Artikel 100-bijdrage aan maritieme veiligheid in de Rode Zee

[0:00:00] in deze vergadering dit commissiedebat van de Commissie voor Buitenlandse Zaken met

[0:00:04] ons volgcommissie, de Commissie voor Defensie.

[0:00:07] Het debat gaat over de artikel 100-bijdrage aan de maritieme veiligheid in de Rode Zee.

[0:00:12] Ik heet de betrokken ministers, de minister van Buitenlandse Zaken en de minister van Defensie,

[0:00:17] met hun staf, van harte welkom.

[0:00:19] Ik stel voor een spreektijd van vier minuten in deze eerste termijn.

[0:00:24] Twee interrupties zal ik toestaan.

[0:00:26] Ik geef in eerste instantie het woord aan de heer Brekelmans van de VVD.

[0:00:33] Dank, voorzitter.

[0:00:34] Vrije zeevaart, wereldwijde koopvaardij en maritieme veiligheid zijn voor een handelsland

[0:00:38] als Nederland van cruciaal belang.

[0:00:41] Nederland is het zesde maritieme land ter wereld.

[0:00:43] De Rode Zee en het Zuurst Kanaal zijn de aorta van de internationale koopvaardij.

[0:00:48] Nu de hoeties met raket- en droneaanvallen de veiligheid van deze regio ondermijnen, is

[0:00:52] dat direct voelbaar voor de haven van Rotterdam.

[0:00:54] Veel Nederlandse bedrijven, bijvoorbeeld in de logistiek,

[0:00:57] maar ook de prijzen in de winkels en de supermarkt.

[0:01:00] Daarom is het belangrijk voor onze welvaart dat vrije doorvaart en de Rode Zee wordt gewaarborgd.

[0:01:05] En minstens zo belangrijk is de veiligheid van de bemanning.

[0:01:08] Het is onacceptabel dat schepen lukraak worden aangevallen en hierbij ook dodelijke slachtoffers vallen.

[0:01:14] Zelfs de VN Veiligheidsraad heeft zich met een resolutie uitgesproken tegen deze aanvallen.

[0:01:19] Ook Nederlandse schepen en bemanning kunnen hiervan het slachtoffer worden.

[0:01:22] Bescherming tegen Houthi-raketten en drones is daarom ook nodig voor onze veiligheid.

[0:01:27] De doelstelling van de Nederlandse inzet in de Rode Zee is duidelijk.

[0:01:30] Het beschermen van de vrije zeevaart en de veiligheid in de regio.

[0:01:35] Ook dient Nederland verantwoordelijkheid te nemen in internationale militaire coalities van bondgenoten.

[0:01:40] De VVD steunt daarmee de doelstellingen van deze missie.

[0:01:43] Het mandaat van Operation Prosperity Guardian is defensief en gericht op het onderscheppen van raketten en drones.

[0:01:50] Graag vraagt het kabinet waar precies de scheidslijn ligt tussen defensief en offensief.

[0:01:55] Is het denkbaar dat Nederland preventief optreedt wanneer een raketaanval op handen is?

[0:02:00] Of wordt dit te alle tijden uitgesloten?

[0:02:04] Daarnaast bestaat het risico dat spanningen in het Midden-Oosten leiden tot verdere escalatie in en rondom de Rode Zee.

[0:02:09] En dat daarmee ook de intensiteit van de aanvallen door Houthis toeneemt.

[0:02:13] Mijn vraag is op welke scenario's het kabinet voorbereid is.

[0:02:16] En hoeverre is een eventuele escalatie op te vangen binnen deze missie en vanaf welk moment

[0:02:22] zouden aanvullende maatregelen nodig zijn.

[0:02:25] Verder geeft het kabinet gelukkig aan dat deze inzet op zichzelf leidt tot slechts beperkte

[0:02:31] extra veiligheidsrisico's voor zowel Nederlandse schepen als andere mogelijke Nederlandse doelwitten

[0:02:35] in de regio.

[0:02:37] Mijn vraag aan het kabinet is of ze iets meer kunnen toelichten waar deze inschatting op

[0:02:41] is gebaseerd.

[0:02:42] Dan de inzet van de tromp aan OPG.

[0:02:45] Gaat 25 dagen duren.

[0:02:48] Dit omdat de bijdrage in de Rode Zee een tussenstap is in een langere militaire oefening rond de wereld.

[0:02:53] Die, zoals we hebben vernomen, al twee jaar is voorbereid.

[0:02:57] Mijn vraag is of de kans toch bestaat dat de tromp langer in de Rode Zee actief blijft.

[0:03:01] Bijvoorbeeld in het geval van toenemende Houthi aanvallen.

[0:03:04] En zo ja, indien die kans bestaat, hoe hoog schat het kabinet die kans in.

[0:03:10] Dan nog een specifieke vraag rondom de medische faciliteiten en de daarbij behorende risico's.

[0:03:16] Het kabinet gaf aan dat het werkt aan afspraken over het gebruik van medische faciliteiten

[0:03:21] aan land en op schepen van bondgenoten.

[0:03:24] We konden in de veilige vragen lezen welke afspraken tot op dat moment zijn gemaakt.

[0:03:27] Mijn vraag is of hier nog sindsdien de laatste ontwikkelingen in zijn.

[0:03:32] En hoe beoordeelt het kabinet de medische afvoerketen, zoals dat ook al wordt genoemd, ten opzichte

[0:03:36] van eerdere vergelijkbare maritieme missies?

[0:03:38] Is dit vergelijkbaar, beter of misschien juist minder goed dan voorheen?

[0:03:44] Tot slot.

[0:03:45] Het is goed dat Nederland bijdraagt aan internationale coalities om de vrije zeevaart te bevorderen.

[0:03:51] Mijn vraag is hoe zich dit verhoudt tot de inzet van andere landen.

[0:03:55] Ik zag in de beantwoording van de feitelijke vraag dat er meerdere landen zijn die hier

[0:04:01] een bijdrage aan leveren.

[0:04:02] Komt dat ongeveer overeen met wat Nederland doet, ook gegeven de omvang van ons land?

[0:04:07] En natuurlijk moeten we de inzet van Nederland ook in samenhang zien met een mogelijke bijdrage

[0:04:12] die Nederland later in het jaar nog gaat leveren aan de EU-missie ASPIDES.

[0:04:16] En mijn laatste vraag aan het kabinet, of zij voor alle zekerheid kan bevestigen dat hiervoor

[0:04:20] nog een aparte artikel 100-procedure zal volgen, dus dat wij daar nu niet uitgebreid het debat

[0:04:26] over hoeven te voeren.

[0:04:28] Dank u wel, meneer Brekelmans.

[0:04:29] Er is een vraag voor u van mevrouw Dobbe van de SP.

[0:04:32] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:04:34] Ik hoorde heer Brekelmans zeggen dat wij in principe deze missie steunen en tegelijkertijd

[0:04:41] zijn er ook zorgen over escalatie.

[0:04:44] Nu is het wel zo dat er steeds meer wordt gemilitariseerd in het Rode Zeegebied en dat dit ook weer

[0:04:51] een extra stap is daartoe.

[0:04:53] Ik vroeg mij af, vindt de heer Brekelmans, dat er genoeg is gedaan als het gaat over diplomatie.

[0:04:58] Bijvoorbeeld als je kijkt naar de VN-resolutie van 10 januari en op 11 januari werd er gebombardeerd in Jemen.

[0:05:06] Of er voldoende tijd en inspanning is geweest om ook andere oplossingen in de regio dan nog meer

[0:05:14] verdere militarisering te bewerkstelligen?

[0:05:20] Dat vind ik zeker.

[0:05:21] Als je kijkt, er wordt eigenlijk al lange tijd opgeroepen aan de routiers...

[0:05:28] om niet deze raketaanvallen op schepen uit te voeren.

[0:05:32] De omhandelingen vinden niet direct met hen plaats...

[0:05:35] maar wel indirect via allerlei kanalen en via allerlei tussenpersonen.

[0:05:40] En desondanks hebben zij ertoe besloten om op vrij grote schaal...

[0:05:44] en ook veelvuldig om raket- en droneaanvallen uit te voeren...

[0:05:48] op willekeurige schepen.

[0:05:49] En ik vind dat de internationale gemeenschap en ook Nederland zich daar tegen moet kunnen verdedigen.

[0:05:55] En ik denk niet dat dat onbeantwoord laten, dat dan op een gegeven moment de hoedjes zullen denken van nou,

[0:06:00] het Westen is nu zo vriendelijk geweest om onze gang te laten gaan, laten we nou eens even in gesprek gaan.

[0:06:04] Volgens mij is dat niet de dynamiek hoe dat werkt.

[0:06:09] Mevrouw Dobbe.

[0:06:10] Ja, het gaat ook niet zozeer over onbeantwoord laten.

[0:06:14] Het gaat erom dat je ook in een cirkel terecht kan komen, of ja, hoe noem je dat, een spiraal,

[0:06:18] die alleen maar leidt tot meer aanvallen, tot verdere escalatie,

[0:06:22] tot meer geweld en destabilisatie van de regio.

[0:06:26] En ik vroeg mij af, heeft de VVD daar ook een mening over?

[0:06:29] Hoe gaan wij die spiraal dan doorbreken?

[0:06:30] Want op dit moment is dat vooral met het sturen van meer wapens,

[0:06:34] meer schepen en dat soort oplossingen.

[0:06:38] Dirk Brengermans.

[0:06:40] Volgens mij is het belangrijk om op te merken

[0:06:41] dat wij niet deze spiraal in gang hebben gezet.

[0:06:44] Het is niet zo geweest dat de hoedjes niks deden

[0:06:47] en dat we wat militaire opbouw zagen met militair capaciteit.

[0:06:52] En dat toen het Westen heeft gezegd we gaan niet massaal de hoedjes aanvallen.

[0:06:55] Het is een reactie geweest op raket en drone aanvallen op willekeurige schepen.

[0:07:00] Dus volgens mij hoe je ervoor moet zorgen dat dit niet verder escaleert,

[0:07:04] is aan de ene kant door heel stevig te beantwoorden dat wij dit niet zomaar laten passeren

[0:07:09] en dat wij ook bereid zijn om schepen daartegen te verdedigen.

[0:07:13] tegelijkertijd ook in te blijven zetten op democratie.

[0:07:17] En door niet zelf de agressor te zijn en zelf verder te escaleren.

[0:07:21] En ik vind dat die balans goed wordt bewaakt.

[0:07:24] En dat wij ook het recht hebben om ons tegen die aanvallen te verdedigen

[0:07:27] en ook op te komen voor onze belangen.

[0:07:31] Dank u wel. Dan is er een vraag van de heer Van Baarne. Gaat u eraan.

[0:07:36] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:07:40] Vervoortwoorddurend hierop worden militaire middelen door de Rode Zee ingestuurd.

[0:07:49] Het zijn zo'n beetje alle landen in de regio.

[0:07:54] Alleen Bahrein doet mee.

[0:07:56] En een land als Saudi-Arabië, toch het meest geraakte wat er nu gebeurt in de regio, veroordeelt dit.

[0:08:05] spreekt zich uit tegen het militair optreden op dit moment...

[0:08:08] en noemt het een escalatie, het zenden van schepen door het westen.

[0:08:13] Ook als we kijken naar wat in onze optiek de grondoorzaak is...

[0:08:17] van deze escalatie van geweld, namelijk de verschrikkelijke gebeurtenissen in Gaza...

[0:08:23] zou ik echt aan de heer Brekelmans willen vertellen...

[0:08:27] of deze weg van het sturen van militaire middelen...

[0:08:29] Nederland doet eraan mee, maar er wordt meer gedaan...

[0:08:31] of dat niet juist gaat zorgen voor het voortduren van escalatie

[0:08:36] en of het niet massaal ingezet moet worden op het wegnemen van de gronddoorzaak

[0:08:40] en het inzetten op diplomatie

[0:08:41] omdat de grootste belanghebbenden in de regio

[0:08:44] zich tegen deze militaire middelen in de regio uitspreken.

[0:08:49] De heer Brikkemans.

[0:08:52] De heer Van Baarle gaat volledig mee in het frame van de hoeties

[0:08:55] en ik zou dat niet doen.

[0:08:57] Het feit dat er vreselijke dingen gebeuren in Gaza

[0:09:02] en dat daar humanitaire ellende plaatsvindt,

[0:09:08] vind ik geen rechtvaardiging voor wie dan ook om te zeggen...

[0:09:10] wij gaan nu lukraak kofferijschepen bombarderen.

[0:09:14] Dat heeft niks met elkaar te maken.

[0:09:15] Het is niet zo dat wanneer de Houthis een willekeurig schip aanvallen...

[0:09:20] daar zijn geloof ik Nepalese bemannings om het leven gekomen.

[0:09:25] Ik weet niet hoe de Gazaanse zaak en slachtoffers van het leed in Gaza...

[0:09:32] hoe dat hun zaak helpt. Dus ik zou niet meegaan in dat frame.

[0:09:36] Wat we nu mee te maken hebben is dat wanneer een schip door de Rode Zee wil varen...

[0:09:41] om goederen van wat voor aard dan ook naar het westen te brengen...

[0:09:45] dat ze gewoon een willekeurige raket of een willekeurige drone op hun dak kunnen krijgen.

[0:09:50] En ik vind dat wij, met het oog op zelfverdediging...

[0:09:54] dat wij het recht hebben om onszelf daartegen te verdedigen.

[0:09:56] En dat we daarnaast uiteraard moeten inzetten op deescalatie in het Midden-Oosten...

[0:10:00] dat we daarnaast moeten inzetten op een staak te vuren...

[0:10:04] en op een oplossing voor het conflict in Gaza.

[0:10:08] Maar ik zou die twee dingen niet aan elkaar verknopen...

[0:10:11] en meegaan in het valse frame van de hoodies.

[0:10:15] De heer Van Barne.

[0:10:16] Ja, voorzitter.

[0:10:17] Kijk, de heer Brekelmans heeft mij nooit horen zeggen...

[0:10:20] dat er welke rechtvaardiging dan ook is voor niet toegestaan geweld.

[0:10:26] Daar hebben we het over.

[0:10:28] Voorzitter, wat ik wel namens de fractie van Denk zeg...

[0:10:31] ...is dat het maar de vraag is of het sturen van militairen naar die regio...

[0:10:37] ...en dit schijnt dan een defensieve missie te zijn...

[0:10:40] ...maar ik ben heel benieuwd naar de beantwoording van de minister straks...

[0:10:43] ...op de vraag van de heer Brejkhoek andersof er ook preventief getroffen mag worden...

[0:10:47] ...want zo defensief is het dan.

[0:10:49] Maar het is de vraag of dat op de lange termijn tot een oplossing gaat leiden.

[0:10:54] En daar zeggen alle belangrijke spelers in de regio, met name Saudi-Arabië...

[0:10:59] toch wel het meest geraakt is in het conflict met de Houthis en ook economisch op dit moment,

[0:11:04] die zeggen doe dit niet, zet in op diplomatie, grijp niet militair in.

[0:11:09] En waarom zou de heer Brekelmans en anderen dan hier vanuit het westen

[0:11:13] mogen besluiten om daarbij te dragen aan deescalatie,

[0:11:16] terwijl landen in de regio aangeven dit is niet de weg, dit is niet kansrijk,

[0:11:20] dit gaat niet tot een oplossing leiden.

[0:11:21] Kan de heer Brekelmans daar zijn gedachten over laten schuimen?

[0:11:29] De heer Van Balen verklaart nu een vermeende opvatting van Saudi-Arabië heilig.

[0:11:33] Ik weet niet of we dat per se altijd zouden moeten doen.

[0:11:37] Kijk, volgens mij, ik zeg niet dat deze militaire missie, of dat het sturen van schepen ter verdediging,

[0:11:45] of van marineschepen ter verdediging van de kofardij, dat dat de oplossing is voor alles.

[0:11:49] Dat heeft de heer Van Balen mij niet horen zeggen.

[0:11:51] Ik denk dat het een onderdeel is van de oplossing,

[0:11:54] dat terwijl wij inzetten op diplomatie, dat wij dit soort illegale agressie,

[0:11:59] dat wij dat niet onbeantwoord laten.

[0:12:01] En dat wij onze, of dat wij daar koffer daar schepen,

[0:12:04] dat wij die daartegen verdedigen.

[0:12:06] Ik denk niet dat het een oplossing ligt in Breimink

[0:12:07] als wij zouden zeggen, nou, hoeties, ga lekker je gang.

[0:12:10] En als dat in principe de boodschap zou zenden naar Iran,

[0:12:13] nou, u kunt doen wat u wil in uw steun aan de hoeties en aan Hezbollah,

[0:12:16] of wat dan ook, en het Westen die blijft van met zijn handen op de rug.

[0:12:19] Volgens mij moeten wij onszelf, aan de ene kant,

[0:12:21] moeten wij ons tegen dat soort agressie verdedigen.

[0:12:24] Ik steun ook politiek, steun ik niet deze missie waar Nederland nu aan bijdraagt,

[0:12:27] maar de andere missie waarin de VS en het VK ook doelen uitschakelen,

[0:12:32] omdat dat verdere aanslagen voorkomt.

[0:12:35] Er is een hele directe relatie daartussen.

[0:12:37] En daarnaast moet uiteraard, zoals Nederland ook doet,

[0:12:39] moet heel stevig samen met bondgenoten worden ingezet op diplomatie.

[0:12:43] En die combinatie van zowel militair niet alles over je kan laten gaan

[0:12:47] en tegelijkertijd diplomatieke druk uitoefenen,

[0:12:49] volgens mij dat die combinatie kan tot de escalatie een oplossing leiden.

[0:12:53] Dan is het woord aan de heer Patronotten van D66.

[0:12:56] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:12:59] Het is inmiddels vier maanden geleden dat

[0:13:01] als Kamer de laatste artikel 100 procedure hadden en de inzet bespraken in Irak.

[0:13:08] En toen ging het in het debat ook heel veel

[0:13:09] over de Iraanse proxy milities actief in het Midden-Oosten.

[0:13:13] We kunnen constateren dat de wereld er sindsdien niet veiliger op is geworden en

[0:13:16] dat eigenlijk hier misschien wel de grootste impact in de afgelopen periode is

[0:13:20] door de Iraanse proxy, de Houthis, en de verstoring die zij

[0:13:25] van de wereldwijde scheepvaart hebben veroorzaakt,

[0:13:28] met in de eerste instantie twee derde minder transporten

[0:13:31] door het Suezkanaal.

[0:13:33] Het handhaven van de internationale rechtsorde vraagt om inzet van Nederland.

[0:13:37] De impact van de acties van de Houthis, die gaan over de scheepvaart

[0:13:41] en de hele wereld, met als gevolg inflatie, hogere voedselprijzen

[0:13:44] en waar de Verenigde Naties ook voor waarschuwden, ook honger.

[0:13:47] En daarom is het goed dat Nederland zich daarvoor inzet.

[0:13:49] en mijn fractie steunt daarom ook deze missie,

[0:13:51] maar we hebben wel een aantal vragen over de veiligheid en ondersteuning van onze troepen.

[0:13:56] Want voorzitter, het doel van de missie is ervoor zorgen

[0:13:58] dat de aanvallen van de hoeties op de scheepvaart stoppen.

[0:14:00] Alleen is dat tot nu toe niet gelukt.

[0:14:02] En onze indruk is dat de Iraanse milities op korte termijn

[0:14:05] nog niet van plan zijn om hun aanvallen te staken.

[0:14:08] Er zijn nu zelfs afspraken gemaakt met Rusland en China

[0:14:10] om ervoor te zorgen dat schepen uit die landen

[0:14:12] gevrijbaard blijven van aanvallen van drones en raketten.

[0:14:15] Dus de vraag is, wat is de visie van het kabinet als het gaat om het einddoel van de missie?

[0:14:20] En de tweede vraag of de minister van mening is dat de huidige inzet afdoende zal zijn

[0:14:24] om de veiligheidssituatie in de regio te verbeteren en wat zouden eventuele redenen kunnen zijn

[0:14:29] om langer in de Rode Zee te blijven?

[0:14:31] Voorzitter, net als de heer Brekelmans heb ik ook vragen over de medische afvoerketen.

[0:14:35] Er is aangegeven dat de tromp kan terugvallen op nabije partnereenheden of faciliteiten

[0:14:39] in de regio, maar de geschikte zorgfaciliteiten zijn in de regio wel behoorlijk beperkt aanwezig.

[0:14:45] De Verenigde Staten hebben aangegeven dat de tromp kan terugvallen op hun faciliteiten.

[0:14:49] De vraag is welke afspraken er zijn gemaakt met de regiolanden,

[0:14:52] met havens voor eventueel transport,

[0:14:54] in het geval dat de medische noodzaak buiten het bereik is van de Verenigde Staten

[0:14:57] en wat er zou gebeuren als de Verenigde Staten zelf moeten voorzien

[0:14:59] in medische hulp voor groepen die onder eigen commando staan.

[0:15:05] Voorzitter, dan het effect op de veiligheid,

[0:15:07] want met de deelname aan de missie in de Rode Zee

[0:15:09] draagt Nederland bij aan het handhaven en bevorderen

[0:15:11] van de internationale rechtsorde,

[0:15:13] met betrekking tot het beginsel van de vrije doorvaart, de mare Liberum,

[0:15:16] maar dat is niet zonder risico's.

[0:15:17] Het kabinet zegt dat die risico's beperkt zijn.

[0:15:21] Tegelijkertijd is het goed voorstelbaar dat onze aanwezigheid in de regio het profiel

[0:15:24] van Nederland zal doen toenemen in de ogen van de vele Iraanse proxy-milities die daar

[0:15:29] actief zijn.

[0:15:30] En dat geldt onze schepen, militaire coalitiespots, diplomatieke vertegenwoordigingen.

[0:15:33] We hebben eerder een situatie gezien in Istanbul waarbij het Nederlands consulaat ontsnapt

[0:15:37] is aan een terreuraanslag van IS.

[0:15:40] Dus mijn vraag is waarom schat het kabinet deze risico's in als beperkt en welke stappen

[0:15:45] Gaat de minister ondernemen, al dan niet in coalitieverband,

[0:15:48] om deze risico's te mitigeren?

[0:15:50] Tot slot, voorzitter.

[0:15:52] Het is belangrijk en broodnodig dat we als Europese Unie

[0:15:55] een grotere geopolitieke rol naar ons toetrekken.

[0:15:57] Daarin kan Nederland een leidende rol spelen,

[0:15:59] kan ook andere EU-lidstaten meekrijgen

[0:16:01] voor een gezamenlijke inzet in de Rode Zee.

[0:16:03] Eigenlijk kan je dat ook terugzien in de opbouw van het aantal landen

[0:16:06] dat bereid is gevonden om zich in te zetten

[0:16:08] voor de veiligheid in de Rode Zee.

[0:16:10] Mijn vraag is hoe de minister aankijkt

[0:16:11] naar de militaire veiligheidsinzet in het vervolg,

[0:16:14] ook in relatie tot Europese bondgenoten.

[0:16:18] Dank u wel, meneer Paternotte. Ook voor u is er een vraag van mevrouw Dobbe.

[0:16:22] Ja, dank u wel. Ja, de heer Paternotte zegt...

[0:16:26] ...het is belangrijk dat we als Europa een grotere geopolitieke rol nemen...

[0:16:31] ...geloof ik hè, dat u zei.

[0:16:32] En ik vroeg me af waarom dat is in deze regio.

[0:16:37] Want er zijn natuurlijk ook andere spelers, ik kijk bijvoorbeeld naar India...

[0:16:41] ...of andere landen die hier ook wel een rol in zouden willen spelen...

[0:16:44] ...en dat misschien ook wel beter zouden kunnen.

[0:16:45] Waarom moet Europa dat doen?

[0:16:47] Waarom moet het Westen altijd voorop lopen als het gaat om dit soort interventies?

[0:16:54] Met een grotere geopolitieke rol bedoelde ik dat in zijn algemeenheid.

[0:16:57] Want ik denk dat Europa op dit moment wordt gezien als een economische reus,

[0:17:00] maar een geopolitieke dwerg.

[0:17:02] En dat dat een soort veiligheidscomfort is dat we ons niet langer kunnen veroorloven.

[0:17:07] We zien dat Rusland nog meer druk aan het zetten is op Oekraïne

[0:17:10] en dreigt met serieuze incursies in het Europese grondgebied.

[0:17:13] En we zien dat, nou ja, vandaag ook nog het nieuws hoe China met geld erin is geslaagd

[0:17:19] om een prominente Europese politicus voor zich te laten werken in het hart van Europa.

[0:17:23] Oftewel, die risico's die zijn groot in die vereisen een sterke Europa waarin we voldoende

[0:17:27] geld investeren in defensie, voldoende samenwerken en zorgen dat Europa het eigen grondgebied

[0:17:31] kan verdedigen.

[0:17:32] Uw vraag ging over India.

[0:17:33] Nou, dat is een heel goede vraag, want India heeft heel veel belang.

[0:17:36] Dat zei ook de Verenigde Naties Conference on Trade and Development, dat deze blokkade

[0:17:41] in de Rode Zee, of in ieder geval de acties van de roet, die schaden India onevenredig veel.

