Nationaal jeugddebat 2024

[0:00:08] Goedemiddag. Ik open de vergadering van 15 april.

[0:00:13] Welkom bij het Nationaal Jeugddebat.

[0:00:16] Fijn jullie allemaal te zien hier in de Tweede Kamer.

[0:00:19] Normaal hebben de mensen niet allemaal van die shirtjes aan hier.

[0:00:21] Dat is een hele verbetering.

[0:00:23] Ik moet eerlijk zeggen dat de mensen ook een stuk stiller zijn dan wat ik net hoorde, maar daar heb

[0:00:27] ik geen probleem mee als het een beetje herrie is vandaag.

[0:00:30] Elk debat dat ik open, begin ik altijd even met het verwelkomen van de mensen in vak K.

[0:00:35] Dat is wat jullie daar zien.

[0:00:37] Dat zijn dus de mensen die namens het kabinet aanwezig zijn bij het Kamerdebat.

[0:00:42] In dit eerste debat van vandaag hebben we twee toppertjes, mag ik wel zeggen.

[0:00:46] Ja, daar moeten jullie zelf om lachen, maar dat zou ik nooit durven, namelijk de minister van Financiën.

[0:00:51] Die gaat over het geld en die heeft het eigenlijk heel druk, want die is met de voorjaarsnota bezig.

[0:00:56] Dan moet de begroting weer helemaal overnieuw en dan komen er allemaal mensen met plannen.

[0:01:00] Dan zegt meneer Van Weyenberg dat ze dat echt niet gaan doen.

[0:01:02] Dan zegt zo'n minister dat het een heel belangrijk plan is en dan moet hij zeggen dat hij de hand

[0:01:08] op de knip houdt en dat hij het niet doet.

[0:01:09] Daarnaast zit mevrouw Carola Schouten.

[0:01:11] Die houdt zich bijvoorbeeld bezig met armoedebeleid en is heel vaak als zodanig hier in de Kamer.

[0:01:16] Ze doet haar best om te zorgen dat mensen in Nederland die het wat minder goed getroffen hebben

[0:01:21] qua geld toch een beetje centjes krijgen.

[0:01:26] Zijn het gewone ministers?

[0:01:27] Nee, ze zijn demissionair.

[0:01:29] Het is een lang verhaal, dat snap ik ook niet helemaal, maar ze krijgen nog steeds evenveel

[0:01:36] betaald als normaal en ze werken ook gewoon voor hun geld, maar ze schijnen iets minder

[0:01:41] te zeggen.

[0:01:42] Dat leg ik de minister straks zelf wel even uit.

[0:01:45] Leuk dat jullie er allemaal zijn.

[0:01:46] Ik geef graag het woord aan Kimberly Snijders van de Nationale Jeugdraad.

[0:01:57] Wat zo leuk is als voorzitter, is dat je niet alleen lekker mag hameren, maar je mag ook

[0:02:00] de microfoon aan- en uitzetten.

[0:02:02] En dan kun je gewoon mensen echt het zwijgen opleggen.

[0:02:03] Maar Kimberley mag gewoon net zoveel praten als ze zelf wil.

[0:02:06] Het woord is aan jou, Kimberley.

[0:02:08] Ja, van harte welkom allemaal bij het Nationaal Jeugddebat 2024.

[0:02:17] Een ontzettend grote eer om deze negende editie te mogen openen als voorzitter van NJR.

[0:02:22] En ik vind het in het bijzonder een hele grote eer, omdat ik in 2018 in jullie schoenen stond.

[0:02:27] Toen was ik deelnemer van het Nationaal Jeugddebat en vandaag mag ik het debat openen.

[0:02:32] Ik weet nog heel erg goed van mijn eigen tijd,

[0:02:34] ook hoe spannend en leuk ik het vond, vooral omdat je al een hele reis hebt afgelegd om

[0:02:38] hier te zijn.

[0:02:39] Jullie hebben allemaal meegedaan met provinciale jeugddebatten, hebben verschillende voorbereidingsdagen

[0:02:42] gehad, zelfs een weekend gehad en vandaag is het zover het grote moment dat jullie in

[0:02:47] de Tweede Kamer staan.

[0:02:48] Vandaag gaan jullie in gesprek over risico omgang met geld, over sociale media en mentale

[0:02:53] gezondheid, over vernieuwing van het onderwijs en duurzaamheid en het verminderen van afval.

[0:02:58] Ik weet zeker dat er fantastische voorstellen zijn en ik ben erg benieuwd wat jullie allemaal

[0:03:02] hebben verzonnen de afgelopen tijd en als ik iets zou willen meegeven naar mijn

[0:03:05] eigen ervaring dan is het wees niet bang om fouten te maken. Ik kan me voorstellen

[0:03:09] het is best spannend opeens sta je daar waar je vroeger vanuit de tv naar keek

[0:03:14] maar wees niet bang om een fout te maken en vertrouw ook echt op de rest van je

[0:03:17] fractie. Als iemand even een momentje nodig heeft of er niet uitkomt help

[0:03:20] elkaar vooral en laat zien dat je het samen echt heel krachtig kan staan en in

[0:03:26] dezelfde filosofie heb ook respect voor elkaar en luister naar elkaar en probeer

[0:03:29] elkaar echt ook een beetje beter te begrijpen.

[0:03:31] En op die manier weet ik honderd procent zeker dat jullie alle politici zullen gaan

[0:03:34] overtuigen vandaag een belangrijke huishoudelijke mededeling is dat we erg

[0:03:38] strak zitten in de tijd, dus er is niet echt de ruimte om van je plek af te gaan,

[0:03:43] bijvoorbeeld om naar de wc te gaan, behalve in de pauzes.

[0:03:45] Dus als de voorzitter zegt tijd om door te gaan, luister daar dan ook goed naar.

[0:03:51] Ik weet honderd procent dat jullie er helemaal klaar voor zijn.

[0:03:54] Wie er misschien niet klaar voor zijn, zijn namelijk de politici.

[0:03:57] Die hebben we pas echt spannend vandaag, want het is een ontzettend spannend periode.

[0:04:01] Er worden allemaal nieuwe plannen gemaakt door de nieuwe partijen in de Kamer en op

[0:04:05] dit moment is er ook een formatie aan de gang.

[0:04:07] Wij vinden het vanuit NJR ontzettend belangrijk dat jongeren ook een plek krijgen aan die formatietafel.

[0:04:12] Ik weet honderd procent zeker dat jullie vandaag gaan laten zien hoe belangrijk het is dat

[0:04:16] jongeren meepraten en hoe krachtig het is als je als jongeren samenwerkt om een geluid

[0:04:20] namens je generatie te laten horen.

[0:04:22] Ik zal het verder lekker kort laten.

[0:04:24] Ik heb er alle vertrouwen in dat jullie er een geweldige middag van gaan maken.

[0:04:27] Zet hem op!

[0:04:35] Dank je wel.

[0:04:35] Kimberley, het viel me wel op dat de ministers in vak K veel beter naar jou luisteren dan

[0:04:39] naar mij, want ik zag ze meteen in hun zetel deinsen.

[0:04:44] Misschien is het leuk als de ministers zichzelf even voorstellen en nog even kort vertellen

[0:04:48] wat zij nou eigenlijk doen zo de hele dag.

[0:04:52] Goedemiddag, voorzitter, en natuurlijk ook leden van alle fracties.

[0:04:56] Mijn naam is Carola Schouten.

[0:04:58] Een voorzitter heeft mij al even geïntroduceerd.

[0:05:00] Ik ben minister voor armoedebeleid, participatie en pensioenen.

[0:05:03] Dit is mijn tweede rondje in een kabinet.

[0:05:05] Ik heb ook in het vorige kabinet gezeten.

[0:05:07] Toen was ik minister voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

[0:05:09] Toen heb ik ook een debat gehad over voedselverspilling met uw voorgangers.

[0:05:16] Wat zijn wij in het dagelijks leven mee bezig?

[0:05:18] Hier komen wij met enige regelmaat naar deze Kamer om verantwoording af te leggen, maar

[0:05:22] ook om onze eigen plannen te presenteren.

[0:05:24] Woensdag behandel ik hier bijvoorbeeld weer een wetsvoorstel dat ik heb ingediend.

[0:05:28] Daar mogen de fracties hierover spreken.

[0:05:30] Maar we zijn ook inderdaad gewoon hard bezig achter de schermen om plannen nog verder te ontwikkelen

[0:05:35] en het geld te verdelen.

[0:05:36] Inderdaad, daar zal de minister van Financiën zo nog misschien meer over spreken.

[0:05:41] En voor de rest veel overleggen, ook met allerlei partijen in het land.

[0:05:45] Mooi dat we dat vandaag hier ook met de jongeren kunnen doen.

[0:05:47] Kunt u nou eens uitleggen wat het is dat jullie demissionair zijn?

[0:05:51] Wij zijn zo demissionair als u wil dat wij zijn.

[0:05:54] Dus u bepaalt de mate wat wij mogen doen of niet.

[0:05:58] Dus als u nu vandaag ons gaat oproepen om allerlei zaken toch ter hand te nemen, ook al zijn

[0:06:03] wij demissionair, dan kunnen wij die oproep natuurlijk niet weerstaan, dus dat weet u

[0:06:07] ook.

[0:06:07] Wij luisteren naar het parlement.

[0:06:09] Dus het is aan u zoveel wij mogen doen.

[0:06:11] Hartstikke goed.

[0:06:13] De minister van Financiën.

[0:06:17] Misschien van iets omhoog, voorzitter.

[0:06:19] Dank u wel en ook leuk om jullie hier vandaag allemaal te zien.

[0:06:24] Dit is mijn derde maand als minister van Financiën.

[0:06:27] Ik ben Sigrid Kagen opgevolgd, maar ik ben heel ervaren in het invallen in het kabinet.

[0:06:33] Ik ben ooit staatssecretaris-milieu geweest, dus inderdaad, het laatste onderwerp van vandaag

[0:06:36] sprak mij ook buitengewoon aan.

[0:06:39] Ik heb vandaag de begroting voor dit jaar gepresenteerd, de aanpassingen en ook wat

[0:06:44] doorkijkjes naar de begroting van volgend jaar.

[0:06:46] Ik had vanochtend een persconferentie met dertig journalisten, maar het echte vragenvuur begint

[0:06:54] In die zin gaat heel veel wat nodig is door, bijvoorbeeld de steun voor Oekraïne in de oorlog

[0:06:59] na de inval van Rusland.

[0:07:01] Daar maken wij dan plannen voor en stel ik daar geld voor beschikbaar vanuit de schatkist.

[0:07:07] De rest van deze week vlieg ik morgen naar Washington, want daar is de jaarvergadering

[0:07:11] van het International Monetary Fund.

[0:07:14] Daar praten we met alle landen die samen de financiën, maar dan wereldwijd, dus alle

[0:07:20] De ministers van Financiën uit de hele wereld komen daar naartoe en dan praten we ook over

[0:07:25] hoe het met de wereldeconomie gaat en hoe we bijvoorbeeld ook landen kunnen helpen met

[0:07:29] de aanpak van klimaatverandering, juist ook landen die daar zelf misschien niet genoeg

[0:07:32] financiële middelen voor hebben.

[0:07:34] Over dat soort onderwerpen wijt ik graag uit, maar ik zal de tijd schaars gebruiken.

[0:07:38] U zou er uren over kunnen praten.

[0:07:39] Wat een fascinerende banen heeft u, vind ik.

[0:07:41] Maar toch mooi dat we hier twee ministers hebben voor jullie.

[0:07:43] Dat is geweldig.

[0:07:45] Ja, dat wou ik even horen.

[0:07:50] We gaan zo met het eerste onderwerp beginnen.

[0:07:52] Jullie kennen een beetje de regels.

[0:07:53] Het is geen wedstrijd.

[0:07:54] Luister naar elkaar en behandel elkaar met respect.

[0:07:57] De microfoons die hier staan, daar zit zo'n knopje op.

[0:07:59] Dat zit net aan de achterkant van jullie.

[0:08:00] Daar moet je op drukken, want anders kan niemand je horen.

[0:08:02] Je kunt ook op die dingetjes met je voet drukken.

[0:08:06] Dan gaat de microfoon aan.

[0:08:09] We praten via de voorzitter.

[0:08:10] Dat hebben jullie ook geleerd.

[0:08:11] Ik ben benieuwd of dat lukt.

[0:08:12] In de Tweede Kamer lukt dat eigenlijk nooit, maar misschien dat jullie wat slimmer zijn.

[0:08:15] En inderdaad, we klappen niet, maar we roffelen.

[0:08:19] We gaan beginnen aan het eerste ontwerp

[0:08:21] risicovolle omvang met geld, online nog wel en door jongeren.

[0:08:26] Ik geef graag het woord aan de eerste vertegenwoordiger.

[0:08:48] Nou, ga maar van start. Begin met je naam.

[0:08:51] Je moet even op het knopje drukken.

[0:08:56] Stop.

[0:08:59] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:09:01] Wij zijn Fien, Lize, Mauro en Pepijn.

[0:09:08] Zoals het er nu naar uitziet, is door het stijgende aantal schulden onder jongeren onze toekomst

[0:09:12] een brandende auto die oprecht op een ravijn afrijdt.

[0:09:16] Maar niet alleen wij zitten in deze auto, jullie ook, want wij zijn de toekomst.

[0:09:21] Het bizarre aan deze situatie is dat terwijl het landelijk aantal schulden daalt, het percentage

[0:09:26] onder onze jongeren stijgt.

[0:09:27] Wisten jullie dat in het afgelopen jaar meer dan 600.000 keer een minderjarige gebruik heeft gemaakt

[0:09:34] van een koop-nu-betaal-later-dienst?

[0:09:37] Daarom ondersteunt fractie Rood het verslag van de AFM van vorig jaar, waarin wordt geconcludeerd

[0:09:43] dat het noodzakelijk is om het systeem van achterafbetalen door bedrijven zoals Efterpay en

[0:09:48] Klarda te herzien.

[0:09:50] Wij roepen de ministers met spoed op om het Europese wetsvoorstel van de AFM op dit soort

[0:09:57] bedrijven harder aan te pakken en actief te stimuleren voor het belang van de jongeren.

[0:10:02] Om zo het aantal jongeren met schulden te verminderen.

[0:10:07] Dus, wat moet er gedaan worden om ons zo snel mogelijk uit deze brandende auto te krijgen?

[0:10:13] Om een concreet vangnet te bieden voor jongeren moet dat ten eerste in een signaleringsladder

[0:10:17] opgesteld worden.

[0:10:18] Hiermee worden jongeren vroeg en op tijd gesignaleerd wanneer ze in de financiële moeilijkheden

[0:10:23] of problemen komen te zitten.

[0:10:25] Herkennen jongeren zich in een van de signalen, dan wordt ze direct de juiste hulpmiddelen

[0:10:29] en tips gegeven om ze te helpen.

[0:10:32] Maar veel jongeren weten volgens ons, ondanks alle bestaande hulp, nog steeds niet wat het

[0:10:37] echt betekent om in de schuld te staan bij zoiets als klarna of hoe zij op hun achttiende

[0:10:49] bijvoorbeeld recht krijgen op bepaalde toeslagen.

[0:10:51] Aan de hand van deze drie signalen willen wij deze bewustwording onder jongeren promoten.

[0:10:58] Gelukkig heeft de overheid al een paar hulpmiddelen om deze auto te blussen.

[0:11:03] Zoals regionale geldbuddy's, spreekuren over omgang met geld en de hulplijn 0800-8115.

[0:11:11] Maar wie van jullie kent dit nummer eigenlijk?

[0:11:13] Wie van jullie heeft zo'n regionale geldbuddy?

[0:11:16] Wij willen meer inzet van de overheid op dit gebied en wij hopen daarom met jullie mee te

[0:11:21] om deze bestaande oplossingen samen verder uit te werken op landelijk niveau met behulp van campagne.

[0:11:28] Wij stellen voor om dit soortgelijk te doen zoals nu wordt gedaan met generatie D.

[0:11:34] Veel initiatieven bestaan al, maar wij vinden dat dit echt onderbelicht wordt.

[0:11:39] En we denken dat de bijdrage van jongeren essentieel is om dit grote probleem op te lossen.

[0:11:48] Wij hopen hier, door samen met jullie, de ministers rond de tafel te zitten, er nieuw leven in

[0:11:54] te blazen.

[0:11:55] Want kom op, het lijkt nu een beetje alsof jullie deze auto aan het blussen zijn met een

[0:12:00] waterpistool.

[0:12:02] Door deze maatregelen hopen we voor jongeren duidelijk te maken wat hun opties zijn en

[0:12:07] waar ze met vragen of problemen het beste terecht kunnen.

[0:12:10] De overheid heeft inderdaad al belangrijke stappen gezet om schulden onder jongeren aan

[0:12:14] te pakken, maar dit is nog echt niet genoeg.

[0:12:18] Onze oplossingen zijn gefocust op jongeren, omdat zij by far de grootste gedupeerde groep

[0:12:23] zijn.

[0:12:24] Want met ons signaleringsplan en zijn campagnes voor bewustwording willen we de huidige maatregelen

[0:12:29] verbeteren en onder de aandacht brengen.

[0:12:31] Het is nog niet te laat om de auto te blussen en om te keren, maar als we dat willen moet

[0:12:36] dat nu gebeuren.

[0:12:37] Gebeuren.

[0:12:39] Want wij staan in het rood.

[0:12:51] Hartstikke goed, dan geef ik graag het woord aan de ministers om te kijken of zij vragen

[0:12:57] Ik denk dat de laatste spreker inderdaad het heel treffend zei.

[0:13:01] Wij staan in het rood.

[0:13:03] Dat is inderdaad een groot en groeiend probleem onder jongeren.

[0:13:06] Het werd net al aangehaald dat veel jongeren steeds meer op afbetaling kopen, zelfs als ze onder de

[0:13:12] achting zijn, en dat die bedrijven dat dus wettelijk ook helemaal niet mogen doen.

[0:13:17] Ik heb twee vragen.

[0:13:19] De eerste is het signaleringsplan.

[0:13:20] Er werd terechtgezegd dat jongeren meer bekendheid moeten hebben met wat voor een hulper is.

[0:13:27] Waar zouden jongeren nou het beste hulp willen en kunnen vragen?

[0:13:32] Wat is de beste manier om ze hulp te geven?

[0:13:36] Is dat via school, via ouders, via andere kanalen of misschien via de gemeente?

[0:13:42] De tweede vraag is ten aanzien van hoe we jongeren willen bereiken, want we willen

[0:13:47] jongeren heel graag bereiken, dat klopt.

[0:13:50] Maar wat zijn de manieren die wij moeten inzetten om de jongeren juist goed te kunnen bereiken?

[0:13:59] Dank u wel.

[0:14:04] Voorzitter. Dank ook aan de vier fractievoorzitters in collegiale samenwerking

[0:14:09] hier bij de interruptiemicrofoon.

[0:14:11] Ik heb ook twee vragen.

[0:14:13] De eerste gaat over het rapport van de autoriteitsfinanciële markten.

[0:14:18] Die adviseert alles als het gaat om geld eigenlijk.

[0:14:23] Vinden jullie ook dat ik de wet moet aanpassen?

[0:14:25] Want op zich is het nu al verboden om minderjarigen met KoopNuBetaal later te laten werken, maar

[0:14:31] we zien in de praktijk dat daardoor de aanbieders helemaal niet naar worden geluisterd en dat

[0:14:36] je door even te scrollen net kunt doen of je 25 bent en dan zonder problemen inkopen kunt doen.

[0:14:41] Dus moet ik naast de voorlichting waar jullie terecht veel aandacht voor vragen, ook niet

[0:14:45] naar de wet kijken. Mijn tweede vraag zou zijn, hoe helpen jullie elkaar om hiermee om te gaan?

[0:14:52] Want de verleidingen zijn heel erg groot. Je kunt heel makkelijk met je bankpasje dingen kopen,

[0:14:56] of het nou in een spelletje is of hier met koop nu betaal later. Hoe spreken jullie elkaar er eigenlijk

[0:15:02] zelf op aan en wat kunnen we daar nog aan doen? En mijn allerlaatste vraag is dat ik mijzelf heel

[0:15:07] veel zorgen maak over wat finfluencers heet. Mensen die dingen verkopen of aanprijzen eigenlijk niet

[0:15:14] omdat ze het zelf eigenlijk een heel goed product vinden, maar gewoon omdat ze ervoor worden betaald.

[0:15:18] Ik maak mij daar zorgen over en ik ben nieuwsgierig hoe jullie dat zien.

[0:15:22] Dank u wel, voorzitter.

[0:15:23] Kijk, dat zijn een paar scherpe vragen.

[0:15:25] Ik zou het antwoord niet weten, maar misschien dat jullie slimmer zijn.

[0:15:28] Ik schors voor 2, 3 minuten en dan hoor ik het wel.

[0:19:32] We gaan weer verder.

[0:19:41] Ja, ik hoop maar dat jullie er klaar voor zijn.

[0:19:58] Ik geef graag het woord aan de woordvoerders, wie al wie.

[0:20:06] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:20:09] Mijn naam is Sem Zandvoort.

[0:20:13] Minister Van Weyenberg vroeg ons net of wij vinden dat hij de wet moet aanpassen.

[0:20:21] Wij zeggen niet dat hij de wet moet aanpassen.

[0:20:24] Wij vinden alleen dat het erg belangrijk is dat de illegaliteit van Klarna en Afterpay wordt gehandhaafd.

[0:20:33] Ik denk dat daar wat ons betreft nu de prioriteit is.

[0:20:39] Kijk, dat is een harde stelling.

[0:20:40] Ik geef graag het woord aan de minister van Financiën.

[0:20:52] Dank u wel, voorzitter.

[0:20:55] Het probleem is een beetje dat de wet op dit moment eigenlijk nog niet hard genoeg het kan waarborgen.

[0:21:03] Dus je mag het niet aanbieden, maar de aanbieders van deze diensten zeggen dat het gewoon fraude is

[0:21:08] door jongeren, dus dat het niet hun probleem is.

[0:21:11] Als u echt wil, zeg ik ook tegen de geachte afgevaardigden, dat ik ook harder aan de voorkant

[0:21:16] eist dat er bijvoorbeeld een controle op leeftijd plaatsvindt.

[0:21:19] Er wordt gekeken of iemand bankpas hoort bij iemand die meerderjarig is.

[0:21:22] Zal ik daarvoor wel met nationale wetgeving moeten komen?

[0:21:25] Omdat ik ambitieus en demissionair ben, doe ik dat natuurlijk alleen maar als de Kamer

[0:21:29] mij dat vraagt.

[0:21:31] We doen nu even het blokje minister Van Weyenberg, dus ik wil even kijken wie er een vraag heeft

[0:21:36] aan deze minister.

[0:21:39] Ga je gang.

[0:21:41] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:21:43] Dan zou ik graag terugkomen op de vraag of we iets moeten doen aan de finfluencers.

[0:21:47] Het is namelijk zo dat het zou kunnen dat dit een groot probleem is, maar omdat dit niet

[0:21:50] de focus van ons debat, hebben wij hier geen onderzoek over gedaan.

[0:21:53] Het zou het ook graag bij het onderwerp van het debat houden en het hier niet verder over hebben.

[0:21:58] Voorzitter, ik word natuurlijk keihard op mijn vingers getikt.

[0:22:06] Het voordeel van de ambitionele minister is dat je ze nog lastiger kunt wegsturen.

[0:22:11] Maar ik kondig u dan nu wel aan, want ik vind dat ze niet helemaal losstaan van elkaar.

[0:22:16] Dus ik zal mij er verder niet al te veel over uitweiden, maar weet wel dat ik uw Kamer zal

[0:22:21] informeren wat we hier nou wel kunnen doen.

[0:22:23] De positie van jongeren, ook financieel, is wat mij betreft breder een probleem waar we moeten kijken

[0:22:31] wat er nodig is dan alleen op het hele belangrijke onderwerp waar we het vandaag over hebben.

[0:22:35] Ik zal er dan verder geen woorden meer aan vuilmaken, maar u gaat van mij hier wel voorstellen

[0:22:38] voor in uw Kamer ontvangen.

[0:22:41] Heel goed. Wie aan deze minister?

[0:22:46] Wie heeft er een vraag aan?

[0:22:47] Nou, ga je gaan, hoor.

[0:22:53] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:22:54] Mijn naam is Tom Andries.

[0:22:56] om terug te komen op de vraag hoe we elkaar helpen.

[0:22:59] We helpen elkaar door hier te staan en door het erover te hebben hoe dit verder moet.

[0:23:04] Hoe moeten we hier aandacht aan brengen?

[0:23:05] Dat is hoe we dat regelen.

[0:23:08] Dank u wel, voorzitter.

[0:23:10] Dat doet mij natuurlijk plezier.

[0:23:11] Ik denk ook dat het verstandig is dat we, naast dat we er vandaag heel veel aandacht en bewustwording

[0:23:16] in een moeilijk woord, heel veel aandacht voor hebben, ook kijken hoe dat in de

[0:23:21] overheidscampagnes beter moet.

[0:23:23] Ik heb zelf de campagne Wijzer in geldzaken, en minister Schouten zal zo daar meer over zeggen,

[0:23:30] dat we ook wel kijken hoe we het dan ook bespreekbaar maken.

[0:23:34] Want er luft zeker bij schulden ook nog wel een taboe op om het daarover te hebben.

[0:23:38] Dus ik vind het goed dat we er vandaag over praten hoe we de voorrichting kunnen verbeteren.

[0:23:42] Maar ik hoop ook dat jullie elkaar ook met elkaar over praten.

[0:23:45] Zeker als je soms even in de shit zit, voorzitter, wil ik niets zeggen, kan het soms toch fijn

[0:23:49] zijn om elkaar te steunen en misschien elkaar soms ook van een misstap te behoeden.

[0:23:56] Wie voordt deze minister?

[0:24:01] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:24:04] Even terugkomend op wat de minister net zegt over hoe wij elkaar helpen.

[0:24:09] Sowieso denk ik dat wij samen door die campagne die taboe van geldproblemen eraf kunnen halen

[0:24:17] of nou ja, sowieso verminderen.

[0:24:19] Zo wordt het bespreekbaarder.

[0:24:21] Zo kunnen wij elkaar beter helpen.

[0:24:24] Zo kunnen we als jongeren sneller een oplossing met elkaar vinden.

[0:24:29] Zal dat dus automatisch gaan?

[0:24:32] Dat vind ik hartstikke fijn.

