Tuinbouw, visserij en biotechnologie

[0:00:31] mooie plek gezet vooraan. Maar van harte welkom. Leden, ik stel een spreektijd voor van vijf

[0:00:36] minuten per fractie en vier interrupties, dus twee in twee of vier lossen, dat maakt allemaal niet uit.

[0:00:43] En ik denk ook dat we nog gaan schorsen voor die dinerpauze en ik probeer dat natuurlijk te doen

[0:00:47] na de eerste termijn. Dat is het beste knippunt, omdat de ministers zich dan moeten gaan beraden

[0:00:52] op de beantwoording. Is dat goed? Dan gaan we beginnen. We beginnen met mevrouw Hertzberger

[0:01:01] en zij is van Nieuw Sociaal Contract. Voorzitter, we staan aan de vooravond

[0:01:09] van een historische verschuiving in ons voedsellandschap. Gisteren stemde het

[0:01:14] Europees Parlement in met verregaande versoepelingen in risicobeoordeling en

[0:01:18] toelatingsbeleid van nieuwe genetische technologie in onze gewassen. En als ook

[0:01:23] de Europese Raad instemt, krijgen we de komende jaren te maken met de eerste

[0:01:27] Gentech-producten op ons land en in onze schappen. Nieuw Sociaal Contract is niet

[0:01:32] principieel tegen toelating van deze genetische technologie in veredeling,

[0:01:37] maar we zijn niet onverdeeld enthousiast. We zien ook risico's. We denken dat het van

[0:01:42] waarde kan zijn en ook ergens een onvermijdelijke ontwikkeling, maar we zien niet de gouden tech

[0:01:47] fix voor duurzaamheid, klimaatbestendigheid, voedselzekerheid en honger de wereld uit die

[0:01:52] anderen erin zien. Dat zit vrijwel nooit alleen in technologie of in genetica, maar in een tiental

[0:01:57] componenten waarvan uitstekende boeren met kennis en kunde mogelijk de belangrijkste is.

[0:02:02] Voorzitter, voedsel wordt op steeds grotere afstand van de consument geproduceerd door

[0:02:06] steeds grotere bedrijven die de technologie en de genetica in de vorm van uitgangsmateriaal

[0:02:10] aanleveren. We hebben steeds minder begrip van wat we nou eigenlijk eten, wat een tomaat of een ui

[0:02:16] nou eigenlijk is, maar die zijn tegenwoordig zo high tech als je smartphone en dat maakt de

[0:02:21] verantwoordelijkheid van de overheid heel, heel groot. We moeten hier met deze wetgeving zorgvuldig

[0:02:26] te werk gaan. En onze minister moet zich namens Nederland nog uitspreken over dit wetsvoorstel

[0:02:31] en wij willen hem daarover een aantal vragen stellen. En het liefst ook met een opdracht

[0:02:36] naar Brussel kunnen sturen. Die opdracht loopt wat ons betreft over drie lijnen. Monopolisering,

[0:02:41] octorooien en de inzet van bestrijdingsmiddelen. Ook al zijn dat niet onze enige zorgen. Er zijn

[0:02:45] ook nog wat dingetjes rondom veiligheid, traceerbaarheid, etiketering, maar eerst deze

[0:02:49] drie. Monopolisering. De wereldwijde zademarkt is grotendeels in handen van een steeds kleiner

[0:02:54] wordend groepje multinationals. De top 6 verdeelt 60% van de markt. Dat is enorme marktmacht in een

[0:03:00] handvol bedrijven. Maar achter die paar grote bevinden zich vier ook redelijk grote Nederlandse

[0:03:07] familiebedrijven. BO, Rijkswaan, Barenbrug, Enzazade en nog een aantal. Het is duidelijk dat

[0:03:13] de Nederlandse sector ook om deze wetgeving vraagt. Maar wat verwacht de minister hoe deze technologie

[0:03:18] de marktpositie van onze Nederlandse bedrijven in Europa en in de wereld verandert? Recent dienden

[0:03:23] de collega's van de VVD een motie in over het beschermen van deze bedrijven met de VIVO-wetgeving.

[0:03:27] Wat kan de minister verder doen om deze bedrijven tegen overnames te behoeden? Zeker ook nu het

[0:03:33] gereedschapspakket met genetische technologie wordt uitgebreid. Dit handjevol multinationals

[0:03:39] bezit uiteraard ook veruit het meeste intellectuele eigendom van onze zaden en ons voedsel. Het

[0:03:47] octroyeren van conventioneel veredelde landbouwzaden nam al sterk doel. Ondanks een verbod hierop vinden

[0:03:53] grote bedrijven met legers aan juristen steeds weer slimme paadjes om dat octroyverbod te omzeilen

[0:03:59] en de eigenschappen van gewone gewassen die ook in de natuur voorkomen en met de natuurlijke

[0:04:04] veredelingstechnologie toch in bezit te krijgen. Met deze nieuwe wetgeving dreigt een grote golf

[0:04:11] van patenten op zaden, ook op natuurlijk voorkomende eigenschappen, omdat die dan technisch met

[0:04:18] genetische gereedschappen, zoals CRISPR-Cas9, worden geïntroduceerd. Dat is doodzonde, want we

[0:04:25] hebben een prachtig en functionerend eigendomsmodel, het kwekersrecht. Een open innovatiemodel waarin

[0:04:32] rechten worden toegekend op basis van ras en niet zoals bij patenten op individuele eigenschappen.

[0:04:39] Bij het kwekersrecht kunnen veredelaars op elkaar schouders staan en met elkaars producten door

[0:04:45] kunnen innoveren. Het is een volledig ander bedrijfsmodel en verdienmodel. Wat nu dreigt,

[0:04:52] is wat we absoluut niet willen, en dat is het langjarig vastzetten van geïntroduceerde

[0:04:56] eigenschappen die ook in de natuur te vinden zijn. Het is zelden compatibel met de open innovatie die

[0:05:02] we nu hebben, want als er een eigenschap in jouw ras zit dat door anderen is gepatenteerd, dan kun

[0:05:09] je er vervolgens niet meer mee doorontwikkelen. Dus we doen een dringend beroep op de minister

[0:05:14] om zich ervoor in te spannen in de Europese Raad dat nieuwe genetische technologie niet betekent

[0:05:20] dat de deur wagenwijd open staat voor het uitgebreide patenteren van ons voedsel.

[0:05:25] Kan de minister aangeven welke opties hij ziet qua interpretatie van de wetgeving,

[0:05:30] qua aanpassing van patentregels of qua werkregels voor het Europese octrooienbureau,

[0:05:36] om hier zo behoudend als mogelijk mee om te springen? En dan tot slot duurzaamheid.

[0:05:40] Gentech wordt door sommigen als duurzaam neergezet omdat er resistenties worden

[0:05:43] geïntroduceerd waartegen je anders zou moeten spuiten. En dat terwijl het van oudsher juist

[0:05:48] ook is gebruikt om meer bestrijdingsmiddelen in te kunnen zetten. Denk aan Roundup Ready,

[0:05:53] dat is glyfosaatresistente mais bijvoorbeeld van Monsanto, zodat je onkruid kan wegspuiten

[0:05:58] terwijl het gewas nog op de akker staat. Dit vinden wij een zeer ongewenste,

[0:06:02] maar toch vaak voorkomende ontwikkeling. In de wetgeving staat nu dat dit type gewas

[0:06:06] in de zwaarder gereguleerde categorie valt, maar ook in deze categorie lijkt het erop,

[0:06:11] ook al is dat onduidelijk, dat er deregulering plaatsvindt, versoepeling. Denkt de minister

[0:06:16] dat herbicideresistente gewassen nu toch makkelijker kunnen worden geïntroduceerd

[0:06:21] op de Nederlandse markt? En wil de minister zich ervoor inspannen dat de inzet van deze technologie

[0:06:26] inderdaad de belofte van verduurzaming waarmaakt, in plaats van de inzet van chemie bevorderd?

[0:06:31] Dank u wel, voorzitter. Dank u wel, mevrouw Hersberg namens NSC.

[0:06:37] U heeft geen vragen, dus dat betekent altijd extra spreektijden inderdaad,

[0:06:40] maar helaas geen interrupties voor u. Meneer De Groot, Democraten66. Uw vijf minuten lopen.

[0:06:46] Dank u wel, voorzitter. We hebben het tijdens de begrotingen al kort over kweekvlees gehad en

[0:06:51] de minister is toen niet echt op de vraag ingegaan. De minister zegt, ja, er komt een proeverij,

[0:06:55] maar je ziet dat in Europa eigenlijk steeds meer weerstand is tegen kweekvlees en vooral

[0:07:00] worden de gevolgen voor de traditionele landbouw en de voedselveiligheid worden

[0:07:04] gevreesd. En er loopt al drie jaar ook een onderzoek. Maar, voorzitter, het is natuurlijk

[0:07:10] een technologie waar je, als je er langer over nadenkt, is het eigenlijk steeds vreemder als

[0:07:16] je gaat kijken naar hoe we nu dieren grootbrengen en slachten. Dus toch de vraag aan de minister

[0:07:22] opnieuw, kan hij toezeggen dat hij met andere landen een kopgroep gaat vormen om de nieuwe

[0:07:28] Europese Commissie, om daarbij aan te dringen om de toelating van kweekvlees in haar werkprogramma

[0:07:33] op te nemen. Gewoon echt als speerpunt. En de tweede vraag, voorzitter, is de minister bereid

[0:07:38] met een aantal landen bijvoorbeeld een conferentie te organiseren om er met elkaar over te praten

[0:07:43] over hoe je, nou ja, kweekvlees, de toelating daarvan, zou kunnen bespoedigen op Europees

[0:07:48] niveau. Want, ja, in alle werelddelen is het nu slankzamerhand op de markt. Alleen Europa blijft

[0:07:55] hier achter, omdat het als novel food wordt gezien en die regulering is daarvan heel erg streng.

[0:08:02] Dan, voorzitter, mijn collega had het er ook al over, over nieuwe genomische technieken.

[0:08:07] En er zijn hele goede vragen daarover. En ook D66 heeft daar vragen over. Want ze kunnen

[0:08:14] een bijdrage leveren aan een duurzaam voedselsysteem. En dat betekent wel dat we daar heel

[0:08:22] zorgvuldig mee om moeten gaan. En nu zijn er eigenlijk twee categorieën. En in de eerste

[0:08:26] categorie, zeg maar de lichte categorie, ja, mag je ook nog wel crisperkast toestaan. En er wordt

[0:08:33] zelfs voorgesteld om dat in de biologische landbouw toe te staan. Maar ja, dat is toch wel even de

[0:08:38] vraag of je dat wil, afgezien van patenteerbaarheid van natuurlijke eigenschappen, waar ook D66 tegen

[0:08:46] is. Dus kan de minister daar nader op ingaan, op dat onderscheid tussen de twee categorieën? En

[0:08:52] waarom worden die twintig modificaties, die dus in die lichte categorie vallen, als confessioneel

[0:08:58] gezien, terwijl het proces om de veredeling te bereiken verre van confessioneel is?

[0:09:03] Er is een interruptie van mevrouw Boumet, GroenLinks PvdA.

[0:09:06] Dank u wel, voorzitter. Ja, ik heb een vraag aan D66. Want GroenLinks PvdA, die heeft nog niet een

[0:09:12] heel ingegraven standpunt ingenomen over crisperkast. Omdat, ja, de belofte van minder

[0:09:20] gebruik van bestrijdingsmiddelen is wel heel erg aantrekkelijk. Tegelijkertijd is het zo dat de

[0:09:25] biologische sector echt een fel tegenstander is. En ik denk van, ja, als er geen partijen meer zijn

[0:09:30] die opkomen voor de biologische sector, ja, vind ik ook niet oké. Dus daar voel ik me heel erg

[0:09:37] verwant toe. En mijn vraag aan de heer De Groot is, waar staat D66 precies?

[0:09:44] Nou, voorzitter, dank voor deze vraag. Want dat was ook precies de herkomst van onze zorg. Omdat

[0:09:49] onder die eerste lichte categorie, waarom dus ook crisperkast ondervalt, ja, ook ter beschikking

[0:09:55] wordt gesteld voor de biologische landbouw. Terwijl ze dat inderdaad niet willen. Ook omdat je dan de

[0:10:01] traceerbaarheid verliest. Dus die hebben daar gewoon zorgen over. En die leg ik ook bij de minister neer.

[0:10:07] Ten algemene staat D66 positief ten opzichte van deze technologieën. Zeker als ze heel dicht bij

[0:10:14] de traditionele veredeling staan. Dat het eigenlijk gewoon een soort versnelling is van traditionele

[0:10:18] veredeling. Waarbij we ook waarschuwen voor de combinaties, zoals Monsanto 410. Waar het alleen

[0:10:26] goed te gebruiken is met Roundup. Dus de beroemde MySort, waar het mis is gegaan. Dus we zijn ook

[0:10:33] wel kritisch op waarvoor je het dan gebruikt. En welke innovaties het dan zijn.

[0:10:38] Kun je het ook vervolgen, meneer De Groot? Zet er de tijd voor aan.

[0:10:42] Ja, voorzitter. Ik heb een derde vraag daarover. Want het Europese parlement heeft voorgesteld dat er geen

[0:10:46] patenten mogen komen op die nieuwe genomische technieken. Nou, D66 ondersteunt dat. En hoe

[0:10:52] verhoudt zich dat tot het onderzoek over het patentrecht dat in 2026 komt? Kan de minister

[0:10:57] zich ook hier hard voor maken? Want er komen allerlei tussencategorieën. En mijn collega

[0:11:03] heeft daar ook op aangedrongen. Die heeft er zelfs nu een vraag over.

[0:11:08] Dat heb ik goed gezien. Mevrouw Asberg. Mag ik vragen hoe de hele positieve houding

[0:11:14] ten opzichte van kweekvlees is? Ik zou dat altijd wat breder willen trekken. Er wordt altijd precisie

[0:11:21] fermentatie genoemd. Ik weet nooit wat daar precies aan is ten opzichte van wat DSM bijvoorbeeld doet,

[0:11:30] of Cargill of een ander bedrijf. Maar de bredere plantaardige eiwitten of eiwitsynthese uit de

[0:11:37] biotechnologie, dat we daar zo snel mogelijk op de markt brengen, terwijl er toch wat voorbehouden

[0:11:43] zijn ten opzichte van die categorie 1 van NGT's. Hoe verhouden die twee zich tot elkaar bij meneer De

[0:11:51] Groot? Precisie fermentatie is overigens iets anders, maar daar gaan we nu niet op in,

[0:11:54] want dan wordt het te technisch. Meneer De Groot. Het zijn totaal verschillende zaken. Het valt onder

[0:12:01] de brede noemer biotechnologie. Maar wat je eigenlijk doet, is gewoon vleeszellen voeding

[0:12:06] geven, zodat ze zich kunnen vermenigvuldigen tot iets wat gewoon een spier is. Een spierweefsel

[0:12:13] wat je eet en wat een aanzienlijk efficiëntere methode is dan een dierslacht opersnijden en het

[0:12:21] vlees eraf snijden. Dat is bovendien ook nog hygiënischer. Het lijkt me een andere discussie.

[0:12:26] Mevrouw Hertsberg. Ik denk altijd bij kweekvlees. Waarom houd je je dan alleen bij vlees en niet

[0:12:31] ook aan ei en palmvet en kaas en al die andere eiwitten die je zou kunnen maken, die overigens

[0:12:38] leuke veganistische alternatieven kunnen vormen. Of culinaire curiosa. Maar bij kweekvlees maak je

[0:12:48] ook gebruik van pluripotente cellen die je anders niet zo snel zou eten. Met een heleboel nieuwe

[0:12:57] industriële manieren van vlees kweken. Wat een nieuwe manier is, net als Gentech. Ik vraag

[0:13:04] nogmaals hoe verhoudt de positieve houding van D66 ten opzichte van kweekvlees, hoe verhoudt

[0:13:13] hij zich tot de toch wat terughoudende houding ten opzichte van de NGT1 categorie, de lichte

[0:13:20] categorie van Gentech? Dat ben ik niet helemaal duidelijk geweest. Ik denk dat dat echt twee

[0:13:27] verschillende onderwerpen zijn. De hele levensmiddeltechnologie, we kennen allemaal

[0:13:31] DSM. Het gist is de basis van ontzettend veel zaken die wij gewoon dagelijks eten. Dat is gewoon

[0:13:42] een levensmiddeltechnologie en D66 ziet de opkomst van kweekvlees als een nieuwe variant. Het is niet

[0:13:48] voor niets ook dat er op het oude DSM-terrein start-ups plaatsvinden met kweekvlees. Dat de

[0:14:28] is wat anders dan bijvoorbeeld als je gimozine of stremsel maakt met gist of met een andere kweek.

[0:14:36] Dus nogmaals, die kweekvlees is daadwerkelijk een novel food. Echt nog wel wat nieuwer,

[0:14:43] laat ik het zo zeggen, dan met CRISPR-Cas een beetje gene-editen, wat eventueel natuurlijk

[0:14:48] ook gewoon voor zou kunnen komen, zoals in de categorie 1 van Gentech. Dus daarom nogmaals

[0:14:54] de vraag, waar komt dat verschil in houding vandaan? Dan komt dat verschil uit de discussie

[0:15:01] die ik met mevrouw Bromet had, dat er in de biologische sector ook gewoon uit een soort

[0:15:09] zorg erover, want u zegt zou kunnen, want het kan natuurlijk zijn dat die zaden zich wel in

[0:15:17] de natuur vermenigvuldigen. Dat is een groot verschil met kweekvlees en ik kan me dus ook

[0:15:22] voorstellen dat daar andere wetgeving bij komt. En ik kan me ook voorstellen dat in bepaalde

[0:15:28] gevallen ook consumenten willen weten dat daar bepaalde technieken zijn toegepast.

[0:15:39] Dan gaan we naar de handhaving op visserijgebied, want dat is al jarenlang een thema, maar geen

[0:16:18] binnenkuil. Zo'n binnenkuil kan je toch ook gewoon zien als je op zo'n schip komt. Dus

[0:16:22] kan de minister uitleggen hoe dat dan werkt? Want we hadden ook al van dat soort discussies over het

[0:16:26] motorvermogen en dat soort dingen. Dus hoe staat het nu met die met die handhaving? Want je ziet

[0:16:33] dat het inderdaad heel erg lastig is, want vissers waarschuwen zich natuurlijk. Er is maar één

[0:16:40] controleschip, afgezien van wat FK doet. Dus dat gaat er niet worden. Dus welke stap heeft de

[0:16:48] minister genomen? Wat is het effect daarvan? Hoe staat het met private controleinitiatieven? Hoe

[0:16:53] staat het met de camera's aan boord, waar we hier al zo lang ik in de Kamer zit al over praten,

[0:16:59] waar pilots over zijn geweest en wat elke keer weer moeilijk is? En zult u niet wat betere methoden

[0:17:09] moeten gaan verzinnen om illegale visserij tegen te gaan? Want de NVWA zegt de Nederlandse

[0:17:15] visserij veroorzaakt in zijn huidige vorm ernstige risico's voor natuur en milieu. Nou,

[0:17:20] dat lijkt me nogal een uitspraak van uw eigen dienst. En meer handhaving is dus essentieel.

[0:17:26] Is de minister het met D66 eens dat de handhaving in de visserij onvoldoende is in Nederland? Wat

[0:17:31] leidt tot illegale overbevissing en een ongelijk speelveld voor grote vissers tegenover kleine

[0:17:36] en duurzame vissers? En de tweede vraag, zal de NVWA vaker controleren bij de aanlandhavens,

[0:17:42] bijvoorbeeld één keer in de week of niet? Maar we zullen toch nu wel echt een plan willen hebben

[0:17:47] na jaren discussie hoe die handhaving verbeterd gaat worden. Voorzitter, tot slot het scheldtieren

[0:17:53] beleid. D66 heeft ooit... U dient wel af te ronden, ze moet het even in twee zinnen doen. Ik rond af.

[0:18:00] Voorzitter, we hebben ooit een Noordzeenota, levende Noordzee, geschreven. Dat is eigenlijk

[0:18:04] een beetje basis geworden van het Noordzeeakkoord. En het idee was, ja, er komen meer windmolenparken,

[0:18:11] dat moet niet ten koste gaan van de vissers. Dus laten we voedselproductie in die windmolenparken

[0:18:15] doen. Nou, scheldiervisserij is daarvan een voorbeeld. Alleen die pilots, die krijgen slechts

[0:18:22] drie jaar de tijd. En dan is de terugverdientijd een beetje kort. Dus kan de minister daarop

[0:18:27] ingaan? Dank u wel. Dank u wel. Dank u wel. Ik heb een groot voor u indring namens

[0:18:32] Democraten66. Er is nog een interruptie van m'n vlag van de staatskundige Reformeerde Partij.

[0:18:37] Voorzitter, ik hoorde de heer De Groot pleiten voor handhaving, handhaving, handhaving. Dat moet

[0:18:42] strakker, sneller en meer. En daarbij noemt hij zelf ook camera-toezicht. Nou, dat is vissers een

[0:18:48] doorn in het oog. Ik ken eigenlijk geen beroepsgroep die permanent onder camera-toezicht het werk moet

[0:18:54] doen. Kan de heer De Groot zich voorstellen dat er enorm veel weerstand tegen is in de sector,

[0:18:58] omdat het uitgaat van wantrouwen en de visser criminaliseert?

[0:19:03] Voorzitter, er zijn talloze officiële rapporten waarin de term nalevingsbereidheid staat. En die

[0:19:12] nalevingsbereidheid is bij de visserij gewoon ontzettend laag. Dat heb ik niet bedacht. Dat

[0:19:18] zeggen de instanties die daarover gaan. En die zeggen ja, de vissers hebben eigenlijk geen zin

[0:19:23] zich aan de wet te houden. Kan me wel voorstellen, want de zee is vrij. En dat is ook de traditie,

[0:19:27] dat je daar helemaal vrij bent. Maar we hebben nu helemaal afspraken erover gemaakt. En voorzitter,

[0:19:32] als ik mag, ik ben ooit als student heb ik meegedaan naar een onderzoek naar het functioneren van de

[0:19:38] Algemene Inspectiedienst. Zoals toenmalige minister Brax was erop gevallen. Dat is echt

[0:19:43] al ontzettend lang geleden. Ik ben hartstikke oud. En die hele handhaving is eigenlijk sindsdien,

[0:19:51] hoewel het visserijbeleid in zijn geheel best wel een succes is, blijft die handhaving toch altijd

[0:19:57] echt een aandachtspunt. Meer dan een aandachtspunt. Dus ja, het is vervelend voor vissers, absoluut.

[0:20:03] Maar ja, de cijfers liegen er ook niet om. Meneer Vlak? Voor de helderheid wil ik zeggen

[0:20:10] richting de heer De Groot dat ik zeker niet tegen handhaving ben. Het moet in alle sectoren

[0:20:15] moet je nou eenmaal handhaven op regels. Zo is het nou eenmaal. De mens is geneigd tot alle kwaad,

[0:20:18] zou ik aan zeggen. Maar in deze sector wordt het wel heel extreem oplegd. En daar is het wantrouwen

[0:20:26] schijnbaar zo groot dat mensen onder permanent camera toezicht plaatsen. En kan de heer De Groot

[0:20:32] zich voorstellen dat zo'n maatregel echt mensen zo tegen de borst uit omdat ze zich eigenlijk

[0:20:38] gekriminaliseerd voelen? Ja, dat kan ik me voorstellen. Dus dat is ook een vergaande maatregel.

[0:20:46] En als de heer Vlak een beter voorstel heeft, waardoor we eindelijk na dertig jaar discussie

[0:20:52] die handhaving beter gaan doen, dan sta ik daar voor open. Dat horen we misschien dadelijk in

[0:20:58] de termijn van de heer Vlak. Dan gaan we naar mevrouw Van der Plas van de BBB, de Boerburgerbeweging.

[0:21:05] Dank u wel, voorzitter, en ook mensen op de tribune. Leuk dat u er bent om mee te kijken en te luisteren.

[0:21:14] Voorzitter, burgers van Nederland en in dit geval spreek ik met name de vissers aan vandaag.

[0:21:20] Want met beperkte spreektijd richt ik mij vandaag vooral op de visserij en in het bijzonder op de

[0:21:26] sluiting van de voordelta en de handkokkelvissers. Voorzitter, visserij is onderdeel van de

[0:21:32] Nederlandse cultuur en die cultuur zijn wij in rap tempo aan het afbreken. En visserij is ook

[0:21:37] een Zeeuwse cultuur en kom je aan de visserij, dan kom je ook aan de Zeeuwse cultuur. Ik heb met

[0:21:42] verbazing het voorgenomen besluit van de minister voor natuur en stikstof over de voordelta gelezen.

[0:21:48] En de wanhoop is enorm. Voor genadevissers is het gewoon klaar. Einde verhaal. Deze vorm van

[0:21:55] visserij wordt de nek omgedraaid. Of, zoals vissers van de belangenvereniging EMK stelden

[0:22:01] vandaag op Twitter, de visserij als ook ecologisch wissel geldt voor tere donkergroene zieltjes.

[0:22:07] Vissers eruit, imaginaire zwarte zeeeend, getijdenstroom en windmolenkabels erin.

[0:22:13] En periodiek bodemberoerende zandwinning. Voorzitter, de visserij voor de Zuid-Hollandse

[0:22:19] en Zeeuwse kust voelt zich driedubbel gepakt. Eén, eerst door de aanleg van de Tweede Maasvlakte,

[0:22:26] waar zij part nog deel aan hebben. Twee, omdat nooit is aangetoond dat zij natuurschade of schade

[0:22:32] aanbrengen in de voordelta. En drie, omdat zij in maandenlange gesprekken met de minister

[0:22:37] en natuurorganisaties handreikingen hebben gedaan om tot een compromis te komen.

[0:22:41] Er is een interruptie van meneer De Groot.

[0:22:45] Ja, voorzitter. Wie bedoelt mevrouw Van der Plas met tere groene zieltjes?

[0:22:51] Dat gaan we nu horen, mevrouw Van der Plas.

[0:22:53] Ik zei tere donkergroene zieltjes zelfs. Nou, daar kennen we er genoeg van. Ze zitten dagelijks

[0:22:59] op de A12 bijvoorbeeld. Er zijn organisaties die de garnalenvisserij zelfs door rechtszaken

[0:23:10] bij het rechter willen laten komen vanwege de natuur en gewoon niet kijken naar wat er werkelijk

[0:23:17] gebeurt. Er wordt gesproken over bodemberoerende visserij, grote schade toebrengen aan de bodem.

[0:23:26] Terwijl, als je ziet hoe de garnalenvissers vissen, dat dat wel meevalt. Elke storm levert

[0:23:32] veel meer schade op aan de bodem dan een garnalenvisser. En deze mensen, met alle respect,

[0:23:39] want ik zeg niet dat ze het niet mogen doen. Ze mogen alles binnen de democratische weg.

[0:23:47] Maar goed, dat zijn wel de mensen die alleen maar daaraan denken en niet denken aan de gezinnen

[0:23:53] en aan de vissers en wat het voor hen betekent. En dat een eeuwenoude cultuur wordt afgeschaft

[0:23:58] en wat mij betreft niet voor reden vatbaar zijn. Dat zijn wat mij betreft de tere donkergroene

[0:24:06] zieltjes. Het is goed dat mevrouw Van der Plas erbij zegt dat met alle respect, want het is

[0:24:18] natuurlijk respectloos om te praten over mensen die zich zorgen maken over de toekomst van hun

[0:24:24] kinderen. Maar is die rechter, want dit is een uitspraak van de rechter, heeft die dan ook een

[0:24:32] tere donkergroene ziel? Want de minister voert gewoon een afspraak, een uitspraak van de rechter

[0:24:37] uit. Dus leef in een rechtsstaat. Mevrouw Van der Plas. De rechter toestaat de wet inderdaad.

[0:24:43] En dat is, ik heb nooit gezegd, ik heb de heer De Goot die suggereert nu dat ik dat ook een tere

[0:24:47] donkergroene zieltje vind. Ik ken de beste rechter niet eens persoonlijk, dus ik weet niet wat zijn

[0:24:53] politieke voorkeuren zijn. Misschien gaat hij wel naar de Formule 1 of vliegt hij de hele wereld

[0:24:59] rond. Ik heb geen idee. Misschien wel niet. Misschien wil hij wel kweekvlees eten. Zou ook

[0:25:02] kunnen. Dus dat kan ik niet persoonlijk maken. Maar we leven in Nederland in een land waar de

[0:25:09] rechter toestaat de wet. En wij maken hier wetten en wij zijn medewetgever. Dus daarom ben ik ook

[0:25:16] blij dat wij hopelijk een nieuw kabinet kunnen formeren en iets doen aan de rare wetgeving in

[0:25:23] Nederland. De heer De Goot. Nou, in ieder geval respecteert mevrouw Van der Plas de rechtsstaat

[0:25:30] zoals we die nu in Nederland hebben. Dus dat is goed nieuws. Misschien zou mevrouw Van der Plas

[0:25:35] zich kunnen verdiepen in de herkomst van de wetgeving. Want de consequentie van als u de

[0:25:40] wet gaat veranderen, is dat je uit Europa moet. En dat standpunt, dat is eigenlijk wel nieuw voor mij.

[0:25:47] Mevrouw Van der Plas. Nou, ten eerste is de heer De Goot weer op de beledigende toer dat ik de

[0:25:55] rechtsstaat eindelijk erken en dat dat goed nieuws is voor hem. Daarmee beschuldigt hij mij indirect

[0:26:00] dat ik de rechtsstaat niet respecteer. En dat zou ik graag willen dat de heer De Goot die woorden

[0:26:06] terugneemt. Dat vind ik een ernstige beschuldiging. Ik heb nog nooit gezegd dat de rechtsstaat niet

[0:26:12] deugt. Of dus in die zin. Op dat andere ga ik niet in, want ik denk dat er veel meer mogelijkheden

[0:26:19] zijn binnen Europa dan dat ons hier een aantal jaren is voorgehouden. Dat hebben we de afgelopen

[0:26:25] weken ook gezien. Dat er ineens wel meeborgen kon worden. Maar mij gaat het met name om de eerste

[0:26:30] opmerking dat ik de rechtsstaat niet zou respecteren. En dat moet de heer De Goot wat mij betreft

[0:26:36] terugnemen. Meneer De Goot, is je laatste interruptie over? Nee, het is geen interruptie,

[0:26:39] want ik moet iets terugnemen. Dus dat maakt een persoonlijk feit van. Ik juich toe dat de BBB

[0:26:46] de rechtsstaat respecteert. Want dat vind ik een positief feit. En dat is een compliment aan

[0:26:53] mevrouw Van der Plassen. Dat wil ik graag nog een keer herhalen. En ik zou zeggen, hou vol.

[0:26:59] Dan tellen we deze niet als een interruptie. Meneer De Goot, die hebt hierna nog eentje.

[0:27:03] Mevrouw Bromet.

[0:27:05] Sorry, ik wil daar wel iets op zeggen.

[0:27:07] Dan mag u. Sorry, mevrouw Van der Plassen, zeker.

[0:27:09] Want ik vind dat gewoon heel filijn, wat de heer De Goot hier doet. Kijk, je gaat ook niet tegen al

[0:27:16] deze mensen op deze tribune, die ademen allemaal. En dat is iets van zelfsprekend, dat je ademt. Dat

[0:27:22] is iets dat hoort bij het leven. En ik ga die mensen niet één voor één complimenteren dat ik het zo

[0:27:27] goed vind dat ze ademen. Want dat hoort er gewoon bij. En als de heer De Goot hier zegt, ja, ik vind het

[0:27:34] een compliment. Het is juist goed bedoeld. Lieve voorzitter, het is juist goed bedoeld. Ik, de heer De

[0:27:40] Goot. Nou, je zou toch niet durven te zeggen dat ik mevrouw Van der Plassen ergens van beschuldig.

[0:27:47] Jeetje mina, de halo hangt nog niet boven zijn hoofd. Maar wat hij hier feitelijk doet, is mij wel

[0:27:53] beschuldigen. In hele vieze ondertoon. En dat zeg ik er maar gewoon even zo bij. En daar neem ik

[0:27:59] afstand van. En ik wil graag verder met, of mij met hoog of de interruptie van mevrouw Bromet.

[0:28:04] Probeer er ook samen een keer uit te komen. Waarvan acten van beide? Meneer De Goot, laat even mevrouw Bromet

[0:28:13] het woord. Ja, voorzitter. De sfeer is weer optimaal. Een rechtsstaat is niet alleen maar dat je aan de

[0:28:20] wet moet gehoorzamen, maar dat je ook, dat je als je afspraken maakt, bijvoorbeeld over natuurcompensatie,

[0:28:26] die nakomt. En in het geval van de voordelta duurt dat al vijftien jaar. Ik zou graag van mevrouw Van

[0:28:32] Plas willen weten, dat voordat zij de wet gaat veranderen met de meerderheid hier in de Tweede

[0:28:37] Kamer, of zij wel bereid is om afspraken uit het verleden na te komen. Want dat hoort ook bij een

[0:28:42] rechtsstaat. Ja, voorzitter. Ik heb daar iets over in mijn inbreng staan. Dus als mevrouw Bromet daar

[0:28:51] dan nog aanvullende vragen over heeft, dan zou ik dat even prettiger vinden. Goed. Dan ronde je

[0:28:58] betoog af en dan komen we even bij je terug, mevrouw Bromet. Meneer De Goot, u gaat daar helemaal niet

[0:29:01] over. Ik heb het tegen de voorzitter. Nee, maar we gaan ook niet buiten de voorzitter of buiten de

[0:29:05] orde ompraten, want er worden een soort tuppen waaravond. Dus dat gaan we niet doen. Dus mevrouw

[0:29:09] Van der Plas is nu in het woord. En daarna komen we mogelijk nog terug dan bij mevrouw Bromet. Is dat

[0:29:12] goed? Akkoord. Mevrouw Van der Plas, we zetten de tijd eraan. Alsjeblieft. Dank u wel, voorzitter.

[0:29:23] Voorzitter, er is totaal 0,0 van de door de visserijsector ingediende kaart overgenomen.

[0:29:29] Het voorgenomen besluit komt erop neer dat vissers net zo goed alles kunnen sluiten,

[0:29:33] want er is gewoon geen visserijgrond meer over in de voordelta. En op de een of andere manier lijkt

[0:29:38] de minister te denken dat er in de open stukken overal visserij te doen is, maar dat is gewoon

[0:29:42] kolder. Want je hebt nu eenmaal visserijbestekken en ook plekken waar niks valt te vangen. En de

[0:29:52] kan ook helemaal niet, want dan zijn ze niet te vinden. Wel in de wei van boeren. En dit is exact

[0:29:57] de reden waarom de sector een visserijkaart op verzoek notabene heeft ingediend. En de vissers

[0:30:03] mochten immers aangeven hoe zij vonden dat het gebied ingedeeld moest worden met dezelfde

[0:30:07] hoeveelheid gesloten gebied. En de wateren die nu gesloten gaan worden, zijn de wateren waarbij

[0:30:13] dit het meest pijn gaat doen voor de sector. Mijn vraag aan de minister is, waarom is er niks gedaan

[0:30:17] met het kaartje van de sector? Voorzitter, waar ook veel pijn in zit, is dat de minister eerst

[0:30:22] geen compenserende maatregelen wilde nemen, vervolgens moest ze tegen haar zin dat wel doen,

[0:30:26] en dan neemt ze uiteindelijk maatregelen die extreem veel pijn doen voor de visserijsector.

[0:30:31] En daarnaast, de minister zegt zelf dat mogelijke positieve effecten van sluiting niet te monitoren

[0:30:37] zijn. En waarom wil de minister het dan toch doen? En gaat de minister de effecten monitoren? En zo

[0:30:42] nee, hoe kan dan worden vastgesteld of er wel of niet natuurwinst is? En de minister moest van de

[0:30:48] visserij en de natuurbelangen in kaart brengen en daarna een afweging maken. Maar een fatsoenlijke

[0:30:53] inschatting van de economische schade is nooit gemaakt. Kan de minister een inschatting geven

[0:30:58] van wat de sluiting ongeveer zal kosten voor de sector? Voorzitter, mijn vraag aan de minister,

[0:31:03] ook naar aanleiding van mijn aangenomen motie, houdt de voordel daar open voor onze vissers

[0:31:09] en vervolgt de gesprekken met de visserijsector over alternatieven voor natuurcompensatie.

[0:31:14] En waarom heeft de minister de gesprekken met de vissers gestaakt? Waarom wacht de minister

[0:31:19] niet met een definitief besluit nadat het hoger beroep heeft gediend? Voorzitter,

[0:31:24] dan nog kort iets over de handkokkelvissers. Al 16 jaar bestaan er tien additionele

[0:31:29] handkokkelvergunningen en de minister wil die niet omzetten in reguliere vergunningen,

[0:31:32] onder andere omdat het een negatieve impact kan hebben op de natuur. Maar dat lijkt een uit de

[0:31:38] lucht gegrepen drogreden, want de handkokkelvissers mogen gezamenlijk, hoe dan ook, maar 2,5 procent

[0:31:43] van de gezonde populatie per jaar vangen. En dat staat los van het aantal vissers. Het omzetten van

[0:31:49] de vergunningen geeft dus helemaal geen negatieve impact op de natuur. Graag een reactie op het

[0:31:53] gebruik van deze drogreden. Daar hou ik het bij. Even. Mooi binnen de tijd, dank u wel mevrouw Van der

[0:32:00] Plassen, namens de BBB. Dan gaan we naar de afgevaderde vlag van de staatskundige vermeerderpartij.

[0:32:08] Voorzitter, dank u wel. Normaal begin ik mijn bijdrage met een inleiding, maar die sla ik

[0:32:11] deze keer over. De SGP is namelijk geschrokken van de brief van minister Van der Waal over de

[0:32:16] voordelta. Tijdens het debat in december heb ik gezegd ik verwacht een voorstel dat garnalen en

[0:32:22] mesheftenvissers in dit gebied perspectief biedt. Zij hebben part nog deel aan de aanleg van de

[0:32:27] tweede maasvlakte. Dat perspectief wordt niet geboden. Zo'n 80 procent van het belangrijkste

[0:32:32] visgebied wordt gesloten. Er is nog geen zicht op financiële compensatie. De minister heeft het

[0:32:36] over nadeelcompensatie voor aantoonbaar gemiste inkomsten. Dat klinkt als magere compensatie

[0:32:42] waarbij de bewijslast bij de sector wordt gelegd. De minister kan niet garanderen dat daadwerkelijk

[0:32:47] voldoende kwaliteitsverbetering gerealiseerd wordt. De gevolgen van de visserij vallen weg

[0:32:52] tegen de natuurlijke dynamiek in het gebied. Die zekerheid is echter wel vereist. Ook vind ik het

[0:32:57] onverteerbaar dat je over tien jaar misschien weer terug bij af bent over de rug van veel familiebedrijven.

