Regels over energiemarkten en energiesystemen (Energiewet) - systeem

[0:00:01] Goedemorgen.

[0:00:02] Hierbij open ik de vergadering.

[0:00:04] Welkom bij de vaste Commissie voor Economische Zaken en Klimaat.

[0:00:07] Ik geef iedereen van harte welkom bij dit wetgevingsoverleg.

[0:00:10] De minister, de leden, mensen op de publieke tribune,

[0:00:13] en de mensen die dit thuis volgen of op een andere manier digitaal volgen.

[0:00:18] Dit is het tweede wetgevingsoverleg over dit wetsvoorstel.

[0:00:22] Vorige week maandag hebben we gedebatteerd over gebruikers.

[0:00:28] Vandaag debatteren we over systemen.

[0:00:32] We hebben het opgeknipt in twee delen.

[0:00:36] Vandaag hebben we het grofweg over de hoofdstukken drie en vijf en vorige week over twee en vier.

[0:00:42] Vorige week kwamen wij niet aan een tweede termijn toe en daarom zal de tweede termijn van vandaag

[0:00:47] over het hele wetsvoorstel gaan, dus zowel gebruikers als systemen.

[0:00:53] De minister zal tevens vandaag de vragen beantwoorden waar vorige week geen tijd meer voor was.

[0:00:58] Dat zijn de vragen over data.

[0:01:00] De leden hebben ook schriftelijk een deel van de vragen beantwoord gezien.

[0:01:06] Net als vorige week vraag ik de minister om waar mogelijk reeds vandaag de ingediende amendementen

[0:01:10] te appreciëren.

[0:01:11] Ik stelde Kamerleden voor om wederom zes interrupties toe te staan, maar daarbij ook rekening te

[0:01:19] houden met dat we allemaal toch vandaag ergens nog een keer naar huis of naar ons onderkomen

[0:01:25] willen.

[0:01:25] Ik geef als eerste het woord aan de heer Kops, en hij spreekt namens de PVV.

[0:01:31] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:01:32] Ja, zoals u al zei, het gaat vandaag over de systeemkant van de nieuwe energiewet.

[0:01:37] En de vraag is, wat wil de minister wat dat betreft met zijn nieuwe wet bereiken?

[0:01:43] Een transitie naar een klimaatneutrale economie en samenleving, zo lezen we.

[0:01:48] Waarbij fossiele energiebronnen worden vervangen door energie uit duurzame bronnen, zoals wind en zon.

[0:01:56] Kortom, van het gas af, kolencentrales dicht, warmtepompen, windparken, zonneparken,

[0:02:02] warmtenetten, elektrisch rijden, noem allemaal maar op, de hele energietransitie.

[0:02:07] Dat is waar de minister naartoe wil.

[0:02:09] Vooral leer op de wet zelf in te gaan.

[0:02:12] Eerst maar eens de vraag, hoe gaat het momenteel met die transitie

[0:02:16] en dan specifiek het hele duurzame energiesysteem?

[0:02:20] Eigenlijk staat het zo'n beetje op klappen.

[0:02:22] Om te beginnen bij de netcongesti.

[0:02:25] Niet alleen bedrijven, maar ook huishoudens kunnen niet meer worden aangesloten op het

[0:02:28] elektriciteitsnet en belanden op de wachtlijst.

[0:02:31] In eerdere debatten hebben we het daar al uitgebreid over gehad.

[0:02:35] Over huishoudens die zelfs, als zij al een aansluiting hebben althans, rekening moeten

[0:02:39] houden met knipperende lampen en uitvallende apparatuur.

[0:02:44] Onlangs werd bekend dat Provinciale Staten van Gelderland zelfs een zogeheten Nationaal

[0:02:48] kennis- en innovatiecentrum netcongesti willen omdat de kennis over mogelijke

[0:02:54] oplossingen momenteel te versnipperd zou zijn.

[0:02:57] Zo erg is het dus blijkbaar. Wat vindt de minister hier eigenlijk van?

[0:03:02] Gaat dat iets oplossen, iets bijdragen?

[0:03:05] En voorzitter, wat betreft de uitbreiding van het net doen er uiteenlopende bedragen de ronde.

[0:03:10] En telkens is het bedrag om duizelig van te worden.

[0:03:13] Medeo 2021 werd al geconcludeerd in een rapport dat netbeheerders tot 2050 meer dan 100 miljard

[0:03:21] euro nodig zouden hebben om de hele energietransitie in goede balen te kunnen leiden.

[0:03:26] Een maand geleden maakte netbeheerder Tennet bekend dat het de komende 10 jaar maar liefst

[0:03:31] 160 miljard euro nodig heeft om te investeren in hoogspanningskabels en het aansluiten van

[0:03:37] grote windprojecten.

[0:03:39] Maar, voorzitter, wat verwacht de minister hier nu zelf van?

[0:03:43] Hoe groot zijn die investeringen nu precies?

[0:03:46] En belangrijker nog, kan hij misschien in kaart brengen

[0:03:49] welke doelen die investeringen nu precies dienen?

[0:03:53] En daarmee bedoel ik, hoeveel van die investeringen

[0:03:55] zijn specifiek noodzakelijk voor de energietransitie,

[0:03:59] voor windparken, voor zonneparken, voor de verduurzaming van huizen?

[0:04:03] Of, anders geformuleerd, stel dat we per direct

[0:04:06] de hele energietransitie zouden stoppen, hoeveel noodzakelijke investeringen in de uitbreiding

[0:04:12] van het net blijven er dan nog over? Weet de minister dat? Graag een reactie.

[0:04:18] En voorzitter, zoals ik al zei, dat hele duurzame energiesysteem staat zo'n beetje

[0:04:21] op klappen en eigenlijk geldt dat ondertussen ook voor windparken. En niet alleen vanwege

[0:04:27] de aansluiting op het net. Vorige week hadden we het al over windturbines op land, het verzet

[0:04:32] van omwonenden daartegen en alle negatieve effecten op hun gezondheid.

[0:04:38] En ik zeg het nogmaals, als er onder omwonenden zoveel verzet tegen

[0:04:42] en zorgen om windturbines zijn, en terecht, en als zelfs medici waarschuwen,

[0:04:48] waarom komt er dan niet op z'n minst een moratorium op de bouw ervan?

[0:04:52] En toegegeven wat ons betreft duurt dat moratorium tot in de eeuwigheid,

[0:04:56] maar dat terzijde, de minister heeft het geregeld over draagvlak.

[0:04:59] Dus luister alsjeblieft naar die omwonenden.

[0:05:03] Gaat hij dat doen?

[0:05:05] Ja, voorzitter, dan de windparken op zee.

[0:05:08] Volgens de laatste cijfers van de minister zelf in antwoord op Kamervragen...

[0:05:12] ...staan er momenteel circa 670 windturbines op zee...

[0:05:15] ...met een vermogen van 4,7 gigawatt.

[0:05:19] En rond 2030, dus over zes jaar al...

[0:05:22] ...is een verdubbeling van het aantal turbines voorzien...

[0:05:25] ...met een verviervoudiging van het vermogen.

[0:05:28] Want, zoals de minister schrijft in de memorie van toelichting, een groot deel van de centrale

[0:05:33] energieopwekking verschuift naar grootschalige windparken in de Noordzee.

[0:05:38] Maar hoe dan?

[0:05:41] Windpark IJmuiden moet het grootste Nederlandse windpark op zee worden, met een vermogen van

[0:05:47] zo'n 4 gigawatt.

[0:05:48] Dus bijna net zoveel als dat er nu op zee staat.

[0:05:52] Maar een paar weken geleden bleek dat Eneco, een van de grootste spelers, zich heeft teruggetrokken.

[0:05:56] De risico's van de investering zijn te groot.

[0:05:59] Eneco zegt dat de huidige aanpak van wind op zee niet toekomstbestendig is.

[0:06:04] Materialen zijn te duur, arbeid is te duur, bouwschepen zijn te duur, als er überhaupt

[0:06:09] al schepen zijn.

[0:06:10] Kortom, het loopt allemaal voor geen meter.

[0:06:14] En voorzitter, in september vorig jaar werd op zee...

[0:06:17] Als u een moment heeft, dan is er geen interruptie voor u.

[0:06:19] Mevrouw Postma, nieuw sociaal contract.

[0:06:22] Ja, dank voorzitter. We hebben het over wind op zee en over de tender die net gesloten is.

[0:06:28] Maar er zijn wel andere bedrijven die zich in hebben geschreven voor die tender.

[0:06:31] Dus die zien blijkbaar wel een business case daarin.

[0:06:35] En die hebben het idee van nou, dit kunnen wij wel doen.

[0:06:38] Zou het ook zo kunnen zijn dat Eneco gewoon de voorwaarden niet goed vond?

[0:06:41] Want er zijn wel andere bedrijven die zich in hebben geschreven.

[0:06:44] Heer Kops, BV.

[0:06:46] Ja voorzitter, dat zou heel goed kunnen natuurlijk.

[0:06:48] Maar als we de minister moeten geloven...

[0:06:50] we horen al jarenlang dat het allemaal zo rendabel is...

[0:06:53] en dat Wind op Zee alleen maar wat oplevert...

[0:06:55] dat het zo'n goed idee is...

[0:06:57] dan zou je dus verwachten dat bedrijven zouden staan te springen...

[0:07:00] om daar allemaal in te mogen investeren.

[0:07:03] Dat ze over elkaar heen zouden buitelen van...

[0:07:05] nee, ik wil die dingen bouwen, ik wil dat doen.

[0:07:08] En dat is dus niet het geval.

[0:07:09] En ik zei het al, materialen zijn te duur.

[0:07:11] Arbeid is duur, bouwscheep is te duur.

[0:07:14] Sterker nog, onlangs werd bekend dat er straks...

[0:07:17] hoe knullig het ook klinkt, überhaupt onvoldoende schepen zijn om die

[0:07:21] steeds langere windturbinebladen überhaupt te kunnen vervoeren.

[0:07:25] Dus ja, serieus, ik bedenk het niet zelf, dat stond in de krant.

[0:07:29] Ja, voorzitter, om nu te zeggen dat het allemaal van een leie dakje gaat, nee.

[0:07:35] U kunt uw betoog vervolgen.

[0:07:39] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:07:40] September vorig jaar werd op zee het windpark Hollandse Kust Zuid geopend.

[0:07:45] En het grote nieuws was toen, kijk, het is het eerste windpark op zee

[0:07:49] zonder subsidie. Ja, gebouwd, want voor de aansluiting op het net draait alsnog de overheid

[0:07:55] op, lees de mensen in het land. Notabene een maand later werd dan bekend dat het aansluiten

[0:08:01] van alle turbines op zee voor de periode 2032-2057 40 miljard euro meer zal kosten dan wat is

[0:08:09] geraamd.

[0:08:10] En ja, voorzitter, dan is het toch heel onverstandig, zeg maar gerust dom, om een groot deel van

[0:08:17] van je energiesysteem daarvan afhankelijk te maken.

[0:08:20] Graag een reactie van de minister.

[0:08:23] Ja, voorzitter, warmtenetten, soortgelijk verhaal.

[0:08:27] Kijk naar Utrecht, daar trok Eneco zich onlangs terug

[0:08:29] uit de ontwikkeling van een collectief warmtenet

[0:08:32] vanwege de hoge kosten.

[0:08:34] Of waterstof, ook een soortgelijk verhaal.

[0:08:37] De bouw van de geplande waterstoffabriek op de Maasvlakte is uitgesteld.

[0:08:41] Redenen, te duur, te veel onzekerheid.

[0:08:43] Kortom, voorzitter, om een lang verhaal kort te maken.

[0:08:46] De minister wil van alles, maar eigenlijk is het allemaal kommer en kwel.

[0:08:52] Dan de wet zelf, het systeem.

[0:08:55] Wat moet de energiewet gaan doen?

[0:08:57] Eén, een verschuiving naar de nieuwe energiebronnen, wind en zon.

[0:09:02] En twee, het creëren van een robuuste en flexibele systeeminfrastructuur.

[0:09:08] Flexibel, ja.

[0:09:09] De minister schrijft daarbij, omdat deze nieuwe energiebronnen qua productie

[0:09:13] die een veel grilliger patroon kennen dan fossiele bronnen

[0:09:17] als gevolg van de weersomstandigheden,

[0:09:19] moet het elektriciteitssysteem een grotere flexibiliteit krijgen

[0:09:24] om te allen tijden de vraag en het aanbod in balans te brengen.

[0:09:28] Ten eerste, voorzitter, het elektriciteitssysteem

[0:09:31] een basisbehoefte afhankelijk maken van het weer,

[0:09:34] iets waarop je in Nederland niet kunt vertrouwen,

[0:09:37] hoe onverstandig is dat?

[0:09:38] En ten tweede, meer flexibiliteit is eigenlijk niets anders dan een eufemisme voor het verdelen

[0:09:45] van schaarste bij netcongestie.

[0:09:49] En allereerst raakt dat in deze wet het principe van afnemer naar actieve afnemer, waarbij

[0:09:55] iedereen, ieder huishouden een beetje energieleverancier kan worden.

[0:09:59] In theorie althans, want wat verwacht de minister in de praktijk hiervan, hoeveel huishoudens

[0:10:05] hebben de tijd, behoefte en vooral het geld om zich hier actief mee bezig te houden?

[0:10:10] Het merendeel, en zeker de huishoudens in energiearmoede, waarschijnlijk niet.

[0:10:16] De minister schrijft zelf bovendien...

[0:10:18] hoeveel afnemers gebruik gaan maken van deze nieuwe contractvormen...

[0:10:22] is lastig in te schatten.

[0:10:24] Graag een reactie van de minister.

[0:10:27] Bovendien, voorzitter, het spelen voor energieleverancier...

[0:10:30] dus het invoeden en afnemen van elektriciteit...

[0:10:33] Dat klinkt op papier natuurlijk heel leuk,

[0:10:36] maar als de problemen rond netcongres die zo groot en acuut zijn,

[0:10:39] ja, dan gaat het toch allemaal niet werken.

[0:10:41] Dat is dan toch een randvoorwaarde, zou je zeggen.

[0:10:45] En voorzitter, dan komen we bij het principe van aggregeren.

[0:10:48] Onderdeel daarvan is vraag-respons.

[0:10:51] En dat betekent, ik citeer,

[0:10:54] dat het elektriciteitsverbruik van een eindverbruiker

[0:10:57] bewust wordt aangepast aan het normale of bestaande verbruikspatroon

[0:11:00] om flexibiliteit vrij te maken.

[0:11:03] In de praktijk betekent dit dat het verbruik van een huishouden wordt verlaagd of verhoogd

[0:11:09] ten opzichte van het normale verbruik, bijvoorbeeld door een of meerdere apparaten die veel elektriciteit

[0:11:15] verbruiken, bewust aan- of uit te zetten.

[0:11:20] Ten eerste, apparaten bewust aanzetten.

[0:11:25] Dat klinkt, zeker in tijden waarin de gedwongen energiebesparing vanwege de enorme kosten

[0:11:31] centraal staat, toch heel tegenstrijdig.

[0:11:33] Dat is toch niet uit te leggen tegenover huishoudens die in energiearmoede leven en de kachel niet

[0:11:39] meer durven aan te zetten?

[0:11:40] Deelt de minister die mening?

[0:11:42] En ten tweede apparaten bewust uitzetten of terugschakelen.

