Wadden

[0:00:01] Ik heet de mensen op de publieke tribune welkom, de kijkers thuis, de minister Harbers en minister

[0:00:08] Van der Wal van harte welkom bij het debat en ik heet natuurlijk ook de aanwezige leden

[0:00:13] welkom, de heer De Groot van D66, mevrouw Chakor van GroenLinks, Partij van de Arbeid,

[0:00:18] de heer Heuting van de PVV, het lid Kostietz van Partij voor de Dieren, de heer Pierik

[0:00:22] van BBB, mevrouw Kamminga van de VVD en de heer Olger van Dijk van NSC.

[0:00:28] We hebben vandaag precies drie uur, en ook niet meer, omdat er nog andere verplichtingen

[0:00:33] ook voor deze commissie zijn.

[0:00:35] We hebben vier minuten spreektijd per fractie en er zijn toch aardig wat leden aanwezig.

[0:00:40] En omdat het toch fijn is om ook een tweede termijn met elkaar te houden, wil ik beginnen

[0:00:45] met drie interrupties per fractie en mocht het de mogelijkheid te zijn dat het sneller

[0:00:50] gaat, kunnen we altijd kijken wat er nog meer mogelijk is, maar ik denk dat dat

[0:00:53] eerst voldoende moet zijn en dan zou ik eigenlijk gelijk als eerste de heer de

[0:00:57] namens NEE66 het woord willen geven.

[0:01:01] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:01:03] Gisteren hadden we een mooie dag voor de wadden, want met dank aan de steun van de meeste partijen hier aan tafel,

[0:01:09] hebben we hun liefde voor de wadden laten spreken en voor het amendement gestemd om echt definitief te gaan stoppen

[0:01:15] met de mijnbouw, gaswinning, zoutwinning onder de waddenzee.

[0:01:19] Dus een grote dank daarvoor en ik denk ook veel dank namens de noordelijke provincies en de bewoners daar

[0:01:25] en niet vergeten de natuur.

[0:01:27] Neem niet weg dat er veel te doen is over vooral de leefbaarheid van de Wadden-Eilanden.

[0:01:34] En de burgemeesters hebben daar niet misverstaande behooringen terecht aandacht voor gevraagd.

[0:01:40] En we moeten met elkaar voorkomen dat het een openluchtmuseum gaat worden.

[0:01:45] Want het is hartstikke duur om er te wonen en je wil zorgen dat er voldoende gezinnen

[0:01:51] wonen met kinderen die goed onderwijs kunnen hebben.

[0:01:54] Dan heb je dus voldoende mensen nodig van alle plumage, want je hebt gewoon iedereen nodig.

[0:02:02] Daar moeten we met elkaar wel echt aandacht voor hebben, want je hebt daar betaalbare

[0:02:07] woningen nodig.

[0:02:08] Je hebt ook een stroomnet nodig waar je gewoon ook een beetje een eiland mee kan

[0:02:12] zijn.

[0:02:12] Misschien moeten we daarover nadenken dat je daar de eilanden wat in faciliteert.

[0:02:18] En niet te vergeten de waddenveren.

[0:02:21] En wat eigenlijk heel vreemd is, en de burgemeester van Ameland die wijst daar ook terecht op en in het schrijven ook,

[0:02:27] is dat overal is openbaar vervoer. De pontjes in Amsterdam over het IJ die zijn gratis.

[0:02:33] Maar wil je naar school bijvoorbeeld als eilandbewoner,

[0:02:37] wil je voordat je op het openbaar vervoeraansluiting hebt, moet je eerst 12,50 euro betalen.

[0:02:41] En ook de studentenkaart die werkt eigenlijk niet op de waddenveren.

[0:02:46] En het is gewoon ook hartstikke duur, afgezien van misschien Texel.

[0:02:52] Dus ja, we vermijden eigenlijk daar altijd de term openbaar vervoer, behalve in de coronatijd.

[0:02:57] Toen kon het opeens wel, maar eigenlijk is het gewoon openbaar vervoer, want het zijn gewoon onze mensen die daar wonen.

[0:03:04] En ja, in 2029 komt er een nieuwe concessie.

[0:03:07] En ik ben toch wel heel erg benieuwd hoe de minister daartegen aankijkt, als we het gewoon gaan beschouwen als openbaar vervoer.

[0:03:14] En als we toch bezig zijn met die concessie, voorzitter, dan laten we dan ook kijken

[0:03:18] van wat voor soort vervoer willen we.

[0:03:20] Dan willen we eigenlijk niet nog weer doorgaan op diesel.

[0:03:25] Electrificatie heeft het kabinet, is dat ook van plan, maar dat betekent dat je

[0:03:29] eigenlijk nu al moet beginnen met het aanleggen van de faciliteiten daarvoor.

[0:03:34] Want de volgende concessie loopt tot 2044, dat wil je niet op die manier doen.

[0:03:39] Dus laten we dit nu al nadenken over de faciliteiten voor elektrische vervoer.

[0:03:45] U heeft op dit punt een interruptie van de heer Huiting van de PVV.

[0:03:50] Ja, voorzitter. Ik zat inderdaad te wachten op het stukje elektrische vervoer.

[0:03:54] Want ik ken D66 natuurlijk ook als de partij die niets liever wil dan van de Wadden-Eiland een rechtspersoon maken.

[0:04:02] Een groot natuurreservaat van maken.

[0:04:04] En we lezen ook in de brieven van onder andere de minister dat er, om de faciliteiten aan te kunnen leggen voor elektrisch varen, er ook wat kabels aangelegd moeten worden.

[0:04:15] Dat zijn dikke elektriciteitskabels die door de Waddenzee gaan lopen, terwijl de eilanden, zojuist met Leander, ook de afspraak hebben gemaakt om dat dus niet te gaan doen, omdat dat funest zou zijn voor de natuur.

[0:04:29] En mijn vraag is, hoe verhoudt zich dat?

[0:04:32] Het enezijds het aanleggen van die WAD-kabels en dus de natuur kapotmaken.

[0:04:38] En het anderezijds de elektrische droom van D66 op de Wadden-eilanden.

[0:04:44] Ik vind het een echt een buitengewoon relevante en goede vraag.

[0:04:48] Want hetzelfde discussie hebben we natuurlijk gehad bij de aanlanding van de kabels,

[0:04:53] die aanvankelijk dwars door Schimonekogen over het wantij zouden worden gelegd.

[0:04:57] En waarbij we als voltallige Kamer ook tegen de minister hebben gezegd,

[0:05:00] nou, ga nog eens een keer goed kijken of je niet een wellicht iets duurdere oplossing kunt vinden,

[0:05:06] waarbij je én die duurzame energie kunt opwekken, maar ook kunt zorgen dat je de natuur spaart.

[0:05:11] Dus dit is inderdaad een dilemma.

[0:05:13] Dat is ook de reden dat ik heb gezegd, nou, ik ga nou kijken of die waddeilanden

[0:05:16] zelf meer in hun elektriciteit kunnen voorzien, zodat ze ook een eventuele veerboot zouden kunnen opladen.

[0:05:22] Dus we zullen op een andere manier moeten gaan denken.

[0:05:24] Maar onder de streep, je zult iets moeten doen en dat sluit het gebied ook helemaal niet uit.

[0:05:32] En er komt ook meer ruimte op het moment dat je grote activiteiten als mijnbouw niet meer doet.

[0:05:38] Maar je zult de natuur moeten respecteren en maar je zult ook naar een maatschappij moeten gaan,

[0:05:43] waar je inderdaad veel meer gebruik maakt van elektrisch vervoer.

[0:05:46] U heeft een vervolgvraag van de heer Huiting.

[0:05:49] Ja, voorzitter, maar dan komen we op een ander probleem terecht.

[0:05:51] en dan hoor ik meneer De Groot net ook zeggen, dat we dan moeten gaan kijken naar duurdere oplossingen.

[0:05:56] Terwijl ik hem ook net hoor zeggen in zijnzelfde bijdrage dat het belachelijk is dat de veerpont nog 12,5 euro kost.

[0:06:06] Aan meneer De Groot wil ik vragen, op het moment als we gaan kijken naar duurdere oplossingen,

[0:06:10] naar elektrische veerboten, dan wordt het allemaal nog veel duurder.

[0:06:17] En waar wil meneer De Groot dan die rekening gaan neerleggen?

[0:06:19] Wilt u dat dan gaan neerleggen bij de reizigers?

[0:06:22] Moet de rest van Nederland daar dan voor opdraaien?

[0:06:24] Hoe denkt meneer de grootte dan te kunnen gaan betalen?

[0:06:27] Ik geef de heer de grote woord.

[0:06:29] Vragen en antwoorden kunnen iets korter, geef ik u mee als suggestie.

[0:06:32] Dank u wel.

[0:06:33] Ja, voorzitter.

[0:06:34] Het is een veronderstelling dat het allemaal duurder zou worden.

[0:06:38] Want diesel kost ook geld, maar diesel is nu nog inderdaad goedkoper.

[0:06:43] Maar uiteindelijk zul je dat wel met elkaar moeten doen.

[0:06:46] En dan horen de wadde eilanden gewoon bij Nederland.

[0:06:48] En de natuur heeft geen prijs, die is onbetaalbaar om die te beschermen.

[0:06:54] En dat kun je niet in waarde in geld uitdrukken, maar dat is iets waar je met elkaar je rijk

[0:07:01] doorvoelt.

[0:07:03] Dus als je dat alleen maar bekijkt als kosten, dan is dat denk ik een te enge benadering.

[0:07:09] Dus ja, we zullen daarvoor moeten investeren, we zullen heel veel moeten investeren in

[0:07:14] een maatschappij waar we werken aan schone lucht, betaalbaar wonen.

[0:07:18] En het hoeft niet altijd duurder te zijn.

[0:07:20] Als ik u zeg, als je een goed geïsoleerd huis hebt waar je zelf je energie op wekt,

[0:07:25] dan heb je uiteindelijk een lagere energierekening.

[0:07:26] Dus alleen maar te veronderstellen dat het duurder wordt lijkt me te simpel.

[0:07:30] Dan weer een interruptie van de heer Heutink en dat is daarmee ook meteen de laatste

[0:07:34] van de PVV.

[0:07:35] Ja, voorzitter, dankuwel.

[0:07:37] Je kunt je natuurlijk zo rijk voelen als je wilt, maar op het moment dat je geen

[0:07:40] centen makken hebt, dan kom je niet aan de overkant en kun je de veerpont

[0:07:43] niet betalen.

[0:07:45] En nogmaals de vraag, want daar gaat meneer de Groot niet op in.

[0:07:48] en hij geeft net zelf aan te moeten kijken naar duurdere oplossingen.

[0:07:52] Hij zegt net tegen mij dat dat niet per se duurder hoeft te zijn.

[0:07:56] En mijn vraag is dan, op het moment als het wel duurder gaat worden,

[0:07:59] waar gaat hij dan de rekening neerleggen?

[0:08:01] Dat is een concrete vraag.

[0:08:02] Doet hij dat bij de reiziger of bij de rest van Nederland?

[0:08:06] Hier de groot.

[0:08:07] Nou, een helde antwoord. Ik denk dat we dat met elkaar moeten dragen.

[0:08:09] Ik denk niet dat je dat aan de eilandbewoners kunt overlaten.

[0:08:13] We zullen met elkaar zeggen, zeker als je zegt het is openbaar vervoer,

[0:08:16] We zijn in heel Nederland aan het elektrificeren, ook de pontjes over het ij in Amsterdam.

[0:08:21] Dus laten we dat gewoon met elkaar de schouders te onderzetten.

[0:08:24] En dan is het zeer te overzien en dan kan het ook, mits je op tijd begint.

[0:08:29] Want één ding, voorzitter, weten we zeker.

[0:08:30] Hoe langer je wacht met dergelijke investering, hoe duurder het wordt.

[0:08:35] U heeft ook een vraag van de heer Olger van Dijk van Nieuw Sociaal Contract.

[0:08:38] Ja, dank voorzitter, want ik vind dit ook wel een relevant punt.

[0:08:41] En D66 vind Nieuw Sociaal Contract aan zijn zijde als het gaat over verduurzaming,

[0:08:45] ook van het vervoer en om daarnaartoe te werken en tegelijkertijd verbaast ik me

[0:08:49] ook wel een beetje over het uitzonderspunt dat nu al is afgesproken

[0:08:51] dat hoe dan ook elektrisch moet zijn het vervoer terwijl ik ook denk ja

[0:08:55] er zit ergens een optie meer misschien van hoe je naar die

[0:08:57] verduurzaamheid toe werkt misschien ook wel in stappen

[0:08:59] ik zag dat de Nios een mooie schip heeft wat nu op biodiesel gaat en ook

[0:09:02] batterijen heeft zou dat wat deze testen betreft ook een tussenoplossing

[0:09:05] kunnen zijn zodat je iets meer ruimte biedt om er goed uit te komen in

[0:09:08] die concessie. Ja natuurlijk ik bedoel je moet zover mogelijk gaan als je

[0:09:13] en als ook haalbaar is. Dus ja tussen oplossingen zijn daar zeker in mogelijk, maar bedenk wel

[0:09:21] dat die concessie duurt tot 2044. Dus dan zijn we wel eind verder. Dus er zijn technische oplossingen

[0:09:28] mogelijk nu al en dan zou ik zeggen laten we daar ook ambitieus zijn en zorgen dat we dat

[0:09:33] gewoon ook naar de nieuwste stand van de techniek voor elkaar krijgen. Dan vervolgt

[0:09:40] u uw betogen en heeft nog een dikke minuut. Oh dat is echt heel erg voorzitter. Dan

[0:09:48] Het is altijd bij Ameland. De minister is bezig met verwerken als aanlandplaats.

[0:09:53] Als je toch opnieuw gaat kijken, dan hoeft hij misschien ook niet te baggen.

[0:09:57] Graag een reactie daarop.

[0:09:59] Dan voorzitter de garnalenvisserij.

[0:10:01] D66 vindt dat de vissers eigenlijk aan het lijntje worden gehouden.

[0:10:05] Want er wordt elke keer gezegd dat er een stikstofprobleem is.

[0:10:08] En dan gaan ze veel geld steken in een nieuwe motor.

[0:10:11] Terwijl het werkelijk probleem is de bodemberoering.

[0:10:13] Graag een reactie van de minister, houdt zij de garnade gissers niet aan het lijntje.

[0:10:19] Dan het beleidskader.

[0:10:21] Er is een motie van 15 maart, het is nu 13 maart, 15 maart 2022, samen met mijn collega

[0:10:26] Bevers van de VVD ingediend, van com, met een beleidskader, maakt daarin keuzes

[0:10:30] over vanuit de hoofddoelstelling Natuur, wat zijn nou de prioriteiten?

[0:10:34] Want iedereen, die doet z'n best voor de Wadden Zee, maar wordt toch behoorlijk

[0:10:37] langs elkaar ingewerkt, omdat er te weinig prioriteiten worden gesteld.

[0:10:41] En dan tot slot, voorzitter, de rechten voor de natuur.

[0:10:45] Collega Huiting sprak het al aan.

[0:10:47] We werken heel hard om nog voor 28 maart, het is een willekeurige datum, een voorstel

[0:10:52] te hebben.

[0:10:54] Maar mogelijk gaat het niet helemaal lukken, want het is best ingewikkeld, maar het wordt

[0:10:58] echt iets waar de Waddenzee nog verder van kan gaan opknappen.

[0:11:02] Het komt tekort gezegd op neer dat je eigenlijk de Waddenzee een gezicht geeft

[0:11:07] en een eigen positie in de besluitvorming, waardoor de Wallerzee ook echt moet instemmen

[0:11:13] met dergelijke grote projecten die nu door de advocaten van de Shell's van deze wereld,

[0:11:18] die wel een rechtspersoonlijkheid hebben, worden gewenst.

[0:11:22] En dan kan de Wallerzee zelf terugpraten.

[0:11:25] Nou, dan bent u net over uw tijd heen, maar u heeft nog veel volgens mij kunnen

[0:11:28] zeggen in die dikke minuut.

[0:11:29] Als er geen interrupties zijn dan geef ik het woord aan mevrouw Chakor van GroenLinkspartij

[0:11:33] van af.

[0:11:34] Heeft u een interruptie?

[0:11:35] Vier minuten heeft u mevrouw Chakor.

[0:11:37] Het woord is aan u.

[0:11:38] Dank u voorzitter.

[0:11:41] Om te beginnen ben ik heel blij met het besluit rond ten aard.

[0:11:45] Geen nieuwboringen naar fossiel, geen bodemdaaling in tijden van zeespiegelstijging, minder

[0:11:49] aantasting van het Wad en een kleiner risico op disqualificatie door Inesco.

[0:11:54] Remkes noemde het, noemde het eigenlijk al in 2019 in zijn stikstofrapport, niet

[0:12:00] alles kan.

[0:12:01] En die uitspraak geldt wat mij betreft ook voor de Waddenzee.

[0:12:04] Het is tegelijkertijd een recreatiegebied, het is een vaarweg, een mijngebied, visserijgrond,

[0:12:11] hoogwaterbescherming, toeristische bestemming, maar het is ook onze grootste natuurgebied

[0:12:16] en de natuurkwaliteit gaat gewoon elk jaar achteruit.

[0:12:20] En we hebben een collectieve morele en ook wettelijke verplichting om de natuurkwaliteit

[0:12:25] ook gewoon beter te beschermen.

[0:12:27] Dat heeft hier prioriteit boven alle andere individuele belangen.

[0:12:30] Niet alles kan, dus we moeten kiezen.

[0:12:33] En niet kiezen voor de NAM, voor meer fossiel, voor meer bodemdaling.

[0:12:37] Dat was volgens mij ook het enige juiste besluit die genomen kon worden.

[0:12:41] Maar ik heb nog wel vragen.

[0:12:42] De brief van het SODM was heel duidelijk.

[0:12:47] Geen van de 27 scenario's kan bodemdaling uitsluiten.

[0:12:51] Dus geen gaswinning.

[0:12:53] Waarom is het ministerie van Natuurbescherming niet in staat om net zo helder te redeneren

[0:12:57] en te oordelen als de mijnbouwafdeling EZK?

[0:13:00] En aan beide ministers.

[0:13:02] Het SODM komt tot haar conclusie op basis van de nieuwste voorspellingen van de zeespiegelstijging.

[0:13:08] Dus wat zijn de gevolgen voor alle andere winningsvergunningen, gas en zout?

[0:13:13] Of overroelt de juridische werkelijkheid hier te verzieken?

[0:13:16] Graag antwoord op beide vragen.

[0:13:19] Ik zag ook bij de schriftelijke beantwoording van onze vragen met betrekking tot de

[0:13:24] verdragverplichting, zag ik dat de toetsing van alle verdragen ook juridisch gezien

[0:13:27] Natuurlijk zijn die van belang, maar we hadden hier geen antwoord op en zou zo'n toetsing

[0:13:32] bijvoorbeeld die gedaan wordt, kan het kabinet ook zorgen dat we dat als Kamer krijgen.

[0:13:38] Dan voorzitter, mijn tweede punt, de HOVA-leiding.

[0:13:41] Ik vind van alle vormen van gebruik van ons UNESCO-natuurgebied is de functie industrieel

[0:13:47] riool wel de meest kwalijke.

[0:13:49] Niet alles kan, maar dit kan echt gewoon niet meer.

[0:13:52] De beantwoording van het SO is wat mij betreft echt onvoldoende als oplossing

[0:13:56] richting.

[0:13:56] Bij de voorbereiding van dit debat kwam ik een proefschrift tegen van 1993, dat pleit

[0:14:02] voor de beëindiging van de HOVA, maar we hebben het dumpen van afvalwater toen niet

[0:14:08] beëindigd.

[0:14:09] We zijn het vergeten en toen het weer boven kwam hebben we toen de lozingen gelegaliseerd.

[0:14:15] Zijn de problemen opgeslost?

[0:14:16] Nee, voorzitter.

[0:14:18] En ik wil ook dat we stoppen met vervuilen.

[0:14:20] Ik zou graag de einddatum willen voor alle lozingen op het VAT, een handhaving

[0:14:24] van de minimalisatieverplichting en bbt-regels met een finaal afbouwpad van alle vervuilende

[0:14:30] lozingen natuur.

[0:14:31] We weten niet eens wat we lozen.

[0:14:34] Dus als we dat niet weten, hoe kunnen we dan ooit de normen, hoe kunnen we dan aan

[0:14:38] die normen gaan voldoen?

[0:14:39] En wiens lozingen beëindigen we dan?

[0:14:42] We hebben nog maar twee jaar voor de KNW, Kaarden Richtlijn Water, hoe gaan we dat

[0:14:47] regelen?

[0:14:48] En ik vraag eigenlijk, voorzitter, van hoe gaat u dat regelen, minister?

[0:14:52] Tot slot kom ik aan bij de bereikbaarheid van Ameland.

[0:14:59] Mijn collega De Hoop heeft hier vaker over gesproken.

[0:15:01] Het is wel duidelijk dat het eindeloos blijven baggeren in de vaargeul naar Ameland niet

[0:15:06] echt is vol te houden, maar ook onwenselijk voor de natuur.

[0:15:10] Uit de studies bleek dat ook het nieuwe geulgraven schadelijk is en dus geen natuurvergunning

[0:15:14] kan krijgen.

[0:15:15] Immers zijn er attentieven.

[0:15:17] Wat ons betreft is het meest voor de hand liggende actief dat we Ameland auto-arm maken, of

[0:15:24] wel auto-lu maken.

[0:15:25] Toeristen en bedoelzoekers laten inderdaad hun auto's aan de wal.

[0:15:29] Dan kunnen we toe met een lichtere veerboot en hoeven we veel minder te baggeren.

[0:15:33] Beter voor Ameland, beter voor het WAD en beter voor de belastingbetaler.

[0:15:37] Ik zou graag willen dat deze variant wordt uitgewerkt voordat we deze zomer kiezen

[0:15:42] voor een merktraject.

[0:15:43] Niet alles kan, dus dan kiest GroenLinks voor PVDA, voor Mens in Natuur, in plaats van auto's en bagger.

[0:15:50] Dank, voorzitter.

[0:15:51] U bent keurig aan de tijd en dan zie ik dat mevrouw Kamminga van de VVD een vraag voor u heeft.

[0:15:57] Dank u wel, voorzitter.

[0:15:58] Ik had nog wel een vraag, want het klinkt natuurlijk allemaal heel mooi, autolieu, dat zien we ook op een ander eiland.

[0:16:03] Maar tegelijkertijd, wat betekent het dan voor de mensen die op Ameland zelf wonen en die misschien ook een keer hun auto mee willen?

[0:16:10] En wat betekent dat dan voor dat vrachtverkeer dat er toe moet?

[0:16:13] Want ook de boodschappen moeten er naartoe.

[0:16:14] Dus ik snap het punt, ik begrijp het sentiment ook wel, maar tegelijkertijd vind ik het

[0:16:19] weinig realistisch.

[0:16:20] En hoe kijkt mevrouw Chakor daarnaar?

[0:16:22] Mevrouw Chakor.

[0:16:24] Dank, voorzitter.

[0:16:25] Goed punt ook wat hier gemaakt wordt.

[0:16:28] Wij zijn juist wel heel erg realistisch.

[0:16:30] Wat wij zeggen is, we hebben nu twee varianten voorliggen.

[0:16:34] Neem deze derde variant nou gewoon mee, onderzoek het nou, kijk inderdaad wat

[0:16:37] voor gevolgen, wat voor impact heeft het en dan kunnen wij als Kamer, als alle

[0:16:41] informatie op tafel is, kunnen wij keuzes maken?

[0:16:48] Ik zie geen vervolgvraag, dus dan is het woord aan de heer Huiting van de PVV.

[0:16:53] Voorzitter, de Wadde-eilanden zijn wat ons betreft een van de parels van Nederland.

[0:16:59] En het is een prachtig mooi gebied waar het ook prettig vertoeven is.

[0:17:02] En of het nou gaat om wonen, werken of er op vakantie te gaan.

[0:17:06] Iedereen kent onze prachtige eilanden.

[0:17:09] Maar voorzitter, de leefwaarheid staat fors onder druk.

[0:17:12] Niet vanwege de argumentatie van D66, maar juist door de ideeën van D66.

[0:17:19] Want längste partijen in dit huis willen van de Wadde-Eilanden één groot natuurreservaat maken.

[0:17:24] Zo mag daar straks helemaal niets meer.

[0:17:27] En als we niet oppassen, dan mag er straks geen auto meer rijden.

[0:17:30] Komt de economie daar tot stilstand en wordt de veerdienst volstrekt onbetaalbaar.

[0:17:35] Snap de commissie wel dat daar ook mensen wonen en werken.

[0:17:38] Dat de Wadde-Eilanden een toeristische trekpleister zijn.

[0:17:41] We draaien zo eigenhandig de leefbaarheid van onze mooie Warde-eilanden-omzeep.

[0:17:47] Het wordt tijd dat we het linkse geklets in dit debat een keer een halt gaan toeroepen.

[0:17:54] Want we vragen allereerst aan de regering om hiervoor te waken, want ja, natuurlijk

[0:17:57] is onze natuur belangrijk.