[0:33:03] Graag reactie daarop. De minister schrijft dat verontdieping onvoldoende robuuste compensatie

[0:33:10] oplevert. Dan zeg ik erbij dat de sluiting van het gebied voor de garnalenvisserij even min

[0:33:14] robuust is. Ik vraag de minister tenminste een pas op de plaats te maken in de besluitvorming

[0:33:20] en eerst een compleet pakket voor te leggen aan de Kamer, inclusief uitgewerkte financiële paragrafen.

[0:33:27] Waarom 17.900 hectare voordelta sluiten, terwijl eerder 16.500 was afgesproken?

[0:33:35] Wat betreft de 10.000 hectare buiten de voordelta wordt dan gekozen voor een gebied boven de Maasmond,

[0:33:40] zoals voorgesteld door de visserij. De rechter heeft aangegeven dat de ecologische winst geleidelijk

[0:33:45] mag worden gerealiseerd en dat de visserij en natuurbelangen tegen elkaar moeten worden afgewogen.

[0:33:51] Waarom kiest de minister dan niet voor een tijdelijk maximaal beperkt deel van het voor

[0:33:56] de visserij belangrijke gebied te sluiten, bijvoorbeeld een derde, en dit enkele jaren te

[0:34:01] monitoren? Ik ben bereid om de minister daarbij te helpen met een motie, dus ik vraag bij deze ook

[0:34:06] alvast een twee-minuuten-debat aan.

[0:34:21] Dan krijgen we antwoord op de vraag of de sluiting wel de benodigde kwaliteitsverbetering

[0:34:25] op. Al na gelang de uitkomst kunnen dan verdere stappen worden gezet. Als de minister wat moet,

[0:34:31] doe het dan tenminste zo. De garnalenvisserij wordt steeds meer klemgezet en door natuurorganisaties

[0:34:36] onder vuur genomen. Ik vind dat heel onterecht. Kijk naar de stikstofkwestie. De uitstoot van

[0:34:41] deze kotters valt in het niet bij de uitstoot van duizenden grote containerschepen die langsvaren

[0:34:46] en die wordt geen strobreed in de weg gelegd. Dat moet toch anders kunnen?

[0:34:51] Recent Duits onderzoek naar de impact van de garnalenvisserij in het Duitse waddengebied

[0:34:55] laat zien dat de gevolgen beperkt zijn. Graag een reactie hierop.

[0:34:59] Waarom deze pijlen op de visserij? Nederland ligt aan de kust,

[0:35:03] heeft een sterke visserijsector en toch vangt de Nederlandse kottenvloot naar ongeveer 10%

[0:35:08] van de hoeveelheid vis en garnalen die we zelf consumeren. Meer dan 60 miljoen,

[0:35:12] ander onderwerp, van de brexit-middelen voor de visserij heeft Nederland terug moeten storten

[0:35:16] naar Brussel omdat die niet benut waren. Onbegrijpelijk en heel teleurstellend.

[0:35:21] Hoe heeft de minister dit laten gebeuren? Waarom is dit niet gebruikt

[0:35:25] voor verlenging van de stillichtregeling of compensatie van verloren vangstrechten?

[0:35:30] Nog een korte vraag over het schelpdierbeleid. Wil de minister niet alleen visserij op tapijts

[0:35:35] schelpen in de Greveling en het Veersemeer toestaan, maar ook in de Oosterschelden,

[0:35:39] waar morselkwekers juist al percelen hebben liggen? Dan gebruik ik nog heel kort de tijd

[0:35:44] voor de glastuinbouw, een sector die de SGP ook een warm hart toedraagt.

[0:35:47] Tuinders staan voor een grote energieopgave. Mede door het belastingpakket van het kabinet

[0:35:52] gaan de kosten fors stijgen. Hoe gaat het kabinet tegelijk een extra stap zetten om

[0:35:57] tuinders te ondersteunen bij investeringen in energiebesparing en duurzame warmtebenutting?

[0:36:03] Hoe gaat het kabinet ervoor zorgen dat door afvalenergiecentrales afgevangen CO2 niet

[0:36:08] onder de grond gestopt wordt, maar aan kassen wordt geleverd? Er lopen enkele projecten,

[0:36:13] maar vanwege vertraging en opgelopen kosten dreigen negatieve investeringsbeslissingen.

[0:36:17] Wil de tuinbouwminister bij collega Jetten aandringen op ruggesteun voor deze projecten?

[0:36:22] Zonder externe CO2 kunnen tuinders nou eenmaal moeilijker van het aardgas af.

[0:36:28] Het kabinet overweegt alle brandstof onder het CO2-emissiehandelssysteem te schuiven.

[0:36:32] Hoe verhoudt zich dat tot de al sterk oplopende energiebelasting voor tuinders

[0:36:36] en het CO2-sectorsysteem? De SGP wil een onevenredige stapeling van heffingen graag voorkomen.

[0:36:43] Tot slot. Steeds meer planteneigenschappen worden gekleemd onder het octroirecht met een beroep op

[0:36:49] toepassing van technische processen. Het kwekersrecht is al in orde geweest en het patentverbod voor

[0:36:54] planten worden daarmee ondermijnd. De Kamer heeft de motie van mijn voorganger Bisschop aangenomen

[0:36:59] om hier tegen in het geweer te komen, ook bij het Europees octroibureau. De minister dringt vooral

[0:37:04] aan op snellere evaluatie van de bio-octroirichtlijn. Maar gaat hij ook samen met gelijkgestemde lidmaten

[0:37:11] naar het Europees octroibureau? Tot zover.

[0:37:43] Ja, eigenlijk is het verantwoordelijkheid van EZ. Ik wil hem vragen hoe hij die motie,

[0:37:48] die Kamerbreed is aangenomen, alsnog gaat uitvoeren. Hoe hij het bedrijfsleven hierbij gaat betrekken,

[0:37:53] want die staan te springen, weet ik inmiddels. En binnen welke termijn de Kamer voorstellen kan

[0:37:58] verwachten op dit vlak. Daarnaast, en dat is eigenlijk nog veel belangrijker, heeft het

[0:38:03] Europees parlement gisteren het voorstel over nieuwe genomische technieken aangenomen.

[0:38:07] Met dit voorstel kunnen we eindelijk ruimte geven voor nieuwe veredelingstechnieken,

[0:38:12] zoals CRISPR-Cas. Daarmee kunnen veredelaars eenvoudige planten ontwikkelen die beter bestand

[0:38:17] zijn tegen droogte, hitte en ziekten, met de bijbehorende positieve effecten op het gebied

[0:38:22] van voedselproductie. Gaat de minister in de onderhandelingen die nu binnen Europa

[0:38:26] plaats moeten gaan vinden, er zich hard voor maken dat we snel een definitieve toestemming krijgen?

[0:38:32] Tevens zou ik graag willen weten van de minister of de benodigde Nederlandse wet en regelgeving

[0:38:38] al klaar staat om deze nieuwe technieken ook meteen, dus zo snel mogelijk, als Europa toestemming

[0:38:44] geeft, dat we die ook al in de partij kunnen gaan gebruiken. En in hoeverre u daar ook de

[0:38:50] Nederlandse bedrijven bij gaat betrekken. En hoe gaan wij in Europa om met de reeds bestaande

[0:38:58] gewassen die met behulp van nieuwe gentech zijn geproduceerd? Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan

[0:39:05] het gewas gouden rijst. Een rijstsoort met meer vitamine A die voor een aanzienlijke afname van

[0:39:11] de kindersterfte in de wereld kan zorgen. Gaat de minister zich in Europa hard maken om bijvoorbeeld

[0:39:17] deze rijstsoort te legaliseren? Waarna andere delen van de wereld die nu vooral naar Europa

[0:39:22] kijken op dit vlak, wellicht ook deze rijstsoort gaan toelaten. Visserij. Als VVD'er begrijpen we

[0:39:29] dat er nog gecompenseerd moet worden voor de Tweede Maatschappij. We horen van de sector,

[0:39:33] we zijn ook te plekken geweest, dat ze dit ook begrijpen. Dat ze dit gewoon graag op een andere

[0:39:38] plek zouden zien dan waar het ministerie dit nu wil gaan doen. Op deze manier verdwijnen volgens

[0:39:43] de Vissers de meest productieve gronden. Hoeveel ruimte ziet het ministerie nog om toch aan de

[0:39:48] wensen van de sector tegemoet te komen? En als er geen andere plek gevonden kan worden,

[0:39:52] hoe worden de Vissers dan gecompenseerd? Lezen wij goed dat hier al geld voor gereserveerd is.

[0:39:58] In de stukken staat aangegeven dat het overleg met de sector in principe is afgesloten. Als VVD

[0:40:04] zouden we graag zien dat zolang er nog geen definitieve besluiten zijn genomen, dat we ook

[0:40:08] in gesprek blijven met deze sector. En wellicht komen ook nog nieuwe zaken naar voren in dit

[0:40:13] commissiedebat die nog meegenomen kunnen worden in de gesprekken met de sector. De aquacultuur.

[0:40:19] Vorig jaar is de motie Falster aangenomen, die het kabinet verzocht beide locaties voor de

[0:40:26] sector beschikbaar te maken en bij een succesvolle uitkomst een gebied aan te wijzen voor structurele

[0:40:32] near shore kweeklocaties. Vanuit de sector ontvang ik signalen dat het bedrijfsleven graag

[0:40:37] voortvarend aan de slag wil met een brede uitrol van deze projecten.

[0:40:41] Er is een interruptie van lid Vedder. CDA.

[0:40:45] Dank voorzitter. Sorry dat mijn interruptie niet helemaal aansluit bij het onderwerp waar u nu

[0:40:51] bent. Ik bedoel, waar de heer Möllekamp nu is. Het gaat nog even over de voordelta en de opmerking die

[0:40:57] hij terecht in mijn ogen maakte over de middelen die gereserveerd zouden zijn voor compensatie

[0:41:03] van de schade die vissers gaan leiden door de sluiting van de voordelta. Ik vond de brief

[0:41:09] namelijk nogal vaag. Ik heb ook de nota gelezen en daar zag ik wat zorgwekkende zinnen in staan.

[0:41:14] Bijvoorbeeld, het is niet mogelijk om aan te geven hoeveel nadeelcompensatie vissers kunnen krijgen.

[0:41:18] Het is niet mogelijk om de maatregelen verder te concretiseren. Is de heer Möllekamp het met mij

[0:41:23] eens dat die maatregelen en de middelen in beeld moeten zijn voordat we overgaan tot een eventuele

[0:41:31] sluiting? Ik heb twee vragen gesteld. Hoe worden de vissers gecompenseerd en klopt het dat hier al

[0:41:38] geld voor gereserveerd is? Voor mij hangt dat samen met het besluit wat er genomen gaat worden.

[0:41:50] Voorzitter, goed dat er kritiek klinkt vanuit de VVD-fractie over welke gebieden zijn aangewezen

[0:41:57] en niet meer gebruikt kunnen worden door de bodemroerende visserij, met name garnalenvissers

[0:42:00] en ook andere vissers. Maar waarop baseert de heer Möllekamp zijn vertrouwen dat het sluiten van

[0:42:08] gebieden of het inrichten van nieuwe gebieden bijdraagt aan de doelstelling om het gebied met

[0:42:16] tien procent te herstellen qua ecologisch herstel, wat ooit is voortgevloeid uit de aandacht van die

[0:42:22] tweede maasklakte? Want dat is nog helemaal niet duidelijk en gegarandeerd dat als we gebieden

[0:42:27] gaan sluiten voor bodemroeren, lichtbodemroeren en de visserij, dat er ook daadwerkelijk een

[0:42:30] verbetering gaat optreden. Waar heeft u dat vertrouwen gehoord in mijn betoog?

[0:42:39] Ja, dat is een wedervraag, dat is niet echt een antwoord.

[0:42:41] Maar we gaan niet om elkaar praten. Allereerst is het een wedervraag en nu is het van de Möllekamp.

[0:42:50] Wat ik heb aangegeven, wij hebben gewoon te maken met de uitspraak dat wij moeten compenseren

[0:42:55] voor het aanleg van de tweede maasklakte. En daar hebben wij mee te maken. En er ging net

[0:43:02] de discussie ook over, er moet gecompenseerd worden voor de tweede maasklakte. En uiteindelijk

[0:43:06] moeten we dat op een manier doen waar de rechter ook achter kan staan. En de vraag die ik stel aan

[0:43:12] de minister is, zou er geen andere plek kunnen zijn dan de voordelta? Dus dat is wat ik betoogd

[0:43:17] heb. Dus ik snap uw vraag niet. Meneer Grenders, er is gecompenseerd. Er zijn gebieden aangewezen. De

[0:43:27] boomkorvisserij is al het gebied uitgejaagd. De lichtbodemroerende visserij mocht er blijven.

[0:43:34] Gewoon al uit medegebruik, ook vanuit de veronderstelling. En er zijn geen onderzoeken

[0:43:38] die nu aanleiding geven om die veronderstelling in twijfel te trekken dat lichtbodemroerende

[0:43:42] visserijen als die klotjes van die garnalenvissers veel schade aanrichten. Integendeel, je zou zelfs

[0:43:50] kunnen betogen van dat medegebruik zorgt mede voor een ecologisch systeem. Daar kun je een hele

[0:43:54] discussie over opzetten. En nu wordt, omdat het doel 10% ecologische kwaliteitswinst niet is gehaald,

[0:44:04] worden dit soort maatregelen genomen. Maar er moet toch een vertrouwen zijn op basis van

[0:44:08] je dit soort verstrekkende maatregelen, dat dit dan wel bijdraagt aan het doel. En ik kan in de

[0:44:13] brieven die ik van het ministerie heb gelezen, niet iets lezen over dat dit geloofwaardige maatregelen

[0:44:18] zijn die het doel dichterbij brengen. En van daaruit komt mijn veronderstelling. Ik hoor

[0:44:24] dat niet onder kritiek gesteld. Dus ik ga ervan uit dat de VVD meegaat in die redenering. Of niet?

[0:44:29] Meneer Meulenkamp? Ja, volgens mij heb ik net de antwoord gegeven op zijn vraag.

[0:44:38] Ja, nogmaals. Meneer Gremers gaat over de vragen, u gaat over de antwoorden. Ook daar zou ik zeggen,

[0:44:42] probeer er bilateraal uit te komen. Dat gaat hier nu vandaag niet lukken in ieder geval. Meneer Meulenkamp,

[0:44:46] we gaan uw tijd weer aanzetten, alsjeblieft. Dank u wel. Dan moet ik even kijken waar ik was.

[0:45:25] Ik wil vragen of de minister dit signaal ook herkent en of hij de ruimte wil geven om meer

[0:45:31] projecten al in 2024 op te starten. Dus de sector die is gedreven om meer projecten op te starten,

[0:45:39] kunnen we in 2024 al meer projecten opstarten? En of de betreffende bedrijven ook aanspraak kunnen

[0:45:44] maken op de innovatieregeling voor aquacultuur die in maart wordt opgesteld? Dat is ook even een vraag

[0:45:49] van onze kant. Ja, de glastuinbouw is wat ons betreft een zeer innovatieve en vooruitstrevende

[0:45:54] sector die ontzettend hoort bij de Nederlandse identiteit, wat mijn buurman ook al aangaf zojuist.

[0:45:59] Er is behoorlijk wat onrust ontstaan. Ik heb een aantal aan de lijn gehad door de uitspraak van

[0:46:03] Klaas Knot, de directeur van de Nederlandse Bank, die zich hardop afvroeg of een dergelijke sector

[0:46:08] nog wel toegevoegd waarde was voor Nederland. Nou ja, zeker vanuit het feit dat door klimaatverandering

[0:46:13] grote delen van Zuid-Europa te warm te droog worden voor een goede productie en onze glastuinbouwers

[0:46:19] steeds duurzamer worden, daar ook echt intrinsiek gemotiveerd zijn om daar iets aan te doen,

[0:46:23] onderschrijven wij deze visie niet. Onze glastuinbouwers spelen juist een cruciale rol bij het

[0:46:28] aanpassen van onze voedselproductie ten tijde van klimaatverandering. Vanuit de sector horen we ook

[0:46:33] goede geluiden over bestaande regelingen die er op dit moment zijn waar ze gebruik van kunnen maken

[0:46:39] voor de verduurzaming van hun bedrijven. Met deze verduurzaming willen ze doorgaan zodat ze,

[0:46:44] wat ze zelf hebben aangegeven, klimaatneutraal zijn in 2040. Dank u wel, voorzitter.

[0:46:49] We moeten altijd proberen om namen van mensen die zich hier niet kunnen verdedigen te voorkomen.

[0:46:53] We kunnen vaak wel een functie-nat noemen, dat deed hij ook, maar we moeten altijd proberen om namen

[0:46:57] te noemen te voorkomen. Leden, Kostic, Verder en Nij-of-Leeuw. Mevrouw Bromet is zo sympathiek

[0:47:05] geweest om meneer Grinders voor te laten gaan, want die moet ons om vijf uur verlaten, maar daar

[0:47:09] heb ik ook uw permissie natuurlijk voor nodig. Nou, er zijn jullie alle vier even sympathiek

[0:47:13] en collegiaal. Meneer Grinders, dan gaan we naar u toe. Grissen nu, alsjeblieft.

[0:47:16] Dank, voorzitter, en dank aan mijn collega's. Ja, ik moet inderdaad ongeveer vijf uur,

[0:47:20] vijf over vijf, even ertussenuit en dat zou net hier in het gedrang komen. Dus,

[0:47:25] voorzitter, dank en ik steek me af een wal. Door het industriegebied moeten wij weg,

[0:47:30] dat zei een garnalenvisser deze week tegen ons. Zo is het inderdaad, voorzitter, want het is door

[0:47:35] de aanleg van de Tweede Maasvlakte dat er in de voordelta meer natuurgebied wordt aangewezen en

[0:47:41] ook de lichtbodemberoerende visserij, zoals de garnalenvissers, die lijken daar nu voor te moeten

[0:47:47] gaan wijken. Althans, als het aan de minister ligt en haar brief van 5 februari. Korte groet,

[0:47:53] de ChristenUnie-fractie is nogal geschrokken van die brief en van het voorgenomen besluit. Dat kan

[0:47:57] toch niet waar zijn? Met de plannen zoals ze maandag naar onze Kamer zijn gestuurd,

[0:48:01] blijft er voor deze visser namelijk nog maar zo'n tien procent van het gebied over waarin nog mag

[0:48:05] fietsen. Er is een interruptie van mevrouw Komet. Snel, hè? Het lijkt net alsof de ChristenUnie

[0:48:16] verrast is, terwijl er natuurlijk bij het verstrekken van de natuurvergunning voor

[0:48:20] de aanleg van de Tweede Maasvlakte afgesproken is dat dit zou gaan gebeuren. Ik snap dat het een

[0:48:25] hard gelag is voor de vissers, maar dat het opeens uit de lucht komt vallen, dat is natuurlijk niet

[0:48:32] waar. Het is ook zo dat het juist ChristenUnie-ministers zijn geweest in de afgelopen

[0:48:36] vijftien jaar die goede afspraken over compensatie hadden kunnen maken voor deze vissers.

[0:48:43] Ik zeg ook niet dat het uit de lucht komt vallen. Overigens, in 2008 zijn maatregelen geïmplementeerd,

[0:48:52] al in 2008. Wanneer was die uitspraak? In 2022 heeft de rechter een uitspraak gedaan,

[0:48:59] dus dat is nog vrij kort geleden. Als het gaat over het niet uit de lucht vallen, daar heeft mijn

[0:49:08] collega Bromet gelijk in. Maar waar het hier over gaat, is dat is afgesproken dat ten einde het

[0:49:14] verlies van die overstroombare zandbank te voorkomen. Erg tien procent kwaliteitsverbetering

[0:49:21] in dat betreffende Natura 2000-gebied moet gaan plaatsvinden. Er is vastgesteld door LRV dat

[0:49:28] het niet is bereikt na dertien jaar. Hoe is dat vastgesteld? Daar heb ik nog een vraag over aan

[0:49:34] de minister. U bent de beantwoording bezig met. Nu bent u aan het voetelen, stiekem. Dat klopt,

[0:49:41] voorzitter. Maar er is niet duidelijk dat de maatregelen die nu genomen gaan worden,

[0:49:48] of die ook daadwerkelijk bijdragen aan het doelbereik. Dus we gaan gigantische verstrekkende

[0:49:51] maatregelen nemen. Onder andere de lichtbodemberoer in de visserij, die tot nu toe was

[0:49:56] ontzien eigenlijk de deur wijzen, terwijl we geen enkele verwachting kunnen koesteren, op basis

[0:50:02] van de ons bekende gegevens, dat het gaat bijdragen aan ecologisch herstel. Dus we gaan, ik weet niet

[0:50:06] wat voor verstrekkende maatregelen nemen, voor een doel waarvan niet duidelijk is of dat ook

[0:50:11] daadwerkelijk dat dan dichterbij brengt. Of dat we over dertien jaar dan weer moeten concluderen van

[0:50:15] ja, er zijn allerlei maatregelen getroffen, maar dat heeft niet bijgedragen aan tien procent

[0:50:19] ecologische kwaliteitsverbetering. En dus legt de rechter ons op om nog maar weer meer gebieden te

[0:50:24] sluiten. Kortom, ik ben bang voor een tactiek van de verschroeide aarde, ten koste van deze vissers,

[0:50:29] die altijd het onderspeer delven ten opzichte van een havenbedrijf Rotterdam en een tweede maatschappij,

[0:50:33] die altijd de overhand nemen. En ondertussen varen al die schepen met al die containers uit China,

[0:50:38] met onnutte spullen soms, gewoon maar voorbij zonder dat ze een strobreed in de weg wordt gelegd. Dus

[0:50:43] ik kan er heel kwaad over worden. Het kan juridisch misschien allemaal kloppen. Het kan allemaal

[0:50:46] rechtmatig zijn, maar rechtvaardig is het niet. Mevrouw, hoe maakt u laatste interruptie? Volgens

[0:50:53] mij mijn ene laatste, maar goed. Nee, we houden het echt met twee man heel goed mee. Oké. Nou,

[0:50:59] kijk, ik snap die ongelijkheid en ik snap ook dat het een hard gelag is als je werkt met de natuur

[0:51:07] en je die grote schepen met al die zooi uit China voorbij ziet varen waar je dan voor hebt moeten

[0:51:12] wijken. Maar het punt is natuurlijk dat deze discussie, die voeren we nu, terwijl die is

[0:51:19] ook vijftien jaar geleden, neem ik aan, door onze voorgangers gevoerd. En toen zijn er afspraken

[0:51:23] gemaakt en toen is er gezegd, er komt compensatie als het gaat juist over die bodemberoerende

[0:51:28] activiteiten. En kan je dan dat zolang uitstellen dat iedereen het vergeten is en dat je dan denkt,

[0:51:35] nou ja, dan doen we het maar niet. Want dat is het systeem wat misschien wel bij een teerdonker

[0:51:40] groen zieltje als ik hoort, dat je altijd moet kijken naar economische ontwikkelingen die voorgaan

[0:51:48] op natuurcompensatie en dat die natuurcompensatie dan in die end toch maar niet doorgaat. En dat

[0:51:54] dat vind ik echt heel erg. Meneer Germes. Ja, voorzitter, dank. En ik zal mijn collega Bromet

[0:52:00] nooit van een teergroen zieltje beschuldigen of wat dan ook. Wat ik... Allereerst, de suggestie

[0:52:08] dat er niks is gebeurd, klopt niet. Er zijn compenserende maatregelen getroffen. Alleen

[0:52:12] die compenserende maatregelen, er is heel veel gebied aangewezen. De boomkorfisserij is de deur

[0:52:17] gewezen. Alleen die compenserende maatregelen hebben blijkbaar niet het ecologische kwaliteitsherstel

[0:52:25] teweeggebracht wat beoogd was met die maatregelen. En dus komen er weer nieuwe maatregelen. En mijn

[0:52:31] angst is dat we over dertien jaar, want het heeft dertien jaar geduurd voordat het is vastgesteld,

[0:52:35] dat over dertien jaar weer wordt vastgesteld dat we weer allemaal nieuwe maatregelen hebben

[0:52:38] getroffen, maar dat ze weer 0,0 ecologisch kwaliteitsherstel hebben teweeggebracht. En

[0:52:43] dat noem ik de tactiek van de verschroeide aarde, waar uiteindelijk de grote economische belangen

[0:52:48] geen centje pijn van hebben. En ik weet dat mevrouw Wommert en ik dat met elkaar eens zijn. En de

[0:52:52] kleine economische belangen en de vaders en zonen en soms moeders en dochters, maar meestal waren het

[0:52:58] vaders en zonen, die van generatie op generatie daar vissen, die zijn de pieza, die zijn de pineut

[0:53:03] en die gaan kopje onder. En dat kan ik gewoon... En als ik nou het vertrouwen had van oké, we nemen

[0:53:07] nu een maatregel die daadwerkelijk het doel bereikt en we hebben dat zo ingepast, want daar heb ik ook

[0:53:11] nog vragen over, dat we het zo goed mogelijk hebben gedaan en we zijn er een beetje in de reminnen,

[0:53:17] in die oude wets Hollandse Pool eruit gekomen, maar dat vertrouwen heb ik helemaal niet. Dus

[0:53:21] maar oké, daar ga ik op door in mijn bijdrage. Zeker, we gaan de tijd eraan zetten. En u moet

[0:53:24] opschieten, want u moet over een paar minuten weg. Ja, ik zit veel te langs de praten,

[0:53:28] voorzitter, maar ik ga nu snel. Nou ja, ik had ook wat over, want ik zei al, juridisch mag het

[0:53:34] allemaal kloppen zijn, maar rechtvaardig is het niet. We hebben het over een type visserij dat

[0:53:38] een generatie in dit gebied vist. Je zou zelfs kunnen zeggen dat ze zelf deel van het ecosysteem

[0:53:43] zijn. Wie zegt dat het gebied ecologisch niet opknapt als de Ganalen MS heeft de vissers in

[0:53:53] het gebied moeten verlaten? Waar baseert de minister dat vertrouwen op, dat de ecologische

[0:53:57] kwaliteit verbeterd als de vissers daar weggaan? En waarom wordt de bodemberoerende visserij deels

[0:54:03] ook buiten natuurgebied verboden, als ik het kaartje goed begrijp, waar nu juist best wel

[0:54:08] gevist wordt? En net onder de Tweede Maatschappij is dat. En waarom is het stukje gesloten waar nu

[0:54:13] de wolhandkrap zijn gang gaat, terwijl die van Europa moet worden weggevist? Een overheid die

[0:54:20] besluiten neemt waardoor mensen hun levensonderhoud en zelfs hun levensstijl dreigen te verliezen,

[0:54:24] dat zou toch niet zo moeten kunnen in Nederland? Dat strijdt ook met de algemene beginselen van

[0:54:28] behoorlijk bestuur. Als iets juridisch klopt, maar onrecht het resultaat is, dan doen we iets

[0:54:33] niet goed. Is de minister dat met mij eens? Er zal dan toch in elk geval sprake moeten zijn van

[0:54:37] zeer ruimhartige compensatie? En daar las ik nog niet zoveel over in de brief. Gedwongen worden

[0:54:42] het beroep van je vader en grootvader en zelfs de generatie daarvoor, die dat al hebben gedaan,

[0:54:46] op te geven, dat is eigenlijk niet met geld te compenseren. Maar ik zou wel willen weten

[0:54:50] hoe de minister denkt deze mensen schadeloos te kunnen stellen en wie de rekening daarvoor gaat

[0:54:54] betalen. Ik neem aan dat de minister daar ook wel het havenbedrijf over aankijkt. En dan nog

[0:55:00] over het slijkgat. Iedere donderdagnacht op vrijdagochtend worden we opgeschrikt door het

[0:55:04] bericht dat er weer een of meerdere kotters vast liggen. Afgelopen donderdag en vrijdag weer

[0:55:09] twee kotters. De week daarvoor een kotter. Kortom, de haven van Stellendam is steeds

[0:55:13] minder goed te bereiken. Er moet worden gebaggerd. De aanleg van de tweede maatschappij heeft de

[0:55:17] verzanding van dat deel van net voor de kust alleen maar verergerd. Het is gewoon niet meer

[0:55:22] door te komen. En ondertussen denken die kotters natuurlijk, die een paar die er nog helaas over

[0:55:26] zijn, wij gaan voortaan wel aanlanden in IJmuiden of ergens anders, want in Stellendam is niet meer

[0:55:30] te komen. Kortom, dit is echt een klap voor het gebied. En de Rijkswaterstaat die zegt z'n best te

[0:55:35] doen, maar iedere week gaat het mis. Doe er wat aan, is mijn oproep. En ik sluit me aan bij de

[0:55:39] handkok-officerijvraag van collega Van der Plas. En ben ik door met tijd, voorzitter? Of kan ik nog

[0:55:44] iets over het CO2? Je hebt nog twee minuten. O, dank. Dan ga ik nog even iets over de glastuinbouw

[0:55:48] zeggen. De beschikbaarheid van CO2, daar gaat het over. Het interessante is dat de glastuinbouw

[0:55:55] momenteel niet alleen CO2 uitstoot door aardgasgebruik, maar dat CO2 ook nodig heeft om de

[0:56:01] planten te kunnen laten groeien. En bij verduurzaming van de warmtevraag in de kassen via de aard- of

[0:56:06] restwarmte of waterstof valt de huidige bron om CO2 in de kast te doseren weg, aardgas, met

[0:56:13] de WKK's. CO2 dus, die wel hard nodig is om groente, fruit, bloemen, planten te kunnen laten

[0:56:18] groeien. En door met CO2-afvang en hergebruik industriele CO2 te recyclen, kan aardgasconsumptie

[0:56:24] in de glastuinbouw worden voorkomen en wordt het overstappen op duurzame energiebronnen als aardwarmte,

[0:56:27] restwarmte en waterstof aantrekkelijker. Zijn er volgens de minister mogelijkheden om biogene

[0:56:32] CO2 af te vangen en te recyclen in de glastuinbouw in plaats van deze onder de grond te stoppen? En

[0:56:37] hoe voorkomen we dat CO2 die in de kast kan worden toegepast straks niet onder de grond verdwijnt

[0:56:41] omdat de business case aantrekkelijker is, mede met dank aan de SDE-plusregeling die we hebben,

[0:56:48] en dat Shell het dan liever onder de grond stopt in het project Portals. Dan over groene

[0:56:55] gewasbeschermingsmiddelen. De Europese Commissie heeft gisteren aangekondigd het wetsvoorstel

[0:56:59] voor duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in te willen trekken, onder druk van de boeren

[0:57:03] op het rest van de verschillende landen, dat is duidelijk. De Commissie wil nu samen met boeren

[0:57:06] tijdens het beleid gaan uitwerken, dat is winst. Maar de glastuinbouw heeft al veel ervaring met

[0:57:11] groene gewasbeschermingsmiddelen en methoden, zoals IPM, Integrated Pest Management. Zou de

[0:57:16] minister eraan bij kunnen dragen dat er in de nieuwe wetgeving meer aandacht voor deze strategie

[0:57:20] komt? En dan ben ik denk ik wel zo'n beetje door mijn tijd. Dus mijn biotech-vragen die laat ik

[0:57:25] even zitten, want er is al wat nodig overgezegd door mijn collega's. Dus dank tot zover, voorzitter.

[0:57:30] Meneer Grimmers, we wensen u veel succes straks met die andere verplichtingen. Dan ben je hier

[0:57:34] voor nu verplicht, die rond even. Dankjewel. Dan gaan we nu terug naar mevrouw Bomet van GroenLinks

[0:57:39] PvdA. Nogmaals dank voor jullie sympathieke zester naar collega Grimmers. Mevrouw Bomet.

[0:57:44] Voor Pieter doe ik alles. Dat zou ik niet zeggen. Want hij pakt sowieso altijd de hele hand als je

[0:57:53] mijn vinger geeft. Dat zou ik niet doen hoor. Voorzitter, ik was in het Westland bij het

[0:58:00] tuinbouwbedrijf Koppert-Kress. En ik zou echt mijn collega's allemaal willen aanraden om daar

[0:58:04] te gaan kijken. Want het begon al met daar waar ik mijn elektrische auto parkeerde. Daar stond een

[0:58:09] laadpaal en daar stonden tien huizen. En die bleken later allemaal verwarmd te worden met

[0:58:14] de restwarmte van het bedrijf. Er was een bedrijfskantine waar je alleen maar gezond

[0:58:18] eten kan krijgen. En het was super lekker. Ja, over de systemen die de eigenaar Rob Baan allemaal

[0:58:25] gebouwd heeft, allemaal voor eigen risico en kosten, daar zul je dan over volgelicht worden.

[0:58:31] Maar ik vroeg hem ook hoe het ging met personeelsgebrek. En hij zei, en dat vond ik wel mooi,

[0:58:37] de mensen staan in de rij om hier te komen werken. Want we betalen goede salarissen. We zorgen dat

[0:58:42] de werknemers gezond en gelukkig zijn. En nou, dat is natuurlijk heel wat waard. En ik heb in het

[0:58:48] verleden altijd de tuinbouwsector de loftrompet gezwaaid. Maar ik vond wel tegenvallen in de

[0:58:55] tijd van de uitbreking van de Oekraïno-oorlog, dat er toen opeens bleek dat een heleboel

[0:59:00] tuinbouwbedrijven binnen no-time in de problemen kwamen, omdat ze nog zo afhankelijk waren van gas.

[0:59:05] En mijn vraag aan de minister is ook, hoe helpt de minister tuinbouwers om verder te elektrificeren

[0:59:12] niet alleen in het kader van de hoge gasprijzen, maar juist ook als het gaat over de opgaven die

[0:59:17] we hebben voor het klimaat? En hoe kunnen duurzame elektrische kassen nog beter bijdragen aan een

[0:59:22] flexibel stroomnet? Want hoe kijkt de minister naar bedrijven die fossielvrij worden met groene

[0:59:28] stroom, maar die daar harder op belast worden, zwaarder op belast worden dan als ze op gas

[0:59:33] blijven? Dat is voor GroenLinks BVNA de omgekeerde volgorde. Voorzitter, over de voordel, daar zou

[0:59:41] ik ook willen zeggen dat vijftien jaar traineren en een poging tot polderen, dat wij blij zijn dat

[0:59:47] de minister een knoop doorhakt. Het gaat over bodemrust die gegeven moet worden. Ik vind het heel

[0:59:56] treurig voor de garnalenvissers, maar tegelijkertijd heb ik ook gehoord dat de garnalenvisserij toegenomen

[1:00:02] is in het gebied de afgelopen dertien jaar. Ik zou graag van de minister willen weten of dat een gerucht

[1:00:08] is of dat dat ook klopt. Wat GroenLinks BVNA betreft zijn we gewoon al vijftien jaar te laat met deze

[1:00:15] natuurcompensatie. Er is een interruptie van mevrouw Ferg. Voorzitter, ik ben het met collega Bromet

[1:00:22] eens dat die natuurcompensatie gerealiseerd moet worden. Ik hoop dat dat geruststellend is. Dat

[1:00:28] meen ik echt. Maar waar ik zorgen over heb, en die zorgen deel ik heel erg met mijn collega Grimwis,

[1:00:33] is dat we dat voor een heel groot deel al hebben geprobeerd door heel veel bodemroerende activiteiten

[1:00:38] te verbieden, waar we geen aantoonbare verbeteringen door hebben kunnen zien. Dus ik maak me zorgen

[1:00:46] over of het dan überhaupt wel zin heeft als we dat laatste stapje gaan doen. Hoe moet ik dat dan

[1:00:51] bezien in het licht dat de Europese Commissie ook aangeeft? Het creëren van een nieuw Natuure

[1:00:56] 2000-gebied is misschien wel de beste optie voor natuurcompensatie. Ik zou best openstaan voor

[1:01:07] alternatieven, waar het niet dat er al vijftien jaar over gesproken wordt en dat op een gegeven

[1:01:11] moment mijn geduld ook wel een keertje op is, zeker na een rechtelijke uitspraak. Ik denk dat

[1:01:17] het niet zomaar een probeersel is. Kijk, bodemberoering tast kennelijk de natuurwaarde aan

[1:01:23] en een beetje bodemberoering tast het ook aan. Daarom wil ik ook weten van de minister of die

[1:01:28] bodemberoering toegenomen is door de garnalenvissers de afgelopen jaren of is die afgenomen.

[1:01:36] Maar ons geduld is gewoon op. Wij vinden dat er nu gecompenseerd moet worden. Als er hele goede

[1:01:41] andere plannen zijn om een nieuw Natura 2000-gebied ergens aan te leggen, dan neem ik aan dat dat ook

[1:01:47] onderwerp van gesprek is geweest tussen het ministerie en alle betrokkenen, want er is

[1:01:52] zo lang gepraat al en laten wij dat nou niet nog eens een keertje over gaan doen.

[1:01:58] Verder is uw laatste interruptie voor deze ronde. Eerst naar meneer Vlag en dan naar mevrouw

[1:02:03] Nijhoff ook. Het was niet duidelijk of u ook een interruptie had. We gaan eerst naar meneer Vlag.