[0:24:36] Het begint er dus ook al mee dat we ons bewust zijn dat als het gaat om koop, nu betaal,

[0:24:40] later, niet de bedoeling is dat je dat instrument gebruikt als minderjarige.

[0:24:45] Het lijkt soms even gratis op korte termijn, maar de rekening komt snel.

[0:24:49] Als je dan vergeten moet betalen, wordt de rekening opeens ook nog zo hoog dat je er

[0:24:53] het schaamrood op je kaken van krijgt.

[0:25:01] Werkt het zo?

[0:25:02] Ja.

[0:25:03] Dank u wel voor het woord, meneer voorzitter.

[0:25:05] Ik zou graag nog willen terugkomen op het punt over de wet aanpassen.

[0:25:09] De wet aanpassen zal voor u als minister zelf lastig zijn nu, omdat het veel over Europese

[0:25:13] wetgeving gaat.

[0:25:14] Dat is lastig aanpassen en dat zal meerdere jaren duren.

[0:25:16] Maar omdat we nu ook binnenkort Europese verkiezingen krijgen, zouden wij graag willen dat dit veel

[0:25:21] meer vooraan op de agenda komt, dat we veel meer gaan hebben over hoe we dat willen gaan doen en

[0:25:26] dat er dus veel strenger wordt gecontroleerd op punten als leeftijd.

[0:25:31] Ja, daar ben ik het erg mee eens.

[0:25:33] Er komt inderdaad Europese wetgeving aan, maar op dit moment hebben de aanbieders van KoopNuBetaal

[0:25:38] later een soort gedragscode waarin ze zich vrijwillig zeggen dat ze erop letten dat ze geen

[0:25:43] minderjarigen doen.

[0:25:44] Maar we hebben allemaal, ik denk dat velen van jullie die tv-uitzending hebben gezien, kunnen zien dat

[0:25:47] gewoon door even je geboortejaar een paar jaar op te schuiven, dat er dan geen haan meer naar kraait.

[0:25:53] Dat werkt niet en daarom denk ik wel dat ik daar ook met nationale wetgeving wat kan doen.

[0:25:58] Ik zeg de Kamer graag toe, samen met collega Schouten en de collega die over de rechtsbescherming

[0:26:03] gaat, te kunnen kijken niet of we dit wettelijk kunnen regelen, maar hoe we dat wettelijk kunnen

[0:26:08] regelen, zodat zo'n aanbieder altijd moet controleren of degene die iets koopt, met koop

[0:26:14] nu betaal laten, ook echt meerjaardig is en dat het ook echt de persoon is die hij of zij zegt te zijn.

[0:26:20] Kijk, je hebt een keurige toezegging binnen van de minister.

[0:26:23] Aan jou het woord.

[0:26:25] Wel, meneer de voorzitter.

[0:26:26] Ten eerste zijn we natuurlijk heel blij van deze toezegging om te gaan kijken om de wet aan te passen.

[0:26:30] Maar daarnaast denken wij ook, zoals de minister al aan had gegeven, dat het belangrijk is om te kijken

[0:26:35] wat wij als jongeren willen doen.

[0:26:36] En daarin denken wij dat wij een grote rol kunnen spelen om dit bespreekbaar te maken door bijvoorbeeld

[0:26:40] die campagnes en voorlichtingen.

[0:26:45] Zeker. Zo'n campagne wordt er beter van als het niet alleen maar mannen boven de vijftig zijn, zoals

[0:26:49] ik, die daarover nadenken.

[0:26:51] Dus daarom zal ik verderop in het debat eens even nadenken of ik nog een vorm kan bedenken hoe ik

[0:26:55] dat kan doen, zodat ook jongeren een stem krijgen hier in het beleid.

[0:26:59] Daar ben ik überhaupt altijd voor.

[0:27:00] En wellicht, voorzitter, is dit dan ook het goede moment om het woord aan mijn collega te geven die

[0:27:03] juist op dat punt plannen heeft.

[0:27:05] Nou, als u het niet erg vindt, wil ik het even per minister doen.

[0:27:09] Ik zie dat u eronderuit probeert te komen.

[0:27:11] Ik snap dat uw positie wankelt.

[0:27:13] Ik merk dat collegialiteit niet door u wordt gewaardeerd, voorzitter.

[0:27:17] Die dubbele bodem heb ik altijd door.

[0:27:18] Zijn er nog mensen die vragen hebben voor deze minister?

[0:27:22] Kom maar even naar de microfoon.

[0:27:25] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:27:27] Om terug te komen op hoe het met Klarna moet regelen, willen we het koppelen aan je idee of je digidee,

[0:27:42] zodat je dat moet laten zien.

[0:27:45] En die zijn natuurlijk echt.

[0:27:46] En dan kan je zien, joh, ben je wel oud genoeg of niet?

[0:27:48] Dat is hoe we dat willen regelen.

[0:27:51] Voorzitter, ik hou altijd van politici die niet alleen maar in abstracto praten, maar ook

[0:27:54] concreet maken hoe ze iets willen doen.

[0:27:56] Dit klinkt als een hele concrete vorm en die beloof ik u toe te betrekken.

[0:28:00] Want wat u nu vraagt, sorry voorzitter, wat de afgevaardigde mij nu vraagt, ik moet via u

[0:28:04] praten, ik weet het, excuse, ik doe dit nog niet zo lang, is dat met de huidige wet kan

[0:28:12] ik dat niet afdwingen.

[0:28:13] Dus juist om af te dwingen wat de geachte afgevaardigde zei, heb ik een nationale wet nodig.

[0:28:17] Dat is precies wat ik met collega Schouten nu mee bezig ben.

[0:28:22] Wie nog voor deze minister?

[0:28:23] Ga je gang?

[0:28:27] Dank voor het woord, voorzitter.

[0:28:29] Over nationale wetgeving weet ik niet heel goed hoe dat gaat werken, want wij liepen tegen het

[0:28:36] probleem vast dat wij een heel goede oplossing hadden uitgewerkt.

[0:28:40] Alleen liepen wij tegen de Europese wetgeving vast.

[0:28:42] Wij kwamen niet verder met die registratie, ook omdat Klarna gewoon wel een bedrijf is

[0:28:49] dat ook winst wil maken.

[0:28:51] De overheid kan dan niet zomaar zeggen dat wij een DGD-registratie verplichten, want

[0:28:56] dat is ook weer behouding van winst.

[0:29:04] Ik zeg tegen de afvraag dat ik dat vanuit de bedrijven ook wel te gemakkelijk zou vinden.

[0:29:09] Het gevolg is nu dat er in de praktijk heel veel jongeren, omdat het niet gecontroleerd wordt, toch

[0:29:14] kunnen kopen via KoopNuBetaal later, terwijl dat echt niet de bedoeling is.

[0:29:19] Het doen van zo'n registratie, zo'n check op identiteit en leeftijd, kost tussen de 30 en de 50 cent.

[0:29:25] Die moet je één keer doen, want dan weet je wie er bij welke bankpas hoort.

[0:29:30] Ik vind oprecht dat we dat van aanbieders, die ook heel veel geld verdienen met deze dienst, mogen

[0:29:35] vragen om jongeren te beschermen.

[0:29:38] Daarom ben ik vooralsnog als wetgever van plan daar wat aan te gaan doen.

[0:29:43] Ik denk dat de bedrijven prima in staat zijn om dat zelf te betalen.

[0:29:47] We hebben nog ruimte voor één vraag aan deze minister.

[0:29:50] De blonde dame wou net ook iets vragen.

[0:29:53] Die heb ik nog niet gehoord.

[0:29:55] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:29:56] Ik ben Rutte Jacobs.

[0:29:58] Wij begrijpen dat het lastig is om een regeling te zetten op leeftijdscontrole via een

[0:30:03] krediebedrijf als Klarna.

[0:30:05] Daar hebben wij dus ook ons signaleringsplan bedacht.

[0:30:08] Op het moment dat mensen, ook onder de 18, maar ook gewoon mensen boven de 18, een betaling willen

[0:30:13] doen van een bepaald bedrag — daar hebben we nog geen vast bedrag op gezet — dat we een CLN krijgen

[0:30:18] van of ze nu beseffen dat ze deze betaling maakt.

[0:30:22] Dan komen er een paar koppelende vragen, zoals of ze vaker in deze week al een betaling hebben gemaakt,

[0:30:26] of of ze vaker in een korte periode betaling hebben gemaakt van boven een bedrag.

[0:30:30] Want dan is alsnog die bewustwording er, zijn mensen bewust van oké, misschien

[0:30:34] geef ik teveel geld uit en dan komt er, is er toch een kleinere mogelijkheid dat

[0:30:39] mensen in de schulden komen zonder per se een DigiD-controle?

[0:30:42] Wij begrijpen ook als fractie dat en ook vanuit ons eigen onderzoek dat het bijna

[0:30:46] onmogelijk is of een heel lang proces gaat zijn om een DigiD-controle of een

[0:30:50] ID-controle erbij te gaan krijgen.

[0:30:52] Voorzitter, volgens mij moeten we het ene doen, maar het andere niet laten.

[0:30:56] Dus ik ben het erg eens met alles wat gaat over signalering en voorlichting.

[0:31:00] Daar zou collega Schouten nog wat meer over zeggen.

[0:31:03] Maar ik vind dat een hele interessante route, die allemaal gaat om bewustwording.

[0:31:06] Maar ik vind toch ook dat er van bedrijven die heel veel geld verdienen met deze dienst, zeker als

[0:31:11] je vergeet te betalen, dan loopt het heel snel op.

[0:31:14] Eén bedrijf heeft daar eigenlijk ook zijn hele verdienmodel op gebaseerd, dat je te laat betaalt.

[0:31:19] Als we daar nu wat aan kunnen doen door te vragen dat er eenmalig wordt gecontroleerd of iemand die

[0:31:26] koopt en dan later wil betalen, ook wel echt boven de 18 is of 18 plus is, dan vind ik

[0:31:32] dat geen onredelijk verzoek.

[0:31:34] Als dat nu honderden euro's zou kosten, dan snap ik dat het ingewikkeld is.

[0:31:38] Maar met de bedragen die ik nu ken, met 30 tot 50 cent om dat te checken, vind ik dat

[0:31:42] een bedrijf echt in staat is om dat te doen.

[0:31:45] Verder heeft de afgevraagde helemaal gelijk.

[0:31:47] Daar moeten we niet op wachten.

[0:31:48] Dus terwijl we dat doen, moeten we ook werken aan signalering en veel betere voorlichting.

[0:31:53] Hartstikke goed.

[0:31:53] Dan geef ik nu graag het woord aan minister Schouten.

[0:31:57] Dan gaan we kijken welke vragen er voor haar zijn, maar niet zonder de minister van Financiën even te danken.

[0:32:11] Dat wou ik maar even horen.

[0:32:12] We moesten toch van het oude meubilair af, dus dat is te stevig.

[0:32:15] Het woord is aan jou.

[0:32:17] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:32:19] Mijn naam is Wiebe van Overbeek.

[0:32:22] Vanuit mevrouw Schouten, minister Schouten, kwam de vraag waar hulp is en waar willen we hulp?

[0:32:29] Tot nu toe hebben we dingen zoals noodnummer 115, schuldhulpmaatjes en spreekkuren onder jongeren.

[0:32:36] Daar is nog echt niet genoeg aandacht aan besteed, dus daar willen we ook veel meer aandacht aan besteden.

[0:32:41] Ook willen we meer manieren van hulp, zoals met onze signaleringsladder bij afterpaydiensten,

[0:32:47] zoals Klarna en Afterpay, en ook hulp om helemaal uit de schulden te komen voor de

[0:32:51] jongeren die nu al gedupeerd zijn.

[0:32:55] De minister.

[0:32:55] Helder. Dank u wel, voorzitter.

[0:32:57] En ook een helder antwoord op de vraag, want ik herken de vraag dat we eigenlijk zo dicht mogelijk

[0:33:04] bij de jongeren zelf willen komen en dat alles wat op afstand zit, dan is het een keertje misschien

[0:33:11] bekend, maar heeft niet gelijk impact.

[0:33:14] Een van de zaken die we op dit moment bijvoorbeeld oppakken, is financiële educatie op mbo's en

[0:33:20] ook middelbaar onderwijs.

[0:33:22] We zien dat heel veel jongeren, en dat gaven de fractievoorzitters zelf ook al aan, veel jongeren

[0:33:26] bijvoorbeeld op hun achttiende ook financiële verantwoordelijkheid krijgen, zonder dat ze

[0:33:30] eigenlijk precies weten wat er nou moet gebeuren.

[0:33:34] Je moet je zorgverzekering gaan betalen, de zorgtoeslag aanvragen.

[0:33:37] Je krijgt opeens heel veel rechten, maar daarmee ook verantwoordelijkheden.

[0:33:41] Dus wij denken dat we direct op scholen al impact kunnen hebben, door jongeren daar al

[0:33:46] mee te nemen, voordat ze achttiend zijn, wat er ook nog allemaal op ze afkomt.

[0:33:50] Daarnaast heb ik uw oproep heel goed gehoord, dat u zegt dat we eigenlijk willen dat die

[0:33:54] campagnes veel gerichter worden.

[0:33:55] De minister van Financiën gaf zelf al aan dat wij samenwerken met de platform Wijzering Geldzaken.

[0:34:03] Wij hebben zelf onlangs een campagne gelanceerd, de Betaal Later Kater.

[0:34:09] Die campagne is net gestart.

[0:34:12] Voorzitter. Ik zou ook de woordvoerders — zij moeten zelf even denken wat een goed verband is — willen

[0:34:19] vragen of zij bereid zijn om ook met ons mee te denken hoe we die campagne nog wat meer

[0:34:25] ook bij de jongeren terecht kunnen laten komen en welke gremia we daarvoor moeten gebruiken.

[0:34:33] Dank u voor het woord, meneer voorzitter.

[0:34:35] Terugkomen op de vraag hoe we jongeren willen opreiken.

[0:34:39] Dat willen we nog beter doen door posters te sturen naar scholen, in de hoop dat ze die dan

[0:34:44] ophangen, met ook een QR-code voor de site met de economische hulplijn 0800115, die waarschijnlijk

[0:34:55] nog onbekend is, wat enorm zonde is, omdat het echt een geweldige hulplijn is.

[0:35:00] Ook door op social media, denk aan YouTube of Instagram, daar ook advertenties te plaatsen.

[0:35:06] En een website met een duidelijke, simpele uitleg wat het nou inhoudt.

[0:35:11] Dus er zijn genoeg manieren om jongen te bereiken en die kunnen we ook inzetten.

[0:35:17] Dank voorzitter voor de goede suggesties die hierop worden gedaan.

[0:35:20] En nogmaals de vraag of we dat dan ook met elkaar wat verder kunnen uitwerken.

[0:35:25] Ik denk dat de ideeën daar heel goed zijn en dat we dan vooral ook de volgende stap

[0:35:28] nog moeten zetten hoe we dat voor elkaar kunnen krijgen.

[0:35:32] Dus het aanbod lichter.

[0:35:32] Ik hoop dat de geachte afgevaardigden het ook willen aannemen.

[0:35:37] Heel goed. Aan jou.

[0:35:39] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:35:41] Ik wil graag nog even terugkomen op de vraag waarvoor we uw hulp willen.

[0:35:46] We willen uw hulp bij het bereiken van de jongeren.

[0:35:51] Wij kunnen zelf helpen, maar niet op zo'n grote schaal.

[0:35:55] Daarbij hebben we uw hulp nodig.

[0:35:56] Dat is een hele terechte opmerking, voorzitter.

[0:36:00] Misschien mag ik geachte afgevaardigd dan ook nog vragen of zij daar geld voor nodig heeft,

[0:36:04] want op dat moment kunnen we dat hier natuurlijk wel even proberen te regelen.

[0:36:09] Dus het zou mij ook helpen als u vraagt of daar dan ook voldoende middelen voor zijn

[0:36:14] en of we dat misschien nog moeten gaan bespreken met de minister van Financiën.

[0:36:18] Wil je daar antwoord op geven?

[0:36:22] Nee.

[0:36:22] Jammer.

[0:36:23] Verstandig.

[0:36:24] Dat is altijd heel verstandig, heel verstandig.

[0:36:26] Applaus.

[0:36:29] Dank u wel voor het woord, meneer voorzitter.

[0:36:31] U vroeg hoe we dan willen bereiken en zijn we bereid om met u aan de tafel te gaan.

[0:36:35] Daar zijn wij zeker bereid tot.

[0:36:37] Wij hebben al best wel nagedacht over een vormgeving.

[0:36:41] U hoorde mijn fractielid al zeggen over campagnes en posters op scholen.

[0:36:44] Ook zouden wij het graag willen promoten voor middelbare scholen, want we hadden een beetje

[0:36:49] een doelgroep in ons hoofd tussen de taal van 28, dus dat zijn de middelbare scholen

[0:36:53] en de studenten.

[0:36:54] En wat we dan vooral zouden willen zijn voorlichtingen van uitgedupeerde mensen die al in de schuld

[0:37:00] hebben gezeten of vanuit mensen uit het expertsgebied, die voorlichtingen op vrijwillige basis en

[0:37:04] vrijwillige aanvraag van een school gaan geven, zodat daar bekendwording overkomt en zodat het taboe

[0:37:11] rondom schulden ook afbreekt.

[0:37:12] Dat is ook een hele belangrijke rol, waardoor er eigenlijk nog redelijk weinig gebeurt.

[0:37:16] Daarnaast willen we ook heel veel posters creëren.

[0:37:19] De vormgeving, hoe precies, daar moeten we dan op dat moment naar gaan kijken.

[0:37:23] Maar die willen we op allerlei plekken hangen, op scholen, bij bushokjes, in winkelcentra, in

[0:37:27] supermarkten, op bekende plekken waar jongeren tussen onze doelgroep komen.

[0:37:32] En ook zeker de campagne als voorbeeld van Generatie D gebruiken, de video's, de posts op Instagram, op YouTube, op eigenlijk allerlei platformen waar heel veel jongeren komen.

[0:37:43] En ik denk dat als wij...

[0:37:44] Dankjewel.

[0:37:46] Sorry.

[0:37:47] Nou, maak even je zin af, maar...

[0:37:49] Je wordt een echte politicus, die kan ons nooit weg te slaan bij de microfoon.

[0:37:52] Oh, hier is een microfoon, daar moet ik in praten.

[0:37:55] Maak je verhaal af.

[0:37:56] Ja, om af te maken. Ik denk dat als wij zo'n vormgeving kunnen gaan vinden en daar een hele goede

[0:38:01] baas in kunnen brengen en die uitbreiden en ook op platformen waar veel jongeren komen, ik denk dat

[0:38:06] we dan al een hele grote stap hebben gezet.

[0:38:09] Ja. Nee, dank voorzitter. Ook voor het aannemen van het aanbod. Wij zullen ook nadenken hoe we dat

[0:38:14] het best wel kunnen vormgeven, zodat u ook gevraagd wordt om daar actief ook input op te leven.

[0:38:19] Eigenlijk zoals u nu in dit debat ook al doet. De geachte afgevaardigde noemde zelf ook een heel

[0:38:24] belangrijk punt het doorbreken van het taboe, want wij praten er hier wel heel openlijk over.

[0:38:29] Maar ik denk dat het voor veel jongeren toch ook nog wel een stukje schaamte is waar zij

[0:38:33] mee te maken hebben.

[0:38:34] Als opeens die rekening heel hoog wordt, als je een aankoop hebt gedaan waarvan je denkt

[0:38:37] dat het misschien niet zo handig is, terwijl je wel gelijk met de problemen zit, dan moeten

[0:38:42] we het ook daarover hebben.

[0:38:44] Dus ik hoop dat we dat punt ook mee kunnen nemen in het gesprek dat we dan met elkaar aangaan.

[0:38:50] Wie of wie? Ga je gaan.

[0:38:55] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:38:58] Dan even terugkomend op wat is nou de signaleringsladder?

[0:39:02] Want de signaleringsladder, dat is een gerei om te zorgen dat mensen bewustzijn krijgen over hun betalingen en wat ze doen met geld.

[0:39:11] Dus wij willen, bijvoorbeeld als, laten we zeggen dat we nieuw schoenen hebben gezien op Zalando en ik wil die ontzettend graag hebben.

[0:39:18] Dus ik doe ze in mijn winkelwagentje, ik ga naar betalen en dan krijg ik vier stappen

[0:39:24] nu voor me.

[0:39:25] Dus ik moet eerst mijn gegevens invullen, vervolgens moet ik accepteren wat privacy,

[0:39:31] cookies, al die dingen betreft.

[0:39:33] Dan willen we een extra stap invoegen en bij die extra stap komen er, laten we zeggen,

[0:39:40] vragen staan.

[0:39:41] Dus vragen als hoeveel aankopen heeft u al gedaan deze week, bent u zich bewust van wat

[0:39:47] voor uitgaven u doet. Mensen hoeven er nog niet persje op te klikken en er zit al bewustzijn

[0:39:53] in het hoofd van, oké, wat ben ik aan het doen? Hoe ga ik dit aanpakken?

[0:39:58] Ja, dus eigenlijk wat ik u hoor zeggen of wat ik de afgevaardigde hoor vragen, is kunnen

[0:40:06] we nog meer bewustzijn juist in het koopproces zelf inbouwen? Ik moet daar wel even een kleine

[0:40:12] waarschuwing bij geven, want wij hebben hier vaak ook al te maken met privacywetgeving.

[0:40:15] Ik hoor nu inderdaad de vragen rondom gewoon het stellen van de vraag, dat dat al iets zou zijn.

[0:40:23] Maar wij kunnen niet zomaar gegevens aan elkaar koppelen van bijvoorbeeld banken of iets dergelijks

[0:40:28] met het koopgedrag van mensen.

[0:40:30] Daar zijn ook goede redenen voor, want dan wordt er wel heel veel aan elkaar gekoppeld en wordt

[0:40:35] dat risico ook wel heel breed beschikbaar.

[0:40:40] Tegelijkertijd hoor ik u zeggen dat het meer een bewustzijn moet zijn dat mensen zelf krijgen.

[0:40:45] Dat is misschien een onderdeel dat we bij de aanbieders van de betaallaterdiensten,

[0:40:53] dus KoopNuBetaallaterdiensten, kunnen inbrengen.

[0:40:56] Zij zijn bereid om die stap in te bouwen in bijvoorbeeld zo'n koopproces.

[0:41:00] We hebben nog ruimte voor één vraag.

[0:41:02] Ik geef het woord aan de jongeman in het midden, voor een korte vraag aan deze minister.

[0:41:10] Ik wil even ingaan op minister Schouten.

[0:41:15] U vroeg hoe we jongeren gaan bereiken.

[0:41:19] We hebben gehad over posters en die willen we dan ophangen in hotspots voor jongeren,

[0:41:25] dus dingen zoals scholen, universiteiten, up-to-go's, stations, gewoon dingen waar jongeren veel

[0:41:31] komen.

[0:41:32] Voor de rest willen we het ook door middel van influencers en andere social media-personen

[0:41:37] ter aandacht brengen.

[0:41:39] En ook vooral in het maken van deze campagnes willen we jongeren inschatten.

[0:41:42] Want wie kent de jongeren nou beter dan de jongeren?

[0:41:44] Ja, de minister.

[0:41:46] Voorzitter. Dank ook voor het meedenken.

[0:41:48] Nogmaals, het aanbod om dit ook verder te bespreken op het moment dat we elkaar treffen,

[0:41:52] om hier gewoon wat meer de diepte in te gaan.

[0:41:54] Hartstikke goed. Ik schors één minuut en dan gaan jullie overleggen met jullie fracties.

[0:44:48] Ik heropen. Ik geef graag elke fractie één minuut de tijd om een conclusie te geven aan dit debat.

[0:44:57] Ik begin met de fracties die niet mede hebben gedaan aan dit gedeelte.

[0:45:03] Zal ik met Groen beginnen?

[0:45:06] Dat hoeft niet.

[0:45:19] Jullie hebben samen één minuut, dus kort en puntig.

[0:45:27] Ten eerste heel erg bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:45:29] Wij zijn Florian en Elijen van fractie Groen.

[0:45:38] Heel erg bedankt voor de meewerking, ministers van Financiën, en de goede beargumentatie van

[0:45:43] de fractie Rood en hun voorstel.

[0:45:47] Ten eerste willen we graag de top geven aan fractie Rood, want het CME-leringsplan was

[0:45:52] eerst een beetje vaag uitgelegd, maar daarna hebben ze het goed herpakt en het duidelijk

[0:45:55] beargumenteerd.

[0:45:56] Ook generatie D vinden wij een goed uitgelegd plan.

[0:46:04] De terugkoppeling met de plan van fractie Rood en generatie D vinden we een mooie

[0:46:10] terugkoppeling en samenvoeging.

[0:46:13] En een positieve beargumentatie van beide kanten.

[0:46:16] Hartstikke goed, dank je wel.

[0:46:17] Gaan we luisteren naar fractie Geel, die OV.

[0:46:32] Ga je gang.

[0:46:34] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:46:36] Mijn naam is Nora.

[0:46:38] Ik was heel erg onder de indruk door fractie Rood.

[0:46:40] Ze hadden een hele goede presentatie waarin ze goed de urgentie hebben uitgelegd.

[0:46:44] Een kleine tip voor de presentatie is dat ik in de presentatie oplossingen miste.

[0:46:50] Nou, meer uitleg, wauw, maar dat hebben ze later bij de vragen wel heel goed duidelijker gemaakt.

[0:46:58] Ik herken mezelf ook heel erg in het probleem.

[0:47:00] Ik wist niet dat er campagnes waren.

[0:47:03] Ik denk dat er daar zeker verbetering in kan, zoals fractie Rood zei.

[0:47:08] En ik hoop dat de auto geblist wordt.

[0:47:11] Hartstikke goed.

[0:47:30] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:47:43] Onze namen zijn Dinand en Anne.

[0:47:45] Wij geven namens fractie Blauw de conclusie voor fractie Rood.

[0:47:48] Wij vonden het een hele sterke presentatie die rustig werd uitgesproken en wij vinden

[0:47:53] dat fractie rood het probleem heel goed onder ogen bracht.

[0:47:57] 600.000 jongeren die doen aan achteraf betalen is echt teveel.

[0:48:01] We zijn het eens met jullie dat een auto die hoor je niet te blussen met een pistool.

[0:48:07] Dank u voor het woord meneer de voorzitter.

[0:48:10] Zoals ik een beetje stotter.

[0:48:11] Dit is onze hele mooie mascotte Wally.

