Verzameldebat BES

[0:00:00] Goedenavond, welkom bij het commissiedebat, verzameld debat BES,

[0:00:04] met de vaste commissie voor Koningsrijksrelaties en de staatssecretaris.

[0:00:09] Ik heet u van harte welkom, maar ik heet ook de leden van de commissie welkom.

[0:00:12] De heer White namens GroenLinks Partij van de Arbeid,

[0:00:15] mevrouw Michon namens de VVD, de heer Van Haasen namens de PVV

[0:00:19] en mevrouw Bruining namens de NSC.

[0:00:23] Ik stel voor, even organisatorisch, er zijn drie minuten spreektijd

[0:00:27] en dat we acht interrupties hebben.

[0:00:29] En u mag u zelf verdelen in uw eerste of in de termijn van de staatssecretaris.

[0:00:34] Maar acht is wel de max, wat ik hou ook van op tijd ophouden.

[0:00:39] En zoals de commissie weet, is er een e-mail langs de gamen.

[0:00:43] Dat bevestig ik hier nog even, dat wij aan de agenda toevoegen.

[0:00:46] De briefstand van zaken diverse dossiers Caribisch-Nederland aan de agenda van dit debat.

[0:00:51] Maar daar was de commissie over geïnformeerd.

[0:00:54] Dan gaan we beginnen en dan geef ik de heer White als eerst het woord.

[0:00:57] Gaat uw gang.

[0:00:59] Dank u wel, voorzitter.

[0:01:00] Heel fijn om weer hier te spreken over hele belangrijke zaken.

[0:01:03] Fijn dat de staatssecretaris ook weer aangesloten is.

[0:01:06] We spreken vandaag over de Besseilanden.

[0:01:08] De eerste keer in deze Kamerperiode.

[0:01:10] Voor mij althans.

[0:01:11] Er is genoeg te bespreken.

[0:01:13] In de beperkte tijd van dit debat wil ik graag een aantal punten belichten.

[0:01:16] Allereerst de sociaal-economische situatie.

[0:01:19] Al vele jaren vraagt de Kamer om een fatsoenlijk sociaal minimum voor de Besseilanden.

[0:01:23] Afgelopen jaar heeft het kabinet eindelijk een goede stap gezet,

[0:01:26] Maar nog steeds zijn er veel mensen op de eilanden

[0:01:28] die de eindjes maar lastig aan elkaar kunnen knopen.

[0:01:31] Niet alleen de inkomsten, maar ook de uitgaven

[0:01:33] zijn voor veel mensen een groot probleem.

[0:01:36] Graag wil ik van de staatssecretaris weten

[0:01:38] wat we op kort termijn kunnen doen om de armoede terug te dringen.

[0:01:43] En hoe staat het met het verlagen van de kosten van het levensonderhoud?

[0:01:47] Hiermee kom ik bij twee andere belangrijke punten van zorg.

[0:01:51] Allereerst het tekort aan huurwoningen.

[0:01:53] Uit de voortgangsrapportage blijkt dat er nog veel moet gebeuren.

[0:01:56] Graag licht ik een concreet punt eruit.

[0:01:59] De Commissie Sociaal Minimum heeft geadviseerd om goed te kijken naar de mogelijkheden van

[0:02:03] een verhuursubsidie voor particuliere huurwoningen.

[0:02:06] Zolang er nog onvoldoende sociale huurwoningen zijn, is dit een relatief snelle ingreep om

[0:02:10] de woonlasten van mensen met een lagere inkomen te verlagen.

[0:02:14] Graag hoor ik of het kabinet dit spoedig wil onderzoeken.

[0:02:17] En dan de gezondheidszorg.

[0:02:19] We krijgen nog steeds zorgelijke berichten over mensen die bij een gebrek aan ziekenhuidszorg

[0:02:23] pas in een laat stadium worden doorverwezen door huisartsen en door de

[0:02:29] hoge kosten die mensen moeten maken om bijvoorbeeld naar het ziekenhuis op een

[0:02:32] ander eiland te reizen. Hierdoor blijven mensen soms onnodig

[0:02:35] lang van goede zorgen houden. Wat is het beeld van de staatssecretaris hierover?

[0:02:40] Voorzitter, een ander belangrijk en voor mijn fractie fundamenteel punt

[0:02:44] is het comply or explain. Wij maken zorgen dat de ongelijkheid die er nu op taal van

[0:02:49] terreinen nog steeds is, groter wordt als niet spoedig grotere stappen worden

[0:02:52] gezet. Een relatief klein maar wel urgent voorbeeld hiervan betreft de

[0:02:56] veroorloging voor ouders. Ik kan aan mensen op de eilanden niet

[0:03:00] uitleggen waarom deze regelingen voor hen niet gelijk zijn aan die in

[0:03:03] Europees-Nederland. Wat betreft de hoogte van de vrije

[0:03:06] uitkering aan de eilanden heb ik de vraag hoe deze zich nu

[0:03:09] verhoudt door de aanpak van de uitdagingen die er liggen

[0:03:12] en hoe de staatssecretaris kijkt naar hoe we deze toekomstig behendig kunnen

[0:03:16] maken. Voorzitter, tot slot, dan de fondsen.

[0:03:20] Zowel de EU als de VN-fondsen bieden mogelijkheden voor de Caribische eilanden.

[0:03:25] Met interesse hebben we het rapport van de gezant hierover gelezen.

[0:03:28] Het lijkt erop alsof nog lang niet alle kansen die er zijn

[0:03:31] om aanspraak te maken op deze fondsen worden benut.

[0:03:34] Wat kan de regering doen om de Caribische delen van de Koninkrijk

[0:03:36] meer te helpen bij deze aanvragen?

[0:03:39] En wil de staatssecretaris bevorderen dat bijvoorbeeld organisaties als UNICEF,

[0:03:43] die hebben aangeboden om te helpen bij het aanvragen van fondsen voor kinderrechten,

[0:03:46] hier snel bij betrokken kunnen worden? Dank u wel.

[0:03:51] Dank u wel voor uw bondige inbreng, meneer Wajt.

[0:03:54] Nou geef ik graag mevrouw Michon van de VVD het woord voor haar bijdrage.

[0:03:58] Voorzitter, dank u wel.

[0:03:59] Misschien dat ik de resterende tijd van de heer Wajt nog wel mag gebruiken.

[0:04:03] Dat gaan we zeker niet doen.

[0:04:04] Gaat uw gang, mevrouw Michon.

[0:04:05] Nou, maar wel omdat er, voorzitter, in alle ernst, een heleboel op de agenda staat.

[0:04:11] En dit debat ook voor mij het eerste debat is wat we over de Besseilanden hebben.

[0:04:16] En ontzettend veel informatie tot me heb genomen.

[0:04:19] Dus ik ga er snel doorheen.

[0:04:22] Ook ik zou het graag over het sociaal minimum willen hebben.

[0:04:25] We hebben ook als VVD dat gesteund.

[0:04:28] Dat is een amendement bij de begroting van sociale zaken.

[0:04:31] Ik zou de staatssecretaris willen vragen hoe nou die implementatie goed verloopt.

[0:04:36] Vooral ook waar het gaat om die concurrentiepositie in de regio en de klacht die we hier ook hoorden.

[0:04:43] Hoe zit het nou met die kleine ondernemers die ook niet voldoende gecompenseerd worden

[0:04:48] en die hiermee in een moeilijke concurrentiepositie komen.

[0:04:52] Dus ik kan de staatssecretaris inzoomen op de implementatie van dit besluit van ons.

[0:04:59] Dan zou ik ook graag over Bonaire, inzoomen tot Bonaire.

[0:05:04] Ik las dat wij in januari van het jaar bestuurlijke afspraken zouden krijgen.

[0:05:09] Die heb ik nog niet gezien. Wat is daarvan de stand van zaken?

[0:05:13] En als het over Bonaire gaat,

[0:05:15] Dan zou ik willen vragen of de staatssecretaris ons een toelichting kan geven op de absorptiecapaciteit

[0:05:23] van het eiland.

[0:05:24] In het gesprek dat we hadden met leden van de eilandsraad bleek wel dat er een enorme

[0:05:31] toestroom is van mensen, daarmee een enorme run op huizenmarkt en als we niet uitkijken

[0:05:38] dan is Bonaire dat eigen specifieke insulaire karakter kwijt.

[0:05:43] En ik vind ook dat we Bonaire ook voor Bonarianen aantrekkelijk moeten houden.

[0:05:49] Hoe hebben we daar zicht op?

[0:05:51] En ik zat ook nog te puzzelen over, we hebben hier onlangs onze eigen staatscommissie gehad

[0:05:55] over die demografische ontwikkelingen in Nederland.

[0:05:58] Zou dat ook iets zijn om naar die demografische ontwikkelingen op het eiland Bonaire te kijken?

[0:06:04] Ook in het licht van de actie die er nu loopt over die werk- en verblijfsvergunningen.

[0:06:10] Daar zag ik een klein stukje over in de stukken.

[0:06:12] graag een reactie van de staatssecretaris. Ik twijfelde of ik dit op zou werpen, maar

[0:06:20] ik doe het toch, omdat ik ook in dit debat graag van de staatssecretaris iets wil horen

[0:06:24] over haar samenwerking met de eilanden. En dat doe ik eigenlijk aan de hand van de afspraken

[0:06:35] die we op de conferentie, die hebben wij ook bij de stukken gekregen. En vervolgens krijgen

[0:06:40] krijgen wij ook weer dezelfde afspraken met allemaal track changes, wijzigingen daarin.

[0:06:47] En voorzitter, ik zeg het maar zoals het is, dat vind ik ongemakkelijk.

[0:06:51] Want ik weet dan niet meer of daar nou een overeenstemming over was.

[0:06:55] En dan lijkt de staatssecretaris ons een stuk te sturen waarover overeenstemming bestaat.

[0:06:59] En dat bestaat er niet als je vervolgens het stuk krijgt, maar dan vol met track changes.

[0:07:04] Dus hoe gaat nu die samenwerking?

[0:07:06] En kan de staatssecretaris ons ook toezeggen dat wij ook hier...

[0:07:10] Ik wil ook helemaal niet meedoen in die discussies die nog lopen.

[0:07:13] Ik wil hier graag debat hebben over afgeronde discussies.

[0:07:17] Dat gold overigens ook bij die wetstrajecten, Wolbes en Finbes...

[0:07:23] Daar is dan ook, als je die brieven leest, enorme verwarring over...

[0:07:27] hoe zo'n wetgevingsproces loopt en wie wanneer dan ook formeel aan zet is...

[0:07:34] en wat ook de deadline is voor consultatie.

[0:07:36] Ik zou de staatssecretaris willen vragen om ook dit proces nog een keer toe te lichten

[0:07:39] en haar willen uitdagen om daar wat nauwere, wat strakkere afspraken over te maken,

[0:07:46] omdat het dan ook maar duidelijk is voor iedereen.

[0:07:48] En niet in de laatste plaats natuurlijk ook voor ons hier aan deze kant.

[0:07:51] U kijkt mij streng aan.

[0:07:52] Ja, ik kijk u zeer streng aan. Dat klopt.

[0:07:54] Wilt u afronden?

[0:07:59] Tot slot zou ik de staatssecretaris willen bevragen ook op de fondsen.

[0:08:06] Dat gaat zowel over het fonds uit Europa...

[0:08:09] er is een internationale desk voor Bonaire...

[0:08:11] is het mogelijk dat die desk ook kan worden ingezet voor SABA en Sint Eustatius?

[0:08:16] En in hoeverre zijn de fondsen die Nederland beschikbaar heeft gesteld...

[0:08:20] de regio deal, de nationaal groenfonds of de SDE plus plus...

[0:08:24] in hoeverre zijn die middelen ook daadwerkelijk benut op de Besseiland?

[0:08:29] Dank u wel voorzitter.

[0:08:31] Dank mevrouw Michon.

[0:08:32] De heer Van Haasen, gaat uw gang voor uw bijdrage.

[0:08:35] Dank u wel, voorzitter.

[0:08:37] Dank u wel, voorzitter.

[0:08:38] Als voormalig gemeenteraadslid dacht ik meer affiniteit te hebben met de drie andere speciale

[0:08:43] Nederlandse gemeentes in het Caribisch gebied.

[0:08:45] Maar de zelfstandige Caribische landen binnen ons koninkrijk blijken ook zeer boeiend te zijn.

[0:08:50] Mijn vooringenomen affiniteit met de Bessuindel blijkt echt niet helemaal wederzijds.

[0:08:55] De ontmoetingen met de eilandraden van Bonaire en Sint-Eustatius waren boeiend, zij het confronterend.

[0:09:01] Ik kan niet wachten om volgende maand Saba en Sint-Eustatius te bezoeken.

[0:09:05] Op afstand de mening vormen en beslissing nemen voelt regentesk aan.

[0:09:10] Ik kan me voorstellen dat de voordracht van de huidige regeringscommissaris als nieuwe

[0:09:15] gezagdhebber voor Sint-Eustatius ook al zodanig wordt ervaren.

[0:09:19] De PVV twijfelt niet aan haar capabiliteit, maar of de voorgenomen bedoeling bijdraagt

[0:09:25] aan het herstel van de lokale democratie is de vraag.

[0:09:28] Het lijkt alsof er niets verandert.

[0:09:30] Schriftelijke vragen hierover werden beantwoord met de mededeling dat de procedure

[0:09:34] vertrouwelijk is. Maar wie controleert of de genomen besluit correct is genomen en niet is opgelegd door

[0:09:42] het regenteske moederland? Heeft deze dame eigenlijk gesolliciteerd voor deze functie?

[0:09:48] Hoorden zij tot de vier geselecteerde kandidaten die gesprekken hebben gevoerd met de

[0:09:51] vertrouwenscommissie? Ik hoop toch dat er een mogelijkheid is tot meer transparantie.

[0:09:56] In de rapporten en verslagen zien we incidentele en structurele miljoenen die naar de eilanden stromen.

[0:10:01] De cruciale vraag van een fractiegenoot van mij die jaren op de Carina heeft gewoond is

[0:10:06] wat is het verdienmodel van de eilanden?

[0:10:09] Wat wordt er uiteindelijk gedaan om de zelfredzaamheid van de inwoners en de eilanden te vergroten?

[0:10:15] Uit de afsprakenlijst Wolbes-Fimbes van de Werkconferentie blijkt vooral de organisatie

[0:10:21] en de bestuurskosten enorm oplopen.

