschrikken van mogelijke agressie.

[0:14:54] Door een heropgebouwde Russische krijgsmacht.

[0:14:55] Binnen drie tot vijf jaar.

[0:14:57] We moeten onze krijgsmacht dus zo snel mogelijk.

[0:14:59] Op volle sterkte brengen.

[0:15:01] De uitgaven voor defensie gaan gelukkig.

[0:15:03] De laatste jaren weer fors omhoog.

[0:15:05] En veel daarvan wordt besteed aan de aanschaf van nieuw materieel.

[0:15:08] Dat is goed maar niet voldoende.

[0:15:11] Een tegenstander schrik je immers niet af.

[0:15:12] Met de krijgsmacht die je in de toekomst wil hebben.

[0:15:14] Maar met de krijgsmacht die je hebt.

[0:15:16] Op het moment dat zich een crisis voordoet.

[0:15:19] Na het herstelwerk en de investeringen.

[0:15:21] Van de afgelopen coalitie.

[0:15:23] En dat er de komende jaren gelukkig.

[0:15:24] Veel nieuwe wapensystemen zullen instromen.

[0:15:26] Zal de focus van een nieuw kabinet.

[0:15:27] Ook moeten liggen op het zo snel mogelijk.

[0:15:29] Ophogen van de operationele gereedheid.

[0:15:31] Waardoor nieuwe wapensystemen.

[0:15:33] Ook daadwerkelijk ingezet kunnen worden.

[0:15:35] Bij een potentieel conflict.

[0:15:36] De operationele gereedheid omhoog brengen is cruciaal.

[0:15:39] Want zonder een goed fundament.

[0:15:41] Kan nieuw materieel niet ingezet worden.

[0:15:44] Voorzitter ik zal dan ook ingaan.

[0:15:45] Op drie zaken die noodzakelijk zijn.

[0:15:48] Om tot een hogere operationele gereedheid te komen.

[0:15:51] Personeel.

[0:15:52] Onderhoud.

[0:15:53] En geoefendheid.

[0:15:55] Daarnaast zullen we ook nog kort ingaan.

[0:15:57] Aan de productie van munitie en andere inzetvoorraden.

[0:15:59] Noodzakelijk voor onze krijgsmacht.

[0:16:02] Ten eerste personeel.

[0:16:04] We hebben nog steeds te weinig militair personeel.

[0:16:07] Zonder voldoende militair personeel.

[0:16:09] Maakt het vrij weinig uit.

[0:16:10] Of we vier of twee onderzeeboten ontvangen.

[0:16:12] Veel bestaand personeelsbeleid.

[0:16:15] Lijkt nog tot onvoldoende resultaten te leiden.

[0:16:17] Maar is ook vrij recent ingezet.

[0:16:18] De vulgraad van militaire functies.

[0:16:20] Blijft schommelen rond de 80%.

[0:16:24] We hebben langs een nieuw cao afgesloten.

[0:16:25] Om de uitstroom te verminderen.

[0:16:26] En dat is een goede stap voorzitter.

[0:16:29] Op het gebied van de instroom moet er echter nog fors meer gebeuren.

[0:16:33] Volgens de VVD is een belangrijke oplossing.

[0:16:36] Die Exxon aan de dijk zal zetten.

[0:16:37] Een forse uitbreiding van het zogeheten dien jaar.

[0:16:40] Dit model werkt al goed in Zweden.

[0:16:43] Noorwegen.

[0:16:43] En Denemarken.

[0:16:44] In verschillende varianten.

[0:16:46] Niet alleen moet het aantal plekken voor deelnemers fors omhoog.

[0:16:49] Van een paar honderd naar circa 4000 per jaar.

[0:16:52] Het kabinet gaf zelf ook aan.

[0:16:53] Dat de instroom van 4000 deelnemers noodzakelijk is.

[0:16:56] Om die vulgraad van militaire functies.

[0:16:59] Structureel te verbeteren.

[0:17:00] Maar het moet wel sneller gerealiseerd worden.

[0:17:02] Dan in 2028.

[0:17:04] Graag een reactie van de staatssecretaris.

[0:17:06] Wat daarvoor nodig zou zijn.

[0:17:08] En daarnaast wil de VVD ook.

[0:17:10] Dat iedere jongere verplicht een enquête invult.

[0:17:13] Om zo bekend te raken met de mogelijkheden.

[0:17:15] We zijn er ook blij om te zien.

[0:17:17] Dat veel militairen daar ook publiekelijk toe oproepen.

[0:17:20] De VVD zal.

[0:17:21] Mogelijk samen met een aantal andere partijen.

[0:17:23] Ook een motie hiervoor invullen.

[0:17:24] En die kunnen we aandienen aan het einde van het WGO.

[0:17:26] En we hopen op steun van de collega's hier.

[0:17:28] Want de krijgsmacht gaat ons alle volgens mij aan het hart.

[0:17:30] In deze commissiezaal.

[0:17:31] Er is een vraag voor u van de heer Pol.

[0:17:35] Ja dank u wel meneer de voorzitter.

[0:17:37] Ja een vraag inderdaad aan de VVD.

[0:17:39] Voor vrijheid en democratie.

[0:17:41] Zo'n verplichte enquête.

[0:17:43] Hoe gaat dat er dan uitzien?

[0:17:45] Stel dat een kind besluit dat niet te willen doen.

[0:17:48] Krijgt die dan een boete?

[0:17:50] Of moet die dan de bak in?

[0:17:53] Meneer Erkens.

[0:17:54] Voorzitter de uitwerking hiervan.

[0:17:56] Ligt volgens mij in het kabinet.

[0:17:57] Maar een verplichting zou de vorm kunnen krijgen.

[0:18:00] Aan de hand van de dienstplichtbrief.

[0:18:01] Die men nu ontvangt inderdaad als je 17 slash 18 bent.

[0:18:04] In dat jaar.

[0:18:05] En daarom wordt je opgeroepen de enquête in te vullen.

[0:18:07] En ik begreep vanuit de Zweden in dit geval ook.

[0:18:09] Dat eigenlijk bijna alle jongeren.

[0:18:11] Ook naar hun herinnering dit invullen.

[0:18:12] Ja en wat een gepaste handhaving is.

[0:18:14] Dat vind ik wel echt aan de uitziening van het kabinet.

[0:18:16] Ik zal dan ook de oproep doen om dat uit te werken.

[0:18:19] En eerst voor te leggen aan de Kamer.

[0:18:20] Zodat we ook met elkaar dan nog discussie over kunnen hebben.

[0:18:22] Want volgens mij is het wel een belangrijke vraag.

[0:18:24] Die u stelt.

[0:18:27] Meneer Boswijk heeft ook nog een vraag.

[0:18:29] Ja dank voorzitter.

[0:18:30] Het CDA is een groot voorstander van de maatschappelijke dientijd.

[0:18:33] En een tekenaar van het Scandinavisch model.

[0:18:35] En zou het misschien een idee zijn.

[0:18:37] In plaats van bestraffen dat je zegt.

[0:18:39] Stel je neemt deel in dat dienjaar.

[0:18:41] Dan krijg je een vinkje achter je naam.

[0:18:43] En mocht je dan in de toekomst gaan solliciteren.

[0:18:45] Bij een ministerie.

[0:18:47] Dat je dan een voorrang krijgt.

[0:18:48] Is dat misschien nog een veel effectiever methode?

[0:18:52] Meneer Erkens.

[0:18:53] Volgens mij klopt wat de heer Boswijk zegt.

[0:18:55] Volgens mij moet het dienjaar iets prestigieus worden.

[0:18:57] Wat jongeren juist willen gaan doen.

[0:18:58] Wat gaat helpen in de verdere carrière.

[0:19:00] Wat misschien een mooi tussenjaar vormt.

[0:19:02] Waarvan een deel van de jongeren inderdaad besluit.

[0:19:04] Om door te gaan bij Defensie.

[0:19:05] Waarvan ook werkgevers uiteindelijk gaan zien.

[0:19:09] Dat de jongeren die daaraan deelgenomen hebben.

[0:19:11] Heel veel vaardigheden hebben opgedaan.

[0:19:12] Die ook relevant kunnen zijn voor een toekomstige baan.

[0:19:15] Dus mijn instinct zou ook veel meer gericht zijn.

[0:19:17] Op het inderdaad prikkelen en positief stimuleren.

[0:19:19] Dan inderdaad het straffen.

[0:19:20] Want het hele idee hierachter.

[0:19:23] Je selecteert op basis van vrijwilligheid.

[0:19:25] En de jongeren die gemotiveerd zijn.

[0:19:29] Als er verder geen vragen zijn.

[0:19:30] Dan kan meneer Erkens verder met zijn betoog.

[0:19:32] Ja voorzitter.

[0:19:33] De enige verplichting daarbij is dan ook het invullen van de enquête.

[0:19:36] Waarbij dus alleen gemotiveerde jongeren doorgaan.

[0:19:38] Naar een volgende fase.

[0:19:40] De meest gemotiveerde jongeren.

[0:19:41] En de meest geschikte jongeren worden dan geselecteerd.

[0:19:43] Voor een mooie ervaring bij Defensie.

[0:19:45] En hopelijk kunnen ze daarna behouden worden.

[0:19:47] Dus ook de vraag aan de staatssecretaris.

[0:19:49] Welke plannen zijn er ook van het behoud van dienjaar militairen.

[0:19:52] Hoe gaat u ze over de streep trekken.

[0:19:53] Om daarna ook te kiezen voor een carrière bij Defensie.

[0:19:56] En hoe kunnen we ook faciliteren.

[0:19:58] Dat ze bijvoorbeeld tijdens hun vervolgopleiding.

[0:20:00] Als ze besluiten wat anders te doen.

[0:20:02] Reservist worden.

[0:20:04] Het is voor u een vraag van de heer Tuinman van BBB.

[0:20:07] Yes voorzitter.

[0:20:08] Een vraag voor de heer Erkens.

[0:20:09] U heeft het over 10 jaar als een mooie ervaring voor de deelnemers.

[0:20:12] Hoe ziet u dat dan.

[0:20:13] In relatie tot het structureel oplossen van.

[0:20:16] De personeelsproblematiek.

[0:20:19] Bij de krijgsmenu in de toekomst.

[0:20:20] Meneer Erkens.

[0:20:21] Ja voorzitter het moet een goede ervaring zijn.

[0:20:24] Om te zorgen dat inderdaad de deelnemers.

[0:20:25] Ook willen blijven bij Defensie.

[0:20:26] Dus het betekent ook wel dat ze inderdaad.

[0:20:28] Moeten kunnen meelopen en activiteiten moeten kunnen doen.

[0:20:30] Die relevant zijn daarin.

[0:20:32] Ze krijgen volgens mij ook gewoon betaald.

[0:20:34] In ieder geval in de huidige opzet van het dienjaar.

[0:20:36] Dus dat moet je volgens mij ook in stand houden.

[0:20:38] En het gaat er eigenlijk om dat.

[0:20:40] Als je kijkt naar de Zweden en de Noren.

[0:20:43] Je ziet dat bijna de helft van de deelnemers.

[0:20:45] Aan een zogeheten dienjaar of dienrecht.

[0:20:47] Hoe u het wil noemen.

[0:20:48] Ervoor kiest om of reservist te worden.

[0:20:50] Of voltijds militair daarna.

[0:20:54] Of wordt ingericht op een manier.

[0:20:55] Die ervoor zorgt dat deze mensen ook voor een carrière.

[0:20:57] Voor Defensie kiezen.

[0:20:59] En dat ze ook inderdaad in hun eigen sociale omgeving.

[0:21:01] Daarna nog verder gaan aanbevelen bij anderen.

[0:21:03] Dat is in principe wat je in Scandinavië ook ziet.

[0:21:05] Wat de reputatie alleen maar toeneemt.

[0:21:07] Ik denk wel en dat ligt ook een beetje onder uw vraag.

[0:21:09] Dat je volgens mij wel goed moet gaan kijken.

[0:21:11] Met welk aantal je het per jaar op schaalt.

[0:21:13] Omdat Defensie natuurlijk ook de observatiecapaciteit moet hebben.

[0:21:16] Om deze jongeren op te leiden.

[0:21:17] En een goede ervaring te geven.

[0:21:18] Daar gaan natuurlijk wel een aantal jaren overheen.

[0:21:20] Dank u wel. Dan is er nog een vraag voor u.

[0:21:26] Ja, meneer Erkens.

[0:21:27] Dank voor ook dit betoog.

[0:21:30] NRC steunt het DIN-jaar ook zeker.

[0:21:33] Het DIN-jaar heeft momenteel de status van reservist.

[0:21:36] Iedereen die erin komt wordt een reservist.

[0:21:38] Is dat ook zoals u het ziet in de komende jaren?

[0:21:41] Meneer Erkens.

[0:21:43] Voorzitter, voor mij moet het erop gericht zijn.

[0:21:45] Dat inderdaad het minste is.

[0:21:47] Wat de deelnemers uiteindelijk gaan doen.

[0:21:50] Dat reservist worden is.

[0:21:51] Maar ik zou graag ook zien dat het meer gericht op de structurele werving.

[0:21:54] En ook het aanbieden van contracten.

[0:21:55] Voor de lange termijn.

[0:21:56] Dus je wilt inderdaad dat ook gewoon een deel blijft.

[0:21:58] Om de vacatures te gaan invullen die er op dit moment zijn.

[0:22:01] Mijn inzicht zou ook zijn meer gericht zijn op de structurele werving.

[0:22:05] Als er verder geen vragen zijn.

[0:22:06] Dan kan meneer Erkens verder met zijn betoog.

[0:22:08] Ja, voorzitter.

[0:22:09] Daar zijn alle interrupties al op natuurlijk.

[0:22:10] En heeft niemand nog voor de staatssecretaris.

[0:22:12] Maar dat kan. Dan heb ik er een aantal nog.

[0:22:15] Ten tweede zou ik ingaan op de zogeheten materiële gereedheid.

[0:22:18] Dus eigenlijk ook de onderhoudsachterstanden.

[0:22:20] Die Defensie heeft.

[0:22:21] Die moeten zo snel mogelijk weggewerkt worden.

[0:22:23] En er is een tekort aan technici in heel Nederland.

[0:22:26] Niet alleen bij Defensie.

[0:22:26] Maar over de hele linie.

[0:22:27] In verschillende sectoren.

[0:22:28] In het bedrijfsleven.

[0:22:29] En bij de overheid.

[0:22:31] Defensie moet wel kijken of de doorgeslagen bureaucratie op dat vlak.

[0:22:35] Die gericht was op kostenbesparing.

[0:22:37] Die komt uit de bezuinigingstijd.

[0:22:38] Verder weggewerkt kan worden.

[0:22:40] Praktijkvoorbeelden die wij in het veld horen.

[0:22:42] Het zijn bijvoorbeeld de vervanging van een deur.

[0:22:43] Die anderhalf jaar duurde.

[0:22:46] Of noodzakelijke kleine reparaties.

[0:22:48] Die niet mogen plaatsvinden als een gebouw op de lijst van vervanging komt te staan.

[0:22:51] Dit moet anders.

[0:22:57] En ook niet met kleine aankopen kunnen doen.

[0:22:58] Dit hoeft dan ook niet langs de Kamer altijd te gaan.

[0:23:01] Het is best wel van de gekken.

[0:23:03] Dat de renovatie van een pan bij Defensie.

[0:23:05] Per DNP brief.

[0:23:07] Langs de Kamer moet.

[0:23:08] Dat doen we ook niet wanneer de Universiteit Utrecht.

[0:23:10] Een vleugel gaat renoveren.

[0:23:12] Met een brief bij het ministerie van OCW.

[0:23:14] Dus ik zou dat wel graag meer gelijk trekken over de ministeries heen.

[0:23:17] Graag een reactie van de staatssecretaris.

[0:23:18] Of hij een voorstel kan opstellen.

[0:23:20] Langs de volgende twee lijnen.

[0:23:22] Ten eerste nieuwe grenzen voor het DNP proces.

[0:23:25] En ten tweede misschien.

[0:23:27] Een opdracht voor krijgsmachtsonderdelen.

[0:23:28] We noemen het een vrij inzetbaar budget.

[0:23:30] Voor kleine verbouwingen, kleine reparaties en kleine aankopen.

[0:23:33] Zodat we ook wat meer autonomie geven aan de krijgsmachtsonderdelen.

[0:23:36] En dat ook de bureaucratie vermindert in de organisatie.

[0:23:39] Voorzitter.

[0:23:40] Ook is Defensie wat ons betreft.

[0:23:41] Soms nog te huiverig voor het uitbesteden.

[0:23:43] Van bepaalde vormen van onderhoud aan de industrie.

[0:23:46] Omdat men vindt.

[0:23:47] Dit eigenlijk zelf te moeten kunnen.

[0:23:49] Wat in de praktijk vaak nu niet kan.

[0:23:52] Een marineschip ligt dan bijvoorbeeld.

[0:23:53] Twee jaar onnodig aan de kant voor planmatig onderhoud.

[0:23:56] Is de staatssecretaris.

[0:23:58] Daarbij bereid ook te kijken.

[0:23:59] Naar welke mogelijkheden hiervoor geboden moeten worden.

[0:24:01] En op welke activiteiten.

[0:24:03] Dit ook zonder extra veiligheidsrisico voor Defensie dit kan.

[0:24:06] Hierbij doelen we dus.

[0:24:07] Op een herbeoordeling van wat Defensie zelf zou moeten doen.

[0:24:10] Om materieel ook tijdens operaties te onderhouden.

[0:24:12] Dat wil je niet uitbesteden.

[0:24:13] Dat moet je zelf in-house hebben en kunnen.

[0:24:15] Maar welk planmatig onderhoud misschien uitbesteed kan worden.

[0:24:18] Of wat plaats kan vinden.

[0:24:19] Verder achter de linies.

[0:24:21] Hierover zou Defensie dan afspraken kunnen maken.

[0:24:23] Met het bedrijfsleven.

[0:24:24] Dat zij in crisissituaties.

[0:24:28] Dat zij beschikbaar hebben.

[0:24:29] Dan kunnen de schaarse technici bij Defensie.

[0:24:32] Zich meer toeleggen op het cruciale operationele onderhoud.

[0:24:35] En voorzitter.

[0:24:36] Als laatste onder dit thema.

[0:24:37] Willen we ook dat Nederland breder gebruik gaat maken.

[0:24:40] Van de uitzonderingsgronden in de aanbestedingswet.

[0:24:43] Om meer projecten te gunnen aan Nederlandse bedrijven.

[0:24:46] Graag een reactie van de staatssecretaris.

[0:24:49] Dank u wel meneer Erkens.

[0:24:51] Dan is nu het woord aan u.

[0:24:52] Het klonk alsof u klaar was.

[0:24:54] Nou gaat u verder.

[0:24:55] Dit was het einde van een blokje voorzitter.

[0:24:57] Nee nee nee.

[0:25:00] Tot slot onder het tweede thema voorzitter.

[0:25:02] Mijn derde thema.

[0:25:04] De geoefendheid.

[0:25:05] Defensie heeft meer ruimte nodig om te oefenen in Nederland.

[0:25:08] En we zijn dan ook blij met de voorstellen van de staatssecretaris.

[0:25:10] Om dit te gaan doen.

[0:25:11] We hebben een klein land waar we veel naast elkaar moeten doen.

[0:25:14] Dus niet alle trainingen zullen in Nederland kunnen plaatsvinden.

[0:25:16] Een deel vindt bijvoorbeeld in Scandinavië plaats.

[0:25:18] En ook daar zal in de toekomst meer ruimte gezocht worden.

[0:25:21] Maar een deel moet ook in Nederland plaatsvinden.

[0:25:22] Onze nationale veiligheid moet daarbij voldoende prioriteit krijgen.

[0:25:26] Dit betekent dat we de enorm trage bureaucratie.

[0:25:29] Op het gebied van vergunningsverlening moeten verminderen.

[0:25:31] We kunnen immers niet acht jaar gaan doen.

[0:25:33] Over het gereedstellen van een terrein.

[0:25:35] Voor defensie oefeningen.

[0:25:36] Of de uitbreiding van een kazerne.

[0:25:38] Hoe gaat de staatssecretaris dit volk graag krijgen?

[0:25:41] We willen in ieder geval.

[0:25:43] Een Europese uitzondering mogelijk maken.

[0:25:45] Op bestaande vergunningstrajecten en procedures.

[0:25:47] Hierbij kan er gewerkt worden met maximumtermijnen.

[0:25:50] Voor afkeuring van bijvoorbeeld 12 maanden.

[0:25:52] Van een aanvraag.

[0:25:53] En als het dan niet afgekeurd wordt.

[0:25:55] Kan het automatisch goedgekeurd worden.

[0:25:56] Zodat er snel duidelijkheid ontstaat.

[0:25:58] Dit is ook toegepast tijdens de energiecrisis.

[0:26:02] In de infrastructuur.

[0:26:04] Die noodzakelijk was om onze afhankelijkheid.

[0:26:06] Van Russisch gas af te bouwen.

[0:26:07] Zou dit ook kunnen op het gebied van nationale veiligheid.

[0:26:10] De antwoorden van het kabinet.

[0:26:11] Op de schriftelijke inbreng hierop.

[0:26:13] Waren nogal ontwijkend en teleurstellend.

[0:26:15] Dus ook een kans aan de staatssecretaris en de minister.

[0:26:18] Om hier nog een keer op te reageren.

[0:26:20] En dat goed te maken.

[0:26:22] We moeten juist aan de voorkant van Europese besluitvorming.

[0:26:24] Onze wensen inbrengen.

[0:26:25] En niet achteraf geconfronteerd worden met belemmeringen.

[0:26:28] En zaken die we niet meer kunnen veranderen.

[0:26:31] Dan ga ik wel naar mijn laatste blokje.

[0:26:33] De munitietekorten.

[0:26:34] Nederland en andere landen plaatsen nog vaak.

[0:26:37] Afzonderlijk kleine bestellingen.

[0:26:39] Waardoor de opschaling van de productiecapaciteit.

[0:26:41] Niet van de grond komt.

[0:26:42] Is het kabinet bereid om samen met Europese partners.

[0:26:45] Ook langjarige contracten.

[0:26:47] Met Europese producenten te sluiten.

[0:26:48] Zodat zij snel hun productiecapaciteit kunnen uitbreiden.

[0:26:52] Kunnen contracten die aflopen met derde landen.

[0:26:54] Inzichtelijk gemaakt worden.

[0:26:56] En indien mogelijk.

[0:26:57] Bij het aflopen ervan.

[0:26:58] Overgezet worden naar nationale of Europese producenten.

[0:27:01] En als dat niet kan.

[0:27:02] Is het dan mogelijk om dit in de vorm van een garantiefonds.

[0:27:06] Of iets dergelijks te stutten.

[0:27:08] Een ander goed voorbeeld.

[0:27:09] Is de productie van Patriot raketten in Europa.

[0:27:12] Kan dit model uitgebreid worden.

[0:27:13] Naar andere wapensystemen.

[0:27:14] En hoe kan het kabinet ervoor zorgen.

[0:27:16] Dat Nederlandse bedrijven hierin rol in krijgen.

[0:27:19] Voorzitter.

[0:27:19] De VVD is van mening dat we een stevige defensieindustrie.

[0:27:22] Nodig hebben in Europa.

[0:27:24] En dat Nederland daar een aandeel in levert.

[0:27:27] Dat betekent inzetten op waar we goed in zijn.

[0:27:29] We kunnen immers niet alles zelf produceren.

[0:27:31] Maar moeten wel gaan kiezen wat wij als Nederland gaan opbouwen.

[0:27:33] Op het maritieme terrein.

[0:27:35] Doen we er al veel op.

[0:27:36] De VVD is van mening dat er ook veel kansen liggen.

[0:27:39] Op het gebied van onbemande systemen.

[0:27:41] We zien in Oekraïne.

[0:27:42] Dat de rol daarvoor fors toeneemt.

[0:27:44] Is het mogelijk om hier in Nederland op in te zetten.

[0:27:48] En om daar ook.

[0:27:49] In sector in uit te bouwen.

[0:27:51] Hoe ziet de staatssecretaris dit voor zich.

[0:27:53] En welke andere specialisaties.

[0:27:55] Ziet de staatssecretaris nog meer voor zich.

[0:27:58] Voorzitter.

[0:27:58] Dus afrondend.

[0:28:01] We moeten de komende jaren alles op alles zetten.

[0:28:03] Om die operationele gereedheid.

[0:28:05] Vorst te verhogen.

[0:28:06] En de VVD denkt graag mee met oplossingen om dit te realiseren.

[0:28:09] En we zien uit naar de antwoorden van de staatssecretaris.

[0:28:11] Dank u voorzitter.

[0:28:13] Dank u wel meneer Erkens.

[0:28:14] Ik zie verder geen vragen.

[0:28:16] Dan kunnen we door naar de heer Boswijk van het CDA.

[0:28:20] Ja dank u wel voorzitter.

[0:28:23] Belangrijk onderwerp.

[0:28:24] Waar we het vandaag over hebben.

[0:28:25] En het is ook goed te zien dat de opkomst van de Kamercommissie.

[0:28:27] Zo groot is.

[0:28:28] Dat is in het verleden wel eens anders geweest.

[0:28:31] Dat de oproepen van bewindspersonen.

[0:28:33] En ook generaals.

[0:28:36] Maar ook wereldleiders wereldwijd.

[0:28:38] Ons nu inmiddels na twee jaar eindelijk hebben wakker geschud.

[0:28:41] En laten we hopen dat dat nog wel op tijd is.

[0:28:43] Voorzitter.

[0:28:44] De Defensie kan eindelijk weer groeien en investeren.

[0:28:46] Alleen het grootste kapitaal.

[0:28:48] En tegelijkertijd het grootste knelpunt van Defensie.

[0:28:50] Om te kunnen groeien is personeel.

[0:28:53] Voorzitter.

[0:28:53] Al sinds jaar en dag is het CDA een groot pleitbezorger.

[0:28:56] Voor de maatschappelijke dientijd.

[0:28:57] In 2017 kwam dit ook in het coalitieakkoord.

[0:29:00] En ruim 2,5 jaar geleden.

[0:29:01] Zagen wij als CDA bij de Defensiebegroting.

[0:29:03] De lans voor de 10 jaar naar Scandinavisch model.

[0:29:06] Niet alleen omdat het uiteindelijk.

[0:29:07] Meer personeel kunnen werven.

[0:29:09] Maar ook omdat het positief vormend is.

[0:29:12] Voor onze samenleving.

[0:29:13] Voor vooral de jongeren.

[0:29:15] Helaas waren de geesten toen nog niet rijp.

[0:29:17] En werd het idee door toenmalig minister Blok.

[0:29:19] Vakkundig afgebrand.

[0:29:20] Nog geen vier maanden later.

[0:29:22] Inmiddels had de Russische invasie in Oekraïne plaatsgevonden.

[0:29:24] Haalde onze motie voor de 10 jaar een meerderheid.

[0:29:26] En wat een succes is het.

[0:29:27] En daarom ook veel complimenten aan de staatssecretaris.

[0:29:31] En de militair en burgerpersoneel.

[0:29:32] Die dit tot een succes hebben gemaakt.

[0:29:34] Wat ons betreft een voorzichtig begin.

