Meer documenten
Disclaimer: deze transcriptie is geautomatiseerd omgezet vanuit audio en dus geen officieel verslag. Om de transcripties verder te verbeteren wordt constant gewerkt aan optimalisatie van de techniek en het intrainen van namen, afkortingen en termen. Suggesties hiervoor kunnen worden gemaild naar info@1848.nl.
Nederlands Comité voor Ondernemerschap 'Jaarbericht Staat van het mkb 2023: Vertrouwen op ondernemerschap'
[0:00:00] We zijn heel laat, dus we openen snel deze zitting van de vaste Kamercommissie voor Economische Zaken en Klimaat.
[0:00:09] En we hebben vandaag een technische briefing van het Nederlands Comité voor Ondernemingsschap over het jaarbericht Staat van het MKB 2023.
[0:00:17] Vertrouwen op ondernemerschap in voorbereiding op het commissiedebat wat er over twee weken is.
[0:00:21] Ik heet welkom aan de leden.
[0:00:26] Mevrouw Van Metelen van de PVV, mevrouw Martens Amerika van de VVD, de heer White van GroenLinks PvdA en ikzelf ben er ook van GroenLinks PvdA, de heer Thijssen.
[0:00:36] En ik zal vandaag ook voorzitten als lid van deze commissie.
[0:00:38] En we hopen nog dat mevrouw Zeedijk van NSC ook komt, maar het zijn drukke dagen, dus misschien dat ze ietsje later binnenkomt.
[0:00:46] Ik neem aan dat u een... Oh, we hebben natuurlijk gasten, namelijk de leden van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap, de voorzitter Jacques van den Broek,
[0:00:54] mevrouw Barbara Baarsma en de heer Paul van Dijk. Welkom. Fijn dat u onder ons bent.
[0:00:58] Gaat u een presentatie geven en dan doen we een vraag-Q&A-sessie?
[0:01:03] Ja, met name dat laatste, maar we willen wel een korte introductie geven.
[0:01:07] Dat vinden wij denk ik heel fijn, dus dan gaan we even luisteren naar een presentatie en dan doen we vraag en antwoord.
[0:01:12] Maar niet voordat meneer White zijn vraag heeft gesteld.
[0:01:15] Nou, voorzitter, meer dan mededeling. Zoals u net al zei, de agendas zijn propvol.
[0:01:21] En ik maak de eerste half uur van de vergadering.
[0:01:24] En daarna moet ik helaas door.
[0:01:27] Dan zal ik uw honneurs proberen waard te nemen, als collega van GroenLinks-Pegeldaag.
[0:01:32] Goed, kijk, en daar is mevrouw Zeedijk van NRC.
[0:01:37] Perfecte timing. We gaan net beginnen met de presentatie.
[0:01:40] Ga uw gang.
[0:01:40] Ja.
[0:01:41] U kunt beter hier komen zitten, mevrouw Zeedijk.
[0:01:48] Ja, dankjewel, voorzitter.
[0:01:51] Nou, fijn om hier te zijn in jullie eerste maanden.
[0:01:54] Ik begreep dat dit de tweede technische briefing is.
[0:01:58] De eerste ging over de maritieme maakindustrie.
[0:02:00] Nou, daar heb ik niet zo heel veel verstand van.
[0:02:02] Maar wij hebben wel verstand van het MKB.
[0:02:04] Wij ondertussen wel. Wij weten alles van de maritieme maakindustrie.
[0:02:07] Zo snel gaat dat, hè.
[0:02:08] Na het volgende uur weten we alles van het MKB.
[0:02:10] Nou, zeker. Dat is wel onze ambitie in ieder geval.
[0:02:13] Ik begreep ook dat u volgende week met Micky Adriaanse, minister, spreekt.
[0:02:17] Dus we denken ook dat dit kan dienen aan ze als inspiratie voor dat gesprek.
[0:02:22] Zij is namelijk onze opdrachtgever, want het Comité voor Ondernemerschap...
[0:02:27] ...is geen belangenorganisatie.
[0:02:29] Alhoewel natuurlijk soms wij wel eens dezelfde dingen zeggen als MKB Nederland.
[0:02:33] Maar wij zijn een adviesorgaan, ingesteld door EZK.
[0:02:38] We bestaan dit jaar tien jaar.
[0:02:40] We heten eerst de Raad voor het Microkrediet...
[0:02:43] ...omdat met name financiering een issue was voor het MKB.
[0:02:47] Daarom is ook Koningin Maxima lid van ons comité.
[0:02:50] We zijn met z'n zessen, zoals u ziet.
[0:02:53] Maar inmiddels is die focus uitgebreid.
[0:02:57] Het gaat om veel meer.
[0:02:58] Het gaat ook om toegang tot financiering, nog steeds.
[0:03:02] Daar komen we straks wel even op terug.
[0:03:03] Toegang tot talent.
[0:03:05] Ik heb mijn hele leven bij Randstad gewerkt, dus daar heb ik wel iets mee.
[0:03:09] En versterking van ondernemerschap.
[0:03:11] Dan moet u denken aan onderwijs.
[0:03:13] Een van onze activiteiten is O2Lab.
[0:03:16] Dat gaat over ondernemerschapsonderwijs.
[0:03:18] Maar het gaat ook over toegankelijkheid voor het MKB rondom informatie en steun...
[0:03:22] ...om een nog betere ondernemer te zijn.
[0:03:25] Ja, toch wat cijfers over het MKB.
[0:03:27] 70% van alle Nederlanders werkt bij het MKB.
[0:03:30] Het is zo'n twee derde van onze toegevoegde waarde als land.
[0:03:33] Dus zonder het MKB geen economische groei.
[0:03:38] Zonder het MKB geen klimaatverandering, om het maar zo te zeggen.
[0:03:45] En wij denken dat er meer aandacht moet komen voor het MKB om een aantal thema's.
[0:03:52] De hoofdboodschap van het jaar.
[0:03:54] Ik leid u daar even doorheen.
[0:03:57] En dan neemt Barbara het van mij over.
[0:03:59] Het jaarbericht van 2023.
[0:04:01] We doen dit dus al een aantal jaren.
[0:04:03] We hebben dit jaarbericht net voor de verkiezingen gepresenteerd.
[0:04:08] In de hoop dat die inzichten ook door u meegenomen worden.
[0:04:11] Zowel door de Kamer als ook door de aanstaande regering.
[0:04:17] Vertrouwen op ondernemerschap.
[0:04:19] Bewust gekozen.
[0:04:20] Omdat wij zeggen, dat gaat niet vanzelf.
[0:04:24] Wij denken dat een nieuw kabinet ruimte moet geven...
[0:04:27] en ruimte moet nemen aan het MKB.
[0:04:31] Ruimte betekent wel ruimte voor regels.
[0:04:34] Regel- en experimenteerruimte.
[0:04:37] Bijvoorbeeld rondom de arbeidsmarkt hebben we een tiental punten geadviseerd.
[0:04:40] Die wel afwijken van hoe vandaag de arbeidsmarkt in zijn werk gaat.
[0:04:43] Maar we denken dat dat leidt tot betere mensen, meer toegang, meer betere kandidaten voor het MKB.
[0:04:52] Uitgaan van het MKB.
[0:04:53] Dat zien we steeds vaker.
[0:04:54] Het is natuurlijk een hele grote groep.
[0:04:56] Een paar honderdduizenden bedrijven in allerlei sectoren.
[0:04:59] Van heel klein tot groter.
[0:05:02] En hoe bereik je die?
[0:05:03] Maar we vragen ook om regie.
[0:05:05] Dat is een expliciete uitnodiging aan het ministerie van EZK.
[0:05:09] Twee illustraties daarbij.
[0:05:11] In 2022 brachten wij ons advies dienstbare dienstverlening uit.
[0:05:15] Dat wil zoveel zeggen als, hoe maak je de informatie van de Kamer van Koophandel...
[0:05:20] van de RVO's, hoe maak je die toegankelijk voor het MKB.
[0:05:25] En daar zit een actieagenda ook onder.
[0:05:28] Deels gaat het daar hier ook over.
[0:05:30] En daarnaast, wat je bij het MKB ziet...
[0:05:32] eigenlijk, ze luisteren niet naar de overheid.
[0:05:36] Ze luisteren naar andere ondernemers.
[0:05:38] Wat we hier in het advies ook gezegd hebben...
[0:05:41] en we hebben gekeken naar regionale samenwerkingen.
[0:05:44] Vaak heel succesvol.
[0:05:45] We hebben dit gepresenteerd bij een onderneming rondom Katwijk.
[0:05:50] En die hebben een heel effectief samenwerkingsverband...
[0:05:53] waarin ondernemers door andere ondernemers geholpen worden.
[0:05:55] En we denken dat daar zeker in die netwerken en die samenwerking...
[0:05:59] een kans zit om het MKB beter te ondersteunen.
[0:06:04] Van potjes naar plannen.
[0:06:06] We hebben het daar al vaker over.
[0:06:08] We hebben al een paar jaar gepleit voor een routekaart...
[0:06:11] vanuit de overheid voor het MKB.
[0:06:13] Wat mag je van ons verwachten?
[0:06:15] Maar wat verwachten we ook van jou?
[0:06:18] Vertrouwen moet van twee kanten komen.
[0:06:20] Dus wij pleiten voor stabiliteit.
[0:06:22] Wees duidelijk wat je als overheid eist van bedrijven en ondernemers...
[0:06:26] maar wat je ook te bieden hebt.
[0:06:28] Experimenten, tijdelijke voorzieningen zijn leuk.
[0:06:31] En we zien daar vaak heel veel energie.
[0:06:33] Maar dan wordt het niet doorgezet.
[0:06:35] We hadden recent een bezoek en dat ging over vanuit provincies...