[1:02:07] Ja, voorzitter, dank u wel. Ik zit een beetje met de woordkeuze van mevrouw Bromet. Zij gebruikt

[1:02:11] het woord traineren en dat haar geduld op is. Ik vraag me af of dat passend is. Er is al heel veel

[1:02:19] gedaan in dat gebied. Vijftien jaar geleden is er besluit genomen om die tweede maatschappij aan

[1:02:24] te leggen. Dat was een economisch besluit. Is het dan heel onredelijk dat er gezocht wordt naar

[1:02:31] een oplossing waarbij niet andere beroepsgroepen, andere ondernemers de rekening betalen voor een

[1:02:37] besluit dat heel goed was voor de BV Nederland, een belangrijk economisch besluit? Ik vind de

[1:02:42] woorden als traineren en mijn geduld is op echt misplaatsen in dit verband. Is mevrouw Bromet dat

[1:02:47] wellicht, na deze uitleg, met mij eens? Nee, want als je een natuurvergunning aanvraagt voor

[1:02:55] de aanleg van de tweede maatschappij, dan hoort daarbij dat je die natuur compenseert. Als het

[1:03:07] vijftien jaar duurt voordat dat gebeurt en als de rechter eraan te pas moet komen om te zeggen dat

[1:03:12] er niet genoeg gebeurt, dan vind ik dat je daar best grote woorden van kan gebruiken. Het gaat

[1:03:16] niet goed met de natuur in Nederland. Zoals de heer De Groot in Berlijn zei, ik voel me het groenige

[1:03:24] weten van deze commissie en ik kom op voor de natuur. Die is er slecht aan toe en die moet

[1:03:29] verbeterd worden. Ik weet niet eens wat de positie van GroenLinks en PvdA was in de tijden van het

[1:03:36] aanleg van die tweede maatschappij. Het is geen geheim dat wij partijen zijn die juist altijd een

[1:03:43] zorgvuldige afweging maken tussen economisch belang en natuurbelang en daarbij het natuurbelang

[1:03:47] ook echt wel als voorrang geven. Ik ben er ook niet bij geweest vijftien jaar geleden. Misschien de

[1:03:59] voorzitter wel, maar dat weet ik niet. Ik blijf het met de kennis van u onbegrijpelijk vinden dat

[1:04:05] die keuze voor de tweede maatschappij is gemaakt zonder dat er toen al zicht was op die natuur

[1:04:09] compensatie. Nu zit je dus in een traject waarin je vijftien jaar lang over de rug van andere

[1:04:14] ondernemers probeert te komen tot iets wat natuurcompensatie is, wat leidt tot heel veel

[1:04:19] weerstand, wat zoals de heer Grimwes zei ook gewoon onrechtvaardig is richting de beroepsgroepen. Ik

[1:04:24] vind niet dat uw gedulde daar doorslaggevend in moet zijn. Ik vind dat er gewoon gezocht moet worden

[1:04:28] naar een oplossing waarbij je niet iemand anders de schade laat betalen die de tweede maatschappij

[1:04:34] kennelijk aan de natuur veroorzaakt. Ik hoop dat ik daar op enig begrip kan rekenen bij mevrouw

[1:04:38] Bromwijk. Ik zat net te denken ik ben getrouwd met een kleinzoon van een visser uit Katwijk en

[1:04:46] van de plas. Misschien is het wel familie. Misschien ben ik wel familie van mevrouw van de plas. Koude

[1:04:51] kant. Hier ontstaat wat moois. Ik kan u zeggen dat dat heel goed gaat met mijn man. Dat het ook

[1:05:01] heel goed gaat met de rest van de familie. Dat ze allemaal een prima bestaan hebben zonder de

[1:05:05] visserij. Ik gun elke visser die visser wil blijven het visserschap. Maar het wordt hier ook wel eens

[1:05:12] gedaan alsof je te doden bent opgeschreven als je geen visser meer kan zijn. Als wij zeggen dat

[1:05:19] bepaalde beroepsgroepen of bepaalde belangen altijd bewaard moeten blijven, dan kunnen we

[1:05:25] niets meer in dit land. Het gaat mij nu niet om de tweede maatschappij, maar het gaat ook over alle

[1:05:31] ontwikkelingen die wij mogelijk moeten maken. Ongeveer 95% van de tijd spreken wij over de

[1:05:36] veehouderij in Nederland. Als alles kon blijven zoals het was, dan hoefde niemand in te schikken.

[1:05:42] Alleen, we hebben te maken met conflicterende belangen. In dit geval het conflicterende

[1:05:47] belang van de aanleg van de tweede maatschappij vijftien jaar geleden. Een natuurvergunning waarin

[1:05:53] beloofd is dat de natuur gecompenseerd zou worden en waar dat nog niet gebeurd is. Ik kom nu op voor

[1:05:58] het natuurbelang, omdat het een belofte is en omdat de rechter ook heeft gezegd dat dat waargemaakt

[1:06:03] moet worden. Het is dus niet alleen inhoudelijk van aard, maar het is ook rechtszatelijk.

[1:06:08] Mevrouw Bomet, gaat u nog uitzoeken of u nog aangetrouwde familie bent van mevrouw Van der

[1:06:12] Plas? Er zijn zelfs hele programma's voor. Ik weet dat het de tak van de plas is van Kleine Leen.

[1:06:23] Mevrouw Van der Plas, u wilde nog iets vragen?

[1:06:27] Ja, dank u wel. Ik moet voor familie natuurlijk wel iets aardiger zijn. Familie gaat altijd bovenaan.

[1:06:38] Wat ik aan mevrouw Bomet wil vragen, hoe kijkt zij er dan tegenaan of mevrouw Bomet er dan tegenaan

[1:06:45] dat de minister gewoon aangeeft dat de mogelijke positieve effecten niet te monitoren zijn? Dat

[1:06:51] je eigenlijk niet eens weet of het überhaupt wel iets helpt. Dat is dan toch raar? Je weet het niet

[1:07:01] eens en dan ga je zo'n gebied willen sluiten. Dan is het toch veel eerlijker dat je dan eerst de

[1:07:08] effecten gaat monitoren en dat je dan eerst gaat vaststellen wat natuurwinst is en dan pas besluiten

[1:07:17] mevrouw Bomet. In die redenatie moet je eigenlijk altijd, als je een bepaalde ontwikkeling mogelijk

[1:07:25] wil maken, kijken of de effecten van je voorgenomen beleid ook daadwerkelijk behaald zijn. Dan zijn we

[1:07:31] honderd jaar verder, want het gaat in de natuur niet altijd zoals de mens wil. De mens weet niet

[1:07:39] alles en dat zou ik toch ook niet goed vinden. Dus dat er onzekerheid is over het bepalen van de

[1:07:47] doelen, betekent niet dat je gevrijwaard wordt om iets te doen. En als er iemand is die zegt ik weet

[1:07:52] zeker dat met deze maatregelen die doelen wel bereikt gaan worden. Nou kom met een voorstel,

[1:07:57] dan kunnen we daar vandaag nog naar kijken. Dat vind ik dus het rare, want als er verkiezingen zijn,

[1:08:08] dan maken mensen verkiezingsprogramma's. De een laat het doorrekenen, de ander laat het niet

[1:08:12] doorrekenen en dan roepen de partijen die het wel laten doorrekenen van ja het is wel heel

[1:08:16] belangrijk om te weten wat de effecten van jouw voorgenomen wensen zijn en van jouw beleid. Het is

[1:08:21] wel heel belangrijk om dat eventjes te monitoren, want anders kun je maar zo wat doen. En precies

[1:08:27] hetzelfde gaat hier natuurlijk voorop, want hier ga je dan gewoon akkoord van nou weet je we gaan

[1:08:32] het doen en dan zien we dat wel. Dat er ondertussen allemaal gezinnen moeten stoppen en de hele cultuur

[1:08:37] verdwijnt. Dat nemen we om te koop toe en dan zien we het wel. Waarom is dan bij het een het wel

[1:08:43] belangrijk om te doen en dan bij het ander niet belangrijk om te doen? Voorzitter, omdat wat wij

[1:08:50] hier de hele dag doen is het wegen van belangen en het ene belang zwaarder laten wegen dan het

[1:08:56] andere belang en dat is ook precies waarom je een doorrekening maakt. Omdat je dan kan zien van nou

[1:09:01] wij willen als GroenLinks B van de A hebben wij allerlei eisen die geld kosten en die gaan we

[1:09:08] betalen, want die willen we dus ook betalen en dat doen we door bijvoorbeeld de belasting op

[1:09:13] miljonairs te verhogen. Dan kan je zien, dan hoef je niet een half verhaal te vertellen zoals partijen

[1:09:19] die alleen maar dingen beloven, maar niet vertellen hoe ze dat dan waar gaan maken. En dat is het

[1:09:25] verschil. Bovendien de natuur gedraagt zich ook anders als de economie zou ik zeggen. En het is

[1:09:30] allebei onzeker, maar ja je kan zeggen we maken geen doorrekening want alles is onzeker. Je kan

[1:09:37] ook zeggen we doen geen natuurcompensatie omdat het niet zeker is of de effecten bereikt gaan

[1:09:41] worden. Maar dat is niet de stijl van PvdA GroenLinks. Mevrouw Van der Plas. Ja dank u wel. Ik ben

[1:09:50] nu even in verwarring. Het was GroenLinks B van de A? Het is wel PvdA GroenLinks? GroenLinks B van de A?

[1:09:56] Ja. Ik dacht misschien is er een machtswissel geweest. Had gekund. Nee maar kijk ik haal

[1:10:02] nog even een voorbeeld aan van bijvoorbeeld over die stikstofreductie. Toen hebben we ook uitgebreid

[1:10:08] met de minister gediscussieerd van weten we wat we aan het doen zijn. We gaan miljarden uitgeven,

[1:10:14] moeten boeren worden uitgekocht, weten we of dat überhaupt wel helpt. Toen zei de minister ook van

[1:10:21] nou ja nee dat weten we eigenlijk niet. Vervolgens of niet vervolgens maar recent bleek uit een

[1:10:28] onderzoek van de NOS dat het uitkopen van 3000 boeren dat dat maar 2 tot 3% geloof ik stikstofreductie

[1:10:35] zou opleveren. Dus eigenlijk kwam daaruit dat die natuurwinst of althans die stikstofreductie

[1:10:41] dat het eigenlijk maar helemaal niet zoveel was. Dat vind ik wel belangrijke informatie want dat

[1:10:47] zou hier dus ook kunnen dat het uiteindelijk blijkt dat dat niet helpt of dat er helemaal

[1:10:53] geen natuurschade of heel weinig natuurschade wordt toegebracht. Wat ik wel weet is dat

[1:10:58] zandwinning en het leggen van kabels in de Noordzee en een flinke storm dat ja die...

[1:11:03] Maar wat is de vraag alsjeblieft? Of mevrouw Bomet dat ook vindt.

[1:11:10] Voorzitter ik denk dat het verschil tussen mevrouw Van der Plas en mij is dat mevrouw

[1:11:16] Van der Plas heel veel vragen stelt en twijfel zaait en dat ik graag met plannen kom. Dat mevrouw

[1:11:23] Van der Plas altijd komt met aankondigingen van het intrekken van wetten maar dat ik met

[1:11:27] initiatiefwetten kom en dat is echt dat is echt een verschil dus je kunt ja je kunt proberen om

[1:11:33] Nederland de goede kant op te helpen en je kan ook gewoon de hele tijd dingen roepen en dan

[1:11:40] stilstand veroorzaken. U had nog geen interruptie mevrouw Van der Plas? Ik roep helemaal niet met

[1:11:49] intrekken van wetten daar komen gewoon nieuwe wetsvoorstellen voor en mevrouw Bomet weet ook

[1:11:54] dat dat gewoon een hele lange tijd duurt voordat je dat echt goed goed hebt opgesteld. Er zijn

[1:12:00] heel veel mensen bij betrokken. Kijk en ik zei geen twijfel maar ik vind wel dat je als je zulke

[1:12:09] rigoureuze ik weet niet misschien dat de heer de Grote in de microfoon even wil zeggen. Dat moeten

[1:12:13] we nu niet doen inderdaad. Nee maar ik vind dat een hele vervelende manier voorzitter. Het verzoek

[1:12:19] is ook om dat niet te doen. Het leidt mij ook af namelijk. Ik ben nu in het woord mevrouw Van der

[1:12:26] Plas. Ik wil ook gewoon graag een goede open discussie voeren met mevrouw Bomet. Met wie ik

[1:12:36] ook politiek niet altijd eens ben maar wat wel altijd op een goede manier verloopt. Maar ik vind

[1:12:42] ik dus ik wil zeggen kijk ik ik zei dan ook ik zei geen twijfel. Zeker stel ik vragen omdat hier

[1:12:52] gewoon vele families en gezinnen en een hele economische structuur daaromheen ook bij betrokken

[1:13:00] is. En dat vind ik belangrijk om dan te weten dat we niet over twintig dertig jaar zeggen van joh

[1:13:06] we hebben die voedselproducenten die hebben we niet meer of tekort. En dat we dan met heel andere

[1:13:12] problemen te maken krijgen. Dat is mijn punt. Dus dat punt wil ik eigenlijk even maken zonder vraag.

[1:13:17] Mevrouw Bomet. Ja voorzitter dat hoort allemaal bij een belangenafweging die je maakt. En dat hoort

[1:13:23] ook bij het vak van een minister in een kabinet die zorgt dat als er nadelen zijn bij een bepaald

[1:13:31] belang. Bijvoorbeeld nu in dit geval van de vissers. Dat er compensatie plaatsvindt of alternatieven

[1:13:38] gezocht worden. En ja dat die er niet zijn dat betreur ik dan. Maar nou misschien kan de minister

[1:13:46] daar zelf straks even wat over zeggen. Dat gaan we dadelijk horen na de pauze. Mevrouw Nijhoff-Leon.

[1:13:52] Voorzitter was mijn tijd al op dan? Of niet? Oh is er nog een interruptie? Nee nee absoluut niet.

[1:13:55] Maar je krijgt nog een interruptie. Ik ja klopt ik had één inpunt nog niet gehoord. En dat vind ik

[1:14:01] toch ook wel een punt wat meegehoogd moet worden met inderdaad voordat je een gebied gaat sluiten.

[1:14:07] Want als ik het goed heb is bij de aanwijzing van Natura 2000 gebied dit Natura 2000 gebied

[1:14:12] gesteld. Dat dit op gedaan is op basis van de wetenschap dat daar de genale visserij ook aanwezig

[1:14:20] blijft. Dus dan hou je ook bij die aanwijzing ook rekening met enigszins bodemberoering. En dat hoor

[1:14:29] ik eigenlijk niet hier in die weging terug. En dan met ja toch de geringe zekerheid dat het echt zal

[1:14:39] verbeteren. Dan zou mevrouw Bromet toch ook met die wetenschap van de aanwijzing nou toch ook wat

[1:14:44] toeghouden te moeten zijn. Mevrouw Bromet. Nou voorzitter dat is ook precies waarom ik gevraagd

[1:14:50] heb aan de minister of het waar is dat de genale visserij toegenomen is in het gebied. En we daar

[1:14:55] ook misschien wat meer informatie kunnen krijgen over de effecten daarvan. Dus daar ben ik zeker

[1:14:59] in geïnteresseerd. Mevrouw Bromet we gaan de tijd weer aanzetten. Je hebt nog twee minuten en 45

[1:15:05] seconden. Het verveert ik dertig en een half seconde. Oké ja wij waren van de week allemaal

[1:15:11] hier in de passage. Hebben wij een petitie ontvangen van de kokkenvissers. En ik vond het

[1:15:17] heel sympathiek. Het ging over kokkenvissers die afgestapt waren van de mechanische kokkenvisserij

[1:15:22] en overgestapt waren naar de hand kokkenvisserij. Maar ik begrijp nu dat die vissers die vragen om

[1:15:30] het te kunnen verkopen van hun vergunning al gecompenseerd zijn in het verleden. Dus ik zou

[1:15:34] van de minister willen weten wat is nou de beweegreden om die vergunningen niet verhandelbaar

[1:15:40] te laten zijn. Dan voorzitter nog over biotech. Ik ben ook geweest bij een bedrijf. Kan ik ook

[1:15:48] aanraden aan mijn collega. Dat heet Farmless en dat gaat over precisie fermentatie. Dat is echt

[1:15:54] iets heel anders als kweekvlees maar wel echt super interessant. En we hadden in de vorige periode een

[1:16:01] Kamerlid die zich erg hard vermaakte en die begon er elke keer over. Maar toen wist ik nog niet wat

[1:16:07] het was. Dus ik zat er een beetje om te lachen. Maar ik heb nu wel wat vragen aan de minister hier

[1:16:13] over. Komt er een onderzoek naar de belemmeringen en de knelpunten in het beleid voor precisie

[1:16:19] fermentatie? Gaat de minister voor de technologie de knelpunten in kaart brengen? En is de minister

[1:16:26] ook bereid om kleine proefsessies mogelijk te maken voor meer soorten van dit nep vlees?

[1:16:31] Zodat Nederland een kenniscentrum kan worden van alternatieve eiwitten. Tot zover voorzitter.

[1:16:38] Voorzitter nog één ding. Even nog een reactie op mevrouw van der Plas. Ik weet hoe veel werk het

[1:16:43] is om een initiatief wet te maken. Ik heb er zelf nu de afgelopen vijf jaar vijf gemaakt en zijn

[1:16:48] ook aangenomen. Dus ik zou iedereen aanraden om daarmee aan de slag te gaan. Dan een hoog

[1:16:55] resultaat. Het kost iets. Dank u wel, voorzitter. We hebben het vandaag veel over pijn. Vooral veel

[1:17:04] pijn bij de vissers. En dat verdient zeker een plek. Maar daarnaast is er ook pijn bij de natuur,

[1:17:10] boeren en natuurlijk de vissen zelf. GroenLinks en D66 hebben de natuurpijn goed geschetst. Ik

[1:17:17] ga nog heel even in op de boeren. En ja, ook bij de vissen. Want een betere omgang met elkaar

[1:17:23] begint bij het durven opkomen voor de meest kwetsbaren. En dus al die miljoenen dieren

[1:17:26] die door ons bedrijf worden geraakt. Er is nu inderdaad een voorstel in de EU om de regels

[1:17:32] voor NGT's, nieuwe genomische technieken, te versoepelen. En nu zijn ook de lidstaten

[1:17:38] aanzet om daar iets over te zeggen. Nu hebben we het over de petities en de afgelopen keer was

[1:17:44] de biologische sector hier aanwezig met 45.000 handtekeningen om kenbaar te maken dat ze zich

[1:17:50] zorgen maken over die versoepeling van de regelgeving vanuit de EU. En wij vinden het

[1:17:54] verdrietig dat deze koplopers toch weer te weinig worden gezien en gehoord. In de EU wordt op dit

[1:18:00] moment namelijk weinig concrete bescherming geboden aan de biologische boeren. Zo wordt

[1:18:05] het onmogelijk voor boeren om contaminatie vanuit de omliggende velden of in de voedselketen te

[1:18:10] voorkomen. Ook is er niets geregeld rond aansprakelijkheid. De biologische sector wijst

[1:18:15] op de noodzaak voor traceerbaarheid van producten die zijn geproduceerd met nieuwe genetische

[1:18:19] technieken. Ze vrezen dat grote bedrijven, zoals Bayer, te veel mag krijgen over boeren en

[1:18:25] kleinere vredelaars. Wat gaat de minister doen om dat te voorkomen? Hoe neemt hij de zorgen van

[1:18:30] de boeren weg? Nu is er ook nog de motie Akenboom die aangenomen is door een groot gedeelte van de

[1:18:37] Kamer van links tot rechts. Die verzoekt de regering zich actief in te zetten voor het waarborgen van

[1:18:41] de keuzevrijheid van de consument, de wens van de biologische sector om geen techvrijheid te

[1:18:45] blijven en het tegen te gaan van de monopolisering van ons voedsel. Ik vraag de minister hoe hij deze

[1:18:50] motie uitvoert en nog gaat uitvoeren als hij straks met de Commissie, het parlement en andere lidstaten

[1:18:59] in gesprek gaat. Hoe gaat de minister zich in de verdere onderhandelingen in de EU inzetten tegen

[1:19:05] de monopolisering van ons voedsel? We denken ook aan de door dit kabinet ingezette lijnen van

[1:19:11] kringlooplandbouw, het weer leren waarderen van kleine familiebedrijven. Ook de erkenning kamerbreed

[1:19:17] dat grote agrospelers en multinationals onvoldoende hun verantwoordelijkheid hebben

[1:19:21] genomen in de noodzake om wat meer problemen op te lossen in de landbouwsector. En die multinationals

[1:19:26] die boeren klem zetten. Het kan geen toeval zijn dat de grote jongens van de agro-industrie en de

[1:19:32] producenten van de chemische bestrijdingsmiddelen al heel lang lobbyen voor die versoepeling die

[1:19:36] er nu komt. We zien dat multinationals hun lobbymacht altijd hebben ingezet om zoveel

[1:19:41] mogelijk van de markt te controleren wat de kosten ging van het aantal boeren in Europa. Het

[1:19:45] heeft geleid tot meer gifgebruik, minder boeren, maar steeds meer macht en geld bij grote bedrijven.

[1:19:51] Hoe gaat de minister voorkomen dat er door verdere technologische lock-ins gewone boeren verder

[1:19:56] afhankelijk worden van grote spelers? Volgens Foodwatch worden er ook de nieuwe technieken

[1:20:01] vooral gebruikt voor meer van hetzelfde in plaats van diversiteit, een gezonde aanbod in landbouw.

[1:20:06] Er is een hoge kans op nog meer monoculturen. Is de minister het met ons eens dat dat onwenselijk

[1:20:12] is? En wat gaat hij in de EU doen om dat te voorkomen? Op welke manier gaat de minister in

[1:20:18] de EU waarborgen dat er straks niet nog meer landbouwgif wordt gebruikt door de versoepeling

[1:20:22] van de regels? Dan, voorzitter, over de vissenwelzijn. De minister kent vast nog het rapport

[1:20:27] uit 2018 van de Raad voor Dieraangelegenheden, een onafhankelijk zakelijke adviesorgaan van

[1:20:33] de regering, dat aangeeft dat vissen ook kunnen lijden en we daarom meer stappen moeten nemen om

[1:20:39] die dierenwelzijn te borgen. De minister zei destijds dat het rapport wordt gezien als ondersteuning

[1:20:43] van al ingezet beleid. Dat klinkt heel goed. Het RDA gaf aan dat welzijn van vissen niet bij

[1:20:50] uitzondering, maar standaard moet worden meegewogen in beleid. Op welke manier wordt dat tot nu toe

[1:20:54] gedaan en welke verdere stappen ziet de minister dat moeten worden genomen? Welk beleidregel zijn

[1:21:00] er sinds 2018, sinds het rapport bijgekomen en wat moet er nog worden opgesteld voor vissenwelzijn?

[1:21:07] De minister gaf destijds ook aan dat het belangrijk is om te investeren in praktijkrijpe methoden

[1:21:11] voor beter vissenwelzijn. Welke investeringen zijn daarin gedaan? Kan de aanschaf en ontwikkeling

[1:21:18] van methoden voor betere vissenwelzijn aan boord in de visserij vrijgesteld worden van co-financiering?

[1:21:23] Omdat vissers hier geld op toe moeten leggen, komt daar weinig van de grond. Hoe staat het

[1:21:30] met het bedwelmen van vissen aan boord voor de slacht? Zijn nu alleen welzijnseisen voor bedwelmen

[1:21:36] van paling en meerval? Wanneer worden ook regels opgesteld voor de andere soorten? Voor zowel op

[1:21:42] zeeën als in kwekerijen? Wordt er een stap genomen om het bedwelmen van vissen in kwekerijen verplicht

[1:21:47] te stellen? De mogelijkheden zijn er, maar er zijn te weinig prikkels om het te doen.

[1:21:52] De beperkte welzijnseisen lijken niet te worden gehandhaafd. In zeker 2021 en 2022 is geen

[1:21:59] palingkwekerij of enig ander visverwerkend bedrijf gecontroleerd op het naleven van de enige

[1:22:07] vissenwelzijnsregels. U dient af te ronden. Ik rond nu af. Is daar inmiddels verbetering in

[1:22:11] gekomen? Welke mogelijkheden ziet de minister in verbetering? Dank u wel.

[1:22:20] Ik kijk met interesse naar de houding van de biologische sector ten opzichte van de nieuwe

[1:22:25] genetische technologie. Je ziet daar ook een soort van angst voor residuen en dat er nog een

[1:22:31] zaadje of een paar zaadjes in de machines achterblijven en dat het mogelijk op het land

[1:22:36] zou komen. Op dit moment zijn er al behoorlijke verschillen tussen conventioneel uitgangsmateriaal

[1:22:42] en biologisch uitgangsmateriaal. Bijvoorbeeld een techniek die je eigenlijk al gentech zou moeten

[1:22:49] noemen, de protoplastenfusie, wat in conventioneel gewas of uitgangsmateriaal wel gewoon toegestaan is,

[1:22:57] als uitzondering om de wetgeving, maar volgens mij in biologisch uitgangsmateriaal niet. Dat zou nu

[1:23:02] ook al op een biologisch perceel terecht kunnen komen. Waarom is het dan een probleem dat deze

[1:23:10] technologie op een biologisch perceel terechtkomt en dan één plantje of als we weten dat er eigenlijk

[1:23:17] weinig risico is van verdere besmetting of dat diegene een eigen leven gaat leiden?

[1:23:25] Dank voor de vragen. Ik moet even zeggen dat ik echt heel erg waardeer dat we hier een wetenschapper

[1:23:29] onder ons hebben die hier heel veel verstand van heeft. Dat kan ik ook horen. Waar het ons om gaat

[1:23:36] en de biologische boeren is een aantal punten die ik ook in mijn betogenheb benadrukt, namelijk hoe

[1:23:42] we, wat NSC trouwens ook met de recent aangenomen motie verder heeft ingezet,

[1:23:47] hoe we de ambitie om meer naar die korte kentjes te gaan, meer het waarderen van kleinere familiebedrijven,

[1:23:54] hoe we dat waarborgen gezien het feit dat er wel niet alleen maar bij de biologische boeren,

[1:24:01] ook bij non-profit organisaties, ook bij een deel van de wetenschappers twijfels spelen over of ons

[1:24:10] voedsel nog van ons blijft of dat grote bedrijven het kunnen overnemen. En dat is waar onze grote

[1:24:17] zorgen liggen. En ik weet dat daar nu over wordt nagedacht, ook in Europa, maar ik zie nog niet

[1:24:24] hoe precies wordt gewaarborgd dat de biologische boeren hun eigen oorspronkelijke product kunnen

[1:24:28] behouden, dat ze daar een vrije keuze in hebben en ook de consumenten daar een vrije keuze in blijven

[1:24:33] behouden. En ook bedankt voor de beantwoording. Dan gaan we naar de geachte afgevaarderden verder

[1:24:42] van het christendemocratische appel. En dat moet nu lukken vandaag. Met die twee grootste fans in

[1:24:48] de zaal moet het helemaal lukken. Veel succes. Dank voorzitter. Of het de grootste fans zijn,

[1:24:54] weet ik niet. Daar zou ik mijn kinderen misschien te kort mee doen. Voorzitter,

[1:25:01] ik heb veel zorgen en maar weinig minuten. Mijn debat gaat in zijn geheel over de visserij. Ik

[1:25:11] denk dat mensen ook hier misschien wel door de straten zouden rijden, want het is echt een

[1:25:14] zorgelijke situatie. En zoals de wethouder in Goeree me ook schreef en ik zelf ook aan het nadenken

[1:25:21] was van wij voelen dat de V in LNV al een tijdje niet meer staat voor visserij. En zo voelt het ook.

[1:25:27] De rek is uit het elastiekje en financieel, maar ook mentaal. Voorzitter, over de voordelta. Ik

[1:25:34] vind het nog steeds heel erg ingewikkeld om met mijn rechtvaardigheidsgevoel te rijmen dat de aanleg

[1:25:42] van een tweede maasvlakte uiteindelijk vissers de kop kost. En ik krijg het op straat ook niet

[1:25:47] uitgelegd. En ik sluit me aan bij de woorden van de de heer Grimwis die zegt het zal juridisch

[1:25:52] allemaal wel kloppen, maar het is niet rechtvaardig of in ieder geval voelt het niet rechtvaardig dat

[1:25:58] er mensen sneuvelen. Ja, en ik zie de minister daar de schouders over ophalen. Gelukkig, want dat

[1:26:05] zou heel vervelend zijn. Voorzitter, dus ik blijf op dat primaire rechtvaardigheidsgevoel steken.

[1:26:13] De minister zegt het is wel even belangrijk nu. Ja, ik vind het heel belangrijk. Ik zei zo van ja

[1:26:17] precies, omdat ik dat ook zo voel. Voordat hier een frame wordt neergezet dat het mij om een

[1:26:23] weinig kan schelen. Daarom denk ik van precies. Soms moeten we niet vertrouwen op de non-verbale

[1:26:30] communicatie, dus het is soms anders. Nee, nou, gelukkig, voorzitter. De ene minister heeft ook

[1:26:35] meer non-verbale communicatie dan de ander. Ik bedoel minister Adema persoonlijk aantrekken.

[1:26:44] Goed, maar ik blijf steken op en dan met name dat nu de bewijslast voor het aantonen van schade

[1:26:51] bij de vissers komt te liggen vind ik heel pijnlijk. En dat het lijkt alsof het havenbedrijf niet meer aan

[1:26:56] de lat staat, vind ik misschien nog wel pijnlijker. Voorzitter, er is veel gesproken over alternatieven

[1:27:03] en dat waardeer ik ook. Ik weet dat er heel veel tijd in is gestoken en dat juich ik echt heel

[1:27:08] erg toe. Alleen wat ik in de brieven over teruglees, over het resultaat ervan, wijkt heel erg af ten

[1:27:16] opzichte van de brieven die ik vanuit de sector en vanuit de lagere overheden heb gekregen. Dat

[1:27:20] brengt mij als Kamerlid in verwarring. Want als ik in een Kamerbrief lees dat er zoveel mogelijk

[1:27:25] rekening wordt gehouden met ingebrachte argumenten en ook over de gebieden, daar zal ik straks nog op

[1:27:30] terugkomen, maar dat een provincie dan terugschrijft het voorgenomen besluit voelt simpelweg onrechtvaardig

[1:27:38] en een gemeente die met ontsteltenis over maatregelen praat, die mijlen ver af liggen,

[1:27:43] voor mij als Kamerlid is dat niet te rijmen. Als we het hebben over de gebieden zelf, dan zie ik in

[1:27:51] de brief staan van we hebben de beste garnalengronden opengehouden, een belangrijk

[1:27:56] ensisvisgebied blijft open, het gebieden die open blijven worden intensief bevist en we horen

[1:28:03] tot de hoogste visserijintensiteit. Ik wil het heel graag geloven, want dat betekent dat er perspectief

[1:28:07] is voor een sector die me lief is, maar ik krijg het niet gerijmd met signalen uit de sector en

[1:28:14] gemeentes en provincies die zeggen er valt daar niks te vissen in de gebieden die open blijven en

[1:28:20] we kunnen eigenlijk net zo goed helemaal staken. Een gemeente die niet begrijpt waarom zij in de

[1:28:29] gesprekken met het havenbedrijf te horen krijgen meerdere keren dat er wordt gesproken over wellicht

[1:28:35] andere percelen in de Noordzee als compensatie en dat het havenbedrijf daar ook aan mee wil werken.

[1:28:41] En een gemeente die dan, Goré gaat het hierover trouwens, niet begrijpt waarom LNV daar geen

[1:28:46] gebruik van wil maken. Wat het ook is, er is sprake van in ieder geval een verschil in signalen en ik

[1:28:53] wil weten hoe dat komt en wat we eraan gaan doen. Voorzitter en datzelfde geldt over de financiële

[1:29:01] kant van dit dilemma. Want ik maak me echt, ik heb de brief gelezen, ik vond hem vaag toen daarna

[1:29:06] heb ik de nota nog doorgelezen en toen werd ik nog ongeruster en ik wil heel graag van de minister

[1:29:11] horen dat we pas overgaan tot sluiting van de voordelta als we niet alleen gaan mogelijkheden

[1:29:18] gaan onderzoeken, maar dat we weten wat de mogelijkheden zijn, wat we concreet gaan doen,

[1:29:23] hoeveel het kost dat de middelen beschikbaar zijn en dat Brussel daar niet voor gaat liggen. En als

[1:29:29] dat niet zo is, dat we dan die sluiting uitstellen. Voor mij zijn die twee dingen echt direct aan elkaar

[1:29:39] gekoppeld. En dan over de effecten van de sluiting, ik sluit me helemaal aan bij de vragen daarover die

[1:29:44] de heer Grimwis en de heer Vlag heeft gesteld, want ook ik heb daar zorgen over. Het is mijn

[1:29:50] grootste zorg dat we in een gebied gaan sluiten, een sector de kop kost en dan over tien jaar

[1:29:54] achterom kijken en denken shit, we hebben de doelen nog steeds niet gehaald. Voorzitter,

[1:30:00] dan nog kort over enkele andere onderwerpen. Ook ik maak me zorgen over de bereikbaarheid van

[1:30:05] Stellendam en de bevaarbaarheid van het Slijkgat en dat nu een gepensioneerde visserman, Dirk Peil,

[1:30:11] zelf kaartjes aan het tekenen is en wordt opgebeld om kotters door de gulden te loodsen. Ik vind Dirk

[1:30:16] een held, maar het zou natuurlijk niet zo moeten zijn dat we moeten vertrouwen op Dirk die de

[1:30:21] kotters veilig aan wal brengt. Dus ik sluit me aan bij de oproep van de heer Grimwis, los het alsjeblieft

[1:30:26] op. Dan de garnalensector nog een keer, maar dan de andere kant de NB-vergunning en de stikstoftoets.

[1:30:34] Ik wil heel graag weten, hoe gaat het daar nu mee? Is er nog een toekomstvisie garnalenvissers?

[1:30:41] Is er nog een ketenbreed garnalenberaad? Wat is voor hen het perspectief om te komen tot een

[1:30:50] vergunning? Ik wil het vandaag hebben over de garnalenvisserij, de handkokkelvissers en nog even

[1:31:04] over de tuinbouw. Zoals u weet heeft de PVV zich altijd ingezet voor het behoud van de visserij.

[1:31:11] Dat zal ik altijd blijven doen. Ik begin even bij de garnalenvisserij. Er wordt een eisen gesteld

[1:31:17] aan een zogenoemde motor op de boot om weer wat tot vergunning zou leiden, wat overigens niet gebeurt

[1:31:25] bij de vissers die investering al gedaan hebben. Dat er hard gewerkt wordt om met de sector weer

[1:31:32] tot vergunningverlening te komen, om dat weer op gang te krijgen, is voor de PVV onvoldoende helder.

[1:31:39] Zeker als ik dat afzet tegenover de sluiting van de voordelta, dan hebben wij daarbij ook zeker

[1:31:47] vragen over de aantoonbaarheid van wat het oplevert. Dat het ongelooflijk ingewikkeld is,

[1:31:57] dat begrijpen wij, maar door dat te zeggen zonder een doorkijk naar een oplossing, dat helpt ons niet.

[1:32:04] Gisteren heb ik een goed gesprek gehad met de ambtelijke ondersteuning van de minister over

[1:32:07] de toekomst van de garnalenvissers. Ik kreeg daar een positief gevoel richting de toekomst over en

[1:32:15] dat hoor ik eigenlijk in een debat niet. Ik zou de minister dan willen verzoeken om de knelpunten

[1:32:22] uitgelegd te krijgen rond de garnalenvisserij in een brief waarin u de Kamer uitlegt wat voor

[1:32:32] een tijdpad er is gekozen en welke oplossingsmethodiek geschetst kan worden om een doorkijk naar een

[1:32:37] toekomst na 1 januari 2025. De PVV vert nu te weinig inzicht in en zou graag

[1:32:45] zien wat er moet gebeuren en waar eventuele knoppen gedraaid zouden moeten worden om ervoor

[1:32:49] te zorgen dat we inderdaad na 1 januari nog garnalenvissers hebben.

[1:32:54] Verder zou ik graag van de minister willen horen of de garnalenvissers actief benaderd worden met

[1:33:01] betrekking tot vergunningverlening, om te voorkomen dat vissers waarbij de vergunning pas over twee

[1:33:08] jaar afloopt, omdat er zesjarig termijn is, ook meegenomen worden in de noodzakelijke aanpassingen,

[1:33:14] zodat we straks niets in herhaling vervallen.

[1:33:17] Er is een interruptie van mevrouw Vedder.

[1:33:21] Dank, voorzitter. Ik ben heel erg blij met de warme woorden van mijn collega voor de

[1:33:26] garnalensector dat het van belang is dat hij het mee kan maken.

[1:33:31] Mijn vraag is dan ook of de PVV het met mij eens dat het eventueel sluiten van een gebied in de

[1:33:39] voordelte altijd gekoppeld zou moeten zijn aan het inzichtelijk hebben van flankerende maatregelen,

[1:33:44] middelen daarvoor en de maten waarin schadecompensatie plaats kan vinden.

[1:33:48] Dat we niet eerst het ene doen en dan kijken waar het schip strandt voor het andere aspect.

[1:33:53] Dat was uw laatste interruptie, mevrouw Vedder.

[1:33:55] Wat wij daar zeker ook belangrijk in vinden, is dat de zicht is op het doelbereik.

[1:34:01] Als dat niet is, dan vinden wij een investering, welke investering dan ook, zeker niet zinvol.

[1:34:07] Wij zouden graag een totaalplaatje zien.

[1:34:10] Dan reageer ik maar even op de vraag van mevrouw Vedder, waarin wij een totaalbeeld hebben met alle

[1:34:16] consequenties die het dan met zich meebrengt.

[1:34:18] Daar zou ik de opmerking van mevrouw Vedder graag in betrekken, zeg ik maar even tegen de minister.

[1:34:27] Voorzitter, ik vervolg mijn bijdrage.

[1:34:32] Ik refereer even naar de zesjarige termijnen dat er vissen zijn die daar nu nog niet aan zitten.

[1:34:37] Communicatie hierover helpt om alle vissers de kans te geven te anticiperen op komende veranderingen.

[1:34:45] Voorzitter. Ik blijf nog even bij de vissers, maar nu de handkokkelvissers.

[1:34:49] Dat is een beroep dat door het verbod van mechanische vissen weer teruggeworpen is op hoe het vroeger ging met de hand.

[1:34:58] In oktober heeft minister Adema het geactualiseerde schelpenblijd gepresenteerd.

[1:35:04] Nu wordt daar met een hark echt handmatig weer helemaal gevist.

[1:35:10] Dat is wel geweldig om te zien, overigens.

[1:35:13] Wat wij gehoord hebben — ik kom straks aan het eind ook nog even over een maar in dit,

[1:35:18] aan de hand van wat reacties uit de sector — maar ik begin even met de tien kokkelvissers.

[1:35:24] Die zouden moeten verdwijnen, inmiddels een uitsterfbeleid op termijn.

[1:35:30] De vergunningen van de overige vissers, de andere 21, kunnen, zoals ik het begrepen heb — maar

[1:35:38] corrigeert u mij als het niet correct is — van vader op zoon.

[1:35:42] Dus die kunnen in de jarenlange, generatieslange traditie verdergegeven worden.

[1:35:51] Dus die overdraagbaarheid horen wij graag wat meer over.

[1:35:56] Toch ook wel de noodzaak om inderdaad het uitsterfbeleid gestald te houden, want ook door

[1:36:06] de manier van vissen hoe ze het nu doen, lijkt het mij toch veel minder effect te hebben dan

[1:36:11] met het mechanische voordien.

[1:36:13] Maar misschien ben ik daar te veel leek in, voorzitter.

[1:36:19] Dat stukje sla ik hier even over.

