EU-LNV

[0:00:00] Van harte welkom, ook de mensen op de publieke tribune en de mensen die thuis kijken en luisteren via het digitale kanaal.

[0:00:05] Ook de leden van de Tweede Kamer, daar staat de generaal, van harte welkom.

[0:00:10] Ik stel voor, we hebben er maar drie uur in gepland, terwijl normaal met zoveel sprekers kom je minimaal op vier uur uit.

[0:00:16] Dus we zullen beperken de interrupties, dat worden er zes in de hele eerste termijn.

[0:00:20] Dus ook van de Kamer, maar ook van de minister. Dus zes in totaal, u mag dat verdelen.

[0:00:24] Dus als u er weinig in uw eigen eerste termijn gebruikt, mag u er meer bij de minister gebruiken.

[0:00:29] Daar zal hij blij mee zijn.

[0:00:31] Maar we gaan in ieder geval aan een spreektijd van vier minuten.

[0:00:36] En we gaan het ook heel streng bewaken.

[0:00:37] De interrupties moeten heel kort.

[0:00:38] En ik hoop ook dat de minister korter in kan geven en duidelijk de blokjes kan aangeven.

[0:00:43] Dan kunnen we beter plannen hoe de interrupties laten plaatsvinden.

[0:00:47] Dus mogelijk kan het team er nu al over nadenken.

[0:00:54] Mevrouw Boumet, ik had het verwacht.

[0:00:57] Ja, en als een interruptie langer dan 30 seconden duurt, dan gaat u de tweede tellen.

[0:01:01] Ja, dat is afgesproken met die Allend, dat we dat doorzetten.

[0:01:04] Die was bewijzen van proef en dat is...

[0:01:07] Ik geloof dat ik de enige was die dat tegen was zelfs.

[0:01:11] Dus dat gaat door inderdaad.

[0:01:13] Dus vanaf 30 seconden worden het gewoon twee interrupties inderdaad.

[0:01:16] En je hebt er maar zes, dus een eerste termijn voor de Kamer en een eerste termijn voor de minister.

[0:01:20] Dus ga er zuinig en goed mee om.

[0:01:22] En stel een korte vraag en dan halen we het wel.

[0:01:25] Dat geef ik graag als eerste op meneer Ginders.

[0:01:29] Nou, voorzitter, zullen we dat aan acht doen?

[0:01:31] Als we toch zo kort en wondig zijn?

[0:01:33] Want het is wel vandaag...

[0:01:34] Ja, maar we hebben er maar drie uur, dus we zullen zien.

[0:01:37] Als jullie er niet meer uitkomen, zijn we altijd kolant.

[0:01:39] Zullen we het zo afspreken?

[0:01:40] Ze proberen die stok achter die deur te houden.

[0:01:43] We beginnen met een klein zaaltje, gezellig.

[0:01:45] Ik hoop niet dat u claustrofobisch wordt, mevrouw de minister.

[0:01:49] Er zijn nog een paar woordvoerders bijgekomen.

[0:01:52] We beginnen met de heer Van Kampen,

[0:01:54] van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie.

[0:01:56] Meneer Van Kampen.

[0:01:58] Voorzitter, dank voor het woord.

[0:02:01] Laat ik allereerst een woord van dank zeggen in de richting van de zijde van het kabinet.

[0:02:06] Als het gaat om de Europastrategie, die is gedeeld naar aanleiding van mijn motie op 7 december 2022.

[0:02:14] En daarin vroegen we eigenlijk het kabinet een aantal prioriteiten op te sommen, toe te lichten.

[0:02:21] Nou, dat is gelukt.

[0:02:22] Maar liefst negen pagina's zijn gedeeld met de Kamer waarin de prioriteiten boven elkaar zijn gezet.

[0:02:31] En dat is wat mij betreft een mooie verzameling van prioriteiten.

[0:02:35] Maar voorzitter, waar blijft het aanpakdeel in de term plan van aanpak?

[0:02:40] Want we lezen de prioriteiten en dat het kabinet dit belangrijk vindt.

[0:02:43] Maar mijn fractie mist daar toch eigenlijk een antwoord op de vraag hoe gaan we dit voor elkaar krijgen?

[0:02:49] Bijvoorbeeld als het gaat om groene gewasbeschermingsmiddelen.

[0:02:51] Hoe krijgen we nou eindelijk die alternatieven voor chemie voor elkaar bij de FSA?

[0:02:57] Iets waar we op dit moment al heel lang op op wachten.

[0:03:00] Middelen liggen op de plank, maar komen maar niet los, terwijl die boeren daar naar snakken.

[0:03:05] ReNur, een positief bericht vanuit de zijde van de Europese Commissie dat het eraan zou komen.

[0:03:10] Maar waar liggen de wetten, de aanpassingen van de verordeningen, de richtlijnen...

[0:03:13] zodat boeren ook echt die alternatieven voor kunstmest uit dierlijke mest kunnen gaan toepassen op hun bedrijf.

[0:03:22] En dat missen we in die strategie.

[0:03:24] En voorzitter, de reden dat mijn fractie om deze strategie vroeg,

[0:03:29] was eigenlijk dat we vinden dat we eens moeten stoppen met het discussiëren op basis van geannoteerde agenda's,

[0:03:35] van geannoteerde agenda naar geannoteerde agenda,

[0:03:38] maar dat we ook strategisch de discussie kunnen voeren over wat belangrijk is voor de landbouw in Nederland.

[0:03:43] Er is een interruptie van meneer Gremmers van de Grissen.

[0:03:46] Ja, voorzitter, het M-woord is gevallen.

[0:03:48] De heer Van Kampen gebruikt het woord mest.

[0:03:50] Ik was benieuwd, er was een briefje gestuurd op het kabinet naar de Kamer afgelopen vrijdag.

[0:03:55] Met antwoorden op schriftelijke vragen van een aantal collega's van ons.

[0:03:59] En daar zat bij een plan van aanpak waar de heer Van Kampen om heeft gevraagd.

[0:04:03] Een crisisplan, want het is crisis in Nederland op het platteland.

[0:04:07] En het dreigt crisis voor veel familiebedrijven.

[0:04:10] Ik was heel benieuwd naar de reactie van de heer Van Kampen op het plan en de voorstellen van de minister.

[0:04:15] Het woord mest viel inderdaad, want op 25 april wordt het mestdebat gehouden.

[0:04:19] Dus als de leden slim zijn, dan laten ze nu zoveel mogelijk achterwege, want anders dan gaan we het helemaal niet halen.

[0:04:28] Ik ga het ook over mest hebben vandaag, want het is het meest prangende probleem dat we op dit moment hebben.

[0:04:33] En je kunt wel zeggen, nou we stellen het nog even twee weken uit, maar elke dag telt.

[0:04:37] Dus ik ben zeer benieuwd naar de antwoorden op de vraag van de heer Grimwis.

[0:04:40] Misschien heb ik er ook nog een paar voor de VVD.

[0:04:42] Kijk, dat beginnen we alweer.

[0:04:44] Ik wil het heel kort even houden, anders verlies ik op datum veel tijd.

[0:04:46] Maar de leden hebben verzocht om dat mestdebat,

[0:04:49] om een apart mestdebat,

[0:04:51] en nu gaat u het eigenlijk zelf allemaal frustreren.

[0:04:53] Bovendien, de leden hebben verzocht om die spreektijd van drie uur,

[0:04:56] niet van vier uur, dus we gaan het niet redden.

[0:04:58] Ik zeg het heel eerlijk, het gaat helemaal niks worden.

[0:05:00] Dus laten we dat nou gewoon niet doen.

[0:05:01] Dat mestdebat, dat komt er nog.

[0:05:04] Voorzitter, het blijft genoeg mest over 25 april, dat verzeker ik u.

[0:05:09] Meneer Van Kampen.

[0:05:13] U heeft er gelijk in dat op 25 april het debat specifiek over mest gaat.

[0:05:18] Tegelijkertijd is de nitraatrichtlijn toch wel degelijk een wet...

[0:05:24] die centraal staat als het gaat om het Europees landbouwbeleid.

[0:05:26] Ik begrijp de vraag van de heer Gimwis.

[0:05:28] Die wil ik proberen te beantwoorden.

[0:05:32] Ik zit hier vandaag met een bijzonder ongemakkelijk gevoel.

[0:05:36] zit vandaag. Want de heer Grimwis heeft er gelijk in dat mijn fractie samen met de fracties van

[0:05:43] NEC, BBB, D66, GroenLinks, PvdA, CDA, SGP, ChristenUnie en Partij voor de Dieren om een plan

[0:05:51] van aanpak van de minister voor landbouw hebben gevraagd om die generieke korting die op ons af

[0:05:57] lijkt te komen af te wenden. De minister heeft daarnaar geluisterd. Ik constateer ook dat het

[0:06:02] mesbeleid niet controversieel is verklaard.

[0:06:04] En ik lees maatregelen waarvan ik de impact zeker niet zal onderschatten,

[0:06:08] maar waarvan ik tegelijkertijd wel denk, ja, daar moeten we onze ogen niet voor sluiten,

[0:06:12] omdat het alternatief is iets is wat veel erger is,

[0:06:16] namelijk die generieke korting die we al hebben meegemaakt in 2017.

[0:06:20] En laat ik het zo zeggen, voorzitter,

[0:06:22] dat is iets waar mijn fractie nooit meer de verantwoordelijkheid voor zal willen dragen.

[0:06:36] Ik vond het een bijzondere figuur, omdat de formerende partijen nu vragen stellen aan de minister en de minister met antwoorden komt.

[0:06:43] En een van de vragen van de formerende partijen was, bent u bereid om tijdens deze formatiefase geen nieuw beleid met uitbreiding van de uitkoopregeling af te kondigen?

[0:06:52] En ik wil aan de heer Van Kampen vragen hoe dat strookt met zijn vraag om een plan van aanpak om de mestcrisis het hoofd te bieden.

[0:07:00] Dit is de verdeeldheid die bloot komt te liggen bij mij als ik aangeef dat ik hier met een dubbel gevoel zit.

[0:07:08] Ik vind het niet leuk, maar aan de ene kant kan ik inhoudelijk de lijn van de minister begrijpen.

[0:07:13] Nogmaals, het mensbeleid is niet controversieel verklaard, dus hij heeft die ruimte om de stappen te zetten die hij voorstelt.

[0:07:20] Maar ik tegelijkertijd ook lid ben van een partij die op dit moment een onderhandeling voert met drie andere partijen.

[0:07:26] waarvan er misschien partijen aan tafel zitten die minder zitten te wachten op dit pakket.

[0:07:34] Ik weet het ook niet, maar dat is een verantwoordelijkheid die je in deze fase ook hebt te nemen.

[0:07:38] Ik constateer dat deze fase vijf weken dan nog duurt.

[0:07:42] De vragen gaan over deze fase van de onderhandelingen.

[0:07:46] En ja, dat is waar ik me op dit moment toe heb te verhouden.

[0:07:50] We zouden eigenlijk ook een rekening moeten invoeren voor dertien seconden in de beantwoording.

[0:07:53] Dat zal wel veel schelen.

[0:07:55] Mevrouw Bommet, akkoord zo.

[0:07:57] Dan zetten we de tijd eraan, meneer Van Kampen.

[0:07:59] Voorzitter, een vraag over de stappen van de Europese Commissie.

[0:08:02] Mevrouw van der Leijen, die natuurlijk ook verkiezingen voelt aankomen...

[0:08:05] en in goed daglicht wil staan bij de agrarische achterban.

[0:08:10] Dat lijkt alsof daar heel veel beweging zit...

[0:08:13] maar als ik de brief van de minister en de analyse lees van de zijde van het kabinet...

[0:08:17] valt dat voor de Nederlandse situatie nog wel mee.

[0:08:19] Hoeveel boerenbedrijven zijn er nou daadwerkelijk...

[0:08:21] die grond hebben, meer dan tien hectare.

[0:08:24] Ik zou de minister willen vragen, wat vindt hij nou van deze zet van de Europese Commissie

[0:08:29] om het beeld op te roepen dat de wet en regelgeving voor de agrarische sector wordt verlicht,

[0:08:37] terwijl het in de praktijk voor boeren eigenlijk niet zoveel uitmaakt, omdat wij, daar is het weer,

[0:08:42] we gaan het 25 april over hebben, omdat we te maken hebben met die derogatiebeschikking,

[0:08:46] omdat we te maken hebben met dat zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn en dat addendum.

[0:08:51] Waar zit de verlichting voor Nederlandse boeren in dat pakket van de Europese Commissie en hoe beweegt de minister dat?

[0:08:57] Voorzitter, tot slot. Het is oorlog op het continent.

[0:09:00] Ik mocht vorige week met een aantal collega's in Oekraïne zijn en heb daar ook gezien hoe dat eraan toegaat.

[0:09:07] En ik lees in de stukken van de minister bij de geannoteerde agenda's dat met name van Oost-Europese landen de discussie toeneemt als het gaat om de import van Oekraïns graan.

[0:09:16] Dat daar discussie over is, omdat Oost-Europese landen zien dat de handelspositie van boeren

[0:09:21] in Oost-Europa daarbij wordt beslecht.

[0:09:23] Tegelijkertijd, voorzitter, hoort mijn fractie signalen dat er landbouwproducten uit Rusland

[0:09:27] nog wel ongelimiteerd hier naartoe kunnen gaan.

[0:09:30] Ik zou de minister willen vragen of hij bereid is om te bezien in Europees verband, want

[0:09:34] daar spreken we over vandaag, of het niet is te voorkomen dat Russische landbouwproducten

[0:09:40] de Europese Unie binnen worden geïmporteerd, zodat die druk die nu lijkt, die ongemakkelijke

[0:09:46] druk die op dit moment wordt opgevoerd vanuit Oost-Europa op Oekraïne en handelsimport vanuit

[0:09:51] Oekraïne, dat land wat mijn fractie bestreft, onvoorwaardelijk zullen moeten steunen zodat

[0:09:57] die druk kan worden weggenomen en ik kijk uit naar de minister en de beantwoording van de minister

[0:10:01] en ik hoop van harte dat hij daartoe bereid is. Tot zover, voorzitter.

[0:10:05] Ik wil mevrouw Kampen voor u inbrengen namens de VVD. De Partij voor de Vrijheid. Mevrouw Nijhoff-Leeuw.

[0:10:13] Dank u voorzitter. Voorzitter ik zal ook het woord mest wel gebruiken maar ik

[0:10:17] blijf proberen op hoofdlijnen. Zal wat ballonnetjes op wellicht wel

[0:10:22] loslaten maar die echt op het mestbeleid zal ik de 25ste verder gaan want ik ben

[0:10:27] nog druk in voorbereiding. Voorzitter maar de PVV maakt zich wel

[0:10:30] groter zorgen over het voortbestaan van onze boeren.

[0:10:33] De koers hier in huis lijkt vooral gericht op stoppersregelingen. Die boeren moeten

[0:10:39] enthousiasmeren om eerder het bijltje erbij neer te gooien, maar de sector vergrijst al enorm.

[0:10:45] Tien procent van de boeren zijn jonger dan veertig jaar en dat is enorm weinig.

[0:10:49] De jonge boeren willen absoluut werken aan een oplossing, maar er moet wel duidelijkheid zijn

[0:10:54] waar ze naartoe kunnen werken.

[0:10:56] Een actieplan gericht op de jonge boeren en boeren die ondanks alles nog steeds hun schouders

[0:11:01] ronde willen zetten, moet de hoogste prioriteit hebben en niet een volgende stoppers- of uitkoopregeling.

[0:11:08] De PVV is wel blij dat er eindelijk het besef is, ook in de EU, dat de enorme regeldruk ervoor

[0:11:15] zorgt dat de landbouw en de visserij ten ondergaan en versoepeling noodzakelijk is.

[0:11:20] Boeren en vissers moeten ondernemersvrijheid krijgen.

[0:11:23] Deze uitgestoken hand van de EU moet de minister met beide handen aanpakken, maar helaas lijkt

[0:11:29] dat de minister op de rem gaat trappen en toch vooruit schuift richting 2025, 2026.

[0:11:36] Er is een interruptie van mevrouw Verdag, CDA.

[0:11:40] Ja, dank voorzitter.

[0:11:41] Met de eerste zin van de collega Nijhoff was ik heel gelukkig.

[0:11:47] Het belang van de sector in een toekomstperspectief.

[0:11:51] Maar daarna was mijn vreugde al snel afgelopen.

[0:11:53] Want ik kan het, als de PVV dat nou werkelijk meent,

[0:11:58] Dan kan ik dat niet rijmen met een actie waarbij vanuit de formerende partijen wordt gezegd over een brief die nog helemaal niet openbaar is, waar ook nog niet van bekend is wat er allemaal in staat.

[0:12:10] We vermoeden dat het alleen over een beëindigingsregeling gaat.

[0:12:13] Ook al is het een brief die naar aanleiding is van een breed aangenomen motie van Kampen met zo'n beetje de hele Kamer.

[0:12:20] Wij willen in kaart brengen wat de mogelijkheden zijn om de komende crisis het hoofd te bieden, dat de PVV dan zegt.

[0:12:27] Die brief willen we niet.

[0:12:29] Er waren twee interrupties, meteen.

[0:12:31] Mevrouw Nijhoff.

[0:12:33] Volgens mij heb ik niet gezegd die brief willen we niet.

[0:12:37] Dus ik begrijp eigenlijk niet helemaal goed, voorzitter, waar ze op koerst.

[0:12:42] Maar wel heb ik gezegd dat het vooral lijkt gericht te zijn op een stoppesregeling als hoogste prioriteit.

[0:12:50] En wij denken dat je het beste toekomstperspectief biedt door de prioriteit op de jonge boeren

[0:12:57] en op de boeren die door willen gaan te leggen.

[0:13:01] Om daar de hoogste prioriteit op te leggen.

[0:13:03] Want daar kom ik ook zo in mijn bijdrage op terug.

[0:13:05] Die moeten ook zorgen voor onze voedselzekerheid.

[0:13:08] En dat is toch wel een heel belangrijk iets.

[0:13:10] En anders maak ik me daar richting 2050 toch wel enorme zorgen over.

[0:13:15] Mevrouw Verk?

[0:13:18] Ja, het is eigenlijk heel gek om al iets te vinden van een brief die nog niet verschenen is.

[0:13:23] En de conclusie te trekken dat daar iets in staat wat een partij misschien niet bevalt.

[0:13:27] en dat het daarom geen onderdeel zou moeten zijn van het debat in de Tweede Kamer.

[0:13:33] Dat is geen vraag, realiseer ik me, maar ik kan niet zoveel met dit antwoord.

[0:13:39] Nou, Juf.

[0:13:40] Klopt, maar we hebben allemaal het een en ander in de media gezien,

[0:13:43] dus nou ja, we reageren met z'n allen op.

[0:13:45] Maar, zoals ik het in het begin al aangaf, de 25e gaan we helemaal op het debat in,

[0:13:50] of op het mesbeleid in.

[0:13:53] Daar zijn we ook aan de voorkant al enorm druk mee.

[0:13:56] ook al contact met het ministerie gehad om te kijken hoe we met kleine dingen toch wat meer kunnen doen.

[0:14:01] Dus daar zal ik ook wat verder op, in de 25e zal ik daar ook verder op ingaan, dus te kijken

[0:14:08] wat voor oplossingen er zijn die wel gericht zijn op de jonge boeren en op de toekomst.

[0:14:16] Dank u wel.

[0:14:16] Is er een interruptie van mevrouw Bromet?

[0:14:19] Ja, voorzitter, want we hebben afgelopen vrijdag een plan van aanpak gehad van de minister uit het

[0:14:24] ministerie en daarin wordt inderdaad gesproken voor een generieke opkoopregeling om de druk

[0:14:30] op de mestmarkt te verlichten.

[0:14:31] Is de PVV daar dan tegen?

[0:14:33] Want zij zegt ik wil geen nadruk op die uitkoopregelingen.

[0:14:36] Maar is dat dan iets waar de PVV tegen is?

[0:14:41] Dank u voorzitter.

[0:14:43] Voorzitter, ik heb zojuist al aangegeven dat wat het PVV betreft de prioriteit op de jonge

[0:14:50] boeren en de boeren die nog door willen gaan, zou moeten liggen.

[0:14:53] Dus daar, dat is de prioriteit. Ik bedoel, ik probeer prioritering aan te leggen en dat is denk ik toch wat anders dan, ja, daar zou mevrouw Bromet mijn antwoord uit kunnen halen.

[0:15:06] Dus de prioriteit één is voor ons de mensen die ons voedsel op ons bord moeten blijven genereren.

[0:15:13] Alvorens ik mevrouw Potten het woord geef en dan mevrouw Lidkossi's ook nog.

[0:15:18] Maar misschien kan het ook alleen over die nitraatrichtlijn gaan en zaken mes.

[0:15:22] Want daar kunnen we mogelijk een hoop tijd mee besparen, omdat het mesdebat nog komt.

[0:15:25] Mevrouw Potten, D66.

[0:15:27] Ja, voorzitter, dit antwoord verbaast me dan toch een beetje.

[0:15:30] Want in feite gaat de regeling die is geschetst, gaat over een vrijwillige regeling.

[0:15:34] Gaat er over om die boeren die willen stoppen, de mogelijkheid te geven om dat op een hele prettige manier te doen.

[0:15:41] Sowieso zouden we vrijwilligheid allemaal moeten toejuichen.

[0:15:44] Maar als de PVV dan ook nog zegt, wij willen ruimte voor jonge boeren,

[0:15:48] dan denk ik, nou volgens mij moet je dan helemaal hiervoor zijn,

[0:15:50] want juist op het moment dat je boeren die willen stoppen de mogelijkheid geeft om dat te doen,

[0:15:57] dan krijg je ruimte voor die jonge boeren die misschien wel door willen.

[0:16:00] Dus ik begrijp gewoon niet waar de PVV staat.

[0:16:02] Leutenaar Jof.

[0:16:04] Voorzitter, het een sluit het ander niet uit,

[0:16:05] Alleen als je prioriteit een lijstje maakt, wat je het belangrijkste vindt, dan breng je daar een volgorde aan.

[0:16:14] En voor ons is de volgorde, de mensen, dus het is van hoe stel je je beleid in.

[0:16:18] En dan komt bij ons het zo over dat toch inderdaad het uitkoopbeleid wat hoger is.

[0:16:27] En dat hebben we ook gezien en er zijn ook vragen gesteld, ook aangegeven dat willen we nu in deze periode niet.

[0:16:33] in de formerende tijd om daar veel geld te uit te geven.

[0:16:37] Maar de prioriteit ligt voor ons op de voedselzekerheid en de voedselproductie voor de toekomst.

[0:16:44] U kunt zeggen dat de stoppersregeling daarvoor is, maar ik maak me dan grote zorgen als ik

[0:16:52] zie dat er nog maar 10% van de boeren onder de 40 jaar is die voor de toekomst moeten

[0:16:58] zorgen.

[0:16:58] Dat is toch wel een heel gering aantal van de boeren en die gaan echt onze voedselzekerheid

[0:17:03] niet borgen.

[0:17:04] Ik zei niks, maar u doelde waarschijnlijk op mevrouw hetgeen wat mevrouw Pot zei.

[0:17:09] Mevrouw Pot, wilt u er nog op reageren of niet?

[0:17:11] Dit kost iets, Partij voor de Dieren.

[0:17:14] Ja, je heeft even een opmerking dat we straks helemaal geen boeren meer hebben,

[0:17:18] misschien een paar grote jongens als we zo doorgaan.

[0:17:21] Ik vraag me af waar de PVV die luxe vandaan haalt,

[0:17:25] dat ze hier een beetje kan bedenken van nou, deze doen we niet, deze doen we wel.

[0:17:30] Want wat de minister heel duidelijk heeft gezegd, ook in die brief,

[0:17:33] We hebben die luxe niet.

[0:17:35] Als we dit uitstellen, waar onder andere het PVV in die vragen naar vraagt,

[0:17:41] is het gevolg daarvan dat de boeren daar de dupe van worden.

[0:17:45] Dus de vraag is aan de PVV, hoe verzint u dit?

[0:17:51] Mevrouw Najafle, hoe verzint u dit?

[0:17:55] Goedemiddag, mijn computer, meneer de voorzitter.

[0:18:02] Ja, voorzitter, iedereen die gaat over zijn eigen tekst is zijn eigen invalshoek.

[0:18:07] als hoek en weet dat wij de 25ste met verschillende punten komen die zouden kunnen helpen, kleine

[0:18:15] stukjes, richting het mesbeleid.

[0:18:17] Dus ik denk niet dat wij generiek iets aan de kant gooien of hoe je het ook mag bezien,

[0:18:23] voorzitter, zeg ik dan maar even tegen de vragenstellers.

[0:18:27] Maar voor ons is de toekomst wel prioriteit.

[0:18:30] Hoe waarborgen we dat we rond 2050 nog genoeg gezond eten in de schappen van de winkels

[0:18:36] hebben liggen die voldoende aan de kwaliteit die wij aan ons voedsel stellen en dat vinden

[0:18:41] wij gewoon het belangrijkste. Dus wij vinden je moet de boeren, de vissers laten doen

[0:18:45] waar ze goed in zijn, voedsel produceren en nou ja geef ook wat meer vrijheid in die ondernemers

[0:18:53] zodat ze zelf kunnen bepalen hoe ze dat gaan doen.

[0:18:55] Net kost iets.

[0:18:56] Als ik het goed begrijp bent u zelf aan het nadenken wat er dan wel nog moet gebeuren

[0:19:00] of kan gebeuren, dan is mijn concrete vraag waar...

[0:19:06] Dan is mijn concreete vraag, waar gaat de PVV zich dan precies op baseren en welke wetenschappelijke

[0:19:12] input over wat wel of niet werkt, want dit is niet een probleem van afgelopen paar jaar,

[0:19:16] dit speelt al decennia en we falen steeds in het doen wat nodig is.

[0:19:22] Voorzitter, ik heb geprobeerd om mijn bijdrage zo te doen op hoofdlijn, wel wat ideeën aan

[0:19:32] waar we de 25e mee komen.

[0:19:34] Met de onderbouwing en het hele uitgebreide stuk,

[0:19:38] dus de punten waar we ook al richting de minister zijn geweest,

[0:19:42] van wat suggesties wil, is daar al toch wel wat besproken,

[0:19:47] van hoe kunnen we daar wat mee.

[0:19:49] Dus echt oplossingsricht richting de mesmarkt.

[0:19:54] En daar komen de 25e's mee, want dan hebben we het mesdebat.

[0:19:56] En ik heb nu beide onderdelen die hier staan,

[0:20:00] het hele EU-pakketje op hoofdlijn willen pakken, maar dat gaat op deze manier niet.

[0:20:07] Dus ik heb nu zo hapsnap geprobeerd wat uit mijn tekst mee te nemen en ik zal zometeen ook het andere

[0:20:12] stukje voor de andere minister nog wel eventjes meepakken.

[0:20:16] Maar ik blijf bewust op hoofdlijn, omdat dit volgens mij ook een beetje een strategisch debat is.

[0:20:20] Zo heb ik het gezien en dat probeer ik te doen.

[0:20:24] En als mijn collega's dan helemaal de diepte in willen gaan, nu dit al debat wilden voeren over de inhoud,

[0:20:29] Ik vind dat prima, maar ik doe dat 25ste verder op die diepte met onze punten.

[0:20:35] Meneer Gilders.

[0:20:36] Ja, voorzitter, ik beluister collega Nijhoff-Diel wat positiever,

[0:20:42] want zij heeft het over een prioriteringsvolgorde.

[0:20:45] En ze zegt niet nee tegen een van de onderdelen van het plan van aanpak van minister Adema.

[0:20:50] En dat lijkt mij verstandig en lijkt me ook logisch.

[0:20:53] Wie zegt hier in deze zaal van, weet je wat,

[0:20:55] we gaan als eerste proberen zoveel mogelijk bedrijven te beëindigen?

[0:20:58] Niemand toch? Dat zet je onderaan, maar het is wel een flankerende maatregel die je nodig hebt om ergens te komen.

[0:21:05] En het liefst zouden we allemaal gewasderogatie willen, gelet op de genitratierichtlijn.

[0:21:09] Maar ja, dat is mijn vraag aan mevrouw Nijhoff-Leeuwen.

[0:21:14] Hoe kijkt zij dan tegen die verschillende andere maatregelen?

[0:21:16] Want het gaat maar één pagina lang over die beëindigingsmaatregelen en zeven pagina's over andere maatregelen.

[0:21:20] Zoals afromen, waar we met algemene stemmen voor hebben gestemd.

[0:21:23] Denk aan die tijd hè, want die had er al twee aan je broek plakken.

[0:21:26] Oh, is dat zo? Dan moet ik heel snel naar haar vraagteken, voorzitter.

[0:21:29] Dank voor deze waarschuwing.

[0:21:32] Dan is de vraag van, hoe beoordeelt zij op hoofdlijnen die andere aspecten van het plan van aanpak?

[0:21:38] En moeten we dan op 25 april er niet voor zorgen dat het plan van aanpak nog beter wordt voor jonge boeren?

[0:21:43] En hoe ziet zij dat voor zich?

[0:21:46] Mevrouw Nijhoff, hij offerde zomaar een interruptie op om u een compliment te maken.

[0:21:50] Dus laat u in die zak steken.

[0:21:52] Ja, voorzitter, volgens mij hebben we daar de 25e, het hele debat, de tijd voor.

[0:21:57] En er zijn wat kleine dingen, onder andere een doorvertaling van het renieuwen,

[0:22:03] waar wij ideeën hebben wat misschien wat sneller implementeerbaar is.

[0:22:06] Dat is één van de dingen.

[0:22:08] Dus om nu die hele brief te gaan bespreken, lijkt mij gewoon

[0:22:12] dat het niet voor dit debat bedoeld was.

[0:22:14] Dus ik heb dat ook in die zin ook die prioritering nu die strategische hoofdlijn

[0:22:18] aan te houden. En de andere onderwerpen, die bewaar ik, want anders kom ik gewoon met mijn

[0:22:25] tijd ook niet uit. En dan doe ik die punten waar wij als fractie zo druk mee zijn geweest,

[0:22:29] doe ik gewoon tekort. Ik hoop dat we wat ballonnetjes kunnen leggen waar u zegt van nou dat is hartstikke

[0:22:33] goed idee. Die gaan we op een gegeven moment omarmen. Dat hoop ik en dat dat een klein beetje

[0:22:38] lucht geeft in de sector. Al is het maar een klein beetje dat we mensen perspectief bieden.