[0:06:38] heel laagrentende klimaatleningen om aan je duurzaamheid te werken.
[0:06:43] Succesvol in twee provincies.
[0:06:45] Ja, waarom niet heel snel naar andere provincies?
[0:06:48] Dat bedoelen wij met regie.
[0:06:50] Die versnippering moet er tegen gaan.
[0:06:52] In consistent beleid.
[0:06:54] Misschien wel zelfs onafhankelijk van de koers van de regering.
[0:06:58] Probeer nou die lange lijn richting 70 procent van je landgenoten...
[0:07:03] probeer die te trekken met elkaar.
[0:07:07] We vragen ook om structuur.
[0:07:09] En we vragen om samenhang en samenwerking.
[0:07:12] In Den Haag.
[0:07:13] Ik geef even een voorbeeld.
[0:07:14] Als we het hebben over die arbeidsmarkt...
[0:07:15] dan is dat iets van OCW.
[0:07:18] Dat is iets van sociale zaken.
[0:07:19] Dat is iets van EZK.
[0:07:20] Zij moeten daarin samenwerken.
[0:07:22] Want alleen zo krijg je dat soort agenda's van de grond.
[0:07:27] Maar ook tussen Den Haag en de rest van het land.
[0:07:29] Ik gaf al even dat voorbeeld rondom die duurzaamheidsleningen.
[0:07:31] Maar ook publiek-privaat.
[0:07:33] Er gebeurt heel veel, maar het kan veel meer.
[0:07:36] Het kan consistenter.
[0:07:37] Dus dat zit heel erg in dit advies.
[0:07:41] Dan even naar het verdienvermogen.
[0:07:43] Het staat onder druk, het MKB.
[0:07:45] De productiviteitsstijging daalt.
[0:07:46] En daarover wil ik graag het woord geven aan Barbara.
[0:07:52] Hartelijk dank, voorzitter.
[0:07:53] Van het comité bedoel ik daarmee.
[0:07:57] Dat het comité geen belangenorganisatie is...
[0:08:00] maar een organisatie die zich, zoals Jacques al zei...
[0:08:03] inspant voor een goed, stabiel...
[0:08:07] voorspelbaar ondernemersklimaat voor het MKB...
[0:08:10] blijkt ook uit het rapport.
[0:08:12] Jullie hebben twee kenniskadootjes liggen voor jullie.
[0:08:15] Eén is dit rapport, een dikke.
[0:08:18] Dat geven we elk jaar uit.
[0:08:19] Dat is de staat van het MKB.
[0:08:21] Dat bestaat uit twee delen.
[0:08:23] Het eerste deel is een statistisch deel.
[0:08:25] Dat geeft de trends aan, de ontwikkelingen, de feiten.
[0:08:28] En het tweede deel zijn verhalen.
[0:08:31] Verhalen van experts, verhalen van ondernemers.
[0:08:34] We hebben daarnaast gegeven...
[0:08:36] het tweede kenniskadootje is een abstract...
[0:08:39] een samenvatting van enkele van de hoofdlijnen...
[0:08:42] van die statistische analyse.
[0:08:43] Ik ga hier niet al die slides behandelen.
[0:08:46] Als jullie dat willen, zal ik het met liefde doen.
[0:08:49] Maar de afdronk daarvan is als volgt.
[0:08:51] Het MKB is ongelooflijk belangrijk...
[0:08:54] voor de grote transformaties waar Nederland voor staat.
[0:08:57] Of het nou gaat om vergroening...
[0:08:58] of het nou gaat om de digitalisering, internationalisering.
[0:09:04] Als het gaat om het uiteindelijk leveren van productiviteitsgroei...
[0:09:10] binnen de draagkracht van de aarde.
[0:09:12] Waarom hamer ik zo op productiviteitsgroei?
[0:09:15] Als je kijkt naar het groeivermogen van een economie...
[0:09:18] kan dat uiteindelijk van twee dingen komen.
[0:09:20] Het ene is arbeidsaanbod en het ander is productiviteitsgroei.
[0:09:24] In de vergrijzende samenleving waarin wij leven...
[0:09:27] is de knop van arbeidsaanbod een ingewikkelde.
[0:09:30] Dus alle ballen op productiviteitsgroei.
[0:09:33] En daar heb je het MKB heel hard voor nodig.
[0:09:35] We hebben in die afgelopen negen jaar...
[0:09:38] want dit is het negende rapport, volgend jaar een jubileum...
[0:09:41] hoop ik dat we hier ook mogen vieren...
[0:09:45] waarin die negen jaar hebben we ontwikkeld een denkkader...
[0:09:52] een productiviteitsdenkkader van waar moet je nou op letten...
[0:09:55] ook u hier in de Kamer, maar ook ambtenaren...
[0:09:59] als het gaat om het bevorderen van productiviteit binnen het MKB.
[0:10:04] Dan gaat het om zaken als internationalisering.
[0:10:08] Blijkt namelijk dat die bedrijven die heel veel importeren of exporteren...
[0:10:13] over het algemeen productiever zijn.
[0:10:15] Het gaat om de toegang tot talent.
[0:10:17] Het gaat om...
[0:10:18] Nou, ik kan het hele rijtje afmaken, dat ga ik hier niet doen.
[0:10:22] Maar op dit moment is die productiviteitsgroei...
[0:10:25] die is aan het dalen, al een tijdje.
[0:10:28] En dat is problematisch voor Nederland als geheel...
[0:10:31] maar ook voor deze ondernemers.
[0:10:33] Waarom is het aan het dalen?
[0:10:34] Nou, het heeft onder andere te maken met de enorme opkomst...
[0:10:38] van de ZZP-groep binnen het MKB.
[0:10:41] En die zijn over het algemeen...
[0:10:42] laten die een minder sterke productiviteitsgroei zien.
[0:10:45] Een ander heeft te maken...
[0:10:47] met de lage investeringen.
[0:10:51] Het MKB investeert minder dan het grootbedrijf.
[0:10:55] Heeft ook minder goed toegang tot financiering.
[0:10:59] Kunnen we het eventueel later over hebben als u dat wilt.
[0:11:02] En daarnaast is heel belangrijk een beperktere marktdynamiek.
[0:11:06] Heeft misschien ook wat met corona te maken gehad en de coronasteun.
[0:11:10] Maar je ziet dat het aantal oprichtingen, het aantal bedrijven dat stopt...
[0:11:14] of moet stoppen, failliet gaat.
[0:11:17] Dat is minder.
[0:11:21] En dat leidt ertoe dat de productiviteitsgroei al met al afneemt.
[0:11:25] Nou, ik kan op individuele slides allemaal ingaan.
[0:11:29] Dat doe ik op uw bestelling, op uw vragen.
[0:11:32] Ik ga hier niet een een of ander verhaal afdreunen.
[0:11:35] Want ik hoop dat we een open gesprek kunnen hebben.
[0:11:37] De afdronk is wel, na alle gesprekken die wij met MKB-ondernemers hebben gehad...
[0:11:42] wat zij het meest nodig hebben is stabiel, voorspelbaar, betrouwbaar...
[0:11:46] beleid.
[0:11:46] Want zij moeten nu investeringen gaan doen.
[0:11:48] Dat vragen wij als samenleving van hen.
[0:11:52] En dat kunnen ze alleen doen als ze toegang hebben tot financiering.
[0:11:55] Maar ook als ze een stabiel beleid hebben waarop ze kunnen rekenen...
[0:12:00] en waarop ze die langjarige investeringen kunnen laten renderen.
[0:12:03] Daar laat ik het maar even bij als aftrap.
[0:12:06] Ja, misschien nog even los van de presentatie.
[0:12:08] Wij zien dit vandaag ook als begin van de samenwerking.
[0:12:11] Wij zijn bereikbaar voor u.
[0:12:13] Ik kan me ook voorstellen dat u na een aantal maanden...
[0:12:15] meer vragen gaat hebben.
[0:12:16] Dan zijn wij altijd beschikbaar.
[0:12:18] We zitten bij EZK hier om de hoek.
[0:12:20] Ver is het niet.
[0:12:23] Hartstikke goed.
[0:12:24] Dank u wel voor deze aftrap.
[0:12:26] Dan gaan we naar de leden.
[0:12:29] Mevrouw Zeedijk heeft u een vraag.
[0:12:32] Ik ben inderdaad.
[0:12:33] Ik wil even vragen naar die financierbaarheid.
[0:12:35] Ik heb afgelopen weken best met veel spelers gesproken.
[0:12:39] En wat mij daar het meest opviel was dat de afgelopen tien jaar...
[0:12:44] de totale hoeveelheid financieringen...
[0:12:46] aan het MKB en de retailfinancieringen...
[0:12:49] op bankbalansen ongeveer met 30% is afgenomen.
[0:12:53] Dan vraag ik het aan banken en die zeggen...
[0:12:56] ja, we willen wel financieren, maar eens overvraag komt er niet.
[0:12:59] En dan vraag ik het aan het MKB en die zeggen...
[0:13:01] ja, maar de banken geven niet thuis.
[0:13:03] Waar zit daar nou de waarheid tussen?
[0:13:08] Ja, graag gedaan.
[0:13:10] Er is niet een eenduidig antwoord.
[0:13:13] Dat wil ik vooraf zeggen.
[0:13:14] Het gaat over vraag en aanbod, maar ook over de structuur van de markt.
[0:13:18] Dus één vraag.
[0:13:19] Enerzijds laat ik eerst de aanbodkant, de banken, zelf pakken.
[0:13:22] Wat daar onder andere speelt...
[0:13:24] is dat het aanbieden en financieren van MKB-ondernemingen...
[0:13:31] in de afgelopen tien jaar, u refereert aan die periode voor banken...
[0:13:35] ook duurder is geworden.
[0:13:37] Dat heeft te maken met allerlei regulering.