[0:17:58] Dat ontkennen we ook niet.

[0:18:01] Maar je moet er ook gewoon kunnen wonen, werken en er op vakantie kunnen gaan.

[0:18:06] Graag een reactie van de minister hierop, hoe hij hierop toeziet.

[0:18:10] Als we niets doen, gaat het gewoonweg fout voorzitten.

[0:18:14] Het kabinetsvoornemen is om de Wadde-eilanden autolieu te maken.

[0:18:18] Alsof we nu op de radio bij de verkeersdienst horen dat ze op de Schelling in de file staan.

[0:18:24] Zijn die eilanden niet al autolieu, vraag ik aan de minister.

[0:18:28] U heeft een interruptie.

[0:18:30] Allereerst van mevrouw Chakor van GroenLinks Partij van de Arbeid.

[0:18:35] Hoort u mij goed?

[0:18:37] Oké, mooi.

[0:18:39] Niets doen, dat zei de heer Heuting en dat klonk inderdaad als muziek in de oren als je kijkt naar niets doen.

[0:18:45] Want we moeten inderdaad ook gewoon niets doen, want het is vijf voor twaalf als het gaat om onze wadden gebied.

[0:18:51] Want er gebeurt zoveel daar en wij, dus ik ben, ik vraag u, van als u, want u stelt die vraag niets doen,

[0:18:59] maar u geeft hem meer aan van we moeten juist veel meer doen en dat is vervuilen, dat is meer met de auto,

[0:19:04] Dat is veel meer misbruikmaken van onze prachtige natuur.

[0:19:10] Ik ben benieuwd naar de reactie van de heer Huiting als hij zou aangeven hoe gaat het

[0:19:15] nou met de staat van onze waddengebied, hoe gaat het met de waddenzee volgens u?

[0:19:20] Als u de rapporten leest en als u feitelijk kijkt en uw onderbuikgevoel even loslaat.

[0:19:27] Dat zijn prachtige eilanden, het is daar heel erg mooi.

[0:19:32] Sterker nog, wij zitten hier ook om de mensen te beschermen die daar wonen en die daar werken.

[0:19:39] En om de mensen die van en naar de eilanden heen willen, om die te faciliteren.

[0:19:45] En dan helpt het niet, zeg ik tegen mevrouw Chacon, om de prijzen maar duurder te maken.

[0:19:50] Om te gaan zeggen we gaan er een groot natuurreservaat van maken.

[0:19:54] Het hele land zit op slot.

[0:19:55] We hebben een stikstofcrisis.

[0:19:58] We kunnen helemaal niks meer.

[0:19:59] En op het moment als we niets doen en dus het kabinet nu z'n gang laten gaan, dan kunnen we ook daar straks niks mee.

[0:20:06] En dan kun je nog zo'n mooi waddengebied hebben en dan kun je mij allemaal vragen stellen over wat vind ik daar nou van.

[0:20:11] Ja, ik vind het een prachtig mooi gebied, maar als we de plannen van GroenLinks PVDA gaan uitvoeren,

[0:20:16] dan is het misschien nog steeds een prachtig gebied, maar dan wil er zometeen niemand meer wonen of werken.

[0:20:23] Dan is het woord aan het lid Kostiet van de Partij voor de Dieren.

[0:20:27] Ja, dank u wel. Ik wil deze vraag een beetje inleiden door eigenlijk mijn collega uit te

[0:20:32] dagen om niet zo in termen van links en rechts te spreken.

[0:20:37] Ik ben nieuw Kamerlid en ik ben heel erg op zoek ook bij de PVV naar verbinding.

[0:20:40] Ik hoor bij de PVV in het verhaal dat ze natuurbelangrijk vinden, dat ze de mensen

[0:20:44] willen beschermen.

[0:20:46] En aan de andere kant hoor ik vooral wat ze daar niet in willen.

[0:20:49] Dat ze sommige dingen die naar D66 Groenings willen, te ver willen gaan.

[0:20:54] Maar ik hoor niet wat de PVV wel wil om de mensen te beschermen en de gezondheid te beschermen

[0:20:59] en de natuur te beschermen.

[0:21:01] Dus mijn vraag is, wat wil de PVV dan wel om die natuur te beschermen en de gezondheid

[0:21:07] te beschermen?

[0:21:07] Bijvoorbeeld als het gaat om lozingen door bedrijven.

[0:21:13] De heer Huiting.

[0:21:14] Volgens mij zit het kabinet bovenop de lozingen van bedrijven.

[0:21:18] Sterker nog, PVV is van mening dat lozingen uiteindelijk ook gestopt moeten worden.

[0:21:23] Dat is ook de lijn die we al jaren hanteren, maar het verschil tussen de Partij voor de Dieren en de PVV is dat wij de bedrijven wel de tijd en de ruimte geven om dat te doen en om rustig die transitie te maken.

[0:21:38] En waar de Partij voor de Dieren zegt, u moet vandaag stoppen met allerlei gevolgen van dien als het gaat om werkgelegenheid en dat die bedrijven dan direct moeten stoppen, dat willen wij niet.

[0:21:49] Wat we ook niet willen, en dat heeft ook een andere argumentatie.

[0:21:52] Kijk, die wadkabels die het kabinet dan wil aanleggen in de Waddenzee, die zijn ook

[0:21:56] funest voor de natuur.

[0:21:58] Dat is een prachtig argument.

[0:22:00] Wij zijn overigens tegen elektrisch varen, dus dat sterkt ons ook in het argument

[0:22:03] dat we ook niet elektrisch willen varen.

[0:22:06] Maar zo willen we ook helpen aan de natuur en tegelijkertijd dus stoppen met die

[0:22:12] elektrische ideale die ook de Partij voor de Dier heeft.

[0:22:16] Lit kost iets.

[0:22:16] Voorzitter, maar wat mijn collega hier doet, misschien komt het nog wel, maar hij gaat

[0:22:22] weer zeggen wat hij niet wil.

[0:22:24] En ik zoek naar die verbinden in en ik dacht even een haakje te hebben gevonden als het

[0:22:27] gaat om het stoppen van die lozingen.

[0:22:29] Kijk, ik snap ook wel dat wij te prateren voor de leren ook niet voor dat we per

[0:22:33] direct met alle lozingen stoppen, maar er is bijvoorbeeld sprake van illegale lozingen.

[0:22:39] Die vergunningen er niet zijn, dus is de PV op z'n minst het met ons eens dat

[0:22:43] we dan dat zo snel mogelijk in ieder geval moeten stoppen?

[0:22:46] Om maar een voorbeeld te noemen, als u andere maatregelen heeft waarvan u zegt, dat moeten

[0:22:51] we in ieder geval doen om die gezondheid te beschermen en de natuur te beschermen, dan

[0:22:54] hoor ik die heel graag.

[0:22:55] Uw vraag is duidelijk.

[0:22:56] De heer Huiting, PVV.

[0:22:57] Nou, voorzitter, ik heb net, volgens mij, gezegd wat ik heb gezegd en daar kan het

[0:23:00] lid Kostjic volgens mij best haar antwoord op uitmaken.

[0:23:04] Maar ja, als het lid Kostjic wil dat ik ga zeggen wat we wel willen, dan heb

[0:23:08] ik een half uur voorzitter.

[0:23:09] Dus dat doe ik met alle plezier, maar ik weet niet of u dat toestaat.

[0:23:13] Maar om te beginnen wil wij van de PVV in ieder geval dat onze mensen met rust gelaten worden.

[0:23:20] Dat de mensen gewoon goedkoop en betaalbaar de overtocht kunnen maken.

[0:23:24] Dat we auto's daar kunnen rijden.

[0:23:25] Dat de schilder die de huizen aan het verven is op Ameland of op de Schelling gewoon zijn busje kan pakken en zijn werk kan doen.

[0:23:34] Dat mensen daar gewoon normaal kunnen werken.

[0:23:37] Dat ze er kunnen leven. Dat er boodschappen gebracht kunnen worden.

[0:23:39] Dat is wat wij willen, voorzitter.

[0:23:42] En al die ambities als het gaat om schone natuur, ja het is belangrijk, maar je kunt er ook

[0:23:48] te ver in doorstaan en daar willen wij voor waken.

[0:23:51] En dan komt hij ook die kant van ons tegen, voorzitter.

[0:23:55] Dan kijk ik de heer De Groot dat volgens mij, het vragen aan de heer Huiting.

[0:24:00] Ja, nou wil dan de heer Huiting dan ook, voorzitter, dat de bussen op Terschelling

[0:24:06] weer op diesel gaan rijden?

[0:24:09] En hoe zit dat eigenlijk?

[0:24:09] Weet u het beter dan de burgemeesters die hebben opgeroepen dat die nieuwe veerverbindingen

[0:24:17] duurzaam, toekomstbestendig en flexibel moeten zijn?

[0:24:20] Weet u het beter dan de mensen daar, of hoe zit dat precies?

[0:24:23] Heer Huiting.

[0:24:25] Gelukkig hebben wij niet de wijsheid in pacht, maar we zien ook dat de eilanden

[0:24:32] op dit moment volop investeren in bijvoorbeeld het laadinfrastructuur.

[0:24:35] Daar vinden wij van alles van, wat we zien ook in de regio's elektrische bussen die het niet doen.

[0:24:42] Hele concessies die uit elkaar vallen omdat chauffeurs niet weten hoe ze ermee moeten omgaan.

[0:24:47] In de winter doen ze het niet.

[0:24:49] Ik zie ook in de regio nu dieselbussen rijden omdat die elektrische bussen niet rijden.

[0:24:53] Zie ik ook allemaal gebeuren.

[0:24:55] Maar het staat haaks op het plan om die eilandenautolieu te maken.

[0:24:59] Dus waar de ene kant de eilanden volop investeren in laadinfrastructuur,

[0:25:03] wordt aan de andere kant door het kabinet gezegd, ja, we moeten die eilandenautoluw maken.

[0:25:07] En dan mag ik de wijsheid wel niet in pacht hebben, maar voorzitter, ik zie wel dat dit niet klopt.

[0:25:14] Kijk ik of er nog een interruptie is, zo niet, dan geeft de heer Huytink weer het woord.

[0:25:18] U heeft nog twee minuten 24.

[0:25:20] Dat is heel specifiek, voorzitter, dank u wel.

[0:25:24] Ja, de vraag, en dat gaat dan even over het autoluw maken van die eilanden, is of de minister tegen,

[0:25:29] bijvoorbeeld die 4000 mensen die in een auto op Ameland rijden, dat ze straks hun auto dan moeten wegdoen.

[0:25:34] dat ze niet meer met hun auto naar het werk mogen gaan.

[0:25:38] Voorzitter, dat kan toch niet?

[0:25:39] En ik zei het dus net al.

[0:25:40] Aan de ene kant investeert Ameland volop in de laadinfrastructuur.

[0:25:44] Omdat het kabinet inzet op elektrisch rijden.

[0:25:46] Ja, daar vinden wij dus van alles van.

[0:25:48] Maar dat staat dus haaks op het plan om het autolieu te maken.

[0:25:51] En ik wil daar graag een reactie op van de minister op dit punt.

[0:25:55] Dan voorzitter de watertaxi.

[0:25:57] We lezen in de nota voor uitgangspunten voor de nieuwe concessie.

[0:26:01] voor de Waddenveren dat de watertaxi niet kan worden opgenomen in de nieuwe concessie.

[0:26:05] Dat is op zich logisch, want hoe zou een watertaxi wel kunnen snel varen in de nacht

[0:26:09] als deze in een concessie zit, maar niet door een private partij, zoals eerder het geval was?

[0:26:14] Heeft de minister daar al gekeken, we hebben het daar in het maritiem debat ook al over gehad,

[0:26:18] om naar een oplossing te kijken om de watertaxi te bestemmen als kleine veerpont.

[0:26:22] Verschillende partijen stellen dat voor, er is volgens mij ook een brief naar de regering gegaan

[0:26:27] en zo nee, wanneer denkt de minister deze oplossing dan te kunnen gaan onderzoeken.

[0:26:31] Dus ook graag daar een reactie op.

[0:26:33] En tot slot, voorzitter, willen we het hebben over de bereikbaarheid van de eilanden.

[0:26:38] De regering is voornemens om de overtochten te verduurzamen.

[0:26:42] En de voorkeur van dit kabinet ligt, en je verzint het dus niet, op elektrisch varen.

[0:26:46] En die eis die wordt dus vastgelegd in de nieuwe concessie.

[0:26:50] En die rekening wordt dus peperduur als we niet oppassen.

[0:26:53] En we vragen aan de minister, en dat is dezelfde vraag die ik net stelde aan meneer de Groot,

[0:26:57] wie voor die rekening gaat opdraaien? Is dat de reiziger, is dat de rest van Nederland

[0:27:02] die dan via belasting niet moet gaan betalen? Voorzitter, wat ons betreft moet die overtocht

[0:27:06] betrouwbaar en betaalbaar blijven. En we vragen aan de regering wat er mis is om

[0:27:11] aan de rederijen zelf over te laten om te bepalen welk type vaartuig het meest

[0:27:17] efficiënt en effectief is om de overtocht te faciliteren. En daar willen we het bij

[0:27:20] laten voorzitter, dankuwel. Dan heeft u nog een interruptie van het

[0:27:24] godverziet en dat is daarmee ook uw laatste interesse.

[0:27:29] Toch even een poging om te doorgronden waar de PVV wil, want wij zijn met de PVV eens

[0:27:37] dat mensen gewoon hun boodschappen moeten kunnen doen en moeten kunnen leven en een

[0:27:42] gezond dak boven hun hoofd moeten hebben en ook een gezonde leefomgeving.

[0:27:46] Dat ze niet ziek kunnen worden.

[0:27:47] U wijst altijd, merk ik, op de korte termijn betaalbaarheid van acties die ervoor zouden

[0:27:56] zorgen dat de natuur gezonder wordt, dat de lucht wat gezonder wordt.

[0:28:01] Ik vroeg me af of u heeft nagedacht over de betaalbaarheid van de schade die nu wordt

[0:28:08] aangericht door een aantal bedrijven, waarvan de kosten worden afgewenteld op die gewone

[0:28:13] burger.

[0:28:13] Dus de schade die bijvoorbeeld nu wordt betaald via het verhogen van raadschapsbelastingen,

[0:28:21] omdat het steeds moeilijker wordt om die water schoon te houden voor mensen, de schade

[0:28:28] van de gezondheidskosten omdat we geen gezonde leefomgeving hebben, neem de PVV

[0:28:32] dat ook mee in overweging.

[0:28:34] Heer Huiting.

[0:28:36] Ja, voorzitter.

[0:28:37] Natuurlijk nemen wij dat mee in onze overweging, maar daar heeft op dit moment

[0:28:41] de Nederlander, en met name de mensen die op de eilanden wonen, helemaal niets aan.

[0:28:45] Want op het moment als ze in de nacht ziek worden, kunnen ze niet meer met een watertaxi naar het vastland.

[0:28:50] Er zijn geen ziekenhuizen, dus moeten ze betalen voor een helikopterovervlucht, omdat die watertaxi er niet meer is.

[0:28:56] Nog steeds betalen heel veel Nederlanders te veel voor hun boodschappen.

[0:29:00] Nog steeds zijn de belastingen veel en veel te hoog.

[0:29:04] Dus dan kunnen we ons allemaal druk gaan maken over schade die mensen oplopen door de natuur...

[0:29:09] En door alles wat er in het milieu gebeurt, dat zal prima, maar wij willen vandaag de

[0:29:16] problemen oplossen voor alle Nederlanders die aan het eind van de maand geen cent meer

[0:29:21] te makken hebben.

[0:29:22] Daarvoor zitten we hier, daarvoor komen we op en ja, de natuur is belangrijk, maar

[0:29:26] wat we nog veel en veel belangrijker vinden is de bestaanszekerheid van al die mensen

[0:29:31] die in ons land wonen.

[0:29:33] Dan kijk ik of er nog een interruptie is en zo niet geef ik het woord aan het

[0:29:36] lid, kost iets van de Partij voor de Dieren.

[0:29:38] Dank u wel, toch een mooie overeenkomst met de PVV.

[0:29:41] Wij willen ook nu de problemen oplossen.

[0:29:44] Dus we hebben het vandaag over de trots van elke Nederlander het waddengebied.

[0:29:48] De biodiversiteit op wereldschaal is afhankelijk van een gezonde waddenzee.

[0:29:52] Dat is ook een grote verantwoordelijkheid voor ons.

[0:29:55] We zitten wel in een bizarre situatie dat er geen enkel Nederlands natuurgebied

[0:29:59] zo zwaar en zo straffeloos wordt vervuild als juist dit unieke gebied.

[0:30:04] Tientallen bedrijven zoals Netmeg en Friesland Campina lozen vergunten en onvergunten gigantische

[0:30:09] hoeveelheden schadelijke stoffen in de wadden.

[0:30:12] Netmag is betrapt op overtredingen voor het lozen van kankerverwekkende stoffen zonder

[0:30:17] vergunning.

[0:30:18] Voor de schade moeten dan de gewone burgers, zoals de schilder waar mijn collega het net

[0:30:22] over had, gewoon voor betalen.

[0:30:24] Dat laat dit kabinet dus gewoon gebeuren met ons nationale trots en bedreigt de

[0:30:29] natuur van wereldbelang.

[0:30:30] We vragen de bewindspersonen en de Kamer hun verantwoordelijkheid te nemen en dit te stoppen.

[0:30:35] De waterkwaliteit in het watergebied is niet eens in lijn met afgesproken normen.

[0:30:39] En er geldt een verslechteringsverbod sinds 2009.

[0:30:42] Welk beleid wordt hierop gevoerd?

[0:30:44] Hoe wordt dit verbod gehandhaafd?

[0:30:47] De Partij voor de Dieren maakt zich al langer ernstige zorgen over het feit dat de

[0:30:50] overheid de controle en het overzicht niet heeft.

[0:30:52] Toezicht, vergunning en handhaving rammelt.

[0:30:55] Milieureorganisaties en de Kamer krijgen geen informatie.

[0:30:57] Het komt vaak voor dat burgerorganisaties overheden moeten aanmoedigen om handhavend op te treden.

[0:31:02] Is de minister bereid ervoor te zorgen dat er snel overal handhavend wordt opgetreden

[0:31:06] tegen alle nietverguntenlozingen en de vergunningen sneller te actualiseren?

[0:31:11] Voorzitter, mensen met een uitkering worden harder aangepakt dan de grote vervuilers.

[0:31:15] Daarom heeft de Partij voor je Dieren een wetsvoorstel ingediend om ecocide, het

[0:31:18] grootschalige beschadigen van ecosystemen, strafbaar te maken en het mogelijk te maken

[0:31:22] dat ook individuen, zoals CEO's, vervolgd kunnen worden.

[0:31:25] Er kennen de bewitspersonen dat dit een noodzakelijke stap is.

[0:31:29] De minister erkent namelijk dat het jarenlang niet goed gaat met de wadden natuur en dat

[0:31:33] economische belangen nog steeds blijven overheersen.

[0:31:35] Erkent de minister nu wel dat de huidige regergeving de wadden blijkbaar niet goed beschermt.

[0:31:41] Er ontbreekt consistent en logisch beleid om de wadden te beschermen en te herstellen.

[0:31:45] Met bijvoorbeeld het ecologisch impulspakket van de Waddenzee wordt 18 miljoen beschikbaar

[0:31:50] gesteld voor de ecologie.

[0:31:51] Zijn de minister met de PvD eens dat dit weilen met de letterlijk de gifkraan open is als

[0:31:57] er geen beleid wordt gevoerd dat in alle opzichten gericht is op verslechtering te stoppen en

[0:32:02] natuur te beschermen?

[0:32:04] Dat die 18 miljoen verbleekt bij de miljardenschade die massale lozingen van schadelijke stoffen,

[0:32:09] visserij en andere economische activiteiten veroorzaken.

[0:32:13] Ondertussen kan deze Kamer, en dit kan we net, meer doen.

[0:32:17] Als het al jaren slecht gaat met de Wadden, dan is herstel alleen mogelijk door te stoppen

[0:32:20] met toestaan van verslechterende activiteiten en alles op alles te zetten op verbetering.

[0:32:26] Dan nog even over de visserij.

[0:32:27] In 55 jaar is de viststand van de Waddenzee met 90% afgenomen.

[0:32:31] Gaan we net zo lang door tot het laatste beestje uit de zee is gevist, tot de laatste

[0:32:35] vogel is verhongerd, tot er niets meer over is van onze nationale trots?

[0:32:39] Er is geen vergunning voor spieringvisserij, maar toch halen vissers het beestje met

[0:32:43] tonnen tegelijk uit de Waddenzee.

[0:32:45] Welke maatregelen zijn er inmiddels genomen om dit te stoppen?

[0:32:48] En voorzitter, als laatste, ik kan dit niet vaak genoeg zeggen, ook al heb je helemaal

[0:32:53] niets met natuur en biodiversiteit, het is wel de baas van ons bestaan.

[0:32:57] Als we het verpesten is er straks geen leefbare omgeving voor de mens.

[0:33:00] Geen voedsel, geen schoon water, helemaal geen taxis en geen economie.

[0:33:04] De natuurgoed beschermen is dus geen optie, maar een noodzaak en een missie van nationaal

[0:33:09] belang.

[0:33:09] Zijn de ministers het daar met ons eens?

[0:33:13] Dank voor uw bijdrage.

[0:33:14] Ik zag nog een interruptie van de heer Pierik van de Boerburgenbeweging.

[0:33:18] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:33:21] Een vlammend betoog van lid Kostik over de natuur.

[0:33:24] We vinden allemaal de natuur heel belangrijk.

[0:33:27] Er is BBB niet anders in.

[0:33:29] Alleen gaat het inderdaad om, wat de heutek ook aangaf, de weg ernaartoe.

[0:33:33] Hoe je dat allemaal langzaam, als het kan, snel wilt verbeteren.

[0:33:40] Maar lid Kostik had het over een miljardenschade in de wadden.

[0:33:44] Ik ben eigenlijk wel benieuwd waar die schade dan op gebaseerd is.

[0:33:47] Ik kan eigenlijk geen cijfers terugvinden om te zien dat het echt miljarden schade oplevert op dit moment.

[0:33:53] Het lit kost iets.

[0:33:54] Ja, dank u wel.

[0:33:56] Volgens mij, dat is dus het probleem dat het hier in de Kamer daar nooit over gaat.

[0:34:01] Als u alle cumulatieve schade op onze ecosystemen, op onze milieu, op onze gezondheid, op ons water,

[0:34:11] als u dat bij elkaar optelt, dan komt u in de langere termijn op die miljarden.

[0:34:15] En ik zou heel graag met u willen optrekken om dit inderdaad veel beter mee te nemen in

[0:34:20] beleid.

[0:34:20] Om te kijken wat zijn nou de echte maatschappelijke kosten en baten van dit beleid en komen

[0:34:26] we inderdaad op de min, waar PV op wijst voor de burgers, of komen we eigenlijk op

[0:34:30] de plus als we de natuur beter gaan beschermen.

[0:34:33] Er zijn voldoende rapporten daarover die wijzen dat we op de plus komen.

[0:34:39] Een vervolgvraag volgens mij van de heer Pierik van BBB.

[0:34:44] Ik ben altijd de man van de cijfers en ik ben er ontzettend bereid om verder na te denken

[0:34:49] over hoe die maatschappelijke kosten nou met elkaar steken.

[0:34:52] Alleen, als er gesproken wordt over een miljarden schade, dan moet dat geen onderbuikgevoel

[0:34:59] zijn.

[0:34:59] Dat moet echt beseiferd zijn.

[0:35:01] Als we dat gebruiken in debatten, dan wil ik toch ook wel heel graag die onderbouwing

[0:35:04] zien.

[0:35:05] Die heb ik nog niet gehoord, eerlijk gezegd.

[0:35:08] Dit kost iets.

[0:35:10] Volgens mij was het vooral een boodschap, niet directe vraag, maar ik kan me voorstellen dat daar nog een behoefte van reactie aan is.

[0:35:18] Ja, nee, de partij voor jullie die hier onderbouwt alles heel goed.

[0:35:21] Ik wilde u die reporten laten zien.

[0:35:22] Ik kan er ook een nietje doorheen doen, zodat u dan die stapeling in zicht kan brengen.

[0:35:27] Maar nogmaals, ik waardeer u als een cijferman.

[0:35:29] Dus laat ik dit opvatten als een uitdaging om dit vaker hier naar voren te brengen.

[0:35:34] en ook de ministers uit te dagen om in die termen ook te gaan kijken naar de kosten en

[0:35:40] debaten van dit beleid.

[0:35:44] Dan is het woord aan de heer Piedik van BBB.

[0:35:48] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:35:54] Veel Nederlanders zijn trots op het UNESCO-waddengebied en het waddengebied dat een UNESCO-status

[0:35:58] heeft.

[0:35:59] Daarom vinden we de bereikbaarheid van de wadden eilanden ook heel belangrijk en

[0:36:02] de leefbereid en de veiligheid van de inwoners.

[0:36:05] De eerste kwestie die ik wil benoemen is het nachtelijk vervoer van en naar Ameland.