[0:48:16] Ik ben het ook zeker eens met fractie rood dat er veel problemen zijn onder de problemen

[0:48:21] van geldlening en alles wat er ondertussen zit.

[0:48:23] Ik vind het ook heel mooi wat fractie rood zei over de auto.

[0:48:27] Je kan niet blussen zonder een wapen met een waterpistool.

[0:48:30] Ik vind het ook zeker knap van fractie rood dat ze gelijk doorgingen op de argumenten.

[0:48:35] Ik zou het zeker aanraden om een keer met hen rond de tafel te gaan zitten.

[0:48:46] Heel erg fijn dat het probleem gaat worden aangepakt en heel erg fijn dat de ministers de

[0:48:52] jongeren de kans hebben gegeven om ze mee te laten denken aan het beleid.

[0:48:56] Jongeren in het rood, ja, dat kan niet.

[0:48:59] Er zijn goede vragen gesteld en mooie antwoorden gegeven.

[0:49:02] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:49:10] Ten slotte geef ik het woord aan de fractie Rood.

[0:49:20] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:49:22] Ik wil als allereerste de minister bedanken voor het gesprek en natuurlijk ook mijn eigen

[0:49:27] fractiegenoten van fractie Rood.

[0:49:28] Wij vonden het een erg productief gesprek en we vonden het erg leuk om te voeren.

[0:49:32] We hebben er ook veel van geleerd.

[0:49:35] Aan het eind kregen we een mooi aanbod van mevrouw Schouten om verder op het onderwerp in te gaan.

[0:49:40] Dat nemen wij met alle liefde aan.

[0:49:43] Verder heeft de kritische houding van de ministers ons erg geholpen in het voeren van het gesprek.

[0:49:47] Dat liep namelijk vrij vloeiend.

[0:49:49] Dat was het eigenlijk.

[0:49:50] Dank u wel.

[0:49:57] Dan geef ik ten slotte het woord aan de beide vertegenwoordigers van het kabinet,

[0:50:00] en eerst minister Van Weyenberg.

[0:50:05] Mag ik ietsje houden, voorzitter?

[0:50:06] Dank u wel.

[0:50:07] Om te beginnen is het natuurlijk nooit aan het kabinet om leden van uw Kamer te recenseren,

[0:50:11] voorzitter.

[0:50:11] U zou dat niet toestaan.

[0:50:12] Maar mocht u het wel toestaan, dan heb ik in ieder geval ook weer de kracht gezien van

[0:50:16] een mooie beeldspraak.

[0:50:18] Het met een waterpistool blussen van een brandende auto heb ik veel teruggehoord.

[0:50:22] Een aantal van de andere fracties zeiden het al.

[0:50:24] Laat maar zien dat een goed gekozen voorbeeld soms beter meer zegt dan duizend woorden.

[0:50:30] Ook ik deel buitengewoon de urgentie van dit probleem.

[0:50:34] Ik was heel blij dat het rapport van de autoriteitsfinanciële markten, soms misschien een beetje

[0:50:38] technisch, ook zoveel impact had op het voorstel van fractie Rood.

[0:50:42] Dus dank daarvoor, zeg ik denk ik mede namens de AFM.

[0:50:46] Ik ben van plan, samen met mevrouw Schouten, en dit debat sterkt mij daarin om wel degelijk

[0:50:52] naar een wetsvoorstel te kijken, want ik vind voorkomen ook beter dan genezen.

[0:50:55] Dus ja, ik wil beter de voorlichting.

[0:50:57] Ik vind het idee van de ladder, dat werd mij ook duidelijker tijdens het debat, dus dank daarvoor.

[0:51:02] Die signaleringsladder vind ik interessant, even los van of het juridisch precies mag,

[0:51:07] wat minister Schouten zei, maar ik zou ook wel degelijk terug willen naar het betere handhaven

[0:51:11] van wat we hebben bedoeld met de wet, namelijk dat je als minderwaardige gewoon geen koop-nu-betaal-later

[0:51:17] mag afsluiten.

[0:51:18] Dus daar ga ik mee aan de slag.

[0:51:21] Elk jaar organiseren wij ook de weekwijzer in geldzaken, ook veel op scholen.

[0:51:26] Ik zal ook vragen om bij het gesprek dat mevrouw Schouten ertoe zei of ook mijn team van die

[0:51:30] campagne kan aansluiten.

[0:51:32] Een van mijn oud-Kamercollega's zegt altijd niks over ons zonder ons.

[0:51:36] Ik denk dat wij niet over dit probleem moeten praten zonder jullie.

[0:51:50] Ik ben de leden allereerst ongelooflijk dankbaar dat ze dit onderwerp zelf aankaarten.

[0:51:57] Want het is een probleem.

[0:51:59] Het werd net, denk ik, al heel treffend neergezet.

[0:52:01] Als je als jongere al in de problemen komt met geld, dan neem je dat de rest van je leven mee.

[0:52:07] Dus hoe belangrijk is het om daar al heel vroeg bij stil te staan?

[0:52:11] De minister van Financiën zei het al.

[0:52:13] Wij zullen dat gesprek ook met de jongeren aangaan, om ook hun ideeën mee te nemen bij de voortzetting

[0:52:18] van de campagne, die we in oktober weer een volgende ronde zullen doen.

[0:52:21] Dus dan zijn we op tijd.

[0:52:22] Ik denk dat het rond juni zal zijn.

[0:52:23] De voorzitter vraagt ook altijd wanneer u ongeveer denkt dat dat zal zijn.

[0:52:26] Wij denken ongeveer aan juni, dus er zal nog een uitnodiging in kant op komen.

[0:52:32] Daarnaast vond ik het ook nog een heel goed voorstel om ervaringsdeskundigen in te zetten bij de scholen,

[0:52:36] waar ook het onderwijs wordt gegeven.

[0:52:38] Ook dat zal ik voorstellen, want die educatie wordt nu vormgegeven.

[0:52:44] Dat onderwerp zal ik dus aankaarten om te zien of we dat ook handen en voeten kunnen geven.

[0:52:49] Voor de rest doe ik nog één poging.

[0:52:50] Ik geef u een overweging om nog een amendement in te dienen om toch nog wat extra geld beschikbaar

[0:52:54] te maken voor dit onderwerp, op de begroting.

[0:52:58] Dan denken we dat we helemaal in een win-winsituatie terecht zullen gaan komen.

[0:53:01] Ik dank u wel, voorzitter.

[0:53:02] U bedankt.

[0:53:10] We moeten in deze sessie nog even één ding doen, want de twee ministers die wij hier hebben, zijn niet alleen

[0:53:15] twee van de allerintelligentste ministers die we hebben, maar ook van de twee meest fotogenieke

[0:53:21] ministers die we hebben.

[0:53:22] En ik heb gehoord dat jullie de hele weekend al hebben uitgekeken naar het moment dat jullie de foto

[0:53:26] mogen met deze ministers.

[0:53:28] En dat gaan we nu voor jullie regelen.

[0:56:43] We gaan verder. Stilte in de zaal, stilte in de zaal.

[0:56:48] Attentie, attentie.

[0:56:51] We gaan door met de fractie geel.

[0:56:54] Dan gaat het over de vernieuwing van het onderwijs.

[0:56:57] Er hebben twee mensen aangeschoven in vak K.

[0:57:01] Dit noemen wij vak K, mevrouw Matoeg en de heer Van Nispen.

[0:57:05] Zij zijn beide Kamerlid, dus dat is iets anders.

[0:57:08] Net hadden we twee ministers.

[0:57:10] Die ministers zitten in het kabinet en die kunnen gewoon plannen maken en die gebeuren dan ook.

[0:57:13] Maar ja, wij Kamerleden moeten altijd maar afwachten wat er met onze briljante

[0:57:18] ingevingen gebeurt.

[0:57:19] Dus deze mensen hebben een andere positie dan de ministers die we net hebben beluisterd.

[0:57:24] Ik geef graag het woord aan de beide personen in FACA, wie owie.

[0:57:28] Eerst de heer Van Nispen, het woord is aan hem.

[0:57:33] Goedemiddag allemaal.

[0:57:34] Een hele eer voor mij om hier te staan.

[0:57:35] Mijn naam is Michiel van Nispen.

[0:57:37] Ik ben 41, ik kom uit Breda.

[0:57:39] Ik ben tweede Kamerlid voor de Socialistische Partij.

[0:57:41] En dat betekent dat ik meestal op die stoel zit van Fabian, als ik het goed lees.

[0:57:46] Dus dat is mijn stoel, daar zit ik meestal.

[0:57:48] En dan heb ik inderdaad jullie rol om met voorstellen te komen en die hier in te dienen.

[0:57:51] Jullie gaan dat zo ook doen met een plan voor het onderwijs.

[0:57:54] Kijk even naar fractie geel en daar gaan wij naar luisteren.

[0:57:57] Maar nu heb ik een andere rol.

[0:57:58] Dan mag ik dadelijk jullie vragen stellen om te kijken hoe goed jullie over het plan hebben nagedacht.

[0:58:03] En gaan we daarover het gesprek aan.

[0:58:06] Maar ja goed, Kamerlid van de Socialistische Partij.

[0:58:08] Ik heb vier kinderen.

[0:58:09] Ik woon in Breda en mijn oudste gaat binnenkort naar de middelbare school.

[0:58:13] Ik ben nog niet zo ingevoegd in het onderwijs als jullie, maar dat gaan we zo horen.

[0:58:18] Dank jullie wel en ik kijk er naar uit.

[0:58:20] Dank u wel.

[0:58:26] Mevrouw Matoeg.

[0:58:28] Dank voorzitter.

[0:58:29] Mijn naam is Senna, Senna Matoeg.

[0:58:31] Ik ben kamerlid voor de fractie GroenLinks PVDA.

[0:58:34] Wat ik heel leuk vind als je hier zit,

[0:58:37] want normaal zit ik ook waar jullie nu zitten, is hier mag je glaasje water.

[0:58:42] Maar ik ben ook een beetje zenuwachtig, want ik ben best wel knoeierd.

[0:58:46] Ik hoop dat het allemaal droog blijft aan deze kant.

[0:58:50] Ik heb heel veel zin in het debat.

[0:58:52] Wat zou ik nog meer zeggen?

[0:58:54] Ik ben zelf ook niet expert op dit onderwerp.

[0:58:56] Ik voer normaal het woord op fiscale zaken, dus belastingen, uitvoering en kinderopvang.

[0:59:02] Ik vind het superleuk om straks heel veel vragen te stellen.

[0:59:06] Voor de mensen die mij een beetje kennen, weten ze dat ik heel snel praat.

[0:59:11] Dat vinden mensen in het debat soms irritant, want dan ben ik niet te volgen.

[0:59:15] Dus ik hoop dat jullie wat langzamer spreken dan ik, want dan is het wat makkelijker in het debat.

[0:59:19] Ik heb er heel veel zin in.

[0:59:20] Succes, Team Geel!

[0:59:27] Dan geef ik graag het woord aan de fractievoorzitters van de fractie Geel, die op het knopje moet

[0:59:44] drukken, of op de grond.

[0:59:47] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[0:59:48] Wij staan hier namens fractie Geel en wij zijn Justine, Noa en ik ben Emre K.

[0:59:54] Ik zal bij deze mijn betoog tot start brengen.

[1:00:00] In naam van de generatie van jongeren, het volk der Nederlanders, spreek ik u allen toe.

[1:00:06] Een vak, onderwijs, wordt vandaag de dag gezien als de grote gelijkmaker, als een mes wat

[1:00:15] kennis zo eerlijk mogelijk uitsmeert, als het toverstokje voor kansengelijkheid.

[1:00:20] En ja, in potentie is dat wat onderwijs mogelijk maakt.

[1:00:22] Maar de realiteit geeft geen beeld van uitgesmeerde boter, maar eerder dat van een gatenkaas van

[1:00:28] lessenloosters.

[1:00:30] We hebben opgemerkt dat er bepaalde kansen zijn die het een op een school wel en het

[1:00:34] ander niet heeft, in de zin van het aanbod van vakken, zoals wiskunde C, D, filosofie

[1:00:39] of aardrijkskunde.

[1:00:41] Een schokkend, ook vakken die enorm belangrijke rol spelen in onze maatschappij als een geheel.

[1:00:49] Ik zal een voorbeeld ter betrekking tot urgentie kunnen opnoemen om ook even rekening te houden

[1:00:53] met onze spreektijd. Een vak wat erg van belang is voor kennis in de grotere wereld dan alleen Nederland.

[1:00:58] En wat ook een erg belangrijk aspect is om een leerling op zijn minst aan basiskennis te geven

[1:01:02] over de actuele problemen, ontwikkelingen en omstandigheden in onze wereld. En dan zal ik

[1:01:07] hierbij ook parallellen kunnen trekken naar het huidige grote probleem in Nederland. Bijvoorbeeld

[1:01:13] met aardrijkskunde, de kwestie over migratie. Dit is onder de jongeren een enorm miskend

[1:01:21] onderwerp, wat tot een enorme politiek, economisch, sociaal-maatschappelijke en

[1:01:25] culturele gevolgen kunnen leiden en wat dus allemaal behandeld wordt en mogelijk

[1:01:29] maakt in onze vak aardrijkskunde en met onze instituut het RIFS, het regionaal

[1:01:34] instituut verbreding van onderwijs, mogelijk maakt. Tot slot wil ik mijn eigen

[1:01:40] ongenoegen uiten dat we jonge kinderen op scholen met rust laten en geen obscene

[1:01:44] materiaal hen opdringen op jonge leeftijd. Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:01:52] Bedankt voor het woord. In de toekomst willen wij zien dat leerlingen meer vrijheid hebben

[1:01:56] in het kiezen van hun vakken op het voortgezet onderwijs. Wij zijn erachter gekomen dat veel

[1:02:02] leerlingen niet de kans krijgen om de vakken te kiezen die ze echt willen. Ze kunnen moeilijk

[1:02:06] vakken combineren door de beperktheid van keuze. Wij willen dat dit verandert. Elke leerling

[1:02:12] moet in de toekomst dezelfde kansen krijgen. Daar hebben wij de oplossing voor gebracht.

[1:02:17] Veel scholen kunnen dus niet al het onderwijs bieden.

[1:02:21] Hierdoor wordt kansongelijkheid gecreëerd.

[1:02:25] Daarom willen wij een regionaal onderwijscentrum ontwikkelen.

[1:02:29] Dit centrum zorgt ervoor dat alle leerlingen in Nederland de kans krijgen om de vakken te volgen die zij zelf willen en nodig achten.

[1:02:38] Unieke vakken zoals Spaans, Informatica, Filosofie of Wiskunde C&D, maar ook basisvakken zoals Aanrechtskunde kunnen zo gevolgd worden door de leerling.

[1:02:47] Het RIFS, regionaal instituut verbreding van scholen, zal op regionaal niveau worden geïmplementeerd,

[1:02:55] maar zal op nationaal niveau worden gecoördineerd.

[1:02:59] Zo is dit samenwerkingsverband toegankelijk voor elke regio.

[1:03:03] Deze onafhankelijke organisatie zal scholen met elkaar in contact brengen, zodat zij samen

[1:03:08] kunnen werken.

[1:03:10] Op deze manier kunnen leerlingen van verschillende scholen in een grotere groep les krijgen in

[1:03:15] deze unieke vakken.

[1:03:17] Waar mogelijk gebeurt dit fysiek, waar dit niet mogelijk is, online.

[1:03:23] Scholen worden op vrijwillige basis lid.

[1:03:25] Als zij lid worden, krijgen ze een stempel.

[1:03:28] Zo kunnen zij, bij het werven van leerlingen uit groep 7 en 8,

[1:03:31] laten zien welke vakken de leerlingen bij profielkeuze aangeboden krijgen.

[1:03:37] Zo worden de leerlingen optimaal geholpen bij hun schoolkeuze.

[1:03:42] De overheid zal de scholen sterk aanbevelen om lid te worden van het RIS.

[1:03:46] Als scholen meedoen, krijgen ze een kostendekking waar nodig.

[1:03:50] De grootte van deze kostendekking wordt bepaald door het RIS.

[1:03:55] Door dit instituut zal de kans op ongelijkheid in het onderwijs worden verkleind en elke leerling

[1:04:00] zal beter op de toekomst worden voorbereid.

[1:04:03] Door meer diversiteit te creëren in de vakken, creëren we meer gelijkheid in het onderwijs.

[1:04:09] Bedankt.

[1:04:17] Ik zie de beide Kamerleden al druk overleggen.

[1:04:20] Ik geef graag het woord aan mevrouw Matoeg.

[1:04:28] Ik begin meteen met een slokje water.

[1:04:31] Ik dank de collega's van de fractie Geel en complimenten voor een uitgebreid voorstel.

[1:04:40] Specifiek Justine, Noa en Emmerkan.

[1:04:44] Het Dream Team, alsof jullie hier elke dag al staan.

[1:04:47] Ik ben aan het nadenken over het voorstel.

[1:04:50] Om mijn mening te kunnen vormen, heb ik nog een paar verduidelijkende vragen.

[1:04:53] Dus ik kijk de gehele fractie aan.

[1:04:55] Hopelijk kunnen jullie helpen om een paar dingen te verduidelijken.

[1:04:59] Mijn eerste vraag gaat over wat nou precies het probleem is.

[1:05:05] Voorzitter, ik ga niet proberen mee te doen met de geniale metaforen die Team De Geel had.

[1:05:11] Uitsmeren, geitenkaas, dat gaat mijn pet erboven.

[1:05:14] Maar de vraag die mijn fractie toch wel heeft, is het probleem de vakken of is er niet een ander probleem?

[1:05:21] Dus kan fractie Geel daar wat meer over vertellen?

[1:05:25] Dan, met een heel lange titel, de regionale instituut verbreding van scholen.

[1:05:32] Ik mag volgens mij RIFS zeggen, toch makkelijke afkortingen.

[1:05:35] Het blijkt ook maar weer dat fractie Geel helemaal ingevorderd is hier in Den Haag, want dat doen

[1:05:42] wij graag in dit huis met afkortingen spreken.

[1:05:46] Kan fractie Geel wat meer vertellen over het RIFS?

[1:05:49] Waarom kunnen ze dat straks?

[1:05:52] Welke kennis moet er zijn bij het RIFS om hun taak te kunnen doen?

[1:05:57] En waarom zouden de RIFS dat beter kunnen doen dan scholen zelf?

[1:06:01] Dat wil ik graag aan fractie Geel vragen.

[1:06:05] Dit zijn punten die voor mij straks heel belangrijk zijn om mijn mening te kunnen vormen over het

[1:06:10] voorstel van de fractie.

[1:06:13] Tot slot was ik benieuwd hoe die plekken eruitzien, die RIFS.

[1:06:19] Zijn er al gebouwen?

[1:06:20] Is er al een idee over waar ze komen te staan als dit voorstel het zou halen, voorzitter?

[1:06:27] Heel goed.

[1:06:28] De heer Van Nispen.

[1:06:31] Dank, voorzitter.

[1:06:32] Allereerst sluit ik mij aan bij de complimenten die door mevrouw Matoeg al aan de woordvoerders

[1:06:36] van fractie Geel zijn geuit.

[1:06:39] Zeer terechte complimenten.

[1:06:40] Ik vond het een aansprekend verhaal in eerste instantie, maar ook ik heb nog wel wat vragen.

[1:06:47] Toch nog even de quotes die Emmerikan gebruikte.

[1:06:50] Onderwijs de grote gelijkmaker, een toverstokje voor kansengelijkheid, gatenkaas van Lessenrooster.

[1:06:55] Voorzitter, dat zijn quotes waar menig Kamerlid zijn of haar voordeel mee zou kunnen doen.

[1:07:01] Uitstekend gedaan.

[1:07:05] De eerste vraag die ik heb, dat is een inhoudelijke vraag.

[1:07:07] Kijk, jullie doel, en ik denk dat mevrouw Matoeg en ik dat volledig delen, jullie doel

[1:07:13] is meer kansengelijkheid.

[1:07:14] Iedereen dezelfde kansen.

[1:07:17] Maar je zou ook kunnen denken dat dit voorstel daar wel voor zorgt, want als het zo is dat

[1:07:23] een individuele leerling meer keuzevrijheid krijgt om vakken zoals wiskunde C of aardigskunde

[1:07:28] misschien op een andere school te gaan volgen via dat regionaal instituut verbreding van

[1:07:33] scholen, zijn dat dan alle leerlingen die daarna verwachting gebruik van maken of zijn dat

[1:07:38] alleen maar enkele leerlingen die daarna verwachting de weg weten hoe dat werkt, hoe ze daar een

[1:07:43] aanvraag voor kunnen doen.

[1:07:45] Wie gaan daar waarschijnlijk gebruik van maken?

[1:07:46] Dat is mijn eerste vraag.

[1:07:48] De tweede vraag die ik wil stellen is

[1:07:50] hebben jullie onderzocht hoeveel leerlingen dit op dit moment echt zouden willen?

[1:07:55] Dus hoeveel leerlingen hebben nou op dit

[1:07:57] moment niet het vakkenpakket op school of zijn niet in staat om dat vakkenpakket

[1:08:00] te kiezen wat ze eigenlijk zouden zouden willen?

[1:08:03] Dat is mijn tweede vraag.

[1:08:06] Ik heb in totaal vier vragen.

[1:08:07] Dus de derde vraag die ik heb is

[1:08:09] kunnen scholen dit op dit moment niet al zelf regelen door met elkaar samen te

[1:08:13] werken. Dus stel school A zegt nou wij geven adreskunde, daar zijn wij heel goed

[1:08:17] in en school B staat een paar straten verderop en die zeggen wij geven

[1:08:20] wiskunde C. Is daar niet al enige vorm van samenwerking tussen mogelijk?

[1:08:24] Of is daar per se jullie regionale instituut voor nodig?

[1:08:27] Het het RIFS.

[1:08:28] En mijn vierde vraag, dat is een beetje een vraag met een ander karakter.

[1:08:32] Wat hebben jullie zelf al gedaan om dit via jullie school of via jullie gemeente

[1:08:36] of van welke wijze dan ook dit te organiseren?

[1:08:39] Dus jullie staan hier nou het probleem hier te bepleiten in de Tweede Kamer,

[1:08:43] waarvan nogmaals heel veel lof.

[1:08:44] Maar wat is er al gedaan om dit zelf voor elkaar te krijgen?

[1:08:48] Via handtekeningen, acties in de gemeente, via manifesten op scholen.

[1:08:51] Dat is mijn laatste vraag, voorzitter.

[1:08:54] Snoeiharde vraag.

[1:08:55] Ik ben benieuwd of Team Geel daar straks antwoorden op heeft.

[1:08:59] Ik schors twee minuten.

[1:11:50] We gaan weer verder.

[1:11:52] Wilt u allemaal gaan zitten?

[1:12:05] Goed, dan gaan we nu luisteren naar de mensen van Team Geel

[1:12:09] die vragen gaan stellen aan de beide Kamerleden.

[1:12:11] We gaan eerst alle vragen afvuren op ze en daarna gaan we luisteren of daar de Kamerleden

[1:12:18] wellicht nog een antwoord op hebben.

[1:12:19] Ik wens ze veel succes toe.

[1:12:22] Team Geel, ga je gang.

[1:12:29] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:12:31] Ik zou graag over de vraag ingaan van wat is het probleem?

[1:12:34] Nou, het probleem is niet elke school kan evenveel vakken aanbieden en niet elk vak aanbieden.

[1:12:40] Sommige kinderen, zoals Dennet al vermeld is, willen graag bijvoorbeeld wiskunde C volgen,

[1:12:44] maar dat is niet altijd mogelijk.

[1:12:45] Bij sommige scholen wordt dit wel aangeboden, maar is er te weinig behoefte naar.

[1:12:49] En ons plan kan dit oplossen.

[1:12:51] Want ons plan geeft de veroorgde mogelijkheden.

[1:12:54] Je kan het online volgen, als je bijvoorbeeld in een dun bevolkt gebied woont, net als ik.

[1:12:57] Ik woon in Zeeland, in het stadje Hulst.

[1:13:00] We hebben 1200 leerlingen op school.

[1:13:02] Dat is niet veel, en daarom is niet elk vak mogelijk voor ons.

[1:13:06] Daarom is het oplossen voor ons het meest handig, zeg maar, om het online te doen.

[1:13:11] Bijvoorbeeld als je in Breda woont of in een dichtbevolkte stad, kan je het ook fysiek

[1:13:15] volgen.

[1:13:16] De scholen kunnen samen met samenwerking treden en bepalen op welke school die les kan gegeven

[1:13:21] worden.

[1:13:22] En dit is een oplossing, want dit probleem zou meteen kunnen oplossen, want niet iedereen

[1:13:28] heeft toch recht op gelijke kans, want is dat niet waar Nederland naar streeft, naar

[1:13:32] gelijkheid?

[1:13:33] Bedankt voor het woord meneer de voorzitter, ik hoop dat u uw vraag is beantwoord.

[1:13:36] Slim ook om Breda te nemen als voorbeeld, want daar woont meneer Van Nispen, dat heb

[1:13:40] slimmer aangepakt.

[1:13:43] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[1:13:46] Ik zou graag willen uitleggen wat RIFS precies is.

[1:13:49] Daar kwam vanuit mevrouw Matouh een vraag over.

[1:13:52] RIFS is een organisatie die wil zorgen dat iedereen, ongeacht waar je woont, elke vak kan volgen.

[1:13:59] Elk eindigzaam vak dat momenteel al beschikbaar is.

[1:14:01] Ik woon in Breda, heel toevallig, maar ik kan geen bedrijfseconomie volgen, al had ik dat wel gewild.

[1:14:11] Maar bijvoorbeeld iemand uit Zeeland kan heel veel andere vakken niet volgen.

[1:14:15] Maar we hebben ook iemand in de fractie uit Utrecht die zelfs geen biologie kan volgen.

[1:14:18] Wij vinden het schandalig dat dat zo is.

[1:14:21] Het idee van RIFS is dat je je via school kan aanmelden aan het RIFS.

[1:14:25] En vervolgens zal je extern dat eindexamenvak volgen.

[1:14:29] Dit kan fysiek, waar je bijvoorbeeld in een stedelijke samenleving naar een andere school gaat toe en daar krijg je de lessen.

[1:14:35] Of online, op plekken die afgelegen zijn en waar het niet fysiek mogelijk is.

[1:14:39] Dan krijgen we dus via online les, wat in corona blijkbaar wat wel lastig was, maar echt

[1:14:44] mogelijkheden is.