[0:17:48] Dus het zou heel goed zijn als India daar ook een grote rol in speelt.

[0:17:50] Maar ik denk niet dat we ons eigen belang moeten onderschatten.

[0:17:53] Als twintig procent van de containerschijpen op de wereld langs

[0:17:56] het Suez-kanaal, langs dat stuk Rode Zee komt, dan zijn wij met de grootste haven van Europa

[0:18:01] daarbij natuurlijk een gigantische belanghebber als zeevarende handelsnatie.

[0:18:04] En dat geldt voor heel veel Europese landen die heel veel handel drijven over de hele wereld.

[0:18:08] Dus het zou goed zijn als India daar een rol in kan spelen.

[0:18:10] maar het is ook volkomen logisch dat Europa dat ook doet.

[0:18:14] Mevrouw Dobbe.

[0:18:16] Ja, dank u wel en ook bedankt voor het antwoord.

[0:18:18] Ik denk wel dat de heer Paternotte snapt waar de zorg vandaan komt

[0:18:21] op het moment dat het gaat om een grotere geopolitieke rol voor Europa,

[0:18:26] ook als het gaat over militaire interventies.

[0:18:29] Want ja, ik vind het heel spannend als dat wordt gezegd.

[0:18:32] Want betekent dat dan dat we als Europa op allerlei andere plekken in de wereld

[0:18:37] ons zouden ook militair zouden moeten bemoeien?

[0:18:40] En dat vind ik een hele spannende uitspraak.

[0:18:41] Dus vandaar dat ik even door vroeg.

[0:18:44] Maar ik hoop niet dat de heer Paternotte dat bedoelde.

[0:18:46] De heer Paternotte.

[0:18:48] Militair bemoeien.

[0:18:48] Je bent bezig om schepen te beveiligen.

[0:18:51] Er zijn raketten en drones afgesloten op schepen.

[0:18:54] Waardoor ook mensen inmiddels zijn gedood.

[0:18:58] En het idee dat,

[0:19:01] waar denk ik velen ook op wijzen,

[0:19:02] de disruptie van de scheepvouderdheid heeft een impact

[0:19:04] die wereldwijd is op inflatie, op voedselprijzen.

[0:19:07] Dat betekent hier dat we chagrijnig worden

[0:19:08] in de supermarkt, bij andere plaatsen dat er misschien honger is.

[0:19:11] Dat is een wereldwijd belang.

[0:19:14] Ja, ik pleit er niet voor dat Europa militaire operaties ontplooit

[0:19:18] uit zichzelf op eigen houtje, maar dit is in reactie op het feit

[0:19:22] dat er geschoten wordt op vrachtschepen.

[0:19:25] En dat heeft een enorme impact in de wereld,

[0:19:28] waar wij als landen die de internationale rechtsorde overeind willen houden,

[0:19:32] ook een verantwoordelijkheid in hebben.

[0:19:33] En het is goed dat we die nemen.

[0:19:35] Dan geef ik het woord aan de heer Karreman van Nieuw Sociaal Contract.

[0:19:40] Dank u wel, voorzitter.

[0:19:42] Vanwege de aanhoudende aanvallen van de hoeties op commerciële en marineschepen is de sprake

[0:19:46] van een bedreiging voor het internationale scheepvaartverkeer en de maritieme veiligheid

[0:19:52] in het Rode Zeegebied.

[0:19:54] Nederland heeft als handels- en exportland een groot belang bij vrije toegang tot internationale

[0:19:59] wateren, maritieme knooppunten en zeestraten.

[0:20:03] Als nieuw sociaal contract maken wij ons dan ook grote zorgen over de spanningen en geweld

[0:20:09] in het Midden-Oosten en zien wij het als een cruciale taak van Nederland, ten eerste als

[0:20:14] bondgenoot van de NAVO en als onderdeel van de Europese Unie en ten tweede als belangrijke

[0:20:19] handelspartner voor de wereldhandel, om een bijdrage te leveren aan de bescherming van

[0:20:26] deze handelsroute.

[0:20:28] Daarmee zullen wij de inzet van onze Koninklijke Marine met zijn majesteit Tromp in de Rode

[0:20:33] zee steunen. Maar er zijn wel een aantal belangrijke zorgen die wij hebben met betrekking tot deze

[0:20:38] inzet. In de brief van 8 maart, jongstleden, wordt aangegeven dat de tromp uitgerust is

[0:20:45] met een Role 1 medische faciliteit, maar daarmee niet in staat is om zelfstandig te voorzien

[0:20:50] in medische begeleideafvoer van patiënten. Daarvoor moet Nederland terugvallen op partnereenheden.

[0:20:57] In de beantwoording van de vragen door de minister zien we dat er nog geen concrete afspraken

[0:21:02] gemaakt zijn voor de medische uitvalbasis. Kan de minister aangeven waarom er over dit punt van

[0:21:09] een van de belangrijkste onderdelen van de missie, de medische ondersteuning, geen afspraken zijn

[0:21:13] gemaakt? Voorzitter, daarnaast is recent in de media de betrouwbaarheid van de artillerie van

[0:21:20] de Duitse marine in twijfel getrokken, nadat er meerdere incidenten zijn geweest bij het

[0:21:25] lanceren van SM-2 raketten. Dit gebeurde tevens tijdens de inzet van het Duitse Fregat Hesse bij

[0:21:32] de missie in het Rode Zeegebied. De productie van de SM-2-raketten is inmiddels gestopt.

[0:21:38] Kan de minister aangeven of de productiestop van de SM-2-raketten een risico vormt voor

[0:21:43] de Nederlandse inzet met de tromp, aangezien zij ook gebruik maken van de SM-2-raketten?

[0:21:51] Voorzitter, wij willen benadrukken dat met het oog op de toekomst en de mogelijke politieke

[0:21:56] ontwikkelingen in de Verenigde Staten na de presidentsverkiezingen het belangrijk is om

[0:22:01] in te zetten op de versterking van de Europese missies en te ondersteunen bij de opbouw daarvan.

[0:22:08] Tegelijkertijd begrijpen we de voorkeur van Defensie voor een bijdrage door de

[0:22:14] Verenigde Staten geleide OPG-missie, waarbij betere command- en controlefaciliteiten aanwezig

[0:22:19] zijn en alle informatie gedeeld wordt met de partnereenheden. Zodoende is het goed dat de

[0:22:25] Trump geassocieerd wordt met de EU-missie en dat voor de opvolgende,

[0:22:31] zijne majesteit Karel Dorman, de toedeling aan EU-missie als pides wordt voorgenomen.

[0:22:37] Voorzitter, tot slot dank ik de ministers voor het zorgvuldig doorlopen van de artikel 100-procedure.

[0:22:44] Dank u wel.

[0:22:46] Dank u wel, meneer Kageman.

[0:22:47] Dan gaan we luisteren naar de heer Tuinman van BBB.

[0:22:52] Voorzitter, op 8 maart ontvingen we de Kamerbrief van de ministers

[0:22:56] Bruns Slots en Ollongren over de artikel 100 bijdrage aan de Rode Zee.

[0:23:00] De deelname van Nederland deze missie vindt mijn fractie BBB van groot belang.

[0:23:05] De Rode Zee en het daaraan verbonden Suezkanaal is een van de twee economische slagaders van de wereld.

[0:23:11] Zo'n 12 tot 15 procent van die hele wereldhandel passeert dan ook door die zee route.

[0:23:16] Een veilig zeeverkeer is daarom het belang van ons land en van onze bondgenoten.

[0:23:20] En daarom steunen we de inzet van het kabinet hierin.

[0:23:22] Mijn fractie ziet ook de zorgvuldigheid van de bewindspersonen toepassen op het gebied

[0:23:28] van veiligheid en de medische afvoermogelijkheden voor het personeel van zijn of majesteit Trump.

[0:23:33] Mijn fractie beseft goed dat het dreigingsbeeld voor de Nederlandse marine er een is die we

[0:23:38] sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer hebben gezien.

[0:23:42] Waar ik wel zorgen over maak is eigenlijk de nauwe scoop van de missie, met name de artikel

[0:23:47] 100 brief.

[0:23:48] We krijgen een kijkje in het doosje waar de tromp gaat optreden en niet hoe de wereld

[0:23:52] buiten dat doosje, de bredere context van de missie eruit ziet en hoe die snel kan veranderen.

[0:23:59] Voorzitter, voor mijn fractie is de inzet van de krijgsmacht altijd een zwaarwichtige afweging.

[0:24:04] De mannen en vrouwen die we op missie sturen moeten dat doen met een mandaat dat ruim genoeg

[0:24:08] is, met middelen die breder zijn dan enkel de missie noodzaakt en mensen die voorbereid

[0:24:14] zijn op het gehele geweldspectrum.

[0:24:16] Voorzitter, deze missie is een maritieme missie die aan maritieme veiligheid en de golfregio

[0:24:22] bijdraagt.

[0:24:23] Echter, maritieme veiligheid blijft niet enkel beperkt tot activiteiten en effecten in het

[0:24:28] maritieme domein.

[0:24:30] Alle middelen en activiteiten die de Houthis inzetten om de maritieme veiligheid en de

[0:24:35] golfregio onder druk te zetten, komen van het land.

[0:24:38] Waarom is er dan gekozen om de Trump niet alle middelen te geven om landstrikes te

[0:24:42] doen of daarbij te kunnen ondersteunen?

[0:24:45] Mijn fractie twijfelt nog een beetje, voorzitter, niet omdat we tegen de

[0:24:49] medische missie zijn. Integendeel, mijn fractie denkt dat het mandaat in de

[0:24:53] middelendezenbrief misschien wel te beperkt zijn en zoekt juist ruimte voor

[0:24:56] de Nederlandse bijdrage met het volle spectrum van de operaties in de Rode

[0:24:59] Zee bij te kunnen dragen. Mijn voorzitter, we willen als BBB speciale aandacht

[0:25:04] voor de van de ministers vragen bij de circa 25 gegeiselde matrozen van de

[0:25:09] Galaxy Leader vrachtschip. Zij komen onder andere uit Bulgarije, de

[0:25:13] Filipijnen, Roemenië, Mexico, maar ook Oekraïne.

[0:25:17] Ze hebben maar weinig te maken met conflictere plekken,

[0:25:20] aangezien de Houthis deze personen pas vrijlaten als de Gaza-oorlog zou stoppen.

[0:25:24] Vraag aan de minister van Buitenlandse Zaken,

[0:25:26] heeft Nederland deze situatie scherp en hoe verkeerden deze personen

[0:25:30] en wat kan Nederland nog meer doen om deze gegeiselden vrij te laten?

[0:25:34] En tenslotte, voorzitter, het beginpunt van de onzekerheid in de Rode Zee

[0:25:37] is natuurlijk te vinden in de uitbraak van de Yemenitische burgeroorlog in 2015.

[0:25:42] Het land is een lappendeken geworden van strijdende partijen.

[0:25:46] Wat voor zicht is er op bevredensproces in dit gebied?

[0:25:50] En wat kunnen we als Nederland verwachten van de veiligheidssituatie in Jemen?

[0:25:54] En voorzitter, nog een vraag voor beide bewindspersonen.

[0:25:57] Blijft de afschikking, de deterrence vanaf zee de uitkomst om guerilla-aanvallen van de Houthi-strijders te weren?

[0:26:04] En wat is voor Nederland in dit verband dan de escalaties ladder om de situatie onder controle te krijgen?

[0:26:10] Dank u wel, voorzitter.

[0:26:12] Dank u wel, meneer Tuinman.

[0:26:13] Dan is het woord...

[0:26:14] O nee, nog niet het woord uit de heer Boswijk, maar wel een vraag van de heer Brekelmans.

[0:26:19] Graag gedaan.

[0:26:20] Ja, ik hoorde de heer Tuinman zeggen dat zijn fractie nog twijfelt en dat hij misschien

[0:26:24] in het volle geweldspectrum, of in ieder geval daar nog meer middelen voor nodig zouden zijn.

[0:26:29] Ik was even benieuwd wat hij daar precies mee bedoelt en wat zijn vragen is aan het kabinet.

[0:26:33] Wat zou zijn fractie graag zien?

[0:26:35] De heer Tuinman.

[0:26:36] Dat is een goede vraag, voorzitter.

[0:26:37] Dat is een goede vraag van de heer Brekelmans en daar heb ik nu mooi de tijd om dat beter

[0:26:40] uit te leggen. Als we kijken naar de dreiging die voor de Trump daar geldt, is dat hij

[0:26:45] eigenlijk multidimensionaal een complex is. Dat komt zowel van lucht, van zee, maar zelfs

[0:26:50] ook onderzee. Als je voornamelijk gaat kijken naar zee en onderzee, dan is eigenlijk het

[0:26:55] moment dat je van land, dus het Jemenite schierijland, daadwerkelijk naar de zee toedraagt,

[0:27:00] dus daar lanceert, is het meest kwetsbare punt. Dus de vraag is in deze, kunnen we nog

[0:27:04] eens een keer goed kijken, dat is de vraag naar de bindspersonen, of de Trump of in combinatie

[0:27:09] met Haag, bondgenoten, dat werkelijk ook die seadrones en die onderwaterdrones niet alleen

[0:27:15] op of in het water, maar ook daadwerkelijk op het land eventueel kunnen aanpakken.

[0:27:21] Geen vervolgsvraag?

[0:27:22] Nee?

[0:27:22] Dan gaan we luisteren naar de heer Boswijk van het CDA.

[0:27:25] Gaat u maar.

[0:27:25] Dank u wel, voorzitter.

[0:27:26] Voorzitter, vandaag bespreken we het kabinetsbesluit over het leveren van een bijdrage aan Operation

[0:27:30] Prosperity Guardian in de Rode Zee en de Weske Golf van Ardennes.

[0:27:35] Het is wat het CDA betreft van cruciaal belang dat Nederland een actieve rol speelt in het

[0:27:39] waarborgen van de veiligheid in de Rode Zee.

[0:27:41] Het recht op vrije doorvaart is een heel groot en belangrijk recht,

[0:27:45] zeker ook voor een land als een zeevarende natie zoals wij.

[0:27:48] De Rode Zee is een cruciale route voor de scheepvaart,

[0:27:50] waar ruim twaalf procent van de wereldhandel doorheen gaat.

[0:27:53] Het is onze verantwoording als Westerse landen dat wij commerciële schepen

[0:27:56] beschermen tegen de hoeties die hun raket hierop afvuren.

[0:28:00] Net zo belangrijk is dat wij als Nederland ons verantwoording nemen

[0:28:02] en niet alleen Amerika het vuile werk op laten knappen.

[0:28:06] In de Verenigde Staten zien we nu al heel erg het sentiment van

[0:28:08] Wij moeten als Amerika altijd alles doen.

[0:28:11] En misschien moeten we maar uit de NAVO stappen en die Europeanen het zelf maar laten doen.

[0:28:14] Daarom is het belangrijk dat wij ook als Europese NAVO-landen onze verantwoording nemen.

[0:28:19] Voorzitter, bij dit soort operaties zijn natuurlijk altijd grote risico's.

[0:28:23] Als het gaat om bijvoorbeeld de medische risico's.

[0:28:26] Collega Brekelmans heeft hier al een aantal vragen over gesteld.

[0:28:29] En ook in de Vragenronde hebben we hier ook uitgebreid bij stilgestaan.

[0:28:32] Omwille van de tijd sluit ik me aan bij de vragen die collega Brekelmans heeft gesteld.

[0:28:38] Ook heeft het CDA een aantal vragen over de risico's die buiten dit domein kunnen optreden.

[0:28:43] Collega Paternotte had het daar al over en ik doelde daarmee op welk target kunnen wij hiermee worden.

[0:28:49] Dus ik kijk bijvoorbeeld naar de militaire inzet die wij nu op dit moment ook plegen in Irak,

[0:28:53] waar ook Iraanse milities daar tot nu toe alleen nog Amerikaanse doelwitten aangrijpen,

[0:29:00] maar misschien ook Nederlandse doelen gaan aangrijpen.

[0:29:02] Zijn ook die risico's daarin meegewogen?

[0:29:05] Voorzitter, de regering ziet nog altijd in de nabije toekomst dat Karel Dormaan ingezet

[0:29:09] gaat worden bij de EU-missie Aspidus.

[0:29:12] Hierover volgt later nog een aparte artikel 100.

[0:29:15] Maar wel alvast een paar vragen.

[0:29:17] Onder welke voorwaarden zou dat kunnen?

[0:29:18] Is de beschikbaarheid van de medische staf echt dan de enige drempel?

[0:29:22] Tot nu toe hebben vrijwel alle Westerse marineschepen in de Rode Zee te maken gehad met een aanval

[0:29:26] die moest worden afgeslagen.

[0:29:27] De Karel Dormaan heeft echt slechts relatief lichte wapens voor zelfverdediging.

[0:29:31] Welke afspraken met andere deelnemers en aspieders moeten worden gemaakt om de verdediging van

[0:29:38] de Karel Doorman voldoende te kunnen waarborgen?

[0:29:41] Ten slotte, de verschillende operaties die momenteel plaatsvinden om de commerciële scheepvaart

[0:29:47] in de Rode Zee te beschermen en de Nederlandse betrokkenbaarheid daarbij hebben onze volledige

[0:29:51] steun.

[0:29:51] Maar op de lange termijn moet natuurlijk wel worden gezorgd voor een duurzame oplossing.

[0:29:55] Welke wegen en mogelijkheden ziet de minister om tot een diplomatieke oplossing te komen?

[0:29:59] Welke druk wordt er onder andere op Iran uitgevoerd?

[0:30:02] Wordt er ook gebruik gemaakt van onder andere, het werd ook al net genoemd, Indonesië, Indië,

[0:30:07] maar ook bijvoorbeeld China, die natuurlijk afhankelijk is, net zo afhankelijk is van

[0:30:09] de handel die door het Suezkanaal gaat als wij?

[0:30:13] En welke andere extra middelen kunnen we aangrijpen om uiteindelijk de hoeties te doen bewegen

[0:30:18] om uiteindelijk hun aanvallen te doen stoppen?

[0:30:20] Dank u wel.

[0:30:24] Dank u, meneer Boswijk.

[0:30:25] Dan is het woord aan de heer Van Barden van de fractie DENK.

[0:30:28] Dank u wel, voorzitter.

[0:30:29] De regering wil onze militairen met een Nederlands marineschip uitzenden...

[0:30:34] op hun missie tegen Houthi-aanvallen in de Rode Zee.

[0:30:38] Het doel van deze operatie is met name om de militaire en economische belangen...

[0:30:44] van Israël, de VS en het Verenigd Koninkrijk te dienen.

[0:30:48] Zij zijn namelijk met name het doelwit, lezen we in de begrief van de regering.

[0:30:53] Deze landen voeren nu een proxyoorlog in de Rode Zee met Iran.

[0:30:58] En wat DENK betreft moet Nederland absoluut niet in deze proxyoorlog gemoffeld worden.

[0:31:04] Allereerst omdat deze militaire operatie de symptomen bespreidt in plaats van de directe

[0:31:10] aanleiding van de oplevering van het Houthi-geweld.

[0:31:12] De grondoorzaak is namelijk de totale vernietiging van Gaza door Israel.

[0:31:17] Het is een interruptie.

[0:31:17] Het is een interruptie voor u.

[0:31:18] De heer Boswijk.

[0:31:20] Dank, voorzitter.

[0:31:21] Ja, voorzitter.

[0:31:21] Het is net al in een interruptiedebat even kort besproken, maar dit is toch wel heel

[0:31:27] erg het narratief van de hoeties, namelijk een excuus zoeken om commerciële burgerdoelen aan te

[0:31:34] vallen, wat nooit goedgekeurd kan worden. Ik weet dat de heer Van Balen ook in een ander debat

[0:31:39] altijd heel erg fel op Israël is als het gaat om burgerdoelen aanvallen. Dan zou ik toch collega

[0:31:46] Van Balen willen vragen, wees dan consequent en veroordeel dan dit ook en zeg dan ook wij

[0:31:52] moeten die commerciële schepen, waar mensen, het werd al genoemd,

[0:31:57] gegeiseld zijn, die helemaal niks met de oorlog in Israël en in Gaza te maken hebben.

[0:32:01] Wij hebben daar als Westerse wereld ook een rol in.

[0:32:04] Wees dan toch consequent en veroordeel dat dan ook.

[0:32:07] En neem daar ook dan de verantwoording in als Nederland, zou je dan denken.

[0:32:10] De heer Van Baarle.

[0:32:11] Nou ja, voorzitter, veroordelen is de heer Van Baarle bereid te doen.

[0:32:16] Er is een resolutie aangenomen die het ook klip en klaar veroordeelt.

[0:32:19] En aanvallen op civiele doelen, commerciële doelen met onschuldige mensen...

[0:32:26] die moeten in alle touwnaarden veroordeeld worden.

[0:32:29] Waar ik namens DENK op wijs, is dat militaire escalatie in de Rode Zee...

[0:32:35] gaat niet de oplossing zijn.

[0:32:37] En daar wijs ik niet alleen op, namens DENK.

[0:32:41] Daar wijzen de belangrijkste belanghebbenden in de regio op.

[0:32:44] Ik noemde net Saudi-Arabië, toch wel het grootste slachtoffer van de Houthis...

[0:32:48] in de afgelopen tijd zijn fervent tegenstander van de militaire opbouw in de regio, maar ook

[0:32:54] alle andere Arabische landen met uitzandering van Bahrein. Allemaal tegen deze militaire

[0:32:59] opbouw in de regio. Saudi-Arabië is commercieel het grootste slachtoffer voor wat er op dit

[0:33:04] moment gebeurd is, tegen deze militaire opbouw. En de regering schrijft in de brief dat de

[0:33:10] aanvallen zeer waarschijnlijk doorgaan zolang de Gaza-oorlog voortduurt. Dat is de root

[0:33:15] van wat er op dit moment gebeurt.

[0:33:17] En wij zeggen, neem die root cause weg, zet in op diplomatie...

[0:33:22] om de aanleiding, namelijk de vernietiging van Gaza, om die te stoppen...

[0:33:26] en dan kunnen we spreken over een einde van de escalaties.

[0:33:30] De heer Boswerk.

[0:33:34] Volgens mij delen de heer Van Baarden en ik de mening...

[0:33:38] dat de Israëlse regering heel snel een staak dat vuren in Gaza mogelijk moet maken...

[0:33:43] en daar waarschijnlijk het internationaal recht schent...

[0:33:46] door een hongersnood te veroorzaken.

[0:33:50] Ik vind alleen niet dat dat dan een reden is om te gaan schieten met raketten en drones op vrachtschepen

[0:33:55] vol met matrozen uit de halve wereld.

[0:33:57] Maar hij noemt het een grondoorzaak.

[0:33:59] Ik kan alleen maar uitleggen waarom het optreden van de Israëlse regering een legitimering is

[0:34:03] om met raketten en drones te gaan schieten op schepen met mensen die er niets mee te maken hebben.

[0:34:10] De heer Pattenotter heeft maar nooit het woord legitimering horen gebruiken.

[0:34:14] Een grondoorzaak.

[0:34:15] Ja, een oorzaak is wat anders dan een legitimering.

[0:34:18] De heer Paternotte dient goed naar mij te luisteren.

[0:34:20] Dus ik heb net klip en klaar het aanvallen van commerciële schepen...

[0:34:26] het aanvallen van civiele doelen, heb ik veroordeeld.

[0:34:29] Waar ik een kanttekening plaats...

[0:34:32] is of het laten toenemen van de militaire aanwezigheid in de Rode Zee...

[0:34:36] of dat voor de lange termijn een oplossing is...

[0:34:39] om ervoor te zorgen dat het geweld stopt.

[0:34:41] Om het geweld te stoppen, moeten er twee dingen gebeuren.

[0:34:45] Allereerst moet hetgeen wat opgeworpen wordt als grondoorzaak...

[0:34:49] wat geen legitimering biedt...

[0:34:50] daar ben ik het met de heer Paternotte mee eens...

[0:34:53] die moet worden weggenomen.

[0:34:54] Het geweld in Gaza moet gestopt worden.

[0:34:56] En daarna zou het verstandig zijn om te luisteren naar landen in de regio...

[0:35:00] waaronder, zoals ik net zei, Saudi-Arabië...

[0:35:02] die toch wel het meest geraakt zijn.

[0:35:04] Die zeggen, wij zijn tegen deze missie.

[0:35:06] Wij waren aan het inzetten op diplomatie.

[0:35:09] En nu komt het Westen doorheen walsen...

[0:35:10] met enorme militaire capaciteit en bombardementen op Jemen.

[0:35:13] Dat gaat niet werken. Dat is niet in het voordeel van de escalatie.

[0:35:17] Ik stel voor dat we daar goed naar luisteren.

[0:35:19] De heer Patermatte.

[0:35:20] Ja voorzitter, heel veel woorden, maar als de heer Van Baarden zegt

[0:35:23] de grondoorzaak van het feit dat de hoeties zijn gaan schieten op schepen is Gaza,

[0:35:28] dan zegt hij dat er een kauzaal verband is.

[0:35:30] Maar het is toch een keuze om te gaan schieten op schepen, om bemanningen te gijzelen.