[0:10:24] In andere rapporten wordt gepleit voor een significante verhoging van de vrije uitkering

[0:10:28] voor Bonaire, terwijl het eiland niet bepaaldzunig omgaat met vrij besteedbaar geld, zoals blijkt

[0:10:35] uit de structurele verhoging van haar eigen vergoeding met 255 procent.

[0:10:41] Dit valt voor de PVV niet goed te praten.

[0:10:44] Het zou zonde zijn als bij toekomstige besluitvorming dit binnen mijn fractie blijft sluimeren.

[0:10:49] Er zijn geluiden dat er bereidheid zou zijn om deze verhooging te herzien.

[0:10:54] Ik vraag de staatssecretaris naar de stand van zaken.

[0:10:56] Caribisch-Nederland bestaat uit drie openbare lichamen.

[0:11:00] Ik heb drie minuten spreektijd.

[0:11:02] Het is een beetje beschamend voor onze inwoners al daar om maar één minuut per eiland te

[0:11:06] kunnen bespreken.

[0:11:08] Hoewel er overlap is in de problemen, zoals armoede, onderwijs en betaalbare huisvesting

[0:11:14] en gezondheid, zijn de uitdagingen daar complexer en waarschijnlijk ook duurder.

[0:11:20] Toch hoop ik dat de comply van de comply and explain regeling vaker ten gunste van inwoners

[0:11:25] wordt toegepast.

[0:11:26] om zo de armoede in Caribisch Nederland te verkleinen.

[0:11:30] Het lijkt dat de bestuurders best voor zichzelf kunnen zorgen.

[0:11:34] De kleine ondernemers, restaurantjes en winkeliers die relatief veel minimumloon in dienst hebben,

[0:11:39] worden zwaar getroffen door de verhoging van de minimumloon in Caribisch Nederland.

[0:11:44] Hoewel de verlaging van de werkgeverspremie een klein deel compenseert,

[0:11:47] profiteren juiste bedrijven met hogere loonlasten hier moneywise van.

[0:11:53] Het beoogde sociale inkomen kan volledig teniet worden gedaan door hoge inflatie,

[0:11:59] ontslagen en faillissementen.

[0:12:01] Daarom vraagt de PVV om een zorgvuldige monitoring van de gevolgen van de verhoging

[0:12:05] van de minimumloon en hoopt dat de staatssecretaris dit kan toezeggen.

[0:12:10] Dank.

[0:12:11] Dank de heer Van Haas en ik was een tijdje al op zoek naar een punt,

[0:12:14] want mevrouw Michon heeft een vraag voor u.

[0:12:17] Ja meneer Van Haas, zo geef ik u ook weer wat extra tijd, zo doen we dat ook.

[0:12:23] Maar u had een interessante betoog waarin u ook terecht opwerpt van waar gaan wij ook

[0:12:31] over hier, vanuit onze rol hier en wat moeten we ook vooral daar aan hen laten, aan de eilandsraad

[0:12:37] en aan de gezaghebber op deze drie BES-eilanden.

[0:12:41] Maar nu hoorde ik u zeggen, ik vind die verhoging van de vergoeding van de leden van in ieder

[0:12:47] geval eilandsraad en ik, laat ik zeggen, in ieder geval eilandsraad of bestuurscollege

[0:12:51] en goeden, vind ik moeilijk liggen.

[0:12:55] Vindt u dat dan een taak die wij hier ook als Nederlands parlement hebben om daar op te sturen?

[0:13:02] Of vindt u dat aan hen?

[0:13:07] Het blijkt dat wij hier niet op kunnen sturen en dat vind ik zo zorgelijk hierover.

[0:13:13] Ik heb gelezen in de media dat de staatssecretaris de Eilandraad hier wel op heeft aangesproken

[0:13:21] En dan gaan er geruchten dat ze het wel terug willen draaien.

[0:13:26] En van de andere kant hoor ik dat ook weer, dat dat niet zo is.

[0:13:28] Vandaar dat ik dit aankaart in de hoop dat de staatssecretaris meer duidelijkheid kan geven

[0:13:33] hoe het er precies tevoren staat, of ze nou werkelijk bereid zijn om die exorbitante verhoging terug te draaien.

[0:13:40] Of dat het media-shit is, om het zo maar even te zeggen.

[0:13:46] Mevrouw Winschom.

[0:13:48] Ik kan me goed voorstellen dat we dit punt bij de staatssecretaris neerleggen...

[0:13:57] om daar een toelichting op te geven.

[0:13:58] Want de heer Van Haas zal het met me eens zijn dat we wel een taak hebben...

[0:14:02] als het gaat over de financiën.

[0:14:07] Deze staatssecretaris stuurt ook op die evenwichtige begroting.

[0:14:11] Ook de CFT zei dat nog.

[0:14:13] Ik ben realistisch.

[0:14:13] Een evenwichtige begroting.

[0:14:14] dus daar zou ook een element van vergoedingen van eilandsraadsleden of überhaupt bestuurscolleges

[0:14:21] zou dus wel een element kunnen zijn waar je dus zo toch op zou kunnen sturen.

[0:14:26] Hoe kijkt de heer Van Haasen daartegen aan?

[0:14:28] Meneer Van Haasen.

[0:14:30] Ja, bedankt voorzitter.

[0:14:32] Ja, ik wou dat wij hier op konden sturen, want als ik de eilandvergoedingen of de raadsvergoedingen

[0:14:39] van de eilanden vergelijk met wat de gemeenteraden krijgen hier in Nederland,

[0:14:43] want dan is dat echt een exorbitant verschil.

[0:14:46] En als wij de mogelijkheid zouden krijgen om hierop te sturen,

[0:14:50] zou dat zeer wenselijk zijn.

[0:14:53] Mevrouw Browning van NRC, gaat uw gang.

[0:14:56] Dank, voorzitter.

[0:14:58] Ondanks dat de eilanden deel uitmaken van het Koninkrijk der Nederlanden,

[0:15:02] ervaren zij ongelijkheid en achterstelling

[0:15:04] in vergelijking met de gemeenten op het vasteland.

[0:15:06] Het is dan ook essentieel om aandacht te vestigen

[0:15:08] van het gelijkstellen van de eilanden in een verstandig tempo.

[0:15:11] Daarbij is het toepassen van maatwerk essentieel.

[0:15:14] Ieder eiland is anders en heeft andere behoeftes.

[0:15:16] Voorzitter. Op de BES-eilanden zijn er grote zorgen over de organisatie van de gezondheidszorg.

[0:15:21] De complexe zorgstructuur en tekorten in medische voorzieningen leiden tot acute problemen.

[0:15:26] Inwoners ervaren uitdagingen en ongelijkheden in toegang tot kwalitatieve zorg op de eilanden.

[0:15:31] Ik heb dan ook de volgende vraag aan de staatssecretaris.

[0:15:33] In verschillende gesprekken werd duidelijk dat de medische faciliteiten niet geheel voldoen aan de eisen.

[0:15:38] Zo ook het Queen Beatrix Medical Center op Sint Eustatius.

[0:15:41] Klopt het dat het ziekenhuis flink verouderd is en niet meer kan voldoen aan de zorgvraag

[0:15:45] van de inwoners en kwalitatieve zorg kan leveren?

[0:15:48] Over ditzelfde ziekenhuis zijn ook rapporten gemaakt door de IgJ.

[0:15:51] Op de site van het IgJ is een rapport uit 2018 echter niet meer beschikbaar.

[0:15:55] Kan de staatssecretaris ervoor zorgen dat dit rapport alsnog naar de Kamer komt?

[0:15:59] Eén van de knelpunten zijn de problemen die zich voordoen met het vervoer van personen

[0:16:03] die dringende medische hulp nodig hebben.

[0:16:05] In gesprekken met de Eilandsraad van Sint-Eustatius en Monneren werd aangegeven dat dit absoluut

[0:16:10] niet goed geregeld is.

[0:16:11] Kan de staatssecretaris aangeven of er op korte termijn actie kan worden ondernomen om ervoor

[0:16:16] te zorgen dat personen met een directe behoefte aan zorg op een zo snel en efficiënt mogelijke

[0:16:20] manier kunnen worden vervoerd naar het juiste medisch centrum?

[0:16:24] De invoering van het sociaal minimum op de Besseilanden heeft tot zorgen geleid in de

[0:16:27] gemeenschappen.

[0:16:28] Inwoners en het bedrijfsleven vrezen dat de invoer te snel gaat en dat de gevolgen niet

[0:16:32] te overziend zijn.

[0:16:33] Dit heeft vooral te maken met het verhogen van het minimumloon.

[0:16:36] Dit heeft op de eilanden gezorgd voor een enorme stijging van de lasten.

[0:16:39] Kan de staatssecretaris aangeven of er extra maatregelen worden genomen voor zowel inwoners

[0:16:44] als kleine ondernemers, waarin zij worden beschermd tegen de lastenverhoging?

[0:16:48] Voorzitter.

[0:16:49] De connectiviteit op de Besseilanden veroorzaakt bezorgdheid onder inwoners en bij overheden.

[0:16:54] Zorgen over betrouwbaarheidsfrequentie en toegankelijkheid van het openbaar vervoer

[0:16:57] en transportdiensten worden geuit door bijvoorbeeld de vertegenwoordigers van SABE.

[0:17:01] De staatssecretaris stuurde in februari van dit jaar een brief over de wijziging luchtvaartwet

[0:17:06] en een advies van de Raad van State in het tweede kwartaal.

[0:17:08] Kan de staatssecretaris de mogelijkheid van een luchtvaartregulatie onderzoeken en of een

[0:17:13] dergelijke regulering effect heeft op lastenverlaging en de behoefteverziening van mensen met dringende

[0:17:17] behoefte aan medische hulp?

[0:17:19] Kan de staatssecretaris stevens aangeven hoe zij omgaat met de uitdagingen en zorgen met

[0:17:23] betrekking tot de beschikbaarheid en kwaliteit van de verschillende vervoersverbindingen op

[0:17:27] de eilanden?

[0:17:28] Voorzitter.

[0:17:29] Dit zijn een deel van de zorgen van nieuw sociaal contract wat betreft de status van

[0:17:32] de Besseilanden.

[0:17:33] Zij zijn een volwaardig deel van Nederland.

[0:17:35] Laten we dat dan ook op die manier gaan behandelen, volgens de principes van goed bestuur.

[0:17:41] Dank u wel, mevrouw Bruining.

[0:17:42] Dan heet ik alsnog welkom de heer Bamenga van D66.

[0:17:45] Gaat uw gang voor u bijdragen.

[0:17:47] Bon tardy.

[0:17:49] Good afternoon.

[0:17:50] Goedenavond.

[0:17:51] Mijn collega Paternotte zit momenteel in een plenaire zaal.

[0:17:54] Dus ik spring even in.

[0:17:56] En dat is mooi, want dit debat gaat over het meest bijzondere deel van Nederland.

[0:18:00] Voorzitter, ik wil beginnen met het thema comply or explain.

[0:18:04] Of zoals ik het zou zeggen,

[0:18:05] Caribisch Nederland heeft recht op dezelfde wetten als Europese Nederland.

[0:18:09] Wat D66 betreft gaan wij onverminderd door met de inhaalslag van achterstallige wet- en regelgeving.

[0:18:15] Als ik een blik werp op een periodieke wetgevingsoverzicht,

[0:18:19] blijkt dat de komende jaren nog veel werk is te verzetten.

[0:18:22] Deze achterstand raakt de Caribische burgers, en in het bijzonder de jongeren,

[0:18:27] op hun pad naar duurzaam sociaal-economisch ontwikkeling.

[0:18:29] Meneer Baminga, dit geeft direct aanleiding tot een vraag van mevrouw Michon.

[0:18:33] en u was er niet bij in mijn inleiding, maar u heeft drie minuten spreektijd.

[0:18:37] En daar ga ik ook u aan houden. Mevrouw Michon.

[0:18:40] Ja, voorzitter. Een aantal jaar geleden is eigenlijk die comply or explain geïntroduceerd

[0:18:47] door nog een vorige kabinet, zelfs als ik het wel heb.

[0:18:52] En daar zie je dus ook, het wetgevensoverzicht dat we inderdaad hebben,

[0:18:55] dat er dus nog een heleboel wetten ook juist niet van toepassing zijn op de Besseilanden.

[0:19:00] Maar eerlijk gezegd, voorzitter, denk ik ook bij een heel aantal die wetten dat het een

[0:19:04] zege voor de eilanden kan zijn.

[0:19:06] Dus is de heer Bemenga het met mij eens, dat we ook juist echt het karakter van de eilanden

[0:19:12] en ook de schaal en de bijzondere positie waar ze in zitten, dat we dat ook echt met

[0:19:16] z'n allen hier goed op het netvlies moeten hebben voordat we al onze regelgeving uitstrooien,

[0:19:23] waarbij we weten dat het absoluut niet geïmplementeerd kan worden en sterker nog, dat eigenlijk

[0:19:28] niemand ook mee geholpen is.

[0:19:31] Het is ook niet dat alle wetgeving op deze manier gelijk getrokken hoeft te worden, maar

[0:19:40] volgens mij is het juiste bedoeling dat je in ieder geval kijkt dat het eigenlijk een

[0:19:45] soort uitgangspunt is dat je het wel doet, tenzij.

[0:19:48] Tenzij inderdaad dat de redenen zijn, bijvoorbeeld inderdaad de schaalgrootte, dat dat niet logisch

[0:19:53] is om dat te doen.

[0:19:55] Dus volgens mij zitten wij daarin op hetzelfde niveau.

[0:19:59] Vervolgt uw betoog.

[0:20:02] Ik denk dan aan de Caribische jonge professionals,

[0:20:06] die zich na hun studie willen vestigen op Bonaire.

[0:20:10] In tegenstelling tot hun collega's in Europees-Nederland

[0:20:13] kunnen zij geen aanspraak maken op WW-uitkering en startersregeling.

[0:20:16] Simpelweg omdat het nog niet gelijkgeschakeld is.

[0:20:20] En dat wringt.

[0:20:21] Ik moedig de staatssecretaris en haar collega's, bewindspersonen daarom aan

[0:20:25] om keihard door te werken aan de achterstallige wet- en regelgeving.

[0:20:29] Voorzitter, de Caribische eilanden binnen ons koninkrijk

[0:20:32] maken geen deel uit van het grondgebied van de Europese Unie.

[0:20:35] Vorige maand was de staatssecretaris in Brussel voor het jaarlijks LGO-overleg.