[1:14:45] En wij hebben wel mening dat mensen die gemotiveerd zijn dit echt wel kunnen.

[1:14:49] En dan krijgen we dus online les en dan zou je vervolgens daaruit ook aan het examen doen.

[1:14:53] Dank u wel.

[1:14:55] Heel goed.

[1:14:56] Ga je gang.

[1:14:57] Je moet even naar beneden drukken.

[1:15:01] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:15:03] Mijn naam is Teun en ik wou nog op terugkomen op het vraag van van Nispe, hoeveel profijt

[1:15:10] iedereen of wie het zou kunnen gebruiken en het zijn vooral de kinderen die in kleinbewonen

[1:15:20] dorpen of steden wonen waar niet veel scholen zijn en waar dus ook niet zoveel vakken worden

[1:15:27] gegeven.

[1:15:29] Dat is dus een beetje de doelgroep die we willen bereiken.

[1:15:38] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:15:40] Ik ben Bram.

[1:15:41] Ik wil graag reageren op de vraag, hebben de leerlingen zelf al wat geprobeerd?

[1:15:46] Natuurlijk hebben de leerlingen zelf wat geprobeerd.

[1:15:48] We hebben het gevraagd in de fractie en heel veel leerlingen gaven aan...

[1:15:51] dat zij zelf op school al hebben nagegaan bij leraren, conrectoren, mensen die erover gaan...

[1:15:57] en de leerlingenraad, hoe we dit moeten aanpakken.

[1:16:00] Maar hierin voelen wij onszelf niet goed genoeg gehoord.

[1:16:03] De stem van in dit geval de leerling of de scholier wordt niet goed genoeg gehoord op dit moment.

[1:16:08] Daarom denken wij dat we op dit moment hier in deze Kamer hier woord voor kunnen krijgen.

[1:16:14] We staan hier met ons plan voor kansengelijkheid en hopen dat u daar ons mee wil helpen.

[1:16:22] Dank u wel.

[1:16:23] Dank u wel.

[1:16:25] Ga je gang.

[1:16:26] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:16:29] Mijn naam is Marlinda Otten en ik kom uit Twente en zelf uit persoonlijke ervaring kan ik helaas

[1:16:33] zeggen dat ik ook niet alle vakken kan kiezen die ik graag had gewenst.

[1:16:36] Toch wil ik graag even komen op de vraag, hoe gaan de plekken eruit zien?

[1:16:40] Wat wij in ons hoofd hebben, is dat we de studieruimtes en de stilteruimtes op school gaan benutten

[1:16:44] door daar leerlingen neer te zetten met bijvoorbeeld die online les moeten volgen, die het fysiek

[1:16:49] niet kunnen volgen.

[1:16:51] Want er zit standaard al een surveillant en op die manier wordt er ook gehandhaafd dat

[1:16:55] de les goed gevolgd wordt.

[1:16:57] Dank u wel.

[1:16:58] Heel goed.

[1:16:58] Ga je gang.

[1:17:02] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:17:04] Ik ben Julia.

[1:17:04] Ik wil graag reageren op de vraag hoeveel leerlingen dit willen, van meneer Van Nispen.

[1:17:10] Uit het gesprekken binnen de fractie blijkt dus dat heel veel kinderen dit eigenlijk wel willen en

[1:17:14] dat ze dat ook van meerdere leerlingen hebben gehoord.

[1:17:18] Heel veel kleine scholen bieden dus te weinig vak aan, dus dan hebben ze bijvoorbeeld geen

[1:17:21] aardrijkskunde of geen biologie.

[1:17:24] Maar heel veel kinderen willen dit dus wel en hebben het bijvoorbeeld nodig voor de studie die

[1:17:27] ze hierna willen doen.

[1:17:29] Dit is best wel een groot probleem en daarom hebben wij het RIFS bedacht om dit probleem op te lossen.

[1:17:33] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[1:17:39] Ik zou even terug willen komen op de vraag die gesteld is door meneer Van Nispen.

[1:17:42] Kunnen scholen dit niet zelf doen?

[1:17:45] Wij zijn van mening dat dit niet kan, ten eerste omdat er vaak problemen liggen in gebieden waar

[1:17:50] gewoon relatief weinig leerlingen zitten per school en scholen ver uit elkaar liggen.

[1:17:54] Dus is het lastig om samenwerksverbanden tussen scholen te doen.

[1:17:58] Daarnaast willen we voor iedere leerling in Nederland zorgen dat dit mogelijk is.

[1:18:01] Dan kunnen we niet afhankelijk zijn van scholen die het goed willen doen, maar iedereen zou

[1:18:05] dit moeten doen.

[1:18:07] Daarom is juist RIF zo belangrijk, want iedereen zou hier toegang tot moeten hebben.

[1:18:21] Dank u wel voor het woord, meneer voorzitter.

[1:18:23] Ik wil graag reageren op de vraag of er niet een ander probleem is.

[1:18:28] Natuurlijk zijn er andere problemen.

[1:18:29] Er zijn heel veel problemen in het land.

[1:18:31] Maar aangezien wij de toekomst zijn en op deze wijze wij niet kunnen bouwen aan onze eigen

[1:18:37] toekomst, want we kunnen niet alles kiezen wat we willen en daardoor kunnen we niet bereiken wat

[1:18:42] we graag willen bereiken, denken wij dat dit een van de belangrijkste problemen op het moment is.

[1:18:48] Daarom staan we hier en we hopen dat u daarmee aan het werk komt.

[1:18:56] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:18:59] Over de vraag waarom we riffs moeten hebben, het wordt dan voor een leerling duidelijker waar ze

[1:19:08] aan toe zijn, want we hebben dan een orgaan waar ze dan naartoe kunnen gaan om extra vakken te volgen.

[1:19:22] Was dat het? Was dat de bijdrage van Team Geel?

[1:19:28] Dank u wel voor de woorden, meneer de voorzitter.

[1:19:30] We hebben nog de vraag gekregen.

[1:19:31] Wie kiest dit? En eigenlijk zijn het eigenlijk alle leerlingen met ambities voor vakken.

[1:19:35] En het gaat niet alleen maar om extra vakken, maar dit betreft ook standaard vakken zoals wiskunde,

[1:19:40] biologie, waaronder een van mijn fractieleden.

[1:19:42] Die heeft geen biologie op school gehad.

[1:19:44] Dit is gewoon echt een stukje basiskennis en ze had het graag willen kiezen.

[1:19:48] Nu is dit niet mogelijk en door middel van het RIFS zullen we dit wel mogelijk willen maken.

[1:19:54] Persoonlijk denken wij dat heel veel leerlingen hier echt heel veel behoefte aan hebben.

[1:19:58] Wij ook met z'n allen en daarom staan we hier ook om dit uur nu te pleiten.

[1:20:01] Heel goed. Ik heb wel heel veel behoefte aan de antwoord van de Kamerleden,

[1:20:05] want jullie hebben hele scherpe dingen gezegd.

[1:20:07] Mevrouw Matou gaat het als eerste proberen.

[1:20:10] Het woord is aan haar.

[1:20:13] Dank, zeg ik tegen de collega's van Team Geel.

[1:20:17] Dit helpt.

[1:20:18] Ik ga op een paar punten reageren en dan neemt mijn collega Van Nisbet over.

[1:20:23] U was zo gestructureerd dat het voor ons heel makkelijk was, dus ik ga punt voor punt langslopen.

[1:20:27] De eerste over het probleem.

[1:20:29] Het antwoord van Team Geel was heel duidelijk, namelijk dat u die vakken niet kunt volgen.

[1:20:34] De angst van mijn fractie is dat, hoe belangrijk dit probleem ook is, deze oplossing misschien

[1:20:42] wel tot verschraling gaat zorgen.

[1:20:44] Want we zien nu al dat sommige scholen zeggen dat ze niemand kunnen vinden voor biologie,

[1:20:49] dan maar geen biologie.

[1:20:50] Waar gaan we eindigen?

[1:20:52] Dan ook geen Nederlands, want je kunt naar het RIFS.

[1:20:54] Wij zijn heel erg bang dat dit een afleiding wordt van het echte probleem.

[1:20:59] Wij vinden ook dat elk kind het vak moet kunnen volgen, of je nou in Hulst woont, in

[1:21:05] Twente of in Leiden, waar ik dan vandaan kom.

[1:21:09] Maar de vraag is of je niet een excuus biedt voor eigenlijk een ander probleem.

[1:21:13] Want het recht van elke leerling staat wat ons betreft bovenop, maar daar heeft mijn fractie

[1:21:18] een enorme zorg.

[1:21:19] Dus daar hoop ik zo in de interrupties wat meer over te horen.

[1:21:22] Dan over de RIFs.

[1:21:24] Dank, dit helpt.

[1:21:26] Dat wordt dan een organisatie.

[1:21:28] Daar kan iedereen heen.

[1:21:30] Maar ik vraag me wel af hoe dat zich verhoudt tot bijvoorbeeld het ROC dat al bestaat, waar

[1:21:34] je ook vakken kunt volgen.

[1:21:36] Komt er overlap?

[1:21:38] We vragen ons ook af wie de docenten die de vakken aanbieden in dienst zijn.

[1:21:44] Werken die voor de school of werken die voor het RIF?

[1:21:48] Wie gaat dan het toezicht houden op de RIF, zodat de kwaliteit daar goed is?

[1:21:52] Dat is een vraag die die beantwoording bij ons opriep.

[1:21:56] Dat brengt me bij die studiesolder.

[1:21:59] Vinden we echt dank voor het hele concrete beeld.

[1:22:02] Laat maar zien dat de collega's in Team Geel echt heel goed nagedacht hebben over deze oplossing.

[1:22:09] Maar wij zijn toch echt wel bang, en ik zeg het nog een keer, voor die verschraling.

[1:22:14] Want voor je het weet, zegt de school in Hulst, weet je wat, ga dat ene vak daar maar volgen.

[1:22:17] Het lijkt ons enorm onwenselijk, of je nou in Zeeland woont, in Friesland, in Groningen

[1:22:22] of gewoon op de Utrechtse heuvelrug, dat het dan is van ja, doe al je vakken maar online,

[1:22:27] Want dat komt de school beter uit.

[1:22:29] Elk kind heeft toch recht om dat vak te volgen en ook de lessen te kunnen volgen?

[1:22:33] Dus zorg dit niet uiteindelijk voor een afname in kwaliteit, terwijl het probleem was dat te vergoten.

[1:22:39] En dan, voorzitter, waarom de RIFs en over de toekomst?

[1:22:45] Laat ik daarmee eindigen.

[1:22:47] Ik denk, meer en meer luisterend naar Tim Geel, dat ik het heel erg eens ben met het probleem.

[1:22:51] Namelijk, als jij biologie wil volgen, want je wil wat worden, of welk ander vak elektrotechniek

[1:22:57] of je wil verzorging doen op het op mbo, dan dan heb je recht dat vak te volgen.

[1:23:02] Dan is het niet jouw probleem als leerling dat de school dat niet geregeld krijgt.

[1:23:05] Mijn zorg is dat de leerlingen uiteindelijk

[1:23:08] de dupe worden van deze hele sympathieke oplossing.

[1:23:10] Dus ik ben heel benieuwd hoe fractie Team Geel daarnaar kijkt.

[1:23:14] Bal wordt teruggekaatst. Spannend hoor.

[1:23:17] De heer Van Nispen.

[1:23:20] Ook van mijn kant.

[1:23:21] Dank voor de scherpe beantwoording eigenlijk van de vragen die wij hebben gesteld.

[1:23:26] Het is mij voor een groot gedeelte al een stuk duidelijker geworden waarom jullie dit voorstellen.

[1:23:31] Veel vragen zijn ook beantwoord gekregen.

[1:23:32] Sommige antwoorden van jullie roepen bij mij toch weer een nieuwe vraag op.

[1:23:37] Zo zei Teun bijvoorbeeld op mijn vraag wie hier nou iets aan heeft.

[1:23:40] Hij zei dat het vooral de kinderen van de dumbevolkte gebieden zijn.

[1:23:44] Dat werd vervolgens ook door enkele sprekers van fractie Geel herhaald.

[1:23:49] Ik begrijp dat.

[1:23:50] Ik neem het zo van jullie aan, als je niet uit Breda komt of uit Leiden, zoals wij, dat er dan

[1:23:58] scholen zijn in de dunbevolktegebieden waar wellicht niet alle vakken gegeven kunnen worden.

[1:24:02] Dus dat punt snap ik.

[1:24:04] Dan toch blijft mijn vraag wel een beetje staan, maar wordt het dan juist voor alle leerlingen

[1:24:10] mogelijk om alle vakken op alle scholen te zoeken of, en ik probeer het mezelf zo duidelijk mogelijk

[1:24:16] uit te drukken, anders moeten jullie nog maar een vraag daarover stellen.

[1:24:19] Of leidt het dan toch tot de situatie dat kinderen die de weg goed weten te vinden op het internet

[1:24:24] welke school biedt waar precies welk vak aan, of kinderen die ouders hebben die dat heel

[1:24:28] erg stimuleren, van daar kun je online wiskunde C volgen en daar kun je naartoe voor bedrijfskunde,

[1:24:35] dat juist die groep, die het toch al best wel goed getroffen heeft, gebruikmaakt van die

[1:24:41] mogelijkheid, terwijl je juist kansen en gelijkheid wil.

[1:24:42] Je wil het juist voor iedereen.

[1:24:45] Ik hoop dat ik mij duidelijk genoeg uitdruk, voorzitter.

[1:24:47] Anders ligt het volledig aan mij.

[1:24:50] Dan hoop ik op een vervolgvraag van jullie.

[1:24:52] Maar dat is toch een beetje de zorg.

[1:24:53] Dus dient het uiteindelijk wel de kansen gelijkheid?

[1:24:56] Dan heb ik nog twee korte punten, als dat mag.

[1:24:59] Jullie zeggen dat veel leerlingen dit willen.

[1:25:01] We hebben dat om ons heen gevraagd, onder andere in fractie geel, en die behoefte bestaat.

[1:25:07] Ik realiseer me dat de tijd dat ik op de middelbare school zat heel erg lang geleden.

[1:25:12] In mijn tijd was dat niet zo.

[1:25:15] We hadden gewoon de vakken die we hadden en je had wel keuze.

[1:25:18] Maar dat was het dan wel een beetje.

[1:25:19] En dan was helemaal niet de behoefte om andere vakken te volgen, ook op andere scholen.

[1:25:24] Maar goed, dat is geen argument dat het niet bestaat, het probleem.

[1:25:27] Maar ik probeer meer te zeggen.

[1:25:28] Ik ben ook nog niet helemaal overtuigd dat dit nou een groot probleem is.

[1:25:31] En dat heel veel leerlingen dit inderdaad willen.

[1:25:34] Dan tot slot.

[1:25:35] Ik hoorde Bram zeggen.

[1:25:36] Ja, natuurlijk hebben we zelf al iets geprobeerd.

[1:25:38] Maar we voelen ons nog niet goed genoeg gehoord.

[1:25:40] Allereerst te prijzen dat jullie zelf in actie zijn gekomen en dit hebben gevraagd,

[1:25:44] onder andere aan de leraren op jullie scholen.

[1:25:47] Het punt waar ik mee zit is dan wel, moeten wij dan vanuit Den Haag hier, vanuit de Tweede

[1:25:52] Kamer, de Nationale Vergaderzaal, die scholen, die dat kennelijk zelf nog niet goed voor elkaar

[1:25:56] krijgen, moeten wij hen dan daartoe gaan verplichten om die samenwerking vorm te geven?

[1:26:02] Ik heb daar toch een beetje mijn aarzelingen bij.

[1:26:04] De ervaringen vanuit het verleden, en nogmaals, het klinkt misschien een beetje als opa vertelt,

[1:26:09] Maar de ervaringen zijn toch niet al te goed met hervormingen in het onderwijs.

[1:26:14] Hiervanuit Den Haag uitstochten over het onderwijs, terwijl we eigenlijk willen dat leraren zelf

[1:26:20] beter naar jullie gaan luisteren en die oplossing tot stand brengen.

[1:26:24] Ook op dit punt behoud ik nog wel enige aarzelingen, met nogmaals veel waardering voor de manier

[1:26:29] waarop jullie je voorstel naar voren hebben gebracht.

[1:26:33] Nou, fractie Geel, wie geeft er antwoord op?

[1:26:35] Wie durft?

[1:26:37] Ga je gaan.

[1:26:39] Hallo, bedankt voor het woord, meneer de voorzitter. Ik kom meteen terug op het laatste punt,

[1:26:42] want het blijkt dat we nog steeds niet goed gehoord zijn, want de meneer is blijkbaar zelf ook nog niet goed geluisterd.

[1:26:47] Want wij hebben verteld...

[1:26:48] Kijk, nu wordt het een debat.

[1:26:49] Zo.

[1:26:50] Ja.

[1:26:50] Zo.

[1:26:51] Ja.

[1:26:53] Nou.

[1:26:54] Want zoals in onze opening speeches verteld...

[1:26:56] Wacht even, wacht even. Ja, ga je gang.

[1:26:58] Zoals in onze opening speeches verteld, als de scholen jou meedoen aan het RIFS, dan krijg je een stempel.

[1:27:03] En dit is een aanrader.

[1:27:05] Scholen die een ruststempel krijgen, zullen leerlingen bijdenken en ouders,

[1:27:09] ik wil naar deze school, want nu kunnen mijn kinderen de vakken volgen die zij willen volgen.

[1:27:14] En nu krijgen ze nog eens de kans om hun doelen te bereiken.

[1:27:16] Wat daar streven we er echt naar, want wij zijn die toekomst.

[1:27:19] En daarom worden de scholen niet verplicht, maar worden het aangeraden.

[1:27:23] Dus volgens mij is hetzelfde geval wat wij bij de docenten hebben,

[1:27:26] is het nog steeds aan de hand in de Tweede Kamer.

[1:27:28] Bedankt voor het woord meneer de voorzitter.

[1:27:36] Ga je gang.

[1:27:37] Dank u wel voor het woord, meneer voorzitter.

[1:27:39] Ik zou even terug willen komen op de docenten.

[1:27:41] Want de vraag is geldt, voor wie werken docenten nou?

[1:27:44] Voor het RIFS of voor scholen?

[1:27:46] Docenten werken voor het RIFS en die zullen dus in de naam van het RIFS onderwijs geven aan degene die vakken niet kunnen volgen.

[1:27:54] En dan hoor ik misschien vragen van, maar we hebben toch al een docententekort?

[1:27:58] Daar hebben we ook een oplossing voor bedacht.

[1:27:59] Wat je nu vaak ziet, is dat er relatief kleine klassen zijn voor bepaalde vakken waar relatief

[1:28:05] weinig vraag naar is.

[1:28:07] Bijvoorbeeld de wiskunde C zit in een klas met vijf of zes leerlingen, maar een klas

[1:28:11] kan makkelijk 25 of 30 man in.

[1:28:13] Als de docenten die die kleine klassen volgen de druk ontnomen worden van die docenten,

[1:28:19] die voor weinig mensen lesgeven, dan kan dus één docent voor een volle klas lesgeven

[1:28:23] via het RIFS, waardoor eerst weer extra docenten vrijkomen.

[1:28:26] Alder. Ja, ga je gang.

[1:28:34] Ik wou nog bij de vraag komen over de verplichtingen.

[1:28:38] Of je scholen dat nou moeten verplichten of niet.

[1:28:41] We kunnen het niet verplichten, maar we willen deze organisatie provinciaal oprichten.

[1:28:52] De provincie raadt het dan heel erg aan.

[1:28:54] Als zo'n school dan meedoet aan de organisatie, dan krijgt wat mijn mede-fractiegene had al

[1:29:04] gezegd over de stempel.

[1:29:05] Die krijg je dan, en dan krijg je dus een betere reputatie, zeg maar.

[1:29:21] Bedankt voor het woord, voorzitter.

[1:29:24] Om terug te komen op de vraag of wij niet een excuus maken voor het probleem dat wij

[1:29:30] die we op dit moment proberen op te lossen.

[1:29:32] Nou, eigenlijk denk ik van niet.

[1:29:35] Het kan eigenlijk niet zo zijn dat het kan en het mag niet zo zijn dat RIFS een

[1:29:40] vervanging wordt van de reguliere lessen die op dit moment al worden gegeven.

[1:29:45] Het is enkel wanneer een school geen klas kan vormen of misschien geen docent

[1:29:51] heeft om deze lessen te geven, dat zij naar het RIFS kunnen gaan om dus voor een

[1:29:56] online lessen of een les op een andere school zich aan te sluiten.

[1:30:04] Ja, dank u wel voor het woord, meneer de

[1:30:07] voorzitter, om even terug te komen op de vraag van minister Matoeg.

[1:30:12] Minister zo.

[1:30:14] Dat droomt ze elke nacht van, maar ze is kamerlid.

[1:30:17] Excuus.

[1:30:22] Ja, om even terug te komen op de vraag.

[1:30:25] Mijn excuus dat we ons niet helemaal duidelijk hebben gemaakt, maar het RIFS is

[1:30:28] een extra, is niet vervanging voor het huidige onderwijs.

[1:30:31] Persoonlijk kan ik op mijn school geen filosofie volgen, wat ik heel erg jammer vind, maar wat voor

[1:30:35] mij dan de mogelijkheid biedt — ik zit in een olderzaal op school — om in Hengelo toch daar

[1:30:41] naartoe te gaan en daar met een klas een filosofie aan te sluiten, om hem toch daar te kunnen volgen.

[1:30:47] Ik ben erg benieuwd naar de antwoorden van de Kamerlid.

[1:30:49] Nog één iemand van de fractie Geel.

[1:30:52] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:30:55] over de vraag of je daardoor minder kans op gelijkheid zou hebben.

[1:31:02] Nee, want iedereen kan gewoon naar het RIFS toestappen.

[1:31:05] Het kan niet zo zijn dat de ene school vaker naar het RIFS gaat dan een andere school.

[1:31:12] Iedere leerling heeft gewoon gelijke kansen om naar het RIFS toe te stappen.

[1:31:17] Hartstikke goed.

[1:31:18] Gaan we eens even luisteren naar de Kamerleden of die een antwoord hebben op die hele scherpe vragen.

[1:31:25] Ik durf bijna geen antwoord meer te geven, voordat mij opnieuw de oren worden gewassen

[1:31:29] dat ik niet goed heb geluisterd.

[1:31:32] Ik heb echt mijn best gedaan.

[1:31:34] Ik durf natuurlijk nog wel wat terug te zeggen, anders hoor ik het nog een keer.

[1:31:40] Mijn punt is dat als dit zo'n mooi idee is, en er is op dit moment volgens mij geen wet

[1:31:47] die zegt dat scholen niet met elkaar mogen samenwerken.

[1:31:51] Volgens werk weet hebben we die wet niet.

[1:31:52] Jullie bepleiten iets anders.

[1:31:54] Jullie bepleiten dat de overheid vanuit hier, vanuit de Tweede Kamer, het idee komt.

[1:31:59] Er worden de RIF's, de regionale instituut verbreding van scholen, opgericht.

[1:32:05] En dan gaan we dit beter organiseren.

[1:32:07] Maar als het zo'n goed idee is, en ik wil het echt van jullie aannemen, ook dat daar behoefte aan is

[1:32:12] onder leerlingen, dan is het toch mijn wedervraag.

[1:32:14] Maar waarom organiseren scholen dat dan nog niet, als dat inderdaad tot betere reputatie bijvoorbeeld

[1:32:20] kan leiden.

[1:32:24] Ik blijf er toch een beetje moeite mee houden.

[1:32:26] Ik hoop dat jullie daar ook wel begrip voor hebben om dat dan vanuit hier te gaan opleggen.

[1:32:30] Het is niet verplicht, daar heb ik ook geprobeerd goed naar te luisteren, maar we gaan het dan

[1:32:34] wel toch opleggen.

[1:32:35] Terwijl ik denk, ja, als het nou van onderop komt, scholen in een bepaald gebied vinden

[1:32:39] dat met elkaar een goed idee of die ene school in Hulst, die als voorbeeld is genoemd, die

[1:32:43] gaat een samenwerking aan met een school in Breda voor die vakken waar ze niet de docenten

[1:32:48] hebben. Om dan die vakken, al dan niet online of met een uitwisseling, of de docent uit Breda die

[1:32:54] gaat één dag in de week naar Hulskochtom, zijn er niet andere oplossingen denkbaar dan dit voorstel.

[1:33:01] En dan heb ik nog een tweede punt, voorzitter. Ons is verzekerd dat dit niet tot meer kansen

[1:33:06] ongelijkheid zal leiden, want iedereen kan hier een beroep op doen. Dat begrijp ik. En toch is

[1:33:11] dan mijn zorg dat je van goede huizen moet komen om te zeggen dat je inderdaad woont in Enschede

[1:33:17] en ik ga een vak volgen in Utrecht. Dus je moet wel de weg zien te weten.

[1:33:21] Dus als je dit gaat doen, dan wijs ik erop. Zorg dan dat het op een begrijpelijke,

[1:33:28] laagdrempelige, makkelijke weg is. Een makkelijke manier om je daarop te kunnen

[1:33:31] beroepen. Als je het dan te ingewikkeld maakt, dan zul je zien dat bijvoorbeeld alleen maar kinderen

[1:33:36] van theoretisch opgeleide ouders dit gaan doen. En dan krijg je volgens mij niet meer kansengelijkheid,

[1:33:43] maar misschien juist minder. Dat is denk ik nog wel een risico. Als je dit gaat doen,

[1:33:46] Let daar dan zeker op.

[1:33:48] Heel goed.

[1:33:49] Het woord is aan mevrouw Matoeg.

[1:33:52] Ja, voorzitter, dank voor het woord.

[1:33:54] En ik dank vooral ook de collega's uit Team Geel.

[1:33:57] Want dit is waarom we debatten hebben in dit huis.

[1:33:59] Door de beantwoording is het voor mij ook steeds duidelijker wat het probleem is.

[1:34:04] En laat ik ook heel duidelijk zeggen of het nou gaat om de individuele voorbeelden.

[1:34:08] Filosofie, biologie en volgens mij zijn er veel meer genoemd.

[1:34:12] Kinderen, leerlingen hebben het recht om die vakken te volgen.

[1:34:16] En dat is ook belangrijk.

[1:34:16] Dan kan je worden wie je wil worden en je talent ontwikkelen.

[1:34:20] Het is gewoon heel stom dat je dat niet kunt, omdat we ergens anders problemen hebben.

[1:34:25] Ik vind het heel belangrijk om te zeggen dat ik het daar, en zeker na die beantwoording,

[1:34:29] helemaal mee eens ben, en het probleem ook.