[0:36:10] In de motie van Van der Plas werd in het kabinet verzocht om alles op alles te zetten om te

[0:36:15] voorkomen dat nachtelijk vervoer vanaf Ameland vervalt.

[0:36:18] In de verzameld brief van de Wadden voorjaar 2024 laat de minister weten te gaan onderzoeken

[0:36:25] wat watertaxies opgenomen kunnen worden in de concessies voor de Waddenveren.

[0:36:31] De nota van uitgangspunten, waar ook de heer Heutink al over had, geeft aan dat het onmogelijk

[0:36:36] is om watertaxies op te nemen omdat zij niet te kwalificeren als openbaar vervoer.

[0:36:43] Watertaxies hebben er dan ook geen baat bij om opgenomen te worden in de concessie,

[0:36:47] omdat ze dan aan de snelheidslimiet van 20 km per uur gebonden zijn.

[0:36:52] Mijn vraag aan de minister.

[0:36:53] Onder schrijft de minister dat de oplossing om de watertaxies aan te merken als

[0:36:57] veerponten in de zin van de binnenvaart politiereglement, zodat zij een mogelijkheid hebben om sneller

[0:37:03] te varen bij kalmiteiten.

[0:37:06] Een andere kwestie gaat over de bereikbaarheid van de Wadden-Eilanden.

[0:37:11] De vaargeheul belemmerde de doorgang tussen Holbert en Ameland.

[0:37:16] Ook tussen Schiermonnikoog en Lauwerzoog slipt de vaargeheul dicht.

[0:37:21] Hierdoor kunnen de veerbooten regelmatig vertraging hebben of helemaal niet varen.

[0:37:25] De minister heeft kenbaar gemaakt een verkenning via het meerjarenprogramma infrastructuur

[0:37:29] en transport te starten om dit probleem op te lossen.

[0:37:33] Ik heb hier twee opmerkingen over.

[0:37:36] Eén, een aanpassing van de dienstregeling zal aanzienlijke gevolgen hebben voor de

[0:37:40] inwoners van het eiland, bezoekers en andere gebruikers van het vaarwater.

[0:37:45] De veerboten zijn de levensader voor zowel de lokale bewoners als de toeristen.

[0:37:49] Neem bijvoorbeeld Ameland met zo'n 4.000 inwoners en jaarlijks zo'n half miljoen bezoekers.

[0:37:56] Schiermonnicoog met zo'n 1000 inwoners en jaarlijks meer dan 260.000 bezoekers.

[0:38:03] Kan de minister de zorg dragen voor het behouden van de vaarfrequentie van Aamland naar Terschelling?

[0:38:09] In tegenstelling tot andere vormen van openbaar vervoer voor inwoners in Nederland

[0:38:13] is er geen openbaar vervoerstatus voor het openbaar vervoer via de waddenveren.

[0:38:18] Het toekennen van deze status zou mogelijk een oplossing kunnen bieden voor veel

[0:38:22] problemen rond de bereikbreid van de eilanden.

[0:38:25] Tijdens een bestuurlijk overleg Wadden heeft de minister aangegeven deze suggestie interessant

[0:38:30] te vinden en erop terug te komen.

[0:38:32] Kan de minister ons van een reactie voorzien betreffende deze openbare vervoerstatus?

[0:38:39] Ook de veiligheid van de vaarroutes rond de Wadden is een urgent probleem.

[0:38:44] Bij hevige windkracht zijn de huidige routes gevaarlijk gebleven.

[0:38:48] Om de veiligheid te verbeteren wordt voorgesteld om het varen bij bepaalde windkracht te

[0:38:52] verbieden en strengere regels vast te stellen.

[0:38:55] Is de minister bereid om strengere veiligheidsmeermaatregelen te treffen?

[0:39:02] Ten slotte, ik richt mij ook tot de minister van Natuur en Stikstof.

[0:39:08] Ondanks de vaststelling van de Water Agenda 2050 en het uitvoeringsprogramma wordt er

[0:39:13] een tal van nieuwe inrichtingsprojecten uitgerold, met ontwikkelingen en vergezichten zonder

[0:39:18] rekening te houden met de 2050 Agenda, wat resulteert in voortdurende verdediging

[0:39:23] van de positie van de landbouwsector.

[0:39:27] Bovendien lijken veel lager overheden niet bekend te zijn met de inhoud van de doelstellingen

[0:39:32] van de Wadden-agenda.

[0:39:34] Kan de minister er samen met de betrokken partijen voor zorgen dat nieuwe projecten

[0:39:38] in het noordelijk klein gebied in lijn zijn met deze plannen?

[0:39:43] En lijkt het de minister nuttig om meer landbouwpartijen te betrekken bij de invulling

[0:39:47] van de Wadden-agenda 2025?

[0:39:51] Tot zover mijn inbreng, voorzitter.

[0:39:54] Dank.

[0:39:54] En als u uw microfoon uitdoet, dan geef ik het woord aan mevrouw Kamminga van de VVD.

[0:40:01] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:40:02] En sinds kort mag ik namens mijn fractie woordvoerder Wadden zijn.

[0:40:05] En wat een mooi en uniek gebied is het toch, de Wadden.

[0:40:08] Opgroeiend in Groningen met de Wadden nabij en een volkslied dat begint met de zinnen van Laos meer tot Dolatau,

[0:40:14] van Drenthe tot Entwad, kan het toch niet anders dan dat dit bijzondere gebied toch ook een beetje met DNA zit.

[0:40:19] Als het buiten deze zalen over de Wadden gaat, dan hebben we het meestal over het natuur, de vogels, de zeehonden of de vakantie.

[0:40:24] dat is ook goed, maar voorzitter, we mogen ook bewoners in de lokale economie niet vergeten.

[0:40:29] Vaak wordt er een tegenstelling gecreëerd tussen mens en natuur, maar als er ergens

[0:40:33] een gebied is waar de mens al decennia lang hand in hand leeft met de natuur, dan is

[0:40:37] het wel op de wadden.

[0:40:39] Zij weten als geen ander de effecten van een zware storm of regenval, de getijden,

[0:40:44] maar vooral het belang van een goede balans tussen economische bedrijvigheid, leefbaarheid

[0:40:48] en de natuur.

[0:40:49] En ook de uitdagingen die dat met zich meewenkt kennen zij als geen ander.

[0:40:52] En ze snappen ook echt wel dat op een eiland soms niet alles kan.

[0:40:56] Uit mijn gesprekken met de bewoners en bestuurders bleek vooral dat ze het belangrijk vinden om

[0:41:00] als volwaardig gesprekspartner aan tafel te zitten.

[0:41:02] Dat naast de belangen van de natuur en de bescherming daarvan, die zij ook nadrukkelijk

[0:41:06] zeer zeker zien, ook hun belangen worden meegewogen en de kennis en de kunde van

[0:41:10] het gebied.

[0:41:11] Ik ben dan ook blij met de stappen die zijn gezet naar aanleiding van de motie

[0:41:15] itieerde Groot en Heer Bevers, waarbij ik wel nog zou willen vragen of er iets

[0:41:19] specifieker kan worden toegelicht hoe er nu invulling aan wordt gegeven.

[0:41:21] Hoe wordt bijvoorbeeld straks omgegaan met de weging van de verschillende belangen?

[0:41:25] Hoe wordt invulling gegeven aan de rol van de bewoners?

[0:41:27] En hoe verloopt de afstemming tussen de verschillende departementen en de lokale overheden?

[0:41:32] U heeft een vraag van de heer De Groot van D66.

[0:41:37] Ja, voorzitter.

[0:41:38] Want fijn dat mevrouw Kamenga van de VVD de wadden in het hart heeft.

[0:41:42] Dat is heel goed.

[0:41:44] En dat de natuur een warm hart toedraagt.

[0:41:46] Het is teleurstellender dat de VVD is meegegaan in de wens van de Kamer om tegen de natuurherstelfoordening te stemmen.

[0:41:55] Maar dat niet alleen.

[0:41:56] De VVD heeft gisteren ook tegen het amendement gestemd om de mijnbouw, de zoutgaswinning onder de Waldezee, te stoppen.

[0:42:06] Mijn vraag is, wat hebben de mensen die daar wonen aan de zoutwinning of aan de gaswinning?

[0:42:12] Mevrouw Kaminga.

[0:42:14] Dank u wel, voorzitter.

[0:42:15] Volgens mij zag de amendement op een veel breder punt.

[0:42:18] Dus volgens mij gaat het erom dat wij, dat we al een keer gezegd hebben, niet alles kan overal en niet alles kan tegelijkertijd.

[0:42:23] We willen heel veel levering.

[0:42:24] Zekerheid is op dit moment heel groot belang.

[0:42:27] Daar horen soms ook mijn activiteiten bij.

[0:42:29] Ik vind op voorhand het uitsluiten van bepaalde winningsgebieden, zeker nu we om hele goede redenen het Groningenveld hebben gesloten.

[0:42:36] Dat vonden wij in dit amendement te verstrekkend.

[0:42:38] Dat was de reden waarom mijn fractie heeft tegengestemd.

[0:42:41] Dat neemt natuurlijk niet weg.

[0:42:42] Dat als er sprake gaat zijn van winningen en wat voor vorm dan ook, dat dat binnen alle

[0:42:46] vergunningen moet.

[0:42:47] En daar zitten natuurlijk allerlei geldende criteria en daar staan wij ook gewoon voor.

[0:42:50] Dus dat maar de reden voor ons was vooral.

[0:42:52] Dat als we op dit moment al op voorhand zaken uitsluiten, wat gewoon binnen vergunningen

[0:42:57] zou kunnen, dan vinden wij dat gelijk de geopolitieke situatie en het feit dat

[0:43:00] ook leveringszekerheid van groot belang is, een stap te ver.

[0:43:05] Vervolgvragen en daarmee ook de laatste interruptie van Heer de Groot.

[0:43:09] Ja, voorzitter.

[0:43:09] Ik krijg geen antwoord op de vraag van wat hebben de mensen daar in het gebied

[0:43:12] en als je zegt nou de mensen en je baseert daar je hele betoog op

[0:43:16] ja dan eigenlijk is dat een beetje een gratis verhaal dan op het moment dat

[0:43:21] je dan niet stemt voor het beperken van of het stop zetten van de

[0:43:25] mijnbouw want juist die grote happen die uit die natuurruimte worden genomen

[0:43:30] die maken dat de mensen daar zelf heel weinig ruimte meer hebben voor

[0:43:35] kleine projecten voor het toerisme voor woningbouw want ja die wordt

[0:43:40] door de grote hap ingenomen.

[0:43:43] Zolang de VVD niet alleen warme woorden heeft voor de Wadden, maar ook echt dat in daden

[0:43:49] omzet, is het een beetje een gratis verhaal.

[0:43:51] Voorzitter. Is de VVD dat met mij eens?

[0:43:54] Mevrouw Kammingen.

[0:43:55] Ik dacht al dat het vooral een betoog van de heer De Groot.

[0:43:56] En zo kennen we hem natuurlijk ook.

[0:43:58] Maar ik ben het daar gewoon niet mee eens.

[0:43:59] Ik heb net nadrukkelijk uitgelegd.

[0:44:00] Volgens mij hebben we allerlei maatregelen in het verleden ook gesteund, ook op de

[0:44:03] Wadden, juist op de Wadden, maar ook in het hele land.

[0:44:05] We hebben ook bewindspersonen die er hard voor knokken, ook in dit kabinet.

[0:44:08] En ze worden er echt stappen gezet.

[0:44:10] Waar uw amendement om gaat, was een heel ander punt.

[0:44:12] U wilt per definitie aan de voorkant iedere vorm van activiteit daar al stoppen.

[0:44:16] En we hebben niet voor niks regelgeving waar ook natuur sterk in verankerd is.

[0:44:19] En daar staat ook de VVD voor.

[0:44:21] Dat is echt van andere orde.

[0:44:22] Dus om op voorhand het allemaal uit te sluiten, via een amendement en via de wet, daar waren wij tegen.

[0:44:27] Maar dat zegt niet dat als er een aanvraag komt, dat die moet voldoen aan alle vergunningsvereisten.

[0:44:33] U vervolgt uw betoog, mevrouw Kamminga, en u heeft nog 2,5 minuten.

[0:44:37] Dank u wel.

[0:44:37] Dan ga ik snel door, voorzitter, naar de verbindingen.

[0:44:40] die zijn noodzakelijk om te kunnen wonen en ondernemen in de hele regio.

[0:44:43] Het is dan ook niet voor niets dat dat in ieder debat hier,

[0:44:46] maar ook in het bestuurlijk overleg altijd hoog op de agenda staat.

[0:44:49] Het is dan ook goed dat er een meerverkening komt,

[0:44:51] waarbij het wat mij betreft van belang is dat de uitkomsten over de vaargril naar Ameland

[0:44:54] bekend zijn voor de concessie.

[0:44:57] Deden de bewindspersonen dit en wat is de verwachting wanneer daar meer bekendheid over komt.

[0:45:01] En op welke termijn komt bijvoorbeeld de uitsluitsel over een eventuele natuurvergunning voor ferret.

[0:45:05] En wordt hierbij ook de winst voor de natuur meegewogen die het wegvallen van de huidige route met zich meebrengt?

[0:45:11] Want dat lijkt mij toch wel logisch, voorzitter?

[0:45:14] Dan kan de minister voorts aangeven wat de status is rondom het varen in de nacht.

[0:45:18] Ook daar is al over gesproken. De watertactie.

[0:45:21] Waar zit nu precies de belemmering voor het snelle varen dan 20 km per uur?

[0:45:25] En klopt het dat er een specifiek onderzoek nodig is om te bewijzen dat dit zonder significant negatief effect op de natuur kan?

[0:45:30] En dat dat onderzoek ten laste komt van de ondernemer zelf?

[0:45:33] Dat zou toch niet de bedoeling moeten zijn?

[0:45:34] En waarom is de watertaxi gewoon niet betrokken bij de concessie?

[0:45:38] Kan de minister dat nog nader toelichten?

[0:45:41] Een andere optie, volgens mij een van de collega's verwezen al naar, is het voorstel om de watertaxi

[0:45:46] aan te werken als een kleine veerpond.

[0:45:48] Hoe kijkt de minister hiernaar?

[0:45:50] Zou hij bereid zijn om dit nader in beeld te brengen, wat de voor- en naderen daarvan zijn?

[0:45:54] Dan, voorzitter.

[0:45:55] Mijn fractie deelt de visie van de minister dat een rechtspersoonlijkheid van de Waddenzee

[0:45:59] niets toevoegt aan de bescherming zoals die nu al geregeld is.

[0:46:02] Bovendien is de kans ook groot dat we eerst weer jaren gaan discussiëren wie namens deze

[0:46:06] rechtspersoon dan kan optreden.

[0:46:07] De overheid, de inwoners van de eilanden, natuurorganisaties of welke andere willekeurige

[0:46:12] organisatie.

[0:46:13] Kortom, een lange discussie waar niemand beter van wordt en zeker de wadden niet.

[0:46:18] Voorzitter.

[0:46:19] Leefbaarheid zit ook in kleine zaken.

[0:46:20] U heeft op het vorige punt nog een interruptie van mevrouw Chakor van GroenLinks Partij van

[0:46:24] Arbeid.

[0:46:25] Dank, voorzitter.

[0:46:27] Ik werd heel getriggerd door het woord inderdaad verbindingen.

[0:46:30] Hoe verbind je de natuur met de mensen, met het milieu enzovoort.

[0:46:36] Ik ga toch even terug, want u vertelde dat niet alles kan.

[0:46:41] Daar kunnen we elkaar in vinden.

[0:46:43] En ook Remkes gaf dat ook aan in zijn stikstofrapporten.

[0:46:47] Als je alles bij elkaar stapelt, dan is dat een beetje te veel.

[0:46:52] U roept net al inderdaad van allerlei keuzes met betrekking tot hoe mensen straks kunnen

[0:46:58] gaan reizen enzovoort, maar ik vraag me toch af, durft de VVD ook te kiezen?

[0:47:03] Wat zou er minder mogen, minder kunnen, als je inderdaad kijkt naar al die stapelingen

[0:47:11] die we willen.

[0:47:11] We willen en genieten van de natuur, we willen en de natuur beschermen, we willen

[0:47:15] ook inderdaad economie enzovoort.

[0:47:17] Wat zou er volgens de VVD eraf kunnen in plaats van erbij op?

[0:47:24] Volgens mij heb ik hier geen plei doorgehouden dat er iets bij op moet, maar een mooi voorbeeld

[0:47:27] is die discussie over het verleggen van de vaargeul naar Ameland.

[0:47:32] Als we een discussie hebben over een huidige vaargeul die heel veel schade toe brengt

[0:47:35] aan de natuur, wat ook heel veel baggenwerk kost, wat uiteindelijk op de lange termijn

[0:47:39] uit alle onderzoeken lastig is om dat voor de lange termijn duurzaam houdbaar te houden.

[0:47:44] Dan hebben we een alternatiefroute die ik heel zinvol vind, maar die brengt ook

[0:47:48] schade toe aan de natuur.

[0:47:48] Maar tegelijkertijd vind ik dus, en dat is ook mijn oproep aan de bewindspersonen, wegen

[0:47:53] nou de winst die je met de nieuwe vaargeul doet, ja, dat brengt kortzondig die schade,

[0:47:57] maar we gaan ook heel veel natuurwinst leveren op, omdat de huidige vaargeul dan

[0:48:01] niet meer gebaggeld hoeft te worden.

[0:48:02] Ik vind dat een goede manier van de discussie voeren, waarin je kijkt hoe haal je doelstellingen

[0:48:08] en maak je daar wel slimme keuzes in.

[0:48:12] U vervolgt uw betoog.

[0:48:14] Dank u wel.

[0:48:15] Dan, de leefbaarheid zit ook in kleinere zaken, zoals bijvoorbeeld de verkoop

[0:48:18] van sigaretten.

[0:48:19] Het gaat mij uiteraard niet om de sigaretten, maar het is wel een tastbaar voorbeeld van hoe soms landelijke regelgeving uitpakt op een gebied als de Wadden-eilanden.

[0:48:28] Want landelijk gaan we kijken om het aantal werkooppunten te beperken, maar dat zou dan toch niet moeten leiden dat op sommige Wadden-eilanden geen sigaret gekocht meer kan worden.

[0:48:37] En hoe wordt er nou, want dat is eigenlijk de bredere vraag, hier rekening mee gehouden?

[0:48:40] Kan bijvoorbeeld een Wadden-toets die is ingevoerd, na aanleiding van een motie van mijn collega Aukje de Vries, uitkomst bieden bij dit type zaken?

[0:48:46] En dan voorzitter. Het programma Aansluiting Wind op Zee.

[0:48:50] Kan de minister al iets meer zeggen over hoe het besluit over dit tracé is voorzien en

[0:48:53] hoe de gesprekken met bijvoorbeeld Duitsland over het oostelijke tracé lopen?

[0:48:58] Voorzitter. Het is onmogelijk om de problematiek en de kansen die er zijn binnen vier minuten

[0:49:03] te bespreken. Dus daarom rond ik af.

[0:49:06] De Wadden zijn een uniek natuurgebied met bijbehorende beschermde status.

[0:49:09] Maar er wonen en werken ook al generatieslang mensen die als geen ander de balans tussen

[0:49:12] mens en natuur begrijpen.

[0:49:13] Laten we voorkomen dat we de problematiek te veel vanuit perspectief van het vaste land benaderen en de mensen daar uit het oog verliezen.

[0:49:21] U heeft volgens mij nog een interruptie van de heer Olger van Dijk van een nieuw sociaal contract.

[0:49:26] Ja, dank je voorzitter. Mevrouw Kammer gaat het gelegenheid geven om de bijdrage af te maken, want ik was ook even aan het nadenken.

[0:49:33] Ik kan de pleidooi van de VVD van Harte ondersteunen als het gaat over de leefbaarheid van de eilanden en zorgen dat daar ook voorzieningen op peil blijven.

[0:49:41] Het voorbeeld van de sigaretten sprak me eigenlijk niet zo aan in alle eerlijkheid.

[0:49:44] En u zult dat misschien wel begrijpen, omdat ik ook denk, daar is blijkbaar toch ook op gericht.

[0:49:49] En is de VVD niet met me eens dat er wel belangrijke zaken zijn voor de leefbaarheid van de wadden dan het regelen dat je daar ook sigaretten kan kopen?

[0:49:57] Ja, dank u wel, voorzitter. En goed dat u dat ook nog even adresseren.

[0:50:00] Want ik had ook gezegd, dit is misschien niet het beste voorbeeld qua onderwerp, maar het was wel heel actueel.

[0:50:03] En het stond daar wel op. Dus het gaat mij vooral om hoe tastbaar het is daar.

[0:50:08] Als je op een eiland woont en wij hebben regelgever dat een straal van zoveel honderd meter iets niet verkocht of verkocht mag worden.

[0:50:14] Dan vind ik het wel belangrijk dat je ook nadenkt wat dat betekent voor een eiland en dat iets

[0:50:19] dan niet meer beschikbaar is.

[0:50:20] Kijk, als wij vinden dat je gewoon nergens meer mag roken, dan moeten we die discussie

[0:50:24] met elkaar voeren.

[0:50:24] Dan doe je dat niet via deze groep.

[0:50:25] Dus het gaat mij om die impact.

[0:50:26] Ik ben ook heel lang woordvoerder.

[0:50:28] Koninkrijkse klas is geweest.

[0:50:29] Dan had je datzelfde.

[0:50:30] We hebben de neiging om zaken te verzinnen en regelgeving vanuit het land, vanuit

[0:50:34] het nationaal.

[0:50:35] Soms ook, in een discussie ook.

[0:50:36] Elke regio telt.

[0:50:37] Zagen we dat ook.

[0:50:38] Vanuit dingen die voor de grote aantal en de grote massas gelden.

[0:50:41] Dat heeft soms een impact en effect die we daar niet met die regelgeving beogen.

[0:50:45] Mijn punt was ook, en daarom stelde ik het ook, was vooral bedoeld...

[0:50:48] ...hoe gaan we met dit type regelgeving om en is daar oog voor?

[0:50:51] En nogmaals, u kunt het misschien niet zo belangrijk vinden, maar de kranten daar stonden er vol van.

[0:50:58] Heeft u nog een interruptie, de heer Van Lijck?

[0:51:00] Dank, voorzitter. Nou ja, niet belangrijk vinden.

[0:51:03] Het gaat mij om wat is de kern voor de voorzieningen daar en wat kun je daar kopen.

[0:51:07] En dan zou ik zeggen van dan is dit niet het eerste wat prominent is.

[0:51:10] Ik begrijp het vraagstuk wat wordt geadresseerd.

[0:51:12] Maar ik zou zeggen dat zolang we in Nederland ervoor kiezen dat je gewoon dit soort producten kan verkopen en dus kan gebruiken,

[0:51:19] dan zijn er ook wel andere manieren om dat te regelen en volgens mij zijn er goede verbindingen ook met de provincies, zeg maar, aan de overkant.

[0:51:26] Dus wat mij voor actie betreft zou dit niet het belangrijkste punt zijn en dat heb ik ook even willen maken en daar laat ik het dan even bij.

[0:51:32] Dat lokt toch nog een reactie van mevrouw Kamikaze.

[0:51:35] Nou ja, omdat ik het gewoon nogmaals, ik vind het gewoon makkelijk.

[0:51:36] Daarom heb ik nu drie keer gezegd dat ik dit als een voorbeeld schaf van regelgeving, waarom...

[0:51:40] en nogmaals ik vind het prima dat u dat niet zo gelukkig gekozen vindt, maar dat is dus niet het punt.

[0:51:43] Mijn punt was dus juist, hoe zorgen we nou als wij regels in plannen maken?

[0:51:48] Of op welk gebied dan ook, dat dat dan geen negatieve effecten hebben die we ook onbedoeld hebben voor de eilanden.

[0:51:53] En dat gaat om zieke zorg, dat gaat om de watertactie.

[0:51:56] Dus het betekent gewoon dat je naar de schaal van een eiland moet kijken, de schaal van een gemeenschap, de behoeftes die daar zijn.

[0:52:01] En dat het soms ook kan zijn dat er een regelgeving is die daar niet werkt.

[0:52:04] We hebben ook een uitzondering gemaakt en daar ben ik ook trots op dat ook mijn partij daar destijds voor geknokt heeft.

[0:52:08] Voor bijvoorbeeld woningbouw en voor mensen die ergens kunnen wonen.

[0:52:11] Dat is mijn punt en dat wil ik dan nog maar even benadrukken.

[0:52:15] Dat is bij deze gebeurd en dan geef ik nu het woord aan de heer Olga van Dijk van Nieuwsociaal Conduct.

[0:52:20] Ja, dank voorzitter.

[0:52:22] Arnoud Jaspers, we kennen hem denk ik wel, schrijver van de stikstof fuik.

[0:52:25] En die is kritisch op de bescherming van vele Nederlandse snippers natuur.

[0:52:29] Maar over het waddengebied is hij heel duidelijk.

[0:52:31] Zo'n beetje het enige echte stuk ongerepte natuur in Nederland.

[0:52:33] 10 tot 12 miljoen trekvogels strijken hier jaarlijks neer.