[0:29:36] Tijd voor de volgende stap.

[0:29:38] Want uit de analyse van de Klingendaal.

[0:29:40] Van het nieuw netoforstmodel.

[0:29:41] Blijkt dat personeel vooral voor kleinere landen.

[0:29:44] Waaronder Nederland.

[0:29:44] Een groot probleem gaat worden.

[0:29:46] Is de staatssecretaris met mij eens.

[0:29:48] Dat we ook moeten gaan kijken naar minder vrijblijvende manieren.

[0:29:50] Na de 10 jaar.

[0:29:52] En ik begrijp dat we natuurlijk tegen praktische belemmeringen aanlopen.

[0:29:54] Maar ik ben wel benieuwd wat uiteindelijk het einddoel is.

[0:29:57] Wat de staatssecretaris betreft.

[0:30:01] Een van de knallende punten.

[0:30:02] Als het om opschalen gaat.

[0:30:03] De opleidingscapaciteit.

[0:30:05] En hoewel ik eerlijk gezegd eerst huiverig was.

[0:30:09] Voor de externe inhuur.

[0:30:11] Ben ik inmiddels wel van mening.

[0:30:12] Dat het onvermijdelijk is.

[0:30:13] Omdat we anders nooit kunnen groeien.

[0:30:15] Omdat we zien dat de druk op het huidige opleidingskader te groot is.

[0:30:19] Waardoor dat uiteindelijk ervoor zorgt.

[0:30:20] Dat onderofficieren die we heel hard nodig hebben.

[0:30:22] Uiteindelijk afzwaaien.

[0:30:24] Vorig jaar hebben we dan ook vragen gesteld.

[0:30:26] Over de manier van aanbesteden van externe inhuur.

[0:30:28] Dat het nog een stuk beter kan.

[0:30:31] Dat is mijn mening.

[0:30:32] En is hij ook bereid.

[0:30:34] Om scherp te kijken naar de procedures.

[0:30:36] Die we daarin volgen.

[0:30:37] Als Kamer hebben we namelijk eerder al moties ingediend.

[0:30:40] Als het gaat om het DNP proces.

[0:30:42] Als het gaat om materieel aanschaf.

[0:30:44] Om de procedures te verkorten.

[0:30:46] En het mandaat van de staatssecretaris ook te vergroten.

[0:30:48] En ik sluit me nu ook aan.

[0:30:49] Bij de opmerking die mijn collega Erkens net heeft gemaakt.

[0:30:52] Ik zeg er ook meteen bij.

[0:30:53] Het is inmiddels twee jaar geleden.

[0:30:54] Dat ik met voormalig collega Vals daar hier ook al moties over heb ingediend.

[0:30:58] En het frustreert dan wel.

[0:31:01] Dat we de deur vervangen.

[0:31:02] En dat er dan hele procedures moeten lopen.

[0:31:04] Dat frustreert ons dan wel.

[0:31:06] Wij hebben veel liever als Kamer.

[0:31:08] Ik spreek hier voor mijn collega's.

[0:31:10] Dat u een miljoen teveel uitgeeft.

[0:31:12] Dan dat er 50 miljoen blijft liggen.

[0:31:15] En dat is helaas wel het geval.

[0:31:18] Voorzitter.

[0:31:19] Moet er het aannemen van personeel.

[0:31:21] Ik dacht al dat ik een opmerking kreeg.

[0:31:24] Meneer Dassen.

[0:31:25] Meneer Dassen.

[0:31:26] In deze kan ik de heer Boswijk goed begrijpen.

[0:31:29] Daar zal ik geen vragen over stellen.

[0:31:32] Ik heb nog een vraag over.

[0:31:34] De vraag die de heer Boswijk aan de staatssecretaris stelde.

[0:31:36] Want hij vroeg eigenlijk al.

[0:31:38] Een stap verder dan het dien jaar.

[0:31:40] Een stap verder dan.

[0:31:42] De enquête waar.

[0:31:45] Jongeren kunnen aangeven.

[0:31:46] Of ze geïnteresseerd zijn.

[0:31:47] Om een jaar voor Defensie.

[0:31:49] Aan de slag te gaan.

[0:31:51] En om zaken verplicht te stellen.

[0:31:53] En ik was benieuwd.

[0:31:54] Is dat nu ook het standpunt van CDA.

[0:31:56] Om eigenlijk nu al een verplicht dien jaar in te stellen.

[0:31:59] Meneer Boswijk.

[0:32:02] Ja, vrij recente heeft als wetenschappelijk instituut.

[0:32:04] Een rapport geschreven.

[0:32:05] Over de samenleving dienen.

[0:32:08] Dus niet alleen binnen Defensie.

[0:32:09] Maar ook bijvoorbeeld andere kritische.

[0:32:14] Delen van onze samenleving.

[0:32:15] Waaronder zorg natuurlijk.

[0:32:17] En wij zijn uiteindelijk wel van mening.

[0:32:19] Dat een verplichtend karakter.

[0:32:21] Wat ons betreft helemaal geen taboe is.

[0:32:23] Dat het echt goed is.

[0:32:24] Als onze samenleving.

[0:32:26] Dat we zien dat we heel veel vrijheden hebben.

[0:32:28] Dat we heel veel rechten hebben.

[0:32:30] En dat er ook plichten bij horen.

[0:32:32] En we vinden het daarom heel goed.

[0:32:33] Als we naar de whole society approach willen gaan.

[0:32:36] Waar iedereen het over heeft.

[0:32:37] Dat dit dan een onderdeel is.

[0:32:38] Dat elke jongere op een bepaald moment in zijn leven.

[0:32:42] De mogelijkheid krijgt om zijn land te dienen.

[0:32:44] Dat kan binnen de krijgsmacht.

[0:32:45] Dat kan binnen het zorg.

[0:32:47] Wij zijn daar een groot voorstander van.

[0:32:49] En dan vooral.

[0:32:51] De jongeren die dat dan doen.

[0:32:52] Ook te belonen.

[0:32:53] Met wat ik net al zei.

[0:32:54] Met interruptie.

[0:32:55] Dat je een extra plus krijgt achter je naam.

[0:32:57] Dat het veel makkelijker wordt in de rest van je carrière.

[0:32:59] Dat je dit hebt gedaan.

[0:33:00] Mijn persoonlijke en militaire ervaring is beperkt.

[0:33:03] Maar ik kan zeggen.

[0:33:04] De ervaring die ik heb.

[0:33:05] Was voor mij een grote meerwaarde.

[0:33:07] En ik zou dat iedereen willen aanraden.

[0:33:09] Het wordt nu vaak nog verkocht als.

[0:33:12] Het kost een jaar van mijn leven.

[0:33:14] Ik denk dat het een van de mooiste ervaring is die je kan hebben.

[0:33:17] En ik gun dat de hele samenleving toe.

[0:33:19] En tegelijkertijd de realiteit.

[0:33:20] Als je naar de vulling kijkt.

[0:33:22] Ik ben daar wat somber over.

[0:33:25] Als het gaat over de vulling.

[0:33:28] En die het nieuwe netaforsmiddel van ons vraagt.

[0:33:32] Dat je toch naar andere manieren moet kijken.

[0:33:33] Dan vind ik het 10 jaar een heel goede stap.

[0:33:36] Om te kijken hoe het werkt.

[0:33:38] Want we komen van 30 jaar krimp.

[0:33:40] We zijn naar een beroep leeg gegaan.

[0:33:41] Ik denk dat we nu weer op een nieuwsgenierpunt zijn.

[0:33:43] Dat we moeten gaan kijken.

[0:33:44] Hoe kunnen we zorgen dat de hele samenleving weerbaar wordt.

[0:33:47] En dan is dit een hele mooie transitie.

[0:33:49] Dank u wel meneer Bosmeek.

[0:33:50] De antwoorden mogen ook kort en bondig.

[0:33:53] Dat zeg ik maar vast even.

[0:33:54] Dank u wel.

[0:33:55] Voor het vervolg.

[0:33:55] Maar gaat u verder met uw betal.

[0:33:57] Dat is mijn strategie voorzitter.

[0:33:59] Ik lul gewoon iedereen dood die een vraag stelt.

[0:34:05] Voorzitter.

[0:34:05] In 2011.

[0:34:08] Als gevolg van bezuinigingen.

[0:34:10] Werden de reclamecampagnes.

[0:34:13] Werden één defensiecampagne.

[0:34:14] Dus niet meer per krijgsmacht onderdeel.

[0:34:16] Ik weet nog heel goed.

[0:34:17] Toen ik jong was vroeg ik allemaal informatiepakketten.

[0:34:19] Van de luchtmacht.

[0:34:20] Van de landmacht.

[0:34:25] Maar tegenwoordig is dat meer.

[0:34:27] In een geheel.

[0:34:28] Zou het een idee zijn.

[0:34:30] Misschien is het heel dom om toch te kijken.

[0:34:31] Heeft het effect om dat weer los te doen.

[0:34:36] Voorzitter.

[0:34:36] Naast werving is behoud van personeel cruciaal.

[0:34:38] Er zijn doorbraken gekomen op het gebied van arbeidsvoorwaarden.

[0:34:40] En het nieuwe loongebouw.

[0:34:41] Het CDA is verheugd dat defensie en de vakbonden tot een onderhandelingsresultaat.

[0:34:45] Over de arbeidsvoorwaarden van 2024 zijn gekomen.

[0:34:47] En het salaris verhogen van 7%.

[0:34:48] Een eenmalige pensioengevende uitkering van 1500 bruto.

[0:34:51] Voor werken bij defensie.

[0:34:53] Om het werken bij defensie aantrekkelijker te maken.

[0:34:56] Daarnaast is het CDA al groot voorstander van reservisten.

[0:34:59] En waardering voor reservisten.

[0:35:01] In 2022 diende ik samen met collega Kuzu.

[0:35:04] Een motie in die opriep.

[0:35:05] Tot meer welwillendheid bij het uitreiken van medailles.

[0:35:08] Voor reservisten bij operationele commando's.

[0:35:11] Ik krijg signalen dat er nog steeds niets is gebeurd.

[0:35:13] Met de uitvoering.

[0:35:14] Waarom gaat defensie niet over tot het toekennen.

[0:35:16] Opnieuw toekennen van een vrijwilligheidsmedaille.

[0:35:19] Vrijwilligersmedaille.

[0:35:20] We moeten ook wat doen.

[0:35:21] Aan de wijze waarop de agressie.

[0:35:22] Opnieuw toekennen van een vrijwilligersmedaille.

[0:35:23] De organisatie wordt bestuurd.

[0:35:24] Bij zowel burgers, militairen als reservisten.

[0:35:26] Is het een belangrijke reden om te vertrekken.

[0:35:29] De militaire stem.

[0:35:30] In het bestuursmodel van defensie.

[0:35:32] Lijkt ondervertegenwoordigd.

[0:35:34] Volgens de IGK neemt bovendien het spanningsveld.

[0:35:36] Binnen de organisatie van de bestuurstaf.

[0:35:38] Tussen de zuilen, beleid, uitvoering en toezicht toe.

[0:35:41] De scheiding tussen de zuilen.

[0:35:42] Mag en kan niet hard zijn.

[0:35:44] Er is een extra bestuurslaag gecreëerd.

[0:35:46] Wat leidt wat het CDA betreft.

[0:35:48] Tot meer bureaucratisering en trage processen.

[0:35:51] Graag een reactie van de staatssecretaris.

[0:35:56] Voorzitter.

[0:35:57] Er wordt op dit moment ook met man en macht.

[0:35:59] Gewerkt aan het herstel van de basis gereedstelling.

[0:36:01] En de verre versterking van de krijgsmacht.

[0:36:03] Eindelijk is er extra geld te besteden.

[0:36:06] Echter.

[0:36:06] De ontwikkeling van de percentage materiële gereedheid.

[0:36:10] Van de hoofdwapensystemen.

[0:36:11] Toont een lichte daal aan de trend.

[0:36:12] Klopt het dat deze materiële gereedheid.

[0:36:15] Onder de norm ligt.

[0:36:16] En de mate van geoefendheid van de krijgsmacht.

[0:36:18] Wordt negatief beïnvloed door lage personeel.

[0:36:21] En materiële gereedheid.

[0:36:22] Hiervoor wijst defensie vooral naar externe factoren.

[0:36:25] Kunt u die specifiek maken.

[0:36:28] En zijn er ook nog factoren intern.

[0:36:30] Die wat de staatssecretaris betreft beter kunnen.

[0:36:33] Voorzitter.

[0:36:34] Dan de onderuitputting.

[0:36:36] We hebben het net ook even gehoord van collega Erkens.

[0:36:38] We komen natuurlijk uit een tijd.

[0:36:40] Dat we dertig jaar lang hebben bezuinigd.

[0:36:41] Wat ervoor heeft gezorgd dat we een cultuur hebben gecreëerd.

[0:36:44] Dat elk dubbeltje honderd keer moet worden omgedraaid.

[0:36:46] Voordat het wordt uitbesteed.

[0:36:48] En zoals ik net al aangaf.

[0:36:49] In de vorige periode heeft de Kamer meerdere moties aangenomen.

[0:36:52] Die zei.

[0:36:52] Maak de processen korter.

[0:36:56] U heeft een grote mandaat.

[0:36:57] Als staatssecretaris.

[0:36:59] Maak daar dan ook gebruik van.

[0:37:00] En kom niet voor elk schroefje en boutje bij ons weer terug.

[0:37:03] Wat wij vroeger wel altijd van u hebben gevraagd overigens.

[0:37:06] Helaas merken we dat het nog steeds.

[0:37:09] Nog steeds wel het geval is.

[0:37:12] En het gevolg daarvan is.

[0:37:14] Is dat de begroting.

[0:37:15] Dat er inmiddels op de begroting.

[0:37:17] 1 miljard minder besteed is.

[0:37:18] Dan is het begroot.

[0:37:19] In totaal wordt het in 2023.

[0:37:21] Op de totale begroting 1,2 miljard minder uitgegeven.

[0:37:25] Dan waar de defensie budget voor heeft.

[0:37:27] De defensie uitgaven zijn daardoor.

[0:37:29] Gedaald naar 1,59 procent.

[0:37:31] Van het bruto bilans product.

[0:37:32] Mogelijk valt het percentage nog lager uit.

[0:37:34] Want uit de najaarsnota.

[0:37:35] Is 655 miljoen onderbesteding gemeld.

[0:37:39] Gevolg van het niet besteden van middelen.

[0:37:41] Is dat er afgelopen jaar 46,9 miljoen.

[0:37:43] Is vrijgevallen.

[0:37:44] En terug is gevloeid naar de algemene middelen.

[0:37:46] Van de rijksbegroting.

[0:37:48] Bij de mogelijke aanschaf van tanks.

[0:37:50] Is er geen sprake van krapte.

[0:37:51] Er ligt juist een kans voor een open doel.

[0:37:53] De Duitse productielijn voor de nieuwe Leopard tanks.

[0:37:56] Is heropend.

[0:37:57] Duitsland heeft medio 2023.

[0:37:59] Een aantal partnerlanden onder andere Nederland.

[0:38:01] Uitgenodigd om deel te nemen aan de gezamenlijke werving.

[0:38:03] Van een Leopard A8.

[0:38:05] Ik dank de bewindspersonen voor hun brief.

[0:38:07] Over wat nodig is voor de oprichting.

[0:38:09] Van een eigen tankbataillon.

[0:38:10] De argumenten voor zijn zeer overtuigend beschreven.

[0:38:13] Wat ons betreft.

[0:38:14] We kunnen zo instappen.

[0:38:15] Kunnen de minister en de staatssecretaris.

[0:38:17] Een argument noemen waarom we het niet zouden moeten doen.

[0:38:21] Het CDA pleit al veel langer.

[0:38:23] Het is de sterkte van onze brigades.

[0:38:27] En niet alleen wij.

[0:38:28] Het is al jaren een topprioriteit van de NAVO.

[0:38:30] Op dit punt overwegen wij een motie.

[0:38:32] En het geld ligt bij Defensie op de plank.

[0:38:35] Het proces kan wat ons betreft ook versneld worden.

[0:38:37] De Leopard is de enige tank.

[0:38:39] Die van de plank gekocht kan worden.

[0:38:40] En die aan de operationele eisen nog voldoet.

[0:38:43] Waar wachten we nog op?

[0:38:44] Voorzitter, dan munitie.

[0:38:46] Mijn collega Erkens heeft hier ook al iets over gezegd.

[0:38:48] Al twee jaar lang sinds de invasie in Oekraïne.

[0:38:50] En mijn collega Hanke Bruinslot in 2018.

[0:38:53] Heeft gepleit.

[0:38:55] Dat de regie als het gaat over productie van munitie.

[0:38:56] Maar ook meer defensiemateriaal.

[0:38:58] En nog steeds zien we dat het niet op schaalt.

[0:39:01] We zijn inmiddels bijna twee jaar verder.

[0:39:03] En we zien dat in Oekraïne nu al wordt misgegrepen.

[0:39:07] Is de staatssecretaris bereid om veel meer regie te nemen?

[0:39:09] En dan doel ik bijvoorbeeld op.

[0:39:12] Voorbeelden uit bijvoorbeeld de eerste wereldoorlog.

[0:39:13] Waar eigenlijk heel veel parallellen mee zijn te trekken.

[0:39:16] Dat op dat moment zelfs.

[0:39:17] Een minister van munitie werd aangewezen.

[0:39:19] Die de regie had om meer sturing te hebben.

[0:39:22] Tussen enerzijds het bedrijfsleven.

[0:39:23] En de krijgsmacht.

[0:39:25] Ik noem maar bijvoorbeeld.

[0:39:26] Ik las van de week VDL dat ze willen gaan afschalen.

[0:39:29] Dat de banen op tocht komen.

[0:39:30] Dat zijn allemaal technologische banen.

[0:39:32] Is daar niet een combinatie te maken?

[0:39:36] Dan tenslotte voorzitter.

[0:39:37] De uitgaven van de kustwacht.

[0:39:39] Zijn in 2023 gestegen naar 76 miljoen.

[0:39:41] Maar die dalen vervolgens in 2024.

[0:39:43] Naar 56 miljoen.

[0:39:45] Dat wordt niet verder toegelicht.

[0:39:47] Waarom juist niet meer geld.

[0:39:48] In het kader van de Noordzeestrategie.

[0:39:51] Zoals u weet ligt er ook al een brief.

[0:39:54] Met een toezegging.

[0:39:55] Om met een strategie te komen.

[0:39:56] Als het gaat om de beveiliging van de onderwaterinfrastructuur.

[0:39:58] En daar heeft de kustwacht een grote rol in.

[0:40:01] Tot zover voorzitter.

[0:40:03] Dank u wel meneer Bosman.

[0:40:04] Dan is het woord aan de heer Tuinman.

[0:40:06] Dat is de Kamer voorzitter.

[0:40:07] We worden vaker door elkaar gehouden.

[0:40:09] Mijn grappen zijn beter.

[0:40:12] Meneer Tuinman.

[0:40:16] Yes voorzitter.

[0:40:17] Dank u wel.

[0:40:19] Toch wel mooi om deze kant te zitten.

[0:40:21] Misschien had ik mijn medespeech vandaag moeten houden.

[0:40:23] Niet een aantal weken terug over het grote EU debat.

[0:40:26] Maar goed.

[0:40:28] People, ideas and machines.

[0:40:29] In that order.

[0:40:30] Dat schreeuwde de kolonel John Boyd.

[0:40:32] Jarenlang door de hallen van het Pentagon.

[0:40:35] Het was volgens een van de grootste militaire denkers van de afgelopen eeuw.

[0:40:38] Het recept om de oorlog te winnen.

[0:40:40] Een oorlog win je namelijk.

[0:40:42] Zodra de tegenstander inziet.

[0:40:43] Dat het geen nut meer heeft om door te gaan.

[0:40:45] En als u mij vraagt voorzitter.

[0:40:47] Zien we dat vandaag de dag.

[0:40:48] In Oekraïne.

[0:40:49] Dat het nog altijd is wat je nodig hebt.

[0:40:53] Ideen en materiaal.

[0:40:55] Gelukkig praten we vandaag over twee van de drie.

[0:40:58] En dan pakken we de volgende week.

[0:40:59] Met de minister.

[0:41:00] De ideeën bij de begroting.

[0:41:02] Mensen blijven de cruciale factor in iedere krijgsmacht.

[0:41:05] Ze vormen de mentale component.

[0:41:07] Van gevechtskracht.

[0:41:09] Naast de fysieke en de conceptuele natuurlijk.

[0:41:11] De mensen bij de Nederlandse krijgsmacht zijn.

[0:41:13] En blijven het kapitaal van onze verzekeringspolis.

[0:41:16] Op vrede en veiligheid.

[0:41:17] Zoals de Oekraïnische militairen.

[0:41:19] Reservisten maar ook burgers.

[0:41:20] Dat het nu zijn voor de Europese veiligheid.

[0:41:23] Onderofficieren.

[0:41:24] De ruggengraat van de Nederlandse krijgsmacht.

[0:41:27] En de uitvinding van onze eigen prins Maurits.

[0:41:30] Verdienen extra onze aandacht.

[0:41:31] Ook daar is een Amerikaanse uitspraak super relevant.

[0:41:35] It's the economy stupid.

[0:41:37] Schreef de campagneleider van Bill Clinton.

[0:41:39] Op een whiteboard.

[0:41:40] Als ik hier vandaag een whiteboard had.

[0:41:42] En ik mocht erop kliederen.

[0:41:44] Dan stond er levensgroot op.

[0:41:45] It's the onderofficieren stupid.

[0:41:48] Alle andere plannen staan of vallen.

[0:41:51] Met genoeg gemotiveerde onderofficieren.

[0:41:53] Of het nou gaat om een 10 jaar dienstplicht.

[0:41:56] Dienstrecht.

[0:41:57] Reservisten.

[0:41:57] Regulier opschalen.

[0:42:00] Onze onderofficieren moeten alle mensen opleiden.

[0:42:02] Trainen. Leiden. Vormen.

[0:42:04] En ook de officieren.

[0:42:07] En specifiek voor deze groep.

[0:42:09] Is het loonhuis eigenlijk onaantrekkelijk.

[0:42:12] Maandsalaris kan zo laag zijn.

[0:42:13] Als een dikke 1500 piek.

[0:42:14] En dat voor een rol.

[0:42:16] Waarin je grote verantwoordelijkheid draagt.

[0:42:19] Leiding geeft.

[0:42:21] Maar het is ook een boot van de mensen.

[0:42:22] En de mannen en de vrouwen eigenlijk om je heen.

[0:42:25] Je moet eigenlijk wel gek zijn om daarvoor te gaan.

[0:42:27] Daarom wil ik graag van de staatssecretaris weten.

[0:42:30] Wat zijn de mogelijkheden.

[0:42:31] Om onderofficieren beter te belonen.

[0:42:33] Wat doet de staatssecretaris specifiek.

[0:42:36] Om meer onderofficieren aan te trekken.

[0:42:38] Wat doet de staatssecretaris.

[0:42:40] Om onderofficieren te behouden.

[0:42:42] Is de staatssecretaris bereid.

[0:42:44] Om een actieplan onderofficierend leven te roepen.

[0:42:46] Om deze cruciale bouwsteen.

[0:42:48] Snel geplaatst te krijgen.

[0:42:50] Voorzitter nogmaals.

[0:42:51] Mensen zijn cruciaal.

[0:42:54] Een vraag voor u van de heer Boswijk.

[0:42:56] Zeker.

[0:42:57] Dank u wel voorzitter.

[0:42:59] Het pleidooi van collega Tuijman is mij uit het hart gegrepen.

[0:43:02] Ik denk dat hij daar de kern mee raakt.

[0:43:05] Ik vind inderdaad.

[0:43:06] Ook in de onderhandelingen.

[0:43:08] Wat overigens een mooi resultaat is.

[0:43:09] Maar dat je toch kijkt.

[0:43:11] Misschien hadden de officieren iets minder.

[0:43:12] En de onderofficieren iets meer kunnen krijgen.

[0:43:15] Ik denk dat dat misschien goed was.

[0:43:16] Maar stel dat we dat niet helemaal kunnen repareren.

[0:43:18] En we zouden de onderofficieren uiteindelijk beter recht willen doen.

[0:43:22] Omdat het totaal optelsom is.

[0:43:23] Dat er dus wel meer geld naar de ventie zou moeten.

[0:43:26] Zou BWB dat voorstel samen met het CDA willen indienen.

[0:43:30] Meneer Tuijman.

[0:43:31] Nou kijk het gaat niet alleen om over knaken.

[0:43:33] Over geld.

[0:43:34] Want uiteindelijk militairen zijn is een roeping.

[0:43:37] Dus het vraagt meer dan dat.

[0:43:38] Maar de vraag eigenlijk richting het actieplan.

[0:43:40] Richting de staatssecretaris is ook.

[0:43:43] Niet zozeer alleen te kijken naar de financiële aspecten.

[0:43:46] Maar wat kun je doen bijvoorbeeld.

[0:43:47] Onze onderofficieren moeten de hele land doorreizen.

[0:43:49] Om daar training te kunnen geven.

[0:43:52] Bij vrouw en de kinderen.

[0:43:53] Een tweede is bijvoorbeeld.

[0:43:55] Veel onderofficieren in de tijd.

[0:43:57] Dat ze daadwerkelijk heel veel rendement hebben.

[0:43:59] Als vakman, instructeur en als leider.

[0:44:00] Zit ze een beetje tussen de 25 en de 40 jaar.

[0:44:03] Nou die hebben over het algemeen wel een gezin.

[0:44:04] Vaak ook cent eenverdieners.

[0:44:06] En kunnen we iets doen met bijvoorbeeld een crash op opvang.

[0:44:09] In de regio.

[0:44:10] Dat zijn van die vragen.

[0:44:11] Ik heb ze niet allemaal hier op het blaadje liggen.

[0:44:12] Maar ik weet zeker dat de krijgsmacht.

[0:44:15] En de mensen bij het ministerie van Defensie.

[0:44:16] Daar heel goed zicht op hebben.

[0:44:22] Van die onderofficieren.

[0:44:22] Die nu eigenlijk al dubbel op worden belast.

[0:44:26] En zeker met alle plannen.

[0:44:27] Die wij hier in de Kamer verzinnen.

[0:44:28] Straks nog meer belast worden.

[0:44:30] En hoe kunnen we zorgen dat we ze een stukje tegemoet komen.

[0:44:35] Dat was het.

[0:44:36] Wat uw inbreng betreft.

[0:44:37] Dan kunnen we door naar de heer Van Oostenbrugge.

[0:44:41] Nou weer niet.

[0:44:46] Gaat u verder.

[0:44:47] Ik kreeg de indruk dat u heel betrokken aan het afdraaien was.

[0:44:50] Nou nee.

[0:44:52] Dat kent u mij nog niet.

[0:44:54] Daarom. Gaat u verder.

[0:44:57] Voorzitter.

[0:44:58] Mensen zijn cruciaal.

[0:45:00] Mensen die lang blijven.

[0:45:01] Zijn onmisbaar.

[0:45:02] Het zijn de krachten die alles al een keer gezien hebben.

[0:45:05] Die rustig en kalm blijven.

