MIRT-onderzoeken Lelylijn en Nedersaksenlijn

[0:00:05] Goedenavond allemaal.

[0:00:07] Mensen, westenmensen op de tribune.

[0:00:10] De mensen thuis die dit mogelijk volgen, van harte welkom.

[0:00:14] Natuurlijk welkom aan mijn collega's, maar zeker een bijzonder welkom aan de ambtenaren van het ministerie van INW.

[0:00:23] Tenminste, ik neem aan allemaal nee.

[0:00:26] Dan maak ik gelijk wel een fout.

[0:00:27] Dan kijk ik even goed op mijn blaadje.

[0:00:31] Nee, dat staat er ook niet bij.

[0:00:41] Mevrouw Spulman, welkom. U bent namens welke organisatie?

[0:00:46] En ik ben werkzaam bij de provincie Drenthe.

[0:00:49] Haartstikke goed. En excuus, dit had ik even niet scherp.

[0:00:52] En de andere twee heren wel vanuit het ministerie. Haartstikke goed.

[0:00:55] Welkom aan de heer Lechner en welkom aan de heer Aardink.

[0:00:58] En vanuit de Tweede Kamervracties van dit gremium zijn aanwezig.

[0:01:05] Ik noem ze even op. Ik zag net de heer Pierik nog.

[0:01:08] Die heeft ons even verlaten, maar die komt...

[0:01:12] Die is naar huis gestuurd, horen we hier.

[0:01:15] Door iemand die ik zometeen zal opnoemen.

[0:01:18] Dan hebben we mevrouw Vedder van het CDA.

[0:01:21] De heer Olge van Dijk van Nieuw Sociaal Contract.

[0:01:24] De heer De Hoop van GroenLinks PvdA.

[0:01:27] Mevrouw Van der Plas namens BBB.

[0:01:30] En dan hebben we de heer Heutink namens de PVV.

[0:01:32] En ook nog de heer Mamenga namens D66.

[0:01:34] En ikzelf ben nu voorzitter en als ik een vraag stel, dan doe ik dat in mijn hoedanigheid als lid van de ChristenUnie-fractie.

[0:01:42] Nou, de tijd gaat door, dus laten we maar snel van start gaan.

[0:01:44] Deel 1 staat in het teken van de Lelylijn.

[0:01:46] Daar gaat de heer Aarnink, denk ik, een presentatie over geven.

[0:01:50] Ik stel voor dat we daarna even de mogelijkheid geven om de Lelylijn te knippen en te scheren met wat vragen.

[0:01:57] En vervolgens gaan we door naar deel 2, de Nederzakse lijn.

[0:01:59] En ik zal een beetje zorgen dat we aan beide lijnen evenveel aandacht geven.

[0:02:04] Tot zover en een graag het woord aan de heer Aarnink.

[0:02:09] Goedemiddag allemaal.

[0:02:10] Goedenavond trouwens is het inmiddels.

[0:02:12] Dank voor de uitnodiging.

[0:02:13] Ik ga niet het vaal houden over de ledenlijn en ook niet over de nederzakselijn.

[0:02:17] Ik ben directeur openbaar voer en spoor.

[0:02:18] En jullie hebben het verzoek gedaan aan het kabinet om een toelichting te geven op deze twee projecten.

[0:02:23] Ik sprak daar met mijn bewindspersoon over, met staatssecretaris Heinen.

[0:02:27] Zij deed het verzoek aan mij om dat toe te lichten.

[0:02:29] Maar ik dacht een technische briefing door de directeur openbaar voer en spoor.

[0:02:32] Dat is toch een beetje erg ingewikkeld.

[0:02:33] Ik was bang dat ik alle technische vragen niet zou kunnen beantwoorden.

[0:02:37] En wij werken heel intensief samen met partijen in Noord-Nederland aan beide projecten.

[0:02:43] Vandaar dat Stijn Lechter hier is als projectleider van het projectteam.

[0:02:48] Met onderzoek naar de Lelylijn.

[0:02:50] Hij is ook ambtenaar van INW, maar hij werkt voor dat project.

[0:02:54] Hij is dus uitgeleend aan dat project.

[0:02:56] En Margriet Speulman is hier, die werkt normaal.

[0:02:58] Die wordt betaald, staat op de loonlijst van de provincie Drenthe.

[0:03:01] Maar werkt voor het project Neder-Saxelein.

[0:03:02] en wij werken samen met de andere overheden, met de provincies, gemeenten en waterschappen in die regio,

[0:03:07] aan die projecten, aan die midden te onderzoeken.

[0:03:11] En wij dachten het vanuit het departement dat het passend zou zijn dat de twee projectleiders de toelichting zouden geven,

[0:03:17] dus die geven we allebei tien minuten toelichting op, eerst op de Lelylijn, dan op de Neder-Zakselijn,

[0:03:20] en daar is ruimte voor vragen.

[0:03:22] Mochten er dan vragen zijn die overstijgend zijn, verder gaan, dan de Lelylijn of de Neder-Zakselijn,

[0:03:28] bijvoorbeeld over de middenspelregel, zo is die eigenlijk, dan zou ik daar antwoorden over kunnen geven.

[0:03:31] Maar als het gaat over de projecten, dan geven Stijn en Magid

[0:03:34] in principe de antwoorden op de vragen.

[0:03:36] Dus dat zou mijn aftrap zijn.

[0:03:39] Prima, meneer Aardig. Laten we het zo doen.

[0:03:42] Voordat ik de heer Legner dan het woord geef om iets te stellen over het Lelydijn,

[0:03:47] meld ik nog even dat ook collega Veldman van de VVD-fractie is aangeschoven.

[0:03:52] Aan u het woord, meneer Legner.

[0:03:54] Dank u.

[0:03:57] Zoals meneer Aardig al zei, mijn naam is Stijn Legner.

[0:04:00] Ik ben projectdirecteur van het project De Lederlijn.

[0:04:03] Dat ben ik sinds 7 december 2022.

[0:04:07] Ik woon in Amsterdam, maar ik ben opgegroeid in Oost-Groningen.

[0:04:11] En ik maak eigenlijk zelf ook nog geregeld de gang naar het noorden...

[0:04:18] om daar ook mijn familie op te zoeken die daar nog woont.

[0:04:22] Dus in die zin is voor mij een heel bekend tracé.

[0:04:28] Allereerst, voordat ik over de Lederlijn begin, iets over het Deltaplan.

[0:04:32] En dat is eigenlijk de kapstok van de twee projecten waar u vandaag iets over hoort.

[0:04:38] En daar zit dus naast de Nederlandse Akselerende Lederlijn, zit daar ook nog het onderzoek

[0:04:44] naar het bestaande spoor in, wat u vast wel kent van de media-uitingen bij Meppelsvolle.

[0:04:54] Maar daar maakt dit dus allemaal onderdeel van uit.

[0:04:59] Project Ladyline.

[0:05:05] 7 december 2022 hebben wij de opdracht gekregen om een project te gaan doen...

[0:05:11] waarbij we aan het eind van dit jaar onze beslisinformatie op tafel leggen.

[0:05:15] En dat zit in de zogenaamde MIRT-systematiek.

[0:05:20] Daar zal ik verder niet mee vermoeien.

[0:05:22] maar wij hebben de opdracht gekregen om een onnuttige beslisinformatie op tafel te leggen

[0:05:28] waarbij de vraag aan de orde komt, is het de moeite waard

[0:05:30] om de volgende stap te zetten voor dit project?

[0:05:36] Mijn opdracht, een opdracht van mijn team,

[0:05:38] is om te zorgen dat wij voldoende inhoudelijke informatie op tafel leggen.

[0:05:44] En onze opdracht is niet om te zorgen voor de dekking, dat zegt het maar even bij,

[0:05:49] maar op het moment dat je de stap zou willen zetten naar de volgende fase,

[0:05:52] dan heb je wel, volgens de MIR-spelregels, 75 procent van je verwachte investering heb je nodig.

[0:05:59] Maar maken we wel een raming.

[0:06:01] Dus binnenkort verschijnt die raming en dan kunnen we dus uitrekenen hoeveel we nog tekortkomen.

[0:06:07] Want er is natuurlijk 3 miljard gereserveerd door het huidige kabinet.

[0:06:14] En ja, dus dat is de opdracht.

[0:06:17] En op het moment dat wij dus die stap nemen van de voorbereidingsfase naar de verkenningsfase,

[0:06:23] dan is er dus inhoudelijk, moet de vraag beantwoord zijn, is het de moeite waard om verder te gaan

[0:06:30] met de leedlijn?

[0:06:31] En twee, is het gelder?

[0:06:36] In kort bestek, de onderdelen die wij in dit project doen, wij zijn een MIRT-onderzoek,

[0:06:44] wat eigenlijk gaat over het verkeer en vervoer, kort gezegd.

[0:06:48] Maar we zijn daarnaast ook een NOVEX-gebied.

[0:06:51] Nederland kent 17 NOVEX-gebieden en dit is het 17e NOVEX-gebied.

[0:06:58] En ik zeg wel eens grappend, we zijn het langste NOVEX-gebied van Nederland.

[0:07:03] Dat klopt overigens ook echt.

[0:07:05] Dus naast die bereikbaarheid en infrastructuur houden wij ons dus bezig met de NOVEX, met de gebiedsontwikkeling.

[0:07:11] en daarmee zij kunnen zeggen dat je een optimale mogelijkheid hebt om een integraal project te doen.

[0:07:19] En dat is niet altijd gebruikelijk.

[0:07:22] Dan ziet u in geel het aspect brede welvaart.

[0:07:25] We hebben de bestuurlijke opdracht meegekregen om uitdrukkelijk te kijken wat de effecten zijn

[0:07:30] van de aanleg van de ledenlijn op het gebied van brede welvaart.

[0:07:36] Daar kom ik zo nog even kort op terug.

[0:07:37] Dan zit in dit project ook participatie met bewoners en andere partijen.

[0:07:47] We hebben begin vorig jaar daar een zogenaamde participatieve waarde-evaluatie voor gedaan.

[0:07:54] Daar vertel ik u zo ook iets meer over.

[0:07:56] En tenslotte, de internationale component, de opdracht is om een onderzoek te doen naar

[0:08:03] de leedlijn in Nederland, maar wat is er eigenlijk mogelijk op het gebied van internationaal?