[1:34:31] Ik blijf toch een paar twijfels hebben over de oplossing.

[1:34:34] Wat ik fijn vind, zeg ik via u de voorzitter, is dat ik het heel erg eens ben met Team Geel

[1:34:40] en specifiek de beantwoording over de angst voor vervanging.

[1:34:45] Dat mag niet zo zijn, hoorde ik heel stellig.

[1:34:48] Ik ben heel blij met dat antwoord.

[1:34:51] De reden dat ik toch wel een beetje angstig ben, is niet omdat ik heel kritisch ben op

[1:34:55] de collega's van Team Geel, maar we hebben vaker de minister van Onderwijs hier in deze

[1:34:59] Kamer.

[1:35:00] Hij zegt dan bijvoorbeeld bij inhuur van huiswerkbegeleiding dat het niet de bedoeling is dat het onderwijs

[1:35:06] vervangt.

[1:35:06] Dan zien we dat toch gebeuren.

[1:35:09] Dan zien we slimme bureautjes daar bedrijfjes op inzetten.

[1:35:12] Die zien we docenten soms wegkapen en dan was het niet de bedoeling, maar dan gebeurt

[1:35:17] het toch.

[1:35:18] En dat is mijn zorg, dat we hier een heel sympathiek idee hebben op een heel bewust probleem, maar

[1:35:24] dat onbedoeld er toch via die route we verder van huis zijn.

[1:35:29] En ik denk dat de team Geel het ook met mij eens is, want dat hoorde ik net heel goed,

[1:35:32] dat dat niet de bedoeling is.

[1:35:34] Dus ik zou heel graag dit debat willen eindigen met hoe kunnen we voorkomen dat dat gebeurt,

[1:35:38] Wat we jammer genoeg net iets te vaak zien in het onderwijs, want uiteindelijk gaat het

[1:35:43] om leerlingen en dat zij met de woorden van de eerste drie sprekers het gaat toch om

[1:35:48] onze kinderen.

[1:35:48] Zij zijn de toekomst.

[1:35:49] Dat wil ik alleen maar onderschrepen.

[1:35:51] Heel goed.

[1:35:51] Dan schors ik even twee minuten voor overleg binnen de fracties.

[1:38:27] We gaan weer verder.

[1:38:29] Mag ik stilte in de zaal?

[1:38:35] We gaan kijken naar de conclusies.

[1:38:41] En ik geef graag als eerste het woord aan Team Blauw om duidelijk te maken wat zij ervan vinden.

[1:38:48] Team Blauw, ga je gang. Wat zei je nou?

[1:39:12] Niks meneer de voorzitter, maar heel erg bedankt voor het woordbel ondanks dat.

[1:39:21] Wij zijn Nika en Juliette en wij geven door fractieblauw de conclusie over fractiegeel.

[1:39:35] Dank u wel.

[1:39:36] Er werd een heel sterk voorstel gegeven.

[1:39:38] Er werd duidelijk gemaakt dat er nog geen totale gelijkheid is, dat nog niet alle vakken door elke

[1:39:42] leerling gekozen kunnen worden.

[1:39:44] Hier wil fractiegeel verandering in brengen.

[1:39:46] Er werden gelijk sterke oplossingen geleverd die dit zouden kunnen aanpakken, zelfs

[1:39:50] al een heel idee bedacht voor een centrum op regionaal niveau?

[1:39:58] Het debat werd heel sterk geopend doordat de Kamerleden hun grote interesse toonden door

[1:40:05] kritische vragen te stellen.

[1:40:07] De vragen werden grotendeels beantwoord, al was nog niet alles helemaal duidelijk.

[1:40:12] Daarom willen we ook vragen of de Kamerleden deze fractie een kans willen geven om wat

[1:40:20] nu nog in onze ogen misschien een beetje onduidelijk is, nog aan te vullen?

[1:40:26] Het was een sterk debat.

[1:40:28] Er werden persoonlijke verhalen gedeeld, waardoor het punt zeer sterk overkwam.

[1:40:32] Er was inderdaad nog wat onduidelijkheid, dus het zou mooi zijn als er nog een gesprek

[1:40:36] over komt.

[1:40:36] Maar voor nu bedankt voor het woord.

[1:40:45] Hartstikke goed.

[1:40:45] Dan gaan we nu luisteren naar fractie Rood.

[1:41:01] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:41:03] Als eerste wil ik de Kamerleden bedanken voor hun participatie en inbreng in dit debat.

[1:41:09] Het RIFS vinden wij een goed instituut en het werkt juist in het voordeel van de leerling.

[1:41:15] Het is daarom ook mooi om te zien dat de fractie niet bang is om in debat te gaan met de Kamerleden

[1:41:21] en ook sterk te zijn in hun mening.

[1:41:23] Wij zien ook de noodzaak van het probleem.

[1:41:25] Het is dan ook erg belangrijk dat hierop geanticipeerd wordt.

[1:41:36] Dank voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:41:54] Wij zijn Isabella en Katinka en wij gaan namens fractie Groen de conclusie bekendmaken.

[1:42:00] Ten eerste complimenten aan de presentatoren aan het begin, vanwege hun duidelijke visie waarin het

[1:42:06] belang van de jongeren heel erg centraal stond.

[1:42:11] Dan hebben wij als tip dat het misschien iets beter was om gelijk het probleem aan te kaarten.

[1:42:18] In het begin dachten wij dat het probleem was dat het verslechtering van het onderwijs was,

[1:42:23] maar later kwamen we erachter dat het ging om kansen van ongelijkheid.

[1:42:26] Dus als tip is het dan gelijk het probleem duidelijk maken.

[1:42:32] Daarnaast werd door de woordvoerders excellent gesproken.

[1:42:36] Duidelijk het taalwet er bekend gemaakt wat ze heel erg graag wouden en wat ze liever niet wouden.

[1:42:41] Dus dat was heel erg goed van de woordvoerders.

[1:42:45] Daarnaast als nog een tip zagen wij ook dat we misschien iets beter bij de eersprekers

[1:42:49] met structuur en communicatie gewerkt kon worden.

[1:42:52] We zagen dat er soms iets werd gezegd wat niet de bedoeling was en dat het soms niet

[1:42:57] vloeiend aan elkaar ging.

[1:42:59] Dus als onze tip is dat het ook goed is om te communiceren wie wat zegt.

[1:43:04] Daarnaast hebben wij nog als top dat we zelf nooit echt op dit probleem hebben gelet.

[1:43:09] Maar nu jullie het aangekaart hebben, zien wij het probleem ook en vinden we dat er snel

[1:43:13] een oplossing moet komen voor dit probleem.

[1:43:15] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:43:24] Ten slotte fractie geel.

[1:43:35] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[1:43:37] Ik wil eerst even een paar mensen bedanken.

[1:43:39] Ten eerste meneer Van Nispen en mevrouw Mathoeg.

[1:43:43] De andere conclusies van de andere fracties.

[1:43:46] En het EED-team met het helpen van het maken van ons idee.

[1:43:50] We hebben het vandaag gehad over het RIFS.

[1:43:52] Het doel van het RIFS was om kansen ongelijkheid uit de wereld te helpen.

[1:43:57] of in elk geval binnen het onderwijs in Nederland.

[1:44:00] Om efficiënter om te gaan met onze docenten

[1:44:02] door ze voor grotere klassen te zetten

[1:44:04] en door het onderwijs te verbeteren.

[1:44:08] Ik merkte dat we het best wel eens waren in het doel.

[1:44:12] Het doel van het RIFS.

[1:44:14] Ik merkte alleen ook dat we het niet helemaal eens waren

[1:44:17] over hoe we dat gingen aanpakken.

[1:44:20] Wij wilden het graag vanuit de overheid.

[1:44:22] En dat wilden wij graag om regionale verschillen te voorkomen

[1:44:25] en om juist die kansenongelijkheid te voorkomen.

[1:44:31] Ik merkte ook dat we over veel dingen nog niet helemaal uit waren.

[1:44:34] En daarom zou ik ook willen vragen of we hier nog een keertje over verder kunnen praten.

[1:44:38] Want ik denk dat dit zeker geen idee is wat we in de prullenbak moeten gooien,

[1:44:41] maar waar we nog even op voor moeten zetten.

[1:44:45] Want zoals je ook hoorde van de persoonlijke voorbeelden van onze mensen,

[1:44:48] is het probleem geen illusie, maar realiteit.

[1:44:52] Door meer diversiteit te creëren in vakken, creëren we meer gelijkheid in het onderwijs.

[1:44:56] Dank u wel.

[1:45:06] Het woord is aan mevrouw Matoeg.

[1:45:08] Voorzitter, er zijn door alle andere fracties en teams veel complimenten geuit naar Team Geel.

[1:45:13] En daar kan ik me eigenlijk alleen maar onderstrepen.

[1:45:18] En dat meen ik serieus.

[1:45:19] Ik zat vorige week donderdag hier ook, met een eigen wetsvoorstel.

[1:45:22] Nou, er waren reacties hier die moeilijker waren dan in de debat vorige week.

[1:45:28] En misschien is het einde van dit debat onbevredigend,

[1:45:31] maar ik ben eigenlijk best wel trots naast dat ik complimenten wil geven.

[1:45:35] Doordat wij dit debat met elkaar hebben, is het duidelijker geworden dat er een probleem is.

[1:45:39] Heb ik leerlingen gehoord?

[1:45:40] Hebben jullie niet alleen een voorstel gedaan, maar hebben jullie dat probleem beter onderschreven

[1:45:45] en uitgelegd, met als gevolg dat nog meer leerlingen zeggen dat ze dit probleem herkennen?

[1:45:50] Maar nog belangrijker, en daarom ben ik zo trots, is dat we in deze Tweede Kamer heel

[1:45:55] vaak te snel naar een oplossing grijpen, want dan heb je maar wat gedaan.

[1:45:58] Ik vind het heel volwassen en mooi om te zien hoe Team Geel benadrukt dat we misschien nog

[1:46:03] wat dingen uitzoeken, overigens een voorstel dat al in detail best wel ver uitgewerkt is en in het

[1:46:08] debat werd steeds meer duidelijk.

[1:46:10] Er werd tot slot een hele concrete vraag gesteld.

[1:46:13] Omdat hij zo concreet is, wil ik hem ook concreet beantwoorden.

[1:46:16] Ik heb aan het begin bij het voorstellen gezegd dat ik niet de woordvoerder onderwijs zou zijn, dus

[1:46:20] het zou een beetje slijmerig zijn als ik zou zeggen ja, kom praten, terwijl ik daar helemaal

[1:46:24] nooit over spreek.

[1:46:25] Dus ik hoop heel erg dat Team Geel hun plan met de verdere onderbouwing naar alle

[1:46:30] woordvoerdersonderwijs zullen opmailen, zodat zij er wat mee kunnen doen en het oppakken.

[1:46:34] En wellicht dat het een onderwerp is wat in de debatten over dit onderwerp verder terugkomt.

[1:46:37] En nogmaals dank.

[1:46:39] Ik kijk ernaar uit om velen van jullie in deze bankjes later, als jullie boven de 18 zijn, te

[1:46:44] verwelkomen.

[1:46:54] Ik kan dit alleen maar onderschrijven.

[1:46:56] De complimenten die door mevrouw Matoeg zijn uitgedeeld, zijn ook namens mij, inclusief de

[1:47:01] wens veel van jullie hier ooit een keer terug te zien, dan wel later in de bankjes, dan wel op

[1:47:06] gesprek met woordvoerders onderwijs.

[1:47:08] Ik vind dat een uitstekende suggestie.

[1:47:10] Ik denk ook dat we het inderdaad vandaag eens zijn, eens zijn, misschien eens zijn geworden over het

[1:47:16] doel en misschien nog net niet helemaal over het middel, hoe je dat dan moet doen, of je dat dan

[1:47:21] van onderop via de scholen tot stand moet brengen of vanaf hier op moet leggen aan de scholen.

[1:47:27] Dus nog los van de tip om dit idee verder concreet te delen met het ministerie van Onderwijs,

[1:47:34] met woordvoerdersonderwijs hier in de Tweede Kamer, zou ik willen zeggen, het kan natuurlijk

[1:47:39] ook op bepaalde plekken tot stand komen, juist van onderop, inderdaad met die twee scholen

[1:47:43] die de samenwerking aangaan en de leerlingenvakken al dan niet online laten volgen.

[1:47:49] Dat kan een pilot zijn, dat kan een succes worden, dat kan ook weer inspirerend werken

[1:47:52] voor andere scholen en wellicht via politici.

[1:47:54] Dus kortom, zolang jullie nog niet de hele Tweede Kamer hebben overtuigd, blijf

[1:48:00] vooral ook aan de poort rammelen bij jullie docenten, bij jullie schoolbestuurders en bij

[1:48:04] iedereen die het maar horen wil om dit voor elkaar te krijgen, omdat jullie doel zo goed

[1:48:10] onderschreven is en we het daar ook allemaal over eens zijn.

[1:48:13] Team Blauw zei een sterk voorstel van fractie Geel met goede argumenten.

[1:48:17] Team Rood zei ja, de RIPS is een goed voorstel, wordt een belangrijk instituut.

[1:48:21] Team Groen zei complimenten voor de duidelijke visie en duidelijke taal van Team Geel.

[1:48:26] Die vonden het ook een goed voorstel.

[1:48:27] Voorzitter. Als het hier nu op een stemming aan zou komen, dan zou ik het wel weten.

[1:48:31] Dan tel ik mijn zegeningen.

[1:48:33] Dan gaat dit voorstel het natuurlijk halen.

[1:48:35] Bedoel ik daar maar mee.

[1:48:37] Heel veel succes met alles wat jullie nog gaan doen.

[1:48:39] En nogmaals heel erg veel dank dat wij met jullie dit gesprek mochten voeren.

[1:48:42] Dank jullie wel.

[1:48:49] Tot zover.

[1:48:50] Als Team Geel nog op de foto wil met de beide Kamerleden, dan is dit jullie kans.

[1:48:57] Fractiegeel.

[1:51:08] Ik schors tot 5 voor 3.

[1:51:11] Ik schors tot 5 voor 3.

[2:02:04] We gaan beginnen.

[2:05:26] Prima, we gaan beginnen.

[2:05:29] We gaan beginnen.

[2:05:30] Als iedereen gaat zitten.

[2:05:36] Mag het stil in de zaal.

[2:05:39] Mag het stil in de zaal.

[2:05:40] Wilt u gaan zitten.

[2:05:44] We gaan door met fractie blauw.

[2:05:47] Inmiddels zijn we verrijkt met twee staatssecretarissen.

[2:05:50] Jawel, het mag wat kosten.

[2:05:53] Daar draaien we de hand niet voor om.

[2:05:56] Ik geef ze graag zelf even het woord, zodat ze zich kunnen voorstellen.

[2:06:00] Eerst mevrouw Van Heuvelen.

[2:06:03] Waar bent u staatssecretaris van en wat is eigenlijk een staatssecretaris?

[2:06:08] Goedemiddag allemaal.

[2:06:09] Dank u wel, voorzitter.

[2:06:12] Fijn dat we hier zo meteen een debat kunnen voeren over een heel mooi onderwerp dat ik

[2:06:16] begrijp dat door jullie wordt ingeleid, door de blauwe fractie.

[2:06:20] Mijn naam is Alexandra van Heuvelen.

[2:06:22] Ik ben staatssecretaris voor Digitalisering en Koninkrijksrelaties.

[2:06:27] Digitalisering gaat over natuurlijk hoe we in dit land omgaan met alles wat digitaal is, van appjes

[2:06:35] en computers tot mediawijsheid en allerlei van dit soort onderwerpen, AI, artificial intelligence.

[2:06:44] Dit zijn de onderwerpen waar ik veel tijd aan besteed, over hoe we daar op een goede manier

[2:06:49] mee kunnen omgaan.

[2:06:50] Dus ik denk dat het debat van vandaag daar ook heel erg in kan helpen.

[2:06:54] Koninkrijksrelaties gaat over de eilanden die onderdeel zijn van het Koninkrijk van Nederland, voor

[2:07:01] een deel als bijzondere gemeenten, voor een deel als aparte landen, zoals Curaçao, Aruba, Sint Maarten,

[2:07:07] Bonaire, Saba en Sint Eustatius, en de relaties met hen en hoe we kunnen zorgen dat het welzijn van

[2:07:13] iedereen die daar woont wordt bevorderd.

[2:07:16] Dus dat zijn twee thema's.

[2:07:18] Ik heb zelf bestuurskunde ooit gestudeerd, in de tijd dat ik net iets ouder was dan jullie nu zijn.

[2:07:25] Maar ik ben al heel erg lang aan het werk.

[2:07:27] Dat heb ik op allerlei plekken gedaan, in een energiebedrijf, als directeur van het

[2:07:33] openbaar vervoerbedrijf van Amsterdam.

[2:07:35] Ik ben verantwoordelijk geweest als staatssecretaris voor de toeslagenaffaire,

[2:07:40] althans voor het helpen dat te repareren, en nu dus voor dit onderwerp.

[2:07:46] Heel goed. Dank u wel.

[2:07:49] De heer Van Ojen.

[2:07:53] Goedemiddag allemaal.

[2:07:55] Ontzettend leuk om jullie te zien.

[2:07:56] Het doet mij weer denken aan vorig jaar, toen we elkaar ook troffen.

[2:07:59] Ik denk met andere jongeren, maar misschien is een enkeling ook vorig jaar geweest.

[2:08:04] Kimberly zie ik wel vaker, moet ik eerlijk zeggen.

[2:08:06] Dat is de voorzitter van de Nationale Jeugdraad.

[2:08:08] Ik ben dus verantwoordelijk voor onder andere jeugdzorg.

[2:08:13] Maar dat betekent dus ook hoe het met jongeren in Nederland gaat.

[2:08:16] Gaat het goed met mensen?

[2:08:17] hebben ze problemen en wat kunnen we daaraan doen.

[2:08:20] Daarom gaat Kimberley mij ongeveer elke paar maanden stevig het vuur aan de schoenen leggen

[2:08:25] om toch het jeugdzorgbeleid te verbeteren.

[2:08:28] Ik ben ook nog voor een paar andere dingen verantwoordelijk.

[2:08:30] Ik noem maar twee.

[2:08:31] Die vind ik wel belangrijk.

[2:08:33] Het eerste is al het preventiebeleid.

[2:08:36] Dat gaat bijvoorbeeld over hoe we voorkomen dat mensen onnodig ziek worden omdat er bijvoorbeeld

[2:08:42] veel te veel suiker wordt gegeten.

[2:08:45] Daar hebben jullie vast ook een mening over.

[2:08:46] Denk ik. Of gerookt, of alcohol drinken onder je achttiende, noem het allemaal maar op.

[2:08:53] De andere vier en vijf mei komen er weer aan.

[2:08:55] Dat gaat over het herdenken van de Tweede Wereldoorlog.

[2:08:58] Daar probeer ik ook mijn steentje aan bij te dragen, zodat het herdenken in Nederland belangrijk blijft.

[2:09:05] Heel goed, dank u wel.

[2:09:07] Dan geef ik graag het woord aan de fractievoorzitters van fractie Blauw.

[2:09:21] Vertel om te beginnen even wat het onderwerp is, want dat heb ik nog niet gedaan.

[2:09:25] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:09:27] Ons onderwerp gaat over sociale media en de mentale gezondheid van jongeren daarbij.

[2:09:33] Wij zijn Sil, Tess, Joost en ik ben Gaia.

[2:09:38] Social media.

[2:09:39] Wil iedereen die het gebruikt even zijn hand op hem hoog steken?

[2:09:45] Zoals u ziet, gebruikt bijna iedereen het wel.

[2:09:48] Maar zijn we ons wel echt bewust van de mentale problemen die dat urenlange strolen opleveren?

[2:09:53] Ik merk zelf bijvoorbeeld dat als ik mij verveel, niks te doen heb of last heb van uitstelgedrag,

[2:09:59] dat ik mijn telefoon open om maar bezig te zijn met iets.

[2:10:02] Ik open mijn telefoon en ga naar Instagram of naar een andere social media platform.

[2:10:07] Ik open de app en begin met scrollen.

[2:10:09] Helaas zie ik beelden die ik niet wil zien en die op mijn netvlies gebrand staan.

[2:10:14] Deze beelden dragen niet bij aan het positieve effect van social media.

[2:10:23] Deze beelden kunnen weer leiden tot mentale problemen onder jongeren.

[2:10:27] Jongeren komen vaak met social media in aanraking zonder de juiste begeleiding en dat kan gevaarlijk

[2:10:32] zijn.

[2:10:33] Veel jongeren weten niet goed hoe ze zichzelf online moeten beschermen en worden blootgesteld

[2:10:38] aan ongewenste beelden en verkeerde bedoelingen.

[2:10:40] Het is belangrijk om te begrijpen welke gevaren er zijn en hoe je daarmee om kunt gaan.

[2:10:45] Bovendien kan het gebruik van social media leiden tot de angst om dingen te missen.

[2:10:50] Dit kan als een angststoornis gezien worden die mede mogelijk gemaakt is door de negatieve

[2:10:55] effecten van social media.

[2:10:57] Jongeren kunnen hierdoor in een spiraal van negativiteit terechtkomen.

[2:11:01] En dit heeft nog ergere gevolgen voor de jongeren in onze maatschappij.

[2:11:04] Daarom is dit dus zeker een onderwerp dat onze aandacht verdient.

[2:11:08] Daarom willen wij dat jongeren zo snel mogelijk mediawijs zijn.

[2:11:11] Dit willen wij bereiken met voldoende informatie, of voldoende mogelijkheden om informatie te vinden,

[2:11:16] die ze kunnen helpen media wijzer te worden.

[2:11:18] Ook willen wij lessen op middelbare en basisscholen, het liefst expertlessen.

[2:11:23] Als deze jongeren al deze handvaten tot goed gebruik kunnen zetten,

[2:11:27] zullen de effecten daarvan snel merkbaar zijn.

[2:11:29] Hierdoor kunnen zij zich zo goed mogelijk weren van de slechte kanten van sociale media,

[2:11:34] en de positieve kanten goed inzetten.

[2:11:38] En terwijl wij de uitdagingen van het digitale tijdperk onder ogen zien,

[2:11:42] moeten wij erkennen dat onze huidige inspanningen ontoereikend zijn.

[2:11:47] Ja, er is voorlichting en ja, er zijn wetten en regels.

[2:11:51] Maar laten we even eerlijk zijn, deze maatregelen blijven oppervlakkig

[2:11:54] als we geen concrete ondersteuning bieden aan onze jongeren.

[2:11:58] We hebben gezien hoe de toename van sociale mediagebruik hand in hand gaat

[2:12:02] met de alarmerende stijging van de gezondheidsproblemen onder jongeren.

[2:12:07] Voorlichting alleen is niet genoeg om deze trend te keren.

[2:12:10] We moeten jongeren concrete handvaten bieden, praktische tools die hen helpen om zichzelf

[2:12:16] te beschermen en zich verantwoordelijk te gedragen online.

[2:12:21] Om ervoor te zorgen dat jongeren mediawijs zijn en zichzelf beter kunnen beschermen tegen

[2:12:25] sociale media en de positieve kant te kunnen inzetten, hebben wij verschillende oplossingen

[2:12:30] bedacht.

[2:12:31] Ten eerste moet er meer bewustzijn gecreëerd worden over sociale media bij jongeren.

[2:12:36] Dit kan bijvoorbeeld door mediawijsheidlessen te geven bij burgerschap of maatschappijleer

[2:12:40] door experts. Naast dat moet er ook meer kennis komen bij ouders of verzorgers van deze jongeren,

[2:12:47] ook weer door middel van gratis media-wijsheidlessen die jongeren krijgen, zodat ze toelichting kunnen

[2:12:52] geven aan hun ouders, verzorgers. Tot slot moet er een reclamecampagne komen, soortgelijk aan de

[2:12:57] Bob-reclamecampagne. Deze moet voor en door jongeren gemaakt zijn. Als zelfjongerenzijnde

[2:13:03] merk ik ook de effecten van sociale media op mijn mentale gezondheid. Er moet nu verandering komen.

[2:13:09] Het is nu tijd voor mentale gezondheid.

[2:13:21] Dan geef ik het woord aan een van de twee staatssecretarissen, de heer Van Rooijen.

[2:13:31] Ja, dank u wel, voorzitter, en dank aan de leden van fractie Blauw, de fractievoorzitters, want

[2:13:40] ze hebben wel een onderwerp te pakken dat volgens mij inderdaad heel erg belangrijk is, waar volgens

[2:13:48] maar iedereen, niet bijna iedereen, maar iedereen zijn handen omhoog stak.

[2:13:53] Dus ja, er moet wel iets gebeuren, maar ik heb wel een paar toch wel wat kritische

[2:14:00] vragen, moet ik ook wel eerlijk zijn over de voorstellen die u heeft gedaan.

[2:14:05] Ik zou even toch beginnen met

[2:14:08] een aantal van de opmerkingen die jullie hebben gemaakt.

[2:14:13] Ik blijf scrollen naar beelden die ik niet wil zien.

[2:14:17] Daar begon Siel mee, dacht ik, als ik het goed heb begrepen.

[2:14:21] Ik blijf scrollen naar beelden en dan zie ik beelden die ik niet wil zien.

[2:14:27] Ik denk dan ook een klein beetje over waarom je dan niet zou stoppen met scrollen.

[2:14:32] Waarom moet de overheid daar iets in doen?

[2:14:34] Zou je dat dan ook niet zelf kunnen doen, zou het mijn eerste vraag zijn.

[2:14:39] Niet omdat ik vind dat de overheid niets hoeft te doen, maar ik ben toch wel benieuwd wat

[2:14:45] de overheid nou eigenlijk meer kan doen dan wat je eigenlijk zelf kan doen als jongere?

[2:14:51] Dat zou mijn eerste vraag zijn.

[2:14:54] Ik kreeg ook wel een vraag bij de praktische tools.

[2:15:00] Ik dacht dat het Joost was, denk ik, die daar iets over toelichtte, de praktische tools.

[2:15:08] Ik ben benieuwd of je mij iets meer concreet kan aangeven welke praktische tools dat dan

[2:15:14] bijvoorbeeld zijn. Ik denk dat ik het ermee eens ben, maar ik vond het nog wel erg vaag,

[2:15:22] een beetje algemeen. Dus zou je bijvoorbeeld een aantal voorbeelden kunnen noemen.