[0:45:07] Zodat er onbekende of nieuwe dingen op hun kant op komen.

[0:45:10] Zoals we van Oekraïne leren.

[0:45:13] Aanpassingsvermogen is de sleutel tot succes.

[0:45:16] Burgerpersoneel.

[0:45:16] Met name militair personeel.

[0:45:18] Vertrekt te snel.

[0:45:20] Defensie lijkt wat dat betreft soms wel op een open huis.

[0:45:23] Aan de voorkant nemen de mensen aan.

[0:45:25] En via de achterkant vertrekken ze gelijk weer.

[0:45:27] Of is het nog sneller dan dat?

[0:45:29] Hoe houden we mensen langer vast?

[0:45:32] Voorzitter.

[0:45:32] Dat is de vraag voor de staatssecretaris.

[0:45:34] En herkent u ook de signalen van onderofficieren en instructeurs.

[0:45:37] Dat de werkdruk.

[0:45:39] Met betrekking tot het opleiden en trainen van personeel.

[0:45:42] Soms bijna.

[0:45:42] Als ondrakelijk wordt aan vragen.

[0:45:45] Deze krapte behelst natuurlijk.

[0:45:47] Meer dan alleen onderofficieren.

[0:45:49] Op alle rangen is Defensie op zoek naar meer manschappen.

[0:45:52] Een van de beste lessen.

[0:45:54] In leiderschap is.

[0:45:55] Op ons ministerie hier in Den Haag.

[0:45:58] En op andere functies.

[0:45:59] Zit in totaal iets van 22.000.

[0:46:02] Burgermedewerkers.

[0:46:02] Die hard voor Defensie werken.

[0:46:04] Maar niet altijd uitzendbaar zijn.

[0:46:06] Deze ondersteunen soms.

[0:46:07] Maar vaak ook maken ze beleid en beslissingen.

[0:46:09] Voor de mannen en vrouwen in uniform.

[0:46:12] Maar wat mij nou lijkt.

[0:46:15] Als zij zelf ook de kans krijgen.

[0:46:17] Om parttime dat uniform te dragen.

[0:46:19] Voor de krijgsmacht.

[0:46:21] Kan dat extra personeel.

[0:46:22] Van grote waarde zijn.

[0:46:24] Niet alleen in de aantallen.

[0:46:25] Maar het vergroot ook de operatiële efficiëntie.

[0:46:29] Van de krijgsmacht.

[0:46:30] Totdat ervaren professionals.

[0:46:32] Uit verschillende achtergronden.

[0:46:33] Kunnen worden ingezet.

[0:46:35] Voor ambtenaren zelf.

[0:46:36] Biedt revisivist zijn de kans om hun leiderschapskwaliteiten.

[0:46:40] Stressbestendigheid en teamwork.

[0:46:42] In de praktijk te brengen.

[0:46:43] Het vergroot hun begrip.

[0:46:44] Voor de mensen die uiteindelijk in de modder.

[0:46:46] Het beleid van het ministerie moet uitvoeren.

[0:46:49] Bovendien verkleint het de afstand.

[0:46:50] Tussen de Haagse Defensie.

[0:46:52] En de krijgsmacht van de barakken.

[0:46:54] Verschillende BBB beleidsmedewerkers.

[0:46:56] Zijn recent gekeurd.

[0:46:57] Of zitten in het keuringsproces voor reservist.

[0:46:59] Iedereen kan zijn steentje bijdragen.

[0:47:02] Het is een klassieke win-winsituatie.

[0:47:05] Het vergroot de pool.

[0:47:07] Van beschikbare expertise.

[0:47:09] En het versterkt de band.

[0:47:10] Tussen de overheid en de krijgsmacht.

[0:47:12] Door deze synergie.

[0:47:13] Kunnen ambtenaren met een reservistenrol.

[0:47:15] Hun ervaring en inzichten integreren.

[0:47:17] In hun dagelijkse werk op het ministerie.

[0:47:19] Wat de algemene veerkracht.

[0:47:21] En paraatheid van de hele overheid.

[0:47:24] Tegoedekomt.

[0:47:24] Het moedigt ook aan om een cultuur van dienstbaarheid.

[0:47:27] En trots binnen de ambtenarij.

[0:47:29] Wat op zijn beurt Nederland weer.

[0:47:31] Een stukje beter maakt.

[0:47:32] Ik ervaarde deze energie zelf.

[0:47:35] Tijdens een Leeuwenkuil sessie.

[0:47:36] Over missiementaliteit in de kantooromgeving.

[0:47:40] Met een van de mensen.

[0:47:41] Aan de overkant.

[0:47:43] Daarom mijn vraag voorzitter.

[0:47:45] Is de staatssecretaris bereid.

[0:47:47] Om alle ambtenaren op zijn ministerie.

[0:47:49] Een brief te sturen.

[0:47:50] Met een vrijblijvende uitnodiging.

[0:47:51] Om reservist te worden.

[0:47:53] De krijgsmacht beweegt naar een adaptieve.

[0:47:55] En wensbare krijgsmacht.

[0:47:57] Die zich snel en continu kan aanpassen.

[0:47:59] Aan een veranderende omgeving.

[0:48:02] Een van de instrumenten daarvoor.

[0:48:03] Is organisatieverandering.

[0:48:05] En laat daar nu net de afgelopen acht jaar.

[0:48:07] En de strategische HR transitie.

[0:48:09] Het vastlopen.

[0:48:11] In uw brief over organisatieverandering.

[0:48:15] Na 25 verandertrajecten wilt gaan per jaar.

[0:48:17] Mijn vraag hierbij is.

[0:48:19] Trekt deze maatregel.

[0:48:20] De HR transitie los voorzitter.

[0:48:23] De bal ligt nu.

[0:48:24] Bij de sociale partners.

[0:48:25] De vakbonden.

[0:48:26] Niet alle vakbonden zijn misschien wel even meewerkend.

[0:48:29] Met de plannen en de veranderingen.

[0:48:31] Die Defensie voorstelt.

[0:48:32] En werken wel eens tegen.

[0:48:34] Dat hoor ik uit het werkveld.

[0:48:36] Hoe kijkt de staatssecretaris daartegen aan.

[0:48:39] Staan sommige vakbonden.

[0:48:41] De HR transitie.

[0:48:42] En daarmee een effectief functionerende krijgswoord in de weg.

[0:48:45] Wat is uw mening.

[0:48:46] En niet voorzitter maar dan de staatssecretaris.

[0:48:49] Munitie.

[0:48:50] Vorige week kwam de staatssecretaris met een brief.

[0:48:53] Over munitieproductie.

[0:48:54] Ik ben blij dat dit onderwerp nu eindelijk aandacht krijgt.

[0:48:57] Die het verdient.

[0:48:58] Maar over de inhoud ben ik nog niet helemaal tevreden.

[0:49:01] In deze kamerbrief.

[0:49:03] Proef ik een brede bereidheid en wil.

[0:49:05] Om in Nederland munitie te gaan produceren.

[0:49:08] Met dat doel.

[0:49:09] Heb ik ook de motie Tuinman en Van Kampen.

[0:49:11] Over het plaatsen van orders.

[0:49:12] Voor gangbare munitie soorten ingediend.

[0:49:15] Daar is Defensie nu mee aan de slag gegaan.

[0:49:17] Dank daarvoor.

[0:49:17] Maar de brief spreekt eigenlijk nog alleen maar over inkopen uit het buitenland.

[0:49:21] Terwijl het juist van enorm belang is.

[0:49:23] Dat Nederland haar eigen capaciteiten.

[0:49:25] In de productie van munitie opbouwt.

[0:49:27] Om twee redenen.

[0:49:28] We kunnen daarmee onze bondgenoten helpen.

[0:49:31] En in tijden van crisis.

[0:49:33] Komen we dan niet onderaan de lijst te staan.

[0:49:35] In het buitenland.

[0:49:36] Echter.

[0:49:39] Voor het standaard praatje.

[0:49:40] Wat we nu wel al jaren horen.

[0:49:42] Waar we onze munitie productie.

[0:49:44] Een probleem maken van het buitenland.

[0:49:46] En dat terwijl wij het hier prima zelf.

[0:49:48] Zouden kunnen oppakken.

[0:49:49] En private aanbieders zich daar ook al.

[0:49:52] Bij het ministerie voor hebben gemeld.

[0:49:54] Daarom voorzitter.

[0:49:56] Een aantal belangrijke vragen.

[0:49:58] Waar ik gedelateerd antwoord op hoop te ontvangen.

[0:50:00] Onder verwijzing van die specifieke motie.

[0:50:02] Tuinman en Van Kampen.

[0:50:03] Stelt de regering dat Defensie voor non battle decisive munitions.

[0:50:07] Vaak beschikt over.

[0:50:09] Of langlopende raamcontracten met buitenlandse producenten.

[0:50:13] Wat in de brief niet wordt vermeld.

[0:50:14] Is dat het hier ook munitie producenten.

[0:50:17] Buiten de EU.

[0:50:18] En zelfs de BRICS landen betreft.

[0:50:21] Aangezien al dus de regering.

[0:50:22] Een eerste marktanalyse uitwijst.

[0:50:24] Dat de bestaande Europese fabrikanten.

[0:50:27] Voldoende opschaalvermogen hebben.

[0:50:28] Om de Nederlandse meerbehoefte.

[0:50:29] Voor de inzetvoorraad.

[0:50:30] Klein en middenkaliber munitie.

[0:50:32] Binnen vier jaar te kunnen vervullen.

[0:50:34] Daarom kiest de regering ervoor.

[0:50:35] Om de ruimte in de bestaande raamcontracten.

[0:50:38] Nog verder uit te nutten.

[0:50:39] Zodat de munitievoorraden van Defensie.

[0:50:41] Sneller kunnen doorgroeien.

[0:50:42] Richting geplande NAVO normen.

[0:50:44] Dus voorzitter.

[0:50:46] Vraag voor de staatssecretaris.

[0:50:47] Hoe verhoudt deze keuze tot de versterking.

[0:50:50] Van buitenlandse munitieproductiecapaciteit.

[0:50:52] Met de keuze om niet in te zetten.

[0:50:54] Op het realiseren van een nationale strategische.

[0:50:56] Autonome munitieproductiecapaciteit.

[0:50:59] Die naar verwachting binnen vier jaar.

[0:51:01] Munitie zou kunnen leveren.

[0:51:03] In de Defensie Industriestrategie.

[0:51:05] Heeft de overheid regels vastgelegd.

[0:51:07] Om de Nederlandse industrie.

[0:51:09] Zoveel mogelijk te betrekken.

[0:51:10] Bij Defensiecontracten.

[0:51:12] Door de nieuwe geopolitieke context.

[0:51:14] Beschrijft de geactualiseerde DIS.

[0:51:16] Een veel actievere industriepolitiek.

[0:51:18] Die is gericht op een robuuste.

[0:51:20] En meer autonome Europese Defensie sector.

[0:51:22] Waar Nederland een grotere rol moet gaan spelen.

[0:51:25] Het kabinet zet daarbij in.

[0:51:27] Op versterking, bescherming.

[0:51:29] En betere positionering.

[0:51:30] Van de Nederlandse Defensie Technologische Industriële Basis.

[0:51:33] Een belangrijk onderdeel.

[0:51:35] Van het beleid.

[0:51:36] Voor de bereidheid van Defensie.

[0:51:37] Om voor Nederlandse producten.

[0:51:38] Een rol als launching customer te spelen.

[0:51:41] Kan de regering aangeven.

[0:51:44] Hoe zij vorm gaat geven.

[0:51:46] Aan deze launching customer rol.

[0:51:48] Voor ondernemers die in de Nederlandse faciliteiten.

[0:51:50] Voor de productie van munitie en explosieven.

[0:51:53] Willen starten.

[0:51:54] Kan de staatssecretaris aangeven.

[0:51:56] Waarom hij voor het gehele spectrum.

[0:51:58] Kiest voor volledige afhankelijkheid.

[0:52:00] Van andere landen.

[0:52:01] Dit lijkt in tegenspraak.

[0:52:02] Met de stellingnamen van de regering.

[0:52:04] Dat zij dat willen versterken.

[0:52:06] Beschermen en positioneren.

[0:52:07] De leveranties aan Nederland zijn daardoor bovendien.

[0:52:10] Afhankelijk van nationale prioriteringen.

[0:52:12] Die leverende landen kunnen hanteren.

[0:52:14] Op basis van bijvoorbeeld VW, EU.

[0:52:16] Artikel 3, 4, 6.

[0:52:18] En het Amerikaanse Defence Priorities and Allocation.

[0:52:21] Systeem.

[0:52:21] Een vraag van de heer Dassen.

[0:52:23] Meneer Dassen.

[0:52:25] Dank voorzitter.

[0:52:26] Want ik hoorde de heer Tuinman.

[0:52:28] Hier pleiten om eigenlijk als.

[0:52:31] Europese landen.

[0:52:32] En 27 lidstaten alles zelf.

[0:52:34] Weer te gaan ondernemen.

[0:52:35] En dat lijkt mij buitengewoon onverstandig.

[0:52:37] Want juist in deze tijd moeten we zorgen.

[0:52:39] Dat we zo snel mogelijk de Europese defensie capaciteiten.

[0:52:42] Omhoog knallen.

[0:52:43] En dat kan het beste als we dat doen daar.

[0:52:46] Waar al bestaande en bewezen.

[0:52:49] Productiefaciliteiten klaar staan.

[0:52:50] Dus laten we zorgen dat we die als Europa.

[0:52:52] Zo snel mogelijk opschalen.

[0:52:53] Zodat we die munitie snel genereren.

[0:52:56] En dat we snel mogelijk Oekraïne kunnen bevoorraden.

[0:52:58] En dat we onze eigen waarhuizen weer vol kunnen krijgen.

[0:53:01] De vraag.

[0:53:02] En de vraag is uiteindelijk.

[0:53:03] Ook aan de heer Tuinman.

[0:53:05] Of hij ziet dat.

[0:53:06] En het Europees parlement heeft dat ook berekend.

[0:53:08] Dat het enorm veel geld kost.

[0:53:10] Als iedereen dit nu zelf gaat doen.

[0:53:12] Het veel minder efficiënt is.

[0:53:14] We elkaar in de markt gaan beconcurreren.

[0:53:16] Op grondstoffen.

[0:53:17] Waardoor we uiteindelijk veel langzamer zijn.

[0:53:20] In het snel produceren.

[0:53:21] Plus.

[0:53:26] Dat we dit als Europa samen.

[0:53:27] En je blijft met je poten van Europa af.

[0:53:30] Dank u wel.

[0:53:31] Meneer Tuinman.

[0:53:32] Ja zeker voorzitter.

[0:53:33] Goed punt van de heer Dassen.

[0:53:36] Nou die concurrentie.

[0:53:37] Volgens mij valt er wel mee.

[0:53:38] De concurrentie is dusdanig hoog.

[0:53:40] Op deze moment in de markt.

[0:53:41] Dat de prijs van munitie.

[0:53:43] Eenmaal vier, eenmaal vijf keer omhoog is gegaan.

[0:53:46] Dat is de eerste.

[0:53:46] De tweede wat ik aan wil geven.

[0:53:48] U zegt dat in Europees verband produceren.

[0:53:51] Of in elk geval bestellen.

[0:53:52] Het werkt heel goed.

[0:53:53] Nou de ASAP faciliteit.

[0:53:55] Binnen de Europese Unie.

[0:53:56] Nou dat loopt nu bijna drie kwart jaar.

[0:53:58] Hebben ze alle afgesproken.

[0:53:59] Hebben Nederland 500 miljoen ingestopt.

[0:54:01] Hebben ze alle afgesproken.

[0:54:02] Om binnen een jaar 1 miljoen granaten te leveren.

[0:54:04] Voor de heer Zelensky.

[0:54:06] Nou dat gaat ons ook niet lukken.

[0:54:07] Dus ik vraag me af.

[0:54:08] Of nou de Europese Unie wel in staat is.

[0:54:11] Met hun bureaucratie.

[0:54:12] Om snel te kunnen leveren.

[0:54:14] Een derde punt wat ik wil maken.

[0:54:16] Het gaat mij er niet over dat we alles hier in Nederland produceren.

[0:54:19] Maar als je het hebt over gangbare munitietypes.

[0:54:20] Dan zitten er eigenlijk drie componenten in.

[0:54:22] Het is klein metaal.

[0:54:23] Er zit een ontsteker in.

[0:54:26] Dat is eigenlijk gewoon een Zwitsers uurwerkje.

[0:54:28] En het gaat over kleine chemische componenten.

[0:54:31] Dus ik vind het prima als we een weg zien te vinden.

[0:54:33] Zoals bijvoorbeeld.

[0:54:34] De minister van Estland heeft aangegeven.

[0:54:37] Heel veel grote terrein aangegeven.

[0:54:39] Ik vind het prima.

[0:54:41] Er zijn een aantal bedrijven die er in willen stappen.

[0:54:42] Er zijn ook nog een aantal die hebben een paar mooie patenten.

[0:54:45] Waarin je circulair munitie kunt produceren.

[0:54:47] Om dat eens goed te onderzoeken.

[0:54:48] En te kijken wat we kunnen betekenen.

[0:54:51] Voorzitter is er dan een antwoord voor de meneer Dassen?

[0:54:52] Nou dat gaan we niet aan hem vragen.

[0:54:54] Maar hij kan zelf nog een vraag stellen.

[0:54:55] Nou voorzitter.

[0:54:57] Ik vind het wel interessant wat de heer Tuinman inderdaad aangeeft.

[0:55:00] Dus als ik het goed begrijp.

[0:55:01] Staat de heer Tuinman dan ook open.

[0:55:02] Om dus inderdaad aan de staatssecretaris te vragen.

[0:55:04] Of er inderdaad mogelijkheden zijn om het gezamenlijk in Europees verband te doen.

[0:55:08] Als dat er inderdaad toe leidt.

[0:55:09] Dat het sneller gaat, beter gaat, efficiënter is.

[0:55:11] En dat we zorgen dat de defensieindustrie dan sneller munitie kan leveren.

[0:55:15] Meneer Tuinman.

[0:55:18] Voorzitter.

[0:55:19] Mijn allergrootste prioriteit is eigenlijk drieleidig.

[0:55:23] Dat we zo snel mogelijk de munitie produceren.

[0:55:25] Die Oekraïne jaarlijks verschiet.

[0:55:27] Twee is.

[0:55:28] Is dat we onze munitiecomplexen vullen.

[0:55:30] Met de spullen die we zouden moeten hebben.

[0:55:32] Wat op papier staat.

[0:55:33] En het derde is.

[0:55:34] We hebben het al over gehad.

[0:55:35] Het NATO force model.

[0:55:36] We hebben het gehad over uitbreiding en reservisten.

[0:55:38] Dat betekent meer munitie operationeel.

[0:55:41] Dat betekent meer munitie om te oefenen en te trainen.

[0:55:43] En dat betekent meer munitie omdat we groter gaan worden.

[0:55:45] Dus alles wat we kunnen doen om te produceren.

[0:55:47] Ik denk dat we dat moeten doen.

[0:55:49] En mijn inschatting zal zijn.

[0:55:51] Dat als je naar voren toe kijkt.

[0:55:53] En we plaatsen lange termijn orders.

[0:55:55] Dat dat prima moet passen.

[0:55:57] En dat die concurrentie waar u het over heeft.

[0:56:00] Tussen allerlei verschillende landen.

[0:56:01] Dat ik het niet zo snel zie gebeuren.

[0:56:03] Meneer Tuinman. Het vervolg van uw betoog.

[0:56:07] Dank u wel voorzitter.

[0:56:13] Voorzitter. Het lijkt me duidelijk.

[0:56:15] En ook.

[0:56:17] Nou wat verder hier op de tafel.

[0:56:18] BBB rust niet totdat we in Nederland.

[0:56:21] Onze eigen munitie of deling van munitie.

[0:56:24] Kunnen produceren.

[0:56:25] Maar ook treat first what kills first.

[0:56:28] Is een militaire waarheid.

[0:56:30] Waar we niet omheen kunnen.

[0:56:31] De oorlog in Oekraïne duwt ons met de neus op de feiten.

[0:56:34] Drones.

[0:56:36] Robots.

[0:56:37] Autonome systemen.

[0:56:38] Werken zij en zij met mensen.

[0:56:40] En als wij dat niet snel onder de knie krijgen.

[0:56:42] Dan ligt het initiatief bij een ander.

[0:56:45] Niet zozeer van bovenaf aangestuurd.

[0:56:47] Maar diep.

[0:56:48] Diep geïntegreerd in de operaties.

[0:56:50] Van maritieme SF-eenheden.

[0:56:52] In de loopgraven.

[0:56:54] Maar ook voor de veiligheid in het achtergebied.

[0:56:56] En de verstoring van bijvoorbeeld GPS.

[0:56:58] Navigatie.

[0:57:00] Communicatiemiddelen.

[0:57:00] En elektronische oorlogsvoering.

[0:57:02] Het antwoord wat ik op de feitelijke vragen heb gekregen.

[0:57:06] Die ik heb gesteld.

[0:57:07] Over het aandeel onbemantheid en robotisering.

[0:57:09] In het Defensieprojectoverzicht.

[0:57:11] Is teleurstellend.

[0:57:13] Ik zal het niet voorlezen.

[0:57:15] Maar je kunt ervan uitgaan dat het teleurstellend is.

[0:57:17] Met de uitspraken van de bewindspersonen.

[0:57:19] En de CDS.

[0:57:20] Dat 30% van onze systemen onbemantheid en robots gaan worden.

[0:57:24] Heb ik de volgende vragen.

[0:57:25] Aan de staatssecretaris voorzitter.

[0:57:27] Waar staan we nu.

[0:57:28] Met autonomisering van de machines.

[0:57:32] Welke initiatieven heeft u ontplooit.

[0:57:34] Om de mens.

[0:57:36] Met machine teaming.

[0:57:36] Bij alle krijgmodellen te laten landen.

[0:57:38] De landmacht heeft een raseenheid.

[0:57:40] Robots en autonome systemen eenheid.

[0:57:43] Hoe doen de andere operationele commandos dat.

[0:57:46] En voorzitter.

[0:57:47] Is de staatssecretaris bereid.

[0:57:49] Om voortaan de voortgang.

[0:57:51] Met betrekking tot robotisering.

[0:57:52] Onbemantheid en autonomisering.

[0:57:55] In het Defensieprojectoverzicht te specificeren.

[0:57:59] Maar.

[0:57:59] Het gaat verder dan mensen.

[0:58:01] Munitie en machines.

[0:58:03] De processen rond de aanschaf van militair materieel.

[0:58:06] Zijn langzaam.

[0:58:07] Te stroperig en zijn frustrerend.

[0:58:09] Er kan hier een eindeloze lijst van materieel langslopen.

[0:58:12] Waarbij het allemaal niet snel genoeg gaat.

[0:58:14] Maar dat zou symptoombestrijding zijn.

[0:58:16] De kern is dat onze huidige processen.

[0:58:18] Te veel gericht zijn op de vredestijd.

[0:58:20] Het moet doordringen in Den Haag.

[0:58:22] Dat die tijd voorbij is.

[0:58:24] Om Nederland veilig te houden.

[0:58:25] Moeten zulke processen overschakelen.

[0:58:27] Naar iets van een oorlogseconomie.

[0:58:29] De harde waarheid is.

[0:58:31] Dat een aanbesteding soms minder transparant zal zijn.

[0:58:34] Minder kostefficiënt.

[0:58:36] Misschien minder eerlijk.

[0:58:37] En ook minder juridisch dichtgetimmerd.

[0:58:40] Maar voorzitter.

[0:58:41] Dan wordt het wel gebouwd.

[0:58:43] De aanpak van de staatssecretaris.

[0:58:45] En de aanschaf van extra munitie.

[0:58:47] Op basis van de motie Tuinman en Van Kampen.

[0:58:49] Door plangelden verder in de begroting te verschuiven.

[0:58:52] Naar de aankoop van munitie.

[0:58:53] Juicht de hele fractie BWB dan ook meer dan toe.

[0:58:57] Dank u wel daarvoor.

[0:58:58] Want.

[0:59:00] Wie nog niet overtuigd is.

[0:59:01] Stel ik de volgende vraag.

[0:59:03] Wil je straks uitleggen.

[0:59:07] Of gevaald heeft om te voorkomen.

[0:59:09] En er honderden dood zijn.

[0:59:10] Maar dat we ons wel perfect in elk regeltje hebben gehouden.

[0:59:13] We zijn compliant.

[0:59:14] Of zou je liever wat losser omgaan met de regels en processen.

[0:59:17] Met het resultaat.

[0:59:18] Dat Nederland veilig en vredig is.

[0:59:21] Voorzitter.

[0:59:22] Is de staatssecretaris bereid om flexibeler om te gaan.

[0:59:24] Met plangelden uit de begroting.

[0:59:26] Van het defensiematerieelfonds.

[0:59:28] Om misschien iets aan te schaffen.

[0:59:29] Waarvan de noodzaak nu wel vast staat.

[0:59:31] Op basis van wat we leren uit de Oekraïne oorlog.

[0:59:34] Voorzitter.

[0:59:36] Is de staatssecretaris bereid om de regels en procedures.

[0:59:38] Die aanbesteding van materieel vertragen.

[0:59:40] En daardoor een veiligheidsrisico vormen.

[0:59:42] Voor Nederland buiten werking te stellen.

[0:59:44] De steun van de fractie BBB kunt u daarin tegemoet zien.

[0:59:47] En als laatste.

[0:59:48] Dan hou ik echt op.

[0:59:49] Wat betreft de schriftelijke vragen.

[0:59:52] Die ik u en de minister heb gesteld.

[0:59:54] Over de maritieme capaciteiten.

[0:59:55] De samenhang van middelen.

[0:59:57] En deep strike capaciteiten.

[0:59:58] Naar aanleiding van de ontwikkeling in de Rode Zee.

[1:00:01] Die laten nog even op zich wachten.

[1:00:03] En dat respecteer ik.

[1:00:04] De vragen.

[1:00:06] Die mijn fractie heeft gesteld.

[1:00:08] Zijn directie en krijgsmogdeel overstijgend.

[1:00:12] En daar.

[1:00:13] Is het huidige ministerie.

[1:00:15] Niet zozeer naar ingericht.

[1:00:16] En dat dan baart wel weer zorgen bij mijn fractie.

[1:00:19] Voorzitter.

[1:00:20] Kan de staatssecretaris ingaan.

[1:00:23] Hoe hij de strijd om aandacht en budget.

[1:00:25] Tussen de verschillende operationele commandos.

[1:00:27] Wil gaan oplossen.

[1:00:28] Ik dank u voor uw tijd.

[1:00:31] Dank u wel meneer Tuinberg.

[1:00:35] Voorzitter.

[1:00:41] Voorzitter.

[1:00:41] Dank u wel.

[1:00:42] Dit is het eerste wetgevingsoverleg.

[1:00:45] Personeel, materieel en begroting voor ons.

[1:00:47] We nemen u graag mee.

[1:00:48] Hoe de leden van de NEC-fractie aankijken.

[1:00:51] Tegen defensie.

[1:00:53] Ik heb zelf geen militaire achtergrond.

[1:00:55] Ik kom uit bedrijfsleven.