[0:08:09] En dan komt ook uiteraard natuurlijk het onderdeel tentie naar voren toe.

[0:08:16] Wij proberen tussen al die sporen, die projectsporen,

[0:08:20] proberen wij een integrale afweging te maken voor de leedlijn, met daarbij als

[0:08:23] hoofdvraag, is het de moeite waard om die volgende stap te zetten?

[0:08:29] Zoals ik al zei, wij zijn eigenlijk meteen begonnen vorig jaar met een met het

[0:08:34] bevragen van bewoners van Nederland, wat vindt u, stel dat de leenlijn er komt,

[0:08:41] wat vindt u dan belangrijk? Dus we hebben geen, geen referendum gehouden.

[0:08:45] Het leek ons in dit stadium geen goed plan, maar we hebben wel gevraagd

[0:08:48] wat vindt u belangrijk? En daar hebben 13.000 of 11.000 mensen aan meegedaan,

[0:08:55] waarvan 7.000 in de operapleging en 3.000 uit een panel. En daar komt eigenlijk,

[0:09:02] Daar komen deze acht dingen uit.

[0:09:05] En het meest opvallende vonden wij dat de verschillen tussen mensen die buiten het noorden wonen

[0:09:14] en mensen die in het noorden wonen, dat die verschillen eigenlijk best heel erg meevielen.

[0:09:17] Dus je zou kunnen veronderstellen dat de mensen in het noorden daar misschien anders tegen aankijken.

[0:09:21] Maar dat bleek niet zo te zijn.

[0:09:25] En het bleek ook dat vooral de rust en de ruimte, die in het noorden zo kenmerkend is,

[0:09:35] dat die heel erg gewaardeerd wordt.

[0:09:36] Dus stel dat de leelijn wordt aangelegd, doe dat dan met respect voor de rust en de ruimte.

[0:09:45] We hebben deze uitkomsten, die hebben we niet in de lagen gedonderd,

[0:09:52] Maar daarvan hebben we gezegd, laten we nou eens kijken hoe dat nou matcht met onze oorspronkelijk geformuleerde doelen.

[0:10:00] En dat bleek eigenlijk uit dat wij hadden namelijk drie doelen.

[0:10:03] Ontsluiting van de woningbouw, versterking van de economie en verbindingen met dat achterland Duitsland mogelijk maken.

[0:10:12] Nou, daar hebben wij nu uiteindelijk deze doelstellingen van gemaakt.

[0:10:16] Dus we hebben eigenlijk gekeken hoe ver we de doelen van het project kunnen verrijken

[0:10:20] ten opzichte van de doelen die we oorspronkelijk hadden.

[0:10:24] En daar hebben we dus als randvoorwaarde aan toegevoegd

[0:10:26] dat we, als je die lijn aanlegt,

[0:10:28] dat het behoud van rust en ruimte daar dus een belangrijk element in is.

[0:10:33] En uiteindelijk zijn de oorspronkelijke doelen,

[0:10:35] die staan er nog steeds, maar die zijn smarter geformuleerd.

[0:10:38] Dus je zou kunnen zeggen dat we eigenlijk best

[0:10:40] een breed geformuleerde projectdoelstelling hebben.

[0:10:44] Dus het is niet zo dat we hem alleen maar aanleggen

[0:10:46] om bijvoorbeeld sneller te zijn,

[0:10:49] om sneller tussen de Noordelijke Randstad en de Noorden te zijn,

[0:10:53] maar ook om meer dingen te bereiken.

[0:10:59] Dan had ik het al even over de brede welvaart.

[0:11:03] In dit project zijn we, denk ik, vrij uniek, of lopen een beetje voor

[0:11:08] op het implementeren van brede welvaart in een project.

[0:11:12] Ik merk nu dat het wel best veel navolging verdient,

[0:11:15] maar hoe doe je dat nou?

[0:11:17] Het is natuurlijk in de beleidswereld nogal een populair onderwerp,

[0:11:23] maar wij proberen eigenlijk te kijken wat de betekenis is van die leenlijn

[0:11:31] voor mensen die, niet alleen de mensen die in die trein gaan zitten,

[0:11:35] maar ook mensen die daar niet in gaan zitten,

[0:11:37] mensen die daar wat verder weg van wonen.

[0:11:39] Dus zowel de directe als de indirecte effecten.

[0:11:43] En dat plaatje wat u hieronder ziet, die laten wij ook vaak zien

[0:11:46] als we in de regio zijn.

[0:11:50] Dus het gaat ook gewoon om Garrold in Urk en Gea in Vlagwedde.

[0:11:55] En niet alleen...

[0:11:57] Dus ook mensen die misschien wel helemaal niet in die trein zitten.

[0:12:00] Wat is de betekenis voor hun? Wat kan de betekenis zijn voor hun?

[0:12:07] Dan het bereikbaarheidsspoor.

[0:12:10] Je ziet daar een aantal lijnen op de kaart.

[0:12:14] we hebben van onze bestuurders hebben wij meegekregen dat er een bestuurlijke

[0:12:19] voorkeurs wens is om de route te laten lopen door de polder.

[0:12:23] En daarmee bedoel ik tussen Lelystad, Drachten, Heerenveen, Groningen en Leeuwarden.

[0:12:30] Tegelijkertijd onderzoeken wij toch meerdere alternatieven.

[0:12:35] En dat doen we eigenlijk A, om onszelf niet in een soort tunnelvisie te laten duiken.

[0:12:43] Maar twee, doen we het ook omdat we graag goed willen uitleggen waarom we de keuzes maken.

[0:12:48] Daarmee is niet gezegd dat de keuzes die we maken aan het eind van deze fase definitief zijn,

[0:12:54] want in een volgende fase gaan we dat vaak toch nog een keertje over doen.

[0:12:58] En dan is er ook inspraak voor de bevolking.

[0:13:02] In dat onderzoek kijken we naar infrastructuur, naar OV-ontsluiting,

[0:13:05] ook naar kosten, zoals ik al zei, en naar vervoerwaardes.

[0:13:11] Dan dat Novex-ontwikkelperspectief.

[0:13:14] Zoals u ziet, die blauwe route, dat is het zogenaamde hypothese-tracé.

[0:13:20] Wij kijken voor de gebiedsontwikkeling, dus dan heb je het over woningbouwontwikkeling,

[0:13:26] werkgelegenheid, natuurontwikkeling.

[0:13:27] Kijken wij naar deze route.

[0:13:31] En daarbij gaan we ervan uit dat wij bundelen langs de huidige snelwegen.

[0:13:37] en dat is daarmee ook het oude tracé van de Zuiderzeelijn,

[0:13:42] zoals dat 20 jaar geleden al is onderzocht.

[0:13:45] Dus daar wijken we in die zin niet van af.

[0:13:48] Wij gaan er daarbij van uit dat het noorden een aantal kernkwaliteiten heeft,

[0:13:53] maar ook een aantal uitdagingen.

[0:13:55] Deze lijn leg je niet aan voor vijf jaar, maar die leg je echt voor decennia lang aan.

[0:14:01] Dus het gaat ook om de uitdagingen die dit land waarschijnlijk heeft

[0:14:06] tussen nu en 30, 40 jaar.

[0:14:12] Daarvoor zijn wij in maart naar buiten gegaan.

[0:14:17] Misschien heeft u daar iets over gehoord of gelezen.

[0:14:19] Met de zogenaamde NOVEX-denkrichtingen.

[0:14:21] Dus we hebben het debat gestart over wat voor soort Noordelijk Nederland

[0:14:26] wil je nou zijn als die lelijnen komt?

[0:14:28] En wil je dan meer een 30-minuten-samenleving zijn of zeg je eigenlijk dat je veel meer

[0:14:34] een internationale topregio bent?

[0:14:36] Nou, daar vindt nu het debat over plaats en ik nodig u van harte uit om daar ook aan mee

[0:14:43] te doen.

[0:14:45] Ik merk dat het veel interesse wekt.

[0:14:50] We hadden vorige week donderdag een bijeenkomst met 130 bestuurders, indrachten, wethouders,

[0:14:56] dus burgemeesters, gedeputeerden, statenleden en zeer veel interesse.

[0:15:02] En ook merk ik dat mensen dat debat dat komt vanzelf.

[0:15:11] Dan de planning voor dit project.

[0:15:15] Dus ik ga naar een afronding toe.

[0:15:17] Het eerste moment waarop wij

[0:15:20] naar buiten gaan in een Rijksregio omgeving is het BO-Leven omgeving.

[0:15:26] Dat staat gepland op 19 juni.

[0:15:28] Dan willen we de uitkomsten van het bereikbaarheidsonderzoek met u delen.

[0:15:32] En op het BOMert van 6 november 2024, dan willen wij de onderzoeksresultaten op tafel

[0:15:40] leggen met daarbij de hamvraag, is het de moeite waard om de volgende stap te zetten.

[0:15:46] Dan naar de allerlaatste.

[0:15:50] Wij zouden u heel graag uitnodigen om op werkbezoek te komen naar de leedlijn of in ieder geval

[0:15:56] naar een gedeelte van dat tracé.

[0:15:58] Nou, mocht dat zo zijn, dan kunnen ze zich bij mij melden.

[0:16:03] En als u interesse heeft in de nieuwsbrief, dan kan dat via onderstaande website.

[0:16:11] Dat was mijn verhaal.

[0:16:15] Dank, meneer Legge, voor de presentatie en voor de uitnodiging.

[0:16:19] Ik denk dat we even, gewoon het in tweeën doen, dat we nu even een rondje vragen ophalen.

[0:16:24] Ik denk dat als we allemaal kort één vraag stellen en dan in één keer reageren...

[0:16:31] Dan moet ik wel even bijhouden dat meneer legt, maar ik denk dat het handelst is.

[0:16:35] Dus dan begin ik bij de heer Heutink.

[0:16:38] Ja, bedankt voor de presentatie en toelichting.

[0:16:42] De vraag die ik heb, dat gaat over de dienstverlening die dan op die eventuele ledenlijn gaat komen en het beslismoment.

[0:16:49] We zien natuurlijk in het hele land dat NS problemen heeft met dienstverlening.

[0:16:53] We gaan er maar even gemakselen vanuit dat ook als de ledenlijn er zou komen,

[0:16:57] dat die op wordt genomen in het HRN.