[0:13:39] Bijvoorbeeld het know your customer, het klantonderzoek dat je moet doen.
[0:13:45] Het heeft met een aantal andere dingen, kapitaalseisen enzovoort, te maken.
[0:13:49] En omdat de financieringen die aan het MKB worden verstrekt...
[0:13:54] met name die 250.000, een miljoen, iets boven het miljoen...
[0:13:58] dat zijn relatief beperkte financieringen...
[0:14:02] waar dus wel die hoge kosten van het klantonderzoek tegenover staan.
[0:14:06] Daar komt nog bij dat de informatie over de kredietwaardigheid van MKB'ers...
[0:14:13] minder goed, minder breed, minder publiekelijk beschikbaar is...
[0:14:17] dan bijvoorbeeld over grote beursgenoteerden...
[0:14:19] ondernemingen die ook nog eens een keer veel grotere tickets afnemen...
[0:14:23] waardoor je de kosten van zo'n klantonderzoek...
[0:14:25] over een veel groter bedrag kunt verspreiden.
[0:14:28] Dus dat zit aan de aanbodzijde.
[0:14:30] Het is duurder, risicovoller geworden voor banken om dat te doen...
[0:14:34] die afgelopen tien jaar.
[0:14:36] Daarnaast heb je de vraagzijde.
[0:14:38] En ik zei net al, er wordt minder geïnvesteerd.
[0:14:43] En je ziet dat daar conjucturele golven zitten in de vraag naar krediet.
[0:14:47] Dus ergens daartussen zit inderdaad die neergaande beweging.
[0:14:53] Daarboven hangt de structuur.
[0:14:55] En er worden zorgen geuit, halen wij ook uit onderzoeken...
[0:14:58] dat de markt erg geconcentreerd is met de grootbanken.
[0:15:02] Dus dat er misschien te weinig concurrentie is binnen het bankaire landschap.
[0:15:06] Dus dat er vanuit het non-bankaire landschap meer concurrentie zou moeten komen.
[0:15:12] Er is ook wel onderzoek gedaan waaruit blijkt dat MKB'ers...
[0:15:16] een hogere rentemarge betalen dan grote bedrijven.
[0:15:20] Dus er is aanduiding om ook aan de ACM bijvoorbeeld te vragen...
[0:15:23] om hier dieper in te duiken.
[0:15:25] Met andere woorden, er is niet één antwoord.
[0:15:30] Het heeft te maken met factoren aan de aanbodzijde.
[0:15:33] Het is duurder en risicovoller geworden voor banken...
[0:15:36] aan de vraagzijde, conjuctureel en in de structuur van de markt.
[0:15:42] Misschien nog even daarop aanvullend.
[0:15:43] Een van de initiatieven die er door de jaren heen ontwikkeld is...
[0:15:46] ook onze instigatie, is Credits.
[0:15:49] Dat is een instelling gevestigd in Almelo...
[0:15:52] die vaak op doorverwijzing van banken...
[0:15:55] wel degelijk met die ondernemers in gesprek gaat.
[0:15:58] En daar zit groei.
[0:15:59] Tegelijkertijd is het voor hen ook moeilijk...
[0:16:01] om aan risicodragend kapitaal te komen.
[0:16:03] Dus daar zit ook een knelpunt.
[0:16:05] En als het gaat om, noem het even, krediet...
[0:16:10] dat heb je enerzijds om je business te runnen.
[0:16:14] En dat moet er sowieso zijn.
[0:16:15] Maar wij pleiten ook voor iets andere financiering.
[0:16:19] Producten waardoor je ook je digitale transformatie kunt doen.
[0:16:22] En je kan investeren in klimaat.
[0:16:23] Dat is natuurlijk wat anders dan je dagdagelijkse business financieren.
[0:16:26] Die twee dingen willen we heel graag onder de aandacht brengen.
[0:16:29] En daar moet wel wat mee.
[0:16:32] Misschien, want uw vraag ging over bancaire financiering.
[0:16:36] Daarom gaf ik daar antwoord op.
[0:16:38] Alleen, wat een MKB'er nodig heeft...
[0:16:41] we hebben dat vorig jaar onderzocht...
[0:16:43] is niet alleen bancaire...
[0:16:45] niet alleen leningen, laat ik het even zo zeggen.
[0:16:48] Wat ook nodig is, is eigen vermogen.
[0:16:51] Dat geeft een basis onder waar je die lange termijn investeringen...
[0:16:56] Dus dat is op dit moment een wat blinde vlek in het financieringslandschap.
[0:17:00] Dus vorig jaar, we kunnen dat aan u sturen als u dat wilt...
[0:17:04] is er ook een onderzoek gedaan...
[0:17:05] waaruit blijkt dat aan de aanbodzijde dat wat ontbreekt voor het MKB...
[0:17:10] echt meer dat wat richting het eigen vermogen komt...
[0:17:14] dus achtergestelde leningen, dat soort dingen moet je aan denken.
[0:17:17] En daarnaast een cri de coeur.
[0:17:20] Wat heel belangrijk blijkt te zijn...
[0:17:22] is bijvoorbeeld die BMKB-regelingen.
[0:17:24] Dat zijn de borgstellingsregelingen vanuit de overheid.
[0:17:27] En die kunnen ook helpen om juist die hogere risico's...
[0:17:32] die met MKB-financiering nou eenmaal te maken hebben...
[0:17:36] ten opzichte van gemiddeld genomen het grootbedrijf...
[0:17:38] die kunnen helpen om daar net dat zetje te geven.
[0:17:40] Dus het is niet alleen bancaire financiering.
[0:17:43] Het is ook eigen vermogen.
[0:17:44] En het is ook overheidsbeleid.
[0:17:50] Dit is uitstekend om hier met die minister op terug te komen.
[0:17:55] Omdat EZK recent ook een plan heeft gelanceerd...
[0:17:58] om het beste investeringsklimaat van Europa te creëren in Nederland.
[0:18:02] Wat vandaag niet het geval is.
[0:18:04] Kijkend naar ook andere landen wat daar goed gaat.
[0:18:07] Wij pleiten wel vooral voor...
[0:18:09] het efficiënt maken van de knelpunten die in het huidig systeem zitten.
[0:18:14] En niet zozeer...
[0:18:15] ik zeg het maar even...
[0:18:16] een MKB-bank te lanceren.
[0:18:18] Dan heb je een nieuwe instelling.
[0:18:19] Dat klinkt misschien goed.
[0:18:20] Maar daarmee heb je nog niet de knelpunten uit het huidig systeem gehaald.
[0:18:23] Dus heel goed om daar met die minister over in gesprek te gaan.
[0:18:27] En die discussie te volgen.
[0:18:28] En daar praten we graag over verder.
[0:18:32] Mevrouw Van Metel, u wilt graag hierop verder.
[0:18:33] Ik zou alleen eigenlijk even mijn partijgenoot willen voortrekken.
[0:18:36] Niet omdat hij mijn partijgenoot is, maar omdat hij dadelijk weg moet.
[0:18:39] En ik wil hem eigenlijk wel de kans geven om ook een vraag te stellen.
[0:18:41] Dus als dat goed is, hou de vraag vast.
[0:18:43] Dan doen we eerst even de heer White.
[0:18:44] En dan komen we terug bij u.
[0:18:45] Dank u wel, voorzitter.
[0:18:47] Ik was even benieuwd.
[0:18:49] Een aantal MKB'ers gesproken in de afgelopen periode.
[0:18:53] En een van de signalen...
[0:18:54] en ik ben benieuwd als jullie de signalen ook herkennen...
[0:18:59] terugzien en ook voorbeelden daarvan kunnen schetsen...
[0:19:02] dat zij heel erg gebukt gaan omtrent de regeldruk in de uitvoering.
[0:19:06] Dat zij heel erg merken dat ze niet aan het werk toekomen...
[0:19:11] omdat wetgeving, subsidieregelingen...
[0:19:15] en dergelijke helemaal niet makkelijk, uitvoerbaar, praktisch toe te passen zijn.
[0:19:22] Dus ik ben even benieuwd als jullie dat ook herkennen, ook signaleren...
[0:19:25] en ook daar gedachtes over hebben.
[0:19:28] Zeker. Dat herkennen wij enorm.
[0:19:32] En wij hebben hier samen ook een stukje over geschreven...
[0:19:35] in een krant die veel door ondernemers gelezen wordt.
[0:19:39] En daar ook meteen van nog meer ondernemers reactie gekregen.
[0:19:43] Die regeldruk.
[0:19:44] En die is er, met name voor het MKB ook.
[0:19:48] En de oproep daarom ook aan u, aan uw Kamer...
[0:19:52] die deden wij ook in dat opiniestuk dat wij hierover schreven.
[0:19:57] Als regelgeving, wetgeving wordt vormgegeven...
[0:19:59] wordt het heel vaak afgestemd op het grootbedrijf...
[0:20:02] waar compliance-afdelingen zijn, waar grote HR-afdelingen zijn.
[0:20:06] En ja, er is een uitvoeringstoets voor het MKB...
[0:20:10] die is, toen wij dat stukje schreven, dus een paar maanden geleden...
[0:20:13] was die sinds 2018 60 keer gebruikt.
[0:20:16] Dat is een toets waarbij beleidsambtenaren moeten onderzoeken...
[0:20:21] als ze nieuwe wet- en regelgeving maken, of die wel MKB-veeg is.
[0:20:26] Of die niet te veel regeldruk oplevert voor het MKB.
[0:20:30] En ondanks feit dat die toets er is, is de klacht niet minder geworden.
[0:20:35] Dus wij herkennen wat u buiten hoort.
[0:20:38] En de oproep is dus om nog meer, als er wet- en regelgeving is, te toetsen...
[0:20:43] op uitvoerbaarheid voor het MKB.