[0:11:47] De voorbeelden die minister gebruikt zijn warmtepompen in elektrische auto's bij huishoudens en koelhuizen

[0:11:54] of andere installaties bij bedrijven.

[0:11:57] De vraag is wie doet dat fysiek?

[0:11:59] Wie gaat daar uiteindelijk over?

[0:12:01] Wie draait daar aan die knop of aan een schakelaar?

[0:12:04] Hoe gaat dat in de praktijk?

[0:12:06] Want, voorzitter, de minister schrijft immers...

[0:12:08] ...de vraag-responsaanbieder verandert het verbruik van de eindafnemer...

[0:12:13] ...door een of meer apparaten tijdelijk aan- of uit te zetten...

[0:12:16] ...of op- of terug te schakelen, einde citaat.

[0:12:19] Is het dan de vraag-responsaanbieder die de apparaten echt uitzet of afschakelt...

[0:12:25] ...en dus niet de eindafnemer? Zo lees ik het althans.

[0:12:27] Dus hoe werkt dat?

[0:12:30] Voorzitter, dit wordt dan allemaal geregeld in een vraag-respons-overeenkomst.

[0:12:35] Klinkt heel leuk, maar hoe komt zo'n overeenkomst er precies uit te zien?

[0:12:40] En vooral, hoe bindend wordt dat?

[0:12:42] Kunnen huishoudens en bedrijven daar, als ze willen, ook weer makkelijk vanaf?

[0:12:47] Want, voorzitter, ik vraag dat, want als nu de eindafnemer toch niet wil

[0:12:51] dat zijn apparaten worden uitgezet of afgeschakeld,

[0:12:54] ook al is dat wel zo geregeld in die overeenkomst,

[0:12:58] wat gebeurt er dan?

[0:12:59] Wat nu, als een huishouden of bedrijf tegen die overeenkomst in,

[0:13:03] toch dat ene apparaat wil aanzetten?

[0:13:06] En dat mag niet. Wie beslist er dan?

[0:13:09] En wat te denken van energieslurpende medische apparatuur

[0:13:12] die niet uitgezet of afgeschakeld kan worden.

[0:13:15] Voorzitter, ik kan gewoon niet goed overzien hoe dit in de praktijk

[0:13:18] allemaal eruit komt te zien. Kan de minister dat uitleggen?

[0:13:23] Voorzitter, erkent de minister dat dit hele idee eigenlijk is ontstaan

[0:13:28] uit een soort armoede. Want, zoals hij schrijft, wordt de vrijkomende elektriciteit verkocht

[0:13:34] aan een marktdeelnemer, die op dat moment een tekort of overschot heeft, of aan een

[0:13:41] distributiesysteembeheerder, voorheen de netbeheerder, die te maken heeft met, jawel, netcongrestie.

[0:13:46] Dus, reflecterend, als we ons systeem nu niet baseren op weersafhankelijke energiebronnen

[0:13:51] en daarmee samenhangend geen problemen rond netcongressie hadden gehad,

[0:13:57] dan was deze hele poespas toch eigenlijk niet nodig geweest.

[0:14:02] Voorzitter, onlangs heeft de Kamer met algemene stemmen een PVV-motie aangenomen

[0:14:07] die de regering verzoekt uit te sluiten dat de netbeheerder bij huishoudens

[0:14:11] achter de voordeur komt ter regulering van het elektriciteitsverbruik.

[0:14:16] Kan de minister uitleggen dat dat hele systeem van vraag-respons

[0:14:20] niet met deze motie in strijd is.

[0:14:23] En dat de genoemde netbeheerder niet plaatsmaakt voor een vraag-respons aanbieder,

[0:14:29] of hoe je het ook wil noemen.

[0:14:30] Bovendien, als er apparaten uit of aan worden gezet, of op of afgeschakeld,

[0:14:37] ja dan moet toch in grens op bekend zijn welke apparaten iemand in huis heeft.

[0:14:42] Weet de vraag-respons aanbieder dat dan? Hoe gaat dat?

[0:14:46] En kan de minister uitleggen dat er dan niet alsnog achter de voordeur bij de mensen thuis wordt gekomen?

[0:14:53] Graag een reactie.

[0:14:55] Voorzitter, in artikel 3.38 is geregeld dat de systeembeheerder in beginsel iedereen die daarom verzoekt op het net moet worden aangesloten.

[0:15:03] Dat klinkt natuurlijk goed.

[0:15:05] Maar ja, het tegendeel gebeurt op dit moment.

[0:15:08] Als de problemen rond netcongresity niet zijn opgelost, hoe dan?

[0:15:13] Wat gebeurt er dan?

[0:15:14] Bovendien staat in het vijfde lid van dit artikel dat de systeembeheerder hiervan mag afwijken

[0:15:20] indien hij het gebied niet op economische voorwaarden kan beheren, onderhouden en ontwikkelen.

[0:15:27] Wat betekent dat precies in de praktijk?

[0:15:29] Heeft de minister hier voorbeelden van?

[0:15:31] En is dit, gezien alle noodzakelijke investeringen, gezien alle problemen rond netcongesti,

[0:15:37] is daar niet per definitie al sprake van op dit moment?

[0:15:41] Voorzitter, dan nog even iets heel anders. Garanties van oorsprong.

[0:15:48] Volgens de minister het exclusieve bewijs dat energie uit een hernieuwbare bron is opgewekt.

[0:15:54] Het zijn een soort certificaten die de herkomst van energie aangeven.

[0:15:58] Waardoor, ik citeer, de producenten hun opgewekte energie als groene energie kunnen verkopen

[0:16:03] en leveranciers en eindafnemers de vergroening van hun levering en energieverbruik kunnen aantonen.

[0:16:10] En ook dat wordt in de Energiewet geregeld.

[0:16:14] Het komt zelfs op de uiteindelijke energierekening van huishoudens te staan.

[0:16:19] Voorzitter, ik kan me nog goed herinneren, in 2021 behandelden we hier in de Kamer de

[0:16:24] Wet Implementatie EU-richtlijn hernieuwbare energie voor garanties van oorsprong.

[0:16:31] Een soort Europees certificeringssysteem voor duurzame opwekking van energie.

[0:16:35] En het punt was toen in dat debat dat er lucratief in die groencertificaten werd of wordt gehandeld.

[0:16:44] Zo kunnen Nederlandse leveranciers die een tekort hebben aan groene energie, die groencertificaten

[0:16:49] kopen in een ander land waar een overschot aan groene energie is.

[0:16:53] Die Nederlandse leveranciers verkopen vervolgens dus energie die feitelijk helemaal niet groen

[0:16:58] is, maar wel groen mag heten.

[0:17:00] De staatssecretaris zei toen in debat, het gaat niet om fysiek dezelfde energie, maar

[0:17:07] om energie die administratief, als dezelfde energie wordt aangeduid, te weten groen.

[0:17:14] Dus voorzitter, hoe gaat dat?

[0:17:16] Krijgen consumenten dan op hun energierekening alleen een soort groen vinkje te zien, zo

[0:17:21] van ja hoor, de energie die u heeft gekocht is groen, of krijgen ze ook te weten waar

[0:17:26] die energie daadwerkelijk vandaan komt, al dan niet alleen administratief.

[0:17:31] Bijvoorbeeld, de energie komt gewoon uit een kolencentrale,

[0:17:34] maar we hebben een groencertificaat gekocht van bedrijf A uit land B.

[0:17:39] Want voorzitter, daar zit natuurlijk wel de crux.

[0:17:42] Want hoe controleer je dit überhaupt?

[0:17:45] Voorzitter, ik stel al deze vraag omdat zo'n heel systeem zoals altijd natuurlijk geld kost.

[0:17:51] In 2021 omvatte de markt van garanties van oorsprong 240 miljoen euro.

[0:17:56] Hoeveel is dat nu? Hoe staat het nu met die handel in die certificaten?

[0:18:02] En afgezien van die handel, wat kost het aanvragen van een garantie van oorsprong überhaupt?

[0:18:07] Hoe werken al die kosten door in de energierekening? Graag een reactie.

[0:18:12] Heb ik nog tijd, voorzitter, trouwens?

[0:18:14] Het is een wet, dus u heeft tijd. U had opgegeven 15 minuten, daar bent u wel overheen, maar het is een wet.

[0:18:21] Ik ga het afronden, voorzitter, dat komt goed.

[0:18:23] Als u mij toestaat, wil ik graag nog even terugkomen op het debat over de energiewet van vorige week.

[0:18:31] We hadden het toen over de verkoop van energiecontracten door intermediairs, door tussenpartijen, personen.

[0:18:37] Omdat de ACM onlangs aan zo'n tussenpartij een boete heeft opgelegd vanwege telefonische misleiding.

[0:18:43] En ik heb daarover contact gehad met een energieleverancier die terecht stelt dat deze praktijken heel schadelijk zijn.

[0:18:49] Maar ook de constatering dat de praktijk weerbarstig is.

[0:18:54] Er zijn vele soorten intermediairs die vaak namens meerdere leveranciers energiecontracten verkopen.

[0:19:01] Waardoor niet duidelijk is welke leverancier nu eigenlijk verantwoordelijk is.

[0:19:06] Mijn eerste vraag aan de minister is dan, hoe groot is dit probleem überhaupt?

[0:19:10] Weten we dat? Heeft de minister dat voor ogen?

[0:19:13] En de tweede vraag is dan, klopt het dat hiervoor, of beter gezegd hiertegen nog niets is geregeld

[0:19:20] in de energiewet?

[0:19:22] En zo ja, kan dat alsnog?

[0:19:24] Ik denk dan aan strengere eisen, beter toezicht, kan dat op een of andere manier alsnog geregeld

[0:19:31] worden?

[0:19:31] Hoe kijkt de minister hiertegen aan?

[0:19:34] Ik dank u.

[0:19:35] Ik dank u ook, heer Kops namens de PVV, mevrouw Rodekerk, is dat een interruptie?

[0:19:39] Een interruptie voor u van mevrouw Rodekerk, D66.

[0:19:43] Dank, voorzitter.

[0:19:45] Eerkops heeft de wet duidelijk heel goed bestudeerd en stelt daar veel kritische vragen over.

[0:19:52] Waar ik nu benieuwd naar ben, is of hij in principe voornemens is om de wet te steunen en te kijken wat er beter kan.

[0:20:00] Omdat er wel veel vragen worden gesteld, maar ik ben benieuwd ook van de PVV te horen van op welke punten moet het dan voor hem beter.

[0:20:08] Ook omdat ik nog geen motie-en-amendementen heb gezien.

[0:20:11] Maar dat zou natuurlijk wel goed zijn om daaraan te werken.

[0:20:17] Misschien is het belangrijk om te zeggen dat moties ook nog niet ingediend hadden kunnen worden.

[0:20:23] In principe dus niet, nee, want ik heb nu twee bijdragen geleverd in dit debat over de Energiewet.

[0:20:30] Als je heel goed gaat kijken waar deze wet voor bedoeld is — de minister geeft het ook zelf aan,

[0:20:36] Ja, het is de transitie naar een klimaatneutrale economie en samenleving,

[0:20:40] waarbij fossiele energiebronnen worden vervangen door energie uit wind en zon.

[0:20:44] Nou, ik heb het al aangegeven, het is allemaal weersafhankelijk,

[0:20:47] het kost allemaal heel veel geld, het gaat allemaal niet werken.

[0:20:50] Het realiseren van een CO2-vrije energievoorziening,

[0:20:54] schonere, hernieuwbare bronnen van energie.

[0:20:56] Ja, voorzitter, zo kan ik natuurlijk nog wel even doorgaan.

[0:20:59] Dat is deze wet, daar is het allemaal op gestoeld.

[0:21:03] Nou ja, als u het BVV goed kent, zijn wij daar allemaal geen voorstammen van.

[0:21:08] En ik heb ook proberen uit te leggen dat de gevolgen voor huishoudens en bedrijven op zijn minst heel erg onzeker zijn.

[0:21:16] Neem nu alle nieuwe contractvormen die er zijn, over vraag-response.

[0:21:20] Dat apparaten kunnen worden uitgeschakeld of juist ingeschakeld.

[0:21:24] Ja, voorzitter, dat zien we allemaal niet heel erg zitten.

[0:21:28] Ik moet even zacht uitdrukken.

[0:21:30] Nog een vraag van mevrouw Rodekerk, D66.

[0:21:33] Ik vraag dit ook, omdat we een wet hiervoor hebben die twintig jaar oude wetgevingen vervangt,

[0:21:40] samenvoegt en klaarmaakt voor de toekomst.

[0:21:44] We hebben het hier uiteindelijk ook over energie van eigen bodem.

[0:21:46] Dat is juist natuurlijk heel bestendig, want dat is energie die we zelf kunnen opwekken.

[0:21:51] We hoeven niet vanafhankelijk te zijn voor landen als Rusland.

[0:21:54] Dat zou toch ook een PVV moeten aanspreken, dat we met deze wet klaar zijn voor de toekomst?

[0:21:59] En daarbij wil ik ook nog zeggen, er is natuurlijk wel gewoon zeven jaar over onderhandeld door de hele markt,

[0:22:04] de hele sector die dit graag wil. Juristen hebben hier naar gekeken.

[0:22:07] Dus ik vind het best een plicht voor ons als volksvertegenwoordigers om daar dan ook serieus mee om te gaan.

[0:22:13] Dus daarom nogmaals mijn vraag. Wat is er dan voor nodig voor de PVV om deze wet wel aan te nemen?

[0:22:21] Meneer Kops, PVV.

[0:22:23] Nou ja, voor D66 staat het dus blijkbaar al vast wat D66 gaat doen.

[0:22:27] van deze wet moet aangenomen worden, het moet maar doorgedrukt worden.

[0:22:31] Voor mijn part is er honderd jaar over onderhandeld, over deze wet.

[0:22:34] Dat interesseert me niet.

[0:22:36] En mevrouw Rodekerk maakte, bedankt daarvoor,

[0:22:39] nog een soort compliment naar mij toe ook,

[0:22:41] dat ik de wet heel goed heb bestudeerd.

[0:22:42] Nou, inderdaad, en zo hoort dat met wetgeving.

[0:22:45] Al moeten er nog twintig debatten over volgen.

[0:22:48] En voorzitter, wat mevrouw Rodekerk dan zei, dat was wel interessant,

[0:22:51] van nou, we moeten energie onafhankelijk worden,

[0:22:54] onafhankelijk van het buitenland.

[0:22:56] Nou, hartstikke goed. Wie is daar nou op tegen?

[0:22:59] Maar, voorzitter, het tegendeel dreigt te gebeuren met die hele energietransitie.

[0:23:04] Neem bijvoorbeeld de windturbines.

[0:23:06] In een windturbine zit zo'n 12.000 kilo aan magneten.

[0:23:09] Vrijwel allemaal afkomstig uit China.

[0:23:12] Als we het hebben over elektrische auto's.

[0:23:14] Nou ja, 68 procent van alle kobalt, essentieel voor de accu's, is in handen van Congo.

[0:23:19] En ik kan u vertellen, daar werken kleine kinderen onder vreselijke omstandigheden in de mijnen.

[0:23:23] Of als het gaat om de accu's voor elektrische auto's.

[0:23:28] 76% van die markt is inmiddels in handen van China.

[0:23:32] En slechts 7% in handen van Europa.

[0:23:35] Dus dan zou ik mevrouw Rodekerk een wedervraag willen stellen.

[0:23:38] Hoezo worden we met die energietransitie onafhankelijk?