[0:20:40] D66 vraagt of het geen tijd is om de huidige LGO-status te evalueren.

[0:20:45] Is de huidige status van de Caribische delen nog toereikend

[0:20:49] of zou het een andere vorm, bijvoorbeeld die van Frans Sint Maarten

[0:20:52] of de Canarische eilanden meer recht doen aan de grensoverschrijdende uitdagingen.

[0:20:58] Voorzitter, ik heb nog drie vragen, elk over één eiland.

[0:21:01] Allereerst de accijns op benzine op Bonaire.

[0:21:04] Mijn collega Paternotte heeft al eerder gezegd dat het ondoordacht en kortzichtig was

[0:21:09] om de accijns op Caribisch Nederland per 1 januari 2024 te verhogen,

[0:21:14] zeker gezien de beperkte toegang tot openbaar vervoer.

[0:21:17] Kan de staatssecretaris aangeven wat de impact van deze verhoging is

[0:21:20] op kosten van levensonderhoud?

[0:21:22] En wat zou het kosten om dit alsnog te corrigeren?

[0:21:27] Dan Stecia.

[0:21:29] Stecia heeft formeel weer een gezaghebber.

[0:21:32] En daarmee zijn we weer een stap dichterbij het teruggeven van de democratie aan de stecianen.

[0:21:37] Op 16 november 2026 herdenken de VS en Nederland 250 jaar First Salute.

[0:21:43] Een moment vol historie.

[0:21:45] Met Nederland als eerste land dat de Verenigde Staten verwelkomde als onafhankelijke staat.

[0:21:49] Maar in dezelfde periode vond ook slavenhandel en slavernij plaats op Estetia.

[0:21:55] En 16 november biedt ook kans dat te belichten.

[0:21:58] Wat is de stand van zaken met betrekking tot de voorbereidingen voor deze herdenking en

[0:22:02] is al contact met de Amerikaanse regering over een presidentiële delegatie?

[0:22:08] Voorzitter, last but certainly not least, Saba.

[0:22:12] In het bestuursakkoord van Saba lees ik dat een van de prioriteiten ligt bij de economische

[0:22:19] diversificatie en ontwikkeling. Ik zou graag een update willen krijgen over de bouw van de haven

[0:22:25] en welke rol het Rijk pakt om te komen tot economisch diversificatie van Caribisch Nederland.

[0:22:30] Dank u wel.

[0:22:33] Dank voor uw bijdrage, meneer Baminga. Dan zijn wij klaar met de eerste termijn van de Kamer.

[0:22:39] Dan ga ik even naar rechts kijken en doe ik even de microfoon uit.

[0:22:52] De staatssecretaris heeft aangegeven 20 minuten nodig te hebben voor de beantwoording van al uw

[0:22:56] Dan schors ik tot kwart voor zeven.

[0:22:58] Dan starten wij met de eerste termijn van de staatssecretaris.

[0:48:12] Ik heropen het commissiedebat, verzameldebat, BES.

[0:48:15] Aan de orde is de eerste termijn van de staatssecretaris.

[0:48:18] Ik geef u met alle plezier het woord.

[0:48:21] Dank u wel, voorzitter.

[0:48:24] Buon tardi, torrente.

[0:48:27] Good afternoon to everyone.

[0:48:29] En natuurlijk ook goede avond hier in Nederland.

[0:48:32] Het is ontzettend fijn dat we met deze commissie kunnen spreken...

[0:48:35] over een paar belangrijke onderwerpen die betrekking hebben op Caribisch-Nederland.

[0:48:40] En in het kader van de beantwoording van de vragen wilde ik voorstellen

[0:48:45] om kort even over drietal onderwerpen te spreken

[0:48:49] en daarna vooral in te zoomen op de gestelde vragen.

[0:48:54] En die onderwerpen zijn de Wolbes-Finbes-werkconferentie,

[0:48:58] waar ook wat vragen over zijn gesteld, de financiële verhoudingen

[0:49:02] en het stuk nog over de situatie rondom Sint Eustatius, ook al Stesia genoemd in het kader

[0:49:09] van de afronding van het traject op weg naar weer normalisering van de bestuurlijke verhoudingen.

[0:49:18] Ik zou inderdaad kort willen ingaan op die drie punten.

[0:49:24] Ik zal het niet te lang maken, ook omdat u zelf ook niet zo heel veel spreektijd had.

[0:49:27] Dus het zou wat oneerlijk zijn, denk ik, als ik heel veel tijd zou nemen.

[0:49:30] Maar ik begin met die werkconferentie.

[0:49:32] Die was ontzettend belangrijk, omdat we al een tijdje bezig zijn om met elkaar te spreken over het aanpassen

[0:49:37] van die bestuurlijke financiële verhoudingen en die meer naar de tijd van nu te maken en vooral ook

[0:49:43] te kijken hoe we konden repareren datgene wat we vonden en vinden dat er niet lekker loopt in de

[0:49:50] periode tussen 2010, het ontstaan van Caribisch Nederland in de constructie zoals die nu bestuurlijk

[0:49:57] is in de huidige tijd.

[0:49:59] Ik denk dat we een heel goede conferentie hebben gehad waarin we in constructieve sfeer gesproken

[0:50:04] hebben over die twee onderwerpen, namelijk de WOLBES, dus de wet over bestuurlijke verhoudingen,

[0:50:09] en de FINBES, de wet over de financiële verhoudingen.

[0:50:13] We hebben ook met bespreking van de wetstexten, zoals die nu in concepten voorliggen, nog niet

[0:50:22] bij uw Kamer, overigens, want we hebben met elkaar gesproken over conceptteksten die nog

[0:50:27] daarna naar uw Kamer komen, met elkaar in de hand gesproken over een aantal thema's die gaan over

[0:50:33] hoe we het leven voor ons allemaal beter maken en hoe we er vooral voor zorgen dat we de autonomie

[0:50:40] van de eilanden versterken en ervoor zorgen dat de financiële verhoudingen worden verbeterd.

[0:50:46] We hebben in die conferentie een aantal afspraken gemaakt die wat breder waren dan alleen de

[0:50:53] Wolbes en de FinWES, om te zorgen dat we ook op andere fronten onze verhoudingen verder konden verbeteren.

[0:51:02] We hebben dat in een constructieve overleg gedaan.

[0:51:06] Ik denk dat u daar ook veel over heeft gezien in de media.

[0:51:09] Daarmee hebben we kunnen zorgen dat we zowel de modernisering als de differentiëring,

[0:51:14] het differentiëren per eiland, verder hebben vormgegeven.

[0:51:17] Ons idee is om nu, de consultatieperiode voor deze wet is afgerond, te zorgen dat dat

[0:51:23] wetsvoorstel zo snel mogelijk wordt aangepast, onder andere op basis van die input vanuit

[0:51:28] de werkconferentie.

[0:51:30] Dan moet die via de ministerraad naar de Raad van State en zal naar uw Kamer komen.

[0:51:35] Onze inschatting is dat dat in de tweede helft van dit jaar zal zijn.

[0:51:40] Dan over de financiële verhoudingen.

[0:51:42] We hebben een onderzoek laten uitvoeren, onder andere ook doordat er over vragen waren gesteld

[0:51:48] in uw Kamer, maar ook wel op basis van wat ik zelf heb gezien in de financiële verhoudingen.

[0:51:54] Daarin zien we dat het onderzoek dat we hebben laten doen laat zien dat er eigenlijk voor de

[0:52:00] openbare lichamen onvoldoende financiële middelen zijn, vrije middelen, om te zorgen dat ze ook

[0:52:07] daadwerkelijk hun structurele taken structureel kunnen betalen, dus dat er niet sprake is van

[0:52:13] incidentele bekostiging, waardoor het moeilijk is om structurele taken, zoals onderhoud van wegen of

[0:52:20] afval of het onderhouden van gebouwen, goed in te zetten.

[0:52:26] Ik ben blij dat dat onderzoek gedaan is.

[0:52:31] Ik was op zoek naar een natuurlijke punt.

[0:52:34] Die komt er bijna aan.

[0:52:36] Kan mevrouw Missioen wachten op de natuurlijke punt?

[0:52:38] Ja.

[0:52:41] Dus we hebben dat onderzoek laten doen en de uitkomsten daarvan laten dan overzien dat er moet

[0:52:47] worden gewerkt aan het versterken van die financiële situatie van de verschillende eilanden.

[0:52:53] Dat is nog verschillend per eiland.

[0:52:55] Dus het tekort aan vrije middelen is groter op Bonaire dan op de twee andere eilanden, maar

[0:53:00] is ook daar een thema en ook die verhouding incidenteel en structureel moet aangewerkt worden.

[0:53:08] En niet in de laatste plaats natuurlijk ook zorgen dat er gewerkt kan worden met lage

[0:53:14] uitvoeringslasten en het stelsel robuust maken, zoals we dat ook kennen voor de Nederlandse gemeente.

[0:53:21] Dan rond ik af met een stukje over Sint Eustatius, want heel fijn is het zo dat het herstel van de

[0:53:26] reguliere bestuurlijke verhoudingen aanstaande is.

[0:53:29] Het Koninklijk Besluit voor het afronden van de fase waarin er ingegrepen is, is getekend.

[0:53:40] De publicatie zal op 9 april zijn.

[0:53:42] Daarmee treedt de volgende fase van de wet herstelvoorzieningen van

[0:53:47] synthetisaties in werking.

[0:53:49] Als gevolg zal daarvan ook weer de gezaghebber kunnen worden aangesteld.

[0:53:55] Op vrijdag 8 maart is Alida Francis voorgedragen voor deze positie.

[0:54:00] Zij zal op 10 april aanstaande worden benoemd.

[0:54:04] Ik ben blij dat zij bereid is om deze functie te gaan doen.

[0:54:08] Uiteraard heeft zij er zelf voor aangegeven dat ze dat ook heel graag wil doen.

[0:54:15] Ik ben ervan overtuigd dat dat ook goed zal zijn voor het eiland Sint Eustatius.

[0:54:22] Dat even vooral betreft mijn introductie.

[0:54:25] Mevrouw Michiel, gaat uw gang.

[0:54:28] Voorzitter, ik was eigenlijk vooral benieuwd of dit ook de enige woorden van de staatssecretaris zijn over de conferentie.

[0:54:34] Want zij begon daar de inleiding mee en ik had wat specifieke vragen over hoe het kan dat die verklaringen zo uit elkaar lopen.

[0:54:44] Gaat zij daar nog op in?

[0:54:45] Zeker.

[0:54:46] Oké, dan wacht ik even af.

[0:54:49] En dan heeft meneer Van Haasen ook nog een vraag.

[0:54:54] De staatssecretaris heeft het over de vrije uitkering voor Bonaire, dat die aan de krappe kant is.

[0:55:01] Maar ik heb hier het rapport van het College Financieel Toezicht en daar staat eigenlijk tegenovergestelde.

[0:55:07] Er staat hier een ophoging van de vrije uitkering van Sint Eustatius en Saba zou nagenoeg niet nodig zijn.

[0:55:15] Bonaire zou significant verhoogd dienen te worden.

[0:55:18] Het CFK herkent dit niet.

[0:55:20] uit de uitvoeringsreportages en jaarrekeningen blijft dat Bonaire jaar na jaar overschotten realiseert.

[0:55:28] Dus dat is eigenlijk tegenstijdig met wat u zegt, dat zij daar geld tekort hebben terwijl er in het

[0:55:32] rapport staat wat anders. De staatssecretaris. Die overschotten op Bonaire zijn eigenlijk het

[0:55:39] gevolg van het systeem zoals we dat nu hebben, namelijk dat heel vaak de eilanden incidenteel

[0:55:44] aan het eind van het jaar extra middelen krijgen om structurele taken uit te voeren en dan niet

[0:55:49] meer in staat zijn dat op een hele korte termijn op een goede en verstandige manier uit te geven.

[0:55:55] Wat het onderzoek heeft gedaan, wat we hebben laten uitvoeren, is een inventarisatie te maken

[0:56:02] welke taken er zijn, waar staan die eilanden voor en hoeveel geld heb je daarvoor nodig.

[0:56:06] Als je dan goed kijkt, dan zie je dat dat niet goed structureel geregeld is.

[0:56:10] Dat willen we graag voor alle eilanden structureel goed regelen.

[0:56:13] Ook zorgen dat er, als er jaren op jaar de taken veranderen of als er sprake is van verhoging van

[0:56:20] prijzen, ook een indexering plaatsvindt, een systematiek die je automatisch toe gaat leiden

[0:56:25] in plaats van dat het elke keer weer apart is.

[0:56:28] Daarom ben ik het niet eens met het punt van het CFT dat er elk jaar geld wordt overgehouden en er dus

[0:56:34] genoeg is, want we zien dat er onvoldoende geld is en we zien ook dat er geld overgehouden wordt.

[0:56:40] Maar dat heeft meer met de systematiek te maken dan met het feit dat er genoeg is.

[0:56:45] Want wat we ook zien, is dat er onvoldoende middelen zijn om de taken op Bonaire goed uit te voeren.

[0:56:50] Of het dan gaat over onderhoud van de wegen, of het beheer van de gebouwen, of het aanleg van

[0:56:55] voldoende goede rioolvoorzieningen, natuurbehoud, enzovoort, enzovoort.

[0:57:02] Ik kijk naar meneer Van Haasen, maar dan ga ik de heer White het woord geven.

[0:57:06] Gaat u gaan.

[0:57:07] Dank u wel, voorzitter.

[0:57:08] Naar aanleiding van de goede vraag die de heer Haas stelt.

[0:57:11] en volgens mij het fantastische antwoord wat de staatssecretaris geeft.

[0:57:15] Wil ik nog even voor mijn duidelijkheid even checken...

[0:57:21] of komt u daar later nog op terug?

[0:57:22] Want ik heb die vraag natuurlijk eerder gesteld om de vrije uitkering...

[0:57:26] waarin ik volgens mij nu ook hoor dat u aangeeft dat het onderzoek staaft...

[0:57:31] dat we daar echt wel een opgave hebben.

[0:57:34] Op het moment dat die constatering juist is, zou ik willen weten...

[0:57:37] Oké, maar op welk termijn gaan we daar de gevolgen van zien?

[0:57:42] En een korte opmerking. Ik ga niet heel streng zijn als voorzitter...

[0:57:45] maar het is wel fijn om vier voorzitters te spreken...

[0:57:48] en de staatssecretaris met de staatssecretaris aan te spreken.