[0:20:47] En ook, als je kijkt naar regelgeving, uit te gaan van die mindset van vertrouwen.
[0:20:53] Daarom hebben we dit rapport ook zo genoemd.
[0:20:55] Kijk, er zijn ongetwijfeld dingen mis. Er zijn heel veel MKB'ers.
[0:20:59] Maar het overgrote deel wil gewoon binnen de lijntjes kleuren.
[0:21:02] Dus ga uit van dat vertrouwen. Dat kan je ook in die toets meenemen.
[0:21:06] Het tweede is dan de vindbaarheid. Want je hebt al de regelgeving, dat is complex.
[0:21:09] Maar wie assisteert mij daarmee? Doet mijn bank dat? Doet mijn accountant dat?
[0:21:13] En dat zit in dat advies van ons, van Dienstbare Dienstvereniging.
[0:21:16] Ontsluit nou, op basis van de vraag van de ondernemers, de beschikbare informatie.
[0:21:20] Die is er wel. Mensen willen wel helpen, maar zijn moeilijk te vinden voor het MKB.
[0:21:25] Dus dat zijn de twee aandachtspunten hier.
[0:21:28] Dank u wel. Nog een korte vervolgvraag?
[0:21:31] Voorzitter, ik moet er helaas echt vandoor.
[0:21:35] Ik zit nog wel even te denken hoe ik...
[0:21:36] Ik heb nog één of twee vragen die ik mogelijk schriftelijk zou kunnen stellen.
[0:21:41] Ja, kan dat? Dan zou ik daarbij...
[0:21:45] Nou, dan komt een e-mailconversatie op gang, dus dat is hartstikke goed.
[0:21:49] En dan gaan we nu naar mevrouw Van Metelen met uw vraag.
[0:21:53] Nou, even terugkomend op zojuist en daarvoor over de financiering.
[0:21:59] Ik kan ook uit eigen ervaring spreken en uit heel veel MKB's, ondernemers om mij heen, dat het echt een groot probleem is.
[0:22:08] Is het eigenlijk niet gewoon zo dat de onderzoeken van de banken naar kredietwaardigheid van MKB's...
[0:22:14] gewoon is doorgeslagen?
[0:22:15] En dat je niet eens meer toegang hebt tot een accountmanager of een afspraak bij een bank te maken.
[0:22:21] Dat je alles moet doen via een chatbot.
[0:22:26] En als je uiteindelijk iemand aan de telefoon krijgt, dat duurt echt weken.
[0:22:29] En het duurt letterlijk maanden voor erop doorgewerkt wordt.
[0:22:33] Maar als er iets niet kan, dan weet je het wel heel snel, want dan gaat het gewoon niet door.
[0:22:40] Ik denk dat dat ook echt... Dat wil ik echt...
[0:22:42] Ik zie jullie allemaal knikken, dus ik denk dat het bekend is.
[0:22:46] Ligt dit ook bij jullie bij het ACM?
[0:22:48] Want dit is natuurlijk ook een stukje regeldruk, denk ik.
[0:22:51] En een stukje druk vanuit banken.
[0:22:53] Ik snap dat ze zich willen indekken.
[0:22:57] Maar het kan natuurlijk niet zo zijn dat hun zeggen nee, ze sturen je door naar een onbekeerde financier.
[0:23:03] Bijvoorbeeld ABN AMRO zegt dan ga maar naar Brisfund, wat ook ABN AMRO is.
[0:23:08] En dan kan je daar naartoe eventueel voor...
[0:23:10] En dan moet je veel meer rente gaan betalen.
[0:23:13] Waardoor uiteindelijk ook ondernemers het toch niet doen, omdat het gewoon meer kost.
[0:23:19] Dus dat houdt ook weer het investeerder tegen.
[0:23:25] Wat u aangeeft, horen wij ook vaker.
[0:23:29] Tegelijkertijd vragen wij van banken dat zij klantonderzoek doen.
[0:23:35] Dat doen zij niet bewerkelijker dan nodig op grond van de wet.
[0:23:40] Dus...
[0:23:42] Daarom zei Jacques van den Broek net al, een MKB-bank zal hier niets oplossen...
[0:23:47] omdat die met dezelfde regels voor klantonderzoek te maken heeft.
[0:23:52] Om die rentes niet onnodig nog hoger te maken...
[0:23:55] proberen banken om de kredietverlening zo efficiënt mogelijk te doen.
[0:24:01] En daarom krijg je, en dat is de wisselwerking, van die automatische straten...
[0:24:05] die gedigitaliseerde onboardingsprocessen, die heel onpersoonlijk voelen...
[0:24:11] en waarbij je als uitkomst kan krijgen, system says no.
[0:24:14] En als je dan met het systeem wil praten, dan moet je even, weet ik hoeveel, trappen door.
[0:24:19] Dus ik snap dat gevoel totaal.
[0:24:21] Alleen, wat de bedoeling daarvan is...
[0:24:24] om juist de toegankelijkheid van de financiering hoog te houden.
[0:24:28] Omdat het lagere kosten met zich meebrengt.
[0:24:31] Dus, hoe komen we hier nou uit?
[0:24:33] Nou, u spreekt over een week of twee over onder andere ook het convenant dat is afgesloten...
[0:24:40] en dat zich nu moet gaan maken.
[0:24:41] Dat ziet ook op doorverwijzing, waar u het ook al over had...
[0:24:46] maar dan doorverwijzing in bredere zin.
[0:24:49] Het ziet bijvoorbeeld ook op, moet er misschien een openbaar register komen?
[0:24:53] Moeten we ook in samenwerking met de Nederlandse bank komen tot betere data?
[0:24:59] Hoe zit het nou eigenlijk met vraag en aanbod?
[0:25:02] Zit het inderdaad aan de vraagzijde? Zit het aan de aanbodzijde?
[0:25:05] Dus veel beter inzicht, voordat we het alleen maar bouwen...
[0:25:09] op dit soort belangrijke dingen.
[0:25:11] Maar wel anekdotisch bewijs van verhalen wat individuele ondernemers meenemen.
[0:25:16] En dat is onze taak om die data, volgend jaar willen we die hier graag kunnen presenteren...
[0:25:22] hoe het nou echt zit.
[0:25:23] Maar uw observatie dat het onpersoonlijk is, zeer bewerkelijk is, die zien wij ook.
[0:25:34] Mevrouw Van Metelen, nog een korte vervolgvraag of de volgende ronde?
[0:25:39] We zijn hier niet voor de opmerkingen vandaag.
[0:25:41] We zijn hier voor een briefing en voor een vragen sessie.
[0:25:45] Helemaal goed, dan komen we zo bij u terug bij een volgende ronde.
[0:25:48] Mevrouw Martens-Amerika, voor uw vraag.
[0:25:49] Ja, dank. En ook dank voor uw aanwezigheid.
[0:25:52] Ik vervang ook onze woord voor de MKB, dus we hadden graag met z'n tweeën willen zijn.
[0:25:55] Maar ik zorg dat alles op de juiste plek terecht komt.
[0:25:59] Ik heb een aantal vragen. Zal ik die achter elkaar stellen, dat jullie daarop kunnen reageren?
[0:26:03] Oh, ik zie een nee en een ja.
[0:26:05] En ik ben de voorzitter. Nee, we doen een omstebeurtenvraag.
[0:26:08] En dan doen we gewoon nog een aantal rondes als we tijd hebben.
[0:26:10] En we hebben nog ruim de tijd, dus ik hoop dat ze allemaal een bod kopen.
[0:26:13] Dat is hartstikke goed. Dat is hartstikke goed.
[0:26:14] We beginnen met een vraag en eventueel een kleine vervolgvraag.
[0:26:15] Ja, ik heb een vraag over digitalisering. Dat is natuurlijk best wel een accuraat onderwerp.
[0:26:20] We denken vaak dat het gaat om het maken van een website.
[0:26:22] Maar het gaat natuurlijk om de verdigitalisering van de processen.
[0:26:26] En mijn fractiegenoten en ik zijn eigenlijk op zoek naar waar het hem dan in zit.
[0:26:32] Is het het feit dat het pas op de lange termijn rendement oplevert...
[0:26:38] en dus nu voor de korte termijn niet aantrekkelijk is?
[0:26:40] En welke rol denken jullie dat de overheid, buiten subsidieverlenen...
[0:26:44] daarin zou kunnen spelen om te zorgen dat die motor toch wel wordt aangezwengeld?
[0:26:49] Dank u wel.
[0:26:50] Wie? Mevrouw Baarsma.
[0:26:52] Ja, digitalisering is inderdaad... Wat is dat?
[0:26:56] Dat kan een website zijn. Nou, dat is meer een hygiënefactor.
[0:27:00] Maar het kan ook zijn toepas van generative AI.
[0:27:03] Dus het is even... Dit is het spectrum.
[0:27:05] En wat je ziet is... Laten we er eentje vastpakken.
[0:27:08] Bijvoorbeeld het digitaliseren van klantprocessen...
[0:27:11] of het toepassen van ERP-software om dingen efficiënter te maken.
[0:27:17] Ook daar heb je financiering nodig. Maar daar is dan geen onderpand voor.
[0:27:21] Zoals bijvoorbeeld als je een kantoor laat bouwen, heb je gewoon stenen als onderpand.
[0:27:25] Dus dat is ook zo'n virtueel kapitaalgoed.
[0:27:29] Het financieren van software, van digitale processen...
[0:27:33] is ook weer, als het gaat om financiering, best een ingewikkelde.
[0:27:37] Dus daarover nadenken met de financiële sector...
[0:27:40] hoe je dit zou kunnen doen, zou behulpzaam zijn. Dat is één.
[0:27:45] Twee, je kunt het ook prima voor een deel uit je werkkapitaal...
[0:27:48] of op andere manieren doen.