[0:16:59] Wordt er in het beslisdocument ook gekeken naar of NS hier wel kan leveren?

[0:17:05] Want we zien in de rest van Nederland dat het ook moeilijk is.

[0:17:07] Als we dan die grote spoorlijn toe gaan voegen, lukt het dan wel?

[0:17:10] Wordt die afweging meegemaakt in dat beslisdocument?

[0:17:14] Dank. Ja, ik denk dat we het snelst even de vraag kunnen ophalen,

[0:17:20] gezien het feit dat we maar een uurtje hebben.

[0:17:22] De vraag over de NS is volgens mij helder.

[0:17:23] Mevrouw Van der Blas.

[0:17:25] Ja, dank u wel en dank voor uw toelichting.

[0:17:30] Natuurlijk, BBV is hartstikke voor bereikbaarheid in de regio's.

[0:17:35] Dus wat dat betreft is de Lelylijn daar letterlijk en figuurlijk een mooie aansluiting op.

[0:17:40] Wij maken ons wel zorgen over wat het betekent.

[0:17:43] U noemt het zelf al, de rust en de ruimte wordt zeer gewaardeerd in het noorden.

[0:17:49] Er wordt ook gezegd dat het Ladyline goed is om het bij elkaar te brengen van regio's in Nederland.

[0:17:56] Maar er bestaat wel ook veel zorgen bij mensen in het noordoosten.

[0:18:00] Dat gaat leiden tot een soort van nieuwe Randstad.

[0:18:03] Dat mensen bijvoorbeeld die op de Zuidas werken, hun huizen hier in de Randstad voor een miljoen kunnen verkopen

[0:18:09] en daar een mooie boerderij kunnen kopen of een andere woning kunnen kopen.

[0:18:14] waardoor de jongeren in de dorpen eigenlijk geen woning meer kunnen kopen.

[0:18:19] Dus dat eigenlijk de Randstad gaat wonen in het Noordoosten,

[0:18:22] gaat werken in Amsterdam-Zuid als geen onderdeel wordt van de samenleving daar.

[0:18:29] En nou ja, mijn vraag is eigenlijk van hoe kijkt u daar tegenaan?

[0:18:33] Wordt daar over nagedacht en wordt daar ook met bewoners over gesproken?

[0:18:37] Wat de gevolgen daarvan kunnen zijn?

[0:18:40] Heldere vraag. Volgens mij komt zo meteen het antwoord. Dan de heer De Hoop.

[0:18:46] Dank, heer Legner, dat u deze bijdrage aan ons wilde leveren en ook zo snel naar het verzoek van de Kamercommissie.

[0:18:55] Mijn vraag gaat voor een deel over de participatie. U schetst het traject.

[0:19:00] En tegelijkertijd kan ik me voorstellen dat er ook bij heel veel mensen voorafgaand aan dit traject ook al eerder heel veel verwachtingen zijn gewekt.

[0:19:07] over de Zuiderzeelijn, waar volgens mij in de jaren 80 al over werd gesproken,

[0:19:12] in 2005, 2007, ook weer ook naar aanleiding van het fonds van de aardgasbaten,

[0:19:17] waar eigenlijk maar een heel klein deel naar Noord-Nederland toe is gegaan.

[0:19:21] En als je dan kijkt naar de participatie en het vertrouwen van mensen in die regio,

[0:19:26] wat denkt u dat dat zou doen als er nu opnieuw,

[0:19:31] na die eerdere pogingen van de Zuiderzeelijn,

[0:19:33] uiteindelijk die Lelylijn toch weer niet zou komen?

[0:19:35] Wat denkt u dat dat doet met de mens waarmee u gesproken heeft?

[0:19:41] Dank, meneer De Hoop. Meneer Van Dijk.

[0:19:43] Ja, dank voorzitter. Ook dank voor de toelichting op de Lelylijn.

[0:19:46] Ook voor NEC is het heel belangrijk om te kijken naar ontsluiting van de regio...

[0:19:50] en ook naar brede welvaart. Dus mooi dat dat zo goed in het project zit.

[0:19:53] En tegelijkertijd ook wel wat vragen nu over het proces.

[0:19:57] Er wordt helder geschetst wat de hoeken van het speelveld zijn.

[0:20:00] De verschillende varianten tegelijkertijd.

[0:20:01] Ook dat je nu kiest qua ontwikkelmogelijkheden...

[0:20:04] voor die gebundelde variant die dus ook eerder in beeld was.

[0:20:06] maar toch even terug naar dat speelveld en die variant over de Afsluitdijk.

[0:20:11] Eerder, bij de Zuiderzeelijn, is er ook een oostelijke variant in beeld geweest,

[0:20:14] de Hanselijn Plus. Ik was gewoon heel benieuwd of dat hier ook in dit kader,

[0:20:16] als hoek van het speelveld, niet als de oplossing,

[0:20:19] maar als hoek van het speelveld, ook is meegenomen.

[0:20:22] Dus bestaantraject, maar juist richting Zwolle en dan een stukje nieuw

[0:20:25] richting Hooggeveen. En daar eigenlijk ook een vervolg.

[0:20:29] Ik lees ook in de brief dat als uit de...

[0:20:31] We focussen nu op die gebundelde variant, maar als uit de meerverkenning blijkt

[0:20:34] dat een ander tracé alternatief logisch gelijkt,

[0:20:38] dat je daarvoor dan weer aanvullend onderzoek moet doen.

[0:20:40] Dus ik heb graag even het gevoel

[0:20:42] hoe die andere hoeken van het speelveld dan toch nog mee worden genomen

[0:20:45] en of er inderdaad een kans is dat er toch een andere variant uit naar boven komt.

[0:20:50] Heldere vraag. Dan gaan we naar mevrouw Vedder.

[0:20:54] Dank. Ik wilde graag aandacht vragen voor het deltaplan van het noorden,

[0:20:58] waarin door een rijk en regio op een goede manier wordt gebouwd aan toekomstperspectief.

[0:21:04] En ik ben benieuwd hoe de doorkijk die daar wordt neergelegd,

[0:21:09] hoe dat wordt meegenomen in de meertanalyse van Lelylijn en misschien ook wel Neder-Saxe-Lijn

[0:21:15] en hoe zich dat verhoudt tot de MKBA-systematiek bijvoorbeeld.

[0:21:21] Kunnen we die toekomstige bewegingen voldoende meenemen in die meertanalyse?

[0:21:30] Dank. Dan gaan we naar de heer Bamenga.

[0:21:32] Ja, dank voor de toelichting. Het wordt zeer gewaardeerd.

[0:21:38] Ik zag dat u in ieder geval gebruik heeft gemaakt

[0:21:40] van de participatieve waarde-evaluatie.

[0:21:44] Misschien dat u daar wat meer over kan vertellen.

[0:21:46] U heeft natuurlijk een aantal punten laten zien die eruit zijn gekomen,

[0:21:50] maar ik vraag me af of er ook dingen eruit zijn gekomen

[0:21:53] die u nu van tevoren totaal niet kon verwachten

[0:21:56] of in ieder geval die heel erg verrassend waren.

[0:22:00] en waar u in ieder geval wat mee kunt richting de toekomst.

[0:22:07] Dank, dan gaan we naar collega Veldman.

[0:22:11] Dank je wel en bedankt voor de toelichting.

[0:22:13] Ik ben wel benieuwd of het stuk Lelystad Amsterdam hierin ook beschouwd wordt

[0:22:18] en vooral de vraag, is daar ook nog het een en ander nodig

[0:22:23] om de Lelylijn te kunnen realiseren en of dat wordt meegenomen in het onderzoek

[0:22:28] of niet ook qua kosten, zodat je eigenlijk een heel totaal plaatje krijgt.

[0:22:33] Dank.

[0:22:37] Dank. Dan nog een vraagje van mij.

[0:22:41] Ja, over de kosten kan volgens mij nog niets gezegd worden,

[0:22:45] anders had u het vast wel gedaan.

[0:22:46] Dus mijn vraag gaat over de...

[0:22:51] Nou ja, bijvoorbeeld, we hebben de Vogel- en Habitatrichtlijn,

[0:22:54] er speelt een discussie over de natuurherstelverordening.

[0:22:57] En in hoeverre zit dat, een aanleg van de Lelylijn,

[0:23:00] al of niet in de weg? Wat is daar naar gekeken in het meerdenonderzoek?

[0:23:04] Nou, dat waren denk ik de vragen tot nu toe, van NS tot natuur.

[0:23:10] En dan is het nu aan u, meneer Legner, om te kijken of u er chocola van kunt maken.

[0:23:16] We gaan er chocola van maken.

[0:23:19] Meneer Heutink, de dienstverlening van de NS nemen wij nu niet mee in dit stadium.

[0:23:27] Dus wij weten natuurlijk ook helemaal nog niet of de NS dit gaat rijden.

[0:23:31] Dus dat is misschien een beetje het flauwe antwoord.

[0:23:36] Maar we zijn eigenlijk in dit stadium vooral bezig met vragen die daar nog niet over gaan.

[0:23:42] Dus op het moment dat je een startbesluit zou nemen, dan wordt dat natuurlijk steeds relevanter.

[0:23:48] Maar zelfs dan, in de verkenning, als je daarmee begint, dan is het waarschijnlijk ook nog niet...

[0:23:56] want je besteedt het dan nog steeds niet aan.

[0:24:01] Mevrouw Van der Plas, wordt het een nieuwe Randstad, denken wij daarover na?

[0:24:05] Jazeker denken wij daarover na.

[0:24:06] Wij hebben aan TNO de vraag gesteld of zij voor ons kunnen uitzoeken wat de effecten zijn van de komst van de leelijn,

[0:24:16] ook voor wat betreft de, dat is dan eigenlijk meer de kwantitatieve onderbouwing daarvoor.

[0:24:24] Dus hoeveel mensen gaan er daadwerkelijk in het noorden wonen,

[0:24:28] maar blijft bijvoorbeeld wel een woning hebben in de Randstad.

[0:24:33] Uit ons onderzoek wat wij hebben gedaan op het gebied van wonen en economie,

[0:24:39] daar blijkt wel uit dat mensen over het algemeen geneigd zijn om niet heel erg ver te gaan verhuizen.

[0:24:44] Dus de grote vraag is natuurlijk wel in hoeverre dat zo is.