[0:57:50] Excuus, voorzitter.

[0:57:51] En dan gaat de staatssecretaris daar vast ook antwoord op geven nu.

[0:57:54] Ik wil dat even doen bij beantwoording van de blokjes...

[0:57:56] want dan kom ik daar vanzelf op terug.

[0:57:58] Dus dan ga ik nu induiken op de vragen die u gesteld heeft.

[0:58:02] En daar zit onder andere dit thema in.

[0:58:03] Ik heb vier blokjes, bestaanszekerheid, waaronder onder andere het sociaal minimum, bestuur en

[0:58:11] financiën, economie en nog een restcategorie, waarin ook zeer belangrijke onderwerpen zitten,

[0:58:17] zoals bijvoorbeeld het onderwerp gezondheidszorg.

[0:58:21] Ik ga dan even beginnen met het thema van bestaanszekerheid en met de vraag van de heer White naar

[0:58:28] aanleiding van de armoedeproblematiek.

[0:58:30] U vroeg hoe het precies staat met de acties die u kunt ondernemen om armoede terug te dringen en het

[0:58:36] verlagen van de kosten van levensonderhoud.

[0:58:40] Eigenlijk zitten we midden in dat proces.

[0:58:42] Want we hebben afgesproken, met uw vorige Kamer nog, om te zorgen dat er op weg naar een sociaal

[0:58:49] minimum een minimumloon wordt ingevoerd per 1 januari van dit jaar.

[0:58:54] Dus dat is afgelopen 1 januari gestegen naar $1.570 per maand op Bonaire, $1.555 op Sint Eustatius

[0:59:04] en $1.654 op Saba.

[0:59:08] En dat minimumloon stijgt verder naar $1.750 op alle driede eilanden per 1 juli aanstaande.

[0:59:16] We hebben ten opzichte van een jaar geleden een loonsverhoging van meer dan $500 per maand

[0:59:22] op Bonaire gerealiseerd en van 300 dollar op de bovenwindse eilanden.

[0:59:27] Ook de uitkeringen stijgen mee.

[0:59:30] Kinderbijslag is verhoogd.

[0:59:31] We hebben een aantal maatregelen getroffen om de kosten van levensonderhoud te verlagen,

[0:59:35] zoals het continueren van de energietoelagen van 1300 dollar per jaar

[0:59:40] voor de laagste inkomens en het subsidiëren van een vast tarief voor nutsvoorzieningen.

[0:59:45] En ik denk dat het goed is.

[0:59:47] We hebben daarover in februari nog een Kamerbrief gestuurd met een totaal

[0:59:51] overzicht van alle maatregelen die we hebben getroffen om de inkomens te verhogen en ook

[0:59:57] te zorgen dat er daarmee niet alleen maar inkomens in de zin van salarissen, maar dus ook uitkeringen

[1:00:04] om daarmee te komen tot een niveau — want dat is precies wat de commissie-todee ons heeft geadviseerd

[1:00:09] — een niveau op basis waarvan mensen van dat minimuminkomen, van dat minimumloon ook

[1:00:14] daadwerkelijk kunnen leven.

[1:00:17] Dat is ook precies wat we beoogden.

[1:00:23] We praten er overigens ook nog over in een commissiedebat op 22 mei met mijn collega

[1:00:29] Carola Schouten, die ook zeer nauw betrokken is bij dit hele traject.

[1:00:35] Maar het is goed om te weten dat we met die verhogingen in principe vanaf 1 juli op een

[1:00:41] waarin mensen ook kunnen leven van de uitkering of het salaris dat ze ontvangen.

[1:00:49] Wat wij in de gaten gaan houden, kom ik straks ook op basis van een vraag van mevrouw Michon op,

[1:00:54] is het niet zo dat de stijging van de kosten weer zodanig daardoor is

[1:00:59] dat daarmee nou voor een deel die verhogingen weer worden teniet gedaan?

[1:01:07] En of wat betekent dit voor ondernemers?

[1:01:10] Maar wij zijn dus ongelooflijk hard aan de slag gegaan op basis van dat rapport today

[1:01:14] om te zorgen dat we hier mensen echt kunnen helpen.

[1:01:18] En gelukkig heb ik gemerkt in mijn bezoeken in de afgelopen tijd dat mensen dat ook echt

[1:01:22] in hun portemonnee merken.

[1:01:23] Ze hebben vanaf 1 januari al een flinke verhoging van hun inkomen gezien.

[1:01:30] Ik kom zometeen nog even op de andere kant.

[1:01:34] Dan ga ik nu vooral even in op de vraag van de heer White over de verhuurderssubsidie.

[1:01:41] Dat is ook een van de punten die uit het rapport van de commissie-TODE komt.

[1:01:48] Wij onderschrijven dat rapport en de aanbeveling daaruit.

[1:01:51] Een van de thema's om te zorgen dat we iets kunnen doen aan het feit dat mensen uiteraard

[1:01:58] een betaalbaar huis willen hebben, is dat we heel hard aan het bouwen zijn aan sociale huurwoningen

[1:02:04] op Bonaire, op Saba en op Stesia, want de beschikbaarheid van woningen is daar ook een groot

[1:02:09] thema. Er zijn met alle drie de eilanden daarover afspraken gemaakt.

[1:02:15] Op Bonaire eindt 2025 400 extra nieuwe woningen.

[1:02:19] Op Saba zijn er recent twintig opgeleverd.

[1:02:21] Dat klinkt niet veel en het is ook nog niet voldoende, maar het is voor de schaal en omvang

[1:02:26] van Saba wel een flinke stap vooruit.

[1:02:28] Het zijn ook woningen — ik heb ze zelf kunnen bezoeken — van echt goede kwaliteit.

[1:02:34] Dat zorgt ervoor dat er in totaal zo'n 420 huishoudens een huurlast hebben die beter past bij hun inkomen.

[1:02:41] We werken op Bonaire met een pilot voor die verhuurderssubsidie.

[1:02:46] Daarmee worden mensen dus ook al letterlijk geholpen.

[1:02:48] Het is eigenlijk een soort huursubsidie, maar die loopt via de verhuurder.

[1:02:51] Daarom heet hij verhuurderssubsidie.

[1:02:53] En we zijn aan het onderzoeken of we dat ook verder kunnen doen op de andere eilanden, omdat

[1:03:00] we in ieder geval op Bonaire daar al positieve ontwikkelingen van zien.

[1:03:05] Maar we zijn dus twee dingen aan het doen, werken aan een verhuurdersubsidie en tegelijkertijd ook

[1:03:09] zorgen dat er meer huizen worden gebouwd om mensen daadwerkelijk een nieuwe woning te kunnen geven

[1:03:15] of een woning te kunnen geven.

[1:03:20] Dan was er nog een vraag van de heer White over de verlofregeling in het kader van Comply or Explain.

[1:03:29] Het is inderdaad zo, we hebben dat overzicht laten zien, dat er nog heel veel wetten zijn die wel in

[1:03:34] Nederland gelden, maar niet in Caribisch Nederland.

[1:03:37] Het is denk ik ook wel goed voor uzelf om in de gaten te houden, ook als commissie, en ik doe dat

[1:03:41] zelf natuurlijk ook vanuit mijn rol, is dat iedere wet die in deze Kamer wordt aangenomen en vervolgens

[1:03:47] in de Eerste Kamer, waar niet staat expliciet dat hij ook geldt voor Caribisch Nederland,

[1:03:52] geldt niet voor Caribisch Nederland.

[1:03:56] U kunt ons, uzelf en vooral de inwoners van Caribisch Nederland goed helpen om goed te kijken

[1:04:03] naar of er op die wet geldt of niet.

[1:04:07] In principe is het zo dat we de wetten willen laten gelden voor Caribisch Nederland, tenzij

[1:04:12] dat onwenselijk is, bijvoorbeeld een wet over visvangst op de Noordzee.

[1:04:17] Die hoeft natuurlijk niet in het Caribisch deel van het Koninkrijk te gelden, maar voor dit soort

[1:04:21] wetten waar u het over heeft natuurlijk wel.

[1:04:23] Als het gaat over die verlofregelingen, het wetsvoorstel dat nu wordt voorgesteld en gemoderniseerd

[1:04:29] door het Ministerie van Sociale Zaken, zorgt ervoor dat deze verlofregeling op basis van geleidelijke

[1:04:38] invoering wordt het geboorteverlof qua omvang aangesloten op de situatie zoals we die kennen

[1:04:43] in Europees-Nederland.

[1:04:46] Er is dus een wetsvoorstel dat binnenkort aan uw Kamer zal worden aangeboden, waarin als eerste

[1:04:52] stap staat de introductie van het helft van het aantal arbeidsuren per week aan geboorteverlof.

[1:04:58] Dat wetsvoorstel breidt ook calamiteitenverlof uit en introduceert kortdurend zorgverlof.

[1:05:04] Dus we zijn al bezig om op dit gebied de wetgeving aan te passen.

[1:05:09] De minister van APP komt daarover met een wet naar uw Kamer.

[1:05:14] Dan naar aanleiding van de vragen van mevrouw Michon en ook van NSC over dat gevoeg van de

[1:05:23] verhoging van het wettelijk minimumloon voor de concurrentiepositie van kleine ondernemers.

[1:05:29] Wat ontzettend belangrijk is, is natuurlijk om te beginnen met de reden waarom we dit hebben gedaan.

[1:05:34] De reden daarvan was dat wij zagen, en dat is geconstateerd in het rapport van de commissie-todee,

[1:05:40] dat mensen niet konden rondkomen van het minimumloon en ook niet van de uitkeringen.

[1:05:45] Met andere woorden, wij vonden het van ongelooflijk belang dat we ervoor zouden zorgen,

[1:05:49] en dat vonden wij niet alleen, maar dat vond de Kamer ook,

[1:05:52] dat mensen konden rondkomen van een minimumloon en ook rond zouden kunnen komen van een uitkering.

[1:05:57] Dat is ook de reden om in stappen het minimumloon en de uitkeringen te verhogen.

[1:06:03] Dat betekent natuurlijk wel dat dat leidt tot extra kosten voor werkgevers.

[1:06:10] En het is ook ons ter oren gekomen dat dat natuurlijk per werkgever verandert.

[1:06:14] Het maakt namelijk heel veel uit of je een werkgever bent met mensen...

[1:06:17] ...die vooral in hogere loonschalen zitten...

[1:06:19] ...of een bedrijf bent met mensen die vooral het minimumloon hebben...

[1:06:23] ...want dan heeft die verhoging natuurlijk meer effect voor jou als bedrijf.

[1:06:28] We hebben vanaf het begin ook gezegd dat we de werkgeverspremies gingen verlagen...

[1:06:33] ...om daarmee het effect voor werkgevers te compenseren.

[1:06:37] Maar wij zien ook wel dat dat niet voor alle werkgevers voldoende is...

[1:06:41] ...en daar zijn we ook samen, en WUH is in dit geval ook minister Schouten en ik...

[1:06:46] ...over in gesprek met de ondernemers en maatschappelijke organisaties...

[1:06:50] zoals de Centraal Dialoog, om te kijken wat de effecten zijn.

[1:06:55] Dus daar zijn we goed naar aan het kijken.

[1:06:58] En ik denk dat het goed is dat we dat ook weer als onderwerp wat uitgebreider bespreken,

[1:07:03] als we ook meer informatie hebben in dat debat dat we hebben op 22 mei met minister Schouten.

[1:07:10] Overigens denk ik dat het goed is dat we dan het hebben over het effect wat het heeft voor ondernemers,

[1:07:15] Maar we moeten ook kijken naar het prijsopdrijvend effect, want uiteindelijk gaat het natuurlijk

[1:07:22] ook om dat de prijzen van bijvoorbeeld de kosten van normaal levensonderhoud, de prijzen

[1:07:28] in de supermarkten, vergroentes en voor allerlei andere producten die mensen nodig hebben,

[1:07:32] dat die ook niet te ver omhoog gaan, want anders wordt het effect van deze verhogingen

[1:07:36] natuurlijk ook minder groot.

[1:07:39] Dus we blijven dat bijden volgen.

[1:07:41] Dus de inflatie en wat dit betekent voor werkgevers.

[1:07:47] Dan was er nog een vraag van D66, ook over het thema van kosten van levensonderhoud en armoede.

[1:07:55] Het ging over de beperkte toegang van openbaar vervoer, in relatie tot het amendement over

[1:08:03] de accijnsverhogingen.

[1:08:10] Bij een eerder debat kwam dat aan de orde, want ik ben uiteraard ook op de hoogte van dat vraagstuk.

[1:08:16] Dit is eigenlijk een typische zaak die gaat over dat wat ik net noemde, namelijk er is een amendement

[1:08:20] ingediend door de Kamer waarin gezegd is dat iets moest worden teruggedraaid, een voorstel voor

[1:08:27] Nederland, maar niet voor Caribisch-Nederland.

[1:08:29] En dus is het ook niet voor Caribisch-Nederland teruggedraaid.

[1:08:32] Het is een accijnsverhoging die niet in Nederland is ingevoerd, maar wel is ingevoerd op Caribisch Nederland.

[1:08:39] Het is een amendement van uw Kamer bij de behandeling van het Belastingplan 2024 ingediend.

[1:08:45] De indieners van de motie hebben dus geen rekening gehouden met Caribisch Nederland.

[1:08:51] De staatssecretaris, mijn collega van Financiën, heeft dit amendement ook ontraden.

[1:08:56] We hebben gekeken of het mogelijk was om dit amendement toch ook toe te passen

[1:09:01] op Caribisch-Nederland, maar dat is niet zo heel erg eenvoudig.

[1:09:07] Het is ook de vraag of dat nou verstandig is om te doen.

[1:09:10] Het heeft ermee te maken dat op zich, door een prijsverlaging van de kosten van brandstoffen,

[1:09:16] het effect voor de mensen die op Caribisch-Nederland wonen nog relatief beperkt is.

[1:09:20] Maar ook is het zo dat een deel van deze accijns ook betaald wordt door anderen dan de inwoners,

[1:09:27] namelijk toeristen.

[1:09:30] We moeten daar dus nog verder naar kijken.

[1:09:33] Het punt betreft dat we hier te maken hebben met een door de Kamer ingediend voorstel,

[1:09:40] wat uw Kamer uiteraard kan aanpassen, maar wat daartoe leidt dat er inderdaad een scheve

[1:09:47] implementatie is van deze maatregel.