[2:15:30] Een andere opmerking die ik had, is de lessen bij bijvoorbeeld maatschappijleer die gegeven

[2:15:42] zouden kunnen worden.

[2:15:44] Ook daar zeg ik niet dat ik er per se mee oneens ben, maar ik zou het toch wel aan de

[2:15:48] fractievoorzitter willen vragen om ook daar een invulling te geven.

[2:15:52] Wat moet er dan in die lessen naar voren komen?

[2:15:55] Want een les op zichzelf, wat verandert er dan?

[2:15:59] Ik kan me ook voorstellen dat als iedereen een les heeft gekregen over social media en

[2:16:03] social mediagebruik, dat vervolgens de dag erna iedereen toch weer op dezelfde Instagrampost

[2:16:10] of TikTok-post zit te scrollen. Dus wat verandert nou eigenlijk de les en wat moet er dan in die les gebeuren?

[2:16:19] Dan helemaal aan het begin werd er ook nog gezegd, ja, zonder de juiste begeleiding op social media,

[2:16:27] dat je dat op moet passen, dat de juiste begeleiding er niet is. En ook daar zou ik willen vragen.

[2:16:34] Ja, ergens zijn jongeren natuurlijk ook soms wars van begeleiding. Die willen juist geen begeleiding krijgen,

[2:16:39] die willen dingen zelf ontdekken.

[2:16:41] Dus wat moet je nou zelf ontdekken en waar moet je dan begeleiding bij krijgen?

[2:16:45] Want soms kunnen jongeren daar juist ook negatieve ervaringen mee hebben, dat ze ergens in begeleid worden.

[2:16:53] Dus dat zouden mijn eerste vragen zijn.

[2:16:55] Ik geef het woord, denk ik, aan de aantrekkers om de vragen over de reclamevoorstellen te stellen.

[2:17:02] Meestal geeft de voorzitter het woord, maar als u dat allemaal zelf wilt doen en de voorzitter

[2:17:05] werkloos wil maken, maar bij deze dan maar.

[2:17:08] Staatssecretaris Van Heuvelen.

[2:17:10] Dank u wel, voorzitter.

[2:17:13] Zoals jullie hebben aangegeven, zoals de fractie heeft aangegeven, is inderdaad social media

[2:17:18] gebruik eigenlijk iets wat iedereen doet, om te communiceren, om te leren, om jezelf te vermaken.

[2:17:26] Het kan dus ook best heel leuk en heel goed zijn.

[2:17:29] Maar, zoals u ook heeft aangegeven, er zijn een aantal thema's die maken dat er ook vragen

[2:17:35] te stellen zijn bij social media, die zorgen zouden moeten maken.

[2:17:40] Dat heeft te maken met iets wat u heeft genoemd, namelijk dat het ook verslavend kan zijn.

[2:17:45] We weten dat leeftijdsgenoten van u gemiddeld zo'n vier tot vijf uur per dag op social media zitten.

[2:17:52] Gemiddeld. Dat is natuurlijk behoorlijk veel tijd die ten koste gaat van school, van bewegen,

[2:17:58] van gewoon met iemand kletsen of even voor je uitstaren.

[2:18:04] We weten ook inderdaad, zoals aangegeven, dat social media tot soms het krijgen leidt in

[2:18:11] je beeldscherm van beelden die schokkend zijn, die niet passen bij iemand van je leeftijd.

[2:18:17] We weten ook dat mensen geld kwijtraken, omdat je wordt verleid om iets te kopen of zelfs om te

[2:18:23] We weten dat er gezondheidsproblemen uit voortvloeien, omdat mensen ofwel door de informatie

[2:18:31] die ze krijgen, of gewoon alleen al door de tijd die je erop doorbrengt op zo'n social medium,

[2:18:36] je jezelf minder prettig gaat voelen.

[2:18:42] Dat is dus wel zorgelijk.

[2:18:44] Uw fractie heeft dat ook aangegeven.

[2:18:46] Daar is van alles wat we zouden moeten doen.

[2:18:48] Gelukkig wordt er ook al heel hard gewerkt door de Nederlandse overheid om daaraan te werken.

[2:18:54] Er worden regels gesteld aan social media-platforms.

[2:18:56] We gaan kijken naar hoe we zorgen dat ook gegevens van mensen op een goede manier worden verwerkt.

[2:19:01] Maar dat is niet voldoende, zegt u.

[2:19:02] U zegt eigenlijk dat we ook iets moeten gaan doen om te zorgen dat er meer voorlichting is en niet

[2:19:08] in de laatste plaats ook meer reclame wordt gemaakt.

[2:19:12] Daar heb ik wel een aantal vragen aan de fractie.

[2:19:15] Wat zou dan precies die reclamecampagne moeten behelzen?

[2:19:20] Wie willen we daar dan bij bereiken of mee bereiken?

[2:19:24] Voor welke doelgroep is die reclamecampagne dan?

[2:19:28] Via welk medium moeten we dat dan doen?

[2:19:31] Doen we dat dan via social media of moeten we dat op een andere manier doen?

[2:19:35] Hoe bereiken we die mensen dan ook?

[2:19:37] Hoe zorgen we er ook voor dat zo'n campagne vervolgens weer echt leidt tot ander gedrag?

[2:19:44] Want alleen maar zeggen dat het misschien beter is om minder op je telefoon te kijken of bepaalde

[2:19:50] appjes niet te installeren, is misschien nog niet hetzelfde als het bereiken van verandering

[2:19:56] van iemands gedrag.

[2:19:58] Dus ik ben heel erg benieuwd om van de fractie te horen waar zo'n campagne zich op zou moeten richten,

[2:20:05] wat de doelgroep is, hoe je dat nou precies moet vormgeven, via welke media dat dan moet zijn en

[2:20:11] vooral ook om te kijken hoe je dan mensen kunt bereiken.

[2:20:16] Ik vind dat extra interessant, omdat we namelijk vanuit mijn ministerie bezig zijn met het

[2:20:22] vormgeven van zo'n campagne.

[2:20:25] Dus alles wat we kunnen leren vandaag van u en de ideeën die u heeft, zouden we daar

[2:20:29] graag in willen meenemen.

[2:20:31] Dank u wel.

[2:20:31] Heel goed. Zo vaak krijgt de staatssecretaris die reactie niet hier in de Kamer.

[2:20:41] Dus geniet er nog even van, mevrouw Van Heuvelen, zou ik zeggen.

[2:20:44] Ik schors twee minuten voor overleg binnen de fracties.

[2:23:42] Oké, we gaan door.

[2:23:44] We gaan het zo doen.

[2:23:45] We gaan eerst luisteren naar vier mensen van fractie Blauw en dan gaan we even luisteren

[2:23:49] naar de antwoorden van beide staatssecretaris.

[2:23:51] Dus vier mensen.

[2:23:54] Ik geef graag het woord aan de eerste vier mensen van fractie Blauw.

[2:23:58] Ja, je moet nu gewoon brutaal zijn, denk ik.

[2:24:01] Ga je gang.

[2:24:02] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:24:04] Mijn naam is Alas Ahmed en ik zou graag reageren op de eerste vraag van

[2:24:08] staatsrechtssecretaris van Ooijen.

[2:24:11] De vraag was, jongeren blijven zelf doorscrollen, dus is het niet hun schuld?

[2:24:16] Ik vind dat een blaming the victim uitspraak.

[2:24:20] Je geeft jongeren de schuld van iets dat veel groter is dan zij.

[2:24:25] De social media kanalen zoals Instagram, TikTok, YouTube

[2:24:30] moeten hebben een heel sterk algoritme dat gebouwd is om jongeren verslaafd te maken.

[2:24:36] Je krijgt een dopaminekick elke keer als je blijft scrollen en dit zorgt ervoor dat het

[2:24:41] onmogelijk is om weg te gaan en om je telefoon uit te doen.

[2:24:46] Dus om jongeren de schuld te geven van zo'n groot probleem vind ik onacceptabel.

[2:24:51] Ja, staatssecretaris van Oje dacht een rustige middag te hebben, maar hij krijgt het meteen

[2:25:02] zwaar voor de kiezer.

[2:25:05] Meneer de voorzitter, dank u wel voor het woord.

[2:25:07] Ik zou graag in willen gaan op de vraag wat wij hier van de overheid verwachten.

[2:25:11] Wij staan hier namelijk met een reden.

[2:25:13] Wij willen niet alleen dat wij de social media bedrijven inperken door middel van wetten, maar

[2:25:18] wij willen ook dat wij jongeren begeleiden bij het ontdekken van social media.

[2:25:22] Daarbij verwachten wij van de overheid dat de overheid hierbij meehelpt om het verplicht te maken voor

[2:25:28] scholen om werkende media wijsheidles te geven.

[2:25:31] Want op dit moment is het zo dat mediewijsheidlessen op scholen niet verplicht zijn en daarnaast

[2:25:35] veel te kort zijn, waardoor deze ontoereikend zijn voor jongeren.

[2:25:38] Dank u wel.

[2:25:42] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:25:44] Ik ben Hakim.

[2:25:45] Om even terug te komen op de vraag van mevrouw Van Huffelen over wie de doelgroep is voor

[2:25:50] de campagne.

[2:25:52] We willen graag de doelgroep maken tussen de jongeren tussen 12 en 18 jaar.

[2:25:56] We hebben met deskundigen gesproken die ons hebben verteld dat dat eigenlijk de meest

[2:26:00] beïnvloedbare fase is van je leven.

[2:26:04] Verder willen we eigenlijk de campagnes

[2:26:06] vooral delen op social media en dat daar ook de doelgroep eigenlijk voor is.

[2:26:10] Dat dank u wel.

[2:26:10] Heel goed. De laatste spreker van fractie Blauw.

[2:26:14] Dank u wel voor het woord meneer de voorzitter.

[2:26:16] Ik wil graag antwoorden op de vraag van

[2:26:19] wat zit er nou eigenlijk in de media wijsheid lessen en wat verandert het?

[2:26:23] Wat wij graag zouden willen zien is dat er bewustzijn wordt gecreëerd bij jongeren

[2:26:26] over sociale media, over de gevaren.

[2:26:28] Hoe kunnen jongeren omgaan met bijvoorbeeld FOMO of angststoornissen?

[2:26:32] Daarnaast, hoe werken algoritmes en wat zijn de voordelen eigenlijk ook van sociale media?

[2:26:37] We willen het ook interactief maken zodat het inderdaad blijft hangen bij de jongeren.

[2:26:41] Een voorbeeld is dus, hoe kan ik met FOMO omgaan als ik in de middag thuis zit en iedereen doet iets anders?

[2:26:46] En wat is nou wel een realistisch zelfbeeld en wat niet?

[2:26:49] Het is daarbij een proces van hoe jongeren media-wijsheid worden.

[2:26:53] Het moet niet een doel zijn, het is een proces dat jongeren zelf erop gaan reflecteren.

[2:26:59] Heel goed. Dan gaan we luisteren naar de beide staatssecretaris.

[2:27:01] Een paar pittige vragen.

[2:27:03] Ik hoop desondanks dat ze er puntig antwoord op kunnen geven.

[2:27:07] Mevrouw Van Heuvelen.

[2:27:09] Ja, dank u wel.

[2:27:11] Misschien toch nog een beetje tegenvallend in de antwoorden als het gaat over die specifieke

[2:27:18] reclamecampagne, want ik gaf aan dat ik daar zeer veel nut van in zie.

[2:27:22] Ik denk dat het heel goed is om dat te doen.

[2:27:23] Sterker nog, mijn ministerie is bezig zo'n campagne te ontwerpen.

[2:27:27] U heeft gezegd dat het gaat over twaalf tot achttienjarigen.

[2:27:30] Dat lijkt me op zich helder.

[2:27:32] Ik vraag me af of het misschien ook niet over de ouders, opvoeders en wellicht ook de onderwijzers

[2:27:40] gaat, die van deze doelgroep zouden moeten gaan.

[2:27:44] Het andere is dat ik eigenlijk nog niet iets gehoord heb over welk onderwerp we het dan

[2:27:48] specifiek moeten hebben.

[2:27:50] Waar moeten we het in zo'n campagne dan over hebben?

[2:27:52] Waar moeten we voor waarschuwen?

[2:27:54] Waar moeten we het net over hebben als het gaat over tools geven om te zorgen dat je op een betere

[2:28:00] manier omgaat met social media?

[2:28:03] Hoe kunnen we zorgen dat je op een goede manier daadwerkelijk iets bereikt?

[2:28:08] Want daar heb ik eigenlijk nog niet echt een goed antwoord op, dus daar ben ik nog even naar op zoek.

[2:28:13] Ja, staatssecretaris Van Hooyen.

[2:28:20] Dank u wel, voorzitter.

[2:28:22] Dank ook voor de antwoorden op de vragen die ik had bij de voorstellen van fractie Blauw.

[2:28:28] Het heeft wel wat in het verhaal, dat moet ik eerlijk zeggen.

[2:28:31] Bijvoorbeeld als het gaat om wat er in de lessen zit.

[2:28:33] Ik heb begrepen dat fractie Blauw graag informatie wil over hoe de algoritmes werken, over wat

[2:28:40] een realistisch zelfbeeld is en ook dat het interactieve lessen zijn.

[2:28:44] Dat geeft in ieder geval wat meer beeld over wat fractie Blauw voor lessen voor zich ziet.

[2:28:48] Als ik het goed begrijp, is dat ook tegelijkertijd het belangrijkste wat fractie Blauw wil, namelijk

[2:28:54] lessen vanuit de overheid.

[2:28:58] Nou, op zich denk ik — dat had ik al een beetje laten doorschemeren — dat het ook

[2:29:03] helemaal geen slecht idee is.

[2:29:05] Alleen, ik zou het toch nog verdiepend daarop nog steeds willen vragen.

[2:29:12] In het onderwijs denken we natuurlijk wel dat alle maatschappelijke problemen moeten worden opgelost.

[2:29:18] Als het gaat over armoede, dan kijken we naar het onderwijs.

[2:29:21] Als het gaat over jeugdzorg en de vragen kijken we naar het onderwijs.

[2:29:26] Dus ik blijf toch een beetje worstelen met mijn hoofdvraag die ik al had.

[2:29:31] Wat is nou de verantwoordelijkheid van de overheid en wat van jongeren zelf of van scholen?

[2:29:37] En daar had natuurlijk fractie Blauw een heel duidelijk antwoord naar mij, dat het victimblaming

[2:29:42] was wat deze staatssecretaris deed, dat ik eigenlijk het slachtoffer de schuld zou geven.

[2:29:48] Maar dat is totaal niet de bedoeling.

[2:29:50] Dus alle misverstanden daarover wil ik heel graag de wereld uithelpen.

[2:29:55] Maar ik zou dan misschien de positieve vraag willen stellen.

[2:30:00] Wat kunnen jongeren zelf bijdragen om social media een fijne plek te maken?

[2:30:07] En wat kunnen ze zelf doen om de dingen die ze niet willen zien ook dan ook daar misschien

[2:30:13] wat lokaal op aan te spreken?

[2:30:14] Mag ik dan één voorbeeld geven?

[2:30:16] Ik begrijp dat er best wel veel social media accounts zijn die op scholen nog wel eens geregeld

[2:30:23] bekeken worden met soort gossip accounts, waar dan toch behoorlijk wat lelijke dingen,

[2:30:30] roddels over klassen en scholen naar buiten komen.

[2:30:34] Ja, ik weet niet of een lesje media dat gaat oplossen, maar misschien hebben jullie daar

[2:30:39] wel een oplossing voor, want die accounts zijn volgens mij niet de bedoeling, toch?

[2:30:44] Kijk, pittige vragen.

[2:30:46] Ik geef graag het woord aan de volgende vier mensen van fractie Blauw.

[2:30:54] Wie, oh wie?

[2:30:55] Nou, je mag gaan zitten, meneer de staatssecretaris.

[2:30:57] Ga je gang.

[2:30:58] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:31:00] Ik zou graag eventjes willen verhelderen hoe dat nou allemaal zit met die oplossingen en

[2:31:06] hoe we daar de problemen mee oplossen.

[2:31:08] Dus, beste voorzitter, we hebben twee concrete oplossingen voor zowel preventie als interventie

[2:31:13] op de ziekmakende effecten van sociale media.

[2:31:15] Voor preventie willen wij dat sociale media bedrijven de gebruiker meer controle geeft

[2:31:21] over dienstalgorimmen.

[2:31:22] Tijdens mediawijsheidlessen zullen jongeren leren hoe ze optimaal gebruik kunnen maken

[2:31:27] van deze nieuwe functies.

[2:31:29] Jongeren komen zo minder tot geen ongewenste beelden meer tegen.

[2:31:33] Zeipelen er toch dergelijke beelden doorheen, dan zijn ze daar ook tegen gewapend.

[2:31:38] Door de mediawijsheidlessen zullen jongeren goed weten hoe ze moeten omgaan met extreem

[2:31:42] lastige situaties op het internet.

[2:31:44] Beste voorzitter, 62% van de jongeren geeft inmiddels aan verslaafd te zijn aan sociale media.

[2:31:52] Laten we de hand reiken naar onze jongeren die ons meer nodig hebben dan ooit.

[2:31:56] Dank u wel.

[2:31:57] Dank u wel.

[2:32:03] Beste meneer de voorzitter, ik wil graag op het punt ingaan.

[2:32:07] Mijn naam is trouwens Femke.

[2:32:09] Ik zou graag op het punt ingaan van wat zouden de reclames moeten bereiken?

[2:32:14] De reclames, we willen iets als een slogan, als reclame gaan maken.

[2:32:18] Ik denk dat we allemaal wel de Bob-reclame kennen.

[2:32:20] Ik denk dat we hem allemaal ook wel eens een keer gebruikt hebben.

[2:32:24] Ik kijk dan vooral jullie aan, want ja, wij zijn nog onder de achttien.

[2:32:29] En ja, ik denk niet dat wij daar nu al mee te maken hebben.

[2:32:34] Maar dit is dus een populaire trend.

[2:32:37] En dit zou moeten worden...

[2:32:41] om jongeren daar dan meer bewust in mee te maken.

[2:32:45] En dit maakt dan het onderwerp ook meer bespreekbaar.

[2:32:50] Dank u wel.

[2:32:53] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:32:55] Mijn naam is Deen.

[2:32:56] Ik wil graag terugkomen op de vraag van mevrouw Van Huffelen over de vormgeving van de campagne.

[2:33:03] Nou, ons probleem is zeg maar, we zijn geen experts, maar het is wel belangrijk dat jongeren hier inspraak kunnen hebben.

[2:33:10] Dus daarom zou het nogal handig en fijn zijn als wij hier dus samen over kunnen praten in een volgende afspraak.

[2:33:16] En ja, en ik wil ook duidelijk maken dat wij hier staan voor hetzelfde doel dat u en uw

[2:33:26] campagne toekomstige campagne zal hebben.

[2:33:29] Want ja, als ik verder zou mogen, dan zou ik u graag willen citeren.

[2:33:34] U zegt volgens mij ik ga veel energie steken in digitalisering, technologische innovaties

[2:33:39] en goede Europese samenwerking kunnen onze samenleving en economie versterken.

[2:33:43] Tegelijkertijd moeten we er alles aan doen om de gevaren te bestrijden of te minimaliseren.

[2:33:50] We moeten zorgen voor duidelijke regels en toezicht wanneer die in het gedrang komen.

[2:33:54] Ik ben hier helemaal mee eens.

[2:33:57] Wij als fractie staan hier juist om die reden en voor die uitspraak dat waardeer ik heel

[2:34:04] erg.

[2:34:06] Om mijn argument af te sluiten wil ik graag afsluiten met iets wat u heeft gezegd, meneer

[2:34:11] van Ooijen, laten we samen bouwen aan een goede toegankelijke zorg voor ieder kind en een gezonde

[2:34:19] toekomst voor iedereen.

[2:34:20] Dank u wel.

[2:34:28] De laatste spreker van fractie blauw.

[2:34:31] Ik wil graag nog even iets zeggen over de ouders, over hoe deze kennis bij de ouders komt.

[2:34:39] Deze kennis moet bij de ouders komen door middel van door de jongeren die aan hun ouders vertellen

[2:34:47] wat zij hebben geleerd over dit onderwerp.

[2:34:49] Dank u wel voor het woord.

[2:34:52] Nou, dan ben ik erg benieuwd naar de antwoorden van de staatssecretarissen.

[2:35:00] Mevrouw Van Huffelen, dit is de laatste ronde, dus u heeft een beetje het laatste woord eigenlijk.

[2:35:06] Ja, ik hou het een beetje kort, voorzitter.

[2:35:09] Dank u wel. Ik zou er eigenlijk een paar dingen over willen zeggen, over de opmerkingen die

[2:35:13] gemaakt zijn door de fractie Blauw.

[2:35:16] Het is inderdaad zo dat we aan het werk zijn, heel hard zelfs, ook in het Europees Verband, om juist

[2:35:22] te zorgen dat we socialmediabedrijven de mogelijkheid geven om weliswaar hun producten en diensten

[2:35:27] te verkopen, maar dat te doen volgens onze regels.

[2:35:30] Dus dat wil zeggen dat je inderdaad als kind algoritmes kunt uitzetten of kunt inrichten op

[2:35:36] een manier die je zelf prettig vindt.

[2:35:37] We willen er ook voor zorgen dat je de beelden kunt zien die je wilt zien en vooral niet degenen

[2:35:46] die je niet wilt zien.

[2:35:47] Maar dat laat onverlet — daar zal mijn collega iets meer over zeggen — dat het natuurlijk nog steeds

[2:35:52] relevant is om ook iets te doen aan socialmedialessen op school.

[2:35:57] Het is ook de bedoeling dat we dat vast gaan opnemen in het curriculum op school, dus niet als een les

[2:36:04] die kan, maar een les die moet.

[2:36:06] Die gaat dan niet alleen maar over socialmediavaardigheden, maar net zo goed over het leren

[2:36:11] programmeren en het leren omgaan met apparatuur.

[2:36:15] in brede zin digitale vaardigheden en ook social media vaardigheden.

[2:36:21] Dan misschien iets meer.

[2:36:22] Nogmaals, mijn collega gaat daar ongetwijfeld verder op in.

[2:36:26] Het gaat iets meer over de reclamecampagne.

[2:36:31] Inderdaad, u bent op zich geen expert als het gaat over het maken van campagnes, maar u bent wel de

[2:36:37] doelgroep, zoals ik u begrijp en hoor zeggen.

[2:36:40] Dat is natuurlijk belangrijk.

[2:36:41] Dus ik ben nog wel benieuwd naar of u wat meer informatie kunt geven, in ieder geval over de

[2:36:45] thema's waarover u het graag zou willen dat die campagne moet gaan.

[2:36:50] Moet die vooral gaan over bijvoorbeeld het verslavende karakter van social media?

[2:36:55] Of moet het vooral gaan over hoe je kunt voorkomen dat iemand misschien ongewild geld kwijtraakt?

[2:37:01] Of moet het vooral gaan over hoe je je algoritmes kunt inrichten op een manier die je wilt?

[2:37:07] Daar ben ik benieuwd naar.

[2:37:08] Ik ben ook benieuwd naar het punt dat u zelf aangegeven hebt, namelijk dat ouders — de

[2:37:14] laatste spreker zei daar iets over — ook moeten worden geïnformeerd over hoe zij hun

[2:37:20] kinderen kunnen begeleiden.

[2:37:22] U zei dat vooral.

[2:37:24] Ik denk dat het goed is dat ik ook iets meer hoor over hoe jullie dat in zo'n campagne zouden zien,

[2:37:30] over welk thema dat dan specifiek zou moeten gaan.

[2:37:33] Als ik daar wat meer antwoorden op zou krijgen, dan zou ik hierbij ook willen toezeggen — u

[2:37:38] heeft uw toezegging binnen, dat we heel graag met u over de reclamecampagne die wij aan het maken zijn

[2:37:43] bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verder spreken.

[2:37:51] Dat doen we al met de Jongerenraad Digitalisering, die we samen met UNICEF hebben opgezet.

[2:37:55] Maar ik zou zeggen dat hoe meer goede ideeën, hoe beter.

[2:37:59] Dank u wel.

[2:38:06] Staatssecretaris Van Ojen.

[2:38:08] Dank u wel, voorzitter.

[2:38:09] Dank ook weer op de antwoorden op de gestelde vragen, want dat was zeer indrukwekkend.

[2:38:14] Ook de snelheid waarmee de antwoorden die fractie toch weer op tafel tovert, is echt

[2:38:18] wel van ongekende klassen.

[2:38:21] Maar volgens mij heb ik één antwoord op een vraag die ik heb gesteld toch wel gemist.

[2:38:26] Dat was mijn laatste vraag, namelijk toch wel die positieve vraag.

[2:38:30] Wat kunnen jongeren nou zelf doen over die accounts, die volgens mij ook al die jongeren hier

[2:38:35] in die zaal toch eigenlijk ook niet echt vinden deugen?

[2:38:39] Of heb ik het gemist, voorzitter?

[2:38:40] Ik heb dat ook niet gehoord.

[2:38:42] Ik vind fractieblauw er wel een beetje omheen draaien.

[2:38:44] Dat is een teleurstelling.

[2:38:46] Of hebben ze iets te verbergen?

[2:38:47] Wat denkt u?

[2:38:48] Ik weet het niet.

[2:38:49] Ik leg de vraag nog één keer gewoon stevig terug.

[2:38:52] We gaan gewoon eens kijken.

[2:38:53] Ik wil best een toezegging doen.

[2:38:54] Wie heeft antwoord op deze staatssecretaris?

[2:38:56] Dan ga je gaan.

[2:38:58] Meneer de voorzitter, wij willen daar uiteraard antwoord op geven.

[2:39:01] De reden dat wij jongeren ook verantwoordelijkheid … Sorry.

[2:39:08] Wij willen mediewijzigheidslessen aanbieden voor jongeren, om ervoor te zorgen dat zij

[2:39:11] zelf weten wat erover komt.

[2:39:14] Op dit moment is het zo dat socialmediabedrijven platforms dusdanig in elkaar hebben gezet dat

[2:39:18] jongeren zich er vaak niet eens van bewust zijn wat erover komt.

[2:39:22] Op dit moment moeten jongeren zelf op social media ontdekken wat er gebeurt.

[2:39:26] Is dit een antwoord op uw vraag, meneer De Straat?

[2:39:29] Mijn vraag was, wat kunnen jongeren nu zelf doen om die rare accounts die toch bekeken

[2:39:35] worden, om die te boycotten of dat niet, dat zou mijn vraag toch zijn?