[1:00:57] De HR-wereld.

[1:00:59] Personeel is mijn kennisgebied.

[1:01:02] Wil niet zeggen.

[1:01:03] Dat ik daar helemaal niets.

[1:01:05] Met defensie mee kreeg.

[1:01:07] Opion was 9 jaar beroepsmilitair.

[1:01:10] En daarna heeft hij mij 15 jaar bestookt.

[1:01:12] Met allerlei afkortingen.

[1:01:13] Zo onder andere NAVO-stoknummers.

[1:01:15] Voor alles wat we nodig hadden in het bedrijf.

[1:01:19] De leden van de NEC-fractie.

[1:01:22] Zien de geopolitieke spanningen om ons heen.

[1:01:24] We zien de dreiging van grootmachten.

[1:01:27] En we zien een toename van conflicten.

[1:01:28] In de wereld.

[1:01:29] Op land.

[1:01:30] In de lucht.

[1:01:31] Zelfs in de ruimte tegenwoordig.

[1:01:32] Op de zee.

[1:01:33] En niet te vergeten in het digitale domein.

[1:01:37] Om kort te gaan.

[1:01:39] Willen wij als fractie.

[1:01:40] Dat de ambitie omhoog gaat bij defensie.

[1:01:42] We willen graag dat defensie doorgaat.

[1:01:46] Waar anderen onze vijanden stoppen.

[1:01:48] Misschien willen wij wel.

[1:01:49] Dat defensie in een modus gaat.

[1:01:51] Om zich voor te bereiden op gewapende conflicten.

[1:01:53] Die voortvloeien uit de geopolitieke spanningen.

[1:01:56] Aan de grenzen van Europa.

[1:01:57] Wij zouden graag een ambitierijke agenda voorgelegd krijgen.

[1:02:00] Waarbij wij als Kamerleden moeten zeggen.

[1:02:02] Nou nou.

[1:02:03] Moet dat allemaal wel zo groot, duur en snel?

[1:02:05] Het is nu eerder andersom.

[1:02:09] We zien nu.

[1:02:10] Dat eigenlijk alle feitelijke vragen gaan over.

[1:02:13] Mag het wat meer?

[1:02:15] Waarom is het niet gelukt?

[1:02:16] En hoe lopen we de achterstand wel in?

[1:02:19] Herkent de staatssecretaris dit beeld?

[1:02:21] En deelt de staatssecretaris de mening.

[1:02:23] Dat we slimmer, sneller en beter moeten?

[1:02:27] Ziet de staatssecretaris ook mogelijkheden.

[1:02:29] Om de bestuurlijke daadkracht te versterken?

[1:02:32] De voorbeelden van mijn collega Tuinmans.

[1:02:33] Hebben we uit het hart gegrepen.

[1:02:36] Gezien de situatie in de wereld.

[1:02:38] En de verwachte uitbreiding van de conflicten in de wereld.

[1:02:41] Ver weg, maar ook steeds meer dicht bij huis.

[1:02:43] Aan de randen van Europa.

[1:02:44] Moet er een groter urgentiegevoel komen.

[1:02:47] Bij ons ministerie van Defensie.

[1:02:49] De stappen moeten groter en sneller.

[1:02:51] Om de Nederlandse verdedigingscapaciteit op orde te krijgen.

[1:02:53] En dat doen we natuurlijk niet alleen.

[1:02:55] We zullen in NAVO en EU verband.

[1:02:58] Samen moeten werken.

[1:02:59] Om voldoende afschrikking te bewerkstelligen.

[1:03:02] Samen produceren.

[1:03:03] Samen innoveren.

[1:03:05] Samen standaardiseren.

[1:03:06] En dat hoort daar ook bij.

[1:03:07] We kunnen een voorbeeld nemen aan de Verenigde Staten.

[1:03:09] Als het gaat om inzet van lokaal geproduceerd materieel.

[1:03:13] Interoperabiliteit in NAVO verband.

[1:03:14] En R&D.

[1:03:15] Als we in Europa elk land zijn eigen materieel laten ontwikkelen.

[1:03:18] Dan zullen we nooit een serieuze speler worden.

[1:03:21] En met de mogelijke komst.

[1:03:24] Van de heer Donald Trump.

[1:03:26] In het Witte Huis.

[1:03:27] Moeten we echt werk maken.

[1:03:28] Van onze eigen defensiecapaciteit in Europa.

[1:03:31] Voor de helderheid.

[1:03:33] We doen niet niets.

[1:03:35] Heb ik hier opgeschreven. Met hoofdletters.

[1:03:38] Maar het is nog wel te versnipperd.

[1:03:39] Te weinig en te laat.

[1:03:42] Bent u het met mij eens.

[1:03:43] Dat standaardiseren een belangrijk onderwerp is.

[1:03:47] Welke maatregelen kunt u nog nemen.

[1:03:48] Om in Europese verband.

[1:03:50] Deze wenselijke trend te bespoedigen.

[1:03:54] Welke knelpunten ziet u.

[1:03:55] En welke wetgeving.

[1:03:57] En of procedures.

[1:03:58] En of besluiten hinderen u.

[1:04:00] Om vaart te maken.

[1:04:02] Waar kan de Kamer u mee helpen.

[1:04:06] In een andere commissie waar ik in zit.

[1:04:07] In dit SCW.

[1:04:08] Komen ze jaarlijks met een knelpuntenbrief.

[1:04:11] Wat zoveel betekent als dat SCW zegt.

[1:04:14] Kamer help ons.

[1:04:15] Met deze wetgeving.

[1:04:17] Op deze stappen zou de wet aangepast kunnen worden.

[1:04:20] Zouden dingen veranderd kunnen worden.

[1:04:22] Waardoor we beter worden met elkaar.

[1:04:26] Dan heb ik een laatste.

[1:04:27] En dit is misschien een.

[1:04:28] Een beetje naïeve bullet.

[1:04:31] Vraag.

[1:04:32] Maar welke out of the box ideeën durft u eigenlijk niet voor te stellen.

[1:04:35] Aan de Kamer.

[1:04:37] Maar zouden wel impact maken.

[1:04:39] In de goede richting.

[1:04:40] En het Engels is daar een heel mooi woord voor.

[1:04:43] We willen bold.

[1:04:45] Voorstellen hebben.

[1:04:46] In het Nederlands is dat stoutmoedig.

[1:04:47] Klinkt wat minder stoer dan bold.

[1:04:52] Wij krijgen nu voorstellen.

[1:04:54] Waarbij we telkens de vraag stellen.

[1:04:56] Is dit nou de ambitie.

[1:04:57] Waarmee we de Russen van ons lijf houden.

[1:04:59] Zijn dit de voorstellen.

[1:05:01] Waarmee Oekraïne Rusland van zich af kan houden.

[1:05:03] En is dit nou de inzet.

[1:05:04] Waarmee de Houthis gaan stoppen.

[1:05:06] Met raketten afschieten.

[1:05:07] Om maar een paar voorbeelden te geven.

[1:05:09] Wij vinden dat de wapensystemen.

[1:05:11] Op sterkte gebracht moeten worden.

[1:05:13] Wij steunen alle voorliggende DNP brieven.

[1:05:16] Die vandaag op de agenda staan.

[1:05:20] Graag roepen we de regering op.

[1:05:21] Om de kansen voor Nederland te pakken.

[1:05:22] Als het gaat om het.

[1:05:24] Opstarten, fors uitbreiden.

[1:05:26] Van de Europese wapenindustrie.

[1:05:28] En daar ook Nederland in mee te nemen.

[1:05:30] De komende jaren gaan er honderden miljarden.

[1:05:32] Naar Defensie Europa.

[1:05:35] En dit wordt een zeer relevante industrie.

[1:05:38] Kijk naar Frankrijk.

[1:05:40] Die.

[1:05:41] Heel veel geld uitgeeft aan Defensie.

[1:05:44] Maar dat komt ook weer terecht.

[1:05:45] In hun eigen economie.

[1:05:47] Dat maakt overigens ook de pijn van heel veel geld uitgeven.

[1:05:49] Een stuk minder pijnlijk.

[1:05:51] Hier liggen kansen voor Nederland.

[1:05:53] Mits we.

[1:05:54] Tijdig en ambitievol voorsorteren.

[1:05:58] Kunt u toezeggen dat u met EZ.

[1:06:00] Opnieuw om tafel gaat.

[1:06:01] Om het programma.

[1:06:03] Voor Nederland.

[1:06:06] Welke fondsen en garanties kunt u stellen.

[1:06:09] Voor het Nederlandse bedrijfsleven.

[1:06:10] Om vooruit te investeren.

[1:06:11] Hangende komende aanbestedingen.

[1:06:13] Voor munitiematerieel.

[1:06:17] Personeel.

[1:06:18] De afgelopen vijf jaar zijn de bestedingen.

[1:06:21] Naar personeel.

[1:06:22] Marginaal gegroeid.

[1:06:23] Zeker als je het vergelijkt met de materiële uitgaven.

[1:06:26] En lopen ze dus uit de pas.

[1:06:28] Met alles waar momenteel Defensie mee bezig is.

[1:06:31] Op het gebied van munitiematerieel en vastgoed.

[1:06:33] Zou u ons kunnen meenemen.

[1:06:35] In de strategische personeelsplanning van Defensie.

[1:06:38] Welke bijzondere inspanningen gaat Defensie leveren.

[1:06:41] In 2024.

[1:06:42] Om het immer lager vullingspercentage.

[1:06:44] Militair personeel.

[1:06:45] Naar aanvaardbare niveaus te brengen.

[1:06:48] Zitten er elementen in de CAO.

[1:06:50] Die verbeterd zouden kunnen worden.

[1:06:52] Om werken bij Defensie aantrekkelijker te maken.

[1:06:54] Ja daar is veel werk gedaan.

[1:06:56] Ehm.

[1:06:58] Comma.

[1:06:59] En hoe kunnen we verder.

[1:07:01] Hoe kijken werknemersorganisaties aan.

[1:07:04] Tegen deze arbeidsvoorwaarden.

[1:07:05] En hebben zij initiatieven en ideeën.

[1:07:07] Om Defensie een aantrekkelijke werkgever te maken.

[1:07:10] En nee het gaat niet alleen om geld.

[1:07:13] Maar van puur loyaliteit.

[1:07:15] Kan je ook geen boterham kopen.

[1:07:17] Zijn er recent onderzoeken gedaan.

[1:07:19] Naar de redenen voor uitstroom.

[1:07:20] En wat kunt u hier aan doen.

[1:07:22] Kunt u ons meenemen in de plannen.

[1:07:25] Om wervingscapaciteit.

[1:07:26] Opleidingscapaciteit.

[1:07:26] En kazernematerieelcapaciteit op pijl te krijgen.

[1:07:29] Voor het behalen van deze verhoogde ambities.

[1:07:33] In de feitelijke vragen.

[1:07:35] Over de voorliggende begroting.

[1:07:37] Wordt door het ministerie aangegeven.

[1:07:38] Dat we van twee naar drie lichtingen recruten.

[1:07:40] Voor het dien jaar gaan.

[1:07:41] En mijn eerste reactie.

[1:07:42] Nou dat is plus 50% meer.

[1:07:45] Echter een week later vertelt.

[1:07:47] De Martin Wijnen in de media.

[1:07:49] Dat hij 2000 tot 3000 recruten voor het dien jaar.

[1:07:53] Als noodzakelijk minimum ziet.

[1:07:55] De leden van de NSC fractie.

[1:07:56] Zien dat als een hogere ambitie.

[1:07:59] En vragen het ministerie dan ook.

[1:08:01] Om.

[1:08:02] De ambitie.

[1:08:03] Die richting op bij te stellen.

[1:08:05] VVD zal komen met een motie.

[1:08:07] En wij vinden dat een heel goed idee.

[1:08:10] Om een hoger streefgetal.

[1:08:13] Voor het aantal nieuwe recruten.

[1:08:15] Voor het dien jaar als uitgangspunt te nemen.

[1:08:18] In tegenstelling tot de ambitie.

[1:08:20] Van 1000.

[1:08:21] Recruten in 2025.

[1:08:24] Bent u daartoe bereid.

[1:08:26] Om dat bij te stellen.

[1:08:28] Ons bereik is signalen.

[1:08:29] Dat het dien jaar op elementen.

[1:08:30] Zoals voorwaarden.

[1:08:33] Of rijbewijs.

[1:08:34] Gunsteren zijn.

[1:08:35] Dan voor beroepsrecruten.

[1:08:36] Bent u bereid.

[1:08:37] Om de arbeidsvoorwaarden van beroepsmilitairen.

[1:08:40] Tenminste op alle punten.

[1:08:41] Gelijk of beter te houden.

[1:08:42] Bent u bereid.

[1:08:43] Om ons te informeren.

[1:08:44] Over de verschillen.

[1:08:45] En actie te ondernemen.

[1:08:46] Op de punten waar beroepsmilitairen onder doen.

[1:08:49] Voor recruten in het dien jaar.

[1:08:51] Bent u bereid.

[1:08:52] Om ook de website van Defensie door te akken.

[1:08:54] Om eventuele onjuistheid en discrepanties.

[1:08:56] Met de werkelijkheid te corrigeren.

[1:08:58] We hebben begrepen dat de informatie rondom.

[1:09:00] Bijvoorbeeld de SZVK.

[1:09:02] Niet geheel juist is.

[1:09:05] Ten aanzien van vastgoed.

[1:09:07] Er ligt een nota.

[1:09:08] Ruimte voor Defensie.

[1:09:09] Hier volgt een apart debat over.

[1:09:12] Maar bij de begroting gaat het over toewijzen van gelden.

[1:09:14] Voor 2024.

[1:09:17] En is er voldoende gebudgeteerd.

[1:09:20] Voor voldoende kazernes en oefenterreinen.

[1:09:22] Voor de hiervoorgenoemde activiteiten.

[1:09:24] Naast de activiteiten.

[1:09:25] Die nu op Woensdrecht en Havelte gaan plaatsvinden.

[1:09:28] Ten aanzien van de nota.

[1:09:30] Ruimte voor Defensie.

[1:09:31] Ben ik gewoon benieuwd.

[1:09:32] Nu al.

[1:09:33] Hoe lopen de gesprekken met burgemeesters.

[1:09:35] En lokale belangengroepen.

[1:09:38] We lezen veel in de media.

[1:09:40] Dat ze op lokaal niveau.

[1:09:42] Toch wat bedenkingen hebben.

[1:09:44] Bij de plannen van Defensie.

[1:09:45] En we zijn gewoon benieuwd.

[1:09:46] Hoe de staatssecretaris.

[1:09:48] Dat spel gaat spelen.

[1:09:50] Met begrip voor alle belangen.

[1:09:52] Die er zijn in de samenleving.

[1:09:54] En dan nog een laatste punt.

[1:09:56] Eerder genoemde onderwerpen.

[1:09:58] En vragen betroffen.

[1:10:00] Plannen voor de toekomst.

[1:10:02] Betroffen ambitie.

[1:10:04] En hebben alles te maken met de huidige.

[1:10:06] Oplopende geopolitieke spanningen.

[1:10:09] Maar het is en blijft ook altijd goed.

[1:10:11] Om ook terug te kijken.

[1:10:13] Naar wat er is gebeurd.

[1:10:14] Wat er is fout gegaan.

[1:10:17] Uit het verleden.

[1:10:19] Er lopen nog twee onderzoeken.

[1:10:21] Naar het mortierongeluk in Mali.

[1:10:23] Waarbij twee van onze mensen zijn omgekomen.

[1:10:25] En laten we hun namen nog even noemen.

[1:10:27] Henry Hovink en Kevin Roggenveld.

[1:10:31] Kunt u ons informeren.

[1:10:32] Over de voortgang van deze twee onderzoeken.

[1:10:34] En kunt u ons informeren.

[1:10:35] Wanneer we het eindresultaat van deze onderzoeken.

[1:10:37] Zouden kunnen verwachten.

[1:10:40] Dank u voorzitter.

[1:10:42] Dank meneer Van Oostenbrugge.

[1:10:45] Meneer Karreman.

[1:10:46] Ik had begrepen dat uw inbreng.

[1:10:49] Staat uit het rapporteurschap.

[1:10:50] Dan kunnen we dus door naar de heer.

[1:10:53] Noordkamp van GroenLinks Partij voor de Arbeid.

[1:10:55] Gaat uw gang.

[1:10:56] Dank u voorzitter.

[1:10:58] Decennia lang is er fors bespaard op defensie.

[1:11:01] Dat werd niet alleen veroorzaakt door beleid.

[1:11:04] Maar vooral door een tijdsbeeld.

[1:11:05] Waarin de heersende gedachte was.

[1:11:06] Dat zonder forse inspanningen.

[1:11:08] Vrijheid ook gegarandeerd zou zijn.

[1:11:11] Door deze besparingen heeft ons defensieapparaat.

[1:11:14] Volgens de huidige inzichten.

[1:11:15] Een fors tekort aan mens en middelen.

[1:11:17] Is een aanzienlijk deel van het vastgoed.

[1:11:19] Enigszins verwaarloosd.

[1:11:20] Maar is er ook op verschillende niveaus.

[1:11:22] Veel kennis verloren gegaan.

[1:11:24] Bijvoorbeeld over hoe defensie als werkgever.

[1:11:27] Weer concurrerend kan zijn.

[1:11:28] Maar ook op welke wijze er het best.

[1:11:30] Het een en ander aangekocht kan worden.

[1:11:33] De afgelopen tijd heeft ons helaas doen inzien.

[1:11:35] Dat vrede en veiligheid.

[1:11:37] Geen vanzelfsprekendheid meer zijn.

[1:11:38] Dat heeft geleid tot een omslag in denken.

[1:11:41] We zullen meer inzet moeten plegen.

[1:11:43] In het afschrikken van vijanden.

[1:11:44] En de verdediging van het eigen grondgebied.

[1:11:47] En dat van onze bondgenoten.

[1:11:49] Kortom.

[1:11:49] We zullen onze krijgsmacht moeten uitbreiden.

[1:11:52] Niet alleen omdat onze landsverdediging.

[1:11:54] Een grondwettelijke plicht is.

[1:11:56] Maar ook om aan onze NAVO verplichtingen te voldoen.

[1:11:58] En om Oekraïne te kunnen blijven beleveren.

[1:12:02] Deze herbewapening kost tijd.

[1:12:04] Er zullen keuzes gemaakt moeten worden.

[1:12:06] Hoe en waaraan.

[1:12:08] Kunnen wij ons geld het beste uitgeven.

[1:12:10] Hoe willen wij.

[1:12:11] Dat ons defensieapparaat eruit komt te zien.

[1:12:13] Doen we van alles een beetje.

[1:12:15] Of zetten wij erop in.

[1:12:16] Dat we op bepaalde onderdelen exceleren.

[1:12:19] Hoe blijven we niet alleen een betrouwbare partner.

[1:12:21] Voor onze bondgenoten in NAVO verband.

[1:12:23] Maar worden we ook een belangrijke.

[1:12:25] Het liefst een onmisbare speler.

[1:12:26] In Europa.

[1:12:29] Defensie is jarenlang gewend geweest aan bezuinigen.

[1:12:31] Daarom kost deze transitie tijd.

[1:12:34] Enerzijds mag dat ook.

[1:12:35] Want het is niet niets.

[1:12:36] Het gaat om veel geld.

[1:12:38] En die voorgestelde vragen zullen we met elkaar zorgvuldig moeten beantwoorden.

[1:12:43] Anderzijds.

[1:12:43] Want het gezien de situatie in de wereld.

[1:12:45] Steeds urgenter.

[1:12:46] Om op termijn in de opperste staat van paraatheid te zijn.

[1:12:50] Daarvoor zijn vraagstukken rondom.

[1:12:51] Personeel en materieel van essentieel belang.

[1:12:53] En niet voor niets ook de onderwerpen.

[1:12:55] Waarover wij vandaag dit wetgevingsoverleg voeren.

[1:12:59] GroenLinks Partij van Arbeid.

[1:13:00] Is voorstander van een sterke Europese samenwerking.

[1:13:02] Op het gebied van veiligheid en defensie.

[1:13:05] Zowel bij de training van onze eenheden.

[1:13:06] Als bij de inkoop van wabensystemen.

[1:13:08] Zouden we dan ook willen zien.

[1:13:10] Dat deze zijn ingericht op basis van afstemming.

[1:13:12] Met onze bondgenoten.

[1:13:14] Om op Europees niveau.

[1:13:15] De flexibiliteit van mens en middelen te bevorderen.

[1:13:18] En daarmee ook de gezamenlijke wendbaarheid.

[1:13:20] En het samenwerkingspotentieel te vergroten.

[1:13:25] Interoperabiliteit.

[1:13:26] Is daar wat mijn fractie betreft.

[1:13:27] Een essentieel onderdeel van.

[1:13:32] Dan ook de eerste vraag.

[1:13:33] Welke stappen er worden gezet.

[1:13:35] Om de Europese wapensystemen.

[1:13:37] In een steeds ruimere mate.

[1:13:38] Op elkaar aan te laten sluiten.

[1:13:41] Maar ook de vraag.

[1:13:42] Welke verdere stappen gezet gaan worden.

[1:13:44] Op het gebied van gezamenlijke inkoop.

[1:13:46] Om te beginnen.

[1:13:47] Bijvoorbeeld met onze buurlanden.

[1:13:48] België en Duitsland.

[1:13:50] De intentie voor gezamenlijke inkoop.

[1:13:52] Is er al langer.

[1:13:53] Toch geldt voor veel projecten.

[1:13:54] Bijvoorbeeld het militaire transmissie bouwblok project.

[1:13:58] Dat gezamenlijke werving niet mogelijk blijkt.

[1:14:00] We horen graag waar het aan ligt.

[1:14:03] En welke conclusies of inzichten daar.

[1:14:04] Uit voort zijn gekomen.

[1:14:05] Om het in de toekomst te bevorderen.

[1:14:09] We zien dat de Europese defensie industrie.

[1:14:12] Maar moeizaam kan opschalen.

[1:14:13] Het tempo en de omvang.

[1:14:15] Van de Europese wapenproductie.

[1:14:16] Was jarenlang gebaseerd op een uitgangssituatie.

[1:14:19] Van relatieve vrede.

[1:14:21] Vanwege de levering van wapens en munitie.

[1:14:23] Aan Oekraïne.

[1:14:24] Maar ook het versterken van de eigen krijgsmachten.

[1:14:26] Krijgen veel Europese landen.

[1:14:28] Een steeds grotere behoefte aan defensiemateriaal.

[1:14:30] Het gevolg daarvan is een grotere vraag.

[1:14:33] Tenzij de industrie aan kan.

[1:14:35] Onze vraag is dan ook.

[1:14:36] Welke acties worden ondernomen.

[1:14:38] Om de afhankelijkheid van landen.

[1:14:40] Buiten de EU te verminderen.

[1:14:44] En anderzijds de productiecapaciteit.

[1:14:45] Binnen Europa te vergroten.

[1:14:49] Op de langere termijn.

[1:14:51] Dat praten we waarschijnlijk echt wel over.

[1:14:52] Een fors aantal jaren in de toekomst.

[1:14:55] Zit er ook een klein risico aan het.

[1:14:57] Grootschalig opvoeren van militaire producties.

[1:15:00] Laten we hopen.

[1:15:01] Dat er met elkaar een tijd komt.

[1:15:03] Wanneer de dreiging minder wordt.

[1:15:05] Maar goed dan hebben we nu grootschalig.

[1:15:07] De productie opgevoerd.

[1:15:09] En dan zou het zo kunnen zijn.

[1:15:10] Dat de investeerders of die markt.

[1:15:12] Toch wil blijven verdienen.

[1:15:15] Dat de productie zijn weg gaat vinden.

[1:15:17] Op de exportmarkt bijvoorbeeld.

[1:15:19] Naar autocratische regimes in Afrika.

[1:15:21] We hebben dat ook in het verleden gezien.

[1:15:23] Het is misschien.

[1:15:25] Nu niet actueel.

[1:15:26] We moeten nu opschalen.

[1:15:27] Maar dat is een zorg van ons voor de toekomst.

[1:15:31] Wordt daarover nagedacht.

[1:15:32] En welke geruststellende antwoorden heeft u daarop.

[1:15:36] We zien ook dat de industrie.

[1:15:37] Langdurige contracten heeft gesloten.

[1:15:39] Met afnemers van buiten Europa.

[1:15:41] Volgens onze informatie wordt 40%.

[1:15:43] Geëxporteerd naar landen buiten de EU.

[1:15:46] Om daar niet onderuit te komen.

[1:15:47] Iets wat in het belang van onze strategische autonomie.

[1:15:50] Niet wenselijk is.

[1:15:52] Vandaar ook de vraag aan de staatssecretaris.

[1:15:54] In hoeverre.

[1:15:55] Hij inschat.

[1:15:56] Dat de komende jaren.

[1:15:58] Het exportpercentage vast ligt op 40%.

[1:16:00] En zijn er wellicht ook perspectieven.

[1:16:03] Om juist weer meer aan Europa te leveren.

[1:16:07] Een laatste punt over materieel.

[1:16:10] Afgelopen vrijdag.

[1:16:11] Deed het internationale gerechtshof.

[1:16:13] Een belangrijke uitspraak.

[1:16:14] Over de militaire operatie van Israël.

[1:16:16] In Gaza.

[1:16:18] We krijgen sterke aanwijzingen.

[1:16:20] Dat daar het oorlogsrecht wordt geschonden.

[1:16:22] Het gerechtshof herkent ook.

[1:16:24] Een risico op genocide.

[1:16:25] De komende jaren zal de zaak verder onderzocht worden.

[1:16:28] Wat GroenLinks Partij van Arbeid betreft.

[1:16:30] Is het onwenselijk dat Nederland orders plaatst.

[1:16:32] Voor defensiemateriaal al daar.

[1:16:34] Zolang er nog geen einduitspraak ligt.

[1:16:38] Ook is mijn fractie.

[1:16:39] Een vraag voor u.

[1:16:40] Van meneer Boswijk.

[1:16:43] Tuinman.

[1:16:45] Jullie lijken toch niet op elkaar.

[1:16:46] Ik snap het wel.

[1:16:47] Boswijk.

[1:16:49] Tuinkamp.

[1:16:52] Ze hebben het allemaal in dezelfde.

[1:16:55] Grond gegraven.

[1:16:56] Voorzitter.

[1:16:57] De vraag.

[1:17:03] Voorzitter.

[1:17:03] Kan ik hem even aan de heer Boswijk geven.

[1:17:05] Dan pakken we het helemaal op.

[1:17:08] Het mag wel.

[1:17:09] Maar dan is het de vraag van meneer Boswijk.

[1:17:12] Meneer Boswijk.

[1:17:13] Dank u wel voorzitter.

[1:17:16] Hoe kijkt mijn collega.

[1:17:18] Naar het feit dat Israël.

[1:17:20] Ik ga even niet uitspreken.

[1:17:21] Of er orders misdaad worden gepleegd.

[1:17:23] Ik denk ook niet dat wij in staat zijn.

[1:17:25] Om daar een oordeel over te geven.

[1:17:27] Maar wat we wel weten.

[1:17:29] Is natuurlijk dat Israël tot op de dag van vandaag.