[1:09:50] Wat betreft het openbaar vervoer, als onderdeel van het pakket van het minimumloon, hebben

[1:09:58] wij voor het ondersteunen van openbaar vervoer op de drie eilanden 800.000 euro in 2024 en

[1:10:06] structureel 700.000 euro vanaf 2025 vrijgemaakt om de eilanden daarin te ondersteunen.

[1:10:13] Ik begreep onder andere van het bestuurscollege van Bonaire dat zij op bezoek zijn geweest

[1:10:18] bij mijn oude werkgever om te kijken of ze met elkaar konden nadenken over de vraag

[1:10:23] hoe bijvoorbeeld een busverbinding op Bonaire zou kunnen worden ingericht.

[1:10:30] Voordat u verder gaat naar het volgende blokje, is er in ieder geval een vraag van meneer Van

[1:10:35] Hazen en van mevrouw Michon.

[1:10:36] Ik wilde de commissie voorstellen om de vragen aan het eind van elk blokje te doen, want

[1:10:40] dan weten we zeker dat de vragen beantwoord zijn en dan is er wellicht geen aanleiding

[1:10:44] meer tot het stellen van een vraag, maar dan is meneer Van Hazen als eerste.

[1:10:48] Gaat uw gang.

[1:10:49] Meneer Van Haassen zegt buiten de microfoon om Ladies First, dus daar gaat mevrouw Michon.

[1:10:53] Gaat uw gang.

[1:10:54] Aardig.

[1:10:54] Dank u wel.

[1:10:56] Voorzitter.

[1:10:57] Ik schrik een klein beetje van het antwoord van de staatssecretaris, waarin ze stelt dat

[1:11:03] effect van die verhoging van minimumloon en daaraan gekoppeld de uitkering, ik begrijp

[1:11:08] goed, ik heb dat ook in de stukken gelezen, dat dat zullen volgen.

[1:11:11] En begrijp me goed, voorzitter, er is niemand tegen een minimumloon waar je niet van rond

[1:11:17] kan komen of een uitkering wat niet leidt tot een tot een normale menswaardige bestaan.

[1:11:24] Maar deze verhoging gaan we dus nu zien of daar de prijzen door worden verhoogd.

[1:11:29] Met deze verhoging gaan we zien wat het doet.

[1:11:31] Dan denk ik ook voor vestigingsklimaat, vooral in de regio.

[1:11:34] Op welke manier blijven we dat volgen en blijven we dat ook tijdig volgen?

[1:11:39] Want wat staat ons dan te doen als het dus inderdaad negatieve effecten heeft?

[1:11:44] Wat kunnen we dan dus doen?

[1:11:45] want het ene doen kan niet in mijn ogen, zonder ook het ander te laten.

[1:11:52] En ik wil hier graag echt vinger aan de pols houden,

[1:11:55] want anders hebben we iets met elkaar gedaan wat totaal niet het gewenste effect heeft.

[1:12:00] Hoe gaat de staatssecretaris dit volgen en hoe wordt de Kamer daarover geïnformeerd?

[1:12:05] De staatssecretaris.

[1:12:07] Nou, dat doe ik samen met mijn collega van APP, die dus ook kijkt naar dit thema.

[1:12:13] en we proberen dit zo goed mogelijk te volgen door...

[1:12:15] Aan de ene kant natuurlijk wordt er onderzoek gedaan lokaal naar prijsontwikkeling.

[1:12:20] Dus er is een mandje gemaakt van producten

[1:12:23] en er wordt gekeken naar wat de prijsontwikkeling van die producten is.

[1:12:28] Er is bijvoorbeeld op Bonaire, weet ik, aangevraagd door het Bestuurscollege

[1:12:32] aan de Sociaal Dialoog om daar ook mee te helpen.

[1:12:35] Dus op die manier proberen we dat zo goed mogelijk te volgen.

[1:12:39] We hebben wat minder precieze cijfers dan we die in Nederland kennen, maar op deze manier

[1:12:45] kunnen we dat goed doen.

[1:12:47] Uiteraard willen we die informatie ook heel graag.

[1:12:49] Ik denk dat het goed is dat we dat doen tegen de tijd dat we dat debat op 22 mei hebben met u delen.

[1:12:57] Aan de andere kant gaat het natuurlijk inderdaad over dat we ook steeds weer in gesprek zijn,

[1:13:01] ook nog recent, met de werkgevers om te zien in hoeverre die maatregel die we hebben genomen

[1:13:08] om werkgevers te ontlasten, ook voldoende effect heeft voor alle werkgevers.

[1:13:13] En wat we nu zien, is dat het effect daarvan nogal voor een deel dat scheef uitwerkt.

[1:13:19] En daar moeten we dus naar kijken hoe we dat beter kunnen verdelen over de werkgevers.

[1:13:30] Ik zat een beetje met hetzelfde punt als Frank Michon.

[1:13:34] We hebben natuurlijk gezien dat per 1 januari het minimumloon verhoogd is.

[1:13:39] Op Bonaire is dat zelfs 27 procent, maar het is natuurlijk nu al een paar maanden geleden

[1:13:44] dat de minimumloon verhoogd is, dus wordt er op dit moment al gemonitord hoe de prijsverhouding

[1:13:53] nu is op Bonaire, want in juli komt er nog een verhoging overheen, die is wel minder rigoureus,

[1:14:00] maar het is toch weer een verhoging op een verhoging in een vrij korte tijd en wij maken

[1:14:08] daar ons zorgen over. En dat hebben we natuurlijk ook gehoord met gesprek met de eilandraden in de

[1:14:15] laatste weken dat ze hier in Nederland waren. Dat het nogal zorgwekkend is. We zijn natuurlijk

[1:14:21] hartstikke blij dat het minimumloon omhoog is gegaan. Dat kan ik ook helemaal beamen. Ik bedoel,

[1:14:28] want de armoede is natuurlijk verschrikkelijk, maar ik maak me wel zorgen over die prijsontwikkeling.

[1:14:34] En verder had ik nog een vraag over het comply and explain.

[1:14:37] U zei dus dat wij het eigenlijk niet goed hebben gedaan met het terugdraaien van die accijnsen.

[1:14:47] Maar is het niet juist dat comply and explain juist het middel om dan in te kunnen zitten

[1:14:52] om het ook voor het Caribisch deel te laten gelden?

[1:14:56] Want dat is toch eigenlijk het comply gedeelte, dat wij kunnen zeggen van nou comply die regels

[1:15:04] op het Caribisch Nederland en niet verschuilen achter de ex-pleen.

[1:15:13] Het moet allemaal net iets bondiger als we acht uur met elkaar willen halen.

[1:15:17] De staatssecretaris.

[1:15:19] Dank u wel, voorzitter.

[1:15:21] Wij monitoren dus de prijsontwikkeling en we spreken ook met werkgevers om te zien wat voor hen de effecten zijn.

[1:15:27] En daar zullen we in de komende tijd, als dat nodig is, maatregelen optreffen.

[1:15:30] Dat is de kern van het verhaal.

[1:15:32] Daar moeten we wel iets meer de gevolgen goed kunnen inschatten, want dat is nu met een paar maanden

[1:15:38] verhogingen per een, die vanaf 1 januari zijn ingegaan, natuurlijk nog vroeg.

[1:15:43] Maar nogmaals, er wordt op dit moment gemonitord op alle drie de eilanden.

[1:15:48] En dan even over Complaro Explain.

[1:15:49] Ja, kijk, dat is een uitgangspunt waarbij we zeggen, in principe zou wetgeving die in Nederland wordt

[1:15:55] aangenomen, in dit parlement worden aangenomen, ook moeten gelden voor Caribisch Nederland.

[1:16:00] Maar nogmaals, daarvoor is wel nodig dat dat ook in zo'n wet expliciet wordt vermeld.

[1:16:04] In dit geval was er een amendement door uw Kamer gemaakt.

[1:16:07] Daar zat dat niet in.

[1:16:09] De staatssecretaris heeft dat amendement ontraden.

[1:16:11] U heeft dat desalniettemin aangenomen.

[1:16:14] Ja, en dan gebeurt er inderdaad, bedoeld of onbedoeld — dat kan ik niet overzien, want

[1:16:18] ik was niet de indiener van dit amendement — wordt Caribisch Nederland niet op dezelfde

[1:16:30] Ik wil ervoor stellen om door te gaan naar het volgende blokje, en dat gaat over bestuur en financiën.

[1:16:38] Daar kwam de vraag aan de orde van mevrouw Michon over migratie en de absorptiecapaciteit van het

[1:16:46] eiland Bonaire en de demografische ontwikkeling, of we daar verder naar zouden kunnen kijken.

[1:16:52] Nou, dat laatste, daar kan ik van zeggen dat ook die commissie die werk heeft gedaan over de

[1:16:57] demografische ontwikkelingen, dat die ook de scenario's zal uitwerken voor de eilanden.

[1:17:03] Dus dat zal worden gedaan.

[1:17:05] En tegelijkertijd is dat thema van met name die absorptiecapaciteit van moderne aandachtspunten,

[1:17:10] en dat heeft veel te maken met de enorme groei die het eiland recent heeft doorgemaakt.

[1:17:16] Wat van belang is, is dat in de komende tijd niet alleen maar wordt gekeken naar wat de

[1:17:22] Commissie voor Demografische Ontwikkeling gaat constateren daarover, maar ik denk dat het

[1:17:28] ook van belang is dat het eiland zelf, met name ook zelf, kijkt naar maatregelen die

[1:17:34] zij kunnen nemen om keuzes te maken in termen van migratie of de groei van het eiland zelf.

[1:17:43] Die keuzes kunnen zitten in de ruimtekoordening, dus in het wel of niet toestaan van het verder bouwen

[1:17:48] van nieuwe hotels of woningen.

[1:17:52] Je kunt daarvoor vooral kiezen om woningen te bouwen voor de lokale bevolking en minder

[1:17:59] voor bijvoorbeeld vakantie of recreatie.

[1:18:02] Je kunt dus inzetten op bijvoorbeeld hotels en dat soort dingen.

[1:18:05] En verder zijn er gesprekken over gevoerd.

[1:18:08] Ik weet dat vorige zomer de bestuurscolleges en eilandraden op bezoek waren op de Waddene eilanden

[1:18:15] hier in Nederland, met name op Schiermonnikoog, over wat je kunt afspreken, bijvoorbeeld over

[1:18:20] zelfbewoning van huizen, waarmee je dus ook al via de ruimtelijke ordening en via je bouwregelgeving

[1:18:28] of woonregelgeving zelf kunt sturen op welke groei van het eiland we nog voor ons zien of welke

[1:18:35] juist niet en op welke manier we ervoor zorgen dat we een demografische ontwikkeling krijgen

[1:18:39] die wij ook wenselijk vinden.

[1:18:41] Maar nogmaals, ook de commissie is hiermee aan de slag.

[1:18:47] Dan was er de vraag van de heer White over de vrije uitkering.

[1:18:53] We hebben natuurlijk in de afgelopen tijd een paar stappen gezet om die vrije uitkering te verhogen,

[1:18:57] eigenlijk al bij de start van dit kabinet, met een toevoeging van de verschillende enveloppes

[1:19:04] vanuit het regeerakkoord.

[1:19:08] Maar goed, het onderzoek van IDVERSA laat zien dat we er nog niet zijn.

[1:19:12] Ik ga de vraagstukken die er zijn, dus de thema's die er aan de orde zijn, betrekken bij de bespreking

[1:19:18] van de voorjaarsnota, die uiteraard ook in uw Kamer wordt behandeld.

[1:19:24] Daarnaast zet ik nog verder in om de toereikendheid van de vrije uitkering verder te verhogen.

[1:19:29] Die punten die van belang zijn, daarbij is het principe dat structurele taken ook structureel

[1:19:37] moeten worden gedekt, dat de financiering van structurele taken via de vrije uitkering moet

[1:19:44] lopen — wat ik heel belangrijk vind, dus niet via incidentele maatregelen — en dat we ervoor

[1:19:51] zorgen dat bijzondere uitkeringen uiteraard altijd nog kunnen, maar dat er dan ook wordt

[1:19:55] gezorgd dat er voldoende mogelijkheden zijn om niet eenmalig iets te betalen en dan vervolgens

[1:20:01] in de problemen te lopen met bijvoorbeeld beheer en onderhoud.

[1:20:06] Er wordt gezorgd dat semistructurele, bijzondere uitkeringen die we nu kennen, worden omgezet

[1:20:11] in vrije uitkeringen, dat ze dus structureel worden gemaakt, dat er goed wordt gekeken naar

[1:20:18] naar de beheer en onderhoud bij investeringen en natuurlijk ook dat er de mogelijkheid voor openbaar

[1:20:26] lichaam komt — althans, daar zijn we naar aan het kijken — om ook zelf te kunnen lenen.

[1:20:31] Daarmee proberen we dus in de komende tijd invulling te geven aan de uitkomsten van dat rapport.

[1:20:36] Of dat helemaal gaat lukken, daar kan ik niet iets over zeggen, maar het is wel mijn bedoeling om dat

[1:20:40] dus mee te nemen in die besluitvorming rondom de voorjaarsnota.

[1:20:44] Dan was er de vraag van mevrouw Michon over bestuurlijke afspraken wanneer het bestuursakkoord

[1:20:51] met Bonaire wordt ondertekend.

[1:20:53] Dat heeft wel op zich laten wachten, niet in de laatste plaats, ook omdat er een nieuwe

[1:20:58] bestuurscollege kwam en de coalitie wel tijd heeft genomen om eigen prioriteiten uit te werken.

[1:21:03] Maar de ondertekening van het akkoord is voorzien voor mei van dit jaar.

[1:21:12] Ik hoop dus in die maand dit kunnen afronden en dan ook verdere afspraken te maken, onder andere over de

[1:21:23] thema's die we met elkaar van belang vinden, van bestuurlijke verhoudingen en financiën tot het

[1:21:30] zorgen dat een aantal thema's wordt opgelost rondom klimaat en dat soort onderwerpen.

[1:21:38] Dan was er nog een vraag van mevrouw Michon over die werkconferentie en hoe dat nou zat

[1:21:44] met die verschillende verslagen.

[1:21:46] Die verslagen die rond zijn gestuurd door het bestuurscollege van Bonaire heeft mij ook

[1:21:52] enigszins verbaasd, want we hebben de conferentie namelijk afgesloten met een gemeenschappelijke

[1:21:56] vaststelling van het verslag en ook de vraag aan de voorzitter van de conferentie, de heer

[1:22:05] Maurits de Kort, president van het gemeenschappelijk hof op de eilanden, om dat voor ons af te ronden.