[0:52:37] Ik las over de roze Grutto en heb ik dat ook maar weer even genoemd.

[0:52:41] En niet voor niets hebben de Wadden dan ook de status van het UNESCO werelderfgoed.

[0:52:45] En UNESCO luidt nu de noodvlog over gaswinning en de gevolgen daarvan.

[0:52:48] Een nieuw sociaal contract is dan ook heel blij dat de staatssecretaris Veilbrief nu geen toestemming geeft voor winning bij Ternaard.

[0:52:54] En wat ons betreft is dat dus ook definitief.

[0:52:56] En daarom hebben wij de motie van de heer De Groent gisteren wel gesteund.

[0:53:00] Unesco doet overigens meerdere aanbevelingen die niet allemaal even gemakkelijk zijn op te volgen.

[0:53:04] En van de vele Unesco-natuurgebieden is slechts van drie ooit de status ontnomen.

[0:53:08] Maar dat dreigt misschien toch ook voor de Waldenzee.

[0:53:11] Hoe schat de minister dat in?

[0:53:13] In het Tweede Kamerbrief wordt gesteld dat we enkele processtappen daarvan verwijderd zijn.

[0:53:17] Welke zijn dat dan?

[0:53:18] En is hij het met mijn, of zij, moet ik zeggen, kijk mevrouw Van der Wal ook aan,

[0:53:23] met mijn fractie eens dat alles op alles moet worden gezet om dit te voorkomen?

[0:53:26] Voorzitter, wij kregen maandag een rapport toegestuurd,

[0:53:30] Climate Change, van de Quality Status Report.

[0:53:32] Een internationaal langlopend onderzoek naar de gevolgen van klimaatverandering

[0:53:36] voor de waddenzee.

[0:53:37] En het valt allemaal niet mee.

[0:53:39] Zeespiegelstijging en minder zoet water.

[0:53:41] En de eerste wadplaten verdrinken over een paar jaar.

[0:53:43] De bodem verandert en er is minder voedsel voor de vogels.

[0:53:46] En de ontwikkelingen gaan ook steeds sterker en sneller dan eerder in 2017.

[0:53:51] In een eerste reactie wordt die zorg wel erkend door de minister.

[0:53:54] En tegelijkertijd worden heel erg verwezen naar onderzoek, meer onderzoek en eventueel

[0:54:00] misschien later nog eens te kijken.

[0:54:02] En met name op het punt van Zoetwater wordt bijvoorbeeld verwezen naar het Deltaprogramma

[0:54:05] Zoetwater en dat we dilemma in beeld hebben.

[0:54:07] Ja, ik zou toch willen zeggen van is dat voldoende als we nu deze signalen krijgen

[0:54:11] en kunnen we toch niet al kijken of we al eerder aan concrete, aanvullende maatregelen

[0:54:15] gegeven deze ernstige signalen kunnen kijken, zoals het meer spuiën vanuit

[0:54:18] het IJsselmeer.

[0:54:19] Als ik in ieder geval goed heb begrepen dat het tekort aan Zoetwater daar een

[0:54:23] Maar het is een ingewikkelde dynamiek.

[0:54:26] En ook daarbij de vraag of we een koppeling zouden kunnen maken met het internationale onderzoek...

[0:54:29] ...met het onderzoeksprogramma Klimaat-Effecten van de Walden Academie.

[0:54:33] Voorzitter, er wordt ook gewerkt aan de beleidskale Natuur, Waldenzee.

[0:54:36] En wat NEC betreft bevatte het hele scherpe keuze zodadelijk en duidelijke voorwaarden voor vergunningverlening.

[0:54:42] Deelt de minister deze opvatting?

[0:54:44] UNESCO beveelt aan om vooruitlopend op zo'n kader, wat ook een merkkader is, geen nieuwe bestaande activiteiten te vergunnen.

[0:54:50] Zoals granale visserij aanleg, infra voor de duurzame energievoorziening.

[0:54:55] Op zichzelf eens met het kabinet om dit deel nu niet op te volgen,

[0:54:58] maar kan de minister wel haastmaken met het nieuwe beleidskader en welke planning is daar dan bij voorzien?

[0:55:04] Voorzitter, bewust ben ik deze bijdrage begonnen met het belang van de natuur.

[0:55:07] En tegelijkertijd zijn de Walden ook de dagelijkse leefomgeving van duizenden mensen.

[0:55:11] En belangrijk dat de vijf Walden gemeenten ook leefbaar blijven, ook voor jonge gezinnen.

[0:55:15] Dan gaat het bijvoorbeeld om behoud van voorzieningen en bereikbaarheid.

[0:55:18] Medio 2024 kunnen we een eerste voortgangsreportage verwachten van het uitvoeringsprogramma 2021-2027.

[0:55:25] Mijn vraag aan de minister is of dit ook gaat leiden tot bijstelling van het programma.

[0:55:29] We spreken veel over brede welvaart, denk ook aan bereikbaarheidsnormen.

[0:55:34] Worden die ook voldoende in dit programma meegenomen?

[0:55:36] Ook landelijk wordt daar natuurlijk in het kader van de mobiliteitsvisie en uitweging daarvan aan gewerkt.

[0:55:41] Is er misschien ook samenhang met de regiodeal die in november is gesloten met ook het ministerie van Binnenlandse Zaken?

[0:55:46] Uiteindelijk hebben ook de bewoners van de wadden, wat mijn fractie betreft, recht op maximale reistijden

[0:55:52] naar essentiele voorzieningen, denk aan scholen.

[0:55:56] De concessieverlening is al genoemd door een aantal collega's van de waddenveren.

[0:55:59] Ik sluit aan bij de vragen die gesteld zijn over de ombaar vervoerstatus.

[0:56:04] Ten aanzien van elektrisch vervoer stel ik de vraag die ik had aan de heer De Groot

[0:56:07] ook aan de minister.

[0:56:08] Is het niet verstandiger om met een ingroeimodel te werken en niet aan de voorkant al een

[0:56:12] harde doelstelling van elektrisch vervoer te geven, omdat er misschien ook andere

[0:56:15] mogelijkheden zijn van verduurzaming in combinatie, ik noemde al biodiesel en batterijen, waardoor

[0:56:21] het ook betaalbaarder blijft, maar je wel duidelijk werkt naar die verduurzaming.

[0:56:25] Graag een reactie.

[0:56:26] Tot slot, de ontwikkelingen van windmolenparken in de Noordzee boven de Eilanden zijn volop

[0:56:32] in gang gezet.

[0:56:33] Er moet een totaalplan komen van de aanlandingen die zo min mogelijk, nog beter

[0:56:37] allemaal geen schade aan het gebied geeft.

[0:56:40] Graag een reactie van deze minister hoe dat kan.

[0:56:44] En hoe eventueel ook met schade en herstel wordt omgegaan.

[0:56:49] En uiteindelijk hoe kunnen we ook bijdragen aan een misschien wel versnelde energietransitie

[0:56:53] van de wadde eilanden, waar ook alle burgers op de wadden van kunnen profiteren.

[0:56:58] Dank u wel.

[0:56:58] Dank voor uw bijdrage.

[0:57:00] Dan was dit de eerste termijn van de Kamer en dan schorsen we tot 20 over 3 en dan

[0:57:04] gaan we naar de eerste termijn van het demissionaire kabinet.

[0:57:08] Tot dan.

[1:20:34] Als alle leden en de mensen op de publieke tribune plaatsnemen, dat zeg ik ook tegen

[1:20:40] de heer Pierik en de heer de Groot als zij weer...

[1:20:45] Dan feliciteren we hier bij de heer Pierik nog met zijn verjaardag.

[1:20:49] Ik zal u niet naar uw leeftijd vragen als u dat niet went.

[1:20:53] Maar ik heropende de vergadering en dan is het tijd voor de eerste termijn van het

[1:20:57] kabinet en dan kijk ik wie ik het woord mag geven en dat is het woord aan de heer

[1:21:01] Harbers.

[1:21:02] Dank aan de leden van de Commissie voor hun inbreng en ook namens mij de felicitaties

[1:21:09] aan de heer Bierink voor zijn verjaardag.

[1:21:14] Ik wou de vraag als volg beantwoorden.

[1:21:16] Eerst alle vragen die over de bereikbaarheid, de veerdiensten, watertaxies en alles wat

[1:21:19] daarbij hoort.

[1:21:20] En daarna een blokje overige vragen, dat is vrij overzichtelijk.

[1:21:25] Dan begin ik met de bereikbaarheid van de eilanden.

[1:21:31] De heer De Groot vroeg naar hoe we die leefbaarheid van de eilanden ook mee nemen in de routekaartbereikbaarheid.

[1:21:42] Eerst maar even de vaststelling dat een goede en betrouwbare bereikbaarheid van

[1:21:45] de eilanden een basisvoorziening is voor zowel bewoners als bezoekers.

[1:21:51] In de routekaart bereikbaarheid hebben we met elkaar gemaakt, omdat we samen met de regio naar de balans tussen bereikbaarheid, leefbaarheid en natuur willen werken.

[1:22:01] Maar daar staat natuurlijk altijd bij dat je wel op de eilanden moet kunnen komen.

[1:22:04] Daar wonen mensen, daar leven mensen, die ondernemer daar, die hebben daar hun bezigheden, er willen bezoekers heen.

[1:22:10] En dat hebben we ook vastgesteld in die routekaart, dat al die betrokken partijen daarom ook hun

[1:22:18] commitment moeten geven bij de uitwerking van die bereikbaarheid.

[1:22:23] En daar hoort dan vervolgens ook gewoon gedeegde participatie van bewoners, bezoekers en

[1:22:28] ondernemers bij.

[1:22:29] Langs die lijnen gaan we gewoon invulling geven de komende tijd aan die routekaart

[1:22:33] bereikbaarheid.

[1:22:34] De heer Van Dijk verweest daarbij ook naar het uitvoeringsprogramma 2021-2027, ook of daar

[1:22:41] bereikbaarheidsnormen in zitten en hoe de samenhang met de regiodeal is, naar het brede welvaart

[1:22:48] van de Wadden-eilanden.

[1:22:49] Daar hoort ook bereikbaarheid bij.

[1:22:51] Dat is gewoon belangrijk.

[1:22:53] Daarom is dit ook als initiatief in het uitvoeringsprogramma opgenomen.

[1:22:58] Een van de vijf proceslijnen van dat programma Brede Welvaart erin is dat de

[1:23:05] Dus de regiodeal die in november is gesloten, die sluit ook aan bij dit initiatief Brede Welvaart

[1:23:11] Wadde Eilanden.

[1:23:16] De heer Van Dijk wees er ook op dat we in de loop van dit jaar een eerste voortgangsrapportage

[1:23:20] krijgen over dat uitvoeringsprogramma.

[1:23:23] Hij vroeg zich af in hoeverre dat leidt tot bijstelling.

[1:23:27] Dat is een beetje vooruitlopend op, want inderdaad kunt u deze zomer een eerste

[1:23:32] Die zal vooral ingaan op hoe het staat met al de initiatieven, hoe is de voortgang.

[1:23:38] Als blijkt dat er bijstelling nodig is om de doelstellingen te halen, dan gaan we dat uiteraard doen.

[1:23:43] Maar waar en hoe en dat soort dingen, dat moet blijken uit de voortgangsrapportage.

[1:23:49] Dan was er onderling in de Commissie, maar ook in vragen naar mij, sprake van een debat over de mate van autoluwheid.

[1:23:59] Of niet op de eilanden?

[1:24:01] Hebben diverse leden reacties opgegeven?

[1:24:05] We weten natuurlijk dat twee van de eilanden autolieu zijn.

[1:24:10] Texel, Terschelling en Ameland zijn dat niet.

[1:24:13] In het uitvoeringsprogramma Waddengebied hebben we met elkaar afgesproken om te zorgen

[1:24:17] voor de toekomstige bereikbaarheid van de eilanden.

[1:24:21] We weten dat minder auto-overzet vooral in het toeristisch hoogseizoen hierin kan helpen.

[1:24:26] Daarom onderzoeken we dat samen in de routekaart en gaan we op basis van inzichten in overleg met de medeoverheden in het gebied.

[1:24:37] Ik zeg er gelijk bij, ik ga geen bevoegdheden overnemen van gemeenten en provincies over autolobeleid,

[1:24:43] want uiteindelijk zijn het ook afwegingen die bij de medeoverheden gemaakt worden.

[1:24:50] De gemeenten, de wadden eilanden denken daar bijvoorbeeld ook over na om ook daarin weer

[1:24:56] oplossingen te vinden voor het dilemma van leefbaarheid en aan de andere kant de eilandwaarde

[1:25:00] van bijvoorbeeld rust, natuur en ruimte.

[1:25:04] Dus ik ga niet op voorhand zeggen het moet autoluw worden of het mag niet autoluw worden.

[1:25:08] Dit is nou juist onderdeel van die routekaart om daar gezamenlijk met de gemeenten en

[1:25:13] de betrokken provincies naar te kijken.

[1:25:17] U heeft een interruptie van mevrouw Chakor van GroenLinks, partij van de Armerd.

[1:25:22] Dank, voorzitter.

[1:25:24] Ik heb het inderdaad ingebracht, auto arm, auto lui, Ameland als varianten, om dit

[1:25:29] ook mee te nemen bij het meerteonderzoek.

[1:25:32] En dat heb ik ook gezegd, zodat we inderdaad als Kamer alle scenario's op tafel hebben

[1:25:37] om dan te kijken van wat kan het wel, kan het niet, wat voor impact heeft het.

[1:25:41] Begrijp ik nu van de minister dat het wel meegenomen wordt bij het meer, krijgen we dat kort deze kant op binnenkort?

[1:25:51] Ja, mevrouw Chakor ging interrupteren net toen ik aan haar vraag toe was, dus dat heeft een mogelijke interruptie gekost.

[1:25:59] Maar daar ga ik verder niet over.

[1:26:02] Kijk, we hebben afgesproken met elkaar dat we met name voor de bereikbaarheid van Ameland,

[1:26:07] ik kom straks op de verdere concessievlee, maar met name voor de bereikbaarheid van Ameland,

[1:26:10] Daar gaan we de meerdverkenning doen, verplaatsen van de route, in dit geval van Holwerth naar

[1:26:20] Verwerth.

[1:26:21] Bij een meerdverkenning hoort dat je ook breed kijkt naar verschillende oplossingsrichtingen.

[1:26:27] Op dit moment werken we samen met de regio aan de startbeslissing voor die meerdverkenning.

[1:26:32] Daarin gaan we ook definiëren naar welke oplossingsrichtingen we gaan kijken.

[1:26:37] Dan gaan we daarna op basis van de inzichten en beslissing informatie uit de verkening

[1:26:41] in overleg met de andere overheden.

[1:26:44] Maar daar geldt wel mijn opmerking bij, die ik net maakte.

[1:26:48] Ik ga geen bevoegdheden overnemen van de gemeente, in dit geval Ameland, over het autobeleid.

[1:26:54] Want daar gaat uiteindelijk de gemeente zelf over.

[1:26:59] Maar dit is allemaal onderdeel van de meerdverkenning.

[1:27:04] De commissie heeft volgens mij heel wat vragen gesteld over de bereikbaarheid.

[1:27:08] Dus misschien helpt het dat we aan het einde daarvan de andere vragen nog even en dat

[1:27:12] de minister zijn volledige beantwoording over dit blokje even aflaten.

[1:27:17] Alles komt langs.

[1:27:18] De concessie, elektrisch varen of niet, de watertaxies, alles komt nog om het blokje

[1:27:25] Outerloo af te maken.

[1:27:27] Want de keerzijde van de debat was dat de heer Heutink mij vroeg of je Outerloo

[1:27:31] uit de routekaart bereikbaarheid halen.

[1:27:34] Net zo min als ik het opdraag ga ik ook niet categorisch zeggen dat het niet mag.

[1:27:38] Want dit is ook echt een discussie die ook met de regiopartijen gevoerd dient te worden.

[1:27:46] Dan kom ik vandaaruit vanzelf op de aanbesteding van de concessies.

[1:27:53] Eerst maar even waar we staan.

[1:27:55] Daar vroeg de heer van Dijk naar.

[1:27:58] Op dit moment zijn we met de eerste stappen bezig.

[1:28:01] Dat is de concept nota van uitgangspunten, die heeft de staatssecretaris van INW opgesteld.

[1:28:07] Daar staat over welke onderwerpen in de volgende concessies vanaf 2029 afspraken gemaakt worden.

[1:28:14] Op dit moment ligt het concept van die nota van uitgangspunten voor in een openbare consultatie.

[1:28:22] De staatssecretaris wil de nota van uitgangspunten na verwerking van de consultatiereacties

[1:28:28] deze zomer met de Kamer delen.

[1:28:29] Daarna volgt dan het programma van eisen en dat wordt dan weer gevolgd door een openbare aanbesteding.

[1:28:39] Dan speelt daar eigenlijk ook tussendoor de vraag die ook in het afgelopen bestuurlijk overleg

[1:28:44] wadden aan de orde kwam van moet je dan die waddenveren niet aanmerken als openbaar vervoer.

[1:28:50] Nou, daarvan hebben we gezegd die discussie die voeren we, de staatssecretaris en ik

[1:28:54] zijn er ook met regionale partijen gaan we daarover in overleg.

[1:28:58] Ze zijn op dit moment niet aangemerkt als openbaar vervoer.

[1:29:02] Ze vallen wel deels onder de werking van de wetpersonenvervoer 2000.

[1:29:06] Dat is gedaan om de concessieverlening ook binnen de Europese regels mogelijk te maken.

[1:29:11] Met die concessies wordt vervolgens gegarandeerd dat de veerdiensten het hele jaar, dus ook

[1:29:16] in het laagseizoen en ook op dagen dat er minder aanbod van reizigers is, toereikend

[1:29:21] zijn voor de reizigers die daar gebruik van willen maken.

[1:29:26] Als je kijkt naar openbaar vervoer dat volledig onder de Wetpersonenvervoer 2000 valt, dan

[1:29:32] ligt het eerlijk gezegd ook niet voor de hand om de waddenveren aan te merken als volledig

[1:29:37] openbaar vervoer, omdat het op onderdelen ook wel weer afwijkt van de voorschriften

[1:29:41] in die wet.

[1:29:42] Ik vermoed dat de Kamer, geluisterd hebben, daar wel een ander vraagstuk onder zit.

[1:29:46] Dat heeft te maken met betaalbaarheid, kosten, etc.

[1:29:53] Maar ik zeg dat dat wel wel een missionair kabinet zal zijn.

[1:29:56] Wanneer dat vraagstuk op tafel zou komen en er bijvoorbeeld voorstellen of besluiten zouden

[1:29:59] komen om prijsstijgingen van de waddenveren te compenseren, dan staat het ontbreken van

[1:30:05] de status openbaar vervoer hiervoor helemaal niet in de weg.

[1:30:10] Datzelfde geldt voor het mogelijk maken van het gebruik van de OFV-studentenkaart.

[1:30:13] Beiden zijn uiteindelijk vraagstukken van worden daarvoor middelen beschikbaar

[1:30:19] Dat is volgens mij echt de kern van het debat.

[1:30:27] Dan kijken we naar die waddenveren.

[1:30:29] Dat was een tweede debat dat ook tussen de commissieleden ging over in die nieuwe concessie

[1:30:36] om dan de waddenveren al dan niet te elektrificeren.

[1:30:40] De gezamenlijke ambitie in het uitvoeringsprogramma voor het waddengebied, zoals eerder is

[1:30:45] geformuleerd, is dat de waddenveren op termijn emissieloos worden.

[1:30:48] Een scheepsbouwerd dame heeft onderzocht dat batterij-elektrisch varen hiervoor op zich

[1:30:54] een goede oplossing is, mits er vermogen en later infrastructuur gerealiseerd wordt in de havens.

[1:31:01] Er is nog geen besluit genomen of de waddenveren de komende concessieperiode

[1:31:06] ook elektrisch worden.

[1:31:12] Dat beantwoordt ook de vraag van de heer Heuting.

[1:31:15] Moet je dat nou ook niet aan de redenrijen zelf overlaten om te kijken op welke manier je emissieloos wilt worden

[1:31:22] en welk vaartuig daar het beste bij past.

[1:31:24] En dat is in de kern natuurlijk ook wat straks bij een concessieverlening plaats zal moeten vinden.

[1:31:29] Wij leggen op zichzelf geen techniek op, maar we nemen wel goede notie van dat rapport wat al heeft onderzocht

[1:31:34] dat op deze route waarschijnlijk batterij-elektrisch varen verreweg de beste optie is.

[1:31:39] En dat zie je natuurlijk ook op andere onderdelen van de scheepvaart.

[1:31:41] Waar schepen altijd dezelfde route varen, dat zien we bijvoorbeeld ook met sommige initiatiefen in de binnenvaart,

[1:31:48] is batterij-elektrisch varen vaak wel een hele goede en kostenefficiënte oplossing.

[1:31:56] Maar daar hoort dan ook het vraagstuk bij, waar de heer Heuting terecht aandacht voor vraagt,

[1:32:00] dat als dat koste verhogend werkt, wie dan die rekening daarvoor gaat betalen

[1:32:06] En hoe we op tijd ook de faciliteiten aan de wal beschikbaar hebben.

[1:32:12] Kost en verantwoordelijkheden zijn nog niet volledig in kaart.

[1:32:14] Dat is ook onderdeel van het proces waar we nu in zitten, om dat wel in kaarten te krijgen.

[1:32:18] Omdat je eigenlijk pas dan die vraag goed kunt beantwoorden.

[1:32:28] Even kijken, dat over het elektrisch varen.

[1:32:34] Ja, en daar hoort dat vraagstuk bij.

[1:32:36] Volgens mij moet mevrouw Kaminga, de heer Van Dijk, niet veel meer met een ingroeimodel werken.

[1:32:47] Dat is precies waar de staatssecretaris en ik ons ook bewust van zijn.

[1:32:51] Er zit een enorme wisselwerking tussen de meerdverkenning Ameland en de bereikbaarheid Ameland.

[1:32:58] Dat zegt iets over de route in de toekomst en de concessie.

[1:33:01] aan de andere kant ook dat vraagstuk van de emissieloos varen en welk moment dat je dat

[1:33:06] ook technisch gerealiseerd kunt hebben.

[1:33:09] Dus wij zijn ook bezig om te kijken hoe we meer flexibiliteit en adaptiviteit in kunnen

[1:33:15] bouwen in die concessie, want die concessie wordt verleend voor 15 jaar.

[1:33:19] De kans is groot dat je niet al deze faciliteit en voorwaarden in 2029 al beschikbaar

[1:33:23] hebt, maar om vervolgens te wachten tot 2044 is wel weer heel erg het andere uiterste.

[1:33:29] Wij streven er ook naar dat we daar de nodige flexibiliteit inbouwen, zodat je ook niet

[1:33:35] dan weer 15 jaar hoeft te wachten, ook als het technisch of qua bouw allemaal in 2029

[1:33:40] nog niet realistisch is.

[1:33:46] Dus een korte antwoord is die suggesties die zijn gewoon heel goed en die nemen wij

[1:33:51] ook mee in het proces.

[1:33:59] De heer De Groot, ik heb volgens mij een proces om van Holwerth naar Verwerth te gaan.

[1:34:04] Daar ben ik al op ingegaan.

[1:34:06] Dat is die meerverkenning.

[1:34:09] Ik ga ook niet vooruitlopen op de uitkomsten van de verkening, want dat zullen we gewoon

[1:34:12] gedegen moeten onderbouwen.

[1:34:15] Ik weet dus ook nog niet, zeg ik er gelijk bij, wanneer en hoe de natuurvergunning

[1:34:20] daarvoor, of die realistisch is, of die verstrekt kan worden, etc.

[1:34:23] dat ze allemaal uit die meerdverkenning moeten blijken en dan zullen waarschijnlijk, of dan zullen

[1:34:28] vanzelfsprekend alle positieve en negatieve gevolgen daarin meegenomen worden. Ook het

[1:34:32] verlaten van de haven van Holwerth, want dat maakt daar natuurlijk ook integraal deel van uit van die

[1:34:40] verkenning. Dan vroeg de heer Pierik mij nog of ik kan garanderen dat de frequentie van de

[1:34:55] Dat voert wel heel ver.

[1:34:57] De dienstregeling wordt sowieso jaarlijks bepaald op voorstel van de rederijen.

[1:35:02] Jaarlijks zijn er altijd wel kleine wijzigingen daarin.

[1:35:06] Vanzelfsprekend, bij de concessieverlening doet de staatssecretaris INW de toets op

[1:35:10] een goed product voor de reiziger.

[1:35:12] Bij goed product hoort natuurlijk ook voorspelbaarheid van de dienstregeling en de frequenties.

[1:35:17] Dus dat maakt ook allemaal deel uit van dat traject nu nota van uitgangspunten, dan programma

[1:35:22] van ijs en dan de aanbesteding.

[1:35:26] En dan door naar de watertaxi.

[1:35:34] Eerst maar beginnen bij de vraag van mevrouw Kamiga waarom die niet in de concessie kan

[1:35:38] worden opgenomen.

[1:35:40] Daar zijn twee redenen voor.