[0:22:42] En dat gaan we de 25ste. Dankjewel. We gaan de tijd weer aanzetten. Je hebt nog een dikke

[0:22:46] tweeëneenhalve minuut. Ja voorzitter, maar het wordt wel ook in mijn tekst een beetje rommelig,

[0:22:54] want ik heb links en rechts van alles er al een beetje uit gevogeld, dus ik ga ook niet alles

[0:22:59] doen. Weer helemaal opnieuw oplezen, even kijken. Zoals ik al aangaf, wat voor ons echt prioriteit

[0:23:12] is de voedselvoorziening, voedselproductie en daar komen we dan ook nog wel weer op terug. Even

[0:23:27] Ik zal het nog heel kort even op de NPLG hebben, die komt ook volgende week.

[0:23:34] Ik had ook mijn bedoeling om nu even een paar...

[0:23:36] Er zit een stikstof NPLG-debat, volgens mij de 17e.

[0:23:40] Dus ik had nu wat spelderprikjes willen doen en dan de rest maar in de diepte.

[0:23:44] Maar goed, ja, dat...

[0:23:47] Maar ze zitten er nu toch.

[0:23:49] Daarom, ze zitten er toch.

[0:23:50] Maar ook daar ga ik er nog niet helemaal diep op in,

[0:23:53] want ook dat doen we gewoon volgende week.

[0:23:56] Voor minister Adema is het meer de waterkwaliteit.

[0:24:01] Dat is natuurlijk ook de basis in dat onderstuk bij de mest, maar ook bij de NPLG.

[0:24:09] Wat we nodig hebben, is inderdaad die gebiedsgerichte aanpak.

[0:24:13] We vinden het ontzettend belangrijk dat we vanuit Bottemup werken.

[0:24:17] Ik heb dertien jaar in de provincie gezeten, in Overijssel, en daar heb ik ook gezien dat

[0:24:21] hele mooie dingen ontstaan.

[0:24:23] Echt dat mensen kijken in het gebied van, oké, als we het met elkaar moeten doen, hoe gaan we het dan doen?

[0:24:28] Ga jij anders boeren? Doe jij natuurboeren? Dan kun je dat en dat erbij doen zodat je wel in boodschap mag.

[0:24:33] Er zijn zulke mooie dingen ontstaan in het Twentse waar ik het daarover heb.

[0:24:37] En daar moeten we mee verder.

[0:24:40] Waar ik mij wel zorgen over maak, is dat het NPLG gebaseerd is op het huidige stikstofbeleid.

[0:24:47] waar we ook al geprobeerd hebben, met middels motie, iets aan de knoppen te draaien.

[0:24:53] Ik denk dat dat ook belangrijk is om daarnaar te kijken, dus dat we wellicht daar nog wel wat aan

[0:24:59] moeten schaven, maar dat we zeker vanuit de gebieden moeten gaan werken, want ik denk dat

[0:25:05] daar de expertise zit en dat we dat niet van hieruit moeten gaan doen.

[0:25:10] Voorzitter. Ik bewaar de rest voor volgende week voor minister Van der Wal en voor die week erop.

[0:25:16] bewaar ik het voor minister Adema.

[0:25:18] En dan geef ik nu het woord terug aan u.

[0:25:21] Dank u wel,

[0:25:22] mevrouw Nijervleer, voor uw inbreng van minister BVV.

[0:25:25] Nieuw sociaal contract

[0:25:26] geachte afgevaardigde Holman.

[0:25:29] Dank u wel, voorzitter.

[0:25:31] Wij hadden drie onderwerpjes

[0:25:32] gekozen uit de Europese zaken.

[0:25:35] Maar ik begin toch maar even met

[0:25:36] dat we ons grote zorgen maken

[0:25:38] over de veehouderij in Nederland op dit moment.

[0:25:42] Vooral de

[0:25:42] jonge boeren, wat mevrouw Nijerv ook zei,

[0:25:44] de familiebedrijven, met name de melkveehouderijen, met name die melkveehouderijen die het nu eigenlijk goed voor elkaar hebben

[0:25:53] en dat die, nou, een soort trein die tegen de berg op rijdt waar zij in zitten en slachtoffers dreigen te komen.

[0:26:00] Dat gaat om duizenden boeren.

[0:26:06] Dat is lastig omdat ze aan de overzijde zitten, sorry mevrouw Vedder. Ik ben altijd gewend om naar links te kijken.

[0:26:11] Mevrouw Vedder.

[0:26:13] Mijn collega Holman die hield mij.

[0:26:16] Ik zou graag aan collega Holman dezelfde vraag willen stellen...

[0:26:20] als die die ik net aan collega Nijhoff heb gevraagd.

[0:26:23] Ik ben blij met de warme woorden die ik vanuit NEC hoor...

[0:26:27] over de gezinsbedrijven, melkverhouderijbedrijven...

[0:26:31] en de zorgen die daarom zijn. Die deel ik ook.

[0:26:33] Maar hoe rijm ik dat dan met de schriftelijke vragen...

[0:26:36] die zijn gesteld vanuit de vier formerende partijen...

[0:26:39] om toch maar eens even een beetje kalmpjes aan te doen met die brief?

[0:26:42] Meneer Holman.

[0:26:44] Ja, dank u wel, voorzitter. Op zich een terechte vraag.

[0:26:48] Dat wil ik ook graag beantwoorden.

[0:26:50] Als ik even de feiten op een rij zet, dan heeft deze Kamer, een beetje analoger wat meneer Van Kampen zei,

[0:26:56] de minister een opdracht gegeven om te kijken hoe je de mestcrisis te lijf kunt gaan.

[0:27:02] Nou, ik constateer niet anders dan dat de minister dat keurig heeft gedaan.

[0:27:05] Een pakket maatregelen.

[0:27:08] Wij zitten aan de formatietafel en de formatietafel is gevraagd...

[0:27:13] wilt u deze periode van formatie, dus nog vijf weken te gaan...

[0:27:17] niet met voorstellen komen met een opkoopregeling...

[0:27:21] die, wat de minister zegt, ongeveer vier miljard kost?

[0:27:23] Nou, wij hebben afgesproken als formerende partijen...

[0:27:25] dat wij geen voorstellen doen die geld kosten.

[0:27:28] Dus wij wachten even af, want je wilt toch een integrale financiële afweging hebben.

[0:27:36] Dus je wilt toch die financiële afweging hebben.

[0:27:40] Nou, ons staat voor dat wij gewoon 25 april deze discussie gaan voeren.

[0:27:47] En ja, de minister heeft voldaan aan onze vraag.

[0:27:51] En wij vinden dat hij op zich een hele goede aantal voorstellen heeft gedaan.

[0:27:54] Misschien nog niet eens genoeg.

[0:27:56] En de vraag die wij onszelf moeten stellen, van wat moeten wij op korte termijn doen...

[0:28:00] dat we de sector perspectief bieden, want niks doen is voor ons totaal geen optie.

[0:28:04] Want dan dreigt er echt een koude sanering en heel veel slachtoffers.

[0:28:09] Dus wij zullen wat moeten doen.

[0:28:11] De opkoopregeling van mevrouw Van der Wal, de LBV Plus, is net 1 april ingegaan.

[0:28:16] Daar hebben we anderhalf miljard voor beschikbaar gesteld.

[0:28:19] Dus er kan best gekocht worden.

[0:28:21] Die regeling moet je misschien zo snel

[0:28:23] mogelijk verbreden, omdat je meer kans hebt op succes.

[0:28:27] Ja, 25 april zullen wij onze inbreng hebben

[0:28:29] en kijken van welke maatregelen van de minister allemaal goed zijn.

[0:28:33] En dat kunnen best wel heel veel zijn die we goed vinden.

[0:28:36] En of er genoeg maatregelen worden genomen om de chaos en de verwarring te keren.

[0:28:43] Voor verdere koe?

[0:28:45] Mevrouw Bromet.

[0:28:47] Ja, voorzitter, ik verbaas me toch wel over die zogenaamde warme woorden

[0:28:53] zonder dat er acties aan vastzitten van de formerende partijen.

[0:28:56] Want ik heb al twee weken geleden de hele zaterdag mesttransporten over het

[0:29:00] smalle weggetje waar ik woon heen en weer zien rijden.

[0:29:03] Er is geen dag te verliezen.

[0:29:04] Laat staan dat we nu nog eens een keertje heel lang moeten gaan nadenken over wat de

[0:29:09] formerende partijen wel of niet willen uitgeven.

[0:29:11] En kijk, begrijp me goed.

[0:29:13] Wij hebben hier al heel lang voor gewaarschuwd voor deze crisis.

[0:29:17] Wat gaat NEC nou vandaag doen om die boeren te helpen die met hun handen in het haar zitten?

[0:29:24] Dank u wel.

[0:29:25] Nou, u hebt gewaarschuwd, mij staat bij dat wij ontzettend veel hebben gewaarschuwd.

[0:29:32] En ja, de agenda ziet er nu uit dat wij 25 april deze voorstellen gaan bespreken.

[0:29:38] En wij dragen deze voorstellen een warm hart toe.

[0:29:42] En wij vinden dat er dan ook zo snel mogelijk iets moet gebeuren om het noodlood wat op ons afkomt af te wenden.

[0:29:48] Dus helaas moeten we nog veertien dagen wachten dat we die discussie kunnen voeren.

[0:29:52] En dan zullen we het ook ongetwijfeld hebben of een opkoopregeling wel of niet nodig is.

[0:29:57] En het enige wat wij niet kunnen doen is de minister de opdracht geven om er geld voor beschikbaar te stellen.

[0:30:01] Om hem per direct in te voeren. Maar zo werkt het ook niet.

[0:30:04] Want voordat je die klare politiek besluit hebt genomen, juridisch hebt geborgd en met Brussel hebt overlegd, ben je verder.

[0:30:10] Nog één aanvullende, dan misschien geruststellende gedachte.

[0:30:15] Wat ik zeer verwonderlijk vind, wat ik echt zeer verwonderlijk vind.

[0:30:18] dat er leden zijn, en ook in de LTO-organisaties zie ik dat, die zeggen van het valt allemaal wel mee,

[0:30:25] we gaan wel naar Brussel, Brussel lost het wel op en wij hoeven niks te doen. Nou dan denk ik van

[0:30:30] waar is je realiteitsgehalte en hoe heb je door wat er gaande is op dit moment en welke politieke

[0:30:38] verwachting heb je die niet erg realistisch is in onze zin. Dus laat ik even heel duidelijk zijn.

[0:30:42] Ja, maar op die vraag gaat u hier geen antwoord krijgen.

[0:30:45] Wil men dat grinden, is een landlid kostisch.

[0:30:48] Voorzitter, heel terecht die realiteitszin bij collega Holman.

[0:30:53] Dat is goed om allemaal te beseffen.

[0:30:54] De minister heeft het al geschreven en goed dat mijn collega het ook zegt.

[0:30:58] Mijn vraag aan hem is.

[0:31:01] Hij zei dat minister Adema een keurig plan van aanpak heeft opgeleverd.

[0:31:08] En daarin zegt hij er is binnen dat artikel wat beschikbaar was

[0:31:12] voor een beëindigingsregeling nog 4 miljard beschikbaar.

[0:31:14] Dat wil niet zeggen dat het per direct uitgegeven gaat worden,

[0:31:18] maar kan de minister wel door na vandaag, na vanavond,

[0:31:21] met de voorbereiding van bijvoorbeeld zo'n beëindigingsregeling

[0:31:25] en met de andere maatregelen uit het plan van aanpak?

[0:31:28] Meneer Holman.

[0:31:30] Ja, ik weet niet wat de minister aan het doen is.

[0:31:33] Ik weet ook dat op het ministerie ze al maanden nadenken

[0:31:36] over een nieuwe opkoopregeling die breder is.

[0:31:40] Dus daar wordt nagedacht.

[0:31:42] En ik neem aan dat het denken op het ministerie niet stil ligt.

[0:31:46] En over vijf weken dan is deze ronde afgelost en dan zien we wel waar we dan staan.

[0:31:51] En misschien hebben de coalitiepartijen dan ook wel een ei gelegd over wat ze wel of niet willen.

[0:31:54] En die anderhalve miljard voor de huidige opkoopregeling is gewoon beschikbaar.

[0:31:59] Ja, nou, ik ga ervan uit dat het denken op het ministerie niet stil zit.

[0:32:05] En het besluit daarover zullen we echt niet de komende twee maanden gaan nemen.

[0:32:08] Zolang er voor meerdere partijen in onderhandeling zijn.

[0:32:10] En laat dat ook gewoon duidelijk zijn, dat zijn de spelregels van de vermeerde partijen.

[0:32:14] Dus daar hebben wij als coalitiepartijen, mogelijke coalitiepartijen mee te maken.

[0:32:20] Dank u wel.

[0:32:21] Meneer Grimmers, u hebt in principe al geen interrupties meer door de lengte van uw interrupties.

[0:32:26] Dus u bent er al, ja logisch, het zijn iedere keer dubbele interrupties die u telt.

[0:32:29] Dat is wat jullie zelf gekozen hebben.

[0:32:32] Nee, ja, maar de tijd, het zijn iedere keer twee.

[0:32:35] Dus ik zal ze nu toekennen, die acht interrupties die u vroeg.

[0:32:38] en dan heb je er nog twee over voor de eerste termijn van de ministers.

[0:32:41] Ja, maar zo werkt dit gewoon.

[0:32:42] Want ik doe altijd vier in uw termijn en vier bij de ministers.

[0:32:46] Dat zijn er acht.

[0:32:48] Ja, nee, nee, nee, want dat is...

[0:32:51] Nee, dat zijn de afspraken die we maken.

[0:32:53] Dus ik kan er niks aan doen.

[0:32:54] De Kamer heeft gekozen voor die dertig seconden regeling.

[0:32:57] Ik was daar als enige tegen.

[0:32:58] Dus alsjeblieft, mevrouw Pot.

[0:33:05] Ja, ik dacht voorzitter, ik wacht even tot het...

[0:33:11] Ik denk dat meneer Holman dezelfde brief heeft gelezen als ik, van de minister.

[0:33:17] Mijn indruk toen ik die brief las was niet, laten we nog even lekker achteruit gaan zitten en even afwachten wat er allemaal gebeurt.

[0:33:22] Nu zegt de heer Holman eigenlijk twee verschillende dingen.

[0:33:24] Want hij zegt enerzijds, we gaan het 25 april bespreken.

[0:33:28] Nou, heel goed.

[0:33:29] Maar hij zegt ook ja, eigenlijk zolang de formatie loopt, ja.

[0:33:33] Maar dan vraag ik me toch af, heeft het dan zin dat wij de 25 april bij elkaar gaan zitten om dat te bespreken?

[0:33:38] Want als dat betekent dat de formerende partijen vervolgens alles gaan blokkeren,

[0:33:42] ja dan denk ik, nou laten we het dan maar gewoon niet doen.

[0:33:44] En dan zeggen we gewoon tegen de boeren, ja, ga maar gewoon weer een poos zitten wachten.

[0:33:47] Want ja, we moeten nog even wachten tot de formerende partijen een ei gelegd hebben.

[0:33:51] Meneer Holman.

[0:33:52] Nou, dit is absoluut niet waar, meneer de voorzitter.

[0:33:55] Ik heb het idee dat mevrouw Pot beter kan lezen dan luisteren.

[0:34:00] Want ik heb niet het idee dat ik dat heb gezegd.

[0:34:04] De maatregelen van de minister die kosten in principe geen geld.

[0:34:08] Al die maatregelen die de minister aangeeft,

[0:34:12] bijvoorbeeld afromen van verkopende rechten,

[0:34:15] dat is een besluit wat je moet nemen.

[0:34:17] Nou, daar kun je het over hebben.

[0:34:18] Is de Kamer het daarover eens?

[0:34:19] Dan gaan we dat besluiten.

[0:34:21] Het enige wat we nu gezegd hebben,

[0:34:22] de komende vijf weken gaan we ons niet binnen aan financiële verplichtingen voortkomend uit.

[0:34:28] Maar laat onverlet dat al die maatregelen wel besproken kunnen worden.

[0:34:31] Er zitten twee elementen in het hele verhaal van de boeren.

[0:34:35] Dat is het zuur en het zoet.

[0:34:37] En hier zitten bijvoorbeeld een aantal elementen in die zuur zijn.

[0:34:40] Maar we kunnen het hebben ook over het zoet.

[0:34:43] Wat kunnen wij nog meer bieden aan de boeren?

[0:34:46] Dat zijn twee problemen.

[0:34:47] Het acute probleem van de afbouw van de delegatie en de mest.

[0:34:50] En het langetermijn perspectief van hoe kunnen we de boeren een langetermijn perspectief bieden.

[0:34:54] Hoe kunnen we zorgen dat jonge boeren die nu allemaal gefrustreerd zijn in zich afvragen wil ik nou boer worden.

[0:34:58] dat die na het debat of over twee maanden weer perspectief zien en zeggen van ja, ik zie het zitten.

[0:35:04] En de angst van mevrouw Nijhoff is terecht van wie wil als jonge boer nog boer blijven met het perspectief wat wij hem bieden.

[0:35:11] Dus daar moeten we het over hebben en we zullen door het dal heen moeten.

[0:35:14] En daar horen maatregelen bij. U hoort mij helemaal niet zeggen dat het geen goede maatregelen zijn.

[0:35:19] En daar gaan we 25 april over praten.

[0:35:22] We hebben het niet contraventioneel verklaard.

[0:35:25] Als de Kamer in meerderheid iets vindt, dan is het een besluit van de Kamer.

[0:35:29] De antwoorden moeten ook echt kortig.

[0:35:31] Mevrouw Potten is aan het woord.

[0:35:33] Nou, voorzitter, inderdaad.

[0:35:35] Ik heb die brief goed gelezen en daar stond ook een paar keer in in samenhang.

[0:35:38] Deze maatregelen werken in samenhang.

[0:35:41] En dat betekent dus niet dat wij 25 april een beetje kunnen gaan zitten cherrypicken.

[0:35:46] Wat we nou leuke, goedkope regelingen vinden.

[0:35:49] Dit hoort bij elkaar.

[0:35:50] Volgens mij is haast geboden, dus laten we dan ook ons niet laten weerhouden door een eindeloos formatietraject.

[0:35:59] Een korte antwoord. Een antwoord van in samenhang zien we de plannen zitten, is ook een antwoord.

[0:36:05] Prima, super, dat zijn de antwoorden. Dank u wel.

[0:36:12] Ik wil er toch iets over zeggen, want ik hoor u dat zeggen, maar de Kamer heeft hiervoor gekozen voor die 30 seconden regeling.

[0:36:18] U bent er gewoon... Nee, ik doe altijd vier in de eerste termijn en vier in de termijn van de ministers.

[0:36:25] Dus we hebben nu gekozen voor zes vanwege de tijd en u bent er gewoon doorheen gegaan met de lange vragen.

[0:36:30] En ook het lange complimenten van Van Eijhoff. Dus u bent het zelf schuld, meneer Holman.

[0:36:36] Voorzitter, dan begin ik nu met mijn feitelijke verhaal.

[0:36:40] Dan komt het erop neer.

[0:36:41] GEROEZEMOES EN LACHENDE GESPREKSLEIDERS.

[0:36:49] GEROEZEMOES EN LACHENDE GESPREKSLEIDERS.

[0:36:49] Jolman, spreek u maar Jolman.

[0:36:50] Ja, dan begin ik nu.

[0:36:53] Ja, hallo.

[0:36:55] Wilt u even de zaal tot orde?

[0:36:58] GEROEZEMOES EN LACHENDE GESPREKSLEIDERS.

[0:36:59] Jolman, u mag spreken alsjeblieft.

[0:37:02] Jolman, we zitten voor tijdnodig, dus we moeten vermannen u.

[0:37:07] De GLB, daar wil ik het toch even over hebben.

[0:37:08] Dat is vorig jaar aardig misgegaan.

[0:37:10] De beloftes zijn hier nagekomen.

[0:37:12] Hoe gaat de minister dit organiseren dat het dit jaar niet weer gebeurt?

[0:37:16] Een tweede vraag erin is van,

[0:37:18] hebt u wel eens nagedacht om goed gedrag van boeren echt te belonen,

[0:37:22] in te zetten op duurzaamheid en biodiversiteit?

[0:37:24] En is het nog groter aandeel van de basispremie uit te keren

[0:37:27] en eco-vergoedingen mogelijk?

[0:37:29] En zou u dat willen?

[0:37:31] Dit kost iets.

[0:37:32] Ik kan nog even een vraag over wat de heer Holman net zei,

[0:37:36] dat sommige partijen, zoals LTO, wel in een heel andere wereld lijken te leven

[0:37:41] als het gaat om het herkennen van de problemen.

[0:37:44] Verbaast de heer Homan die houding van LTO echt,

[0:37:47] gezien hij net zo goed als ik weet dat LTO dit al jaren doet?

[0:37:51] Bijvoorbeeld bij de afschaffing van melkquoten,

[0:37:54] waar ze toen ook al de boeren in de problemen hebben gebracht en hebben weggekeken.

[0:37:58] Dus mijn vraag is, verbaast hem dat echt?

[0:38:00] En heeft hij nog vertrouwen in deze organisaties als een partner aan tafel die je serieus moet nemen?

[0:38:09] Van Alleman?

[0:38:10] Ja, ik zie gewoon verschil.

[0:38:12] Er zijn verschillende clubs en ik zie een heel groot verschil tussen de benadering van de ene club en de andere club.

[0:38:19] Ik heb zeker drie, vier organisaties contact die aanmoedigen om vooral de discussie aan te gaan,

[0:38:25] besluiten te nemen en zorgen dat de veehouderij toekomst krijgt.

[0:38:29] Vooral de melkveehouderij, vooral de extensieve bedrijven, vooral de bedrijven boven de rivieren in Nederland.

[0:38:37] U mag verder gaan met uw betoogbenomen.

[0:38:39] Ja, de tweede wat ik graag zou willen vragen aan de minister staat in de stukken ook iets van over de positie van de boer in de keten.

[0:38:46] Hoe kunnen we met alle zuur wat op hem afkomt hem ook zoet bieden en wat kunnen wij doen?

[0:38:52] Dat is een Europastrategie, dat is mooi.

[0:38:55] De minister vraagt zich af van wat hij daar aan in kan brengen.

[0:38:58] Maar eigenlijk moeten we ook nadenken over wat is onze eigen strategie.

[0:39:02] Hoe kunnen we de boer een fair share in de keten geven?

[0:39:05] Hoe kunnen we zorgen dat de keten verantwoordelijkheid neemt voor de verantwoording van de boer?

[0:39:09] En is de minister bereid om hier daadwerkelijk eens over na te gaan denken en ons ook de

[0:39:14] komende tijd eens keer te gaan rapporteren wat zijn inzet in Europa is om dit te bewerkstelligen.

[0:39:19] Als derde en laatste onderwerp, meneer de voorzitter, wil ik graag diertransport in

[0:39:23] Europa.

[0:39:24] Er is ook een paper over diertransport.

[0:39:25] heb ik me toch eens in verdiept. En dan kom ik toch tot de grote verwondering dat er nog veel

[0:39:31] diertransport is. Twee vragen. We hebben het over de kalverhouderij gehad. Daar hebben we een motie

[0:39:36] over ingediend dat die aantallen gericht moeten zijn op de in Nederland geboren kalveren. Dus

[0:39:41] zeg maar dan moet je toch onder een miljoen kalveren komen in Nederland om toch 600.000

[0:39:45] kalveren minder te transporteren. Hoe ver bent u en wat voor plan van aanpak hebt u om dat op

[0:39:50] kortere termijn te realiseren. Als ik erin verdiep en de cijfers op een rij zet, dan was

[0:39:57] mijn verwondering toch groot en dan heb ik het met name over het transport van varkens. We hebben

[0:40:02] 25 miljoen biggetjes worden in Nederland geboren waarvan er 6 miljoen op transport gaan en er gaan

[0:40:07] er 2 miljoen van naar Spanje. 2 miljoen die hier geboren worden en dan in een vrachtauto en om het

[0:40:16] even te visualiseren. Dan heb je zo'n driedubbel auto met een aanhanger en er gaan duizend

[0:40:25] biggetjes in. En om die twee miljoen vol te krijgen, dan moeten er dus tweeduizend keer

[0:40:30] op en neer gereden worden met die biggetjes. 24 uur zonder voedsel en de stress en de mest

[0:40:36] eindigen waarin ze zitten. Daarvoor komen wij tot de conclusie dat is niet wat je moet

[0:40:41] Hetzelfde, er gaan ook 500.000 slachtrijpe varkens uit Nederland...

[0:40:48] op eenzelfde soort transport.

[0:40:50] Dan heb je maar goed 200 varkens in een auto.

[0:40:53] Dus dan gaat 2250 keer de vrachtauto op en neer met 200 varkens in zich.

[0:40:59] En dat zijn Nederlandse varkens die daar geslacht worden.

[0:41:01] Dus oftewel je haalt voer uit Zuid-Amerika, je brengt die naar Nederland...

[0:41:06] gaat hier die biggetjes maken, hier blijft de mest en de emissie achter...

[0:41:10] Die gaat op transport, op een zeer dierontwaardig transport, naar Spanje.

[0:41:14] En het vlees gaat naar ergens anders in de wereld.

[0:41:17] De vraag aan de minister, wat vindt u ervan?

[0:41:20] En hoe kunnen we regelen dat dit eigenlijk toch niet meer mag gebeuren in deze tijd?

[0:41:25] Er zijn twee mogelijkheden.

[0:41:28] Of je gaat beperkingen stellen aan de duur van het transport.

[0:41:31] Of je maakt het anderszins mogelijk.

[0:41:32] En misschien met een afspraak in de Nederlandse keten,

[0:41:36] in de Nederlandse varkenshouderij, van hoe kunnen we hier een einde aan maken?

[0:41:39] Dank u wel, meneer Holman, voor uw inbreng namens het nieuwe sociaal contract.

[0:41:43] U kunt de microfoon uitzetten.

[0:41:44] Lid Kostis, Partij voor de Dieren.

[0:41:46] Ja, dank u wel.

[0:41:47] Ik ben toch heel blij met het laatste stukje van de heer Holman.

[0:41:50] Ik zei toch dat we het wel eens eens waren.

[0:41:51] Ja, want hij schetst precies goed de absurditeit van dit systeem,

[0:41:57] waarin de grootste slachtoffers vooral die miljarden dieren zijn

[0:42:02] die in Europa worden gevokt, gebruikt en gedood.

[0:42:05] De Europese regels die dieren in de veehouderij zouden moeten beschermen

[0:42:08] stammen voor een groot deel uit de jaren negentig.

[0:42:11] Voorzitter, een tijd waarin heel anders werd gedacht over dieren.

[0:42:15] De laatste 25 jaar, dus na de invoering van de eerste Europese dierenwelzijnsregels,

[0:42:21] zijn meer dan 181.000 wetenschappelijke artikelen over dierenwelzijn gepubliceerd.

[0:42:26] Inzichten zijn veranderd, de regels zijn verouderd.

[0:42:30] Per jaar slijten 300 miljoen Europese dieren van eenden tot konijnen hun dagen in kooien.

[0:42:35] Ganzen worden gedwankvoerderd en krijgen een buis in hun kil geduwd voor de productie van foie gras.

[0:42:42] Ik noem ook de bondindustrie.

[0:42:44] In Nederland, dankzij de Partij voor de Dieren, verboden,

[0:42:47] maar in vele Europese landen zitten nertsen levenslang opgesloten in kooitjes.

[0:42:51] Kalfjes van 14 dagen oud worden onder gruwelijke omstandigheden over lange afstanden vervoerd.

[0:42:57] Het mag nog allemaal in Europa.

[0:42:59] Niet voor niets riepen vorig jaar meer dan 600 wetenschappers,

[0:43:02] boeren en organisaties de Europese Commissie op om de nieuwe dierenwelzijnswetgeving te

[0:43:07] publiceren. Maar de Europese Commissie weigert. Voorzitter, het kan toch niet zo zijn dat

[0:43:12] de dieren opnieuw aan hun lot worden overgelaten. Telkens werd gewezen naar deze herziening

[0:43:18] als het moment om het welzijn van miljarden dieren in Europa te verbeteren. Maar er gebeurde

[0:43:23] niets. Wat gaat de minister doen? Nu ook hij zegt dat we van Europa voorlopig niks hoeven

[0:43:28] te verwachten.

[0:43:30] De Partij voor de Dieren roept de minister op om de dieren dan in ieder geval op nationaal

[0:43:33] niveau te beschermen.

[0:43:35] NSC heeft bij het afschieten van de natuurbeschermingswet vuurige pleit voor nationaal beleid in plaats

[0:43:41] van Europees.

[0:43:42] Onder het mom, wij kunnen het hier ook wel goed regelen.

[0:43:46] En ik neem aan dat de NSC ook bereid is om voor de dieren op nationaal niveau te regelen

[0:43:50] wat vanuit Europa was beloofd.

[0:43:54] Voorzitter, het uitstellen van de dierenwelzijnswetgeving is helaas geen uniek geval.

[0:43:59] Wetgeving tegen landbouwgif ingetrokken, klimaatdoel voor de landbouw geschapt, Europa

[0:44:05] zwicht voor de druk van de agro-industrie, de dieren, burger, de natuur, maar ook de

[0:44:10] boeren zijn de dupe.

[0:44:12] Schandalig is het.

[0:44:13] Voorzitter, dan over de mest.

[0:44:16] Eerder nam de Kamer een motie van de VVD en NEC aan voor een plan om de mestcrisis het

[0:44:20] hoofd te bieden.

[0:44:20] Daar stond ook de Partij voor de Dieren onder, en de BBB ook, en het CDA ook.

[0:44:25] Echt een unicum.

[0:44:27] De minister moest ook al het mogelijke doen...