[1:17:32] Letterlijk onder vuur ligt.

[1:17:33] Ook weer vandaag raket aanvallen.

[1:17:35] Ook op Tel Aviv.

[1:17:38] En daarbij nog de dreiging.

[1:17:40] Van Hezbollah.

[1:17:41] Hoe kijkt mijn collega daarna.

[1:17:43] Dat mogelijk zo'n besluit.

[1:17:45] Het recht van Israël.

[1:17:46] Om zichzelf te verdedigen zou bemoeilijken.

[1:17:48] Al dan niet onmogelijk zou maken.

[1:17:49] Hoe maakt hij die afweging.

[1:17:52] Ik wil wel even voordat u antwoord geeft.

[1:17:54] Opmerken dat we wel een beetje ver verwijderd raken.

[1:17:56] Van het onderwerp van deze bijeenkomst.

[1:17:59] Het hangt nog aan uw vraag.

[1:18:01] Van schorsing van bestellen.

[1:18:03] Of geen bestellingen plaatsen.

[1:18:06] Ik zou u ook vooral willen vragen.

[1:18:07] Om in uw beantwoording.

[1:18:08] Daarop te focussen.

[1:18:10] Dat ben ik met u eens voorzitter.

[1:18:13] Ik heb geen relatie met hetgeen u zegt.

[1:18:14] Want het gaat over.

[1:18:17] Een gedachte om onze bestellingen.

[1:18:19] Al daar te schorsen.

[1:18:20] En ik zie dus niet een relatie met hetgeen u nu zegt.

[1:18:25] Dan kan.

[1:18:27] Nou meneer Tuinman.

[1:18:29] Wil dan toch nog interruperen.

[1:18:31] Gaat u gang meneer Tuinman.

[1:18:33] Jazeker voorzitter.

[1:18:34] Ik was mijn vraag kwijt.

[1:18:35] Mijn vraag zou zijn aan de heer Noordkamp.

[1:18:37] U zegt het interrumperen.

[1:18:38] Of in ieder geval het stop zetten.

[1:18:40] Van de contracten.

[1:18:42] Of de spullen.

[1:18:44] Die uiteindelijk in Israël gekocht heeft.

[1:18:46] Heeft u zicht op welke materialen dat zijn.

[1:18:48] En wat de consequenties daarvan zijn.

[1:18:50] Als die bijvoorbeeld 1, 2 jaar.

[1:18:52] Daadwerkelijk stilleggen voor de veiligheid van Nederland.

[1:18:54] En onze verantwoordelijkheden.

[1:18:55] Die we hebben in een NAVO-verband.

[1:18:57] Meneer Noordkamp.

[1:19:01] Ik ben even aan het denken.

[1:19:05] Nou het is een gedachte.

[1:19:06] Ik heb hier geen concreet antwoord op.

[1:19:08] Op mijn interesse een redelijk concrete vraag.

[1:19:11] Het is alleen een gedachte.

[1:19:13] In deze fractie moeten wij daar nog wel.

[1:19:15] Goederen willen bestellen.

[1:19:16] Gezien de situatie al daar.

[1:19:18] En we zijn ook met name benieuwd naar de reactie van de staatssecretaris daarop.

[1:19:22] Akkoord.

[1:19:23] Gaat u verder met uw bezoek.

[1:19:26] Dan wat betreft personeel.

[1:19:28] Het binden en behouden van voldoende personeel.

[1:19:30] Is een van de grootste uitdagingen voor Defensie.

[1:19:32] Dit komt enerzijds voort.

[1:19:34] Uit de uitbreidingsbehoeften.

[1:19:35] En anderzijds vanwege de toenemende krapte op de arbeidsmarkt.

[1:19:37] En concurrentie om personeel.

[1:19:39] Met andere organisaties.

[1:19:41] De vraag is dan ook.

[1:19:44] Wat staat er in staat is om het juiste personeel aan te trekken.

[1:19:46] En te behouden.

[1:19:47] In het licht van het gestegen ambitieniveau.

[1:19:49] Vanuit dat perspectief hebben de heer Carmel en ik.

[1:19:51] De begroting ook nader beschouwd.

[1:19:53] En onze bevindingen gerapporteerd aan de commissie.

[1:19:55] Welke op basis daarvan een aantal verzoeken.

[1:19:57] Aan de staatssecretaris heeft gedaan.

[1:19:59] Deze zijn zojuist gedeeld en besproken.

[1:20:01] De GroenLinks Partij van de Arbeidsfractie.

[1:20:03] Heeft hier nog wel een drietal vragen over.

[1:20:06] We zien dat de personele uitgaven groeien.

[1:20:10] Maar procentueel gezien.

[1:20:11] Groeien de personele uitgaven.

[1:20:12] Maar beperkt mee.

[1:20:14] De groei van het totale defensiebudget.

[1:20:16] Dat hoeft niet problematisch te zijn.

[1:20:18] Want er kunnen hele goede redenen voor zijn.

[1:20:20] Maar we willen hier dan wel graag.

[1:20:21] Een nadere verklaring of duiding over.

[1:20:25] Er zijn veel.

[1:20:26] Functies vakant.

[1:20:27] En in alle realiteit moeten we concluderen.

[1:20:29] Dat het helaas ook nog wel even zo zal blijven.

[1:20:33] Medio 2023.

[1:20:34] Was het aantal openstaande vacatures.

[1:20:37] Ruim 8000.

[1:20:38] En deze aanzienlijke.

[1:20:40] Personeelstekorten zullen ongetwijfeld.

[1:20:41] Ook operationele effecten hebben.

[1:20:44] U had het zojuist ook.

[1:20:46] Over door prioriteren.

[1:20:47] Dat is ook waar deze vraag over gaat.

[1:20:49] Want wanneer er als gevolg van.

[1:20:51] Aanzienlijke personeel tekorten.

[1:20:52] Keuzes gemaakt moeten worden.

[1:20:53] Op basis van de inzet van deze schaarse.

[1:20:56] Personele middelen.

[1:20:57] Op basis waarvan wordt dan die keuze gemaakt.

[1:21:00] Heeft het dan bijvoorbeeld de voorkeur.

[1:21:02] Van de staatssecretaris om van alles.

[1:21:04] Een beetje minder te doen.

[1:21:06] Zo ja waarom.

[1:21:07] Of heeft het de voorkeur om ons te specialiseren.

[1:21:10] In bepaalde onderdelen.

[1:21:14] Keuzes moeten maken.

[1:21:15] Want die personeel tekorten.

[1:21:17] Hebben operationele effecten.

[1:21:19] Kunt u ons iets meenemen.

[1:21:21] In de prioriteiten die dan gesteld zullen worden.

[1:21:25] Daarna zien we.

[1:21:26] Zowel in 2022 als in 2023.

[1:21:28] Dat er gedurende het jaar een verschuiving.

[1:21:31] Ontstaat van 10 tot 12 procent.

[1:21:33] Van het budget voor eigen personeel.

[1:21:35] Naar inhuur.

[1:21:36] Wat verklaart deze verschuiving.

[1:21:38] Gedurende het jaar.

[1:21:39] En voor welk type personeel wordt er extra personeel ingehuurd.

[1:21:43] Vindt de staatssecretaris.

[1:21:45] Of is het een positieve of een negatieve ontwikkeling.

[1:21:47] En waarom.

[1:21:48] En vervolgens nog de vraag.

[1:21:49] Of er ook wordt geprobeerd om.

[1:21:52] Het personeel wat ingehuurd wordt.

[1:21:53] Wellicht te verleiden om vast voor defensie te gaan werken.

[1:21:57] Worden daar gesprekken over gevoerd.

[1:21:59] En wat zijn dan de reacties.

[1:22:00] Die daaruit voortkomen.

[1:22:02] Wat we wellicht mee kunnen nemen.

[1:22:04] Om ons als werkgever nog aantrekkelijker.

[1:22:06] Neer te zetten.

[1:22:08] Op het gebied van vinden en binden van nieuw personeel.

[1:22:10] Is het niet alleen van belang om een aantrekkelijke werkgever te zijn.

[1:22:13] Om zo te concurreren met andere organisaties.

[1:22:15] Maar is het ook belangrijk om andere wegen te verkennen.

[1:22:18] Om de instroom te vergroten.

[1:22:19] Het personeel is het grootste goed van defensie.

[1:22:22] Zonder de mannen en vrouwen.

[1:22:23] Die zich iedere dag inzetten voor onze veiligheid.

[1:22:25] Kunnen wij mooie plannen maken.

[1:22:27] Maar ze nooit uitvoeren.

[1:22:28] Er zijn wat betreft de arbeidsvoorwaarden.

[1:22:30] Belangrijke stappen gezet de afgelopen jaren.

[1:22:32] De lagere rangen zijn er flink op vooruit gegaan.

[1:22:35] Mijn fractie hoopt dat de gevolgen hiervan.

[1:22:37] In onze aantrekkelijkheid als werkgever snel zichtbaar worden.

[1:22:40] Aangezien deze stijging.

[1:22:41] Aangezien er nu nog geen stijging is.

[1:22:43] In de personele vullingsgraad.

[1:22:46] Wij vragen ons af.

[1:22:47] Of de staatssecretaris mogelijkheden ziet.

[1:22:48] Om de criteria te verruimen.

[1:22:50] Om in te stromen bij defensie.

[1:22:53] We vinden de selectie criteria's.

[1:22:54] Af en toe best nog wel streng.

[1:22:56] Bijvoorbeeld ook wanneer het gaat om zorgpersoneel.

[1:23:00] Aangezien hier ook grote gaten vallen.

[1:23:01] Zou wellicht een versoepeling.

[1:23:02] Hier mogelijkerwijs in kunnen helpen.

[1:23:04] We zijn ook benieuwd naar de reactie van de staatssecretaris.

[1:23:07] Op het gebied van de versoepeling.

[1:23:09] Van de criteria.

[1:23:11] Om de instroom te bevorderen.

[1:23:14] We zien de resultaten van het vrijwillige 10 jaar.

[1:23:16] En het hoge aantal aanmeldingen.

[1:23:19] Hier een aantal vragen over.

[1:23:20] Zijn er al indicaties.

[1:23:21] Wat betreft het percentage jongeren.

[1:23:24] Dat geïnteresseerd lijkt om bij defensie te blijven.

[1:23:26] Na afloop van het vrijwillige jaar.

[1:23:28] Zijn er mogelijkheden om het 10 jaar uit te breiden.

[1:23:30] Zonder dat het in kosten gaat.

[1:23:32] Van de opleidingscapaciteit.

[1:23:33] Voor de reguliere instroom.

[1:23:35] Een vraag voor u van de heer Erkens.

[1:23:38] Voor het dank.

[1:23:39] En ook blij om te horen.

[1:23:40] Dat ook GroenLinks PvdA zich uitspreekt.

[1:23:41] Voor een sterke krijgsmacht.

[1:23:42] U had het inderdaad over het personeelsakkoord.

[1:23:45] Of militaire functies.

[1:23:46] En u sprak net over het 10 jaar.

[1:23:49] Bent u dan ook bereid een voorstel ervoor te steunen.

[1:23:51] Om dat uit te breiden de komende jaren.

[1:23:52] Wel binnen de grenzen van het haalbare.

[1:23:54] Binnen de opleidingscapaciteit.

[1:23:58] Dat ligt ook in lijn met datgene.

[1:24:00] Dat ik zojuist voor pleit.

[1:24:01] Dus we zijn zeer zeker bereid.

[1:24:02] Om daar met elkaar gesprekken over te voeren.

[1:24:04] Hoe we dat vorm kunnen geven.

[1:24:05] Dus laten we dat verkennen met elkaar.

[1:24:09] Gaat u verder.

[1:24:10] Naast de aantrekkingskracht van het 10 jaar.

[1:24:12] Zou ook gekeken kunnen worden.

[1:24:13] Naar de aansluiting van defensie.

[1:24:15] Bij bijvoorbeeld het mbo.

[1:24:17] Bij de opleiding mbo veiligheid.

[1:24:18] Zijn dat wellicht ideeën.

[1:24:20] Ziet de staatssecretaris mogelijk.

[1:24:22] Om als defensie zichtbare te zijn.

[1:24:24] Bij opleidingen zoals mbo veiligheid.

[1:24:28] We krijgen ook signalen.

[1:24:29] Dat er problemen zouden zijn.

[1:24:30] Met het uitgeven of het afgeven.

[1:24:32] Van de verklaring van geen bezwaar.

[1:24:37] Door capaciteitstekorten.

[1:24:38] Al daar.

[1:24:38] Zou daar een sprake kunnen zijn.

[1:24:40] Van een bottleneck.

[1:24:41] Erkent de staatssecretaris dat probleem.

[1:24:44] En wordt er ook gewerkt aan een oplossing daarvoor.

[1:24:49] Dan over het behouden van personeel.

[1:24:51] Als groenlinks partij van arbeid.

[1:24:52] Zijn wij positief gestemd.

[1:24:53] Over het onderhandelingsresultaat.

[1:24:55] Over de arbeidsvoorwaarden.

[1:24:56] Voor defensie personeel.

[1:24:57] Welke in 2024.

[1:25:01] Welke vorig jaar is afgesproken.

[1:25:03] Met de loonsvolging van 7%.

[1:25:07] Het is niet alleen belangrijk.

[1:25:08] Omdat het helpt bij het behoud van personeel.

[1:25:09] Maar vooral omdat zij het verdienen.

[1:25:11] Een vervolgstap zou kunnen zijn.

[1:25:13] Dat er uitgebreid gekeken wordt.

[1:25:14] Naar de loopbaan mogelijkheden.

[1:25:16] Waardoor het langjarig perspectief.

[1:25:17] En daarmee ook de motivatie van ons defensie personeel.

[1:25:20] Zal toenemen.

[1:25:21] Wordt er op dit moment standaard.

[1:25:23] Een loopbaangesprek gevoerd met militairen.

[1:25:24] Die de opleiding hebben afgerond.

[1:25:26] En ziet de staatssecretaris.

[1:25:29] Verdere mogelijkheden.

[1:25:30] Om dit tot de standaardpraktijk te maken.

[1:25:32] Een meer inzet op loopbaan mogelijkheden.

[1:25:35] Loopbaan perspectieven.

[1:25:36] Om zo het personeel dat we al hebben.

[1:25:37] Te behouden.

[1:25:40] Voorzitter ik ga langzaam afronden.

[1:25:41] Het is zaak dat we personeel aantrekken.

[1:25:43] En opleiden.

[1:25:44] En dat we ons materieel weer naar een fatsoenlijke omvang.

[1:25:47] En niveau tillen.

[1:25:48] Dat moet snel maar zeker ook op een zorgvuldige wijze.

[1:25:51] Na 20, 30 jaar van krimp.

[1:25:53] Kunnen we niet zomaar exponentieel groeien.

[1:25:55] Dat heeft tijd nodig.

[1:25:57] Wat GroenLinks Partij van Arbeid betreft.

[1:25:59] Zit dit ministerie op het juiste spoor.

[1:26:01] Op het gebied van personeel en materieel.

[1:26:03] De minister en de staatssecretaris.

[1:26:05] Hebben hun verantwoordelijkheid genomen.

[1:26:06] Door allereerst kritisch in de spiegel te kijken.

[1:26:08] Om vervolgens een balans op te maken.

[1:26:10] Wat betreft onze sterktes en zwaktes.

[1:26:12] Dit is een eerste cruciale stap.

[1:26:14] Welke is gezet en welke een groot compliment waard is.

[1:26:17] Door de stukken heen lezen wij.

[1:26:18] Dat de afgelopen tijd uitgebreid is nagedacht.

[1:26:21] Over hoe defensie.

[1:26:22] Wat meer vet op de botten kan krijgen.

[1:26:24] En daarvoor zijn ook de nodige acties uitgerold.

[1:26:27] Waarvan de effecten dit jaar waarnembaar zouden moeten zijn.

[1:26:29] Deze inspanningen zijn te prijzen.

[1:26:32] Of het uiteindelijk voldoende blijkt te zijn.

[1:26:34] Of vals optimisme.

[1:26:35] Dat weten we pas over enkele jaren.

[1:26:37] Maar GroenLinks Partij van Arbeid.

[1:26:38] Wil de minister en de staatssecretaris complimenteren.

[1:26:40] Met de ingezette koers.

[1:26:41] Ze hebben daarmee niet alleen het land.

[1:26:43] Maar ook alvast een volgend kabinet.

[1:26:45] Een enorme dienst bewezen.

[1:26:46] Dank u wel.

[1:26:47] Dank u wel meneer Nordkamp.

[1:26:49] Dan is nu het woord aan de heer Pol.

[1:26:52] Van de fractie PVV.

[1:26:57] Voorzitter wat goed.

[1:26:58] Ons eerste debat met deze nieuwe commissie.

[1:27:01] Als nieuw Kamerlid vind ik het een voorrecht.

[1:27:04] Om namens de PVV over defensie.

[1:27:06] En onze nationale veiligheid.

[1:27:07] Te mogen spreken.

[1:27:09] Een thema dat gelukkig weer hoog.

[1:27:11] Op de politieke agenda staat.

[1:27:14] Voorzitter het is ook een voorrecht.

[1:27:15] Om in deze hoedanigheid.

[1:27:17] De afgelopen tijd zoveel.

[1:27:19] Van onze dappere militairen.

[1:27:21] Te mogen ontmoeten en spreken.

[1:27:23] Ik ben telkens weer onder de indruk.

[1:27:25] Van de passie en de loyaliteit.

[1:27:27] Die zij hun belangrijke werk doen.

[1:27:29] Zo was ik afgelopen week te gast.

[1:27:31] Op de muzikale jaarbeschouwing.

[1:27:34] Van onze koninklijke landmacht.

[1:27:35] In Gouda.

[1:27:36] Hier speelde de beroemde.

[1:27:38] Johan Willem Friesokapel.

[1:27:40] En hielden militairen hun persoonlijke verhaal.

[1:27:43] Over hoe zij het afgelopen jaar hadden beleefd.

[1:27:46] De avond werd bijgewoond.

[1:27:48] Door honderden militairen.

[1:27:49] Ik was onder de indruk van de trots.

[1:27:51] En de waardering die werden getoond.

[1:27:53] Voor hun inzet.

[1:27:55] Voorzitter over dat laatste.

[1:27:58] We leven in tijden.

[1:28:00] Waarin onze bestuurders.

[1:28:01] Ons dagelijks.

[1:28:02] Het westerse schuldbewustzijn inpeperen.

[1:28:05] En ook Defensie lijdt daaronder.

[1:28:07] Neem bijvoorbeeld.

[1:28:08] Het Van Heuts-regiment.

[1:28:10] Dat de tradities van het kneel meedraagt.

[1:28:13] In 2022.

[1:28:15] Werd onder leiding van de partijgenoot.

[1:28:17] Van onze minister van Defensie.

[1:28:19] Besloten dat de rol van de vaandelwacht.

[1:28:22] Tijdens de Indië-herdenking.

[1:28:24] Kleiner moest worden.

[1:28:25] Ook mocht de vaandelmars.

[1:28:27] Niet meer rechtstreeks.

[1:28:28] Op televisie worden uitgezonden.

[1:28:30] En mochten onze militairen.

[1:28:32] De prachtige bamboehoed.

[1:28:33] Niet meer dragen.

[1:28:35] Afgelopen jaar werd een absoluut dieptepunt bereikt.

[1:28:38] En ontbrak het vaandel.

[1:28:40] Van het Van Heus-regiment.

[1:28:42] Volledig op de Indië-herdenking.

[1:28:45] Voorzitter het is tekenend.

[1:28:46] Voor hoe onze globalistische bestuurders.

[1:28:49] De eer en de trots.

[1:28:50] Van onze militairen te grabbel gooien.

[1:28:52] Iets wat mij vooral door merg en been ging.

[1:28:55] Was het zien.

[1:28:56] Van de reactie van een Indië-veteraan.

[1:28:59] Op de excuses.

[1:29:00] Die de koning maakte.

[1:29:01] Voor Nederlands geweld.

[1:29:03] In Nederlands-Indië.

[1:29:05] In tranen gooide deze man.

[1:29:07] Zijn koninklijke onderscheiding weg.

[1:29:10] Het is onvoorstelbaar.

[1:29:12] Dat onze militairen.

[1:29:13] Die streden voor het rood-wit-blauw.

[1:29:16] Zo'n trap na hebben gekregen.

[1:29:18] De politiek correcte bestuurders.

[1:29:20] Verkwanselen de naam van onze Indië-veteranen.

[1:29:23] Voor een land.

[1:29:24] Dat zelf niet eens de minste reflectie toont.

[1:29:26] Op haar rol.

[1:29:27] Bij de verschrikkingen van de Bersiab.

[1:29:30] Voorzitter.

[1:29:31] Als onze bestuurders zo omgaan.

[1:29:34] Met de eer en trots van onze militairen.

[1:29:36] En oud-gedienden.

[1:29:37] Wie vindt het dan gek.

[1:29:38] Dat Defensie een personeelstekort heeft.

[1:29:41] Het vullingspercentage bij Defensie.

[1:29:43] Is zelfs gedaald.

[1:29:45] Blijkt uit de stand van Defensie.

[1:29:48] En voorzitter.

[1:29:50] Bij het aantrekken van gemotiveerd personeel.

[1:29:53] Is al die wookgekte.

[1:29:54] Bij Defensie.

[1:29:56] Want zo heeft deze staatssecretaris.

[1:29:58] Het in zijn hoofd gehaald.

[1:29:59] Dat het verschrikkelijk is.

[1:30:01] Dat maar 16% van de mensen die bij Defensie werken.

[1:30:04] Een vrouw is.

[1:30:05] Dat is een groot probleem.

[1:30:08] Welk probleem weet ik niet precies.

[1:30:10] Maar het is een dusdanig serieus probleem.

[1:30:12] Dat het aantal vrouwen in 2030.

[1:30:15] Bijna verdubbeld moet zijn.

[1:30:16] Wat betekent dat?

[1:30:18] Dat betekent concreet.

[1:30:20] Dat vrouwen voorgetrokken gaan worden.

[1:30:21] In de brief van de staatssecretaris hierover.

[1:30:24] Staat dat bij de instroom.

[1:30:26] Een voorkeursbeleid.

[1:30:27] Zal worden ingevoerd.

[1:30:29] En dat bij gelijke geschiktheid.

[1:30:31] De voorkeur kan worden gegeven aan een vrouw.

[1:30:34] Voorzitter.

[1:30:35] Normaal was het zo.

[1:30:36] Dat iedere kandidaat op volgorde van binnenkomst.

[1:30:40] Werd beoordeeld.

[1:30:41] Maar nu is het zo.

[1:30:42] Dat vrouwen niet meer op hun beurt hoeven te wachten.

[1:30:45] Maar als eerst worden beoordeeld.

[1:30:47] En de PVV is van mening.

[1:30:49] Dat al die geweldige vrouwen.

[1:30:51] Die bij Defensie werken.

[1:30:52] Helemaal niet op een voorkeursbehandeling zitten te wachten.

[1:30:55] En roept de staatssecretaris dan ook op.

[1:30:58] Een einde te maken.

[1:30:59] Aan die doorgeslagen diversiteitsbeleid.

[1:31:03] Voorzitter.

[1:31:04] Wacht even.

[1:31:05] Want ik constateer dat mevrouw Pot.

[1:31:06] Die al had aangegeven dat ze wat later zou binnenkomen.

[1:31:09] Maar van harte welkom.

[1:31:10] Dat mevrouw Pot wel direct wil interveneren.

[1:31:12] Ik had het versproken met anderen.

[1:31:14] Drie vragen maximaal.

[1:31:15] Voor deze termijn van de Kamer.

[1:31:17] En ook voor de eerste termijn van de minister.

[1:31:20] Dus tezamen drie vragen.

[1:31:22] Mevrouw Pot.

[1:31:23] Dan ga ik er heel prudent mee om.

[1:31:26] Dank u wel.

[1:31:27] Ik ben wat later.

[1:31:28] Dat is niet omdat ik er een gewoonte van maak.

[1:31:31] Om te laat te komen.

[1:31:32] Maar ik ben hiernaast ook nog betrokken in een ander wetgevingsoverleg.

[1:31:36] Dus het is een beetje.

[1:31:37] Ik heb een sportschoen aangetrokken.

[1:31:38] En ik doe het allebei.

[1:31:39] En ik kwam volgens mij precies op het goede moment binnen.

[1:31:44] In de krijgsmacht.

[1:31:44] En volgens mij is er eigenlijk.

[1:31:47] Een heel duidelijk antwoord mogelijk.

[1:31:49] Op de gedachten.

[1:31:51] Van de PVV hierover.

[1:31:54] Omdat.

[1:31:54] Wat is nou de reden waarom je zou investeren.

[1:31:57] In meer vrouwen in Defensie.

[1:31:58] Volgens mij is een van de belangrijkste redenen om dat te doen.

[1:32:01] Dat we een heel groot personeelstekort hebben.

[1:32:03] Dus als er meer vrouwen bij Defensie gaan werken.

[1:32:06] Dan krijgen we meer mensen.

[1:32:08] Wat is uw vraag?

[1:32:11] Nou ja.

[1:32:12] Volgens mij.

[1:32:15] Ja nou ja.

[1:32:16] Bent u het met mij eens.

[1:32:17] Maar volgens mij hoeft dat niet eens.

[1:32:18] En als de heer Pols daarop wil reageren.

[1:32:20] Dan mag dat.

[1:32:20] En als hij dat niet wil vind ik het ook goed.

[1:32:22] Dan ga ik zo mijn eigen tekst nog even verder hiermee.

[1:32:26] Oh daar wil ik best een reactie op geven.

[1:32:28] Ja wij zijn helemaal niet tegen meer vrouwen bij Defensie.

[1:32:31] Het enige wat we dus gek vinden.

[1:32:32] Is dat het nu een voorkeursbeleid is.

[1:32:34] Dat is wat ons betreft niet nodig.

[1:32:36] Dat hebben onze vrouwen bij Defensie ook helemaal niet nodig.

[1:32:39] Want mensen die gemotiveerd zijn.

[1:32:41] En door de keuring komen.

[1:32:42] Ja die kunnen zich nu gewoon aanmelden.

[1:32:45] En solliciteren en door de keuring gaan.

[1:32:47] Dus een voorkeursbeleid.

[1:32:48] Zoals het nu wordt uitgesproken.

[1:32:50] Met een streefcijfer.

[1:32:51] Een specifiek streefcijfer van het moeten 30% vrouwen zijn.

[1:32:55] Ja dat vinden we onzinnig.

[1:32:56] En daar heb ik mijn punt over gemaakt.

[1:32:59] Nou gaat u verder met uw betoog meneer Pol.

[1:33:02] Uitstekend meneer voorzitter.

[1:33:04] Ja.

[1:33:04] En voorzitter wat natuurlijk ook niet helpt.

[1:33:07] Om mensen te behouden voor Defensie.

[1:33:09] Is het verplicht opleggen.

[1:33:11] Van diversiteitscursussen.

[1:33:12] Het laten optreden van drag queens.

[1:33:15] Voor onze militairen.

[1:33:16] En het hijsen van de regenboogvlag.

[1:33:18] Terwijl het van heutsvaandel dus wordt weggepoetst.