[0:23:41] Tegendeel gebeurt.

[0:23:44] En dan is er een interruptie van de heer Bontebals, CDA.

[0:23:48] Dank u voorzitter.

[0:23:50] De heer Kops die geeft allemaal bezwaren tegen de energietransitie.

[0:23:54] Maar op zich zijn dat niet de dingen die in deze wet allemaal geregeld worden.

[0:24:01] Dus ik zou heel specifiek dan van de PVV willen weten...

[0:24:04] ook als er geen energietransitie zou zijn...

[0:24:06] dan zouden we deze wet wel ook behandeld hebben.

[0:24:08] Want die twee zouden worden samengevoegd...

[0:24:10] en het regelt wel een aantal dingen om de transitie mogelijk te maken.

[0:24:14] Uiteindelijk gaat het over een volgend kabinet.

[0:24:16] Wat een kabinet dan echt wil regelen.

[0:24:18] Of we doorgaan met wind op zee enzovoorts.

[0:24:20] Deze wet regelt dat niet, maakt het slechts mogelijk.

[0:24:24] en regelt daarnaast nog heel veel andere dingen die achterstallig onderhoud zijn.

[0:24:28] Dus wat zijn nou de dingen in deze wet die u er echt uit wil hebben,

[0:24:35] waarvan de PVV zegt, die zijn voor ons echt bezwaarlijk,

[0:24:37] want dan kunnen we het daar dan over hebben.

[0:24:41] Dat is mij gewoon niet scherp.

[0:24:42] Ik snap uw tierade tegen de energietransitie.

[0:24:44] Daar bent u heel constant in.

[0:24:45] Dat horen we namelijk nu al 2,5 jaar.

[0:24:48] Dat is een hele duidelijke lijn.

[0:24:49] Maar we hebben het nu over deze wet.

[0:24:51] En dan wil ik gewoon graag weten wat er is in deze wet aan obstakel

[0:24:53] voor de PVV.

[0:24:56] Ik vind deze vraag een beetje jammer.

[0:24:58] Ik heb een kwartier, bijna twintig minuten,

[0:25:00] hier een betoog gehouden. Vorige week ook.

[0:25:02] Dus meer dan een half uur heb ik al allemaal

[0:25:03] bezwaren opgezomd.

[0:25:05] Ik wil het wel allemaal gaan herhalen,

[0:25:07] maar heeft de heer Brontbal

[0:25:09] dan niet geluisterd? Bijvoorbeeld

[0:25:11] de bezwaren die ik heb rond netcongesti

[0:25:14] en dan vragenresponscontracten.

[0:25:17] Ik heb het allemaal

[0:25:18] opgezomd.

[0:25:20] Toen deze wet

[0:25:21] werd gepresenteerd, verscheen er een persbericht op Rijksoverheid van deze minister, en daarin stond,

[0:25:28] de kop was, deze energiewet is het fundament onder de energietransitie. Fundament onder de

[0:25:35] energietransitie. En dan wordt mij nu verweten van, nou ja, nee joh, nee, deze wet regelt eigenlijk

[0:25:40] die energietransitie helemaal niet. Hé, dat is niet zo. Dat is het wel, voorzitter. En dan zou

[0:25:45] ook iedereen wil aanraden om de stukken gewoon goed te lezen omdat deze hele wet

[0:25:50] jawel het fundament is onder die transitie en ervoor moet zorgen dat die

[0:25:54] transitie verder wordt doorgedrukt.

[0:25:58] Ik heb die woorden niet gebruikt ik heb gezegd dat deze wet het mogelijk maakt

[0:26:03] nou dan pakken we even één punt eruit want ik heb wel degelijk geluisterd zeer

[0:26:07] aandachtig naar uw gloedvolle betoog vandaag en vorige keer

[0:26:12] Neem dat hele stuk over netcongesti waar u kritisch op bent.

[0:26:18] Het is gewoon een instrument in een toolbox die je wilt regelen.

[0:26:21] Even los van of er nou daadwerkelijk netcongesti is.

[0:26:25] Dus in die zin, als u de transitie stopzet en u mag daarover onderhandelen...

[0:26:30] dan is het toch nuttig om dit wel in je toolbox te hebben.

[0:26:33] Dus die wet regelt niet dat we doorgaan met wind en zon enzovoorts.

[0:26:38] Deze wet regelt alleen dat er op het moment problemen zijn.

[0:26:42] we de instrumenten hebben om het goed te fixen.

[0:26:45] Daar kan je dan toch niet tegen zijn, vraag ik aan collega Kops.

[0:26:50] En via mij, de heer Kops BV.

[0:26:52] Ja voorzitter, dat je niet tegen het fixen van netcongestion kunt zijn,

[0:26:56] ja ik denk dat we daar snel over eens zijn.

[0:26:59] Maar voorzitter, of de heer Bontebal dan bij mij moet zijn,

[0:27:03] ik denk dat hij dan eerder bij deze minister moet zijn,

[0:27:05] die de boel uit de klauwen heeft laten lopen.

[0:27:07] Als we de problemen rond netcongestion zien,

[0:27:09] Het zijn niet alleen huishoudens, het zijn bedrijven die niet kunnen worden aangesloten.

[0:27:14] Ja, we denken dat daar wat moet worden aangepast.

[0:27:18] Maar, voorzitter, laten we niet vergeten dat de hele uitroep van die energietransitie van de afgelopen jaren

[0:27:23] wel heeft bijgedragen aan de problemen rond netcongestie.

[0:27:27] Dat is gewoon een feit.

[0:27:29] En als we hier dan een wet behandelen die de minister noemt het fundament onder diezelfde energietransitie,

[0:27:37] waarmee netcongestie veel groter kan worden,

[0:27:40] problemen veel groter kunnen worden.

[0:27:42] En dan komt de heer Bontenbouw bij mij van, ja, maar nee,

[0:27:44] we moeten die problemen rond netcongestie wel oplossen.

[0:27:47] Ja, evident.

[0:27:49] Maar laten we niet vergeten, de maatregelen hier in deze energiewet,

[0:27:53] waaronder bijvoorbeeld vraag-responsovereenkomsten,

[0:27:57] die zijn eigenlijk ontstaan uit een soort armoede inderdaad.

[0:28:00] Namelijk, het is het verdelen van schaarste in tijden van netcongestie.

[0:28:05] Dat is het.

[0:28:07] En daarmee zie ik dat we door de interrupties heen zijn.

[0:28:11] En dan ga ik naar mevrouw Rodekerk, D66, voor haar inbreng.

[0:28:18] Dank u wel, voorzitter.

[0:28:20] Vandaag gaan we verder met de energiewet.

[0:28:23] Vorige week spraken we over consumentenbescherming en buurtenergie, waarbij Nederlanders en bedrijven

[0:28:27] kunnen profiteren van lokaal en groen opgewekte energie.

[0:28:33] Vandaag praten we over iets wat abstracter deelt, namelijk het systeem.

[0:28:36] Dat is niet minder belangrijk, integendeel.

[0:28:39] Ik heb me laten vertellen dat we met alle kabels die netbeheerders moeten aanleggen,

[0:28:43] 2,5 keer de wereld rond kunnen.

[0:28:46] Die omvang van prestatie is vergelijkbaar met onze deltawerken.

[0:28:50] En om dat genoeg goed te regelen, moeten we niet treuzelen en dralen, of enkel tegenstemmen

[0:28:56] zou ik willen zeggen, maar doorpakken.

[0:28:58] Omdat energie van eigen bodem de toekomst heeft, en vandaag heel mooi nieuws natuurlijk

[0:29:03] dat er een recorddaling is in de CO2-emissie van Nederlands grootste uitstoders.

[0:29:08] Dus ik zou zeggen, wees niet gevreesd, we kunnen veel meer dan we denken.

[0:29:14] Nederlanders willen geen twijfelbrigaden, maar verwachten van de politiek dat we problemen oplossen

[0:29:19] en hun energie, zoals van ouds, uit het stopcontact blijft komen om te koken, tv te kijken of warm te douchen.

[0:29:25] En dat is mijn inzet ook van vandaag.

[0:29:28] Ik wil het hebben over drie punten waarop ons energiesysteem, wat mij betreft,

[0:29:33] beter kan en waar ik nog wat vragen over heb bij deze wet.

[0:29:37] Ten eerste dat het toekomstbestendig is, ten tweede schoon en ten derde veilig.

[0:29:41] Mijn eerste blokje gaat over een toekomstbestendig energiesysteem.

[0:29:46] Want voor D66 heeft buurtenergie de toekomst.

[0:29:49] Dat is energie waar je als huishouden van meeprofiteert, bij een windmolen of een zonnepark

[0:29:54] bij jou in de buurt.

[0:29:55] Zoals ik in ons vorige debat al aankondigde, heb ik een amendement ingediend dat ervoor

[0:30:01] zal zorgen dat meer Nederlanders meeprofiteren van dit soort projecten.

[0:30:05] En ik krijg uit naar de appreciatie van de minister.

[0:30:07] Kan hij toezeggen dat, indien het amendement wordt aangenomen, hij in de jaarlijkse monitor

[0:30:13] financiële participatie bijhoudt hoe vaak gebruik wordt gemaakt van de motiveringsplicht?

[0:30:20] Voorzitter, een toekomstig bestendig energiesysteem vraagt ook dat we ver vooruitkijken.

[0:30:26] Uw blokje was over en dan zie ik een interruptie van de heer Vlag, SGP.

[0:30:31] Dank u wel. Ik heb met interesse het amendement gelezen van collega Rodekerk.

[0:30:36] Het amendeert hetzelfde artikel waarop ik zelf ook een amendement heb ingediend, maar dat schijnt allemaal niet uit te maken.

[0:30:40] Dat kunnen we met elkaar in verband brengen.

[0:30:42] Ik heb een vraag bij lid 2C, als ik het goed zie.

[0:30:48] Waarin u zegt namens de D66 voor zover minder dan 50% mede-eigendom is overeengekomen.

[0:30:53] Wat de reden daarvan zijn?

[0:30:54] We hebben in een eerder debat daar al over gehad dat 50% eigendom ook zou kunnen betekenen.

[0:30:59] dat er één grote lokale partij dat voor zijn rekening neemt.

[0:31:02] Heeft u daar op de een of andere manier rekening mee gehouden in uw amendement,

[0:31:06] dat het, als het gaat om participatie, dan ook echt gaat om een groep lokale betrokkenen?

[0:31:12] Mevrouw Rodekerk, D66.

[0:31:15] Ja, dank voor deze vraag.

[0:31:17] En goed, ook even om in te gaan op het amendement,

[0:31:20] hoe we het nu hebben opgeschreven,

[0:31:22] want we vinden het dus heel belangrijk dat mensen kunnen meeprofiteren

[0:31:25] en juist ook mensen in de omgeving.

[0:31:27] Dus dat gaat daarom inderdaad.

[0:31:29] We vinden het ook van belang dat projecten wel doorgang kunnen vinden.

[0:31:32] Dus we zijn echt verschillende juridische wegen gaan bewandelen.

[0:31:36] Ik vind het ook interessant om uw amendement daarnaast te leggen.

[0:31:39] Maar om te kijken van hoe kun je dat nou het beste regelen.

[0:31:42] En wij hebben het idee dat het het beste gaat door een motiveringsplicht in de plaatselijke verordening.

[0:31:48] Dus de vergunning verlenen, dat staat u er dus los van.

[0:31:53] Dat gebeurt gewoon met de Omgevingswet.

[0:31:55] Maar hierbij gaat het om dat je een motiveringsplicht opneemt in die plaatselijke verordening.

[0:32:00] En op die manier maak je het dus wel voor gemeenten mogelijk om dan te pleiten voor die 50% lokaal

[0:32:07] eigendom en zorg je ermee dat je, wanneer ze dat niet halen, dat moet motiveren.

[0:32:13] En op die manier hebben we een juridisch haakje waarmee je het mogelijk maakt, maar niet projecten

[0:32:19] voorkomt en ik denk dat het, nou ja, het punt wat de heer Vlag aanhaalt, dat dat ook van

[0:32:23] Belang is.

[0:32:24] En wellicht kunnen gemeenten daar dan ook in hun verordening op ingaan.

[0:32:32] Maar dit is de manier waarop wij denken dat het het beste te regelen valt.

[0:32:37] Vervolgt u het betoog?

[0:32:45] Ik was aanbeland op het punt van vooruitkijken ten aanzien van het energiesysteem, want een

[0:32:52] toekomstbestendig systeem vraagt ook dat wij ver vooruitkijken hoe we onze energie van A

[0:32:57] naar B krijgen.

[0:32:58] Daarom enkele vragen over de investeringsplannen van de netbeheerders.

[0:33:02] Zij kiezen in lijn met Europese voorschriften nu voor een vooruitblik van tien jaar in deze

[0:33:06] plannen.

[0:33:07] Maar er zou niet nodig moeten zijn om verder te kijken dan deze tien jaar.

[0:33:12] De energietensitie is immers niet klaar in 2034 en energieprojecten duren van plan tot

[0:33:17] ontwikkeling soms al tien jaar.

[0:33:19] Als ik artikel 3.36 goed heb begrepen, staat de minister regels op voor de termijn waarvoor

[0:33:25] het investeringsplan geldt.

[0:33:27] Kan hij bijvoorbeeld toezeggen de vooruitblik te verlengen met 15 of 20 jaar voor de komende

[0:33:31] investeringsplannen?

[0:33:33] Netbeheerders moeten fors investeren in het aanleggen van onze nieuwe energieinfrastructuur.

[0:33:38] Maar er wordt wel eens beweerd dat de ACM of aandeelhouders in het verleden teveel hebben

[0:33:43] gestuurd op de winst.

[0:33:45] Gezien de uitdaging lijkt dat D66 niet verstandig.

[0:33:48] We kunnen elke euro maar één keer uitgeven en die hebben we hard nodig voor onze nieuwe

[0:33:53] elektriciteitsnetten, waterstofbuizen en het afbouwen van onze gasinfrastructuur.

[0:33:56] Is de minister dat met ons eens?

[0:33:59] Hoeveel dividend keren de netbeheerders nu gemiddeld uit?

[0:34:03] Vindt de minister dat we artikel 3.12, lid 2, over de winst van netbeheerders hiervoor moeten aanscherpen?

[0:34:12] Als u klaar bent met dit blokje, is er een interruptie voor u van mevrouw Kreuger, GroenLinks BvdA.

[0:34:19] Dank, voorzitter.

[0:34:20] Het is ook nog op dat amendement over de resultaatverplichting.

[0:34:26] Het amendement lees ik met veel interesse.

[0:34:29] Wij zaten zelf te zoeken naar een vergelijkbaar amendement, maar met toch nog iets meer stevigheid,

[0:34:35] zodat je toch ook wel die 50% lokaal eigendom probeert zo stevig mogelijk te verankeren.

[0:34:42] Mijn vraag is in hoeverre je dat niet toch in deze wet zou willen vastleggen, waarbij

[0:34:48] en dan geargumenteerd afwijken.

[0:34:53] Dus dat je lokaal bevoegd gezag inderdaad de ruimte geeft om af te kunnen wijken,

[0:34:57] maar dat het wel wettelijk geborgd is dat je eigenlijk 50% zou moeten doen.

[0:35:02] Mevrouw Rodekerk, D66.

[0:35:07] Dank voor de vraag, mevrouw Kleuger.