[0:35:35] Matrozen, de voorbeelden werden net genoemd, die er niks mee te maken hebben.

[0:35:38] Dat is toch een keuze van de hoeties zelf.

[0:35:41] Dat klopt. Ik heb dus net in de richting van de heer Paternotte aangegeven dat mijn woord gebruikt,

[0:35:49] namelijk de grondoorzaak. Dat het niet betekent dat ik zeg er is een legitimering voor,

[0:35:55] alleen het is wel een grondoorzaak. En de regering schrijft ook zelf in de brief,

[0:36:00] zeer waarschijnlijk zolang de Gaza oorlog voortduurt, dat deze aanvallen zullen voortduren.

[0:36:06] Daar is een verband tussen. De heer Paternotte kan dat proberen los te trekken en kan dat

[0:36:10] proberen te ontkennen, maar dat is zo. En om voor de lange termijn rust te brengen in die regio,

[0:36:17] deescalatie te brengen in die regio, is het niet verstandig om een grote opbouw te hebben van

[0:36:22] militaire capaciteit in de Rodezee-regio, want dat gaat averechts werken. Dat zeggen de direct

[0:36:27] betrokkenen daar in de regio. Die keuren dit namelijk af en moeten ingezet worden op per

[0:36:33] direct het stoppen van de Israëlische misdaden in Gaza. Het woord is aan de heer Tuijman voor

[0:36:37] Voorzitter, mag ik nog één...

[0:36:39] Nou, dat wordt dan uw tweede interruptie.

[0:36:41] Ja, dat is prima.

[0:36:44] Voorzitter, nog even voor alle duidelijkheid.

[0:36:50] Het optreden van de Israëlse regering in Gazeis, wat mijn fractie betreft, onverdedigbaar.

[0:36:55] Alleen zeggen dat dat een grondoorzaak is en daarmee zeggen dat in feite een andere schuld hebben aan het optreden van de Houthis in Jemen.

[0:37:02] Dat vind ik een onbegrijpelijke redenering.

[0:37:06] Mijn vraag zou dan ook zijn aan de heer Van Baarden.

[0:37:07] Hij zegt de grondoorzaak zit in het optreden van Israël en de steun daarvoor van bepaalde landen.

[0:37:15] Betekent dat dat als willekeurige landen op de wereld, Marokko, Panama, gaan schieten op schepen en zeggen dat dat is vanwege Gaza,

[0:37:24] dat dan ook Gaza de grondoorzaak daarvan is? Want dat is precies de redenering die hij hier neerlegt.

[0:37:30] Waar de heer Van Barlo op wijst in dit geval, is dat het militair ingrijpen en de opbouw

[0:37:38] daar in de regio van militaire activiteit, dat dat niet gaat leiden tot de door ons gewenste

[0:37:44] oplossing, namelijk dat het aanvallen van commerciële boten en civiele voerwitten dat

[0:37:49] dat stopt.

[0:37:51] En om dat te bereiken is het nodig, één, om goed te luisteren naar de belangrijkste

[0:37:56] actoren in de regio die allemaal aangeven, met uitzondering van één land, dat is

[0:38:01] Bahrein. We moeten de weg van diplomatie kiezen.

[0:38:04] Dit is allemaal nodeloze escalatie en gaat ervoor zorgen dat de hoodies op de

[0:38:08] langere termijn zelfs in de kaart gespeeld worden.

[0:38:11] Dat is wat er gezegd wordt. Zet in op de diplomatieke kanalen die in de

[0:38:15] afgelopen jaren zijn opgebouwd. En twee, het is niet alleen de fractie

[0:38:19] van Denk die het zegt, het is de regering zelf die opschrijft dat het zeer

[0:38:23] waarschijnlijk is dat deze aanvallen gaan voortduren zolang de oorlog in Gaza voortduurt.

[0:38:30] En de kanttekeningen die ik dus plaats is dat militair ingrijpen en escalatie door het

[0:38:35] zenden van alleen maar meer schepen gaat de oplossing niet dichterbij brengen.

[0:38:39] En ik vind ook niet dat Nederland via deze weg een proxy oorlog met Iran ingezogen moet

[0:38:45] worden.

[0:38:45] Want dat is wat hier aan de hand is.

[0:38:47] Dat is wat hier gebeurt.

[0:38:48] waardoor ook Nederland een grote doelwit gaat worden om, in deze zin, de economische en militaire

[0:38:55] belangen van met name Israël, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk te beschermen,

[0:38:59] want dat is hier aan de gang. Wij zijn daarop tegen, voorzitter.

[0:39:02] Tot slot de heer Paterlotte.

[0:39:03] Voorzitter, ik vind het buitengewoon lastig hoe de heer Van Baarle hier op een of andere manier

[0:39:07] probeert om een verantwoordelijkheid voor de acties van de Houthis, met alle slachtoffers

[0:39:12] die dat nu al veroorzaakt, te gaan schuiven naar andere landen. Ik zou hem nog één vraag

[0:39:17] willen stellen. Welke groepering in Jijmen is er begonnen met het schieten van

[0:39:21] drones en raketten richting vrachtschijpen?

[0:39:25] Meneer Van Baarle.

[0:39:26] Voorzitter, de heer Paternotte stelt mij een vraag en hij weet dat antwoord zelf heel erg goed.

[0:39:31] En voorzitter, waar ik op wijs, is dat de weg die nu ingeslagen wordt, namelijk van het opbouwen...

[0:39:36] Meneer Van Baarle, even een moment, want ik hoor u heel veel steeds hetzelfde herhalen.

[0:39:40] Die dingen heeft u allemaal al gezegd. Er is een vraag van de heer Paternotte.

[0:39:43] Wie heeft er als eerste geschoten met raketten op schepen?

[0:39:47] ...daar kunt u gewoon een antwoord op geven en als u dat niet wilt, is dat ook goed...

[0:39:49] ...maar dan weten we waar we aan toe zijn, want we hoeven niet tien keer hetzelfde verhaal te horen.

[0:39:53] Met alle respect hoor, voor uw verhaal, daar wil ik niks op af doen, maar we moeten ook op de tijd letten.

[0:39:59] Nou, ik zou bijna willen zeggen, sinds wanneer gaat de voorzitter over de antwoorden die ik geef?

[0:40:03] Nou, daar ga ik niet over, maar ik ga wel over de tijd.

[0:40:06] En dan vraag ik u dus om beperkt te zijn in uw beantwoording als u al dingen tien keer heeft gezegd.

[0:40:14] Nou, voorzitter, ik dank u ervoor dat u zich op deze wijze mengt in het debat.

[0:40:19] Dan gaan we luisteren naar de vraag van de heer Tuinman.

[0:40:23] Ja, voorzitter.

[0:40:26] Gezogen worden in een proxy-oorlog met Iran.

[0:40:28] Dan zitten we toch aan de verkeerde kant van het Arabisch Khira-eiland.

[0:40:32] Maar ik wil eigenlijk een punt maken en de vraag stellen aan de heer Van Balen over wat hij net aangeeft.

[0:40:36] Of de diplomatiek die bedreven moet worden in die regio.

[0:40:41] Hij heeft de hele tijd over Saoedi-Arabië.

[0:40:43] Maar goed, Qatar bijvoorbeeld, samen met de Verenigde Arabische Emiraten huisvesten de vijfde Amerikaanse vloot.

[0:40:50] 45.000 militairen.

[0:40:52] Djibouti zitten de Britten, zitten de Italianen, een stukje Fransen en nog een joint base ook van de Amerikanen.

[0:40:58] Dus ik heb weinig signalen tot nu toe eigenlijk opgepikt de laatste tijd...

[0:41:04] dat deze landen met de ingeslagen weg van zowel de Europese Unie...

[0:41:08] al zijn de multilaterale aanpak op het griep van een aantal andere missies,

[0:41:13] zoals de Prosperity Guardian of Poseidon Archer,

[0:41:18] in het verkeerde vat zijn geschoten en dat er dus, wat dat betreft,

[0:41:25] iedereen in lijn acteert met de Saudi-Arabie.

[0:41:30] Dus mijn vraag is aan de heer Van Baarle, de diplomatieke oplossing of de oproep

[0:41:35] De diplomatiek beperkt zich tot Saoedi-Arabië of zal hij die breder willen trekken?

[0:41:41] Dat beperkt zich niet alleen tot Saoedi-Arabië.

[0:41:44] Alleen, zoals ik net zei, zijn het zo'n beetje alle stakeholders in de regio die tegen deze specifieke missie,

[0:41:51] dus dit ingrijpen in de Rode Zee, zich uitgesproken hebben.

[0:41:53] En daar is Saoedi-Arabië.

[0:41:55] En dat gaat er niet om omdat ik er zo'n grote fan van ben om hier het standpunt van Saoedi-Arabië naar voren te brengen.

[0:42:03] Ik vind het voorbeeld alleen heel treffend, omdat Saudi-Arabië als een van de landen

[0:42:06] hard geraakt is door het geweld van de Houthis.

[0:42:09] En niet alleen sociaal, maar ook zeer zeker economisch.

[0:42:13] En dat is nou juist een land wat gezegd heeft, wij zijn tegen dit militaire ingrijpen,

[0:42:18] omdat wij in de afgelopen periode via de backchannels hebben geprobeerd

[0:42:22] om ons juist diplomatiek in te spannen om de escalatie te voorkomen.

[0:42:25] En daar walst u als Westen op dit moment doorheen.

[0:42:28] En dat vind ik onverstandig, voorzitter.

[0:42:30] Ook omdat wij hiermee als Nederland gewoon onderdeel worden, zoals ik net zei, van een

[0:42:34] proxyoorlog tegen Iran en dat we de grote kans lopen dat we daardoor ook een groter

[0:42:39] doelwit worden.

[0:42:39] En volgens mij iets wat niet effectief is, moet je dat risico niet willen nemen.

[0:42:46] Was er nog iemand die een vraag wilde stellen?

[0:42:52] Ik hoorde de heer Van Baarden nu de woorden van de voorzitter al een keer of tien zeggen

[0:42:56] ...dat Saoedi-Arabië zich zo fel uitgesproken zou hebben tegen deze missie.

[0:43:02] Nu is het zo dat Bahrein die steunt zelfs de meest offensieve missie...

[0:43:06] ...en Saoedi-Arabië doet niet mee...

[0:43:07] ...omdat zij hebben gemerkt dat hun olieinstallaties heel kwetsbaar zijn voor hoe die aanvallen.

[0:43:11] Dus Saoedi-Arabië denkt van nou laat het Westen lekker de kooltjes uit het vuur halen...

[0:43:14] ...ik hou hem mooi afzijdig.

[0:43:16] Maar het is nou niet zo dat ik een heel diplomatiek offensief van Saoedi-Arabië heb gezend...

[0:43:20] ...dat deze militaire missie moet stoppen.

[0:43:22] Laat staan wat de heer Van Balen suggereert dat het hele Midden-Oosten daarmee bezig zou zijn.

[0:43:26] Dus waar haalt de heer Van Baarle dat vandaan alsof dit volledig tegen de opvatting van Saoedi-Arabië zou zijn?

[0:43:31] Ze houden zich strategisch afzijdig. Dat is volgens mij wel iets anders.

[0:43:35] Meneer Van Baarle.

[0:43:36] Ja, voorzitter. De bron die ik hier heb, die kan ik u zo dadelijk overhandigen.

[0:43:43] Daarin staat toch wel degelijk opgetekend dat Saoedi-Arabië, ook de opvatting heeft gedeeld,

[0:43:48] dat ingezet werd op die planetieke kanalen.

[0:43:50] En dat is ook wat er in de afgelopen periode gebeurt en wat in de afgelopen periode is opgebouwd.

[0:43:55] namelijk dat via de backchannels diplomatie als oplossing werd gezocht...

[0:44:01] in het conflict met de Houthis.

[0:44:02] En ik vind, en dat is ook de vraag die ik aan de minister zal stellen...

[0:44:08] ik vind dat de weg van diplomatie nog onvoldoende is uitgeprobeerd...

[0:44:13] en dat er vrij snel is voor gekozen om militairen in te grijpen...

[0:44:16] en ook direct te gaan bombarderen.

[0:44:18] En dan is ook de vraag of dat wel direct de meest geeigende...

[0:44:22] en ook de meest proportionele weg is...

[0:44:24] om dit illegale geweld, want dat ben ik met de heer Brekemans eens, om dat te stoppen.

[0:44:31] De heer Brekemans.

[0:44:33] Ja, volgens mij haalt hier van Baren toch echt even twee dingen om elkaar.

[0:44:36] Kijk, Saudi-Arabië heeft zich heel lang bezighouden met de interne strijd in Jemen,

[0:44:41] namelijk tussen de Houthis en de regering die Saudi-Arabië steunde,

[0:44:45] en heeft op een gegeven moment gezegd van wij gaan die militaire betrokkenheid,

[0:44:49] of interventie, of hoe je het wil noemen, daar stoppen we mee.

[0:44:51] We gaan inderdaad inzetten op een diplomatiek spoor.

[0:44:53] maar dat heeft te maken met intern in Jemen.

[0:44:58] Dit gaat nu vervolgens over aanvallen op de internationale scheepvaart.

[0:45:02] Nou, en daar heeft Saudi-Arabië inderdaad gezegd van...

[0:45:04] nou, wij gaan ons daar niet in mengen, want het Westen doet dat.

[0:45:08] Maar dat is heel wat anders dan op dat tweede...

[0:45:10] dat Saudi-Arabië daar volledig tegen is...

[0:45:12] omdat dat het diplomatiekspoor in Jemen zelf zou beïnvloeden.

[0:45:16] Dus volgens mij haalt de heer Van Balen hier twee dingen behoorlijk door elkaar.

[0:45:20] En is het niet zo dat het Westen nu iets doet...

[0:45:24] Dat zou trouwens al praktisch gezien heel moeilijk zijn om actief te zijn in de regio zonder steun van de landen.

[0:45:31] Want we hebben net ook gesprekken over het gebruik te maken van de medische faciliteiten in die landen.

[0:45:36] Dus ik zou toch aan de heer Van Baarle willen vragen om die twee dingen niet door elkaar te halen.

[0:45:39] En iets te tonen als het gaat om de betrokkenheid en de steun vanuit de regio.

[0:45:44] Om daar even een tandje van af te schroeven.

[0:45:46] En ik zou graag een reactie van de heer Van Baarle hierop willen.

[0:45:48] De heer Van Baarle.

[0:45:48] Ja, voorzitter. De regering van Saudi-Arabië heeft zich tegen deze opbouw van militaire activiteiten uitgesproken.

[0:45:58] En er is maar één land in de regio dat deze missie actief steunt en dat is Bahrein.

[0:46:03] En dat is een feit.

[0:46:05] En voorzitter, ik denk dat we met elkaar ook de conclusie kunnen trekken dat op het moment dat daar militair geëscaleerd wordt...

[0:46:11] met ook bombardementen die plaatsvinden op Jemen...

[0:46:15] ...dat het vooruitzicht van een diplomatieke oplossing voor hetgeen daar in de regio plaatsvindt...

[0:46:20] ...dat die alleen maar verder weg zal raken.

[0:46:23] Die wordt niet realistischer, die wordt onrealistischer.

[0:46:27] En daar wijs ik als fractie van denken op.

[0:46:30] De heer Van Barlen, vervolgt zijn betogen.

[0:46:33] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:46:39] De meeste internationale analisten zijn het er dan ook over eens...

[0:46:42] ...dat houthiaanvallen waarschijnlijk zullen stoppen...

[0:46:46] ...als er een staaktijd vuren in Gaza zal zijn.

[0:46:49] De VN-veiligheidsraad heeft toevallig vandaag voor een onmiddellijk staakt het vuren gestemd.

[0:46:56] Mijn vraag aan de minister zou zijn hoe de Nederlandse regering zich ervoor gaat inzetten dat deze wordt uitgevoerd.

[0:47:03] Is de weg van diplomatie voldoende geprobeerd voordat het besluit is genomen om over te gaan op de deelname aan een militaire missie?

[0:47:13] Het moet de fractie van Denk ook van het hart in hoeverre die hypocrisie in dit dossier

[0:47:20] duidelijk wordt als je de brief van de regering leest en ook de retoriek hoort.

[0:47:26] Ik hoor dat de Nederlandse regering een verplichting zou hebben om illegale agressie te stoppen.

[0:47:31] En ik lees zes keer in de brief van de regering dat de Nederlandse regering dit moet doen

[0:47:35] omdat de Nederlandse regering de internationale rechtsorde moet beschermen.

[0:47:41] Dat geldt wel op het moment dat er containerschepen of commerciële schepen met name in de bedreiging

[0:47:48] komen die van Israël zijn, de VS of het Verenigd Koninkrijk, maar op het moment dat er meer

[0:47:54] dan 30.000 mensen gesneuveld zijn in Gaza zie ik de ferme actie van de Nederlandse regering

[0:47:59] niet.

[0:48:00] Dat lijkt uit op een stukje hypocrisie.

[0:48:03] Voorzitter, in 2018 werden Saoedische schepen ook al door Houthis aangevallen in de Rode

[0:48:08] Zee.

[0:48:09] En toen ook werd het recht op internationale vrije doorvaart geschonden.

[0:48:14] Maar Nederland trad toen niet militair op.

[0:48:16] Ondanks de oproep van Saudi-Arabië aan westerse landen toen wel om militair tegen de Houthis

[0:48:21] op te treden, werd daar geen gehoor aan gegeven.

[0:48:24] En de reden daarvoor was omdat niemand er behoefte aan had om in een Saoedische proxyoorlog met

[0:48:29] Iran verwikkeld te raken.

[0:48:31] Vandaag doen de Houthis precies hetzelfde, maar dan voornamelijk richting schepen die

[0:48:36] gelinkt zijn aan Israël, de VS en het Verenigd Koninkrijk.

[0:48:40] En nu is Nederland opeens 180 dragaten gedraaid en gaan we wel militair ingrijpen.

[0:48:45] Vanwaar deze draai, vraag ik aan de minister.

[0:48:49] En hoezo nemen we krachtige actie om het internationaal recht te beschermen wanneer het in het voordeel

[0:48:54] is van het beschermen van de economische en militaire belangen van Israël, de VS en het

[0:48:59] Verenigd Koninkrijk, maar niet in andere gevallen.

[0:49:03] Inmiddels is het duidelijk dat militair optreden tegen de Houthis niet deescalerend werkt.

[0:49:08] Dat is al heel erg lang tevergeefs geprobeerd.

[0:49:12] En met uitzondering van Bahrein hebben alle Arabische landen geweigerd...

[0:49:16] om deel te nemen aan de militaire missies tegen de Houthis.

[0:49:19] En dat is niet omdat ze de Houthis per definitie een leuke club vinden,

[0:49:23] maar omdat militair optreden blijkbaar duidelijk een tijdbom legt...

[0:49:27] onder de precaire stabiliteit in de regio.

[0:49:30] En zelfs Saudi-Arabië, wellicht de allergrootste vijand van de Houthis,

[0:49:34] heeft militair optreden daarom veroordeeld.

[0:49:36] Want niemand zit te wachten op een structurele ontwrichting van de handel in de Rode Zee.

[0:49:41] En dat is namelijk niet alleen op zichzelf een zorgelijk vooruitzicht,

[0:49:45] maar ook zorgwekkend omdat Nederland op deze manier in een proxy-oorlog wordt gezogen,

[0:49:49] waar we niets mee te maken hebben.

[0:49:52] En denken ze daarom van mening dat Nederland, net zoals in 2018,

[0:49:55] niet aan de militaire operatie in de Rode Zee moet meedoen.

[0:49:59] Het is onnodig en onverantwoord dat de regering op deze manier de kans vergroot...

[0:50:03] dat ook Nederlanders een doelwit gaan worden.

[0:50:05] Want dat schrijft de regering in de brief, dat die kans bestaat.

[0:50:10] Dank u wel, meneer Van Baren. En daarmee rond ik af, voorzitter.

[0:50:13] Dan gaan we luisteren naar mevrouw Dobbe van de SP.

[0:50:17] Dank u wel, voorzitter.

[0:50:19] Het is belangrijk om alles wat er gebeurt in het Rode Zeegebied in samenhang te bekijken.

[0:50:24] Dus als het gaat om de Nederlandse bijdrage aan Operation Poseidon Archer,

[0:50:29] Prosperity Guardian en Aspidus.

[0:50:31] Nou, dat zijn wel de namen, hoor.

[0:50:33] Complimenten voor degene die dat heeft verzonnen.

[0:50:36] Nederland doet in ieder geval overal aan mee.

[0:50:38] En het doel is om te zorgen dat er veilige doorvaart komt

[0:50:41] en schepen niet worden aangevallen.

[0:50:42] Nou, tot zover.

[0:50:44] Want de manier waarop, daar hebben wij wel grote vragen over.

[0:50:48] Op 12 januari bombardeerden de Amerikanen en de Britten in Jemen

[0:50:51] met steun, zowel politiek als militair, van de Nederlandse regering.

[0:50:57] En waarom Nederland politieke en militaire steun gaf aan deze missie,

[0:51:01] is ons nog steeds niet duidelijk.

[0:51:03] Waarom moest Nederland weer direct vooraanstaan

[0:51:05] als het gaat om een verzoek van de VS

[0:51:06] om deel te nemen aan bombardementen in een ander land?

[0:51:10] En ik zeg bewust weer, want wat is er geleerd van het verleden,

[0:51:13] vraag ik aan de minister, toen Nederland ook vooraan stond

[0:51:16] in het steunen van de VS, bijvoorbeeld in Irak?

[0:51:19] en dat is belangrijk, ook om de huidige missie te kunnen beoordelen

[0:51:23] en hoe we daar nu daadwerkelijk mee omgaan.

[0:51:26] Artikel 51 van het VN-handvest betreft zelfverdediging

[0:51:30] en daar werd een beroep op gedaan.

[0:51:32] De bombardementen begonnen één dag na een VN-resolutie

[0:51:36] die opriep tot terughoudendheid vanwege het risico op escalatie

[0:51:40] en het inzetten op diplomatie.

[0:51:43] Bombarderen is niet ons beeld bij diplomatie en deescalatie.

[0:51:47] Is de diplomatie hierbij geholpen geweest en is dit een voorbeeld van terughoudend optreden,

[0:51:54] vraag ik de minister.

[0:51:55] Dat is ook belangrijk om te weten.

[0:51:59] Wat betekent dit ook voor de inzet van de Trump als het gaat om deescalatie en terughoudend

[0:52:05] optreden?

[0:52:06] Ik was ook benieuwd hoe de minister aantekent de deal van China en Rusland met de hoodies

[0:52:11] over vrije doorvaart.

[0:52:13] Ook wat betreft het risico op verdere escalatie op het conflict vanwege de betrokkenheid van

[0:52:18] Rusland en China nu, of ziet de minister daar misschien ook kansen voor deescalatie, wat

[0:52:24] heel goed zou zijn.

[0:52:27] Nou, als het zo is, wat betekent dit voor de defensieve missies die worden uitgevoerd

[0:52:35] in het Rode Zeegebied, ook als het gaat om de tromp, want als zelfverdediging het bombarderen

[0:52:41] van Jemen betekent? Kan defensief dan ook betekenen dat er wordt aangevallen? Wat betekent dat dan door

[0:52:48] de tromp? Kan het ook betekenen dat er doelen in Jemen op land zouden kunnen zijn? En kan de minister

[0:52:54] dan toezeggen dat in ieder geval, als er een aanval op Jemenitisch grondgebied zal zijn,

[0:53:00] dat de Kamer hierover vooraf wordt geïnformeerd? Wat zijn de diplomatieke inspanningen, vroegen wij

[0:53:07] Ik had het ook net over de resolutie die is aangenomen in de VN.

[0:53:14] Wij vinden sowieso altijd dat een diplomatieke inspanning de voorkeur geniet boven een militaire inspanning.

[0:53:22] Wat zijn op dit moment de diplomatieke inspanningen om te komen tot de deescalatie en tot een einde van dit conflict?

[0:53:28] Want hoe komen we ook hier tot vrede en hoe helpt een verdere militarisering van de regio tot deescalatie?

[0:53:37] Voorzitter, ik zit nu 25 jaar in de krijgswetenschap.

[0:53:41] Ik heb ook wat colleges over mogen geven en dat soort zaken.

[0:53:44] Wat vaak lastig is, is dat de praktijk weer bastiger is

[0:53:47] dan dat het hier in een schone ruimte in Den Haag is.

[0:53:51] De vraag die ik voor mevrouw Dobbe heb,

[0:53:53] stel nou dat er inderdaad hoodies met een seaborn drone,

[0:53:58] dat is zo'n ding dat je op het water moet leggen,

[0:54:00] en dan vaart hij richting de Tromp.

[0:54:02] En de tromp zit binnen zeven kilometer van de kust en kan daarbij zijn boordkanon gebruiken.

[0:54:08] Ziet u dat dan als zelfverdediging of moet de tromp of de commandant van de tromp

[0:54:12] daadwerkelijk ook nog in Nederlands verband daar toestemming voor vragen?

[0:54:15] En hoe ziet u zich dat voor zich dan?