[1:36:22] Ik hoorde ook nog wel een andere zorg, ook bij de niet overdraagbare vergunning.

[1:36:27] Die zal ik even geven, aan de hand een voorbeeldje voor mijzelf.

[1:36:31] Ik zit binnenkort twaalf weken met mijn voet in het gips.

[1:36:35] Stel nou dat ik handkokkelvisser was, dan heb ik gehoord dat dat best wel wat beperking geeft,

[1:36:42] of je dan inderdaad op termijn je vergunning nog wel, of je de eisen voldoet om je kilo's te halen.

[1:36:52] Voorzitter, het PVV vindt dat er twee vreemde, ik noem het maar even, rare tijden in de laatste

[1:36:58] vergunning zitten en hoort graag of de minister daar een doorkijk gaat geven, of er toch nog wel

[1:37:05] weer kans is om de familietradities voort te zetten.

[1:37:09] U dient af te ronden.

[1:37:11] Mag ik even mijn zin afmaken, voorzitter?

[1:37:13] Ja, zeker.

[1:37:13] Maar ik zeg alleen dat u inderdaad, ik heb het bij iedereen gezegd, u dient af te ronden.

[1:37:17] Afronden, oké.

[1:37:18] Oké, Niels.

[1:37:20] Waarbij ik zou willen opmerken dat verkopen en verhuren voor onze politiek niet wenselijk is.

[1:37:27] Ik wil nog heel graag dan even, voorzitter, als het mag, twee voorbeelden uit de tuinbouw geven,

[1:37:31] die ik vandaag ook nog gekregen heb.

[1:37:34] Ja, dat zult u in uw tweede termijn even moeten doen, want uw tijd is ruim voorbij.

[1:37:38] Dan bewaar ik die voorbeelden, want ik vind ze wel belangrijk om te noemen,

[1:37:41] bewaar ik die voor mijn tweede termijn.

[1:37:42] Is goed, zeker. Die krijgt u nog, honderd procent.

[1:37:45] En u mag ze ook dadelijk bij een interruptie betrekken.

[1:37:47] Dus dat zijn allemaal ook trucjes voor.

[1:37:50] Ja, dan gaan we nu even kijken hoe laat het nu is.

[1:37:52] Want we gaan schorsen tot 18 uur 25, vijf vooral of scheven.

[1:37:59] Dan zien we elkaar weer terug, 18 uur 25.

[1:38:03] Tot zometeen, smakelijk eten.

[2:26:06] Van harte welkom terug bij het commissiedebat tuinbouw, visserij en biotechnologie.

[2:26:12] We gaan nu luisteren naar het antwoord van beide ministers.

[2:26:16] En ik geef graag als eerst het woord.

[2:26:21] Er wordt een flesje in beslag genomen, nog met gembersap, op de publieke tribune.

[2:26:25] En dan ga ik als eerst het woord geven aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

[2:26:31] En ik heb één vraag, meneer de minister.

[2:26:34] Is het mogelijk dat mocht u een blokjes werken of een kamerleden, mogelijk doet u het per kamerleden,

[2:26:39] maar als ik het even door ga geven, want dan staan we altijd de interrupties toe op het einde van een blokje,

[2:26:43] of op het einde van de beantwoording van de kamerleden.

[2:26:45] Dank u wel.

[2:26:47] Dank u wel, meneer voorzitter.

[2:26:48] Ik doe het in blokjes.

[2:26:49] Ik doe het in een blokje biotech, tuinbouw, de handkokkels, de handhaving en overig.

[2:27:03] En ik heb, u kent mij als een man van weinig woorden.

[2:27:08] Dus ik heb besloten om geen lange inleidingen te houden vanavond,

[2:27:11] maar snel ook naar de vraag toe te gaan, naar een enkele inleidende opmerking.

[2:27:16] De NGT's, begin ik daarmee.

[2:27:19] NGT's zijn buitengewoon belangrijk om nieuwe gewassen die resistent zijn, om die te kweken.

[2:27:29] Het is een techniek die we graag ondersteunen en die we ook die grote kansen biedt,

[2:27:33] niet alleen voor onze agrarische sector en onze vredelingsbedrijven,

[2:27:36] maar ook Europees breed en wereldwijd.

[2:27:40] En het is een techniek die wij van harte ondersteunen.

[2:27:46] Maar we ondersteunen het om ervoor te zorgen dat er minder gewasbeschermingsmiddelen worden toegepast.

[2:27:53] Dus het voorbeeld van Roundup kwam voorbij.

[2:27:58] Het is wel drukke onze inzet om juist dat soort toepassingen niet te gaan steunen,

[2:28:04] omdat wij vinden dat NGT's juist ook gaan bijdragen aan de verduurzaming van de landbouw

[2:28:10] en dus het fors minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:28:18] Als ik kijk naar de vraag, naar de allereerste vraag van mevrouw Hertsberger,

[2:28:26] en ik heb me eigenlijk, ik denk ja, dit wordt een spannend debat.

[2:28:31] Ik als eenvoudige Fries met de klompen in de klei,

[2:28:36] ga het debat aan met een microbioloog over NGT's.

[2:28:40] Dus ik hoop dat ik dit debat overleef, laat ik het zo maar stellen.

[2:28:44] Dus ik hoop dat u mij een beetje wilt sparen, mevrouw Hertsberger.

[2:28:48] Want ja, als het gaat om kennis van deze techniek en deze sector,

[2:28:53] dan overtreft u mij natuurlijk vele malen.

[2:28:58] Kijk, het hoofddoel is niet om de, u vroeg de vraag over de marktpositie van de Engelse bedrijven,

[2:29:07] hoe dat beïnvloedt in Europa en de rest van de wereld, dat is geen hoofddoel.

[2:29:11] Het hoofddoel is resistente rassen, minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen,

[2:29:15] dat zijn de hoofddoelen van deze technieken.

[2:29:22] Natuurlijk is het wel zo, gezien het feit dat wij uitstekende veredelingsbedrijven hebben,

[2:29:27] dat deze technieken wel onze bedrijven versterken.

[2:29:31] Er zijn ook een aantal namen voorbijgekomen van hele mooie familiebedrijven, ik ken ze, ik ben er geweest.

[2:29:37] En voor hun is het ook buitengewoon belangrijk om gebruik te kunnen maken van deze technieken,

[2:29:41] om daarmee ook hun level playing field, ook ten opzichte van de grote spelers, om dat te versterken.

[2:29:46] Ze zitten ook echt te wachten op deze technieken.

[2:29:50] Dan de vraag, de patenten.

[2:29:57] De grote gehoofd patenten op de natuurlijke eigenschappen, waarom niet de uitgaaf van het kwekensrecht?

[2:30:02] Dit is een buitengewoon belangrijk punt in de breedte.

[2:30:08] Dat we ervoor moeten zorgen dat niet de grote bedrijven weglopen met enorme actrooien op natuurlijke eigenschappen,

[2:30:18] waardoor de kleine bedrijven, de kleine kwekers die willen doorveredelen, eigenlijk daar geen gebruik van kunnen maken.

[2:30:23] Dat kwekensrecht is een buitengewoon belangrijk systeem voor de Nederlandse markt en dat moeten we vooral zo houden.

[2:30:33] Overigens bestaan deze zorgen ook in de breedte in de Europese samenleving.

[2:30:37] En we hebben dus ook een studie aangekondigd om hier goed onderzoek naar te doen,

[2:30:43] om ervoor te zorgen dat we goed in beeld krijgen hoe we ervoor kunnen zorgen dat de kleine veredelaars

[2:30:50] kunnen blijven doorgaan en niet worden geblokkeerd door de grote actrooien van grote bedrijven.

[2:30:57] En dat onderzoek, we hebben er ook steeds op aangedrongen om het onderzoek te versnellen,

[2:31:00] want wat ons betreft kan het niet snel genoeg komen, het onderzoek.

[2:31:05] Dan de herbicidegewassen, daar heb ik iets over gezegd.

[2:31:10] Wij staan echt kritisch tegenover herbicideresistente gewassen.

[2:31:18] We moeten niet vergeten dat op dit moment al ook herbicidegewassen, herbicideresistente gewassen,

[2:31:25] ook met de traditionele veredelingstechnieken ook al kunnen worden veredeld.

[2:31:30] Dus, maar dit is wel een van de risico's en van de zorgen die ik ook heb.

[2:31:37] We zullen dus ook eigenlijk als we praten over herbicideresistente rassen zul je ook wat

[2:31:42] breder moeten kijken dan alleen aan NCT's, ook naar de traditionele veredelingsmethoden,

[2:31:47] om zo breed mogelijk in te steken om dit tegen te gaan.

[2:31:52] Wij zijn ook, er is een discussie in Europa bezig en er is ook een voorstel,

[2:31:58] de veroudering over plantaardig uitgangsmateriaal, daar gaat het hier ook over.

[2:32:03] En daar ben ik ook uitermate kritisch juist op dit vlak, want het is niet de doelstelling dat we

[2:32:08] naar meer pesticideresistente gewassen gaan.

[2:32:17] Dan de vraag over het kweekvlees van de heer De Groot.

[2:32:21] Een paar vragen naar de heer De Groot over kweekvlees.

[2:32:25] Kijk, kweekvlees is wat ons betreft een ontwikkeling die aansluitend,

[2:32:32] dus eigenlijk complementair is op het huidige voedselsysteem.

[2:32:36] En ook als je kijkt naar voedselzekerheid, dat wordt dan weleens vergeten,

[2:32:42] kan kweekvlees ook een uitstekende bijdrage leveren als aanvulling op het bestaande voedselsysteem.

[2:32:50] Als het gaat om het onder de aandacht brengen van kweekvlees, ik doe dat regelmatig.

[2:32:54] Ik heb het ook regelmatig in de Lambo festerijraden onder de aandacht gebracht.

[2:32:59] En ook bij de Europese Commissie, ik zou dat ook blijven doen en ook de komende periode.

[2:33:04] Overigens is de EFSA hier ook inmiddels actief en bezig om met relevante bedrijven en kennisinstellingen

[2:33:12] gesprekken te voeren om de toelading van kweekvlees eventueel te versnellen.

[2:33:16] Dus er gebeurt veel.

[2:33:19] Er is ook veel weerstand in Europa, ook bij lidstaten die dit niet als een optie zien.

[2:33:32] De twee categorieën heeft meneer De Groot ook een vraag over gesteld.

[2:33:39] De opmerking van meneer De Groot is dat het bijdraagt aan het duurzaam voedselsysteem zeer terecht.

[2:33:44] En daarbij is natuurlijk veiligheid altijd het uitgangspunt.

[2:33:47] Dat kan het niet anders.

[2:33:49] We hebben twee categorieën veredelingstechnieken bij de NCT's.

[2:33:53] De eerste categorie is eigenlijk een soort versnelling van de traditionele veredeling.

[2:34:00] Dat is eigenlijk het type veredeling wat ook bijvoorbeeld door natuurlijke variatie zou kunnen hebben ontstaan.

[2:34:07] En dan heb je de categorie 2 en daar gaat het echt om planten waarvan de kans echt klein is dat die ook in de

[2:34:13] natuurlijke omgeving ten stand zouden kunnen komen of bijvoorbeeld met confessionele veredeling.

[2:34:21] En ik ben het dus ook helemaal mee eens dat we goed moeten kijken naar de veiligheid van het systeem.

[2:34:29] Maar er zit dus wel duidelijk een groot verschil tussen de categorie 1 en de categorie 2 veredeling.

[2:34:34] Dan de vrouw van de heer De Groot.

[2:34:36] Sorry meneer de minister.

[2:34:38] We hebben afgesproken op het einde van de blokje.

[2:34:39] Het blokje is bijna voorbij en er komt eerst het led Kossis en dan het led De Groot meteen.

[2:34:43] En dat u ook.

[2:34:44] Sorry meneer de minister. Gaat u maar rustig doen.

[2:34:46] En als u even duidelijk aangeeft wat het ten einde is.

[2:34:49] U neemt de voorschot op mijn bijdrage want u zet het blokje bijna voorbij maar ik heb nogal een paar.

[2:34:57] Dan de vrouw van de heer De Groot over de patenten.

[2:35:02] Ik heb al even iets verteld over de studie die er op dit moment plaatsvindt.

[2:35:07] Dus ik wil dat versneld hebben om zo snel mogelijk dat ook helder te krijgen.

[2:35:11] Dan de vraag van de heer Vlag.

[2:35:13] Gelijkstemming van de lidstaten naar het Europese actrooibureau.

[2:35:18] Het actrooi-sec en ook de wijze van toepassing valt niet in mijn portofuilje maar in de portofuilje van mevrouw Adriaanse.

[2:35:30] Het is de portofuilje van mevrouw Adriaanse.

[2:35:34] En ik zeg u toe dat ik u hierover even per brief zal informeren.

[2:35:38] Want het is haar portofuilje om daarna ook naar het actrooibureau toe te gaan.

[2:35:43] Dan de vraag van de heer Meulenkamp.

[2:35:50] Dat we snel een definitieve toestemming krijgen van de NCT's.

[2:35:56] Op dit moment is het zo dat in de Lambo-raad de discussie nog loopt.

[2:35:59] De Europese Commissie heeft het voorgesteld.

[2:36:01] En we hebben natuurlijk het Europese parlement die nu het voorstel heeft aangenomen.

[2:36:05] Daarmee is het voorstel niet aangenomen.

[2:36:07] Want het zal ook in de Lambo-Visserijenraad moeten worden aangenomen.

[2:36:11] Ik zet me daar echt heel constatief en actief voor in.

[2:36:13] Om ook in de Lambo-raad het voorstel aangenomen te krijgen.

[2:36:17] En ook op een manier die zoveel mogelijk strookt met het BNC-visje wat u allemaal heeft gekregen.

[2:36:22] Wat de uitgangspositie van het kabinet beschrijft.

[2:36:28] En ik ben daar natuurlijk...

[2:36:29] We moeten zo snel mogelijk naar een compromis in de lidstaten.

[2:36:32] Maar ik ben echt afhankelijk ook van de andere lidstaten.

[2:36:35] En er zijn veel lidstaten die het als een goede techniek zien.

[2:36:39] Maar er zijn ook nog veel vragen.

[2:36:40] En er zijn ook lidstaten die er echt iets anders over denken.

[2:36:42] Dus dat is best nog wel...

[2:36:44] Er moet nog veel werk verricht worden.

[2:36:45] Ook door het huidig voorzitterschap.

[2:36:47] Maar ik hoop echt dat onder dit voorzitterschap het ook tot een einde kan worden gebracht.

[2:36:52] Dan de vraag.

[2:36:53] Is de benodigde wetten regelgevend klaar om na de Europese besluitvorming van start te gaan?

[2:37:02] Wij hebben op het moment dat Europa het besluit neemt.

[2:37:05] Hebben wij een implementatietermijn van 24 maanden.

[2:37:08] Dat is gewoon een normaal wetgevingstraject en alles wat erbij komt.

[2:37:11] Dus u zou zich kunnen voorstellen dat op het moment dat er straks een besluit valt in Europa.

[2:37:20] Dan kunt u direct rekenen dat we 24 maanden verder het ongeveer op de Nederlandse markt kunnen toepassen.

[2:37:26] Dan de vraag over gouden rijst.

[2:37:32] Ja, dit is een heel specifieke rijsoort.

[2:37:38] U kunt zich voorstellen dat als u komt met gouden rijst dat ik niet weet waar het over gaat.

[2:37:44] We hebben het soms wel eens over het goud.

[2:37:49] Het is dan het koren zeg maar.

[2:37:51] Bij rijst heb je toch wat andere beelden.

[2:37:55] Het is voor de kijkers en ook voor u meneer voorzitter.

[2:37:59] Want we kunnen allemaal leren elke dag.

[2:38:01] Het is een rijsoort waar beta-caroline in zit.

[2:38:09] Het is gebouwd via Gentek.

[2:38:11] Het maakt vitamine A en het zou voor ontwikkelingslanden een hele mooie basis kunnen zijn.

[2:38:17] En op basis van de huidige wet en regelgeving is gouden rijst voor menselijke consumptie op dit moment niet toegestaan.

[2:38:26] En de aanvragen daarvoor lopen via de EFSA.

[2:38:29] Dat is de Europese Voedselautoriteit eigenlijk.

[2:38:31] En die moet de aanvraag beoordelen.

[2:38:34] Op dit moment zijn er bij mij geen aanvragen voor gouden rijst bekend bij de EFSA.

[2:38:42] Het is ook nog wel een beetje discussie in het kader van de NGT's of deze toepassing ook in de toekomst mogelijk wordt.

[2:38:51] Maar dit is de status op dit moment.

[2:38:55] Hoe gaat de minister de motie over de wet FIFO uitvoeren?

[2:39:01] Als er FIFO wordt gezegd denk ik altijd aan een winkelketen van vroeger.

[2:39:04] Maar dat is voor de wat ouderen onder ons, denk ik.

[2:39:08] Ongeveer van onze leeftijd, meneer De Groot.

[2:39:11] Ik begreep dat u ook al oud bent.

[2:39:14] U kreeg zelfs de indruk veel ouder dan ik.

[2:39:18] Ik zou zeggen, een wordt grijs en wit en de andere wordt wat kalend.

[2:39:28] Wat ik ook in het debat heb gezet rondom de begroting.

[2:39:30] We hebben de motie aan de orde gehad.

[2:39:32] Dit valt onder beleidstrijd van mijn collega minister Adriaanse.

[2:39:38] Ik zou haar onder adem brengen en zij komt hier met een reactie op.

[2:39:41] Er waren een aantal beperkingen, zoals ik ook tegen u heb gezegd.

[2:39:44] Ik heb ook gezegd dat ik heel goed de achterliggende zorg begrijp.

[2:39:48] Dat ik die zorg ook deel.

[2:39:50] Laat dat helder zijn.

[2:39:51] We gaan kijken wat we kunnen doen.

[2:39:53] Maar ik heb daar echt wel EZK voor nodig om dat verder te kunnen gaan uitvoeren.

[2:40:00] Dan de vraag van het lid Kostic.

[2:40:05] De macht van de grote bedrijven.

[2:40:09] Het doel van de NGT's is om die ook nadrukkelijk beschikbaar te krijgen voor kleine bedrijven.

[2:40:16] Zodat die er ook echt mee aan de slag gaan.

[2:40:18] Dus het is niet de bedoeling dat alleen grote bedrijven ermee kunnen werken.

[2:40:22] Maar juist ook die kleine bedrijven.

[2:40:26] Ik denk ook zelfs dat door de NGT's, omdat de veredeling op dit moment een vrij kostbaar traject is.

[2:40:34] Omdat het ook een heel lang traject is.

[2:40:36] Er gaat heel veel tijd, research en uren gaan erin zitten.

[2:40:41] En bij de NGT's kan dat sneller.

[2:40:46] Dus het kan ook een voordeel bieden voor de kleinere bedrijven.

[2:40:54] En er zijn in het NGT-voorstel ook regels opgenomen om het midden in een groot bedrijf te stimuleren.

[2:41:01] Bijvoorbeeld als een korting op het toelatingsproces voor NGT2-kategorie planten.

[2:41:08] Dan een andere vraag van het lid Kostic.

[2:41:12] En dat is de motie Akerboom.

[2:41:15] De motie verzoekt de regering zich actief in te zetten voor het waarborgen van de keuzevrijheid van de consumenten...

[2:41:19] ...en de ideologische sector om zientiervrij te blijven en tegen monopolisering van voedsel.

[2:41:27] Ik ga even terug naar de politieke context van toen.

[2:41:30] De motie Akerboom is aangenomen onder de voorwaarden dat deze niet van toepassing is voor de eindconsumenten.

[2:41:38] En daarmee is het door de Partij van de Dieren destijds ingestemd tijdens het debat.

[2:41:46] Wat het kabinet betreft moet keuzevrijheid worden geborgd.

[2:41:50] Transparant zijn, objectieve informatievoorziening voor alle gebruikers.

[2:41:56] En ik respecteer ook de wens van de biologische sector om NGT-vrij te blijven.

[2:42:00] Vandaar dat wij er ook van pleiten om de biologische sector uit te sluiten van NGT's.

[2:42:08] En er zijn ook vragen gesteld over de coexistentie.

[2:42:14] Ik ben met de biologische sector in Nederland in gesprek om te kijken wat nog hun zorgen zijn...

[2:42:19] ...om ervoor te zorgen dat we misschien ook op Nederlandse schaal nog aanvullende maatregelen kunnen nemen.

[2:42:27] Nogmaals, ik ben erover in gesprek om te kijken hoe we daar eventueel een vorm van kunnen vinden.

[2:42:36] Dan ook de vraag van lid Grossi over de technologische ontwikkelingen en de grote spelers...

[2:42:44] ...en in hoeverre de boeren daarvan afhankelijk worden, zeg maar.

[2:42:50] Als je kijkt naar...

[2:42:52] We hebben natuurlijk in Nederland, zeker als je praat over NGT's en dus de verenigingsbedrijven...

[2:42:57] ...hebben we naast de grote spelers ook vier hele mooie familiebedrijven in het land.

[2:43:03] Ook mevrouw Herzberger geroemd.

[2:43:06] En wat je ziet is dat die er ook voor zorgen dat dit soort technieken voor alle boeren beschikbaar blijven.

[2:43:11] Het is niet zo dat ik verwacht, juist ook niet met die mooie Nederlandse bedrijven...

[2:43:16] ...die ook heel erg maatschappelijk verantwoord bezig zijn...

[2:43:19] ...dat die afhankelijkheidsrelatie van de boeren te groot wordt...

[2:43:22] ...en dat boeren daar eigenlijk ook onder de lasten gebukt worden.

[2:43:28] Dat is op dit moment niet zo, dat zal in de toekomst ook niet zijn.

[2:43:30] Dus dat verwacht ik niet.

[2:43:34] Dan een andere vraag van het lid Kostis.

[2:43:39] Hoe gaan we ons in de EU'er zetten om monopolisering van ons voedsel te voorkomen?

[2:43:44] En dat is wat mij betreft ook een onwenselijke ontwikkeling.

[2:43:48] Volstrekt helder.

[2:43:52] En daarom zet ik me juist ook in, bijvoorbeeld als het gaat om biotechnologie...

[2:43:57] ...het NCT-techniek ook voor alle bedrijven beschikbaar te krijgen...

[2:44:03] ...en de discussie over het intellectuele eigendom, waar ik ook al iets over heb gezegd.

[2:44:14] De vraag van het lid Kostis over Foodwatch...

[2:44:18] ...die zegt van ja, nieuwe technieken die leiden tot een monocultuur...

[2:44:23] ...en hoe gaat de minister dat in Europa voorkomen?

[2:44:27] Ik heb al eens een Kamerlid horen zeggen dat ik ongelooflijk veel macht in Europa heb.

[2:44:31] Nou, ik ben maar een hele bescheiden minister uit een heel bescheiden land.

[2:44:36] Ik ken mijn plek ook in Europa, laat dat helder zijn.

[2:44:39] Maar het gaat hier ook eigenlijk niet om die monocultuur.

[2:44:42] Het gaat over het versnellen van veredeling.

[2:44:45] Het gaat niet over de echte landbouwpraktijk.

[2:44:48] Dus dat is echt een ander issue, zeg maar.

[2:44:52] En ik zie juist dat de NCT's ook heel goed kunnen samengaan...

[2:44:57] ...met de verduurzaming van de landbouwpraktijk...

[2:44:59] ...door bijvoorbeeld het ontwikkelen van ziekteresistente gewassen.

[2:45:06] Dan de plasticiefermentatie.

[2:45:11] Een belangrijke ontwikkeling, een goede ontwikkeling.

[2:45:15] Overigens kennen wij plasticiefermentatie al veel langer in de agrarische sector via stremsel.

[2:45:21] Daar hebben we er een.

[2:45:22] Isoline is er ook eentje.

[2:45:24] Dus er zijn echt wel hele mooie technieken.

[2:45:29] Wij hebben gesprekken gevoerd met bedrijven...

[2:45:32] ...om van hen te horen welke drempels zij ervaren...

[2:45:34] ...met het ontwikkelen van producten met plasticiefermentatie.

[2:45:39] En dat waren hele constatieve gesprekken.

[2:45:42] Die zijn inmiddels afgerond.

[2:45:43] Op dit moment wordt er een rapport opgesteld door Wageningen, Wecker.

[2:45:49] Want die voeren het onderzoek uit.

[2:45:51] En ik verwacht zo eindmatig het rapport naar de Kamer te kunnen sturen.

[2:45:55] En dan kunnen we het in een volgend debat mooi aan de orde hebben wat mij betreft.

[2:46:02] Volgen er ook onderzoeken voor technieken die veel op plasticiefermentatie lijken?

[2:46:06] Nou ja, we gaan kijken.

[2:46:07] Eerst dit onderzoek aflopen, zeg maar.

[2:46:10] En op het moment dat het onderzoek naar de Kamer stuurt...

[2:46:12] ...gaan we dan ook kijken of er nog vervolgonderzoek nodig is...

[2:46:15] ...die ook slaan op deze vraag.

[2:46:17] Dat waren mijn antwoorden, meneer de voorzitter.

[2:46:19] Het was een blokje biotechnologie.

[2:46:20] Daar hebben zich al een paar leden aangemaakt.

[2:46:22] Allereerst Lut Kossies.

[2:46:25] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:46:27] Dank voor de beantwoording.

[2:46:30] Volgens mij zijn bijna al mijn vragen in het blokje wel aangeraakt...

[2:46:33] ...en toch niet echt beantwoord.

[2:46:35] Want de diepste zorgen namelijk hoe wordt het dan geborgd?

[2:46:38] Want er wordt wel gezegd van ja, het is natuurlijk onwenselijk bijvoorbeeld...

[2:46:41] ...dat we juist meer landbouwgif krijgen of bestrijdingsmiddelen...

[2:46:44] ...of gewachtsbeschermingsmiddelen, hoe u het ook wilt noemen.

[2:46:46] Het is ook onwenselijk dat er monopolisatie plaatsvindt en monoculturen.

[2:46:53] Maar ik hoor niet van de minister hoe dat vervolgens wordt geborgd.

[2:46:57] Met name als we kijken naar wat Foodward zegt.

[2:46:59] We hebben gezien in het verleden, we zien het nog steeds...

[2:47:02] ...dat nieuwe technologieën vooral worden gebruikt voor meer van hetzelfde.

[2:47:06] Dus die monoculturen in plaats van verbetering.

[2:47:10] Dus dat is wel dergelijk iets wat hiermee te maken heeft.

[2:47:13] Dus ik ben gewoon heel benieuwd hoe bescheiden de minister ook is...

[2:47:16] ...wat zijn inzet zal zijn in Europa om dat toch meer te borgen.

[2:47:20] En aansluitend daaraan, hij had het net over iets interessants, namelijk onderzoek...

[2:47:25] ...over hoe dan die vrijheid eigenlijk, zelfstandigheid van onze boeren...

[2:47:30] ...en kleine veredelaars kan worden geborgd.

[2:47:32] En dan vraag ik mij af, als het onderzoek er nog niet is...

[2:47:36] ...maar hier wel al besluitvorming plaatsvindt...

[2:47:39] ...dan wil ik de minister toch even vragen om die besluitvorming niet af te ronden...

[2:47:44] ...totdat het onderzoek ook afgerond is.

[2:47:46] Dat we daar ook hier eerst naar hebben gekeken.

[2:47:48] Dan ben ik eerst met de minister daartoe bereid.

[2:47:50] Dank u wel.

[2:47:51] En denk je van de vier interrupties zijn we afgesproken?

[2:47:53] En we zijn dan een klein land, daar wil ik toch even iets over zeggen...

[2:47:56] ...maar we zijn ook een groot land.

[2:47:58] Dus we moeten niet aan het Calimero-effect mee doen, meneer de minister.

[2:48:03] Nou, ik ga het volgens mij ook niet over Nederland...

[2:48:06] ...maar ik ga het over deze grijze Calimero.

[2:48:09] Nee, maar ik ben het zeer met u eens.

[2:48:11] En volgens mij heb ik ook op heel veel plekken ook gezegd...

[2:48:15] ...dat als je kijkt naar de Nederlandse landbouwsector...

[2:48:18] ...dat is een sector van wereldfaam, uitgangsmateriaal van wereldfaam.

[2:48:21] We hebben de wereld ongelooflijk veel te bieden aan straat...

[2:48:23] ...om het voedselsysteem aan innovaties en noem maar op.

[2:48:28] Dus geen enkele discussie erover.

[2:48:29] Maar het is niet zo.

[2:48:31] Ik heb soms wel eens het gevoel...

[2:48:32] ...nou, als Nederland wat roept in de Europese landbouwraad...

[2:48:35] ...dan wordt het wel geregeld.

[2:48:36] En zo is het dus niet.

[2:48:37] Want we hebben te maken met 27 landen die allemaal...

[2:48:40] ...en ik weet het, wij kwalificeren meerderheden...

[2:48:43] ...dus je hebt ze niet alle 27 nodig.

[2:48:47] Dus het is niet zo eenvoudig dat als ik wat roep als minister...

[2:48:51] ...dat dan de Europese Commissie zegt, dat gaan we doen...

[2:48:54] ...of de lidstaten gaan we doen.

[2:48:55] Ik zou het graag willen.

[2:48:58] Ik droom er weleens van.

[2:49:00] Alleen het komt nooit uit, kan ik u vertellen.

[2:49:02] Het is altijd weer na wakker worden...

[2:49:03] ...denk ik, jammer, het is toch niet zo.

[2:49:07] Als het gaat om die monoculturen...

[2:49:11] ...ja, dat is echt een gevolg van landbouwbeleid.

[2:49:16] Het gaat hier echt om een techniek die ervoor zorgt...

[2:49:20] ...dat we met resistente planten te maken krijgen enzovoort.

[2:49:23] Dat is niet om monoculturen te bevorderen.

[2:49:27] Het is om, nou ja, wat ik al zei in het begin...

[2:49:30] ...om te voorkomen dat er pesticides komen en dat soort zaken.

[2:49:34] Het onderzoek waar u aan refereert...

[2:49:36] ...wij hebben steeds aangedrongen op versnelling van het onderzoek.

[2:49:41] En vanzelfsprekend vind ik het jammer dat het onderzoek er niet ligt.

[2:49:44] Laat er geen misverstand over bestaan.

[2:49:48] Maar het is zo belangrijk dat we met die NGT's doorgaan...

[2:49:52] ...ook in het kader van de verduurzaming, in het kader van resistentie...

[2:49:55] ...in het kader van het terugdringen van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:50:01] Ook in het kader van, en laat ik dat ook maar zeggen...

[2:50:04] ...er werden net vier hele mooie Nederlandse bedrijven genoemd.

[2:50:09] Vier bedrijven die wereldwijd opereren.

[2:50:12] En die worden geconfronteerd met de wereldwijde markt...

[2:50:15] ...waar deze technieken allang zijn toegestaan.

[2:50:18] Op verschillende continenten.

[2:50:20] Dus het is ook voor die vier mooie familiebedrijven van buitengewoon groot belang...

[2:50:24] ...dat deze techniek doorgaat.

[2:50:25] Dus ik wil wel het voorstel steunen, wat dat betreft.

[2:50:32] Maar u kunt er voor mij ook van op aan dat ik, ook al is het voorstel straks aangenomen...

[2:50:36] ...zou blijven aandringen op zo snel mogelijk het onderzoek.

[2:50:38] Wij dringen daar keer op keer bij aan.

[2:50:40] Ik zou geen moment om m'n nut laten om ervoor te zorgen...

[2:50:44] ...dat we het onderzoek krijgen en die krijgt u dan ook in het debat met elkaar.

[2:50:50] Meneer De Groot.

[2:50:53] Ja, eerst misschien even toch een opmerking voor de goede orde.

[2:50:57] Want de minister verwees naar een uitspraak dat hij machtig zou zijn in Europa.

[2:51:03] Ik heb dat nooit gezegd.

[2:51:04] Het ging over dat de minister hier in Nederland een functie heeft...

[2:51:08] ...die verder gaat dan het commentariëren van de toestanden in de wereld.

[2:51:13] En als hij dat wil doen, de handen omhoog heffen in onmacht.

[2:51:16] Want dat was vorige week tijdens het debat een beetje aan de orde.

[2:51:19] Dus dat wilde ik even rechtgezet hebben.

[2:51:23] Want minister zijn is een functie waarin je beleidsmaatregelen kunt nemen...

[2:51:28] ...om de problemen van dit land op te lossen.

[2:51:31] Daar ging dat debat over.

[2:51:36] Over het kweekvlees.

[2:51:38] Dank voor de warme woorden.

[2:51:39] Ook goed om te horen dat de EFSA daar nu aan de slag gaat.

[2:51:42] Maar de vraag was of de minister bereid was om samen met andere koploperlanden in Europa...

[2:51:51] ...een beroep te doen op de nieuwe Europese Commissie...

[2:51:53] ...om dit hoog op het werkprogramma te plaatsen.

[2:51:56] Dan wel ook een conferentie te organiseren.

[2:51:58] Dat was de vraag, voorzitter.

[2:52:00] Meneer de minister.

[2:52:02] Het organiseren van een conferentie, dat heeft niet zo heel veel zin.

[2:52:05] Niet zo veel toegevoegde waarde.

[2:52:06] Het gaat erom dat de Europese Commissie het hoog op een gende krijgt.

[2:52:09] Dus ik ben zeker bereid om met andere landen de Commissie te vragen...

[2:52:14] ...om het hoog op de werkagenda te zetten.

[2:52:17] Wij dringen daar ook nog steeds op aan.

[2:52:20] En natuurlijk proberen wij, maar dat doen wij voortdurend met allerlei onderwerpen in Europa...

[2:52:24] ...dat wij gelijkgestemden proberen mee te krijgen in onze opvattingen...

[2:52:30] ...zodat we daar met meer dan alleen Nederland...

[2:52:34] ...met meer gelijkgestemde landen zaken aan gaan leren.

[2:52:37] Maar daar wordt deze zeker bij.

[2:52:41] Mevrouw Hersperger.

[2:52:43] Ja, voorzitter.

[2:52:43] Ik vind dit toch ook wel erg frustrerend.

[2:52:46] En ik heb het al eerder hier gezegd in een commissiedebat...

[2:52:50] ...dat Europa hier een voldoende feitenregel lijkt.

[2:52:56] En dan wordt gezegd...

[2:52:57] ...ja, maar we kunnen echt wel inspreken.

[2:53:00] En dan komt nu weer terug...

[2:53:02] ...ja, maar ik heb niet heel veel macht in Europa, want we werken samen met 27 lidstaten.

[2:53:06] En dan stel ik me zo voor dat er in 27 van dit soort zaaltjes...

[2:53:11] ...de ministers tegen hun parlementen zeggen...

[2:53:12] ...ja, maar ik heb 26 collega's die...

[2:53:16] ...ja, die hebben ook allemaal niet heel veel macht in Europa.

[2:53:20] En de vraag is...

[2:53:23] ...is dat nou echt zo?

[2:53:25] Of is het ook een optie om een keer zo'n onderwerp te nemen...

[2:53:30] ...en dat echt te gaan pushen als Nederland?

[2:53:33] Daar echt partners in te zoeken?

[2:53:36] Daar echt onze experts op in te zetten?

[2:53:39] Want elke keer als een minister...

[2:53:43] ...en ministers komen met...

[2:53:45] ...we gaan een onderzoek doen.

[2:53:46] De vraag rondom patenten en genetische technologie ligt er al zo'n 15 jaar.

[2:53:52] Voorzitter, mag ik heel even...

[2:53:53] Sorry, even een puntje voor orde maken.

[2:53:55] Ik verlaat de vergadering.

[2:53:58] Want de heer De Goot zit mij hier alle dingen toe te bijten.

[2:54:02] En ik vind het geen veilige werkomgeving.

[2:54:05] Dus...

[2:54:06] Ja, voorzitter.

[2:54:08] U mag het zelf verwoorden wat u heeft gezegd...

[2:54:10] ...maar ik zit hier naar een debat te luisteren...

[2:54:12] ...en ik ben hier niet van gediend.

[2:54:16] Dat respecteren we waarvan akt ook.

[2:54:17] Ja, de heer Lappert zegt...

[2:54:18] ...ik vind het wel prettig als mijn vrouw in de klas gaat.

[2:54:22] Maar ik wil wel...

[2:54:23] ...en ook als voorzitter...

[2:54:25] ...ik bedoel, ik wil wel dat u zich hier veilig en wel voelt...

[2:54:28] ...maar ik heb dat niet meegekregen...

[2:54:30] ...dus anders had ik ook daarop ingegeven.

[2:54:33] Voorzitter, ik ben hier niet van gediend.

[2:54:35] Hier worden alle dingen tegen mij gezegd.

[2:54:38] En de heer De Groot mag rustig zeggen wat hij zegt.

[2:54:40] Ik zit hier in een debat...

[2:54:41] ...ik zit te luisteren naar mevrouw Herzenberger...

[2:54:44] ...en er worden op een hele nare manier dingen tegen mij gezegd.

[2:54:48] En...

[2:54:50] ...wij horen hier allemaal in een veilige werkomgeving te zitten.

[2:54:53] Als ik in mijn bedrijf zat en een collega zat naast me...

[2:54:56] ...was ik ook weggegaan.

[2:54:58] En dat ga ik nu ook doen.

[2:54:59] Mevrouw Van der Plassen, we kunnen niet overhandigen...

[2:55:01] ...dat ik nu zeg van dat mag niks meer gezegd worden...

[2:55:03] ...nu aantal van u.

[2:55:04] Onder geen beding.

[2:55:05] Oké, prima.

[2:55:06] Dan moet ik dat respecteren.

[2:55:09] Heerlijk gezegende avond.

[2:55:11] Ik hoop dat we er nog een keer over kunnen praten.

[2:55:13] De heer De Groot zegt dat ik ook ergens anders kan zitten...

[2:55:15] ...maar ik wens gewoon niet in één ruimte met hem te zitten.

[2:55:50] Maar laten we wel...

[2:55:51] ...ik weet niet, ik wil het ook niet weten...

[2:55:54] ...want dat...

[2:55:55] ...nee.

[2:55:57] En wat had ik dan moeten doen toen mevrouw Van der Plassen...

[2:56:00] Voorzitter...

[2:56:01] ...mevrouw Van der Plassen maakt hier filmpjes...

[2:56:04] ...net als DENK dat doet...

[2:56:05] ...en dat vroeg ik haar van...

[2:56:06] ...maar waarom maakt u filmpjes eigenlijk...

[2:56:07] ...van dingen die ze anderen verwijt.

[2:56:09] En dan maakt ze hier filmpjes.

[2:56:10] Dus ik vroeg gewoon waarom maakt u filmpjes.