[0:24:47] Ik heb daar op dit moment de antwoorden niet op, maar wij onderzoeken dat zeker.

[0:24:51] Maar we gaan daarnaast ook nog in focusgroepen gaan wij aan mensen vragen

[0:24:57] wat zij nou eigenlijk van die komst van de leelijn vinden.

[0:25:00] Dus daar kunnen we die vraag natuurlijk ook nog eens een keer neerleggen.

[0:25:03] Of dat een zorg is die bij hen ook leeft.

[0:25:07] Nou ja, en dat gecombineerd met het kwantitatieve gedeelde

[0:25:11] kunnen we daar volgens mij in november een prima antwoord op geven.

[0:25:14] Of dan hebben we dat al.

[0:25:19] Ja, zou u dan ook daarin willen meenemen?

[0:25:21] Want ik snap dat mensen niet, die wonen het liefst dicht bij huis,

[0:25:25] Maar de lonen in Amsterdam-Zuidas en die in Noordoost-Nederland zijn natuurlijk wel aanzienlijk verschillend,

[0:25:33] waardoor het voor mij logisch zou lijken dat mensen denken, ja weet je, blijf lekker daar wonen,

[0:25:37] ik kan goedkoop leven in Noordoost-Nederland.

[0:25:39] Dus mijn vraag is of die ook die specifieke dingen daarin wil meenemen in de vraagstelling aan mensen.

[0:25:47] De vraag die wij aan TNO hebben gesteld is ook om aan te geven wat de effecten zijn op bijvoorbeeld de grond,

[0:25:53] de huizenprijzen, etcetera. Dus ik weet niet of dat dan...

[0:25:57] Het Zuidas is natuurlijk veel aantrekkelijker om daar te blijven werken.

[0:26:03] Ja, want wij hebben ook nog een wetenschappelijk adviesteam.

[0:26:08] En daarin wordt wel opgebracht de vraag van, het zou wel eens een interessante

[0:26:16] vestigingsplaatsfactor kunnen zijn voor mensen die bijvoorbeeld...

[0:26:18] waarbij de één in Amsterdam werkt en de ander in Groningen.

[0:26:21] En dan zou een mogelijk woonplaats het Noorden kunnen zijn.

[0:26:25] maar of dat echt om grote aantallen gaat, is mij helemaal de vraag.

[0:26:30] De heer Van Dijk, of de Hansenlijn plus ook in...

[0:26:35] De heer Hoop had een vraag over de teleurstelling.

[0:26:38] Sorry, ja, nee, ik ben, sorry, ik ben de heer Hoop, heb ik overgeslagen.

[0:26:43] Ja, u vraagt eigenlijk de vraag wat als het er niet komt.

[0:26:51] Ja, dat is een, dat zou een soort, in mijn glazen bol,

[0:26:54] Ik merk wel in alle gesprekken die ik in het noorden heb...

[0:26:59] merk ik wel dat er uiteraard mensen zijn die hem ook niet willen.

[0:27:04] Die zijn er ook.

[0:27:06] Maar ik merk in ieder geval heel veel enthousiasme...

[0:27:08] voor het feit dat hij leider is.

[0:27:10] En voor sommige mensen die er wat verder van afstaan...

[0:27:12] die denken al dat de besluit genomen is.

[0:27:15] Dat is natuurlijk niet zo.

[0:27:18] Ik kan me voorstellen dat dat tot een hoop teleurstelling leidt.

[0:27:24] Ja, dat kan ik me heel goed voorstellen, ja.

[0:27:30] Dan de heer Van Dijk over de Hanselijn Plus.

[0:27:35] Die zit niet in de drie routes die wij nu onderzoeken.

[0:27:42] Wij hebben wel in het Delta-plan, hebben we natuurlijk het derde project Bestaanspoor.

[0:27:47] En wij proberen natuurlijk wel Bestaanspoor, Lelylijn...

[0:27:50] en overigens ook Neder-Zakzenlijn met elkaar in verband te brengen.

[0:27:58] En dan de vraag over hoe kansrijk zijn de andere routers.

[0:28:03] Ja, daar zou ik ook vooruit lopen op de uitkomsten die wij in mei en juni willen gaan presenteren.

[0:28:12] Ja, we hebben nog steeds op dit moment wel de veronderstelling dat de meest aannemelijke route de route door het midden is.

[0:28:19] Maar goed, theoreet zou het kunnen dat een van de andere routes ook kansrijk is.

[0:28:26] Voorzitter, één technische vraag.

[0:28:28] Ik ben nog even ingedoken.

[0:28:30] In 2006 lag die op tafel, omdat de NS dat het meest aantrekkelijke vond om te rijden.

[0:28:35] Ook vanuit vervoerswaarde, wat natuurlijk maar één aspect is, zeg ik er ook meteen bij.

[0:28:39] Maar het gaat niet alleen over bestaansspoor.

[0:28:41] Het stukje bij Diemen extra, het was echt een best wel een grote lus nog nieuwspoor.

[0:28:45] Tussen Zwolle en Hogeveen.

[0:28:47] Dus het is niet helemaal te vatten met de variant bestaansspoor, in mijn ogen.

[0:28:51] Vandaar ook de vraag of, ja, ik heb er toch wel behoefte aan om er nog iets van te weten

[0:28:56] waarom die niet is meegenomen, want die zo nadrukkelijk op tafel lag in 2006.

[0:29:02] Daar zou ik dan nog even op moeten terugkomen, of Wino zou me daarin...

[0:29:06] Ik denk dat dat een goede vraag is en de vraag is vooral ook of het speelveld breed genoeg

[0:29:10] is.

[0:29:10] Dus dat is de vraag die veilig op tafel is.

[0:29:12] Ik zit ook in de stuurgroep ter begeleiding, dus ik zal die vraag meenemen en vragen, want

[0:29:18] want het is juist heel erg belangrijk in zo'n mid-onderzoek

[0:29:19] om zo breed mogelijk te kijken.

[0:29:22] We hebben in de stuurgroep ook discussie gehad

[0:29:23] over de Valiant onder afsluitdijk, waarvan heel veel mensen zeiden

[0:29:26] ja, dat is toch onzin om dat te onderzoeken.

[0:29:28] Maar het is juist heel erg belangrijk in zo'n mid-proces

[0:29:30] dat je aan de voorkant zo breed mogelijk de zaken verkent.

[0:29:33] Dus daarom is het ook heel goed, en dus de aanvullende vragen hier.

[0:29:36] Nu is echt het moment om ze te stellen om te kijken of de breedte pakken.

[0:29:40] Dus dan nemen die een ontvangst en dan betrekken we die bij het project.

[0:29:44] Helder. En volgens u, meneer Leggeman.

[0:29:48] Mevrouw Verder stelt de vraag hoe de inbedding in het Deltaplan is.

[0:29:56] Met die denkrichtingen zijn wij onlangs naar buiten gegaan.

[0:29:59] Daarmee lopen we in die zin wel een beetje voor de muziek uit.

[0:30:03] Dus je zou kunnen zeggen dat het Deltaplan van het Noorden...

[0:30:07] Daar leveren wij een bijdrage aan natuurlijk.

[0:30:10] Dat is natuurlijk vrij belangrijk, omdat we een vrij groot project zijn met een vrij groot invloedsgebied.

[0:30:15] En wij stellen daar natuurlijk ook de vraag aan de orde van wat voor een soort groei wil je?

[0:30:21] En daar zitten ook aantallen woningen en werkgelegenheidsaantallen aan vast.

[0:30:25] En daar valt dus nog iets in te kiezen.

[0:30:29] En ik hoop ook dat wij als project met de uitkomsten een bijdrage kunnen leveren

[0:30:33] aan de bouw van de verdere uitbouw van het Deltaplan van het Noorden.

[0:30:38] Dan uw vraag over de MKBA-systematiek.

[0:30:42] Die vraag wordt me eigenlijk ook heel vaak gesteld.

[0:30:44] In 2003-2004, toen het project Zuiderzeelijn er was,

[0:30:51] was de MKBA-systematiek een vrij gangbare systematiek

[0:30:57] om te bekijken of ze de moeite waard waren.

[0:31:01] Inmiddels hebben we dus daaraan toegevoegd

[0:31:04] de discussie over de brede welvaart.

[0:31:07] Dit project had toen de tijd een negatieve MKBA.

[0:31:12] Er is nu geen reden om te veronderstellen dat die MKBA ineens boven de 1 is.

[0:31:20] Dus dat gaan we ook niet in deze fase breken.

[0:31:22] In de volgende fase zijn we verplicht om dat volgens de spelregels in ieder geval verplicht om dat te doen.

[0:31:28] Maar wij zien eigenlijk nu meer nut in vooral de effecten onderzoeken van wat het betekent voor de brede welvaart.

[0:31:35] of wat het betekent voor mensen.

[0:31:38] En dat rekensommetje komt eigenlijk uit het bereikbaarsonderzoek naar voren

[0:31:42] over vervoerwaardes, snelheid, etcetera.

[0:31:49] De heer Bamenga vraagt of er nog iets meer te vertellen is

[0:31:53] over de participatieve waarde-evaluatie,

[0:31:56] waarin de verrassende uitkomsten.

[0:32:02] Ik denk dat het belangrijkste, het meest verrassende,

[0:32:05] vonden wij dat je zou kunnen veronderstellen

[0:32:09] Dus dat het Noorden erg positiever of energieker inzit.

[0:32:15] Maar we merkten eigenlijk dat ook mensen die dus niet uit het Noorden komen...

[0:32:19] ...verrassend positief reageren op deze intelligente enquête, noemen wij het weleens.

[0:32:30] Ja, en wat misschien ook nog wel belangrijk is...

[0:32:32] ...wij hebben ze de vraag gesteld wat voor een doelen ze belangrijk zouden vinden...

[0:32:36] ...om te bereiken met dit project.

[0:32:38] En daar kwam eigenlijk uit dat er heel veel doelen zijn die men belangrijk vindt.

[0:32:42] Dus het is niet zo dat mensen alleen maar het project willen omdat ze een snelle route willen

[0:32:47] of dat er woningen worden gebouwd, maar ze denken er echt veel meer mee te bereiken.

[0:32:52] En dus dat vraagstuk over de inpassing in de natuur, die viel ons eigenlijk het meeste op.