[0:44:30] om een generieke korting op fosfaatrecht te voorkomen.

[0:44:33] Om het drama dat ontstond bij het loslaten van het melkquotum niet te herhalen.

[0:44:37] En dan voert de minister eindelijk een motie uit...

[0:44:41] en dan is het ook weer niet goed.

[0:44:43] Het plan lag nog niet eens bij de Kamer...

[0:44:45] of de fractievoorzitter van NSC, VVD, BBB en PVV...

[0:44:49] Die klom al in de pen om zich er tegen te verzetten.

[0:44:51] Partijen die eerder de minister hadden opgeroepen om juist meer te doen.

[0:44:56] En zo werkt het niet.

[0:44:58] Als een minister een motie uitvoert om al het mogelijke te doen,

[0:45:02] dan kun je niet daarna op basis van berichten in de media zeggen

[0:45:05] nee, dit willen we nog niet, toch niet, we moeten even wachten tot de formatie rond is.

[0:45:09] Zeker als je weet hoe urgent de problemen zijn.

[0:45:12] Dat is geen goed bestuur, maar opportunisme.

[0:45:14] Hier help je de boeren niet mee, maar herhaal je de fouten uit het verleden.

[0:45:18] Ik wil deze Kamer en de minister oproepen te stoppen met het bedelen in Europa voor nog

[0:45:23] meer uitzonderingen.

[0:45:24] Want dat gebeurt constant.

[0:45:26] We weten allang dat we in Nederland teveel dieren fokken.

[0:45:30] Minder dieren is minder mest, is minder problemen.

[0:45:33] Zo simpel is het, voorzitter, dat stellen rapporten al jarenlang.

[0:45:37] Ik vraag de minister of hij fokbeperkingen voor dieren gaat instellen, zodat boeren niet

[0:45:42] weer gedwongen worden duizenden gezonde dieren naar de slag te sturen wanneer we teveel

[0:45:47] mest blijven produceren. Toon het lef om eindelijk de onzakelijke keuzes te maken.

[0:45:53] Alleen daarmee lossen we de problemen op en kunnen we de boeren perspectief bieden.

[0:45:57] Dank u wel, lid Kostic namens de Partij voor de Dieren.

[0:46:01] Mevrouw Nijhoff en Trotsie.

[0:46:03] Dank u voorzitter. Een vraag voor lid Kostic.

[0:46:06] Of het ook niet zo is dat de kunstmest die hier gebruikt wordt

[0:46:10] voor een deel ook de mestruimte eigenlijk inperkt en dat kunstmest veel

[0:46:15] grotere uitspoeling heeft van gewone mest, dus dat het probleem ook op een andere manier

[0:46:20] opgelost kan worden.

[0:46:22] Dit kost iets.

[0:46:24] Voorzitter, zoals ik net stelde, het is bijna frustrerend, het lijkt alsof we opnieuw moeten

[0:46:29] beginnen.

[0:46:31] We leggen meerdere rapporten uit, ook in opdracht van het ministerie van LNV.

[0:46:38] Ze leggen uit dat we geen andere mogelijkheid hebben om de mestcrisis op te lossen dan het

[0:46:42] aantal dieren te doen krimpen.

[0:46:44] Maar de traditie in deze Kamer is om weg te kijken en door te schuiven en allerlei technologische

[0:46:51] trucjes te verzinnen die uiteindelijk niet blijken te werken, maar wel heel veel belastinggeld

[0:46:56] kosten.

[0:46:57] Dus ik zou de PVV ook willen oproepen om zuinig om te gaan met belastinggeld en die te besteden

[0:47:03] aan maatregelen die echt werken en niet weer met diezelfde trucjes te komen die we al decennia

[0:47:07] kennen en niet werken.

[0:47:09] Mevrouw Nijhoff.

[0:47:13] Dank u voorzitter.

[0:47:15] Is mevrouw Kortjes het met mij eens dat kunstmest een grotere uitspoeling heeft dan dierlijk mest?

[0:47:23] Dit kost iets.

[0:47:25] Ja, ik ga helemaal niet hierop in, want ik vraag hier aandacht voor de grote oplossing waar iedereen op wijst.

[0:47:34] Namelijk, we moeten het aantal dieren krimpen.

[0:47:36] Ik ga het nog twintig keer zeggen als het moet.

[0:47:38] Maar ik zou, want ik hoorde de PVV net zeggen dat ze zouden kijken naar welke maatregelen geschikt zouden zijn.

[0:47:44] Ik zou zeggen, zorg ervoor dat je dat ontzettend goed wetenschappelijk onderbouwt.

[0:47:49] Dat je niet luistert naar de partijen waar de heer Holman het net over had, die al jaren de boeren misleiden.

[0:47:56] En het ministerie zich daardoor altijd liet leiden.

[0:47:59] Maar dat u echt kijkt, wat is er nou aldijarig gepubliceerd en waar wijzen alle experts op?

[0:48:04] Het aantal deren moet krimpen.

[0:48:06] Dat scheelt heel veel kosten, ook voor de burger en de boeren.

[0:48:09] Mevrouw Nijhoff.

[0:48:13] Mevrouw Bromet.

[0:48:14] En ze spreekt namens GroenLinks PVDA.

[0:48:17] Ja, voorzitter.

[0:48:19] En ik ga het wel over mest hebben vandaag.

[0:48:21] En dat is hetzelfde als het onderwerp nitraatlichtlijn, waar u op wees.

[0:48:25] Want het gaat ook over mest en over de waterkwaliteit.

[0:48:28] Ook een Europese afspraak die we hebben gemaakt om het water schoner te maken in Nederland.

[0:48:34] En voorzitter, ik heb echt met verbazing zitten luisteren net naar de inbreng van met name de PVV.

[0:48:38] een onbegrijpelijk verhaal wat helemaal aan elkaar hangt van algemeenheden en je zou toch hopen dat

[0:48:44] de grootste partij van Nederland wat meer visie heeft over hoe we nou met een acute crisis als

[0:48:49] de mestcrisis omgaan. Ik zei het al, de mestwagens die rijden af en aan bij mij over het smalle

[0:48:55] weggetje, een extensief veenweidegebied. Ik weet niet of ze vol zitten of leeg zitten, ik weet niet

[0:49:00] waar ze heen gaan. Ik heb er heel veel vragen over en ik weet zeker dat er heel veel zorgen zijn op

[0:49:05] boerderijen rond mijn huis. Mevrouw Nijhoff. Ik voel me wel aangesproken, want ik probeer hier

[0:49:11] te volgen in het debat dat we opgedragen hebben gekregen, een strategisch debat. We hebben nog

[0:49:19] geen technische briefing gehad op het actieplan en het debat is de 25e, dus daar gaan wij inderdaad

[0:49:27] helemaal in diepte in. Ik vind het te kort door de bocht wat mevrouw Bromet me nu in de schoenen

[0:49:31] schuift. Mevrouw Boumet. Ja, voorzitter, wie heeft er wat aan zo'n Haagse haagse werkelijkheid van

[0:49:39] we wachten op het volgende debat als het nota bene de formerende partijen zelf zijn die allerlei

[0:49:44] vragen hebben gesteld aan het ministerie die keurig beantwoord zijn afgelopen vrijdag en waarvan ik,

[0:49:50] omdat ik vind dat er geen dag te verliezen is vandaag, over gesproken zou moeten worden. En

[0:49:54] dan hoop ik ook dat ook zonder brief van het ministerie of zonder technische briefing de

[0:49:59] De VVD hoopt waar ze naartoe willen, wat de oplossingen zijn.

[0:50:04] Zelfs als mevrouw Nijhoff zegt, ik heb al wat belletjes gedaan met het ministerie van LNV,

[0:50:08] zegt ze niet waar het over gaat.

[0:50:10] Dus ik heb echt naar een verhaal zitten luisteren waar ik geen touw aan vast kan knopen.

[0:50:14] En ik gun de boeren eigenlijk wat meer inhoud wat dat betreft, voorzitter.

[0:50:19] Ik wil verder met uw betoog.

[0:50:21] Ja, voorzitter, ik maak me ook zorgen over de andere voemerende partijen die we tot nu toe gehoord hebben.

[0:50:27] Want ik hoor van de VVD eigenlijk er is steun voor de brief die uit het ministerie is gekomen.

[0:50:32] En ik hoor ook NEC zeggen dat ze een warm hart krijgen van de voorstellen die opgestuurd zijn.

[0:50:37] Dus er ligt een groot conflict in de formerende partijen over hoe we deze mestcrisis aanpakken.

[0:50:42] En dan kun je zeggen ja, we gaan op 25 april er verder over vergaderen of over vijf weken als de formatie in de volgende fase is.

[0:50:49] Maar het is dus geen dag te verliezen.

[0:50:51] Voorzitter, ik zou heel graag een compliment willen geven aan deze minister.

[0:50:54] Ik ben vaak superkritisch en vernietigend geweest.

[0:50:59] Maar deze bijlagen heb ik met heel veel enthousiasme gelezen.

[0:51:06] Mijn medewerker zei, en dat vond ik een goede grap,

[0:51:09] het lijkt de doorrekening van GroenLinksPvA wel.

[0:51:14] Dus, voorzitter...

[0:51:18] GELACH

[0:51:25] Voorzitter, ik denk dat het een heel realistisch verhaal is.

[0:51:30] Het is eigenlijk precies zoals de Partij voor de Dieren zegt.

[0:51:33] Het grootste probleem is de veestapel.

[0:51:35] Hoe los je dat op met een verlaging van de veestapel?

[0:51:37] Hoe doe je dat met een opkoopregeling?

[0:51:39] En waarom doe je dat?

[0:51:41] Voor wat ons betreft omdat wij al jaren vinden

[0:51:43] dat de intensieve veehouderij veel te veel ruimte inneemt in Nederland.

[0:51:46] Maar ook omdat we een klimaatprobleem hebben,

[0:51:49] een stikstofprobleem en een waterkwaliteitsprobleem.

[0:51:52] Het is allemaal terug te leiden op dezelfde oorzaak

[0:51:54] en dat is dat we teveel vee hebben.

[0:51:56] Ook het probleem van de jonge boeren

[0:51:57] voorzitter, kan opgelost worden door meer ruimte te scheppen, de intensieve

[0:52:01] veehouderij in te krimpen, zodat de extensieve veehouderij gewoon weer kan

[0:52:06] ondernemen, zoals de PVV zo graag wil.

[0:52:09] Meneer Pierik van de BBB, en dat staat hier voor boerburgerbeweging, want de

[0:52:14] sportschool betekent wat anders, heb ik me laten vertellen.

[0:52:17] Wij zeggen gewoon altijd gewoon BBB, ja.

[0:52:20] Dank u wel, voorzitter.

[0:52:24] Ik hoor mevrouw Bromet zeggen dat in haar gebied waar ze woont, zeg maar, een

[0:52:28] extensief veehouderijgebied in het Veenweidegebied, dat daar die vrachtauto's af en aan rijden.

[0:52:35] Waar zou dat ook komen, vraag ik even.

[0:52:38] Mevrouw Bommet.

[0:52:42] Nou, voorzitter, ik denk omdat daar een veehouder zit die een derogatie had en die zich nu

[0:52:49] heeft moeten aanpassen in zijn bedrijfsvoering.

[0:52:51] Kijk, niet alle bedrijven bij mij in de buurt hebben die wagens rijden, want dat is het

[0:52:56] mooie eigenlijk, de boeren zonder derogatie, en we vergeten in dit debat ook heel vaak

[0:53:00] dat die er ook zijn. Alle biologische melkveehouders hebben geen derogatie, hebben een toekomstgericht

[0:53:06] bedrijf, hebben hier helemaal geen last van. Die hebben niet die mestransporten en weerrijden.

[0:53:11] Dus ik weet wel waardoor het komt, maar het kost een hele hoop geld voor de desbetreffende

[0:53:15] boer denk ik.

[0:53:17] Daar zijn we het in ieder geval heel snel over eens, dat het heel veel geld kost bij

[0:53:21] de boer. Maar hoe staat het volgens GroenLinks bedrijven daarmee de waterkwaliteit op de

[0:53:29] derogatiebedrijven?

[0:53:32] Dat is dan iets wat ik niet weet op individueel bedrijfsniveau of de waterkwaliteit op dat

[0:53:41] biologische bedrijf bij mij in de buurt beter is dan het bedrijf verderop.

[0:53:47] Maar het is een realiteit dat Brussel zegt tegen Nederland, en dit is een debat over

[0:53:52] Europese zaken, Nederland slaagt er niet in om de afgelopen tientallen jaren die waterkwaliteit

[0:53:59] te verbeteren.

[0:53:59] Nederland heeft een te grote veestapel en Nederland moet zorgen dat die waterkwaliteit op orde komt.

[0:54:06] En kijk, ik geloof best dat er bedrijven zijn waar de waterkwaliteit redelijk is.

[0:54:12] Maar is dat dan een reden om lekker mest te blijven uitrijden? Voor ons niet?

[0:54:17] Meneer Bierik.

[0:54:19] Voorzitter, lekker mest uitrijden, dat klinkt ook wel een beetje alsof het allemaal een zootje is op die boerderijen.

[0:54:29] De meeste boeren houden zich keurig aan de mestregels.

[0:54:36] Uit onderzoek is ook gebleken dat op de derogatiebedrijven die waterkwaliteit beter is dan gemiddeld.

[0:54:43] Dus in die zin zit het probleem echt niet bij die extensieve verveehouderijbedrijven in de Veenweidegebieden, volgens de BBB.

[0:54:51] Nee, daar ben ik het ook helemaal mee eens.

[0:54:53] het grote probleem zit in de Peel, in Brabant en in andere gebieden waar een intensieve veehouderij

[0:54:59] is en dat is nou juist zo mooi van de voorstellen van het kabinet. Die richten zich ook juist op die

[0:55:05] gebieden die zeggen ook er moet een graslandnorm komen zodat de veehouderij extensief wordt en dat

[0:55:11] is ook iets wat wij van harte steunen vandaar mijn enthousiasme voorzitter. Voorzitter hoeveel tijd

[0:55:15] heb ik nog? Anderhalf, dikke anderhalve minuut. Oké nou ik heb nog een paar vragen aan de minister

[0:55:21] over die brief. Ten eerste, het is een bijlage en geen brief en is de minister van plan om daar

[0:55:27] nog een brief van te maken, zodat wij daar ook op 25 april nog verder over kunnen debatteren of moeten

[0:55:32] we het doen met deze bijlage. Ten tweede, de minister schrijft dat er een afroming komt van

[0:55:39] 30% in plaats van 10% als het gaat over het verkopen van je bedrijf. En waarom is er gekozen

[0:55:48] voor 30 procent en niet bijvoorbeeld voor 50 procent.

[0:55:54] De minister schrijft ook dat hij afspraken wil maken met de melkvee- en veevoersector

[0:55:59] over een private borging van het voerspoor.

[0:56:01] En ik vraag me af, is dat vrijwillig of gaan we dat ook met regelgeving doen,

[0:56:05] hier vanuit de Kamer?

[0:56:08] De uitkoopregelingen, daarvan zou ik willen weten, moet dat nog

[0:56:13] langs de Europese Commissie in verband met staat steunen

[0:56:16] of kan dat snel ingevoerd worden?

[0:56:22] Ja, dan wordt er heel veel hoop uitgesproken over renewen en mijn vraag is wel aan de minister,

[0:56:30] zit er in die sector, in die melkveehouderij, is daar nou investeringsruimte om weer een

[0:56:36] nieuw apparaat aan te schaffen, moet allemaal met elke liter melk terugverdiend worden of

[0:56:41] is dat eigenlijk een schijnoplossing die je niet meer nodig hebt als je al die andere

[0:56:45] maatregelen neemt die de minister voorstelt.

[0:56:47] En voorzitter, tot slot, ik zou tegen mijn collega-Kamerleden willen zeggen,

[0:56:52] er zitten dreigementen in deze brief.

[0:56:54] De minister schrijft over ongerichte faillissementen die dreigen.

[0:56:59] Hij zegt ook dat er geen enkele ruimte is bij de Europese Commissie

[0:57:05] om hierin weer voor derogatie te gaan.

[0:57:09] LTO gaat nog steeds voor diezelfde derogatie.

[0:57:11] Hoe kijkt de minister daar nou naar?

[0:57:14] Kan hij wat meer vertellen over die boodschap

[0:57:16] die vanuit Europa is gekomen. Dank u wel.

[0:57:18] Free Inbreng Namens GroenLinks en de PVDA, Partij van de Arbeid.

[0:57:22] Meneer Pierik, Boer Burgerbeweging. Dank u wel, voorzitter.

[0:57:27] Ja, toch ook nog maar even een paar dingen over die brief, anders dan krijg ik daar

[0:57:30] vragen over en ik zal een aantal interrupties naar besparen.

[0:57:34] Eh, hehehe.

[0:57:37] Eh, die brief staat inderdaad over de opkoop en over die afroming.

[0:57:42] Daar staan een paar concrete dingen.

[0:57:44] Ik zat toch vooral ook te denken aan het trappetje van Johan Remkes.

[0:57:47] Johan Remkes heeft geroepen van luisteren, als je die transitie in die landbouw goed handen en voeten wil geven,

[0:57:52] dan moet je management maatregelen, innovaties verplaatsen, extensiveren.

[0:57:58] En als laatste, als allerlaatste noemde hij het vrijwillig opkopen van bedrijven.

[0:58:02] En als ik die brief lees, dan zie ik eigenlijk een omgekeerd trappetje.

[0:58:05] Dus dat er eerst heel veel energie gestopt is in opkopen, afromen, eigen krimp in de veestapel.

[0:58:11] En dat er relatief weinig, zeker als het gaat om concrete voorstellen,

[0:58:15] dat er relatief weinig aandacht is voor de eerste vier trappetjes in het trappetje van Johan Remkes.

[0:58:23] Dan over de EU-dingen, want daar gaan we eigenlijk over.

[0:58:31] Ik heb net gehoord wat de PVV, NEC en de VVD vindt van die brief van de minister,

[0:58:37] maar is het nou zo dat de BBB eigenlijk die plannen van het kabinet wel steunt,

[0:58:42] of is de BBB daar ook kritisch over?

[0:58:45] Wat ik net zei, ik bedoel die brief daar staan natuurlijk een aantal dingen in als het gaat

[0:58:49] om vrijwillige opkoop van boerenbedrijven, LBV plus regelingen, LBV dubbel plus, ik zou

[0:58:56] eigenlijk zeggen van we moeten nog naar een LBV WA, woest aantrekkelijk want die heb ik

[0:59:00] nog nooit gezien.

[0:59:02] Dat is maar één van de mogelijkheden zeg maar, één van de instrumenten die je kan

[0:59:06] gebruiken om die transitie in die landen handen en voeten te geven en er zitten wat haakjes

[0:59:12] maar het BBB-verhaal is natuurlijk veel breder dan wat in die brief staat.

[0:59:17] Mevrouw Bromet.

[0:59:19] Voorzitter, de brief is ook veel breder dan een opkoopregeling.

[0:59:22] Dus wat is er dan breder aan de visie van de BBB...

[0:59:24] dan wat we nu van het kabinet gehoord hebben?

[0:59:26] Meneer Peerik.

[0:59:27] Ik zeg breder, maar ik bedoel natuurlijk vooral ook concreter.

[0:59:30] Ik bedoel, die 30 procent staat heel concreet in de brief...

[0:59:34] als het gaat om de afroming van de fosfaatrechten.

[0:59:36] Maar als het gaat om die LBV-WA, zeg maar, waar ik het over heb...

[0:59:41] die is nergens terug te vinden.

[0:59:42] Ik denk dat die opkoopregelingen nog veel aantrekkelijker moeten om boeren ook over die vrijwillige streep te trekken.

[0:59:49] En los daarvan, ik bedoel, we hebben nog geen innovatiefonds.

[0:59:52] Er zijn nog heel veel dingen die niet in die brief staan waar wij van vinden dat het echt wel een heel cruciaal onderdeel is van die hele transitie in die landbouw.

[1:00:02] Meneer Holman, eerst met een grimmes, maar u begint dus nu aan die zevende interruptie.

[1:00:08] Nee, maar dat is de regel. We gaan daar niet over discussiëren. Dus daar is afgesproken.

[1:00:12] Dus u begint nu aan uw zevende interruptie.

[1:00:14] U hebt er dadelijk nog maar eentje voor de ministers, zodat u dat weet, meneer Genwiss.

[1:00:17] Voorzitter, ik wil u wel nemen, maar u begint erover, niet ik.

[1:00:19] Ik begin gewoon met mijn inhoudelijke interruptie.

[1:00:21] En die luidt als volgt.

[1:00:22] U zei dat u er nog maar vijf heeft gedaan.

[1:00:25] En dit wordt uw zevende.

[1:00:26] Dus u zei er wel te degelijk over, meneer Genwiss.

[1:00:29] Voorzitter, mijn vraag aan de heer Pierik.

[1:00:31] Het klinkt toch een beetje als, gaat u maar rustig slapen.

[1:00:34] Terwijl, elke bijdrage, ook van de collega's van de VVD, van NSC, van PVV,

[1:00:38] Wij waren door spekt van het urgentiegevoel, van het crisisgevoel,

[1:00:41] dat als we niks doen, op een muur af rennen.

[1:00:46] Dan snap ik echt de houding niet.

[1:00:48] Want de BBB heeft al die moties gestuurd over afromen,

[1:00:50] over het aantrekkelijker maken van die beëindigingsregeling

[1:00:52] door rekening te houden met verouderde gebouwen

[1:00:54] en zodat mensen die geen opvolger hebben kunnen stoppen.

[1:00:57] Dus dan nogmaals de vraag.

[1:00:59] Wat vindt de BBB van die verschillende aspecten?

[1:01:02] Of moeten we inderdaad maar rustiger slapen en afstormen

[1:01:05] op die muur van generieke korting?

[1:01:08] Dat waren er weer twee, dus u bent al uw interrupties kwijt.

[1:01:11] Dus u zit er voor de rest van Speng en Bonen bij door uzelf.

[1:01:13] Kan er niks aan doen.

[1:01:15] Meneer Pierik, alstublieft.

[1:01:17] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:01:17] Goed antwoord dan maar.

[1:01:19] Ja, ik probeer een goed antwoord te geven, meneer Grimvis.

[1:01:25] Grimvis, ja.

[1:01:27] Ja, je hebt ook wel iets met visserij, geloof ik, hè?

[1:01:29] Zeker, zeker.

[1:01:30] Meneer Pierik, alstublieft.

[1:01:33] De urgentie, ik denk dat wij als alle partijen die hier aan tafel zitten,

[1:01:37] dat we de urgentie van het mestprobleem, die mestcrisis, allemaal goed in het snotje hebben.

[1:01:42] En dat we daar heel snel oplossingen voor willen vinden, dat staat als een paal boven water.

[1:01:47] En dat we die generieke korting niet willen staat ook als een paal boven water.

[1:01:51] Dus ga je naar andere instrumenten zoeken en daar zijn we gewoon op dit moment

[1:01:54] hartstikke druk mee bezig om die instrumenten te vinden.

[1:01:57] Maar ja, we hebben 25 april dat mestdebat en dan komen die instrumenten die wij verogen hebben,

[1:02:03] die komen op tafel te liggen.

[1:02:06] Meneer Holman.

[1:02:07] Ja, ik ervaar het de inhoudelijke inbreng van de heer Peerk toch om de iets langere termijn oplossing

[1:02:13] te doen, maar het feit is dat er gewoon dit jaar drie, vierhonderdduizend vrachtauto's mest zijn

[1:02:18] waar boeren het niet weten waar ze mee heen willen.

[1:02:20] En is de bewustzijn bij BBW aanwezig dat dat echt het probleem is?

[1:02:26] En hebt u een begin van een oplossing om het probleem op te lossen?

[1:02:31] Ik heb daar geen oplossing voor.

[1:02:34] Maar ik leid de vraag door aan de pering, alsjeblieft.

[1:02:37] Dank u wel, voorzitter.

[1:02:39] Nogmaals, we hebben een serieus beginnen van oplossingen daarover.

[1:02:43] Maar ik vind dat dit debat zich niet verleent om die oplossingen nu al op tafel te leggen.

[1:02:48] Dus daar gaan we 25 april verder over discussiëren.

[1:02:51] Kijk eens aan, daar gaan we dat zo doen.

[1:02:53] Meneer Van Kampen.

[1:02:55] Voorzitter, laat ik het dan toch in de Europese context trekken, want daar spreken we vandaag over.

[1:03:00] Dit land heeft een derogatiebeschikking gekregen met een afbouwpad.

[1:03:04] Een derogatie op de nitraatrichtlijn, dus een Europese richtlijn, maakt het relevant voor dit debat.

[1:03:09] En onder die beschikking ligt een hele reeks aan afspraken, waaronder bijvoorbeeld het neerwaarts bijstellen van de productieplafonds op fosfaat en stikstof, dus mest.

[1:03:20] En ik zou de heer Pierik willen vragen, wat gebeurt er als Nederland die afspraken niet

[1:03:25] nakomt en deelt hij de opvatting met de VVD dan, dat we dan aankoersen op een generieke

[1:03:30] korting, ook gelijkluidend de eerdere motie die de BBB zelf heeft ingediend en die dat

[1:03:36] aankondigt.

[1:03:37] En ik zou de boer-burgerbeweging hier toch ook vanavond willen vragen, welke voorstellen

[1:03:42] spelen dan in het hoofd van de heer Pierik.

[1:03:44] Mijn fractie is open geweest hier over hoe wij het ongemak voelen en ervaren ten opzichte

[1:03:49] van hoe we om moeten gaan met de voorstellen van de minister.

[1:03:53] Ik ga naar die derde interruptie toe.

[1:03:54] Dat geeft niks, voorzitter. We hebben er acht.

[1:03:56] Hoe kijkt de heer Pierik daarnaar?

[1:04:00] Dank u wel, voorzitter.

[1:04:04] De derogatiebeschikking die ligt er,

[1:04:05] en het afbouwpad van die nieuwe derogatiebeschikking,

[1:04:09] daar hebben we op dit moment even mee te dealen.

[1:04:12] Ik kan niet vooruitlopen op wat we de komende weken verder gaan doen,

[1:04:16] Maar dat we, zeg maar, ook in Brussel nog moeten gaan praten,

[1:04:22] dat staat voor de BBB als een paalboogwater.

[1:04:27] Ja, maar allereerst meneer Van Kampen.

[1:04:29] Die gaat aan zijn derde interruptie beginnen.

[1:04:31] Maar betekent dat, voorzitter, dat de boer-burgerbeweging hier

[1:04:35] haar volledige hoop legt op het opnieuw verkrijgen van derogatie in Brussel?

[1:04:41] Ondanks dat er sprake is van een afbouw of afbouwpad,

[1:04:44] wat zoveel is bevochten, notabene tot en met de minister-president,

[1:04:47] bij de voorzitter van de Europese Commissie aan toe.

[1:04:50] En zo ja, denkt de boer-burgerbeweging dan niet dat we daarmee spelen

[1:04:54] met het lot van individuele ondernemers en mensen in het land die afhankelijk zijn

[1:04:59] van de besluiten die wij hier in Den Haag en in Brussel nemen over hun lot?

[1:05:03] Meneer Peerik?

[1:05:06] Ja, het is niet zo dat de BBB alleen in Brussel actie wil ondernemen.

[1:05:11] De BBB komt met een vrij breed pakket om die mestcrisis het hoofd te bieden.

[1:05:17] En daar kan ik op dit moment nog niet zoveel over zeggen, maar dat we daar ook in Brussel

[1:05:24] op basis van wetenschappelijke rapporten verder moeten onderhandelen, dat lijkt ons een heel

[1:05:31] goed idee.

[1:05:33] Dank u wel.

[1:05:34] Mevrouw Bomet, u vroeg hoeveel interruptie je had, u hebt er een vijf gehad, u gaat nu

[1:05:37] een zessen doen.

[1:05:38] Dankzij meneer Ginders krijgt u er twee extra, want hij heeft er ook acht gehad, dus alstublieft

[1:05:42] mevrouw Bomet.

[1:05:43] Ja voorzitter, ik hoorde heer Pierik van de BBB zeggen op dit moment is er een derogatiebeschikking

[1:05:49] en we gaan nog praten in Brussel en ik vraag me af wat vindt hij dan van de opinie van de minister

[1:05:55] die zegt het is echt er is geen enkele ruimte meer in Brussel. Meneer Pierik. Ja nou goed weet je ik

[1:06:08] kom ook niet zo heel vaak in Brussel maar ik weet wel toen de minister over de renewer zeg maar in

[1:06:14] Brussel aan het onderhandelen was, toen waren er ook even verschillende signalen.

[1:06:17] Toen was er op het ene moment, nou,

[1:06:19] dat was wel heel erg pessimistisch en een dag later was het rond.

[1:06:22] Dus ik denk dat we gewoon ook gezien de

[1:06:25] huidige ontwikkelingen in Brussel dat er wat meer ruimte mogelijk is.

[1:06:29] En dat willen we in ieder geval

[1:06:31] minstens verkennen en we zien daar echt wel mogelijkheden.

[1:06:34] Mevrouw Boumet.

[1:06:35] Ja, voorzitter, dan zou ik toch wel aan de BBB willen vragen.

[1:06:38] Hoe kijkt de BBB terug op al die pogingen die er al ondernomen zijn, terwijl we al

[1:06:42] dat het niet meer ging lukken.

[1:06:45] En kennelijk is dit nog steeds niet doorgedrongen.

[1:06:48] Wanneer legt de BBB zich neer bij een besluit wat gewoon een besluit is?

[1:06:55] Dat zei ik ook net.

[1:06:57] Er is niks in beton gegoten.

[1:07:01] Je zag ook bij het hele proces rondom de natuurherstelwet, rondom de renewen,

[1:07:06] dat er op een bepaald moment toch weer wat beweging zichtbaar was.

[1:07:10] En ik ben er niet voor om mensen een worst voor te houden die ze nooit kunnen pakken.

[1:07:15] Maar ik ben er wel voor om alle mogelijkheden die je hebt, zeg maar, om die mestcrisis het hoofd te bieden, om die aan te pakken.

[1:07:22] En dat is in Nederland en dat is ook in Brussel.