[2:56:12] Net als DENK dat doet.

[2:56:13] Ja, maar ik vind het nu ongemakkelijk geworden...

[2:56:14] ...want nu kan mevrouw Van der Plassen weer niet meer...

[2:56:16] ...dus laten we dat nu niet doen.

[2:56:18] U zult het ook zeggen als zij een melding maakt.

[2:56:20] En dan...

[2:56:21] Ik heb het niet meegekregen, zeg ik eerlijk als voorzitter.

[2:56:24] Want anders had ik...

[2:56:25] ...ook iedere keer dat we door elkaar heen praten...

[2:56:26] ...heb ik ook al twee keer op ingegrepen...

[2:56:29] ...maar alleen, we moeten dat ook gewoon niet doen.

[2:56:31] We moeten niet buiten de microfoon...

[2:56:33] ...om ook al zijn het leuke dingen, moeten we het niet doen.

[2:56:35] Dus laten we er alsjeblieft mee stoppen...

[2:56:37] ...en wat er ook gezegd is, daar gaan we het nu niet over hebben.

[2:56:43] We gaan door.

[2:56:45] Vrij sprake.

[2:56:48] Oké.

[2:56:49] Spijtig dat we mevrouw Van der Plassen nu moeten missen.

[2:56:54] Goed.

[2:56:55] Waar was ik?

[2:56:57] Nou, ik vind dit te weinig.

[2:57:01] En ik denk...

[2:57:04] Nou ja, ik wil de minister vragen...

[2:57:06] ...een onderzoek nu, terwijl het heel duidelijk is...

[2:57:10] ...wat de juridische macht is...

[2:57:11] ...van dat handvol grote bedrijven.

[2:57:15] Wat ook de kwetsbare positie is...

[2:57:17] ...van de bedrijven die minder diepe zakken hebben.

[2:57:20] Het feit dat die Europese Raad...

[2:57:21] ...want ik begreep niet helemaal de landbouwraad...

[2:57:23] ...komt er nog een landbouwraad waarin dit besproken wordt?

[2:57:25] Ik dacht dat het nu meteen naar de Europese Raad zou gaan...

[2:57:28] ...maar dan heb ik het misschien mis.

[2:57:30] Dat die Europese Raad eraan komt...

[2:57:32] ...en wij echt de mogelijkheid nu nog hebben...

[2:57:34] ...laatste mogelijkheid, om als Nederland heel duidelijk te maken...

[2:57:37] ...dat wij voor het kwekersrecht staan...

[2:57:39] ...dat dat een volledig anders innovatiemodel is...

[2:57:43] ...en dat wij niet zullen buigen voor het innovatiemodel...

[2:57:46] ...van een handvol grote bedrijven met diepe zakken...

[2:57:48] ...die wel de mogelijkheid hebben...

[2:57:51] ...of die makkelijker technologie kunnen laten patenteren.

[2:57:56] Ik wil de minister dan ook vragen...

[2:57:58] ...moeten we echt een onderzoek afwachten...

[2:58:00] ...of kunnen we nu gewoon ons profileren en ons inzetten...

[2:58:04] ...voor wat wij graag zien?

[2:58:06] Dit is de grootste verschuiving in het voedsellandschap...

[2:58:08] ...in het landbouwlandschap van de komende jaren.

[2:58:10] Kunnen wij ons daar niet nadrukkelijker op profileren?

[2:58:14] Meneer de minister.

[2:58:17] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[2:58:18] Ten eerste is het zo dat de Landbouwvesterijraad...

[2:58:20] ...is de raad van Europese landbouwministers.

[2:58:23] Dat is eigenlijk een afgeleide van de Europese raad van regeringsleiders.

[2:58:28] Soms escaleert het naar regeringsleiders...

[2:58:31] ...maar de meeste zaken worden afgedaan...

[2:58:32] ...in de raad van landbouwministers in dit geval.

[2:58:36] En daar hoort het ook thuis, want het gaat over landbouw...

[2:58:38] ...dus wij hebben daar nog discussies over.

[2:58:41] We hebben al een aantal keren het onderzoek...

[2:58:44] ...in relatie tot de NCT's op de agenda gehad van de Landbouwraad.

[2:58:47] Ik heb keer op keer aangedrongen op versnelling van het onderzoek.

[2:58:52] Ik kan de Europese Commissie niet dwingen...

[2:58:54] ...ook al zou de Landbouwraad...

[2:58:56] ...dat is nog één keer zoals het werkt in Europa.

[2:58:58] Ik zal u een ander voorbeeld geven.

[2:59:00] Wij hebben voor Renewer een overgrote meerderheid...

[2:59:04] ...voor het gebruik van Renewer...

[2:59:05] ...en toch kan ik de Europese Commissie niet dwingen...

[2:59:08] ...om te komen met een voorstel van Renewer.

[2:59:10] Zo werkt dat nog één keer in de Europese Raad.

[2:59:13] En dat geldt ook hiervoor.

[2:59:15] Dus ik probeer aan alle kanten, probeer ik, dat onderzoek te versnellen.

[2:59:18] Ik vind het buitengewoon belangrijk dat we dat onderzoek hebben.

[2:59:20] Wij staan ook voor het kwekensrecht, zeker in een land als Nederland.

[2:59:23] Er zijn ook kwekers van hele kleine tilten zijn bij me gekomen...

[2:59:26] ...en hele kleine vredelaars zijn bij me geweest...

[2:59:28] ...die ook zorgen hebben, dat snap ik heel goed.

[2:59:30] Dus dat moeten we ook echt gaan voorkomen...

[2:59:32] ...en vandaar dat het ook zo belangrijk is...

[2:59:34] ...om dat onderzoek zo snel mogelijk te hebben.

[2:59:37] En het is ook niet zo dat ik me daarbij verschuil...

[2:59:39] ...achter zoveel andere lidstaten.

[2:59:42] Daar gaat het helemaal niet om.

[2:59:44] Maar het onderzoek loopt.

[2:59:45] Het komt in 2026, dacht ik even op mijn hoofd.

[2:59:48] Ik had het graag veel sneller willen hebben.

[2:59:50] Op dit moment beweegt de Commissie op dat punt nog niet.

[2:59:52] Zo simpel is het.

[2:59:55] En nogmaals, ik had het heel graag willen hebben.

[2:59:57] We zullen dat onderzoek moeten afwachten.

[2:59:58] Maar om dan ook te zeggen, we stoppen maar met de toepassing van NGT's.

[3:00:02] Daarvoor zijn NGT's een te belangrijke ontwikkeling om toe te passen.

[3:00:06] Maar ik steun helemaal de lijn van mevrouw Hesbergen...

[3:00:12] ...dat wij moeten opblijven komen voor het kwekensrecht.

[3:00:14] Het kwekensrecht is vaker dan nodig geweest in deze Kamer.

[3:00:17] Daar staan wij voor.

[3:00:18] Ook de SGP heeft daar heel vaak aandacht voor gevraagd.

[3:00:24] Dus het is juist omdat we daar zo voor staan...

[3:00:26] ...dat we daar ook steeds aandacht voor vragen.

[3:00:31] Meneer Meulenkamp.

[3:00:33] Ja, dank u wel, voorzitter.

[3:00:34] Even drie vragen na aanleiding van de beantwoording van de minister.

[3:00:40] Rondom de wet VIVO gaf de minister aan...

[3:00:42] ...ja, het valt wel echt onder EZK.

[3:00:44] Die minister komt met een brief richting de Kamer.

[3:00:48] We hebben hier in de commissie ook eerder gehad over rapporteurschap...

[3:00:52] ...wat wij op hebben gepakt rondom Gentech, zeg maar.

[3:00:56] En een brief sturen vanuit het ministerie.

[3:01:00] Wij hadden aan meerdere gedachten van...

[3:01:01] ...jongens, laten we nou eens met elkaar om de tafel gaan.

[3:01:03] Hoe gaan we dit met elkaar inregelen?

[3:01:05] En niet, ja, uit het niets een brief vanuit het ministerie naar ons toe sturen.

[3:01:11] Laten we even met een afvaardiging van deze commissie...

[3:01:15] ...met het ministerie om de tafel gaan.

[3:01:16] Jongens, hoe kijken wij hier tegenaan?

[3:01:17] Het is, wat mevrouw Hertzberger ook zegt, het is een fundamentele verandering.

[3:01:20] Dus wij zouden het liefst aan de voorkant betrokken zijn.

[3:01:22] Tenminste, als ik even voor mezelf spreek.

[3:01:25] Meneer de minister.

[3:01:26] Ja, u zegt zo, hoe gaan we dit inregelen?

[3:01:29] En u hebt de uitvoering belegd bij het kabinet.

[3:01:31] En dat betekent ook dat we u de vraag hebben gesteld aan het kabinet...

[3:01:35] ...om dit mogelijk te maken.

[3:01:37] En het is ook niet zo, laat ik daar ook helderer zijn...

[3:01:40] ...dat dat beeld ook niet moet ontstaan.

[3:01:41] Dat ik de minister van Economische Zaken vraag...

[3:01:44] ...om hier een brief over te sturen en dat is het.

[3:01:46] Ik ga natuurlijk met haar in gesprek...

[3:01:48] ...om dit punt bij haar onder aandacht te brengen.

[3:01:50] En de wens van de Kamer bij haar onder aandacht te brengen.

[3:01:53] Dat is logisch en zo wordt het ook.

[3:01:56] Maar laat eerst het kabinet nu komen met een reactie op de motie.

[3:02:00] En nogmaals, wat ik ook al heb gezegd...

[3:02:04] ...wij steunen van harte de gedachte achter de motie.

[3:02:07] Geen gemisverstand erover.

[3:02:08] Maar het is nu aan het kabinet om te komen met een reactie...

[3:02:11] ...en dan kunnen we het er weer over hebben als die reactie u niet zint.

[3:02:14] Meneer Zedder is helder.

[3:02:17] Meneer Meulenkamp?

[3:02:18] Nee, het is een helde reactie, maar ik had nog twee vragen meer.

[3:02:21] Ja, u gaf even aan en dat zette mij even op het verkeerde been.

[3:02:27] Minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen...

[3:02:28] ...want gewasbeschermingsmiddelen is voor mij het hoofddoel...

[3:02:30] ...als het gaat om die nieuwe genomische technieken.

[3:02:34] En bij een groeiende wereldbevolking, bij een klimaatverandering...

[3:02:38] ...is voedsel onzekerheid in mijn ogen het hoofddoel.

[3:02:43] En als wij fitoftera kunnen terugdringen door nieuwe genomische technieken...

[3:02:49] ...dan zijn we de helft van de gewasbeschermingsmiddelen al kwijt.

[3:02:51] Dus voor mij is echt die groei van de wereldbevolking, veranderend klimaat...

[3:02:55] ...en ik zou heel blij zijn als we nieuw gewassen kunnen ontwikkelen.

[3:02:58] Dus het ligt straks daar even reactie op.

[3:03:00] En u gaf aan van er liggen, voor zover ik weet...

[3:03:04] ...geen gouden reis te aanvragen bij de EFSA.

[3:03:06] Als ik weet dat iets verboden is, dan vraag ik het niet aan.

[3:03:11] Het was voor mij veel meer de opmerking van...

[3:03:13] ...gaan we nu aan de voorkant kijken welke gewassen die in het verleden...

[3:03:17] ...op andere continenten, wat u zelf al aangeeft, ontwikkeld zijn...

[3:03:21] ...die niet toegestaan waren binnen de Europese Unie...

[3:03:23] ...gaan we daar aan de voorkant maar kijken...

[3:03:26] ...wat willen wij wel en niet toestaan in de Europese Unie?

[3:03:30] Dus ik snap dat mensen niet iets gaan aanvragen wat verboden is.

[3:03:33] Ja, je kunt het aanvragen, maar als het geen nut heeft, doe je het niet.

[3:03:34] Dus ik zou veel meer proactief aan die voorkant gaan zitten...

[3:03:38] ...jongens, wat willen we wel en wat willen we niet? Dus dat was mijn punt.

[3:03:42] Excellent.

[3:03:44] Ja, dank u wel, meneer de voorzitter.

[3:03:45] Ja, natuurlijk is het zo, maar dat geldt voor veel meer...

[3:03:49] ...als het gaat om het garagesector, ook ons garagesector...

[3:03:52] ...is dat wij een enorme bijdrage leveren...

[3:03:54] ...aan de voedselzekerheid in de wereld.

[3:03:56] En dat doen we ook al zonder de NCT's.

[3:03:58] Ons uitgangsmateriaal gaat de hele wereld over, dat is vaker gezegd.

[3:04:03] En dat is niet alleen het zaadmateriaal dat bij de bedrijven daarin komt...

[3:04:07] ...die net beroemd zijn, maar bijvoorbeeld ook onze potenadappelen...

[3:04:10] ...hebben een enorme wereldwijde bijdrage aan de voedselvoorziening.

[3:04:16] En natuurlijk, maar ook als je gaat voor resistente rassen...

[3:04:22] ...dan draag je dus bij aan de voedselvoorziening en de voedselzekerheid.

[3:04:25] Op het moment, u noemt al Vitoptera...

[3:04:27] ...stel je voor dat je dat kunt ondervangen met deze nieuwe techniek...

[3:04:31] ...dat betekent al dat wij minder oogsten verloren laten gaan.

[3:04:35] Dat draagt al bij aan de voedselzekerheid.

[3:04:40] Dan het andere punt.

[3:04:42] Ik had u al iets gezegd over het feit dat op dit moment er ook gekeken wordt...

[3:04:48] ...naar dit soort, we hadden het even over de gouden rijst...

[3:04:51] ...dat er ook gekeken wordt naar de toepassing van dit soort toepassingen.

[3:04:58] Daar had ik ook een beantwoording mee gegeven.

[3:05:00] Dus aan de ene kant er liggen geen aanvragen...

[3:05:02] ...aan de andere kant ook juist in het kader van de NCT's...

[3:05:04] ...en de toelading van de NCT's wordt ook gekeken naar dit soort toepassingen...

[3:05:07] ...is op dit moment nog niet zo.

[3:05:09] Maar goed, dat is in het kader van de nieuwe verordering...

[3:05:11] ...wat daar wordt tegen nagekeken.

[3:05:14] Dank u wel, voorzitter.

[3:05:16] Meneer de minister.

[3:05:17] Een van uw telefoontjes was aan het trillen.

[3:05:19] Als het dringend is, moeten jullie even kijken...

[3:05:20] ...of het misschien een spoedgeval is als minister.

[3:05:23] Nou ja, als ik in de United States wil lopen...

[3:05:25] ...zou ik moeten zeggen dat het zeer dringend is...

[3:05:26] ...want het is mevrouw, maar het is mevrouw niet.

[3:05:28] Dat is iets zeer dringends.

[3:05:31] Wil die nog een leuke avond hebben, is het heel belangrijk om dat te beantwoorden.

[3:05:35] Mevrouw Bromet, en dan weer terug naar mevrouw Hertzbergen.

[3:05:37] Mevrouw Bromet.

[3:05:38] Niet?

[3:05:40] Prima.

[3:05:41] Mevrouw Hertzbergen.

[3:05:45] Ik had nog een vraag gesteld over de NGT2-categorie.

[3:05:50] Wat mij betreft kunnen we trouwens gewoon NGT zeggen...

[3:05:51] ...want het is Nieuwe Genetische Technologie.

[3:05:54] Maar...

[3:05:54] Genomic Technics.

[3:05:56] Yes, yes.

[3:05:57] Yes, sir.

[3:06:02] NGT's, de tweede categorie.

[3:06:04] En ik had nog een vraag...

[3:06:05] ...want volgens mij valt trouwens Golden Rice daar ook gouden rijst.

[3:06:08] Valt daaronder.

[3:06:09] Valt daaronder, want het is hartstikke transgeen.

[3:06:11] Maar de andere vraag is...

[3:06:14] ...die herbicides recent gewassen.

[3:06:16] Volgens de documenten valt dat nu onder die NGT2-categorie.

[3:06:20] Maar wat mij niet helder is...

[3:06:22] ...is die NGT2-categorie nu een versoepeling en een deregulering...

[3:06:26] ...ten opzichte van de huidige situatie of niet?

[3:06:28] Want dat maakt nogal uit.

[3:06:30] Want anders zetten wij wel degelijk de deur verder op een keer...

[3:06:33] ...voor Roundup Ready en voor meer spuiten.

[3:06:37] En niet alleen minder spuiten.

[3:06:40] Ja, meneer de minister.

[3:06:40] U was er al bang voor, de wetenschapper hier.

[3:06:42] Ja, dit is...

[3:06:43] Het is...

[3:06:45] Weet ik, weet ik.

[3:06:45] Ja, ik was er zo blij dat we al bij de beantwoording een stukje verder waren...

[3:06:49] ...maar het gaat helemaal mis.

[3:06:51] En dan zeg ik ook direct maar, zo gaat het dan.

[3:06:54] Want ook wij hebben wat specialisten natuurlijk.

[3:06:56] Dat kom ik in de tweede termijn er weer op terug.

[3:06:59] Dank u wel.

[3:06:59] Altijd een goede uitweg voor de minister.

[3:07:01] Dank u wel.

[3:07:02] Dan gaan we verder met het blokje tuinbouw, meneer de minister.

[3:07:07] We kunnen verder met het blokje tuinbouw.

[3:07:09] Ja, meneer de voorzitter.

[3:07:11] We gaan verder met het blokje tuinbouw.

[3:07:16] Er is in de tuinbouw daar...

[3:07:20] Ik ben eigenlijk wel best trots op de tuinbouw...

[3:07:23] ...hoe die ook omgaat met de klimaatproblemen...

[3:07:29] ...en hoe ze ook proberen om als sector voorop te lopen...

[3:07:34] ...in klimaatneutraliteit en dat soort zaken.

[3:07:36] Deze sector heeft een doelstelling geformuleerd...

[3:07:40] ...om in 2040 klimaatneutraal te zijn.

[3:07:43] En dat is een hele opgave, maar het is een ambitie...

[3:07:45] ...en we mogen er best blij mee zijn.

[3:07:50] Maar deze sector wordt ook geconfronteerd...

[3:07:52] ...met verhoogde energiebelasting...

[3:07:55] ...met het uitplaceren van de energiebelastingskorting...

[3:07:58] ...en dat soort zaken.

[3:07:59] En dat betekent ook dat er wel geïnvesteerd moet worden in de sector...

[3:08:02] ...om ervoor te zorgen dat de verhoging van energiebelasting...

[3:08:08] ...en dat soort zaken kunnen worden opgevangen...

[3:08:11] ...met bijvoorbeeld het gebruik van duurzame technieken...

[3:08:13] ...zoals warmtenetten.

[3:08:17] Dus aan de ene kant...

[3:08:19] Het is trouwens ook de eerste sector...

[3:08:21] ...die zelfstandig een CO2-emissiesysteem heeft ontwikkeld...

[3:08:26] ...binnen de sector.

[3:08:27] Ook echt een compliment waard.

[3:08:29] Dus wat dat betreft doet deze sector het heel goed.

[3:08:31] En het is dus ook belangrijk dat we perspectief bieden.

[3:08:34] En dat doen we ook, want wij investeren in deze sector...

[3:08:39] ...300 miljoen voor warmte-infrastructuur...

[3:08:42] ...en 200 miljoen voor energiebesparingsprojecten.

[3:08:46] Dus daar wordt echt ook door de overheid mee geïnvesteerd...

[3:08:48] ...om juist dat perspectief te bieden.

[3:08:51] En daarbij hebben we ook afgesproken dat op het moment dat...

[3:08:53] Want energie-infrastructuur is natuurlijk de voorwaarde...

[3:08:56] ...om ook de energietransitie te kunnen meemaken op de bedrijven.

[3:09:00] We weten allemaal, als je kijkt naar het elektriciteitsnet...

[3:09:03] ...dat we daar te maken hebben met netcongestie...

[3:09:05] ...wat ook leidt tot vertraging van verduurzamingsprojecten.

[3:09:09] Het kan hier tot nu toe niet zo zijn...

[3:09:11] ...dat de sector uiteindelijk hogere lasten krijgt...

[3:09:16] ...terwijl de energie-infrastructuur nog niet geleverd is.

[3:09:18] Want die is als basisvoorwaarde om te kunnen meemaken.

[3:09:21] We hebben afgesproken dat we dat jaarlijks gaan monitoren.

[3:09:23] En op het moment dat dat uit de pas gaat lopen...

[3:09:25] ...dan gaan we daar maatregelen op opnemen.

[3:09:28] Dat was het antwoord op de vraag van de heer Vlag, meneer de voorzitter.

[3:09:33] Dan iets over de CO2-levering.

[3:09:40] De vraag ook als het gaat om de afvalenergiecentrales...

[3:09:45] ...de afgevangen CO2.

[3:09:48] Hoe kunnen we die niet onder de grond stoppen...

[3:09:50] ...maar juist aan de kassen leveren?

[3:09:51] Want dat is een veel betere benutting.

[3:09:52] En dat ben ik zeer met de heer Vlag eens, meneer de voorzitter.

[3:10:00] En juist ook dit hergebruik, overigens ook de opslag...

[3:10:03] ...is ook belangrijk om de klimaatdoelen met elkaar te halen.

[3:10:07] En er zijn al op dit moment al SDE-projecten die het mogelijk maken...

[3:10:11] ...om de CO2 toe te passen in de kassen.

[3:10:15] Maar er zijn ook nog wel wat hobbels die we ook horen vanuit de sector.

[3:10:20] En daarover zijn we ook met de sector in gesprek.

[3:10:22] En het is misschien goed bij een volgend debat...

[3:10:26] ...om te spreken, maar ook daar wordt wat serieus nagekeken.

[3:10:30] Want uiteindelijk is dit wel een hele mooie toepassing.

[3:10:32] En zeker als je kijkt naar het gebruik van warmtenetten...

[3:10:35] ...waarbij de CO2 ook beperkt wordt, juist door die verduurzaming...

[3:10:38] ...is het belangrijk dat we dit soort projecten ook alle ruimte geven.

[3:10:46] Dan heb ik volgens mij het emissiehandelssysteem.

[3:10:52] Heb ik ook niets over gezegd, volgens mij.

[3:10:56] Dan de vraag van de heer Grimwis, meneer de voorzitter.

[3:11:02] Dat is een vraag die niet specifiek met de tuinbouw te maken heeft.

[3:11:08] Daar kom ik straks in het kopje allerhandel op terug.

[3:11:12] En dan nog de vraag van mevrouw Bromet, meneer de voorzitter.

[3:11:16] De elektrificatie en belasting op stroom.

[3:11:20] Nou ja, zoals u weet is het kabinet bezig om stapsgewijs...

[3:11:24] ...de belasting op gas te verhogen en op stroom te verlagen, zeg maar.

[3:11:29] Om daarmee natuurlijk te bewerkstelligen...

[3:11:31] ...dat elektriciteit goedkoper wordt dan fossielgas.

[3:11:37] En elektrificatie is daar gewoon ook een prioriteit...

[3:11:40] ...vanzelfsprekend ook voor de minister van Klimaat en Energie.

[3:11:42] Dus daar zijn we druk mee bezig.

[3:11:45] Het gaat in de glastuinbouw vooral ook om de warmtenetten.

[3:11:47] Dat is echt een ander type energietransitie die we toepassen.

[3:11:51] Geothermie wordt daartoe gepast.

[3:11:54] En daar wordt dus minder ingezet op het elektrificeren...

[3:11:58] ...van de warmtevraag in de kast.

[3:12:01] Dat was het kopje tuinbouw, meneer de voorzitter.

[3:12:03] Dank u wel, meneer de minister.

[3:12:05] Alweerst dan mevrouw Nijhoff-Leon.

[3:12:09] Dank u voorzitter.

[3:12:10] Voorzitter, de minister die zegt dat...

[3:12:13] ...als we uiteindelijk op problemen stuiten...

[3:12:15] ...dan moeten we maatregelen gaan nemen.

[3:12:17] Maar als ik dan kijk naar een ondernemer uit Hoeve, West-Brabant...

[3:12:21] ...die op dit moment gas heeft...

[3:12:22] ...de bedrijf wil heel graag overstappen.

[3:12:25] De minister gaf net ook al die netcongestie aan.

[3:12:27] Maar dit bedrijf krijgt geen grotere elektra-aansluiting...

[3:12:29] ...omdat het net vol zit.

[3:12:31] De netbeheerder kan geen termijn afgeven.

[3:12:34] Dus het is maar de vraag of het op tijd kan.

[3:12:36] Het is ook nog een solitair bedrijf.

[3:12:37] Hij kan niet over op aard- of restwarmte.

[3:12:41] Dus zit eigenlijk gewoon dan met rug tegen de muur.

[3:12:43] Dus ik zou dan wel graag horen van...

[3:12:44] ...ja, maatregelen, hoe dan?

[3:12:47] En ik heb nog een tweede hobbel.

[3:12:48] Een beetje vergelijkbaar met net anders.

[3:12:50] Ondernemer uit Warningsveen is overgeschakeld op All Electric.

[3:12:54] Moet alsnog ODE afdragen.

[3:12:57] En is maar weer teruggegaan op gas.

[3:12:58] Dat is volgens mij wel een beetje een gang...

[3:13:00] ...waar we eigenlijk niet naartoe wilden.

[3:13:01] Je gaat met innovatie bezig, maar je komt weer terug bijaf.

[3:13:05] Dus daar zou ik in dit kader nog graag even een reactie op willen hebben.

[3:13:08] Excellent.

[3:13:11] Overigens zijn we zelf de beweging gezien...

[3:13:12] ...toen de gasprijzen omhoog gingen...

[3:13:13] ...dat er uiteindelijk wel weer om energie te leveren...

[3:13:16] ...en dat was een verdienmodel op dat moment voor de gastuinbouwbedrijven.

[3:13:22] En die komen we er natuurlijk niet op.

[3:13:23] We moeten echt duurzamer.

[3:13:26] Ik vind het een beetje lastig om altijd op individuele gevallen in te gaan.

[3:13:30] Maar ik sta er wel heel erg voor open om individuele gevallen te horen.

[3:13:35] Dus ik zou bijvoorbeeld zo'n bedrijf in Hoeverst-Brabant...

[3:13:38] ...zou ik best eens die casus willen hebben van u.

[3:13:42] Het is natuurlijk zo dat die congestie op de elektriciteitsnet...

[3:13:45] ...dat is een gegeven.

[3:13:48] En er zijn taal van bedrijven, taal van mooie duurzame initiatieven...

[3:13:51] ...die op dit moment daardoor geremd worden.

[3:13:53] En de minister van Klimaat en Energie...

[3:13:56] ...zet hier ook samen met de netwerkbedrijven volop op in investeringen.

[3:14:01] Er zijn ook enorme investeringsprogramma's vanuit de netwerkbedrijven...

[3:14:05] ...om ervoor te zorgen dat die elektrificatie zo snel mogelijk plaatsvindt.

[3:14:10] Het is een solitaire bedrijf die wil omschakelen.

[3:14:13] En ik begrijp dat dat lastig is.

[3:14:16] Uiteindelijk word je wel geconfronteerd met de verhoging van bijvoorbeeld de energiebelasting.

[3:14:22] En daarom wil ik deze casus.

[3:14:24] En het is niet zo dat ik zeg, ik ga deze casus oplossen...

[3:14:26] ...maar ik wil hem ook graag hebben van u.

[3:14:29] En ja, ook komt het voor dat bedrijven die all electric zijn...

[3:14:33] ...toch uiteindelijk weer op gas gaan.

[3:14:34] Dat is ook een beetje de systematiek.

[3:14:36] Daarom is het ook zo belangrijk dat we juist die gasprijs omhoog brengen...

[3:14:39] ...en elektrisch naar beneden.

[3:14:40] Want dat stimuleert juist om all electric te blijven gaan.

[3:14:43] Dus dat is ook een beetje de fase waar we op dit moment in zitten.

[3:14:49] Dus na de komende jaren zal die verhouding echt gaan veranderen...

[3:14:53] ...waardoor het ook in de toekomst eigenlijk niet meer lucratief is om op gas over te schakelen.

[3:14:58] Dank u wel, voorzitter.

[3:14:59] Dan gaan we naar de handkokkelvissermannen.

[3:15:04] Ja, meneer de voorzitter.

[3:15:12] Er is al in 2005 een sanering geweest van de mechanische kokkelvisserij.

[3:15:23] En toen hebben een deel van de vissers ook een vergunning gekregen voor handkokkelvissen.

[3:15:30] Dat zijn overdraagbare vergunningen, verkoopbare vergunningen, overdraagbare vergunningen.

[3:15:36] Er is toen een uitzondering gemaakt, specifiek door een voorganger van mij...

[3:15:40] ...voor een tiental kokkelvissers, CQ-bemanningsleden op kokkelvissersschepen...

[3:15:47] ...om voor de duur van hun eigen bestaan nog een vergunning te krijgen.

[3:15:54] Die zijn persoonsgebonden, niet overdraagbaar, niet verhandelbaar.

[3:15:58] Dat is een afspraak die toen gemaakt is.

[3:16:01] U hebt in mijn brief kunnen lezen dat ik niet van zin ben om daarvan af te wijken.

[3:16:05] Er zijn inmiddels ook kokkelvissers die een dergelijke vergunning hadden.

[3:16:13] Die zijn inmiddels gestopt.

[3:16:15] En dat zou ook een enorme rechtsongelijkheid geven...

[3:16:17] ...als we nu een aantal nog overgebleven vergunningen zouden gaan verlengen.

[3:16:23] Want op het moment dat die vergunningen overdraagbaar worden...

[3:16:26] ...worden ze opeens heel veel geld waard.

[3:16:28] Dat kunnen we niet doen.

[3:16:30] Dus ik begrijp best dat de kokkelvissers dat jammer vinden.

[3:16:35] Uiteindelijk kun je me ook omdraaien.

[3:16:38] De basis is geweest dat ze überhaupt geen vergunning gehad zouden hebben.

[3:16:41] En ze hebben nu bij wijze van uitzondering een vergunning gekregen...

[3:16:45] ...die persoonsgebonden is.

[3:16:47] Dat is ook de afspraak geweest destijds.

[3:16:50] En ja, ik ben niet van zin om op dit moment daar een verandering in aan te brengen.

[3:16:56] Ook als het gaat vanwege die rechtsongelijkheid en vanwege de afspraak...

[3:16:59] ...en waaronder die vergunningen ook zijn verstrekt.

[3:17:04] Dan het schuilopdierenbeleid.

[3:17:11] Er zijn pijlens ingericht voor een periode van drie jaar.

[3:17:15] En kunnen de investeringen ook worden terugverdiend binnen die drie jaar?

[3:17:19] Daar zijn vraagtekens bij.

[3:17:20] Ik begrijp dat.

[3:17:21] Overigens is in de systematiek afgesproken dat die vergunningen...

[3:17:25] ...verlengd kunnen worden met een periode van drie jaar...

[3:17:27] ...om ervoor te zorgen dat die termijn van afschrijving...

[3:17:31] ...want dit is ook het punt dat nadrukkelijk besproken is...

[3:17:36] ...ook door de bedrijven en de ondernemers ook aangebracht.

[3:17:42] En we hopen natuurlijk dat we na die pilotfase van twee keer drie jaar...

[3:17:47] ...dat we echt gaan opschalen en dat de investeringen daarmee niet weg zijn.

[3:17:51] Dat zou natuurlijk belangrijk zijn.

[3:17:54] En in windparken buiten de twaalfmeisjezone...

[3:17:57] ...daar kunnen ook permanente vergunningen...

[3:18:00] ...of langere vergunningen worden aangevraagd op dit moment.

[3:18:04] En ook bij de opschaling en bij de vergunningverlening...

[3:18:07] ...moet er natuurlijk goed gekeken worden...

[3:18:09] ...want als je opschaalt, dan betekent dat ook extra investeringen...

[3:18:12] ...en die moeten kunnen worden terugverdiend met de vergunningtermijnen.

[3:18:17] Dat geldt ook een beetje voor de mosselkweek.

[3:18:21] Dat is eigenlijk hetzelfde, zie ik.

[3:18:24] Oh nee, de vraag was ook...

[3:18:26] Kan er meegedaan worden aan de innovatieregeling aquacultuur?

[3:18:31] Daarmits de bedrijven voldoen aan de voorwaarden vanzelfsprekend...

[3:18:34] ...maar in principe is die ook beschikbaar voor deze ondernemers?

[3:18:40] Even kijken.

[3:18:44] Ja, dan nog even de vraag van mevrouw Nijhoff.

[3:18:49] Een situatie schetst u...

[3:18:52] ...waarin een kokkelvisser bij wijze van spreken...

[3:18:55] ...zes weken stil komt te zitten met een gebroken been...

[3:18:59] ...en de vraag is, wat er daarna gebeurt...

[3:19:01] ...zijn er dan nog mogelijkheden om door te kunnen gaan?

[3:19:04] Ja, dit is zo heel specifiek.

[3:19:10] Kijk, wat wel kan, is dat die visserij...

[3:19:14] ...op het moment dat een kokkelvisser stil zit...

[3:19:16] ...vanwege bijvoorbeeld een gebroken been...

[3:19:18] ...dan mag op dat moment een ander gebruik maken...

[3:19:22] ...van de vergunning om te kokkelvissen...

[3:19:23] ...als vervanger voor die kokkelvisser.

[3:19:27] Tijdelijk. Dat is allemaal tijdelijk.

[3:19:28] Zodat ook het inkomen door kan gaan.

[3:19:31] Dus dat is op zich wel geregeld...

[3:19:33] ...en dat geldt ook voor allerhand kokkelvissers.

[3:19:37] Dat waren wat mij betreft de kokkelvissers, meneer de voorzitter.

[3:19:40] Dank u wel, meneer de minister.

[3:19:43] Er zijn wel veel meer nog...

[3:19:47] ...maar we gaan toch eerst beginnen met mevrouw Bromet.

[3:19:52] Ja, voorzitter, ik wil het gewoon even goed begrijpen...

[3:19:55] ...want ik begrijp het niet zo goed.

[3:19:56] Dus er zijn twintig vergunningen...

[3:19:58] ...die wel verhandelbaar zijn van kokkelvissers...

[3:20:00] ...en er zijn er tien die zijn niet verhandelbaar.

[3:20:02] En de minister zegt eigenlijk...

[3:20:04] ...dat komt omdat het personeelsleden waren...

[3:20:06] ...van de nationale kokkelvissers.

[3:20:10] Wat kost nou zo'n vergunning?

[3:20:12] En komen die vergunningen van die twintig kokkelvissers...

[3:20:15] ...die wel verhandelbaar zijn...

[3:20:16] ...komen die wel eens op de markt?

[3:20:18] En is dat dan een mogelijkheid voor die kokkelvissers...

[3:20:21] ...als ze hun zoon willen laten vissen?

[3:20:23] Meneer Lester.

[3:20:25] Ja, kijk, het is altijd mogelijk natuurlijk...

[3:20:28] ...om als zoon van een kokkelvisser...

[3:20:31] Ja, er was ook een beetje...

[3:20:33] Er is ook gezegd de term sterfhuiskonstructie.

[3:20:37] Ik vind dat een term die hier absoluut niet van toepassing is.

[3:20:40] Juist niet. Er is juist gezegd...

[3:20:44] ...wij geven jullie de kans...

[3:20:45] ...om door te blijven kokkelvissen, handkokkelvissen...

[3:20:48] ...om daarmee bestaan te hebben.

[3:20:52] En daarmee is een sterfhuis niet aan de orde...

[3:20:55] ...want dat was wel aan de orde geweest...

[3:20:56] ...als we die vergunningen niet hadden verstreken.

[3:20:58] Dus ik vind echt dat een beetje de omgedraaide wereld, eerlijk gezegd...

[3:21:01] ...omdat het een uitzondering is geweest.

[3:21:04] Dat is een extra vrijstelling.

[3:21:06] Ja, die vergunningen die komen op de markt...

[3:21:08] ...en die zijn veel geld waard.

[3:21:10] En als natuurlijk er een kokkelvisser nu vist...

[3:21:17] ...die een persoonsgebonden vergunning heeft...

[3:21:19] ...die is de tijdelijke vergunning...

[3:21:21] ...en die zou zijn zoon bijvoorbeeld willen laten investeren...

[3:21:25] ...in een vergunning die bij een andere kokkelvisser vandaan komt.

[3:21:29] Nou, die vergunningen zijn best veel geld waard.

[3:21:31] Blijkbaar kan het worden opgebracht door de kokkelvissers...

[3:21:35] ...om zo'n vergunning te kopen...

[3:21:36] ...want anders worden ze niet verhandeld tegen die bedragen.

[3:21:38] En dat betekent dus ook voor de kokkelvissers...

[3:21:41] ...alleen dan zal de vader, zeg maar in dit geval...

[3:21:44] ...het vermogen wat hij heeft verdiend met kokkelvissen...

[3:21:47] ...overdragen op zijn zoon om die vergunning te kunnen gaan kopen.

[3:21:50] Dat is dan de consequentie.

[3:21:52] Maar dat is niet anders dan bij andere kokkelvissers, zeg maar.

[3:21:56] Meneer Meulenkamp.

[3:21:59] Het ging mij nog even over het opschalen van de pilots.

[3:22:02] En u geeft aan van, dat had ik ook begrepen...

[3:22:05] ...het is nu drie jaar en die vergunning kan ook naar zes jaar.

[3:22:09] Maar het ging mij specifiek over van...

[3:22:11] ...kunnen we al meer pilots gaan inzetten de komende tijd?

[3:22:15] Dus dat we dit jaar al zeggen, jongens, we zien zulke goede resultaten...

[3:22:19] ...wij willen wel een opschaling van pilots.

[3:22:21] Want ik proef bij de sector, er is wel heel veel bereidheid.

[3:22:24] En ja, we hebben het over heel veel zaken in deze vergadering...

[3:22:29] ...waar we misschien niet allemaal zo heel vrolijk van worden...

[3:22:31] ...maar dat we toch ook even iets kunnen toezeggen van...

[3:22:33] ...jongens, kom op, wij zien die bereidheid bij die sector...

[3:22:36] ...we zien positieve resultaten, laten we nou eens onze nek uitsteken.

[3:22:39] En dat is eigenlijk een oproep...

[3:22:41] ...zou de minister daaraan gehoor willen geven?

[3:22:44] Meneer De Messe.

[3:22:45] Nou, ten eerste is het zo dat natuurlijk...

[3:22:47] ...dit bij Cleven INW, die moet de vergunning daarvoor verlenen.

[3:22:50] Dit doet me een beetje denken aan de pulsvisserij...

[3:22:55] ...waarbij we ook al baas van onderzoek met...

[3:22:58] ...ik dacht van 50 kotters aan de slag gingen...