[1:33:21] Kunnen we weer even normaal doen.

[1:33:23] Met z'n allen vraag ik aan de staatssecretaris.

[1:33:25] En voorzitter.

[1:33:26] Dan blijkt uit de recente kamerbrief.

[1:33:29] Over de MIVD.

[1:33:30] Dat er een groot gevaar bestaat voor Defensie.

[1:33:33] De minister stelt dat er wereldwijd sprake is.

[1:33:36] Van een opleving van rechtsextremisme.

[1:33:37] De reden dat Defensie.

[1:33:39] Hiermee te maken heeft.

[1:33:41] Is omdat de krijgsmacht.

[1:33:42] Deel zou uitmaken van het rechtsextremistische narratief.

[1:33:46] De MIVD stelt.

[1:33:47] Dat jongeren uit deze gelederen.

[1:33:49] Interesse hebben voor een baan bij Defensie.

[1:33:51] En is deze groep.

[1:33:53] Momenteel aan het onderzoeken.

[1:33:55] Voorzitter dat roept bij ons.

[1:33:57] De volgende vragen op.

[1:33:58] Want het is de partij van deze D66 minister.

[1:34:02] Die onze partij.

[1:34:03] De PVV.

[1:34:04] Telkens weer bestempelt.

[1:34:07] Deze maat nog.

[1:34:08] Deed de oude partijleider.

[1:34:10] Van D66 dat in een interview.

[1:34:13] Kan dit kabinet.

[1:34:14] Daarom een definitie geven.

[1:34:16] Van het begrip extreem rechts.

[1:34:18] Wordt daarmee dus het gedachtegoed.

[1:34:19] Van de PVV bedoeld.

[1:34:21] Zo ja.

[1:34:22] Dan moet de MIVD onderzoek doen.

[1:34:24] Naar wel een hele grote groep.

[1:34:26] Potentiële militairen.

[1:34:27] En dan is het natuurlijk ook niet verwonderlijk.

[1:34:29] Dat het maar niet wil vlotten.

[1:34:30] Met het vinden van voldoende personeel.

[1:34:37] De PVV is van mening.

[1:34:38] Dat wij een grote plicht.

[1:34:40] En een verantwoordelijkheid hebben.

[1:34:42] Naar de mensen die bereid zijn geweest.

[1:34:44] Het hoogste offer voor volk en vaderland te brengen.

[1:34:47] De PVV vraagt daarom.

[1:34:49] Naar de stand van zaken.

[1:34:50] Omtrent het huisvesten van onze dakloze veteranen.

[1:34:54] Uit de begrotingstukken.

[1:34:56] Blijkt dat de noodopvang.

[1:34:57] In 2024.

[1:34:59] Gereed zou moeten zijn.

[1:35:00] Wanneer is dat precies.

[1:35:02] En hoe groot is de groep dakloze veteranen.

[1:35:05] Op dit moment.

[1:35:07] Dat vraagt de VVU.

[1:35:07] Aan de staatssecretaris.

[1:35:10] Voorzitter.

[1:35:10] Dan vraagt de PVV aandacht.

[1:35:12] Voor de helaas al overleden Klaas Jol.

[1:35:15] Jol was in de jaren 70.

[1:35:17] Eén van Nederlands beste mariniers.

[1:35:20] Maar raakte tijdens een oefening in de Noorse Bergen.

[1:35:22] Zeer ernstig gewond.

[1:35:24] Recent keek ik een documentaire.

[1:35:26] Over deze marinier.

[1:35:27] En zijn relatie met Defensie.

[1:35:29] In de nasleep van het ongeluk.

[1:35:31] En mij werd wel duidelijk.

[1:35:33] Dat er toen ernstige fouten zijn gemaakt.

[1:35:35] In hoe er met deze marinier werd omgegaan.

[1:35:38] Zo moest hij bijvoorbeeld.

[1:35:39] Naar het academisch ziekenhuis in Leiden.

[1:35:41] Maar hield Defensie dat toen de tijd tegen.

[1:35:44] Waardoor hij bijna overleed.

[1:35:45] Nu heeft Jol posthume.

[1:35:47] Een ereteken gekregen.

[1:35:49] Voor zijn verdiensten bij Defensie.

[1:35:51] Hartstikke mooi.

[1:35:52] Maar voor de nabestaanden.

[1:35:54] Is het leed nog steeds reëel.

[1:35:56] Dit omdat er tot op de dag van vandaag.

[1:35:58] Geen erkenning is geweest.

[1:36:00] Voor de gemaakte fouten.

[1:36:01] In de nasleep van het ongeluk.

[1:36:03] Daarom de vraag.

[1:36:05] Is de staatssecretaris bereid te erkennen.

[1:36:07] Dat deze fouten zijn gemaakt.

[1:36:09] Zo ja.

[1:36:10] Dan zou de PVV hem daar zeer herkentelijk voor zijn.

[1:36:14] Voorzitter.

[1:36:14] Dan heeft de PVV zich altijd hard gemaakt.

[1:36:16] Voor een goede behandeling.

[1:36:18] En compensatie.

[1:36:19] Voor de slachtoffers van Groom 6.

[1:36:21] Ik kan er met mijn hoofd dan ook niet bij.

[1:36:24] Dat er nog steeds slachtoffers zijn.

[1:36:26] Die zich bedonderd en bedrogen voelen.

[1:36:28] Door het RIVM.

[1:36:29] En onze bestuurders.

[1:36:31] Is de staatssecretaris daarom bereid.

[1:36:33] Tot een gesprek met deze mensen.

[1:36:35] En zo ja.

[1:36:36] Dan ben ik de staatssecretaris zeer te willen.

[1:36:38] Om dat te gaan realiseren.

[1:36:40] Voorzitter.

[1:36:41] Dan is en blijft de PVV een fel tegenstander.

[1:36:45] Van het verplicht moeten vaccineren.

[1:36:47] Tegen corona.

[1:36:48] En bij Defensie waren alle militairen.

[1:36:50] Die zich voorbereiden op inzet.

[1:36:52] Of daarvoor gereed stonden.

[1:36:56] Om een vaccinatie te nemen.

[1:36:56] Mijn vraag aan de staatssecretaris.

[1:36:58] Is of hij nog steeds achter deze verplichting staat.

[1:37:02] En zo ja.

[1:37:03] Waarom?

[1:37:04] Aangezien vorige week nog een artikel verscheen.

[1:37:06] Over de grote onduidelijkheid.

[1:37:08] Van de bijwerkingen van deze vaccinaties.

[1:37:13] Voorzitter.

[1:37:14] Als we het over materieel hebben.

[1:37:17] Dan is de olifant in de Kamer.

[1:37:19] Natuurlijk.

[1:37:20] De militaire steun aan Oekraïne.

[1:37:22] De afgelopen periode.

[1:37:24] Heeft het kabinet bijna alles wat los en vast zit.

[1:37:27] Namelijk weggegeven.

[1:37:28] Van Panzerhaubitzen tot F16's.

[1:37:30] En van Patriot luchtverdedigingssystemen.

[1:37:33] Tot aan grote hoeveelheden munitie.

[1:37:36] In totaal.

[1:37:37] Goed voor ruim 2,6 miljard euro.

[1:37:40] En voorzitter.

[1:37:40] Het is niet mijn bedoeling.

[1:37:42] Om bij dit wetgevingsoverleg.

[1:37:44] Een verhitte discussie over die steun.

[1:37:45] Op zich aan te wakkeren.

[1:37:47] Ik probeer voor nu vooral inzicht te krijgen.

[1:37:50] Op de effecten van deze steun.

[1:37:52] Op onze krijgsmacht.

[1:37:54] Want uit de begrotingstukken blijkt.

[1:37:56] Dat de voortdurende steun aan Oekraïne.

[1:37:58] Consequenties heeft.

[1:37:59] Voor de eigen gereedstelling.

[1:38:01] En inzet.

[1:38:02] Ook heeft deze steun een vertragend effect.

[1:38:05] Op verwervingsprojecten.

[1:38:07] Daarmee leidt de geleverde steun.

[1:38:09] Volgens dit kabinet.

[1:38:10] Tot langdurige effecten.

[1:38:12] Op de gereedheid van onze krijgsmacht.

[1:38:15] Het kabinet beoordeelt dit zelf.

[1:38:17] Als acceptabel.

[1:38:19] Voorzitter.

[1:38:19] Wat bedoelt dit kabinet daarmee.

[1:38:22] Wat is voor deze staatssecretaris.

[1:38:24] Nou acceptabel.

[1:38:26] Is het voor hem bijvoorbeeld acceptabel.

[1:38:28] Dat de munitievoorraad.

[1:38:29] Nog steeds niet op peil is.

[1:38:31] Of dat de materiële gereedheid.

[1:38:33] Blijft dalen.

[1:38:35] Of is het acceptabel dat.

[1:38:37] Zoals de staatssecretaris het zelf stelde.

[1:38:39] Wij in geval van oorlog.

[1:38:41] Maar een paar dagen kunnen vechten.

[1:38:44] Graag een reactie.

[1:38:46] Voorzitter.

[1:38:47] Wat voor de PVV natuurlijk.

[1:38:50] Onbegrijpelijk is.

[1:38:50] Is hoe dit kabinet het probleem.

[1:38:52] Van het munitietekort te lijf gaat.

[1:38:55] Want in plaats van dat er.

[1:38:56] Vol wordt ingezet op het openen van.

[1:38:58] Nederlandse munitiefabrieken.

[1:39:00] Wendt dit kabinet zich enkel tot het buitenland.

[1:39:03] Als het hier bij de feitelijke.

[1:39:05] Vragen over gaat.

[1:39:05] Dan krijgt de Kamer een antwoord.

[1:39:07] Dat alles Europees moet.

[1:39:09] Maar waarom?

[1:39:10] Er zijn gewoon Nederlandse bedrijven.

[1:39:12] Die munitie willen gaan produceren.

[1:39:14] Maar het komt maar niet van de grond.

[1:39:16] En dat terwijl we juist zien.

[1:39:18] Hoe slecht het is.

[1:39:19] Om hiervoor overgeleverd te zijn.

[1:39:21] Aan de buitenlandse markten.

[1:39:23] Daarom de vraag aan de staatssecretaris.

[1:39:26] Wanneer gaat hij nu eens regelen.

[1:39:28] Dat wij weer munitie kunnen produceren.

[1:39:30] In Nederland.

[1:39:31] Graag een reactie.

[1:39:33] Voorzitter.

[1:39:34] Dan nog een afsluitende vraag.

[1:39:36] Is dat prachtige.

[1:39:38] Als het goed is.

[1:39:43] Zouden de eerste hiervan eind 2023.

[1:39:46] Moeten zijn binnengekomen.

[1:39:48] En zou het vuursteuncommando.

[1:39:49] Begin dit jaar gelijk.

[1:39:51] Gaan beginnen met trainen.

[1:39:52] Een zeer goede ontwikkeling.

[1:39:54] Want hiermee krijgt de landmacht.

[1:39:56] Versterking van de vuursteun.

[1:39:57] Over lange afstand.

[1:39:58] Echter.

[1:39:59] We horen hier nog weinig over.

[1:40:01] Waarom is dat?

[1:40:03] Graag een reactie van de staatssecretaris.

[1:40:05] Dank u wel.

[1:40:08] Er is een vraag voor u.

[1:40:10] Van de heer Boswijk.

[1:40:13] Wij zijn als CDA voornemens.

[1:40:15] Om een motie in te dienen.

[1:40:16] Om het kabinet te gaan dwingen.

[1:40:18] Om stappen te gaan zetten.

[1:40:19] Als het gaat om het nakomen van de NAVO afspraken.

[1:40:22] Als het gaat om de tanks.

[1:40:25] Hoe staat de PVV daarin?

[1:40:27] Meneer Pol.

[1:40:31] Ik heb wat u daarover heeft gezegd.

[1:40:33] Met interesse gevolgd.

[1:40:36] Wat ik frappant vind.

[1:40:38] Meneer de voorzitter.

[1:40:38] Het CDA heeft natuurlijk.

[1:40:41] Heel veel tanks aangekocht.

[1:40:44] Samen met Duitsland en Denemarken.

[1:40:45] Maar ze hebben die tanks.

[1:40:46] Alleen weggegeven.

[1:40:49] Op die manier.

[1:40:50] Kom je natuurlijk nooit aan je eigen tanks in Nederland.

[1:40:52] Als je ze weg gaat geven.

[1:40:54] En dat u dan nu begint.

[1:40:55] We moeten toch echt eigen tanks.

[1:40:58] U had die kans.

[1:40:59] Maar u heeft ze aangeschaft.

[1:41:01] En vervolgens gelijk weggegeven.

[1:41:03] Misschien had u dat dan niet moeten doen.

[1:41:06] Meneer Boswijk.

[1:41:07] U bent eigenlijk al.

[1:41:09] Dat was al uw vierde vraag.

[1:41:10] Ik gun u alles.

[1:41:12] Maar u komt dan wel in een vijfde vraag terecht.

[1:41:16] Nee dat weet ik zo niet.

[1:41:18] Maar meneer Erkens neemt het wellicht even voor u waar.

[1:41:22] Wij gaan het horen.

[1:41:23] Meneer Erkens.

[1:41:23] De munitie in dit debat is beperkt.

[1:41:25] Dus ik ga toch over op een ander onderwerp helaas.

[1:41:27] Voor de heer Boswijk.

[1:41:28] Dat gaat over het dienjaar.

[1:41:31] Ik ben heel erg benieuwd.

[1:41:31] Ik ben heel benieuwd hoe de PVV ook daarin staat.

[1:41:34] En of zij ook opschaling.

[1:41:35] Mis dat kan binnen de krijgsmacht.

[1:41:36] Ook als wenselijk zien.

[1:41:37] Ook voor de zichtbaarheid en defensie onder jongeren.

[1:41:40] Die er ook over kunnen praten.

[1:41:41] Die ervaringen opdoen en deels aan hun bedrijfsleven gaan.

[1:41:43] Maar een deel zal blijven.

[1:41:44] Heel benieuwd hoe u er tegenover staat.

[1:41:46] Meneer Pol.

[1:41:47] Ja dank u wel meneer voorzitter.

[1:41:49] Ja het PVV heeft voor die motie gestemd.

[1:41:52] Dus wij zijn daar heel erg positief over.

[1:41:54] Het is goed dat jongeren op die manier inderdaad ervaring krijgen.

[1:41:59] Bij defensie.

[1:42:02] Hoe belangrijk het ook is.

[1:42:04] Maar wat we wel heel belangrijk vinden.

[1:42:06] Is dat het inderdaad op een vrijwillige basis is.

[1:42:10] Ik heb ook gehoord.

[1:42:11] Dat het een groot succes is.

[1:42:13] Dat er meer aanmeldingen zijn.

[1:42:14] Dan dat er plaatsen zijn.

[1:42:17] Dus als de staatssecretaris zegt.

[1:42:18] We willen dat verder gaan uitbreiden.

[1:42:21] Dan zien we die plannen.

[1:42:22] Met veel interesse tegemoet.

[1:42:24] Dan gaan we door naar meneer Dassen.

[1:42:26] Van de fractie Volt.

[1:42:29] Dank voorzitter.

[1:42:30] In de wereld om Europa heen.

[1:42:33] Is het veel veiliger en onveiliger.

[1:42:34] En na jaren van bezuinigingen op defensie.

[1:42:37] Wordt er eindelijk weer geïnvesteerd.

[1:42:38] En dat is een hele goede ontwikkeling.

[1:42:41] Maar het gevolg van de bezuinigingen is wel.

[1:42:43] Dat we in Europa niet voorbereid zijn.

[1:42:45] Of wat mogelijk komen gaat.

[1:42:46] Terwijl een goede voorbereiding.

[1:42:48] Juist ook datgeen is wat vrede kan waarborgen.

[1:42:51] En experts en hoge militairen.

[1:42:53] In binnen- en buitenland.

[1:42:54] Waarschuwen ons ervoor dat de tijd van achteroverleunen.

[1:42:57] Echt voorbij is.

[1:42:58] En dat we niet meer kunnen profiteren.

[1:43:01] Van de Amerikaanse veiligheids paraplu.

[1:43:03] En dat we ook zelf.

[1:43:05] Stappen zullen moeten ondernemen.

[1:43:07] Landen als Estland doen dat.

[1:43:09] Waar burgers inmiddels oefeningen doen.

[1:43:11] En voorbereid worden.

[1:43:12] Op een mogelijke Russische inval.

[1:43:13] En in Finland zijn ze al sinds 2022 bezig.

[1:43:16] Met wat een wartime economy lite.

[1:43:19] Oftewel een lichte oorlogseconomie.

[1:43:21] Kunnen noemen.

[1:43:21] Om hun voorraden aan te vullen.

[1:43:23] En in Zweden wordt de bevolking ook alert gemaakt.

[1:43:26] Op wat ons te wachten staat.

[1:43:27] Als we niet snel in actie komen.

[1:43:31] Komt nog onvoldoende in actie.

[1:43:33] Voorzitter.

[1:43:33] Want terwijl in Oekraïne de roep om meer geld en munitie.

[1:43:36] Alleen maar luider galmt.

[1:43:38] Zoals gisteravond bij Nieuwsuur.

[1:43:39] Een soldaat het daar verwoordde.

[1:43:41] Terwijl wij geen artillerie hebben.

[1:43:43] Barsten de Russen ervan.

[1:43:45] En dat klopt voorzitter.

[1:43:47] En daarom is die steun ontzettend cruciaal.

[1:43:50] En mede daarom is het zo belangrijk.

[1:43:52] Dat deze week de 50 miljard financiële steun.

[1:43:54] Voor Oekraïne vrijgemaakt wordt.

[1:43:56] En dat Orbán terug zijn hok in gaat.

[1:43:59] Maar naast het geld.

[1:44:01] In Europa en in Nederland.

[1:44:03] Want tekorten aan artillerie.

[1:44:05] Spelen niet alleen in Oekraïne.

[1:44:06] Rusland heeft meer tanks, artillerie en vliegtuigen.

[1:44:09] Dan alle Europese NAVO landen.

[1:44:11] Bij elkaar.

[1:44:12] En we mogen van geluk spreken.

[1:44:13] Dat de kwaliteit daarvan vele malen minder is.

[1:44:16] En dat is wel tekenend voor de huidige situatie.

[1:44:19] Voorzitter.

[1:44:20] Ik zou het graag eerst over het financiële plaatje willen hebben.

[1:44:23] Want terwijl de defensiebudgetten in de VS en Rusland.

[1:44:25] Maar ook in China de afgelopen decennia.

[1:44:27] Veel sneller toegenomen zijn in Europa.

[1:44:31] Investeren wordt.

[1:44:31] Voor de landen ook gerichter.

[1:44:32] Een illustratie.

[1:44:33] In Europa zijn de defensie investeringen.

[1:44:35] Tussen 1999 en 2021 toegenomen.

[1:44:38] Met 19,7%.

[1:44:39] Terwijl voor de VS, Rusland en China.

[1:44:42] Dit respectievelijk percentage waren.

[1:44:43] Van 65,7%.

[1:44:46] 292%.

[1:44:47] En voor China zelfs 592%.

[1:44:50] En dat is niet alleen.

[1:44:52] Want in Europa verspillen we over een periode van 10 jaar.

[1:44:54] Ook nog eens honderden miljarden euro's.

[1:44:56] Omdat de defensieindustrie.

[1:44:58] Nog steeds langs de nationale lijnen georganiseerd is.

[1:45:01] Dus daar zitten kansen.

[1:45:03] En nu de urgentie zo hoog is.

[1:45:05] Mogen we dus niet weer in die nationale valkuil trappen.

[1:45:09] Afhankelijk van.

[1:45:09] Hoe ver je de defensieindustrie integreert.

[1:45:11] Kost dat de belastingbetaler.

[1:45:13] Of levert dat de belastingbetaler op.

[1:45:15] 25 tot 75 miljard euro.

[1:45:17] Per jaar.

[1:45:19] Hoe kijkt de staatssecretaris.

[1:45:21] Naar deze cijfers vraag ik me af.

[1:45:23] En hoe zorgt hij er ook voor.

[1:45:24] Dat we niet in die valkuil gaan trappen.

[1:45:26] Dat we alles weer nationaal gaan doen.

[1:45:30] Vraag van meneer Tuijman.

[1:45:34] Ja voorzitter.

[1:45:34] Ik denk dat de heer Dassen daar een goed punt aansnijdt.

[1:45:38] Enige vraag die ik voor hem zou willen hebben is.

[1:45:40] Nou laten we zo zeggen.

[1:45:41] De vraag komt zo meteen op.

[1:45:42] Kijk als we naar Rusland bijvoorbeeld kijken.

[1:45:44] Die heeft een volledig nationale industrie.

[1:45:46] Die betaalt van T-72 tank.

[1:45:48] Bestaalt die 2 miljoen.

[1:45:49] Omgekreken in euro's.

[1:45:50] We betalen als we hem kopen.

[1:45:52] Meneer Tuijman ik hoor de vraag.

[1:45:54] Ja zeker ik kom er wel toe.

[1:45:55] Nee u komt er op.

[1:45:57] Ik wil gewoon dat u een vraag stelt.

[1:45:58] Want de hele betogen van u.

[1:46:00] Ze zijn onwaarschijnlijk goed.

[1:46:03] Maar dit is de bedoeling dat u een vraag stelt.

[1:46:05] De Duitse tank kost 18 miljoen.

[1:46:07] Dus hoe ziet u dat?

[1:46:11] Meneer Dassen.

[1:46:11] U bedoelt hoe ik die relatie daarin zie.

[1:46:15] Dit is op purchasing parity.

[1:46:16] Dus dit wordt al gecorrigeerd naar wat de kosten zijn.

[1:46:19] Voor de verschillende spullen.

[1:46:23] Meneer Dassen vervolgt zijn betogen.

[1:46:25] Dank voorzitter.

[1:46:27] Volt pleit er daarom ook voor.

[1:46:30] De Europese defensieindustrie op te tuigen.

[1:46:31] Waarin we veel meer gezamenlijk inkopen.

[1:46:33] Meer gaan specialiseren.

[1:46:34] En ook veel meer publieke en private investeringen in de industrie aanjagen.

[1:46:38] En kan de minister.

[1:46:40] Of de staatssecretaris.

[1:46:41] Maar uitleggen waar de grootste beperkingen zitten.

[1:46:44] Is dat juridisch? Financieel?

[1:46:45] Of is het politiek?

[1:46:47] En is de staatssecretaris ook met mij eens.

[1:46:49] Dat het namelijk een enorm goed signaal afgeeft.

[1:46:53] Aan de Russische dreiging.

[1:46:54] Op het moment dat Europa zegt.

[1:46:56] Wij bouwen aan die Europese defensieindustrie.

[1:46:59] Een voorzitter.

[1:47:00] Terwijl we juist zo'n behoefte hebben.

[1:47:02] Aan een sterke en efficiënte defensieindustrie.

[1:47:04] Vind ik het toch jammer dat ook hier in deze Kamer.

[1:47:07] Ook vandaag weer.

[1:47:07] Dat er toch ook stemmen opgaan.

[1:47:08] Om alles langs de nationale lijnen te willen organiseren.

[1:47:12] En Volt schaadt zich dan ook.

[1:47:14] Achter de oproep van Eurocommissaris Breton.

[1:47:16] Die zegt.

[1:47:17] Er is een financiële injectie van zo'n 100 miljard nodig.

[1:47:19] In het Europese defensiefonds.

[1:47:21] Dat is broodnodig om de decennia aan bezuinigingen.

[1:47:24] Op defensie ongedaan te maken.

[1:47:25] En de Europese industrie uit de grond te stappen.

[1:47:28] Maar voorzitter.

[1:47:30] Wat er wordt vrijgemaakt voor het Europese defensiefonds.

[1:47:33] En dat is dan nu.

[1:47:34] In de onderhandeling met het MFK.

[1:47:35] Dan zie ik daar maar een ophoging van 1,5 miljard euro staan.

[1:47:39] Dat gaat natuurlijk over de huidige periode.

[1:47:41] Maar toch.

[1:47:41] Het geeft aan hoe weinig verenigd zijn.

[1:47:44] Als het aankomt op echte gezamenlijke Europese actie.

[1:47:47] Hoe kijkt de staatssecretaris daarnaar?

[1:47:49] Graag een reactie.

[1:47:50] En Volt wil graag dat we op een andere manier gaan kijken.

[1:47:53] Naar de grote publieke zaken.

[1:47:54] Met een grensoverstijgend belang.

[1:47:55] Zoals klimaat maar ook defensie.

[1:47:58] En de commissie zou daarvoor.

[1:48:00] De EU de kapitaalmarkt op kunnen gaan.

[1:48:02] Om grote bedragen op te halen.

[1:48:03] En die vervolgens te investeren.

[1:48:06] Frankrijk en Estland zijn hier voorstander van.

[1:48:08] Dus wat zegt de staatssecretaris.

[1:48:11] Tegen zijn collega's uit Estland.

[1:48:12] Die dagelijks daarvoor.

[1:48:14] In actie komen.

[1:48:15] En wat zegt de staatssecretaris.

[1:48:17] Tegen Europese lidstaten.

[1:48:20] Die graag meer willen investeren in defensie.

[1:48:22] Maar hiervoor simpelweg.

[1:48:23] Niet de ruimte hebben op de begroting.

[1:48:24] Vanwege de crisis van de afgelopen jaren.

[1:48:27] Of door de mogelijke stijging van de rentes.

[1:48:30] Dat de investeringsruimte vele malen minder wordt.

[1:48:32] En we toch echt met elkaar in Europa.

[1:48:34] Zullen moeten doen.

[1:48:36] Het kabinet geeft hieraan koploper te willen zijn.

[1:48:38] Als het gaat om die Europese samenwerking.

[1:48:40] Op het gebied van defensie en de defensieindustrie.

[1:48:42] Dus ik vraag me af.

[1:48:44] Hoe dat zich verhoudt.

[1:48:47] En of zijn voldoende pleiten.

[1:48:49] Om dat in Europa gezamenlijk op te pakken.

[1:48:51] En wat zijn de stappen.

[1:48:52] Die de staatssecretaris hiervoor concreet neemt.

[1:48:55] Dan over de 2% NAVO norm voorzitter.

[1:48:57] Waar u verder gaat.

[1:48:58] Een vraag voor u.

[1:49:02] Ja voorzitter.

[1:49:03] Ik hoor een vlammend betoog.

[1:49:04] Voor gezamenlijke Europese productie.

[1:49:08] Ik begrijp het.

[1:49:10] Wij doen het ook.

[1:49:11] Er zijn heel veel dingen die je in Europa kan oppakken.

[1:49:13] Zeker met landen als Frankrijk en Duitsland.

[1:49:16] Ik meen bij meneer Dassen.

[1:49:18] Een breed Europese aanpak te proeven.

[1:49:22] Hoe denkt meneer Dassen.

[1:49:23] Om te gaan met landen.

[1:49:26] Zoals bijvoorbeeld Hongarije.

[1:49:27] Die ineens een totaal andere.

[1:49:29] Standpunt hebben ten opzichte van.

[1:49:30] Een dreiging vanuit Rusland en Oekraïne.