[1:35:44] De ene is dat volgens de wet personenvervoer, die wel op dit onderdeel van toepassing is,

[1:35:50] concessies bedoeld zijn voor openbaar vervoer met een dienstregeling.

[1:35:54] Nu is het kenmerk van de watertaxi's dat ze niet volgens een dienstregeling varen.

[1:35:58] En juist als het aanbod is, dan kun je zo'n watertaxi daar een beroep op doen en die reserveren.

[1:36:03] Dus dat gaat op aanvraag.

[1:36:05] Maar daarnaast zou opnamen van dit soort diensten in een concessie ook nog eens betekenen dat je een exclusief recht verstrekt.

[1:36:12] En dan mag nog maar één vervoerder, namelijk degene die die concessie uitvoert, die diensten aanbieden.

[1:36:17] En dat lijkt niet wenselijk, al is het maar omdat je ook vandaag de dag al ziet dat er meerdere aanbieders van watertaxies actief zijn in het waddengebied.

[1:36:29] Dan het snachtsvaren eerst, maar even weer hoe zat dat nou eigenlijk?

[1:36:35] De watertaxi mag op dit moment al 24-7 varen op de waddenzee.

[1:36:41] Overdag mogen ze binnen de betonde vaargeulen en de veerbootroutes harder dan 20 km per uur varen.

[1:36:49] Snachts geldt een maximumsnelheid van 20 km per uur.

[1:36:52] Dat is niet een nieuwe wets verzinsel.

[1:36:53] Dat geldt al zo sinds de jaren 80, of zo, uit mijn hoofd.

[1:37:00] Het feit dat het gebeurde wil dus niet zeggen dat het ook mag.

[1:37:03] En vervolgens in calamiteiten, noodsituaties, mag al sneller gevaren worden.

[1:37:11] Het betreft situaties als bijvoorbeeld urgent zieke vervoer, al zal dat ook vaak per

[1:37:15] helikopter gaan met ambulancehelikopter, verstoring van de openbare orde, reddingsoperaties,

[1:37:21] bergingsoperaties en bijbehorende oefeningen.

[1:37:25] We zijn bezig met wat uw Kamer ook vroeg bij het commissie-debat Maritim of snelle

[1:37:32] motorboten zoals watertaxies de categorie veerpont kunnen krijgen.

[1:37:38] Dat laten we verder uitzoeken.

[1:37:41] U krijgt daar een reactie op in het kader van de kabinetsreactie op het OVV-rapport

[1:37:45] over de aanvaring in het schuitengat, wat voor de zomer komt en de bijboden en de

[1:37:51] moties die erover zijn ingediend.

[1:37:54] Maar ik denk dat het wel zal zijn dat het eventueel aanmerken als veerpont op zich

[1:37:59] geen meerwaarde heeft bij het sneller varen in de nacht, omdat dat ook vanuit andere criteria

[1:38:10] op dit moment aan beperkingen onderhevig is.

[1:38:13] Dat is precies waar mevrouw Kamiganaar vroeg.

[1:38:17] De achtergrond van de snelheidsbeperking in de nacht ligt in de natuurbescherming

[1:38:22] en de nautische veiligheid.

[1:38:24] Dus om daarvan af te mogen wijken, moet de schipper of rede voor het natuurdeel zelf een

[1:38:32] vergunningaanvraag doen, vergezeld van een passende beoordeling naar de natuureffecten.

[1:38:35] Dat is net als bij alle andere natuurvergunningen waar we over spreken.

[1:38:40] En dan neemt het bevoegd gezag op basis daarvan een besluit, eventueel met mitigerende

[1:38:43] maatregelen.

[1:38:45] En daarnaast zullen er ook rond de nautische regelgeving een aantal zaken moeten worden

[1:38:49] aangepast die op voorhand ook niet heel eenvoudig lijken.

[1:38:56] Voorzitter. En daarmee heb ik wat mij betreft denk ik alle vragen over de aanbesteding van

[1:39:05] een antwoord voorzien. En over de bereikbaarheid, sorry.

[1:39:09] Dank, minister. Ik had in ieder geval de heer en Olga van Dijk de Groot en Heutink

[1:39:14] al opgeschreven. Dan kijk ik verder naar de commissie.

[1:39:16] Maar dan geef ik als eerste het woord aan de heer Olga van Dijk.

[1:39:21] Dank voor de beantwoording van de minister.

[1:39:25] Toch even nog op de bereikbaarheid van de gebieden en ook de eerste voortgangsrapportage

[1:39:30] die we mogen verwachten, de samenhang met de regio deal.

[1:39:33] Dat is mooi.

[1:39:35] De minister verwees naar een proceslijn optimaal bereikbaar.

[1:39:39] Mijn vraag was het nog wat concreter.

[1:39:41] Ik probeer het toch even bij de minister of hij dat kan toezeggen om daarin ook

[1:39:45] echt concreet met die bereikbaarheidsnormen en de samenhang met die mobiliteitsvisie

[1:39:48] of hij dat ook kan meenemen in de ontwikkeling van die lijn.

[1:39:52] Concreet gewoon dat mensen weten in hoeveel minuten...

[1:39:54] Je verlangt gewoon dat essentiele zaken als scholen bereikbaar zijn voor de mensen van de wadden.

[1:40:00] Of hij dat kan meenemen in de uitwerking van die lijn en ook in die voortgangsreportage.

[1:40:08] Ja, dat gaat in tijd, denk ik.

[1:40:11] Deze zomer nog niet bij elkaar komen, dat de uitwerking van die bereikbaarheidsdoelen dat loopt.

[1:40:16] Ik weet niet precies wat ik heb toezeggen, maar dit voorjaar komt daar later nog een eerste reactie op.

[1:40:23] Maar wat ik in het commissie-debat Meertal aangaf, op de ontwikkeling van die bereikbaarheidsdoelen

[1:40:28] zijn we wel behoorlijk uniek in de wereld.

[1:40:31] We willen uiteindelijk bereikbaarheidsdoelen die ook te operationaliseren zijn.

[1:40:35] Niet een abstracte norm die we vervolgens nooit halen, maar eentje die ook houvast biedt,

[1:40:41] niet alleen voor de Rijksoverheid, maar ook provincies en gemeenten,

[1:40:44] om je beleid op te gaan geafstemmen.

[1:40:46] En ik denk niet dat we dit jaar zover zijn dat die bereikbaarheidsdoelen helemaal ingevoerd kunnen worden en helemaal geoperationaaliseerd kunnen worden.

[1:40:52] Terwijl die voortgangsrapportage die komt al deze zomer.

[1:40:58] Maar we zullen vanzelfsprekend wel in de geest van wat we tot nu toe al aan de Kamer hebben gemeld over de hoofdlijnen notitie, mobiliteitsvisie, de verdere uitwerking daarvan en de ontwikkeling van bereikbaarheidsdoelen.

[1:41:08] Dat zullen we er wel naast leggen om te kijken wat we daar al uit leren om dat ook te benutten bij deze voortgangsrapportage.

[1:41:14] Veel verder dan dat kan ik niet gaan, maar dit gaan we wel doen.

[1:41:18] Dan geef ik het woord aan de heer De Groot, D66.

[1:41:22] Voorzitter. Dank aan de minister.

[1:41:24] Even over de elektrificatie, als dat toch inderdaad een kost-efficiënte oplossing lijkt.

[1:41:29] Waarom begint de minister dan niet nu toch vast met de voorbereiding van de infrastructuur, de planning?

[1:41:36] En als het gaat om de ov-status, de minister reageert eigenlijk heel pragmatisch, dat is goed.

[1:41:43] Maar het is ook een principeelpunt.

[1:41:44] Daar wonen mensen die gewoon in Nederland wonen en gewoon op tijd naar school of naar een werk moeten.

[1:41:53] En daar moet je openbaar vervoer voor organiseren als overheid.

[1:41:56] Dus ik zou toch graag een reactie willen hebben van de minister op deze twee punten.

[1:42:00] Dank u wel.

[1:42:02] Ja, en precies vanwege, in mijn ogen ook terecht, de vraag van de eilanden daarover,

[1:42:10] hebben we hier ook afspraken over gemaakt om het hier verder over te gaan hebben.

[1:42:14] Maar goed, dat hebben we een paar weken geleden met elkaar afgesproken.

[1:42:17] De staatssecretaris van INW pakt dat ook op en we gaan met betrokken provincies en gemeenten

[1:42:22] ook de komende tijd in overleg om te kijken van de OV-status en de praktische gevolgen.

[1:42:27] Hoe zou dat mogelijk zijn of niet?

[1:42:30] Ik begrijp dat de Kamer binnenkort ook met de staatssecretaris een debat heeft

[1:42:33] over de overheid.

[1:42:34] Daar zou ik dan denk ik meer thuishoren.

[1:42:36] Maar we zullen vanzelfsprekend de Kamer over de uitkomsten van ons overleg met

[1:42:39] de mede-overheden informeren.

[1:42:42] Dus daar zijn we net mee gestart met die gesprekken.

[1:42:46] En de elektrificatie, ja, gewoon even wel in de juiste volgorde gewoon.

[1:42:51] Bij die concessieverlening betekent, de stappen zijn allemaal voorgeschreven.

[1:42:56] Nota van uitgangspunten, reacties daarop, verwerken daarvan, programma van eisen.

[1:43:02] En juist ook omdat we wel met elkaar de ambitiedelen van emissieloos, we wel

[1:43:07] een eerste inzicht hebben dat elektrificatie voor de hand zou liggen, maar ik wil hier

[1:43:11] gewoon de reacties kunnen verwerken en als je richting een programma van ijzer komt, dat zou eerder het

[1:43:18] moment zijn om vast te leggen wat je nou precies van elkaar verwacht op gebied van emissieloos en

[1:43:22] bijbehorende aanleg en faciliteiten dan deze eerste stap in het proces.

[1:43:28] Want daar geldt het antwoord dat ik straks gaf.

[1:43:30] Ik ga niet van hogerhand dringend voorschrijven wat de techniek is.

[1:43:33] Als de consultatie nog op zou kunnen leveren, dan zou het misschien ook weer iets

[1:43:36] anders kunnen zijn.

[1:43:40] In aanvulling daarom, want dat is precies ook de angst die we hebben.

[1:43:44] We zien nu bij onder andere busconcessies, bij OV-concessies en noem maar op dat bedrijven,

[1:43:52] ondernemers, helemaal gek worden gemaakt met duurzaamheidseisen, alles moet elektrisch.

[1:43:57] We zien daar ook de gevolgen van, bussen die niet meer kunnen rijden.

[1:44:01] We zien natuurlijk ook gewoon problemen met elektrische treinen.

[1:44:07] Voorzitter, de vraag die we dan ook hebben is of de minister er in ieder geval voor kan waken op een moment...

[1:44:13] ...als we die reactie krijgen op die nota van uitgangspunt en dat de minister dat gaat verwerken in het programma van eisen.

[1:44:20] Dat we dan niet die ondernemers het zo onnodig zwaar gaan maken dat ze straks of niet meer kunnen inschrijven...

[1:44:27] ...of dat ze een veel te dure boot moeten gaan kopen en dus dat moeten gaan doorberekenen aan de klanten...

[1:44:33] Terwijl er misschien nog wel veel betere opties zijn.

[1:44:37] Dus waak er alsjeblieft van, zeg ik tegen de minister, dat we dus niet onnodig veel bureaucratische regels op die bedrijven gaan opleggen.

[1:44:46] Kijk, als je gaat aanbesteden, moet sowieso helder zijn wat je vraagt van degene die gaan inschrijven daarop.

[1:44:54] Daarom zei ik straks ook, we zijn nog niet op dat punt, want dan zul je ook als overheid,

[1:44:57] voordat je aanbesteedt, kosten en verantwoordelijkheden goed in beeld moeten brengen.

[1:45:00] Daar zijn we dus nu mee bezig.

[1:45:02] Die kosten zullen wel ergens betaald moeten worden, je wilt voorkomen dat ze neerslaan

[1:45:06] uiteindelijk bij een hogere prijs voor de consumenten.

[1:45:11] Waar ik wat afstand van neem, is dat we elkaar gek maken met duurzaamheidseisen.

[1:45:16] Ik denk wel dat het een terechte ambitie is, ook van de partijen in het Waddengebied,

[1:45:21] om hier emissieloos vervoer te gaan willen, ook gelet op alle vragen die straks nog

[1:45:27] door collega Van der Waal worden beantwoord over de natuur in het Waddengebied.

[1:45:30] Dit gebied knapt natuurlijk wel op als je daar straks schepen hebt die niet de fossiele afvalstoffen uitstoten.

[1:45:40] Vervolgvraag van Heer Huiting.

[1:45:43] Voorzitter, daar heb je hem dus weer.

[1:45:46] De minister zegt dus dat de natuur erbij gebaat is op het moment dat we elektrisch gaan varen.

[1:45:50] En tegelijkertijd zien we dus dat de eilanden afspraken maken om dus geen wadkabels aan te gaan leggen.

[1:45:56] Omdat dat juist funes zou zijn voor de natuur.

[1:45:59] Dan kan de minister toch niet vol blijven houden dat de elektrificatie van onder andere

[1:46:05] de veerboten, dat het dan bijdraagt aan de natuur, terwijl we aan de andere kant die

[1:46:09] natuur daarmee dus ook slopen op het moment dat je de infrastructuur ervoor gaat aanleggen?

[1:46:13] Het leven is vol dilemma's en die zie je ook hier en die proberen we van een goed

[1:46:17] antwoord te voorzien.

[1:46:19] Maar gebrek aan CO2-uitstoot, dat is op zichzelf wel een positieve effect op

[1:46:25] de natuur.

[1:46:28] Dan kijk ik naar mevrouw Kamminga van de VVD.

[1:46:32] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:46:33] Dan toch nog heel even over de watertaxi.

[1:46:35] Want ik begrijp het verhaal van de minister.

[1:46:37] Kan ik op zich best volgen en tegelijkertijd, als je dat doorreden neemt, dan kan de conclusie

[1:46:41] voor de bewoners daar zijn dat er dus die watertaxi niet gaat varen.

[1:46:44] Want die 20 km per uur, dat tocht ervoor dat het niet meer rendabel is, dan wel

[1:46:48] dat de kosten voor een bewoner die daar dan toch onverhoopt hebben, die doet dat

[1:46:51] vaak niet voor de loon, die doet dat die een avondje wil stappen, maar dat er echt

[1:46:53] wel een reden is om die watertaxi te nemen, niet meer kan betalen.

[1:47:00] In hetzelfde met die vergunningverlening.

[1:47:03] Ik snap ook dat je dat als ondernemer zelf moet doen.

[1:47:06] Tegelijkertijd is het hier natuurlijk toch een soort van bijna publieke dienst.

[1:47:09] Het is niks anders.

[1:47:10] Maar hoe kijkt de minister er dan naar dat als deze regelgeving ervoor zorgt dat het

[1:47:14] voor een onderneming niet meer rendabel is, dan wil de kosten zo hoog worden voor de

[1:47:18] inwoners om daar gebruik van te maken?

[1:47:20] Hoe dan wel die nachtelijke voorziening ingevuld kan worden?

[1:47:23] Je speelt nog een breder vraagstuk, want de dienstverlening is sowieso erg duur,

[1:47:28] Het is dus altijd aanvullend en ook altijd aanvullend ontwikkeld geweest, de ondernemers, op de veerdienst.

[1:47:33] Want de veerdienst is de publieke dienstverlening die traditioneel ook vroeger niet nachts voer.

[1:47:42] Er zit nog wel een interessant debat achter wat het dan onrendabel maakt, als het blijkbaar

[1:47:46] alleen rendabel te maken was zoiets wat al 40, 50 jaar verboden is en wat in de wetgeving

[1:47:54] ook op hete daadbetrap moet worden.

[1:47:56] Dus ik begrijp best de gewoonte die daar is ontstaan.

[1:47:59] Maar ik denk dat we daar ook wel met enige realisme naar moeten blijven kijken.

[1:48:04] Het grote voordeel is natuurlijk al die boot die gaat op het moment dat jij hem besteld hebt.

[1:48:07] Je hoeft niet te wachten in de Veerhaven.

[1:48:10] Ja, hij gaat zavons en s'nachts maximaal 20 kilometer per uur.

[1:48:14] Maar er zit nog wel een debat achter van wat maakt dan dat je in iedere situatie een paar

[1:48:18] minuten sneller wilt zijn?

[1:48:19] In calamiteiten-situaties kan dat al.

[1:48:22] We zijn ook nog bezig.

[1:48:24] Op verzoek van de Kamer kijken we verder met de regionale overheden of we voldoende ruimte

[1:48:31] hebben geboden in de definitie van calamiteitssituaties, of dat nog verder kan.

[1:48:36] Maar het gaat niet zo ver dat ik zeg dat toeristen die te laat in de Veerhaven

[1:48:41] arriveren per definitie een noodsituatie zijn.

[1:48:44] Dan even tussen een acute reddingsoperatie en de te laat gekomen toeristen.

[1:48:49] Daar zit een grijs gebied en daar proberen we ook nog wel wat ruimte te zoeken, maar die is niet onbegrensd.

[1:48:56] Mevrouw Kamik, ga.

[1:48:58] Ja, dankjewel. Dat is natuurlijk ook precies het punt.

[1:49:00] Vanwaar zoeken we dan wel die ruimte?

[1:49:01] Want we zijn het volgens mij helemaal eens dat het niet moet gaan om het incident en wat ik al zei,

[1:49:05] als iemand te laat te lang in de kroeg is blijven hangen, dan wel op het eiland, dan wel op het vasteland.

[1:49:10] Maar juist om van waar vind je die balans?

[1:49:12] Het is goed om te horen dat de minister in ieder geval wel kijkt waar dan de aanvullende ruimte zou kunnen zijn.

[1:49:19] Heller. En volgens mij geen nieuwe vraag aan de minister.

[1:49:21] Dan kijk ik naar de leden en anders kan de minister er door met zijn blokje overig, volgens mij al.

[1:49:27] Ja. En dan, er zijn nog een aantal andere vragen gesteld door mevrouw Chakor.

[1:49:37] Een aantal vragen ook op het gebied van de lozingen.

[1:49:42] Op zichzelf is het huidige beleid als beleid effectief om de waterkwaliteit van het waddengebied te beschermen.

[1:49:48] Daar ligt nog wel een opgave om bestaande vergunningen te bezien en herzien.

[1:49:53] Daar is het bevoeggezag hard mee bezig.

[1:49:55] Dat zijn aan de ene kant Rijkswaterstaat, maar ook het waterschap en de omgevingsdiensten.

[1:50:01] Specifiek zat daarachter van of dat sneller kan.

[1:50:03] Dat debat hebben we een aantal keer gehad de afgelopen periode met de Kamer.

[1:50:08] Hoe graag ik het zou willen, nee, dat kan niet sneller, omdat dit echt monnikenwerk is.

[1:50:13] Dit zijn vergunningen, niet van een paar kantjes, maar soms boekwerken van duizend bladzijden of

[1:50:19] meer met tabellen.

[1:50:21] Het vergt ook specialistische kennis die niet oneindig voorradig is.

[1:50:26] Rijkswaterstaat heeft op zich een goede prioriteitsstelling om te beginnen bij die vergunningen waarvan

[1:50:33] we inschatten dat, gelet op de KNW, de grootste noodzaak is om daar te beginnen.

[1:50:40] Ook in dit geval, specifiek voor de Waddenzee, heeft Rijkse Waterstaat wel in zicht welke

[1:50:45] lozingsvergunningen ze voor dat gebied hebben afgegeven.

[1:50:50] Ze worden dus aangepakt in de prioriteit om zo snel mogelijk alle vergunningen

[1:50:55] KRW-proof te maken.

[1:50:58] Daarnaast zullen best beschikbare technieken, zoals voorgeschreven, steeds beter worden.

[1:51:02] Wat er ook autonoom toe zou moeten leiden, is dat bestaande lozingen gaan afnemen.

[1:51:10] Mevrouw Chakor vraagt ook naar een einddatum voor lozingen op het wad.

[1:51:16] Het is op zich niet mogelijk om daar een einddatum aan te geven, want er vinden in Nederland

[1:51:20] bedrijfsmatige activiteiten plaats die leiden tot afvalstromen.

[1:51:24] Met ons vergunning, verledening, toezicht en handhavingsstelsel hebben we een goed

[1:51:27] systeem in hand om dit te reguleren.

[1:51:29] Bij het toetsen van de lozingsvergunningen worden de bestbaar beschikbare technieken

[1:51:33] voorgeschreven en een emissietoets uitgevoerd.

[1:51:36] Mocht dit niet voldoen, dan moeten er aanvullende maatregelen worden genomen door het bedrijf.

[1:51:40] Anders wordt de lozing niet toegestaan.

[1:51:43] Dat alles tegen de achtergrond wat ik net zei, is wel belangrijk dat we de bestaande

[1:51:48] vergunningen tijdig bezien en herzien.

[1:51:54] Dat is tegelijkertijd ook de antwoord op de eerste vraag die het lid Kostić stelde.

[1:52:02] Het lid Kostić vroeg daar aan toe een reactie op het voorstel om het mogelijk te maken om

[1:52:09] individuele personen, CEO's van bedrijven, te vervolgen voor het beschadigen van het

[1:52:16] ecosysteem.

[1:52:18] Ik heb begrepen dat dit ook een initiatiefvoorstel is dat de Partij voor de Dieren heeft gedaan.

[1:52:24] Het valt echt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Justitie en Veiligheid.

[1:52:30] Ik denk sowieso dat het kabinet ook wel terughoudt dat hij pas bij de beoordeling

[1:52:34] van initiatiefwetsvoorstellen van tweede Kamerleden, want daar voert ook de Kamer

[1:52:37] binnenkort wel het debat over.

[1:52:40] En voor een reactie op dit voorstel geldt weer dat dat een kabinetstandpunt is.

[1:52:45] Dus dat zal ook eerst via de ministerraad moeten, en dat hoort u dan naar aanleiding van het initiatiefvoorstel

[1:52:51] van de minister van Justitie en Veiligheid.

[1:52:55] Dan werd nog gevraagd door zowel de leden Chakor als Kostic over het handhaven te optreden

[1:53:05] tegen een onvergunde lozing.

[1:53:09] Het woord zegt het al, een onvergunde lozing is per definitie illegaal.

[1:53:14] Zodra er een onvergunde en daarmee illegale lozing wordt gevonden, zal door het bevoeggezag

[1:53:19] handhafend moeten worden opgetreden.

[1:53:22] Het is belangrijk dat er voldoende capaciteit voor aanwezig is, maar dat is in eerste

[1:53:25] plaats ook de verantwoordelijkheid van de omgevingsdiensten die daarvoor aan de

[1:53:29] lat staan.

[1:53:31] Dan een vraag van de heer Pierik over de betrokkenheid van de landbouwpartijen

[1:53:37] bij de Wadden Agenda 2050.

[1:53:40] De agenda voor het Waddengebied is met alle betrokken partijen uitvoerig besproken en opgesteld.

[1:53:48] Ook de landbouw is als volwaardige partij betrokken bij het uitvoeringsprogramma 2021-2026.

[1:53:56] We zullen de landbouw bijvoorbeeld ook betrekken bij beleidskade Natuur en alle andere zaken

[1:54:00] die rond het Waddengebied spelen, want ze worden ook gehoord in het kader van het

[1:54:04] de regeringsberaad van het waddengebied, die altijd weer input geeft aan het bestuurlijk

[1:54:09] overleg voor het waddengebied.

[1:54:13] Mevrouw Kamingera vroeg hoe we bij landelijke regelgeving rekening houden met de leefbaarheid

[1:54:19] van de wadden.

[1:54:21] Ze noemde het voorbeeld of de suggestie om van de waddentoets die dan toe te passen.

[1:54:30] Hier is in voorzien door dat het ministerie van BZK standaard alle stukken voor de ministraat

[1:54:37] en alle voorstellen beoordeelt op gevolgen voor medeoverheden, waaronder dus ook de Wadden-gemeenten.

[1:54:43] Dus ook specifiek op dat gebied.

[1:54:45] En daarnaast, gewoon in onze eigen governance rond het Wadden-gebied, hebben we leefbaarheid

[1:54:49] ook onderdeel gemaakt van de Wadden-agenda.

[1:54:53] Ik zeg niet erbij dat we daarmee nooit meer voor dilemma's staan, want het leven is

[1:54:57] En als er één beleidsderein is waar die dilemma's bij ieder onderwerp gevoeld worden, is dat in het Waddengebied.

[1:55:06] De heer Van Dijk vroeg nog naar een totaalplan voor windparken boven de Wadden-eilanden.

[1:55:14] En een aantal aanpalende vragen daarover.

[1:55:18] In het programma aansluiting wind op zee Eemshaven wordt onderzocht wat de aanlandingsmogelijkheden zijn voor de 4,7 gigawatt...

[1:55:24] die op korte termijn rond 2031 gerealiseerd moet worden met ruimte voor de toekomst van windparken

[1:55:31] boven de eilanden richting de Eemshaven.

[1:55:34] Hierbij worden de effecten van de tracés op onder andere milieu en natuur onderzocht

[1:55:38] en maximaal gemetigeerd.