[3:23:00] ...en uiteindelijk 85 kotters aan het vissen waren.

[3:23:03] We hebben afgesproken en vergund een pilot voor drie jaar...

[3:23:07] ...met omvang zoals hij nu is.

[3:23:09] Daar kan nog een keer drie jaar dus bij komen.

[3:23:12] Natuurlijk monitoren we ondertussen wat de uitkomsten zijn...

[3:23:16] ...van die pilot, daarvoor is het ook een pilot.

[3:23:18] En als we dan straks na die zes jaar zeggen van...

[3:23:21] ...we kunnen opschalen op basis van de resultaten...

[3:23:24] ...die zijn opgedaan gedurende de pilot, dan gaan we dat doen.

[3:23:28] Maar we gaan nu niet, op dit moment gaan we niet opschalen...

[3:23:31] ...want wat u zegt is eigenlijk een verkapte opschaling.

[3:23:33] Het is echt een pilot, we willen onderzoek doen...

[3:23:35] ...en de uitkomsten van het onderzoek zijn als basis...

[3:23:37] ...voor de verdere opschaling straks.

[3:23:41] Mevrouw Naaijer-Vleeuw.

[3:23:43] Dank u voorzitter.

[3:23:43] Voorzitter, ik wil nog heel even terug naar...

[3:23:47] ...dat gebroken mail, laat maar zeggen.

[3:23:50] Maar wat ik aan wil geven is dat in het gewoon bedrijfsleven...

[3:23:54] ...of je bent gewoon ergens in dienst...

[3:23:56] ...dat wanneer je er door wat voor iets dan ook...

[3:23:58] ...misschien wel een half jaar ergens tussenuit bent...

[3:24:00] ...dat dat in zo'n vak als dit dan anders is.

[3:24:03] En dan moet er maar net iemand zijn die het over kan nemen...

[3:24:05] ...want ik heb gehoord dat het dan best wel problematisch is...

[3:24:07] ...om je vergunning te behouden als het de tientvariant is...

[3:24:12] ...laat maar zeggen, en als die daarin zit...

[3:24:14] Ja, die verhaal kan ik niet.

[3:24:16] Wat ik zeg, een wat langduriger uitval kan worden vervangen.

[3:24:24] En voor de rest geldt overigens als je kijkt naar inkomen...

[3:24:26] ...dat soort zaken voor elke ondernemer...

[3:24:28] ...dat op het moment dat je als ondernemer van start gaat...

[3:24:33] ...ik heb de ervaring zelf ook...

[3:24:34] ...dan betekent dat een goede arbeidsongeschiktheidsverzekering...

[3:24:37] ...waarmee ook je inkomen voor een bepaalde periode is verzekerd.

[3:24:40] Dus dat is ook een oplossing.

[3:24:42] En in het kader van, nou, zorg ook voor je gezin en je familie...

[3:24:47] ...zou ik zeggen, elke ondernemer zal zoiets moeten doen.

[3:24:50] En een geval dat, laten we zeggen, die vergunning verloopt...

[3:24:55] ...doordat iemand een paar maanden eruit is...

[3:24:58] ...en langer dan een gebroken been...

[3:24:59] ...die geval is in mij niet bekend.

[3:25:04] Ik was er met enkele Kamerleden bij.

[3:25:07] Ik was ook voorzitter bij het aanbieden van de petitie...

[3:25:08] ...en er zei inderdaad een handkokkelvisserman...

[3:25:11] ...als ik iets breek en ik ben negen maanden eruit...

[3:25:14] ...dat ik mijn vergunning kwijt.

[3:25:15] Dat werd inderdaad gezegd tijdens het aanbieden van de petitie...

[3:25:18] ...aan ons allemaal, dus dat klopt.

[3:25:21] Dus moeten we natuurlijk wel erachter komen...

[3:25:22] ...of de minister dat nu niet van op de hoogte is...

[3:25:24] ...want die handkokkelvisser zei dat wel.

[3:25:26] Dus de Kamerleden moeten wel weten of dat nu wel of niet klopt.

[3:25:32] Misschien kan dat uitgezocht worden.

[3:25:34] Het is voor mij verstrekt nieuw.

[3:25:35] Die vergunningen, dat zijn...

[3:25:37] ...en het gaat hier om de handkokkelvissers...

[3:25:38] ...die een persoonlijke vergunning hebben.

[3:25:40] Die zijn vergund voor deze personen.

[3:25:45] Persoonsgebonden, opnaam, totdat ze zelf besluiten...

[3:25:48] ...om te stoppen met kokkelvissen.

[3:25:49] En dan stoppen ze met die vergunning.

[3:25:51] En voor de rest hebben ze alle ruimte om door te gaan.

[3:25:54] Meneer de minister, maar ik moet ook als voorzitter...

[3:25:56] ...een beetje wakker blijken, want ik was erbij...

[3:25:58] ...toen er was een visserman die zei...

[3:25:59] ...als ik iets breek en ik ben negen maanden weg...

[3:26:02] ...dan ben ik mijn vergunning kwijt.

[3:26:03] En de Kamer moet weten of dat klopt...

[3:26:05] ...want de minister zegt nu van dat is mij niet bekend...

[3:26:08] ...maar ja, die visserman zegt dat wel.

[3:26:10] Dus mogelijk kan dat wel naar de Kamer worden teruggekoppeld...

[3:26:12] ...of dat klopt, want die visserman zijn niet zo...

[3:26:14] ...maar dat zeg je tegen ons als Kamerleden...

[3:26:16] ...als ze niet zo zijn.

[3:26:18] We gaan verder met...

[3:26:21] Was er nog...

[3:26:21] Mevrouw Verder was nog eens laatste in dit rondje, ja.

[3:26:25] Verder met verder.

[3:26:28] Voorzitter, ik wil graag een vraag stellen...

[3:26:30] ...omdat ik geen antwoord mis op een vraag van de heer Vlag...

[3:26:34] ...want die had ik ook...

[3:26:35] ...over het schelpdierbeleid...

[3:26:37] ...en waarom in Grevelingen en het Veersemeer...

[3:26:40] ...mechanisch vissen op tapijtschelp wel kan...

[3:26:44] ...maar in de Oosterschelden niet.

[3:26:48] Meneer De Mes.

[3:26:50] Ik ben er een klein beetje van uitgegaan...

[3:26:54] ...maar...

[3:26:54] ...ik dacht dat hij even bij mij...

[3:26:57] ...maar u ziet ons kijken...

[3:26:59] ...en u moet nooit letten op non-verbale communicatie...

[3:27:02] ...maar in dit geval wel.

[3:27:05] Dus we komen er in de tweede termijn even op terug, meneer de voorzitter.

[3:27:07] Ik mocht de laatste interruptie net blokken...

[3:27:09] ...dat was meneer Meulenkamp, he.

[3:27:10] Even op de reactie van de minister...

[3:27:13] ...de minister geeft aan...

[3:27:14] ...het doet hem denken aan pulsvissen.

[3:27:17] Conclusie was volgens mij daar ook...

[3:27:19] ...dat we andere landen misschien niet genoeg hebben meegenomen...

[3:27:21] ...dat we in Europa wat problemen kregen...

[3:27:24] ...zeg ik maar even.

[3:27:25] We hebben het er ook in het debat...

[3:27:26] ...Lambo-debat over gehad om...

[3:27:28] ...het heeft de VVD ook ingebracht...

[3:27:30] ...wel is het goed om daar samen dan onderzoek naar te doen...

[3:27:32] ...om zoiets wel in de benen te houden.

[3:27:34] Dus wat we van pulsvissen hebben geleerd...

[3:27:37] ...dat we dat hier gaan inzetten.

[3:27:38] Dus geef ik maar even de overweging mee...

[3:27:41] ...heel hard, nee we gaan dat niet doen.

[3:27:43] En dat was die laatste interruptie van meneer Meulenkamp...

[3:27:46] ...voor deze ronde, meneer de minister.

[3:27:48] Ja...

[3:27:50] ...waarom...

[3:27:51] ...meneer Meulenkamp heeft gelijk.

[3:27:54] Er heeft ook een...

[3:27:55] ...we hebben het erover gehad dat we...

[3:27:57] ...als het gaat om innovatie in de visserij...

[3:27:59] ...vooral ook andere landen moeten meenemen...

[3:28:01] ...om ze ook bekend te laten worden...

[3:28:03] ...met het type innovaties en ze ook mee te laten delen...

[3:28:06] ...met de voordelen ervan.

[3:28:07] Maar, aan alle eerlijkheid...

[3:28:10] ...toen wij met de pulsvisserij...

[3:28:11] ...en nogmaals, de pulsvisserij is natuurlijk een fantastisch duurzame techniek.

[3:28:15] Minder bodemroering...

[3:28:16] ...40% brandstofbesparing.

[3:28:17] En het is in de tijd dat brandstof zo duur was...

[3:28:20] ...was het eigenlijk ongekend...

[3:28:22] ...dat er zoveel mooi visstuig op de wal ligt...

[3:28:25] ...terwijl...

[3:28:26] ...de boten stil moeten liggen voorwege brandstofprijzen.

[3:28:28] Het is eigenlijk onbestaanbaar.

[3:28:30] Maar, de eerlijkheid gebied...

[3:28:32] ...ook te zeggen dat de puls...

[3:28:36] ...als een...

[3:28:37] ...dat de pulsvergunningen...

[3:28:38] ...die zijn verstrekt...

[3:28:39] ...in de basis zijn verstrekt om onderzoek te doen.

[3:28:43] En dat doe je met 15 kotters...

[3:28:45] ...en ondertussen werden er allemaal vrijstellingen verleend...

[3:28:47] ...tot 85 kotters.

[3:28:49] En dat heeft Nederland ook gedaan.

[3:28:51] Dus, we moeten ook...

[3:28:52] ...een klein beetje in de spiegel kijken...

[3:28:54] ...in dat geval.

[3:28:57] En nogmaals...

[3:28:57] ...ik wou dat morgen de puls weer terug was.

[3:29:00] Geen enkele discussie erover.

[3:29:01] Laat er geen misverstand over staan.

[3:29:03] Maar dat is ook gebeurd rondom die puls.

[3:29:07] Dank u wel, meneer de minister.

[3:29:08] Dan gaan we naar blokje handhaving.

[3:29:10] Het voorlaatste blokje.

[3:29:12] En nu het woord, excellentie.

[3:29:14] De handhaving van de heer De Grote, meneer de voorzitter...

[3:29:16] ...dat ging over de binnenkuilen.

[3:29:18] We kunnen niet alleen op heterdaad betrapt worden...

[3:29:20] ...want meneer De Grote zei...

[3:29:21] ...ja, je kunt ook het schip opgaan...

[3:29:23] ...en dan...

[3:29:28] ...zien, constateren dat ze er liggen.

[3:29:32] Laat ik vooropstellen dat...

[3:29:34] ...ik het gebruik van...

[3:29:36] ...binnenkuilen in de visserij...

[3:29:38] ...dat ik dat volstrekt afwijs.

[3:29:44] Wij kunnen daar gewoon niet toe staan.

[3:29:47] En ik roep ook de vissers op...

[3:29:48] ...want het is ook in hun eigen belang...

[3:29:50] ...ook als je kijkt naar...

[3:29:53] ...visbestanden en dat soort zaken...

[3:29:54] ...om niet met binnenkuilen te werken.

[3:29:56] En ik kan u verzekeren dat ik ook...

[3:29:58] ...in de overleggen die ik heb met vissers daar ook...

[3:30:00] ...steeds aandacht voor vraag.

[3:30:02] Want ik vind dat onverantwoord.

[3:30:04] En buitengewoon kwalijk, laat ik het zomaar stellen.

[3:30:06] Want dat is het gewoon.

[3:30:10] Het gaat er in dit geval om dat er bijvoorbeeld...

[3:30:13] ...twee losse netten in elkaar gehangen worden...

[3:30:15] ...waardoor de maaswijdte afneemt.

[3:30:17] En je dus...

[3:30:20] ...andere maatse vis...

[3:30:21] ...kunt vangen.

[3:30:24] Ja, die netten zijn...

[3:30:25] ...op zich niet verboden, het zijn niet speciale binnenkuilnetten.

[3:30:27] Het zijn gewoon netten, twee netten worden in elkaar gehangen.

[3:30:29] En dat een boot reservenetten bij zich geeft...

[3:30:31] ...is volstrekt legitiem, niks aan de hand.

[3:30:33] Dus vanuit dat perspectief kan ik daar helemaal niks mee...

[3:30:35] ...op het gebied van handhaving.

[3:30:36] En moet het echt blijven bij...

[3:30:38] ...heteraat betrappen door de NVVA.

[3:30:45] Er is natuurlijk een ontwikkeling onderweg...

[3:30:47] ...om te kijken of je niet met cameratoezicht...

[3:30:50] ...wat kunt doen.

[3:30:52] Daar wordt ook over gesproken...

[3:30:55] ...in het kader van de controleverandering...

[3:30:57] ...binnen de EU.

[3:31:01] Ik verwacht dat dat...

[3:31:02] ...dat wordt in 2028...

[3:31:04] ...op het deel van het vloot verplicht.

[3:31:06] Dat is verder vooruit, zoals je weet.

[3:31:09] Maar als je dat zou toepassen...

[3:31:11] ...zou je wel beter de binnenkuilen...

[3:31:12] ...kunnen detecteren.

[3:31:14] Maar het begint bij iets anders.

[3:31:16] Als de vissers...

[3:31:20] ...ik draag de vissers...

[3:31:21] ...een buitengewoon warm hart toe.

[3:31:24] En ik vind dat de visserijsector...

[3:31:26] ...als sector...

[3:31:28] ...cultureel verbonden is in Nederland.

[3:31:30] En dat wij ook de visserijsector...

[3:31:34] ...toekomst perspectief moeten bieden.

[3:31:35] Dat geldt voor de visserijsector...

[3:31:37] ...dat geldt voor de genalensector.

[3:31:38] En ik zal ook nog komen met een voedselvisie...

[3:31:40] ...naar u toe om dan met elkaar...

[3:31:42] ...het gesprek over te voeren.

[3:31:45] En ik kan me ook best voorstellen...

[3:31:47] ...dat er ook heel veel vissers zijn die het gevoel hebben van...

[3:31:49] ...mogen we er nog zijn?

[3:31:51] Als je kijkt naar de ontwikkeling van windparken op zee...

[3:31:54] ...wat kunnen we doen met medegebruik?

[3:31:55] Al dat soort discussies.

[3:31:59] En inderdaad, de tonquoten...

[3:32:00] ...zijn vast teruggegaan.

[3:32:02] Maar ik vraag ook aan de visserijsector zelf...

[3:32:04] ...om verantwoordelijkheid te blijven nemen...

[3:32:06] ...in het eigen sector.

[3:32:09] En ook elkaar erop aan te spreken...

[3:32:10] ...om bijvoorbeeld het gebruik van binnenkuilen...

[3:32:12] ...gewoon mee te stoppen.

[3:32:13] Het is niet in het belang van de visserij.

[3:32:15] Het is niet in het belang van een duurzame visserij.

[3:32:18] Want op die manier kun je...

[3:32:22] ...als je iets niet toepast...

[3:32:23] ...dan heb je gewoon ook...

[3:32:24] ...als het gaat om visbestanden...

[3:32:26] ...dan ben je bezig met duurzame bestandsbeheer.

[3:32:29] En anders niet.

[3:32:29] Dus ik vind dat buitengewoon belangrijk...

[3:32:31] ...en roep ik de visserijen ook dat op.

[3:32:34] Meneer de minister...

[3:32:35] ...die voedselvisieplannen...

[3:32:37] ...wanneer kan de Kamer die verwachten?

[3:32:38] Of kunt u dat nu nog niet zeggen?

[3:32:40] Nee, maar het zal niet lang na het reces...

[3:32:43] ...zijn verwacht, meneer de voorzitter.

[3:32:45] Dank u wel.

[3:32:46] En dan kunnen we hier ook over dit soort dingen verder praten natuurlijk.

[3:32:51] Ben u klaar met handen?

[3:32:53] Nee hoor.

[3:32:56] De vraag van de heer De Groot...

[3:32:59] ...hebben we over de illegale visserij...

[3:33:01] ...maar ook even, is het mogelijk om ook daar...

[3:33:03] ...private mogelijkheden in te betrekken?

[3:33:05] Daar zijn we mee bezig.

[3:33:08] Ten eerste weet u dat...

[3:33:10] ...ook de NVWA extra capaciteit zet...

[3:33:12] ...op het handhaven van de visserij.

[3:33:14] Maar we kijken ook wel nadrukkelijk...

[3:33:16] ...en de NVWA is natuurlijk op zoek...

[3:33:17] ...naar samenwerking met private organisaties...

[3:33:21] ...om de handhaving te versterken.

[3:33:26] En ja...

[3:33:27] ...daar zijn we ook met de sector over in gesprek.

[3:33:29] En wat mij betreft kan de sector ook met voorstellen komen...

[3:33:32] ...dat het gebied mis dat maar op een goede manier...

[3:33:33] ...onder de vlag van de NVWA...

[3:33:36] ...kan plaatsvinden.

[3:33:39] En natuurlijk moet alles...

[3:33:40] ...op een effectieve en doelmatige manier...

[3:33:43] ...ook als het gaat om de inzet van de NVWA...

[3:33:45] ...zijn.

[3:33:47] Even kijken.

[3:33:51] Even kijken.

[3:33:53] Ja, is er algemeenheid...

[3:33:57] ...vraagt de heer De Groot.

[3:34:00] Als er onvoldoende gecontroleerd is...

[3:34:02] ...leidt dat ook tot een ongelijk speelveld...

[3:34:04] ...tussen kleine en grote vissers.

[3:34:08] Het gaat wat mij betreft...

[3:34:09] ...niet om kleine of grote vissers.

[3:34:10] Het gaat mij om een ongelijk speelveld in de sector...

[3:34:13] ...van de ene visser ten opzichte van de andere.

[3:34:15] En of het nou groot fraudeert...

[3:34:16] ...of klein fraudeert, dan moeten we gewoon weer stoppen.

[3:34:19] Het moet gewoon niet plaatsvinden.

[3:34:21] En...

[3:34:22] ...wij zetten ook in...

[3:34:25] ...met het systeem van controle en handhaving...

[3:34:27] ...op aan de ene kant...

[3:34:29] ...het bestrijden van fraude...

[3:34:31] ...vergroting van het naleefgedrag...

[3:34:33] ...buiten gewoon belangrijk.

[3:34:35] En nogmaals...

[3:34:36] ...dat heeft niet te maken...

[3:34:38] ...met grote of kleine...

[3:34:39] ...van bedrijfsgrote.

[3:34:44] Dan de aanlaandhavers.

[3:34:46] Goeie vraag van de heer De Groot.

[3:34:50] De capaciteit, zoals u weet, bij de NVWA...

[3:34:54] ...is uitgebreid.

[3:34:55] En dat geldt dus ook voor de aanlaandhavers.

[3:34:57] En aan de andere kant is...

[3:34:59] ...zoals u weet, het aantal visservaartuigen...

[3:35:00] ...is gereduceerd.

[3:35:02] Verweer de saneringsregeling.

[3:35:05] En daarnaast zijn de controles...

[3:35:07] ...ook intensiever.

[3:35:08] Want de NVWA heeft een controle- en steekproefplan...

[3:35:11] ...ontwikkeld. Dus de controles zijn geïntensiveerd.

[3:35:14] Het is overigens een plan wat ook de Europese Commissie...

[3:35:17] ...echt is goedgekeurd, zeg maar.

[3:35:19] En daarom is er ook...

[3:35:22] ...door...

[3:35:22] ...bij de aanlaandhavers...

[3:35:24] ...veel meer controle...

[3:35:26] ...op het proces van aanlanding...

[3:35:28] ...en verkoop.

[3:35:30] Dank u wel, meneer de minister.

[3:35:31] Plok je hand af, meneer De Groot.

[3:35:34] Ja, dank, voorzitter.

[3:35:35] En ook D66 en ikzelf...

[3:35:39] ...mijn moeder...

[3:35:40] ...de naam van mijn moeder was Visser.

[3:35:42] Dus ergens stammen we toch...

[3:35:45] ...allemaal af van Vissers.

[3:35:47] Dus die warmte die...

[3:35:48] ...deel ik. Maar er moet ook...

[3:35:50] ...opgekomen worden voor de vissen.

[3:35:54] En voorzitter, dan vind ik het wel...

[3:35:57] ...erg langzaam gaan, want...

[3:35:59] ...in 2018 hadden we het al over...

[3:36:01] ...pilots met camera's aan boord...

[3:36:03] ...en nu hoor ik dat in 2028 misschien...

[3:36:05] ...een deel van de vloot, en dan zal het ook nog wel weer...

[3:36:07] ...een overgangstermijn zijn...

[3:36:09] ...dat zal worden verplicht. En die vissen...

[3:36:11] ...leven nu. En...

[3:36:13] ...ik had het niet over groot of klein...

[3:36:15] ...maar dat gewoon de goede onder de kwade...

[3:36:17] ...leiden. Dus ik ben het volledig met de minister eens.

[3:36:19] Dus de vraag aan de minister, voorzitter...

[3:36:21] ...is de minister bereid om gewoon nationaal al...

[3:36:24] ...met cameratoezicht...

[3:36:25] ...gewoon aan de slag te gaan om die controle...

[3:36:27] ...te versterken? Meneer de minister.

[3:36:30] Nee, het werken...

[3:36:32] ...met camerasystemen in het kader van de visserij...

[3:36:34] ...dat hangt af van de controleverordening.

[3:36:36] Daar hebben we echt mee te maken. En anders...

[3:36:38] ...zou er ook een ongelijk speelveld ontstaan.

[3:36:40] Dus dit gaat echt via de controleverordening...

[3:36:42] ...en het is niet eerder dan in 2028.

[3:36:44] Zoals ik laat aangegeven.

[3:36:48] Meneer Vlag.

[3:36:49] Voorzitter, ook inhakend op dit punt.

[3:36:53] Ik zit toch wel met dat cameratoezicht.

[3:36:56] Bij mij weten hangen in Nederland...

[3:36:57] ...alleen maar camera's in gevangenis.

[3:37:01] Ook kamerleden werken onder een camera.

[3:37:02] Nou, er gebeuren ook weleens dingen mee...

[3:37:03] ...waar mensen niet zo gelukkig mee zijn.

[3:37:05] In een gemeente...

[3:37:07] ...kost het ongelooflijk veel moeite...

[3:37:10] ...om op bepaalde plekken waar de openbare orde wordt verstoord...

[3:37:12] ...waar veel diefstal plaatsvindt, vechtpartijen...

[3:37:14] ...om daar een camera toegestaan te krijgen.

[3:37:17] En hier dreigt een complete...

[3:37:19] ...beroepsgroep voortdurend...

[3:37:20] ...onder cameratoezicht te worden geplaatst.

[3:37:21] Is de minister het met me eens...

[3:37:23] ...dat het middel buitenproportioneel is?

[3:37:25] En is hij bereid om ook in Europa...

[3:37:27] ...daar toch nog eens de discussie over aan te gaan?

[3:37:31] Excellentie.

[3:37:33] Ja, meneer de voorzitter.

[3:37:35] Ik begrijp de kritiekeur van de heer Vlag...

[3:37:39] ...maar...

[3:37:40] ...ik moet ook eerlijk zijn...

[3:37:41] ...er zijn wel meer sectoren die onder permanent cameratoezicht staan.

[3:37:44] Ik denk aan de slachthuizen.

[3:37:47] Ik ben laatst ook bij een slachthuis geweest...

[3:37:50] ...en daar wordt permanent cameratoezicht gehouden...

[3:37:53] ...waarin de NVWA ook...

[3:37:55] ...realtime kan meekijken wat er gebeurt.

[3:37:59] Dat wordt ook uitgebreid.

[3:38:01] Op verzoek van de VVD zijn we bezig...

[3:38:03] ...met het uitbreiden van het cameratoezicht.

[3:38:05] Daar zitten ook privacy-aspecten aan.

[3:38:07] En ik kan me best voorstellen dat de vissers daar zorgen over hebben.

[3:38:11] Dus als we het moeten doen...

[3:38:13] ...dan moeten we het wel goed doen...

[3:38:17] ...maar het komt eraan.

[3:38:19] En we moeten kijken of we ook met goed onderzoek...

[3:38:22] ...en pilots kunnen kijken...

[3:38:23] ...hoe we dat op een goede manier kunnen doen...

[3:38:26] ...zodat het ook de zorgen van de vissers kan wegnemen.

[3:38:32] Dan hebben we nog een blokje...

[3:38:34] ...zoals de minister noemt, allerhand overig.

[3:38:37] Overig?

[3:38:37] Zo is het, meneer de voorzitter.

[3:38:39] Dat gaat ook over overig visserij, overigens.

[3:38:43] De teruggestorten brexit-geldigen in de visserij...

[3:38:45] ...dat is een vraag van de heer Vlag.

[3:38:47] Ja, wij hebben natuurlijk...

[3:38:49] ...de brexit-middelen gehad.

[3:38:50] Er zijn heel veel programma's opgezet.

[3:38:55] Het was oorspronkelijk 200 miljoen.

[3:38:59] Die vallen onder de visserijsporen...

[3:39:01] ...en die zijn in eerste instantie ook...

[3:39:03] ...volledig aangevraagd, die 200 miljoen.

[3:39:05] U weet dat het belangrijkste component...

[3:39:08] ...van die 200 miljoen was...

[3:39:10] ...de saneringsregeling voor kotters.

[3:39:12] En halverwege vorig jaar...

[3:39:15] ...bleek dat er bij...

[3:39:19] ...de aanmelding van kotters...

[3:39:21] ...die eerst zo rond 80-81 lag...

[3:39:25] ...uiteindelijk maar 51...

[3:39:27] ...het hebben doorgezet.

[3:39:29] En dat was in...

[3:39:30] ...juni, juli vorig jaar...

[3:39:32] ...was dat bekend.

[3:39:33] Want er trokken gewoon 30 zich terug.

[3:39:36] En die waren wel geprognoseerd...

[3:39:38] ...in de barregeling, in de bargelden.

[3:39:40] En helaas moet...

[3:39:43] ...aan het eind van het jaar...

[3:39:44] ...de bargelden weer terug...

[3:39:46] ...naar de Europese Commissie.

[3:39:47] Dus de barperiode loopt af.

[3:39:50] Liep af, 31-12, het afgelopen jaar.

[3:39:52] En we hadden dus niet meer de tijd...

[3:39:54] ...om nog andere regelingen in werking te stellen.

[3:39:56] Maar het had er alles mee te maken dat wij wilden...

[3:39:58] ...dat de kotters die zich aanmelden...

[3:40:00] ...ook konden worden gefinancierd...

[3:40:02] ...de sanering.

[3:40:08] Dan de vraag van...

[3:40:10] ...het lid Kostic...

[3:40:12] ...over het vissenwelzijn.

[3:40:15] Er moet eigenlijk nog heel veel onderzoek...

[3:40:17] ...plaatsvinden naar visserswelzijn.

[3:40:18] Dus wat dat betreft...

[3:40:20] ...en daar zetten we ons ook volop op in...

[3:40:23] ...we zijn bezig met het onderzoek...

[3:40:24] ...naar het onderzoek naar bedwelmen van vissen.

[3:40:27] Van vissen aan boord.

[3:40:29] Op mensen die gevangen zijn...

[3:40:31] ...en voordat ze verwerkt worden...

[3:40:32] ...dat ze daar bedwelmd worden.

[3:40:33] En we zijn nog steeds bezig...

[3:40:37] ...met onderzoek naar dodingsmethoden...

[3:40:38] ...van bijvoorbeeld krabben en kreeften.

[3:40:41] En wij zijn natuurlijk...

[3:40:43] ...op zoek naar mogelijkheden...

[3:40:44] ...om tot een meer humane dodingsmethode te komen.

[3:40:47] En daar draagt dit ook aan bij.

[3:40:52] Overigens zet ik me ook in...

[3:40:54] ...een Europese band in.

[3:40:57] Om te komen tot de regelgeving...

[3:40:58] ...voor het bedwelmen van vissen...

[3:41:01] ...voor de slacht.

[3:41:02] Dat was ook een vraag van u.

[3:41:04] Op dit moment zijn er nog geen praktijkrijpe technieken...

[3:41:07] ...voor het bedwelmen van vissen aan boord.

[3:41:09] En ik heb in Nederland...

[3:41:11] ...meerdere onderzoeken uitgezet...

[3:41:14] ...voor het bedwelmen van enkele pelagische...

[3:41:17] ...en demersale vissoorten.

[3:41:18] Dat loopt.

[3:41:21] Maar deze onderzoeken lopen nog.

[3:41:22] En dan...

[3:41:25] ...als ik de resultaten van de onderzoeken heb...

[3:41:27] ...zou ik ze natuurlijk ook in een Europees verband...

[3:41:29] ...aandragen.

[3:41:30] Zodat daar ook op een Europees verband...

[3:41:32] ...stappen gezet kunnen worden.

[3:41:34] Dat geldt ook voor de toezicht op het bedwelmen...

[3:41:36] ...van aal.

[3:41:39] Het is belangrijk dat ze op de juiste wijze...

[3:41:40] ...worden bedwelmd...

[3:41:43] ...voordat ze worden gedood.

[3:41:45] In 2018 is hier...

[3:41:46] ...al regelgeving voor ingesteld.

[3:41:49] Het is natuurlijk...

[3:41:50] ...toezicht is van essentieel belang.

[3:41:54] Begin dit jaar zijn de bedrijven...

[3:41:56] ...nog eens schriftelijk gewezen op...

[3:42:01] ...de voorschriften hierin.

[3:42:03] Om de nalevensbereidheid...

[3:42:06] ...te verhogen.

[3:42:08] Dus ook dat is een verplichting voor hun.

[3:42:11] En dit jaar gaan er ook...

[3:42:12] ...fysieke controles bij bedrijven plaatsvinden.

[3:42:18] En dan heb ik nog een vraag gekregen...

[3:42:20] ...van de heer Grinwis over de...

[3:42:22] ...zandkrab.

[3:42:24] Dat is een...

[3:42:27] ...een Chinese krab.

[3:42:29] Dat zegt al dat hij hier niet thuishoort.

[3:42:32] Daar word ik op gevist overigens.

[3:42:34] Ik weet dat de heer Grinwis...

[3:42:37] ...denk ik bedoelt...

[3:42:39] ...dat...

[3:42:41] ...dat gaat over de visvrije zone...

[3:42:43] ...die ook op het kaartje van de voordelta...

[3:42:46] ...is meegenomen.

[3:42:47] Daar staat ook een visvrije zone...

[3:42:48] ...met haringsvlieg.

[3:42:49] Die staat erin.

[3:42:50] Daar zijn we nog over in gesprek met de sector.

[3:42:53] Dat is niet anders dan een voorstel.

[3:42:56] We hebben daar nog niet zo heel lang geleden...

[3:42:57] ...met de sector indringend over gesproken.

[3:42:59] En daar moet nog een vervolg op komen.

[3:43:01] Daar is bijvoorbeeld die wolfhandskrab...

[3:43:03] ...ook voorbij gekomen, omdat daar ook in die voordelta...

[3:43:05] ...of sorry, voor...

[3:43:06] ...het haringsvliegdam...

[3:43:09] ...ook echt op gevist wordt, zeg maar.

[3:43:12] Overigens is dat ook...

[3:43:13] ...een Europese doelstelling...

[3:43:14] ...om die wolfhandskrab terug te dringen.

[3:43:16] Dus daarmee dragen de vissers ook bij...

[3:43:19] ...aan de Europese doelstellingen.

[3:43:21] Dank u wel, meneer voorzitter.

[3:43:22] Dank u wel voor de beantwoording.

[3:43:24] En uiteraard worden de grinden...

[3:43:26] ...waargenomen door zijn collega...

[3:43:28] ...mevrouw Vedder.

[3:43:29] En daarna lid Korstis.

[3:43:32] Want dit was blokje overig, toch?

[3:43:34] Ja, dit was het laatste blokje van deze minister.

[3:43:36] En dan gaan we naar de minister voor Natuur en Stichting.

[3:43:39] Ik hoop dat het me dan niet weer een interruptie kost...

[3:43:41] ...want ik wil weer een vraag stellen...

[3:43:43] ...van ik mis een antwoord.

[3:43:44] En in dit geval over de bereikbaarheid...

[3:43:47] ...van Stellingdam en de bevaarbaarheid...

[3:43:49] ...van het Slijkgat.

[3:43:50] Dat tel ik niet, dat is een interruptie uiteraard.

[3:43:53] Komt hier.

[3:43:54] Komt bij de andere minister.

[3:43:55] Lid Korstis.

[3:43:58] Ja, dank u wel.

[3:43:59] Fijn dat we het nog een keer hier even hebben...

[3:44:02] ...over de visse welzijn sinds 2018.

[3:44:06] Ja, wat ik een beetje mis...

[3:44:09] ...is eigenlijk vooruitgang.

[3:44:11] Want in 2018...

[3:44:12] ...hadden we deze discussie...

[3:44:14] ...op de aanleiding van dit rapport.

[3:44:16] En toen werd er ook gezegd, we gaan onderzoek doen...

[3:44:18] ...en we gaan in Europa pleiten...

[3:44:19] ...en het gaat helemaal goed komen.

[3:44:21] En wat ik nu van de minister hoor...

[3:44:23] ...is eigenlijk dat er niets veranderd is.

[3:44:25] En dat kan ik bijna niet geloven.

[3:44:26] Dus ik vraag me even door bij de minister.

[3:44:30] Hij heeft het over...

[3:44:31] ...dat er geen praktijkrijpe methoden zijn...

[3:44:33] ...voor beter dierenwelzijn.

[3:44:36] Ik hoor toch andere geluiden.

[3:44:38] Dat dierenwelzijn, dat er ook onder andere...

[3:44:39] ...in het Verenigd Koninkrijk en Denemarken...

[3:44:42] ...daarmee wordt gewerkt.

[3:44:43] Dat daar ook welzijnsindicatoren worden gebruikt.

[3:44:46] Dus ik vroeg me af, is de minister bereid...

[3:44:48] ...om daar op korte termijn naar te kijken.

[3:44:50] En vervolgens te kijken hoe we dat kunnen toepassen.

[3:44:53] En eigenlijk daaraan sluitend...

[3:44:56] ...is de minister bereid...

[3:44:57] ...om stappen te nemen...

[3:44:59] ...om het bedwelmen van vissen...

[3:45:00] ...in pekerijen verplicht te stellen.

[3:45:03] Ook weer kijken naar...

[3:45:04] ...het bestaan met Europa in andere landen.

[3:45:07] Dank u wel.

[3:45:08] Meneer de minister.

[3:45:10] Ja, dank u wel, meneer de voorzitter.

[3:45:11] Ja, natuurlijk ben ik bereid om te kijken...

[3:45:12] ...naar andere landen, wat ze daar doen.

[3:45:14] En als we daar kunnen leren of systemen kunnen overnemen...

[3:45:16] ...dan zal ik dat zeker doen.

[3:45:23] Moet ik die...

[3:45:26] Ja, volgens mij...

[3:45:27] Ja, prima.

[3:45:30] Ja, heel goed.

[3:45:31] Mooi.

[3:45:34] Ik heb u verteld waar we het doen.

[3:45:36] Waar we bedwelmen.

[3:45:38] Ook vissen eerst bedwelmen.

[3:45:41] Ja, anders ga ik weer een herhaling van...

[3:45:43] ...dat ga ik niet doen.

[3:45:44] Maar u heeft gehoord wat onze inzet is op dit moment.

[3:45:48] Dan heb ik toch nog een antwoord op de vraag van mevrouw...

[3:45:51] ...verder.

[3:45:52] Let kostisch wel dat ik iets vraag, he, meneer Rover.

[3:45:55] Ja, dank u wel.

[3:45:56] Nou, tot laatst, ik hoorde wat u zei.

[3:45:58] Waren u al bedwelmd? Dat is precies ook wat ik zei.

[3:46:00] Dat is nog steeds de situatie van 2018.

[3:46:03] Dus ik vroeg me af waar de vooruitgang in zat dan.

[3:46:05] Want u heeft toen...

[3:46:07] ...het kabinet heeft toen beloofd om daar vooruitgang in te brengen.

[3:46:09] Dus daar zocht ik eigenlijk naar.

[3:46:11] Maar ik hoor u zeggen...

[3:46:12] ...ik ga in ieder geval kijken wat er bijvoorbeeld...

[3:46:14] ...in de Verenigde Koninkrijken en Denemarken gebeurt...

[3:46:16] ...qua welzijnseisen voor de vissen...

[3:46:18] ...en hoe dat wordt toegepast...

[3:46:20] ...middels indicatoren.

[3:46:21] En daar hoor ik dan graag een terugkoppeling op...

[3:46:24] ...zo kort mogelijk termijn. Dank u wel.

[3:46:25] Ik zei niks, maar u bedoelde waarschijnlijk de minister.

[3:46:28] Oh, excuus, ja.

[3:46:30] Het is heel laat. Een hele lange dag.

[3:46:32] Dank u wel.

[3:46:34] Ja, dank u wel, meneer voorzitter.

[3:46:36] Dan de vraag van mevrouw verder.

[3:46:39] Of het slijk gaat.

[3:46:40] Ik ken het.

[3:46:41] Ik vaar er weleens met mijn zeilboot.

[3:46:43] Dus ik heb zelfs de eerste zeestorm...

[3:46:46] ...vanuit de slijgat meegemaakt.

[3:46:48] En daar hebben we overleefd.

[3:46:50] En aangekomen in de haven Scheveningen...

[3:46:53] ...zei de buurman...

[3:46:56] Het was erg op zee, hè?

[3:46:57] Ik zei, nou, het was mijn eerste zeereis...

[3:46:58] ...en het was stormachtig.

[3:47:00] Dan zei hij, ik vaar al 25 jaar...

[3:47:02] ...op en neer van Nederland naar Engeland.

[3:47:04] Dus ik heb er nooit zo slecht meegemaakt.

[3:47:06] En dit was je eerste zeereis.

[3:47:08] Hij zei, wat zei je vrouw ervan?

[3:47:09] Ik zei, die heeft niks te zeggen...

[3:47:10] ...maar die vraag ik ook maar even niet.

[3:47:12] Maar goed, het is allemaal goed gekomen...

[3:47:14] ...en wij varen nog steeds op zee.

[3:47:16] Dus ik ken het al heel goed.

[3:47:20] En dit is natuurlijk een verantwoordelijkheid...

[3:47:21] ...voor de minister van INW.

[3:47:23] En dat begrijpt u.

[3:47:24] Dus ik zal de vraag bij hem neerleggen...