[2:39:40] Femke, geef jij daar eens een antwoord op.

[2:39:46] Uiteraard heb ik daar een antwoord op, meneer de voorzitter.

[2:39:53] Jongeren kunnen zelf al van alles doen.

[2:39:55] Ze zijn zelf al bezig met het bewust worden waar ze mee bezig zijn.

[2:40:03] En ze zijn er ook bewust van wat er op social media gepost wordt.

[2:40:11] En waar je voor op moet letten.

[2:40:14] Dus dit is ook belangrijk om mee te nemen.

[2:40:16] Heel goed.

[2:40:18] Ik zou graag willen aanvullen op wat Femke net heeft gezegd.

[2:40:21] Want we hebben het nu steeds over een toekomstperspectief.

[2:40:24] We hebben het over een reclamecampagne.

[2:40:27] We hebben het over mediawijsheidslessen.

[2:40:29] Deze dingen kunnen we niet nu doen.

[2:40:31] De dingen die wij wel nu kunnen doen...

[2:40:33] zijn onder andere elkaar aanspreken.

[2:40:36] U had het bijvoorbeeld over die gossipaccounts.

[2:40:39] Als je weet dat een vriend van je of een verre kennis...

[2:40:43] een gossipaccount heeft, dan moet je diegene aanspreken...

[2:40:46] en ervoor zorgen dat hij stopt met te doen wat hij nu mee bezig is.

[2:40:52] Daarnaast kun je ook je instellingen op de social media kanalen aanpassen.

[2:40:56] Je kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat je alleen dingen van je vrienden ziet.

[2:41:00] Dat kun je op Instagram doen.

[2:41:02] En tenslotte is het belangrijk dat wij positiviteit verspreiden.

[2:41:06] Want er is al genoeg negativiteit in de wereld.

[2:41:09] En zeggen wat je denkt, kan ook iets positiefs zijn.

[2:41:12] Dat is altijd goed.

[2:41:13] De jonge dame heeft het laatste woord.

[2:41:15] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:41:17] Wat wij zelf verder nog kunnen doen is tijdslimits inzetten, instellen op de sociale media.

[2:41:23] Ik moet zeggen, dat werkt niet altijd even goed, want ja,

[2:41:26] ook als ik die melding binnenkrijg, dan reageer ik die ook soms.

[2:41:29] Maar dat zouden wij zelf kunnen doen.

[2:41:31] Dat is een stap en natuurlijk gewoon taboe weghalen en gewoon met elkaar bespreken.

[2:41:36] Wauw. Ja, nou, meneer de staatssecretaris, kunt u daar iets mee?

[2:41:39] Nou, ik ben daar toch wel blij mee, want ik zou willen zeggen

[2:41:40] als de jongeren nou die elementen voor hun rekening nemen.

[2:41:44] Dan ben ik natuurlijk ook in de positie om mijn stukje van de verantwoordelijkheid op te pakken.

[2:41:49] Dus dan ga ik met mijn collega van OCW even goed nadenken over hoe jullie input over die

[2:41:57] mediawijsheidlessen daadwerkelijk gaat lijnen tot nieuwe lessen in de klas.

[2:42:01] Prima. Dan schors ik nu voor overleg binnen de fractie.

[2:42:04] We gaan weer beginnen.

[2:43:38] Ik geef graag het woord aan de diverse fracties om te reageren op hetgeen net gezegd is.

[2:43:44] Mag ik beginnen met fractie Geel?

[2:43:59] Het woord is aan u.

[2:44:03] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:44:05] Wij vonden dat fractie Blauw werkte als een geolied machine en een goede presentatiegraf.

[2:44:11] We vonden het wel een beetje jammer dat er soms wat vragen gereageerd werden,

[2:44:15] maar dat hebben we allemaal wel eens.

[2:44:16] Het was een erg strakke presentatie.

[2:44:21] Voor de rest werd er wel gewoon goed gereageerd op de vragen.

[2:44:24] Aangezien wij vonden dat jullie het best wel over het onderwijs hadden en wij ook wel, willen wij

[2:44:28] hier misschien ook nog wel een keertje met jullie verder over doorpraten.

[2:44:32] Misschien willen de minister of de staatssecretaris er ook nog mee over doorpraten.

[2:44:37] Dank u wel.

[2:44:44] Fractie Groen.

[2:44:55] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:44:58] Omdat u aan de opening van dit debat, zoals u gewoonlijk doet, geen gedicht gaf, doen wij het

[2:45:03] nu even en daar staat u vast wel even paf.

[2:45:06] Dit debat ging over sociale media.

[2:45:08] Het was goed dat de fractie veel wist.

[2:45:10] Hun prom was vast geen Wikipedia.

[2:45:13] Mediawijzigheid was een ontzettend sterk argument.

[2:45:15] Dit feit was de staatssecretarisse helaas nog niet bekend.

[2:45:18] Daarom was het goed dat de staatssecretarisse luisterde.

[2:45:21] Complimenten daarvoor.

[2:45:23] Ook de fractie luisterde van oor tot oor.

[2:45:26] We merkten dat de reclamecampagne goed werd behandeld.

[2:45:29] Dit punt is dan ook zeker nog niet afgehandeld.

[2:45:32] Meneer Van Oje werd op zijn plaats gezet.

[2:45:33] En dat vonden wij stiekem wel heel erg vet.

[2:45:36] Fractie Blauw, tegen jullie zeggen wij wauw.

[2:45:38] En volgens fractie Groen zijn jullie een echte kampioen.

[2:45:49] Bedankt, beste voorzitter, voor het woord.

[2:45:51] Wij hopen dat de staatssecretaris en fractie Blauw goed hebben gehoord.

[2:46:01] Nou, fractie Rood, probeer daar nog maar eens overheen te komen.

[2:46:05] Een zware taak.

[2:46:13] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:46:15] Mijn naam is Tessa. Dit was een heel interessant debat.

[2:46:17] Er zijn goede vragen gesteld waarop duidelijke antwoorden gegeven zijn.

[2:46:22] Veel woordvoerders van Blauw wilden graag het woord.

[2:46:24] Dit maakt dit, maar ook het gebruik van bijvoorbeeld quotes, laat zien dat fractie Blauw erg

[2:46:30] veel van het onderwerp afwist.

[2:46:32] Een heel sterk punt zijn de mediawijsheidlessen en wat die volgens hen in zouden moeten houden.

[2:46:37] De fractie Blauw heeft dit heel goed uitgelegd.

[2:46:39] Chapeau. Wij vinden ook zeker dat dit onderwerp vaker besproken mag worden.

[2:46:42] Dank u wel.

[2:46:50] Fractie Blauw.

[2:46:59] Je hebt de mascotte weer mee hè?

[2:47:02] Ja, natuurlijk.

[2:47:04] Het is natuurlijk de mascotte, dat is niet van niets.

[2:47:07] Heel erg bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[2:47:11] Ik ben Dustin Körvers.

[2:47:13] Ik wil ten eerste even als reactie zeggen op dat wij de vragen niet allemaal hebben beantwoord.

[2:47:18] dat dit gedeeltelijk komt omdat wij redelijk vaak werden afgekapt, ik denk in verband

[2:47:26] door de tijd. Dus ik wil dat even duidelijk maken. De voorzitter de schuld geeft. Maar

[2:47:37] natuurlijk alsnog hartstikke bedankt voor dit hartstikke fijne debat en ik vind het

[2:47:42] natuurlijk hartstikke fijn dat wij hier over een gesprek konden gaan met jullie en ik denk

[2:47:51] natuurlijk dat dit voor ons allemaal een hele unieke en werelduitbreidende ervaring is.

[2:47:58] Dit complete onderwerp is natuurlijk wel groter dan alleen ons jongeren en daarom staan wij

[2:48:05] natuurlijk hier ook in de Tweede Kamer en dat is ook een van de dingen die wij momenteel

[2:48:11] al aan het doen zijn. Ik bedoel, u kunt zeggen dat wij eigenlijk bijna niks doen of dat u

[2:48:16] denkt dat wij bijna geen inzet tot nu toe tonen. Alleen, ik denk dat het feit dat wij hier staan

[2:48:22] met z'n allen, tenminste momenteel zitten, maar ik bedoel dat is... Maar ik denk dat

[2:48:28] dat eigenlijk al bewijs genoeg is dat wij al inzet bereid zijn om te tonen en graag willen

[2:48:34] tonen in de toekomst. De inhoud van al deze mediawijsheidlessen, die zouden wij natuurlijk

[2:48:41] graag willen bespreken met jullie allemaal, maar het liefst met een professioneel in de

[2:48:47] inhoud van lessen of in het specifieke vakgebied waar het momenteel daarover gaat, zodat wij

[2:48:52] graag die erbij willen hebben, want wij blijven natuurlijk wel jongeren. Dus hartstikke fijn

[2:49:01] dat, ik bedank je bij alle aanwezigen, want hartstikke fijn dat het verspreidt en bereidt

[2:49:08] gelijk, de kennis en alles uit.

[2:49:13] Zoals wij ook hebben gezegd, met eigenlijk enorm veel spijt en pijnlijk, is dat er

[2:49:19] natuurlijk 62 procent van de jongeren aangeven.

[2:49:24] Dat was tussen de 13 en de 35, dus 62 procent daarvan heeft aangegeven dat ze er

[2:49:31] verslaafd aan zijn. Ik wil hier graag nog eventjes de nadruk opleggen.

[2:49:35] En voor mevrouw Van Heuvelen, wij zouden graag het aanbod van u, de toezegging willen aannemen.

[2:49:46] Hartstikke bedankt voor het woord en nog een fijne dag.

[2:49:58] Heel goed, dan geef ik ter afsluiting het woord aan de staatssecretarissen, de heer Van Ooyen.

[2:50:07] Ja, voorzitter, dank en volgens mij de afsluiting van een heel mooi debat hier in de Tweede Kamer

[2:50:14] over een ontzettend belangrijk onderwerp.

[2:50:17] De feiten had de fractie Blauw absoluut uitstekend op orde, inclusief de citaten, waarvan ik zelf

[2:50:23] nog even aan het googelen was of ik het wel echt gezegd heb, maar ik heb het echt gezegd.

[2:50:28] Hij was inderdaad keurig op orde, op het scherpst van de snede ook wel, ik denk wel binnen de

[2:50:34] grenzen van het tamelijke, maar daar gaat natuurlijk de voorzitter over.

[2:50:37] Ik vond het uiteindelijk wel waardig, maar ik voel me ook wel een klein beetje met

[2:50:43] een neergebogen hoofd weer terug aan het debat uit, want ja, een klein beetje

[2:50:48] op mijn plek gezet, dat is wel waar.

[2:50:51] Ik wil jullie inderdaad ook wel bedanken voor jullie enorme inzet,

[2:50:56] want dat doen jullie en ook ik spreek heel graag met jullie door.

[2:51:00] Haal die inzet vast.

[2:51:03] Dank u wel.

[2:51:12] Voorzitter. Dank aan jullie allemaal voor het agenderen van dit ongelooflijk belangrijke onderwerp,

[2:51:20] waar ik, denk ik net zoals jullie, dagelijks mij mee bezighoud, met de vraag hoe we onszelf veilig

[2:51:26] online kunnen begeven, hoe we kunnen zorgen dat je op een prettige manier gebruik kunt maken van apps,

[2:51:33] Dat je er niet ziek van wordt, dat je er niet verslaafd aan raakt, dat je niet zomaar geld

[2:51:37] kwijtraakt. Al die thema's zijn ontzettend belangrijk en de voorstellen die jullie hebben

[2:51:42] gedaan helpen daar enorm mee.

[2:51:44] Het is ook om die reden dat ik heel blij ben dat jullie de handschoen hebben opgepakt en zeggen

[2:51:49] dat jullie graag willen doorspreken over die reclamecampagne.

[2:51:52] Ik weet zeker ook dat mijn collega's van het ministerie van Onderwijs heel graag kijken naar de vraag

[2:51:57] Hoe kunnen we dat curriculum, zoals dat heet, het schoolprogramma, versterken en verbeteren?

[2:52:04] Dat is ook ontzettend belangrijk, want jullie zijn met z'n allen onze toekomst.

[2:52:10] Als jullie je niet oké voelen in een digitale wereld die jullie wereld vooral ook is, naast dat

[2:52:16] het ook een wereld is van heel veel volwassenen, dan gaat het natuurlijk niet goed.

[2:52:20] Dus superveel dank.

[2:52:21] Superveel dank voor een scherp debat.

[2:52:23] Superveel dank ook voor het feit dat dit een debat is waar ook nog eens complimenten worden uitgedeeld.

[2:52:28] Daar kunnen we in de normale debatten, denk ik, ook nog wat van leren, he, voorzitter?

[2:52:32] En ik ben ook heel erg blij dat jullie ook blijvend willen inzetten.

[2:52:38] Dus enorm veel dank.

[2:52:40] Wij gaan samen verder aan de slag om deze social media-wereld voor iedereen een beetje fijner te maken.

[2:52:47] Dank jullie wel.

[2:52:54] Ik weet zeker dat Team Blauw nog wel even op de foto wil met de beide staatssecretarissen.

[2:56:16] We gaan verder, fractie Groen.

[2:56:22] We hebben twee kerstverse mensen ingevlogen in vak K, naar Siks-Dijkstra en de heer Thijssen.

[2:56:31] Ik zou ze willen vragen om dat zichzelf even te voorstellen.

[2:56:34] We gaan even het spreekgestoelte voor ze omhoog.

[2:56:39] Even kort, dertig seconden.

[2:56:41] Wie bent u, waar komt u vandaan, wat doet u in de Tweede Kamer en waarom niet?

[2:56:45] Dank u wel.

[2:56:46] Voorzitter. Ik ben Jesse Siks-Dijkstra, de woordvoerder Digitale Zaken van de fractie

[2:56:52] van Nieuw Sociaal Contract, dus niet de woordvoerder Klimaat.

[2:56:55] Maar dat is goed nieuws, want dat betekent dat ik vandaag ook veel van jullie kan leren.

[2:56:58] Dus ik zie uit naar dit debat.

[2:57:01] Hartstikke goed.

[2:57:02] De heer Thijssen.

[2:57:04] Ja, daar ben ik.

[2:57:05] Ik ben Joris.

[2:57:07] Ik zit nu drie jaar in de Tweede Kamer.

[2:57:09] Toen ik de Tweede Kamer inkwam, was ik de woordvoerder Klimaat voor de Partij van de Arbeid.

[2:57:13] Toen deed ik het over klimaat, stikstof, natuur en milieu.

[2:57:17] Eigenlijk had ik alle groene onderwerpen van de Partij voor de Arbeid.

[2:57:19] Zoals jullie waarschijnlijk weten, zijn wij nu samen met GroenLinks.

[2:57:22] Dus alle groene onderwerpen zitten bij de collega's van GroenLinks.

[2:57:25] Nu doe ik economische zaken, wat ook superbelangrijk is, want we moeten wel op een beetje schone

[2:57:30] manier ons geld verdienen.

[2:57:31] Hartstikke goed.

[2:57:32] Dank voor die introductie.

[2:57:38] Dan geef ik graag het woord aan de fractieleiders van de fractie Groen.

[2:57:53] Ga je gang, wie oh wie.

[2:57:55] Dank u wel voor het woord, voorzitter.

[2:57:56] Ik ben Carlinio en samen met Annie, Nisrin en Frederique zal ik ons voorstel presenteren.

[2:58:01] Beste voorzitter, ik ben klaar met al het afval op straat.

[2:58:04] Ik als jongere kan niet eens normaal naar school toe lopen.

[2:58:07] Op het moment dat ik de deur uitloop, ligt er overal troep.

[2:58:09] Ik wil er geen woorden aan vuil maken.

[2:58:12] Op weg dat ik naar school loop, struikel ik dagelijks over de plastic troep die er ligt.

[2:58:16] En dan kom ik op school aan, dan ga ik naar de kantine en dan wil ik een duurzaam product

[2:58:20] kopen.

[2:58:22] Maar hoe zie ik dan of dat duurzaam is?

[2:58:24] Het klimaatprobleem wordt met de dag erger.

[2:58:27] De aarde warmt steeds sneller op, er ligt steeds meer afval op straat en er komen steeds

[2:58:31] meer mensen.

[2:58:33] Wij worden ook niet genoeg gemotiveerd om duurzamer te worden, want duurzaam leven is

[2:58:38] nou eenmaal moeilijk en onduidelijk.

[2:58:41] Onze leefomgeving wordt slechter behandeld. Er komt steeds meer afval op straat.

[2:58:47] Dit komt doordat er meer plastic geproduceerd wordt. Dit heeft gevolgen zoals de vermindering

[2:58:54] van de luchtkwaliteit, de vermindering van de biodiversiteit en gezondheidsproblemen. Wij

[2:59:01] jongeren voelen tijdsdruk om dit probleem op te lossen, omdat de gevolgen onze generatie en die

[2:59:07] daar volgt het meest beïnvloeden. Er zijn al energiedoelen opgesteld voor 2050 in de EU.

[2:59:14] De energievoorzieningen zouden dan bijna helemaal duurzaam en CO2 vrij zijn. Er zijn nog te weinig

[2:59:21] maatregelen om dit te realiseren. Er wordt al gewerkt aan het duurzaam verpakken van producten,

[2:59:28] maar dit is niet genoeg. Er zijn al energiedoelen opgesteld voor 2050 en hier kan ons plan ontzettend

[2:59:34] goed bij helpen. Er wordt namelijk te weinig gesanctioneerd tegen niet-duurzame bedrijven,

[2:59:38] terwijl we dit juist hebben moeten ondersteunen. Ook moeten we kijken wie er verantwoordelijk is,

[2:59:43] want wie is er verantwoordelijk voor dit grote probleem? Als ons voorstel wordt uitgevoerd dan

[2:59:48] zult u gegarandeerd een samenleving zien ontstaan waarbij bedrijven actief bezig zijn om klimaat

[2:59:55] verandering en vervuiling tegen te gaan. Want onze fractie staat voor goede samenwerking binnen

[3:00:01] een duurzame samenleving. Dit willen we behalen door middel van beloningen en

[3:00:06] sancties die door onderzoeksinstanties aan bedrijven worden uitgedeeld.

[3:00:11] Wij willen aan bedrijven die producten produceren een groen keurmerk uitdelen.

[3:00:16] Dit keurmerk komt op een product op de site in reclames te staan zodat dat voor

[3:00:21] de consument duidelijk is of een product duurzaam is of niet.

[3:00:25] Zo maken we groene producten toegankelijk voor de consument.

[3:00:28] De onderzoeksinstantie is dus gebonden aan en wordt beschermd door de overheid.

[3:00:35] De instantie bestaat uit specialisten die weten waar ze het over hebben.

[3:00:40] Hierdoor wordt het onderzoek zo eerlijk mogelijk uitgevoerd.

[3:00:44] De onderzoeksinstantie onderzoekt dus of een bedrijf duurzaam is of dat er verbetering

[3:00:48] nodig is en deelt het groene keurmerk uit.

[3:00:52] Wanneer bedrijven niet duurzaam zijn volgens de voorwaarden die per branche zijn opgesteld

[3:00:56] door de onderzoeksinstanties, zullen ze om dit twee jaar een sanctie moeten betalen op basis

[3:01:02] van de bevulheidvervuiling die ze hebben verricht als bedrijf.

[3:01:08] Het geld die eruit voortvloeit, wordt dan weer gebruikt als subsidie voor de bedrijven die

[3:01:11] dan wel duurzaam zijn volgens de onderzoeksinstanties.

[3:01:15] Je zou technisch gezien kunnen zeggen dat er maar eenmalig geïnvesteerd zou kunnen

[3:01:20] worden vanuit de overheid om dit idee op zijn gang te brengen.

[3:01:23] Wij zullen met dit idee bedrijven willen verplichten om elk jaar een rapportage te maken op basis

[3:01:28] van de hoeveelheid vervuiling die ze hebben verricht als bedrijf.

[3:01:32] Dit wordt dan gecontroleerd door onderzoeksinstanties om de twee jaar.

[3:01:36] Wij hopen hiermee een toekomst te creëren waarbij extreme klimaatverandering en vervuiling

[3:01:41] geen rol in speelt.

[3:01:43] En we snappen dat we hier veel om vragen, maar als er nu geen actie wordt ondernomen, dan

[3:01:48] hebben wij als jongeren het gevoel alsof we nooit in een hoopvolle toekomst kunnen leven.

[3:01:52] Een toekomst waarbij we ons geen zorgen hoeven te maken of de aarde het nog gaat volhouden of niet.

[3:01:58] Dus door een verband van beloningen en sancties wordt onze groene samenleving

[3:02:03] levensloopend stendig en groener dan de kleur van dit T-shirt.

[3:02:09] Dank u wel voor het woord, de voorzitter.

[3:02:14] Heel goed, dan gaan we eens even luisteren naar de beide Kamerleden,

[3:02:17] om te horen wat zij misschien te vragen hebben op dit punt.

[3:02:24] Voorzitter, dank u wel.

[3:02:27] En dank voor de bijdrage van deze fractie.

[3:02:31] Inderdaad, een prachtige shirt, een hele mooie kleur.

[3:02:33] Maar ik vraag me toch wel af waar dit nou allemaal zo over nodig is.

[3:02:38] Klimaatverandering, daar heeft de fractie het over.

[3:02:43] Klimaatverandering is er van alle tijden, dat weten we.

[3:02:44] En eerlijk gezegd, als het een gaatje warmer wordt, is dat toch prima?

[3:02:47] Ik wil dus even snappen wat nou precies de urgentie is dat dit nu zo'n ontzettend groot probleem is.

[3:02:51] Ik hoor de fractie ook zeggen dat er dan weer heel veel haast is.

[3:02:54] Dat snap ik, want de fractie bestaat uit jongeren, dus die hebben altijd haast.

[3:02:59] Maar ik denk dat het meer of minder gaat, of dat het heel snel of rustig gaat.

[3:03:04] Bedrijven moeten ook wel gewoon geld kunnen verdienen.

[3:03:06] Daar wil ik wel graag een reactie over, waarom er nou zoveel haast is.

[3:03:09] Ik vraag me ook af waarom nu het probleem van plastic wordt aangepakt.

[3:03:13] Plastic, daar zit CO2 in.

[3:03:15] Dat gaat dan niet in de lucht en zorgt niet voor klimaatverandering.

[3:03:17] Dus volgens mij zit die CO2 daar goed in dat plastic.

[3:03:21] Kunnen we dat daar niet laten zitten?

[3:03:23] Ik lees ook in het voorstel dat dit moet, omdat de natuur onder druk staat.

[3:03:28] Ook daarvan denk ik dat er een stuk minder muggen en insecten in deze wereld zijn.

[3:03:32] Dat vind ik eigenlijk wel prettig.

[3:03:32] Dan steken ze mij niet.

[3:03:34] En er zijn een hoop brandnetels.

[3:03:36] Dat is ook natuur, heb ik eerder gehoord in deze Kamer.

[3:03:39] En dan nog twee vragen, voorzitter.

[3:03:40] Eentje is dat er een verbod op rietjes staat.

[3:03:43] Waarom is dat niet het voorstel van deze fractie?

[3:03:45] Waarom kunnen we niet gewoon afval verbieden?

[3:03:47] Zijn we er een keer klaar mee, in plaats van een heel ingewikkeld systeem waar

[3:03:51] dadelijk mijn collega nog meer vragen over zal stellen.

[3:03:54] En wat ik ook nog wel vroeg, is dat er in de zoektocht wordt gezegd dat er fossiele subsidies

[3:03:58] zijn van 40 miljard euro.

[3:04:01] Waarom worden die niet aangepakt door deze fractie?

[3:04:02] Waarom is gekozen voor dat ingewikkelde ding waar mijn collega meer vragen over gaat stellen?

[3:04:07] Prima. Gaan we luisteren naar de heer Sikse-Dijkstra.

[3:04:13] Dank u wel, voorzitter.

[3:04:14] Ik wil de fractie Groen ook hartelijk bedanken voor hun sympathieke en constructieve voorstel,

[3:04:19] waar collega Thijs en ik nog wel een aantal vragen over hebben.

[3:04:23] Het is een groen duurzaamheidskeurmerk.

[3:04:27] Ik heb hier een paar A4'tjes met andere duurzaamheidskeurmerken.

[3:04:33] Er zijn er al best een hoop, dus mijn eerste vraag is wat uw keurmerk toevoegt aan alle

[3:04:40] keurmerken die er momenteel al zijn.

[3:04:45] Dan is de volgende vraag naar welke criteria dit keurmerk precies kijkt.

[3:04:49] Kijkt het alleen naar afval, uitstoot, hoeveelheid plastic of de impact op de natuur?

[3:04:54] Hoe gaat dat onderzoeksinstituut nou precies meten welke organisaties wel duurzaam zijn

[3:04:59] en welke niet?

[3:05:02] En dan is de volgende vraag.

[3:05:03] In hoeverre gaat dit keurmerk er ook voor zorgen dat de consumenten — want dan gaat

[3:05:06] het om de mensen die producten kopen — ook daadwerkelijk denken dat ze voor de duurzamere

[3:05:11] optie gaan?

[3:05:12] Wat is dit voor hen?

[3:05:14] Geldt het keurmerk alleen voor Nederlandse bedrijven of geldt het ook voor producten

[3:05:19] die vanuit het buitenland naar Nederland worden geïmporteerd?

[3:05:21] En als het voor Nederlandse bedrijven geldt, hoe zorgen we er dan voor dat die bedrijven

[3:05:24] niet naar het buitenland toe gaan en er daarvoor zorgen dat ze wel gewoon kunnen produceren

[3:05:29] zonder dat ze te maken hebben met een moeilijk groenkeurmerk waar ze allemaal dingen moeten

[3:05:34] voldoen en allemaal geld moeten gaan betalen?

[3:05:38] En dan de laatste vraag, hoe zorgen we ervoor dat het ook werkbaar is voor alle bedrijven?

[3:05:43] Geldt het voor alle bedrijven of geldt het alleen voor de zware industrie?

[3:05:47] Hoe kunnen de kleine bedrijven niet hieronder lijden onder een hele grote regeldruk, waardoor

[3:05:52] uiteindelijk het ook niet meer kunnen betalen.

[3:05:56] Ik zie uit naar de beantwoording.

[3:05:57] Dank u wel, voorzitter.

[3:05:58] Heel goed.

[3:05:59] En en daartoe schors ik twee minuten.

[3:08:37] Oké, het is tijd.

[3:08:49] Ik geef graag het woord aan de eerste vier mensen van fractie Groen.