[1:55:40] Mocht er dan toch nog aanvullende effecten optreden, dan zal er compensatie plaatsvinden.

[1:55:46] Voor alle aanlandlocaties geldt dat er middelen beschikbaar zijn voor gebiedsinvesteringen.

[1:55:50] Dat geldt dan ook voor de regio Noord-Nederland met betrekking tot het programma Aansluiting Wind op Zee Eemshaven.

[1:55:58] De eerste stap daarin is dat collega Jetten, de minister voor klimaat en energie, over twee weken

[1:56:04] spreekt met de regionale bestuurders over alle lopende onderzoeken, compensatie en gebiedsinvesteringen.

[1:56:11] Specifiek bij Wind op Zee vroeg mevrouw Kamminga nog naar de stand van zaken van het proces met

[1:56:17] Duitsland over de aanlanding in Noord-Nederland.

[1:56:21] Duitsland heeft eerder tijdens het project ten noorden van de Wadden al aangegeven vanuit

[1:56:26] maritiem oogpunt bezwaren te hebben op het voorgestelde Eems-tracé, wat loopt door

[1:56:31] het Eems-Dollard verdragsgebied.

[1:56:33] Voor activiteit in dat gebied is een scheepvaartvergunning nodig.

[1:56:36] De Duitse scheepvaartinstanties zijn op grond van het verdrag daaruit bevoegd gezagvervoer.

[1:56:43] Een aanleiding daarvan zijn Rijkswaterstaat en EZK in gesprek met de Duitse autoriteiten.

[1:56:49] Dus op dit moment nog geen duidelijkheid over te geven.

[1:56:52] We verwachten voor de zomer, na aanleiding van die gesprekken, meer duidelijkheid te

[1:56:56] hebben.

[1:56:58] Dan vroeg de heer Pierik nog naar de huidige vaarroutes bij hevige windkracht.

[1:57:10] Daar zijn we als Nederland niet in staat om eenzijdig een internationale vaarroute

[1:57:14] te sluiten.

[1:57:15] Wel heeft Nederland samen met Duitsland en Denemarken een voorstel ingediend binnen het

[1:57:20] verband van het IMO, de internationale maritieme organisatie, voor een aanpassing van de bestaande

[1:57:25] roteringsmaatregelen boven het Waddengebied, waarin een aanbeveling wordt opgenomen conform

[1:57:30] de waarschuwingen die nu al aan de containerschepen worden gegeven.

[1:57:35] Dat voorstel is inmiddels door IMO aangenomen.

[1:57:37] is op 1 juni afgelopen jaar van kracht geworden en wordt opgenomen in de IMO's Schepenroute-gids,

[1:57:47] een internationale nautische publicatie die door de bemanning wordt gebruikt bij de reisvoorbereiding.

[1:57:55] Daar rapporteren we ook periodiek over vooraf aan de commissiedebatten Maritim.

[1:58:00] Tot slot de vraag van de heer Van Dijk over het rapport over climate change in de Waddenzee.

[1:58:17] Hij vroeg bijvoorbeeld ook over zoetwater.

[1:58:22] Beter dan met het Delta-programma Zoetwater is dat dilemma voldoende in beeld.

[1:58:26] De hoeveelheid water in Nederland is afhankelijk van de afvoer van de rivieren en de neerslag.

[1:58:34] Er zullen vaker watertekorten optreden omdat het wateraanbod in de zomer afneemt terwijl

[1:58:39] de watervraag toeneemt.

[1:58:41] Er worden al veel beheerdmaatregelen getroffen, maar tijdens watertekorten ligt de prioriteit

[1:58:46] bij het vasthouden van water in het IJsselmeer ten behoeven van de zoetwatervoorziening

[1:58:50] van heel Noord-Nederland.

[1:58:51] De verbinding met het onderzoeksprogramma Klimaateffecten Waddenzee is al gelegd, maar

[1:58:56] dat zal niet leiden tot meer water tijdens watertekorten.

[1:59:02] Hoe we dat in de toekomst gaan doen, dat wordt onderdeel van de hereiking van de Delta-beslissing

[1:59:06] in 2026.

[1:59:07] Al dit soort onderzoeken, wat we nu doen, wordt dan ook meegenomen in die hereiking.

[1:59:13] Voorzitter.

[1:59:14] Daarmee heb ik ook de overige vragen beantwoord.

[1:59:18] Dank aan de minister.

[1:59:19] Dan zag ik zojuist een aantal vingers, maar ik weet niet of de behoefte nog steeds aan het vragen is.

[1:59:23] Ik zag allereerst mevrouw Chakor en daarna de lid Constitz.

[1:59:27] Dank voorzitter en dank aan de minister voor de beantwoording van de vragen.

[1:59:32] Ik maak me toch wel zorgen, dan kom ik toch weer terug op de punt met betrekking tot de lozingen.

[1:59:39] Misschien bedoelt de minister het niet zo, maar zo komt het wel over dat de handhaving,

[1:59:42] u zegt dat die verantwoordelijkheid toch echt wel bij de omgevingsdiensten ligt.

[1:59:47] We weten ook allemaal dat daar 30 miljoen tekort op zit en de eigen staatssecretaris

[1:59:53] heeft er ook niks aan gedaan.

[1:59:55] Maar ik wil even terug naar een voorbeeld.

[1:59:57] Misschien werkt dat al meer met betrekking tot de zorgen die er zijn en dat we moeten

[2:00:02] actualiseren, liefst gisteren dan morgen.

[2:00:06] Vergunningen zijn gewoon verouderd.

[2:00:08] Bijvoorbeeld de Friese vergunning, 2009.

[2:00:10] Pointer heeft daar onderzoek naar gedaan.

[2:00:12] Er was water gelost, te warm water.

[2:00:16] Rijkswaterstaat heeft toen gekeken van klopt dat wel, is daar een risico?

[2:00:19] Maar wat we dan doen is de risico kijken naar karperachtigen.

[2:00:23] Is daar een risico voor een water voor karperachtigen?

[2:00:25] Nee, die is er niet.

[2:00:26] Logisch is het er niet, want die zwemmen niet in zout water, maar in zoet water.

[2:00:32] Wat ik daarmee wil zeggen is dat de instrumenten die wij gebruiken, mijn vraag is echt van

[2:00:38] A. Ik wil het liever vanuit die zorg inderdaad en ook omdat onze UNESCO, onze wadden gebied

[2:00:47] zeg maar niet meer kan wachten, kunnen we het actualiseren en kunnen we dat zo snel mogelijk

[2:00:51] werken?

[2:00:51] De instrumenten die wij nu gebruiken, de handhaving, de vergunningen en kan omgevingsdiensten

[2:00:58] dan zelf moeten handhaven, kan die zijn werk wel gaan doen en deelt de minister ook

[2:01:03] deze zorgen?

[2:01:04] Dat is wel veel in één vraag aan de minister, maar ik geef het woord aan de minister.

[2:01:09] Ik zeg gelijk bij het voorbeeld van de Karpenachtige, dat ken ik niet, maar daar kan ik later schriftelijk

[2:01:13] nog op ingaan.

[2:01:16] Ik zeg niet dat ik zonder zorgen ben, ik zeg wel dat wij op zichzelf alles georganiseerd

[2:01:19] hebben om aan die zorgen te gemoeten te komen.

[2:01:21] Vandaar ook het herzienen van de vergunningen, ook de 800 vergunningen van Rijkswaterstaat.

[2:01:28] Maar ik zeg gelijkbij dat dat niet van de ene dag op de andere geregeld is.

[2:01:31] En dat verwijst ik naar mijn voorgeantwoord.

[2:01:32] Dit is gewoon echt monnikenwerk, waarvoor de expertise ook niet oneindig beschikbaar is.

[2:01:37] Die sterke is buitengewoon dermate beperkt beschikbaar dat je dat ook niet kunt versnellen.

[2:01:50] In dat opzicht werken de instrumenten.

[2:01:51] Het is ook niet zo dat er in het afgelopen coalitieakkoord extra geld naar de omgevingsdiensten

[2:01:56] is gegaan, maar de omgevingsdiensten zijn grotendeels ook een taak van de medeoverheden.

[2:02:03] Dus daar ligt ook de verantwoordelijkheid.

[2:02:05] Daar ligt ook het afwegen tussen welke prioriteiten je voorrang geeft.

[2:02:09] En dat kun je ook niet zomaar als Rijk overnemen.

[2:02:12] Ik respecteer in dat opzicht ook gewoon de zaken zoals we ze hebben afgesproken in de wet- en regelgeving in Nederland.

[2:02:18] En Rijkswaterstaat zet alles op alles om voor die 800 vergunningen, waarvan een deel in het Waddengebied,

[2:02:24] die door Rijkswaterstaat zijn afgegeven, om die tijdig te herzien.

[2:02:30] Kijk ik of het een vervolgvraag is bij mevrouw Chakor?

[2:02:33] Het is omgevingsdiensten, want u zegt inderdaad dat het bij de medeoverheden ligt, de verantwoordelijkheid

[2:02:40] daarvoor.

[2:02:40] Als we naar die voorbeeld gaan, wat ik net aangaf, dan zie je dat de omgevingsdiensten

[2:02:44] de toezicht moeten gaan doen, maar als ze tegenaan lopen is het een onduidelijke vergunningssituatie.

[2:02:50] Ze zien gewoon door het bos de bomen niet meer en ze kunnen vaak controle in inspecties

[2:02:58] niet meer terugvinden.

[2:02:59] Dit is echt wel een casus waarvan ik denk van dit is zorgelijk en vingerwijze richting de omgevingsdienst.

[2:03:04] Het is meer van hoe kunnen we nou zorgen dat we juist die instrumenten die we hebben dat die ook gaan werken.

[2:03:10] Dus ik zit heel erg te zoeken naar van als dat de instrument is om aan de voorkant, preventief aan de voorkant,

[2:03:16] goed te handhaven, goed te toetsen, dan moeten ook de instrumenten, de vergunningsvoorwaarden, noem maar op,

[2:03:22] De vergunning verlenen moet ook, die vragen die we daar stellen, moeten uiteindelijk antwoord geven op de de zorgen die we hebben voor de toekomst.

[2:03:32] Dus mijn vraag is van, ik begrijp dat er nu geen antwoord is, maar meer van hoe kunnen we op lange termijn hier oplossingen voor vinden?

[2:03:40] Ik zou twee dingen op voorhand willen zeggen.

[2:03:43] In mijn vorige antwoord ben ik ook begonnen met het feit dat ik niet zonder zorgen ben.

[2:03:48] Waar ik over ga is met Rijkswaterstaat en daar zijn we dus ook volop mee bezig.

[2:03:51] Ik doe niet aan vinger wijzen naar de omgevingsdiensten, maar ik respecteer wel dat ook andere overheden

[2:03:59] bevoegdheden hebben en dat die ook aan de lat staan om daar hun prioriteit te stellen.

[2:04:07] Ik denk dat we gewoon een adekwaat VTH-stelsel hebben in Nederland, waar ook de staatssecretaris

[2:04:13] in de afgelopen periode meer geld voor heeft vrijgemaakt om ook daar nog capaciteit te vergroten.

[2:04:19] Voor de rest kun je daar een heel uitvoerd debat wat terechtgevoerd moet worden, maar dan

[2:04:23] zou ik toch echt aan de Kamer in overweging willen geven om dat bij de periodieke debat

[2:04:27] over het VTH-stelsel te doen, want dat rijdt verder dan alleen het Waddengebied.

[2:04:32] Eerst het woord aan het lid Kostietse naar de heer Van Dijk.

[2:04:37] Nou, de minister zegt het wel goed, het rijdt inderdaad verder dan het Waddengebied.

[2:04:40] Dat begrijp ik, maar we hebben het nu wel over het Waddengebied en niet zomaar

[2:04:43] iets.

[2:04:43] Het is niet een detail, de minister had het over de omgevingsdiensten die prioriteiten

[2:04:48] moeten stellen.

[2:04:49] Inmiddels hebben omgevingsdiensten te maken met zoveel grote problemen en als je meerdere

[2:04:54] huizen tegelijkertijd in brand hebt staan, dan moet je overal gaan blussen.

[2:04:59] En wat je terug hoort van die omgevingsdiensten is dat ze daar gewoon qua capaciteit en

[2:05:04] wat de PvdA nette schetste, ook qua duidelijkheid niet aan toekomen en het rijk juist vragen

[2:05:09] om meer op te reden.

[2:05:11] Maar even specifiek over het Wadden-gebied.

[2:05:14] Ik vind toch dat de minister een beetje te makkelijk doet over de zorgwekkende

[2:05:17] situatie daar.

[2:05:18] Ik ben op zoek naar welke stappen de minister meer kan ondernemen.

[2:05:23] Volgens mij deelt de minister, dat hoop ik dan, met ons mee de feit dat daar niet aan wordt voldaan in het Waddengebied.

[2:05:35] Dus ik ben benieuwd welke maatregelen gaat de minister nemen dat dat nu wel gebeurt.

[2:05:40] Voordat ik het woord aan de minister geef, we hebben nog een dikke 50 minuten.

[2:05:45] We willen ook nog een tweede termijn hebben en we hebben ook nog de minister van Natuur en Stikstof.

[2:05:49] Dus ik wil u vragen om uw vragen wel wat korter te houden, want we zitten nu bijna bijdragers in de vragen.

[2:05:54] En dan komen we gewoon niet meer aan het tweede termijn toe.

[2:05:56] De minister.

[2:05:59] Als het gewoon heel concreet is.

[2:06:01] Er is bij Rijkswaterstaat bevoegd gezag voor lozingen op de Rijkswateren, waaronder de Waddenzee.

[2:06:08] Er zijn 54 vergunne bedrijfslozingen in beeld.

[2:06:11] Daarvan is ook weer in beeld welke gevolgen we voor de KNW hebben of niet.

[2:06:15] Die laatsten worden bij voorrang bezien en zo nodig herzien in dat megaproject om alle 800

[2:06:23] vergunningen van Rijkswaterstaat onder de loep te nemen.

[2:06:25] Dat is wat je moet doen, en dat doen we dus ook.

[2:06:29] Dan check je weer of ze voldoen aan de oorspronkelijke uitgangspunten, aan de huidige eisen.

[2:06:33] Zijn alle best beschikbare technieken toegepast?

[2:06:35] Wat is het effect?

[2:06:36] Maar we doen dat wel binnen het kader in de rechtsstaat van de bestaande wet- en regelgeving,

[2:06:40] want bedrijven ontlenen daar ook zekerheden aan.

[2:06:43] Maar daar zitten we dan bovenop om te zorgen dat het daar wel aan voldoet.

[2:06:49] Dit kost iets.

[2:06:51] Voorzitter.

[2:06:51] Ik hoor een inspanning om te kijken naar die vergunningen, maar ik zie door de jaren

[2:06:57] geen verbetering en dat we die normen halen.

[2:07:01] Dus daar voldoen blijkbaar de regels, tenminste de normen die het Rijk zelf stelt

[2:07:07] voor de bedrijven qua vergunningen, niet.

[2:07:10] Dus waar is de minister dan niet met ons eens dat we dan die regels moeten veranderen om

[2:07:15] uiteindelijk al die normen te kunnen voldoen?

[2:07:17] Dat is nog scherper vergunnen en kijken waar daar de juridische ruimte in zit.

[2:07:26] Voorzitter, hier zitten ook wel weer een aantal aannames in.

[2:07:29] Bijvoorbeeld ook de aanname dat een watersituatie altijd is verslechterd door losingen.

[2:07:35] Het waddengebied, de waddenzee, is ook een open systeem.

[2:07:37] Er kunnen nog veel meer invloeden zijn.

[2:07:40] Dus in dit debat rijdt het nog wel wat verder dan simpelweg de normen aanschreven, maar

[2:07:45] los daarvan.

[2:07:45] Ook dat kun je niet zomaar doen, omdat het ook dat gevolgen heeft en er moeten in dit

[2:07:51] voor bedrijf zich ook op kunnen voorbereiden en ook onderdeel zijn om daar hun visie

[2:07:58] op te kunnen geven.

[2:07:59] Dat kun je niet overnight zomaar doen.

[2:08:02] Dus ik vermoed dat we daar op dat punt het lidkoststids en ik ook niet helemaal

[2:08:05] eens zullen gaan worden.

[2:08:08] Dan ga ik naar de heer van Dijk, NSC.

[2:08:10] Anders zijn het echt teveel interrupties, he, mevrouw Koms.

[2:08:14] Dank, voorzitter.

[2:08:14] Toch nog even op het rapport, climate change, de rol van zoetwater.

[2:08:19] Dank voor de beantwoording van de minister.

[2:08:21] Maar ik merk toch bij mezelf dat ik behoefte heb aan meer inzicht in hoe dit werkt qua zoetwater.

[2:08:25] En de effect ook op de voedsel voor de trekvolgers.

[2:08:27] Die trekvolgers komen vooral in het voor en het najaar.

[2:08:30] Dan hebben we niet de problemen met droogte.

[2:08:32] Dus ik begrijp dat de prioriteit wordt gegeven bij droogte aan gewoon drinkwatervoorziening

[2:08:35] En ook de peidelen opzet van de Duitselmeer heeft hiermee te maken.

[2:08:39] Dus ik heb eigenlijk twee vragen.

[2:08:40] De eerste is, is het toch mogelijk om ergens dit jaar meer inzicht te geven in die werking

[2:08:45] van die dynamiek van het systeem met zoetwater op de voedsel en op al die processen werken?

[2:08:50] En welke beheersmaatregelen daar dan eventueel ook bij zouden kunnen worden genomen?

[2:08:53] En dan begrijp ik, dat is vraag twee, dat dat pas ultimo bij die delta-beslissingen

[2:08:57] komt in 26, maar dat we daar ook echt wel dit bij betrekken.

[2:09:01] Dit element van zoetwater in de Waddenzee.

[2:09:05] Ja, dat laatste wordt betrokken.

[2:09:07] En ik zeg u het eerst toe dat we daar later dit jaar een uitvoerige brief op in zullen gaan.

[2:09:15] Dan wilt u natuurlijk het mij meteen horen.

[2:09:20] Er komt nog voor de zomer een brief over het Deltaplan Zoetwater.

[2:09:24] Dan zullen we in die brief ook uitvoerig ingaan op hoe dit werkt.

[2:09:28] Dan wilde ik graag doorgaan naar de minister voor Natuur en Stikstof.

[2:09:33] Mevrouw Van der Wal.

[2:09:35] Ja, voorzitter, dank en wat goed dat we hier spreken over het Waddengebied via dit commissiedebat.

[2:09:43] Want het is zo'n mooi en belangrijk gebied en dan is het ook mooi dat het zoveel aandacht

[2:09:47] krijgt via deze commissie.

[2:09:51] En natuurlijk ook vanuit mij de felicitaties voor de heer Pierik.

[2:09:55] Ik heb vier blokjes, maar dat zijn wel hele kleine blokjes en soms ook maar met

[2:09:59] één onderwerp of één vraag.

[2:10:02] Dus dat valt allemaal reuze mee.

[2:10:04] Het eerste blokje gaat over beleidskader natuur, het tweede blokje visserij, vooral even de bodemberoering.

[2:10:11] Het derde blokje unesco en het vierde blokje overig en daar zitten er dan drie, vier dingetjes in.

[2:10:18] Maar eerst het beleidskader natuur.

[2:10:22] Ik denk dat iedereen er mee bekend is dat we een beleidskader natuur aan het opstellen zijn.

[2:10:28] Juist omdat het niet goed gaat met de natuur.

[2:10:31] En we de balans tussen de economische activiteiten en de natuur willen herstellen.

[2:10:38] Dat is nodig, want we hebben de afgelopen jaren te veel activiteiten gehad in het

[2:10:44] Waldengebied, wat ten koste ging van de natuur.

[2:10:48] En daarom is het zo belangrijk dat we die balans weer terugkrijgen.

[2:10:53] De prioriteit voor de fase waarin we nu inzitten, dat is de analysefase.

[2:10:59] Dat is de huidige staat van de ecologie eerst helder in kaart te brengen.

[2:11:06] Dat doen we in relatie tot de leefbaarheid.

[2:11:10] En we verwachten de eerste uitkomsten van die drie ecologische bouwstenen rond de

[2:11:14] zomer.

[2:11:15] Dan gaat het over de staat van de natuur, dan gaat het over een ecologisch streefbeeld

[2:11:20] en dan gaat het over een ecologisch afweegkader.

[2:11:25] En parallel hieraan werken we aan een analyse van sociaal-economische effecten.

[2:11:29] En de prioriteiten, die moeten blijken uit de analysefase en die hangen samen met de mate

[2:11:35] van de impact op de natuur.

[2:11:37] Dat ten aanzien van de vraag van de heer De Groot, als het gaat om welke prioriteiten

[2:11:42] we nu hebben voor het beleidskader natuur.

[2:11:48] Mevrouw Kammenga vroeg dan ook, ja, maar hoe weeg je dan uiteindelijk al die belangen,

[2:11:52] want dat is natuurlijk best ingewikkeld.

[2:11:54] Collega Harbers heeft er ook al iets over gezegd, en dat is ongelooflijk ingewikkeld,

[2:11:58] om al die belangen in dat waddengebied dan ook bij elkaar te brengen.

[2:12:02] En daarom vind ik het belangrijk dat alle bewoners, maar ook steekholders, hier gewoon volop bij betrokken zijn.

[2:12:09] En in het plan van aanpak in deze analysefase van het beleidskade Natuur,

[2:12:15] dat hebben we in januari vastgesteld in het BOW, het bestuurlijk overleg waddengebied.

[2:12:22] En daar hebben we ook aangegeven op welke wijze bewoners en steekholders worden betrokken.

[2:12:28] En dat gebeurt onder andere via een serie themabeeenkomsten, waarvoor we nu ook alle

[2:12:34] belangen echt in kaart brengen.

[2:12:37] En bij de vervolgaanpak, na deze analysefase, zal ik weer alle partijen in de governance

[2:12:43] betrekken, zodat we ook echt die integrale afwegingen hebben, met elkaar ontzettend

[2:12:51] Dan de vraag van de heer Heutink ten aanzien van de leefbaarheid.

[2:12:56] Draaien we dat nou niet om zeep?

[2:12:59] Dat was eigenlijk het centrale thema van de vraag.

[2:13:03] In 2020 is de agenda voor het waddengebied 2050 vastgesteld.

[2:13:08] Daarin zijn zowel de opgaven voor economie als natuur.

[2:13:13] En mijn beleid is er echt op gericht met het beleidskade natuur.

[2:13:17] is juist gericht op het vinden van die nieuwe balans tussen zowel ecologie als economie.

[2:13:23] Leefbaarheid en economie hebben hier dus echt nadrukkelijk mijn aandacht bij, ook in

[2:13:28] het kader van het opstellen van dat beleidskader, Natuur Waddenzee.

[2:13:33] En dan tot slot bij dit blokje, voorzitter, de vraag van het lid Kostic over de natuur

[2:13:38] en biodiversiteit, de basis van ons bestaan, we moeten de natuur goed beschermen en

[2:13:46] Zijn de ministers het daarmee mee eens?

[2:13:49] Het simpele antwoord zou zijn ja, daar ben ik het mee eens.

[2:13:53] Ontzettend belangrijk en daarom werken we juist zo hard aan dat beleidskader Natuur om die balans tussen economie en natuur weer te herstellen.

[2:14:03] En vooral zeg ik daarbij die cumulatieve druk in beeld te hebben en dat ook als uitgangspunt te nemen.

[2:14:11] Wat we zien is dat we nu steeds individueel toetsen per vergunningsaanvraag.

[2:14:16] Waar we natuurlijk naartoe moeten is dat we zicht hebben op wat doen nou al die activiteiten

[2:14:21] bij elkaar.

[2:14:22] Dat is de stappen die we proberen te zetten.

[2:14:24] Dat was blokje 1 voorzitter.

[2:14:26] Dat was blokje 1.

[2:14:27] Dan kijk ik naar de commissie of er een interruptie is en dan geef ik u ook mee.

[2:14:31] Er zijn ongeveer 2 interrupties per fractie gedaan bij de fractie die een interruptie

[2:14:34] hebben gedaan.

[2:14:35] Dat we nog eventueel 1 korte interruptie doen en dat ik dan u aanraad om als

[2:14:39] of heeft u nog vragen om dat in het tweede termijn te doen?

[2:14:41] De heer Huytink.

[2:14:43] Het is goed dat de minister zegt dat ze zoekt naar balans.

[2:14:48] Tegelijkertijd lezen we ook in veel brieven dat het wat ons betreft toch te veel doorslaat als het gaat om natuur.

[2:14:53] We hebben natuurlijk te maken met de minister voor natuur en niet met economische zaken.

[2:14:58] Dus ik kan me voorstellen dat haar focus wel ligt op de natuur.

[2:15:03] En onze vraag is kan de minister in plaats van aan te geven dat ze zoekt naar die balans,

[2:15:08] En voor waken dat we de leefbaarheid niet gaan beperken door bijvoorbeeld maatregelen te nemen

[2:15:16] als het gaat om autolieuwe eilanden.