[0:54:18] Dat iedereen van de vaste Kamer commissie op tijd met een appje wordt geïnformeerd.

[0:54:22] En ja, moeten we daar nog instemming voor geven?

[0:54:24] Of heeft die vertrouwen in het mandaat wat onze commandanten,

[0:54:27] dat de dames en heren op zo'n schip krijgen dat ze daar zelf de juiste beslissingen kunnen nemen.

[0:54:33] Mevrouw Tobbe.

[0:54:34] Ja, voorzitter.

[0:54:35] De heer Tuinman weet natuurlijk heel goed, denk ik, wat ik bedoel.

[0:54:39] Waar het om gaat, is dat in Jemen is gebombardeerd, gebombardeerd.

[0:54:44] Dus niet is gereageerd op dat moment een raket die vanuit Jemen werd afgeschoten,

[0:54:48] maar er is gebombardeerd onder het mon van zelfverdediging.

[0:54:52] Dus er is een aanval geweest.

[0:54:54] Dat is iets anders dan reageren op een drone die komt aangevaren op je schip.

[0:55:01] En waar je op moet reageren, want anders zingt je schip.

[0:55:03] Natuurlijk is dat een verschil.

[0:55:05] Maar op het moment dat je aanvalt onder het mom van verdediging,

[0:55:09] dan is er iets anders aan de hand.

[0:55:11] En dat vinden wij heel erg zorgwekkend,

[0:55:13] omdat ook onder het mom van zelfverdediging er bombardementen zijn geweest in Jemen.

[0:55:17] En wat betekent dat dan voor het mandaat van de troep?

[0:55:21] Ik maak me toch ergens gezorgd over. We hebben die situaties ook in Afghanistan gehad en

[0:55:27] ook in andere gebieden waar Nederlanders zijn ingezet. En daar heb je allemaal rules

[0:55:30] of engagement. Dit noemen ze extended self-defense. Dus u moet goed begrijpen, mevrouw Dobbe,

[0:55:35] dat zodra je daadwerkelijke drones over lucht, land en ballistische raketten tegelijkertijd

[0:55:40] over verschillende assen een schip uiteindelijk wil mee aanvallen, dan moet je dat command

[0:55:45] controle over bedrijven, je moet inlichtingen verzamelen, moet je allemaal bij elkaar brengen.

[0:55:49] Dat gaat niet van de een op het andere moment door een druk op de knop.

[0:55:52] Dus het duurt best wel wat tijd om dat bij elkaar te brengen.

[0:55:55] Dus voor mijn fractie staat het buiten kijf dat hoe je dat doet,

[0:55:59] dat hele systeem van een center die het ziet tot daadwerkelijk de keuze en op die knop drukken,

[0:56:05] kan wat dat betreft voor ons is dat zelfverdediging.

[0:56:08] En ik vraag me wel af hoe mevrouw Dobbe dat nogmaals, hoe u dat ziet,

[0:56:11] dat waar in die keten van daadwerkelijk dat er een een schip wordt gezien en dat

[0:56:16] de informatie wordt verzameld, de intentie is om een raket of een drone of

[0:56:20] een seaborn drone richting een misschien wel de trom toe te sturen,

[0:56:25] wanneer in die keten het dan niet meer zelfverdediging is en wel en wanneer dan

[0:56:30] richting het kabinet de vraag moet komen van ja er moet wel toestemming gevraagd

[0:56:34] worden of instemming of er moet gerapporteerd worden vooraf.

[0:56:39] Dat is inderdaad een heel interessante vraag.

[0:56:42] En ik ben ook heel benieuwd naar de reactie van de minister.

[0:56:44] Maar wat wij daarin heel belangrijk vinden, is dat er niet zoiets mag gebeuren zoals in Jemen is gebeurd,

[0:56:52] waarbij op land doelen worden bestookt omdat daar mogelijk raketten van kunnen worden afgevuurd.

[0:56:58] En dat is iets anders dan het verdedigen op het moment dat er een raket op je wordt afgevuurd op dat moment.

[0:57:04] En dan moet je handelen op dat moment.

[0:57:05] En dan zou ik natuurlijk niet op de stoel gaan zitten van iemand die op dat schip zit,

[0:57:10] want dat kunnen zij natuurlijk veel beter dan ik, dus dat moeten zij ook zeker doen.

[0:57:14] Maar op het moment dat jij landdoelen gaat bestoken of een land gaat bombarderen,

[0:57:18] zoals is gebeurd op 11 en op 12 januari, daar hebben wij ernstige zorgen bij.

[0:57:22] En ik denk dat de heer Tuinman dat verschil ook best in kan schatten.

[0:57:26] Dan de heer Boswijk.

[0:57:28] Ja, meneer Tuinman, ik geloof dat ik u wel twee interrupties...

[0:57:31] Nee, maar er wordt een suggestie gewekt dat ik het wel zou begrijpen.

[0:57:34] Maar ik wil er wel bij uitspreken dat dat woord niet het geval is.

[0:57:37] Het woord is aan de heer Boswijk.

[0:57:40] Ja, dank voorzitter.

[0:57:41] Ja, ik ga hier toch wel een beetje op verder, want

[0:57:44] is mevrouw Dobbert met mij eens dat

[0:57:47] stel je hebt een commercieel schip

[0:57:50] en daar wordt een raket op afgevuurd

[0:57:53] en wij weten vanaf welke plek die raket wordt afgevuurd

[0:57:56] en wij weten ook dat er plannen zijn om opnieuw raketten af te vuren

[0:57:59] dat je dan juist defensief

[0:58:02] ook die raketinstallatie kan uitschakelen?

[0:58:06] Of moeten we wachten tot er weer een raket wordt afgevuld met het risico

[0:58:09] dat we die raket missen en dat er dan burgerslachtoffers vallen?

[0:58:12] Is het dan niet juist beter om de schade en onschuldige levens te vermijden,

[0:58:17] juist veel beter om dan die raketinstallatie uit te schakelen?

[0:58:21] Dus inderdaad een bombardement uit te voeren.

[0:58:24] Mevrouw Dobbe.

[0:58:25] Ja, voorzitter, maar dit is natuurlijk een omdraaien van zaken,

[0:58:28] want dat is precies wat er is getracht te doen op 11 en 12 januari en daarna ook nog.

[0:58:34] Toen zijn er wat wordt genoemd precisie aanvallen geweest in Jemen,

[0:58:38] waarbij overigens ook nu signalen zijn dat daar ook burgerslachtoffers zijn gevallen.

[0:58:43] Dus het is heel goed als dat nog wordt uitgezocht,

[0:58:46] want dat kan natuurlijk niet en daar moeten we over worden geïnformeerd.

[0:58:49] Maar precies dat is daar gebeurd en precies dat was niet effectief,

[0:58:53] Maar dat zou ik ook niet onder zelfverdediging of defensief scharen

[0:58:59] als het gaat over de inzet van de Trump.

[0:59:00] Dus als de inzet van de Trump bedoeld is om bombardementen op Jemen uit te voeren,

[0:59:06] wat volgens mij niet kan, maar goed, dat mag de minister dan graag toelichten

[0:59:10] wat de Trump in dat geval wel zou kunnen doen.

[0:59:13] Maar als dat de inzet zou zijn, dan zouden we daar zeker niet voor zijn.

[0:59:18] Meneer Bosbeek nog? Nee?

[0:59:23] Mevrouw Dobbe.

[0:59:24] Mevrouw Dobbe vervolgd aan betoog.

[0:59:27] Ja, dank u wel. Dus wij vinden het wel belangrijk als er een aanval komt op Jemenitisch grondgebied en het kan dat de Kamer daarover vooraf wordt geïnformeerd.

[0:59:35] Dat is zeker wat wij belangrijk vinden.

[0:59:38] En de diplomatiek inspanningen, daar horen we dus ook graag meer over.

[0:59:42] In de brief van 8 maart wordt ook gesproken over een minimaal risico op burgersslachtoffers als het gaat over de inzet van de Trump.

[0:59:48] Wij maken ons daar wel zorgen over, want in antwoord op de technische vragen zegt de minister

[0:59:55] dat Operation Poseidon Archer wordt geleid door de Amerikanen en de Britten

[0:59:58] en dat het aan hen is om bij het vermoeden van burgersslachtoffers de procedures te doorlopen.

[1:00:05] Maar Nederland steunt deze missie ook, en niet alleen politiek, maar ook militair.

[1:00:09] Dus welke verantwoordelijkheid neemt Nederland hierin?

[1:00:12] Want wij vinden dat wel een heel belangrijk punt.

[1:00:15] Ja, dat was hem eigenlijk, voorzitter.

[1:00:17] Prachtig, precies binnen de tijd. Dank u wel.

[1:00:19] Dan gaan we luisteren naar mevrouw Pirie van GroenLinks, Partij van de Arbeid.

[1:00:22] Dank u wel, voorzitter.

[1:00:24] Ik spreek vandaag mede namens collega Dassen van de fractie van Volt.

[1:00:29] Onze fracties steunen het doel van de missies Operatie Prosperity Guardian en Aspides, namelijk

[1:00:37] de vrije doorgang garanderen van de scheepvaart door de Rode Zee.

[1:00:41] Het moet ook duidelijk zijn dat de acties van de Houthis op geen enkele manier kunnen worden

[1:00:45] goed gepraat.

[1:00:46] Blijft wel de vraag, en vandaar ook dit debat, waarom we de voorkeur niet hebben gegeven

[1:00:52] om exclusief aan de EU-missie deel te nemen.

[1:00:56] Voorzitter, ik zal beperken tot het stellen van een aantal vragen.

[1:01:00] Het kabinet schrijft dat ieder land dat deelneemt aan operatie Prosperity Guardian zijn eigen

[1:01:06] geweldse instructie hanteert.

[1:01:08] Tegelijkertijd wordt gezegd dat de operatie door de VS geleid wordt.

[1:01:12] Kunnen de ministers verder toelichten waarin de VS dan de leiding neemt in deze operatie?

[1:01:17] Daarna schrijft het kabinet dat er op dit moment nog wordt gekeken naar havens in Saudi-Arabië

[1:01:22] en Oman voor rol 2 en rol 3 medische faciliteiten.

[1:01:26] Wanneer zijn deze gesprekken afgerond?

[1:01:28] Dan nog een vraag over de afdekking van de Rode Zee als het gaat om luchtaanvallen.

[1:01:33] Is de coalitie met de toezeggingen van de deelnemende landen op voldoende sterkte voor afdekking

[1:01:39] van het hele gebied waar de beschietingen tot nu toe hebben plaatsgevonden.

[1:01:43] En zo ja, voor hoe lang is die volledige dekking voorlopig gegarandeerd met deze missie?

[1:01:48] Dan, voorzitter, eerder lazen we in de media dat landen als Frankrijk, Italië en Spanje

[1:01:52] niet mee zouden doen aan operatie Prosperity Guardian.

[1:01:56] Nu lees ik in de beantwoording van de Veilige Vragen dat Frankrijk en Italië wel bijdragen

[1:02:01] met schepen.

[1:02:02] Kunnen de ministers toelichten of er iets is veranderd aan de missie of was ze sprake

[1:02:06] van een misverstand?

[1:02:07] Dan schrijft het kabinet dat de defensieve maritieme missie op steun kan rekenen van

[1:02:12] landen in de regio, dus de missie waar we het vandaag over hebben, de artikel 100.

[1:02:17] Verschillende landen geven blijkbaar tegelijkertijd aan dat zij bezorgd zijn over escalatie en

[1:02:22] dat parallele diplomatieke inzet van belang is.

[1:02:25] Kunnen de ministers iets verder duiden welke zorgen voor escalatie bij deze landen leven

[1:02:30] en of dat specifiek op deze missie betrekking heeft of op de missie waar net al over is

[1:02:35] gesproken, de operatie Poseidon Archer. Dan, voorzitter, nog een vraag over de

[1:02:42] mogelijke deelname aan de EU-missie operatie Aspides.

[1:02:46] Begrijp ik nou goed dat niet alleen de inzet van de missie wordt onderzocht, maar

[1:02:50] dat het antwoord ook nog een nee zou kunnen zijn vanuit het kabinet?

[1:02:54] Dus ik snap dat er nog geen artikel 100 brief ligt voor die missie, maar ik hoop

[1:02:59] toch te begrijpen dat die EU-missie ook gaat plaatsvinden.

[1:03:03] Graag hoor ik daar wat meer duidelijkheid over.

[1:03:08] En waarom is eerst prioriteit gegeven aan deelname aan de VS-missie en komt daarna pas de EU-missie

[1:03:15] aan bod?

[1:03:16] En eigenlijk is ook mijn operationele vraag, is de operatie als Spides afhankelijk van

[1:03:22] OPG?

[1:03:23] Met andere woorden, zou je als Spides ook veilig kunnen uitvoeren als EU, als OPG niet

[1:03:31] zou plaatsvinden?

[1:03:33] Wat is nou precies de toegevoegde waarde van...

[1:03:36] Nou, laten we het dan over alspieders hebben...

[1:03:39] ten opzichte van de door de Amerikanen geleide missie.

[1:03:43] En dan tot slot, voorzitter.

[1:03:45] Heel goed nieuws dat de VN-veiligheidsraad...

[1:03:47] een resolutie heeft aangenomen voor een staak te vuren.

[1:03:51] Graag hoor ik van de minister van Buitenlands Zaken...

[1:03:52] hoe snel zij verwacht dat dit ook geïmplementeerd zal worden.

[1:03:56] En aan de minister van Defensie de vraag waarom het nu nodig was...

[1:03:59] om de hoogste Nederlandse generaal naar Israël te sturen.

[1:04:04] Terwijl het kabinet op politiek niveau juist de afgelopen dagen zo waarschuwt

[1:04:08] voor zo'n militaire aanvaloperatie in Rafah

[1:04:12] en onmiddellijk aandringt op het toelaat van onmiddellijke humanitaire hulp.

[1:04:17] Dank u wel.

[1:04:18] Dank mevrouw Perier. Dan is het woord aan de heer Seder van de ChristenUnie.

[1:04:22] Dank u wel. Voorzitter, over enkele dagen vaart het Luchtverdedigings- en Commando Vergat,

[1:04:27] de tromp, de Rode Zee binnen.

[1:04:28] Vanaf dat moment is het een doelwitte voor Houthi-rebelle eemen.

[1:04:31] Dat weegt voor ons als ChristenUnie-fractie zwaar.

[1:04:34] De Houthi's hebben zich naar eigen zeggen in de strijd in Gaza gemeld.

[1:04:38] En vinden het gerechtvaardig om alle schepen in de Rode Zee en de Golf van Aden aan te vallen.

[1:04:43] Waarvan ze vinden dat die met Israël te maken hebben.

[1:04:46] In de brief benadrukken de bewindspersonen dat de Houthi's dit uit eigen beweging doen.

[1:04:52] Voorzitter, ik vraag me wel af hoe het kabinet ook de rol van Iran hierin defineert.

[1:04:57] De Houthis worden namelijk gesteund door Iran.

[1:05:00] Alle hypermoderne wapens die ze tegen schepen inzetten, zijn afkomstig uit Iran.

[1:05:05] De Houthis hebben vooral een intern op Jemen gerichte agenda en dat lezen we ook.

[1:05:11] Maar voorzitter, de verklaring dat de aanvallen op de internationale scheepvaart omwille van

[1:05:15] de Palestijnen zouden worden gedaan, zou wel uit eigen beweging worden ondernomen.

[1:05:21] Voordat we vragen af hoe het kabinet deze beweegredenen weegt, ook in het licht van Iran.

[1:05:28] Want we weten dat Iran zowel de Houthis als Hamas steunt en wapens levert.

[1:05:32] Overigens Hezbollah ook.

[1:05:34] En dat Iran een aanjager is van juist ook het conflict momenteel in Gaza.

[1:05:40] Kan het kabinet dan ook stellen dat de Trom dus ook wel niet alleen deelneemt in de Umro-DC,

[1:05:49] maar ook mengt in een proxyoorlog waar Iran bij betrokken is.

[1:05:52] Is dat een uitspraak of kan het kabinet reflecteren op deze uitspraak?

[1:05:57] Hoe dan ook, voorzitter, alles overwegend lijkt onze fractie terecht en goed

[1:06:02] dat Nederland een bijdrage levert aan de operatie Prosperity Guardian

[1:06:05] en bijzit kan verlenen aan de Europese missie Aspires.

[1:06:09] Ik zou de minister wel willen vragen of we er nu ook vanuit kunnen gaan

[1:06:12] dat alle schepen met een band met Nederland

[1:06:14] nu ook het verhoogd risico lopen op een aanval door hoetierakketten of drones.

[1:06:18] Ik vraag me af hoe dat afwegingskader eruitziet.

[1:06:22] Voorzitter, dan een aantal vragen over Operation Prosperity Guardian.

[1:06:26] Ik heb nog wat vragen over het verband waarbinnen de Trump gaat opereren.

[1:06:29] Want hoeveel schepen uit welke landen maken daar op dit moment deel van uit?

[1:06:34] Vaart de Trump nog steeds in een verband met andere deelnemende schepen...

[1:06:40] of vaart het alleen door de zee?

[1:06:42] En zoekt de Trump koopvaardijschepen op die risicolopen aangevallen te worden?

[1:06:46] Ik hoop daar graag wat meer duiding over te horen.

[1:06:48] Voorzitter, dan een vraag over zelfverdediging.

[1:06:50] Want de juridische basis voor de missie is met name gelegen in het internationaal zeerecht.

[1:06:54] En op het recht op zelfverdediging.

[1:06:56] Hoe breed moet ik dit recht op zelfverdediging dan zien?

[1:06:59] Want de tromp gaat niet naar de Roode Zee om slechts zichzelf te verdedigen tegen dreigende of acute aanvallen.

[1:07:04] Maar ook de scheepvaart in het algemeen, als ik het zo lees.

[1:07:08] Voorzitter, de Anti-Air Warfare Coördinator van de Vrijwillige Coalitie in Bagram wijst de taak van Anti-Air Warfare Commander toe aan een schip binnen het OPG-verband,

[1:07:17] schrijft de bewindpersonen. Deze commander coördineert dan de wapeninzet binnen het

[1:07:22] verband van de schepen die de capaciteit hebben om gebied te verdedigen, zoals de tromp. Hoe

[1:07:29] werkt het nu precies? Vraag ik dan aan de bewindpersonen. Want wordt dagelijks of per

[1:07:33] incident of voor een bepaalde periode een commander aangewezen? En kan de tromp ook

[1:07:38] aangewezen worden als commandoschip? Maar bepalen de commandanten van ieder deelnemerschip of ze

[1:07:43] daadwerkelijk tot actie overgaan en hoe ziet het kabinet het risico op

[1:07:47] misverstanden wat betreft gevaarlijke situaties?

[1:07:50] Ik hoop ook daar graag wat duidelijkheid over te krijgen.

[1:07:52] Voorzitter, gezien het aantal aanvallen dat de Houthis uitvoeren,

[1:07:55] lijkt de kans aanwezig dat de Trump ook daadwerkelijk in actie zal moeten komen.

[1:08:01] Zie ik dat goed?

[1:08:03] Vorige week konden we lezen over het Duitse vergat Hessen,

[1:08:06] dat nu in de Rode Zee is en in enkele weken tijd al verschillende keren drone

[1:08:10] aanvallen heeft moeten afslaan.

[1:08:12] Ik twijfel er niet over of de Trump bij uitzicht geschikt is voor deze missie, maar er zijn

[1:08:18] dus wel degelijk risico's op schade, materieel, mogelijk ook mensen.

[1:08:24] Voorzitter, dat weegt voor ons zwaar, daarom ook de volgende vragen.

[1:08:26] Zijn de afspraken over medische afvoer, die juist op zee ook lastiger zijn, zijn die solide?

[1:08:32] Zijn die in orde?

[1:08:33] Kan de cabine daar iets meer over zeggen?

[1:08:36] Voorzitter, tot slot, de crisisunie kan de achterliggende en concrete doelstelling van

[1:08:40] de inzet van de Trump steunen.

[1:08:41] Er zijn reële risico's echter die gezien het belang dat gediend worden ingewikkeld zijn,

[1:08:47] maar wat ons betreft wel gerechtvaardigd.

[1:08:50] Juist in dat besef wensen we alle betrokken man en vrouw een behoudenvaart en godsbescherming toe.

[1:08:54] Dank u wel, voorzitter.

[1:08:56] Dank u wel, meneer Seder.

[1:08:58] Dan vraag ik nu of de heer Brekelmans de voorzittershaal nog even wil hanteren,

[1:09:01] zodat ik namens mijn fractie in Immerink kan uitspreken.

[1:09:04] Dat doe ik graag en ik geef graag het woord aan de heer De Roon namens de PVV.

[1:09:08] Dank u wel.

[1:09:10] De tromp gaat opereren in een hoog geweldspectrum en de PVV wil daarom stilstaan bij de risico's.

[1:09:18] Maar we willen ook praten over de hoeties en hun broodheren in Teheran.

[1:09:23] Maar eerst het belang.

[1:09:24] De Nederlandse inbreng is er vanwege een cruciale handelsroute die wordt bedreigd en dat laten

[1:09:28] de cijfers ons ook zien.

[1:09:30] Dat handelsvolume dat door het Zuurst Kanaal gaat is inmiddels al, las ik op IMF News, dus

[1:09:35] de internationale monetair fonds, is met 50% afgenomen ten opzichte van vorig jaar.

[1:09:41] En dat is natuurlijk niet goed voor ons als maritiem handelsland.

[1:09:45] Onze economische belangen worden onmiskenbaar geschaad.

[1:09:48] En dat het kabinet iets wil doen om de vrije doorvaart te bevorderen,

[1:09:51] dat begrijpt de PVV-fractie volledig.

[1:09:55] En ik vraag dan, kan er nog wel iets meer gezegd worden over de schade

[1:09:58] die onze economie oploopt door de houthi-aanvallen?

[1:10:01] Is daar al een cijfer op te plakken?

[1:10:04] Tientallen schepen zijn al aangevallen, waarbij ook doden waren te betreuren.

[1:10:09] En het kabinet schrijft dat de bemanning van de tromp goed getraind is...

[1:10:12] ...om die gevaarlijke aanvallen te pareren.

[1:10:15] En toch zullen de Houthis hun tactieken proberen aan te passen...

[1:10:18] ...en de goed getrainde Nederlanders proberen beet te nemen.

[1:10:22] Tijdens de technische briefing werd ook over de mogelijke inzet...

[1:10:25] ...van onderwaterdrones en zeemeinen gesproken.

[1:10:28] Is de tromp wel goed voorbereid op deze twee zeer specifieke nieuwe bedreigingen?

[1:10:33] Zo ja, waar blijkt dat dan uit? Ik wil daar graag een toelichting op.

[1:10:38] Een ander punt van zorg is de munitievoerraad op het schip.

[1:10:42] De tromp wordt nu voor 25 dagen in deze operatie ingezet.

[1:10:46] Maar wat als deze termijn moet worden uitgebreid als het in de regio verder escaleert?

[1:10:51] Heeft het vergat dan wel genoeg munitie aan boord?

[1:10:54] Is een verlenging van die 25 dagen inzet überhaupt mogelijk als de missieleiding daarom vraagt?

[1:11:00] En wordt de voorraad luchtafweerraketten weer bijgevuld als de Trump verder vaart richting

[1:11:05] Azië?

[1:11:06] Dat lijkt ons ook wel verstandig.

[1:11:08] Graag een reactie.

[1:11:10] Voorzitter, de Houthi, terroristen in Jemen, zien zichzelf als de directe nakomelingen

[1:11:14] van de profeet Mohammed, iets wat naar onze mening hun gedrag verklaart.

[1:11:19] Dat de Houthis geen baken van verlichting zijn, leert ook een blik op hun vlag, waar

[1:11:24] waar de slogans dood aan Amerika, dood aan Israël en verdoemenis aan alle Joden opstaan vermeld.

[1:11:31] Zowel de gedragingen als de uitingen van de hoeties zijn dus terroristenwaardig.

[1:11:36] En toch worden ze nog steeds niet al zodanig gekwalificeerd door onze regering.

[1:11:41] En ik vraag, waarom niet?

[1:11:44] Heeft het kabinet praktische of politieke bezwaaren om de hoeties niet als terroristen neer te zetten?

[1:11:50] Graag een reactie.

[1:11:51] Voorzitter, de hoeties zijn al sinds jaar en dag aan het infuus gekoppeld van terreurstaat

[1:11:56] Iran.

[1:11:56] Iran pompt de hoeties niet alleen vol met haat, maar ook met wapens, drones en raketten.

[1:12:02] De PVV, moet ik zeggen, waarschuwde daar jaren geleden al voor, toen de politieke leiders

[1:12:07] in Europa nog dagdroomden over het hervatten van een nucleair akkoord met Iran.

[1:12:12] Die tijd is gelukkig voorbij, maar de vraag reist wel wat Nederland en botgenoten nu doen

[1:12:17] om die Iraanse wapenleveranties te frustreren of zelfs te blokkeren.

[1:12:23] In de Telegraaf lazen we onlangs nog dat Iraanse wapens ook via de Antwerpse haven naar de

[1:12:30] Houthis gingen.