[1:07:25] Kijk eens aan.

[1:07:27] Meneer Holman.

[1:07:29] Ja, tot nog even.

[1:07:31] Hoe realistisch is de mogelijkheid in Brussel?

[1:07:34] De algemene opinie is volgens mij dat dat beperkt is.

[1:07:38] Misschien is er iets mogelijk.

[1:07:39] Wat is u op zijn minst een goed verhaal moeten hebben naar Brussel?

[1:07:42] Bijvoorbeeld het uitgangspunt wat de minister neer heeft geschreven in zijn brief.

[1:07:46] En misschien is dat nog niet genoeg.

[1:07:47] Hoe kijkt meneer Pierik daartegenaan, meneer de voorzitter?

[1:07:51] Meneer Pierik.

[1:07:56] Voorzitter, ik snap ook wel dat ze in Brussel graag...

[1:08:00] Ze willen onder het fosfaatplafond duiken.

[1:08:02] Het fosfaatplafond is verlaagd.

[1:08:04] Dus dat de Brusselse doelen verder aangescherpt worden, dat zie ik ook wel.

[1:08:09] Maar we kunnen die doelen op allerlei manieren bereiken.

[1:08:15] En ik heb het niet voor niks net over het trappetje van Johan Remkes gehad.

[1:08:18] Een van de opties die de BBB ook ziet, dat is meer inzetten op innovaties en het toepassen van renewer en die dingen.

[1:08:27] Het is een breed scala en instrumenten die we in zouden willen zetten.

[1:08:31] En daarmee zouden we de mestcrisis echt het hoofd kunnen bieden.

[1:08:38] Zeker ook als je kijkt naar de mogelijkheden die je hebt om de stikstofwet aan te passen.

[1:08:49] Ik ken de BBB op zich als een vrij nuchtere partij.

[1:08:54] Boerenverstand heeft u het vaak over.

[1:08:56] In mijn hoofd hoort daar ook bij afspraak is afspraak.

[1:09:00] Snapt de heer Pierik nou dat de Europese Commissie Nederland geen derogatie meer wil verlenen...

[1:09:08] als we jaar op jaar op jaar op jaar de afspraken niet nakomen.

[1:09:16] Eerlijk gezegd snap ik dat van die derogatie niet.

[1:09:19] Want in 2006 is die derogatie aan Nederland toegekend.

[1:09:22] En dat is niet op basis van onderbuikgevoelens gebeurd.

[1:09:25] Dat is op basis van een stevig wetenschappelijk rapport van mestdeskundigen gebeurd.

[1:09:30] En die hebben aangegeven van, luister, die 230, 250 kilo stikstof die je kan gebruiken op je gras.

[1:09:36] Dat is hartstikke adequaat, want de Nederlandse weilanden

[1:09:40] die worden vijf, zes keer per jaar gemaaid.

[1:09:43] En in Oostenrijk is dat misschien één of twee keer.

[1:09:45] Dus er is echt op hele goede gronden, op hele wetenschappelijke basis

[1:09:49] is die derogatie toen toegekend.

[1:09:52] En volgens mij is er niks af te dingen

[1:09:56] aan die wetenschappelijke basis van toen de tijd.

[1:10:01] Voorzitter, maar nou laat de heer Pierik toch een stukje weg,

[1:10:03] Want natuurlijk, dat zal best op basis van wetenschappelijke rapporten zijn gebeurd.

[1:10:07] Maar daar hoorden ook voorwaarden bij.

[1:10:08] Daar hoorden voorwaarden bij, wat Nederland moest doen...

[1:10:11] om te zorgen dat het water niet meer zo vervuild was.

[1:10:14] En Nederland heeft zich daar niet aan gehouden.

[1:10:17] Dus, nou ja, ik heb een puber thuis.

[1:10:19] Ik weet dat je op een gegeven moment gewoon moet zeggen...

[1:10:22] en nu is het klaar.

[1:10:24] Dus ik vraag me wel inderdaad af...

[1:10:28] begrijpt BBB nou ook dat er op een gegeven moment een grens gesteld wordt...

[1:10:32] Zodat je niet kunt zeggen, we maken een afspraak en we leveren de voorwaarden, doen we niet aan mee.

[1:10:40] En dan verwacht BBB toch dat de Europese Commissie gewoon iedere keer weer zegt, ja is goed.

[1:10:45] Op een gegeven moment houdt dat toch op.

[1:10:47] Er waren twee interrupties, meneer Peerik.

[1:10:50] Ja voorzitter, mevrouw Pot heeft het over de waardekwaliteit en over dat je pubers in ieder geval duidelijke stallordes mee moet geven om binnen de lijntjes te blijven kleuren.

[1:11:03] snap ik allemaal. Ik denk dat het goed is om nog even te kijken naar die waterkwaliteit en naar

[1:11:10] de richtlijnen, de nitraatgehalten zeg maar in het water die vanuit Europa vereist zijn, zeg maar,

[1:11:17] en wat dat in Nederland betekent. Als wij zeg maar die nitraatgehaltes in het water gaan meten op

[1:11:25] basis van de Europese normen, dan voldoen we op veel meer gebieden aan de waterkwaliteit dan

[1:11:30] wanneer de Nederlandse normen daar een rol gaan spelen.

[1:11:33] Mevrouw Vedder.

[1:11:35] Zeker, zeker.

[1:11:37] U hebt nog één interruptie, inderdaad.

[1:11:42] Ja, voorzitter, volgens mij zijn dat een heleboel woorden

[1:11:45] om te zeggen dat we misschien wel dingen doen,

[1:11:47] maar volgens mij voldoen we er gewoon niet aan.

[1:11:49] We voldoen er niet aan.

[1:11:50] Dus op het moment dat we afspraken maken,

[1:11:53] en het zou fijn zijn als de heer Perink nou gewoon antwoord gaf op de vraag,

[1:11:55] in plaats van een heleboel mis te creëren.

[1:11:59] Als we afspraken maken en Nederland houdt zich er niet aan,

[1:12:01] En niet één keer niet, maar gewoon heel veel keren niet.

[1:12:05] Dan houdt het een keertje op en dan kan je toch niet, zoals u nu zegt, zoals uw voorvrouw in de media zegt,

[1:12:10] nog een keer naar Brussel gaan en zeggen, nou mag het toch niet een keer.

[1:12:13] Het wordt toch een beetje, beetje bizar.

[1:12:15] Ik heb geen voorvrouw, maar u bedoelt waarschijnlijk met een peri.

[1:12:19] Dank u wel, voorzitter.

[1:12:24] De BBB is ook vooral voor meten is weten.

[1:12:27] Dus als wij op basis van harde meetresultaten komen tot duidelijke conclusies aangaan door de waterkwaliteit,

[1:12:36] dan is dat de waarheid.

[1:12:38] En ja, we hebben te maken met, in ieder geval ook als het gaat om de kritische depositiewaarde,

[1:12:45] maar ook de KRW hebben we te maken met modellen.

[1:12:47] En in die modellen, daar zitten wat aannames in en daar kun je gerust vraagtekens bij zetten.

[1:12:52] Mevrouw Vedder, er komt overigens geen tweede termijn, dat u het wel alvast weet.

[1:12:56] Mevrouw Vedder.

[1:12:57] Nee, dat gaan we niet halen.

[1:12:58] Dat moet u dan maar voortaan aftikken in de procedurevergaderingen.

[1:13:03] Vroeger toen ik hier begon als Kamerlijk,

[1:13:05] deden we over dit soort debatten vaak vier tot zes uur en niet drie uur in plannen.

[1:13:08] Daar bent u het zelf schuld.

[1:13:09] Mevrouw Vedder.

[1:13:14] Dank, voorzitter.

[1:13:16] Ik hoorde de heer Pierik een aantal oplossingsrichtingen aandragen.

[1:13:20] Nieuwe derogatie hebben we Brussel voor nodig.

[1:13:22] Renieur hebben we Brussel voor nodig.

[1:13:24] Aanpassing stikstofwet, daar hebben we dit huis voor nodig.

[1:13:28] Nou ben ik toevallig ook nog boer en mijn boereninstinct zegt mij...

[1:13:31] dat we dat niet voor september dit jaar hebben gefixt.

[1:13:35] En ik heb in september, om het maar heel plat te slaan, nog maar twee keuzes.

[1:13:39] Want ik zeg u hier, ik krijg mij geen weg ingevochten op de mestmarkt.

[1:13:45] Want dat hebben we nooit hoeven doen.

[1:13:46] Ik sta helemaal achteraan de rij met potentiële nieuwe klanten.

[1:13:50] Dus ik heb straks maar twee opties.

[1:13:51] En dat is koeien naar de slacht of een milieudelict begaan.

[1:13:55] Wat zou de heer Pierik mij nou adviseren om te doen?

[1:13:59] Meneer Pierik?

[1:14:02] Ik zou adviseren om geen van die twee te doen.

[1:14:05] Ik heb mevrouw Vedder ook wel eens horen roepen van alleen mijn koeien zijn zwart-wit.

[1:14:12] En de wereld is ook niet zwart-wit, dus tussen deze twee kan ik echt niet kiezen.

[1:14:15] Ik denk dat het verstandig is om 25 april het mestdebat te voeren.

[1:14:20] En dan komen we met wat maatregelen die wat meer lucht kunnen pompen in die mestmarkt.

[1:14:27] En dan zou het maar zo kunnen zijn dat 25 of begin september die mestkelders bij jullie niet meer vol zitten.

[1:14:34] En dat er gewoon weer een start gemaakt kan worden met het winterseizoen.

[1:14:41] Voor verder.

[1:14:43] Ik waardeer dat de heer Pierik zegt tussen die twee kan ik niet kiezen, want ik kan dat namelijk ook niet.

[1:14:49] Maar de realiteit is dat ik moet kiezen.

[1:14:54] Ik verheug me op 25 april niet in de laatste plaats omdat dat mijn verjaardag is.

[1:14:58] Leuk dat de hele commissie dan op mijn verjaardagsfeestje komt.

[1:15:01] Maar ik ben brandend nieuwsgierig naar de oplossingen die de BBB tussen nu en twee weken aan gaat dragen.

[1:15:07] Maar ik voorspel u, dit zijn de twee keuzes waar ik straks een besluit tussen moet maken.

[1:15:12] En daar hou ik mijn hart voor vast.

[1:15:22] Het gaat niet alleen om het veehouderijbedrijf van de familie Vedder in Drenthe, maar het

[1:15:29] gaat natuurlijk om zo'n 14.000, 15.000 melkveebedrijven in Nederland die gewoon het water aan de

[1:15:35] lippen staan.

[1:15:35] Dus mijn zorgen gaan uit naar die bedrijven die gewoon hun mestkelders hartstikke vol

[1:15:43] hebben zitten die gewoon duizenden, tienduizenden euro's extra moet uitgeven aan de afzet van mest.

[1:15:50] En daar willen we echt een oplossing voor zien te vinden.

[1:15:52] En nou ja, er is wel een aanzet gemaakt met de brief van minister Adema, dus maar het is nog niet voldoende.

[1:15:59] Dus het is niet een pakket waarvan ik denk van nou, maar dat is de oplossing voor die mestmarkt.

[1:16:04] Mevrouw Boument.

[1:16:06] Ja, voorzitter, die 25 april, dat wordt een magische datum waarin alles opgelost is.

[1:16:10] Dus is dat nou ook de datum waarop de formerende partijen het eens zijn over wat er dan wel moet gebeuren?

[1:16:16] Meneer Peerik?

[1:16:19] Dat is een interessante vraag, meneer de voorzitter.

[1:16:22] Ik denk dat mevrouw Bromet het me niet kwalijk neemt dat ik hier geen antwoord op geef.

[1:16:27] Dat was haar laatste interruptie.

[1:16:29] Dus de ministers krijgen dadelijk rustig.

[1:16:31] Die kunnen een uurtje gaan apen kooien, want er zijn bijna geen interrupties meer over.

[1:16:34] Ja, zeker. Menolman. Menolman.

[1:16:40] Ja, Menolman. U wilt iets vragen.

[1:16:43] Ja, meneer Pierik, die citeerde meneer Remkes, maar die zei ook van ik heb de wanhopen in de ogen van de boeren gezien.

[1:16:51] En bent u wel bewust dat de wanhopen van de boeren in Nederland misschien nog wel drie keer zo groot is dan Remkes heeft gezien?

[1:16:58] En ja, ik krijg toch een beetje de kriebels van dat u zegt van er zijn drie, vierhonderdduizend...

[1:17:02] Meneer de voorzitter, ik krijg een beetje de kriebels van dat nu de elusie naar de sector

[1:17:10] toe wordt gezegd van ach in september dan kunnen die drie, vierhonderdduizend auto's mest wel

[1:17:17] een plekje vinden.

[1:17:18] Die is er gewoon niet.

[1:17:20] Meneer Pechik.

[1:17:23] Nou ja goed, dat zullen we zien, ik bedoel ik zie ook die warmte in de ogen van die boeren.

[1:17:28] Ik kom ook ontzettend vaak op boerenerven en ik weet wat het is om 40, 50 duizend euro per jaar weg te gooien eigenlijk.

[1:17:37] Het is mest afzetten, je krijgt er niks voor terug.

[1:17:41] Het enige wat je terugkrijgt is dat je nog even verder kan boeren en dat je mestkelders niet overstromen.

[1:17:46] Dus die zorg die deel ik eigenlijk wel met alle mensen die hier aan tafel zitten.

[1:17:52] Wij hebben echt de overtuiging dat we, op het moment dat we aan de knoppen kunnen draaien,

[1:18:00] en dan niet aan één knop, maar aan alle knoppen die je kan hanteren om er wat meer

[1:18:05] lucht in te pompen, om daarmee te komen en ik hoop dat we dat met de formerende partijen

[1:18:12] kunnen oplossen.

[1:18:16] Ja, ik wacht de 25 april wel even af.

[1:18:23] Ja, die Perik gebruikt heel veel woorden, maar uiteindelijk zegt hij vooral

[1:18:28] ja, we hebben afspraken gemaakt, maar nou ja, dat is maar een afspraak

[1:18:34] en ik ga er alles aan doen om onder die afspraak uit te komen.

[1:18:37] Ik wens de andere formerende partijen heel veel succes.

[1:18:40] Maar hij zei ook iets anders interessants, namelijk dat we aan allerlei knoppen moeten draaien

[1:18:45] en dat we alles moeten doen om die boeren te helpen.

[1:18:49] Nou vraag ik me af of hij dan bereid is het OOM serieus te nemen...

[1:18:54] als hij letterlijk zegt dat de Nederlandse veestapel moet inkrimpen...

[1:18:58] om grootschalige mesfraude aan te kunnen pakken.

[1:19:02] Want het OEM roept al jaren dat mesfraude zo groot is...

[1:19:07] dat de enige manier om het aan te kunnen, is de inkrimping van de veestapel.

[1:19:13] Volgt de BBB het advies van het OM hierin?

[1:19:16] We hadden ook twee interrupties.

[1:19:18] Meneer Piri.

[1:19:20] Ja, voorzitter.

[1:19:21] Wat we natuurlijk zien in de landbouwsector is dat de veestapel al de laatste tien jaar aan het krimpen is.

[1:19:28] We hebben inmiddels nog iets meer dan 10 miljoen varkens.

[1:19:31] Dat is al een behoorlijke krimp.

[1:19:32] Ooit hadden we er 15 miljoen.

[1:19:35] En ook andere veestapels die zijn echt aan het krimpen.

[1:19:39] en die autonome krimp die we zien, die zal zeker als we kijken naar de plannen die er zijn

[1:19:44] als het gaat om de vrijwillige opkoop, dan zullen die krimpcijfers ongetwijfeld wat gaan toenemen.

[1:19:49] Dus in die zin snap ik deze ontwikkeling.

[1:19:53] Heer van Kampen.

[1:19:55] Voorzitter, in dat debat van 25 april, collega's hebben er al over gezegd,

[1:19:59] en daar zullen we het verdere debat over voeren, maar waar ik oprecht bang over ben,

[1:20:03] ik heb het eerder in de plenaire zaal zo genoemd,

[1:20:07] dat is dat we een treinramp in slow motion op ons af zien komen.

[1:20:09] En ik ben heel erg bang dat als wij straks een jaar verder zijn, dat we met elkaar terugdenken

[1:20:15] aan dit debat en zeiden, toen hebben we het al met elkaar geweten en besproken.

[1:20:20] En de voorstellen die de heer Pierik doet in reactie op mevrouw Vedder, die daar zo scherp

[1:20:25] neerzet vanuit haar boerenervaring wat de keuze betekent aan die keukentafels, verplicht

[1:20:32] bijna en het antwoord wat de heer Pierik daarop geeft van wij hebben maatregelen die we willen

[1:20:37] voorstellen en waarbij, ik denk me vooral verder, dat u straks in september de

[1:20:40] mestkelders leeg heeft en verder kunt. En voorzitter, dat soort uitspraken

[1:20:44] verplicht bijna tot het meenemen van deze commissie

[1:20:48] in de ideeën waar de heer Pierik aan denkt. En ik snak er echt naar, want ik

[1:20:53] zou ook het liefste de brief van de minister door de shredder willen

[1:20:57] zetten en dat het niet nodig is, omdat we het op een andere manier wel bereiken.

[1:21:00] Maar ik vrees dat we geen alternatief hebben. Maar ik zou de heer Pierik dan

[1:21:04] Maar ik wil toch wel vragen, kan hij ergens een tipje van de sluien oplichten

[1:21:06] waar deze commissie dan aan moet denken, zodat we ons daar ook in aanloop naar 25 april op kunnen voorbereiden?

[1:21:12] Kocht een klein tipje van de sluien op een aperikus?

[1:21:17] Ja, dat ga ik toch niet doen.

[1:21:20] Oké, dat gaan we verhalen.

[1:21:22] Nee, ik wil er nog wel iets meer over zeggen, want ik vind wel dat meneer Van Kampen, voorzitter,

[1:21:28] terecht aangeeft dat die zorgen groter zijn, dat hij er zelf ook een beetje met een zwaar gemoed in zit.

[1:21:34] Want zo zit ik hier ook.

[1:21:36] Ik bedoel, het is niet zo dat ik denk dat we een eenvoudige klus te klaren hebben.

[1:21:40] Het is echt een ontzettend ingewikkeld vraagstuk.

[1:21:44] En als ik de indruk heb gewekt dat mevrouw Vedder in september de mestkelders helemaal leeg heeft

[1:21:49] en dat ze gewoon verder kan, dat is hun hoop geweest die ik uitgesproken heb.

[1:21:53] Ik bedoel, het is wel echt een hele ingewikkelde kwestie.

[1:21:57] En ik vind dat we, dat zei ik net ook al, we moeten niet doen alsof we het even zo gaan fixen met elkaar.

[1:22:03] Het vergt veel inspanningen van beide ministers, denk ik.

[1:22:08] Het vergt veel inspanningen van ons ook als commissieleden,

[1:22:13] om heel creatief na te denken.

[1:22:15] Misschien wel even een keer een been-op-tafel-gesprek hebben met elkaar.

[1:22:19] Met welke knoppen we de meeste winst kunnen boeken.

[1:22:25] Meneer Peerik, u mag uw betoog vervolgen.

[1:22:27] U hebt nog drie minuten.

[1:22:31] Voorzitter, ik heb al heel veel van mijn betoog geroepen, dus het wordt een beetje een korter verhaal.

[1:22:43] Veel maatregelen die de afgelopen jaren over de Nederlandse boeren zijn uitgestort,

[1:22:45] zijn rechtstreeks te geleiden naar doelen en afspraken die vastgesteld zijn op Europees niveau.

[1:22:50] Het is van belang om dit te erkennen.

[1:22:53] De BBB is dan ook wel kritisch op de nieuwe stalorders vanuit Brussel,

[1:22:56] omdat hier door de landbouwsector vaak geconfronteerd wordt met nog meer onzekerheid.

[1:23:01] Maar de schuld ligt niet alleen bij de EU.

[1:23:04] Nederland heeft soms ook, tot de stankoming van Europese wetten, is wat laks geweest.

[1:23:09] Nederland reageerde zelf ook niet altijd adequaat op afspraken.

[1:23:13] Nederland overzag vaak te laat wat de gevolgen waren van Europese afspraken.

[1:23:17] BBB is waar nodig voor Europese afspraken, maar die afspraken moeten wel uit te leggen zijn.

[1:23:24] En er moet van tevoren goed gekeken worden naar de gevolgen voor de boeren.

[1:23:27] Alleen als je beleid kan uitleggen en het beleid is uitvoerbaar en betaalbaar, dan pas werkt

[1:23:33] dit ook.

[1:23:33] Zo kom je tot een doeltreffende aanpak.

[1:23:37] Voorzitter, de inzet van de minister binnen de EU moet wat ons betreft gericht zijn op

[1:23:41] het creëren van een robuust verdienmodel voor agrariërs en vissers, waarbij verduurzaming

[1:23:46] en economische haalbaarheid hand in hand gaan.

[1:23:49] Hoe kunnen wij ervoor zorgen dat de transitie naar duurzame landbouw en een visserijsector

[1:23:53] niet alleen ecologisch verantwoord is, maar ook economisch levensvatbaar voor onze ondernemers.

[1:24:02] Het is van vitaal belang dat de overgang naar duurzaamheid niet leidt tot faillissement

[1:24:07] onder onze boeren, maar juist tot een levensvatbaar bedrijfsmodel. Ik zeg bewust van

[1:24:12] vitaal belang omdat het een verankerd feit is dat voedselzekerheid gelijk staat aan vrede,

[1:24:19] zoals de grondleggers van de EU ook hebben begrepen. Voorzitter, ik wil de minister het

[1:24:27] Dat waren de GLB-vragen, maar die heeft de heer Holman ook gesteld,

[1:24:30] dus die laat ik maar even zitten.

[1:24:34] Dan wil ik nog een vraag stellen over de complexiteit

[1:24:36] van de gecombineerde opgave.

[1:24:38] Vorig jaar hebben boeren de gecombineerde opgave ingevuld

[1:24:41] met ondersteuning van heel veel dure adviseurs.

[1:24:43] Dit had natuurlijk vooral te maken met ecoregelingen

[1:24:45] en allerlei kinderziektes in dit systeem.

[1:24:48] Vraag, kan de minister toezeggen dat hij alles op alles zet

[1:24:50] om het invullen van de gecombineerde opgave verder te eenvoudigen,

[1:24:53] met als doel dat boeren dit weer vol vertrouwen

[1:24:56] zonder angst voor verkeerde vinkjes zelf kunnen invullen.

[1:25:00] Voorzitter, de rol van Nederland in Brussel is van cruciaal belang.

[1:25:03] We moeten actief deelnemen aan het vormgeven van het beleid dat direct van invloed is op onze agrarische sector.

[1:25:09] Ook moeten we ons actief bezighouden met handelsbeleid.

[1:25:12] Oneerlijke concurrentie door goedkope import die de import van onze boeren verzwakken en de markt verstoren.

[1:25:19] Dit moeten we actief tegengaan.

[1:25:21] Hoe staat het met het Mercosur-verdrag?

[1:25:25] Ten slotte, laten we streven naar een evenwicht tussen de economische welvaart, de ecologische duurzaamheid en sociale vaardigheid in onze landbouw- en visserijsector.

[1:25:34] Laten we niet vergeten dat ons voedsel niet alleen een bron van inkomsten is, maar ook een fundament in onze samenleving en onmisbaar voor een gezond leven.

[1:25:43] Dank u wel, voorzitter.

[1:25:44] Dank u wel, meneer Peerik, namens de BBB.

[1:25:47] Geachte afgevader De Grimwes, ChristenUnie.

[1:25:49] Voorzitter, dank u wel.

[1:25:51] Het is crisis op het platteland, mestcrisis.

[1:25:53] Nog niet door iedereen even hard gevoeld, maar voor veel gewone,

[1:25:57] grondgewonde gezinsbedrijven staat een mestelt aan de lip.

[1:26:00] Goed dat de minister voor het varen tegenwoordig aan de slag is

[1:26:02] gegaan met de uitvoering van de motie van Kampen CS en met mijn motie om

[1:26:06] alles op alles te zetten, een generieke korting van fosfaat en

[1:26:08] dierrechten te voorkomen, bijvoorbeeld door de afroaming te verhogen.

[1:26:12] Het klinkt als een aanpak met als motto doen wat nodig is,

[1:26:16] met realiteitszin, ook over Brussel.

[1:26:18] Wat niet wegneemt dat die nitraatrichtlijn natuurlijk

[1:26:21] stupide richtlijn is, zoals die er nu uitziet.

[1:26:24] Tegelijk neemt het de zorgen van boeren en vele fracties hier niet weg, ook niet

[1:26:27] van de mijnen. Enerzijds omdat ik het niet uit te leggen vind dat er geen gewas

[1:26:31] derogatie in zicht is, ondanks dat ik de context heel goed snap, zoals door

[1:26:35] collega's geschetst. Anderzijds omdat ik niet weet of dit

[1:26:38] pakket uiteindelijk er zo voor zal zorgen dat een jonge generatie

[1:26:42] grondgebonden melkveehouders de moed weer heeft, krijgt om die prachtige

[1:26:47] roeping op zich te nemen. Kan de minister op beide aspecten ingaan

[1:26:51] in zijn termijn. Ik hoef overigens geen nieuwe brief zoals even door collega Bromet

[1:26:54] werd gesuggereerd voor 25 april ook geen procesbriefje tenzij er echt iets nieuws

[1:26:59] te melden is. De brief plus bijlagen die we van de minister hebben gekregen zijn

[1:27:02] wat mij betreft glashelder en de verhouding in de nieuwe coalitie is

[1:27:06] inmiddels ook glashelder. Drie partijen willen op tijd voor de muur remmen

[1:27:11] maar die ene die stopt lijkt het wel de kop in de mest en scheurt met 130 op de

[1:27:20] en die heeft nogal veel B'en in de naam.

[1:27:23] Meer maatwerk is nodig, maar het lokt geen interruptie uit, dus ik ga door.

[1:27:28] Voorzitter, we plukken op veel terreinen de vruchten van het Europese landbouwbeleid.

[1:27:34] Tegelijkertijd is het GLB, ook het gemeenschappelijk landbouwbeleid, ook een knellend keurslijf.

[1:27:38] Verbeteringen zijn nodig en ook mogelijk.

[1:27:41] Blijft de minister er in Europa op hameren dat het niet past is om dezelfde normen op te leggen aan alle EU-lidstaten,

[1:27:47] terwijl die geografisch zo verschillend zijn,

[1:27:49] en qua bodem en qua gebruik daarvan.

[1:27:52] Of staan we na de draai op de natuurherstelverordening

[1:27:54] in plaats van 3-0, 10-0-achtig?

[1:27:57] Wat merken beide ministers, dus een vraag aan beide ministers,

[1:28:00] eigenlijk in hun werk in Brussel van die draai,

[1:28:02] bijvoorbeeld in hun omgang met de Europese Commissie?

[1:28:05] We zien nu dat onder de druk van poerenprotesten

[1:28:08] in verschillende landen van de Europese Unie de koers wordt bijgesteld.

[1:28:11] Het besef groeit bij de Commissie dat boeren wel in staat moeten zijn

[1:28:14] aan de eisen van het gemeenschappelijk landbouwbeleid

[1:28:16] en milieu- en klimaatbeleid te voldoen.

[1:28:18] Biedt dat groeiende besef ook niet kans om bij de commissie en de overige lidstaten

[1:28:22] om meer draagvlak te winnen voor meer maatwerk, ook voor ons land?

[1:28:27] Of niet?

[1:28:28] En wat betekenen de doorgevoerde versoepelingen precies?

[1:28:31] Een voorbeeld.

[1:28:31] Europa stelt de eis dat er een zeker aandeel aan rustgewassen geteeld wordt.

[1:28:35] Dat is een prachtig principe.

[1:28:36] Dat zijn basis in wezenhal heeft in de landbouwvoorschriften in het Oude Testament.

[1:28:41] Maar al te strikte regeltoepassing leidt nu tot problemen.

[1:28:43] Door het natte najaar en voorjaar zijn er nauwelijks rustgewassen ingezaaid.

[1:28:47] Toen de wintertarwe gezaaid moest worden, lagen op veel akkers de aardappels nog te

[1:28:51] verzuipen op het land.

[1:28:52] En toen de zomertarwe of zomergerst de afgelopen weken moest worden ingezaaid, was het nog steeds

[1:28:57] te nat.

[1:28:58] Volgens de normen van kalenderlandbouw voldoen de boeren niet aan de regels als ze nu bijvoorbeeld

[1:29:02] over zouden stappen op het inzaaien van mais met een groen ondergewas.

[1:29:06] Vanuit een goede landbouwpraktijk zou dat een logische oplossing zijn.

[1:29:09] Vindt de minister dat ook niet?

[1:29:10] Of moeten al die akkerbouwers dan maar kiezen voor groene braak...

[1:29:14] en maximaal rundvrij drijfmest uitrijden...

[1:29:17] wat nu een lucratieve bezigheid voor hen is?

[1:29:19] Er is een interruptie van meneer Van Kamp.

[1:29:22] Wat is leidend voor de minister naar de aanpassingen in Brussel?

[1:29:26] De kalender, of het weer, of wel de werkelijkheid?

[1:29:30] Meneer Van Kamp.

[1:29:31] De heer Gim is verwezen naar de toegevenlijkheid...

[1:29:33] van de zijde van de Europese Commissie.

[1:29:35] En nu zijn er geluiden die in aanloop naar de Europese verkiezingen...

[1:29:38] eigenlijk een beetje op gokken dat er een andere wind gaat waaien in Brussel.

[1:29:43] Denkt de heer Ginwis dat ook en gokt de heer Ginwis erop dat als er straks een

[1:29:49] andere wind gaat waaien in Brussel, dat dan de regenboog aan de hemel zal staan?

[1:29:55] Voorzitter, dank voor deze vraag. Ja, als je kijkt naar 6 juni,

[1:30:01] dan dreigt, dan wel geloord afhankelijk van je perspectieven ter werkelijkheid,

[1:30:06] een ruk naar rechts, een ruk naar politiek rechts.