[2:15:18] Als het gaat om het voorkomen dat er nog boodschappen bezorgd kunnen worden.

[2:15:24] Dus gewoon die praktische, alledaagse dingen van die mensen die op die eilanden wonen,

[2:15:28] dat we door die natuuragenda niet in de knel komen.

[2:15:32] Minister van der Hoog.

[2:15:34] Voorzitter.

[2:15:35] Ik hou mij in het beleidskader natuur niet bezig met elektrisch rijden of boodschappen

[2:15:39] of dat soort zaken. Dus in die zin geruststellend richting de heer Heutink.

[2:15:43] Het gaat om balans. Het is een prachtig gebied, het wilde gebied.

[2:15:47] Er wonen mensen, er werken mensen en het is een prachtig natuurgebied.

[2:15:53] En die balans was weg. Dus inderdaad, de economische activiteiten

[2:15:57] gingen echt de kosten van de natuur. En waar we naartoe willen is dat de

[2:16:01] economische activiteiten in balans zijn met de natuur.

[2:16:04] Dat betekent niet dat niets meer kan.

[2:16:06] Dat betekent ook niet dat we dingen wegschrappen of wat dan ook.

[2:16:12] Waar het wel om gaat, is dat we keuzes maken.

[2:16:16] Op welke plekken doen we wat in welke mate.

[2:16:20] En dat is het gesprek dat je met elkaar moet voeren.

[2:16:22] En betekent dat dan dat alles maar overal ongebreideld kan?

[2:16:27] Nee.

[2:16:28] Maar dat betekent ook niet dat helemaal niets meer kan.

[2:16:30] Dan zou het inderdaad een soort openluchtmuseum zijn met een hek eromheen.

[2:16:37] En dat is wat we echt willen voorkomen.

[2:16:40] Dus het gaat inderdaad om balans en belangen afwegen, maar dat betekent niet dat dat

[2:16:47] niets meer kan.

[2:16:47] Dan zou het namelijk weer doorslaan naar natuur en dat is niet de definitie van

[2:16:52] balans.

[2:16:55] Dan gaan we door naar het volgende blokje.

[2:16:59] Dat is het blokje visserij.

[2:17:02] Dat is eigenlijk één vraag en dat gaat over de bodemberoering van de heer De Groot en

[2:17:09] of we de vissers niet aan het lijntje houden.

[2:17:12] Het klopt natuurlijk wel dat stikstof als knelpunt in de vergunningverlening nu ook

[2:17:17] volop mijn aandacht heeft en we daarvoor ook veel vragen aan de vissers, ook de

[2:17:22] garnalenvissers.

[2:17:25] En het aspect van bodemberoering is onderdeel van de passende beoordeling die bij de

[2:17:30] aanvragen wordt aangeleverd. En naast de huidige vergunningverlening is het van

[2:17:35] groot belang dat we in het toekomstperspectief voor de

[2:17:38] garnalenvisserij dat er komt en dat op dit punt ook de vissers niet

[2:17:44] onnodig lang in onzekerheid zitten. Dat deel ik echt met de heer de Groot.

[2:17:48] Mijn collega van LV, collega Adema, die werkt echt hard aan een toekomstvisie

[2:17:52] voor de garnalenvisserij en hierin worden zowel die economische als die

[2:17:58] En in het traject om te komen tot die toekomstenvisie wordt ook bodemberoering meegenomen.

[2:18:05] Eén van als andere factoren waardoor we significanten op de natuur niet kunnen uitsluiten.

[2:18:12] Dus de aandacht voor stikstof is inderdaad voor korte termijn van belang in het kader

[2:18:15] van die vergunning verlenen, maar als het ook gaat om bodemberoering via de lijnpassende

[2:18:20] beoordeling nu, maar met name ook via dat toekomstperspectief waar dit echt

[2:18:25] een onderdeel van is.

[2:18:30] Misschien heb ik het dan niet goed begrepen, maar voor de vergunningverlening is dus juist

[2:18:34] toch ook een passende beoordeling nodig?

[2:18:36] Klopt dat?

[2:18:38] Ja, en daar wordt ook aan gewerkt.

[2:18:42] Maar die vergunningverlening is eigenlijk steeds uitgesteld.

[2:18:46] Ondertussen is tegen Vissers gezegd dat je maar je motoren moet aanpassen tegen

[2:18:51] veel kosten.

[2:18:54] En dat is wat ik bedoel.

[2:18:55] terwijl er eigenlijk, als je dat vanuit het oogpunt opent van die passende beoordeling,

[2:18:59] waarom is die er nog niet?

[2:19:00] Want die vergunning had al lang...

[2:19:01] Nou ja, er is nu eigenlijk sprake van een gedogen situatie,

[2:19:05] waarbij we ook nog moeten constateren dat er,

[2:19:08] zoals de collega volgens mij kost iets aandacht voor vroegen,

[2:19:11] dat er gewoon binnen de visserij vrije zonnes vrolijk op spiering wordt gefist.

[2:19:16] Dus tegelijkertijd horen we dat er nauwelijks perspectief is.

[2:19:20] Dus ja, waar wacht de minister op?

[2:19:21] Kunt u niet gewoon die passende beoordeling uitvoeren, want anders zit u toch een beetje om de heet en brei heen te draaien.

[2:19:30] Ik besef dat de boodschap geen makkelijk is.

[2:19:33] Voorzitter, hier zijn we precies mee aan het werk.

[2:19:36] Ik heb vanwege de levertijd van die catalysatoren gezegd dat we ook de gedoogd termijn daarop aanpassen.

[2:19:46] Hoe wrang is het dat je de kans dan niet hebt omdat de levertijd langer is?

[2:19:50] Er liggen al enige tijd vergunningaanvragen vanuit de genale sector.

[2:19:56] En die zijn het basispad.

[2:19:58] Ik heb eigenlijk twee sporen.

[2:19:59] Het basispad is echt de basisvergunning binnen de gebruiksruimte die er is.

[2:20:05] Dat ligt gewoon op schema en dat is voor het einde van de gedoogperiode, namelijk

[2:20:11] einde dit jaar, kan dat worden opgelost.

[2:20:14] Maar daarnaast heeft de sector zelf aangegeven om de mogelijkheid te toetsen om ook die stikstoftoets op een andere manier in te willen richten.

[2:20:26] Dat is hun eigen keus en daar zijn ze ook zelf mee bezig.

[2:20:29] En dat noem ik maar heel even de plusvergunning.

[2:20:32] En dat zijn twee afzonderlijke sporen waarmee de sector zelf mee aan de slag is gegaan.

[2:20:36] En ik heb in februari ook hier weer uitvoerig over gesproken met de sector.

[2:20:42] En zij hebben mij echt toegezegd om haast te zullen maken.

[2:20:48] En waar ik de mogelijkheden heb, help ik de sector en geef ik ook de ondersteuning

[2:20:54] die nodig is.

[2:20:57] Want naast de inrichting van de stikstoftoets heb ik natuurlijk ook gevraagd aan de sector

[2:21:03] na jaar om die passende beoordeling ook te actualiseren.

[2:21:08] En daar zijn ze druk mee.

[2:21:10] Dus dat loopt. Maar goed, dit is de lijnpassende beoordeling en daarnaast is dus dat perspectief

[2:21:17] en die toekomstvisie waar collega Adama mee bezig is zo ongelooflijk belangrijk.

[2:21:24] Want ja, ik zeg er wel bij, ook die visserij is ook belangrijk in het Waddengebied.

[2:21:28] Dat hoort ook al heel lang bij het Waddengebied.

[2:21:33] Dan gaat het minister door naar het derde blokje.

[2:21:37] En het derde blokje, dat is UNESCO, het zijn een aantal vragen van de heer van Van Dijk.

[2:21:46] Het eerste is, is nou de kans groot dat we die status verliezen?

[2:21:52] En ik, heel eerlijk, achte ik die kans niet groot.

[2:21:56] Indien een werelderfgoed van de lijst wordt verwijderd, moeten uitzonderlijk

[2:22:00] universele waarden onherstelbaar zijn aangetast.

[2:22:03] En ja, UNESCO maakt zich nu zorgen en ja, ze hebben vragen gesteld, maar ze geven niet

[2:22:09] aan dat het slecht gaat met de uitzonderlijk universele waarde.

[2:22:13] En ik ben het er ook mee eens, want dat was de tweede vraag, dat we er alles aan

[2:22:18] moeten doen om te voorkomen dat we die status überhaupt zouden verliezen.

[2:22:24] En ook de medeoverheden, zoals die zijn vertegenwoordigd in het bestuurlijk overleg,

[2:22:29] Die hebben dat onlangs eigenlijk ook nog bevestigd in dat overleg.

[2:22:35] Dus hier is breed draag vlak voor dat we hier alles aan moeten doen om, mocht dat het

[2:22:41] geval zijn, om dat te voorkomen.

[2:22:44] En ten aanzien van het proces, ja, we geven nu antwoord en als UNESCO niet overtuigd

[2:22:51] is straks van onze acties, ja, dan zou ze kunnen besluiten tot het stellen van

[2:22:56] vragen of het doen van aanbevelingen of een missie te sturen en afhankelijk weer van

[2:23:03] die beantwoording en alle stappen die we zetten, ja dan zou er een kans zijn of een

[2:23:08] mogelijkheid zijn moet ik zeggen dat je dan op lijst van werelderfgoed in danger geplaatst

[2:23:14] gaat worden. Maar ik heel eerlijk ik denk met alle stappen die we zetten en zie hier ook

[2:23:19] het belang van het beleidskade Natuur, zeg ik daarbij, zou het mij verbazen als we daar zouden belanden.

[2:23:28] En er gaan dus nog echt veel stappen voor af.

[2:23:30] Maar die laten zich niet en dat was tot zonder procesvraag van de evenwijk.

[2:23:33] Hoe ziet zo'n proces eruit?

[2:23:34] Ja, dat is een proces van vraag en antwoord.

[2:23:37] Dus dat kun je op die manier niet vooraf bedenken.

[2:23:40] Als wij nu goed ons best doen en de zorgen wegnemen, dan is het daarmee ook afgedaan.

[2:23:46] Dat was het blokje UNESCO, voordat ik naar Overig ga.

[2:23:51] En dan mag u wat mij betreft direct door naar Overig?

[2:23:53] Dan gaan we door naar Overig.

[2:23:55] En dan heb ik nog een vraag van het lid Kostić over het impulspakket van 18 miljoen.

[2:24:03] En of we het ermee eens zijn dat het ergens een beetje dwijlen met de kraan open is...

[2:24:09] als er geen beleid wordt gevoerd om verslechtering te voorkomen, dat is de kern van de vraag.

[2:24:14] Nee, eigenlijk niet, want we voeren wel heel veel beleid om die verslechtering te stoppen.

[2:24:21] En dan refereer ik weer naar het beleidskader natuur, wat echt bedoeld is om die balans

[2:24:26] te herstellen, waar we heel veel acties op hebben en juist ook gericht op de cumulatie

[2:24:32] van die effecten, nogmaals wat ik zo belangrijk vind.

[2:24:36] En met het impulspakket kunnen we juist belangrijke maatregelen nemen om die natuur te herstellen.

[2:24:42] Wat gewoon echt nodig is.

[2:24:47] Eerst blokje afmaken.

[2:24:50] Dan een tweede vraag van het Lidkostdienst over het stoppen van toestaan van verslechterende activiteiten.

[2:24:57] En in te zetten op verbetering.

[2:25:00] En welke maatregelen nemen we nou?

[2:25:02] Dat is eigenlijk een beetje een vervolgvraag op de vraag, denk ik, vanuit het impulsenpakket.

[2:25:06] Nou, we hebben heel veel acties.

[2:25:07] Op de korte termijn hebben we dus het ecologisch impulsenpakket met maatregelen om de natuur te herstellen.

[2:25:14] We hebben de tussentijdse maatregelen vanuit Natura 2000.

[2:25:17] We hebben het integraal beheerplan Waddenzee.

[2:25:19] We hebben de restopgave Natuur in het kader van de agenda voor het Waddengebied 2050.

[2:25:24] Dan hebben we voor middellange termijn de acties op de planning staan.

[2:25:29] Los van het beleidskade Natuur, de programmatische aanpak Grote Wateren,

[2:25:33] de beheerautoriteit Waddenzee, die zich echt gigantisch inzet voor het Waddengebied,

[2:25:38] met alles wat ik nu opzoom en dat ook allemaal goed bij elkaar te brengen.

[2:25:42] Het Natura 2000 beheerplan, maar ook het plan MER ten aanzien van die cumulatieve druk.

[2:25:49] Dus we nemen echt juist in het wilde gebied, vind ik, heel veel maatregelen.

[2:25:53] Dan de vraag van mevrouw Kamenga als het gaat om de vargul Ameland en de vergunning voor Verward.

[2:25:59] En ik ben op dit moment zorgvuldig het proces aan het voorbereiden.

[2:26:03] Want we zijn echt nog in het stadium van de aanloop naar een formele vergunningaanvraag.

[2:26:09] Ik hecht vooral aan de onderbouwing, dat die heel erg robuust is.

[2:26:15] En uiteraard kijken we daarbij ook naar wat de winst kan zijn voor de natuur.

[2:26:20] Dan had de heer Van Dijk nog van ja, moet je nou wel vergunningen verlenen, terwijl

[2:26:27] bijvoorbeeld ook zo'n beleidskader natuur loopt.

[2:26:32] Maar het waddengebied staat wel echt voor een fors aantal grote uitdagingen.

[2:26:36] En het is ook niet met grote vertraging vergunnen van projecten.

[2:26:42] Dat kan ook echt weer juist die economische en maatschappelijke gevolgen met zich meebrengen.

[2:26:50] Dus ik vind het ook niet wenselijk om hierin besluitvorming te vertragen door nu vergunningaanvragen

[2:26:54] niet in behandeling te nemen.

[2:26:55] Maar ik voeg daar aan toe, je toetst als bevoegd gezag een vergunningaanvraag.

[2:27:01] Die wordt ingediend, maar die kun je ook niet zomaar weigeren.

[2:27:06] Dan moet je ook wel weer grondslag voor hebben.

[2:27:09] Dus het is ook iets te snel van de kelder naar de zolder om te zeggen we stoppen er

[2:27:13] maar even mee.

[2:27:14] Want ook degene die een vergunning aanvraagt heeft ook rechten.

[2:27:18] Dan de vraag nog van mevrouw Chakor, de brief van de SODM en waarom kan ik niet

[2:27:27] net zo helder oordelen als de staatssecretaris van de EZK.

[2:27:33] Mijn bouw, ik geef het compliment door, dat zal ik vrijdag doen, want die neemt hij ook heel graag in ontvangst, neem ik, weet ik, dus dat ga ik doen.

[2:27:42] Maar je toetst in je rol als bevoegd gezag met op dat moment beschikbare informatie.

[2:27:49] Zo simpel werkt dat en als de link gelegd zou worden refereren naar het SODM-onderzoek, naar ook vergunningverleningen, als het gaat om ter naart.

[2:28:00] Ik heb mijn besluit genomen als het gaat om het WNB-deel, die is aangeboden aan de staatssecretaris

[2:28:07] Mijnbouw.

[2:28:08] En het is aan hem om in het kader van die RCR-procedure de Kamer verder te informeren.

[2:28:16] Het SODM is onderdeel van EZK en toetst op grond van de Mijnbouw-wetgeving.

[2:28:23] Natuurlijk kijken we altijd naar de bevindingen van onderzoeksrapporten, dus ook naar

[2:28:27] bevindingen van het SODM en het vervolgproces is echt aan een collega-veilbrief, waar ik

[2:28:36] natuurlijk niet in kan treden.

[2:28:42] Dat waren mijn blokjes.

[2:28:47] Ik kijk naar de leden.

[2:28:48] Als het in tweede termijn kan, zou dat mij ook goed lijken, tenzij er echt een hele

[2:28:53] dringende vraag nu direct is.

[2:28:56] Nu log ik het zelf ook uit.

[2:28:58] Ik zag eerst het lid Kostiets en daarna de heer Olger van Dijk en dan gaan we echt naar de tweede termijn toe.

[2:29:05] Ja, dankjewel voorzitter.

[2:29:06] Ik hoor de minister zeggen we zijn heel veel aan het doen en dan noemt ze heel veel projecten, namen.

[2:29:15] Maar mijn vraag was eigenlijk, er is niet inzichtelijk wat het uiteindelijk echt opbrengt.

[2:29:22] Ik noem die 18 miljoen als een voorbeeld van inderdaad het rijtje dat u benoemt.

[2:29:26] Tegelijkertijd staat daar tegenover dat er alleen al één bedrijf miljoen liter schadelijke stoffen kan lozen.

[2:29:33] Gewoon één bedrijf, direct in het natuurgebied, om maar iets te zeggen.

[2:29:38] Straks waarschijnlijk de gastbediening bij Schermonik-Oog en zo een heel aantal dingen.

[2:29:43] Ik wil graag van de minister tenminste straks, dat hoeft niet nu, een beeld van hoe dat dan er in cijfers uitziet waar de heer Perink het over had.

[2:29:52] Dus inderdaad, hoeveel stoppen we nou in het herstellen?

[2:29:54] En het stoppen van die schadelijke activiteiten.

[2:29:58] En hoeveel wordt er nog steeds aan schade aangericht totdat we onvoldoende ingrijpen?

[2:30:03] Ik wil daar gewoon een balans in zien.

[2:30:05] Is de minister daartoe bereid?

[2:30:08] Voorzitter.

[2:30:08] Precies om die balans maken we dit beleidskader Natuur en vervolgens ook een plan Mer.

[2:30:14] Dat doen we precies om deze reden.

[2:30:16] En dat zijn niet zomaar wat activiteiten waar we mee bezig zijn, maar ik noemde

[2:30:22] met de bouwblokken in het kader van het beleidskader Renatuur, maar we zijn aan het kijken of we

[2:30:30] beter beeld kunnen krijgen om het ecologisch systeem robuster te kunnen maken.

[2:30:35] We zijn aan het kijken naar samenhangende criteria, juist voor de curiolatie van

[2:30:40] die effecten.

[2:30:40] We zijn aan het werken aan een nieuw toetsingskader, ook voor vergunning en verlening.

[2:30:45] We zijn aan het kijken naar de ecologische toetsing zelf, als het gaat om het waddengebied.

[2:30:52] We zijn aan het kijken wat voor vorm het beleidskade natuur zou moeten krijgen.

[2:30:57] Is dat een beleidsregel of inclusief toegangsbeperkende besluiten?

[2:31:01] We zijn het aan het afstemmen met het Natura 2000 beheerplaats.

[2:31:04] Er gebeurt echt ongelofelijk veel en dat is allemaal gericht om die balans terug te brengen.

[2:31:12] En precies om deze reden moet dat uiteindelijk ook landen in een plan MØR.

[2:31:17] De heer Olger van Dijk, NSC.

[2:31:18] Ja, dank voor voorzitter en ik wil toch even nog het beeld goed neerzetten hoe NRC er in zit.

[2:31:22] Want wij zitten er hetzelfde in als de minister.

[2:31:24] Dus in de zin van we begrijpen dat je nu bestaande activiteiten wel moet vergunnen.

[2:31:29] Ik heb daar aandacht voor gevraagd omdat juist de Unesco daar kwam met de suggestie om dat niet te doen.

[2:31:34] En mijn vraag was en die herhaal ik dan toch nog even.

[2:31:36] U zei natuurlijk over richting, zeg ik naar vierde voorzitter, dat tegen de zomer die bouwblokken in beeld komen.

[2:31:41] Maar het ging, hun zei, ook om die milieueffectrapportage.

[2:31:43] Of misschien de minister daar nog kort op kan zeggen wat de planning daarvan is.

[2:31:46] Want hoe sneller we dat doen, hoe eerder de zorgen.

[2:31:48] Ik denk dat van UNESCO toch recht wordt gedaan.

[2:31:50] De minister.

[2:31:52] Voorzitter.

[2:31:53] Het punt is, dat zeg ik er heel eerlijk bij, als je kijkt naar het beleidskader Natuur,

[2:31:59] hebben we een hele belangrijke stap gezet in januari in dat bestuurlijk overleg.

[2:32:03] En de aanloop heeft best even geduurd, juist omdat ik vanuit draagvlak wil werken.

[2:32:09] En om geen tijd te verliezen, hebben we ook meteen gestart met die bouwblokken,

[2:32:14] die ook meteen nu in deze fase in te kunnen zetten.

[2:32:17] En daarom was ik ook zo blij dat in januari, in dat bestuurlijk overleg, we gezamenlijk

[2:32:22] die vervolgstap hebben kunnen zetten.

[2:32:24] Want uiteindelijk is een balans, keuzes maken, moet je met elkaar doen.

[2:32:30] Want het kunnen soms ook pijnlijke keuzes zijn, zeg ik daarbij.

[2:32:33] En ik hecht, als het gaat om het beleidskade natuur, veel meer aan om dat draagvlak

[2:32:40] met voortgang, dan haast, waarbij ik dat draagvlak weer verlies.

[2:32:47] En dat is best een zoektocht, zeg ik daarbij, omdat het zo ingewikkeld is.

[2:32:53] En ik hoop al die activiteiten en die stappen die we nu zetten in het kader van dat beleidskader,

[2:32:59] die ik net noemde, wat echt heel veel is, want het is makkelijk gezegd, maar hier zit ongelofelijk veel werk achter.

[2:33:07] Hopen we echt in 2024 richting 2025 te hebben afgerond en dan komt er een plan mee.

[2:33:13] Maar ik verwacht niet, maar dan zou ik daar op de tweede twijfel dat we dat nog in 2024 in gang kunnen zetten.

[2:33:19] Dat wordt echt 2025.

[2:33:21] En nogmaals, ik zeg daarbij, ik vind het een doel op zich ook om een plan Mèr naar te landen.

[2:33:27] Vind ik echt dat moet.

[2:33:28] Juist ook over wat het lidkosstietje inbrengt.

[2:33:33] Maar ik hecht er eigenlijk net zoveel waarde aan dat we niet nu heel stoer een datum noemen, een maand.

[2:33:39] Dan gaan we dat doen.

[2:33:40] Ik wil dit vanuit dat draagvlak, vanuit dat bestuurlijk overleg met alle stakeholders die stappen blijven zetten.

[2:33:49] Dank.

[2:33:49] Dan gaan we naar de tweede termijn.

[2:33:52] En dan geef ik als eerste het woord aan de heer De Groot van D66.

[2:33:57] Ja, voorzitter, want het is best lastig.

[2:34:00] Er zijn heel veel onderwerpen en je probeert dan toch zoveel mogelijk ook de minister te interrumperen.

[2:34:07] Maar ik heb heel veel proces gehoord, zelfs gebruikelijk bijna bij de minister van INW.

[2:34:12] Ik zou graag toch nog een principiële uitspraak willen hebben over het openbaar vervoer, dus

[2:34:19] de veerstatus, want dat is ook gewoon een principiële kwestie.

[2:34:24] Wat vinden wij daar als Kamer van?

[2:34:27] Ik overweeg daar ook wel een motie over in te dieven, maar tenzij de minister nu

[2:34:30] zegt dat hij echt een heel goed idee vindt en dat hij daar gewoon mee aan de slag wil.

[2:34:34] Dus gewoon een concrete, inhoudelijke vraag.

[2:34:37] De heer is op dit punt een interruptie van mevrouw Kamminga van de VVD.

[2:34:42] Dank u wel, voorzitter. Ik probeer het kort te houden.

[2:34:44] De heer De Groot vraagt voor een principiële uitspraak.

[2:34:46] Ik heb de minister net horen zeggen dat ze daarmee aan de slag gaat om te kijken

[2:34:49] of er voor- en nadelen aan zitten.

[2:34:52] Zegt de heer De Groot nu dat hij die principiële uitspraak belangrijker vindt dan dat we

[2:34:55] goed inzicht hebben in de voor- en nadelen van het toekennen van een OV-status?

[2:34:59] Duidelijke vraag, de heer De Groot.

[2:35:01] Voorzitter. Ik heb van de minister heel veel zeer belangwekkende processen met

[2:35:05] vooren, nadelen, afwegingskaders enzovoort.

[2:35:09] Maar soms kun je ook gewoon dingen vinden.

[2:35:11] Hoe belangrijk vindt de minister dit nou?

[2:35:13] En dan kan je nog steeds alle procedures heel zorgvuldig doorlopen.

[2:35:16] Maar ik ben gewoon benieuwd naar wat de minister vindt.

[2:35:19] U vervolgt uw betroeg en heeft nog 35 seconden.

[2:35:22] Ja, voorzitter, dan de granale visserij.

[2:35:24] Want eigenlijk is het een spraak van een visueese zerkel waar de minister niet in ingrijpt.

[2:35:28] De granale visserij is te intensief, er wordt te weinig verdiend.

[2:35:32] Ondertussen wordt de vergunning gedoogd en de vissers worden op kosten gejaagd

[2:35:36] voor iets wat eigenlijk niet de essentie is van de problematiek.

[2:35:40] Dat is namelijk de bodemberoering en niet die dure katalysatoren.

[2:35:44] Dus is het niet verstandig om gewoon te zeggen we gaan nu heel snel met die vergunningen aan de gang?