[1:12:31] Ik wil dan ook graag van de regering weten of ook Nederlandse havens gebruikt worden

[1:12:36] om wapens via een omweg van Iran naar terreurgroepen als Hezbollah of de Houthis te vervoeren.

[1:12:41] Heeft het kabinet daarvoor misschien aanwijzingen?

[1:12:45] Voorzitter, de Houthis testen het Vrije Westen en onze eensgezindheid.

[1:12:49] In een verklaring van de Houthis, gepubliceerd door het Russisch persbureau Taft, gaven ze

[1:12:54] dat ook aan, dat ze het Westen willen verzwakken en dat ze daarvoor samenwerken met Rusland

[1:12:59] en China.

[1:13:00] En dan is voor mij de vraag, en die stel ik hier dus, wat is dan volgens de regering de

[1:13:04] rol van die twee landen?

[1:13:05] Kunnen de bewindspersonen daarop reageren?

[1:13:08] Tot zover, voorzitter, mijn inbreng.

[1:13:10] Dank u.

[1:13:12] Dank u.

[1:13:13] Ik zie een interruptie van mevrouw Piri namens GroenLinks-PvdA.

[1:13:16] Ik heb eigenlijk de vraag...

[1:13:18] Natuurlijk gaan we pas morgen plenair afronden,

[1:13:20] maar mijn vraag was eigenlijk of de PVV deze missie gaat steunen

[1:13:23] of dat dat gewoon nog niet bekend is.

[1:13:26] Heer Degang.

[1:13:27] Ik sta er positief tegenover om die wel te steunen, dat zeg ik u,

[1:13:31] maar we gaan daar morgen uiteindelijk ons over uitspreken

[1:13:33] en dat geeft mij de gelegenheid om morgen ook in onze fractievergadering

[1:13:36] datgene wat hier vandaag passeert nog even duidelijk te maken aan mijn collega's

[1:13:40] En dan is er pas een definitief besluit namens de fractie.

[1:13:44] Voldoende zo. Dan kijk ik even aan de bewindsten, die dan hoeveel tijd ze hebben om zich even

[1:13:49] voor te bereiden op de antwoording.

[1:13:53] Ze vraagt twintig minuten schorsing.

[1:13:54] Dat zal ik dan toestaan, dus tot tien over zes.

[1:13:57] We schorsen tot tien over zes.

[1:41:11] We gaan verder met het debat.

[1:41:14] Ik geef de woord aan de minister van Buitenlandse Zaken.

[1:41:26] Voorzitter, allereerst wil ik de leden bedanken voor de zorgvuldigheid waarmee ze ook naar deze

[1:41:31] besluitvorming van het kabinet kijken.

[1:41:34] Dat laat elke keer weer zien dat het op missie sturen van onze mannen en vrouwen door de Kamer

[1:41:43] wordt gezien als een belangrijke taak die buitengewoon zorgvuldig en ook nauwgezet door

[1:41:50] de Kamer doorlopen wordt.

[1:41:51] En mijn dank ook daarvoor, want het gaat over mannen en vrouwen die wij inzetten.

[1:42:00] De kernvraag is natuurlijk die die de heer Paternotte ook stelde en andere leden, waarom deze missie?

[1:42:06] En deze missie is om de vrije doorvaart te garanderen van de Rode Zee, om de maritieme

[1:42:12] veiligheid en om de mannen en vrouwen hun levens te sparen.

[1:42:16] De afgelopen periode heb je inderdaad in toenemende mate aanvallen van de hooties gezien rond

[1:42:21] Zuurskanaal en de Rode Zee, die de vrije scheepvaart wel belemmerden.

[1:42:27] Er is veel aan diplomatieke inspanningen gedaan.

[1:42:30] Ik zal daar nog wat gedetailleerder op ingaan, maar uiteindelijk heeft dat niet tot een stop

[1:42:35] van de aanvallen geleid.

[1:42:37] Met hun acties vormen deze hootieeenheden een gevaar voor de internationale rechtsenorde.

[1:42:43] Zij vallen niet alleen commerciële schepen, maar ook marine schepen aan.

[1:42:48] Daarmee staat het beginsel van de vrije en veilige doorvaart onder druk.

[1:42:53] Daarmee raken ze, zoals de heer Van Roon zei, niet alleen mondiale, maar ook economische belangen.

[1:42:58] Uiteindelijk gaat een groot aantal, 12% van de wereldhandel en grofweg een derde van de

[1:43:04] wereldwijde containerschepen, door het Suezkanaal.

[1:43:07] Op dit moment mijden meerdere rederijen de Rode Zee.

[1:43:11] De aanvoersketen staan al onder grote druk.

[1:43:15] Er zijn hogere transportkosten.

[1:43:18] Voor degenen die vanuit milieuaspecten kijken, leidt dat tot veel meer CO2-uitstoot.

[1:43:24] Maar ook het beschieten van deze schepen in de Rode Zee en het Zuurse Kanaal kunnen tot

[1:43:29] aanzienlijke bedreigingen voor het milieu leiden.

[1:43:32] Over de bondgenootschappelijkheid.

[1:43:34] Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om dit te doen, als een coalition van de willing

[1:43:39] om zaken te beschermen die ons aangaan en die van belang zijn om te waarborgen

[1:43:44] dat dit niet verder gaat gebeuren.

[1:43:47] En voorzitter, het is daarom ook dat breed de internationale gemeenschap hierbij betrokken is.

[1:43:54] Naast de Verenigde Staten dragen Denemarken bij, met schepen Frankrijk, Italië,

[1:44:00] het Verenigd Koninkrijk, met stafcapaciteit Australië, Canada, Noorwegen,

[1:44:04] Nieuw-Zeeland, Singapore, Zuid-Korea.

[1:44:06] Het is een grote hoeveelheid aan landen dat Operation Prosperity Guardian ondersteunt

[1:44:13] en waarbij we met de tromp en de inzet van twee stafofficieren daar verdere invulling

[1:44:18] aan geven.

[1:44:19] Voorzitter, ik bedenk mij net dat ik altijd blokjes doe, dus ik denk dat het nog goed

[1:44:24] is om even de blokjes aan te geven voordat ik verder ga met mijn inleiding.

[1:44:29] Dit was de algemene inleiding.

[1:44:31] Dan kom ik meer over beide missies, OPG en Alspiders.

[1:44:37] Het spreekt voor zich dat als het meer militair wordt, de minister van Defensie hier verder op ingaat.

[1:44:44] Daarna heb ik een aantal vragen te beantwoorden over de veiligheidsrisico's.

[1:44:48] Dat doe ik meer generiek.

[1:44:49] Maar als het meer militair wordt, dan doet de minister van Defensie het natuurlijk.

[1:44:53] Daarna kom ik bij het diplomatieke spoor, de sancties en de positie van de regio.

[1:45:01] En ik eindig met de overige.

[1:45:03] Ik weet niet of het handig is om uw blokjes, als u die nu ook heeft te zeggen, te zeggen,

[1:45:09] zodat men goed kan kijken wat wanneer komt, als de voorzitter dat toestaat.

[1:45:17] Nou, dat lijkt me inderdaad een heel goed voorstel, de minister van Defensie.

[1:45:21] In dat geval, voorzitter, vul ik graag aan dat ik ook een korte inleidende opmerking wil maken

[1:45:27] om daarna in te gaan op het mandaat van Operation Prosperity Guardian, op de tromp, alle vragen

[1:45:33] die zijn gesteld over geschiktheid en risico's en dergelijke, de medische keten, en tot slot

[1:45:38] nog een aantal overige vragen zal beantwoorden.

[1:45:43] Helder.

[1:45:44] Dan vervolg ik de minister van Buitenlandse Zaken en Betrouwen.

[1:45:46] Voorzitter, dank u wel.

[1:45:48] Heel kort over de Karel Dorman.

[1:45:50] Komt daar nog, zeg ik tegen de heer Brekelmans, een aparte artikel 100-brief?

[1:45:53] Ja, die komt nog.

[1:45:55] Volgens mij stelde mevrouw Piri ook de vraag of het niet zo is dat je het direct nu al kan

[1:46:01] zeggen als Pieters.

[1:46:02] Dat is wel de richting waar wij op denken, maar we hebben natuurlijk een goed toetsingskader ook

[1:46:08] van de Tweede Kamer gekregen, zeg ik tegen de voorzitter, en dat moeten we heel zorgvuldig

[1:46:12] doorlopen om te zien of dat ook aan alle randvoorwaarden wordt voldaan.

[1:46:16] Uiteindelijk is dat natuurlijk altijd maatgevend of je wel of niet overgaat tot de inzet in de missie,

[1:46:23] maar we kijken daar met positieve intentie in ieder geval naar.

[1:46:28] Voorzitter, als we kijken naar de veiligheidsinzet, zien we dat Europese maritieme veiligheidsinzet

[1:46:36] nodig is ter bescherming van de Europese belangen, maar ook ter bescherming van mondiale belangen

[1:46:40] en ter bescherming van de vrije en veilige doorvaart.

[1:46:44] Het is dus ook goed dat niet alleen de Verenigde Staten, die al eerder actief was, maar dat juist ook

[1:46:49] de Europese Unie nu echt eigenlijk in een megasnel tempo ook een geopolitieke rol op zich neemt.

[1:46:55] En het valt en staat uiteindelijk met de bijdrage, zeg ik tegen de heer Paternotte, van lidstaten om

[1:47:01] te leveren. En we zien dat met de snelle lancering van Aspirus, dat het ook zorgt voor een snelle

[1:47:10] de geopolitieke rol van de Europese Unie.

[1:47:14] De minister van Defensie zal daar nog verder op ingaan waarom nu voor de TROMP eigenlijk

[1:47:22] OPG, Operatie Prosperity Guardian, en niet Alspieders.

[1:47:27] Dat heeft vooral te maken met het wapensysteem.

[1:47:31] De kennis en de deskundigheid van TROMP is natuurlijk een luchtverdedigingsvergat.

[1:47:37] Dat past beter bij de OPG dan bij de alspieders, maar de minister zal dat meer in detail uitwerken.

[1:47:44] Op welke scenario's zijn we voorbereid?

[1:47:47] Natuurlijk hebben de Houthis mogelijkheden om de situatie in de Rode Zee te escaleren.

[1:47:53] Recentelijk zijn er nog dodelijke slachtoffers gevallen.

[1:47:57] Ze vallen ook marineschepen aan.

[1:47:59] Dat zouden ze natuurlijk nog verder kunnen opschroeven.

[1:48:01] Wat vooral van belang is, is dat alle capaciteiten die natuurlijk in het gebied zijn het juiste

[1:48:07] militaire antwoord kunnen leveren.

[1:48:09] Maar in ieder geval, qua inzet op artikel 100 gaan wij gewoon uit nu van 25 dagen.

[1:48:14] Mocht daar nog verandering in de omstandigheden plaatsvinden, dan spreekt het voor zich dat

[1:48:18] we daar bij de Kamer op terugkomen.

[1:48:23] Maar de inzet is echt 25 dagen, volgens mij, op dit moment.

[1:48:31] Dan stelde de heer Van Baarle natuurlijk ook de vraag van hoe het kan dat Nederland nu wel meedoet

[1:48:37] met een missie en in 2018 niet.

[1:48:38] Maar het is niet zo dat Nederland niets deed in 2018.

[1:48:42] Nederland was juist actief in die periode in dat gebied met de Emasol-missie en ook met de operatie

[1:48:49] Atalanta, waarbij we wel degelijk optraden tegen het geweld dat er toen de tijd plaatsvond.

[1:48:59] Nederland heeft deze aanvallen in 2018 toen ook veroordeeld, maar wij zijn toen zelf ook actief

[1:49:05] geweest in verschillende militaire missies.

[1:49:07] Dat laat dus ook zien, als het gaat om de beweegredenen van de hoeties, dat het niet alleen van nu is,

[1:49:13] maar dat het veel langer al is dat zij militaire capaciteiten inzetten om ervoor te zorgen dat

[1:49:19] zij hun belangen behartigen.

[1:49:21] Het gaat dus niet om aanvallen die significant al langer zijn dan sinds november.

[1:49:29] In 2018 waren ze actief, daarna waren ze actief.

[1:49:33] Dat maakt dat, ook op de vraag of ze ophouden op het moment dat het vechten in Gaza stopt,

[1:49:42] laat ik allereerst zeggen dat ik echt hoop dat deze resolutie, die nu aangenomen is door

[1:49:46] de Veiligheidsraad, tot een onmiddellijk staak in het vuur leidt.

[1:49:49] Dat heb ik natuurlijk al eerder aangegeven, ook in deze Kamer, omdat gijzelaars moeten worden

[1:49:54] vrijgelaten en omdat er massief meer humanitaire hulpgazen binnen moet.

[1:50:01] Hopelijk zorgt dit ook voor de effectieve druk van zowel Israël als de onderhandelende partijen,

[1:50:06] om dat ook te gaan doen en om met elkaar tot overeenstemming te komen.

[1:50:10] Maar los daarvan is wat de heer Van Malen zelf ook aangeeft.

[1:50:13] De Houthis zijn al veel langer met aanvallen bezig in de Rode Zee.

[1:50:16] Dat hebben ze ook in 2018 met Saudi-Arabië gedaan en daar zijn ze ook verder mee doorgegaan.

[1:50:23] Dus de vraag is, zullen ze stoppen als het tot een onmiddellijk staak het vuren komt?

[1:50:29] Laten we zeggen, het zou beter voor iedereen zijn als dat zo was, dus waarschijnlijk.

[1:50:34] Maar we weten het niet zeker.

[1:50:36] En ook gezien het verleden, dat ze al eerder actief zijn geweest met militaire operaties en aanvallen

[1:50:42] In de Rode Zee durf ik daar geen garantie op te geven, uiteindelijk dat het ook zal zijn.

[1:50:50] Voorzitter. Het einddoel van de missie heb ik al wat uitgebreider toegelicht.

[1:50:59] Tegelijkertijd, en dat zeg ik ook tegen de leden, is het wel van belang dat we diplomatieke druk op

[1:51:03] de hoedjes blijven uitoefenen.

[1:51:06] Dat hebben we al gedaan voordat de operatie Poseidon-Archer begon, dus de andere operatie

[1:51:12] De officiële operatie van de VS heeft verschillende manieren contacten gelegd om hen te vragen om te stoppen.

[1:51:18] Ook via andere landen doen we dat nog steeds, zoals China, Iran, Kaza en Oman, om ervoor te zorgen

[1:51:25] dat zij hun invloed aanwenden dat deze aanvallen stoppen.

[1:51:31] Als het gaat om de zo beoogde deal tussen China en Rusland, waarbij diplomatieke afspraken zijn gemaakt,

[1:51:38] Ik vind het nog ingewikkeld om daarop te zeggen dat die afspraak helemaal staat, vooral omdat we

[1:51:45] ook de afgelopen dagen de berichtgeving zagen dat Chinese schepen zijn aangevallen.

[1:51:51] Dus of dit nou echt een deal is of niet, valt nog niet met zekerheid te zeggen.

[1:51:59] Over de duur van de missie.

[1:52:01] De inzet van de trompen is in ieder geval helder.

[1:52:04] Die hebben we in de brief neergelegd.

[1:52:06] Hoe lang deze missie al geheel nodig is, valt nu gewoon niet duidelijk nog te zeggen.

[1:52:12] Dat hangt af van de ontwikkelingen die er verder zijn.

[1:52:17] We moeten daarin gewoon realistisch zijn.

[1:52:20] Missies kunnen gewoon een lange, lange adem hebben.

[1:52:24] Mevrouw Piri vroeg waarom Spanje en Italië nu wel meedoen.

[1:52:37] Aan operatie Prosperity & Guardian neemt een brede groep EU-landen deel, waaronder ook

[1:52:44] Italië en Frankrijk.

[1:52:46] De Spaanse schepen hebben focus op operatie Atalanta.

[1:52:52] Frankrijk en Italië hebben direct support aan operatie Alspidus.

[1:52:57] En ze hebben associated support aan operatie Prosperity Guardian.

[1:53:04] Dat wil zeggen dat ze ook daarin gewoon meewerken, net zoals wij straks ook

[1:53:08] meewerken met operatie Alspieders.

[1:53:12] Dus dat is zoals de verhoudingen zijn.

[1:53:15] En ik denk dat het ook alleen maar goed is dat we met zo'n brede coalitie ook

[1:53:19] in deze missies steunen.

[1:53:22] Een vraag van mevrouw Peri.

[1:53:23] Ik wilde trouwens in deze ronde weer vragen op de Kamerleer toestaan.

[1:53:27] Mevrouw Piri, vier.

[1:53:30] Daar komt mijn eerste.

[1:53:32] Het is eigenlijk verhelderende vragen.

[1:53:34] Ik heb heel dom, maar ik heb de schriftelijke beantwoording hier niet voor me liggen.

[1:53:38] Maar volgens mij zegt de minister nu weer net wat anders dan in de schriftelijke beantwoording zat.

[1:53:43] Namelijk, ik begreep uit de beantwoording van de schriftelijke vragen,

[1:53:47] dat zowel Frankrijk als Italië ook met schepen, met fragatten, deelnemen aan OPG.

[1:53:53] Dat klinkt toch als direct support en niet associated support.

[1:53:59] De minister hoorde ik net weer tegenovergesteld zeggen dat het associated support is.

[1:54:03] Misschien dat ik het verkeerd heb gelezen.

[1:54:09] Mijn vraag is eigenlijk...

[1:54:11] Als ik het goed heb gelezen, wat er nou klopt, was het schriftelijke beantwoording.

[1:54:17] Eerst ging ik er namelijk van uit dat alleen Denemarken en Nederland...

[1:54:23] Maar op basis van de schriftelijke antwoorden bleek opeens dat Frankrijk en Italië dat ook doen.

[1:54:28] Dus mijn vraag is eigenlijk, wat klopt er nou?

[1:54:33] Laten we zo zeggen dat als je kijkt naar de schriftelijke beantwoording van de feitelijke vragen die we hebben gedaan,

[1:54:41] voor zover ik in ieder geval uit mijn hoofd nu haal, hebben we daar niet gespecificeerd de mate, de manier van steun die wordt geleverd.

[1:54:51] En dat heb ik nu wel heel verder nog willen verduidelijken.

[1:54:56] En ik zit ondertussen ook te zoeken in de beantwoording van de vragen om het helemaal naast elkaar te leggen.

[1:55:04] En die heb ik inmiddels ook.

[1:55:10] En daarin staat dat je ziet dat operatie Alspirus men ook bijdraagt.

[1:55:21] We verduidelijken dat we associated support aan operatie Alspiris doen.

[1:55:29] Daarmee komt het wel met elkaar overeen.

[1:55:34] In de feitelijke vraag staat niet direct support over Italië en Frankrijk, maar er wordt gewoon

[1:55:39] gezegd aan bijdrage.

[1:55:41] Als ik die bijdrage verduidelijk, is dat dus associated support, wat ze doen.

[1:55:45] Dus de verduidelijking op de antwoorden van de feitelijke vragen.

[1:55:50] Met dank aan collega Dobbe, zij had het wel geprint meegenomen.

[1:55:55] Kijk, de Verenigde Staten hebben bij de start van Operation Prosperity Guardian meerdere

[1:56:00] landen benaderd met de vraag een bijdrage te leveren aan OPG.

[1:56:04] Dit heeft geleid tot een bijdrage met schepen van Denemarken, Frankrijk, Italië en het Verenigd

[1:56:10] Koninkrijk.

[1:56:10] Eerder zag ik in de media dat Frankrijk, Italië en Spanje hadden aangegeven...

[1:56:15] namelijk niet met schepen deel te willen nemen aan de operatie.

[1:56:20] Ja, als ik het hier zo lees, hebben Frankrijk en Italië uiteindelijk dus toch een andere afweging gemaakt.

[1:56:25] Dus sorry voor de spraakverwarring.

[1:56:28] Ook een beetje zonde als ik heel eerlijk ben van al mijn interrupties.

[1:56:31] Maar ik vind het nogal essentieel of we direct maar met twee EU-landen aan OPG deelnemen...

[1:56:39] of dat Frankrijk en Italië eigenlijk op dezelfde manier bijdragen met schepen,

[1:56:44] zoals hier in de beantwoording staat, als Nederland?

[1:56:47] De minister.

[1:56:48] Nee, voorzitter. En hier is in de beantwoording het woord bijdragen gebruikt.

[1:56:54] Dat is natuurlijk iets anders dan deelnemen.

[1:56:57] En als je het specificeert, is het een associated support,

[1:57:01] dus een geassocieerde bijdrage.

[1:57:02] Dat is een hele slechte Engelse vertaling, om het zomaar te zeggen.

[1:57:06] Maar dat wil zeggen wel dat, net zoals wij als Nederland

[1:57:08] straks gelinkt zijn aan alspieders.

[1:57:10] En daarmee ook gewoon informatie uitdelen, kijken of we wat voor elkaar kunnen betekenen.

[1:57:16] Doen we dat ook, doen die landen dat ook voor ons.

[1:57:19] En het klopt met Spanje.

[1:57:20] Spanje heeft bij al deze missies gezegd, we doen gewoon ons eigen ding.

[1:57:24] Dus daar is geen enkele...

[1:57:26] Nee, dat is wat het is.

[1:57:28] Dus zo zit het in elkaar.

[1:57:31] En zo slaan we eigenlijk ook de brug tussen de beide missies.

[1:57:34] En dat vind ik heel positief.

[1:57:36] want daarmee werken we zo goed mogelijk als landen gezamenlijk.

[1:57:41] En het is complementair.

[1:57:42] Mevrouw Piri.

[1:57:43] Ja, het is voor mijn fractie belangrijk.

[1:57:45] Dus vandaar dat ik er reed te zonden om er drie interrupties aan te wijden.

[1:57:53] Dus als ik het goed begrijp, qua rechtstreekse bijdrage aan alleen de missie OPG,

[1:58:00] dus niet Associated Support bijvoorbeeld vanuit Aspides of een andere operatie,

[1:58:03] doen alleen Denemarken en Nederland op die manier op dezelfde voet mee van alle EU-landen

[1:58:10] aan de door de Amerikanen geleide Prosperity Guardian-missie?

[1:58:15] Klopt dat?

[1:58:17] Minister.

[1:58:20] Dat Denemarken er mee doet, wij doen er mee en het Verenigd Koninkrijk doet er ook mee.

[1:58:26] Die zitten natuurlijk niet meer in de Europese Unie, maar dat zijn wel de Europese landen.

[1:58:30] Ja, alleen wat ik wel nadrukkelijk wil zeggen,

[1:58:35] dat daarmee we eigenlijk ook complementair aan elkaar zijn.

[1:58:39] Want deze missie, als je kijkt naar operatie Prosperity Guardian,

[1:58:43] zie je heel nadrukkelijk dat dat gaat om

[1:58:47] eigenlijk verdediging van gevaren uit de lucht,

[1:58:50] terwijl ASPIDUS als missie als opdracht heeft om schepen te begeleiden.

[1:58:54] En dat is wel een belangrijk verschil.

[1:58:56] en men kijkt natuurlijk per land welke kwaliteit men het beste daarin kan inzetten.

[1:59:04] Dus zoals ik al aangaf is dat Italië en Frankrijk Associated Support doen.

[1:59:18] Voorzitter, dan komen we gelijk op de toegevoegde waarde van ASPI, dus ten opzichte van OPG.

[1:59:27] De missies hebben dus dezelfde doelstellingen, uiteindelijk het waarborgen van de maritieme

[1:59:32] veiligheid en ook de vrije doorvaart voor elkaar krijgen.

[1:59:36] Ze zullen ook hun operaties nauw met elkaar coördineren en ook complementair aan elkaar zijn.

[1:59:43] Het grote verschil zit erin dat Aspidus eigenlijk schepen begeleidt en Prosperity Guardian op het

[1:59:48] moment — daar gaat de minister van Defensie natuurlijk veel nadrukkelijker op in — dat er

[1:59:52] een aanval plaatsvindt op een commercieelschip of op een marineschip.

[1:59:55] Dus defensief, de aanval vindt plaats, dan wordt er gereageerd.

[2:00:00] En dat is een verschil met Poseidon Archer, die UK-US-missie, want die handelen proactief.

[2:00:07] Dat zeg ik ook tegen mevrouw Dobbe.

[2:00:09] Dat is offensief, die plannen van tevoren, maar hier gaat het om een reactie, om actie

[2:00:13] van de Houthis die een gevaar is, een direct gevaar is voor commerciële schepen, marineschepen

[2:00:18] of anderen die zich in het gebied bevinden.

[2:00:20] En de operationele details en hoe zich dat allemaal tot elkaar verhoudt,

[2:00:25] dat is natuurlijk aan de minister van Defensie,

[2:00:28] maar dit zijn de hoofdlijnen die daarop instaan.

[2:00:33] Hoe zit het met de veiligheidsrisico's?

[2:00:39] Sorry, mevrouw Dobbe heeft ook een vraag. Mevrouw Dobbe.

[2:00:42] Dank u wel en bedankt ook aan de minister voor het verhelderen

[2:00:45] van wat is dan defensief en wat is offensief

[2:00:48] En wat is ook het verschil met die operatie als het gaat over het bombarderen van Jemen?