[3:47:26] ...zodat hij ook kan komen met een adequaat antwoord.

[3:47:28] En ik zal ook de kritiqueur van Doer en Wataan...

[3:47:31] ...zal ik ook bij hem neerleggen.

[3:47:32] Dank u wel, meneer de minister...

[3:47:37] ...en dan gaan we nu naar de minister van Natuur en Seks.

[3:47:40] Alsjeblieft, mevrouw de minister.

[3:47:41] Voorzitter, dank u wel.

[3:47:42] Ik heb twee blokjes.

[3:47:44] Eén over de voordelta...

[3:47:45] ...en één over de vergunningen voor de granalevisserij.

[3:47:49] En in het blokje voordelta...

[3:47:51] ...geef ik even een iets langere inleiding.

[3:47:53] Daarmee neem ik wel...

[3:47:56] ...hopelijk ook meteen een paar vragen mee.

[3:47:57] Maar ik neem er even de tijd voor.

[3:48:00] Want de voordelta...

[3:48:02] ...en de compensatie kent een lange...

[3:48:04] ...en rijke geschiedenis.

[3:48:06] En dan is het soms maar even goed...

[3:48:08] ...om terug te gaan naar 2008.

[3:48:10] De tweede maasvlakte die is aangelegd...

[3:48:13] ...in het Natura 2000-gebied...

[3:48:15] ...voor delda.

[3:48:17] En uit de passende beoordeling...

[3:48:19] ...bleek dat aantastingen van de natuurlijke kenmerken...

[3:48:21] ...van het gebied niet uitgesloten konden worden.

[3:48:24] En onder de natuurwetgeving...

[3:48:25] ...is het in zo'n geval noodzakelijk...

[3:48:27] ...om de verloren gegaane natuur...

[3:48:29] ...te compenseren.

[3:48:30] Dat is de natuurcompensatie...

[3:48:32] ...ook vanuit de ADC.

[3:48:34] Daarom is er in 2008...

[3:48:36] ...een compensatieplicht opgenomen...

[3:48:39] ...in de natuurvergunning...

[3:48:40] ...van het havenbedrijf Rotterdam.

[3:48:44] Hiermee heeft de Europese Commissie...

[3:48:47] ...in 2003...

[3:48:49] ...ingestemd.

[3:48:50] En daarbij werd toen uitgegaan...

[3:48:52] ...en dat vind ik heel belangrijk...

[3:48:54] ...ik leg daar even de nadruk op...

[3:48:55] ...van een verbod op alle...

[3:48:58] ...bodemberoerende vesserij.

[3:49:00] Dat was oorspronkelijk.

[3:49:03] Om dit compensatiedoel te bereiken...

[3:49:05] ...is in 2008 door LNV...

[3:49:07] ...een toegangsbeperkend besluit ingesteld...

[3:49:09] ...waarmee de zware boomkorfisserij...

[3:49:12] ...in een deel van de voordelta...

[3:49:13] ...is verboden.

[3:49:15] Dat werd toen voldoende geacht.

[3:49:17] Maar was dus wel een minimalere uitkomst...

[3:49:20] ...dan origineel al was ingezet.

[3:49:23] We zijn toen al behoorlijk...

[3:49:24] ...gaan terugploegen, als ik het zo mag zeggen.

[3:49:27] En ik denk dat we daar...

[3:49:28] ...15 jaar later de wrange...

[3:49:30] ...vruchten ook wel een beetje...

[3:49:32] ...van plukken.

[3:49:34] Na 13 jaar monitoring...

[3:49:36] ...is in 2020...

[3:49:38] ...door de toenmalige minister van LNV...

[3:49:40] ...geconcludeerd dat de beoogde ecologische winst...

[3:49:42] ...niet is aangetoond.

[3:49:43] Dat is destijds gebleken uit Wageningen...

[3:49:46] ...Marine Research en Deltares.

[3:49:48] Maar ik ben juridisch gehouden om alsnog...

[3:49:50] ...de natuurcompensatie te borgen.

[3:49:53] En daarom heeft het Rijk...

[3:49:55] ...van 2020 tot en met 2023...

[3:49:57] ...gesprekken gevoerd over de compensatie...

[3:49:59] ...met de verschillende relevante partijen.

[3:50:02] Het havenbedrijf...

[3:50:03] ...de visserijsector...

[3:50:04] ...en de natuur- en milieuorganisaties.

[3:50:07] En in 2023...

[3:50:09] ...heb ik het initiatief genomen...

[3:50:11] ...voor een nog intensievere...

[3:50:13] ...dialoog met deze partijen...

[3:50:15] ...in het Rijk.

[3:50:17] Ondanks dat alle partijen...

[3:50:18] ...intensief en constructief met elkaar...

[3:50:21] ...hebben gesproken...

[3:50:22] ...is het uiteindelijk in december niet gelukt...

[3:50:24] ...om er helemaal samen uit te komen.

[3:50:27] En eigenlijk betreur ik dat...

[3:50:29] ...want het zag er lang naar uit...

[3:50:31] ...dat dat wel ging lukken.

[3:50:32] Maar het laat ook zien hoe complex dit vraagstuk is...

[3:50:35] ...en dat het heel veel belangen zijn...

[3:50:38] ...die gewoon moeilijk te verenigen zijn.

[3:50:40] Maar ik wil wel ook hier weer benadrukken...

[3:50:42] ...dat de inzet van al die partijen...

[3:50:44] ...van de natuurorganisaties...

[3:50:45] ...die grote stappen tot bereidheid...

[3:50:47] ...tot een compromis hebben gezet...

[3:50:49] ...de visserijsector...

[3:50:51] ...maar ook het havenbedrijf...

[3:50:53] ...ja, die hebben hier echt...

[3:50:55] ...echt alles aan gedaan.

[3:50:57] Nou, naast de juridische verplichting...

[3:50:59] ...en de natuurwetgeving om de compensatie...

[3:51:01] ...alsnog te treffen, speelt er nog een ander...

[3:51:03] ...juridisch spoor in dit dossier.

[3:51:06] In 2021...

[3:51:08] ...is er door de natuur- en milieuorganisaties...

[3:51:10] ...een handhavingsverzoek ingediend.

[3:51:12] Dit heeft geleid tot een uitspraak...

[3:51:14] ...van de rechtbank Midden-Nederland.

[3:51:17] De rechtbank heeft op 15 november...

[3:51:19] ...22, geoordeeld...

[3:51:21] ...dat ik...

[3:51:22] ...aan twee knoppen heb te draaien.

[3:51:25] De eerste is...

[3:51:26] ...het bijstellen van de omvang...

[3:51:28] ...in het bodembeschermingsgebied.

[3:51:30] En de tweede is...

[3:51:31] ...binnen het bestaande gebied de beperkingen...

[3:51:33] ...voor bodemberoerende visserij.

[3:51:35] Daar zit dus vrij weinig keuze in.

[3:51:37] Dat zit in de uitspraak van de rechtbank.

[3:51:39] Daarom heb ik op 5 april 2023...

[3:51:42] ...besloten om uitvoering te geven...

[3:51:44] ...aan de uitspraak van de rechter...

[3:51:46] ...en om in elk geval...

[3:51:48] ...binnen een half jaar...

[3:51:49] ...een nieuw toegangsbeperkend besluit...

[3:51:52] ...in te stellen.

[3:51:53] Dat zou ik dus moeten doen...

[3:51:55] ...in oktober 2023.

[3:51:57] Een half jaar...

[3:51:59] ...daarna.

[3:52:00] Maar omdat die intensieve dialoog...

[3:52:03] ...met de partijen nog gaande was...

[3:52:04] ...in oktober 2023...

[3:52:07] ...en vanwege motie van der Plas...

[3:52:09] ...heb ik dat ontwerp...

[3:52:10] ...toegangsbeperkend besluit...

[3:52:12] ...van begin oktober...

[3:52:14] ...toch aangehouden.

[3:52:16] Maar ik heb daarbij gezegd...

[3:52:17] ...dat doe ik tot eind december.

[3:52:24] Begin december...

[3:52:26] ...heb ik met die partijen geconcludeerd...

[3:52:28] ...dat er geen volledige overeenstemming...

[3:52:30] ...bereikt kon worden.

[3:52:32] En eerder heb ik aangegeven...

[3:52:34] ...dat ik in dat geval dus...

[3:52:36] ...over zou gaan op de terugvaloptie.

[3:52:39] En de terugvaloptie...

[3:52:40] ...is het besluit zoals ik dat zou nemen...

[3:52:42] ...begin oktober.

[3:52:45] En dat ik dat dus dan zou instellen...

[3:52:47] ...per 31 december.

[3:52:52] Dat die terugvaloptie...

[3:52:54] ...van begin oktober...

[3:52:55] ...was verstrekkender...

[3:52:58] ...dan het deel...

[3:53:00] ...waar we in december...

[3:53:01] ...wel overeenkomst op hadden.

[3:53:06] En dat vond ik zo'n grote stap...

[3:53:08] ...dat ik in december ook heb besloten...

[3:53:10] ...nou, we zijn er niet uitgekomen...

[3:53:11] ...maar ik ga niet terug naar de terugvaloptie.

[3:53:13] Maar ik pak dat als uitgangspunt...

[3:53:16] ...nou, dat is bijna 90 procent...

[3:53:17] ...waar we het allemaal wel overeens zijn.

[3:53:20] En ik heb op 5 februari...

[3:53:22] ...aan uw Kamer laten weten...

[3:53:24] ...wat mijn voorgenomen besluit is.

[3:53:27] En daar wil ik even kort verder op ingaan.

[3:53:28] De natuurcompensatie had dus al...

[3:53:30] ...15 jaar geleden bereikt moeten zijn.

[3:53:33] En daarom moet die natuurcompensatie...

[3:53:35] ...zo snel als mogen plaatsvinden...

[3:53:37] ...maar vooral juridisch...

[3:53:38] ...voldoende zeker zijn.

[3:53:40] En daarbovenop moet ik ook nog eens de vertraging...

[3:53:43] ...van die 15 jaar compenseren...

[3:53:45] ...volgens de rechtssnoeren...

[3:53:46] ...van de Europese Commissie.

[3:53:48] Het pakket moet dus robuust zijn...

[3:53:50] ...zodat we over 10 jaar niet voor dezelfde discussie staan.

[3:53:53] En daarbij is de 10 procents...

[3:53:58] ...kwaliteitsverbetering...

[3:53:58] ...maar niet de afrekenbare doelstelling.

[3:54:02] Het is noodzakelijk...

[3:54:03] ...voor de juridische houdbaarheid...

[3:54:04] ...om maatregelen te treffen...

[3:54:06] ...buiten het Natura 2000-gebied...

[3:54:08] ...van de voordelte.

[3:54:09] Want maatregelen voor de compensatie...

[3:54:11] ...mogen niet al nodig zijn...

[3:54:13] ...voor het behoud van het Natura 2000-gebied...

[3:54:16] ...of om te voldoen aan die...

[3:54:19] ...instandhoudingsdoelstellingen.

[3:54:20] Dus daarom zul je ook naar buiten...

[3:54:22] ...moeten kijken.

[3:54:24] Met de verdeling van de hectares...

[3:54:26] ...sluit ik dus zoveel mogelijk aan...

[3:54:29] ...bij de oorspronkelijke doelstelling...

[3:54:31] ...en dat wat we in de dialoog...

[3:54:33] ...wel hebben bereikt.

[3:54:37] En de omvang...

[3:54:39] ...van de voorgenomen sluitingen in de voordelte...

[3:54:41] ...is dus aanzienlijk lager...

[3:54:43] ...dan in mijn oorspronkelijke voorstel...

[3:54:45] ...wat ik dus had beoogd...

[3:54:46] ...begin oktober.

[3:54:49] En daar heb ik ook echt...

[3:54:50] ...naar aanleiding van de motie-vlag...

[3:54:52] ...de visserijbelangen nadrukkelijk...

[3:54:55] ...op heel veel aantoonbare...

[3:54:57] ...punten. Wat betreft...

[3:55:00] ...de beperkingen die ik wil doorvoeren...

[3:55:02] ...in de gebieden. Het doel is dat we dit...

[3:55:04] ...keer borgen dat er echt...

[3:55:07] ...kwaliteitsverbetering ontstaat.

[3:55:09] Dat doen we enerzijds door...

[3:55:10] ...bodemberoerende visserij te weren.

[3:55:13] Uit wetenschappelijk onderzoek...

[3:55:14] ...dan heb ik het over het garnalenassessment...

[3:55:17] ...onderzoek blijkt dat het zoveel...

[3:55:19] ...mogelijk met rust laten van de bodem...

[3:55:21] ...nodig is om maximale kwaliteitsverbetering...

[3:55:24] ...te krijgen van het zeebodemleven.

[3:55:26] En anderzijds door ook in gebieden...

[3:55:28] ...zowel de bodem, maar ook de waterkolom...

[3:55:30] ...te beschermen. Een strikter...

[3:55:33] ...beschermingsregime...

[3:55:33] ...waardoor het habitattype zich zo natuurlijk...

[3:55:36] ...mogelijk kan ontwikkelen. En dit is...

[3:55:38] ...nodig om een juridisch robuust...

[3:55:40] ...compensatiepakket te realiseren.

[3:55:42] Ik vind het ontzettend belangrijk...

[3:55:44] ...dat er goede degelijke...

[3:55:46] ...en langjarige monitoring plaatsvindt.

[3:55:48] Het is vooral belangrijk...

[3:55:50] ...dat we inzicht krijgen in het effect...

[3:55:52] ...van het pakket. Vooral om meer...

[3:55:54] ...kennis te ontwikkelen over de exacte impact...

[3:55:56] ...van vormen van bodemberoerende visserij...

[3:55:58] ...op habitats en soorten. En we zetten...

[3:56:00] ...bijvoorbeeld ook in op een vergelijkend onderzoek...

[3:56:02] ...waar we geen bodemberoerende...

[3:56:04] ...beperkende beperkingen hebben...

[3:56:06] ...en waar we dat wel hebben, zodat we het ook...

[3:56:08] ...echt kunnen vergelijken.

[3:56:10] Maar dit doen we om het in te kunnen zetten...

[3:56:12] ...bij andere toekomstige...

[3:56:15] ...besluiten.

[3:56:16] En dus niet nu voor de voordelten.

[3:56:18] Omdat we gebieden volledig met rust laten...

[3:56:20] ...kan de natuur zich maximaal ontwikkelen.

[3:56:22] Meer dan dat kunnen we niet doen.

[3:56:25] En monitoring is daarom...

[3:56:26] ...niet gericht op te bepalen of de 10%...

[3:56:29] ...is gehaald, of dat later nieuwe...

[3:56:30] ...maatregelen nodig zijn. Daar is de monitoring...

[3:56:32] ...niet voor bedoeld. En alle...

[3:56:34] ...partijen konden zich ook vinden in deze aanpak.

[3:56:37] Maar we zullen dit ook nog...

[3:56:38] ...met de Europese Commissie moeten bespreken.

[3:56:41] Wat betreft de locaties...

[3:56:43] ...heb ik aangegeven...

[3:56:45] ...waar ik de voorgenomen sluiting...

[3:56:46] ...voor de bodemberoerende visserij...

[3:56:48] ...de voordelten daarvoor zie. En ik heb daarbij...

[3:56:51] ...getracht, dus ook...

[3:56:52] ...naar aanleiding van de motie van de heer Vlag...

[3:56:55] ...om de beste visgronden...

[3:56:57] ...echt open te houden. Zo ben ik...

[3:56:59] ...voornemens om een deel met hoge garnalen...

[3:57:01] ...en ensisvisserijintensiteit...

[3:57:03] ...niet te sluiten.

[3:57:05] En ook wordt een deel voor de kust...

[3:57:07] ...van de Goeree-Overflakkee niet gesloten...

[3:57:09] ...voor garnalenvisserij en bijvoorbeeld de kleine...

[3:57:11] ...kustvisserij.

[3:57:13] Tegelijkertijd heb ik...

[3:57:14] ...vanuit ecologisch oogpunt ook gekeken...

[3:57:17] ...naar de aansluiting van het gebied...

[3:57:19] ...bij reeds gesloten rustgebieden.

[3:57:22] Dat heeft dan weer te maken met het...

[3:57:23] ...noodzakelijk robuuste pakket.

[3:57:26] Maar de locaties...

[3:57:27] ...van de gebieden, bijvoorbeeld...

[3:57:29] ...boven de Maasmond...

[3:57:31] ...ja, die ga ik nog...

[3:57:32] ...nader bepalen. En dan neem ik ook de tijd voor...

[3:57:35] ...om ook hier de belangen goed af te kunnen wegen.

[3:57:38] Ik vind het ongelooflijk...

[3:57:40] ...belangrijk de visserijsector...

[3:57:42] ...te compenseren voor deze sluiten.

[3:57:45] En daarom...

[3:57:46] ...flankerend beleid. Daarbij kan...

[3:57:48] ...voor een gebiedsgerichte...

[3:57:50] ...sanering, nadeelcompensatie...

[3:57:52] ...maar ook middelen voor onderzoek en investeringen...

[3:57:54] ...in verduurzaming van de visserij...

[3:57:56] ...maatwerkoplossingen voor de kleine visserij...

[3:57:59] ...innovaties.

[3:58:00] En daarnaast...

[3:58:02] ...ik zal het toegangsbeperkend besluit...

[3:58:04] ...in de voordelta pas definitief nemen...

[3:58:06] ...excuses, want ik moet nu echt...

[3:58:10] ...pas definitief nemen...

[3:58:13] ...als de financiële...

[3:58:18] ...middelen...

[3:58:19] ...kan niet waar zijn.

[3:58:19] Dus dat betrek ik dus nadrukkelijk bij de voorjaarsnota.

[3:58:22] Ik vind echt dat je dit niet kunt doen...

[3:58:25] ...zonder dat we die middelen hebben gereserveerd...

[3:58:27] ...en zeker hebben gesteld.

[3:58:28] Dus dat gaat hand in hand. Dus daarom een voorgenomen besluit...

[3:58:31] ...maar het is pas definitief...

[3:58:33] ...als we die middelen hebben zeker gesteld.

[3:58:35] Zo simpel is het.

[3:58:36] Dat kunnen we gewoon niet ontkoppelen.

[3:58:38] Kan niet waar zijn.

[3:58:40] Dus ik ben van plan om die middelen...

[3:58:42] ...bij voorjaarsnota te regelen.

[3:58:44] Tegelijkertijd met de Europese Commissie...

[3:58:47] ...te voeren over de compensatiemaatregelen...

[3:58:49] ...want het is belangrijk dat de Commissie dit steunt.

[3:58:51] En daarna dus...

[3:58:53] ...spoedig het definitieve...

[3:58:55] ...toegangsbeperkende besluit nemen.

[3:58:58] Maar goed, voorzitter...

[3:58:59] ...het is allemaal proces.

[3:59:00] Allemaal gebaseerd op juridische verplichtingen.

[3:59:04] En het CDA zei het...

[3:59:05] ...maar ook de heer Grimmens van de ChristenUnie...

[3:59:07] ...het voelt niet rechtvaardig.

[3:59:10] En dat voel ik ook zo.

[3:59:12] Daarom zat ik ook zo.

[3:59:13] Ja, dit is wat het is.

[3:59:15] Inderdaad, het voelt niet rechtvaardig.

[3:59:18] Ik heb...

[3:59:19] ...ongelooflijk veel gesprekken gevoerd.

[3:59:21] Bezoeken gebracht.

[3:59:22] Ook bij Vissers zelf.

[3:59:24] Ik heb planningen al uitgesteld.

[3:59:27] Ik heb maximaal gestretched...

[3:59:29] ...en gerekt in...

[3:59:31] ...de planningen zoals ik hem eigenlijk...

[3:59:33] ...als ik kijk naar de uitspraak...

[3:59:34] ...bijvoorbeeld binnen zo'n zes maanden termijn...

[3:59:36] ...echt de besluiten zou moeten nemen.

[3:59:39] Ik heb bemiddeld.

[3:59:41] Ik heb er...

[3:59:42] ...echt, echt alles aan gedaan.

[3:59:45] En ik heb vorige week ook gezegd...

[3:59:47] ...in het debat dat ik...

[3:59:48] ...ongelooflijk onder de indruk ben van die sector.

[3:59:51] Wat ze doen.

[3:59:52] Hoe belangrijk het is voor Nederland.

[3:59:54] Maar ook als ik zie wat ze al doen...

[3:59:56] ...en investeren als het gaat om duurzaamheid.

[3:59:57] Ik ben daar echt van onder de indruk.

[3:59:59] En precies daarom heb ik echt een maximale balans gezocht...

[4:00:03] ...tussen aan de ene kant...

[4:00:05] ...die juridische mand...

[4:00:07] ...van uitspraken.

[4:00:09] De afspraken die we gewoon hebben gemaakt.

[4:00:10] En juridische verplichtingen.

[4:00:12] Het belang van de vissers.

[4:00:14] Daar ben ik echt zoveel als mogelijk...

[4:00:16] ...aan tegemoet gekomen. Maar nee.

[4:00:18] Helaas niet honderd procent.

[4:00:20] En het natuurbelang. Want ik hoor daar...

[4:00:22] ...minder over. Maar ook het natuur.

[4:00:24] De natuur heeft hierin ook een belang.

[4:00:26] En wij moeten die belangen afwegen.

[4:00:28] Of, zoals BBB zei...

[4:00:31] ...het is twee keer zuur.

[4:00:33] Dus de maasvlakte.

[4:00:34] En dan ook nog eens de beperkingen.

[4:00:36] Dat is waar. Dat is twee keer zuur.

[4:00:38] En ik snap ook voor de visserijsector...

[4:00:40] ...dat dat echt zo voelt.

[4:00:42] Maar het is wel zo...

[4:00:44] ...dat onze voorgangers...

[4:00:46] ...dit hebben besloten.

[4:00:48] En onze voorgangers die hebben gekozen...

[4:00:50] ...voor de tweede maasvlakte.

[4:00:52] Vanuit een algemeen groot belang voor Nederland.

[4:00:56] Inclusief...

[4:00:56] ...de compensatie die daarvoor...

[4:00:58] ...nodig is. En daarom is dit...

[4:01:00] ...vanwege die ADC een juridische verplichting.

[4:01:03] Maar het neemt niet weg dat dit...

[4:01:04] ...wrang voelt.

[4:01:06] Voorzitter, als ik dan...

[4:01:08] ...dan heb ik al een aantal vragen...

[4:01:10] ...denk ik wel antwoord op gegeven.

[4:01:11] Maar ik zal er op tempo doorheen gaan.

[4:01:14] Als ik even mag onderbreken.

[4:01:16] We komen met een probleem met de tweede termijn.

[4:01:18] Dus mijn vraag is aan de leden.

[4:01:20] Ik kan dadelijk toestaan om nog wat vragen te stellen.

[4:01:22] Want de tweede termijn gaat bijna niet meer lukken.

[4:01:24] Want om half negen gaan we afhameren.

[4:01:26] Is het goed?

[4:01:28] Ook vragen, hè?

[4:01:29] Dan mogen jullie nog wat vragen stellen.

[4:01:31] Die wil graag in twee minuten de band aanvragen.

[4:01:33] Maar die kans geef ik u dan.

[4:01:35] Vindt u het dan goed dat we bevraag houden?

[4:01:36] Dan gaan we nu even snel door. Dan komt er geen tweede termijn.

[4:01:39] Dan mag u wel in twee minuten de band aanvragen.

[4:01:41] Als u de vlucht erin gaat...

[4:01:43] ...hebben we de voordelen daar compleet.

[4:01:45] Dan mogen ze nog allemaal een vraag stellen.

[4:01:49] Meneer Plas vroeg...

[4:01:50] ...waarom is er niks gedaan met het viskaartje?

[4:01:54] Zoals ik net zei...

[4:01:55] ...het kaartje waar mevrouw Plas aan refereert...

[4:01:58] ...was een kaartje in december...

[4:02:00] ...waarbij ik aan de visserijsector...

[4:02:03] ...de organisaties heb gevraagd...

[4:02:04] ...hoe we nog eens één keer een maximale stretch doen...

[4:02:07] ...om er toch samen uit te komen.

[4:02:11] Eén keer die laatste stretch.

[4:02:14] Dat is dat kaartje.

[4:02:16] Maar daarvoor hadden we al...

[4:02:18] ...op waanzinnig veel onderdelen overeenstemming...

[4:02:21] ...en zijn we ook enorm...

[4:02:23] ...tegemoet gekomen als ik kijk...

[4:02:24] ...naar het oorspronkelijk besluit...

[4:02:25] ...wat ik had willen nemen in oktober.

[4:02:29] Echt een belangrijk gebied...

[4:02:30] ...blijft open voor de granalen...

[4:02:32] ...en ik heb daar echt rekening mee gehad.

[4:02:35] Maar ik kan niet honderd procent...

[4:02:37] ...van de wensen honoreren.

[4:02:37] Dat is ook het eerlijke verhaal.

[4:02:39] Want de maatregelen moeten ook juridisch...

[4:02:42] ...ecologisch voldoende robuust zijn.

[4:02:44] En ik zeg daarbij...

[4:02:45] ...ik doe dat ook in het belang van de vissers.

[4:02:48] Want juist die juridische robuustheid...

[4:02:50] ...maakt dat we dan ook zeker weten...

[4:02:53] ...dat dit het is.

[4:02:54] En dat we niet weer terug moeten komen...

[4:02:56] ...met extra maatregelen.

[4:02:58] Wat de sluiting gaat kosten voor de sector...

[4:03:00] ...dat is ontzettend lastig aan te geven.

[4:03:03] Maar goed...

[4:03:04] ...daarvoor hebben we het nadeel compensatie.

[4:03:07] En dat kan alleen...

[4:03:09] ...zoals u weet...

[4:03:10] ...op basis van een verzoek vanuit de vissers.

[4:03:13] En dan wordt daarna de hoogte bepaald.

[4:03:16] Mevrouw Van der Plas...

[4:03:18] ...had het ook over...

[4:03:19] ...waarom ik de gesprekken met de vissers...

[4:03:21] ...over de voordelte heb gestaakt...

[4:03:23] ...en waarom ik niet heb gewacht...

[4:03:24] ...tot een definitief besluit...

[4:03:25] ...totdat hoger de beroep heeft gediend.

[4:03:28] Maar de uitspraak heeft simpelweg...

[4:03:30] ...geen opschort in de werking.

[4:03:31] Dus ik kan daar simpelweg niet op wachten.

[4:03:35] En natuurlijk blijf ik in gesprek.

[4:03:36] Het is natuurlijk niet zo dat ik gesprekken staak.

[4:03:39] Die gesprekken...

[4:03:40] ...voeren we gewoon verder.

[4:03:42] Of ik de effecten ga monitoren...

[4:03:44] ...ik heb daar al iets over gezegd...

[4:03:46] ...maar ik wil dus monitoren wat de sluitingen doen...

[4:03:49] ...zodat we inzicht krijgen.

[4:03:50] Maar dat is...

[4:03:51] ...als we daar extra inzichten op krijgen...

[4:03:53] ...en dat duurt echt een jaar of tien...

[4:03:55] ...dan kunnen we dat dus gebruiken...

[4:03:56] ...voor toekomstige besluitvorming.

[4:03:59] Maar voor dit...

[4:04:01] ...gaat het om de uitspraak...

[4:04:03] ...gaat het om voldoende gebied...

[4:04:05] ...met rust te laten.

[4:04:06] En daarop passen we dus ook de vergunning aan.

[4:04:09] En daarmee hebben we het maximale gedaan.

[4:04:11] En is dat het dan ook?

[4:04:13] De heer Vlag had de vraag...

[4:04:15] ...om eerst een pas op de plaats te maken...

[4:04:17] ...met de besluitvorming.

[4:04:20] En eerst een compleet pakket...

[4:04:23] ...aan de Kamer, inclusief die...

[4:04:25] ...uitgewerkte financiële paragraaf.

[4:04:27] Het is dus ook daarom een voorgenomen besluit.

[4:04:29] Ik neem pas het definitieve besluit...

[4:04:31] ...op het moment dat ook de...

[4:04:35] ...de centjes zijn geregeld.

[4:04:37] Laat ik het dan maar zo zeggen.

[4:04:39] Dan zat daar ook nog...

[4:04:41] ...een verkapte vraag in over het voorstel...

[4:04:43] ...voor verontdieping.

[4:04:46] En daarover hebben we...

[4:04:47] ...in 2022 al heel veel advies...

[4:04:50] ...ingebonden bij experts.

[4:04:51] En het verontdiepen kent...

[4:04:53] ...gewoon grote ecologische...

[4:04:54] ...en praktische nadelen en onzekerheden.

[4:04:56] Bijvoorbeeld een enorme hoeveelheid zand nodig...

[4:04:59] ...voor een dergelijke suppletie.

[4:05:00] 70 tot 190 miljoen kuub.

[4:05:03] Dat is gigantisch.

[4:05:04] Dus dat is...

[4:05:07] ...dat hebben we in 2022...

[4:05:10] ...al op die manier moeten concluderen.

[4:05:12] Of geleidelijk invoeren van de maatregelen...

[4:05:14] ...mogelijk is, dat gaat dus niet.

[4:05:17] Want ik moet een besluit nemen...

[4:05:19] ...dat het totale pakket, dat moet...

[4:05:21] ...samenhangende maatregelen zijn, voldoende robuust zijn.

[4:05:24] En ik denk dat ik in mijn inleiding...

[4:05:25] ...voldoende heb gezegd, over 15 jaar...

[4:05:27] ...we hebben al nu dat we meer moeten doen...

[4:05:29] ...om die tijd in te halen.

[4:05:31] Ook te compenseren.

[4:05:33] Laten we niet het totale pakket...

[4:05:35] ...nog groter maken door nog meer...

[4:05:37] ...compensatie toe te moeten voegen.

[4:05:39] Dan de monitoring.

[4:05:42] Levert de sluiting de benodigde...

[4:05:44] ...kwaliteitsverbetering op?

[4:05:49] Dat hopen we.

[4:05:50] Waar het om gaat is...

[4:05:50] ...we doen nu het maximale...

[4:05:52] ...zoals we eigenlijk al hadden moeten doen...

[4:05:54] ...in 2008.

[4:05:55] Wat toen ook het uitgangspunt was.

[4:05:57] Daar zijn we toen op terug gaan ploegen.

[4:05:58] En wat je nu ziet, is dat we het alsnog moeten doen.

[4:06:01] Daar gaat het om.

[4:06:03] En dat is dan juridisch...

[4:06:06] ...robust.

[4:06:07] Omdat het gewoon de grootste kans geeft...

[4:06:09] ...op maximale kwaliteitsverbetering...

[4:06:11] ...en zo snel mogelijk natuurherstel.

[4:06:14] Dan het Duitse...

[4:06:16] ...onderzoek naar de impact...

[4:06:17] ...van de garnalenvisserij.

[4:06:19] Het is mij bekend en de verschillende partijen...

[4:06:21] ...geven een andere interpretatie...

[4:06:23] ...aan de uitkomsten van dit rapport.

[4:06:25] WMR en de Waddenacademie...

[4:06:27] ...hebben op verzoek van LNV een wetenschappelijke beoordeling...

[4:06:30] ...opgesteld van het bestaand onderzoek...

[4:06:31] ...naar de ecologische effecten.

[4:06:34] En daar is ook dit...

[4:06:35] ...Duitse onderzoek in meegenomen.

[4:06:37] De uitkomsten van het WMR rapport...

[4:06:39] ...worden onder andere betrokken bij het toekomstperspectief...

[4:06:41] ...voor de garnalenvisserij...

[4:06:43] ...waar collega Adema mee bezig is...

[4:06:44] ...maar ook het beleidskader natuur van de wadden...

[4:06:47] ...waar ik mee bezig ben.

[4:06:49] En dan de vraag...

[4:06:51] ...van de heer Meulenkamp...

[4:06:53] ...met het flankerend beleid.

[4:06:55] Daar heb ik antwoord op gegeven.

[4:06:56] Dat doen we echt pas op definitieve besluitvorming...

[4:06:59] ...in combinatie met de centen.

[4:07:02] Dan mevrouw Vedder...

[4:07:07] ...hetzelfde.

[4:07:08] Het ging ook over de vraag...

[4:07:11] ...wanneer het definitieve besluiten...

[4:07:13] ...kunnen we dat niet pas nemen...

[4:07:14] ...als ook het flankerend beleid bekend is.

[4:07:16] Maar dat wil ik echt samen laten vallen.

[4:07:19] Dan de vraag van de heer Grinwis...

[4:07:22] ...hoe is vastgesteld dat compensatie...

[4:07:24] ...onvoldoende was?

[4:07:27] Dat bleek in 2020...

[4:07:31] ...uit een onderzoek van de WUR...

[4:07:33] ...Marine Research en Deltares.

[4:07:35] De voormalig minister van Landbouw...

[4:07:38] ...heeft toen de conclusie getrokken...

[4:07:39] ...dat er inderdaad onvoldoende is gecompenseerd.

[4:07:41] Dat is ook toen met de Kamer gedeeld.

[4:07:43] Er zijn ook gesprekken overgevoerd met de sector.

[4:07:45] Maar dat duurde zo lang...

[4:07:47] ...dat de NMO's toen die rechtszaak zijn begonnen...

[4:07:49] ...omdat het gewoon te lang duurde.

[4:07:52] De vraag van de heer Grinwis...

[4:07:55] ...waar ik het vertrouwen op heb...

[4:07:59] ...dat de ecologische kwaliteit verbetert...

[4:08:01] ...als de vissers weggaan...

[4:08:02] ...daar heb ik echt al iets over gezegd.

[4:08:05] Het is herbevestigd...

[4:08:07] ...het assessment van de Wageningen Marine Research...

[4:08:10] ...en de sluiting...

[4:08:11] ...voor de bodemberoerende visserij...

[4:08:13] ...wat we eigenlijk al hadden moeten doen in 2008...

[4:08:15] ...leidt tot de grootste kans...

[4:08:17] ...op maximale kwaliteitsverbetering...

[4:08:19] ...en zo snel mogelijk natuurherstap.

[4:08:21] Dan de Wolhandkrab.

[4:08:24] Ja, die zit daar.

[4:08:26] Dat klinkt dan tegenstrijdig.

[4:08:27] Alleen het zijn twee verschillende sporen.

[4:08:30] Want als het noodzakelijk is...

[4:08:33] ...daar op in te grijpen...

[4:08:34] ...dan doe je dat via je Natura 2000-beheerplan.

[4:08:38] En...

[4:08:39] ...als je dan beheermaatregelen moet treffen...

[4:08:42] ...dan mag je die dus nemen...

[4:08:43] ...onderbouwd, maar dat doe je via het spoor...

[4:08:45] ...van je Natura 2000-beheerplan...

[4:08:46] ...en dan kan dat natuurlijk.

[4:08:48] Dan de vraag van mevrouw Bromet...

[4:08:52] ...of het inderdaad de afgelopen...

[4:08:53] ...13 jaar is toegenomen.

[4:08:55] Ja, we hebben inderdaad een stijging gezien...

[4:08:57] ...tussen ongeveer...

[4:08:59] ...2010 en 2017.

[4:09:02] Dus dat klopt...

[4:09:03] ...alleen vanuit de natuurvergunning in 2017...

[4:09:05] ...en momenteel...

[4:09:07] ...onder de doogbeschikking is de garnalenvisserij...

[4:09:10] ...ook in de voordeltuigen...

[4:09:11] ...gebonden aan een maximum aantal visuren.

[4:09:14] Dus het kan niet meer stijgen.

[4:09:17] En dan nog tot slot in dit blokje...

[4:09:20] ...de vraag van mevrouw Verder...

[4:09:23] ...de tegenstrijdige signalen.

[4:09:25] Dat de gebieden die nu wel openblijven...

[4:09:27] ...geen waardevolle vissergronden bevatten.

[4:09:31] Maar ik heb echt...

[4:09:32] ...bij het bepalen van de ligging...

[4:09:33] ...gebruik gemaakt van de informatie...

[4:09:35] ...die ook de vissers hebben aangeleverd.

[4:09:37] En we waren nogmaals heel ver op weg.

[4:09:41] Ik ga ervan uit dat gebieden...

[4:09:42] ...die door de visserij relevant zijn...

[4:09:45] ...ook door hen zijn ingebracht.

[4:09:47] Blijkt ook uit de informatie...

[4:09:49] ...die wij hadden.

[4:09:52] En met name als het gaat ook om...

[4:09:53] ...als ik kijk naar de kaart over de vis...

[4:09:57] ...anticiteiten.

[4:09:59] Daar blijft inderdaad ontzettend veel open.

[4:10:01] En daar hebben we echt maximaal gestretched.

[4:10:04] Dus inderdaad een klein hoekje...

[4:10:05] ...die de vissers ook graag open willen houden.

[4:10:07] En dat gaat dan weer net niet.

[4:10:09] Maar het is continu maximaal stretchen.

[4:10:12] Maar ja, het is helaas zo...

[4:10:13] ...bij een belangafweging dat je ook nooit...

[4:10:15] ...honderd procent je gelijk kunt halen.

[4:10:17] Maar we hebben echt wel heel veel...

[4:10:19] ...tegemoet gekomen.

[4:10:20] Dat is even het blokje voordelten.

[4:10:24] Komen er nog veel antwoorden...

[4:10:25] ...dadelijk bij de kanaal?

[4:10:27] Neem ze dan even meteen mee.

[4:10:29] Dan gaan we een keer terug naar de laatste vragen...

[4:10:31] ...van de Kamerleden.

[4:10:32] Dat is het blokje twee over de garnalenvergunning.

[4:10:36] Het zijn drie...

[4:10:37] ...zaken.

[4:10:39] Het eerst is van mevrouw verder...

[4:10:41] ...wat nou het perspectief is...

[4:10:43] ...rondom de natuurvergunning.

[4:10:45] Ik ben eigenlijk heel optimistisch...

[4:10:47] ...over een kansrijke onderbouwing.

[4:10:49] Ik heb van de week nog...

[4:10:50] ...samen met collega Adema uitvoerig gezeten...

[4:10:53] ...met de sector over die vergunningenproblematiek.

[4:10:55] En eigenlijk daar...

[4:10:58] ...zetten we in op twee sporen.

[4:10:59] Eén is de basisvergunning die kan.

[4:11:03] Die staat klaar.

[4:11:04] En die kunnen we dan vergunnen.

[4:11:05] Zodat we in ieder geval de basis op orde hebben...

[4:11:07] ...eind 2024.

[4:11:10] Maar ze willen natuurlijk meer.

[4:11:12] De sector.

[4:11:14] En wat ze meer willen...

[4:11:17] ...moet ecologisch onderbouwd worden.