[1:22:14] De gemaakte afspraken zijn dan ook daar goed vastgelegd.

[1:22:18] We hebben overigens ook een extra termijn gegeven aan de eilanden om nog te reageren op de wet.

[1:22:26] Het ontwerp van wet is inmiddels ook afgelopen.

[1:22:29] Dat was 29 maart.

[1:22:31] Dat betekent dus nu dat de consultatieperiode voor de wet is afgelopen.

[1:22:34] Wij gaan aan de slag om de punten die eruit zijn gekomen te verwerken en vervolgens via de ministerraad

[1:22:39] en de Raad van State de wet bij uw Kamer zullen indienen.

[1:22:43] Ik ga natuurlijk nog wel even kijken naar die commentaar, want dat heb ik zelf nog niet kunnen

[1:22:49] doen, van de eilandraad van Bonaire op het verslag.

[1:22:56] Maar ik ga ervan uit dat het verslag, zoals het is vastgesteld door de voorzitter, ook daadwerkelijk

[1:23:00] de verslag is zoals dat moet worden gezien.

[1:23:05] Mocht dat anders zijn, dan laat ik u dat graag weten.

[1:23:12] Dan was er nog de vraag van de heer Van Haasen over de fractievergoedingen van Bonaire.

[1:23:21] Dat is inderdaad een onderwerp dat in een schorsing van de werkconferentie door mij besproken is met

[1:23:26] de Eilandraad van Bonaire.

[1:23:27] Kort en groet ging dat over het feit dat zij zeer recent — overigens niet zonder dat wij daarover van

[1:23:34] tevoren geconsulteerd waren, of ik in ieder geval niet, die fractievergoedingen sterk verhoogd zijn.

[1:23:41] Ik heb hen daarop aangesproken en hen bereid gevonden om opnieuw te kijken naar die vergoedingen

[1:23:46] in lijn met de afspraken die we tijdens de conferentie hebben gemaakt, namelijk om te kijken naar het

[1:23:52] pakket van wat is nou nodig voor een eilandsraadslid om te functioneren, hoeveel eilandsraadsleden

[1:23:58] zijn er ook nodig, wat is er nodig voor een eilandsraadslid om te kunnen functioneren

[1:24:01] en welke ondersteuning is daarbij nodig.

[1:24:03] We hebben daarvoor afgesproken dat we met een gemeenschappelijke werkgroep aan de slag gaan.

[1:24:08] Ik ga er dus ook van uit dat opvolging zal worden gegeven aan die afspraak en dat we daarmee

[1:24:13] ook kunnen komen tot een opnieuwe vaststelling van de ondersteuningsvergoeding voor Bonaire

[1:24:19] en overigens ook voor de andere twee eilanden.

[1:24:23] Dan kijk ik even naar de collega's, want volgens mij is dit blokje afgerond.

[1:24:27] De heer Van Haas is straks zijn vinger op en mevrouw Michon.

[1:24:31] En dan zal ik nu als eerste dan toch meneer Van Haas het woord geven.

[1:24:35] Ja, bedankt voorzitter.

[1:24:37] Ja, nog even terug te komen op die raadsvergoeding, of die gemeente, of die eilandraadsvergoeding.

[1:24:46] U zegt dat u daarover gesproken hebt.

[1:24:48] Het verschil tussen het advies wat de VNG geeft aan Nederlandse gemeentes en het percentage

[1:24:55] wat de eilandraad zich heeft toebedacht, zit nogal extreem verschil tussen.

[1:25:06] Kunt u mij een tipje van de sluier oplichten?

[1:25:09] In welke orde van grootte u denkt dat die eilandraadvergoeding nodig is?

[1:25:16] De staatssecretaris bedoelt dat.

[1:25:17] Dat kan ik nog niet precies zeggen, maar wat ik belangrijk vind is dat de eilandraden van de drie eilanden

[1:25:22] voldoende ondersteuning kunnen aantrekken om hun werk goed te doen.

[1:25:27] En dan kan je niet altijd maar één op één vergelijken met Nederlandse gemeenten.

[1:25:31] Dus ik kan niet zeggen hoe hoog dat bedrag precies is.

[1:25:34] Maar de reden waarom ik met de eilandraad van Bonaire hierover gesproken is,

[1:25:38] is omdat ik de verhoging die zij voor zichzelf hadden vastgesteld wel heel erg hoog vond

[1:25:42] en ook niet in lijn met wat de andere twee eilanden als vergoeding kennen.

[1:25:48] Dus we hebben gezegd dat we met elkaar gaan kijken naar dat totale pakket.

[1:25:51] Dus hoeveel moeten we volgens de Wolbes, Finbes, hoeveel raadsleden heb je nodig?

[1:25:56] Want het aantal raadsleden is wat mij betreft ook te gering en dan moet je ook te veel werk

[1:26:00] bij één persoon leggen en heb je misschien wel meer ondersteuning nodig.

[1:26:03] Dus hoeveel eilandraadsleden zijn er nodig?

[1:26:07] Daar hebben we afspraken over gemaakt, over wat een gewenste groeipad, het gewenste groeipad

[1:26:11] daarin is.

[1:26:12] We hebben gekeken naar de vergoeding van de eilandraadsleden zelf en ook naar die van

[1:26:16] de ondersteuning en hopen daar in de komende tijd in een gemeenschappelijke werkgroep

[1:26:22] tot een goed voorstel te komen.

[1:26:30] Over de verschil van inzicht wat betreft de conclusies van de conferentie.

[1:26:37] Ik begrijp dat de staatssecretaris dat nog niet heeft gezien, maar kan zij hier dan toezeggen

[1:26:41] om daar op terug te komen in een brief?

[1:26:43] Ook al, in ieder geval, hoe dit dan kan en of we dus dan vaststellen dat de versie die

[1:26:48] wij hebben gekregen van de staatssecretaris, dat dat de afspraken zijn, dan is dat ook duidelijk.

[1:26:54] En waar het gaat om die vergoedingen, wat ik daar kwetsbaar aan vind, en ik begrijp dat

[1:26:59] ook heel goed, dat is ook namelijk een permanente klacht van raadsleden in Nederland, is dat

[1:27:03] natuurlijk enorm veel werk op hen afkomt.

[1:27:06] Dus ik kan me ook heel goed voorstellen dat je daarmee ook het aantal eilandsraadsleden

[1:27:11] verhoogt.

[1:27:13] Daar wordt niet voor gekozen, maar wel op die verhoging van die vergoeding.

[1:27:19] Mijn concrete vraag is, wat is de positie van de staatssecretaris als het gaat om aantal

[1:27:25] eilandsraadsleden en de vergoeding daarvoor?

[1:27:27] Dus wat is de bevoegdheid?

[1:27:29] Want kijk, in Nederland is deze discussie ook, er zijn natuurlijk allemaal gemeenten die

[1:27:33] vinden willen meer raadsleden of willen een hogere vergoeding, maar ja, ze hebben ook

[1:27:38] een positie, dat ze in een consultatie mee kunnen lopen.

[1:27:44] Dus wat is de positie van de staatssecretaris waar het gaat om eilandsraadleden,

[1:27:48] aantal en de hoogte van de vergoeding?

[1:27:51] De staatssecretaris.

[1:27:52] Het aantal eilandsraadleden en ook de groei daarvan

[1:27:56] en ook het aantal bestuurscollegeleden is iets wat we in de wet moeten regelen.

[1:28:00] Dus daar kan ik een voorstel voor doen.

[1:28:01] Dat wordt dan uiteindelijk natuurlijk in dit parlement besproken en in de Eerste Kamer.

[1:28:06] Dus dat is onderdeel van de bevoegdheid die wij, wij zeg ik dan uitdrukkelijk,

[1:28:11] uw parlement en en ik samen hebben.

[1:28:14] Als het gaat over de vergoeding van raadsleden voor ondersteuning,

[1:28:18] dan is dat een eigen bevoegdheid van de Eilandraad.

[1:28:21] Maar nogmaals, ik vind wel dat je dat zo'n vergoeding moet zien

[1:28:24] in het licht van het totaalpakket.

[1:28:26] Nou, dat hebben we ook besproken en daar gaan we met elkaar ook,

[1:28:31] zou mijn overtuiging zijn, ook wel uitkomen in de komende periode.

[1:28:35] Maar we kiezen dus wel degelijk ook voor alle drie de eilanden voor het verhogen van het

[1:28:40] aantal eilandsgaatleden.

[1:28:42] Zij het in stapjes en afhankelijk van het eiland is het aantal verschillend natuurlijk en is

[1:28:47] ook het tempo enigszins verschillend.

[1:28:52] Mevrouw Michon, ik ga u helpen met uw eerste vraag over een toezegging.

[1:28:56] Ja, dat is prima.

[1:28:58] Het is ongemakkelijk dat er nu een ander stuk voor ligt en ik zal zorgen dat we daar een nette

[1:29:03] versie van de definitieve afspraak hebben.

[1:29:06] Gaat u door met het derde blokje?

[1:29:08] Ja.

[1:29:13] Dat derde blokje gaat over thema's rondom economie.

[1:29:17] Er was de vraag vanuit de heer White over de mogelijkheid om fondsen te benutten, EU-fondsen

[1:29:26] en fondsen vanuit de Verenigde Naties.

[1:29:29] Nou, dat is ook zo.

[1:29:30] Op dit moment maken we lang nog niet optimaal gebruik van die fondsen.

[1:29:34] We hadden ondanks zo'n LGO-conferentie in Europa en dan zijn we daar met lidstaten die LGO's hebben

[1:29:43] in hun koninkrijk of in de constellatie waarin die landen zich bevinden, Denemarken, Frankrijk en wij.

[1:29:54] Het is ook goed om te zien dat er echt hard wordt gewerkt, met name ook door de gezand die door ons

[1:30:01] Benoemd is Edison Rijna om te helpen meer EU-fondsen en activiteiten vanuit de VN beschikbaar

[1:30:10] te maken voor de eilanden.

[1:30:13] De gezant is specifiek aangesteld voor de drie eilanden van Caribisch Nederland, maar we hebben

[1:30:18] ook al eerder aangegeven dat als de landen daar ook gebruik van zouden willen maken, dan kan dat.

[1:30:24] Inmiddels heeft het werk van ons gezant al geresulteerd in een selectie van de best voor het

[1:30:33] Dat gaat Eilanden adviseren om in 2030 volledig op duurzame energiebronnen over te stappen.

[1:30:42] Verder wordt er ook geholpen om niet alleen openbaar lichamen zelf, maar bijvoorbeeld

[1:30:48] ook overheids-NV's, stichtingen of private partijen te ondersteunen.

[1:30:53] Zal ook de gezante deelname van de Bessen aan de SITS IV-conferentie van de Verenigde Naties

[1:31:00] eind mei van dit jaar op Antigua en Marbura zorgen dat die deelname ook wordt ondersteund?

[1:31:12] Dus we zijn hard aan het werk om te kijken hoe we al die fondsen en mogelijkheden die er zijn,

[1:31:17] zo goed mogelijk kunnen inzetten voor de eilanden van Caribisch-Nederland.

[1:31:20] U had nog een specifieke vraag over Unicef.

[1:31:23] Daar willen we zeker ook helpen om met diezelfde gezant en in samenwerking met de Verenigde

[1:31:30] Naties te komen tot benutting van die zogenaamde horizontale EU-fondsen.

[1:31:36] Daar waar er meer samenwerking is, moedig ik dat zeker aan.

[1:31:40] Ik zal de gezant ook vragen om met Unicef daar nog specifiek over in gesprek te gaan.

[1:31:46] Dan was er een vraag van D66 over de zeehaven van Saba.

[1:31:52] Een van de prioriteiten is inderdaad economische ontwikkeling en diversificatie, zoals opgenomen

[1:31:57] in het bestuursakkoord met Saba.

[1:32:00] Onderdeel daarvan is het bouwen, ook de mogelijkheid daarvoor creëren via de bouw van een nieuwe haven.

[1:32:07] De stand van zaak is dat door het ministerie van LNV goedkeuring is verleend voor de start van de bouw,

[1:32:12] met duurzame maatregelen voor het behoud van koraal en maatregelen tegen erosie.

[1:32:17] Er is een tenderprocedure gestart met een uitvraag voor partijen die op basis van design en beeld

[1:32:25] de haven kunnen aanleggen, zoals het bouwen van de dokken enzovoort.

[1:32:30] Het idee is dat er in de zomer van dit jaar nog een keuze wordt gemaakt voor een uitvoerende partij.

[1:32:35] Dan moeten er werkvergunningen worden geregeld voor medewerkers van zo'n partij.

[1:32:40] Er moet gewerkt worden aan aanvullende financiële bijdragen.

[1:32:44] Dan kan er daadwerkelijk gestart worden met de bouw van die nieuwe zeehaven.

[1:32:53] Misschien is het goed om te — nee, dat is eigenlijk een andere vraag.

[1:32:58] Nee, sorry, de vraag staat er twee keer in.

[1:33:02] Dan de vraag van mevrouw Michon, die ook ging over de inzet van de International Desk van Bonaire.

[1:33:11] Die International Desk is een initiatief van het openbaar lichaam.

[1:33:13] was er eigenlijk al eerder en wij hebben gezegd ja het is ontzettend belangrijk om die gezamenlijk

[1:33:18] te werken aan het verkrijgen van fondsen uit de EU. International Desk en de gezant zijn

[1:33:24] hardzaam aan het werk om dat voor elkaar te krijgen. In feite werken die als één organisatie en meer

[1:33:32] informatie daarover staat op de cabinetspecialenvoy.com site en inmiddels dus heeft dat geleid al tot het

[1:33:39] aantrekken van extra middelen, maar de werkzaamheden van de gezond zijn beschikbaar voor iedereen.

[1:33:49] We hadden nog een vraag over een aantal andere fondsen, zoals het groeifonds SD++ en regiodeals.

[1:33:54] Die zijn ook open voor de eilanden van Caribisch-Nederland, maar we zijn bezig met het opmaatmaken

[1:34:04] van het groeifonds, om te zorgen dat we per 1 januari aanstaande is de bedoeling, verwachting,

[1:34:13] ook aanvragen kunnen worden gedaan aan het groeifonds die passend zijn voor Caribisch Nederland.