[0:33:00] Voor de rest hebben we nog een ontstellende schat aan suggesties en vragen gekregen

[0:33:05] die we eigenlijk nu nog aan het analyseren zijn.

[0:33:10] Mevrouw Veldman vraagt of Lelystad Amsterdam mee is genomen in het bereikbaarste onderzoek.

[0:33:17] Komen die resultaten zeker op tafel, dus wij gaan inzichtelijk maken wat de effecten zijn op het bestaande net.

[0:33:23] Dus het wordt zeker meegenomen.

[0:33:26] En wij hebben ook het voornemen om bij de raming niet te stoppen bij Lelystad en bij Groningen, maar ook nog iets verder te kijken.

[0:33:36] Dan de heer Gimbis, wij hebben bij het project alle natuurgebieden die er zijn in kaart gebracht

[0:33:46] en ook soms verdiepingen in het onderzoek aangebracht, dus daar komt absoluut informatie

[0:33:52] over naar voren, dus ook natuur en natuurinpassing en ecologische gebieden worden meegenomen.

[0:34:03] Dank. Het is denk ik ook een mooi tijdstip om over te stappen van de Lelylijn naar de Neder-Zakselein.

[0:34:09] Mochten er nog nabranders zijn, dan kunnen we straks aan het eind in een veegrond kijken of er nog vragen zijn aan de heer Legner.

[0:34:16] Dan geef ik graag het woord aan mevrouw Spulman voor haar presentatie over de Neder-Zakselein.

[0:34:23] Goedenavond. Ik ben Margriet Spulman en ik mag namens Rijk en Regio projectleider zijn van dit mooie initiatief.

[0:34:29] En ik wil u bedanken vanavond dat ik u mag bijpraten over ons MIT-onderzoek Nederzakselijn.

[0:34:36] Voordat ik de diepte inga, wil ik toch nog even graag de contexten schetsen van ons MIT-onderzoek.

[0:34:43] We zijn integraal onderdeel, zoals Stijn al heeft gezegd, van het Deltaplan voor Noordelijk Nederland.

[0:34:48] Dat plan is in 2022 opgesteld.

[0:34:52] En ongeveer tegelijkertijd was er een groep enthousiaste ondernemers en inwoners uit de regio

[0:34:57] die vond dat de Neder-Saxelijn aangelegd moest worden, en liever vandaag dan morgen.

[0:35:02] Hierop heeft de staatssecretaris de stichting Neder-Saxelijn samen met de regio uitgedaagd

[0:35:07] om te komen met een bidboek.

[0:35:09] Dat bidboek is in november 2022 aangeboden aan zowel de staatssecretaris als de Tweede Kamer.

[0:35:16] Daar kunt u nog de foto van zien.

[0:35:18] De Tweede Kamer heeft toen besloten om 1 miljoen euro ter beschikking te stellen

[0:35:23] voor een haalbaarheidsonderzoek.

[0:35:25] De regio heeft zelf ook een half miljoen bijgedragen en medio 2023 zijn we daar, konden we daarom

[0:35:31] starten of een opdracht verlenen voor het MIR-onderzoek.

[0:35:34] We zijn inmiddels driekwart jaar verder.

[0:35:37] U bent bijgepraat via een brief van de staatssecretaris en vanavond zitten we dus hier voor de technische

[0:35:43] briefing.

[0:35:46] Wat is de Nederzakse lijn?

[0:35:48] Nou ja, het woord, ik neem aan dat jullie in de brief hebben gelezen, maar ik wou dat

[0:35:53] toch nog even zijn toelichten aan de hand van het logo, want het is de verbinding tussen

[0:35:58] Groningen en Twente en die wordt gesymboliseerd door de vorm van de L en het woord lijn.

[0:36:03] De trein staat midden in het woord Nederzakse en dat staat er eigenlijk voor dat de trein

[0:36:08] en het spoor niet op zichzelf staan.

[0:36:10] Het is geen doel, maar het is een vliegwiel voor de brede ontwikkeling die we als regio

[0:36:14] zien.

[0:36:16] En tot slot de ei, dat is een grapje van de ontwerper, die heeft gedacht ik maak er een

[0:36:20] lachend gezichtje van, want het is een project van onderop.

[0:36:23] de regio wil het. Dus dat is eigenlijk even in het kort wat de Nederzakse lijn is qua gevoel.

[0:36:31] Verder is het een lijn van ongeveer 180 kilometer waarvan 150 kilometer al gerealiseerd is. Dat

[0:36:39] ligt er al. Om te komen tot een eindbeeld is er een facering aangebracht. De eerste fase is het

[0:36:46] stuk Cuforn-Neuenhaus, of eigenlijk M-Reine, dat is een stuk spoor wat op dit moment gereactiveerd

[0:36:56] gaat worden.

[0:36:58] De Trijk heeft onlangs nog 15 miljoen beschikbaar gesteld, de provincie Drenthe 10 miljoen en

[0:37:03] Duitsland 40 miljoen, waarmee de trein eind 2026 ook gaat rijden en de Nederstrakse lijn

[0:37:09] uiteindelijk zo wordt aangetakt op het Duitse hoofdnet, het hoofdspoornet.

[0:37:14] Dan komen we bij fase 1.

[0:37:16] Dat is een stuk van vijftien kilometer.

[0:37:17] Dat is het stuk tussen Veendam en Stadsknaal, op dit moment in een planstudiefase.

[0:37:24] Regio heeft daarvoor 65 miljoen beschikbaar gesteld en het Rijk 85 miljoen, waarmee het

[0:37:32] project in principe gerealiseerd zou moeten kunnen worden.

[0:37:35] Er wordt op dit moment toegewerkt naar een projectbesluit.

[0:37:38] En dan tot slot de tweede fase.

[0:37:39] En dat is het stuk waar eigenlijk de mid-onderzoek van de Neder-Saks-lijn over gaat.

[0:37:43] Dat is het stuk tussen Emmen en Stadskanaal.

[0:37:46] 29 kilometer, het ligt er nog niet, maar dat is eigenlijk waar we ons op focussen.

[0:37:52] En tegelijkertijd ook nog, wat is eigenlijk nog meer nodig op deze totale lijn om te komen

[0:37:58] tot een optimale treinverbinding.

[0:38:04] Even kort, wie zit er allemaal, wie bemoeit zich er allemaal mee?

[0:38:08] Wie zijn de opdrachtgevers?

[0:38:09] Vanuit het Rijk zit het ministerie van EZK, BZK en INW aan tafel.

[0:38:14] Drie provincies, Groningen, Drenthe en Overijssel.

[0:38:18] En twaalf gemeenten, vijf Groningse, drie Drentse en vier Overijsselse.

[0:38:23] We hebben vorig jaar zomer opdracht verleend aan een breed consortium van zes gerenommeerde bureaus,

[0:38:32] die samen elk hun eigen specialisme inbrengen om dit onderzoek tot een geheel te brengen.

[0:38:39] Deze hebben jullie net ook al gezien, dus die sla ik snel over.

[0:38:46] Ons MIT-onderzoek bestaat uit drie werkpakketten.

[0:38:50] Brede welvaart en ruimte, spoor en participatie.

[0:38:54] Via deze drie blokken wordt integraal en interactief samengewerkt.

[0:38:59] Soms even los van elkaar om vaart te maken...

[0:39:03] ...en daarna wordt het huiswerk met elkaar geconfronteerd op maakdagen...

[0:39:06] ...en vindt verdieping en bijsturing plaats.

[0:39:09] In totaal zijn er zes maakdagen gepland...

[0:39:11] waarin deze drie onderdelen bij elkaar komen.

[0:39:15] Dus dat is een vrij complex proces met heel veel disciplines

[0:39:20] en heel veel opdrachtgevers en opdrachtnemers aan boord.

[0:39:27] En waarom doen we het eigenlijk?

[0:39:28] Dit is even de doelstellingen van de Neder-Zaksenlijn.

[0:39:31] Dat zijn de hoofddoelstellingen.

[0:39:33] Het eerste is dat we de sociaal-economische structuur

[0:39:35] van Noord-Oost-Nederland willen versterken.

[0:39:38] En daarbij is ook nadrukkelijk gezegd, we moeten rekening houden

[0:39:41] dat de regio is niet één.

[0:39:43] We hebben stukken die hebben hele krachtige punten en we hebben ook regio's die wat minder

[0:39:50] sterk zijn en de doelstelling is om elkaar een soort synergie te kweken.

[0:39:57] Verder willen we de spoorse bereikbaarheid verbeteren, zowel regionaal door de Missing

[0:40:01] Link aan te leggen tussen Emmen en Stadsknaal, maar ook nationaal door een extra alternatief

[0:40:06] te bieden voor de bereikbaarheid richting Noord-Nederland en internationaal via MRI

[0:40:15] aan te takken op het Duitse hoofdweerspoornet. Een andere doelstelling is een impuls te bieden

[0:40:22] voor samenwerken en verbinden. We zitten niet zozeer te wachten op voordelen voor één sector

[0:40:32] of voor één kern, maar het is net juist de bedoeling dat er samenwerking en synergie plaatsvindt,

[0:40:37] waardoor het vliegwiel ook echt gaat draaien voor de brede welvaart.

[0:40:41] Dus we moeten elkaar helpen en een-en-een-drie proberen te maken.

[0:40:45] Verder, een ander punt is het verduurzamen van het mobiliteitssysteem.

[0:40:49] In Noord-Oost-Nederland is toch vooral auto georiënteerd.

[0:40:52] Dus een spoorlijn aanleggen is één, maar hoe zorgen we er ook voor

[0:40:56] dat het onderliggend mobiliteitssysteem daar ook is toegespitst?

[0:40:59] Dus ik denk ook aan de bussen, deelmobiliteit, doorfietsroutes,

[0:41:03] allemaal dat soort zaken.

[0:41:05] En net als bij wat Stijn ook al zei, randvoorwaarden is wat ook blijkt vanuit de regio, we willen

[0:41:10] de ruimtelijke kwaliteiten behouden en versterken.

[0:41:16] In het MID-onderzoek hanteren we een werkwijze van ontwerpend onderzoek.

[0:41:21] Dat wil zeggen dat we eerst aan de hand van documenten en cijfers een beeld gaan schetsen

[0:41:28] van de regio, dat verrijken we met ruimtelijke onderleggers.