[0:27:49] Dus daar geldt weer die toegang tot financiering.
[0:27:53] Het andere is kennis.
[0:27:55] En Jacques van den Broek refereerde er al aan.
[0:27:58] Op dit moment zijn er vele loketten...
[0:28:02] waar MKB'ers naartoe kunnen om vragen te stellen...
[0:28:05] over digitalisering, over financiering.
[0:28:08] Alleen zijn er zoveel dat ze door de bomen het bos niet meer zien.
[0:28:12] Dus onze oproep is ook...
[0:28:14] ga nou niet nog meer van die loketten openen...
[0:28:17] maar laat het juist veel beter en logischer samenwerken...
[0:28:21] en maak gebruik van, en hier komt-ie...
[0:28:23] het ecosysteem dat MKB'ers onderling zijn.
[0:28:27] Zij nemen veel eerder van een collega-ondernemer aan...
[0:28:31] die al gedigitaliseerd is, van zo en zo kan ik het aanpakken...
[0:28:35] met die aanbieder kan ik dat voor elkaar krijgen...
[0:28:37] die kan dat weer doen en dit werkt niet, dat werkt wel.
[0:28:40] En maak daar veel meer gebruik van.
[0:28:42] Dus als overheid hebben we een bescheiden...
[0:28:45] faciliterende rol op de financiering, hoe dat zou moeten...
[0:28:49] en op de loketten, maar dan niet in plaats van de andere ondernemers...
[0:28:55] maar ondersteunend aan dat ecosysteem van ondernemers.
[0:29:00] En daarnaast denk ik dat zaken als generative AI...
[0:29:04] waar we nu allemaal nog het wiel aan het uitvinden zijn...
[0:29:07] zie je dat, en dit is een persoonlijke observatie...
[0:29:11] dus geen onderzoek, maar ik zie...
[0:29:13] want het is nog maar zo recent dat dit wordt toegepast...
[0:29:15] zie ik dat grote bedrijven de capaciteit hebben...
[0:29:19] om hun mensen op te leiden, er ervaring mee op te doen...
[0:29:22] om eigen chatbots, chat-GPT-versies...
[0:29:27] die wel de vertrouwelijkheid, de privacy van het bedrijf kunnen borgen...
[0:29:34] dat kunnen kleine bedrijven niet.
[0:29:36] Dus hoe kunnen we, en ik heb het antwoord ook nog niet...
[0:29:39] maar hoe kunnen we veel meer die kennis ook laten doorlopen...
[0:29:43] naar het MKB, met opleidingen...
[0:29:46] en misschien hebben regionale opleidingscentra daar een rol...
[0:29:50] daar heb ik het antwoord nog niet, wat ik zei...
[0:29:52] maar ik zie daar wel een potentieel gat ontstaan...
[0:29:54] ten opzichte van het grote bedrijf.
[0:29:58] Ja, eigenlijk is digitalisering een onderwerp...
[0:30:00] dat door al onze programmapunten loopt.
[0:30:01] Barbara heeft er een aantal aangegeven.
[0:30:04] Ik had het over ondernemerschapsonderwijs.
[0:30:06] Het begint ook wel bij jezelf.
[0:30:08] Ik heb bij Randstad gewerkt, heel veel in digitalisering gedaan...
[0:30:11] maar het begint bij jezelf, want het voelt als risicovol.
[0:30:14] Want je gaat je bestaande manier van werken...
[0:30:16] ga je eigenlijk onder de loep nemen.
[0:30:18] En die is vandaag nog hartstikke goed.
[0:30:20] Je hebt een soort risico om te zeggen...
[0:30:21] ja, maar over vijf jaar niet meer.
[0:30:23] Het heeft ook heel veel te maken met de mensen in je bedrijf...
[0:30:25] die zich daar ook heel onveilig in gaan voelen.
[0:30:28] Hun baan in het goede scenario verandert...
[0:30:30] omdat ze een heel andere tooling gaan gebruiken.
[0:30:32] En in een slechter scenario...
[0:30:33] verandert die baan en verdwijnt die ook.
[0:30:35] En dan, ja, wat betekent dat voor mijn bedrijf?
[0:30:37] Je neemt heel veel risico...
[0:30:39] wat wij vanuit ondernemerschapsonderwijs...
[0:30:42] ook onder de loep zouden willen nemen.
[0:30:43] Dat is er, moet uitgebreider toegepast worden.
[0:30:47] We zijn er ook over in gesprek met OCW.
[0:30:49] Hoe maak je dat nou beschikbaar voor het MKB?
[0:30:52] Moet dat via brancheorganisaties?
[0:30:54] We weten dat nog niet, maar er moet wel iets in gebeuren.
[0:30:58] En als laatste, vanuit de arbeidsmarkt...
[0:31:00] je moet vaak ook mensen aannemen, al of niet tijdelijk.
[0:31:03] We hebben vaak even een e-commerce manager.
[0:31:05] Dat zijn hele schaarse mensen.
[0:31:07] En wij pleiten er ook voor...
[0:31:09] om gecombineerd werkgeverschap mogelijk te maken.
[0:31:11] Dat betekent dat je met vijf MKB'ers...
[0:31:13] één e-commerce manager aanstelt.
[0:31:15] Omdat bijna los van de branche waarin je zit...
[0:31:19] is de aanpak wel vaak hetzelfde.
[0:31:21] Nou, dat zit in één van onze aanbevelingen op die arbeidsmarkt.
[0:31:24] Dus work in progress.
[0:31:27] Maar daar moeten we zeker mee door.
[0:31:32] Korte vervolgvraag op dit onderwerp?
[0:31:34] Nee, volgende, echt een nieuwe vraag.
[0:31:36] Dan heb ik zelf een vraag, ook als lid van deze commissie.
[0:31:38] En die gaat over dat jullie schrijven...
[0:31:41] dat de overheid ook regie moet pakken.
[0:31:43] En ik begrijp dat er een voorbeeld is over bijvoorbeeld die arbeidsmarkt.
[0:31:46] Dat daar verschillende ministeries samen moeten werken...
[0:31:48] en daar echt regie op moet worden genomen.
[0:31:50] Nou hoorde ik afgelopen zondag bij Buitenhof...
[0:31:52] ook wel de Nederlandse Bank iets zeggen over regie nemen.
[0:31:55] En ook wel kiezen van...
[0:31:56] welke sectoren wil je nou voor gaan als Nederlandse overheid?
[0:32:00] Omdat je denkt, nou, die hebben we nodig de komende decennia.
[0:32:03] En misschien ook wel een aantal welke niet.
[0:32:04] Is dat ook een regierol die jullie zien voor de overheid?
[0:32:07] Of is dat niet wat jullie bedoelen in dit advies daarmee?
[0:32:13] We hebben als commissie niet onderzocht of een uitspraak gedaan...
[0:32:18] over wat bijvoorbeeld een structuur is, een economische structuur...
[0:32:23] in termen van sectoren of wat dan ook, die past echter.
[0:32:26] Tussen de lijnen zit dat natuurlijk wel degelijk.
[0:32:29] Er zijn grenzen die knellen.
[0:32:31] Dat gaat om de milieugebruiksruimte, die raakt steeds verder op.
[0:32:34] De infrastructuur is steeds voller.
[0:32:36] Of het nou gaat om netcongressie of de wegen zit steeds voller.
[0:32:40] Arbeidsmarkten zijn enorm te kort. Dat knelt.
[0:32:44] Nou, ik kan zo nog wel even doorgaan.
[0:32:46] Maar er zijn vele grenzen die knellen.
[0:32:48] En binnen die grenzen zullen we dus moeten kiezen.
[0:32:51] En ja, daar is regie nodig vanuit de overheid...
[0:32:56] maar niet op de manier waarop misschien je zou denken...
[0:32:59] nou, die sector wel, die sector niet.
[0:33:01] De overheid kan niet kiezen.
[0:33:03] Die weet niet wat de winnaars van morgen zijn.
[0:33:06] En het is ook niet handig om daarop in te zetten.
[0:33:08] Dat zit ook niet tussen de lijnen van de rapporten die wij hebben.
[0:33:12] Wat daar wel in zit, wij pleiten heel erg voor productiviteitsgroei.
[0:33:17] Dus waar komt die vooral vandaan?
[0:33:19] Nou, die komt uit sectoren waar per medewerker...
[0:33:23] veel toegevoegde waarde wordt geleverd.
[0:33:25] Dus tussen de lijnen door zit het advies wel degelijk.
[0:33:28] Ga met die randvoorwaarden, met vestigingsbeleid...
[0:33:33] met beprijzingsbeleid, met subsidiebeleid...
[0:33:35] allemaal met dat soort algemene randvoorwaarden...
[0:33:38] ga sturen naar hoogwaardig, dus hoge toegevoegde waarde...
[0:33:44] activiteiten, niet zozeer sectoren, maar activiteiten.
[0:33:47] En naar die die echt hier, omdat ze locatiegebonden zijn...
[0:33:51] dus bijvoorbeeld denk, dat valt niet bij het MKB...
[0:33:54] maar zorg, dat moet je echt ter plekke leveren.
[0:33:56] Of horeca, of je haar laten knippen, ik zeg maar wat...
[0:34:00] dat moet je echt hier leveren.
[0:34:02] Terwijl andere dingen meer op afstand kunnen...
[0:34:05] en die hoeven niet per se hier.
[0:34:06] Nou, als je zo'n soort van afwegingskader maakt...
[0:34:09] dan stuurt dat automatisch zonder dat je winnaars aan het kiezen bent.
[0:34:14] En ja, dat gedachtegoed zit wel degelijk in onze rapporten...
[0:34:18] omdat we zo ongelooflijk sturen op productiviteitsgroei.
[0:34:23] Ja, en misschien dan ook nog even...