[3:08:55] Ga je gang.

[3:09:03] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:09:06] Ik hoor u letterlijk de vraag stellen.

[3:09:08] Waarom is dit probleem urgent?

[3:09:10] Nou, dit probleem wordt met de dag erger en op deze manier overleven wij deze wereld niet.

[3:09:15] Net als dat kind achter u.

[3:09:17] Hij heeft ook nog een heel leven voor zich.

[3:09:18] Hij heeft ook nog een heel leven voor zich.

[3:09:29] Misschien heeft u uw carrière al bijna achter de rug zitten, maar wij hebben nog een heel leven voor ons.

[3:09:33] Wij moeten het allemaal nog wel overleven in deze wereld.

[3:09:35] Dus wij snappen de vraag van u helemaal niet waarom dit allemaal urgent zou zijn.

[3:09:40] Luc, als je iets wilt terugzeggen mag het hè.

[3:09:48] Ik heb een spreekgestoelte voor je.

[3:09:54] Dank u wel voor het woord, meneer voorzitter.

[3:09:56] Ik wil even reageren op een uitspraak van de heer Thijssen.

[3:10:02] U begon over muggen en over dat soort dingen.

[3:10:06] Ik vind het een vrij kinderachtige benadering van ons voorstel.

[3:10:11] Gezien u zelf ook over Tata Steel praat.

[3:10:13] Afgelopen april zelfs nog.

[3:10:15] Dus ik denk dat we het over hetzelfde eens zijn.

[3:10:17] maar dat u ons eerder probeert te testen dan het oneens zijn met ons.

[3:10:33] Dank u wel voor het woord, meneer voorzitter.

[3:10:36] Er werd ook gevraagd wat het keurmerk zo specifiek maakt.

[3:10:40] U heeft wel vier A4'tjes vol met keurmerken, maar ik denk dat geen van ons al die keurmerken kent.

[3:10:47] Daarom willen wij één keurmerk hebben dat iedereen zou begrijpen.

[3:10:50] Het is makkelijk, het is begrijpbaar en het is net zo duidelijk als de Nutri-score.

[3:10:57] Prima. Ga je gang.

[3:11:00] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:11:02] Ik wil even reageren op een vraag van een collega.

[3:11:06] Waarom doen wij het niet over bijvoorbeeld papieren rietjes of afval op straat?

[3:11:09] Wij hebben dagelang aan een voorstel gewerkt over het sanctioneren van niet-duurzame bedrijven

[3:11:14] en dat het geld dan gaat naar wel duurzame bedrijven.

[3:11:18] We gaan het nu niet over afval hebben, want wij hebben een nieuw plan ontwikkeld en we

[3:11:22] willen het graag daarover hebben in plaats van iets anders.

[3:11:24] Heel goed.

[3:11:25] De laatste spreker van fractie Groen.

[3:11:28] Bedankt voor het hoor, meneer de voorzitter.

[3:11:30] Ik wil graag reageren op de vraag waarom het niet alleen in Nederland is, maar ook in andere

[3:11:38] landen.

[3:11:38] Wij staan hier voor Nederland en we staan in Nederland.

[3:11:42] Het gaat niet om andere landen, want daar gaan wij niet over.

[3:11:46] Helder.

[3:11:46] We gaan even luisteren naar de beide Kamerleden, wat die erop te zeggen hebben.

[3:11:55] Ja, voorzitter.

[3:12:02] Ik dacht dat ik de fractie even moest testen over of dit nu echt zo'n urgent probleem is en of hier

[3:12:07] nou echt werk van gemaakt moet worden.

[3:12:08] Ik moet zeggen dat de antwoord zeer overtuigend is, zeker als mijn zoon erbij wordt gehaald.

[3:12:14] Dan ben ik als boter in uw handen en word ik helemaal overtuigd dat dit inderdaad een

[3:12:20] een heel interessant voorstel is en dat klimaatverandering inderdaad een van de ergste

[3:12:24] problemen is waar we mee te maken hebben als mensheid en waar we wat mee moeten.

[3:12:30] Op deze manier wordt er wel eens gepraat over natuur in deze zaal.

[3:12:34] Ach ja, die muggen, ach ja, die brandnijdels, maar ook de afbruik van de natuur in Nederland en in

[3:12:40] de wereld is een heel erg groot probleem.

[3:12:42] Dus ik vind jullie voorstel wat dat betreft heel erg interessant.

[3:12:47] Wat ik me wel afvraag, zijn eigenlijk nog twee dingen over dit voorstel.

[3:12:49] Dit zorgt er natuurlijk wel voor dat die bedrijven heel erg veel moeten doen.

[3:12:55] Bijvoorbeeld de bakker op de hoek moet volgens mij brood bakken.

[3:12:57] Moet die nou allemaal dikke rapporten gaan maken?

[3:12:59] Hoe zien jullie dat precies?

[3:13:00] Het tweede is dat als het geld gaat kosten, dan ook de kosten gaan omhoog.

[3:13:06] Dan wordt het brood duurder.

[3:13:08] Tenminste, dat denk ik.

[3:13:09] Dat neem ik aan, dat het brood dan duurder wordt.

[3:13:11] Terwijl er op dit moment heel veel mensen in Nederland best wel moeite hebben om alle

[3:13:14] boodschappen te doen die ze moeten doen.

[3:13:15] Dus hoe moeten we daar nou mee omgaan?

[3:13:18] Als we dit voorstel invoeren en brood bijvoorbeeld duurder wordt of producten duurder worden, hoe kunnen

[3:13:23] we dan zorgen dat die mensen toch nog gewoon rond kunnen komen en hun boodschappen kunnen doen?

[3:13:32] Ik dank de fractie Groen voor de beantwoording van een aantal van onze vragen.

[3:13:39] Duidelijk, er moet een keurmerk komen die net zo bekend wordt als de Nutri-Score.

[3:13:44] Dan is mijn wedervraag gelijk.

[3:13:46] Hoe gaan we dat voor elkaar krijgen?

[3:13:47] Hoe zorgen we dat dit keurmerk ook net zo bekend wordt en in alle huiskamers net zo gaat leven

[3:13:52] als die nutri-scoren?

[3:13:54] En op het antwoord betreft, het gaat niet om andere landen, is dan ook weer gelijk mijn

[3:13:58] wedervraag, maar wat weerhoudt mensen ervan om niet gewoon producten via Aliexpress hier

[3:14:03] binnen te halen, uit het buitenland hier te importeren?

[3:14:07] Andere bedrijven denken van, nou ja, in Nederland doen ze moeilijk met keurmerken,

[3:14:11] krijg ik wel allemaal boetes.

[3:14:13] Wat zorgt ervoor dat bedrijven niet gaan denken, ik ga dan lekker in het buitenland

[3:14:16] produceren, dan heb ik niet te maken met dit groene keurmerk, waardoor er in Nederland uiteindelijk

[3:14:21] niks meer geproduceerd wordt.

[3:14:23] Dank u wel.

[3:14:24] Heel goed.

[3:14:25] Dan gaan we weer even luisteren naar fractie Groen.

[3:14:27] Jouw antwoord?

[3:14:31] Antwoord op de vraag wat ons keurmerk toevoegt.

[3:14:34] Wat het inhoudt, wat het keurmerk is, is een soort nutriscore.

[3:14:39] Het wordt op producten toegevoegd.

[3:14:43] Het is een QR-code.

[3:14:44] Die kan je dan scannen en dan wordt je naar een website gebracht waar je producten kunt

[3:14:49] vergelijken en dan vergelijk je producten.

[3:14:51] Dan ga je bijvoorbeeld niet chips vergelijken met autobedrijven, maar dan vergelijk je

[3:14:55] chips met chips als je dan snapt wat ik bedoel.

[3:15:03] Bedankt voor het woord meneer de voorzitter.

[3:15:05] Om even te reageren op de vraag, gaan mensen dan niet, kunnen gezinnen nog wel rondkomen?

[3:15:10] Dus ons plan is dat dus duurzamere bedrijven, die krijgen juist geld, ze krijgen beloningen

[3:15:18] waardoor hun producten goedkoper kunnen worden.

[3:15:20] Eigenlijk willen we het soort switchen, dus dat de duurzame producten goedkoper worden door de

[3:15:26] beloningen die we geven aan de duurzame bedrijven en dat de niet-duurzame producten juist duurder

[3:15:31] worden, waardoor nog steeds gezinnen rond zouden kunnen komen, maar dan van duurzame producten

[3:15:36] in plaats van niet-duurzame producten.

[3:15:39] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:15:41] even als antwoord op de vraag of dan ook de bakker op de hoek zou moeten wijken voor dit plan.

[3:15:49] Dit geldt echt voor alle bedrijven, ook kleine bedrijven, zodra de uitstootnorm erg onder de

[3:15:56] mate is. De geldsancties zijn wel afgestemd op de grootte van het bedrijf en de sector van het

[3:16:05] bedrijf. Zo kan je gewoon een eerlijke sanctie verwachten.

[3:16:12] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:16:15] Ik wil graag antwoorden op de vraag waarom bedrijven hier nog willen blijven als we

[3:16:19] komen met deze sancties.

[3:16:22] Hierbij wil ik vertellen dat Nederland een hele grote economie heeft ten opzichte van andere

[3:16:26] landen in Europa.

[3:16:27] Daarmee moeten we ook een voorbeeld zijn voor anderen.

[3:16:30] Om op deze manier met dit keurmerk tot duurzamer te worden, zijn wij dat voorbeeld dat we moeten zijn.

[3:16:36] Heel goed.

[3:16:37] Gaan we eens even luisteren naar de Kamerleden of ze er een antwoord op hebben?

[3:16:40] Ik zie ze namelijk een beetje naar ademhappen.

[3:16:44] De heer Siks-Dijkstra.

[3:16:47] Dank u wel, voorzitter.

[3:16:48] Het wordt ons inderdaad niet makkelijk gemaakt, maar dat is des te beter.

[3:16:53] Oké. Wat het onderscheidend vermogen van dit keurmerk betreft, is helder.

[3:16:57] Daar zijn geen verdere vragen over.

[3:17:00] Als we een voorbeeld willen zijn voor andere landen, is het dan inderdaad de beste optie

[3:17:06] om dit in Nederland uit te gaan rollen?

[3:17:08] Of zien jullie er bijvoorbeeld ook een mogelijkheid om te kijken of we dit in

[3:17:11] Europees verband kunnen doen?

[3:17:12] Kunnen we initiatief opstarten dat andere landen ook meegaan en het draagvlak ook

[3:17:16] groter wordt in andere landen?

[3:17:21] Er was volgens mij nog één onbeantwoorde vraag van de vorige termijn.

[3:17:26] Dat was naar welke criteria het keurmerk kijkt.

[3:17:29] Hoe kunnen bedrijven weten waar ze aan moeten voldoen om ervoor te zorgen dat ze daadwerkelijk

[3:17:36] duurzaam ben en straks hopelijk een zak geld krijg in plaats van dat ik een boete moet betalen.

[3:17:44] Dat was hem van mijn kant.

[3:17:45] Dank u wel.

[3:17:46] De heer Thijssen.

[3:17:50] Dank, voorzitter.

[3:17:51] Fijn zo'n samenwerking dat ik even een adem kan happen, maar ik heb mijn adem weer gevonden,

[3:17:54] geloof ik.

[3:17:55] Ik heb nog twee vragen over dit voorstel.

[3:17:57] Eén is dat ik inderdaad hoor dat de bedrijven die het goed doen, worden beloond en dat wordt

[3:18:01] betaald door de bedrijven die het niet zo goed doen.

[3:18:02] Op die manier zou het niet tot hogere kosten leiden voor mensen die boodschappen willen

[3:18:07] Maar ik heb daar toch mijn twijfels bij, want volgens mij is het bedrijf verplicht om in kaart te

[3:18:15] brengen hoeveel vervuiling ze veroorzaken, daarover te rapporteren en het liefst natuurlijk ook die

[3:18:19] vervuiling naar beneden te brengen.

[3:18:21] Dus dat is allemaal moeite en tijd en daarmee kosten.

[3:18:23] En daarmee denk ik toch echt dat de producten van die bedrijven wat hoger worden.

[3:18:27] Er zijn gewoon een hoop mensen in dit land die financieel best wel geldzorgen hebben.

[3:18:34] Ik wil daar toch nog even over door en van de fractie horen hoe daar nou mee omgegaan wordt,

[3:18:39] want ik vond dat antwoord wat dat betreft iets te snel gaan.

[3:18:42] Dan nog een andere vraag, en dat gaat over die bedrijven die concurreren met andere bedrijven

[3:18:47] uit een buitenland waar deze rapportageplicht niet geldt.

[3:18:51] Hoe moeten die bedrijven nou blijven concurreren?

[3:18:54] Want ze moeten meer moeite doen in Nederland.

[3:18:56] Dat zei ik al, dat kost ook wel een beetje geld en tijd.

[3:18:59] Hoe kunnen ze dan nog die concurrentie aangaan met bedrijven die van buiten Nederland hun

[3:19:03] producten naar Nederland brengen?

[3:19:05] Heel goed. Een paar scherpe vragen.

[3:19:06] Ik ben benieuwd of jullie antwoord hebben op wat meneer Thijssen jullie vraagt.

[3:19:10] Ik geef de vier mensen hier bij de interruptiemicrofoon nog even het woord, heel kort,

[3:19:15] en dan gaan we pauzeren.

[3:19:16] Mag ik met jou beginnen?

[3:19:18] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:19:22] Er wordt gevraagd of ze dan dikke bakken dat portemonnee moeten maken en of ze dan heel

[3:19:26] veel tijd eraan moeten besteden.

[3:19:28] Maar dat is ook een van de redenen waarom we die organisatie hebben.

[3:19:31] Die doen dan het meeste werk.

[3:19:33] Die geven bijvoorbeeld advies en maken rapporten en stellen dat keurmerk op.

[3:19:38] Het enige wat het bedrijf dan moet doen, is het daaraan houden.

[3:19:42] Heel goed.

[3:19:45] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:19:46] Als reactie op de vraag waarom het eigenlijk zo'n goed keurmerk is en waarom het uitstaat

[3:19:52] van de andere, aangezien er al zoveel zijn.

[3:19:54] Allereerst doet de organisatie niet alleen beoordelen, straffen en belonen.

[3:19:58] Deze organisatie geeft advies aan de niet duurzame bedrijven en biedt hulp daaraan.

[3:20:04] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:20:08] Om nog even terug te komen op die vraag die nog niet beantwoord was, is dat ze nu al duurzaamheid

[3:20:13] moeten toevoegen bij de overheid, want dan zouden ze het allemaal al kunnen.

[3:20:18] Groenbedrijven bijvoorbeeld doen dit al.

[3:20:20] Ons plan is eigenlijk ook dat elke twee jaar een onderzoek is en dan per jaar moeten ze

[3:20:25] een rapport opsturen met hoeveel CO2 ze nu uitstoten.

[3:20:30] Nog qua duidelijkheid is het dat het keurmerk grote verpakkingen moet staan, wellicht naast

[3:20:39] de Nutri-Score en dan met een QR-code waarmee je naar een site kunt gaan.

[3:20:50] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:20:52] Ik wil nog even ingaan op de vraag naar welke criteria het keurmerk kijkt.

[3:20:57] Het is een verslaggeving vanuit het bedrijf zelf om te kijken hoe duurzaam ze nou zijn.

[3:21:02] Dit zorgt er ook voor dat hun consumenten bewuster worden van wat ze kopen en hoe duurzaam die

[3:21:06] dingen zijn die ze consumeren.

[3:21:08] Verder laten we dit over aan de professionals.

[3:21:10] Dat is altijd goed.

[3:21:11] Ik schors even twee minuten en dan gaan we luisteren naar wat de diverse fracties hebben te melden.

[3:23:36] Prima, we gaan weer verder.

[3:23:37] Ik geef graag het woord aan fractie Rood voor een conclusie.

[3:24:01] Bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:24:03] Ik ben Rakin.

[3:24:04] Ik zou de heer Dijkstra en de heer Thijssen bedanken voor hun tijd en meewerking aan dit debat.

[3:24:09] Wij vinden dat fractie Groen een hele sterke presentatie heeft gegeven, waarin ze duidelijk

[3:24:14] de problemen aan voorstel hebben aangetoond.

[3:24:17] De politici hebben kritische vragen gesteld waarop de fractie goede antwoorden gaf.

[3:24:22] Ze kwamen niet heel erg onder druk.

[3:24:25] Wij bewonderen de brutale houding van fractie Groen.

[3:24:30] Dit zijn de complimenten aan fractie Groen.

[3:24:32] Wij vinden dat het idee van het keurmerk ook heel goed is en wij denken dat de Kamer hier

[3:24:37] zeker iets meer mee kan.

[3:24:38] Hartstikke goed.

[3:24:46] Fractie Blauw.

[3:24:57] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:24:59] Onze namen zijn Fabian en Angel en wij geven namens fractie Blauw de conclusie voor fractie

[3:25:04] Groen.

[3:25:04] Ik wil gelijk van start gaan met het feit dat fractie Groen de urgentie mooi heeft medegedeeld.

[3:25:12] Klimaat is natuurlijk een wereldwijd probleem.

[3:25:15] Ook vonden we het knap dat ze gelijk een oplossing hebben bedacht en hoe ze deze oplossing in

[3:25:20] actie willen brengen.

[3:25:22] Verder was het erg amuserend hoe meneer Thijssen terecht op zijn plek werd gezet.

[3:25:27] Ja, soms verdiende hij het wel, maar soms ook niet.

[3:25:29] Maar voor de rest werd het debat goed uitgevoerd door fractie Groen.

[3:25:33] De woordvoerders hadden hele goede argumenten tegen de heer Seeks-Dijkstra en de heer Thijssen.

[3:25:41] Maar ik merkte ook wel dat de heer Thijssen niet zo'n groot fan was van de score.

[3:25:46] Dat was dan wel weer soms even jammer.

[3:25:50] Maar voor de rest vond ik het debat soms wel leuk, soms niet.

[3:25:53] Want als het soms wel leuk was, hadden ze gewoon goede argumenten tegen de ministers.

[3:25:58] En ze waren wel gewoon goed.

[3:25:59] Ik bedank fractie Groenloog voor dit goede debat.

[3:26:02] Hartstikke goed.

[3:26:08] Fractie Geel.

[3:26:20] Dankjewel voor het woord meneer de voorzitter.

[3:26:22] Aangezien wij een van de laatste sprekers zijn als jongeren, wil ik eerst zeggen dat ik onder de indruk ben aan de hoeveelheid jongeren die hier nu aanwezig zijn.

[3:26:29] En die net als ik belang hebben bij dit soort onderwerpen. Daar ben ik best wel trots op.

[3:26:33] Daarnaast wil ik alle aanwezigen bedanken. Alle voorzitters, bewindslieden en zelfs het publiek ook nog.

[3:26:39] Alle ouders en familieleden die hier hun kinderen supporten.

[3:26:46] Ten conclusie van het voorstel van de fractie Groen wil ik zeggen dat het een echt wauw

[3:26:52] debat is.

[3:26:53] Echt mooi.

[3:26:55] Ik wil naast ook extra credits geven aan de bewindslieden die vandaag aanwezig zijn voor

[3:26:59] dit debat.

[3:27:00] Zeker omdat jullie ook je huiswerk hebben gedaan, jullie hebben onderzoek gedaan naar het onderwerp

[3:27:03] zelf.

[3:27:05] Het zijn geen bewindspersonen moet ik helaas zeggen, maar kamerleden.

[3:27:07] O kamerleden.

[3:27:08] Nou in ieder geval wij vinden wel dat jullie uiteindelijk wel in de Tweede Kamer te zien

[3:27:11] moeten zijn als ministers.

[3:27:21] Zo mooi, zo mooi.

[3:27:22] Ja, heel goed.

[3:27:22] Ik dacht, ik leg hem even op de stip, dan wordt hij vanzelf wel even ingeschoten.

[3:27:27] Nou, net als alle andere voorstellen stonden de jongeren centraal bij het onderwerp.

[3:27:31] Wel hebben wij in het bijzonder opgemerkt dat dit onderwerp verder gaat dan onze generatie.

[3:27:37] En dat de noodzaak ook daardoor extra groot is.

[3:27:39] Want ik zou ook liever willen dat de generatie hierna wellicht onze kinderen zelfs fatsoenlijk

[3:27:44] lucht kunnen ademen.

[3:27:45] Dank u wel voor uw woord.

[3:27:52] Ten slotte, fractie Groen.

[3:28:03] Dank u wel voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:28:06] Ik ben Kiyomi en dat is Jeannet.

[3:28:08] Wij zullen de conclusie voor onze fractie beginnen met complimenten aan de presentatoren,

[3:28:15] dat ze echt een hele duidelijke beeld geven met de presentatie.

[3:28:20] Verder complimenten aan de woordvoerders, dat ze ook goedevurende argumenten gaven.

[3:28:26] Ik vond zelf ook dat ons plan heel erg duidelijk werd uitgelegd en ook complimenten naar de

[3:28:34] Kamerleden toe dat jullie erg kritische vragen stelden die ons erg scherp hielden.

[3:28:42] Maar ja, helaas ging de tijd heel snel en zijn we voor ons gevoel niet diep genoeg ingegaan

[3:28:46] op wat we nou eigenlijk wouden bereiken.

[3:28:48] Dus daarom willen we u heel graag uitnodigen voor een kopje koffie of thee.

[3:29:00] Hartstikke goed.

[3:29:02] De heer Dijkstra geeft nog even een reactie.

[3:29:04] Dank u wel, voorzitter.

[3:29:05] Ik wil de fractie Groen ook hartelijk bedanken voor de scherpe inbreng, de constructieve voorstellen

[3:29:11] en de bij Vlagen brutale input.

[3:29:15] Ik wil ook hartelijk bedanken voor het fijne debat dat we hier gevoerd hebben.

[3:29:18] Ik vind het daadwerkelijk een goed en creatief voorstel.

[3:29:21] De manier waarop de mensen die het wel goed doen, beloond worden en de mensen die de kantjes ervan

[3:29:25] aflopen, daar vervolgens wel sancties voor krijgen.

[3:29:29] Ik ga graag in op het kopje koffie.

[3:29:31] Ik kan ook toezeggen dat ik dit voorstel ook zal doorgeleiden naar de persoon die wel de

[3:29:35] klimaatwoordvoerder is van mijn partij, zodat zij er ook nog even goed en scherp naar kan kijken.

[3:29:39] Heel goed, dank u wel.

[3:29:46] Dank u wel.

[3:29:47] Voorzitter. Dank aan fractie Groen voor een mooi debat.

[3:29:52] Ik vond het mooiste stukje van het debat dat jullie met felheid en met passie lieten merken hoe

[3:29:57] verschrikkelijk belangrijk dit probleem is en hoe belangrijk het is dat Kamerleden,

[3:30:01] bewindslieden en iedereen hier in Den Haag weet dat dit probleem gefixt moet worden.

[3:30:05] Omdat het over jullie toekomst gaat en over de toekomst van mijn zoon.

[3:30:09] Dus jullie hebben helemaal gelijk als jullie zeggen klimaatverandering moet gestopt.

[3:30:12] Dat zwerfafval.

[3:30:13] Het irriteert me als ik naar school loop en ik zie weer allemaal rotzooi liggen.

[3:30:16] Dat moet gewoon gefixt worden.

[3:30:18] En jullie voorstel is ook echt een heel goed voorstel.

[3:30:20] Het is enerzijds goed om het consument te kunnen zien.

[3:30:22] Oké, maar welk bedrijf is nou beter dan een ander bedrijf?

[3:30:25] Maar het is vooral goed omdat jullie gewoon durven tegen bedrijven te zeggen dat als je het goed doet,

[3:30:29] dan krijg je een bonus en als je het slecht doet, dan moet je gewoon lappen.

[3:30:33] We weten dat dat heel erg effectief is bij bedrijven, want daar, na die financiële prikkels,

[3:30:38] als het geld kost, komen ze in beweging.

[3:30:40] Dus ik vind het een supergoed voorstel.

[3:30:43] Ik ga er niet helemaal over bij de GroenLinks-P van de A-fractie, maar ik ga het zeker op bureau gooien

[3:30:47] van degene die er wel over gaat.

[3:30:49] Ik hoop dat hij het gaat indienen in een motie hier in de Tweede Kamer.

[3:30:52] Dank aan de beide Kamerleden voor hun aanwezigheid vandaag.

[3:31:03] Dan geef ik als slotwoord graag het woord aan Kimberley.

[3:31:12] Hartelijk bedankt voor het woord, meneer de voorzitter.

[3:31:15] Ik zal het kort houden.

[3:31:17] Het is alweer de allerlaatste minuut van het Nationaal Jeugdgebouw 2024.

[3:31:22] Ontzettend jammer, maar we kunnen natuurlijk niet afsluiten zonder eerst een aantal mensen te bedanken.

[3:31:32] Allereerst de mogelijke kijkers thuis en de mensen op de tribune.

[3:31:34] Heel erg fijn dat u er vandaag was.

[3:31:37] Ook heel erg bedankt aan alle bewindspersonen en kamerleden die vandaag aanwezig waren.

[3:31:41] En ook een heel groot applaus voor de Kamervoorzitter, Martin Bosma.

[3:31:52] Ik zou ook heel erg graag de medewerkers van de Tweede Kamer willen bedanken.

[3:31:56] Die maken het elk jaar weer mogelijk dat we hier kunnen staan.

[3:32:00] En wie het ook elk jaar weer mogelijk maakt, zijn alle procesbegeleiders en trainers.

[3:32:12] In het bijzonder natuurlijk ook een heel erg groot applaus voor het projectteam.

[3:32:22] En tenslotte was vandaag uiteraard niet hetzelfde geweest zonder al jullie fantastische ideeën en

[3:32:27] al jullie input en inzet. Dus een heel groot applaus voor jezelf. Vandaag hoeft niet een bestemming te

[3:32:38] zijn, het kan zelfs een vertrekpunt zijn. Volg NJR vooral op de socials als je denkt ja ik wil me

[3:32:42] blijven inzetten voor jongeren en ik wil me blijven hardmaken voor de belangen van jongeren. Er is

[3:32:48] meteen nog een korte borrel waar ik hoop jullie allemaal nog even kort te kunnen

[3:32:50] spreken en heel erg bedankt voor deze fantastische middag.

[3:32:59] En dan gaan we nu een grote groepsfoto maken begrijp ik.

[3:33:03] Als jullie allemaal naar voren willen komen.