[1:30:10] Maar ik wil natuurlijk de partijen van de heer Van Kampen en van de andere coalitiepartijen niet beledigen,

[1:30:17] maar mijn ervaring met rechtse politici is, in Europa, dat ze dan nog beter gaan zorgen voor hun eigen land

[1:30:24] en niet zozeer een boodschap hebben aan een ander land.

[1:30:27] Dus iedere koe die in Nederland vertwijnt, die zullen ze in Polen met vreugde opwachten.

[1:30:33] Dus ik denk niet dat een ruk naar rechts, op 6 juni en na 6 juni, de gewenste consequenties

[1:30:40] heeft voor het terugkrijgen van de, ten onrechte in mijn ogen, teloor gegaande derogatie.

[1:30:48] De onvriendelijke beschouwing van de heer Grim is over rechtse politiek daar gelaten.

[1:30:53] En daar ging ik het met hem eens zijn.

[1:30:56] Dat zien we niet waarschijnlijk straks na de verkiezingen, maar dat hebben we de afgelopen

[1:30:59] jaren ook gezien.

[1:31:00] We weten dat er een zeer, zeer, zeer rechts eurocommissaris uit Polen op het landbouwdossier ziet.

[1:31:06] En wat hebben we daar de afgelopen jaren als Nederlandse ondernemers,

[1:31:09] wat heeft de Nederlandse agrarische sector daar de afgelopen jaren van gezien, zou ik willen vragen.

[1:31:15] Dus voorzitter, ook richting de heer Ginwis, is hij het dan met mij eens

[1:31:18] dat we beter onze eigen zaakjes op orde kunnen hebben in Nederland

[1:31:21] en dat we moeten voorkomen dat we afhankelijk zijn van politici

[1:31:25] die misschien eerst naar de belangen in hun eigen land kijken

[1:31:28] in plaats van dat ze genegen zijn om Nederlandse boeren te helpen.

[1:31:31] U hebt nu ook geen interrupties.

[1:31:33] Voorzitter, ik ben het gewoon zeer met de heer Van Kamp eens.

[1:31:38] En we hebben niet voor niks ook daarom al eerder gezamenlijk die analyse gemaakt

[1:31:41] en gezamenlijk de handen ineengeslagen

[1:31:44] om de reality check niet nog langer uit te stellen

[1:31:47] en steeds maar zeggen van, minister, gaat u nog eens naar Brussel?

[1:31:51] En misschien hadden we moeten zeggen, minister, ga nog eens op de trekker naar Brussel.

[1:31:54] Wie weet maakt dat meer indruk.

[1:31:55] Maar uiteindelijk, je kunt tien keer met commissaren Sinkevietsjes en Wojcikowski en weet ik hoe ze allemaal mogen heten, die vaak hoge heren.

[1:32:04] Het verandert geen sikkepit inderdaad aan de derogatie.

[1:32:07] En het frustreert mij, want inderdaad de wetenschappelijke rapporten voor wat dierlijke mest doet op een akker met gras, is gewoon evident.

[1:32:18] Maar als geheel, als land, voldoen we al jaren niet aan de Nitraatrichtlijn, aan de Kaderrichtlijn Water,

[1:32:23] aan de volgende habitatrichtlijn hebben we verlang geen boodschap gehad.

[1:32:26] Dus we hebben jarenlang geen boodschap

[1:32:29] gehad aan het feit dat wij in Nederland tegen de grenzen oplopen van wat uiteindelijk

[1:32:33] de aarde kan dragen.

[1:32:35] En daar zit het begin van de oplossing.

[1:32:37] En dat betekent een reality check hier in dit huis, in deze kamer, in deze zaal.

[1:32:43] Meneer Peerik?

[1:32:45] Ja, voorzitter, toch ook nog even een vraag aan de heer Grinwis.

[1:32:51] Want hij heeft het over dat er partijen zijn die de kop in de mest steken en volgens mij doelt hij dan een beetje op de BBB.

[1:32:58] Ja, ik heb jou geklaagd.

[1:33:00] Ja goed, dat mag hoor. Ik neem het ook niet helemaal zo serieus.

[1:33:04] Volgens mij was dat toch wel een beetje ingegeven door het feit dat de heer Grimwis vindt dat er in Europa niet meer zo vreselijk veel te verhapstukken valt.

[1:33:15] Maar hij heeft het dan wel weer over een gewasderogatie.

[1:33:17] Hoe wil de heer Grimwens die gewasderogatie dan regelen?

[1:33:21] Meneer Grimwens.

[1:33:22] Kijk, voorzitter.

[1:33:23] De ChristenUnie is natuurlijk een partij die wonderen nooit uitsluit.

[1:33:29] Dat ten eerste.

[1:33:30] En ten tweede, ik maak gewoon een reality check van wat is in Brussel mogelijk versus

[1:33:39] hoe sta ik zelf in de wedstrijd.

[1:33:41] En ik vind dat een derogatie, en een slimmere derogatie is denk ik een gewasderogatie,

[1:33:47] heel goed te verdedigen is.

[1:33:48] heel goed te verdedigen is, vanuit milieukundig perspectief, omdat ik zelf vind dat je niet vanuit

[1:33:53] gebruiksnormen en vanuit middelen moet denken, maar vanuit doelen en dus verliesnormen. Dat was

[1:33:57] ook de basis onder het te loren gegaan Minas, door een Europese rechtelijke uitspraak. Dus hoe ik

[1:34:03] zelf in de wedstrijd zit, is heel interessant voor mijn collega's om te horen en te weten,

[1:34:07] maar het zal niks veranderen aan de situatie in Brussel. En het zal pas wat kunnen gaan veranderen

[1:34:13] als wij zelf laten zien en aantonen dat wij die diverse richtlijnen,

[1:34:18] soms al uit de jaren zeventig, bloed en bloed serieus nemen

[1:34:20] en ons daar een beetje aan gaan houden.

[1:34:22] En ik heb ze al genoemd, de Vogel- en Habitat-richtlijn,

[1:34:24] de Trink- en Hidraat-richtlijn, de Kader-richtlijn, Water.

[1:34:26] En zo kan ik nog wel een eindje doorgaan.

[1:34:29] Maar daar begint het.

[1:34:31] En dat betekent helaas dat we pijnlijke maatregelen moeten nemen,

[1:34:34] maatregelen die we veel te lang hebben uitgesteld.

[1:34:36] En dat moet gepaard gaan met flankerenbeleid.

[1:34:39] En daarom is zo'n beëindigingsregeling zo gek nog niet.

[1:34:41] En het moet ook gepaard gaan met perspectief, zodat een jonge generatie die roeping voelt

[1:34:46] een boer te worden, die roeping ook kan uitvoeren en we over twintig jaar niet met een desolaat

[1:34:50] platteland zitten opgescheept.

[1:34:52] Meneer Peerik.

[1:34:54] Ja, voorzitter, dan toch twee aanvullende vragen.

[1:34:57] Eén over die kaderrichtlijn water, want ik snap dat er zorgen zijn over of we doelen

[1:35:03] dan niet halen of wel halen.

[1:35:05] Maar als het gaat om die kaderrichtlijn water, de waterkwaliteit, welke impact heeft dat

[1:35:10] zeg maar, welke impact heeft de landbouw op die waterkwaliteit?

[1:35:13] Daar wil ik wel graag een antwoord op en hetzelfde.

[1:35:15] Wat voor impact heeft de stikstofuitzoort op de instandhouding van de natuur?

[1:35:21] Meneer Kermis.

[1:35:23] Ja, voorzitter. Kijk, ik ben heel erg bezorgd dat het

[1:35:28] teloorgaan van de derogatie, dat dat een schot in eigen voet van de

[1:35:31] Europese Commissie zal blijken te zijn, omdat de grondwaterkwaliteit en de

[1:35:35] oppervlaktewaterkwaliteit over vijf jaar minder goed zal blijken te zijn dan

[1:35:38] voor dat het door erogatie verdween, omdat inderdaad er nu dreigt dat

[1:35:43] grasland wordt omgezet in bouwland en daar bijvoorbeeld siertilt gaat

[1:35:46] plaatsvinden waar uiteindelijk de waterkwaliteit niks meer opschiet.

[1:35:49] Dus de consequenties van wat er nu gebeurt, die kunnen wel eens

[1:35:53] precies het tegenovergestelde zijn wat we met z'n allen hopen.

[1:35:56] En dat geeft, maar mijn antwoord geeft ook tegelijk aan dat het

[1:35:59] inderdaad met gewasbeschermingsmiddelen te maken heeft,

[1:36:01] met mest, maar ook met medicijnresten.

[1:36:03] Ik heb het al eerder genoemd het kernafval van een vergrijzende

[1:36:06] samenleving. Dus het is en-en-en. En je moet het allemaal onder ogen zien en allemaal willen

[1:36:10] aanpakken en bij de bron willen aanpakken. En dat geldt ook voor stikstof. Natuurlijk,

[1:36:15] er zijn heel veel drukfactoren. In de tijd van klimaatverandering is droogte bijvoorbeeld

[1:36:20] een drukfactor en verzilting die daarmee samenhangt. Maar ook stikstof in ons land met een hoge

[1:36:26] veedichtheid, met name ook ammoniak. En voorzitter, het is niet verstandig en niet realistisch

[1:36:32] om altijd maar op één of twee oorzaken te wijzen en met een grote boog om die andere heen te lopen.

[1:36:37] Dus ik roep de BBB op, alsjeblieft, wees realistisch, wees nuchter

[1:36:42] en wees op die manier echt een partij voor het platteland.

[1:36:45] Meneer Peerik.

[1:36:47] Ja, dank u wel, voorzitter. Ik ben blij dat de heer Grimwis in ieder geval ook aangeeft

[1:36:51] dat er meerdere partijen nodig zijn om bijvoorbeeld die waterkwaliteit beter te maken.

[1:36:56] Niet alleen de landbouw, ook de geweestmiddelen, ook de industrie.

[1:37:01] Er zijn allemaal actoren die de invloed hebben op die waterkwaliteit.

[1:37:04] En ik denk dat als we er met z'n allen keihard aan gaan werken,

[1:37:07] en niet alleen de boeren, dat het nog een stuk kan verbeteren.

[1:37:12] Nou, voorzitter, ik zie vol verwachting uit naar de plannen

[1:37:15] die mijn collega Pierik gaat presenteren op 25 april,

[1:37:18] of een paar dagen daarvoor.

[1:37:19] Ik zie vol verwachting uit naar het hoofdlijnakkoord.

[1:37:22] En ik ga er zomaar vanuit dat het een heel realistisch verhaal wordt,

[1:37:26] vol toekomstperspectief voor iedereen,

[1:37:28] waarbij we de problemen die soms hardnekkig en zwaar zijn

[1:37:30] onder ogen zien. Dank u wel.

[1:37:32] Eerst de heer Vlag en dan lid Korsings.

[1:37:36] Ja, voorzitter, dank u wel.

[1:37:37] Ik zit te genieten van de liefde waarmee de heer Grimwis

[1:37:39] de derogatie verdedigt als een logisch instrument.

[1:37:42] Des te opmerkelijker dat hij zijn strijdlust om die te behouden of terug te krijgen begraven lijkt te hebben.

[1:37:47] Want is het niet raar, meneer Grimwis, vraag ik via de voorzitter,

[1:37:50] dat op het moment dat Nederland keer op keer de doelen niet haalt,

[1:37:53] dat er dan de reactie vanuit de Europese Commissie is

[1:37:55] dan krijg je die derogatie, die daar dus niks aan gaat bijdragen,

[1:37:59] niet meer, dan drinkt zich toch het beeld op van de opvoeding van mevrouw Potten die wij

[1:38:03] denk ik voor een deel ook wel herkennen, hoe je omgaat met een puber waarbij geen

[1:38:07] rationaliteit meer zit in de maatregelen die je neemt, maar waarbij je soms wel eens

[1:38:10] gewoon zegt ja het moet omdat ik het zeg. Dat gevoel begrijpt denk velen in deze

[1:38:15] commissie en daarom moeten we denk elkaar niet de maat nemen om enthousiasme van

[1:38:20] dit pakket nu alvast te gaan uit, daar waar anderen nog die strijdbereid niet

[1:38:25] begraven hebben, vraag ik aan de heer Grimwis, is hij bereid om daar ook nog voor

[1:38:28] moeten blijven strijden?

[1:38:31] Ja, natuurlijk.

[1:38:33] Zoals in het verleden minister Schouten diverse keren naar Brussel is getogen om een volledige

[1:38:38] nieuwe derogatie te verkrijgen.

[1:38:40] Zoals minister Adema en ook minister Van der Waal en andere bewindspersonen herhaaldelijk

[1:38:47] naar Brussel zijn getogen om de huidige derogatiebeschikking te verruimen, om te kijken wat er nog meer

[1:38:52] mogelijk is.

[1:38:52] Zo moeten we blijven strijden.

[1:38:54] Want ik vind de nitraatrichtlijn, die van Gibraltar tot de meest noordelijke stad in Finland dezelfde mal aan Europa oplicht, vind ik misjochgen.

[1:39:06] Ik kan dat vanuit klimaat en bodem en gewas niet uitleggen, maar het is wel zo.

[1:39:11] En 2026 is niet pas over tien jaar of over twintig jaar, dat staat voor de deur.

[1:39:15] Mevrouw Vedder heeft al geschetst dat dit najaar leidt tot een verschrikkelijk dilemma.

[1:39:20] En dan moeten we wel in de tussentijd handelen met als perspectief dat we voorlopig geen nieuwe

[1:39:26] derogatie hebben en ook geen verlenging van de afbouw.

[1:39:30] Dus dat strijdbare staat niet in de weg om realistisch nu je plan in eigen land te maken,

[1:39:37] zoals de minister dat heeft gedaan, op verzoek van de Kamer, onder andere van de SGP.

[1:39:41] Meneer Vlag.

[1:39:42] Ja, voorzitter, daar kunnen we best wel dicht bij elkaar komen, denk ik.

[1:39:44] We moeten op de korte termijn iets doen, maar ik hoor de heer Grimmers eigenlijk ook zeggen

[1:39:49] dat ieder pakket waarin een nieuwe derogatie ontbreekt ook niet een

[1:39:52] compleet pakket is. En ik wilde even checken of ik dat goed begrepen heb.

[1:39:56] Ja, maar voorzitter, een vogel in de lucht gaat geen enkele melkveehouder helpen.

[1:40:02] In 2024 niet, in 2025 niet, in 2026 niet.

[1:40:05] En eind 2026 is het voorbij met de huidige afbouw.

[1:40:08] Dus ja, tuurlijk mag in elke brief staan dit kabinet en het volgende kabinet blijft strijden in Brussel.

[1:40:15] en desnoods gaan we daar met ik weet niet hoeveel kabinetsleden heen

[1:40:20] en gaan we daar net zo lang voor de deur liggen van de Europese Commissie

[1:40:24] tot het geregeld is.

[1:40:26] Ja, natuurlijk.

[1:40:28] Maar dat ontslaat ons niet van de plicht om ondertussen te handelen.

[1:40:31] En dat is wat we nu eindelijk moeten doorhebben.

[1:40:34] En daarom raak ik net als de heer Holman een beetje getriggerd

[1:40:38] door collega's die net doen alsof we,

[1:40:41] of bijvoorbeeld zoals de heer Holman ook zei,

[1:40:43] en sommige prominente leden van de LCO.

[1:40:47] Alsof we nog eens een keer kunnen studeren en nog eens een keer ons best kunnen doen.

[1:40:52] Terwijl straks, het eind van het liedje, dezelfde maatregel als op 2 juli 2015 dreigt.

[1:40:57] Namelijk een generieke korting.

[1:40:58] En wat het ergste is voor de sector, is nog een keer een generieke korting.

[1:41:02] Dank u wel. Dat vinden we kamerbreed.

[1:41:05] Net Kostis.

[1:41:07] Nou ja, laat ik op het positieve gedeelte van de toon van de ChristenUnie focussen.

[1:41:12] Namelijk dat we echt nu in actie moeten komen.

[1:41:14] En dat het niet goed gaat met ons water, met ons bodem, met onze natuur.

[1:41:18] Dat we daarom die stappen moeten nemen.

[1:41:21] Ik reflecteer er net ook al op bij de heer Holman.

[1:41:24] We hebben natuurlijk al een tijdje ook vanuit het ministerie leren werken met een select aantal partijen vanuit de landbouwsector.

[1:41:31] En keer op keer blijkt dat zij het ministerie en de boeren de verkeerde kant op sturen.

[1:41:37] Dus mijn concrete vraag aan de ChristenUnie is...

[1:41:40] is de ChristenUnie bereid om de minister aan te moedigen om koplopers...

[1:41:45] zoals die staan onder bijvoorbeeld het groene boerenplan, de caring farmers...

[1:41:49] om die veel proactiever aan tafel steeds uit te nodigen...

[1:41:53] als het gaat om de vervolgstappen.

[1:41:55] Om te inspireren en om te motiveren.

[1:41:58] Want ik hoor uit die hoek dat ze eigenlijk bijna moeten smeken...

[1:42:01] om echt constant gehoord te worden.

[1:42:04] Dat was in uw laatste reactie.

[1:42:05] Ja, daar kan ik volmondig positief op reageren.

[1:42:09] Ik vind het belangrijk dat de minister van Landbouw zich zo wel verhoudt met de partijen als Agractie,

[1:42:15] met het peloton, waar trouwens ook veel koplopers in zitten, zoals LTO,

[1:42:19] en met een partij als de Caring Farmers.

[1:42:21] En bij mijn weten doet de minister dat ook.

[1:42:23] Dat is ten eerste.

[1:42:24] En ten tweede, de huidige middelvoorschriften maken het juist zo moeilijk om in het beleid koplopers te honouderen.

[1:42:32] Dat is juist de ellende van die middelvoorschriften die niet zonder

[1:42:38] Brusselse richtlijnen over ons worden uitgestort.

[1:42:41] Dat maakt het juist zo moeilijk en dat frustreert koplopers ook.

[1:42:46] En beloont koplopers ook niet.

[1:42:47] Dus dat heeft deels te maken met de omslag die we willen maken naar

[1:42:51] doelsturing en stoffenbalans, zodat je bedrijf zelf maximaal wordt

[1:42:56] getriggerd, maar ook wordt beloond om doelen op het gebied van

[1:42:59] natuur, milieu en et cetera te halen.

[1:43:03] Dank u wel.

[1:43:04] Lid Corstens heeft geen interrupties meer, want we waren zonaar aan het dubbelen.

[1:43:08] Meneer Grimmers heeft nog ongeveer 27 seconden om nog een nabrander of zoiets

[1:43:12] te geven, misschien. Voorzitter, dan heb ik even die,

[1:43:20] volgens mij die vraag over rustgewassen heb ik gesteld.

[1:43:24] De Eco-regeling hebben we van de minister

[1:43:25] in aanleiding van mijn motie een analyse gekregen van het gebruik en doelbereik

[1:43:28] van de regeling. Daarmee is deel 1 van de motie uitgevoerd.

[1:43:32] Maar de verbeteringen die doorgevoerd

[1:43:34] op basis van die analyse, die heb ik nog gemist.

[1:43:36] Kan de minister daar iets over toelichten?

[1:43:38] En dan sla ik handelsvragen over, sluit ik aan bij de BBB.

[1:43:42] En over visserij, die hebben nog misschien wel meer last

[1:43:45] dan de landbouw van Brussel.

[1:43:46] Mijn laatste vraag is, wanneer komt de PULS-score terug?

[1:43:50] Dankjewel, meneer Grimwis, namens de gisteren in die...

[1:43:54] Maar vooral verder, gisteren democratisch appel, alsjeblieft.

[1:43:58] Dank, voorzitter.

[1:44:00] Ook ik begin toch stiekem over mest.

[1:44:03] Het heeft ook een Europese component, dus ik vind dat het best mag.

[1:44:08] Ik ben het ontzettend eens met collega Grimwis dat er een graslandderogatie zou moeten zijn.

[1:44:13] En als het helpt, dan zou ik bij deze de minister willen aanbieden,

[1:44:15] als hij nog een trekker zoekt om dat ding op te halen in Brussel.

[1:44:18] Ik heb er nog wel eentje.

[1:44:21] Maar de vraag die ik vandaag wil stellen is dat ik vind dat de brief die er nu ligt,

[1:44:26] te veel dit probleem nog aanvliegt als dat het uitsluitend een financieel probleem zou zijn.

[1:44:31] Dat liquiditeit het grootste probleem is.

[1:44:34] Maar we hebben straks ook een heel reëel fysiek probleem, die ik net ook al heb geschetst.

[1:44:41] Ik zou graag de minister willen vragen, en ik probeer constructief te zijn, dus ik hoop

[1:44:46] op een doorvrocht antwoord, en dat hoeft dus niet per se vandaag, maar dat mag ook over

[1:44:50] twee weken.

[1:44:51] Maar ik wil heel graag weten, wat zijn de consequenties op het moment dat wij gaan constateren

[1:44:57] dat wij niet hebben kunnen voldoen aan de derogatievoorwaarden,

[1:45:00] omdat we de mest domweg, fysiek, nergens een plek hebben kunnen geven.

[1:45:05] Wat staat ons dan te wachten? Wat staat boeren te wachten?

[1:45:08] Ik hoor sommigen vrij makkelijk praten over,

[1:45:13] nou ja, dan sturen we maar aan op een infractieprocedure.

[1:45:16] Ik wil heel graag van de minister weten, wat behelst dat dan?

[1:45:19] Wat voor risico's zitten daaronder?

[1:45:21] Want ik heb het gevoel dat daar te makkelijk over wordt gedacht.

[1:45:26] Dus dat als eerste, voorzitter.

[1:45:30] De tweede vraag die ik graag wil stellen gaat over de jonge boeren-subsidieregeling.

[1:45:36] Daar ben ik natuurlijk heel verheugd dat we die 63 miljoen hebben kunnen toevoegen aan deze regeling.

[1:45:43] En dat we jonge boeren kunnen helpen in de belangrijke stap voor het starten van hun bedrijf.

[1:45:48] Mijn vraag is, hoe gaan we nou voorkomen, en dat overkomt ons om de haverklap,

[1:45:53] dat subsidies die wij hier opentrekken uiteindelijk verdampen en in de zak van een ander eindigen.

[1:45:59] En dat zeg ik dan even specifiek omdat ik in de brief over de mestcrisis de suggestie

[1:46:04] heb gelezen over het effect van afromen bij verkoop van productierechten, dat er wordt

[1:46:12] gekeken naar de impact daarvan op jonge boeren en dat wellicht die vestigingssteun daarin

[1:46:16] verlichting zou kunnen bieden.

[1:46:18] Dat is net precies wat ik niet wil, want die subsidie, inclusief die 63 miljoen, is bedoeld

[1:46:23] voor boeren om een goede start te geven en niet om het probleem van anderen af te moeten

[1:46:29] kopen.

[1:46:31] Het derde punt dat ik graag zou willen maken, gaat over GLMC's.

[1:46:37] Ik zag staan dat we bij uitzonderlijke weersomstandigheden periodes en tijdslimieten kunnen aanpassen

[1:46:43] om te voorkomen dat we maatregelen gaan uitvoeren die vanwege weersomstandigheden niet te doen

[1:46:48] Daar ben ik natuurlijk een voorstander van, maar het is in de kern natuurlijk wel pleisters plakken op wat in de kern kalenderlandbouw is.

[1:46:58] En volgens mij heb ik tot nu toe in elk landbouwdebat wat ik tot nu heb gedaan gezegd dat ik groot voorstander ben van kalenderlandbouw naar doelsturing bewegen.

[1:47:08] Dus ook vandaag doe ik dat weer.

[1:47:10] En ik heb ook begrip voor de generieke antwoorden die ik elke keer terugkrijg op mijn vragen.

[1:47:14] Maar het schiet nog niet erg op.

[1:47:16] Dus ik ga vandaag mijn vraag specifieker maken.

[1:47:19] Namelijk, is er ook een deelfactor denkbaar waarin de minister over nadenkt...

[1:47:29] wellicht samen met de sector, van op dit stukje beleid...

[1:47:32] zouden wij een pilot rondom doelschuring kunnen loslaten?

[1:47:37] Ik heb genoeg suggesties om te ontdekken.

[1:47:40] A, werkt het? B, hoe zit het met de juridische houdbaarheid?

[1:47:45] Etcetera. Dat zou ik graag willen horen.

[1:47:50] Oeh, voorzitter. Ik ben bij mijn jonge boeren nog één vraag vergeten, dus ik skip even weer terug.

[1:47:56] Nog vijf seconden.

[1:47:57] Och, wat vervelend. Nee, ook mijn tegenstelde vier minuten.

[1:48:00] Nou, de evaluatie van de VVK. De evaluatie was vrij helder. Hij werkte niet.

[1:48:06] Want dat zag je ook aan de hoeveelheid aanvragers ervan.

[1:48:10] Wat gaan wij nou met die leerpunten doen om te voorkomen dat we in de toekomst deze fouten

[1:48:14] blijven herhalen?

[1:48:20] Voorzitter, het is eenvoudiger om in het Europagebouw in Brussel ambities en regels op te schrijven

[1:48:25] dan ze met de laarzen in de klei of op de visserschip uit te voeren.

[1:48:28] Als dit besef doordringt, zou er al een wereld gewonnen zijn.

[1:48:32] Het eerste speerpunt van de regering is een gezonde markt met perspectief voor boer en

[1:48:36] visser, inclusief aandacht voor plattelandsontwikkeling.

[1:48:39] Het tweede is de transitie naar een duurzaam voedselsysteem.

[1:48:43] Voor mijn gevoel wordt voedselzekerheid alleen als bijzin genoemd.

[1:48:46] Sommigen zeggen dat het weleens vergeten wordt.

[1:48:49] Terwijl het cruciaal is, ik blijf het maar benadrukken,

[1:48:51] dat bijvoorbeeld vruchtbare landbouwgronden behouden blijven voor voedselproductie.

[1:48:56] Zeker nu in Zuid-Europa, Spanje werd al genoemd, sprake is van verwoestijning.

[1:49:01] Daar hebben we ons echt rekeningschap van te geven.

[1:49:03] Het GLB, Gewasbeschermingsmest en natuurbeleid, moet hier rekening mee houden.

[1:49:07] Is behoud van vruchtbare landbouwgronden en voedselproductie een apart speerpunt?

[1:49:13] Zien de bewindslieden ook het geopolitieke belang ervan?

[1:49:17] Ik noem hier ook het belang van voldoende visserij en gezonde eiwitten uit zee.

[1:49:21] Het was een fout dat eiwitten uit zee ontbraken in de Kamerbrief over de eiwintransitie.

[1:49:25] Ik roep de bewindslieden op in het belang van voldoende eiwitten uit zee,

[1:49:28] om dat zeker niet te vergeten bij hun EU-inzet.

[1:49:32] De eisen aan de landbouw en de visserij nemen hand over hand toe.

[1:49:35] Denk aan het klimaatbeleid waarbij ook naar de landbouw en visserij gekeken wordt.

[1:49:39] Tegelijkertijd is de inkomenssteun voor boeren gedaald en is vissers de voet dwars gezet door

[1:49:44] het PULSCOR-verbod.

[1:49:47] Ziet de Europese Commissie dat er zo'n spanning zit op het verdienmodel van boeren en vissers?

[1:49:52] Dan zal het dus echt uit de markt moeten komen.

[1:49:54] Maar hoe dan?

[1:49:55] Ook daar zitten Europese regels soms in de weg.

[1:49:58] Om terug te komen op het klimaatbeleid zorgt het kabinet voor perspectief voor landbouw

[1:50:02] en visserij.

[1:50:03] Breng de visserij niet onder het emissiehandelssysteem.

[1:50:07] Vandaag zijn er namens een aantal partijen vragen over ingediend.

[1:50:10] Leg de landbouw daarnaast ook geen onhaalbare doelen op.

[1:50:14] Binnenkort, het is niemand ontgaan, krijgen we het debat over de broodnodige mestaanpak.

[1:50:19] Gelet op de Europese component toch alvast een vraag.

[1:50:23] Een derogatie voor Nederland is goed te onderbouwen.

[1:50:25] Daar kunnen we zo de bijdrage van de heer Grimwis uitknippen en opsturen naar de Europese Commissie.

[1:50:29] En afschaffing van die derogatie gaat dus niet helpen voor de waterkwaliteit.

[1:50:34] Toch blijft Brussel, ik noem dat ijzerenheinig, en wil ze zelfs niet bewegen als het gaat

[1:50:39] om voorstellen over gerichte derogatie voor blijvend grasland en grondgebonden bedrijven,

[1:50:44] die nog beter te onderbouwen zouden zijn, terwijl de nood zo hoog is en onnodig kunstmest

[1:50:49] aangevoerd moet worden.

[1:50:51] Hoe geloofwaardig is in dat licht dan het klimaatbeleid dat de Europese Unie wil voeren?

[1:50:56] Om het even scherp te krijgen. Wanneer is het moment bereikt dat Nederland zegt we trekken onze eigen lijn en laten het aankomen op een inbreuk procedure.

[1:51:05] Er wordt wel gezegd of meegedreigd, Nederland heeft met het dreigende tegenstem bij de verordening Natuurherstel alle goedwil verspild.

[1:51:14] Ik wil het graag omdraaien. Wat hebben we gekregen voor eerdere positieve opstelling? Nul, niets.

[1:51:20] Zouden we bijvoorbeeld de derogatie terug hebben gekregen als we wel hadden ingestemd?

[1:51:25] Het is hoog tijd voor aanpassing van handelsbeleid en handelsakkoorden.

[1:51:30] We moeten geen producten binnenlaten, anderen hebben dat ook gezegd, die we zelf niet mogen

[1:51:35] produceren.

[1:51:36] Of we moeten in die akkoorden kwetsbare landbouwsectoren uitzonderen.

[1:51:39] Wordt hierop ingezet.

[1:51:41] En tot slot, voorzitter.

[1:51:43] Goed dat de minister inzet op het van tafel krijgen van het pulscore-verbod, ook de SGP

[1:51:47] gelooft in wonderen.

[1:51:49] Ik heb twee aanvullende punten.