[0:34:25] je kan ook sectoren analyseren, en dat hebt u ook vaak gedaan als Kamer...
[0:34:29] waarin de arbeidsomstandigheden onder druk staan.
[0:34:33] Dan lees ik ergens sectoren waaronder het minimumloon gewerkt wordt.
[0:34:37] Dat kan niet in Nederland, dat is onwettig.
[0:34:39] Even vanuit de wet kan dat niet.
[0:34:42] Dus je zal naar dat soort sectoren moeten kijken als overheid.
[0:34:45] Je zal zeggen, stel, iedereen wordt betaald zoals het hoort...
[0:34:48] een binnenlandse werknemer of een buitenlandse werknemer...
[0:34:50] dat maakt niet uit, een buitenlandse werknemer is namelijk duurder dan een Nederlandse.
[0:34:54] Die moet hetzelfde loon krijgen, ook dat is de wet...
[0:34:57] en die heeft vervolgens een aantal andere kosten.
[0:34:59] Dus die moet duurder zijn.
[0:34:59] Dus die inzet kan dat als hij productiever is of je hebt een botweg nodig.
[0:35:03] Als u die sectoren analyseert...
[0:35:05] en die kunnen niet winstgevend zijn, langdurig...
[0:35:08] vanuit de loonkosten die niet betaald worden per medewerker...
[0:35:11] dan vind ik dat wel een taak voor de overheid om daarop in te grijpen.
[0:35:14] Dat is zeer arbeidsintensief.
[0:35:16] Dat gebeurt natuurlijk onvoldoende op dit moment.
[0:35:18] Dat weet ik vanuit mijn oude werkgever.
[0:35:21] Dank. En dan toch een korte vervolgvraag...
[0:35:22] want ik snap het kader wat dan ontwikkeld zou kunnen worden...
[0:35:25] en dat je dan op die manier naar de sectoren kan kijken.
[0:35:27] Is dat ook een vraag die het parlement zou kunnen stellen aan het comité?
[0:35:30] Om zo'n lens te ontwikkelen en dan daarmee te kijken?
[0:35:33] En dan een advies te geven?
[0:35:34] Dit algemene afwegingskader, overigens moet ik zeggen...
[0:35:38] dus als je zou kijken niet op laagwaardig, maar hoogwaardig...
[0:35:43] niet op wat ook ver weg kan, maar locatiegebonden...
[0:35:48] en daardoor zijn er nog geopolitieke assen natuurlijk...
[0:35:50] wat strategisch van belang is voor Nederland.
[0:35:56] Wat wij doen, wat impliciet, maar wij kunnen dat ook explicieter doen...
[0:36:00] is de maatregelen die wij voorstellen zelf ook langs die assen leggen.
[0:36:05] Dat doen we dus al, maar wij kunnen dat explicieter doen, zeker.
[0:36:10] U kunt hem aan ons stellen.
[0:36:11] Ik denk dat het logischer is dat u hem aan EZK stelt.
[0:36:13] Dan komt hij uiteraard bij ons vandaan.
[0:36:16] Waar wij van zijn, is van alle activiteiten die vandaag in Nederland gebeuren...
[0:36:20] hoe kunnen die competitief, met oog voor klimaat...
[0:36:24] met oog voor goede werkomstandigheden...
[0:36:26] met oog voor een succesvolle onderneming...
[0:36:28] met zelfvertrouwen en de juiste financiering...
[0:36:30] hoe kan dat gebeuren?
[0:36:31] Ik denk dat dat de eerste vraag is.
[0:36:33] Als die allemaal beantwoord kunnen worden...
[0:36:35] dan moeten we vervolgens zeggen, ja, topsectoren die visiten het.
[0:36:39] Ik denk dat dat aan de orde blijft.
[0:36:40] Want keuzes maken, daar zijn we het mee eens.
[0:36:43] Oké, dank u wel. Tweede ronde.
[0:36:46] Mevrouw Zeedijk, heeft u nog een tweede vraag?
[0:36:50] U heeft even niks meer? Nee?
[0:36:53] Dan het statement van mevrouw Van Meterlen, verpakt in een vraag.
[0:36:57] Of heeft u gewoon een tweede vraag?
[0:37:01] Met microfoon, ja, dank u wel.
[0:37:02] Ja, ik ga een andere vraag stellen.
[0:37:05] Ik neem aan dat, ook op de hoogte ben natuurlijk...
[0:37:08] van het Adviescollege Toetsing Regeldruk, de ATR...
[0:37:11] want we hebben natuurlijk veel over regeldruk.
[0:37:13] In principe zou je verwachten dat daar meer uit zou kunnen komen...
[0:37:19] maar we zien toch wel dat als er een dictum 3 of 4 wordt gegeven...
[0:37:23] wat inhoudt niet doen tenzij of gewoon niet doen...
[0:37:27] dat er dan toch doorgehobbeld wordt.
[0:37:30] Hoe kijken jullie daartegen aan?
[0:37:32] En ja, zijn jullie het eens, zeg maar?
[0:37:37] En hoe moet ik dat zeggen?
[0:37:40] Hebben jullie er ideeën bij hoe we dat beter zouden kunnen sturen?
[0:37:43] En ook, net zoals bijvoorbeeld de MKB-toets...
[0:37:45] dat er gewoon vaker op getoetst wordt en als het dan duidelijk is...
[0:37:49] het gaat niet, het krijgt een dictum 3 of 4...
[0:37:51] dan ook gewoon echt niet doen.
[0:37:53] Terug naar de tekentafel, net zolang totdat het wel kan.
[0:37:58] Wie? Mevrouw Baarsma.
[0:38:00] Gekscherend, even anekdotisch.
[0:38:02] Ik sprak met iemand die zei...
[0:38:04] ja, het lijkt hier wel de Silicon Valley of regulation.
[0:38:07] Dus dat vond ik wel een interessante.
[0:38:10] Maar wat enorm zou helpen, denk ik, niet nog meer toetsen.
[0:38:15] Maar wat echt zou helpen en wat we eerder ook al zeiden...
[0:38:18] maar misschien niet zo expliciet...
[0:38:20] geef het MKB experimenteerruimte.
[0:38:22] De transities waar zij voor staan.
[0:38:24] Of het nou vergroenen is, waar uw vraag over ging.
[0:38:28] Of over digitaliseren. Het gaat met vallen en opstaan.
[0:38:31] Ja, er zullen fouten worden gemaakt.
[0:38:34] Als je dat van tevoren in wet en regelgeving wil gieten...
[0:38:38] dan gaat dat niet lukken.
[0:38:40] Dan wordt het regelgeving die veel te veel regeldruk oplevert.
[0:38:44] Dus bied op die belangrijke transities waar je het MKB echt nodig hebt...
[0:38:50] experimenteerruimte.
[0:38:50] Doe dat voor bijvoorbeeld, zeg, we gaan voor twee jaar jullie deze ruimte bieden.
[0:38:55] Daarna evalueren we en kijken we hoe we daar wet en regels van kunnen maken.
[0:39:00] Maar dat is wat, denk ik, nodig is.
[0:39:01] En nogmaals, vanuit dat vertrouwen...
[0:39:06] Kijk, in een aantal van onze adviezen zitten potentiële afschaffingen van regels.
[0:39:13] We pleiten bijvoorbeeld voor het delen van data.
[0:39:16] In brede zin. Dat is vandaag heel moeilijk.
[0:39:19] Maar alleen zo kunnen we echte diagnoses creëren van...
[0:39:23] is die sector kansrijk? In hoeverre is die gedigitaliseerd?
[0:39:27] Wat betekent dat voor de productiviteit?
[0:39:29] Wij doen ons best, maar we moeten heel erg creatief met die bronnen omgaan.
[0:39:33] Nou, de eerste reactie is toch wel vaak dat als we zoiets voorstellen...
[0:39:37] ja, dat is dat privacy en moeilijk en ingewikkeld en misschien gaat er iets mis.
[0:39:40] Ja, er gaan ongetwijfeld dingen mis en misschien moet dat de mindset zijn...
[0:39:44] maar je kan alleen veranderen doordat er dingen misgaan.
[0:39:47] Ik denk dat dat heel belangrijk is.
[0:39:50] Dus ja, hier zit vrij veel in.
[0:39:52] Op het gebied van de arbeidsmarkt, op het gebied van de financiering hebben we het ook al gehad.
[0:39:56] En als wij het hebben over die dienstbare dienstverlening...
[0:39:58] dan zitten we met de Kamer van Koophandel en met Rom en met wie nog meer?
[0:40:02] RVO.
[0:40:03] Met RVO. Dat werken duizenden mensen.
[0:40:06] En die zitten daar met goede wil in.
[0:40:08] Maar tegelijkertijd, op het moment dat we dat op een heel andere en logische manier moeten ontsluiten...
[0:40:12] is dat ook weer bedreigend voor ze.
[0:40:14] Dus ja, wil je als overheid dat dat gebeurt, dan zal er toch iets harder geduwd moeten worden.
[0:40:18] Dus ik denk dat dat een advies is.
[0:40:21] Dank u wel.
[0:40:23] Mevrouw Martens, Amerika.
[0:40:25] Ja, dank.
[0:40:27] Ik heb een vraag over lokaal versus landelijk.
[0:40:32] Ik kom uit de gemeenteraad.
[0:40:34] En wij zijn er in Amsterdam heel erg goed in om heel veel nieuwe regels te maken.
[0:40:40] Nieuwe belastingen, nieuwe voorwaarden, et cetera, et cetera.
[0:40:43] En een aantal voorbeelden zijn bijvoorbeeld ook het verduurzamingsvraagstuk...
[0:40:47] wat op lokaal niveau anders is dan op landelijk niveau.
[0:40:50] Bijvoorbeeld dat we op landelijk niveau X eisen stellen aan duurzaamheid...