[2:00:53] Maar betekent dat nu dat er eigenlijk geen aanvallen kunnen zijn op Jemenitisch grondgebied,

[2:01:00] omdat het een defensieve mandaat betreft en dus ook alleen maar een reactie zal zijn op direct gevaar?

[2:01:08] Dus als er een raket aankomt, schieten we hem uit de lucht?

[2:01:11] Is dat dan een goede interpretatie?

[2:01:14] Dat is de rules of engagement, maar dat is iets waar de minister van Defensie op terugkomt.

[2:01:21] Dus ik vraag me af of er ook een mogelijkheid bestaat dat dit niet nu direct een interruptie is,

[2:01:28] omdat hij nog niet helemaal goed geplaatst is.

[2:01:31] Ik neem aan dat mevrouw Dobbeler ermee instemt dat de minister van Defensie straks dit ook gaat

[2:01:35] meenemen in haar beantwoording.

[2:01:37] Daarom tellen we dit nog niet als een interruptie.

[2:01:39] Gaat u verder, minister.

[2:01:42] Aan het begin komt voor mijn fractie de essentiële vraag aan Bot, dus dan maar mijn vierde en

[2:01:47] laatste interruptie.

[2:01:51] Het verschil tussen ASPIDES en OPG snap ik, maar de vraag is vooral hoe ik het politiek

[2:01:58] moet duiden.

[2:01:59] Met andere woorden, volgens mij had het voor de Nederlandse scheepvaart niet uitgemaakt

[2:02:05] of er nou een OPG-missie is of een ASPIDES-missie is,

[2:02:09] zolang zij veilig zijn.

[2:02:11] En dat kan op verschillende manieren.

[2:02:13] Dus mijn vraag is eigenlijk,

[2:02:15] voor veiligheid is ASPIDES in aanvulling op OPG nodig of andersom?

[2:02:22] Alleen OPG is al veel operationeler dan ASPIDES, wat ik begrijp.

[2:02:27] Dus moeten wij de,

[2:02:29] en ik snap dat de minister het in het debat niet kleiner gaat maken,

[2:02:32] en ik ben altijd heel erg voor de EU,

[2:02:33] maar is het nou vooral een politiek signaal van de EU om dit erbij te gaan doen?

[2:02:40] Of is het ook voor de veiligheid van die schepen nog nodig

[2:02:44] op het moment dat Operation Prosperity Guardian het luchtruim al aftekt?

[2:02:49] Wat is dan de toegevoegde waarde voor de veiligheid van de schepen van Alcibidas?

[2:02:55] Voorzitter, volgens mij zitten twee delen aan de beantwoording van deze vraag.

[2:02:58] Ik zal het eerste deel voor me rekening nemen en de minister van Defensie straks het tweede deel.

[2:03:03] Allereerst is, en dan kom ik even op de militaire inzet, dus de bepaling van waarom wij de tromp

[2:03:10] nu inzetten bij OPG, omdat wat de tromp kan doen, past gewoon het beste bij OPG.

[2:03:15] Je moet niet een luchtverdedigingsfragat gebruiken om een schip te begeleiden, want het is eigenlijk

[2:03:20] een beetje een dure inzet van de capaciteiten die je hebt.

[2:03:23] Die kan je beter in een groot gebied inzetten, met een brede paraplu, om zo te doen wat je

[2:03:27] moet doen om dingen uit de lucht te schieten of varende objecten te neutraliseren.

[2:03:36] Ik denk dat er een aantal lagen in zitten.

[2:03:40] De geopolitieke laag is als eerste dat de EU hier ook daadwerkelijk een keer zelf laat

[2:03:45] zien dat wij bereid zijn om onze eigen broek op te houden.

[2:03:49] En dat is natuurlijk een van de zaken die we ook vaak in debatten over hebben, is dat

[2:03:52] we leunen op de militaire capaciteiten van een ander, bijvoorbeeld de Verenigde Staten of de UK,

[2:03:58] maar dit is nu een keer dat Europa gewoon zelf aangeeft en nu dragen wij zelf de verantwoordelijkheid

[2:04:03] voor datgene wat ook onze belangen aangaat. En dat doen ze dus ook. Het tweede is dat je een

[2:04:11] aantal landen hebt die ook, maar dat zijn er maar één of twee, die vanuit de mandaat wat ze kunnen

[2:04:17] krijgen voor militaire missies bijvoorbeeld niet met zo'n soort missie van de VS kunnen meedoen,

[2:04:21] Omdat het constitutioneel gewoon niet kan.

[2:04:24] En die kunnen dat wel met alspieders doen.

[2:04:26] Dus dat mes snijdt eigenlijk aan twee kanten.

[2:04:30] Daarna zitten er nog een aantal militaire overwegingen aan vast, maar die volgen zo zeker door de

[2:04:35] minister van Defensie.

[2:04:38] Ik vind het dus wel echt heel belangrijk dat net met een aantal andere missies hier ook Europa zelf

[2:04:44] laat zien dat wij verantwoordelijkheid willen dragen voor datgene wat er noodzakelijk is en daarbij ook

[2:04:49] zelf ervoor zorgen dat we dat doen.

[2:04:51] Daarom kijken we ook zeer serieus naar de andere artikel 100-brief en de inzet van de doorman.

[2:04:58] Voorzitter. Qua veiligheidsrisico's.

[2:05:00] De NCTV heeft na raadpleging van de inlichtingen en veiligheidsdiensten een analyse gemaakt van de

[2:05:07] gevolgen die de inzet kan hebben voor de nationale veiligheid.

[2:05:11] Die stelt dat het profiel van Nederland inderdaad iets toeneemt, maar dat het twijfelachtig is dat

[2:05:16] de dreiging tegen de nationale veiligheid significant zal toenemen.

[2:05:20] Voorstelbaar is wel dat de dreiging tegen Nederlandse maritieme doelwitten in eerste instantie eerder

[2:05:25] toen dan afneemt.

[2:05:29] En de inzet van Trump komt echter wel al op een bestaand profiel, omdat we eigenlijk nu

[2:05:34] al in de drie missies meedoen.

[2:05:38] Ik hoor de minister zeggen dat het een kans is voor Europa om te laten zien dat we zelf

[2:05:45] de broek kunnen ophouden.

[2:05:48] Ik vraag me dan af waarom we dat zouden moeten laten zien.

[2:05:52] Maar goed, dat is dan een opvatting.

[2:05:55] Maar ik hoorde ook de minister aan het begin van haar betoog zeggen,

[2:05:59] in een algemene inleiding, we hebben een coalition of the willing,

[2:06:02] als het gaat over die verschillende missies.

[2:06:04] Veel landen doen eraan mee.

[2:06:06] En dan worden er een aantal landen opgezond.

[2:06:09] Mijn vraag is eigenlijk, waarom doen we niet missies in VN-verband?

[2:06:13] Waarom wordt daar niet op aangestuurd?

[2:06:15] gestuurd. Want het is of een coalition of the willing, onder leiding van de VS, of het is een EU-verband

[2:06:21] omdat we moeten laten zien dat we onze eigen broek kunnen ophouden.

[2:06:24] Maar waarom niet een VN-verband?

[2:06:27] Voorzitter, de vraag van mevrouw Pierie was voor mij ook om te duiden hoe ik kijk tegen het Europese

[2:06:32] aspect. Maar als je kijkt naar het belang van deze missie, gaat het om veilige vrije en doorvaart te

[2:06:37] garanderen en om het bijdragen aan de maritieme veiligheid en om ook in te zetten voor de veiligheid

[2:06:45] van de schepen die je op dit moment varen.

[2:06:47] En dat in een gebied waar 30 procent van alle containerschepen doorheen gaat,

[2:06:51] 12 procent van de wereldhandel, dat is niet alleen de handel van Europa.

[2:06:54] Dat is de handel van de hele wereld.

[2:06:56] En daar willen we een bijdrage aan leveren.

[2:06:58] En dat is ook de verantwoordelijkheid die we nemen,

[2:07:02] dat er verschil van opvatting is over het belang van de wereldhandel en het belang van het feit.

[2:07:07] En het raakt vooral ook de goederen, zoals eten en dergelijke.

[2:07:10] Het duurt tien tot twaalf dagen langer om bijvoorbeeld nu goederen rondom te krijgen naar plekken

[2:07:18] omdat men om moet varen.

[2:07:20] Dus het ziet niet alleen op datgene wat Europa doet, maar het raakt ook andere.

[2:07:25] De VN-missie is gewoon niet haalbaar en je ziet ook dat de landen die nu meedoen natuurlijk

[2:07:33] zeevarende naties zijn, landen die aan de zeelichten liggen en die over een stevige marine beschikken.

[2:07:44] Wel heeft de Verenigde Naties en de Veiligheidsraad zich natuurlijk heel

[2:07:49] uitgesproken tegen de aanvallen met de hoeties en gezegd dat ze daarmee moesten stoppen.

[2:07:58] Ik vraag toch een beetje door, want ik heb inderdaad die resolutie ook gezien die opriep aan de hoeties

[2:08:04] om die aanvallen te stoppen, die ook opriep tot diplomatie.

[2:08:08] Maar wat is er daarna dan gebeurd om toch te kijken,

[2:08:10] zeker als die belangen worden geschetst, dat het zoveel landen raakt

[2:08:14] en zo belangrijk is om die vrije doorvaarroute te hebben.

[2:08:18] Wat is er dan daarna gebeurd om dat toch binnen VN-verband te doen?

[2:08:21] Want het lijkt nu bijna makkelijker voor Nederland om zich aan te sluiten

[2:08:25] bij een VS-geleide missie, omdat de VS het vraagt, of in EU-verband nu.

[2:08:32] Maar dat vind ik zorgelijk, dat het makkelijker is voor Nederland om zich aan te sluiten bij een

[2:08:36] VS-geleidemissie dan om het logisch te vinden om dat in VN-verband te willen doen.

[2:08:43] Voorzitter, er zijn geen initiatieven vanuit de Verenigde Naties en dat betekent uiteindelijk

[2:08:46] dat je dan niets doet.

[2:08:48] En tegelijkertijd, ook voor die Veiligheidsraad-resolutie zijn er veel diplomatieke

[2:08:53] inspanningen geweest, ook in antwoord op de vraag die mevrouw Dobbe stelde vanuit de hele

[2:08:58] internationale gemeenschap, maar ook vanuit Nederland, om gewoon druk uit te oefenen op de

[2:09:03] Houthis, dat ze met hun aanvallen zouden stoppen.

[2:09:06] Maar in tegenstelling namen juist de aanvallen toe, tot meer gecoördineerd, met meerdere raketten

[2:09:12] tegelijkertijd. Dus alle vragen en verzoeken die gedaan zijn in die periode, hebben er een

[2:09:19] tegengesteld effect gehad.

[2:09:21] Dat is geëindigd in die resolutie van de Veiligheidsraad.

[2:09:24] Daar is ook geen reactie op gekomen.

[2:09:25] En toen is het tot militaire actie hierover gegaan, maar wel eerst met een lange diplomatiek lopend proces.

[2:09:32] En ik zou dat eigenlijk ook willen doorzetten, om wel te kijken, ook langs bijvoorbeeld de missie van ASPIDUS,

[2:09:40] dat we toch die diplomatieke, proberen diplomatiek te engageren, of met die hoodies, om uiteindelijk te kijken of dat tot een andere oplossing kan komen.

[2:09:50] Maar we kunnen er niet op deze manier die aanvallen laten doen met alle gevolgen van die

[2:09:57] op de commerciële schepen.

[2:09:58] We blijven praten in dit moment en kijken of we daar een verandering teweeg kunnen brengen.

[2:10:03] Dat zou wel heel goed zijn, maar dat leidt echt nog niet tot resultaat, terwijl we wel

[2:10:07] proberen dat te blijven doen.

[2:10:10] Voorzitter, ik had het nog heel kort over de veiligheidsrisico's.

[2:10:14] We blijven dat ook nauwlettend op meerdere niveaus monitoren en dat blijven we ook zorgvuldiger doen.

[2:10:24] En als het gaat over het risico, ja, het risico was al hoog.

[2:10:27] Dus het is al een gebied waar al ook een advies was om er niet meer doorheen te varen.

[2:10:33] Dus van het hoge risicogebied is er nog een toename van risico, maar het was al hoog afgelopen periode.

[2:10:40] Voorzitter, ik heb al het een en ander gezegd over de diplomatieke inspanningen.

[2:10:45] Dat moeten we ook blijven doen, maar men is op dit moment weinig geïnteresseerd om te luisteren

[2:10:50] naar de internationale oproepen en ook geen belangstelling om te stoppen met de aanvallen.

[2:10:57] We vragen ook landen met invloed op de Houthis, of het nou China is of het Iran is, Kaza en Oman,

[2:11:03] om ook datgene te doen om deze aanvallen te stoppen.

[2:11:06] Dat is ook van belang.

[2:11:09] Zo proberen wij onze beperkte invloed ook in te zetten.

[2:11:14] Men vroeg ook naar de Gijselaars van de Galaxie.

[2:11:18] We hebben deze ontwikkeling scherp op de bril.

[2:11:21] We houden intensief EU in Nederland contact met partners in de regio.

[2:11:26] Dat betekent ook dat als ik contact heb met landen waarvan ik weet dat zij ook diplomatiek

[2:11:32] ook contact met de Houthis hebben, dat ik hen ook vraag om hiervoor ook op te roepen,

[2:11:38] aandacht aan te besteden, zeg ik ook tegen de heer Tuinman, om te kijken dat er wordt

[2:11:43] gewerkt, een spoedige vrijlating van de 25 bemanningsleden. En zo gebruiken

[2:11:49] we de diplomatieke contacten weer om om daar ook te zeggen dat we dat aansporen

[2:11:54] en vragen we ook wat wij kunnen bijdragen. Een vraag van de heer Tuinman.

[2:11:59] Voorzitter, dank u wel voor uw inspanningen, maar de vraag is ook een

[2:12:03] Nou, het is een militaire operatie, dus er zit ook heel veel inlichting, support en ondersteuning in.

[2:12:09] Richten we ons daar ook op het waar bevinden ze zich?

[2:12:14] En als er dan eventuele mogelijkheden zijn, we hebben als Nederland daar in het verleden ook een aantal keer het voortouw ingetrokken,

[2:12:20] bijvoorbeeld in het Somalische bassin, waarbij we daadwerkelijk mensen hebben bevrijd.

[2:12:25] Ik zeg niet dat we dat nu moeten doen, maar in elk geval zit dat in het handelingskader.

[2:12:29] Kijk, dit is een militaire vraag waar ik wel een antwoord op heb, maar heel even naar de

[2:12:37] minister van Defensie kijken.

[2:12:42] De missie waar wij de Kamer voor vragen om zich daarover uit te spreken, daar zit geen mandaat

[2:12:49] in om zo'n dergelijke operatie uit te voeren.

[2:12:55] Dat gaat echt om de kerntaken die de Trump heeft.

[2:12:58] En de heer Tuinman weet vanuit zijn brede ervaring ook dat het uitvoeren van een dergelijke operatie

[2:13:05] rondom de gijzelaars vraagt om hele andere capaciteiten dan de trompen met zich draagt.

[2:13:10] Die is in andere dingen weer ontzettend goed.

[2:13:13] Dus deze missie geeft geen ruimte om dat te doen.

[2:13:17] Dat zit. Anders hadden we dat ook op een of andere wijze aan de Kamer moeten laten weten.

[2:13:24] Voorzitter. Het vredesproces in Jemen klopt inderdaad al jaren een rivaliserend gevecht

[2:13:31] tussen rivaliseerde partijen in Jemen plaatsvindt.

[2:13:34] De OET's hebben steeds meer grondgebied veroverd op de legitieme regering van Jemen,

[2:13:39] inclusief de hoofdstad, Sannehe.

[2:13:42] Dat maakt ook dat we al vele jaren betrokken zijn bij Jemen met diplomatieke gesprekken,

[2:13:48] maar ook bijvoorbeeld met humanitaire hulp.

[2:13:50] De heer De Roon zei ook, waarom staan ze nog niet op de terrorismelijst?

[2:13:54] Want de Houthis staan natuurlijk wel op de sanctielijst en we doen alles, ook met nieuwe

[2:13:59] sancties voor Iran, om hen van capaciteiten te ontnemen.

[2:14:05] Maar op het moment dat je de Houthis nu op de terroristenlijst zou zetten, kan je ook

[2:14:08] die diplomatieken of die ontwikkelingshulp de hongerende bevolking van Jemen niet meer

[2:14:14] ondersteunen.

[2:14:15] Kan je ook niet meer, wat de Kamer ook vraagt, diplomatiek te engageren?

[2:14:21] De heer Tuijman heeft in een eerder debat gezegd om te kijken naar manieren waarop het wel kan.

[2:14:25] Hij heeft ook gekeken naar de VS-sanctiesysteem.

[2:14:30] Daar zijn we nu mee bezig, om te kijken of we hetzelfde systeem kunnen gebruiken als de VS,

[2:14:35] waarbij je wel zo'n terrorisme-listing hebt, maar tegelijkertijd ook nog diplomatiek kan blijven

[2:14:40] verspreken en de broodnodige ontwikkelingshulp en vooral humanitaire hulp kan geven, want

[2:14:47] er is gewoon honger ook in dat land.

[2:14:50] De vredesonderhandelingen zijn een apart traject.

[2:14:54] Dat staat op dit moment.

[2:14:56] Daar is op dit moment geen voortgang op.

[2:15:00] Voor ons is het in ieder geval van belang dat we uiteindelijk wel tot een rechtvaardige en

[2:15:04] inclusieve vrede in Jemen komen.

[2:15:10] Voorzitter. Als het gaat om bijvoorbeeld Saoedi-Arabië, maar ook hoe kijkt men tegen de missie aan?

[2:15:15] De opmerking bijvoorbeeld van dat land heeft voornamelijk gezien over de andere operatie,

[2:15:19] Prosperity in Gardening, een terughoudendheid.

[2:15:22] Over het algemeen is er wel een steun voor het feit dat we actief zijn in deze regio, omdat het

[2:15:31] uiteindelijk ook grote economische effecten heeft voor de landen in de regio.

[2:15:37] Ik bedoel dat Casa terughoudendheid opriep met de operatie Poseidon Archer.

[2:15:47] Volgens mij zei ik OPG, maar ik bedoelde Poseidon Archer.

[2:15:51] Je ziet dat er wel steun is voor defensief optreden, omdat het die landen ontzettend raakt.

[2:15:57] Als je kijkt naar de impact die Egypte heeft op het feit dat er nu zo weinig schepen door de Rode Zee

[2:16:04] Dat is een enorme vermindering van de opbrengsten die er ook zijn voor dat soort landen,

[2:16:10] doordat er heel veel scheepvaart is, voorzitter.

[2:16:17] Hoe definiëer ik de rol van Iran?

[2:16:20] Meerdere leden zeiden dat, de heer De Roon, maar ook de heer Seder.

[2:16:24] Kijk, Iran is bevoorraad de Houthis en Iran en de Houthis zijn bondgenoten.

[2:16:31] De Houthis volgen geen orders van Iran.

[2:16:33] Maar we zien wel dat de Republikeinse garde hen adviseert.

[2:16:38] We zien ook dat de Houthi's heel gesteld zijn op hun autonomie en vooral ook een eigen koersvaart.

[2:16:44] Wat vooral van belang is, is dat we alles op alles zetten dat die wapenleveranties van Iran naar de

[2:16:49] Houthi's echt onmogelijk worden gemaakt.

[2:16:52] Dat doen we bijvoorbeeld door mijn laatste oproep om het sanctioneerregime voor UAV's,

[2:16:58] wat we al hadden voor Iran, ook uit te breiden met ballistische raketten.

[2:17:02] Op die manier — en dat is het pleidooi dat ik nu ook in de Europese Unie heb gedaan — raken we ook

[2:17:10] de hoeties in hun militaire capaciteiten.

[2:17:14] Het betekent ook dat je sanctieomzeiling tegengaat, een goede inzet van de douane om scherp te controleren

[2:17:20] wat er wel of niet door onze havens doorheen gaat.

[2:17:24] In het kader van Iran is daar nog een motie over ingediend van de heer Prekelmans.

[2:17:29] We komen binnenkort ook met een reactie op deze moties, wat ook ziet op het belang van stringente

[2:17:37] inspecties en voldoende capaciteit als het gaat om het handelen van douane.

[2:17:46] Het klopt wat de heer De Roon ook zei over de slogan van de Houthis.

[2:17:53] Die gebruiken ze ook als vlag.

[2:17:54] Dat is God is the greatest, death to America, death to Israel, a curse upon the Jews,

[2:17:59] victory to the Islam.

[2:18:00] Dat is inderdaad hetgene wat zij gebruiken, de Houthis, als slogan en wat zij hun slogan

[2:18:08] ook als vlag gebruiken.

[2:18:12] Voorzitter, in dat kader — en dan kom ik al wat verder in de beantwoording — ik ben al ingegaan

[2:18:21] op de Veiligheidsraadsresolutie het belang dat dat hopelijk ook effectief leidt tot de

[2:18:25] onmiddellijke staken te vuren, het sanctieregime ook, de deal tussen China en Rusland ook.

[2:18:34] Schade van de economie is dat — het is lastig om altijd, zeg ik tegen de heer De Roon, om exact te

[2:18:39] schatten wat de economische schade is, maar als handelsland zijn we wel erg gevoelig voor de

[2:18:46] Schommelingen. Je ziet dat schepen via Zuid-Afrika acht tot twaalf dagen moeten omvaren.

[2:18:52] Dat heeft gevolgen voor de kosten, bijvoorbeeld juist van producten die kort houdbaar zijn en ook

[2:18:58] effecten over de houdbaarheid daarvan.

[2:19:00] Er zijn hogere verzekeringspremies en ook de kosten voor de containers zijn aanzienlijk omhoog

[2:19:06] gegaan, verdubbeld.

[2:19:09] Deze effecten drijven ook de prijzen op.

[2:19:12] Als ik hem wat groter trek, schat de Europese Centrale Bank dat een aanhoudende blokkade

[2:19:20] van het zuurskanaal kan leiden tot een stijging van de inflatie van Europa met een aantal procent

[2:19:28] van 0,6 procent.

[2:19:29] Volgens mij is het belangrijkste dat we zorgen dat vooral de economische effecten beperkt

[2:19:37] worden en dat we zorgen dat die vrije doorvaart wel kan plaatsvinden.

[2:19:45] Verder zijn we ook bezig met het uitbreiden van de listings, ook van de IRGC.

[2:19:55] We hopen dat we als een van de initiatiefnemers dit nu een stap verder brengen.

[2:20:01] Ik heb ook gehad over de reden waarom de hoodies dit doen, dat ze hier eerder zijn mee begonnen dan

[2:20:06] alleen sinds de afgelopen periode, maar ook dat ze al in 2018 deze aanvallen hebben gedaan.

[2:20:14] En ik hoop van harte dat een onmiddellijk stakend vuren zal leiden tot een beëindiging van alle

[2:20:19] vijandelijkheden, maar ik durf daar niet voor mijn hand voor in het vuur te steken.

[2:20:26] Dan kunnen we nog niet door naar de minister van Defensie, want er is een vraag van de heer Van Baarleg.

[2:20:32] Ja, voorzitter. De Nederlandse regering spreekt direct met de hoeties.

[2:20:42] En EU-partners doen dat ook, lees ik.

[2:20:45] Voorzitter, ik zou graag aan de minister willen vragen,

[2:20:50] als het van belang blijft om te blijven inzetten op een diplomatieke oplossing,

[2:20:55] of het meedoen aan door de VS geleide missies, niet alleen aan deze missie,

[2:21:00] maar ook de andere missie waarin Nederland heeft bijgedragen met een staf officier aan het bombarderen van doelwit op land.

[2:21:09] Wat dat doet met het diplomatieke kapitaal van Nederland om nog te kunnen bijdragen aan zo'n diplomatieke oplossing.

[2:21:18] Kan de minister haar licht daarop laten schijnen?

[2:21:21] Voor de duidelijkheid zelf heb ik niet met de Houthis gesproken.

[2:21:25] Maar laten we hem even omdraaien.

[2:21:27] Want wat ik al aan het begin van dit debat heb aangegeven, is dat voordat de operatie Poseidon-Archer begon,

[2:21:35] we op verschillende manieren, internationaal breed, de Houthis hebben gevraagd om te stoppen met de aanvallen op de verschillende commerciële schepen.

[2:21:45] En dat is dus aan de voorkant gebeurd. En dat is niet gebeurd.

[2:21:48] Dus daar is uiteindelijk nu een militaire reactie op gekomen.

[2:21:51] En het zou goed zijn dat het uiteindelijk wordt kunnen beëindigen.

[2:21:57] Maar we moeten dus allebei doen, want de diplomatieke weg heeft niet tot een resultaat geleid.

[2:22:02] Het leidde zelfs tot de intensivering van de aanvallen in de periode van het eind van het jaar,

[2:22:06] dat je zag dat ze steeds intensiever zou worden.

[2:22:09] Ja, op een gegeven moment moet je met een ander antwoord komen.

[2:22:13] De Veiligheidsraad-resolutie was daar ook nog weer een stap in.