[4:11:19] Dat is ingewikkeld.

[4:11:21] En daar helpen we bij.

[4:11:22] Ik heb ook gezegd dat ik...

[4:11:24] ...via het subsidiespoor wil kijken...

[4:11:26] ...of ik daarbij kan helpen.

[4:11:30] Daar willen we natuurlijk ook...

[4:11:32] ...zo veel mogelijk snelheid op hebben.

[4:11:34] Maar we zijn daarbij natuurlijk afhankelijk...

[4:11:36] ...van het moment...

[4:11:37] ...hoe de onderbouwing verloopt.

[4:11:39] Maar ook het moment dat de sector de vergunningen aanvraagt.

[4:11:43] Maar we doen er alles aan.

[4:11:45] Dat is ontzettend belangrijk.

[4:11:47] Dan de vraag...

[4:11:51] ...van mevrouw Nijhoff...

[4:11:52] ...van de PVV.

[4:11:54] Of ik een brief kan sturen...

[4:11:55] ...waarin we uitleggen welk tijdpad is gekozen.

[4:11:57] En welke oplossingsrichtingen.

[4:11:59] Ik wil wat ik net heb verteld...

[4:12:02] ...ook nogmaals in een brief bevestigen.

[4:12:03] Maar als het bij deze is vastgelegd...

[4:12:06] ...staat het ook op schrift.

[4:12:08] Zou ik zeggen.

[4:12:10] Dus dank.

[4:12:11] En dan heb ik de vraag...

[4:12:12] ...tot slot van mevrouw Nijhoff.

[4:12:15] Worden de vissers die nog lopende vergunningen hebben meegenomen...

[4:12:19] ...nog een vergunningstraject?

[4:12:20] Maar dat geldt nu alleen in gedogenbeschikking.

[4:12:23] Dus er zijn geen lopende natuurvergunningen meer.

[4:12:26] En een zeer groot deel van de vissers...

[4:12:27] ...heeft al een nieuwe vergunningaanvraag ingediend.

[4:12:30] En vissers die nog niet in die groep zitten...

[4:12:32] ...kunnen zich daar ook nog bij aansluiten.

[4:12:36] En dat was het.

[4:12:37] Dank je wel voor de beantwoording.

[4:12:38] En mevrouw de minister.

[4:12:39] Ik laat ook nog even...

[4:12:40] ...de andere minister van NRV ook nog even...

[4:12:42] ...en meneer de minister ook nog even...

[4:12:43] ...in drie vragen geloof ik beantwoorden.

[4:12:45] Dan zijn we er in één keer klaar met alles.

[4:12:48] Verder bedankt voor het geduld.

[4:12:50] Dank je wel meneer de voorzitter.

[4:12:51] Ook de gelegenheid die u mij nog even geeft om vragen te beantwoorden.

[4:12:54] Het punt van wat aangevraagd is...

[4:12:57] ...of wat besproken is...

[4:12:58] ...dat betekent de handkokkervissers in de negen maanden.

[4:13:01] Ja, ik kan gewoon vervangen worden.

[4:13:02] Ik blijf bij mijn antwoord.

[4:13:03] Dus dat is verder geen probleem wat dat betreft.

[4:13:07] Dan de vraag van mevrouw Herzberger.

[4:13:09] De versoepeling...

[4:13:10] ...van categorie 2.

[4:13:12] Zijn dat niet de juiste deur open voor herbicideresistente gewassen?

[4:13:14] Dat was de vraag, he.

[4:13:16] Via NCT bijvoorbeeld.

[4:13:20] Categorie 2...

[4:13:21] ...NGT-planten blijven onder zware...

[4:13:23] ...onder de zware toetsingsprocedure vallen...

[4:13:25] ...vergelijkbaar met...

[4:13:27] ...GGO-regelgeving.

[4:13:28] Bijvoorbeeld inzet kogen.

[4:13:31] En de versoepeling van categorie 2...

[4:13:33] ...als dit al zo wordt ervaren...

[4:13:34] ...dan gaat het dan bijvoorbeeld daar...

[4:13:37] ...waar het kan verkleinen...

[4:13:38] ...van administratieve druk...

[4:13:41] ...maar niet op...

[4:13:43] ...de inhoud, dus niet op de...

[4:13:45] ...toetsing op zich.

[4:13:47] Dan nog de vraag van...

[4:13:49] ...tot slot, meneer de voorzitter, van...

[4:13:51] ...de heer Vlag over...

[4:13:53] ...de schelpdieren...

[4:13:55] ...de tapijtschelpen in de Grevelingen...

[4:13:58] ...Veersemeer...

[4:13:59] ...ook toestaan in onze schelden.

[4:14:02] Waar mossenkwekers...

[4:14:03] ...juist al percelen hebben liggen.

[4:14:04] Die vraag had u nog van mij te goed.

[4:14:06] Ik ben...

[4:14:08] ...van eenmaal zo'n korte termijn blij te ontwikkelen...

[4:14:10] ...van visserij van tapijtschelpen...

[4:14:12] ...in de Grevelingen, Veersemeer...

[4:14:14] ...en de Oosterschelden.

[4:14:16] Dit betreft visserij op de zogenaamde...

[4:14:18] ...vrije gronden, dus buiten de...

[4:14:20] ...verhuurde schelpdierpercelen...

[4:14:22] ...en verhuurde visvakken.

[4:14:25] En de visserij...

[4:14:27] ...van tapijtschelpen op percelen...

[4:14:29] ...valt vooralsnog niet onder dit beleid.

[4:14:32] Op percelen voor schelpdierkweek...

[4:14:33] ...hebben kwekers het recht...

[4:14:34] ...om mosselen of oesters te kweken.

[4:14:38] Kweken van tapijtschelpen...

[4:14:40] ...invasieve exoot...

[4:14:41] ...is op dit moment nog niet gewenst, daarom.

[4:14:44] En mocht het nader onderzoek blijken...

[4:14:46] ...dat de kweek van tapijtschelpen...

[4:14:47] ...niet schadelijk is van de natuur...

[4:14:48] ...dan kan kweken worden toegestaan, maar op dit moment is het anders.

[4:14:51] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[4:14:52] Dank u wel.

[4:14:54] Er komt geen tweede termijn, maar iedereen kan nog een vraag stellen.

[4:14:57] Tot nu toe waren er twee aanmeldingen...

[4:14:58] ...van de heer De Groot en de heer Neijer van Vlag.

[4:15:00] Zeker maar ik ga niet even de hele rij verlangs.

[4:15:03] Een punt van orde heb je, meneer Vlag.

[4:15:05] Dat kan altijd.

[4:15:06] Voorzitter, ik heb bewust vanwege de voordelen...

[4:15:08] ...dat met drie interrupties opgespaard...

[4:15:10] ...en de heer Adema daarom gespaard.

[4:15:13] Maar ik hoor u nu zeggen dat we nog maar één vraag hebben.

[4:15:15] Ik zou toch wel graag mijn interruptie...

[4:15:16] Nee, oké, maar dan komen we dadelijk wel bij jou uit.

[4:15:18] Maar we beginnen nu en dan gaan we gewoon de hele rij even af...

[4:15:20] ...om te kijken, maar er komt geen inbrengen.

[4:15:22] U mag enkel nog korte vragen stellen.

[4:15:24] En dan zullen we er rekening mee houden.

[4:15:26] We verheerspijken.

[4:15:27] U mag nu met twee minuten.

[4:15:28] Ja, dat kunt u nu meteen doen.

[4:15:31] Dan wil ik graag bij deze twee-minuten-debat aanvragen...

[4:15:34] ...en wel het liefst voordat de minister gaat praten in Brussel...

[4:15:41] ...over de NGT's en over de verordening.

[4:15:44] Ik denk dat het ontzettend belangrijk is...

[4:15:45] ...dat we vooral het punt van het octroyeren...

[4:15:49] ...en de monopolisering...

[4:15:50] ...een aantal van de andere vragen die we hebben ingebracht...

[4:15:53] ...dat we kans krijgen om daar moties over in te dienen.

[4:15:56] En dat was het.

[4:15:57] Is goed, dat is bij deze gebeurd.

[4:15:58] We zullen ook doorgeleiden naar de greffie plenaire.

[4:16:01] En dan zult u met een zekerheid gaan ze waarschijnlijk...

[4:16:03] ...de eerste spreker uit te laten horen.

[4:16:05] Meneer De Groot.

[4:16:08] Ja, voorzitter.

[4:16:10] De minister is al heel verkouden...

[4:16:11] ...maar ik heb toch nog wel een vraag over de voordelta.

[4:16:14] Want op een gegeven moment zeiden ze dat het ook ging om de natuur.

[4:16:17] En daar spits ik de oren.

[4:16:18] Want dat is uiteindelijk waar het wel om gaat.

[4:16:20] Want de minister...

[4:16:22] ...zet zich terecht in ook voor de vissers.

[4:16:25] Maar ondertussen...

[4:16:26] ...lijkt het er toch wel op...

[4:16:28] ...als het het aanvankelijke besluit was...

[4:16:30] ...alle bodemberoeren de visserij.

[4:16:32] En de minister zegt nu...

[4:16:34] ...ik heb echt het minimum van het minimum.

[4:16:36] Dus eigenlijk toch weer wat eerder ook is gedaan.

[4:16:38] Nou, fijn als dat niet het geval is.

[4:16:40] Want we hebben ook een duidelijke conclusie...

[4:16:43] ...van Wageningen Marine Research, voorzitter.

[4:16:45] Dat de garnalenvisserij...

[4:16:47] ...echt wel schade toebrengt aan de bodem.

[4:16:50] Dus het is ook niet voor niets...

[4:16:52] ...dat dit besluit genomen moet worden.

[4:16:55] Hoe moeilijk het ook is.

[4:16:56] Dus ik wil toch aan de minister vragen...

[4:16:58] ...heeft ze nu echt het gevoel...

[4:17:00] ...dat ze vanuit die blik van de natuur...

[4:17:02] ...nu het goede doet?

[4:17:06] Prima. We gaan meteen beantwoorden.

[4:17:07] Ja, alsjeblieft.

[4:17:10] Meneer de minister, alsjeblieft de microfoon.

[4:17:12] Oh, sorry.

[4:17:13] Ik was natuurlijk het beeld.

[4:17:19] Ik heb maximaal gestretched voor de natuur...

[4:17:23] ...en maximaal gestretched voor de vissers.

[4:17:25] Dat heb ik geprobeerd bij elkaar te brengen.

[4:17:27] En dat is net niet gelukt in december.

[4:17:31] Maar ik zet niet in op het minimum...

[4:17:33] ...voor de natuur of het minimum voor de vissers.

[4:17:37] Ik zet in op een juridisch houdbaar pakket.

[4:17:42] Want dat moet de leidraad zijn.

[4:17:44] Want ik snap de wens vanuit de visserij...

[4:17:46] ...om minimaal te gaan.

[4:17:48] Dat snap ik hartstikke goed.

[4:17:49] Ik snap dat ook van uw Kamervoorzitter.

[4:17:51] Juist omdat er zoveel zorgen zijn in de sector.

[4:17:55] Maar we moeten ook leren van onze fouten.

[4:17:58] En in het verleden hebben we teruggeploegd...

[4:18:02] ...naar een minimumpakket.

[4:18:04] Wat dus uiteindelijk ook weer juridisch...

[4:18:06] ...te minimaal blijkt te zijn.

[4:18:09] En dat moeten we voorkomen.

[4:18:12] Omdat uiteindelijk de vissers hier wel weer de dupe van zijn.

[4:18:16] Dus nu denken het is het belang van de vissers...

[4:18:18] ...om maar weer met de kaasschaaf eroverheen te gaan...

[4:18:22] ...en zoveel mogelijk tegemoet te komen...

[4:18:24] ...is uiteindelijk helemaal niet het belang van de vissers.

[4:18:27] We moeten ervoor zorgen dat we een juridisch pakket hebben...

[4:18:33] ...waar het voldoende voedbaar is.

[4:18:34] Voor zowel de natuurorganisaties als de vissers.

[4:18:38] En dat is continu mijn leidraad.

[4:18:43] Dank u wel.

[4:18:43] Meneer Vlag.

[4:18:45] Dank u wel, voorzitter.

[4:18:47] Als voormalig drogist zou ik de minister adviseren...

[4:18:50] ...om morgenochtend een goede drogist op te zoeken.

[4:18:52] Maar dat terzijde.

[4:18:54] Voorzitter, u weet niet wat ik allemaal al in mijn tos heb...

[4:18:56] ...aan drogisterijen, producten.

[4:18:59] Heel goed.

[4:18:59] Maar terug naar de voordelten.

[4:19:02] Want het is een serieuze zaak.

[4:19:03] Ik ben blij dat de minister naast de procesinformatie...

[4:19:05] ...en de juridische kant ook iets liet zien van haar morele worsteling...

[4:19:08] ...ook opnieuw in dit debat.

[4:19:10] Want dat is het natuurlijk wel.

[4:19:11] Wat hebben we ons in een moras georganiseerd...

[4:19:13] ...met alle Europese en nationale regels...

[4:19:15] ...van compensatie enzovoorts.

[4:19:18] En ik heb goed geluisterd.

[4:19:19] Dank voor het uitgebreide expose.

[4:19:21] Wat voor een deel overigens ook al in de brief stond.

[4:19:23] Maar er blijven mij twee...

[4:19:25] ...in mijn ogen inconsistenties hangen.

[4:19:28] Eén is dat de minister zegt...

[4:19:31] ...maatregelen die je neemt...

[4:19:32] ...in het Natura 2000-gebied...

[4:19:33] ...die gericht zijn op verbetering van de natuur...

[4:19:35] ...kunnen niet als compensatie dienen.

[4:19:37] Nou is de voordelta een Natura 2000-gebied.

[4:19:41] Waarom kiest de minister er dan toch voor...

[4:19:43] ...om de voordelte te sluiten...

[4:19:45] ...en niet bijvoorbeeld alleen de 10.000 meter...

[4:19:46] ...buiten de voordelta?

[4:19:48] Dat is mijn eerste vraag.

[4:19:49] De eerste inconsistentie die ik meen te zien.

[4:19:51] En de tweede is...

[4:19:52] ...de minister wil gaan voor een juridisch houdbaar...

[4:19:55] ...pakket en denkt daarmee...

[4:19:57] ...met dit pakket aan te voldoen.

[4:19:59] Maar tegelijkertijd hoor ik ook onzekerheid.

[4:20:01] En is er ook geen zekerheid.

[4:20:02] Dan hoor ik iets over het ontwikkelen van kennis.

[4:20:05] En dan gaan we zien wat er met de natuur gebeurt.

[4:20:07] Dan gaan we ook monitoren.

[4:20:09] Er is ook gewoon onzekerheid hierover.

[4:20:12] En de EU-compensatieverplichting...

[4:20:14] ...en dat is mijn laatste zin, voorzitter...

[4:20:16] ...die vereist maatregelen...

[4:20:17] ...die aantoonbaar resultaat opleveren.

[4:20:19] En ik hoor die aantoonbare resultaten...

[4:20:22] ...niet terug, maar ook wel heel veel onzekerheid.

[4:20:24] Dank u wel, waardeheer Vlag.

[4:20:26] Mevrouw de minister.

[4:20:29] Ja...

[4:20:31] ...die maatregelen...

[4:20:34] ...de ADC-toets...

[4:20:36] ...en de compenserende maatregelen...

[4:20:38] ...zijn er verplichtingen die je...

[4:20:41] ...zijn aanvullend...

[4:20:42] ...op de verplichtingen die je hebt...

[4:20:44] ...voor het Natura 2000-herstelplan.

[4:20:48] Dus...

[4:20:48] ...het moet er aanvullend op zijn...

[4:20:50] ...want anders is het niet additioneel.

[4:20:52] Dan compenseer je niet.

[4:20:53] Dat zijn de maatregelen die je sowieso...

[4:20:55] ...al zou moeten nemen in het kader...

[4:20:56] ...van je Natura 2000-doelen...

[4:20:58] ...van je instandhoudingsdoelen.

[4:21:01] Als het gaat om houdbaarheid...

[4:21:03] ...en hoor ik daar nou twijfel...

[4:21:05] ...en ook vanwege de aantoonbaarheid...

[4:21:08] ...het gaat hier niet...

[4:21:09] ...om aantoonbaarheid.

[4:21:10] Het gaat erom dat we...

[4:21:12] ...dat doen met het maximale effect.

[4:21:15] Daarmee doe je het maximale.

[4:21:18] En in combinatie wat ik zei...

[4:21:22] Dus het gaat niet om aantonen...

[4:21:25] ...dat je de 10%-doel haalt...

[4:21:27] ...maar doordat je nu het maximale doet...

[4:21:29] ...zoals oorspronkelijk...

[4:21:31] ...kun je niet meer doen dan dat.

[4:21:33] En daarmee heb je het geborgd.

[4:21:36] En daarom is het ook zo dat die monitoring...

[4:21:39] ...gericht is op...

[4:21:42] ...lessons learned...

[4:21:43] ...die effecten.

[4:21:43] Het duurt echt tien jaar voordat je daar echt weer meer over kunt zeggen.

[4:21:47] Wat kun je dan meenemen...

[4:21:49] ...bij toekomstige besluiten.

[4:21:50] Maar die resultaten kun je niet...

[4:21:53] ...hier achteraf nog weer inbrengen.

[4:21:55] Maar juist door deze aanpak...

[4:21:57] ...dat is een aanpassing...

[4:21:59] ...van een vergunning...

[4:22:01] ...in combinatie met...

[4:22:03] ...de stappen die we nu zetten...

[4:22:05] ...is het juridisch...

[4:22:06] ...robust. Omdat we laten zien...

[4:22:08] ...we doen op dat punt het maximale...

[4:22:11] ...wat we moeten doen.

[4:22:16] Ja, daar zit nou precies mijn punt.

[4:22:19] Dit is juridisch...

[4:22:21] ...robust...

[4:22:22] ...maar tegelijkertijd weten we niet zeker of het werkt.

[4:22:25] Misschien heb ik het verkeerd beluisterd...

[4:22:27] ...dan hoor ik dat graag van de minister.

[4:22:28] Daar zit dus mijn punt van...

[4:22:30] ...lopen we niet het risico...

[4:22:31] ...als we over tien jaar constateren...

[4:22:34] ...ja het heeft toch niet geleid...

[4:22:35] ...tot de benodigde natuurverbetering...

[4:22:38] ...de vissen zijn weg uit het gebied...

[4:22:40] ...maar we moeten aanvullend gaan compenseren.

[4:22:43] Daar zit dus...

[4:22:44] ...die onzekerheid die ik proef.

[4:22:47] Er is wetenschappelijke consensus...

[4:22:49] ...dat de natuur...

[4:22:51] ...herstelt als je het met rust laat.

[4:22:54] En juist...

[4:22:55] ...door de aanpak die we nu kiezen...

[4:23:00] ...in combinatie...

[4:23:01] ...met het aanpassen van de vergunning...

[4:23:03] ...is het dus niet zo dat je...

[4:23:05] ...toekomstig nog weer extra maatregelen...

[4:23:07] ...moet nemen...

[4:23:09] ...als blijkt dat...

[4:23:11] ...het meer of minder effect heeft.

[4:23:13] Dus daarom kiezen we nu juist...

[4:23:15] ...voor deze aanpak.

[4:23:16] Want dat is wat we niet willen...

[4:23:18] ...dat we over tien jaar...

[4:23:19] ...weer aanvullende maatregelen moeten nemen.

[4:23:21] En dan vraag ik mij ook af...

[4:23:23] ...welke zouden dat dan moeten zijn...

[4:23:25] ...meer dan wat we nu al doen.

[4:23:27] Maar er is wetenschappelijke consensus...

[4:23:29] ...op het feit dat...

[4:23:31] ...als je de natuur met rust laat...

[4:23:34] ...dat het herstelt.

[4:23:36] Meneer Vlak, u kunt er ook nog eens terugkomen...

[4:23:38] ...we gaan nog een twee minuten debat doen...

[4:23:39] ...dan kunt u ook nog een motie indienen.

[4:23:41] Toch nog één aanvulling.

[4:23:43] Het zit hem dus in het totale pakket.

[4:23:45] Dus de vergunningverlening enerzijds...

[4:23:47] ...waar die tien procent in zat...

[4:23:49] ...zit. Maar omdat we nu zeggen...

[4:23:51] ...we doen het maximale...

[4:23:53] ...laat je zien dat je het maximale doet.

[4:23:55] Daarmee is het juridisch robuust...

[4:23:57] ...en dan is dat het ook.

[4:23:59] En dat is natuurlijk...

[4:24:00] ...wat ik heel erg met meneer Vlak deel...

[4:24:03] ...als we dit dan doen...

[4:24:04] ...is dat het dan ook.

[4:24:08] Als u nog kort en puntig doet...

[4:24:10] ...dan mag ik u nog iets vragen.

[4:24:11] Want ik wil ook niet dat u met een rotsgevoel werkt.

[4:24:12] Nee, nee.

[4:24:14] Ik ben dankbaar dat u me die ruimte geeft.

[4:24:16] Ik heb de gewetensvraag namelijk tot het laatst bewaard.

[4:24:18] De minister kiest ervoor om...

[4:24:21] ...juridisch robuust en haalbaar...

[4:24:22] ...het in één keer goed te doen.

[4:24:24] Kan de minister zich voorstellen dat er ook een variant is...

[4:24:26] ...waarbij je dus kiest voor een wat soberder variant...

[4:24:29] ...een derde sluiten...

[4:24:30] ...en dan monitoren hoe het is?

[4:24:32] Dan is het juridisch wat kwetsbaarder...

[4:24:34] ...maar in ieder geval kan het op veel meer draagvlak rekenen.

[4:24:36] Dat is een gewetensvraag, zou ik bijna zeggen.

[4:24:38] Mevrouw de minister.

[4:24:40] Gelukkig is het geen gewetensvraag...

[4:24:41] ...omdat het simpelweg juridisch niet kan.

[4:24:44] Het herstel gaat dan te langzaam.

[4:24:47] Misschien ben ik er wel blij om...

[4:24:49] ...dat het zo opvies en duidelijk is...

[4:24:52] ...dat dat in juridische zin...

[4:24:53] ...zakken we onder de ondergrens.

[4:24:55] En daarmee is het geen gewetensvraag.

[4:24:58] De minister.

[4:24:59] Twee korte puntjes.

[4:25:01] Het doet me enigszins denken aan...

[4:25:04] ...het landbouwakkoord.

[4:25:05] Daar waren we ook heel dichtbij om dat te sluiten.

[4:25:09] Toch op het laatst...

[4:25:11] ...komen we dan niet bij elkaar, laat ik het zo maar zeggen.

[4:25:13] Dat hoor ik hier ook.

[4:25:14] Het overleg is toch op het laatst geklapt.

[4:25:18] Ik ben dan gewoon benieuwd...

[4:25:21] ...waar staat dat dan op vast?

[4:25:23] Misschien kunt u daar even een korte antwoord op geven.

[4:25:25] En een tweede vraag is...

[4:25:26] ...er loopt nog een hoger beroep.

[4:25:29] En ik snap dat het geen opschottende werking heeft...

[4:25:31] ...maar dat kan natuurlijk nog wel een impact hebben...

[4:25:34] ...als we daar een uitspraak krijgen.

[4:25:36] Zijn we ook met een plan B bezig...

[4:25:37] ...als daar toch iets uitkomt?

[4:25:39] Excellentie.

[4:25:41] Dank, voorzitter.

[4:25:42] Het verschil met het landbouwakkoord is dat ik...

[4:25:45] ...in mijn voorgenomen besluit...

[4:25:48] ...ervoor heb gekozen...

[4:25:50] ...om dat grote deel...

[4:25:51] ...waar we wel overeenstemming over hebben...

[4:25:53] ...om dat als uitgangspunt te nemen.

[4:25:56] Dus het resultaat wat we bereikt hebben...

[4:25:59] ...hebben we bereikt.

[4:26:01] En in die zin, dat deel is ook geëffectueerd...

[4:26:03] ...in mijn voorgenomen besluit.

[4:26:04] Dus dat is natuurlijk een groot verschil...

[4:26:06] ...met het landbouwakkoord.

[4:26:10] Als er een uitspraak komt...

[4:26:12] ...is dat een nieuwe werkelijkheid.

[4:26:13] Ik kan daar niet nu rekening mee houden...

[4:26:16] ...omdat we geen opschottende werking hebben.

[4:26:20] Maar ja, als er een nieuwe uitspraak is...

[4:26:22] ...dan is dat een nieuwe werkelijkheid.

[4:26:26] Ja, voorzitter. Ik wil eigenlijk...

[4:26:28] ...bij de ministers hartelijk bedanken...

[4:26:30] ...voor de duidelijke taal die ze spraken.

[4:26:33] En dat specificeert zich eigenlijk op twee thema's.

[4:26:35] Namelijk de voordelta...

[4:26:36] ...waar de minister van Natuur en Stikstof...

[4:26:38] ...heel duidelijk vertelt hoe het proces gelopen is.

[4:26:41] En dat we eigenlijk...

[4:26:44] ...zo noemt het...

[4:26:45] ...terug hebben geploegd in het begin.

[4:26:47] Dat is wel iets wat ik herken uit andere dossiers.

[4:26:50] Bijvoorbeeld uit het dossier...

[4:26:51] ...van de pulsvisserij.

[4:26:52] Waar minister Adema ook eerlijk toegeeft...

[4:26:55] ...dat iets wat als experiment was begonnen...

[4:26:57] ...uiteindelijk helemaal uit de hand is gelopen.

[4:27:00] Doordat er veel te veel gebruik van gemaakt is.

[4:27:02] En waardoor we nu...

[4:27:04] ...onder pulsvissen zitten.

[4:27:05] En ik wou eigenlijk tegen mijn collega zeggen...

[4:27:07] ...laat het een les zijn voor de toekomst.

[4:27:10] U hoeft dus niet op te reageren.

[4:27:12] Dank u wel.

[4:27:14] Dat kost iets.

[4:27:16] Ja, dank u wel. Laat ik eerst zeggen...

[4:27:18] ...dat ik me aansluit bij de woorden van collega Bromet.

[4:27:21] En ik heb eigenlijk twee punten.

[4:27:24] Toch even terug...

[4:27:25] ...naar die boeren, biologische boeren...

[4:27:28] ...iedereen die...

[4:27:29] ...minder fan is van Gentech.

[4:27:32] Wat ik de minister...

[4:27:33] ...hoor zeggen, is het belang...

[4:27:35] ...van het snel door laten gaan van NGTS.

[4:27:38] Voor de familiebedrijven...

[4:27:39] ...voor vermindering van landbouwgeheven...

[4:27:40] ...voor een gezond voedselsysteem.

[4:27:42] Maar dan vraag ik me echt af, hoe dan?

[4:27:45] Want de genoemde mogelijke positieve uitkomsten...

[4:27:48] ...worden niet met feiten onderbouwd.

[4:27:50] Ik maak me daar echt zorgen over.

[4:27:52] De minister geeft niet aan...

[4:27:53] ...welke keiharde waarbogen er zijn...

[4:27:55] ...om dit daadwerkelijk ook...

[4:27:57] ...weer realiteit te laten zijn straks.

[4:27:59] Want de geschiedenis laat een andere trend zien.

[4:28:01] Dus mijn vraag, hele simpele vraag aan de minister...

[4:28:04] ...is welke voorstellen de minister gaat inbrengen...

[4:28:07] ...hier en in Europa...

[4:28:08] ...om die waarbogen straks...

[4:28:09] ...wel te bieden.

[4:28:11] En dan het laatste stukje eigenlijk...

[4:28:14] ...het positievere, zou ik zeggen...

[4:28:16] ...want ik ben heel blij...

[4:28:18] ...dat klinkt een beetje raar uit mijn mond...

[4:28:20] ...maar toch, het is iets...

[4:28:21] ...sinds 2018, in ieder geval met een toezegging van de minister...

[4:28:24] ...om op korte termijn...

[4:28:26] ...naar het buitenland te kijken.

[4:28:28] En ik noemde net...

[4:28:29] ...de Verenigde Koninkrijken en Denemarken...

[4:28:30] ...maar ik bedoel de Verenigde Koninkrijken en Noorwegen...

[4:28:33] ...misschien zijn er nog meer landen...

[4:28:34] ...voor inspiratie om operationele welzijnsindicatoren...

[4:28:38] ...voor viskwekkerijen...

[4:28:39] ...en voor het bedwelmen van meer vissoorten...

[4:28:41] ...op zee te ontwikkelen.

[4:28:42] Dus we horen graag nog de terugkoppeling.

[4:28:45] En ik had nog een hele technische vraag...

[4:28:46] ...die had ik net ook gesteld, maar ik heb hem gemist.

[4:28:49] Is de aanschaf en ontwikkeling van methoden...

[4:28:51] ...voor betere viswelzijn aan boord in de visserij...

[4:28:53] ...vrijgesteld van cofinanciering?

[4:28:55] Want dat zou denk ik ook helpen...

[4:28:57] ...om die methodes te bevorderen.

[4:29:00] Want als vissers zelf moeten bijdragen...

[4:29:02] ...bij die methoden...

[4:29:03] ...ik snap van de vissers dat daar geen prikkel in zit.

[4:29:06] Maar als die cofinanciering niet verplicht is...

[4:29:09] ...dan zou dat misschien wel...

[4:29:10] Dank u wel.

[4:29:12] Meneer de minister, kan u erop antwoorden?

[4:29:18] Meneer de minister?

[4:29:19] Of lukt dat nog niet?

[4:29:20] Ik krijg een antwoord waar ik nog niet alles mee kan.

[4:29:22] Sorry, meneer de voorzitter. Even een paar dingen.

[4:29:25] Eerst van mevrouw Kostings.

[4:29:27] Het voelt blijkbaar van mevrouw Kostings als lid...

[4:29:30] ...van de fractie van de Partij van het Dieren...

[4:29:32] ...bijna onwennig om een compliment te geven...

[4:29:34] ...aan de minister van Landbouw.

[4:29:36] Maar dank u wel.

[4:29:39] En...

[4:29:40] ...als het gaat om...

[4:29:42] ...de positie van de kwekers...

[4:29:45] ...als het gaat om de positie van...

[4:29:46] ...de rechten van kwekers...

[4:29:48] ...u kent mijn inzet.

[4:29:50] Daar gaan we echt volop voor.

[4:29:53] We wachten het rapport af.

[4:29:54] Het onderzoek wachten we af.

[4:29:56] En daarbij zullen we ook...

[4:29:58] ...verzorgen dat die...

[4:30:00] ...positie van de kwekers gebord is.

[4:30:02] Want ik wil dat gewoon gebord hebben.

[4:30:06] De co-financiering...

[4:30:07] ...ja, ik krijg iets in mijn oor...

[4:30:09] ...geroepen, maar ik heb...

[4:30:11] ...dat is voor mij geen antwoord op de vraag.

[4:30:14] Want u zegt...

[4:30:15] ...als de vissers...

[4:30:16] ...naar co-financiering op moeten gaan...

[4:30:21] Oh, sorry.

[4:30:23] Ja, dat is...

[4:30:26] ...heel goed.

[4:30:28] Want wij hebben...

[4:30:29] ...een BNC-visje...

[4:30:31] ...uitgebracht rondom de NCT's.

[4:30:34] En ik raad u aan...

[4:30:35] ...om dat ook nog eens te lezen...

[4:30:36] ...want er staat het ook allemaal keurig in beschreven.

[4:30:38] Dus dat is...

[4:30:42] ...eind vorig jaar...

[4:30:43] ...de tweede helft is er uitgebracht.

[4:30:45] Dat is een uitgebreid stuk...

[4:30:47] ...met het standpunt van het kabinet...

[4:30:48] ...waar ook al dit soort zaken staan beschreven.

[4:30:51] BNC-visje, NCT's.

[4:30:53] En nogmaals, we nemen het echt mee in het raadsproces.

[4:30:57] En nogmaals...

[4:30:58] ...ja, er zijn ook andere lidstaten.

[4:31:00] We hebben niet alleen wat zeggen.

[4:31:02] En de vraag van u was...

[4:31:04] ...als de vissers daarin moeten gaan investeren...

[4:31:07] ...wordt er van hen ook co-financiering gevraagd...

[4:31:11] ...in...

[4:31:11] ...want dat zou hun kunnen belemmeren...

[4:31:13] ...om dit soort investeringen te doen.

[4:31:14] En ik krijg iets geroepen...

[4:31:15] ...maar daar kan ik niet zoveel mee op dit moment.

[4:31:17] Dus dan stel ik voor dat we daar nog even schriftelijk op terugkomen.

[4:31:19] Dank u wel.

[4:31:22] Dank u wel, voorzitter.

[4:31:24] Er sproken nog heel veel vragen door mijn hoofd.

[4:31:26] En ook ik had mijn interrupties bewaard voor mevrouw Van der Wal.

[4:31:29] Het spijt me ook dat ik haar nu geen rust gun...

[4:31:30] ...want die gun ik haar wel...

[4:31:32] ...gezien de verkoudheid.

[4:31:34] Maar ik zit echt ook nog steeds...

[4:31:36] ...met een heel groot vraagteken over de voordelta.

[4:31:39] En ik zal proberen...

[4:31:40] ...mijn verwarring onder woorden te brengen.

[4:31:42] Want begrijp ik het nou goed...

[4:31:44] ...dat stel we zitten nu op een 5...

[4:31:46] ...qua kwaliteit.

[4:31:48] En die 10% compensatie zegt...

[4:31:49] ...we moeten naar een 5,5.

[4:31:51] En om daar te komen hebben we eerst...

[4:31:54] ...de zware boomkoorvisserij...

[4:31:55] ...uit het gebied geweerd.

[4:31:57] Maar we kunnen eigenlijk niet zien of niet meten...

[4:32:00] ...of we van de 5...

[4:32:01] ...al naar de 5,1 zijn.

[4:32:03] Dat weten we eigenlijk niet.

[4:32:04] Maar we zitten in ieder geval niet op die 5,5.

[4:32:07] En om nou ervoor te zorgen...

[4:32:09] ...dat we daar wel komen, nemen we alle maatregelen...

[4:32:11] ...die we kunnen.

[4:32:13] Dus we weren alle bodembroeren in de visserij.

[4:32:17] Want dan hebben we...

[4:32:18] ...aan de voorwaarden voldaan.

[4:32:19] Hebben we het maximale gedaan.

[4:32:21] En meer dan het maximale kan je niet doen.

[4:32:24] Maar net zei ik...

[4:32:25] ...van mijn grootste angst is...

[4:32:26] ...dat we een visserij uit het gebied gaan...

[4:32:29] ...weren en dat het dan niet...

[4:32:31] ...voor de natuur blijkt te helpen.

[4:32:33] Maar nu is mijn grootste angst...

[4:32:35] ...dat we die visserij uit het gebied gaan weren...

[4:32:37] ...dat het voor de natuur niet helpt.

[4:32:38] En dat we het eigenlijk vooral doen...

[4:32:40] ...het voelt een beetje voor de vorm.

[4:32:43] Omdat de rechter tevreden is.

[4:32:46] Ik zie de minister Schudden...

[4:32:47] ...en ik hoop ook heel erg dat ze me...

[4:32:49] ...kan uitleggen waarom het niet klopt...

[4:32:50] ...wat ik nu zeg.

[4:32:54] Er is wetenschappelijke consensus...

[4:32:57] ...over het feit dat als je de natuur met rust laat...

[4:32:58] ...dat het herstelt.

[4:33:00] Dus we weten dat het iets gaat doen.

[4:33:04] Dus het is niet zo...

[4:33:06] ...dat we maar afwachten en zien van...

[4:33:08] ...oh, zo doet het niet.

[4:33:10] Zo werkt dat niet.

[4:33:13] De rechter heeft inderdaad...

[4:33:15] ...in de uitspraak aangegeven...

[4:33:17] ...zoals ik al zei...

[4:33:18] ...dit zijn de knoppen.

[4:33:21] En daar maakt de omvang van het gebied...

[4:33:23] ...en de bodemberoering onderdeel van uit.

[4:33:25] Dus daar moeten we naar kijken.

[4:33:27] En door dit op deze manier te doen...

[4:33:29] ...zoals we dat eigenlijk al in 2008...

[4:33:31] ...hadden moeten doen...

[4:33:33] ...vind ik...

[4:33:34] ...dat we het maximale doen.

[4:33:37] En daarom zeg ik ook...

[4:33:38] ...dan kun je de 10%, zoals in de vergunning...

[4:33:41] ...kun je ook loslaten.

[4:33:43] Want we doen immers het maximale.

[4:33:45] En daarmee weet je voor nu dan ook...

[4:33:47] ...wat dit het is.

[4:33:49] Dus dat is de reden, Neerlein...

[4:33:50] ...die ik hier toepas.

[4:33:52] Maar zeg maar puur het aspect...

[4:33:55] ...van bodemberoering...

[4:33:57] ...en wat doet dat met natuurherstel...

[4:33:59] ...daarvan weten we echt voldoende.

[4:34:01] Dat is niet alleen juridisch ingegeven...

[4:34:03] ...maar we weten ook vanuit de natuur...

[4:34:05] ...dat de natuur zich dan...

[4:34:06] ...de meeste kans heeft om zich te herstellen.

[4:34:11] Ja, die laatste woorden...

[4:34:13] ...daar zit hem dus nu net, de crux en mijn angst.

[4:34:15] Maar kunt u me dan...

[4:34:17] ...ook nog één keer uitleggen...

[4:34:19] ...waarom het niet mogelijk is om die half...

[4:34:21] ...die we moeten scoren...

[4:34:23] ...in een ander gebied kunnen realiseren?

[4:34:24] Bijvoorbeeld in die 10.000 hectare...

[4:34:26] ...die nog moet worden aangewezen?

[4:34:29] Mevrouw de minister.

[4:34:32] Kijk, het originele...

[4:34:36] ...richting was al...

[4:34:38] ...voor Delta...

[4:34:39] ...alleen voor Delta, Eris...

[4:34:41] ...Dilderabuit, toen zijn we al gaan splitsen...

[4:34:43] ...om de vissers tegemoet te komen.

[4:34:44] Dus daarom kijken we nu...

[4:34:46] ...dat is pas later erin gefietst...

[4:34:48] ...daarom kijken we nu ook boven de Maasmond.

[4:34:52] Dat is heel ingewikkeld...

[4:34:53] ...dat is ook samen met INW werk ik daaraan...

[4:34:56] ...omdat daar ook weer allerlei...

[4:34:57] ...economische activiteiten zijn.

[4:35:00] Maar het feit dat we splitsen...

[4:35:02] ...dat doen we...

[4:35:03] ...om ook de visserijsector...