[1:34:18] Dat heeft veel te maken met de omvang van de ondergrens die er nu in zit in het huidige

[1:34:25] groeifonds, die vrij hoog is voor de eilanden.

[1:34:31] Verder hebben we in de afgelopen tijd regiodeals kunnen afsluiten, onderdeel van de vijfde tranche

[1:34:38] van de regiodeals, van respectievelijk vijf miljoen voor SABA en tien miljoen voor Sint

[1:34:42] Eustatius, ingezet worden voor sociaal-cultureel gebouw op SABA en voor voorbereidingen voor

[1:34:51] het herstel van bijvoorbeeld de botanische tuin en een aantal gebouwen in het centrum

[1:34:57] van Sint Eustatius.

[1:34:58] En dat is ook weer mooi, omdat die monumenten verdienen dat ze worden opgeknapt.

[1:35:04] Maar het is ook goed om dat te doen in aanloop naar de viering van de 250-jaar Stesha Day.

[1:35:12] Dan was er een vraag van de BVV over het verdienvermogen van de eilanden.

[1:35:18] Een thema als het gaat over economische ontwikkeling, waar we al vaker over gesproken hebben.

[1:35:22] Het is onderdeel van die bestuurlijke afspraken, want hij vindt het heel belangrijk om te kijken

[1:35:26] naar verdere ontwikkeling en diversificatie van de economieën van de eilanden.

[1:35:31] Natuurlijk is er toerisme,

[1:35:33] maar er wordt ook gekeken naar andere mogelijke verdienbronnen.

[1:35:38] En voor zover het gaat over toerisme, natuurlijk vooral ook over toerisme

[1:35:40] waarvan zoveel mogelijk de eilanden zelf kunnen profiteren.

[1:35:46] We zijn daar nog verder onderzoek aan het doen.

[1:35:49] Dat wordt gedaan door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat

[1:35:52] We hopen daar binnenkort iets meer over te kunnen vertellen aan uw Kamer.

[1:35:58] Ondertussen zetten we dus ook al in op een aantal programma's, zoals die in de regio-deals.

[1:36:06] Dan was er nog een vraag over werk- en verblijfsvergunningen, van mevrouw Michon ook.

[1:36:14] Er staat in de knelpuntenbrief een passage over die werk- en verblijfsvergunningen.

[1:36:20] Het is inderdaad zo dat er goed moet worden gekeken of we hier een versnelling kunnen bereiken.

[1:36:28] Het idee is om een integrale visie op het griep van migratie in de eerste helft van 2024 te hebben

[1:36:36] vastgesteld, waarin we dus ook kijken naar het thema van werk- en verblijfsvergunningen, omdat het

[1:36:40] soms nu voor werkgevers lastig is om snel voldoende werkarbeidskrachten te kunnen inzetten.

[1:36:49] Dat was rondom het thema economie, en dan ga ik over naar het laatste blokje.

[1:37:00] Ja, voorzitter, met alle respect, maar ik stel een vraag en dan is het antwoord wat ik in de stukken heb gelezen,

[1:37:07] maar dan is het geen antwoord op mijn vraag.

[1:37:09] Dus daarom kom ik terug op de vraag die ik heb gesteld.

[1:37:13] Dat heb ik nou in het vorige blokje gedaan en dat wil ik eigenlijk nu weer doen.

[1:37:18] Maar ik denk dat het dan helpt als u duidelijk maakt om welke vraag het gaat,

[1:37:22] want dan kan de staatssecretaris daarop terugkomen.

[1:37:26] Heel concreet was mijn vraag of die desk voor Bonaire ook kan werken voor Sint Eustatius en Saba.

[1:37:36] Ik hoor u antwoorden dat die heel goed werkt zijn met de VN-gezant voor Bonaire, maar kan die ook

[1:37:41] voor die andere twee westeilanden werken?

[1:37:44] Het is een desk van het openbaar lichaam Bonaire, zoals ik aangaf.

[1:37:48] Daarmee werkt het ook voor het openbaar lichaam Bonaire.

[1:37:51] Ik denk niet dat het noodzakelijk is dat die ook gaat werken voor de andere twee eilanden.

[1:37:55] Maar wanneer daar behoefte aan is, dan kan dat natuurlijk gevraagd worden.

[1:37:59] Ik denk dat het handiger is dat de samenwerking verloopt via die speciaal gezant.

[1:38:04] Want die heeft heel goed contact met SAWA en Sint Eustatius, zoals ik weet.

[1:38:10] Onder andere vanuit de bezoeken die we...

[1:38:13] ...de sessie die we gezamenlijk hebben gehad in Brussel.

[1:38:18] Dus het lijkt mij niet een wenselijke stap.

[1:38:21] Maar als die er is, dan moeten die eilanden dat samen afspreken.

[1:38:26] Gaat u verder met het laatste blokje.

[1:38:30] Dan was er de vraag van D66 over de LGO-status, of het tijd zou worden om de huidige LGO-status

[1:38:39] te evalueren en een andere vorm, zoals bijvoorbeeld die van Frans Sint Maarten of de Canarische

[1:38:47] eilanden, beter zou werken in die grensoverschrijdende uitdagingen.

[1:38:52] Eerlijk gezegd denk ik dat dat de nummer één vraag is die door de eilanden zelf moet worden beantwoord.

[1:38:57] Want ik vind dat zij in eerste instantie zelf zouden moeten zeggen of zij vinden of dat nou

[1:39:03] een wenselijke route zou zijn.

[1:39:05] Die vraag heb ik nog niet van hen gekregen.

[1:39:08] En als u het aan mij vraagt, dan denk ik ook dat bijvoorbeeld zo'n status als die van Frans

[1:39:13] Sint Maarten eigenlijk heel ingewikkeld is.

[1:39:16] Want die status betekent dat je volledig onderdeel wordt van de Europese Unie.

[1:39:21] Dat betekent ook dat alle wetgevingen van de Europese Unie één op één zouden moeten

[1:39:26] gelden op deze eilanden.

[1:39:28] Dat heeft echt een groot effect op bijvoorbeeld de uitvoeringskracht van de eilanden.

[1:39:34] Dus eerlijk gezegd denk ik niet dat het een handige route is om dat te moeten willen.

[1:39:43] Ik denk dat we, als wij onze Comply or Explain-wetgeving op orde hebben, voldoende mogelijkheid hebben

[1:39:57] om aan de ene kant gebruik te maken van het feit dat het speciale eilanden zijn, een speciale

[1:40:02] gebied en een speciale status, maar tegelijkertijd ook te zorgen dat de wetgeving in Nederland

[1:40:07] die gaat over welzijn, welvaart, duurzaamheid en economische ontwikkeling geldig zijn.

[1:40:17] Dan was er ook een vraag van D66 over 2026, Stesha Day.

[1:40:25] Op die dag is het inderdaad 250 jaar geleden dat die first salute is geweest, maar terecht merkt u op

[1:40:32] dat dat plaatsvond in een periode waarin slavernij ook een grote rol speelde.

[1:40:38] En ik denk ook dat het ontzettend belangrijk is dat wanneer je kijkt naar die viering van die dag,

[1:40:43] dat dat natuurlijk vooral een dag is die gevierd moet worden door en voor Stesha zelf,

[1:40:48] dat het heel goed zou kunnen zijn dat dat ook een moment is waarop we ook internationaal meer aandacht vragen voor het eiland.

[1:40:55] Wat goed kan zijn voor, nou niet alleen maar iets meer vertellen over de geschiedenis van het eiland,

[1:41:00] maar bijvoorbeeld ook het zorgen dat er meer toerisme, historisch georiënteerd toerisme,

[1:41:06] met toerisme, dat gericht is op natuur, met name toerisme waar het eiland zelf meer geld

[1:41:11] aan kan verdienen, wordt gestimuleerd, dat we dat ook meenemen.

[1:41:16] Maar ik denk dat het heel goed is om te zorgen dat die viering uitdrukkelijk ook een viering is die

[1:41:22] wordt opgezet door het eiland zelf, de inwoners van het eiland zelf, het bestuur van het eiland zelf.

[1:41:30] Er is zeker een verzoek geweest vanuit de Amerikaanse consul in het gebied.

[1:41:38] Er is ook al contact geweest met de Amerikaanse ambassade hier in Den Haag.

[1:41:43] Pas wanneer er wat meer helderheid is over hoe die viering eruit komt te zien, en wellicht ook na

[1:41:51] de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten, zal er moeten worden gekeken naar hoe een eventuele

[1:41:58] Amerikaanse delegatie er dan uit moet komen te zien.

[1:42:03] We zijn overigens het openbaar lichaam en de mensen die aan het nadenken zijn over hoe die

[1:42:10] viering eruit moet zien heel graag en kunnen ook zorgen dat er met behulp van zo'n regiodeal de

[1:42:19] mooie, maar met behoefte aan onderhoud, delen van het eiland ook kunnen worden opgeknapt.

[1:42:26] Dan was er nog een vraag van de heer Van Haasen over de benoeming van de gezaghebber op synthesitages.

[1:42:33] U heeft mij schriftelijk vragen gesteld in dit overleg ook.

[1:42:37] De benoemingsprocedure van de gezaghebber is een vertrouwelijk proces.

[1:42:41] Daar kan ik verder in dit verband geen uitspraken over doen.

[1:42:46] Uiteraard kan ik aangeven dat het proces ook gevolgd is zoals dat wettelijk is vastgelegd.

[1:42:53] Er is een profielschets gemaakt door de Eilandraad.

[1:42:57] De Eilandsraadsleden hebben een vertrouwenscommissie ingesteld.

[1:43:00] Die vertrouwenscommissie heeft gesprekken gevoerd met door de waarnemend

[1:43:04] Rijksvertegenwoordiger voorgedragen sollicitanten.

[1:43:07] De waarnemend Rijksvertegenwoordiger heeft een aanbeveling aan mij gedaan.

[1:43:12] Uiteindelijk is er een keuze gemaakt en heeft er een screening plaatsgevonden.

[1:43:18] Daarmee is het proces gelopen zoals het zou moeten lopen.

[1:43:25] En daar kan ik dus verder niet iets meer over toelichten.

[1:43:32] Dan zijn er nog vragen gesteld over het thema gezondheidszorg door GroenLinks B van de A en door NSC.

[1:43:44] Er was de vraag over gebrek aan ziekenhuiszorg, laatst stadium doorverwezen door huizen, artsen,

[1:43:49] hoge kosten enzovoort, en dat mensen hierdoor onnodig lang van goede zorg verstoken blijven.

[1:43:57] Mijn beeld is eerlijk gezegd niet dat dit schering en inslag is.

[1:44:02] Het besluit voor de zorgverzekering van de BES en de daar gekoppelde regeling voor aanspraken

[1:44:08] zorg van de BES maken heel duidelijk welke zorg wordt vergoed.

[1:44:12] En ook dat er, wanneer er doorverwijzing nodig is, doorverwijzing plaatsvindt naar verschillende ziekenhuizen.

[1:44:19] Dat kan bijvoorbeeld voor de Bovenwinde naar Sint-Maarten, maar dat kan soms ook naar andere landen zijn.

[1:44:25] En als er door wordt verweesd naar gecontracteerde zorg, zijn er geen extra kosten voor de patiënten.

[1:44:32] Wat wordt gedaan, en dat doet met name ook mijn collega van VWS, de heer Van Oje, is voortdurend kijken.

[1:44:38] En vorig jaar was het volgens mij een brief overgestuurd, ook naar uw Kamer.

[1:44:43] Hoe kunnen we in een continu verbeterproces ervoor zorgen...

[1:44:47] ...dat de inwoners van Saba en Sint Eustatius de zorg krijgen die ze nodig hebben...

[1:44:52] ...en ook tijdig?

[1:44:53] En er is in dat kader ook een pilot opgesteld...

[1:44:57] ...om directe verwijzingen mogelijk te maken.

[1:44:59] Dat is in november 2022 gestart.

[1:45:02] En daarbij is het zo dat de huisartsen direct doorverwijzen...

[1:45:05] ...de huisartsen van Saba en Stesia, naar het Sint Maarten Medical Center...

[1:45:10] ...zonder toekomst van het adviesteam van ZJCN.

[1:45:14] En het ziekenhuis biedt dan de tweede lijn zorg voor de inwoners van de eilanden.

[1:45:22] Er is daarnaast ook mogelijkheden voor het derde lijn zorg...

[1:45:26] ...verwijzingen naar Curaçao, Sint Maarten, Aruba, Colombia, Europees Nederland...

[1:45:30] ...maar dat gebeurt dan op basis van een initiatief van een behandeld specialist...

[1:45:35] waarbij dan het medische team wel aan het werk gaat.

[1:45:38] Die nieuwe werkwijze is geëvalueerd en mensen zijn er enthousiast over.

[1:45:44] En samen met de staatssecretaris van VWS zal ik ook daar goed naar blijven kijken

[1:45:50] of dat voldoende is om de gezondheidszorg te verbeteren.

[1:45:54] Maar het beeld dat het alleen maar slecht is,

[1:45:58] wat u eigenlijk in uw bijdrage schetste, dat beeld erken ik echt niet.

[1:46:01] Er is denk ik voldoende zorg voor mensen mogelijk, zowel op het eiland als via het stelsel van vrij

[1:46:12] directe verwijzingen, ook zodra mensen het eiland moeten verlaten.

[1:46:16] Dat is natuurlijk altijd minder fijn, want als je ziek bent wil je natuurlijk het liefst zo dicht mogelijk

[1:46:20] bij huis worden geholpen, maar gegeven de omvang van samen anesthesia is dat niet altijd mogelijk.

[1:46:27] Dan was er nog de vraag van mevrouw Bruining over het ziekenhuis op Sint Eustatius, of het flink

[1:46:33] verouderd is en niet kan voldoen aan de zorgvraag.

[1:46:36] Het kan wel voldoen aan de zorgvraag en ook is er sprake van voldoende kwaliteit.

[1:46:41] De inspectie houdt toezicht daarop en publiceert zijn rapportages.

[1:46:45] U zei dat u een rapportage niet kon vinden, of u zocht een rapportage die u niet kon vinden.

[1:46:49] Ik zal kijken of ik die voor u kan opsnorren en dan naar u kan toedoen komen.

[1:46:56] Vanuit die regio-deal waar ik over sprak, wordt er ook een bijdrage geleverd aan de

[1:47:01] bouw van een nieuw ziekenhuis.