[0:40:55] maar op lokaal niveau er een bepaald soort vrachtwagen moet komen...
[0:40:59] waar geen financiering voor kan zijn.
[0:41:01] A, hebben jullie zicht op hoe we dat beter zouden kunnen doen?
[0:41:04] Want ik denk dat de ambitie er wel is, maar dat gaat gewoon niet zo goed.
[0:41:09] En B, welke signalen horen jullie daarover op dit moment?
[0:41:17] Ja, dan komen we even terug naar die regierol.
[0:41:21] Er is vrijwel op elk terrein waar we het hier over hebben een aantal best practices.
[0:41:26] Ofwel in de provincie, maar veelal in de regio.
[0:41:29] Wij pleiten ervoor.
[0:41:30] We denken dat het heel dicht bij mensen moet.
[0:41:32] Het moet heel dicht bij het MKB georganiseerd worden.
[0:41:35] Daarmee beantwoord ik uw vraag impliciet, om het maar zo te zeggen.
[0:41:38] Dus ik denk dat de rol van die centrale overheid niet moet zijn van...
[0:41:41] we leggen iets op en we hopen dat iedereen dat gaat vinden en uitvoeren...
[0:41:44] en er profijt van heeft.
[0:41:46] Nee. En daar kunnen wij zeker een rol in spelen.
[0:41:49] Wat werkt en hoe zorg ik ervoor dat dat overal plaatsvindt?
[0:41:53] Ik had het over die klimaatleningen. Dat is hartstikke praktisch.
[0:41:56] Dat is op provinciaal niveau. Die provincies hebben dat nog niet van elkaar opgepakt.
[0:42:00] Maar we zien wel bijvoorbeeld...
[0:42:02] We praten veel met de G40.
[0:42:03] Je ziet toch dat dat op stedelijk niveau wel steeds vaker rondzinkt.
[0:42:07] Dus hoe zorg je ervoor dat elke MKB'er kan vinden wat nodig is?
[0:42:14] Als iets succesvol is, rol het uit. En dan is 80-20.
[0:42:18] Als het werkt, dan zal er altijd iets anders zijn in Amsterdam.
[0:42:22] Maar nogmaals, vanuit die arbeidsmarkt herken ik dat in die arbeidsmarktregio's...
[0:42:26] uiteindelijk de aanpak, de knelpunten zijn overal ongeveer hetzelfde.
[0:42:30] Ga nou uit van dat het hetzelfde is.
[0:42:32] Dan organiseren we die verschillen wel in plaats van omgekeerd.
[0:42:35] En wij pleiten ook voor samenwerking.
[0:42:36] We zien toch tussen ministeries, tussen ministeries lokaal, tussen publiek en privaat...
[0:42:41] dat daar nog wel heel veel te doen is met elkaar.
[0:42:44] Dus dit is geen quick fix in ieder geval.
[0:42:49] In aanvulling daarop. Ik denk dat de Rijksoverheid, dus landelijk...
[0:42:54] ongelooflijk belangrijk is dat die een paar grote lijnen uitzet.
[0:42:59] We hadden het eerder over hoe stuur je dan met die randvoorwaarden.
[0:43:01] Nou, neem even een voorbeeld. Bijvoorbeeld een milieubelasting.
[0:43:07] Daarmee stuur je enorm naar activiteiten die passen binnen die milieugrenzen.
[0:43:16] Als je dat soort beleid voert, hoef je lokaal ook niet zoveel bij te sturen.
[0:43:22] Behalve als er lokale milieuproblemen zijn.
[0:43:24] Bijvoorbeeld met een bepaalde uitstoot die vooral lokaal speelt.
[0:43:27] Maar verder zou ik zeggen, doe het zoveel mogelijk...
[0:43:30] met dit soort sturend algemeen beleid.
[0:43:34] En maak dat voorspelbaar.
[0:43:36] Want daar zit het grootste probleem, dat het de hele tijd wijzigt.
[0:43:40] En zeker ook als het lokaal nog eens heel erg versnipperd is...
[0:43:43] dan raken mensen helemaal duizelig.
[0:43:45] Dan weten ze echt niet meer waar ze op moeten acteren.
[0:43:49] En daarnaast denk ik...
[0:43:53] dus niet versnipperen, voorspelbaar...
[0:43:58] en...
[0:43:58] ja...
[0:44:00] hoe zeg je dat...
[0:44:04] dat je veel meer vanuit...
[0:44:06] dat je de MKB'ers...
[0:44:07] hier en daar zelfs ook op Europees niveau...
[0:44:11] want veel zijn ook internationaal.
[0:44:13] Het is niet alleen maar landelijk of lokaal.
[0:44:16] Maar ik zou zeggen, op de grote lijnen...
[0:44:19] en dus echt met dat sturende beleid...
[0:44:22] lokaal, alleen wat lokaal moet...
[0:44:25] en wel leren van elkaars best practices, zoals Jacques zei.
[0:44:28] En als laatste, zeg maar, die...
[0:44:30] ja, die echte hartstochtelijke wens die we hebben voor goede data.
[0:44:34] Want dan kan je gewoon per sector kijken...
[0:44:35] van hoeveel partijen zijn gedigitaliseerd.
[0:44:38] Hoeveel partijen hebben een...
[0:44:39] hoeveel bedrijven hebben een lening om zichzelf te verduurzamen.
[0:44:42] Dan weet je ook of het werkt.
[0:44:43] En dan kan je zeggen...
[0:44:44] hé, er moet meer geduwd worden.
[0:44:45] We zien het veel meer in Overijssel dan we het zien in Noord-Holland.
[0:44:48] Hoe komt dat dan?
[0:44:49] Dat kan je ook doorpakken.
[0:44:50] Dus dat is die regierrol waar we voor pleiten.
[0:44:57] Op dit onderwerp, mevrouw Van Metelen?
[0:44:59] Korte vervolgvraag?
[0:45:00] Ja, nou, ga u gaan.
[0:45:01] Het onderwerp gaat zojuist van de regel terug.
[0:45:03] Ik zat er toch nog even over na te denken.
[0:45:06] Want ik ben natuurlijk als oud ondernemer...
[0:45:08] heel erg blij met het vertrouwen in de MKB'en hebben.
[0:45:12] En dat het ondersteuning volledig.
[0:45:15] Maar dan toch nog een keer de vraag.
[0:45:17] Want dat geldt dus ook bij banken.
[0:45:20] Er wordt heel veel gedaan tegen ondermijning.
[0:45:23] Maar zoals ik het zie ondermijnt het eigenlijk gewoon de MKB'en.
[0:45:27] En dat vind ik ook met die regeldruk.
[0:45:30] Hoe concreet...
[0:45:31] We kunnen wel zeggen, ja, we moeten vertrouwen geven.
[0:45:33] Maar dat krijgen we blijkbaar op de een of andere manier.
[0:45:35] Die MKB'en krijgen het toch op de een of andere manier.
[0:45:37] Hoe concreet gaan we ervoor zorgen dat dat vertrouwen er komt...
[0:45:42] en dat die regeldruk naar beneden gaat?
[0:45:48] U stelt eigenlijk twee vragen.
[0:45:50] Dus als het gaat om het klantonderzoek.
[0:45:52] Die regels komen vanuit de ECB onder andere.
[0:45:56] Zijn ook nog breder dan dat zelfs.
[0:45:58] Dus als u daar iets aan wil doen, dan zou u daar het gesprek moeten voeren.
[0:46:03] Maar dat gaat meer over wat voor soort onderzoek doen banken.
[0:46:06] En is dat proportioneel?
[0:46:07] Nou, ik denk dat dat...
[0:46:09] Daar is een continu gesprek over.
[0:46:10] Maar daar zou je zich in kunnen mengen.
[0:46:14] Het andere is...
[0:46:15] En dat gaat veel meer gewoon vanuit de regelgeving...
[0:46:19] die hier bijvoorbeeld bij het ministerie van Economische Zaken...
[0:46:21] of bij elk ander ministerie wordt gemaakt...
[0:46:23] is de bottomline dat we ervan uitgaan...
[0:46:26] dat ondernemers de goede afslag nemen...
[0:46:28] of dat ze niet de goede afslag nemen.
[0:46:30] En het hangt er gewoon van af...
[0:46:31] hoe erg de consequenties zijn van de verkeerde afslag nemen, denk ik.
[0:46:36] Dat is een maatschappelijk gesprek.
[0:46:37] Ook dat u hier voortdurend in deze Kamer heeft...
[0:46:39] in hoeverre je het acceptabel vindt...
[0:46:41] dat je het risico loopt dat mensen de verkeerde afslag nemen.
[0:46:44] Neem vergroening.
[0:46:45] Gaan we daar heel strak op sturen...
[0:46:48] omdat we gewoon vinden dat er geen tijd meer is...
[0:46:50] en dat we dat snel moeten doen?
[0:46:52] Of wil je tijd geven aan ondernemers...
[0:46:54] die bijvoorbeeld met zelfregulering of wat dan ook...
[0:46:56] zelf hopelijk de groene afslag nemen?
[0:46:59] Ja, dat is ook een kwestie van smaak.
[0:47:01] En wij hebben als leden van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap...
[0:47:05] heus persoonlijke smaken.
[0:47:07] Maar wij zitten hier om de feiten en de cijfers te geven.
[0:47:09] En daar houden we ons dan even mee.
[0:47:12] Een goede aanpak kan ook zijn om via sectoren...
[0:47:17] Sectoren weten heel goed wat in de weg staat en wat helpt.
[0:47:20] Dus die kunnen u heel goed input geven over...
[0:47:23] waar men last van heeft...
[0:47:25] wat bedoeld is om iets te voorkomen...
[0:47:27] maar het is niet meer voorgekomen...
[0:47:28] dus misschien kan het ook afgeschaft worden.