[0:35:09] Ik trek ook graag, zoals vorige keer ook gezegd, op in een amendement om dit voor elkaar te krijgen,

[0:35:15] want we delen heel erg die inzet daarvoor.

[0:35:21] Eerder hebben we gedacht over een vorm waarbij je wel consequenties kan stellen,

[0:35:25] dus bijvoorbeeld het weigeren van een vergunning.

[0:35:27] Dat is dan bijvoorbeeld waar mevrouw Keuger denk ik aan denkt,

[0:35:29] indien die 50 procent niet gehaald wordt.

[0:35:32] Uit mijn gesprekken met juristen bleek echter dat dit geen stand zou houden bij de rechter.

[0:35:37] Daarbij zie ik zelf ook nog wel het risico dat het ook een grond kan zijn

[0:35:40] om juist projecten te bemoeilijken, als je dat zou willen.

[0:35:43] En dat is natuurlijk ook weer niet de bedoeling.

[0:35:44] Dus daarom zijn wij door gaan zoeken.

[0:35:46] En heb ik het idee dat hiermee een amendement ligt waarbij je dus wel een juridisch haakje hebt

[0:35:51] en echt een stevige motiveringsplicht.

[0:35:54] Je kunt er zelfs ook, als dit niet voldoende wordt gehaald, die 50% en niet voldoende wordt gemotiveerd,

[0:36:01] zou een gemeente er in principe ook een boete op kunnen vaststellen.

[0:36:05] Waarmee het nog meer wat zekerder maakt dat het gebeurt.

[0:36:09] Maar op deze manier denk ik dat je dus zowel zorgt voor de voortgang als voor het lokaal eigendom verstevigen.

[0:36:16] Is dat afdoende?

[0:36:18] Ik denk dat dat afdoende is.

[0:36:21] Dan mag mevrouw Rodekijker haar betogen vervolgen.

[0:36:26] Dank u wel.

[0:36:27] Dan kom ik bij het schoon en goed opgeruimd energiesysteem.

[0:36:32] Want tegen mijn kinderen zeg ik ook altijd dat ze hun speelgoed moeten opruimen als ze ermee klaar zijn.

[0:36:37] En hetzelfde geldt voor ons fossiele energiesysteem.

[0:36:40] Want gasleidingen die niet meer nodig zijn, daarvoor moeten we natuurlijk zorgen dat die worden weggeruimd.

[0:36:45] Maar hier doemt zich wel een probleem op.

[0:36:47] Want de kosten van het onderhouden van onze gasleidingen worden op dit moment betaald

[0:36:51] door de mensen die er gebruik van maken.

[0:36:54] En ook de kosten die netbeheerders maken bij het weghalen van die gasafsluitingen, bijvoorbeeld

[0:36:58] omdat iemand overgaat op warmtenet of uitsluitende elektriciteit, worden terugverdiend door de

[0:37:04] nettarieven voor gas.

[0:37:06] Maar de groep achterblijvers die de nettarieven betaalt, wordt steeds kleiner door de energietransitie

[0:37:10] met stijgende nettarieven voor deze groep als gevolg.

[0:37:13] D66 maakt zich zorgen over deze groep mensen die vooral druk is met het einde van de maand.

[0:37:19] Het zijn niet degenen die als eerste op duurzame energie over kunnen en niet bezig zijn met

[0:37:25] het einde van het gasnetwerk.

[0:37:26] We moeten voorkomen dat zij met de laatste dure fossiele problemen blijven zitten.

[0:37:32] Mijn vraag aan de minister is of hij het met D66 eens is dat we deze mensen niet per ongeluk

[0:37:39] in de arm moeten drukken met onredelijke kosten voor het gasnetwerk.

[0:37:43] Hoe krijgen we deze mensen mee en hoe voorkomen we te grote kosten voor netbeheerders?

[0:37:48] Ik zou graag een toezegging willen dat hij gaat onderzoeken hoe we in de toekomst om moeten

[0:37:52] gaan met deze stijgende kosten voor een krimpend aantal achterblijvers.

[0:37:58] De regels van de ACM van vorig jaar schrijven voor dat huishoudens zelf moeten betalen voor

[0:38:03] het laten weghalen van een gasuitsluiting als zij dat op hun eigen gekozen moment willen.

[0:38:08] Dat is soms best lastig, bijvoorbeeld met de verhuizing.

[0:38:11] D66 zou graag zien dat de kosten hoe dan ook worden vergoed.

[0:38:14] Is de minister dat met mij eens?

[0:38:15] Koplopers moeten we immers belonen.

[0:38:18] En klopt het dat de ACM wilde dat de afspraken voor wie u had betaald

[0:38:22] worden vastgelegd in de energiewet, maar dat dit niet is gebeurd?

[0:38:25] Als dat het geval is, waarom niet?

[0:38:29] Het is een interruptie voor u van mevrouw Posma, Nieuws Sociaal Contract.

[0:38:33] Dank, voorzitter.

[0:38:35] Ik ben even aan het zoeken wat mevrouw Rodekerk nu aan het betogen is.

[0:38:40] Haar eerste betoog vond ik heel erg mooi.

[0:38:42] Wij sluiten ook aan bij wat wij graag willen.

[0:38:45] Dat je goed kijkt naar hoe je zorgt dat je niet ongewild mensen in energiearmoede zet.

[0:38:51] Daar moet je bijvoorbeeld op letten bij het verwijderen van de gasaansluitingen.

[0:38:55] Dat je dat niet omslaat tot de laatste groep.

[0:38:58] Maar vervolgens betoog ze dat de first movers, dus degenen die daar het eerste gebruik van maken...

[0:39:04] moeten worden geholpen met het gratis weghalen van die aansluitingen.

[0:39:09] Maar gratis bestaat niet, want dat betekent dat juist die andere groep dat weer gaat betalen.

[0:39:15] Dus welke groep is nou belangrijker?

[0:39:20] Wat ik dus zeg, is dat we moeten voorkomen dat er uiteindelijk steeds minder mensen zijn

[0:39:29] die nog zo'n gasaansluiting hebben en die dus ook opdraaien voor de kosten van het weghalen

[0:39:35] van gasaansluitingen.

[0:39:36] En die mensen die dus steeds minder, met een steeds kleinere groep zijn,

[0:39:39] die blijven dus achter en daar maak ik mij zorgen om.

[0:39:41] Dus dank voor deze verheldende vraag, maar dat is waar ik het over heb.

[0:39:46] Wat op dit moment gebeurt, is dat het dan verrekend wordt in de nettarief,

[0:39:49] maar dat kan je natuurlijk niet oneindig laten doorgaan.

[0:39:51] Want dan worden die tarieven steeds hoger voor deze laatste groep achterblijvers.

[0:39:56] Dus daarom is het, denk ik, belangrijk dat er wordt nagedacht over.

[0:39:59] Nou, er zit volgens mij een haakje in de wet om daar ook met een subsidie voor te komen,

[0:40:02] dat je dus gaat nadenken van, hoe zorg je ervoor dat je dat voor elkaar krijgt?

[0:40:09] Excuses. Als voorzitter moet ik even, dat was niet de vraag.

[0:40:12] Misschien kan mevrouw Postma nog iets verduidelijken.

[0:40:16] Ja, de vraag was, voorzitter, dat, kijk, als u de een het gratis geeft,

[0:40:22] dus het afsluiten van de aanbeding, dan moet de andere dat altijd betalen,

[0:40:26] want er is geen gratis geld. Wie geeft u voorrang?

[0:40:30] Mevrouw Rodekerk.

[0:40:31] Nou ja, het is nu al zo dat die aansluiting wordt nu al gratis weggehaald.

[0:40:36] De vraag waar ik me op richtte ging echter over het moment daarvan.

[0:40:41] Want het is nu zo dat dat moment wordt gekozen door de netbeheerder.

[0:40:46] Maar niet op een eigen moment dat iemand dat wil.

[0:40:49] Dus het gaat echt sek over het moment daarvan.

[0:40:52] Daar had ik een vraag over gesteld.

[0:40:57] Rijdt dat tot vervolgvragen, mevrouw Kusma?

[0:40:59] Ik was getreurd omdat u daarna over die groep begon waarvan u zei hier moeten we echt voor staan.

[0:41:07] Dus hier moet hulp voor.

[0:41:08] Dat betekent of de overheid gaat bijdragen.

[0:41:11] Dus er moet dan ergens geld voor komen om ervoor te zorgen dat datgene wat niet gratis is maar eigenlijk een voordeel is voor de ene groep ook gaat gelden voor de andere.

[0:41:21] Dus dat je hem niet omslaat.

[0:41:23] Want we gaan dan vaak hem omslaan want dat vinden we dan sociaal.

[0:41:28] Dat is niet sociaal.

[0:41:29] Dus mijn vraag is toch echt, hoe ziet mevrouw Rodekerk die twee groepen dan in verhouding?

[0:41:36] Want door de één iets gratis te geven, moet de andere echt gaan betalen.

[0:41:39] Tenzij je zelf geld bijlegt.

[0:41:41] Maar ziet mevrouw Rodekerk daar dan een oplossing voor?

[0:41:44] Mevrouw Rodekerk.

[0:41:45] Nou ja, volgens mij wordt er dus een valse tegenstelling gecreëerd.

[0:41:47] Want ik heb het nu over twee verschillende groepen.

[0:41:49] En wat D60 betreft moet het voor alle gratis zijn.

[0:41:53] En moet het mogelijk zijn om over te gaan op duurzame energie.

[0:41:56] En dat is dus juist mijn vraag ook aan de minister, om te kijken hoe kunnen we dat voor elkaar krijgen.

[0:42:01] Want iedereen moet daarin mee.

[0:42:04] En wat dat betreft is er dus geen verschil in hoe we daarover denken ten aanzien van deze groepen.

[0:42:10] Dan is er denk ik een interruptie van de heer Kops, BVV.

[0:42:13] Ja, voorzitter, mevrouw Hordekerk zegt ja, het moet allemaal gratis worden.

[0:42:18] Zei ze dat nou voor beide groepen?

[0:42:19] Dus de koplopers, mensen die van het gas afgaan, die dat willen, die moeten we belonen met geld.

[0:42:26] En dan moeten we vervolgens ook de achterblijvers die dat niet doen, ook gaan belonen met geld.

[0:42:31] Dat hoorde ik mevrouw Rodekerk zeggen.

[0:42:32] Om hoeveel bedragen gaat het dan?

[0:42:34] Wat kan zij een subsidiebedrag noemen dan?

[0:42:38] Mevrouw Rodekerk.

[0:42:40] Nee, ik zeg ook niet dat we mensen moeten belonen met geld.

[0:42:42] Ik zeg alleen dat als we die gasafsluitingen weghalen, dat er twee punten zijn.

[0:42:46] In principe is het geregeld.

[0:42:47] Is het zo dat die gasleidingen die niet meer nodig zijn, die worden gewoon verwijderd.

[0:42:53] Dus dat is heel fijn.

[0:42:53] Ik zie alleen twee punten waarop dat wel een probleem kan worden.

[0:42:56] Eén is dus het moment van afsluiten, dat daar weinig flexibiliteit in is.

[0:43:00] En de tweede is dat mensen die nog een gasleiding hebben steeds meer gaan opdragen voor die kosten.

[0:43:06] Dus op die punten vraag ik aan de minister om juist na te denken over hoe voorkom je dat in de toekomst.

[0:43:12] Hoe voorkomen we namelijk, en dat zou ook de PVV moeten aanstaan,

[0:43:16] dat we niet vooruitkijken en dat we dan mensen daarmee belasten.

[0:43:21] Zowel mensen die nu ervan af willen als mensen die in de toekomst moeten opdraaien voor de kosten en er misschien op een later moment van af willen.

[0:43:29] Dat is een leuk verhaal, maar het is geen antwoord op de vraag.

[0:43:34] Mevrouw Rodekerk zei namelijk, het moet voor beide groepen gratis worden.

[0:43:38] Dus dan vraag ik aan haar, hoeveel gaat dat dan kosten per huishouden?

[0:43:42] Om wat voor bedragen hebben we het hier dan?

[0:43:44] Het is zo makkelijk om te zeggen, ja, het moet gratis worden.

[0:43:47] Ja, hoeveel dan?

[0:43:48] Waar denkt mevrouw Rodekerk aan?

[0:43:50] En waar moet het geld überhaupt vandaan komen?

[0:43:53] Mevrouw Rodekerk.

[0:43:54] Nou ja, ik zal het even voor u opzoeken, maar op dit moment wordt het al betaald.

[0:43:57] Dus het is niet een hele moeilijke vraag.

[0:44:00] Dit wordt al betaald.

[0:44:01] Ik zal de heer Kops graag dat even voor hem opzoeken.

[0:44:03] En dan zal ik hem dat laten zien. Ik weet dat niet nu uit mijn hoofd.

[0:44:07] De heer Kops.

[0:44:08] Ja, voorzitter.

[0:44:09] Dat vind ik toch wel een beetje makkelijk, dit.

[0:44:12] We weten allemaal dat het hoe dan ook links of rechts om heel veel geld gaat.

[0:44:17] En dan zegt mevrouw Rodekerk hier doodleuk van, nou nee, het moet voor iedereen gratis worden.

[0:44:21] Voor iedereen. De koplopers, de achterblijvers, voor iedereen.

[0:44:24] Nou, hoeveel kost het dan, als het dan op dit moment al zo is?

[0:44:27] Hoeveel kost het dan? En hoeveel gaat het nog in de toekomst kosten?

[0:44:30] En wie draait daar dan voor op?

[0:44:32] Gratis bestaat niet, mevrouw Rodekerk.

[0:44:34] Mevrouw Rodekerk. Daar kom ik nog even op terug, op 22 mei.

[0:44:39] De heer Kops.

[0:44:40] Ja, nog een vervolgvraag. Wat me nou intrigeerde is,

[0:44:44] Dus waarom wil D66 al die gasleidingen fysiek ook verwijderen?

[0:44:49] Touché, van ons hoef je helemaal niet van het gas af, wij willen dat niet.

[0:44:54] Maar oké, ook al sluit je mensen van het gas af, wat wij niet willen,

[0:44:58] maar oké, al doe je dat, waarom moet die hele infrastructuur

[0:45:01] per se fysiek worden verwijderd voor zo ontzettend veel geld?

[0:45:06] Mevrouw Rodekerk, D66.

[0:45:07] Dat is vanwege de veiligheid en dat moet Europees ook binnen een jaar gebeuren.

[0:45:13] Heer Kops, nog een interruptie?

[0:45:15] Ja, dat is ook weer zo makkelijk, voorzitter, vanwege de veiligheid.

[0:45:19] Ja, hoeveel decennia liggen die leidingen er nu al?

[0:45:23] Hoezo veiligheid?

[0:45:24] En je zou toch die leidingen wellicht ook voor andere doeleinden kunnen gebruiken?

[0:45:29] Is mevrouw Rodekerk daar dan geen voorstander van?

[0:45:31] Wij niet per se, hoor. Wij niet.

[0:45:33] Maar ik noem maar wat, waterstof bijvoorbeeld.

[0:45:36] Ik bedoel, we kennen D66 als een hele duurzame partij.

[0:45:39] Dus waarom zou je die leidingen dan niet willen hergebruiken?

[0:45:42] Nogmaals, waarom moet het per se fysiek worden verwijderd voor heel veel geld,

[0:45:48] terwijl het al decennia lang ligt, decennia lang veilig is,

[0:45:53] decennia lang werkt en niemand tot last is? Dus waarom?