[1:49:32] En het was natuurlijk zo.

[1:49:34] Dat we dat in Polen ook hadden.

[1:49:37] Wat dat betreft.

[1:49:38] Er zitten ook risico's aan.

[1:49:40] Een beleid in het huidige Europa.

[1:49:42] Waarbij mensen met veto's.

[1:49:43] Allerlei gekke dingen kunnen blokkeren.

[1:49:45] Meneer Dassen.

[1:49:46] Het is natuurlijk een grote frustratie.

[1:49:49] Dat we mensen als Viktor Orbán.

[1:49:51] In de Europese Unie hebben zitten.

[1:49:53] Ik ben ook heel blij met het plan.

[1:49:55] Wat vandaag in de Financial Times stond.

[1:49:59] Er wordt gezegd.

[1:49:59] Als Orbán dwars ligt bij die 50 miljard.

[1:50:01] Dan zullen wij hem veel harder gaan korten.

[1:50:04] Op de Europese fondsen.

[1:50:05] Sterker nog.

[1:50:06] Dan gaan we die Europese fondsen afnemen.

[1:50:07] Ik denk dat dat heel goed is.

[1:50:09] Want dat is natuurlijk iets wat je niet wil.

[1:50:11] Het geeft denk ik ook aan.

[1:50:12] Dat de manier waarop de Europese Unie niet functioneert.

[1:50:15] Niet werkt.

[1:50:18] Namelijk dat we nog steeds.

[1:50:20] Te veel met veto's te maken hebben.

[1:50:22] En dat elk land een veto heeft.

[1:50:24] Dat zorgt ervoor.

[1:50:25] Dat je niet efficiënt en daadkrachtig kunt opereren.

[1:50:27] En daarom was ik ook enigszins verbaasd.

[1:50:29] Dat ik in het NSC verkiezingsprogramma las.

[1:50:32] Dat bij elke Europese verordening.

[1:50:34] Eigenlijk het parlement.

[1:50:35] Een veto krijgt.

[1:50:37] Nu gaan we wel een beetje heen en weer.

[1:50:39] Dat is een verbazing.

[1:50:41] Want dat zorgt er juist voor.

[1:50:43] Dat je niet daadkrachtig kunt reageren.

[1:50:45] En dat is precies wel wat op dit moment nodig is.

[1:50:47] Zeker in deze urgente tijd.

[1:50:49] Goed.

[1:50:50] Als meneer Van Oosterburg daar nog kort op wil reageren.

[1:50:53] Dan mag dat.

[1:50:53] Want hij is nu als vertegenwoordiger van ZPD persoonlijk aangesproken.

[1:50:57] Dus gaat u graag.

[1:50:58] Dank u wel meneer voorzitter.

[1:51:01] Nou.

[1:51:01] Volgens mij ligt dat wel ietsje anders.

[1:51:03] En volgens mij onderstreept juist uw antwoord.

[1:51:06] Over het feit dat een volledig Europese strategie.

[1:51:08] Vrij riskant is.

[1:51:10] Omdat we eerst dingen zouden moeten repareren.

[1:51:12] Die opt-out hebben wij ook precies daarom.

[1:51:14] In ons programma opgenomen.

[1:51:16] Omdat er momenteel.

[1:51:18] Processen in Europa zijn.

[1:51:20] Die voordelig voor Nederland kunnen zijn.

[1:51:21] En dan moet je een opt-out mogelijk hebben.

[1:51:24] Zolang dat niet beter geregeld wordt.

[1:51:26] Ik stel voor dat we het hier nu bij laten.

[1:51:28] Voor wat betreft de vraag.

[1:51:29] Hoe moeten we omgaan met dwarsliggers in Europa.

[1:51:32] En wat moet ons antwoord daarop zijn.

[1:51:34] Want dan gaan we toch echt.

[1:51:36] Eigenlijk over een ander veld spreken.

[1:51:39] Ik denk dat uw.

[1:51:40] Standpunten voldoende duidelijk zijn.

[1:51:41] Dus ik vraag meneer Das om zijn betoog te vervolgen.

[1:51:45] Dank voorzitter.

[1:51:46] En volgens mij zijn we het er over eens.

[1:51:47] Dat de Europese Unie.

[1:51:49] Effectiever en daadkrachtiger moet.

[1:51:50] En daarvoor de nodige hervormingen moeten plaatsvinden.

[1:51:53] Dus ik denk dat we daar nog vaker.

[1:51:54] Het debat over kunnen voeren.

[1:51:57] De 2% NAVA norm.

[1:51:59] Nederland haalt deze.

[1:52:00] Als een van de rijkste lidstaten al jaren niet.

[1:52:02] En we hebben het er al vaker in de Kamer over gehad.

[1:52:04] Dat is beschamend.

[1:52:05] En daarom is het goed.

[1:52:07] Dat er een initiatiefwetsvoorstel.

[1:52:09] Van onder andere de SGP, CDA, VVD en Volt komt.

[1:52:13] Om deze norm wettelijk vast te leggen.

[1:52:15] Maar toch voorzitter.

[1:52:17] Ik vraag aan de staatssecretaris.

[1:52:18] Hoe kunnen we voorkomen dat de structurele onderbestedingen.

[1:52:21] Dreigt voor wat betreft onze defensie uitgaven.

[1:52:24] Er is nu al sprake.

[1:52:26] Van geld dat op de.

[1:52:27] Spreekwoordelijke plank blijft liggen.

[1:52:29] Collega's refereerden daar ook al aan.

[1:52:31] Maar we voldoen ook niet aan de 2% EDA norm.

[1:52:34] En daar zitten we nu op 1,28%.

[1:52:36] En voldoen we pas in 2030 hier aan.

[1:52:38] En ik vraag aan de staatssecretaris.

[1:52:39] Waarom gaat dat niet.

[1:52:40] Waarom gaat dat zo langzaam.

[1:52:42] Is dat juist niet ook een kans om dat nu snel te doen.

[1:52:44] Juist omdat we ook zien in het proces in Oekraïne.

[1:52:47] Dat onderzoek en ontwikkeling.

[1:52:49] Dat dat ontzettend belangrijk is op dit moment.

[1:52:50] Dus mijn vraag is.

[1:52:51] Kunnen we dat proces versnellen.

[1:52:53] En ik overweeg hier ook een motie op.

[1:52:55] En ik vroeg me af.

[1:52:56] Of loopt dit ook allemaal langs nationale lijnen.

[1:52:59] Of wordt hier wel in Europa ook gezamenlijk gekeken.

[1:53:01] Van waar wordt ingeïnvesteerd in de budget.

[1:53:03] En kunnen we daar ook leren van elkaar.

[1:53:06] Voorzitter.

[1:53:08] Er wordt door collega's in deze kamer ook gepleit.

[1:53:11] Dat investeringen in de defensie industrie.

[1:53:13] Door pensioenfondsen en banken.

[1:53:15] Opgeschroefd moeten worden.

[1:53:18] Hoe de staatssecretaris daar kijkt.

[1:53:19] En welke belemmeringen daar op dit moment dan.

[1:53:22] Op dit moment spelen.

[1:53:24] Waardoor zij tegengehouden worden.

[1:53:26] En welke rol ziet de staatssecretaris.

[1:53:28] Voor de Europese investeringsbank.

[1:53:30] En hoe kijkt de staatssecretaris.

[1:53:32] Naar de oproep van de vicepresident.

[1:53:34] Van de Europese investeringsbank.

[1:53:36] Dat geld eigenlijk geen probleem is.

[1:53:37] Maar het aantal projecten om te financieren wel.

[1:53:42] De commissie heeft.

[1:53:43] Daar eerder ook toe opgeroepen.

[1:53:44] En wat is volgens de staatssecretaris.

[1:53:46] De gewenste multiplier in dit geval.

[1:53:49] De politieke en private investeringen.

[1:53:51] In de defensie industrie.

[1:53:53] Dan over materieel voorzitter.

[1:53:55] Ik heb natuurlijk al het een en ander gezegd.

[1:53:57] Over de enorm tekorten daaraan.

[1:53:58] En het belang en urgentie.

[1:54:00] Waarmee opschaling gepaard moet gaan.

[1:54:02] Maar de rekenkamer geeft aan.

[1:54:04] Dat 62% van de projecten.

[1:54:05] In de defensie materieelfonds vertraging oploopt.

[1:54:07] En dit is natuurlijk veel te hoog.

[1:54:09] En de risico's op verdere vertragingen nemen toe.

[1:54:12] Naarmate er meer investeringen komen.

[1:54:13] En ik hoor graag een reflectie van de staatssecretaris erop.

[1:54:16] Een van de aanbevelingen van de rekenkamer.

[1:54:20] Die verantwoordelijk is voor de vertraging.

[1:54:21] Is goed tegen het licht te houden.

[1:54:23] Op welke manieren wordt dit nu gedaan?

[1:54:26] Daarnaast is het ook belangrijk om veel meer zicht te krijgen.

[1:54:28] Op hoe we de samenwerking in Europa kunnen verbreden.

[1:54:31] En verdiepen voorzitter.

[1:54:32] En dan vind ik het ook bevreemdend.

[1:54:33] Dat de staatssecretaris daarover enerzijds schrijft.

[1:54:36] Dat Nederland koploper wil zijn.

[1:54:37] En anderzijds aangeeft dat er geen goede indicatoren zijn.

[1:54:40] Om dit te meten.

[1:54:41] Plus dat het kabinet daarvoor ook niet.

[1:54:43] Met een alternatief voorstel komt.

[1:54:45] Ik kan me niet voorstellen dat dat niet mogelijk is.

[1:54:47] Dat daar geen indicatoren voor.

[1:54:49] Te verzinnen zijn.

[1:54:50] Dus ik zou daar graag een reactie van de staatssecretaris op willen.

[1:54:53] Want mij lijkt dat toch.

[1:54:55] Dat we dat met elkaar moeten kunnen doen.

[1:54:58] Over gezamenlijke inkoop.

[1:54:59] Wil ik het volgende aan de staatssecretaris vragen.

[1:55:01] Wat voor betreft kopen we veel meer gezamenlijk in.

[1:55:03] En ontwikkelen we heldere Europese standaarden.

[1:55:06] Dit vergroot niet alleen de interoperabiliteit.

[1:55:08] Maar levert ook enorme kostenbesparing op.

[1:55:10] 30% van de kosten.

[1:55:11] In de aanschaf van materieel.

[1:55:13] Kunnen nu bespaard worden.

[1:55:14] Als we beter gezamenlijk inkopen.

[1:55:16] Dus hoe kunnen we dit versnellen?

[1:55:19] En hoe kunnen we dit gezamenlijk aanschaffen.

[1:55:20] Via het EU Defence Procurement.

[1:55:22] En wat gaat er goed.

[1:55:24] En wat gaat er ook totaal fout.

[1:55:25] Waarom komt dat onvoldoende van de grond.

[1:55:28] Voorzitter.

[1:55:28] We zien ook goede initiatieven.

[1:55:30] Zoals bij de gezamenlijke aanschaf van de Leopard tanks.

[1:55:34] Want terwijl de VS 1 tanksoort heeft.

[1:55:36] Hebben we er in Europa 17.

[1:55:37] En tegelijkertijd zien we bijvoorbeeld ook.

[1:55:39] Dat de NH90 helikopter.

[1:55:42] Dat daar 23 verschillende versies van in omloop zijn.

[1:55:45] Omdat elk land dan.

[1:55:47] Net een ander stuur.

[1:55:49] Een stoel.

[1:55:51] Het is allemaal net wat anders.

[1:55:52] Waardoor het super duur is.

[1:55:54] Alleen maar vertraagd.

[1:55:55] En ook nu weer bij het onderhouden.

[1:55:57] Kost het ontzettend veel extra geld.

[1:55:59] Dus ook daar graag een reactie van de staatssecretaris.

[1:56:03] Hoe kunnen we daar van af.

[1:56:04] Met elkaar.

[1:56:05] En is dat nou echt nodig.

[1:56:06] Dat elk land dan elke keer een eigen specificatie daarin krijgt.

[1:56:10] Dan nog over het project.

[1:56:12] Militaire transmissie bouwblok.

[1:56:13] Over onder andere de aanschaf van militaire radio software.

[1:56:16] Uitwisseling van data.

[1:56:17] En randapparatuur.

[1:56:19] De collega gaf het net ook al aan.

[1:56:21] Samenwerken met Duitsland is niet mogelijk gebleken.

[1:56:23] Terwijl interoperabiliteit met juist Duitsland.

[1:56:25] Volgens mij een belangrijk uitgangspunt toe.

[1:56:27] Is er ook overwogen om met andere landen.

[1:56:29] Dan Duitsland samen te werken.

[1:56:30] En waarom is de internationale samenwerking.

[1:56:33] Overhaupt niet tot stand gekomen.

[1:56:34] Gezien het belang van die interoperabiliteit.

[1:56:38] Dan voorzitter.

[1:56:39] We mogen natuurlijk ontzettend dankbaar zijn.

[1:56:41] Dat alle mensen binnen Defensie.

[1:56:44] Zich dag en nacht inspannen.

[1:56:45] Voor onze veiligheid.

[1:56:47] En dat hebben ze jarenlang gedaan.

[1:56:49] Ondanks de steeds maar terugkerende bezuinigingen.

[1:56:52] Ondanks de hoge werkendruk.

[1:56:53] En ondanks soms de onveilige situatie.

[1:56:56] Dus ook vanuit mij daar.

[1:56:58] Een erg groot dankwoord.

[1:56:59] Voor al die mensen die zich voor Nederland en Europa.

[1:57:02] Dag en nacht inzetten.

[1:57:04] Ik wil graag nog aansluiten bij.

[1:57:06] Het dienjaar.

[1:57:07] Naar Zweeds model.

[1:57:10] Wij vinden dat ook ontzettend interessant.

[1:57:12] Wat de collega's daarin voorstellen.

[1:57:14] Dat zullen wij ook steunen.

[1:57:15] Daarin wel de vraag van.

[1:57:17] Hoe gaat dat proces dan in het werk.

[1:57:20] De staatssecretaris gaf vandaag bij de radio al aan.

[1:57:22] Dat hij hoopt dat er vanuit de Kamer.

[1:57:24] Een motie wordt ingediend.

[1:57:26] Die is volgens mij net al aangekondigd.

[1:57:28] Maar ik ben benieuwd.

[1:57:29] Van waar zit de vrijwilligheid.

[1:57:30] En hoe zorgt de staatssecretaris er dan ook voor.

[1:57:34] Dat ook voor de mensen.

[1:57:35] Die het uiteindelijk niet willen.

[1:57:36] Om misschien voor hun moverende redenen.

[1:57:39] Hoe die dan daar ook.

[1:57:42] Een vervelende situatie van ondervinden.

[1:57:44] Want ik denk dat het.

[1:57:45] Een erg mooi model is.

[1:57:48] En dan tot slot.

[1:57:49] Een hele korte verhelderende vraag.

[1:57:51] Ik las dat er geen inzicht is.

[1:57:53] In hoeveel we nu eigenlijk aan defensie besteden.

[1:57:55] In onze bijzondere gemeente Overzee.

[1:57:58] En ik zou daar graag wat meer ophelding over krijgen.

[1:58:00] Van de staatssecretaris.

[1:58:01] Want ik kan me toch niet voorstellen.

[1:58:02] Dat daar niet wat meer inzicht in te krijgen is.

[1:58:05] Dank u wel voorzitter.

[1:58:07] Dank u meneer Dassen.

[1:58:08] Dan tot slot in deze ronde.

[1:58:13] Dank u wel voorzitter.

[1:58:15] Het jaar is net begonnen.

[1:58:16] Maar tot nu toe wijst alles op wederom.

[1:58:19] Een geopolitiek turbulent jaar.

[1:58:21] Het toenemende dreigingsniveau.

[1:58:23] De aanhoudende Russische agressie in Oekraïne.

[1:58:25] Een mogelijke nieuwe verkiezingswinst voor Donald Trump.

[1:58:28] En niet te vergeten.

[1:58:29] De oproepen van steeds meer militaire kopstukken uit Europa.

[1:58:33] Over de noodzaak van defensie.

[1:58:34] Om onszelf te beschermen.

[1:58:36] Alle onrust in de wereld.

[1:58:37] Vraagt van ons om blijven te investeren in defensie.

[1:58:40] En stevige Europese samenwerking.

[1:58:42] En we hebben wat dat betreft nog een wereld te winnen.

[1:58:45] Als gezamenlijke EU lidstaten geven we 240 miljard euro uit aan defensie.

[1:58:50] En dat is evenveel als de Chinezen.

[1:58:52] En drie keer meer dan de Russen.

[1:58:54] En toch zijn we als Europese Unie niet in staat om onszelf te verdedigen of slagvaardiger te opereren op het geopolitieke schaakbord.

[1:59:02] Omdat we te weinig samenwerken en ons te veel terugtrekken achter onze dijken.

[1:59:05] Dat is niet alleen zonde van het geld.

[1:59:08] Uiteindelijk brengen we ook onze eigen veiligheid in gevaar.

[1:59:11] Ons denken over defensie moet daarom veranderen.

[1:59:14] We moeten samen met onze bondgenoten vaart maken met het op orde brengen van onze krijgsmacht.

[1:59:19] We krijgen dat niet voor elkaar zonder goed en gemotiveerd personeel.

[1:59:23] Onze krijgsmacht kan niet zonder al die fantastische mensen die zich iedere dag weer, soms met gevaar voor eigen leven, inzetten voor vrede en veiligheid.

[1:59:31] In mijn eerste debat als woord voor de defensie wil ik dan ook graag mijn enorme waardering uitspreken voor alle vrouwen en mannen van defensie.

[1:59:41] Voorzitter.

[1:59:41] Het tekort aan personeel hangt als een donkere wolk boven ons land.

[1:59:45] Boven bijna alle branches en dus ook boven defensie.

[1:59:48] De afgelopen tijd heeft het ministerie stappen ondernomen om het tekort terug te dringen.

[1:59:52] Hierdoor zien we een hele lichte verbetering ten opzichte van de eerste helft van 2022.

[1:59:57] De instroom is gestegen en de uitstroom is gedaald.

[2:00:00] Maar het vinden en behouden van voldoende gekwalificeerd personeel blijft een grote uitdaging.

[2:00:05] Voorzitter.

[2:00:06] De begroting en de bijbehorende stukken lezen.

[2:00:08] Deel ik nog niet het optimisme dat naar voren komt.

[2:00:11] Uit de streefgetallen voor personeel.

[2:00:14] En daarom moeten we meer doen en soms onorthodoxe maatregelen nemen.

[2:00:17] En dat begint bij het binnenhalen van mensen.

[2:00:20] En bij de erkenning dat defensie bepaald niet de enige werkgever is die op zoek is.

[2:00:25] Afgelopen week had ik het in het arbeidsmarktdebat over het recente SER-advies over arbeidsmarktkrapte en publieke banen.

[2:00:35] En dat advies maakt onder meer duidelijk dat er een grote noodzaak is om over departementen heen te voorkomen...

[2:00:41] dat vacatures in de publieke en semi-publieke sectoren onderling concurreren.

[2:00:45] En dat mensen die niet hun hele loopbaan bij defensie kunnen of willen blijven...

[2:00:49] kunnen doorstromen in richting bijvoorbeeld de politie of een andere sector.

[2:00:54] Kan de staatssecretaris zich inspannen voor een duidelijke strategie met betrekking tot samenwerking...

[2:00:59] echt ook binnen die publieke banen?

[2:01:01] En daarnaast lijkt het van belang met al die sectoren samen te onderzoeken hoe vraag en aanbod samenhangen.

[2:01:06] Al die ICT'ers waar defensie naar op zoek is.

[2:01:09] En die ook gezocht worden door de zorg, door de politie, door het onderwijs.

[2:01:13] Zijn die er eigenlijk wel op de arbeidsmarkt?

[2:01:15] En zo nee, welke consequenties heeft dat dan?

[2:01:18] Is de staatssecretaris bereid dit met zijn collega's in kaart te brengen?

[2:01:22] En ik had alvast een voorzetje gegeven in de commissie-SZW.

[2:01:26] Uit de begrotingsstukken blijkt bovendien dat er een groot gat zit tussen de realiteit binnen defensie...

[2:01:30] en het hele proces van werving en selectie.

[2:01:33] Het rendement van het selectie- en keuringstraject is 15 procent.

[2:01:36] En dat is gewoon echt te laag.

[2:01:39] De vertrekreden tijdens de opleiding.

[2:01:42] Denk aan de toekomstige functie die iemand krijgt of ambieert.

[2:01:46] Of sociale aspecten, persoonlijke aspecten in de opleiding.

[2:01:50] Die lijken soms aan te geven dat er een groot gat zit tussen de verwachtingen en de realiteit van het werk.

[2:01:56] En ook hier is het dus noodzakelijk dat er een werving- en selectiestrategie komt...

[2:01:59] die beter aansluit op het vervolg van de loopbaan binnen defensie.

[2:02:03] Graag een reflectie van de staatssecretaris.

[2:02:05] Wat kan er beter om te zorgen dat de selectie en de werving beter aansluiten...

[2:02:08] bij de realiteit en zo effectiever wordt?

[2:02:12] En voorzitter, ik zei het al, we hebben creatieve oplossingen nodig.

[2:02:15] En ik zou zeggen, als je meer mensen nodig hebt...

[2:02:18] dan moet je de vijver waarin je vist misschien ook gewoon groter maken.

[2:02:21] Het aantrekken van meer vrouwen kan helpen bij het verkleinen van de tekorten.

[2:02:24] En op dit vlak zie ik veel ambities waar ik alleen maar toe kan juichen.

[2:02:27] Maar ik vraag me ook af of het lukt om deze waar te maken.

[2:02:30] Want zo wil Defensie dat er in 2030 30 procent van het personeel bestaat uit vrouwen.

[2:02:35] Met nog zes jaar te gaan lijkt dat streefcijfer onhaalbaar.

[2:02:39] De afgelopen 25 jaar nam het aantal vrouwen slechts met 5 procentpunten toe.

[2:02:44] En ik ben benieuwd of de staatssecretaris mij ervan kan overtuigen dat het wel haalbaar is.

[2:02:49] En wat ook opvalt is dat het aantal vrouwen in commandantfuncties zelfs nog verder achterblijft.

[2:02:54] Bijna 18 procent van de krijgsmacht is vrouw, maar slechts 7 procent is leidinggevend.

[2:02:58] En volgens mij zien we overal dat je niet kunt worden wat je niet kan zien.

[2:03:02] Dus wat gaan we daaraan doen?

[2:03:05] Ik wil deze ambitie graag meer handen en voeten geven.

[2:03:07] Dus ik zal bij de volgende procedure en vergadering voorstellen...

[2:03:10] om een ronde tafel gesprek te organiseren over vrouwen in de krijgsmacht.

[2:03:14] Voorzitter, de problemen rondom personeel werken ook door richting materieel.

[2:03:19] Je hebt niets aan materieel als je niet de mensen hebt om het te bedienen.

[2:03:22] En de gemiddelde materiële gereedheid over alle hoofdwapensystemen...

[2:03:26] is ondanks alle inzet het afgelopen jaar licht gedaald.

[2:03:29] En dat komt met name doordat alle eenheden die het wapensysteem gebruiken...

[2:03:33] en beheren een tekort hebben aan materieel, logistiek en technisch personeel.

[2:03:36] En deze trend is al enkele jaren zichtbaar en hardnekkig.

[2:03:40] Innovatieve nieuwe systemen waarvoor minder personeel nodig is...

[2:03:43] bieden nieuwe kansen, maar ook risico's.

[2:03:45] En in de tweede termijn zal ik een voorstel doen om hier meer zicht op te krijgen.

[2:03:50] Voorzitter, de geopolitieke ontwikkelingen van onze tijd...

[2:03:53] vragen om een actieve industriepolitiek gericht op een robuuste Europese defensiesector.

[2:03:58] En dat vereist een omslag in het denken.

[2:04:01] D66 is, en dat zal niemand verbazen, voorstander van een dergelijke Europese defensieindustrie.

[2:04:06] En ziet graag dat Nederland een voortrekkerschool pakt...

[2:04:09] in gezamenlijke Europese defensieaanbestedingen.

[2:04:12] Gezamenlijke inkoop verbetert namelijk de samenwerking tussen krijgmachten...

[2:04:15] en zorgt voor een doeltreffende besteding van budgetten.

[2:04:18] En daarom is het ook zo zonde dat de indicator gezamenlijke aanschaf...

[2:04:22] en instandhouding van wapensystemen en munitie, zo staat die in de begroting...

[2:04:25] is komen te vervallen.

[2:04:27] Want juist dit geeft ons als Kamer handvatten om de staatssecretaris en minister...

[2:04:31] scherp te houden op die broodnodige samenwerking.

[2:04:34] En daarom graag een toezegging dat de staatssecretaris komt met een alternatief...

[2:04:38] voor die KPI.

[2:04:41] Voorzitter, ik kom tot een afronding.

[2:04:42] Voor D66 staat als een paal boven water dat Europese samenwerking essentieel is...

[2:04:47] om alle uitdagingen die op ons afkomen aan te gaan.

[2:04:53] Om oplossingen te vinden voor de grote tekorten aan personeel...

[2:04:56] om te zorgen voor een krijgsmacht met voldoende en goed materieel.

[2:05:00] En bovenal om ons land en alles wat ons dierbaar is veilig te kunnen houden.

[2:05:04] Dank u wel.

[2:05:06] Dank u wel, mevrouw Pot.

[2:05:07] Daarmee zijn we nog niet gekomen aan het eind...

[2:05:09] van deze termijn, want ik zie dat de heer Pool een vraag voor u heeft.

[2:05:13] Sorry, nog heel even wachten op het diner, inderdaad.

[2:05:16] Ja, een vraag aan D66.

[2:05:19] Want ik zag vorige week een interessante tweet van u voorbij komen.

[2:05:24] Dat gaat over de krijgsmacht openstellen voor mensen met andere nationaliteiten.

[2:05:29] Hoe moet ik dat voor me zien?

[2:05:31] Gaat Defensie zometeen een werving- en selectietentje neerzetten...

[2:05:35] op de markt in Somalië...

[2:05:37] waar Somaliërs dan hun interesse voor werven...

[2:05:40] bij Defensie kenbaar kunnen maken?

[2:05:43] En is het niet ons morele failliet als land...

[2:05:47] als we het verdedigen van onze eigen landsgrenzen...

[2:05:50] uitbesteden aan buitenlanders?

[2:05:52] Mevrouw Pot.

[2:05:54] Nou, voorzitter, dat is wel een beetje jammer...

[2:05:56] want nu geeft de PVV een soort spoiler...

[2:06:01] voor de begrotingsbehandeling van volgende week.

[2:06:03] Want daar wilde ik het inderdaad heel graag te dan over hebben.

[2:06:07] Dus als de heer Koops daar oké mee is...

[2:06:10] dan zullen we het uitgebreide debat dan daar voeren.

[2:06:15] Want dan kunnen we het ook doen op basis van mijn voorstel.

[2:06:17] Maar ik kan hem vast verklappen dat het werven in Somalië...

[2:06:22] geen onderdeel uitmaakt van het plan.

[2:06:24] Meneer Paul, is dat voldoende voor dit moment?