[1:51:50] Wat is zijn inzet om een werkbare aanlandplicht te krijgen en wil de minister erbij de commissie

[1:51:55] op aandringen dat bij plannen voor uitrol van wind op zee ook ruimte geboden wordt voor de visserij.

[1:52:01] Dank u wel, meneer Vlag namens de Statenkundige Reformeerde Partij.

[1:52:06] Mevrouw Pot, Democraten 66.

[1:52:09] Dank u wel, voorzitter.

[1:52:11] Ja, voorzitter, in mijn nieuwe rol als landbouw woordvoerder ben ik enorm blij dat juist dit

[1:52:17] mijn eerste debat is. Want als D66'er geloof ik natuurlijk sterk in de kracht van de Europese

[1:52:22] de Europese Unie en daar waar ze voor staat.

[1:52:25] Mijn inzet in dit debat, maar ook de komende periode als landbouw woordvoerder

[1:52:29] zal gericht zijn op het versterken van de positie van de boer, zodat zij kunnen

[1:52:32] werken aan een duurzaam Nederland en Europa.

[1:52:35] En voorzitter, je hoeft volgens mij geen

[1:52:37] landbouwexperten zijn om te weten dat we flinke stappen te zetten hebben op vele opgaven.

[1:52:43] We spreken hier binnenkort uitgebreider met elkaar over.

[1:52:45] Verschillende woordvoerders zeiden het ook al, maar voor nu vast in ieder geval van mij

[1:52:49] complimenten aan de minister voor zijn mesbrief.

[1:52:51] De boodschap is niet leuk, maar niks doen is desastreus.

[1:52:56] Na jaren niets doen zullen we nieuwe manieren moeten vinden om het verdienvermogen van boeren

[1:52:59] te verbinden met een gezonde natuur.

[1:53:02] Voor een groot deel ligt die sleutel in Europa.

[1:53:05] Met dat in het achterhoofd stuitte ik in mijn eerste duik in dit onderwerp op wat vragen.

[1:53:09] Want wat mij namelijk opviel, is dat je als grote boer veel geld krijgt vanuit Europa,

[1:53:13] terwijl de duurzame en kleinere boer nauwelijks wordt beloond.

[1:53:18] Mijn vraag is, hoe valt dat nou te rijmen met de duurzaamheidsambitie van Nederland

[1:53:21] Nederland en van de EU en met tegelijk speelveld.

[1:53:25] En mede door deze gesubsidieerde

[1:53:26] intensivering neemt het aantal boeren al decennia in rap tempo af.

[1:53:31] En tegelijkertijd is er in Nederland en in

[1:53:33] de EU veel ophef over het verliezen van de traditionele boer.

[1:53:36] Maar eigenlijk, voorzitter, is dat dus al lang de praktijk.

[1:53:39] En het verbaast me eigenlijk dat daar geen protesten over zijn.

[1:53:43] Wat wordt er nou in de EU gedaan om de

[1:53:45] halvering van het aantal boeren tegen te gaan?

[1:53:47] Vraag ik de bewindspersonen. Mevrouw Ferdig.

[1:53:55] Ik heb wat gemist, denk ik.

[1:53:58] Ik laat me graag bijpraten straks.

[1:54:01] Ik zou graag aan mijn collega van D66 willen vragen...

[1:54:06] waar die tegenstelling vandaan komt dat een groot bedrijf...

[1:54:10] niet duurzamer zou zijn.

[1:54:13] En dat het daarom een slecht idee is dat ze meer subsidie ontvangen.

[1:54:18] De subsidie is afhankelijk van het aantal hectares dat onder een bedrijf zit.

[1:54:22] Een biologisch bedrijf kan ook heel groot zijn.

[1:54:24] en dus veel subsidie ontvangen.

[1:54:26] Bovendien zit er een component in het GLB

[1:54:29] wat maakt dat

[1:54:30] hoe duurzamer je boert

[1:54:32] hoe meer subsidie je ontvangt.

[1:54:35] Dus je zou zelfs kunnen zeggen

[1:54:36] dat de constatering niet helemaal klopt,

[1:54:38] maar dat juist de duurzaamste boeren

[1:54:40] ook de meeste subsidie ontvangen.

[1:54:43] Nou, voorzitter,

[1:54:45] dat is niet helemaal waar. Ik snap op zich wel dat mevrouw

[1:54:47] verder hier een punt van maakt, want op zich zou

[1:54:49] een grote boer natuurlijk ook prima duurzaam kunnen zijn.

[1:54:51] Maar het is natuurlijk wel zo dat de Europese

[1:54:53] Unie natuurlijk ook speciaal geld geeft aan die hectare. Dus het betekent natuurlijk niet per

[1:54:58] definitie dat op het moment dat je groter bent dat je dan ook duurzamer zou kunnen zijn. Volgens mij

[1:55:03] spreekt dat elkaar niet per se tegen. Mevrouw Pot, maar voor verder,

[1:55:08] u hebt geen interrupties meer, dus mevrouw Pot kan haar betoog vervolgen.

[1:55:13] Ga ik door. Even kijken hoor. Dus mijn vraag was, wat wordt er in de EU gedaan om de halvering

[1:55:19] van het aantal boeren tegen te gaan? En mijn partij pleit ervoor om het publieke geld van de EU

[1:55:24] te gebruiken voor publieke diensten, voor die boeren die in hun werk

[1:55:28] bijdragen aan een duurzame voedselvoorziening of die daar naartoe werken.

[1:55:32] En om de boeren binnen de kaders van de natuur vrij te laten om te ondernemen.

[1:55:37] Voorzitter, ik ben natuurlijk flink aan het inlezen op het dossier en ik heb ook

[1:55:40] meegekeken met het debat over de natuurherstelwet.

[1:55:43] Het valt me op dat we aan de ene kant, ik zei het net ook al even, keer op keer om

[1:55:46] uitzonderingen of uitstelvragen, maar aan de andere kant afspraken niet

[1:55:50] nakomen en dat we dan boos of teleurgesteld reageren omdat het niet zou

[1:55:54] mogen van Brussel. Het is een beetje alsof je vijf keer te hard rijdt, vijf keer een

[1:55:58] bekeuring krijgt van dezelfde flitspaal en vervolgens wijt naar de flitspaal als de grote

[1:56:03] schuldige. Mevrouw Nijhoff, interruptie. Dank u voorzitter. Ik hoor mevrouw Pot van D66 zeggen

[1:56:12] dat ze wil zien hoe het aantal boeren niet gehalveerd moet worden. Nu heb ik 13 jaar ook

[1:56:21] in de provincie gezeten heb ik debatten gevoerd waarbij D66 verkondigt dat het aantal gehalveerd

[1:56:27] moet worden.

[1:56:28] Dus mijn vraag is D66 nou vanochtend vertuigd dat we de boerenstand in het aantal in stand

[1:56:34] moeten houden.

[1:56:35] Of wil de D66 nog steeds alle boeren halveren en het aantal verpoest?

[1:56:40] Nou voorzitter, volgens mij sluipt hier een beetje een misverstand in, want D66 heeft

[1:56:43] nooit beweerd dat het aantal boeren gehalveerd moet worden.

[1:56:46] We hebben wel heel veel gesprekken gehad over het halveren van de veestapel.

[1:56:51] Er zit een verschil tussen een vrouw en een heer, tussen boer en vee.

[1:57:01] Meneer Vlag?

[1:57:03] Ja, voorzitter.

[1:57:06] Interessante metaforie, collega Pot gebruikt, over dat je niet naar de flitspaal moet wijzen als je vijf keer een bekeuring hebt gekregen voor te hard rijden.

[1:57:12] Maar is mevrouw Pot het met me eens dat het dan ook wel raar zou zijn als je om die snelheid af te remmen het kinderzitje uit de auto haalt?

[1:57:20] Wat volstrekt niets te maken heeft met die snelheid.

[1:57:25] In deze beeldspraak is dat inderdaad een beetje een vreemde, maar misschien moet de heer Vlag

[1:57:30] even precies toelichten waar hij nou op stuurt, want ik snap even niet hoe dat verhoudt tot

[1:57:37] het gesprek wat we nu hebben.

[1:57:38] Er is even iets anders voor zin dan het kinderstoeltje, meneer Vlag.

[1:57:42] Deze telt natuurlijk niet als een interruptie, want mij wordt gevraagd iets toe te lichten,

[1:57:45] maar ik verwijs ook naar de discussie die we net gehad hebben over dat derogatie eigenlijk

[1:57:50] een niet logische maatregel is in het verbeteren van de waterkwaliteit, dus dat dat ook een niet

[1:57:55] logische drukmiddel zou zijn als je vindt dat we niet aan de doelen hebben voldaan.

[1:58:01] Ja, voorzitter, en daar komt hij dan weer, want ik zit me toch echt wel te verbazen hier vandaag.

[1:58:06] En dat is dan misschien de mensen die al wat langer meelopen, die hebben daar niet zo'n last van,

[1:58:11] maar ik denk ja, weet je wel, we kunnen hier heel erg lang of kort over gaan praten,

[1:58:16] maar dit is toch een beetje een achterhoede gevecht.

[1:58:18] Uiteindelijk weet je en zelfs als je zegt

[1:58:22] weet je wel, het interesseert me niet wat Brussel vindt

[1:58:24] en we moeten het gewoon nog een keertje proberen,

[1:58:25] maar uiteindelijk moet onze focus toch liggen op het zorgen

[1:58:30] dat we echt werk maken van de dingen die we hebben afgesproken

[1:58:34] en dat dat betekent dat we wat moeten doen

[1:58:36] aan de kwaliteit van het water, aan de kwaliteit van de bodem.

[1:58:39] Want uiteindelijk op de lange duur is dat ook cruciaal voor de boeren.

[1:58:45] Ja, dat zal collega Pot misschien verbazen, maar dat ben ik helemaal met haar eens.

[1:58:48] Maar dan moeten we denk ik ook toe naar maatregelen die logisch navolgbaar zijn,

[1:58:53] ook voor boeren, en die ook individueel handelingsperspectief bieden.

[1:58:56] En ik denk dat daar de discussie over mag blijven gaan,

[1:58:58] net zolang totdat die logica ook echt bereikt is.

[1:59:02] Ziet mevrouw Pot dat ook?

[1:59:04] Nou, voorzitter, ik wil over alles debatten voeren de komende tijd.

[1:59:07] En dat vind ik ook helemaal prima.

[1:59:09] Maar ik hoop, hoop dat we het hier ook als woordvoerders met elkaar kunnen eens zijn,

[1:59:13] dat de prioriteit nu, we hadden het net al heel lang over prioriteiten, dat de prioriteit nu echt

[1:59:18] moet liggen even bij die afspraken die we gemaakt hebben en waarvan we al die tijd hebben gezegd ja,

[1:59:23] zoek het allemaal maar uit Brussel. En dat gaat gewoon niet. Niet alleen gaat de waterkwaliteit

[1:59:28] naar achter, niet alleen gaat de kwaliteit van de bodem naar achter, maar we maken ons ook de

[1:59:32] rizé van Brussel, want we krijgen straks helemaal niks meer voor elkaar.

[1:59:44] Voorzitter, ik zei het al, de beeldspraak.

[1:59:47] En bij de natuurherstelwet kregen we wat we wilden, maar we draaiden op het allerlaatste

[1:59:51] moment.

[1:59:52] En ja, ik zei het net ook al, ik snap dus wel dat Europa langzaamaan een keertje klaar

[1:59:56] is met ons.

[1:59:57] Dus vraag aan de minister, hoe kijkt hij naar de motie die is ingediend om tegen de natuurherstelwet

[2:00:02] te stemmen?

[2:00:03] en ja, ik zeg dat tegen minister Adema.

[2:00:07] Hoe zijn de verhoudingen in Europa sinds die stemming?

[2:00:11] En heeft dit effect gehad op andere dossiers, zoals het mestbeleid?

[2:00:14] En verwacht de minister nog veel te kunnen bereiken op landbouw in de EU...

[2:00:18] na zoveel gebroken beloften?

[2:00:20] En dan tot slot, voorzitter, nog een vraag.

[2:00:22] Want in de brief van de minister lees ik dat hij kweekvlees onder de aandacht zal brengen.

[2:00:26] Dat is niet helemaal hetzelfde als zijn eerdere belofte...

[2:00:28] na aanleiding van de motie De Groot...

[2:00:30] om er bij de nieuwe commissie op aan te dringen om kweekvlees op het werkprogramma te krijgen.

[2:00:35] Dus kan ik zijn inzet nogmaals duidelijk maken en ik benadruk dat ook, want tegenstanders

[2:00:39] zoals de Europese landbouwlobby zijn uitermate machtig en effectief op dit vlak en het zou

[2:00:45] ontzettend zonde zijn als we deze Nederlandse innovatie niet kunnen benutten bij de uitdagingen

[2:00:49] waar we voor staan.

[2:00:51] Voorzitter, als we een duurzaam Europa willen moeten we boeren helpen die daarvoor de nek

[2:00:55] uitsteken en als we dingen voor Nederland gedaan willen krijgen dan moeten we ons betrouwbaar

[2:00:59] opstellen.

[2:01:00] En ik hoop dat de minister en zijn ambtsopvolger dat meeneemt naar Brussel.

[2:01:30] We moeten gewoon zonder inleiding een heel kort en puntig, omdat we eigenlijk nog

[2:01:33] daarna nog maar drie kwartier hebben, dus.

[2:01:37] Veel succes daarmee. Tot zo meteen.

[2:22:50] Welkom terug allemaal.

[2:22:52] We gaan beginnen met de beantwoording van beide ministers.

[2:22:58] We beginnen dadelijk met de minister

[2:23:00] van Land, Natuur en Voedselkwaliteit, als hij er klaar voor is.

[2:23:03] En nogmaals, ik heb het verzoek gedaan.

[2:23:05] Gezien de tijd, we kunnen uitlopen tot half tien maximaal.

[2:23:09] Dus ja, de minister zal het kort moeten houden.

[2:23:10] en beide ministers zullen komen te houden.

[2:23:12] En er is excuses ervoor dat ik dat moet vragen.

[2:23:15] Alsjeblieft, meneer de minister.

[2:23:17] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[2:23:19] Ik heb een algemeen...

[2:23:20] ja, een algemeen inleiding over mest.

[2:23:23] Daarna zal ik wel specifieke vragen in gaan.

[2:23:25] En in blokjes zal ik ook de andere vragen belangen.

[2:23:28] Er zijn heel veel blokjes.

[2:23:31] Ik wil ze u wel noemen.

[2:23:34] Dat is een blokje dierenwelzijn.

[2:23:35] Dat is een blokje GLB.

[2:23:37] Dat is een blokje mest.

[2:23:39] Dat is een blokje markt en keten en dat is een blokje overig.

[2:23:43] En ik begin even met mijn mest.

[2:23:49] Een paar maanden geleden was ik in Opsterland.

[2:23:56] En ik was daar in gesprek met, ik denk, 7, 8 boeren.

[2:24:02] Zoals ik zoveel gesprekken heb gehad in die samenstelling.

[2:24:08] Boeren die gerekend als je kijkt naar melkveebedrijven een dichtheid hadden van anderhalf tot 1,9

[2:24:18] koe per hectare.

[2:24:19] In het veenweidegebied.

[2:24:22] In een niet-nutriëntverontreinig gebied.

[2:24:24] Daar was ik.

[2:24:27] En ik kan u zeggen, het raakt me nog om de wanhoop te zien in de ogen van die mensen

[2:24:34] die in een omgeving zitten waar ze goed geboerd hebben.

[2:24:38] Waar ze extensief zijn.

[2:24:40] waar het water schoon is en waar ze geraakt worden door het vliezen derogatie.

[2:24:49] Zij zeiden tegen mij, wacht niet, ga aan de slag, kom met maatregelen,

[2:24:56] schiet op, want we hebben maatregelen nodig, want we weten niet of we volgend jaar of het jaar daarna nog zullen bestaan.

[2:25:03] En ik kan u zeggen, ik kan praten met boerenorganisaties wat ik wil,

[2:25:08] maar het zijn juist die gesprekken met die boeren die mij raken en die mij aan het werk zetten en

[2:25:17] die mij ook energie geven om aan de slag te gaan. En dan kan een boerenorganisatie zeggen

[2:25:26] wij praten niet en wij wachten wel af. Ik wacht niet af, omdat die boeren niet willen dat ik

[2:25:33] al wacht. Omdat die boeren willen dat er actie komt. Omdat die boeren willen dat er oplossingen

[2:25:41] De urgentie is enorm, de zorgen zijn enorm.

[2:25:49] En het zijn ook de jonge boeren die bij mij keer op keer op de telefoon kwamen.

[2:25:53] En niet alleen de voormannen van de NIEK, maar ook andere jonge boeren die mij opzoeken en naar gesprekken gaan.

[2:26:00] Het gaat over onze toekomst, je moet ons helpen.

[2:26:03] En dat zijn de enorm indringende oproepen die ik de afgelopen weken heb gehad.

[2:26:12] En het is voor die boeren, niet voor de boerenorganisaties zoals LTO, maar het is voor die boeren dat

[2:26:17] ik hard aan het werk ben om te kijken of we naar oplossingen toe kunnen werken.

[2:26:25] En ik hoor, de minister moet naar Brussel gaan, de minister moet harder werken in Brussel.

[2:26:33] Afgelopen vrijdag, toen wij de brief dichten voor u als antwoord op de Kamervragen, kreeg

[2:26:41] ik persoonlijk van de commissaris voor de derde keer het lit op de neus dat er geen ruimte was.

[2:26:48] Voor de derde keer. Wij hebben ook ambtelijk gesprekken gevoerd in Brussel en gekeken of

[2:26:56] er ruimte zou kunnen komen, want er is natuurlijk alle aanleiding om ruimte te vragen. Als we kijken

[2:27:02] naar bepaalde bedrijven, grondgebonden bedrijven die in gebieden zitten, die derogatie hebben,

[2:27:07] die in schone gebieden zitten, die zouden best wat meer ruimte kunnen hebben.

[2:27:12] Grondgebonden bedrijven.

[2:27:13] En ik heb een buitengewoon klemmend en indringend beroep gedaan op de Europese

[2:27:17] commissaris om juist voor die bedrijven ook aan de slag te zijn.

[2:27:21] Om daar ruimte voor te creëren.

[2:27:23] De grasland derogatie, waar we het zo vaak over hebben gehad.

[2:27:26] Ook naar aanleiding van de motie van de heer Vlag.

[2:27:28] Ik heb het gehad over faillissementen die op ons afkomen.

[2:27:31] Ik heb het gehad over de opschaling die gaat plaatsvinden als dit doorgaat.

[2:27:34] Dat we mooie grondgebonden bedrijven gaan

[2:27:36] verliezen en dat we grote opgeschouwde bedrijven overhouden als we niet uitkijken.

[2:27:42] Ik heb het allemaal op tafel gelegd.

[2:27:45] Ik heb tegen de commissaris gezegd, ik kan deze verantwoordelijkheid niet dragen.

[2:27:49] En ik kan u zeggen, ik lig er nachts wakker van.

[2:27:52] Maar de deur is dicht en de deur blijft dicht, wat wij ook doen in Europa.

[2:27:57] En daarmee, daartoe hebben we ons te verhouden.

[2:28:02] En ja, natuurlijk ben ik naar aanleiding van de motie van de heer Verkampen en de overige

[2:28:12] ondertekenaars aan de slag gegaan met de pakketmaatregelen, wat u hebt gezien.

[2:28:18] En ik snap ook best dat er spanning zit, laat ik daarop eerlijk zeggen, ik snap ook best

[2:28:22] dat er spanning zit tussen het feit dat je graag wilt dat er oplossingen komen, dat je

[2:28:26] aan de andere kant ook in een formatieproces zit.

[2:28:30] Dat snap ik allemaal best, de heer Verkampen en de heer Hoolman hebben daar ook eerlijke reflectie op gegeven en ik vond dat eerlijk en dat respecteer ik.

[2:28:40] Dat neemt niet weg dat daarmee de problemen voor de boeren zijn opgelost.

[2:28:48] En er is veel focus rondom de opkoopregeling.

[2:28:53] En er wordt mij gevraagd wat is het perspectief voor jonge boeren?

[2:28:57] Laat nou juist de jonge boeren mij keer op keer indringend vragen om te komen met een opkoopregeling.

[2:29:04] Een brede opkoopregeling zonder drempels waar heel veel boeren ook gebruik van kunnen maken.

[2:29:10] Breder dan de LBV en de LBV+.

[2:29:13] Het zijn juist de jonge boeren die zeggen kom ermee, schiet op.

[2:29:18] En op het moment dat wij zeggen we doen het maar even niet,

[2:29:21] dan zijn het juist de jonge boeren die we geen perspectief bieden.

[2:29:25] Want die jonge boeren zitten te wachten op een opkoopregeling die ook ruimte biedt aan de blijvers.

[2:29:30] Die ruimte biedt om te kunnen extensiveren.

[2:29:32] Die ruimte en perspectief biedt naar de toekomst toe.

[2:29:40] En je kunt natuurlijk zeggen van ja jongens, wij wachten maar tot in Europa er nieuwe verkiezingen zijn en er een nieuwe commissie zit.

[2:29:51] Ik heb daar vanavond al meer over gehoord.

[2:29:52] Als er verrechtsing plaatst werd in Europa, is mijn indruk nog niet direct dat dat betekent

[2:29:58] dat landbouwgrootmacht Nederlands meer ruimte wordt gegund.

[2:30:05] Ik heb dat in de afgelopen jaren ook niet zo ervaren, juist bij ook een rechtse eurocommissaris

[2:30:10] die ook het economisch belang natuurlijk scherp op het netvlies heeft en daarop geen ruimte

[2:30:16] geeft.

[2:30:17] En weet u, het frustreert mij enorm dat we geen ruimte kunnen krijgen voor die boeren,

[2:30:21] En dat ook Europa de commissie niet op basis van mijn indringende oproep beweegt.

[2:30:30] Dat frustreert mij enorm.

[2:30:32] Maar we zullen dus naar andere maatregelen moeten kijken.

[2:30:36] En het is te makkelijk om te zeggen, we kiezen dan maar voor maatregelen die geen geld kosten.

[2:30:40] Afromen, dat kost geen geld.

[2:30:43] Ook afromen is een heftige maatregel.

[2:30:45] Want dat zijn rechten van mensen.

[2:30:47] En ik besef me heel goed, ook al kost het de overheid niet direct geld,

[2:30:51] dat het wel heftige maatregelen zijn.

[2:30:54] Maar als we dat doen en we stoppen met een stoppersregeling,

[2:30:58] want dat moet toevallig veel geld kosten,

[2:31:01] dan hebben we er ook een graslandpremie in zitten die we fors verhogen.

[2:31:06] Juist om de boeren de komende paar jaar met 100% grasland te kunnen helpen.

[2:31:11] En om een klein beetje verlichting te geven in deze komende jaren.

[2:31:17] Dus het is niet een pakket waarvan je kunt zeggen haal de regelingen er maar uit die geld kosten en doe de overige maatregelen maar wel.

[2:31:26] Het is nadrukkelijk een integraal pakket en het integraal pakket in zijn volledige omvang en ik ga graag op 25 april het debat aan om met elkaar het gesprek aan te gaan van is dit nou het pakket en hoe gaat het in de uitwerking en wat kan misschien beter en misschien zijn er aanvullende maatregelen te bedenken.

[2:31:46] Maar ik vind het ook nogal wat, meneer de voorzitter, dat er Kamerleden zijn die zeggen

[2:31:51] wij wachten rustig, wij hebben goede ideeën, wij wachten rustig tot 25 april want dan komen

[2:31:56] we er wel mee.

[2:31:57] Dus dan laten we nog de boeren langer wachten met maatregelen en als er interessante maatregelen

[2:32:03] tussen zitten dan onthouden die Kamerleden, onthouden de boeren oplossingen.

[2:32:08] En ik vind dat, op zijn zachtste zegt, merkwaardig.

[2:32:13] Misschien maak ik me daar ook wel kwaad om.

[2:32:16] Want ik denk dat de problemen zo groot zijn, ik merk het ook in deze commissievergadering.

[2:32:21] Iedereen ziet de urgentie, of je nou een linkerpartij hebt of je hebt een rechterpartij, iedereen

[2:32:26] ziet de urgentie.

[2:32:27] Dit is eigenlijk het probleem waarbij we zouden moeten zeggen, nu gaan we met elkaar

[2:32:31] aan de slag, in een volle breedte als Kamer aan de slag om die boeren te gaan helpen.

[2:32:35] En dan past het niet om te zeggen, nou wij houden onze maatregelen nog even onder de

[2:32:41] pet.

[2:32:43] Dat is maar even een critiqueur, meneer de voorzitter.

[2:32:48] Dan iets over Renewal.

[2:32:58] Renewal was geen makkelijke wedstrijd.

[2:33:00] Er werd net even gezegd dat Renewal de ene dag niet kon en de volgende wel.

[2:33:05] Dat doet geen recht aan ieder die hier in Den Haag, maar ook in Brussel...

[2:33:12] en niet alleen dit laatste jaar, maar al die jaren bezig is geweest...

[2:33:15] om die nieuwe op de agenda te krijgen en om daar ook een voorstel voor te krijgen.

[2:33:19] Want dat is werkelijk ook een hele opgave geweest om dat voor elkaar te krijgen.

[2:33:24] Er zijn geen makkelijke oplossingen.

[2:33:26] Er zijn ook geen makkelijke oplossingen met met Brussel.

[2:33:29] Zo simpel is het gewoon. Tot slot, meneer de voorzitter.

[2:33:36] Ik merk in de debat dat twee dingen wat door elkaar heen worden gehaald.

[2:33:42] Er zijn Kamerleden die hebben het over stikstof maatregelen.

[2:33:47] Stikstof is een ander dossier.

[2:33:49] Remkes, die heet het over het trappetje van Remkes, dat gaat over de aanpak van stikstof.

[2:33:53] We hebben het hier over een acuut mestprobleem en dat is net even wat anders.

[2:33:57] Daar moeten we dus op een andere manier naar kijken dan dat we zeggen we zetten het trappetje

[2:34:02] van Remkes in.

[2:34:03] Hier zijn veel drastischere maatregelen op korte termijn voor nodig.

[2:34:09] Dat is een algemeenheid, meneer de voorzitter, en ik voel de urgentie dagelijks en ik heb

[2:34:16] Van de week gezegd, ik ben gefrustreerd, ja, dat is ook wel zo, omdat je zo graag wilt helpen en omdat je daarvan niet direct de mogelijkheden hebt om dat te kunnen doen, terwijl het zo hard nodig is.

[2:34:29] Blokje dierenwelzijn.

[2:34:30] Nee, ik ga nog even een paar vragen op het gebied van mest specifiek beantwoorden, als u het niet erg vindt.

[2:34:35] Ja, ik heb de blokje verkeerde verantwoording bij u neergelegd.

[2:34:39] Ik maak er een puinhoop van, meneer de voorzitter.

[2:34:43] Mijn verontschuldigingen bij voorbaat.

[2:34:51] Nog even over, er zijn meerdere leden die hebben het gehad over die plaf van aanvaker van mest en ook over die derogatie.

[2:34:58] Ja, het is in het kader van schoon water heel goed, is heel goed verdedigbaar dat je, dat zeg ik ook in mijn brief, dat je derogatie hebt.

[2:35:07] Dat is heel goed verdedigbaar, maar Nederland in zijn totaliteit wordt aangeduid als een verontreinigd gebied.

[2:35:13] En vandaar dat we te maken hebben voor heel Nederland met die derogatie.

[2:35:16] En dat is even niet anders.

[2:35:20] Dan de vraag van mevrouw Fedder, meneer voorzitter.

[2:35:24] Stel je voor, we houden ons niet aan de derogatievoorwaarden.

[2:35:26] Ik hoor dat vaker.

[2:35:27] Ik hoor vaker van, laat er maar een infractieprocedure komen.

[2:35:36] En ik snap ook heel goed de opmerking die mevrouw Fedder zelf maakte.

[2:35:42] En de ongelofelijke klem waar je als landbouwer in zit.

[2:35:46] Daar word je toch ook wel stil van als je dat hoort, wat u zegt.

[2:35:49] Respect daarvoor.

[2:35:54] Wat gebeurt er?

[2:35:55] We krijgen, als wij niet voldoen aan de derogatie, dan kan Nederland per direct zijn derogatiebeschikking verliezen.

[2:36:05] Dus dat betekent dat wij per ingaande van 1 januari volgend jaar, of per nog eerder, direct op de 170 kilogram zitten.

[2:36:14] Nog meer desastreus voor de ontwikkeling van de sector.

[2:36:17] Er kan een infractieprocedure komen.

[2:36:21] door de Europese Commissie. Want die bepalingen van de derogatiebeschikking,

[2:36:26] en of je ze nou mooi vindt of niet, we kunnen best wel vraagtekens stellen bij de bepalingen van de

[2:36:31] derogatiebeschikking, maar we hebben er mee te maken, we hebben er mee te dealen. Het is een

[2:36:35] verordening vanuit Europa, het is gewoon wetgeving vanuit Europa. En dat betekent dus als je een

[2:36:39] derogatieprocedure hebt, kan dat leiden tot een enorme dwangsommen. Dat is niet gering. Dan praat

[2:36:45] je niet over tientallen miljoenen, maar je praat over honderden miljoenen, zo niet meer in dit

[2:36:49] Waar leggen we dat geld neer? Moeten we dat bij de boeren neerleggen?

[2:36:55] Overigens, ook voor de boeren zelf kunnen de gevolgen groot zijn.

[2:36:59] Bijvoorbeeld het intrekken van GOB-subsidies.

[2:37:02] Dat kunnen gevolgen zijn van een infractieprocedure.

[2:37:11] Dus daar liggen echt grote risico's.

[2:37:13] En het kan zelfs betekenen dat wij in het vervolg een structurele korting krijgen op de GOB.

[2:37:20] Meneer Vlag.

[2:37:23] Ja, voorzitter, dank u wel.

[2:37:24] Het is goed dat de minister de gevolgen van zo'n infractieprocedure hier ook gewoon een keer in het publiek schetst.

[2:37:30] Die zijn dreigend.

[2:37:32] Kan soms ook wel een beetje als chantage voelen.