[0:45:58] Mevrouw Rodekerk.

[0:46:01] Nou ja, vanwege de veiligheid en ik ben het...

[0:46:04] De heer Kops loopt een beetje leeg nu op dit onderwerp,

[0:46:06] maar ik ben wel blij om te horen dat u nu wel mee wilt denken

[0:46:09] waar we de leiding nog meer voor kunnen gebruiken

[0:46:11] en dat die ook in wil zitten op waterstof.

[0:46:13] Ik zou zeggen, hou deze lijn voor en laten we samen kijken hoe we kunnen zorgen voor een duurzame energiesysteem van de toekomst.

[0:46:21] Laatste interruptie van de heer Kops.

[0:46:21] Ja, dat is leuk zeg, zo'n politieke draai. Dat is leuk.

[0:46:25] Van kijk eens, nu ben je er ook voorstander voor.

[0:46:27] Nee, ik heb net een voorbeeld gemaakt. Ik heb namelijk gezegd, nee, dat zijn wij niet.

[0:46:31] Dus dat is een beetje flauw.

[0:46:33] Maar ik heb wel gewoon een concrete vraag.

[0:46:35] Als mevrouw Rodekerk zegt, ja, die leidingen moeten weg, want het is onveilig.

[0:46:39] Waar is het dan nu onveilig?

[0:46:42] Waar? Kan zij een voorbeeld noemen?

[0:46:44] Het is allemaal zo makkelijk gekletst dit.

[0:46:46] Het is onveilig en het moet. Waarom?

[0:46:48] Waar dan?

[0:46:50] Het zou iets rustiger kunnen in de zaal.

[0:46:52] En dan ga ik naar mevrouw Rodekerk, D66.

[0:46:56] Nou ja, er liggen nu...

[0:46:58] Het moment dat je leidingen afsluit...

[0:47:01] en ze niet meer nodig zijn voor gas...

[0:47:03] dan is het nodig om ze weg te halen.

[0:47:05] Dat is ook voor de veiligheid.

[0:47:06] Dat is ook Europees zo bepaald dat dat binnen een jaar moet.

[0:47:09] De vragen die ik gewoon stel zijn...

[0:47:11] Let er goed op wanneer dat kan, dat het dus mogelijk is voor mensen om dat op momenten

[0:47:16] te doen dat zij daarvoor kiezen.

[0:47:18] Let erop dat de kosten die daarvoor gemaakt worden niet door steeds meer groep achterblijven.

[0:47:25] Ze worden betaald.

[0:47:26] Dus we moeten ervoor zorgen dat wat we doen, dat we daar veilig mee omgaan, dat we dat

[0:47:31] ook op een betaalbare manier doen, juist zodat iedereen daarin mee kan komen.

[0:47:36] Volgens mij zijn we het daarover eens dat dat van belang is.

[0:47:38] Dat zijn dus ook de vragen die ik daarover stel.

[0:47:43] Wat dat betreft is het verder volgens mij helder.

[0:47:49] Oké, dan kunt u uw betogen vervolgen.

[0:47:52] Dank u wel, voorzitter.

[0:47:54] Ik wil nog even door op dat veilige en concurrerende energiesysteem.

[0:47:58] Want in de Energiewet staan artikelen over het beheer van onze gasopslagen.

[0:48:01] Deze opslagen hebben een belangrijke functie in ons energiesysteem.

[0:48:04] Bijvoorbeeld, in koude winters zorgen zij voor voldoende gas.

[0:48:07] In de toekomst zullen zulke opslagen er mogelijk zijn voor waterstof of zelfs koolstof.

[0:48:13] Opslagen zijn dus van strategisch belang.

[0:48:16] In de energiecrisis van twee jaar terug hebben we gezien hoe Rusland deze opslagen expres

[0:48:20] leeg liet in de hoop dat Nederland zonder gas kwam te zitten.

[0:48:23] D66 heeft destijds een motie ingediend die vraagt te onderzoeken hoe dat soort situaties

[0:48:28] kunnen worden voorkomen in de toekomst.

[0:48:30] Hoe staat het met de uitvoering van deze motie?

[0:48:32] Vindt de minister dat we paragraaf 3.5.4 in dat licht niet kunnen aanscherpen, bijvoorbeeld

[0:48:39] door afwijkingen te laten rapporteren door de Gasunie of de ACM mogelijkheden tot onderzoek

[0:48:43] te geven, of in het uiterste geval een aanwijsbevoegdheid van de minister om de opslag te vullen?

[0:48:50] Dan tot slot de marktordening van waterstof.

[0:48:53] In de wereld van elektriciteit en gas gelden strenge regels voor wat netbeheerders wel en

[0:48:58] niet mogen.

[0:48:59] Gazini, onze nationale netbeheerder voor waterstof, krijgt in artikel 3.19 nu ook de mogelijkheid

[0:49:05] om waterstofopslagen en terminals aan te leggen, onderhouden en te exploiteren.

[0:49:10] Dat is dus anders dan we het nu bij gas geregeld hebben.

[0:49:14] Kan de minister deze keuze toelichten?

[0:49:16] Zitten we als overheid marktontwikkelingen hiermee niet in de weg, of is het juist noodzakelijk

[0:49:21] voor het sneller opschalen van waterstof?

[0:49:22] Ten derde lopen we hiermee niet vooruit op Europese afspraken in het EU-decarbonatiepakket.

[0:49:31] Met de Energiewet leggen we een stevig fundament voor de energietransitie.

[0:49:36] We zijn bezig om iedereen die bouwt, aan wat toch de deltawerken van dit decennium zijn,

[0:49:44] de juiste instrumenten in handen te geven en de basis om Nederlanders de komende decennia

[0:49:48] te blijven voorzien van stabiele en betrouwbare energie van eigen bodem.

[0:49:52] Dan rest mij nog alle ambtenaren en experts uit de sector te bedanken

[0:49:56] voor hun harde werk aan deze wet.

[0:50:00] Het is van belang dat deze wet er komt, want energie van eigen bodem heeft de toekomst.

[0:50:04] Dank u wel, mevrouw Rodekerk.

[0:50:05] Er is nog een interruptie voor u van meneer Erkens, VVD.

[0:50:09] Dank u, voorzitter.

[0:50:09] Ik hoorde mevrouw Rodekerk inderdaad net zeggen dat de gasopslagen ook van belang zijn,

[0:50:14] om de toekomstige energiecrisis en prijspieken te voorkomen.

[0:50:17] Dat is goed nieuws.

[0:50:18] Dat zijn wij ook voor als VVD.

[0:50:20] Er komt volgens mij na de zomer een wetsvoorstel uit de Kamer op dat vlak.

[0:50:24] Het kabinet heeft daarin gezegd dat we de bevoegdheid willen creëren om de opslagen te vullen.

[0:50:28] Maar we gaan het niet verplichten, ondanks meerdere oproepen uit de Kamer.

[0:50:31] Er ligt morgen inderdaad een motie voor die vraagt om toch die verplichting in te bouwen.

[0:50:35] Kunnen we dan ook rekenen op de steun van D66 voor die motie?

[0:50:38] Mevrouw Rodekerk, D66.

[0:50:44] Ik zou die motie even moeten zien.

[0:50:45] Ik vind het lastig om daar nu zo op in te gaan.

[0:50:48] Maar dan kom ik daarop terug.

[0:50:50] Dan vraag ik de heer Erkens om heel even het voorzitterschap over te nemen,

[0:50:54] zodat ik een interruptie kan doen.

[0:50:56] Dan geef ik het woord aan mevrouw Beckerman.

[0:50:59] Voorzitter, dank.

[0:51:00] Dank aan mevrouw Rodekerk.

[0:51:03] Wat ik interessant vind is,

[0:51:04] vroeger was energie van ons allemaal.

[0:51:08] Het was in publieke handen.

[0:51:10] Dat is op een gegeven moment overgelaten aan de markt.

[0:51:12] Daar waren een aantal voorstanders van.

[0:51:14] Die zeiden, dan wordt het goedkoper, dan wordt het betrouwbaarder,

[0:51:17] dan wordt het efficiënter.

[0:51:20] SP was daar geen voorstander van en nu zien we dat partijen zeggen

[0:51:24] ja maar wacht eens even, het gaat toch niet zo heel erg goed.

[0:51:26] En we willen eigenlijk weer dat mensen eigenaar moeten kunnen zijn van hun eigen energie.

[0:51:32] Dat is ook wat mevrouw Rodekerk betoogt.

[0:51:34] Waar mijn partij zich heel erg zorgen over maakt is dat we nu zien

[0:51:38] dat partijen die daar ooit voorstander van waren daarvan terugkomen, deels van terugkomen.

[0:51:43] Maar wie kan er straks eigenaar worden?

[0:51:46] Want ik maak me zorgen dat juist de groep die nu het hardst geraakt wordt

[0:51:50] door het falen van het huidige energiesysteem straks geen onderdeel kan zijn van die mooie

[0:51:56] publieke oplossingen?

[0:51:57] Deelt mevrouw Rodekerk die zorgvraag via de voorzitter.

[0:52:00] Mevrouw Rodekerk.

[0:52:02] Dat is denk ik een terecht punt waar het wordt gemaakt.

[0:52:05] We moeten niet alleen de early adapters hebben en alleen degene die daar bijvoorbeeld ook

[0:52:09] het geld voor hebben om lokaal eigendom van een windmolen of zonnepark daarin mee te delen.

[0:52:15] Maar er zijn natuurlijk ook mogelijkheden, bijvoorbeeld voor een omgevingfonds, waarbij

[0:52:18] je zegt, mensen die in de omgeving van zo'n project wonen, kunnen meedelen.

[0:52:24] Of dat je zegt, we zorgen dat het geld teruggaat naar de gemeente die daar projecten van kan

[0:52:29] doen in de wijk.

[0:52:30] Bijvoorbeeld met een buurtsteunpunt, of kan investeren in een fijne leefomgeving.

[0:52:36] Dus er zijn natuurlijk meerdere opties die je daarvoor hebt, ook voor financiële participatie,

[0:52:40] die ook zijn uitgewerkt.

[0:52:41] Dus ik denk dat het een terechte zorg is die mevrouw Beckerman aanstipt,

[0:52:48] maar dat het juist belangrijk is dat we ook naar dat soort opties gaan kijken.

[0:52:52] Mevrouw Beckerman.

[0:52:53] Ja, voorzitter. Kijk, waar ik me zorgen over maak,

[0:52:55] is dat het straks voor een duurzame elite of groep heel goed geregeld wordt

[0:53:03] en dat de groep die dat niet kan betalen, niet de tijd heeft,

[0:53:07] wel leuk via buurtfonds wat terugkrijgt, maar daar eigenlijk niet zo heel veel aan heeft.

[0:53:12] Ja, dat is heel leuk dat er allemaal projecties in de wijk zijn.

[0:53:15] Maar waarom, als we terugkomen van dit idee,

[0:53:18] waarom regelen we dan niet collectief?

[0:53:20] Want als we goed kijken naar bijvoorbeeld de TNO-kaarten,

[0:53:23] die hebben we onderzocht, zeg maar, waar komt energiearmoede het meest voor?

[0:53:26] Maar waar is het ook het duurst om over te schakelen?

[0:53:29] Dan komen die kaarten overeen.

[0:53:31] En ik ben zo ontzettend bang dat je straks hele leuke dingen organiseert

[0:53:36] voor mensen die de tijd en het geld hebben, terwijl je gewoon andere mensen verder in

[0:53:42] problemen duwt, is dit niet bijvoorbeeld veel beter op te lossen door publieke eigenaarschap

[0:53:47] juist ook door gemeenten en provincies te organiseren?

[0:53:52] Dat is natuurlijk eigenlijk ook de reden dat we met het amendement komen, is dat we zeggen

[0:53:56] wat je nu ziet is namelijk dat het heel erg achterblijft.

[0:53:59] We zien dat volgens mij bij windparken 20% maar lokaal eigendom plaatsvindt.

[0:54:06] En dat is natuurlijk heel erg gezond, want het streven is echt om in ieder geval de helft,

[0:54:09] dus 50 procent daarvoor, dat te bereiken.

[0:54:14] En het is wat ons betreft juist zo belangrijk dat we hierop focussen, omdat het natuurlijk

[0:54:19] mensen ook, mensen die dan een zonne- of windpark in hun buurt zien verschijnen, dat we zorgen

[0:54:26] dat zij meer aan zet zijn om daar niet alleen betrokken te zijn met de besluitvorming, maar

[0:54:32] ook daar geld aan te verdienen.

[0:54:33] Dus in potentie kan het natuurlijk juist ervoor zorgen dat mensen die te maken hebben met

[0:54:38] energiearmoede, dat we hen helpen om te verduurzamen, maar dat ze ook kunnen meedelen in de winst.

[0:54:44] Dat is juist de bedoeling hiervan.

[0:54:46] En met het amendement zorgen we dat het niet alleen die groep early adapters is, maar dat

[0:54:51] we het juist verbreden naar zoveel mogelijk mensen die daarin mee kunnen delen.

[0:54:54] Dus in die zin denk ik dat we hetzelfde doel naast hebben.

[0:54:57] Mevrouw Beckerman.

[0:54:58] Volgens mij zorgt het amendement daar helemaal niet voor.

[0:55:01] Is het amendement daar eigenlijk nog veel te slap voor?

[0:55:04] Beweegt het zich een klein beetje binnen de marges van het Europese en Nederlandse systeem?

[0:55:10] Maar gaat dat helemaal niet zo'n revolutie veroorzaken dat mensen in energiearmoede daar

[0:55:14] winst op kunnen gaan maken?

[0:55:16] Is mevrouw Rodekerker daarmee eens?

[0:55:18] Ik denk wel dat het in de visie van D66 niet iets is wat je iedereen moet gaan verplichten

[0:55:23] en opleggen, maar dat je wel moet zorgen dat gemeenten daar een grote rol in pakken.

[0:55:27] In die zin hoorde ik mevrouw Beckerman zeggen dat we gemeenten meer de ruimte moeten geven.

[0:55:31] Dat doen we hiermee.

[0:55:32] Dat is ook de verplichting of de plicht die ze zichzelf kunnen geven om meer mensen daarin

[0:55:38] mee te laten delen.

[0:55:39] Maar wat mij betreft is het nog steeds wel zo dat mensen daar zelf aan kunnen meedoen.

[0:55:43] Daar hebben we misschien een iets ander beeld op waar de overheid toe dient en toe moet reiken.

[0:55:49] Maar dat is hoe ik hem invul.

[0:55:52] Als mevrouw Beckerman me nog verplicht wil voorstellen, ben ik benieuwd naar een amendement

[0:55:55] wat er dan niet voor zorgt dat je vervolgens ook bij heel veel projecten

[0:55:59] juist voorkomt of tegenhoudt.

[0:56:02] Mevrouw Beckerman.

[0:56:04] Nou, voorzitter, ik wilde gewoon het voorzitterschap weer overleggen.

[0:56:06] Dan bij DEC heeft u het voorzitterschap terug.

[0:56:09] Dank u wel, voorzitter.

[0:56:10] En dan gaan we naar de heer Ginwiskristini.

[0:56:14] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:56:17] Voorzitter, al het goede komt in drieën, wordt wel eens gezegd.

[0:56:19] En dat geldt ook voor de behandeling van de energiewet.

[0:56:22] Vandaag deel twee.

[0:56:24] Het debat vorige week was al vrij technisch van aard.