[0:47:30] Dus dit is echt heel veel werk.
[0:47:33] Maar die sectoren is wel een hele goede invals.
[0:47:35] Daar krijgen wij vaak ook wel de goede antwoorden...
[0:47:38] rondom ondernemerschapsonderwijs, beschikbaarheid van talent.
[0:47:41] Die zitten wel dicht bij die MKB-ondernemers.
[0:47:46] Oké, dank u wel.
[0:47:47] Als ik de microfoon weer uit kan doen...
[0:47:49] heb ik nog een vervolgvraag over een vraag.
[0:47:51] En dat is, ik zie in het advies staan dat...
[0:47:54] MKB achterblijft bij verduurzaming...
[0:47:55] in vergelijking met het grootbedrijf.
[0:47:59] Is dat een risico voor het MKB?
[0:48:01] Of hoe beoordeelt het comité dat?
[0:48:05] Ik gaf eerder aan, er is dat wiel van productiviteit...
[0:48:08] en daar is duurzaamheid niet een rol in.
[0:48:10] Het is dus niet zo dat als je duurzamer bent...
[0:48:12] je productiever bent.
[0:48:14] Hoewel ik andersom denk dat het wel zo is, maar oké.
[0:48:18] Duurzaamheid is gewoon...
[0:48:19] net zoals bepaalde onderdelen van digitalisering...
[0:48:22] een hygiënefactor.
[0:48:24] Als je niet investeert in verduurzaming...
[0:48:27] van de vergroening van je bedrijfsmodel...
[0:48:31] van je waardeketen...
[0:48:32] dan ben je op een goed moment out of business...
[0:48:35] en ben je dus niet toekomstvast.
[0:48:38] Bijvoorbeeld ook omdat er veel meer...
[0:48:41] milieuregelgeving gaat komen.
[0:48:42] En je daar dan dus niet aan kunt voldoen.
[0:48:44] Nog even los van het feit dat we op een goed moment...
[0:48:46] de planetaire grenzen gaan knellen.
[0:48:48] Dus het is een randvoorwaarde...
[0:48:50] om te kunnen blijven bestaan.
[0:48:51] En dat moet...
[0:48:53] ik denk dat dat veel meer...
[0:48:57] niet als angst...
[0:48:58] niet als vingertje bij het MKB...
[0:49:00] moet worden gebracht, maar met voorbeelden van...
[0:49:02] hoe kan het? En hoe gaat het je dus...
[0:49:04] wat opleveren ook?
[0:49:06] Of het nou gaat om circulariteit...
[0:49:08] of het gaat om minder uitstoot enzovoort.
[0:49:10] En daar denk ik dat...
[0:49:11] die ondernemers onderling elkaar...
[0:49:13] veel kunnen delen. Maar ook waar die loketten...
[0:49:15] van de overheid, waar we het eerder over hadden...
[0:49:17] echt kunnen laten zien van niet je moet...
[0:49:19] maar hoe kan het?
[0:49:22] En wat we ook gezien hebben...
[0:49:24] toen we het hadden over die klimaatleningen...
[0:49:26] liepen die ondernemers twee dingen.
[0:49:28] Dit speelde in Twente.
[0:49:30] A, ik weet niet zo goed waar ik naartoe moet.
[0:49:31] Daar hebben we het eerder over gehad.
[0:49:33] Maar toen we gingen berekenen wat dat per bedrijf kostte...
[0:49:35] viel dat alleszins mee.
[0:49:37] Dat was zeer financierbaar.
[0:49:39] Dus ik denk ook dat je daar een slag in moet maken...
[0:49:41] en moet zeggen van hé, waar hebben we het eigenlijk over?
[0:49:44] Nogmaals, dat zal per sector...
[0:49:45] natuurlijk verschillend zijn.
[0:49:47] Maar ook daar kunnen de goede antwoorden op komen.
[0:49:49] En dan kan je vanuit je regierol...
[0:49:51] een programma gaan draaien en zeggen waar leggen we dit weg?
[0:49:53] En over hoeveel geld hebben we het nou eigenlijk?
[0:49:56] Dank u wel.
[0:49:57] Er is nog tijd voor nou één of twee vragen.
[0:49:59] En mevrouw Martens Amerika wil heel graag.
[0:50:03] Gaan we gaan.
[0:50:04] Dank. Ik heb anderhalve vraag.
[0:50:06] Ik hoop dat dat lukt.
[0:50:08] Eén vraag ook...
[0:50:09] via mijn collega.
[0:50:11] We lezen natuurlijk duidelijk dat het terugbetalen...
[0:50:13] van de coronaschulden grote impact heeft...
[0:50:16] op het MKB.
[0:50:16] Aan de andere kant lezen we ook dat de rentabiliteit...
[0:50:19] bijvoorbeeld en eventueel ook de liquiditeit...
[0:50:21] is verbeterd van het MKB.
[0:50:23] We vinden dat wat moeilijk rijmen.
[0:50:24] Dus ik ben eigenlijk heel erg benieuwd...
[0:50:26] wat ziet u daarin gebeuren?
[0:50:27] Zijn het dan bepaalde doelgroepen binnen het MKB?
[0:50:31] Het terugbetalen van de coronaschulden...
[0:50:35] speelt vooral om bepaalde sectoren.
[0:50:37] Dat is ook een probleem.
[0:50:38] De slide waar u aan refereert...
[0:50:40] de toeneming van liquiditeit...
[0:50:43] dat is een gemiddeld beeld.
[0:50:45] Dus hier moet je echt...
[0:50:46] om het goede antwoord te hebben...
[0:50:47] moet je echt in detail kijken.
[0:50:50] En ik denk dat...
[0:50:53] daar laat ik het even bij.
[0:50:55] En de halve vraag nog?
[0:50:58] Ik ben wel benieuwd wat de halve vraag is.
[0:51:00] Maar we gaan het nu meemaken.
[0:51:01] Maar het is natuurlijk ontzettend fijn...
[0:51:03] dat we deze zwaargewichten hier hebben.
[0:51:04] Nee, dat gaat over de faillissementen.
[0:51:07] Het is natuurlijk wel bekend...
[0:51:09] dat van een onderneming...
[0:51:11] eventuele schuldhulp in...
[0:51:12] is een veel langere weg...
[0:51:13] dan wanneer je al in het systeem bent...
[0:51:16] als individu.
[0:51:18] En ik ben eigenlijk heel erg benieuwd...
[0:51:19] of daar aanbevelingen zijn om te zorgen...
[0:51:21] dat het afwikkelen van je onderneming...
[0:51:23] wat natuurlijk net zo belangrijk is...
[0:51:24] te verbeteren op dit moment.
[0:51:28] We hebben daar geen...
[0:51:29] in het kader van de rapporten...
[0:51:31] nu geen expliciete aanbevelingen.
[0:51:34] Ik kan wel aangeven...
[0:51:35] dat we het over hebben gehad.
[0:51:37] En een van de dingen die daar naar boven kwam...
[0:51:39] is dat het faillissement...
[0:51:41] kan efficiënter.
[0:51:42] We hebben geprobeerd om bijvoorbeeld die WOA...
[0:51:44] om te kijken of dat nou in het voordeel van het MKB werkt.
[0:51:47] Daar zijn vragen over.
[0:51:48] Werkt dat wel echt in het voordeel van het MKB?
[0:51:51] Er zijn ook rapporten van universiteiten...
[0:51:53] WODC over.
[0:51:55] En daarnaast denk ik dat het belangrijk is...
[0:51:57] om als een ondernemer...
[0:52:00] denkt...
[0:52:01] ik ga redden, ik weet niet of ik het nog echt...
[0:52:03] er komt zoveel op me af...
[0:52:05] om dan zelf regie te houden.
[0:52:07] Om dan te gaan spreken met bijvoorbeeld een van die loketten...
[0:52:09] die er nu al zijn.
[0:52:10] En zoek dan in het bos naar het juiste loket.
[0:52:13] En de overheid moet ook echt zorgen...
[0:52:15] dat dat loket goed voorgesteld staat.
[0:52:18] Dat je regie houdt...
[0:52:19] op je eigen stoppen.
[0:52:21] Of regie houdt op je eigen beslissing...
[0:52:23] om wel of niet te stoppen.
[0:52:24] Dus dat zit nog voor het faillissement.
[0:52:26] Dus de WOA...
[0:52:29] kijk of die nou echt MKB vriendelijker is.
[0:52:31] En zorg voor zo'n...
[0:52:32] hulp bij...
[0:52:35] bewust stoppen.
[0:52:38] En misschien toch...
[0:52:40] ook een tip. U bent nu aan het inwerken.
[0:52:42] Maar het is best goed om eens een keer als commissie...
[0:52:44] en daar kunnen we ook de weg in wijzen...
[0:52:45] is zo'n regio te bezoeken.
[0:52:47] Om te zien wat daar allemaal gebeurt.
[0:52:48] Want dan wordt het allemaal wat concreter voor je.
[0:52:50] Hoe dat eigenlijk werkt en welke rol je zou kunnen spelen...
[0:52:53] om zoiets te versterken voor dit hele land.
[0:52:55] Dus als aanbod.
[0:52:58] Daar worden we altijd blij van...
[0:53:00] van aanbiedingen.
[0:53:01] Nou, dan zijn we aan het einde gekomen van deze technische briefing.
[0:53:03] Ik dank de leden voor hun aanwezigheid...
[0:53:05] en alle goede vragen. Ik dank onze gasten...
[0:53:07] voor de briefing en alle goede antwoorden.
[0:53:10] Ik dacht de Griffie om dit te organiseren...
[0:53:12] en natuurlijk de mensen van de Kamer...
[0:53:13] om dit überhaupt mogelijk te maken.
[0:53:15] En dan sluit ik deze technische briefing. Dankuwel.