[2:06:27] Misschien niet helemaal, maar...

[2:06:29] Ja, ik heb nog één interruptie over...

[2:06:31] en die wil ik graag aan de staatssecretaris besteden.

[2:06:35] Nou, ik stel voor dat we in die termijn van de staatssecretaris...

[2:06:39] het aantal vragen wat u mag stellen in totaal dus...

[2:06:43] verhogen naar vier, sorry, naar vijf.

[2:06:46] Dus dat betekent dat sommigen toch nog een vraag kunnen stellen dadelijk...

[2:06:49] en anderen wat meer.

[2:06:51] Nou, that's it.

[2:06:52] Ik ga nu schorsen en over drie kwartier gaan we verder.

[2:06:57] En dat zal dus zijn om vijf over acht.

[2:53:59] Ik heropen dit wetgevingsoverleg...

[2:54:03] en het woord is aan de staatssecretaris.

[2:54:07] Dank u wel, voorzitter.

[2:54:09] En dank aan alle leden van de commissie.

[2:54:12] Fijn elkaar na toch een aantal weken te zien.

[2:54:17] De betrokkenheid, de interesse van alle nieuwe leden van deze commissie...

[2:54:21] die spatten vanaf.

[2:54:23] Dat blijkt niet alleen uit de hoeveelheid vragen die zijn gesteld...

[2:54:27] de aanmoedigingen die zijn gegeven...

[2:54:29] maar vooral ook dat, volgens mij, iedereen...

[2:54:31] en de mensen die dat niet hebben gedaan...

[2:54:33] die hadden dat ongetwijfeld ook op hun briefje staan.

[2:54:35] De dank die wordt uitgesproken aan de mannen en vrouwen van Defensie...

[2:54:38] en het belangrijke werk dat zij doen.

[2:54:41] En dat ook in die gedachte, nou ja, vooral, zo heb ik dat in ieder geval ervaren...

[2:54:46] heel veel steun voor de hoofdlijn en de hoofdoproep is...

[2:54:50] beste vrienden van Defensie...

[2:54:52] zou het alsjeblieft nog sneller, nog harder, nog beter kunnen.

[2:54:54] En in dat kader gaan wij een aantal zaken met elkaar bespreken.

[2:54:59] Materieel en personeel, maar uiteraard begin ik met personeel.

[2:55:02] Ik hoef niemand uit te leggen waarom dat is.

[2:55:06] En personeel heb ik ook weer onderverdeeld in een aantal blokjes.

[2:55:12] Ik eindig met algemeen.

[2:55:13] Ik wil beginnen met een algemene aftrap over personeel...

[2:55:16] en dan wat zeggen over schaalbare krijgsmacht...

[2:55:18] om vervolgens in te gaan over onze positie op de arbeidsmarkt...

[2:55:22] en dan 10 jaar enquête enzovoort.

[2:55:25] DNI zit er ook nog bij en nog een paar blokjes...

[2:55:28] maar die zal ik wel iedere keer introduceren.

[2:55:31] Begroeien qua personeel bij Defensie.

[2:55:34] En dat is het goede nieuws.

[2:55:35] Maar tegelijkertijd moet ik erbij zeggen...

[2:55:37] dat we eigenlijk nog harder moeten groeien.

[2:55:39] En dat bleek ook al uit de inbreng.

[2:55:42] Want de formatie, dus het aantal mensen...

[2:55:44] dat je op papier aan Defensie zou willen verbinden...

[2:55:47] waar we dus ook financiering voor hebben, waar we plekken voor hebben...

[2:55:50] de formatie groeit harder dan de bezetting.

[2:55:51] De bezetting is het aantal mensen dat we daadwerkelijk ook hebben.

[2:55:54] In totaal hebben we zo'n 8300...

[2:55:59] In de krappe arbeidsmarkt hebben we 8300 nieuwe collega's aangesteld...

[2:56:02] als militair, burger of reservist.

[2:56:05] En dat stemt dus positief.

[2:56:06] Maar dat is tegelijkertijd, omdat we ook een stijging...

[2:56:10] van het aantal arbeidsplaatsen van 1,3 procent hebben...

[2:56:12] moeten we dus gewoon nog meer werk verrichten.

[2:56:15] In 2023 was er sprake ook van een forse toename...

[2:56:18] van de instroom van reservisten.

[2:56:19] 70 procent, daar kom ik dadelijk op terug...

[2:56:22] met onze succesformules van het Defensie College.

[2:56:25] En 10 jaar, die zijn daar de oorzaak van.

[2:56:29] En eigenlijk was in de algemene zin...

[2:56:32] uw oproep, het moet nog beter.

[2:56:34] Nou, nog beter ga ik in drie categorieën beantwoorden.

[2:56:38] Naar een schaalbare krijgsmacht.

[2:56:39] Dat is echt toch de onderlegger van heel veel antwoorden...

[2:56:43] die ook gegeven gaan worden in die andere twee blokjes.

[2:56:46] Namelijk onze positie op de arbeidsmarkt en het dienjaar.

[2:56:50] Wij hebben namelijk niet al ons personeel altijd nodig.

[2:56:54] En daarom moeten we aanvullende initiatieven onderzoeken...

[2:56:58] om invulling te geven aan die schaalbare krijgsmacht.

[2:57:00] Dat betekent dat als wij op basis van de manier...

[2:57:04] waarop we de huidige krijgsmacht hebben ingevuld...

[2:57:05] misschien ook nog wel goed om te zeggen over de cijfers...

[2:57:08] dat wij, als het gaat over burgerpersoneel...

[2:57:12] dat daar de bezetting echt bij de formatie gelijk oploopt.

[2:57:16] Dus dat gaat eigenlijk hartstikke goed.

[2:57:17] De uitdaging zit vooral bij het militaire personeel...

[2:57:20] bij onze beroepsmilitairen.

[2:57:22] En zonder de schaalbare krijgsmacht opnieuw te doordenken...

[2:57:26] zouden we van zo'n 40.000 naar 50.000 militairen moeten groeien.

[2:57:29] Dus dat is echt een forse opgave.

[2:57:30] Voor de komende jaren.

[2:57:31] Maar juist als gevolg ook van de dreiging...

[2:57:34] de enorme technologische ontwikkeling die op ons afkomt...

[2:57:36] zijn we over de volle breedte bij alle eenheden...

[2:57:39] de schaalbare krijgsmacht opnieuw aan het doordenken.

[2:57:41] Dat betekent dat we nadenken van...

[2:57:43] goh, wat zou inderdaad door het bedrijfsleven...

[2:57:45] dat zien we bijvoorbeeld in de logistieke sector...

[2:57:47] hebben we dat al best wel aardig op orde.

[2:57:49] Dat we afspraken maken met ziekenhuizen.

[2:57:51] Dat wij overal kijken van...

[2:57:54] waar we dus gebruik kunnen maken van derden, van diensten.

[2:57:57] Waar we dat kunnen doen, gaan we dat nog meer doen.

[2:58:02] Tegelijkertijd kijken we ook...

[2:58:03] hoe reservisten nog meer ingeschakeld kunnen worden.

[2:58:06] Dan kun je van de antwoord op de vraag van mevrouw Pot.

[2:58:09] Dus reservisten, maar zeker ook dienjaar.

[2:58:13] Zodat vooral ook die beroepsmilitair heel erg kan doen...

[2:58:17] waar hij of zij ook voor wordt aangesteld.

[2:58:19] Beroepsmilitair zijn.

[2:58:20] Niet met de randzaken bezig zijn, niet met zaken bezig zijn...

[2:58:23] die ook door anderen gedaan kunnen worden.

[2:58:25] Maar dat is best wel een stevige opdracht.

[2:58:27] Wij zijn een van de grootste, zo niet de grootste...

[2:58:30] werkgevers van Nederland.

[2:58:31] Dus om dat over de volle breedte te doen...

[2:58:33] en dus ook innovatie en technologie op die manier...

[2:58:35] op je te laten inwerken...

[2:58:38] dat kost tijd.

[2:58:41] Die schaalbare krijgsmacht...

[2:58:42] daar waren ook een aantal vragen over gesteld.

[2:58:45] Even voor de mensen die iets later zijn binnengekomen.

[2:58:46] Ik begin met personeel, dan materieel.

[2:58:48] Personeel en een aantal blokjes.

[2:58:49] En ik probeer hier en daar, dus bij munitie bijvoorbeeld...

[2:58:52] bij industrie, bij standardisatie...

[2:58:54] heb ik een aantal soort van hoogoverantwoord...

[2:58:57] om te bundelen, de redenering.

[2:59:00] En vervolgens ook even tak, tak, tak...

[2:59:01] de vragen af te gaan.

[2:59:02] Ik heb echt een flinke stapel, dus ik denk dat u...

[2:59:05] als u denkt van, goh, waarom is mijn vraag nog niet beantwoord?

[2:59:07] Nou, waarschijnlijk omdat die zo komt.

[2:59:08] Omdat anderen ook vragen hebben gesteld.

[2:59:13] Personeel binden en behouden...

[2:59:14] is Defensie in voldoende mate in staat...

[2:59:15] een personeel aan te trekken?

[2:59:18] Vraagt meneer Noordkamp.

[2:59:19] Over heel 2023 genomen is de instroom...

[2:59:21] van militair personeel hoger dan de uitstroom.

[2:59:24] Dus plus 400.

[2:59:25] Dat is het goede nieuws.

[2:59:26] Maar de formatie is ook harder gestegen.

[2:59:30] Er is heel veel werk aan de winkel.

[2:59:31] Het is niet genoeg.

[2:59:32] We moeten dus ook die sterke positie...

[2:59:34] op onze arbeidsmarkt verbeteren...

[2:59:35] en werk maken van de schaalbare krijgsmacht.

[2:59:39] Vraag van de heer Van Oosterbrugge.

[2:59:42] We zien geopolitieke spanningen om ons heen.

[2:59:44] We willen dat de ambitie omhoog gaat bij Defensie.

[2:59:47] Moet het niet allemaal...

[2:59:48] een tandje scherper en harder?

[2:59:49] We zien nu echter dat we niet snel genoeg gaan.

[2:59:51] Onder andere in de feitelijke vragen...

[2:59:53] herkent de staatssecretaris dat beeld.

[2:59:54] Ik zal het op hoog tempo doen af en toe...

[2:59:56] en dan zal ik iets vertragen in het antwoord.

[3:00:00] Ik herken dat beeld zeker.

[3:00:02] En volgens mij wordt dat beeld...

[3:00:04] in de commissie...

[3:00:06] breed ook herkend.

[3:00:08] Verslechting van de veiligheidssituatie...

[3:00:09] zien we op ons afkomen in een krappe arbeidsmarkt.

[3:00:12] En daarom moeten we dus ook alle...

[3:00:14] tandjes bijzetten.

[3:00:15] En daarom ook de vragen die u heeft gesteld...

[3:00:16] waar ik verder antwoord op ga geven.

[3:00:18] Vraag van de heer Noordkamp.

[3:00:21] In 2022 en 2023 ontstaat er een verschuiving...

[3:00:23] van eigen personeel naar inhuur.

[3:00:26] Wat vinden we daarvan?

[3:00:27] Dat was volgens mij ook een vraag van de heer Boswijk.

[3:00:30] Dat is eigenlijk dubbel.

[3:00:32] Ja, hierachter.

[3:00:36] Mijn antwoord is daar tweeledig op.

[3:00:41] Specifiek waar de heer Boswijk...

[3:00:42] ook naar vroeg in mijn geheugen...

[3:00:44] dat ging bijvoorbeeld over...

[3:00:47] de instructeurs.

[3:00:48] En ik zal u heel eerlijk zeggen...

[3:00:50] dat ik het liefst geen gebruik zou maken van inhuur.

[3:00:52] Omdat ik die mannen en vrouwen...

[3:00:54] het liefst gewoon zelf in dienst zou willen hebben.

[3:00:57] Tegelijkertijd is het zo...

[3:00:58] vast in dienst.

[3:01:00] Tegelijkertijd is het zo...

[3:01:02] dat de afhankelijkheid op dit moment groot is.

[3:01:04] En dat juist instructeurs...

[3:01:05] en het was ook nog een andere vraag.

[3:01:07] Ik weet even niet meer van wie of ik herken...

[3:01:09] Ja, volgens mij de heer Tuinman.

[3:01:10] Of ik herken dat gewoon de werkdruk hoog is.

[3:01:13] Ja, dat herken ik zeker.

[3:01:15] Dus hoewel ik liever iedereen vast in dienst zou hebben...

[3:01:18] en er ook gewoon mensen...

[3:01:20] met FLO gaan die denken...

[3:01:21] ja, weet je, ik zie echt al een andere work-life balance.

[3:01:23] Dat begrijp ik ook wel.

[3:01:24] Maar ik wil best me laten inhuren bij Defensie.

[3:01:27] Gaan we daar...

[3:01:28] zijn we daar wel meer gebruik van...

[3:01:30] aan het maken.

[3:01:32] Dus dat is hoe wij het...

[3:01:34] hoe wij het op dit moment...

[3:01:37] benaderen.

[3:01:39] Maar wel voor de tijdelijkheid.

[3:01:41] Dus zodra we...

[3:01:42] weer kunnen omschakelen naar vast...

[3:01:44] zal ik dat zeker doen.

[3:01:49] Even kijken.

[3:01:51] Vanuit D66...

[3:01:53] mevrouw Pot, de vraag...

[3:01:54] lijkt van belang met alle sectoren...

[3:01:56] samen te onderzoeken hoe de vraag en aanbod...

[3:01:58] samenhangen. Dat klopt.

[3:02:00] Er wordt ook in het kabinet over gesproken.

[3:02:05] Wij zijn...

[3:02:06] niet tot drie cijfers achter de comma.

[3:02:08] Maar we maken natuurlijk wel ook arbeidsmarktanalyses...

[3:02:10] of de mensen er zijn die we nodig hebben.

[3:02:12] Dat hebben we bijvoorbeeld gezien...

[3:02:14] bij de...

[3:02:17] gemechaniseerde brigade.

[3:02:18] Waar we twee brigades hadden in Havelten.

[3:02:20] Waarvan we gewoon zagen op basis...

[3:02:22] van arbeidsmarktanalyses van...

[3:02:26] deze onderdelen...

[3:02:28] 44...

[3:02:29] 45...

[3:02:29] Ja, 44, 45...

[3:02:32] Ja, 44, 45...

[3:02:36] daarvan zagen we gewoon...

[3:02:37] van ja, we hebben hier nog een paar honderd vacatures.

[3:02:38] Ja, we kunnen werven totdat we aan ons wegen...

[3:02:41] maar de mensen zijn er gewoon niet.

[3:02:42] Dus gaan we er eentje hier op bouwen...

[3:02:44] en gaan we er eentje naar centraal in het land verplaatsen.

[3:02:46] Dus die analyses maken we.

[3:02:48] En tegelijkertijd voel ik ook een enorme urgentie om...

[3:02:50] niet te wachten op de laatste analyse...

[3:02:52] maar ook gewoon aan de slag te gaan.

[3:02:54] Er zit ook wel gewoon concurrentie in.

[3:02:57] Dat kan ik niet op alle punten...

[3:03:00] wegnemen.

[3:03:00] Maar die samenwerking en die afstemming...

[3:03:02] die proberen we steeds meer te zoeken.

[3:03:05] De heer Boswijk.

[3:03:07] Waardering voor reservisten, zegt hij.

[3:03:08] Eerder diende hij met Kuzu een motie in...

[3:03:10] voor de uitreiking van medailles voor vrijwillige reservisten...

[3:03:12] bij de opkoos.

[3:03:14] Eigenlijk is het korte antwoord hier dat we...

[3:03:17] reservist is militair...

[3:03:19] in deze.

[3:03:20] Vrijwilligersmedaille heb ik toen eerder ook aangegeven.

[3:03:22] Dat vinden wij geen goed idee.

[3:03:24] Je bent vrijwilliger.

[3:03:26] Dat...

[3:03:28] Je bent reservist.

[3:03:29] Je krijgt daar een vergoeding voor.

[3:03:32] Je streeft er nu juist heel erg naar...

[3:03:34] om het steeds nog meer normaler te maken.

[3:03:36] Of je een reservist bent of militair.

[3:03:38] Je bent volwaardig bij onze krijgsmacht betrokken.

[3:03:41] En dat betekent dus ook...

[3:03:42] We hebben daar toen eerder over gesproken.

[3:03:44] Dat betekent dus ook dat reservisten in aanmerking komen...

[3:03:47] voor de medailles die er ook voor...

[3:03:49] de reguliere beroepsmilitairen...

[3:03:51] zijn.

[3:03:52] De heer Tuinman vraagt...

[3:03:54] of we niet moeten verkennen of aan alle ambtenaren...

[3:03:56] op het ministerie van Defensie een vrijblijvende uitnodiging...

[3:03:59] wordt gegeven om reservist te worden.

[3:04:00] Ik vind dit idee heel goed.

[3:04:03] Het is wel...

[3:04:04] Ik zat heel even scherp te luisteren naar u.

[3:04:06] Je vergroot daarmee natuurlijk niet het volume.

[3:04:08] Want diezelfde mensen hebben het nodig met wat ze nu doen.

[3:04:10] Op het moment dat ze reservist worden.

[3:04:12] Supermooi dat ze een reservist zijn.

[3:04:13] Maar in die tijd zijn ze niet bezig met de dingen...

[3:04:16] die ze anders voor de krijgsmacht aan het doen waren.

[3:04:19] Maar waar u aan appeleert...

[3:04:20] dat onderschrijf ik volledig.

[3:04:22] Ik zou alleen wel...

[3:04:24] ruimte willen vragen om mij even met ons team...

[3:04:26] te laten kijken wat dan de beste manier is...

[3:04:28] om dat nog actiever onder de aandacht te brengen.

[3:04:30] Ik zou me er niet makkelijk van afmaken...

[3:04:33] door één internetbericht te plaatsen.

[3:04:35] Dus om nou hier...

[3:04:36] in de Kamer, laat ik maar zeggen...

[3:04:38] op briefinstrument niveau te gaan bepalen...

[3:04:40] hoe we dat onze mensen goed kunnen...

[3:04:42] onder het voetlicht kunnen brengen...

[3:04:44] zou ik u dat mee willen geven.

[3:04:47] Dus ja, ik ga kijken...

[3:04:48] hoe we daar een stap voorwaarts in kunnen maken.

[3:04:51] En eigenlijk...

[3:04:52] zou ik natuurlijk gewoon...

[3:04:54] lijksbreed moeten kijken...

[3:04:55] hoe we dat moeten doen.

[3:04:58] Dan was er een vraag van de heer Notkamp.

[3:05:01] Aantrekkelijk werkgever zijn...

[3:05:02] ziet de staatssecretaris mogelijkheden...

[3:05:04] om criteria te verruimen om in te stromen...

[3:05:06] bij Defensie.

[3:05:07] En dat is wat we op dit moment...

[3:05:10] waar we naar aan het kijken zijn.

[3:05:12] Dus de commandant van strijdkrachten...

[3:05:14] die rechts naast mij zit...

[3:05:16] die heeft ook uitgevraagd...

[3:05:18] om precies daarna te kijken.

[3:05:19] En dan niet te zeggen van schrap maar criteria.

[3:05:22] Dat zal wel heel erg out of the box zijn...

[3:05:26] niet door criteria te schrappen...

[3:05:28] die je wel nodig hebt...

[3:05:29] in het veld bijvoorbeeld.

[3:05:31] Maar om weer even helemaal opnieuw te kijken...

[3:05:34] van zijn er nou criteria...

[3:05:35] die we ooit hebben gesteld...

[3:05:36] maar met de kennis van nu...

[3:05:39] eigenlijk helemaal niet...

[3:05:42] dusdanig belangrijk zijn...

[3:05:43] dat je daar mensen op laat afvallen.

[3:05:44] Dus daar wordt wel heel specifiek naar gekeken.

[3:05:49] Schaalbare krijgsmacht...

[3:05:50] gaan we dus over de volle breedte...

[3:05:52] gaan we dat de komende jaren...

[3:05:55] toepassen, ook een aparte...

[3:05:57] projectteam op.

[3:05:58] En uit die schaalbaarheid van de krijgsmacht...

[3:06:01] gaat naar mijn verwachting...

[3:06:03] gaan dus ook meer smaken...

[3:06:05] meer variaties, meer...

[3:06:07] typeverbindingen ontstaan met de buitenwereld.

[3:06:09] Dus verschillende...

[3:06:12] aanstellingsvormen wellicht.

[3:06:13] Dus meer reservisten, 10 jaar...

[3:06:15] met derden.

[3:06:17] Maar in alle scenario's...

[3:06:18] hebben we meer mensen nodig.

[3:06:20] Zeker ook gewoon in die categorie van beroepsmilitair.

[3:06:23] En daarom willen we ook onze positie op de...

[3:06:25] arbeidsmarkt in samenwerking met de...

[3:06:27] bonden, waarvan ik het super goed vind...

[3:06:28] dat ze hier breed vertegenwoordigd zijn...

[3:06:31] om dat met elkaar...

[3:06:33] beet te pakken. We hebben daar een paar...

[3:06:35] goede stappen natuurlijk al in gezet.

[3:06:36] Met het arbeidsvoorwaardenakkoord.

[3:06:39] Het eerste arbeidsvoorwaardenakkoord.

[3:06:41] Ook in de richting van de heer Tuinman.

[3:06:43] Waar we natuurlijk ook een forse stap hebben gezet.

[3:06:45] Juist ook voor...

[3:06:47] de onderofficieren en voor anderen...

[3:06:49] in de financiële kant...

[3:06:51] van de zaak. Ik herken hem ook niet helemaal...

[3:06:53] in het salaristabelletje wat u...

[3:06:55] ergens had opgesnort.

[3:06:56] Volgens mij ziet dat er tegenwoordig toch...

[3:06:58] een stuk beter uit.

[3:07:00] En het goede nieuws was ook dat we bij...

[3:07:02] het meest recente arbeidsvoorwaardenakkoord...

[3:07:05] en ergens is het natuurlijk...

[3:07:07] bijzonder dat het...

[3:07:09] bijzonder is, maar dat we er voor het eerst...

[3:07:10] in geslaagd zijn om een ANV-akkoord te sluiten...

[3:07:13] voordat het vorige was afgelopen.

[3:07:15] Dan zullen de nieuwkomers...

[3:07:17] in de VCD misschien denken, ja...

[3:07:18] dat is toch logisch? Nou, dat was in het verleden...

[3:07:21] iets minder logisch bij Defensie.

[3:07:23] Dus ik zie dat ook echt als een...

[3:07:25] mooi samenwerkingsresultaat tussen...

[3:07:27] de vakbonden en de Defensieorganisatie.

[3:07:32] Hier staat mevrouw Pirie.

[3:07:33] Maar die is toch echt iets anders.

[3:07:36] Die zit toch bij een...

[3:07:37] Ik denk dat de vraag...

[3:07:39] door u is gesteld.

[3:07:41] We zien personeelsuitgaven groeien...

[3:07:43] maar dat loopt niet gelijk met...

[3:07:45] het totale Defensiebudget.

[3:07:47] Graag een nadere toelichting.

[3:07:48] Daar herken ik mij niet...

[3:07:51] in.

[3:07:53] Ook qua personeelsuitgaven...

[3:07:55] groeit Defensie namelijk fors.

[3:07:58] We hebben een extra...

[3:07:59] half miljard euro uitgetrokken voor de...

[3:08:02] arbeidsvoorwaarden.

[3:08:03] Wat natuurlijk wel zo is...

[3:08:05] is dat we...

[3:08:06] Misschien dat daar een verklaring in zit voor...

[3:08:09] wat u in de begroting of misschien...

[3:08:11] stand van Defensie heeft gezien.

[3:08:13] We investeren wel zoveel extra...

[3:08:15] nu ook in munitie.

[3:08:17] Daar heb je natuurlijk niet extra personeel voor nodig.

[3:08:20] Lange afstandswapens enzovoort.

[3:08:21] Dus we hebben als onderdeel van de Defensie-nota...

[3:08:23] het type keuzes wat we hebben...

[3:08:25] gemaakt.

[3:08:27] Zou het zo kunnen zijn, misschien dat u...

[3:08:29] daarop aansloeg...

[3:08:30] dat er dus ook veel investeringen zijn waar we niet direct...

[3:08:33] extra personeel voor nodig hadden.

[3:08:35] Bijvoorbeeld, en nu...

[3:08:37] switch ik echt even tussen een van de andere mapjes...

[3:08:39] die er was.

[3:08:41] Onze raketartillerie, Puls.

[3:08:43] Dat is nou typisch iets waar de...

[3:08:45] commandant strijdkrachten van heeft gezegd.

[3:08:46] We vinden het erg belangrijk om onze vuurkracht te versterken.

[3:08:50] Maar het is niet zo dat...

[3:08:51] er dan meteen enorm veel mensen...

[3:08:53] voor nodig zijn.

[3:08:54] Dat is gewoon een win-win situatie.

[3:08:57] En als het gaat over hoe we kijken...

[3:08:59] naar het brede plaatje...

[3:09:01] industrieel, dan komt de Puls dadelijk misschien...

[3:09:03] ook nog wel terug. Ik vind dat namelijk een toonbeeld...

[3:09:05] van hoe we slim juist ook...

[3:09:08] productiemogelijkheden...

[3:09:09] op het Europese continent...

[3:09:11] mee voor elkaar kunnen krijgen.

[3:09:12] De twee, de heer Pol vroeg daar...

[3:09:15] volgens mij na, de twee die we hadden toegezegd...

[3:09:17] dat die eind van het jaar...

[3:09:19] het terrein zouden oprijden, die zijn er...

[3:09:21] dus dank dat u die vraag stelt.

[3:09:23] Stelt mij in de gelegenheid om daar...

[3:09:25] dat nu expliciet te maken.

[3:09:27] Nou ja, en als uw kamer...

[3:09:29] er behoefte aan heeft dat we...

[3:09:31] misschien is dat ook wel iets...

[3:09:33] ook in de beeldvorming, dat we misschien wel...

[3:09:35] nog meer aandacht moeten besteden...

[3:09:37] aan alles wat het terrein oprijdt.

[3:09:39] Dat we gewoon geen kans voorbij moeten laten gaan.

[3:09:41] Want of dat nou gaat over de Puls...

[3:09:43] of over andere systemen...

[3:09:45] ik hoor ook een beetje uw oproep van...

[3:09:46] laat dat misschien maar gewoon nog meer zien.

[3:09:48] Dat geldt dus inderdaad ook voor Puls.

[3:09:50] De eerste twee zijn er, zoals beloofd.

[3:09:52] Afspraak is afspraak, dus dat hebben we ook hier gedaan.

[3:09:55] De heer Tuinman, die vroeg...

[3:09:57] naar...

[3:09:58] de vakbonden.

[3:10:00] Staan sommige vakbonden...

[3:10:02] de HR-transitie en daarmee een...

[3:10:04] effectief functionerende krijgsmacht...

[3:10:05] in de weg? Het antwoord is nee.

[3:10:09] Maar ik ga er vanuit dat u daar...

[3:10:10] iets meer toelichting op wil.

[3:10:13] En laat mij...

[3:10:15] anders...