[0:56:26] Maar het ging wel ergens over.

[0:56:28] Onder de wet en het debat daarover liggen fundamentele vragen.

[0:56:32] Over de verhouding markt-overheid-samenleving.

[0:56:35] Over een rechtvaardige kostenverdeling.

[0:56:37] En over het beter beschermen van gebruikers.

[0:56:39] Over hoe en waar onze energie wordt opgewekt.

[0:56:41] En vandaag spreken we verder over hoe we het energiesysteem inrichten.

[0:56:45] Minstens zo technisch.

[0:56:47] En minstens zo leuk voor nerds zoals wij.

[0:56:51] Afgelopen 25 jaar, bij het vorige debat, reflecteerde ik hier al op...

[0:56:54] is ons systeem ingrijpend veranderd.

[0:56:56] Maar we weten ook dat de komende decennia de grootschalige verbouwing door moet gaan.

[0:57:00] En als men over 25 jaar in dit huis spreekt over de zoveelste wijziging van de energiewet,

[0:57:05] die gaan we immers jaarlijks wijzigen,

[0:57:08] en een beleidsmedewerker pakt bij de voorbereiding het verslag van dit debat er nog eens bij,

[0:57:12] hoop ik dat hij of zij onder de indruk is van hoe Kamer en kabinet in deze wet

[0:57:15] de Kamers hebben neergelegd voor een volledig duurzaam en betrouwbaar energiesysteem.

[0:57:20] Want dat is toch wat wij nu, vandaag en deze weken proberen te doen.

[0:57:23] en de afgelopen jaren door heel veel ambtenaren heel hard aan is gewerkt natuurlijk,

[0:57:29] om dat proberen te doen.

[0:57:31] In deze gebroken en weerbarstige werkelijkheid.

[0:57:34] Het feit dat het nu niet eens lukt om iedereen te voorzien van een stroomaansluiting,

[0:57:39] die hij of zij nodig heeft, getuigt er nog eens van.

[0:57:43] Voorzitter, en als eerste onderwerp ga ik het over het groepsverbod hebben,

[0:57:46] en dat kondigde ik vorige week al aan.

[0:57:50] Daar gaan we.

[0:57:51] Om het energiesysteem daadwerkelijk zo toekomstbestendig te maken,

[0:57:54] ...wil ik beginnen met een belangrijke vraag aan de minister.

[0:57:57] Kunnen we niet beter het groepsverbod uit de Energiewet schrappen?

[0:58:00] Dat is artikel 3.10.

[0:58:02] Daarover heb ik een amendement in voorbereiding...

[0:58:04] ...dat ik vandaag hoop in te dienen.

[0:58:06] Dit beladen verbod regelt dat netbeheerders...

[0:58:09] ...niet tot dezelfde vennootschappelijke groep mogen behoren...

[0:58:12] ...als die waarin ook productieleverings- en afhandelsbedrijven zitten.

[0:58:16] Een eerdere energiewet, de wet stroom...

[0:58:18] ...is in 2015 zelfs gesneuveld in de Eerste Kamer...

[0:58:22] vanwege de weigering van de minister het groepsverbod omhoog te zetten, de facto te schrappen.

[0:58:29] Waarom neemt de minister nu weer dit risico, deze minister?

[0:58:33] Toen was het minister Kamp en nu dus minister Jetten.

[0:58:37] Het groepsverbod dat stamt uit 2006.

[0:58:39] De voorstanders van dit verbod meenden bij de behandeling van de zogeheten splitsingswet

[0:58:44] dat het nodig was om bij de privatisering van energiebedrijven te borgen

[0:58:47] dat elektriciteitsnetten in publieke handen zouden blijven.

[0:58:51] Over het belang van het publieke eigendom was de ChristenUnie het natuurlijk eens en daar willen we ook nu niks aan veranderen.

[0:58:58] Dat zal dus ook niet gebeuren in het amendement.

[0:59:00] Maar vanaf het begin betwijfelden we of de strakke opdeling van de energiemarkt in productie, transport, leveranciers en gebruikers goed zou zijn voor ons land en de energietransitie ten goede zou komen.

[0:59:11] U weet wel, dat was het debat waar Arie Slob oranjegevoel op basis van achterhaalde posities werd aangevreven door toenmalig minister Brinkhorst.

[0:59:19] onjuist en onverstandig wat mij betreft. Toen en nu.

[0:59:24] Het is nu namelijk zaak dat netbeheerders in overleg met hun aandeelhouders in een

[0:59:27] sterk veranderende energiemarkt flexibeler kunnen inspelen op die

[0:59:30] maatschappelijke uitdagingen. Zonder groepsverbod hebben ze meer ruimte binnen

[0:59:34] hun investeringsplannen die uiteraard nog steeds worden getoetst.

[0:59:37] Een mooi voorbeeld van hoe het kan is Zweden, waar staatsbedrijf Vattenfall

[0:59:42] werk maakt van de productie van groene waterstof.

[0:59:44] Nederland komt daar maar niet van de grond. Zonder marktvraag zorgt de markt

[0:59:48] immers niet voor productie en zonder aanbod bedenkt geen enkele fabrieks-

[0:59:51] eigenaar om deze in te richten op waterstof.

[0:59:55] En wat we denken van kernenergie?

[0:59:56] Het opheffen van het verbod, van het groepsverbod dus,

[0:59:59] biedt de mogelijkheid het kernenergiebedrijf onder te brengen

[1:00:02] bij het ministerie van Financiën en Statendeelneming.

[1:00:05] Het opheffen van het groepsverbod is bovendien in lijn met de aanpak

[1:00:08] die de minister kiest in de wet collectieve warmte.

[1:00:11] Kan de minister toelichten wat het groepsverbod ons in de afgelopen 18 jaar

[1:00:15] eigenlijk heeft gebracht? Op welke manier heeft deze gezorgd voor lagere prijzen,

[1:00:19] ...snellere verduurzaming of meer leveringszekerheid en meer strategische autonomie.

[1:00:23] We zijn het enige land in Europa met een groepsverbod.

[1:00:26] Sinds de splitsingswet zijn de drie grote energiebedrijven...

[1:00:29] ...in buitenlandse handen terechtgekomen.

[1:00:31] En jawel, in hun eigen land zijn ze onderdeel van infrabedrijven...

[1:00:35] ...met gereguleerde netbeheerders in een groep.

[1:00:38] Aangezien we alleen staan in Europa, hebben we perfect vergelijkingsmateriaal.

[1:00:42] Kan de minister voorbeelden noemen waarbij het buitenland baat zou hebben gehad...

[1:00:48] bij dus andere landen, bij een groepsverbod.

[1:00:50] Ik weet dat de energiebedrijven eerder een fel voorstander waren...

[1:00:57] dus tegenstander van het groepsverbod.

[1:01:00] Maar nu na splitsing en verkoop fel tegenstander zullen zijn...

[1:01:03] van de afschaffing van het groepsverbod.

[1:01:05] Maar ja, dan ben ik toch wel benieuwd wanneer ze beginnen met hun pleidooi...

[1:01:08] voor het invoeren van het groepsverbod in eigen land.

[1:01:13] Dan is er een interruptie van de heer Bontebal, CDA.

[1:01:16] Ik vroeg me af, bent u al klaar met het blokje over groeps?

[1:01:21] Oké, dan wil ik daar wel even op ingaan.

[1:01:24] Want collega Grimwisch is wel een beetje een boef op dit soort onderwerpen.

[1:01:28] Dit is namelijk wel een beetje een Grimwischje.

[1:01:31] Namelijk met één amendement iets heel groots doen...

[1:01:34] waarvan we niet helemaal weten hoe het nou uitpakt.

[1:01:37] En we hebben vaker discussies gehad over inderdaad groepsverbod.

[1:01:41] Maar u trekt nu eigenlijk die hele discussie weer open.

[1:01:45] Netbeheerders zijn nu juist in publieke handen.

[1:01:48] We hebben het gevecht destijds gezien.

[1:01:50] Ik zat er vrij dicht op toen.

[1:01:52] Het was een energiebedrijf dat ook niet wilde dat de netbeheerder onder zijn vleugels vandaan ging.

[1:01:57] Waarom?

[1:01:58] Omdat die netbeheerder namelijk vrij veel geld in het laadje bracht.

[1:02:01] En dat financierde voor een deel de activiteiten van die energieleverancier.

[1:02:04] Laten we zo eerlijk zijn.

[1:02:06] De netbeheerder is later bij de overheid om geld komen vragen.

[1:02:10] Omdat ze weinig eigen vermogen had.

[1:02:12] dat eigen vermogen was, namelijk in die groep bij die energieleverancier terecht gekomen.

[1:02:16] Laten we even eerlijk zijn over hoe het gegaan is.

[1:02:18] Dus u trekt nu dat hele groepsverbod los.

[1:02:20] Maar wat lost het nou op?

[1:02:22] Het lost volgens mij niks op, behalve dat er een hele nieuwe discussie gaat komen over scheiding van energieleverancier en netbeerder.

[1:02:30] Ja, voorzitter, collega Bontebal toont net iets te weinig historisch besef.

[1:02:34] Althans, hij gaat net te weinig terug.

[1:02:36] Hij gaat terug naar de discussie over Eneco en Steding.

[1:02:38] Maar ik leg iedere keer de discussie in de jaren 90 en in 2005-2006,

[1:02:46] waar we het debat hadden over de splitsingswet.

[1:02:50] En alles wat daarna is gevolgd, toen onverkwikkelijk die wet is helaas aangenomen,

[1:02:56] en toen zijn er allerlei pogingen, met name in de Eerste Kamer gedaan,

[1:02:59] onder aanvoering van het CDA, in de Tweede Kamer Jos Hessels,

[1:03:03] en in de Eerste Kamer volgens mij het lid Meijer,

[1:03:07] Dat vooropging in het de facto afschaffen, maar in ieder geval op zijn minst ontholzetten

[1:03:13] van het groepsverbod tot het een echte verplichting werd vanuit de Europese Unie en andere Europese

[1:03:18] landen er ook toe zouden overgaan.

[1:03:20] Dat is even het principeel.

[1:03:23] Ten tweede, ik pleit niet voor het deels privatiseren van de netten.

[1:03:29] Sterker, dat is in een ander artikel in de Energiewet goed geregeld.

[1:03:32] Dus als ik een amendement op het troefsverbod indien, dan zal dat niet daarop ingrijpen.

[1:03:39] Integendeel, dat zou ik niet willen.

[1:03:41] Ten derde, als we deze discussie niet hier voeren, dan kan ik u voorspellen dat deze

[1:03:48] discussie groots zal worden gevoerd in de Eerste Kamer.

[1:03:51] Reken maar dat de Eerste Kamer niet vergeten is wat er in 2015 is gebeurd, dat die motie

[1:03:56] Meijer is ingediend, dat die is aangenomen en dat vervolgens de wet stroom met 3837 is

[1:04:00] verworpen.

[1:04:01] En dat zal weer een grote discussie worden.

[1:04:04] Dus laten we die discussie alsjeblieft hiervoeren.

[1:04:07] En dat er allerlei bedrijfseconomische overwegingen kunnen zijn geweest...

[1:04:10] om wel of niet te willen splitsen in de jaren 2015, 2016, 2017...

[1:04:14] toen het uiteindelijk een feit werd bij de vrienden van Eneco.

[1:04:17] Dat zal waar mogen zijn.

[1:04:19] Maar dat doet niks af aan de drie voorgaande punten die ik zei...

[1:04:22] en doet niks af aan mijn pleidooi.

[1:04:25] En dan blijft ook groene waterstof, wat ik net noemde, kernenergie...

[1:04:28] En de collectieve warmtewet blijven drie argumenten die ik net al heb genoemd.

[1:04:33] De heer Pontenbaal nog een keer.

[1:04:36] Zeker.

[1:04:38] Meneer Grenenwils wil een mooie discussie.

[1:04:41] Wat er in de Eerste Kamer gebeurt, dat interesseert mij in die zin weinig.

[1:04:45] Wij zitten hier.

[1:04:47] En de Eerste Kamer voert zijn eigen gesprek.

[1:04:49] Wat er in het verleden is gebeurd, klopt.

[1:04:52] Er zijn hele oorlogen gevoerd.

[1:04:53] Ik kan me nog herinneren dat ik hier zelf in een andere rol als beleidsmedewerker zat.

[1:05:01] 2011, 2013, toen zaten de netbeheerders en de energieleveranciers...

[1:05:06] gebroedelijk aan één tafel tijdens technische briefings.

[1:05:08] Maar ze volgden elkaar de tent uit over welke activiteiten enzovoorts.

[1:05:13] Dus die discussie heeft plaatsgevonden.

[1:05:15] Kijk, het feit is nu, ze zijn gesplitst.

[1:05:19] En wat u gaat lostrekken met het groepsverbod is dan, denk ik...

[1:05:24] dat netbeheerders meer mogen doen.

[1:05:26] Dat is eigenlijk de beweging die je dan maakt.

[1:05:28] Want ik denk niet dat u gaat zeggen...

[1:05:30] dat energieleveranciers ook in netten mogen gaan zitten.

[1:05:34] Dus dat wilt u denk ik niet terugdraaien.

[1:05:36] Dus het gaat dan over netbeheerders die meer mogen doen.

[1:05:39] Dan zou mijn vraag zijn...

[1:05:41] bent u ervan overtuigd dat ze dat goed kunnen?

[1:05:43] Want de netbeheerders hebben nu al heel veel moeite...

[1:05:46] om gewoon hun aansluiting netjes op tijd te realiseren.

[1:05:50] Ook zijn ze er te laat mee aan de slag gegaan.

[1:05:53] Ze hebben niet op tijd voorzien dat dit gebeurde.

[1:05:56] We hebben in het verleden ook best wel start-ups gehad...

[1:05:59] die echt een hoop geld hebben gekost...

[1:06:01] maar maatschappelijk toch niet heel verstandig zijn.

[1:06:03] Dus heeft u dan zoveel vertrouwen in de netberens...

[1:06:05] dat u denkt dat u hen een extra taak wil gaan geven?

[1:06:09] Diergemis.

[1:06:11] Ja, voorzitter.

[1:06:12] Kijk, als een ei kapotgeslagen is op de rand van de koekenpan...

[1:06:18] en in de koekenpan is beland, dan is het heel moeilijk om het ei weer te herstellen.

[1:06:22] De ei weer uit de koekenpan te vissen en weer heel in een schaal te krijgen zonder dat je er iets van ziet.

[1:06:27] Dat is inderdaad wel waar je over moet nadenken als je inderdaad die vermalende splitsing zou willen terugdraaien.

[1:06:35] Maar dat is niet precies per se wat ik wil doen.

[1:06:39] Gedane zaken van gesplitste energiebedrijven met netbeheerders en productiebedrijven,

[1:06:48] Dat draai je niet zomaar terug.

[1:06:50] Maar in de energietransitie zie je wel dat die wat gemankeerde papieren scheiding,

[1:06:57] die wij met ons schoepsbod hebben doorgevoerd,

[1:06:59] in een dynamische omgeving van de energietransitie helemaal niet goed werkt.

[1:07:02] Ik heb de casus van groene waterstof genoemd.

[1:07:05] Heeft de heer Montemar nog niet op gereflecteerd tussen interruptie.

[1:07:07] Ik heb de casus kernenergie genoemd.

[1:07:09] De meerderheid van deze Kamer wil heel graag meer kerncentrales.