[2:22:16] Dus de heer Van Baarle vraagt mij, ja, verander zelf die strategieën,

[2:22:21] maar we hebben juist aan het begin de Houthis diplomatiek gevraagd, stop nou.

[2:22:28] Ja, voorzitter, maar dat is geen antwoord op de vraag.

[2:22:33] De vraag is, het is eigenlijk tweeledig.

[2:22:37] Allereerst, wat doet het met het diplomatieke kapitaal van Nederland?

[2:22:41] En ten tweede, in het verlengde daarvan, waarom moet Nederland dit doen?

[2:22:44] Waarom moeten wij in een door de VS geleide missie,

[2:22:48] niet alleen nu met het leveren van een marineschip,

[2:22:51] maar hiervoor ook met het bijdragen aan bombardementen op de grond in Jemen.

[2:22:56] Hoe brengt dat als Nederlandse regering een diplomatieke rol dichterbij?

[2:23:04] Ik lees dat de Nederlandse regering directe gesprekken voert.

[2:23:09] Ik denk dat dat de rol van Nederland niet dichterbij brengt op dat diplomatieke toneel

[2:23:14] om die oplossing te bewerkstelligen.

[2:23:16] Of ziet de minister dat anders?

[2:23:20] Voorzitter. Nogmaals zeg ik tegen de heer Van Balen dat dit uitgaat van de situatie,

[2:23:24] in de redenering van de heer Van Balen, dat wij eerst zijn begonnen en toen de hoeties.

[2:23:29] Maar de hoeties zijn eerst begonnen en daarop reageren we.

[2:23:31] Wij hebben zelfs zijn gevraagd, toen ze de militaire aanvallen deden, internationaal

[2:23:35] gezien met veel landen, stoppen mee.

[2:23:37] Dat is gewoon diplomatiek.

[2:23:39] Verder is het denk ik ook van belang dat de missie waar we het nu over hebben niet Poseidon

[2:23:43] en Archer is.

[2:23:44] Het is niet een offensieve missie.

[2:23:45] We hebben het hier over een defensieve missie, een defensieve missie waarbij op het moment

[2:23:49] dat we aangevallen worden door de hoeties, dan reageren we.

[2:23:54] En daarmee nemen we verantwoordelijkheid om commerciële schepen, schepen in de Rode Zee

[2:23:59] te beschermen, om hen het recht te geven van vrije doorvaart, zodat ze ervoor kunnen zorgen

[2:24:04] dat bijvoorbeeld graan uit Oekraïne zo snel mogelijk in andere landen terechtkomt.

[2:24:11] Dan gaan we luisteren naar de beantwoording door de minister van Defensie.

[2:24:13] Dank, voorzitter. En ja, zoals de commissie weet,

[2:24:19] op dit moment vaart zij de majesteits- tromp richting het Suezkanaal,

[2:24:23] want de tromp en de ruim 200-koppige bemanning is op 9 maart uitgezwaaid

[2:24:29] en is dus gestart met een zes maanden durende wereldreis,

[2:24:34] waarbij we een bijdrage zullen leveren aan de vrije en veilige doorvaart op zee.

[2:24:39] En ik vind het belangrijk om hier in dit debat ook mijn erkenning en

[2:24:43] waardering uit te spreken voor de bemanning van de Trump en hun belangrijke werk.

[2:24:48] En natuurlijk hun succes en een veilige thuiskomst te wensen.

[2:24:53] De minister van Buitenlandse Zaken heeft, denk ik, al veel gezegd over de actuele

[2:24:56] en voortdurende dreiging van de Houthi-rebellen.

[2:25:00] De reden waarom wij vandaag de inzet bespreken

[2:25:03] voor de Rode Zee en de golf van adem van de Trump.

[2:25:07] En ik denk dat het feit dat we dit nu bespreken, dat we dit nu willen gaan doen,

[2:25:13] laat zien hoe belangrijk het is dat we wendbaar zijn, dat we inzetbaar zijn.

[2:25:18] In dit geval is dat getoond door de bemanning van de tromp.

[2:25:23] Maar het staat, denk ik, voor waar Defensie

[2:25:25] toe in staat moet zijn in deze onrustige en onveilige wereld.

[2:25:29] En ik wil ook mijn collega van buitenlandse

[2:25:31] zaken nazeggen in de dank aan uw Kamer om de flexibiliteit te tonen, om hier op

[2:25:37] maandag vandaag dit debat met ons te voeren en dat hopelijk morgen ook af te

[2:25:42] zodat we de artikel 100-procedure zoals altijd heel zorgvuldig met elkaar kunnen doorlopen.

[2:25:49] Voorzitter. Omdat de collega denk ik heel volledig is geweest over het probleem dat we zien in de

[2:25:56] Rode Zee, gelinkt aan de internationale rechtsorde, de problemen voor de commerciële scheepvaart,

[2:26:03] sla ik dat even over. Maar ik wil er alleen aan toevoegen dat dit laat zien dat ook in hoofdtaak

[2:26:09] We praten veel met elkaar over hoofdtaak 1 en dat is ook heel belangrijk, maar dat we dus ook in

[2:26:13] hoofdtaak 2 inzet moeten kunnen plegen.

[2:26:16] Dat de veiligheid niet per se ophoudt hier aan de grenzen van ons land, aan de grenzen van ons

[2:26:21] bondgenootschap, maar dat er ook elders in de wereld plekken zijn waar wij actief willen en moeten zijn.

[2:26:29] Door de twee zonet besproken operaties die elkaar aanvullen, de Operation Prosperity Guardian en de

[2:26:36] EU-operatie Alspides, laten we zien hoe dat kan.

[2:26:43] In het enige geval, een collega heeft het al gezegd, met een luchtverdedigings paraplu

[2:26:47] eigenlijk, met de Prosperity Guardian en Alspides, de EU-missie door het begeleiden van schepen.

[2:26:53] Maar wat ik ook wil onderstreven, is dat bij de missies en de schepen die actief zijn voor deze

[2:26:57] missies, steeds informatie uitwisselen, dat ze samen bijdragen aan beeldopbouw, dat ze ook

[2:27:04] gezamenlijk gebruik maken van assets zoals tankercapaciteit of medische capaciteit.

[2:27:11] Dus het zijn missies die in de uitvoering en in de operatie elkaar zullen versterken.

[2:27:19] Wij hopen dus dat de tromp voor een periode van ongeveer 25 dagen een bijdrage zal leveren aan

[2:27:25] Prosperity Guardian en Associated Support zal leveren aan de EU-operatie, dus dat het schip ook

[2:27:33] zijn waarnemingen deelt, ondersteuning kan leveren waar dat gewenst is.

[2:27:39] Ook al door mevrouw Bruins-Slot onderstreept, zijn we inderdaad voornemens het joint support-schip,

[2:27:44] het Karel Dorman, in te zetten voor Aspides, met Associates Support voor OPG.

[2:27:49] Dat is dus weer precies het omgekeerde.

[2:27:51] Voor deze bijdrage hebben we ook een concreet verzoek ontvangen om specifiek dit type capaciteit.

[2:27:57] We zullen daar nog over spreken, want u ontvangt nog onze artikel 100-brief.

[2:28:01] Dat komt nog.

[2:28:04] Dan voor het mandaat onder Prosperity Guardian.

[2:28:09] De heer Seder vroeg daarnaar, maar ook anderen.

[2:28:13] Er is net al over gesproken dat dit een defensief mandaat is, net zoals voor Aspides.

[2:28:20] De ene doet het door het wegnemen van de luchtdreiging.

[2:28:23] Dat is een beetje die paraplu die we voor ons zien door de luchtdreiging van luchtaanvallen

[2:28:30] op de scheepvaart tegen te gaan.

[2:28:32] De tromp is daar bij uitstek voor uitgerust, een luchtverdedigings- en commandofregat, dus

[2:28:40] precies voor deze opgave eigenlijk geschikt en uitgerust.

[2:28:48] Ook tegen de heer Seder zou ik willen zeggen dat er eigenlijk vanuit Prosperity Guardian

[2:28:52] geen formele structuur van waaruit opdrachten worden gegeven.

[2:28:56] Er is dus wel coördinatie vanuit Prosperity Guardian en de deelnemende landen besluiten

[2:29:02] om daarop in te gaan, zoals wij dat nu voorstellen met de tromp.

[2:29:06] Maar de tromp blijft ook tijdens de deelname onder nationaal bevel varen.

[2:29:12] Er is een anti-air warfare-coördinator in Bahrein.

[2:29:16] Die wijst de taak van de anti-air warfare-commander toe aan het schip binnen het verband van Prosperity

[2:29:21] En eventuele wapeninzet wordt vanuit hier ook gecoördineerd.

[2:29:27] Maar de commandant blijft dus ten alle tijden zelf in charge en oordeelt over de inzet in het gebied

[2:29:35] waar het schip op dat moment voor verantwoordelijk is.

[2:29:38] Wat ik al zei, is dat ASPYDUS en de OPG complementair zijn in hun mandaten.

[2:29:43] Het doel is hetzelfde, de vrijheid van doorvaart, maar ze vullen elkaar aan door de wijze van werken.

[2:29:49] En ze wisselen dus informatie uit en beeldopbouw, et cetera.

[2:29:54] Ik denk dat de capaciteiten van de trompen, dat werd ook al gezegd, komen dus het beste

[2:30:00] tot hun recht binnen de operatie Prosperity Guardian.

[2:30:05] Het is een van onze vier luchtverdedigingsfragatten, maar het is zeker ook belangrijk dat we ook

[2:30:11] aspides hebben en daarmee een uitgebreider arsenaal in de regio hebben die op verschillende

[2:30:17] manieren kunnen worden ingezet.

[2:30:19] Er is een vraag van de heer Van Beierden.

[2:30:21] Ja, voorzitter.

[2:30:23] Om het gewoon even heel helder te hebben.

[2:30:29] De geweldsinstructie daar is naar gevraagd in de schriftelijke ronde, maar die kan niet gedeeld worden.

[2:30:35] Maar sluit die geweldsinstructie en dat mandaat, sluit dat in zijn algeheel binnen die operatie

[2:30:42] prosperity garden, offensieve actie uit. Is dat 100% uitgesloten dat deelnemende partijen dat doen?

[2:30:55] Ja, ik zal daar heel precies antwoord op geven. Want dezelfde vraag is door verschillende leden met

[2:31:01] een verschillende intentie, denk ik, daarachter overigens ook gesteld. Maar inderdaad, het mandaat

[2:31:07] en ook de geweldinstructie van beide missies overigens, dat geldt ook voor Aspides, die

[2:31:12] voorzien in optreden tegen onmiddellijk dreigende aanvalling en het voorziet niet in preventief

[2:31:20] optreden. Dus als je een aanval bij wijze van spreken zou zien aankomen, voorbereidingen

[2:31:30] zou zien van de aanval, dat is denk ik waar u op doelt, voorziet het mandaat er niet in dat

[2:31:34] je preventief dan dat zou kunnen aangrijpen. Er moet een aanval starten en vanaf dat moment is

[2:31:40] Het is een aanval en dan geldt het mandaat voor deze missie.

[2:31:48] JOURNALISTE Van Barne.

[2:31:49] In verleden willen we dat... Dat lijkt me helder.

[2:31:52] Dus iedere aanval op de grond is ook per definitie uitgesloten.

[2:31:59] Hoe geldt dat als ik het indirect bijdrage daaraan?

[2:32:04] Want een van de doelen van de missie is ook informatie uitwisselen.

[2:32:10] behelst dat ook de mogelijkheid dat waarnemingen door onder andere ons schip

[2:32:16] maar andere schepen binnen die missie gebruikt zullen worden voor die andere

[2:32:21] missie waar we ook in actief zijn namelijk om wel bombardementen uit te

[2:32:25] voeren op de grond dus gaan we daar wel dan indirect aan

[2:32:30] bijdragen door middel van inlichtingen en waarnemingen daar als we daar zijn

[2:32:35] Nee, dat is niet waar deze missie en deze beeldopbouw in voorziet.

[2:32:40] Er is een andere missie, zoals u weet, daar is het ook al over gesproken, die een ander

[2:32:45] mandaat heeft, waar we een hele andere betrokkenheid overigens ook bij hebben.

[2:32:49] En misschien om dit af te ronden, dus de scheidslijn ligt bij het al dan niet onmiddellijk dreigend

[2:32:58] zijn van een aanval, de geweldsinstructie is gestoeld op het algemeen erkende recht

[2:33:03] op ad hoc zelfverdeling. En inderdaad, de heer Van Baarden zei het al, over de precieze inhoud van

[2:33:08] een geweldsinstructie kunnen wij hier helaas geen uitspraken doen. Dan een vraag van de heer Tuinong.

[2:33:15] Ja, ik dacht dat ik het helder had, maar nu begint het onduidelijker te worden. We hebben het over een

[2:33:21] directe dreiging. Dus laten we het heel concreet maken. Alles wat door de lucht heen vliegt,

[2:33:25] het gaat over het algemeen heel snel. Dus dan heb je weinig tijd om te reageren. Als het helemaal

[2:33:30] dan vliegen ze duidelijk, maar je hebt het even plat gezegd,

[2:33:32] gewoon bootjes die varen,

[2:33:34] en die zijn ook nu een aantal keer gebeurd,

[2:33:36] dat die daadwerkelijk vanaf het land,

[2:33:38] die moeten ergens vandaan komen, uiteindelijk op water

[2:33:40] worden gelanceerd en dan gaan varen.

[2:33:42] Is het dan zo dat de Trump

[2:33:44] moet wachten tot die bootjes

[2:33:46] daadwerkelijk varen, de koers

[2:33:48] van die bootjes vastgesteld, dat je hem kunt aangrijpen,

[2:33:51] of zoals bijvoorbeeld

[2:33:52] ook andere partners doen, zeggen

[2:33:53] eigenlijk het moment dat dat soort

[2:33:56] ja, die drones eigenlijk die varen

[2:33:58] daadwerkelijk worden klaargemaakt, op het strand even platgezegd, is het meest kwetsbare punt en

[2:34:03] dan kun je ze het beste aangrijpen, pak je dan eens. Met andere woorden, ik begon net te verbalen

[2:34:08] en ik suggereerde dat effecten op het land uitgesloten zijn, maar dat zou dan betekenen

[2:34:14] dat je moet wachten tot ze varen. Dat lijkt me niet gewenst. Precies nog even los van waar de trom

[2:34:20] precies voor uitgerust is. Er moet een onmiddellijk dreigende aanval zijn. Dat is de duiding of de

[2:34:32] Maar ik denk dat de heer Tijman heel goed weet wat ons luchtverdedigingsvergad allemaal precies vermag.

[2:34:39] En waar hij ook mee uitgerust is, overigens, dat staat wel ook allemaal in de stukken.

[2:34:43] En dat ligt ook heel erg in het verlengde, denk ik, deze manier van werken bij wat juist de tromp ook goed kan.

[2:34:50] Ja, meneer Tijman.

[2:34:51] Dan wil ik toch nog een interruptie aanwijden.

[2:34:53] U zegt ook net, of sorry, voorzitter, de minister geeft net aan dat we niet aan beeldopbouw doen

[2:34:58] en geen informatie bij betrekking tot het target te delen.

[2:35:01] Dat ondersteun ik helemaal.

[2:35:02] Maar hoe zit het nou in dat je daadwerkelijk vanaf de trom met je radarbeeld,

[2:35:06] whatever het mogen zijn, voor mij is het een matrozenbedekking met een verrekijker,

[2:35:09] die ziet daadwerkelijk dat er iets wordt klaargemaakt.

[2:35:12] Het lijkt me toch wel logisch dat je die informatie deelt.

[2:35:16] En als dat betekent dat daar vliegtuigen van Amerikanen,

[2:35:21] van een andere entiteit, wat ook mogen zijn,

[2:35:24] die daadwerkelijk kunnen uitschakelen, dat we daar toch wel voor kiezen, toch?

[2:35:29] Uiteraard, dingen in de gaten houden om ook voorbereid te zijn op wat er gaat komen,

[2:35:34] dat houdt ook in dat zoiets inderdaad onderdeel daarvan zou kunnen uitmaken.

[2:35:38] En dat moet je natuurlijk met elkaar delen.

[2:35:39] En overigens verwacht ik dat het eerder vaker omgekeerd zal zijn,

[2:35:42] dus dat de Trump die informatie krijgt vanuit elders.

[2:35:47] En dat is natuurlijk ontzettend belangrijk,

[2:35:48] want anders kun je je ook niet voorbereiden op je diversieve taak.

[2:35:52] Dus natuurlijk zal die informatie wel gedeeld worden.

[2:35:57] Dan hebben we dit goed met elkaar kunnen uitdiscussiëren.

[2:36:00] Dan kan ik meteen toe naar de geschiktheid van de tromp.

[2:36:03] Daar hebben we al het een en ander over gezegd.

[2:36:07] Ik sla wat over hier.

[2:36:10] Een vraag van de heer Brekelmans.

[2:36:13] Die vroeg of er kans bestaat dat de tromp langer in het gebied zou kunnen blijven.

[2:36:16] Of in de Rode Zee zou kunnen blijven.

[2:36:18] In het geval dat de aanvallen van de Houthis zouden toenemen.

[2:36:21] Het is een onderdeel van die Indo-Pacific-reis.

[2:36:24] die zich inderdaad al heel lang voorbereidt.

[2:36:25] En dat vinden we ook belangrijk, om presentie te tonen in de inderpacific.

[2:36:30] We hebben dit kunnen inpassen in het schema, maar dat betekent ook dat langer

[2:36:35] dan die circa 25 dagen onmiddellijk impact heeft op de rest van de reis.

[2:36:40] Dus we voorzien dat niet.

[2:36:41] We willen graag die 25 dagen die bijdrage leveren.

[2:36:47] We hebben op dit moment geen plannen om dat te verlengen,

[2:36:51] maar je kunt nooit nooit zeggen.

[2:36:52] Dus als er om wat voor reden dan ook door partners of door de situatie,

[2:36:57] hoe die zich ontwikkelt, een andere afweging zou worden gemaakt,

[2:37:00] ja, dan zullen we die afweging moeten maken.

[2:37:02] Maar het is niet waar we op plannen.

[2:37:10] De capaciteiten van de tromp, ja, volgens mij de heer Tuinman paart en

[2:37:14] nul te breken, want ze hebben daarnaar gevraagd.

[2:37:16] Het staat, denk ik, ook wel grotendeels in de stukken.

[2:37:21] Sensoren, wapensystemen, die specifiek gericht zijn op het

[2:37:23] verdedigen van luchtdreiging.

[2:37:27] En daarvoor hebben we dus de NH90-bordhelikopters, sensoren, radarwapensystemen, een aantal specifieke

[2:37:35] wapens ook genoemd in de stukken, en misschien volledigheidshalve de harpoons, missiles,

[2:37:40] goalkeepers, klenkelierwapens en een kanon.

[2:37:43] En het is voorzien van aanvullende systemen, zodat het zich ook kan verdedigen tegen vliegende

[2:37:48] en oppervlakte drones.

[2:37:49] Natuurlijk belangrijk, omdat we dat ook hebben zien gebeuren op de Rode Zee.

[2:37:53] De bemanning heeft een uitgebreid trainingsprogramma doorlopen en is echt voorbereid op iedere situatie

[2:37:59] die wij ons kunnen voorstellen, die zich daar kan voordoen.

[2:38:04] Er waren een paar vragen en opmerkingen over het Duitse fragat en over de raketten, de SM-2 raketten.

[2:38:12] Ik kan hier niet bevestigen wat hier door sommigen is gezegd daarover.

[2:38:17] Het is mij niet bekend dat het Duitse fragat zou worden teruggetrokken.

[2:38:20] Dat is gewoon actief.

[2:38:23] Als zij een probleem hebben met die SM-2-raketten, moeten we dat uitzoeken.

[2:38:28] Ik weet dat niet.

[2:38:29] Wat ik wel weet, is dat de tromp volledig is uitgerust met wat nodig is, ook als het

[2:38:34] gaat over de raketten.

[2:38:36] We kunnen natuurlijk geen uitspraken doen over strategische munitievoorraad.

[2:38:39] U begrijpt waarom.

[2:38:40] Maar ik ben gerust over waar de tromp mee is uitgerust en de functionaliteit daarvan.

[2:38:51] Land hebben we denk ik in voldoende mate over gesproken.

[2:38:56] Hetzelfde geldt denk ik over de algemene coördinatie, de risico's.

[2:39:03] De heer De Roon, de voorzitter zelf en ook de heer Seler en anderen zeiden, er zijn zeker

[2:39:08] risico's verbonden aan deze inzet, want dat is in een hoog geweldspectrum.

[2:39:15] Dus alles wat ik zo net opzonde, waar de Trump mee is uitgerust, de voorbereiding van de bemanning,

[2:39:22] dat is ontzettend belangrijk.

[2:39:24] Dus we kunnen risico's vooral onderkennen en wegnemen door dat soort maatregelen, maar

[2:39:30] blijft het feit dat inzet in een hoog geweldsspectrum risico's met zich meedraagt.

[2:39:36] Ik heb al gezegd dat het Roms zich dus ook kan verdedigen tegen drones.

[2:39:44] Een dreiging ook van op en onder het water kan weerstaan.

[2:39:47] Dat was ook nog een vraag van de heer De Roon.

[2:39:51] De munitieaanvulling, dat zullen we zien.

[2:39:54] Dat hangt er een beetje vanaf hoe het gaat en hoeveel er zal worden ingezet in de Rode Zee.

[2:39:58] Misschien mag ik dan ingaan op de medische capaciteit, want daar waren veel vragen over.

[2:40:02] Dat begrijp ik ook heel goed.

[2:40:03] Vragen zagen eigenlijk allemaal op of het in voldoende mate geregeld is.

[2:40:08] Er zijn goede afspraken over gemaakt.

[2:40:12] Kunnen we daar nog verder risico's wegnemen?

[2:40:15] Het feit is dat bij maritiem optreden, tijdig afvoer van patiënten naar een hoger zorgniveau,

[2:40:23] dat soms lastig is.

[2:40:24] De schepen varen, de trom faart, dus er is altijd een factor afstand, een factor tijd.

[2:40:30] Dus er is een afhankelijkheid van het moment en waar het schip op dat moment is.

[2:40:36] Maar ik denk dat het wel belangrijk is dat we dus de helikopter aan boord hebben,

[2:40:40] los van de eigen organieke Rol 1 medische faciliteit,

[2:40:44] dat wij de medische keten als gesloten beschouwen op het moment

[2:40:48] dat de tromp zich binnen een helikopterafstand

[2:40:52] bevindt van een Rol 2 of Rol 3 medische faciliteit op zee of op land.

[2:41:00] Daarom is er veel contact met een aantal landen rondom de Rode Zee, met name Saoedi-Arabië,

[2:41:06] Oman, Egypte en Djibouti.

[2:41:08] Dat geldt dan zowel voor de helikopter of het schip zelf, een beetje afhankelijk van de situatie.

[2:41:15] Met deze landen worden dus ook afspraken gemaakt.

[2:41:18] We hebben van een aantal landen, met name Saoedi-Arabië, Oman en Egypte, toezeggingen

[2:41:24] dat we inderdaad voor die medische afvoer met hen kunnen samenwerken.

[2:41:29] En er zijn ook nog varende medische rol 2-platformen aanwezig in de Rode Zee.

[2:41:34] Dat is het vliegtechschip, de Eisenhower en het Spaanse Fregat, waar we ook gebruik van kunnen maken.

[2:41:40] En aan boord van het Duitse Fregat, dat dus voor Aspidas is ingezet, is ook Damage Control Surgery

[2:41:45] capaciteit aanwezig.

[2:41:46] Dat is een noodoptie, maar de optie is er wel.

[2:41:50] En de commandant moet dus continu die afweging maken, heel situationeel afhankelijk.

[2:41:56] Want de medische planning is eigenlijk gedurende deze missie ook een doorlopend proces.

[2:42:02] Voorzitter, dan kom ik bij de overige vragen.

[2:42:06] De heer Boswijk vroeg nog of er buiten de medische domein nog andere risico's ontstaan

[2:42:14] door deze missie.

[2:42:15] Hij noemde, dacht ik specifiek, ook Irak.

[2:42:19] Hoewel er natuurlijk veel met elkaar samenhangt in de regio, zien we geen een-op-een-relatie

[2:42:24] tussen onze voorziene aanwezigheid op de Rode Zee en de escalatie in Irak.

[2:42:30] Feit is wel, daar hebben we het ook al eerder over gehad,

[2:42:32] dat Nederland kan inderdaad in Irak ook doelwit worden

[2:42:36] van aan Iran geleerde milities, om wat voor reden dan ook.

[2:42:40] En ook daarvoor weet de Kamer dat we daar alles aan doen om dat te mitigeren.

[2:42:45] De Doorman, daar hebben we het over gehad.

[2:42:47] De kerk van de heer Brekermans.

[2:42:50] Ik had een vraag gesteld over de medische keet,

[2:42:52] Want om eerlijk te zijn, het is de eerste maritieme artikel

[2:42:55] onder de missie die ik doe, de vorige waren allemaal op land.