[0:41:33] Vervolgens gaan we, ja, al ontwerpend onderzoeken.

[0:41:38] Dat is in één proces verweven.

[0:41:40] En daar komen we tot oplossingen.

[0:41:43] En die oplossingen worden weer getoetst aan onze doelstellingen.

[0:41:47] Maar niet alleen aan onze doelstellingen.

[0:41:48] We gaan tegelijkertijd ook via participatie kijken wat de buitenwereld ervan vindt wat wij hier met elkaar bedacht hebben.

[0:42:02] Op dit moment, als we kijken naar de brede welvaart...

[0:42:05] want dat is uiteindelijk waar we het voor doen...

[0:42:07] en dat is niet eenvoudig, want wat Stijneke al zei...

[0:42:10] het is niet iets wat al op de plank ligt...

[0:42:12] oh, en zo doe je een onderzoek.

[0:42:14] Het is iets wat we al lerenden in kaart moeten proberen te brengen.

[0:42:20] We hebben zes hoofdopgaven gedefineerd.

[0:42:23] De eerste is werk en opleiding.

[0:42:28] Het tweede is zorg en vergrijzing.

[0:42:31] De derde zit op voorzieningen en ontgroeningen.

[0:42:35] De vierde zit op wonen en ruimtelijke ontwikkeling.

[0:42:40] Ik heb drie studerende dochters.

[0:42:44] De vijfde zit op landschap en klimaat en het zesde op mobiliteit.

[0:42:49] Het voert op dit moment nog te ver om daar helemaal op in te gaan, want dit is iets waar

[0:42:53] we de komende weken of maanden verder gaan uitwerken.

[0:42:56] En dat het complex is en dat heel veel dingen met elkaar samenhangen, is al duidelijk.

[0:43:02] Dus werk en wonen en ruimtelijke kwaliteit, dat is dingen die toch wel vaak samen met elkaar hangen.

[0:43:13] Dan komen we bij de werklijn spoor- en stationsgebieden.

[0:43:19] Hierbij kijken we specifiek, wat ik net al zei, naar de missing link tussen Emmen en Stadskanaal,

[0:43:23] Maar ook naar de totale verbinding, wat is nodig om te zorgen, kunnen zorgen, dat de treinen met een bepaalde frequentie, met een bepaalde snelheid kunnen gaan lijden.

[0:43:33] Zodat het ook echt een alternatief is voor de auto.

[0:43:37] Samen met de gemeente kijken we naar de stationsgebieden.

[0:43:41] Wat gebeurt daar al?

[0:43:43] Veel stationsgebieden liggen er al en dan zien we dingen gebeuren.

[0:43:46] En wat zou er nog extra kunnen gebeuren als die plus op de Nederzakse lijn wordt gezet?

[0:43:56] Wat ik net al zei, het is een project van onderop, dat betekent dat participatie een belangrijk

[0:44:02] onderdeel vormt.

[0:44:03] In tegenstelling tot bij de Lelylijn hebben we niet vooraf een onderzoek gedaan, of een

[0:44:09] participatie PWE, maar gaan we kijken, op verschillende manieren, gaan we onze plannen

[0:44:16] toetsen en kijken wat er in de samenleving leeft.

[0:44:19] We hebben bijvoorbeeld gesprekken met individuele gemeenten, van wat voor plannen hebben jullie

[0:44:25] al? Wat ligt er al op de plank? En wat zouden jullie extra kunnen doen qua woningbouw, qua

[0:44:31] economie of misschien onderwijs of toerisme als de Nederst-Zaxelijner komt? Op de maakdagen

[0:44:39] hebben alle opdrachtgevers, alle opdrachtnemers en ook de stichting Nederst-Zaxelijners er

[0:44:44] vaak bij. Gaan we kijken wat we met elkaar hebben verzameld. We gaan bijsturen en verdiepen.

[0:44:51] Verder hebben we per stakeholdersgroep sleutelfiguren waarmee we gaan praten over de ontwikkeling

[0:44:59] op het gebied van onderwijs, zorg, toerisme en ook de ondernemers.

[0:45:05] Langs een vierde poot zijn de jongerenraden, want we hebben gemerkt dat jongeren zich in

[0:45:11] het gebied wel degelijk zorgen maken over wat gebeurt er met onze regio en wat willen

[0:45:16] wij eigenlijk hoe de regio eruit ziet.

[0:45:18] Er komen tot nu toe hele leuke innovatieve ideeën uit, dus het is altijd goed om dat

[0:45:23] ook hierbij te betrekken.

[0:45:26] En tot slot hebben we medio april een Duitslanddag georganiseerd, dat is ook op verzoek van onze

[0:45:33] Duitse Oosterburen.

[0:45:34] Die hebben ook gezegd wij vinden het ook heel belangrijk dat een nette sakslijn wordt aangelegd

[0:45:38] en wij willen ook graag aan jullie vertellen en laten weten waarom wij wat de meerwaarde

[0:45:45] is vanuit ons bezien.

[0:45:47] En daarvoor zijn vervoerders, maar ook bestuurders en ondernemers uitgenodigd.

[0:45:56] Tot slot, proces en planning.

[0:45:59] Waar zijn we nu mee bezig?

[0:46:00] Waar staan we in het proces?

[0:46:01] We zijn op dit moment bezig om de opgaveatlas te vullen.

[0:46:05] Dus welke brede welvaartsopgaven liggen er in de regio?

[0:46:08] We hebben op 19 april een stuurgroep waarin wij de opgaven voorleggen en willen vaststellen.

[0:46:15] In de periode mei en juni willen we deze uitwerken in denkrichtingen.

[0:46:23] Dus welke spoorse oplossingen leveren een bijdrage aan welke opgave?

[0:46:27] Deze willen we graag bespreken met de staatssecretaris in het bol van juni 2024.

[0:46:35] Uiteindelijk werken we toe naar een integraal ontwikkelingsperspectief.

[0:46:40] Dan hopen we antwoord te geven op welke denkrichting de beste integrale bijdrage levert aan dit

[0:46:47] onderzoek, inclusief een raming van de kosten.

[0:46:50] Deze willen we graag bespreken en ter besluitvorming voorleggen in het

[0:46:55] BOMIT van november 2024.

[0:47:01] Kort even samengevat.

[0:47:04] We willen met dit onderzoek nut en noodzaak aantonen.

[0:47:08] We willen een overzicht bieden van de oplossingsrichtingen voor de opgave.

[0:47:12] We willen een ontwikkelperspectief opstellen, inclusief raming.

[0:47:15] en deze ter besluitvorming voorleggen in het BO-mid 2024.

[0:47:20] Het is een complex proces, maar alles loopt volgens planning

[0:47:25] en we hopen dit ook voor te kunnen leggen.

[0:47:28] Wat ik u tot slot nog wil meegeven is dat we bezig zijn met een mooi proces.

[0:47:34] Er gebeurt iets in de regio.

[0:47:36] Er worden economische verbindingen gelegd, nu al, sociale allianties gesloten

[0:47:40] en we zien jongeren echt innovatief nadenken over wat ze met de regio willen.

[0:47:45] En ja, zoals u op de foto's kunt zien, de Nederstdakse lijnen verbindt.

[0:47:51] Dank voor uw aandacht.

[0:47:52] Ja, heel mooi. Dank u wel voor de heldere presentatie.

[0:47:56] En dat het een project is waar heel veel zich bij betrokken voelen.

[0:48:00] Dat hebben we bijvoorbeeld gezien bij die petitie die hier werd aangeboden

[0:48:03] met zeer veel mensen uit heel verschillende gemeenten uit die regio.

[0:48:08] Dus, dank.

[0:48:09] Dan gaan we nu door, let op de tijd, naar een snelle vraagronde.

[0:48:13] En ja, zullen we de voorgeordens andersom doen?

[0:48:17] Dan overval ik natuurlijk mevrouw Veldman.

[0:48:20] Nee, nee, nee, nee.

[0:48:26] Zo letterlijk moet u mijn woorden niet nemen.

[0:48:28] We beginnen bij mevrouw Veldman en dan gaan we via de heer Mamenga.

[0:48:31] Dan komen we uiteindelijk uit bij de heer Huiting.

[0:48:34] Uit Enschede, inderdaad.

[0:48:37] Dank u, voorzitter. Wat een eer als je als laatste binnenkomt.

[0:48:40] Maar het is voor mij een heel duidelijk verhaal.

[0:48:42] En een aantal van ons, deze commissie, zijn afgelopen vrijdag ook op werkbezoek geweest

[0:48:46] en hebben eigenlijk het hele tracé van de Neder-Zakzewijn afgelegd met ook verschillende

[0:48:53] verhalen vanuit de participatiehoek, dus met zowel ondernemers als onderwijs.

[0:49:00] Ik vind dat eigenlijk een heel mooi gegeven en daar hebben we volgens mij een hele mooie

[0:49:06] dag met elkaar beleefd in de zin van veel informatie tot ons gekregen en nu ook deze

[0:49:12] Dus ja, voor mij, ik heb heel veel informatie in afloop.

[0:49:15] Ik ben echt helemaal ondergedompeld.

[0:49:17] Heb ik tot mij genomen, dus ik laat het hier even bij.

[0:49:19] Bedankt voor de toelichting.

[0:49:23] Oké, dat is een helder compliment.

[0:49:24] Ik denk dat vele zich daarbij aansluiten, die daarbij aanwezig konden zijn.

[0:49:28] Dan ga ik naar de heer Bamenga.

[0:49:29] Hebt u een vraag?

[0:49:31] Ja, dank u wel voor een nader uitleg hierover.

[0:49:35] Heel erg blij wederom om te zien de participatie.

[0:49:38] wat hiermee gecreëerd wordt.

[0:49:43] Vraag over economische verbinding, daar begon uw verhaal ook mee.

[0:49:46] Sociaal-economische waarde versterken.

[0:49:53] Kunt u wat concreter voorbeelden geven op welke manier dat uiteindelijk tot stand komt?

[0:49:59] Heel tof vraag. Mevrouw Vetter.

[0:50:03] Ik sluit me aan bij de warme woorden over het werkbezoek van vrijdag.

[0:50:07] Ik was benieuwd, mevrouw Spulman, een groot deel van het tracé ligt er natuurlijk al.

[0:50:14] Als we het over de Nederstakse lijn hebben, bekruipt mij altijd het gevoel van...