[1:07:14] We zitten allemaal ons het hoofd te breken, hoe doen we dat?

[1:07:16] met de staatsdoorneming, en hoe doe je dat dan met de netten, en hoe zit dat dan, en dus dat.

[1:07:22] En in de warmtewet, de WCW, de collectieve warmtewet, die we nog gaan behandelen,

[1:07:27] daarin proberen we toch iets van een hybride tot stand te brengen,

[1:07:29] omdat we in die splitsing hebben vergeten de warmtenetten in publieke handen te houden.

[1:07:33] Dat willen ze en weten ze. Dus kortom, dit is niet per se erop gericht om de bestaande netbedrijven

[1:07:39] en de bestaande leveranciersbedrijven allerlei nieuwe speeltjes in handen te geven,

[1:07:42] Maar juist iets robuuster regelen in een tijd van energietransitie...

[1:07:47] waarbij je niet star moet vasthouden als enige Europese lidstaat...

[1:07:51] aan een groepsverbod waar niemand in is meegegaan.

[1:07:54] Nu al 18 jaar zitten we met de verrekijker naar andere landen te kijken.

[1:07:58] Komt er nog eens wat van?

[1:07:59] Maar nee, Vattenfall blijft gewoon een Zweedse staatsbedrijf.

[1:08:03] Heel interessant debat.

[1:08:04] De heer Bontebal, nog een interruptie.

[1:08:06] Reflecties alsjeblieft in uw eigen betogen.

[1:08:08] En vragen mogen hier.

[1:08:11] Ik word uitgedaagd, want collega Grimwis noemt een aantal punten...

[1:08:15] die je heel goed via ander beleid kan realiseren.

[1:08:21] Waarbij een grote rol van de netbeheerders helemaal niet per definitie gaat helpen.

[1:08:25] Dat bewijst collega Grimwis helemaal niet.

[1:08:27] Groene waterstof, waarom komt dat niet van de grond?

[1:08:29] Is dat omdat de netbeheerders er niet in zitten?

[1:08:31] Nee, dat is omdat we bepaalde regelingen niet goed hebben bedacht.

[1:08:35] Kernenergie, kan de overheid gewoon instappen?

[1:08:38] Collega Erkens en ik hebben daar een voorstel voor gedaan...

[1:08:40] om daar inderdaad een statusdeelneming te doen.

[1:08:43] Maar hij heeft niks met het groepsvoorbeeld te maken.

[1:08:44] De warmtewet, daar was het CDA...

[1:08:46] wat een aantal jaren geleden de knuppel in het hoenderok heeft gegooid...

[1:08:50] en gezegd dat het voor meer dan de helft van het publiek moet zijn.

[1:08:54] Maar even, warmte is wel echt een andere business dan elektriciteit en gas.

[1:08:58] Dat is een heel geïntegreerd systeem...

[1:09:00] en kun je dus niet op dezelfde manier als elektriciteit en gas behandelen.

[1:09:03] Dus nogmaals mijn vraag aan mijn vriendelijke collega Broeder Grindisch.

[1:09:09] Wat helpt het nou om dat groepsverbod nu aan te gaan pakken en netbeheerders meer ruimte te geven?

[1:09:14] Ik zie het gewoon echt niet.

[1:09:16] Grindisch, Christina.

[1:09:18] Ja, voorzitter. Nogmaals, ik zie dat wel omdat je in een dynamische tijd van energietransitie

[1:09:23] niet helemaal kunt voorspellen.

[1:09:25] En je weet wel dat het groepsverbod

[1:09:29] een unieke belemmering is in Nederland ten opzichte van al die andere lidstaten

[1:09:32] van de Europese Unie, en principieel ben en blijf ik tegenstander van het groepsverbod.

[1:09:38] Nu wij een hele grote energiewet bespreken, na 1998 de toenmalige wet, na de splitsingswet

[1:09:47] in 2005-2006, na de wet stroom in 2014-2015, vind ik dit dus het moment om het alsnog weer

[1:09:55] te repareren en iets wat kapot is gemaakt weer heel te maken.

[1:09:58] En dat is echt niet vanuit een soort van valse romantiek.

[1:10:01] Oh, dan wordt Eneco en Stedin weer een prachtig gezamenlijk bedrijf.

[1:10:04] Of dan komt alles weer in publieke handen.

[1:10:07] Maar je biedt wel meer flexibiliteit.

[1:10:09] Naast dat je iets wat principeel fout is gegaan in het verleden weer recht zet.

[1:10:13] En het CDA was toen de grootste prijsbezorger.

[1:10:15] Dus ik heb goede verwachtingen dat Broeder Bontebal,

[1:10:18] ondanks deze wat kritische interrupties,

[1:10:22] de lijn van zijn voorgangers zoals Jos Hessels zal doorzetten.

[1:10:28] Die wilde ik eigenlijk voor mevrouw Kreugen bewaren.

[1:10:31] Maar deze ga ik toch aan collega Greenwich besteden.

[1:10:38] Er is wel iets veranderd natuurlijk.

[1:10:43] Ik ken de CU, de ChristenUnie, ook als een partij...

[1:10:46] die een beetje vooruitkijkt en niet alleen maar in het verleden blijft hangen.

[1:10:50] Er is wel wat gebeurd de afgelopen twintig jaar.

[1:10:55] De energiemarkt heeft zich in Nederland gezetteld.

[1:10:59] De energietransitie is nu in volle gang.

[1:11:01] Ieder pakt nu zijn rol, ook de grote energieleveranciers.

[1:11:04] De grote problemen die er nu zijn, lossen we niet op met een verruiming van het groepslot.

[1:11:09] De netbeheerders moeten zich vooral toeleggen op hun kerntaak.

[1:11:13] Nette onderhouden en nette uitbreiden.

[1:11:16] Ik zie echt niet in wat het nu gaat helpen om hen nog meer taken en rollen te geven.

[1:11:21] Ik denk dat het een rotzooitje wordt.

[1:11:23] En ik denk dat collega Greenwich het wel stiekem met me eentje is.

[1:11:26] De heer Greenwich, ChristenUnie.

[1:11:29] Voorzitter, dank voor deze slotbeschouwing in zesde termijn van collega Bonterbal.

[1:11:37] Kijk, over dat de netbedrijven in de afgelopen tien jaar...

[1:11:42] onder het juk van doelmatigheid veel te weinig hebben geïnvesteerd in de netten...

[1:11:47] daar zijn we natuurlijk heel snel over eens.

[1:11:50] Ten tweede, dat je niet alleen naar het verleden moet kijken en een soort idealisering van het

[1:11:56] verleden en het proberen recht te zetten, alleen al maar om een fout uit het verleden

[1:12:00] recht te zetten, dat is niet genoeg aanleiding inderdaad om zo'n amendement in te voeren.

[1:12:05] Maar we zitten in een tijd van energietransitie, waarbij je die kennis en kunde van netbeheerders

[1:12:11] heel hard nodig hebt.

[1:12:13] Die kunnen bijvoorbeeld helpen bij het maken van joint ventures die je nodig hebt om verder

[1:12:17] op het terrein als groene waterstof, op het terrein als kernenergie, etc.

[1:12:22] De heer Bonteman maakt een gigantisch verschil tussen warmte, elektriciteit en gas.

[1:12:29] Ik snap dat, want warmte is echt een lokaal ding.

[1:12:34] Tegelijkertijd dat we daar afgelopen jaren in die splitsing zijn doorgegaan...

[1:12:40] met eigenlijk niet alleen privatiseren, maar het verpatsen van die warmtenetten.

[1:12:45] Dat alleen al bewijst dat we een ongelooflijke foute ontwikkeling de afgelopen jaren hebben gehad.

[1:12:49] Kort en goed, ik ben ervan overtuigd dat we dit nu moeten regelen.

[1:12:57] En ik ben zeer benieuwd naar de reactie van EZK.

[1:12:58] Er zal wel weer kunnen zijn van ja, maar de richtlijn zegt A en B en C en het kan allemaal niet.

[1:13:03] Ja, dat zeggen ze nu al twintig jaar. Dus ik hoop op een beter verhaal van de minister.

[1:13:07] Deze commissie herdefineert het hele woord kort, maar we gaan nog naar meer interrupties.

[1:13:13] en de eerste van de heer Erkens, VVD, en daarna mevrouw Kreugroeninks, BVDA Erkens.

[1:13:18] Ja, dank u, voorzitter.

[1:13:19] En de heer Grimmis wil dit mooi te verkopen,

[1:13:21] maar ik moet zeggen dat ik me wel kan vinden in de kritiek van de heer Bontemol hierop,

[1:13:24] want de netbeheerders kunnen nu al niet de snelheid van de uitbreiding van het net bijbenen.

[1:13:29] Bedrijven en huishoudens wachten jaren op aansluiting.

[1:13:31] U zegt, laat ze nog maar meer doen.

[1:13:33] Daar maak ik me zorgen op, maar ik zou graag een reflectie krijgen van de heer Grimmis

[1:13:36] op een rechterlijke uitspraak ook hierover, in 2009.

[1:13:40] Toen is het groepsverbod aangevolgd door een energiemaatschappij,

[1:13:43] want die wilde juist in de netten actief worden, andersom juist.

[1:13:46] En de uitspraak gaf eigenlijk de staat gelijk dat het groepsverbod gehandhafd ging worden.

[1:13:50] De uitleg was, de zorg voor het net kan namelijk in het geding komen,

[1:13:54] omdat het bedrijf op de private markt risico's gaat lopen bij het leveren van energie.

[1:13:58] En die risico's kunnen ten koste gaan van de kwaliteit van het net en de leveringszekerheid.

[1:14:03] Dus hoe reflecteer je daarop?

[1:14:04] Neemt u niet hele grote risico's voor voordelen die eigenlijk misschien niet eens tastbaar zijn?

[1:14:10] Ik denk dat die netbedrijven hun handen vol zullen hebben aan de investeringen in het

[1:14:17] verzwaren van het net, dus dat ze echt niet allerlei avonturen aan zullen gaan, maar die

[1:14:25] kennis en kunde van die netbedrijven, zeker als het gaat om het creëren van nieuwe markten

[1:14:34] ...als groene waterstof, maar ook bij het bouwen van energiebedrijven als kernenergie...

[1:14:39] ...hebben we dat, denk ik, heel hard nodig.

[1:14:44] En ten tweede, kruisselingse subsidies zijn gewoon heel duidelijk verboden.

[1:14:50] Dus inderdaad, de rechter heeft dat in 2009 op het risico gewezen...

[1:14:54] ...maar ik weet het nog te herinneren, dit was een heel groot debat...

[1:14:57] ...van hoe zit het met die kruissubsidies tussen het netdeel...

[1:15:00] ...en het leveranciersdeel, het productie- en leveranciersdeel.

[1:15:05] Daar zijn wetten en memories van toelichting over volgeschreven.

[1:15:10] Dat risico is heus wel op de korrel.

[1:15:13] En ja, nogmaals, ik ben ervan overtuigd dat wij als Nederlandse lidstaat in het verleden gekke henkie zijn geweest.

[1:15:21] En ik ben anders dan de heer Erkens en de heer Bontebal, ben ik het eens met de voorgangers van de heer Bontebal, zoals de heer Ressels, dat we niet gekke henkie moeten blijven.

[1:15:29] We komen nu op een herhaling. Dan ga ik opnieuw naar de heer Erkens, VVD.

[1:15:32] De heer Grimwis zegt wel ja die kruissubsidies die mogen niet, maar uiteindelijk het heet een groepsverbod.

[1:15:37] Het gaat er met name om dat via de groep alsnog inderdaad een financiële risico genomen wordt.

[1:15:40] Wat u eigenlijk voorstelt is dat een netbeheder actief kan worden op de energiemarkt.

[1:15:44] Die gaat daar ook meedoen in de energiehandel.

[1:15:46] Er zitten gewoon echt hele andere financiële risico's aan.

[1:15:49] En als het daar mis gaat, dan gaat dat via de groep, de aandeelhouder die publiek is,

[1:15:53] toch betaald worden door de burger en of impact hebben op de investeringen in het net.

[1:15:57] Dus ziet u dat risico niet?

[1:15:58] Is het niet beter om dan heel voorzichtig te kijken, er zitten misschien voordelen aan,

[1:16:02] maar u stelt gewoon voor om heel...

[1:16:03] In deze wet gewoon een hele snelle klap uit te delen, die misschien uiteindelijk betaald wordt

[1:16:08] door de Nederlandse huishoudens en kosteren voor de netten.

[1:16:11] De vraag is helder. De heer Ginwiskristenie.

[1:16:15] Ik hoop gewoon dat deze wet, die heel belangrijk is, wordt aangenomen.

[1:16:18] En zometeen gaat die in de Eerste Kamer misschien wel weer met 3837 worden verworpen,

[1:16:22] omdat het groepsverbod maar weer wordt opgeschreven.

[1:16:26] Maar dat even te zeggen.

[1:16:28] Ja, en ik heb de hoop dat ik de VVD kan overtuigen in dit dossier...

[1:16:33] heb ik al 20 jaar niet gehad.

[1:16:35] Dus het zou me verbazen als de interruptie van de heer Erkens positiever was ingezet.

[1:16:42] Maar ik heb wel hoop dat ik de buurman van de heer Erkens kan overtuigen.

[1:16:46] Dank u, dank u.

[1:16:47] Dus ik, nee, dus laat ik het hier even behouden.

[1:16:50] Nee, ik, nee, als EZK natuurlijk...

[1:16:55] Ik laat het je even bijhouden.

[1:16:58] Als de minister van EZK echt zegt dat dit niet kan...

[1:17:03] en dat Europa ons gelijk zal ingebreken...

[1:17:06] dan kunnen we altijd nog naar een terugvaloptie...

[1:17:09] en namelijk het artikel 3.19 wat amenderen.

[1:17:13] Dus ik heb ook een terugvaloptie al in mijn hoofd.

[1:17:16] Maar laten we eerst het gevecht over artikel 3.10 maar eens aangaan.

[1:17:20] Helder. Mevrouw Kreuger, GroenLinks BVDA.

[1:17:22] Ja, voorzitter.

[1:17:25] De terugvaloptie is eigenlijk precies het amendement waar ik aan werk,

[1:17:29] omdat ik heel veel van wat de heer Grimwis schetst,

[1:17:33] waarbij ik denk dat het belangrijk is in het energiesysteem van de toekomst

[1:17:36] dat netbeheerders wel meer ruimte krijgen dan ze nu hebben,

[1:17:40] om vooral ook dat decentrale energiesysteem te ondersteunen

[1:17:42] en met name ook het slimmer gebruik van het net mogelijk te maken.

[1:17:46] Maar is de heer Grimwis niet bang dat juist door het groepsverbod echt helemaal op te heffen,

[1:17:50] maar uiteindelijk ook netbeheer, dat we niet weten te voorkomen,

[1:17:55] dat beheerders in publieke handen blijven.

[1:17:58] Grimwis ChristenUnie?

[1:17:59] Nee, want dat is elders goed geregeld in de Energiewet.

[1:18:02] Dat kan gewoon niet.

[1:18:03] Dat hebben wij ook bij de amendementvoorbereiding

[1:18:06] nog eens gecheckt en gedubbelcheckt.

[1:18:08] Nee, het risico is er niet.

[1:18:12] Mevrouw Kreuger, GroenLinks BVDA.

[1:18:15] En waarom is het voor de heer Grimwis, noemt hij het,

[1:18:18] een terugvaloptie waar je eigenlijk zou willen zeggen gewoon

[1:18:21] Ik wil een netbeheerder... Is zij het met me eens?