[2:42:57] Mijn vraag was hoe dat nu georganiseerd is met, zoals de minister dat beschrijft,

[2:43:01] is dat vergelijkbaar met hoe dat bij eerdere missies in het verleden was?

[2:43:04] Of is dat misschien juist beter of minder goed? Hoe verhoudt zich dat?

[2:43:08] Nee, het is inderdaad vergelijkbaar met eerdere missies.

[2:43:10] En tegelijkertijd is de missie weer niet helemaal vergelijkbaar met een eerdere missie.

[2:43:14] Dus het antwoord is ja, want het gaat over de medische keten.

[2:43:16] En met name wat ik al zei, dat dat bij maritieme missies,

[2:43:19] Dat er altijd een element in zit van, ja, het hangt er maar vanaf waar je bent in verhouding

[2:43:26] tot de plek waar de medische voorziening geregeld is, maar het is inderdaad wel vergelijkbaar

[2:43:30] met hoe dat eerder is gedaan.

[2:43:36] Voorzitter, dan heb ik nog eigenlijk maar een paar vragen aan verwand.

[2:43:45] De vraag van mevrouw Dobbe over mogelijke burgerslachtoffers in de operatie Poseidon Archer.

[2:43:53] Zoals de Kamer weet geven wij geen operationele militaire steun aan die operatie.

[2:43:59] Wij doen daarmee met niet-operationele steun, dat is de stafofficier.

[2:44:04] Dat betekent dat we wel een betrokkenheid daarbij hebben.

[2:44:08] Dat we ook weten welke doelen er worden aangevallen.

[2:44:14] Dat kunnen we dus ook beoordelen.

[2:44:18] U en de Kamer weten ook dat in dit soort situaties, in dit geval door de Amerikanen en de Britten

[2:44:24] als ze de aanvallen uitvoeren, er alles aan wordt gedaan om burgerslachtoffers te voorkomen.

[2:44:29] Dat het desal niet toch altijd een risico blijft bij dit soort zaken.

[2:44:33] Maar het is aan het land dat de aanvallen uitvoert om onderzoek te doen als er meldingen zijn

[2:44:39] of om wat voor reden dan ook een verdenking zou bestaan dat er burgerslachtoffers zijn gevallen.

[2:44:46] En dat is ook wat de Verenigde Staten doet.

[2:44:51] Dus zo zit deze operatie in elkaar.

[2:44:54] Dan heb ik tot slot nog de vraag van mevrouw Piri.

[2:44:58] Zij vroeg waarom de commandant der strijdkrachten in Israël bezoek is geweest afgelopen weekend.

[2:45:03] Ik ben eigenlijk blij dat ze die vraag heeft gesteld,

[2:45:06] Want ik denk dat het juist heel belangrijk is dat de CDS dit soort bezoeken überhaupt

[2:45:12] kan brengen.

[2:45:13] Maar in dit specifieke geval past het bezoek van de CDS aan zijn Israëlische collega helemaal

[2:45:19] binnen de werkwijze van het kabinet.

[2:45:22] Wij proberen op allerlei manieren onze visie duidelijk te maken aan Israël.

[2:45:29] Dat gebeurt natuurlijk heel vaak op politiek niveau door de minister-president, door de

[2:45:33] buitenlandse zaken, minister voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking, ikzelf.

[2:45:37] We hebben contacten met onze collega's en in die contacten uiten we ook en juist en steeds meer

[2:45:43] in de afgelopen maanden onze grote zorgen over de humanitaire situatie in Gaza, onze grote zorgen

[2:45:49] over het grote aantal burgerslachtoffers, over het belang van het naleven van het humanitair

[2:45:55] oorlogsrecht. En juist tussen militairen op het niveau mil-mil, dus militair tot militair,

[2:46:02] is het ook belangrijk om deze boodschap over te brengen. En dat is wat de commandant

[2:46:06] der schrijftrachten heeft gedaan. Dus exact de boodschap die wij hebben overgebracht is

[2:46:11] ook door hem aan zijn kartepaard overgebracht en omgekeerd. Op die manier kan je ook proberen

[2:46:20] een beeld te krijgen van de uitvoering van de oorlog op militair niveau, te spreken over de

[2:46:30] risico's die we zien bij een eventuele inval in Raffa, waarvan u weet dat ook het kabinet heeft gezegd

[2:46:37] dat wij vinden dat Israël daar echt vanaf moet zien.

[2:46:41] Voorzitter, ik hoop dat ik daarmee de vraag heb beantwoord.

[2:46:43] Ik zie dat er nog een vraag is van mevrouw Dobbe.

[2:46:46] Dank u wel en bedankt ook voor het antwoord aan de minister over de burgersslachtoffers.

[2:46:52] Ja, Nederland is natuurlijk wel betrokken bij de missie.

[2:46:55] We steunen die missie.

[2:46:57] We geven niet alleen politieke steun, maar ook militaire steun.

[2:47:02] Maar op het moment dat er burgerslachtoffers zouden vallen, dan nemen wij helemaal geen

[2:47:07] verantwoordelijkheid daarvoor.

[2:47:09] Heb ik dat nu helder?

[2:47:11] Het kabinet heeft bij deze missie ervoor gekozen om politieke steun te verlenen en niet-operationele

[2:47:20] militaire steun in de vorm van een stafofficier, daar is de Kamer ook over geïnformeerd.

[2:47:26] Dus wij houden ons aan de afspraken die wij hierover hebben gemaakt, ook met de Kamer.

[2:47:33] Dat betekent dat wij, als wij zelf geen actieve operationele steun verlenen, aan de partners laten

[2:47:43] om, bij een verdenking van burgerslachtoffers, degenen te zijn die dat onderzoek moeten doen

[2:47:49] en uitvoeren.

[2:47:50] Daar vertrouwen we inderdaad op in deze missie.

[2:47:54] Mevrouw Peri.

[2:47:55] Ik heb drie vragen die volgens mij niet beantwoord zijn.

[2:48:01] Dank voor alle vragen die wel beantwoord zijn.

[2:48:02] Ik had er ook heel veel, dat besef ik me.

[2:48:05] Eentje was, ik begrijp onder nationaal bevel, nationale geweldsinstructie,

[2:48:09] maar wat betekent dan door de VS geleid, was een vraag die ik had gesteld.

[2:48:14] Tweede was of dan OPG eigenlijk, als je nu kijkt naar het hele gebied waar beschietingen hebben plaatsgevonden,

[2:48:20] of je dan het hele gebied ook afdekt nu met de schepen die er zijn.

[2:48:25] En het derde, voor mij toch wel een belangrijke vraag van mijn fractie,

[2:48:28] is waarom uiteindelijk prioriteit is gegeven aan de Amerikaanse missie.

[2:48:33] Ja, die laatste vraag meende ik dat de collega van Buitenlandse Zaken

[2:48:36] in afdoende maat had beantwoord.

[2:48:37] Als dat niet zo is, wil ik dat dan toch graag doen, want het betekent...

[2:48:40] Herhaal het maar.

[2:48:40] Ja, precies. Ik herhaal graag wat de collega heeft gezegd.

[2:48:43] Minister van Defensie.

[2:48:43] VS geleid betekent...

[2:48:46] de VS heeft de leiding genomen in het starten van deze missie

[2:48:48] en heeft ook de leiding...

[2:48:50] Het vullen van de missie.

[2:48:52] Zij coördineren de inzet van landen.

[2:48:57] Zij hebben ook het verzoek aan ons gedaan, waar wij op in zijn gegaan.

[2:49:01] Zij hebben de verantwoordelijkheid om te zorgen dat de missie met luchtafweerde paraplu over de Rode Zee

[2:49:06] een voldoende mate invulling krijgt.

[2:49:08] Dat is de leiding van de VS.

[2:49:10] Die strekt zich dus niet uit tot het overnemen van het commando van de verschillende schepen die worden ingezet.

[2:49:18] Is het helemaal honderd procent afgedekt?

[2:49:21] Nou, zoveel mogelijk.

[2:49:24] Wat ik net schetst in antwoord op de vraag van de heer Seler, wordt er steeds gekeken hoe je het

[2:49:32] hele gebied inderdaad zo goed mogelijk kunt afdekken met de capaciteiten die je tot je

[2:49:36] beschikking hebt.

[2:49:37] Wij kunnen daar ongeveer 25 dagen onze bijdrage aan leveren.

[2:49:43] Ieder land doet natuurlijk wat op dat moment mogelijk is.

[2:49:48] Doordat wij het combineren met de reis naar de Indo-Pacific kunnen we nu in een redelijk

[2:49:52] vroeg stadium deze bijdrage leveren.

[2:49:55] Andere landen hebben misschien wat meer tijd nodig en zullen later weer kunnen bijdragen.

[2:49:58] Maar dat totaaloverzicht heeft de Verenigde Staten.

[2:50:03] Wat ik zelf belangrijk vind, is dat ASPIDUS natuurlijk later begonnen.

[2:50:07] Dat moet eigenlijk nog op stoom komen, zou je kunnen zeggen.

[2:50:09] Maar wel een flink aantal landen hebben daar al schepen voor of capaciteiten voor toegezegd

[2:50:14] en deels ook al ingezet.

[2:50:16] Die twee missies moeten natuurlijk zoveel mogelijk samen zorgen voor een dekkend stelsel, doordat

[2:50:23] de paraplu van de luchtverdediging en de begeleiding door ASPIDUS uiteindelijk gezamenlijk zorgen

[2:50:32] voor maximale veiligheid op de Rode Zee, uiteraard bij voorkeur doordat ook de hoodies op enig

[2:50:38] op dit moment zullen stoppen met deze aanvallen.

[2:50:40] Waarom dan het luchtverdedigingsfragat niet bij Aspides?

[2:50:43] Ook dat was natuurlijk door de minister van Buitenlandse Zaken al goed beantwoord, maar zij stelt voor dat ik dat nog een keer herhaal.

[2:50:49] Waarom hebben we dan voor het luchtverdedigingsfragat niet voor Aspides gekozen?

[2:50:52] Eigenlijk een combinatie van datgene wat zo net al gezegd werd door mijn collega, dat de aard van de capaciteiten van het schip past goed bij de werkwijze van Prosperity Guardian.

[2:51:03] een luchtverdedigingsfragat, wat dus verantwoordelijk is voor een deel van het luchtruim,

[2:51:09] trouwens ook de zee, van de Rode Zee.

[2:51:12] Daar is hij eigenlijk geschikt voor dan het begeleiden van schepen.

[2:51:17] Plus dat we het wilden inpassen in de reis naar de Indo-Pacific, zoals die al was voorzien.

[2:51:22] En dat betekende, we gingen 9 maart uitvaren, dat het eigenlijk ook wel nu zo'n beetje moest gebeuren.

[2:51:27] En dat konden we makkelijk inpassen in Prosperity Guardian.

[2:51:30] Maar wij willen heel graag een bijdrage aan de spielers leveren.

[2:51:33] We denken ook dat we dat kunnen doen.

[2:51:36] Daarom treft het eigenlijk wel — ik wil er niet voor uitlopen, want we moeten het besluit

[2:51:39] natuurlijk formeel nog nemen — dat er vooral behoefte was aan logistieke ondersteundecapaciteit.

[2:51:45] Wij met de Karel Doorman denken daarin te kunnen voorzien, maar we zullen u daar nog

[2:51:49] nader over informeren.

[2:51:52] We hebben niet meer echt tijd voor een tweede termijn.

[2:51:54] Er is morgen natuurlijk de plenaire afronding.

[2:51:56] Daar is een ruim tijdsblok van twee uur voor ingeruimd, dus daar kunt u nog allerlei dingen

[2:52:00] vragen, maar we hebben nog wel voor een incidentele vraag ruimte paar minuten.

[2:52:04] Dat is dan aan de heer Tuinman in ieder geval.

[2:52:11] Ja, voorzitter, ik had nog een vraag gesteld die ging eigenlijk over

[2:52:15] als nou de afschrikking en het uit de lucht schieten van drones en raketten

[2:52:21] dat niet voldoende is en dat het in plaats van wat we met z'n allen hopen en ik

[2:52:25] hoop dat ook terdege, maar ja, goed, militaire strategie is ook vooruitzien.

[2:52:29] laten we even zo netjes zeggen, dan kan het natuurlijk ook escaleren.

[2:52:34] En we hebben het natuurlijk nu over, het is defensief van aard.

[2:52:37] Dus dat is strategisch defensief, dat is operationeel defensief.

[2:52:40] Het is eigenlijk tactisch, het is eigenlijk ook defensief.

[2:52:43] Kun je nog een vraagteken bijstellen, op het moment dat je namelijk een raket afschiet op een drone van een ander.

[2:52:48] Dus je stelt eigenlijk de middelen van een ander bij te werken.

[2:52:50] Dat is op zich wel een offensieve daad in zich.

[2:52:53] Maar goed, wordt er van nagedacht op het ministerie, voorzitter,

[2:52:58] Zijn de binnenspersonen in gesprek binnen de EU, binnen partners,

[2:53:02] dat als dit niet voldoende mocht blijken door middel van de saturatie van onze verdedigingsparaplu,

[2:53:09] of zo gezegd, wat dan de volgende stappen zijn?

[2:53:14] Minister van Buitenlandse Zaken.

[2:53:15] Voorzitter, daarin zie je natuurlijk de complementariteit van de verschillende missies,

[2:53:19] omdat Poseidon en Archer bij uitstek een offensieve missie is geleid door de Verenigde Staten en de UK,

[2:53:27] waarbij ze de militaire capaciteiten van de Houthis aan de voorkant aangrijpen

[2:53:34] om militair hun capaciteiten te treffen.

[2:53:38] En ondertussen ook ervoor te zorgen dat bijvoorbeeld hun ogen en oren worden uitgeschakeld.

[2:53:44] En daarmee verminder je natuurlijk het escalatorvermogen.

[2:53:49] Los van die missie zijn er soms ook natuurlijk nog individuele acties van de Verenigde Staten zelf,

[2:53:55] waar u ook in open bronnen over kan lezen.

[2:53:58] Maar juist als we het hebben over escalatie en het voorkomen daarvan,

[2:54:04] is natuurlijk een belangrijke opdracht bij de operatie Poseidon Archer

[2:54:08] dat in die missie de capaciteit van de hoeties en de ogen en de oren

[2:54:12] op voorhand wordt aangegrepen.

[2:54:15] Maar steeds ook daar vindt natuurlijk een goede weging plaats

[2:54:18] dat dat ook onder de juiste voorwaarden gebeurt,

[2:54:20] noodzakelijk, proportioneel en in het kader van het recht op zelfverdediging.

[2:54:28] Meneer Van Baarne, laatste vraag vandaag dan voor iedereen, hoor.

[2:54:32] Niet alleen voor u, maar voor iedereen, want we komen aan het einde tijds.

[2:54:35] Ja, voorzitter.

[2:54:35] Meneer Van Baarne.

[2:54:36] Ja, om nog even heel helder te krijgen, want in eerste instantie

[2:54:41] sloot de minister in beantwoording op mij het uit,

[2:54:44] namelijk het aanvallen van doelen op land 1 en 2,

[2:54:49] ook het uitwisselen van informatie die wellicht gebruikt kan worden

[2:54:52] in offensieve zin of het aanvallen van doelen op land.

[2:54:55] En in reactie op de heer Tuinman hoorde ik weer...

[2:54:58] als we dat soort informatie zien, dan zullen we natuurlijk niet nalaten om het te delen.

[2:55:02] Dus nogmaals de hele heldere vraag van is het nou uitgesloten...

[2:55:07] of kunnen we toch indirect bijdragen aan offensieve operaties of bombardementen...

[2:55:13] door onze informatie uit te wisselen via deze missie?

[2:55:15] Minister van Defensie.

[2:55:16] Onze bijdrage is onderdeel van de beide defensieve missies.

[2:55:22] voor OPG en voor ASPIDIS met Associated Support.

[2:55:28] En voor die beide missies zullen we ook doen aan beeldopbouw.

[2:55:31] Het is natuurlijk ontzettend belangrijk om die informatie ook te kunnen uitwisselen met onze partners.

[2:55:37] En inderdaad, en de heer Tijman wees daar op, juist om die taak te kunnen uitvoeren,

[2:55:42] moet je ook goed kijken of je relevante informatie hebt,

[2:55:49] ...waardoor je je kunt voorbereiden op een eventuele aanval die je zou moeten uitschakelen.

[2:55:53] Die informatie deel je, die deel je ook met de partners.

[2:55:56] En dat betekent inderdaad dat diezelfde partners...

[2:56:00] ...die ook deelnemen aan een andere missie, ja, die informatie ook kunnen hebben.

[2:56:04] Het is niet onze taak, dat is niet iets wat we vragen te doen...

[2:56:08] ...maar ik kan niet uitsluiten dat die informatie, dat gaat verschillende kanten op...

[2:56:12] ...en dat die uiteindelijk ook relevant zou kunnen zijn in die andere missie...

[2:56:16] waar wij zelf een andere rol in hebben, namelijk niet operationeel.

[2:56:20] Dus het is geen opgave voor de Trump om dit te doen.

[2:56:24] Mevrouw Piri.

[2:56:25] Ik snap u, want het is aan u al de tijd hier te bewaren, maar morgen hebben we een plenaire

[2:56:31] afronding en in de tussentijd moet ik een fractie adviseren om wel of niet in te stemmen

[2:56:36] met de missie.

[2:56:40] Wij neigen naar voor, laat dat ook duidelijk zijn, maar voor mij blijft toch een punt dat

[2:56:47] er drie grote EU-landen eerder waren gevraagd om diezelfde bijdrage te doen die Nederland

[2:56:52] nu doet en die Denemarken nu doet.

[2:56:54] En om verschillende redenen hebben zij afgehaakt.

[2:56:58] Frankrijk zei eerst dat openlijke informatie mag alleen onder Frans bevel.

[2:57:03] Deze operatie vergat onder Nederlands bevel en toch doet Frankrijk daar niet op diezelfde

[2:57:08] manier aan mee.

[2:57:10] Italië heeft gezegd dat ze voor een eigenstandige operatie zouden gaan.

[2:57:12] Spanje heeft gezegd dat ze het niet alleen met de ad-hoc coalitie, alleen met de EU en NAVO doen.

[2:57:17] Griekenland had een fragat toegezegd en levert nu toch niet.

[2:57:22] Ik snap dat je niet altijd alles openbaar kan zeggen, maar voor mij is het echt belangrijk,

[2:57:29] want ik denk dat er ook politieke motieven waren voor grote EU-landen om of een voorkeur

[2:57:34] te geven aan de EU-missie, of om zich misschien niet te associëren omdat er ook een andere

[2:57:38] Amerikaanse operatie die meer offensief van aard is, om zich daar niet mee te associëren.

[2:57:44] Dus daar hoop ik toch nog van het kabinet iets meer zicht in te krijgen, zodat ik ook mijn

[2:57:51] fractie kan informeren.

[2:57:55] Laat ik allereerst zeggen dat Frankrijk en Italië sinds de start van de missie Aspidus direct

[2:58:05] support aan Aspidus geven.

[2:58:07] Maar zij geven ook nog steeds associated support aan OPG.

[2:58:14] Dus dat wil zeggen dat ze wel degelijk de missie steunen, dat ze complementair daarmee werken

[2:58:20] op de manieren waarop de minister van Defensie net heeft uitgelegd hoe wij dat gaan doen

[2:58:24] met de trom.

[2:58:28] En dat daarmee zij dus die stap hebben gezet.

[2:58:32] Denemarken, om even het beeld compleet te maken, levert direct support aan OPG.

[2:58:40] De landen kunnen flexibel zijn in waar ze wel of niet steun aan geven, dus het kan later weer veranderen.

[2:58:46] Volgens mij kan een van de redenen zijn dat Italië en Frankrijk eerst, net zoals wij,

[2:58:54] onder nationaal bevel wel OPG gesteund hebben, maar dat hebben zij gedaan totdat Aspidus begon.

[2:59:00] Maar dat komt omdat Frankrijk en Italië, behalve wij als Nederland, ook de twee landen waren die het

[2:59:06] hardst hebben getrokken aan alspieders.

[2:59:09] Dus vanaf het begin hebben ze enorm druk gezet op de andere Europese landen om dit te gaan doen.

[2:59:15] En dan geldt ook dat op het moment dat zo'n missie start, het natuurlijk ook aan de landen die het

[2:59:19] hardst gedrukt hebben wordt gekeken.

[2:59:20] En zorg er dan nu ook maar voor dat je gelijk levert, want anders zou toch weer zo'n missie een

[2:59:25] langere tijd stil hebben gelegen.

[2:59:28] Zij hebben dus gelijk de overstap gemaakt van de ene missie onder nationaal bevel naar Alspieders,

[2:59:33] maar wel het andere nog blijven steunen.

[2:59:36] En als u, voorzitter, en als mevrouw Piri vraagt, ja, maar waarom steunt u dan nu niet direct Alspieders?

[2:59:40] Dat heeft echt gewoon met die militaire overweging te maken dat dat schip het beste plaats hoort bij

[2:59:45] de OPG. Tegelijkertijd willen wij zo snel mogelijk, en we zijn gebonden aan een tijdstraject, want we

[2:59:51] kunnen, we hebben behoorlijk, de minister van Defensie heeft behoorlijk strategisch en tactisch

[2:59:56] moeten kijken hoe we toch nog een goede inzet in de Indo-Pacific hebben en ook dit kunnen doen,

[3:00:01] maar ook vanuit dezelfde motivatie dat we wilden laten zien dat we wel degelijk zorgen dat we de

[3:00:06] vrije en veilige doorvaart ook met een actief schip steunen. Dat mond uit. En we kijken nu

[3:00:12] naar de besluitvorming dat de doorman, en dat is onze voorkeur, in Aspides terechtkomt.

[3:00:19] Daar past hij ook beter. Maar we willen natuurlijk wel eerst keurige toetsingskade doorlopen hebben,

[3:00:23] zodat de Kamer ook compleet zorgvuldig op de hoogte wordt gebracht.

[3:00:28] Ik kijk nog heel even naar de minister van Defensie,

[3:00:30] omdat dit zo'n zwaar punt is, of zij hierop nog wil aanvullen.

[3:00:36] Nee, en ik denk, als dat mag, voorzitter, inderdaad, helemaal eens.

[3:00:40] Dat is volgens mij precies zoals het zit.

[3:00:42] En ik denk dat we het eigenlijk ook heel positief kunnen zien.

[3:00:46] Prosperity Guardian is eerder gestart.

[3:00:49] Wij kunnen nu relatief vroeg in die missie deze bijdrage leveren

[3:00:52] voor een korte duur. Laten we eerlijk zijn, het is een kleine maand, maar wel precies passend

[3:00:58] binnen die missie met die luchtverdedigingsparaplu. Daar past de trom perfect in. En we willen

[3:01:06] ook heel graag, en ik denk dat het precies klopt, dus een aantal landen dat al bereid

[3:01:10] was om een bijdrage te leveren, die heeft toch, omdat het gelukt is om zo'n Europese

[3:01:13] missie op te zetten, gezegd, ja, weet je, we hebben allemaal beperkte capaciteiten.

[3:01:18] We kunnen niet twee keer inzetten, maar we kunnen wel zeggen...

[3:01:23] ...oké, wij gaan zorgen dat die Europese missie er komt.

[3:01:26] Dat heeft een aantal landen voor gekozen.

[3:01:28] En tegelijkertijd is ons schip ook beschikbaar voor de andere missie.

[3:01:32] Precies in de spiegelverhouding zoals wij dat doen.

[3:01:36] En het is mijn hoop en ook eigenlijk wel verwachting...

[3:01:39] ...dat die missies zo complementair aan elkaar zullen zijn.

[3:01:42] En als we eenmaal wat meer gewend zijn geraakt aan wat we daar aan het doen zijn met elkaar...

[3:01:47] de verschillende manieren van werken met zowel de begeleiding van schepen

[3:01:50] als de luchtverdedigingsparapuur, dat we ook in staat zullen zijn

[3:01:53] met die uitwisseling van beeldopbouw en informatie

[3:01:56] om ze echt complementair aan elkaar te kunnen laten zijn.

[3:02:00] En misschien, wie weet, dat je uiteindelijk ook met één missie bent.

[3:02:04] Maar zover is het nog lang niet.

[3:02:06] Maar ik denk dat we ook vanuit Europa nu maximaal laten zien

[3:02:10] dat het ons ernst is.

[3:02:11] En ik hoop dat we de Partij van de Arbeid GroenLinks-fractie hiermee

[3:02:15] voldoende comfort hebben gegeven om morgen, nadat we nog een derde termijn hebben gehad,

[3:02:20] waar we eventueel aan verdere vragen natuurlijk ook graag willen beantwoorden,

[3:02:23] maar om dat te zien als volgens mij iets wat je kunt steunen.

[3:02:30] Dan ga ik de leden nu bedanken voor hun inbreng in dit debat.

[3:02:36] De bewindslieden dank ik voor de beantwoording.

[3:02:39] Morgenavond kwart over acht dan de plenaire termijn,

[3:02:44] waarin inderdaad nog allerlei dingen aan de orde gesteld kunnen worden als u daar behoefte aan heeft.