[0:50:18] laten we niet een kans liggen door met dat kleine stukje spoor te realiseren...

[0:50:22] dat hele tracé op te werken naar een lijn die veel meer potentie heeft...

[0:50:30] voor de economie en brede welvaart.

[0:50:33] Kunt u daar iets over schetsen, over hoe zich dat verhoudt, zeg maar,

[0:50:36] het investeren in die laatste 30 kilometer versus de potentie van de sporen die er nu liggen?

[0:50:44] Dank, de heer Van Dijk.

[0:50:46] Ja, dank. Het genoegen was ook aan mijn kant.

[0:50:48] Ik mocht er ook bij zijn vrijdag. Het was erg enthousiasmerend.

[0:50:51] Mijn vraag gaat een beetje in het verlengde, denk ik, van mevrouw Verder.

[0:50:54] Het eerste stukje daar is geld voor te beginnen gesteld.

[0:50:57] Daar zit budgetspanning, begrijpen wij, met een station wat misschien wat verder weg moet worden gelegd

[0:51:01] dan wat nu is bedacht.

[0:51:03] Dat zagen wij in ieder geval vrijdag.

[0:51:05] En mijn vraag is eigenlijk, stel nou dat we niet tot besluitvorming komen in het Meert,

[0:51:08] in die samenhang met dat laatste stukje.

[0:51:11] Hoe moet ik dat dan zien?

[0:51:12] Want die budgetspanning heeft te maken met dat station,

[0:51:14] maar dat heeft ook te maken met het daadwerkelijk wel aanleggen van het nieuwspoor

[0:51:17] op die laatste dertig kilometer.

[0:51:18] Dus hoe kan je los besluiten?

[0:51:20] Eigenlijk is dat een beetje de vraag.

[0:51:23] Heldere vraag. Dan gaan we naar de heer De Hoop.

[0:51:25] Dank mevrouw Speelman voor uw kundige presentatie.

[0:51:29] Ik was ook vrijdag bij het werkbezoek.

[0:51:33] Fantastisch, als je Melle Mulder een keer spreekt, dan kun je niet meer niet voor de Nederzakse lijn zijn.

[0:51:38] Zo enthousiast is die man.

[0:51:39] Echt fantastisch.

[0:51:40] Mijn vraag gaat over de samenwerking met Duitsland.

[0:51:43] Het valt mij op dat hier ook vanuit dat grensgebied, de Duitse kant,

[0:51:47] heel veel interesse is voor de Nederzakse lijn.

[0:51:49] Er ook geld voor vrijgemaakt wordt.

[0:51:52] Kunt u dat enthousiasme verklaren en ook uitleggen waarom het juist voor hen zo belangrijk is?

[0:51:56] En dan wil ik toch stiekem heel kort een vraag aan de heer Legner, ook over Duitsland, stellen.

[0:52:01] Want bij de Lelylijn zien we af en toe toch iets minder enthousiasme dan we hopen vanuit de Duitse kant, ook bij de Tenty.

[0:52:07] Zou u daar ook iets van context bij schetsen en wat daar misschien extra nodig is vanuit onze zijde?

[0:52:12] Die gaan we echt voor het laatst. Het wordt echt haasten.

[0:52:15] Dus mevrouw Van der Plas.

[0:52:17] Ja, dan sluit ik mij gewoon aan bij de vraag van de heer De Hoop, ook vanwege de tijd.

[0:52:23] Dank, mevrouw Van der Plas. Dan de heer Heutink.

[0:52:25] Ik word toch altijd een beetje zenuwachtig als ik budgetspanning hoor en het gaat toch wel om geld.

[0:52:35] Alleen, we worden hier ook verwacht dat we met elkaar iets gaan besluiten,

[0:52:39] dat we een standpunt innemen.

[0:52:41] Maar behalve het eerste stuk, fase 1, dat het 85 miljoen voor het Rijk kost,

[0:52:47] heb ik nog geen beeld van welke kant het nou opgaat in fase 2.

[0:52:52] Ik snap dat de raming er nog niet is en dat het moeilijk is om het nu te vertellen.

[0:52:56] Maar ik zou het wel fijn vinden dat we weten welke richting het opgaat.

[0:52:59] Kost het tientallen miljoenen? Kost het honderden miljoenen?

[0:53:03] In welke denkorde moeten we denken?

[0:53:05] Dat is op zich wel heel erg relevant in deze periode van de politiek.

[0:53:10] Of in miljarden, dat noemt u nu niet.

[0:53:12] Maar dat zou ook nog kunnen.

[0:53:13] Dat hoop ik dan niet.

[0:53:14] Maar helder. Mijn laatste vraag is over het tracé zelf, het omrekende stukje.

[0:53:21] Mevrouw Vedder had het over de 29 kilometer...

[0:53:24] waarmee je eigenlijk een heel tracé van 180 kilometer tot extra waarde kunt brengen.

[0:53:30] Zijn daar nog tracékeuzes te maken in die 29 kilometer...

[0:53:35] of is dat eigenlijk wel helder, omdat er eigenlijk nog een oud lichaam is...

[0:53:38] waar je gewoon evident de boel gaat aanleggen?

[0:53:42] Of zijn er nog echt keuzes in te maken?

[0:53:45] Dat waren denk ik de vragen.

[0:53:46] Dus aan u het woord, mevrouw Speelman.

[0:53:49] En sterkte om het in vijf minuten te doen, maar haast u niet.

[0:53:54] Oké.

[0:53:57] Even kijken.

[0:53:58] Dan begin ik bij meneer Bamaga.

[0:53:59] Die had een vraag over participatie.

[0:54:05] En in hoeverre dit de sociaal-economische waarden kan versterken.

[0:54:13] of we daar goede voorbeelden van hebben.

[0:54:16] Nou, bijvoorbeeld op de bezoek van de Tweede Kamer werden allerlei mensen ook bij elkaar gezet

[0:54:24] en die hebben wat verteld daarover.

[0:54:27] En aan de tafel waar ik toevallig ook bij mocht zijn en waar ik zat,

[0:54:32] zag ik dat twee ondernemers elkaar, die elkaar niet kenden, elkaar vonden

[0:54:37] en iets besloten om samen te gaan doen op het gebied van waterstof.

[0:54:43] En dat zagen we voor ons neus gebeuren en dat was gewoon heel mooi.

[0:54:47] Datzelfde geldt ook voor sociaal.

[0:54:49] Je ziet mensen uit Almelo ineens denken,

[0:54:52] hé, wat ze daar in Stadsknaal doen, dat is ook wel interessant.

[0:54:55] Misschien kunnen wij ook zo'n voorbeeld volgen.

[0:54:57] Dus eigenlijk wat je doet, is je brengt verschillende mensen bij elkaar.

[0:55:01] En vooral in dit proces, in dit traject.

[0:55:03] En we zien daar gewoon, ja, mooie dingen ontstaan.

[0:55:06] Ik vind het lastig om daar een waardeoordeel aan te geven, maar dat zien we eigenlijk aan

[0:55:11] de loopband gebeuren.

[0:55:13] We hebben deze zaal, begrijp ik, iets langer dan tot zeven uur, een kwartiertje langer.

[0:55:17] Dus neemt u rust om de antwoorden te geven.

[0:55:22] Oké, mooi.

[0:55:23] Dank je wel.

[0:55:26] Mevrouw Vedder vroeg over welke investeringen gemoeid gaan met het laatste stukje van de

[0:55:34] 30 kilometer? Of niet helemaal? Nee? Help mij even.

[0:55:40] Ja, de hefboom eigenlijk de functie van slechts 30 kilometer en je brengt 180 kilometer tot waarde.

[0:55:45] Dat was geloof ik vrij vertaald de vraag.

[0:55:48] Ja, dat is iets wat we zien gewoon. Het is er nu niet.

[0:55:59] En we zien wel, dat is eigenlijk een voorbeeld van wat er net ook gebeurde.

[0:56:04] Mensen uit Emmen willen graag met de trein naar Groningen.

[0:56:08] Mensen uit Stadsknaal willen graag met de trein naar Almelo of naar Enschede.

[0:56:13] En het is niet zo dat mensen altijd van Groningen naar Enschede willen,

[0:56:16] maar we zien eigenlijk dat de ontsluiting van dat laatste stukje het mogelijk maakt

[0:56:22] om ook de onderlinge verbindingen langs die lijn te realiseren.

[0:56:27] En dan of het nou om onderwijsinstellingen gaat,

[0:56:29] Er zijn iets van tien mbo-instellingen, ook daar langs het tracé,

[0:56:34] tien ziekenhuizen, hbo-instellingen en twee universiteiten.

[0:56:37] Dat is eigenlijk wel de grote meerwaarde van het dichteren van het laatste stukje.

[0:56:46] Dan had meneer Van Dijk iets over de budgetspanning van fase 1.

[0:56:53] Kan je dat los besluiten?

[0:56:57] Ik vind dat wel een lastige vraag.

[0:57:00] Want het is natuurlijk...

[0:57:02] fase 1 maakt onderdeel uit van de Neder-Zakse lijn.

[0:57:06] En...

[0:57:10] Ja, het gaat er vooral om, denk ik...

[0:57:13] Ik was ook bij het werkbezoek van...

[0:57:16] gaan we door tot de huidige station...

[0:57:18] of maken we er een tweede station bij?

[0:57:21] En dat tweede station, en in principe is de scope van het eerste fase...

[0:57:25] is gewoon tot aan het huidige station.

[0:57:27] En wat wij in de Neder-Zakse lijn met onderzoek doen...

[0:57:30] is kijken of het misschien toch ook handig is om er nog een ander station bij te maken

[0:57:37] of om te kiezen voor een ander station.

[0:57:39] We proberen werk met werk te maken en we proberen ook vaart te maken.

[0:57:43] En hoe eerder duidelijk wordt dat het geld er is, hoe makkelijker ook de keuze.

[0:57:52] Er is nog geen indicatie van het verschil tussen beide varianten

[0:57:57] nu te geven, omdat er nu 170 miljoen, wat is het, 150 miljoen beschikbaar is en wat een andere variant zou kosten?

[0:58:07] Nee, die ramingen die laten nog op zich wachten, die hoop ik voor de zomer te hebben.