[2:35:49] Want u kunt wel weer wachten op een toekomstperspectief.

[2:35:51] Daar zal ongetwijfeld een moeilijke boodschap in liggen.

[2:35:55] Maar bent u bereid om die moeilijke boodschap?

[2:35:57] Natuurlijk is er plek voor visserij en granale visserij op de Waddenzee.

[2:36:01] Het hoort erbij.

[2:36:02] Maar wees ook eerlijk en hou ze niet meer aan het lijntje.

[2:36:06] Heren Groot, dat was uw bijdrage en daar ga ik u voor deze keer één keer helpen.

[2:36:10] Die had u nog niet aangevraagd, maar heeft wel een motie aangekondigd.

[2:36:13] Dus bij deze is het namens u ook dat twee minuten debat aangevraagd.

[2:36:16] Mevrouw Chakor, GroenLinks Partij van de Arbeid.

[2:36:21] Dank voorzitter, dank ook voor de beantwoording.

[2:36:24] Ik kan mij heel erg vinden in de woorden van de minister over balans.

[2:36:28] Die was gewoon weg en dat we inderdaad keuzes moeten maken, want ook niet alles kan.

[2:36:33] Daarnaast geeft ook de minister aan dat ze de complimenten door zou geven aan staatssecretaris

[2:36:38] met betrekking tot tenaarde.

[2:36:42] En ze geeft ook aan dat ze getoest heeft met de beschikbare informatie die er is.

[2:36:47] Zegt de minister hiermee dat ze ook bereid is om het advies met betrekking tot tenaarde

[2:36:53] te heroverwegen?

[2:36:55] Voorzitter. Mijn zorgen met betrekking tot lozingen en vergunningverlening, handhaving

[2:37:07] Het is inderdaad complex om uit te zoeken wat we allemaal legaal lozen.

[2:37:16] Dus hoe kunnen we dan ook bepalen wat ons vervuilingsbudget is, en of we ook in 2027

[2:37:21] kids gaan spelen?

[2:37:24] Of we doen gewoon niet aan de KNW-richtlijnen?

[2:37:28] Als je de kaart bekijkt, dan zie je ook dat we rood kleuren in het vervuilingsbudget

[2:37:31] En over twee jaar zouden we blauw moeten kleuren, zouden we moeten voldoen aan de eisen.

[2:37:36] De minister gaf ook aan dat het om 800 vergunningen gaat landelijk, neem ik aan.

[2:37:40] De wadden zou volgens mij gaan, het kan zijn dat ik me vergis, dan hoort dat graag, om 60 vergunningen.

[2:37:45] Vrij overzichtelijk kunnen we hier niet een pilot van maken, een plan om niet alleen te vergunnen, maar ook te handhaven.

[2:37:51] Ja, en dat was uw laatste vraag, want u bent door uiteindelijk.

[2:37:54] En de andere sprekers moeten ook nog, excuus, maar dat moeten we echt doen.

[2:37:57] De heer Heutink, PVV, heeft geen behoefte aan het tweede termijn.

[2:38:01] Het lid kost iets.

[2:38:03] Het woord is aan u.

[2:38:04] Het lid kost iets.

[2:38:05] Partij voor de dieren.

[2:38:06] O, sorry.

[2:38:06] Nog niet starten met de tijd, alsjeblieft.

[2:38:11] Ik schrik wel van de minister van INW, die best wel laconiek doet over het feit

[2:38:16] dat er, wat ik net al zei, al vanuit één bedrijf miljoenen liters afvalwater

[2:38:20] met zeer schadelijke stoffen in een natuurgebied van wereldbelang kunnen worden gedumpt.

[2:38:25] En dan zegt de minister dat we dat ook niet op termijn stoppen, want de bedrijven moeten wel kunnen blijven lozen.

[2:38:32] Ja, nee.

[2:38:34] Ik zou zeggen dat de minister met mij eens is dat we op termijn moeten stoppen met het lozen van schadelijke stoffen in het belangrijkste natuurgebied ter wereld.

[2:38:46] En dan naast die VTH-stelsel in het relatie met de bescherming van de Waddengebied.

[2:38:50] Ook daar zien we dat burgerorganisaties steeds moeten opkomen.

[2:38:55] en vragen om handhaving, ik vraag me gewoon af wat de minister daaraan gaat doen.

[2:39:02] Er geldt een verslechteringsverbod, het is voor mij nog niet helemaal duidelijk welk

[2:39:07] beleid hierop wordt gevoerd, hoe dit verbod wordt, concreet wordt gehandhaafd.

[2:39:13] En dan zien we ook dat de minister van Natuur het had over allerlei maatregelen

[2:39:17] om natuur te herstellen en in balans te komen, maar ook daar zie ik inderdaad

[2:39:23] Veel processen, veel wat we nog kijken en zien, et cetera.

[2:39:27] Mijn vraag is dan concreet, is er een minister met mij eens dat we gezien dat dienstpalans

[2:39:33] in ieder geval moeten stoppen met het toestaan van sommige verslechterende activiteiten?

[2:39:38] En zo ja, welke, noemt u dan, drie voorbeelden waar u zegt, oké, deze drie verslechterende

[2:39:44] activiteiten gaan we dan en dan stoppen?

[2:39:46] Duidelijk.

[2:39:46] Het woord is aan de heer Pierik, Bbb.

[2:39:50] Ik wil de minister van IMB bedanken voor de uitgebreide antwoorden die die geeft op de vragen die we gesteld hebben.

[2:39:58] Een vraag die ik echt wel teleurstellend vond, was de vraag over de watertactie.

[2:40:04] Ik zie allerlei moties voorbijkomen waar we eigenlijk al jaren over die watertactie hebben.

[2:40:09] De minister gevraagd dat het begrip kalemiteiten nog eens wat breder geïnterpreteerd moet worden.

[2:40:15] Ik denk dat dat op zich een heel goed idee is.

[2:40:17] Alleen, volgens mij moeten we nu ook echt inzetten op duidelijke afspraken van wanneer we daar iets

[2:40:23] meer zicht op hebben.

[2:40:24] Dus ik zou de minister nog willen vragen naar een tijdspat als het gaat om die watertaxi.

[2:40:31] Dat was het.

[2:40:32] Helder.

[2:40:33] Het woord is aan mevrouw Kamiga van de VVD.

[2:40:36] Ja, dank u wel voorzitter.

[2:40:37] Ik zal daar maar niet meer over de watertaxi beginnen, want dat heeft mijn buurman net

[2:40:40] al gedaan.

[2:40:40] Nee, dank aan de beantwoording van beide bewindspersonen, want we volgens mij duidelijk

[2:40:44] We zien ook hier dat er veel voor onderwerpen zijn dat het sleutelwoord, wat voor de VVD belangrijk is,

[2:40:50] de balans daar tussen vindt.

[2:40:50] Dat hoor ik ook echt terug in de beantwoording van de beide winstpersonen.

[2:40:54] Ook goed om te horen dat de minister van LNV-natuur, in stikstof, nadrukkelijk overleg met de

[2:41:04] bestuurlijke overleg dat het belangrijk is dat daar alle steekhouders bij zitten.

[2:41:07] Ik ondersteun ook dat betoog dat we beter met veel draagvlak wat langzamer vooruit kunnen dan

[2:41:12] snel vooruit en het draagvlak verliezen en ik wil toch ook nog wel eventjes mijn

[2:41:18] woord van dank uitspreken dat ook de ministers de garnalenvisserij echt als

[2:41:22] essentieel onderdeel ook zien van de badden wat er gewoon bij wordt

[2:41:24] dus daar ben ik blij mee want die hebben het moeilijk en het is goed dat ze snel

[2:41:28] duidelijkheid krijgen dus ik ben ook heel erg nieuwsgierig wat de minister

[2:41:30] Adema daarover gaat zeggen in zijn perspectiefvisie want dat is hard

[2:41:35] nodig. Er heeft toch nog een interruptie van

[2:41:38] de groot van D66? Ja, want even over die balans, die komt de hele tijd

[2:41:42] voort als een soort toverwoord. Maar de hoofddoelstelling van het beleidskader

[2:41:48] is natuur en dat is niet voor niets. Die natuur gaat elk jaar achteruit,

[2:41:52] blijkt uit de wetenschappelijke rapporten. Is dan de VVD het met D66 eens dat je

[2:41:56] eigenlijk als je die balans zo belangrijk vindt, dat je dus veel meer aan

[2:42:01] natuurbescherming moet doen dan we nu doen? Mevrouw Kamigaar.

[2:42:05] Dat is een hele generieke vraag, want ligt er maar net, ik vind gewoon je moet de

[2:42:08] altijd wegen op een moment en dat kan in sommige gebieden zijn op sommige

[2:42:11] onderwerpen ik zeg we laten de balans doorslaan naar iets meer op

[2:42:14] natuur en in sommige onderwerpen kan het ook zijn we kiezen hier nu voor een

[2:42:18] bepaald leefbaarheidbelang of economisch belang omdat dat voor de

[2:42:20] bewoners belangrijk is dus die generieke vraag kun je niet zo zeggen

[2:42:23] maar zeker het zou zelfs zo kunnen zijn wat de VVD betreft dat je op

[2:42:26] sommige gebieden misschien juist iets meer voor de natuur kiest

[2:42:29] De heer van Dijk, DF namens NSC. Dank voorzitter en ook van mijn kant

[2:42:36] Dank aan de uitgebreide beantwoording van beide ministers.

[2:42:39] Ik ben zeker enigszins geruststeld door de beantwoording van minister Van der Wal.

[2:42:43] En ook hoe zij zegt dat de balans ook wat dat betreft, om daarbij aan te sluiten,

[2:42:47] wel nu iets meer aandacht voor natuur mag zijn.

[2:42:49] Om die balans ook weer goed te krijgen.

[2:42:50] En ook de zorg die ze bij mij heeft kunnen wegnemen wat betreft de UNESCO-status.

[2:42:55] Dus dank daarvoor en ook blij met de toezegging van de minister van INW,

[2:42:58] om nog eens goed naar die dynamiek te kijken in dat systematiek tussen de zoet- en zoutwater.

[2:43:02] Wat echt relevant is als je kijkt naar de gevolgen voor klimaatverandering voor de Waddenzee,

[2:43:06] ...de voedselvoorziening voor de vogels.

[2:43:08] Bij mij resteert eigenlijk toch ook één punt, maar daar zit misschien toch net wat anders in dan als de heer De Groot...

[2:43:14] ...namelijk die openbaar vervoerstatus van de Waddenvee.

[2:43:17] Ik vind hem wel namelijk heel interessant.

[2:43:18] Ik vind het wat vroeg nu voor een uitspraak, een hele principiële.

[2:43:22] En ik zou het toch nog één keer heel duidelijk ook, volgens mij heeft de minister het al wel gezegd...

[2:43:25] ...dat hij nog komt met de voor- en nadelen van die status.

[2:43:28] Ik proef er wel wat meer de nadelen, zeg ik wel heel eerlijk, richting de minister.

[2:43:33] En ik zou ook wat meer die voordelen nog in kaars willen brengen.

[2:43:35] En ik heb daar één suggestie nog bij, waarvan ik hoop dat dat kan worden meegenomen in dat overzicht.

[2:43:40] Namelijk, en dat zal u misschien niet verbazen, maar ik zie wel mogelijkheden dat de provincie Friesland

[2:43:44] wellicht op termijn ook dit kan kunnen gaan aanbieden.

[2:43:49] Omdat je dan een combinatie kan krijgen met het vervoer in Friesland zelf.

[2:43:53] De heer De Hoop en ik hebben vandaag een initiatiefwetsvoorstel aangekondigd

[2:43:56] om de mogelijkheid te bieden om het OV-bedrijf ook weer in de hand te nemen van Friesland.

[2:44:01] Ik zie al mensen die weer terugverlangen naar de Friese autobusmaatschappij.

[2:44:04] Nou, zover is het voor mij nog niet, zal ik maar zeggen.

[2:44:07] Maar dat zou natuurlijk wel een mogelijkheid kunnen zijn, dat je als je die openbaar voerstatus toekeft, een combinatie.

[2:44:12] Dus dat zou mijn suggestie zijn om dat nog te voegen.

[2:44:13] Hoe mooi ik het voorbeeld ook vind. U bent ook echt door uw tijd heen.

[2:44:17] En zou de minister dat mee willen nemen?

[2:44:18] Ja, dat neemt de minister vast mee.

[2:44:20] Dan gaan wij kort schorsen en dan gaan we daarna... Of kunnen we gelijk door?

[2:44:24] Ja, dat is helemaal fantastisch.

[2:44:26] Dan geef ik eerst het woord aan minister Harbers voor de tweede termijn.

[2:44:35] Of een paar minuten gaan we toch kort schorsen.

[2:46:47] Dan gaan wij door naar de tweede termijn van het kabinet en dan geef ik als eerste het

[2:46:52] woord aan minister Harbers.

[2:46:54] Ja, voorzitter. Dank u wel.

[2:46:57] Even nog een reactie op een punt uit de eerste termijn.

[2:46:59] Dat was de karperachtigen.

[2:47:03] De antwoord is dat er niet alleen gekeken wordt naar karperachtige soorten.

[2:47:06] Dat zijn inderdaad zoetwatervissen, maar ook naar schelpdieren die in zoutwater

[2:47:09] leven en zalmachtige soorten in het overgangsgebied tussen zout en zoet.

[2:47:14] Het is afhankelijk van de locatie van de warmtelozing, wat leidt tot het juiste uitgangspunt dat

[2:47:19] dan gekozen moet worden waarop je moet toetsen.

[2:47:24] Dan vroeg de heer De Groot mijn principiële uitspraak over het OV en gewoon wat ik vind.

[2:47:30] Dat vind ik als mens heel veel, maar u vraagt me hier altijd wat ik als minister vind.

[2:47:35] De heer De Groot weet natuurlijk ook dat als ik daar een uitspraak over doe, dat

[2:47:38] dat ook weer meteen gevolgen heeft.

[2:47:39] Bijvoorbeeld voor, waar ik al naar verwees, de dekking, op het moment dat ik hier principieel zou zeggen

[2:47:44] het is openbaar vervoer, want er zitten wel degelijk dekkingsvraagstukken aan.

[2:47:48] Maar dat is de tweede reden dat hij die uitspraak niet van mij krijgt.

[2:47:51] Dat is simpelweg dat de openbaar vervoer de bevoegdheid is van de staatssecretaris van INW.

[2:47:55] Omdat de vraag, wanneer was het vier, vijf weken geleden, toen we het bestuurlijk overleg

[2:47:58] kwamen, uitvoerig opkwam, hebben we daar de afspraak gemaakt om samen met de

[2:48:02] staatssecretaris van INW dit vraagstuk van alle kanten, niet alleen de negatieve,

[2:48:06] maar ook de positieve te gaan bezien en dan komt de staatssecretaris er bij de Kamer op terug.

[2:48:13] En we zullen daar ook de suggesties, zoals de heer Van Dijk al aangaf, bij betrekken.

[2:48:22] Nou, echt heel kort dan.

[2:48:23] Ik begrijp de antwoord van de minister, hoor.

[2:48:26] Dan zit u natuurlijk ook een beetje in de beslotenheid van deze zaal, maar vooruit.

[2:48:32] Vindt de minister het dan echt van groot belang dat de eilandbewoners echt, dat lijkt een

[2:48:39] beetje op wat de heer Van Dijk in men recht heeft, gewoon een zeer betaalbaar openbaar

[2:48:42] vervoer en dat het gewoon nu hartstikke duur is, dat dan misschien?

[2:48:46] Ja, het zijn allemaal vragen naar de bekende weg, maar het zijn allemaal vraagstukken

[2:48:50] waar de staatssecretaris voor bevoegd is.

[2:48:54] Dus daar ga ik niet op in hier.

[2:48:57] Dan mevrouw Chakor.

[2:48:59] Ik meende te verstaan dat zij dacht dat het broddelwerk is met de herziener van de lozen.

[2:49:05] Dat is het niet.

[2:49:05] Ik heb monnikenwerk gezegd.

[2:49:07] Dat is iets heel anders.

[2:49:08] Het is juist heel gedegen en intensief.

[2:49:13] Ze vroeg of we van die...

[2:49:14] Het zijn er vijf tot bijna zestig vergunningen die geen pilot kunnen maken.

[2:49:19] Nee, dat doen we niet omdat we al geprioriteerd hebben.

[2:49:21] Er zijn 800 vergunningen bij Rijkswaterstaat.

[2:49:23] We weten welke 200 we daarvan als eerste aan moeten pakken, gelet op de KRW.

[2:49:28] Die 200 zijn we volop inwezig.

[2:49:30] Ik geloof dat we nu ongeveer de helft hebben gedaan.

[2:49:33] Er zijn ook verloosingsvergunningen in de rest van het land.

[2:49:35] Ik denk ook dat mevrouw Chakor zeker wil dat die voor 2027 herzien zijn, dus niet alleen

[2:49:40] die vergunningen op de Waddenzee.

[2:49:43] Waar ze tot die 200 prioriteren behoren, tot de KRW, komen ze vanzelf al aan bod.

[2:49:48] Daarna komen overigens ook de andere 600 nog aan bod.

[2:49:53] En dan tot slot de heer Pierik met de openstaande vragen over de watertaxi en de verdere naar

[2:50:00] kijken of er nog meer mogelijkheden zijn.

[2:50:04] Daar kom ik bij de Kamer op terug in de kabinetsreactie op het OVV-onderzoek naar de aanvaring

[2:50:11] met de watertaxi in het Schuitengat en die komt komend kwartaal, het tweede kwartaal.

[2:50:16] Dus dan krijgt u ook niet alleen een reactie daarop, maar ook op de aanpalende vraagstukken

[2:50:22] Dan gaan we daar door naar de minister voor natuur en stikstof.

[2:50:29] Ik heb nog drie vragen vanuit de heer De Groot.

[2:50:35] Wat ik eigenlijk zou willen zeggen is, waar we het volgens mij allemaal van harte mee

[2:50:40] eens zijn, is dat we de vissers niet uit lijntje moeten houden.

[2:50:43] Tuurlijk.

[2:50:44] Ik denk dat iedere visser die we deze vraag zouden stellen hetzelfde zou zeggen.

[2:50:50] Want we vragen investeringen en je wil weten, kun je terugverdienen.

[2:50:56] Dus aan het lijntje houden is voor geen één ondernemer een fijn uitgangspunt.

[2:51:01] Dus volgens mij delen we dat en daarom is het zo ongeloof belangrijk dat collega Adema

[2:51:07] juist aan dat perspectief werkt, zodat dat perspectief er ook is en je ook weet

[2:51:14] waar gaan we naartoe, wetende dat je een investering doet.

[2:51:17] Waar ik mee bezig ben, is de vergunning.

[2:51:21] De heer De Groot weet heel goed hoe dat werkt met WNB-vergunningen, ook ten aanzicht van

[2:51:25] Jerold als bevoegd gezag.

[2:51:28] Ik heb gezegd dat tot 1 januari 2025 die gedoogbeschikking er is voor de gnalenvisserij.

[2:51:35] Ik heb daarmee ruimte gegeven aan de sector om de vereisen stikstoftoets in te vullen.

[2:51:41] En het is niet mijn intentie om na 1 januari 2025 nog langer te gedogen.

[2:51:46] Want ik kan ook alleen maar gedogen als er zicht is op die vergunningverlening.

[2:51:51] En wat ik daar nog aan toe kan voegen, dat is altijd een tijdelijke vergunning.

[2:51:55] Voor enkele jaren.

[2:51:57] Dus mocht nou weer het perspectief nieuwe inzichten geven, zo verhoudt zich dat tot

[2:52:01] elkaar.

[2:52:06] Hele korte vraag, de heer De Groot.

[2:52:09] Het punt is dat in die gedogen periodes de vissers al investeren en op kosten

[2:52:16] worden gejaagd.

[2:52:16] En dan moet u straks een negatieve boodschap afgeven, vanwege de bodemberoering is het toch heel moeilijk om die vergunning af te geven.

[2:52:24] Dan weet je al wat er gebeurt, dan zit hier de hele publieke tribune vol vissers en dan kan je ze nog niet eens ongelijk geven.

[2:52:31] Wat gaat u dan doen?

[2:52:32] Voorzitter, wat gaat de minister dan doen?

[2:52:34] Ja, toch maar weer even uitstellen en gedogen.

[2:52:37] En dat is naar de oproep om dat te doorbreken door gewoon het eerlijke verhaal te verwerken.

[2:52:41] Het is duidelijk, minister van Loo.

[2:52:42] Voorzitter, we gaan niet langer gedogen.

[2:52:46] Dit is al heel lang duidelijk, het heeft te maken met levertermijnen.

[2:52:49] Het is de keuze van de ondernemer zelf of hij de investering wel of niet doet.

[2:52:54] De bodemberoering maakt onderdeel uit van de passende beoordeling, waar we ook

[2:52:58] om vragen.

[2:53:00] Dat totaalpakket en die afweging, de investering versus de vergunningverlening versus de

[2:53:06] passende beoordeling, dat is een overweging aan de initiatiefnemer of degene die de

[2:53:10] vergunning aanvraagt zelf.

[2:53:12] En wij ondersteunen erbij, we helpen erbij, maar er zit wel een deadline aan en dat is

[2:53:17] de gedoogde periode van 1 januari 2025.

[2:53:21] U gaat verder met uw beantwoording.

[2:53:24] Dat is nog de vraag van mevrouw Chacor.

[2:53:32] En ik schaar eventueel mijn eigen aantekening.

[2:53:37] Ja, oh ja, het SODM.

[2:53:39] Het SODM wil ik nogmaals benadrukken.

[2:53:41] Misschien heb ik dat in mijn eerste termijn onvoldoende gedaan, is specifiek gericht op de mijnbouwwetgeving.

[2:53:46] Dus dat wil ik nog wel heel even benadrukken.

[2:53:50] Maar ja, ik heb mijn besluit genomen als het gaat om ten aanzien van de WNB-vergunning en mijn rol als bevoegd gezag.

[2:53:57] En dat heb ik neergelegd bij de staatssecretaris en hij is de rijkscoördinator.

[2:54:04] En het is aan hem hoe die verder invulling geeft aan het proces, openbaarmaking, et cetera, et cetera.

[2:54:10] Dus ik kan daar ook verder niet op in gaan.

[2:54:14] En dan tot slot de vraag van het lid Kostiets, de Partij van de Dieren,

[2:54:20] of we willen stoppen met verslechterende activiteiten, drie voorbeelden.

[2:54:24] Nee, ik ga dat niet doen, want zo werkt dat niet, zeg ik tegen het lid Kostiets.

[2:54:29] We toetsen simpelweg een vergunning of activiteit op effecten op de natuur.

[2:54:35] En dat doe ik in mijn rol als bevoegd gezag.

[2:54:40] Volgens mij is deze vraag een warm pleidooi voor dat beleidskader Natuur, want dat gaat

[2:54:45] er nu juist voor zorgen dat we die aanvragen gaan wegen vanuit dat nieuwe kader.

[2:54:51] Maar dan heb je ook grondslag daarvoor, wou ik maar zeggen.

[2:54:55] Dat waren de drie vragen.

[2:54:58] Dank aan beide bewindspersonen voor de beantwoording in tweede termijn.

[2:55:02] Dan is er allereerst een twee-minuten-debat aangevraagd door de heer Tjeert de Groot

[2:55:05] van D66 en dan zijn er drie toezeggingen gedaan.

[2:55:10] De eerste toezegging is de minister van INW zegt toe bereikbaarheidsdoelen in ogen

[2:55:14] schouw te nemen bij de uitwerking van de voortgangsrapportage van het uitvoeringsprogramma

[2:55:20] Waddengebied 2021 tot 2026, welke medio 2024 naar de Kamer komt.

[2:55:26] Dat is een toezegging aan de heer Olger van Dijk van NSC.

[2:55:29] De tweede toezegging is de minister van INW zegt toe om in het deltaplan Zoetwater,

[2:55:34] dat nog voor de zomer naar de Kamer komt of naar de Kamer wordt gestuurd, naderen in te gaan op de effecten van het zoetwatertekort in het waddengebied,

[2:55:43] op de voedselvoorziening voor dieren en welke beheersmaatregelen worden genomen.

[2:55:47] Dat is ook een toezegging aan de heer Ooggenij. Ik kijk nog even naar de minister.

[2:55:51] Ja, het is niet de Deltaplan zelf, want dat hebben we al. Het is een rapportage over de hotel.

[2:55:56] Helder. Dank voor de toevoeging.

[2:55:58] En dan de derde toezegging is aan de heer Pierik van BBB.

[2:56:01] De minister van INW zegt toe om in een kabinetsreactie op het OVV rapport over de aanvaring in het

[2:56:08] schuitengat ook terug te komen op de mogelijkheden voor het breder inzetten van de watertaxi

[2:56:14] bij calamiteiten.

[2:56:16] Dat waren de toezeggingen, dan kijk ik nog één keer naar de commissie en naar de

[2:56:20] bewindspersonen of er op-en-aanmerkingen zijn en zo niet dan zijn we mooi net op

[2:56:24] tijd klaar voor vijf uur en dan sluit ik de vergadering.