[2:37:34] Dat dat steeds dreigend wordt weer speeld, dat zeg ik niet in de richting van de minister, maar in het algemeen.

[2:37:41] Kan de minister ook iets zeggen over de waarschijnlijkheid van dat soort verregaande maatregelen?

[2:37:45] Want er lopen op dit moment tientallen infractieprocedures, ook tegen Nederland.

[2:37:49] Dus hoe waarschijnlijk is het dat dit soort extreme straffen worden opgelegd?

[2:37:52] Meneer de minister.

[2:37:56] Als wij praten in Europa over derogatie, dan is de vraag direct hoe zit het met jullie handhaving

[2:38:05] er eigenlijk?

[2:38:06] Wat gaan we er zo over hebben?

[2:38:08] Wat gebeurt er eigenlijk in Nederland?

[2:38:09] Dus de focus is op Nederland.

[2:38:12] Dus ik ben er van overtuigd dat op het moment dat we echt een stap zouden zetten om de

[2:38:18] derogatiebeschikking naast ons neer te leggen.

[2:38:21] Dat de focus zodanig van Brussel op ons is dat we inderdaad stevige proceduren kunnen

[2:38:26] verwachten.

[2:38:28] Dat verwacht ik wel, ja.

[2:38:30] En ik verwacht dat zo hard dat ik het risico niet zou durven of willen nemen.

[2:38:37] Dan even de vraag over, komt er nog een brief?

[2:38:40] Ja, ik heb alles bekendgemaakt wat ik wilde bekendmaken, het kabinet heeft alles bekendgemaakt

[2:38:44] wat ze wilden bekendmaken.

[2:38:46] Daar verandert een nieuw brief eigenlijk niks aan.

[2:38:49] Er is wel een verzoek gekomen, ook van de Griffie.

[2:38:52] Wij waren van plan om te verwijzen naar datgene wat we hebben neergelegd.

[2:38:56] Om dat te gebruiken in het debat van 25 april.

[2:39:02] Dan de vraag over een nieuwe van de heer Van Kampen.

[2:39:05] Mevrouw Bommet, u hebt geen interview.

[2:39:07] Nee, ik wil een punt van orde maken, voorzitter.

[2:39:09] Want ik weet ook niet precies hoe het zit.

[2:39:11] Maar het gaat om nummers van brieven.

[2:39:13] Dit is een antwoord en dat wordt niet genummerd.

[2:39:15] En dat kunnen wij dan niet agenderen.

[2:39:17] Er staat ook geen handtekening van de minister onder, dus dat zijn allemaal formaliteiten.

[2:39:23] Waarom heeft de minister niet gewoon een brief met een handtekening gestuurd?

[2:39:27] Is dat ook om een beetje afstand te houden?

[2:39:29] Hoe moesten wij daarmee verder op 26 april?

[2:39:33] De brief geeft aan precies zoals de status was.

[2:39:36] Wij waren in het kabinet bezig met het afwegen van de maatregelen en daarop volgende besluitvorming.

[2:39:43] Toen de vragen voorbij kwamen, waarvan we eigenlijk wel zagen dat de urgentie groot was om die te beantwoorden en daarom hebben wij de vragen beantwoord.

[2:39:50] Maar alles wat u daar leest in de vragen en in de bijlagen, dat had ook in de brief gestaan eigenlijk en niet veel meer.

[2:39:56] Dus eigenlijk zou u kunnen zeggen, ja, alle informatie die ligt al bij u.

[2:40:00] En ik zou vanuit mijn positie een getekende brief willen sturen naar de Griffie voor debat van 25 september.

[2:40:08] Verwijs het naar dat stuk vanuit het kabinet.

[2:40:11] Dank u wel voor de beantwoording.

[2:40:13] U kunt rustig verder gaan.

[2:40:16] Dan even een renewer.

[2:40:18] De heer Van Kampen zegt dat het positief is dat het komt.

[2:40:20] Wanneer gaan we ermee aan de slag?

[2:40:23] Waar zijn de aanpassingen op de verouderingen waarmee de boer aan de slag kan?

[2:40:26] Het is mooi, maar ook daar zijn we afhankelijk van Europa.

[2:40:31] Europa heeft toegezegd dat er versneld voorstellen komen om het gebruik van renewen toe te passen.

[2:40:37] Er wordt hard aan gewerkt in Europa, daar zijn we ook bij betrokken.

[2:40:41] Wanneer het precies komt weten we niet, maar er wordt echt hard aan gewerkt.

[2:40:43] We moeten nu echt even afwachten hoe die implementatie, implementation act zoals men dat noemt,

[2:40:50] hoe die eruit ziet voordat we ook de maatregelen in Nederland op een goede manier kunnen doen.

[2:40:55] Maar er wordt hard aan gewerkt en ik verwacht op niet al te lange termijn dat daar de implementation act ook van gaat komen.

[2:41:01] De investeringsruimte in de melkveehouderij voor renewer.

[2:41:09] Kijk, sowieso renewal vind ik echt wel een belangrijke oplossing.

[2:41:11] Bijvoorbeeld als je kijkt naar de akkerbouw, die op dit moment bijvoorbeeld in de eerste

[2:41:15] mesthandel dierlijke mest gebruikt, maar daarna bijvoorbeeld kunstmest gebruikt, die zou ook

[2:41:19] in de toekomst renewal kunnen blijven gebruiken.

[2:41:21] Dus dat biedt ook voor de akkerbouw veel meer perspectief, zeg maar.

[2:41:24] Dus het is echt wel een perspectief rijk, en het is duurzaam, minder CO2 uitstoot.

[2:41:30] Wat ik zie gebeuren, ik denk dat als je naar de installaties op zich kijkt, dat voor één

[2:41:35] agrarisch bedrijf de investering heel erg hoog gaat worden.

[2:41:37] Wat ik wel zie ontstaan op dit moment is dat er verschillende collectieven zijn.

[2:41:41] Ik was laatst bij een collectie van 29 boeren die met elkaar aan een installatie gaan werken.

[2:41:45] En met elkaar, overigens ook in combinatie met biogas, dus monovergisting,

[2:41:49] plus een renewerinstallatie en dat dan weer graag willen toepassen.

[2:41:55] Nou, dat vind ik prachtige collectieven. Boeren die op een duurzame manier,

[2:41:57] ook bijvoorbeeld in dat specifieke geval, een heel dorp gaan voorzien van biogas.

[2:42:01] Ja, dat is fantastisch.

[2:42:03] Nou, dus ik verwacht dat zeg maar voor individuele bedrijven het best lastig wordt, maar zeker

[2:42:07] voor kleinere of wat grotere collectieven dat dat een heel mooi perspectief kan bieden.

[2:42:12] En zeker voor duurzame landbouw.

[2:42:18] Dan het lid Kostis vraagt over een fokverbod.

[2:42:23] Ja, ik kom de suggestie vaker tegen.

[2:42:27] Het komt vaak in verschillende contexten komen die tegen.

[2:42:30] Ik heb geen wettelijke basis voor een vakverbod.

[2:42:33] En daarnaast vind ik een vakverbod een te ingrijpende maatregel die ik niet ga toepassen.

[2:42:38] Dan de 30% afroming van mevrouw Bromet.

[2:42:40] Een hele goede vraag.

[2:42:45] Waarom niet 50%?

[2:42:47] Dat was de vraag van mevrouw Bromet, voorzitter.

[2:42:50] Ja, dat kan.

[2:42:53] Maar je moet een beetje kijken naar de elasticiteit van afroming.

[2:42:58] Het kan zijn dat als die afroming te hoog wordt dat er geen beweging meer in de markt is en dat je dus niks meer gaat afromen.

[2:43:04] Dus daar wordt gezocht naar een goed evenwicht waarbinnen je kunt afromen waarbij er ook nog handel in de markt is.

[2:43:10] Want als je 50% doet kan het zijn dat je de handel juist een beetje doodslaat, zeg maar.

[2:43:16] Je zou kunnen zeggen dat is de elasticiteit van de van het afromingspercentage.

[2:43:22] Dan mevrouw Obermeth, het voerspoor.

[2:43:25] Ja, dat is voor mij een, kan ik u zeggen, ook een frustrerend punt.

[2:43:30] Dat wij niet de mogelijkheid hebben om voerorganisaties te dwingen om in het voerspoor dingen te doen.

[2:43:38] Zoals bijvoorbeeld lager eiwitgehalte, van 170 naar 150, 155 gram.

[2:43:45] Kan niet.

[2:43:46] Omdat er is een verordening in Europa van 2009 die ons verbiedt om dat soort afspraken te maken.

[2:43:51] En dus moeten wij daar samen met de sector over in gesprek en kijken of er een privaat

[2:43:58] gecertificeerd systeem kan komen om juist wel dat voerspoor ook vast te pakken.

[2:44:02] Want daar zitten mogelijkheden in.

[2:44:03] En daar zijn we dus ook met de sector over in gesprek om dat met de sector te proberen

[2:44:09] te gaan regelen.

[2:44:09] Maar dat is wel afhankelijk van de sector.

[2:44:11] Ik heb daar geen andere mogelijkheden.

[2:44:14] Ik wil de minister graag de vraag stellen van hoe kun je dat dan organiseren?

[2:44:19] Ik heb het er bijvoorbeeld ook regelmatig aan de Zuidoen gevraagd en dat zou dé instantie zijn om dat te gaan doen.

[2:44:25] Omdat we de afrekenbare stoffenbalans van meneer Van Kampen implementeren en het lijkt erop dat ze het gewoon niet willen.

[2:44:33] Hebt u enige verklaring waarom en hebt u de mogelijkheid om het daar toch eens zeer nadrukkelijk neer te leggen en dat ze hun verantwoordelijkheid nemen?

[2:44:41] Ik heb die verklaringen mogelijkheid niet, maar ik geleide door naar meneer de minister, alstublieft.

[2:44:44] Dank u wel.

[2:44:45] Ja, dank u wel.

[2:44:47] Wij hebben tot het moment dat LTO opnieuw van tafel ging om te praten,

[2:44:51] hebben wij hierover gesproken met elkaar.

[2:44:53] En er kwam vanuit de agrarische sector ook wel de wil om dit te gaan doen.

[2:44:57] Dus als de primaire partijen nou eens dit gaan vragen in de sector,

[2:45:01] en dit willen gaan regelen in de sector,

[2:45:03] want dit was een van de punten waar ook de sector zelf mee kwam,

[2:45:06] dan moet het toch mogelijk zijn om hier met elkaar afspraken over te maken.

[2:45:08] Als zou de primaire partijen dat alleen maar gaan vragen aan de voersector,

[2:45:11] dan heb je het over ons.

[2:45:12] Maar we moeten het wel kunnen certificeren, want je moet daarmee ook weer maatregelen,

[2:45:17] want dat betekent dat je aan volume nog steeds hetzelfde mest hebt, maar je stikstofgehalte

[2:45:21] gaat naar beneden.

[2:45:22] En dat betekent dus dat je meer plaatsingsruimte krijgt voor je cubes.

[2:45:26] Maar dat moet wel gecertificeerd zijn natuurlijk, want anders dan komt de Europese Commissie

[2:45:31] weer langs.

[2:45:36] Dan mevrouw Bromet, staatssteun, beëindigingsregeling, ja, die moet inderdaad langs de Europese Commissie.

[2:45:41] De doelstelling is om er een brede regeling van te maken die heel veel veehouders kunnen toepassen, zeg maar.

[2:45:49] Maar natuurlijk moet dat langs de Europese staat steun.

[2:45:53] Er moet een notificatie plaatsvinden in Europa.

[2:45:56] En vanzelfsprekend vraagt dat tijd.

[2:45:58] En dat is ook een beetje de tijdsdruk die ik voel, zeg maar.

[2:46:01] Omdat het wel voor mij een no-brainer is om een dergelijke regeling te gaan doen.

[2:46:10] Dan ga ik door met het GOB, meneer de voorzitter, ik moet u wel nemen, de vraag over het GOB,

[2:46:33] de jonge boeren, van de heer Grunwisch, gaat het pakket over zo'n jonge melkveeouders

[2:46:37] weer naar de slag kunnen gaan?

[2:46:41] Ja, jonge boeren, je kunt best voorstellen dat dat de speerpunt van mijn beleid is.

[2:46:45] Het gaat om de jonge generatie boeren die ook wil verduurzamen, die echte schouders

[2:46:50] onder wil zetten. Wij hebben bijvoorbeeld het GOB instrument

[2:46:54] Vestigingssteun jonge landbouwers, daar zetten we ons al in voor de jonge boeren.

[2:46:58] Maar wat ik ook al zei, het pakket maatregelen zorgt ook voor ruimte voor de

[2:47:02] blijvers om te kunnen extensiveren en dus biedt het juist perspectief voor

[2:47:06] voor jonge boeren. Daarnaast wil ik naast de

[2:47:12] vestigingssteun werk ik ook aan een subsidie samenwerking voor generatie

[2:47:15] vernieuwing. Dat is uit het GOB ook weer speciaal voor jonge aankomende boeren en

[2:47:20] Dus we proberen zoveel mogelijk in te zetten op de jonge generatie boeren om die perspectief te bieden.

[2:47:28] Dan de vraag van mevrouw Fedder, een vrij logische vraag, de 63 miljoen.

[2:47:35] Hoe kunnen we ervoor zorgen dat die subsidieregeling die we opentrekken verdampen en in de zak van anderen belanden?

[2:47:42] Ik heb intensief contact met de jonge boeren over bijvoorbeeld de afroaming van dierrechten.

[2:47:46] En ze maken zich zorgen erover.

[2:47:48] En voor je het weet moeten ze zo'n hoge prijs voor de dierenrechten betalen,

[2:47:51] dat dat geld naar de verkoopende partij gaat.

[2:47:55] Daar heb ik alle antwoorden nog niet op.

[2:47:57] Maar dit is een serieus punt waar ik met de jonge boeren in gesprek ben.

[2:48:00] En gaat de komende periode.

[2:48:02] Want ik vind dat we moeten kijken.

[2:48:03] Het kan niet zo zijn dat jonge boeren juist geraakt worden.

[2:48:06] Die ook moeten extensiveren.

[2:48:08] Die ook toekomst moeten hebben, zeg maar.

[2:48:10] En die toekomst kan ook, doordat er nou meer ruimte komt.

[2:48:14] Omdat er stoppers komen.

[2:48:16] Overigens die stoppersregeling.

[2:48:19] Er zijn ook heel veel boeren die me doodvragen over een stoppersregeling.

[2:48:24] Ik heb geen opvolger, kan ik een stoppersregeling?

[2:48:26] Ik sprak laatst met een boer, en dat zeg ik dan ook maar in de richting van de heer Pierik,

[2:48:31] ik sprak laatst met een boer die zei, ik ben geen stopper, ik ben een wijker.

[2:48:36] Ik zei een wijker? Ja, hij zei het. Ik wijk voor de jonge boeren.

[2:48:40] Omdat de jonge boerengeneratie, als u mij de ruimte geeft en de mogelijkheid geeft om te kunnen wijken,

[2:48:46] dan wijk ik voor de jonge boer.

[2:48:47] Want dat is een toekomstperspectief.

[2:48:49] Nogmaals een beroep ten aanzien van de stoppersregeling.

[2:48:56] Dus dat punt van hoe kunnen we ervoor zorgen dat het geld niet terecht komt in de verkeerde zakken, zeg maar.

[2:49:01] Daar ga ik dus in de uitwerking ook verder met de jonge boeren over praten hoe we dat heel concreet kunnen maken.

[2:49:05] Want dit is een zorgpunt waar we echt aandacht voor moeten hebben.

[2:49:07] Dat ben ik zeer met mevrouw Feddereens.

[2:49:11] Dan de vraag van de heer Verkampen en trouwens ook van de heer Grinwis over de lastigvermindering van het GOB.

[2:49:18] De doorgevoerde versoepelingen.

[2:49:20] Ten eerste is het proces rondom die versoepelingen nog niet afgerond.

[2:49:23] Het moet nog door het Europese parlement worden goedgekeurd.

[2:49:29] Ik geloof dat het over veertien dagen ongeveer gebeurt.

[2:49:31] Dan stopt het Europese parlement tussen wat, dat zal even de laatste dingen zijn.

[2:49:35] Dan pas kunnen we ook nationaal de zaak gaan invullen.

[2:49:38] Dus dat kunnen we op dit moment nog niet doen.

[2:49:41] Ja, u kunt zelf nagaan welke maatregelen het zijn.

[2:49:44] Ik denk dat dat, het is ook wel in mijn brief, ik weet niet meer de datum, maar ik heb een brief gestuurd

[2:49:48] naar aanleiding van de uitkomsten.

[2:49:52] Daar wordt het keurig in genoemd.

[2:49:54] Levert het voor de Nederlandse boer wat op?

[2:49:56] Dat is maar zeer de vraag.

[2:49:58] Als je bijvoorbeeld kijkt naar de GLMC, acht even uit mijn hoofd, de braakligging 4%.

[2:50:04] Dat zou voor maar een heel beperkt deel in de Nederlandse situatie zolaas bieden.

[2:50:09] Dus het maakt per maatregel nog wat uit.

[2:50:12] We hebben natuurlijk ook relatief wat minder boeren die bijvoorbeeld tot 10 hectare zitten.

[2:50:17] Bij ons is dat ongeveer 65 procent, terwijl dat Europees...

[2:50:22] Sorry, Europees is 65 procent, terwijl het hier zo'n 25 procent is.

[2:50:26] Nou ja, dus zo zie je dat het verschillend uitwerkt per land.

[2:50:31] Dan de GOB-tarief en de vraag van meneer Holman, meneer de voorzitter.

[2:50:36] De beloftes zijn vorig jaar niet nagekomen.

[2:50:38] Nou, uiteindelijk zijn de beloftes wel nagekomen.

[2:50:40] Overigens met behulp van uw Kamer tijdens de begrotingbehandeling.

[2:50:44] Helder.

[2:50:45] En op dit moment wordt het restant van 23 uitbetaald.

[2:50:51] En voor 24 hebben we in ieder geval het strategische plan zodanig aangepast...

[2:50:57] dat we van de hectarepremies meer naar de ecoregeling kunnen doen.

[2:50:59] Er was ook een vrouw van Post, geloof ik, die het daar ook vroeg.

[2:51:03] Ik weet niet precies meer, maar in ieder geval het kwam ook aan de orde.

[2:51:06] Dat kan. Daarnaast is natuurlijk ook nog een amendement vlag aangenomen over 2024.

[2:51:11] We kijken ook hoe we dat op een goede manier kunnen gaan invullen.

[2:51:16] Overigens, de gecombineerde opgaven, dat is vorig jaar, waren er grote problemen.

[2:51:22] Daar loop ik ook niet van weg.

[2:51:24] want hij staat open en wordt hard aangewerkt.

[2:51:27] En tot nu toe krijgen wij geen klachten, zeg maar.

[2:51:31] Dat komt natuurlijk ook omdat heel veel in het systeem al staat wat vorige keer is ingevoerd.

[2:51:35] Dat maakt het ook wel een stuk makkelijker.

[2:51:40] Dan de vraag van de heer Holman.

[2:51:43] Goed gedrag van boeren belonen, bijvoorbeeld als inzet in natuur en biodiversiteit.

[2:51:47] Een groot deel van de basisbegroeiing.

[2:51:49] Nou, we hebben in het systeem zitten dat van hectare premies en meer naar de ecoregeling

[2:51:53] kunnen worden overgeveld.

[2:51:55] Er was een breed gevoel bij deze Kamer om ervoor te zorgen dat boeren die duurzaam wilden

[2:51:58] zijn, dat we die juist moeten belonen, dus dat we niet moeten kort op ecoregeling, dan

[2:52:02] liever de basispremie.

[2:52:04] Overigens zit daar wel een ondergrens op, 171 euro, dus we hebben daar niet alle ruimte,

[2:52:10] maar misschien dat we ook in combinatie met de motieflag dat we weer op een goede manier

[2:52:13] compenseren.

[2:52:14] Maar ik denk dat ook naar de toekomst toe, het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid

[2:52:18] dat een duurzame inzet steeds meer beloond gaat worden binnen het GOB.

[2:52:23] En dat we steeds meer afgaan van de standaard hectarepremis.

[2:52:27] Overigens, als het gaat om kleine en grote boeren.

[2:52:30] Mevrouw Pot maakte daar een opmerking over.

[2:52:32] Ik ben het zeer eens met de opmerking van mevrouw Vedder erop.

[2:52:35] Want er zijn ook heel veel biologische boeren die groot zijn

[2:52:37] en die ook gewoon gebruik maken van die regelingen.

[2:52:40] Het is, het is, het beeld is, ik hoor dat vaker,

[2:52:44] dat wij de grote boeren juist subsidiëren en de kleine boeren niet.

[2:52:47] Nou ja, als je kleiner bent, je krijgt nog steeds naar RATO hetzelfde bedrag als je grote boer bent.

[2:52:54] Als je een biologische boer bent, kun je ook gebruik maken van de ecoregeling.

[2:52:59] Sterker nog, je hebt makkelijke toegang tot ecoregelingen.

[2:53:02] De drempels zijn verlagerd voor een biologische boer.

[2:53:04] Dus wel degelijk in het systeem zitten daar mechanismen die ervoor zorgen dat duurzame boeren,

[2:53:11] zeker biologische boeren, op een goede manier aan de bak komen.

[2:53:19] Nou, die heb ik ook al gehad.

[2:53:22] Lastig vermindering hebben we al gehad.

[2:53:25] Dan de vraag van de heer Grinders.

[2:53:26] Wat is leidend, de kalender of het weer, of wel de werkelijkheid?

[2:53:29] De werkelijkheid wordt vaak bepaald door het weer, soms door de kalender.

[2:53:36] Wij hebben natuurlijk vorig jaar de consumptie-aardappelregeling

[2:53:41] met twee weken opgeschopen naar 15 oktober en ik ben wel blij, en ik vind het ook terecht,

[2:53:50] dat in de aanpassingen van de Europese Commissie juist die slechtweersomstandigheden nu een

[2:53:56] belangrijke rol hebben gekregen.

[2:53:58] Wij hebben nu meer flexibiliteit, zonder dat ik daar weer in overleg moet gaan met de Europese

[2:54:02] Commissie, want het was bij die regeling nog wel zo, meer flexibiliteit om te kijken hoe

[2:54:07] is het weer, hoe heeft het zich ontwikkeld, hebben we een nat voorjaar gehad, dan betekent

[2:54:10] dat iets.

[2:54:10] Het betekent iets voor rustgewassen, het betekent iets voor vanggewassen, noem maar op.

[2:54:16] Voor de klenderlandbouw zeg maar.

[2:54:19] Nou, die ruimte zit er nou in.

[2:54:21] En ik vind het niet meer dan terecht.

[2:54:22] Weer laat ze niet sturen.

[2:54:24] Zeker niet.

[2:54:25] Als je kijkt naar de klimaatverandering, wordt het weer ook steeds grulliger.

[2:54:28] Dan moet je op een of andere manier mogelijkheden hebben om daarop te kunnen bijsturen.

[2:54:32] De nieuwe regeling, die geeft ons die mogelijkheid.

[2:54:38] Dan heb ik ook al gehad...

[2:54:42] Ja, nog even een vraag over het VVK van mevrouw Fedder en de leerpunten.

[2:54:48] Ja, die voldeed niet. Er waren uiteindelijk zeven aanvragers.

[2:54:54] Wij hebben ook de leerpunten, in de overleg met de NIEK overigens, verwerkt in de nieuwe regeling.

[2:55:00] Vervestigingssteun.

[2:55:01] En de belangrijkste conclusie uit het evaluatierapport luidde dat een aanvullende lening...

[2:55:06] voor extra investeringen niet aansluitbaar ondernemer behoeften heeft.

[2:55:09] Dus vandaar dat we nu naar een ander type vestingssteunwerelden zijn gegaan,

[2:55:13] waar die jonge boer wel belang bij heeft.

[2:55:19] Dan...

[2:55:22] Even kijken.

[2:55:28] De vraag van de heer Van Kampen, meneer de voorzitter, over de brief...

[2:55:33] de LNV-inzet in de EU...

[2:55:35] waar het debat over gaat, was het niet.

[2:55:40] Nou, de vraag is en ligt, de opmerking van de heer Van Kampen was er ligt een keurige brief.

[2:55:48] En nu dan? Ja, we zullen dus per onderwerp zullen we goed moeten kijken hoe we dat gaan aanpakken.

[2:55:53] En ik kan u vertellen, er is niet één strategie in Europa.

[2:55:56] De ene keer zoek je bondgenoten, de andere keer ga je gewoon op de inhoud, ga je erin.

[2:56:02] Wij doen natuurlijk veel aan onze brieven met onze inzet naar Brussel sturen.

[2:56:07] Bijvoorbeeld, dat is ook voorbij gekomen net, de visserijsector.

[2:56:11] Want de landbouwsector heeft problemen en die heeft ook problemen,

[2:56:14] en vandaar dat ook de maatregelen zijn aangepast op Europees niveau.

[2:56:18] De visserijsector kent hetzelfde fenomeen.

[2:56:20] En ik heb dus ook een brief gestuurd naar het, sorry,

[2:56:24] er is een brief onderweg naar het voorzitterschap,

[2:56:26] oh sorry, naar de commissie, om juist die visserijsector op dezelfde manier onder aandacht te brengen.

[2:56:31] Dat doen we in ieder geval naar de commissie.

[2:56:32] En dan gebruiken we natuurlijk ook weer de contacten met het voorzitterschap.

[2:56:35] Europa is een netwerk en via dat netwerk probeer je zaken voor elkaar te krijgen.

[2:56:40] En daar is niet één strategie die werkt.

[2:56:42] Per onderwerp kijk je hoe kun je met elkaar komen tot executie van datgene wat je graag wilt.

[2:56:50] En dat is soms best lastig.

[2:56:52] Want, dat wil ik er ook bij gezegd hebben,

[2:56:55] we praten heel makkelijk over Europa, maar het mestprobleem van Nederland is uniek in Europa.

[2:57:02] Het is niet zo dat er twintig landen zijn die hetzelfde probleem hebben en dus mij wil steunen in mijn verzoek om derogatie.

[2:57:07] Ik sta daar echt bijna volstrekt alleen in.

[2:57:10] Zeker als je kijkt naar andere derogatielanden, bijvoorbeeld Denemarken en Ierland, die hebben nog derogatie.

[2:57:16] Dat is dan een andere orde, een andere soort.

[2:57:18] Ierland bijvoorbeeld, kan ik u vertellen, heeft veel schoner water.

[2:57:21] Dus ik kan dat niet vergelijken.

[2:57:23] Dus ik sta daar echt in alleen.

[2:57:25] Maar op andere momenten zoeken we natuurlijk de samenwerking.

[2:57:36] Dan had ik nog een vraag over van mevrouw Fedder.

[2:57:58] Dan de vraag van de heer Vlag over de uitroowind op zee.

[2:58:04] Als je mijn voedselvisie hebt gelezen, dan vinden wij dat er meer balans moet komen tussen

[2:58:07] de positie van de visserij, windmolenparken en natuur op zee.

[2:58:12] Waarbij ook een veel steviger afweging voor de visserij moet plaatsvinden.

[2:58:17] Die balans moet beter.

[2:58:20] En dat betekent dus ook dat wij in de toekomst bij het projecteren van windmolenparken

[2:58:24] bijvoorbeeld ook meer aandacht zullen geven aan visserij, actief of passief.

[2:58:31] Dan heb ik een pakketje dierenwelzijn, meneer de voorzitter.

[2:58:35] Ja, meneer Holman heeft een aantal vragen daarover gesteld.

[2:58:40] En eigenlijk komt het erop neer in zijn totaliteit dat wij in Europa op dit moment aan het zeulen zijn met dieren door heel Europa heen.

[2:58:52] Een voorbeeld, wij mesten hier onze varkens, we sturen ze naar Italië en naar Parma komt die terug.

[2:58:59] En wij moeten ons ernstig afvragen of dat nog van deze tijd is.

[2:59:04] We moeten ons ernstig afvragen of wij nog zulke lange transporten willen.

[2:59:08] En wij zien ook dat de transportverordening van Europa nu gaat naar een maximale transportduur van 8 uur.

[2:59:16] Behalve gespeende dieren.

[2:59:18] Dus kalveren bijvoorbeeld weer niet.

[2:59:20] En ik vind echt dat wij in Europa naar een maximale duur moeten van 8 uur.

[2:59:24] Ja, dat betekent dat wij bijvoorbeeld geen kalveren meer in Nederland importeren.

[2:59:28] Althans niet uit Ierland en noem maar op.

[2:59:30] Ik vind ook dat de kouwboersector gewoon in balans moet worden gebracht met de renteverhouderij.

[2:59:34] Het kan toch niet waar zijn dat wij praten over krimp van de melkverhouderij terwijl een kouwboersector uit Ierland hier komt.

[2:59:41] Ik zeg wel eens, die kouweren komen hier, ze schijten hier de boel onder, vervuilen hier de boel en zorgen hier voor uitstoot.

[2:59:47] En vervolgens gaan ze als karkas de grens over.

[2:59:50] Terwijl onze boeren worden geraakt in diezelfde uitstoot.

[2:59:52] Dus laten we daar ook gewoon maar het eerlijke debat met elkaar over aangaan.

[2:59:56] Dat zal echt anders moeten.

[2:59:57] En ik heb daar ook een gesprek over gehad met mijn collega uit Ierland.

[2:59:59] Ik zei van ja, ga er maar vanuit dat het in de toekomst gaat stoppen.

[3:00:02] En je zult zelf dat probleem moeten oplossen.

[3:00:05] Meneer Holman.

[3:00:07] Voorzitter, ik hoor de minister zeggen van daar moeten we het debat over hebben.

[3:00:10] Maar volgens mij hebben we over de kalveren het debat al gehad.

[3:00:14] En er is een motie heel breed aangenomen.

[3:00:17] Dus volgens mij is het tijd voor actie.

[3:00:20] En als je het hebt over Europa.

[3:00:22] De vraag is, kunt u eens nadenken, kan de minister even nadenken over wat u zelf kunt doen?

[3:00:27] En de minister heeft het over gespreinde varkens.

[3:00:31] Maar ik zie ook dat er dus 500.000 afgemeste varkens zijn.