[0:58:17] Dan heb ik een vraag van meneer De Hoop over de samenwerking met Duitsland, waarom die zo geïnteresseerd zijn.

[0:58:23] Nou, wat we vooral horen is wij zien kansen en mogelijkheden voor de nettersactische economie aan beide zijden van de grens.

[0:58:30] Ze willen de Duitsers hebben vanaf het begin af aangezegd, het initiatief komt ook vanuit Duitsland,

[0:58:35] het is niet vanuit ons, het komt... Wij willen graag naar Nederland toe. Nou, prima. Waarom dan?

[0:58:42] Onderwijs, toeristische voorzieningen en winkelen in zowel Emmen, Groningen als Enschede. Dat is

[0:58:51] wat we horen. Nou, mevrouw Van der Plas had volgens mij dezelfde vraag. Meneer Heutink,

[0:59:00] over de budgetspanning heb ik... Wilt u daar nog... Ja, wat kost dit? Ja. Ik moet u helaas

[0:59:10] het antwoord schuldig blijven. Op dit moment. Nou meneer Huiting, bij mijn weten zijn er eerder

[0:59:19] indicaties geweest van om en nabij de 1 miljard voor de hele... In het Deltaplan voor Noordelijk

[0:59:25] Nederland staat een bedrag opgenomen van 1 miljard. Ja oké, maar daar kan ik wel wat mee,

[0:59:29] Dank u wel.

[0:59:35] Misschien nog even de toelichting.

[0:59:38] Misschien nog even de toelichting hoe dat werkt met de spelregels.

[0:59:42] Wij proberen voorzichtig te zijn met in mid-onderzoeken iedere twee maanden, drie maanden een nieuwe raming af te geven.

[0:59:49] Het is gebruikelijk om een ontwerp te maken en dat ontwerp, en dat is dus waar we een voorkeursbesluit,

[0:59:54] of eigenlijk in dit geval een startbeslissing, om daar een raming bij te doen en niet allerlei tussenstappen te zetten.

[1:00:00] Want anders word je op een gegeven moment ziek door de boom en het bos niet meer.

[1:00:02] De vraag is heel evident.

[1:00:03] Wij stellen hem ook heel vaak als bestuurders.

[1:00:05] Wij willen graag weten wat het gaat kosten.

[1:00:06] Ik begrijp hem heel goed.

[1:00:08] Maar rustrijden uit de regelmaat is in dit soort langjarige trajecten echt heel erg van belang.

[1:00:12] Dus dat maakt dat we heel erg terughoudend zijn met tussentijds raming en melden.

[1:00:16] Een helder oproep tot rustrijden uit de regelmaat en ik noem hem dus voor eigen rekening.

[1:00:21] Ja, voorzitter, met uw welnemen.

[1:00:23] Kijk, de vraag is natuurlijk derhalve relevant dat we weten in wat voor ondergrond we praten.

[1:00:28] We pinnen het niet vast op dat getal.

[1:00:31] Maar het is wel belangrijk dat we weten...

[1:00:33] in ieder geval in wat voor ondergroten we kunnen gaan denken.

[1:00:36] En daarom denk ik ook die vraag.

[1:00:38] Vanwege de tijd gaan we door naar de laatste vraag.

[1:00:40] Die kan ook nog als impact hebben op de totale som.

[1:00:42] Namelijk, welk tracé wordt het nou precies?

[1:00:47] Ja, het lijkt simpel.

[1:00:49] 29 kilometer, dus je trekt gewoon een streep rechtdoor.

[1:00:52] Maar ook in de tweede fase zijn nog verschillende tracékeuzes mogelijk.

[1:00:57] En die worden meegenomen op dit moment.

[1:01:00] en we hopen daar ook in het bol voor 2024 meer duidelijkheid over te hebben.

[1:01:06] Dus het is niet één keuze, er zijn meerdere.

[1:01:10] Helder, dank mevrouw Spulman.

[1:01:12] En ja, nou het is ongeveer gewoon binnen de tijd gelukt, dus fantastisch.

[1:01:17] Ik zie dat toch iemand nog een beetje wil smokkelen met één klein vraagje, dat is de meneer De Hoop.

[1:01:22] En ik denk dat ik daarmee iedereen heb gecovered.

[1:01:25] Dus meneer De Hoop, nog een korte vraag?

[1:01:27] Het was de vraag die ik stiekem tussendoor gesteld had aan de heer Legner over Duitsland

[1:01:31] en het TEN-team met de Lelilijn.

[1:01:33] U hebt helemaal gelijk.

[1:01:34] Meneer Legner, aan u het laatste inhoudelijke woord.

[1:01:38] Meneer Arning die gaat de vraag van mij beantwoorden.

[1:01:40] Dat is echt onze Duitsland-specialist.

[1:01:43] Nou, dat zeker niet.

[1:01:45] Wat je ziet is voor beide lijnen is belangstelling in Duitsland.

[1:01:48] Waarbij er wel een verschil is tussen de situatie in Nederstrakse lijn en Lelilijn.

[1:01:52] De ledenlijn, daarvan zou je kunnen zeggen dat die ook concurreert met de Wunderlinie,

[1:01:57] waar we ook gesprek over aan het voeren zijn.

[1:02:01] Mede naar aanleiding van de discussie in Europa over de tentieverordening, en daar afhankelijk

[1:02:06] van beschikbaarheid van Europese middelen vanuit het CEF-fonds, hebben wij intensief

[1:02:11] contact gehad met de Duitse collega's, zowel op länderniveau als op federaal niveau.

[1:02:17] En we hebben met elkaar afgesproken om juist te kijken wat de potentie zou kunnen zijn

[1:02:23] voor de ontwikkeling van Noord-Duitsland, Bremen, Hamburg en ook verder richting Scandinavië.

[1:02:30] Om daar nadrukkelijk naar te gaan kijken, zodat we zeker weten dat als we de keuze gaan maken

[1:02:34] om de redelijn aan te leggen, dat die nodig red is ten opzichte van wat er in Duitsland

[1:02:38] gaat gebeuren.

[1:02:39] Als je kijkt naar bijvoorbeeld het dossier Betuwe-route, wat ik ook in portofijl heb,

[1:02:44] Daar zijn we nu volop bezig om de Betonroute aan te sluiten op het Duitse netwerk.

[1:02:48] De Betonroute draait al sinds 2003 in Nederland.

[1:02:51] We zouden toch echt moeten leren van besluiten destijds

[1:02:56] dat het verstandig is om meteen grensoverschrijdend goed te gaan kijken.

[1:03:00] En dat maakt naast de reden vanuit Europees verband

[1:03:03] dat ook we het van groot belang vinden om te kijken hoe de Duitsers hier ook inzitten.

[1:03:08] En we hebben dus concrete afspraken gemaakt over een gezamenlijk onderzoek daarnaartoe,

[1:03:12] samen ook met de Denen.

[1:03:13] Dank. Mevrouw Van der Plas had toch nog een vraag te goed, dus die krijgt echt de laatste vraag.

[1:03:19] Ja, sorry, want ik zag dat we inderdaad best wel op tijd nog waren.

[1:03:23] Maar ik had eigenlijk nog één vraagje over de Lelylijn.

[1:03:26] En dat gaat over de Lelylijn of erin voorzien wordt dat de Lelylijn ook langs Eelde Airport gaat lopen.

[1:03:36] Vanwege de Oost-West-verbinding.

[1:03:39] Eelde Airport is heel waardevol om open te houden.

[1:03:41] Niet alleen omdat Corendon af en toe naar Alanya vliegt, maar zeker ook alle andere activiteiten,

[1:03:48] bijvoorbeeld UMCG, UMC Groningen maakt veel gebruik van Groningen Airport voor transplantaties

[1:03:55] en dergelijke.

[1:03:57] En daar is een sterk Eelde Airport ook voor nodig om ook die andere activiteit te kunnen

[1:04:00] blijven doen.

[1:04:02] Meneer Legner, zit Eelde Airport in het middenonderzoek?

[1:04:08] Wij zijn die drie routes aan het beoordelen.

[1:04:13] Mij komt dat op tafel te liggen.

[1:04:17] Er is bij mijn weten geen route die echt Eelbe aandoet.

[1:04:23] Dus het antwoord daarop is nee.

[1:04:26] En dan is het natuurlijk ook nog de vraag...

[1:04:28] in hoeverre je de beslissing voor route...

[1:04:34] We zouden moeten laten afhangen daarvan.

[1:04:36] Maar hij zit nu niet in...

[1:04:38] Bij mij weet het tenminste, ik kijk eventjes...

[1:04:41] Naar Bas?

[1:04:44] Ja.

[1:04:45] Komt hij in buurt van het zuidelijke tracé?

[1:04:47] Het zuidelijke tracé is het tracé door Drenthe.

[1:04:52] En dat is één van de routes die wij onderzoeken als hoeken van het speelveld.

[1:04:57] Maar het is niet zo dat hij er echt naast ligt.

[1:05:00] Dat is nu niet zo.

[1:05:04] Dank ook voor dit antwoord.

[1:05:07] Beste mensen, ik denk dat het een mooie tijd is om er een eind aan te breien.

[1:05:11] We danken mevrouw Speulman en de heer Legne voor hun mooie en duidelijke presentatie.

[1:05:16] We danken ook de heer Aning voor zijn aanwezigheid.

[1:05:19] En ook dank aan mijn collega's.

[1:05:20] We gaan aanstaande donderdag met elkaar in debat,

[1:05:23] althans niet iedereen kan er zijn vanwege de plenaire agenda,

[1:05:26] maar we gaan met elkaar in debat over de strategische keuzesbereikbaarheid.

[1:05:29] dan kan er natuurlijk ook over dit onderwerp gesproken worden.

[1:05:32] Maar logisch moment gezien,

[1:05:34] Bol, het bestuurlijk overleg,

[1:05:37] zal zijn bij het volgende debat over het MIRT in juni.

[1:05:40] Ik weet de datum niet uit mijn hoofd, maar in juni

[1:05:42] gaan we hier logisch gewijs weer verder op door

[1:05:44] en kan er ook aandacht worden besteed aan de leden en de zakjeslijn.

[1:05:48] En dat gezegd, hebben we. Dank ik u allen voor uw aanwezigheid

[1:05:50] en wens ik iedereen een genoegelijke avond en een smakelijke maaltijd.

[1:05:53] Bij deze gesloten.