[1:47:03] Er wordt gekeken of er operatieruimtes kunnen worden gereageerd die dan mogelijk kunnen worden

[1:47:07] ingezet door artsen en teams die worden ingevlogen.

[1:47:11] Daarmee zou dan meer zorg ook ter plekke kunnen worden geleverd.

[1:47:17] Daarmee kan het vervoer of onnodig vervoer worden voorkomen.

[1:47:23] Dan was er nog een vraag van NEC over connectiviteit.

[1:47:28] Daar was de vraag of er de mogelijkheid is om luchtvaartregulatie te onderzoeken en om

[1:47:35] te zien of daarmee een lastenverlaging kan worden gerealiseerd en dat ook weer gerelateerd

[1:47:41] aan mensen met een medische vraag of noodzakelijke medische zorg.

[1:47:47] Naar de connectiviteit via de lucht en of dat in een publieke dienst kan worden vervat,

[1:47:57] wordt op dit moment onderzoek gedaan door het ministerie van INW.

[1:48:03] Op dit moment wordt de wet en regelgeving hierop ook aangepast, omdat er dan de mogelijkheid is om,

[1:48:13] als dat gewenst wordt — en daar moet dan wel financiering voor worden gevonden, waarschijnlijk

[1:48:19] door een nieuw kabinet — of we wat meer van die luchtvaartverbindingen voor de mensen die op de

[1:48:24] eilanden wonen een publieke dienst kunnen maken en daarbij ook de prijzen zouden kunnen laten dalen.

[1:48:31] Want het is natuurlijk duidelijk dat die prijzen behoorlijk hoog zijn.

[1:48:38] Waar nodig werken we aan dat onderzoek, ondersteunen wij dat.

[1:48:43] Dat wordt gedaan door het ministerie van INW.

[1:48:46] En als het gaat over de vervoerverbindingen op het terrein van de zorg, dan zijn die in principe geregeld.

[1:48:52] en daar hebben de patiënten dan ook geen extra kosten aan.

[1:48:59] En dan ben ik klaar volgens mij.

[1:49:01] Dan is de staatssecretaris door haar blokjes.

[1:49:03] Dat geeft aanleiding voor een vraag van mevrouw Bruining van de NRC.

[1:49:06] Gaat uw gang.

[1:49:07] Voorzitter, mijn collega's en ik van de commissie hebben meerdere eilandsraden hier ontvangen

[1:49:12] en die hebben toch echt wel een hele grote zorgen uit over de gezondheidszorg.

[1:49:17] Die hebben daar eigenlijk een roep om hulp gedaan van het werkt niet, het klopt niet.

[1:49:21] Mensen moeten te lang wachten op hulp.

[1:49:23] Mensen moeten betalen voor hun tickets richting hulp.

[1:49:26] Ik vraag me af hoe alles wat we dan gehoord hebben, rijmt met wat de staatssecretaris hier aangeeft,

[1:49:32] dat er eigenlijk niet zoveel mis is met de gezondheidszorg.

[1:49:38] Er zijn een paar stoppen gezet in de afgelopen tijd die ik denk heel goed zijn, nog even los

[1:49:44] van het plan van aanpak dat door mijn collega van VWS is opgezet, om te zorgen dat het makkelijker is om

[1:49:53] mensen te verwijzen wanneer dat nodig is.

[1:49:55] Dat hoeft dan niet meer via de zorgverzekeraar, maar dat kan gedaan worden door de huisartsen van

[1:50:01] de betrokken patiënten.

[1:50:03] Nogmaals, als mensen worden uitgezonden voor medische zorg, dan worden hun tickets ook betaald.

[1:50:09] Dan hoeven ze daar niet voor te betalen.

[1:50:14] Tenminste, dat is de informatie die ik heb.

[1:50:15] Maar krijg ik nu iets anders of niet?

[1:50:16] Nee, nee.

[1:50:23] Pas wanneer mensen er zelf voor kiezen, zonder door verwijzing van de verzekeraar naar een

[1:50:29] ziekenhuis te gaan, dan moeten ze dat natuurlijk wel zelf betalen.

[1:50:32] Maar goed, in principe worden mensen gewoon geholpen.

[1:50:38] Er zijn wel stappen gezet in de afgelopen tijd om daadwerkelijk hiermee een knelpunt,

[1:50:44] wat ook al eerder genoemd werd, op te lossen.

[1:50:48] Mevrouw Bruining, een korte vervolgvraag.

[1:50:53] Ik hoor u aangeven dat er stappen zijn gezet.

[1:50:56] Tegelijkertijd, als we de eilandsraden horen, dan rijmen die stappen niet met wat we gehoord hebben.

[1:51:02] Zo heeft de eilandsraad van Sint-Azijs aangegeven dat er in het weekend gewoon geen dienstdoende arts is.

[1:51:08] Dus als je in het weekend ziek bent, dan mag je gewoon ziek zijn.

[1:51:11] En wanneer de dokter er is, moet je dan maar weer terugkomen.

[1:51:15] Hoe reindt dat met wat u aangeeft, dat er stappen zijn ondernomen?

[1:51:18] En tegelijkertijd heeft u het ook over doorverwijzen en de pilot.

[1:51:22] En dan vraag ik me af wanneer wordt er gerapporteerd over de pilot en hoe die loopt?

[1:51:26] Want ook daar zijn heel veel vragen over.

[1:51:29] Ik denk dat het goed is dat als u specifiek vragen hierover heeft, dat u ze ook stelt aan mijn collega van VWS.

[1:51:34] want die is degene die hier direct verantwoordelijk voor is.

[1:51:39] Nogmaals, mijn beeld is niet dat er grootschalig problemen zijn.

[1:51:44] Als u denkt dat er specifieke onderwerpen zijn,

[1:51:46] als het niet beschikbaar is van een arts tijdens het weekend

[1:51:49] of als er andere problemen zijn,

[1:51:52] dan lijkt het me goed om die vragen ook aan mijn collega te stellen.

[1:51:55] Dat ga ik overigens zelf ook wel doen, hoor.

[1:51:57] Maar ik ben benieuwd om te horen hoe dit zit,

[1:51:59] want dit is niet het beeld dat ik zelf heb, maar dat moeten we onderzoeken.

[1:52:05] De heer Wajd, wilde u nog een korte vraag stellen?

[1:52:08] Het antwoord is voldoende.

[1:52:10] Dan stel ik ook voor dat we naar de tweede termijn van de Kamer gaan.

[1:52:13] Dan krijgt u toch het woord, de heer Wajd.

[1:52:15] U mag de tweede termijn ook overslaan.

[1:52:20] Voorzitter, dank.

[1:52:21] Ik wil de staatssecretaris bedanken voor de antwoorden.

[1:52:24] Ik heb nog een overkoepelende, aanvullende vraag.

[1:52:27] Kan de staatssecretaris op redelijk kort termijn komen tot een voorstel met een brede visie voor

[1:52:31] de aankomende twintig jaar waarbij we de afgelopen investeringen beleid en de

[1:52:36] toekomstige investeringen beleid kunnen gaan borgen.

[1:52:40] Mevrouw Michon. Voorzitter, ik dank de staatssecretaris voor haar antwoorden. Ik

[1:52:45] heb één openstaande vraag, daar durfde ik geen interruptie meer voor aan te wijden,

[1:52:50] maar kan de staatssecretaris ook, dat is ook omdat het, het is denk ik een veel

[1:52:54] omvattende vraag, per brief doen toekomen wat tot nu toe de middelen waren uit

[1:52:58] regio deal groeifonds en sde plus plus en wat ervan is benut de staatssecretaris had het nu over 5

[1:53:05] miljoen samen 10 miljoen sintestaties dat staat inderdaad in de stukken dat was voor 2024 maar

[1:53:10] er zijn ook regio deal gelden in 2018 en 2020 beschikbaar gekomen wat is daarvoor benut van

[1:53:18] de verschillende eilanden waarom is ook in 2024 niet door een niet een bijdrage uit het regio deal

[1:53:25] voor Bonaire heeft dat niet plaatsgevonden.

[1:53:29] Voorzitter, ik wil graag een twee minuten debat aanvragen.

[1:53:37] Ik heb nog wel een aanvullende vraag over de permanente vertegenwoordiging van Bonaire

[1:53:43] Sint-Eustatius en Saba in Den Haag.

[1:53:46] In het afspraaklijstje van de werkconferentie staat dat er wordt gekeken naar een invulling

[1:53:54] hiervoor.

[1:53:57] Zou de staatssecretaris ons op de hoogte kunnen houden van de voortgang die dat doet en wat

[1:54:04] de kosten zijn die daarmee gemoeid zijn?

[1:54:09] Ik dank de staatssecretaris voor haar antwoorden.

[1:54:13] Ik heb eigenlijk nog één vraag over de luchtvaartregulatie.

[1:54:17] Op welke termijn verwacht de staatssecretaris de uitkomst van het onderzoek met ons te kunnen

[1:54:21] delen dat momenteel loopt?

[1:54:26] Ik dank de staatssecretaris voor de beantwoording van de vragen.

[1:54:30] Ik wens geen gebruik te maken van de tweede termijn.

[1:54:34] Dan kijk ik even naar rechts voor de beantwoording.

[1:54:37] Ik verwacht zo dat het in één keer door kan gaan.

[1:54:41] Dan geef ik de staatssecretaris het woord voor haar tweede termijn.

[1:54:44] Gaat uw gang.

[1:54:46] Ik was een beetje getriggerd door de vraag van de heer White.

[1:54:49] Hij zei dat hij graag een voorstel voor een brede visie wilde voor de komende twintig jaar.

[1:54:53] Maar ik was een beetje benieuwd naar op welk terrein dat dan specifiek zou moeten zien.

[1:54:58] Welke ideeën u daarover heeft?

[1:55:00] Want ik vind het moeilijk om te zeggen dat ik vanuit een demissionair kabinet nog een visie moet maken

[1:55:04] voor de komende twintig jaar, voor de eilanden in het algemeen.

[1:55:07] Maar misschien kan u iets meer specifiek zijn.

[1:55:12] Dank u wel, voorzitter.

[1:55:14] Kijk, ik kan me voorstellen dat het nu heel erg moeilijk is om inhoudelijk in te gaan.

[1:55:17] Ik wilde eigenlijk met name meer om procesafspraak maken.

[1:55:21] Ik denk dat het van belang is dat we de afgelopen jaren toch heel veel uitdagingen hebben getrotsteerd.

[1:55:28] Ik denk dat er heel veel gebeurd is de afgelopen jaren.

[1:55:30] Heel veel goede dingen ook ingezet zijn.

[1:55:33] En we willen natuurlijk wel dat de dingen die ingezet zijn, dat die een goed vervolg krijgen.

[1:55:38] Dus ik wilde met name meer een procesvoorstel in plaats van een inhoudelijk.

[1:55:44] Ik kijk naar de staatssecretaris of de staatssecretaris hier wat mee kan.

[1:55:50] Ik vind het nog een beetje complex eigenlijk, eerlijk gezegd.

[1:55:53] Maar misschien dat we daar anders nog even met elkaar over kunnen overleggen op een later moment,

[1:55:58] even buiten de vergadering om.

[1:56:00] En dan kom ik daar graag met een voorstel, ja.

[1:56:05] Gaat u vooral verder?

[1:56:07] Ja, dan was de vraag van mevrouw Michon om een brief te krijgen over welke middelen inmiddels zijn ingezet

[1:56:13] in de afgelopen tijd vanuit de verschillende fondsen.

[1:56:16] Dat doe ik graag.

[1:56:18] Niet alle fondsen zijn al benut voor de eilanden, maar dat wordt dan ook duidelijk.

[1:56:25] De heer Van Haas vroeg of ik wat meer zicht kan krijgen op wanneer die permanente

[1:56:29] vertegenwoordiging wordt ingevuld.

[1:56:30] Dat is natuurlijk vooral iets wat de openbaar lichaam zelf moet gaan ontwikkelen en opzetten.

[1:56:36] Maar zodra daar meer zicht op komt, dan informeer ik u daar graag over.

[1:56:42] Dit is onderdeel van de uitkomsten van de werkconferentie, het idee om dit op te zetten.

[1:56:48] En ik denk dat het goed is dat we, wanneer we daar meer duidelijkheid over hebben, dat

[1:56:51] we dat uiteraard ook aan u melden.

[1:56:54] En dan was er nog een vraag van mevrouw Bruining over de termijn van het onderzoek voor dat

[1:57:04] personenvervoer.

[1:57:05] Daar hebben we helaas nog geen antwoord voor u op op dit moment.

[1:57:09] Het wordt uitgevoerd door het ministerie van INW, maar we zorgen er even voor dat u dat

[1:57:13] antwoord van ons krijgt.

[1:57:19] Dan zijn we aan het einde gekomen van de tweede termijn van de staatssecretaris.

[1:57:24] En dan hebben we het fantastisch gedaan qua tijd.

[1:57:27] Ik heb een tweetal toezeggingen die ik graag met de commissie deel als de bel klaar is.

[1:57:33] En dat is ook direct zo.

[1:57:34] De eerste toezegging.

[1:57:35] De staatssecretaris deelt de definitieve versie van de afsprakenlijst van de werkconferentie met de Kamer.

[1:57:41] De tweede toezegging is.

[1:57:42] De staatssecretaris stuurt een brief over welke middelen beschikbaar zijn gesteld...

[1:57:45] Geodiels Groeifonds en SDE++ en wat daarvan is benut.

[1:57:52] Zou het mogelijk zijn om die laatste toezegging, die brief,

[1:57:56] om die binnen een week te krijgen, omdat we elkaar heel op

[1:58:00] hele korte termijn spreken weer over Caribisch Nederland?

[1:58:04] En daar komen deze fondsen ook weer langs.

[1:58:10] De staatssecretaris bevestigt dit.

[1:58:13] En dan is het allerlaatste wat ik nog met de aanwezigen wil delen en alle mensen die kijken.

[1:58:18] en er is een twee minuten debat aangevraagd met onze eerste spreker.

[1:58:21] Mevrouw Michon, dan wil ik graag al mijn collega's bedanken voor hun bijdrage.

[1:58:26] De staatssecretaris voor de beantwoording.

[1:58:29] Alle mensen die meegekeken hebben, zowel digitaal, maar ook vanaf de publieke tribune.

[1:58:33] En een grote dank wederom aan de gevier, de bodes, de ondersteuning

[1:58:38] en alle mensen die het mogelijk hebben gemaakt dat wij ons werk weer konden doen.

[1:58:41] Een hele fijne avond allemaal.