[3:00:38] Wat kunnen wij doen om dat gewoon te voorkomen?

[3:00:41] Want u zegt het, dat moet, dat kan niet meer.

[3:00:45] Maar wat kan de minister, meneer de voorzitter, gewoon doen om dat nu gewoon te regelen?

[3:00:51] Dat we niet over een half jaar of een jaar weer dezelfde discussie hebben.

[3:00:55] Het antwoord zal u niet bevrijdigen, maar ik heb geen ander antwoord voor u.

[3:00:58] Dit wordt in Europa geregeld.

[3:01:00] We hebben in Europa een vrij verkeer van personen en goederen.

[3:01:03] Daar vallen dus ook dieren onder.

[3:01:06] En dat betekent dat wij hooguit op transportverodering kunnen sturen.

[3:01:15] Dus als wij in Europa transport van dieren over de hele breedte kunnen terugbrengen tot 8 uur,

[3:01:21] dan ben je bezig om maatregelen te nemen.

[3:01:23] maar anders heb ik niet zoveel instrumenten om dat direct op te sturen.

[3:01:26] Overigens is het zo, dat als we praten over een brede opkoopregeling als voorbeeld,

[3:01:31] dat daar natuurlijk ook de kouversector onder valt.

[3:01:32] Want ik weet dat ook heel veel kouverhouders over nadenken om te stoppen,

[3:01:36] die echt dat graag willen, die ook op zo'n regeling zitten te wachten,

[3:01:39] die bijvoorbeeld niet binnen de piekbelastingsregeling vallen,

[3:01:41] maar die zijn er ook genoeg.

[3:01:43] Dus op die manier kunnen we wel wat betekenen,

[3:01:45] maar we kunnen met transport of met het sluiten van grenzen,

[3:01:49] kunnen we echt helemaal niks, tot mijn grote frustratie.

[3:01:53] Voorzitter, ik wil de minister twee vragen voorleggen.

[3:01:59] Kunt u met de sector misschien overleggen?

[3:02:01] De minister.

[3:02:02] De minister, kunt u met de sector overleggen?

[3:02:05] POV heeft altijd een groot woord.

[3:02:07] U zegt dat ze het zo goed voor elkaar hebben.

[3:02:09] Maar als je ketenorganisatie zo zwak is...

[3:02:12] zou de minister met de keten, met de POV in overleg willen treden...

[3:02:17] of zij oplossingen zien om dit probleem op te lossen?

[3:02:22] Meneer de minister.

[3:02:24] Nou ja, kijk, wat we in ieder geval hebben is als wij dat maatregelenpakket wat wij willen

[3:02:30] doorvoeren aan de aanleiding van een mestproblematiek, daar zit ook afroming bij in interciele veehouderij.

[3:02:37] Ik weet dat er bijvoorbeeld ook een discussie is over de pluimveehouderij, die zegt van

[3:02:40] ja, wij hoeven niet hiervoor in aanmerking te komen, maar ook voor de pluimveehouderij

[3:02:45] geldt dat er een generieke korting zit aan te komen als er niks gebeurt.

[3:02:48] Dus ook voor de pluimveehouderij moeten we zorgen dat er afroming gaat plaatsvinden

[3:02:53] om ervoor te zorgen dat we onder die generieke koting uitkomen.

[3:02:57] En ik ben best bereid om met de sector in gesprek te gaan,

[3:02:59] maar ik heb geen dwingende maatregelen.

[3:03:01] Dat moet ik u gewoon eerlijk zeggen, die heb ik niet.

[3:03:04] Ik kan hoog uit het gesprek aangaan.

[3:03:06] Ik weet wel dat binnen de koude sector de ketenpartijen

[3:03:10] wel aan het nadenken zijn over hun toekomst.

[3:03:13] Van, is dit nog voor deze tijd?

[3:03:14] En die zijn zich ook aan het oriënteren op het buitenland

[3:03:17] om bijvoorbeeld in andere landen koude slachterijen neer te zetten,

[3:03:21] omdat ze zien dat in Nederland de tij aan het keren is, zeg maar.

[3:03:24] Dus er gebeurt wel iets en ik ben best bereid om met de keten in gesprek te gaan,

[3:03:28] maar ik heb er niet de hoge verwachtingen van,

[3:03:29] omdat ik niet een dwingend instrumentarium heb ervoor.

[3:03:33] Voorzitter, de laatste vraag aan de minister.

[3:03:36] We moeten voor het eind van dit jaar de mesplafond 10 procent verlagen in Nederland.

[3:03:44] Dat gaat fors zijn.

[3:03:46] Er zitten schotten. Bent u bereid om de schotten weg te nemen

[3:03:49] en daar prioritering te stellen in welke keuze u voorop stelt.

[3:03:56] Je zou kunnen zeggen van we gaan de veehouderij in beperkte mate verlagen

[3:04:00] en u gaat de intensieve veehouderij, met name de varkenshouderij,

[3:04:04] iets meer verlagen en dan gaat vanzelf de hoeveelheid varkens die over zijn

[3:04:08] die naar de buitenlandse slachterij moeten kleiner worden.

[3:04:11] Zou u dat willen gaan doen?

[3:04:13] Ik ga dat niet doen, maar ik geleide door mijn minister.

[3:04:16] Dank u wel meneer de voorzitter voor de doorgeleide vraag.

[3:04:21] Nou ja, kijk, de varkenshouderij en de pleinverhouderij hebben op dit moment nog geen afrooming voor dierenrechten.

[3:04:29] Dat heeft de rentverhouderij al langer. Die heeft 10%, die hebben eerst 20% gehad, dat is nu teruggebracht naar 10%.

[3:04:37] Wij stellen nu voor om alle sectoren 30% te korten. Dat is nieuw voor de intensieve sectoren.

[3:04:45] Dat is het voorstel zoals we het aan de Kamer willen voorleggen.

[3:04:48] En als de Kamer vindt dat daar een differentiatie in moet plaatsvinden, dan gaan we dat gesprek met elkaar aan.

[3:04:53] Voorzitter, de minister heeft mijn vraag niet goed begrepen.

[3:04:56] Dat gaat over de afroming van opkoop, volgens mij, waar de minister het over heeft.

[3:05:01] Ik heb het over iets anders dan 10% plafond in Nederland.

[3:05:05] Dank u wel voor uw toelichting.

[3:05:07] Elke sector heeft zijn eigen plafond.

[3:05:10] Dat heeft elke sector op dit moment al.

[3:05:12] Dus er zitten in principe schotten tussen plafonds.

[3:05:15] alleen de afroming geldt voor iedereen voor het totaal 10% en het is verdeeld over die sectoren

[3:05:19] vanzelfsprekend. Dus de absolute getallen zijn per sector verschillend. Je zou kunnen zeggen van

[3:05:23] nou ja het plafond voor de pluimvee die brengen we meer naar beneden dan voor de rundveehouderij.

[3:05:32] Dan stuur je dus in principe op een verdere reductie van intercieven veehouderij. Dat kan,

[3:05:40] Tuurlijk kan dat, maar ik denk dat gezien de druk op de mestmarkt dat het wel van belang is en de generieke korting dat we wel moeten proberen om zo breed mogelijk terwijl zoveel mogelijk mest te reduceren.

[3:05:54] Zo zijn we één sector helemaal niet meer laten reduceren, want alle sectoren moeten daar wel een bijdrage aan leveren.

[3:06:01] Als je concludeert dat er 2 miljoen biggetjes naar Spanje gaan en 500.000 varkens die eigenlijk

[3:06:10] gewoon over zijn in Nederland en geen bijdrage hebben aan het Nederlands systeem, dan ligt

[3:06:14] het voor de hand dat je daar eens naar gaat kijken of je dat kunt verminderen, lijkt mij.

[3:06:17] Meneer Holmond kent zichzelf al op lasuretijd toe.

[3:06:22] Ik heb alles geroepen in Europa dat je naar een ruimtelijk landbouwbeleid moet gaan waarbij

[3:06:27] waar je zegt van welke type landbouw heb je in welk land.

[3:06:31] Daar zou je eens naar moeten kijken.

[3:06:32] Omdat je misschien ook een deel van energie- en veehelderij ergens in Europa kunt doen.

[3:06:35] Dichterbij de plek waar het ook geconsumeerd wordt of verwerkt wordt, zeg maar.

[3:06:39] En dan ben je ook van dat geslepen met dieren af.

[3:06:41] Dank u wel.

[3:06:42] Hoe lang hebt u nog nodig ongeveer?

[3:06:45] Hierna heb ik nog één pakketje.

[3:06:46] Maar daar kan ik misschien snel doorheen.

[3:06:48] Heel graag, dank u wel.

[3:06:54] Ja, mevrouw Kostins, die zegt iets over dierenwelzijn.

[3:06:58] Ik roep keer op keer op de Europese Commissie om te komen met nieuwe dierenwelzijnsnormeringen.

[3:07:03] De transportverandering is er een van, maar we roepen de Commissie keer op keer op.

[3:07:07] Kom ook met aanvullende maatregelen, want ik denk dat daar nog heel wat te halen is.

[3:07:24] De vraag van de heer Vlag. Ik heb een pakketje van Fadia, om het zo maar eens te zeggen.

[3:07:28] De inzet van de werkbare aanlandplicht.

[3:07:32] Volgens mij is mijn vraag niet goed beantwoord of de minister heeft mijn vraag niet goed

[3:07:36] begrepen.

[3:07:37] Eigenlijk was mijn vraag wat gaat de minister wel doen en ik was ook wel benieuwd wat was

[3:07:42] dan de reactie.

[3:07:42] De minister roept wel dat hij de commissie probeert aan te sporen, maar wat voor reactie

[3:07:47] krijgt hij dan?

[3:07:48] Excellentie.

[3:07:50] Niet zoveel reactie, dus de Europese commissie die komt nu met de transportverordening voor

[3:07:55] aanpassing.

[3:07:56] Dat heeft alles met dierenwelzijn te maken en wij hebben een hoger ambitieniveau.

[3:08:03] Alleen de Europese Commissie komt niet met voorstellen.

[3:08:05] En we roepen keer op keer, en er zijn nog een paar landen, maar er zijn ook heel veel landen die het niet doen,

[3:08:09] om wel te komen met nieuwe voorschriften.

[3:08:13] Dat zorgt natuurlijk voor een goed speelveld in Europa voor onze boeren.

[3:08:16] Dus daar worden we allemaal beter van volgens mij.

[3:08:20] Laatste vakje, laatste blokje. Overig, u was met vlag bezig.

[3:08:24] Ja, dan de werkbare aanlandplicht.

[3:08:28] De Europese Commissie heeft recentelijk een evaluatie van het gemeenschappelijk visserijbeleid aangekondigd.

[3:08:36] Ik blijf mij ook Europees gezien inzetten voor een uitvoerbare en werkbare aanlandplicht.

[3:08:45] En dat ziet ook op het behoud van de huidige uitzonderingen.

[3:08:48] Ook kijken we als Nederland via het project Fully Documented Fisheries

[3:08:52] of het inzetten op een registratieplicht in plaats van aanlaatplicht mogelijk is als alternatief.

[3:08:59] Dan de vraag van mevrouw verder over de visserijen niet onder het ETS2 brengen.

[3:09:10] Daar zijn wij mee aan het discussiëren binnen het kabinet.

[3:09:22] Ik begrijp de vraag en we zijn daar serieus mee bezig om te kijken of dat mogelijk is.

[3:09:26] Ik laat het zo stellen.

[3:09:30] Dan de vraag van de heer Van Kampen.

[3:09:31] Hoe krijgen wij alternatieven voor chemie en gewasbescherming?

[3:09:35] U weet dat op nationale schaal, het CTGB, met het GroenLoket,

[3:09:39] juist gezorgd is om meer groene middelen te toepassen.

[3:09:43] Datzelfde willen wij ook in EFSA-verband gaan doen in de Europese Commissie.

[3:09:46] Ik houd even kort bij de beantwoording.

[3:09:48] En als ik alles ga voorlezen, dan zitten we hier om tien uur echt nog.

[3:09:51] Ik vind het niet erg, maar...

[3:09:53] We moeten eigenlijk om half tien erbij gaan.

[3:09:54] En we kunnen wel een paar minuten uilopen, want mevrouw de minister heeft ook nog een aantal vragen te beantwoorden.

[3:10:01] Dan de input Russisch-Graan.

[3:10:07] Dit valt buiten de sancties Russisch-Graan.

[3:10:11] Er komt wel een inputheffing op het Russisch-Graan om dat te dempen.

[3:10:16] En voor de rest vind ik wel dat wij Oekraïne volop moeten blijven steunen.

[3:10:19] We hebben hier vaker gesproken over Oekraïne.

[3:10:22] Oekraïne heeft onze steun volop nodig.

[3:10:25] Ik maak me er grote zorgen over.

[3:10:28] Merkel's soer is eigenlijk onveranderd ten opzichte van wat het was.

[3:10:31] Dus we wachten nog op de voorstellen en we proberen dat in een gecombineerde vorm.

[3:10:36] Dus niet een gesplitste behandeling, zodat het ook in het parlement luistert kan komen.

[3:10:40] Dat is onze inzet.

[3:10:46] Dan is in algemene handelsakkoorden zijn we natuurlijk bezig om te kijken

[3:10:50] en hoe we kunnen zorgen dat kwetsbare sectoren, zeker als het gaat om bijvoorbeeld productiestandarden enzo,

[3:10:57] op gelijk niveau kunnen worden behandeld, naar aanleiding van de vraag van meneer Vlag.

[3:11:01] Dat is ook niet nieuw, die discussie hebben we vaker gehad en daar blijven wij op inzitten.

[3:11:08] Dan kweekvlees. Het is nog steeds onze inzet om kweekvlees op het programma, het Europese werkprogramma te krijgen.

[3:11:15] Daar zijn we druk mee bezig.

[3:11:17] Dan de pilsvisserij. Wanneer komt de pilscor terug?

[3:11:21] Vraag van de heer Grinwis.

[3:11:23] Ja, een beetje een gemene antwoord.

[3:11:27] Misschien tegen de tijd dat we de delegatie ook terugkrijgen.

[3:11:31] Maar u gelooft in wonderen.

[3:11:35] Ik weet dat het ook bijbels is om af en toe te profiteren.

[3:11:38] Ik kan het niet, maar misschien kunt u het.

[3:11:39] Ik weet het niet.

[3:11:41] Wij blijven volop inzetten op pilscor.

[3:11:43] Het is nog steeds buiten onterecht.

[3:11:46] Je kunt er zelfs wel stevige bewoordingen aan koppelen.

[3:11:50] Dat de pulscore is verdwenen, terwijl dat een minder bodemberoerende visserij is...

[3:11:56] en 40 procent brandstoffen bespaart.

[3:11:59] En het is gewoon onrecht dat dat onze vissers...

[3:12:03] Het is ook niet goed. Het is gewoon een duurzame vorm van visserij.

[3:12:07] Nou, maar dit is wel mooi, hè? Dit is wel mooi.

[3:12:11] We hebben het over derogatie en over...

[3:12:13] We hebben het over derogatie, over de argumenten waarom je derogatie zou willen toepassen.

[3:12:22] Ik heb hele goede argumenten om de Pulse Code te willen toepassen.

[3:12:25] Maar er zijn landen die ons die Pulse Code gewoon niet gunnen.

[3:12:28] Terwijl ze best wel weten dat het een duurzame vorm van visserij is.

[3:12:32] Hier heb je er ook zo een.

[3:12:33] Hier heb je er ook zo een.

[3:12:34] Heel goed te vergelijken met derogatie.

[3:12:36] En dit is het mechaniek wat je in Europa ziet.

[3:12:39] Het gaat niet altijd om duurzaamheidsbelangen, het gaat ook om economische belangen.

[3:12:42] Die realiteit moeten we ook hebben als we praten over Europa.

[3:12:50] Dan voedsellijst C.

[3:12:58] Voedselzekerheid en vruchtbaar landbouwgrond.

[3:13:02] Sowieso gebeurt dat in Europa.

[3:13:04] Ook op Europees niveau zou je veel meer moeten kijken naar een Europees landbouwbeleid.

[3:13:09] En niet alleen naar een economische structuur, maar ook een ruimtelijke structuur.

[3:13:12] van waar kun je wat het beste doen. Zeker ook in het kader van de klimaatverandering.

[3:13:16] Ja, en dan heeft Nederland een vruchtbare delta. Ik zou die discussie wil ik graag voeren in Europa,

[3:13:20] maar ook dat is best wel een lastige. Mijn collega gaat in op de natuur- en stijlverordening. Kan

[3:13:28] u wel zeggen? In het gesprek wat ik had met de eurocommissaris, het eerste wat hij opbracht

[3:13:33] is jullie gaan opeens tegen de natuur- en stijlverordening stemmen. Dat was de eerste

[3:13:37] opmerking die hij maakte toen ik kwam om het eerste gesprek over de derogatie met hem te gaan voeren.

[3:13:45] Dan heb ik nog één punt. Het gaat over de doelsturing.

[3:13:50] Er zijn taal van projecten waar we werken aan doelsturing.

[3:13:55] Maar het is wel zo dat we ook nog steeds met middelsturing te maken hebben.

[3:13:59] Dat is ook Europees beleid.

[3:14:00] Maar we zijn bezig met een set KPI's.

[3:14:03] We zijn bezig met meetprojecten.

[3:14:05] Dus we zijn druk bezig om die doelsturing een boost te geven.

[3:14:08] We hebben zo'n geld voor vrijgemaakt zoals je weet, 10 miljoen,

[3:14:11] om ervoor te zorgen dat dat echt nu in een stroomversnelling gaat komen.

[3:14:14] Maar ook daarvoor hebben wij Europa wel een beetje nodig.

[3:14:18] Dank u wel, meneer de minister.

[3:14:21] De minister van de Tieren.

[3:14:24] Mevrouw Pot.

[3:14:26] Ja, voorzitter. Ik mis in ieder geval twee vragen die de minister niet heeft beantwoord.

[3:14:31] Noem de zee vast.

[3:14:32] Ja, dat gaat in ieder geval over mijn vraag over wat er in de EU nou wordt gedaan

[3:14:37] om de halvering van het aantal boeren tegen te gaan.

[3:14:39] En het andere is dat ik best snap dat op zich de natuurhuiszaalwet

[3:14:42] bij de andere minister ligt.

[3:14:44] Maar ik had hem juist expliciet aan deze minister gevraagd,

[3:14:47] omdat het mij ging om het effect van de tegenstem

[3:14:49] op de onderhandelingen die hij nu in Brussel heeft.

[3:14:52] Excellentie.

[3:14:54] Volgens mij, meneer de voorzitter, heb ik op die laatste vraag net een antwoord gegeven.

[3:15:00] Er is in Europa geen specifiek beleid

[3:15:05] Er is een beleid om een halvering van de boeren tegen te gaan.

[3:15:08] Er is een beleid om voor de zorgende boeren te kunnen verduurzamen en op die manier ook een toekomst te hebben.

[3:15:16] Meneer Gerenders, u had ook nog...

[3:15:18] Ja, voor de anderhalve vraag die niet is beantwoord.

[3:15:20] De minister heeft veel gezegd over die versoepeling in Europa.

[3:15:24] In combinatie met bijvoorbeeld de timing op de kalender en rustgewassen.

[3:15:29] Maar het is nu 9 april. Wat betekent het nu?

[3:15:32] Als deze maand beslissingen moeten worden genomen, kunnen er nog saaie ja of nee?

[3:15:36] Dat is de ene vraag die is blijven liggen.

[3:15:38] Of de halve vraag eigenlijk.

[3:15:40] De minister is wel op ingang, maar deze vraag is een nieuwe antwoord.

[3:15:42] De tweede.

[3:15:44] De eco-regeling.

[3:15:46] Hij is geanalyseerd. Waarvoor dank.

[3:15:48] Maar er zijn geen duidelijke aanbevelingen tot verbetering.

[3:15:51] Dus wat zijn de consequenties van wat is geanalyseerd?

[3:15:53] En wat wordt er dan verbeterd in die eco-regeling?

[3:15:55] Op basis van die analyse.

[3:15:56] Dat was mijn vraag.

[3:15:58] Meneer de minister.

[3:16:08] De klenderlandbouw en de weersomstandigheden die van invloed zijn op de klenderlandbouw.

[3:16:12] en op het kunnen aanpassen bij het klenderlandbouw,

[3:16:15] dat is dus nog in ontwikkeling.

[3:16:18] Dus wij moeten gewoon nog even wachten op de Europese Commissie.

[3:16:20] Het is even niet anders.

[3:16:21] Sorry, op het Europese Parlement.

[3:16:23] We hopen dat wij er over veertien dagen mee in de slag kunnen.

[3:16:25] En dan zullen we ook alle signalen die we bij de sector pakken.

[3:16:28] We moeten ook goed kijken hoe we in de toekomst...

[3:16:30] Ik kan me voorstellen dat je een soort weerscommissie hebt.

[3:16:32] Je zegt van, nou jongens, in dit geval zou ik het nu maar eens een keer gaan doen.

[3:16:34] Wat we ook bij Mijs wel doen.

[3:16:36] Daar hebben we zo'n weerscommissie.

[3:16:37] Dat is een mooi model.

[3:16:39] Dan bled je het onafhankelijk.

[3:16:41] Ik ga die andere vraag niet bezoeken, meneer de voorzitter.

[3:16:43] Ik kan er wel iets over zeggen, maar ik zal het even specifiek proberen te maken.

[3:16:48] Mevrouw de minister voor natuur en stikstof.

[3:16:50] Voorzitter, dan ga ik een snel treinvaart zonder inleiding, geen blokjes, een heerlijk

[3:16:53] interessant debat met wel drie vragen voor mij.

[3:16:57] Waarvan de eerste van de PVV was, is er niet.

[3:17:00] We gaan volgende week het debat nog voeren, maar ik ben het van harte met haar eens dat

[3:17:04] we gebiedsgericht moeten werken, dat er energie ontstaat in de gebieden.

[3:17:08] Juist omdat ieder gebied zo verschillend is.

[3:17:12] Dan de vraag van de heer Grimms over de gevolgen van de tegenstemming op de natuurherstelverordening.

[3:17:17] Het simpele antwoord is dat op een laat moment van positie wisselen wordt door heel veel lidstaten,

[3:17:22] maar ook door de commissie niet goed begrepen.

[3:17:25] Dat doet gewoon afbreuk aan het beeld wat we toch wel hebben als Nederland als betrouwbare

[3:17:32] onderhandelingspartner.

[3:17:34] Maar ik vind het ook onverstandig om te reflecteren wat dat dan betekent voor lopende dossiers.

[3:17:38] Want ja, dat willen we ook niet prijsgeven, zeg ik dan maar.

[3:17:41] Ik heb tweeënhalf jaar geleden, voorzitter, wel eens gezegd in deze commissie

[3:17:47] terug naar Brussel is een route van valse hoop.

[3:17:50] Ik geloof dat ik het een keer letterlijk heb gezegd.

[3:17:52] We gaan uitzonderingen vragen in plaats van te leveren.

[3:17:55] En die uitzondering vragen gebruiken we vervolgens als vluchtheuvel.

[3:18:00] Als vluchtheuvel om geen stappen te hoeven zetten.

[3:18:02] Dat leidt tot uitstel en dat leidt uiteindelijk tot een nog grotere opgave voor bijvoorbeeld onze boeren.

[3:18:11] Dat vind ik wel eens frustrerend, heel eerlijk gezegd.

[3:18:14] Want het gaat in Brussel over geloofwaardigheid.

[3:18:17] Het gaat over consequent zijn.

[3:18:20] Wat ik zie is dat wij heel goed zijn in het instemmen met doelen of ambities.

[3:18:26] Maar we verzuimen om die concreet in te vullen.

[3:18:29] waardoor je eigenlijk steeds vastdraait in de uitvoering.

[3:18:33] En als we geen invulling geven aan een verordening, een regel of een vastgesteld doel,

[3:18:39] dan ligt dat niet aan de verordening of aan de regel of aan het vastgestelde doel.

[3:18:43] Dan ligt het ook niet aan Europa, maar dan ligt het gewoon aan het feit

[3:18:46] dat wij er hier met z'n allen maar moeilijk uitvoering aan kunnen geven.

[3:18:52] En volgens mij is dat wat er vaak aan de hand is.

[3:18:57] In ieder geval is dat mijn analyse.

[3:19:00] Tot slot de vraag van de heer Vlag.

[3:19:03] Er wordt wel eens gezegd dat we met een tegenstem de goedwil hebben verspeeld.

[3:19:06] Wat hebben we eerder gekregen voor een positieve opstelling?

[3:19:09] Ik ken me niet in het beeld dat Nederland in het verleden geen enkele ruimte heeft gekregen van de Europese Commissie.

[3:19:17] Sterker nog, volgens mij is het juist Nederland geweest die enorm veel ruimte heeft gekregen met uitzonderingen, et cetera, et cetera.

[3:19:24] Wij hebben in het verleden te vaak niet voldaan aan de doelen, ook van Europese wetgeving waar we

[3:19:29] zelf mee hebben ingestemd.

[3:19:31] Dat heeft de reputatie van Nederland simpelweg niet goed gedaan.

[3:19:36] Ten aanzien van die natuurherstelverordening heeft Nederland desondanks, juist in die

[3:19:43] onderhandelingen, veel bereikt door een kritisch constructieve opstelling te hebben.

[3:19:48] Dat heb ik ook zo aangegeven in mijn brief.

[3:19:52] Dat was het, voorzitter.

[3:19:53] Dank u wel, mevrouw de minister.

[3:19:55] Meneer Pierik, u had er een vraag over.

[3:19:57] Ja, voor u dan toch nog even een korte vraag.

[3:19:59] Ik hoorde minister Van der Wal zeggen dat uitzonderingen niet langer geaccepteerd worden in Brussel en dat we moeten leveren.

[3:20:11] Maar kan de minister even aangeven wat we de laatste 20 jaar bijvoorbeeld al geleverd hebben als het gaat om de reductie van ammoniak en als het gaat om de inspanningen die er gedaan zijn in de landbouw?

[3:20:25] Het probleem is dat we niet voldoen aan de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn.

[3:20:29] Die is vastgesteld.

[3:20:31] Doordat we daar niet aan voldoen — dat blijkt uit vele onderzoeken, en volgens mij gaat nog

[3:20:38] meer onderzoek dat bevestigen wat er op korte termijn aankomt — kunnen we niet aan leveren.

[3:20:42] De enige manier om te voldoen aan de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn is natuurherstel.

[3:20:49] En daarvoor is nog meer reductie van bijvoorbeeld ammoniak nodig.

[3:20:54] Daarvoor is ook nodig dat we de natuur herstellen als het gaat om droogte,

[3:20:58] dat we goed hydrologie, water, dat is daar allemaal voor nodig.

[3:21:03] En dat is de opgave.

[3:21:04] En dat hebben we inderdaad de afgelopen twintig jaar in onvoldoende mate gedaan.

[3:21:08] Daarmee zeg ik niet dat we niets hebben gedaan,

[3:21:10] maar het is in ieder geval onvoldoende geweest wat we tot nu toe hebben gedaan.

[3:21:14] Dank u wel.

[3:21:14] Dan pier ik uw laatste introductie.

[3:21:16] Ja, dank voorzitter.

[3:21:18] Maar wordt in Brussel ook wel aangegeven wat er allemaal al wel bereikt is de laatste jaren?

[3:21:23] Want dat is eigenlijk iets wat volgens mij in ieder geval hier in de debat wel heel vaak onderblicht blijft.

[3:21:30] Ja hoor, voorzitter, absoluut.

[3:21:32] Alleen daar wordt dan ook direct bij gezegd dat dat wat we wel hebben geleverd een minimiestap is in de totale opgave die we nog hebben te gaan.

[3:21:43] Dank je wel. Dan komt er bijna een einde aan dit debat.

[3:21:47] Er is nog één toezegging gedaan.

[3:21:48] De Kamer ontvangt voor het commissiedebat mestbeleid op 25 april 2024 een formele brief ten aanzien van het plan van aanpak mestmarkt.

[3:21:59] Dat is de toezegging.

[3:22:01] En normaal gesproken, voor de mensen die het niet weten, kan een Kamerlid in de tweede termijn een zogenaamd twee-minuten-debat aanvragen om moties in te dienen in de plenaire zaal.

[3:22:10] En dat doet lid Van Kampen bij deze.

[3:22:13] Dus er wordt een twee-minuten-debat aangevraagd.

[3:22:16] en het wordt doorgeleid naar de plenaire agenda van de griffie plenaire.

[3:22:21] Dan zijn we klaar, denk ik, maar er moet natuurlijk uiteraard nog een grindwisje komen.

[3:22:27] Daar was ik al op aan het wachten.

[3:22:28] Nee, voorzitter, ik kan het weer met een motie doen,

[3:22:31] maar eigenlijk verzon ik de minister zo van,

[3:22:34] ja, na omkomst van de Europese parlement en duidelijkheid over de verandering in het GLB,

[3:22:41] dan is eigenlijk mijn vraag of de minister bereid is dan te informeren van wat hij daar dan mee doet.

[3:22:45] Want dat is wel even belangrijk, anders gaan we weer een twee minuten debat aan met allemaal moties misschien

[3:22:50] voorschot opnemen, terwijl dat eenvoudig met een brief kan worden ondervangen.

[3:22:54] Ik vind het prima om naar aanleiding van de stemming in het Europees Parlement met de brief te komen hoe we de maatregelen gaan implementeren in Nederland.

[3:23:01] Dat is de vraag volgens mij.

[3:23:02] Dank u wel meneer de minister, dat staat bij deze nu genoteerd.

[3:23:06] De Grimmers is tevreden.

[3:23:07] Ik dank de mensen op de publieke tribune en de mensen die thuis hebben gekeken en geluisterd voor de digitale kanaal.

[3:23:12] Ook de dienstverslaggenredactie, een zeer oplettende collega vanavond.

[3:23:17] En ook onze Kamerbode, beide ministers en de teams, alle ledenden, de statengeneraal, onze gevier.

[3:23:23] Een hele gezegende avond en behouden thuiskomst.

[3:23:25] En ik sluit het commissiedebat.