[1:18:23] Sorry, laat ik het echt als vraag formuleren.

[1:18:26] Dat het niet erom gaat dat netbeheerders op de markt

[1:18:29] een rol als commerciële partij gaan spelen,

[1:18:32] maar dat het een mogelijkheid is voor hen om gemeenten,

[1:18:35] om energiegemeenschappen,

[1:18:36] om het optimaliseren van het energiesysteem mogelijk te maken

[1:18:40] en als een last resort in dingen kunnen springen

[1:18:43] waar de markt kennelijk niet instapt.

[1:18:46] Dat dat is waar we naar op zoek zijn.

[1:18:48] Dus niet zozeer dat netbeheerders echt als volwaardige marktpartijgenoten

[1:18:52] Ja, voorzitter, ik kan me veel voorstellen bij zo'n...

[1:18:56] mocht het amendement groepsverbod worden verworpen...

[1:18:58] dat het amendement om artikel 3.19 te verrijken in stemming komt.

[1:19:03] Dat zou zo allemaal kunnen.

[1:19:05] Daarom heb ik al beide ook in voorbereiding.

[1:19:08] Omdat ik daar ernstige rekeningen mee houd.

[1:19:11] Dat is ten eerste.

[1:19:13] Ten tweede, ja, maar ik vind nog steeds dat we principieel...

[1:19:19] wat eigenlijk vanuit een liberaliseringsideologie ooit is opgekomen,

[1:19:23] maar wel vanuit een soort zorg voor de netten,

[1:19:25] is dat hele groepsverbod uiteindelijk omhoog gekomen in de jaren 90 en begin 2000.

[1:19:31] En ik blijf dat gewoon een fundamentele fout vinden.

[1:19:35] En die fundamentele fout probeer ik te herstellen.

[1:19:37] En ja, mocht ik daar niet de handen voor op elkaar krijgen,

[1:19:40] dan heb ik altijd nog een terugvaloptie in de mouwen zitten, inderdaad.

[1:19:42] Dat is een beetje het verhaal.

[1:19:45] Interessant. En dan kunt u nu uw betoog vervolgen.

[1:19:55] Dank u wel, voorzitter. En dank, collega's, voor de interrupties.

[1:20:00] Ik ga nu naar CO2-vrij regelbaar vermogen.

[1:20:04] Ik noemde net het voorbeeld van waterstof al.

[1:20:07] Het doel is om in 2035 een volledig duurzame elektriciteitsvoorziening te hebben.

[1:20:11] Daarvoor is een CO2-vrij regelbaar vermogen, bijvoorbeeld gascentrales op waterstof, van groot belang.

[1:20:16] In de zomer van 2022 kwam CE Delft al met een spoorboekje dat aangaf dat de overheid geen

[1:20:22] tijd te verliezen heeft om met beleidsmaatregelen te komen om hier werk van te maken.

[1:20:27] Toch merk ik een gebrek aan urgentie.

[1:20:30] Kan de minister toezeggen om een routekaart voor 100 procent CO2-vrije elektriciteit te

[1:20:36] ontwikkelen?

[1:20:36] En kan de minister reflecteren op wat de toegevoegde waarde van het schrappen van het groepsverbod

[1:20:40] hierbij zou zijn?

[1:20:41] Sorry, nog één vraagje.

[1:20:42] Nog één vraagje.

[1:20:44] Ja, netcongesti.

[1:20:45] Dan nu over ons overvolde elektriciteitsnet.

[1:20:49] Netcongesti is probleem nummer één voor verduurzaming voor ondernemers, maar ook voor woningbouw.

[1:20:54] Steeds meer woonwijken worden van stroom voorzien door een dieselaggregaat.

[1:20:58] En als het niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan.

[1:21:00] Maar het is natuurlijk van de zotte.

[1:21:03] Ik sprak pas bestuurder van de provincie Gelderland.

[1:21:07] De provincie staat op vuurhout.

[1:21:11] Toch is er een opgave om tussen nu en 2030 honderdduizend, en dan staan er

[1:21:15] heel goed in de jonge licht, honderdtienduizend woningen te bouwen.

[1:21:18] En hoe worden woningbouw opgaves nou verbonden met de investeringen in de netten?

[1:21:24] En hoe worden die verschillende prioriteringen met elkaar verbonden?

[1:21:27] Wordt het eigenlijk één planning?

[1:21:32] Hier heb ik nog een ander punt bij, namelijk het bepalen van de prioritering van.

[1:21:36] Ik had het over die prioritering van investeringen.

[1:21:38] ...en het bepalen van de prioritering bij investeringen...

[1:21:40] ...daar heeft de ACM een belangrijke rol bij en die is bepalend daarin.

[1:21:44] In de antwoorden geeft de minister aan dat er achter en volgens voorrang gegeven wordt...

[1:21:48] ...aan projecten die zijn gericht op het aanlanden van wind op zee...

[1:21:51] ...het NMIEK, het PMIEK en daarnaast ook nog via de maatwerkaanpak.

[1:21:56] Wat betekent dat nou concreet voor bijvoorbeeld woonwijken...

[1:21:58] ...die jarenlang moeten wachten op een aansluiting?

[1:22:00] En nog een vraag daarover, voor de warmtevoorziening...

[1:22:03] ...voor een wooncomplex van honderd woningen kan men kiezen...

[1:22:06] Of men kiest voor een centrale warmtepomp, of men kiest voor lucht-waterwarmtepompen per adres.

[1:22:11] De centrale warmtepomp belast het net veel minder dan die tweede optie.

[1:22:16] Maar als men kiest voor een individuele oplossing, moet de netbeheerder aansluiten.

[1:22:19] Kiest de aannemer voor een centrale warmtepomp, dan is het wooncomplex opeens een groot gebruiker en moet hij acht jaar wachten.

[1:22:26] Dit lijkt mij typisch een voorbeeld van Pennywise Pound Foolish.

[1:22:29] Hoe kan de minister in de wet regelen dat juist bij dit soort dilemma's...

[1:22:32] ...waar de meest efficiënte en effectieve oplossing het meest voor de hand ligt.

[1:22:38] Ja, voorzitter, en dan ga ik naar het kostenveroorzakingsbeginsel.

[1:22:43] Wat bijdraagt aan het oplossen van netcongressie...

[1:22:45] ...is een eerlijkere verdeling van de netwerkkosten.

[1:22:47] We hebben in de Kamer al veel over nettarieven gesproken.

[1:22:49] Zou het niet rechtvaardiger zijn, en eigenlijk gewoon veel slimmer...

[1:22:52] ...als de gebruiker die een net ontlast, geen of minder nettarieven zou moeten betalen?

[1:22:56] Dan denk ik bijvoorbeeld aan grote netbatterijen...

[1:22:58] ...maar ook aan woningen die in ieder geval congressieneutraal zijn.

[1:23:01] De ACM gaat over het vaststellen van de tarief op basis van artikel 3.106.

[1:23:07] Wat is de ruimte om in dit artikel het kostenveroorzakingsbeginsel beter vast te leggen, vraag ik de minister.

[1:23:13] Kunnen we hier echt geen duidelijke uitgangspunten in vastleggen waar de ACM vervolgens mee kan

[1:23:18] werken?

[1:23:19] Als het bijvoorbeeld gaat om energieopslag, vraag ik me af in hoeverre naast de kosten

[1:23:23] ook de baten worden meegenomen in de uitgangspunten voor de tariefmethodiek.

[1:23:27] Het systeem wordt immers efficiënter.

[1:23:29] Kan de minister hierop reflecteren?

[1:23:31] En hoe wordt in de tariefmethodiek objectief getoetst welk aandeel eindgebruikers moet betalen vanwege de door hen veroorzaakte kosten?

[1:23:38] In rekening houden met technische verschillen.

[1:23:40] De minister maakt zich in Brussel hard voor harmonisering van de tariefmethodieken.

[1:23:44] Daar ben ik blij mee.

[1:23:46] Batterijen worden nu namelijk net over de grens in Duitsland gezet en elektrolyzers in Antwerpen.

[1:23:51] Zou de minister totdat die harmonisering is bereikt willen toezeggen om in ieder geval in gesprek te gaan met België en Duitsland

[1:23:57] en met de ACM om de tarieven tussen deze, tussen onze landen te harmoniseren.

[1:24:04] Bijvoorbeeld door voorlopig dan maar het Belgisch en Duitse beleid te gaan volgen

[1:24:08] als zij niet een stap onze richting uit doen.

[1:24:11] Want wat er nu feitelijk gebeurt is natuurlijk zonde.

[1:24:15] Voorzitter, dan kom ik op het onderwerp gesloten distributiesysteem.

[1:24:19] Een oplossing voor bedrijven bij netcongestieproblematiek is het gesloten distributiesysteem,

[1:24:23] oftewel GDS.

[1:24:25] In de wet wordt een gesloten distributiesysteem gezien als aansluiting en niet als systeemkoppeling.

[1:24:32] Is het volgens EU-regelgeving wel mogelijk om het GDS als systeemkoppeling te zien?

[1:24:37] En welke consequenties zou dat hebben, zo vraag ik de minister?

[1:24:40] En maakt artikel 3.7 het niet heel moeilijk om een gesloten distributiesysteem erkend te krijgen?

[1:24:47] Als de aanvraag wordt afgewezen, omdat er al een beheerder is aangewezen,

[1:24:50] kan geen enkel bestaand bedrijventerrein een GDS worden.

[1:24:53] Wat mij betreft zouden die ondernemers er ook voor moeten kunnen kiezen om gezamenlijk

[1:24:57] een gesloten distributiesysteem te ontwikkelen en dus van het bestaande distributienet af

[1:25:02] te gaan.

[1:25:04] Nog een vraag over lid 1C, is daarnaast bijvoorbeeld, dat is vrij vaag geformuleerd met specifieke

[1:25:09] technische of veiligheidsredenen, zou 1C niet kunnen vervallen of op zijn minst kunnen worden

[1:25:14] gespecificeerd?

[1:25:15] Zo vraag ik de minister.

[1:25:18] Kom ik op het recht op transport.

[1:25:19] Moeten we niet erkennen, voorzitter, dat we wat betreft het overvolgende elektriciteitsnet

[1:25:23] echt in een noodsituatie zitten?

[1:25:25] En bij een noodsituatie horen noodmaatregelen.

[1:25:29] En is het bijvoorbeeld wel verstandig om een klein verbruiker op elk moment van elke dag

[1:25:33] van het jaar een volledig rechter transport te bieden?

[1:25:36] Zouden we juist bezien vanuit rechtvaardigheid niet even wat moeten schikken, in moeten schikken,

[1:25:41] zodat er plaats is voor anderen op het net?

[1:25:44] Enkel financiële prikkels gaan ons niet redden en kunnen zelfs extra congestie veroorzaken,

[1:25:48] zo blijkt uit onderzoek van de TU Eindhoven.

[1:25:50] Voor grootverbruikers zijn er reeds aangepaste contractvormen.

[1:25:54] Zouden we dit volledige recht ook hier niet voor kleinverbruikers aan de orde moeten stellen,

[1:25:59] juist zodat er ook ruimte is voor rechten voor nieuwe gebruikers?

[1:26:03] Ik zou me kunnen voorstellen dat op piekdagen, denk aan tweede kerstdag,

[1:26:06] de transportcapaciteit iets naar beneden wordt bijgesteld.

[1:26:09] Dat zorgt voor meer ruimte, zodat er meer gebruikers kunnen worden aangesloten.

[1:26:13] Kan de minister reflecteren op zowel de rechtvaardigheid als de noodzaak van wat ik zojuist schetste?

[1:26:18] Ik hoor graag zijn gedachten hierover en natuurlijk besef ik ten volle dat het een gevoelig punt is,

[1:26:23] Maar we moeten bereid zijn de nood onder ogen te zien,

[1:26:26] juist in zo'n wetgevensoverleg als vandaag.

[1:26:28] Dan over cable pooling.

[1:26:30] De mogelijkheden voor cable pooling worden in de noodafwijzing verruimd.

[1:26:33] Toch zou er meer mogelijk moeten zijn, zo vindt bijvoorbeeld een partij als de NVDE.

[1:26:39] Zij willen bijvoorbeeld dat het mogelijk is dat partijen

[1:26:41] die richting de netbeheerder optreden als één partij

[1:26:43] wel individueel de markt op moeten kunnen

[1:26:45] voor inkoop en verkoop van elektriciteit.

[1:26:49] Hoe kijkt de minister aan tegen hun voorstel

[1:26:51] en is er bereid om de wet om dit punt te verruimen.

[1:26:54] Ten slotte, nog een paar puntjes over risicomanagement binnen energiebedrijven.

[1:27:01] Dekken energiebedrijven wel voldoende het risico in als er een koude winter komt?

[1:27:05] En zouden energiebedrijven niet aan frequente stresstests moeten worden onderworpen?

[1:27:10] Net zoals we dat bij banken doen sinds de financiële crisis.

[1:27:14] Ons energiesysteem is van vitaal belang.

[1:27:16] We moeten het zo goed mogelijk beschermen tegen ons tegen aanval op dat systeem.

[1:27:21] En mocht er een cyberaanval plaatsvinden en zelfs slagen,

[1:27:24] of mocht een onderzeeër een kabel in de Noordzee doorknippen,

[1:27:27] of hebben we dan genoeg waarborgen ingebouwd dat ons systeem niet helemaal stilvalt?

[1:27:33] En kan de minister hierop reageren?

[1:27:36] Ook in de wetenschap dat we juist toegaan naar een veel meer decentraal systeem

[1:27:39] en ook een groot deel van de omvormers van zonnepanelen bijvoorbeeld onvoldoende beschermd zijn.

[1:27:44] En dat waren mijn vragen in dit tweede deel van het legio, voorzitter.

[1:27:49] Dank u wel, heer Gindis van de ChristenUnie.

[1:27:51] Dan ga ik naar de heer Vlag, SGP.

[1:27:55] Eigenlijk is het wel een zegen dat we in een land waarin het energiesysteem tot een van de beste van de wereld behoort...

[1:28:01] op deze inhoudelijke manier over een energiewet kunnen spreken.

[1:28:04] Zeker als je kijkt naar hoe het begrip leveringszekerheid in Oekraïne op dit moment ervoor staat...

[1:28:10] met de bombardementen van een energiecentrale.

[1:28:12] Dan is het toch wel heel luxe om dat hier in Nederland op deze rustige manier te kunnen doen.

[1:28:17] Dan hebben we al kritiek op interrupties die al iets te lang zijn, dus zie daar hoe luxe dat we het hier hebben inderdaad.

[1:28:24] Het is goed om te weten dat de sprekers vanaf nu gevrijwaard zijn van interrupties door de heer Bontebal, dus in die geruststellende wetenschap begin ik aan mijn bijdrage.

[1:28:32] Mag ik dan ook de tijd?

[1:28:33] Nee, nee heer Bontebal. We gaan naar de heer Vlag luisteren van de SGP.

[1:28:37] Voorzitter, de afgelopen jaren hebben we geleerd dat er in de investeringsplannen van netbeheerders onvoldoende ver vooruitgekeken werd.

[1:28:43] waren onvoldoende voorbereid op de gevolgen van de snelle elektrificatie en decentrale stroomproductie voor het stroomnet.

[1:28:50] Goede en toekomstgerichte investeringsplannen zijn daarom cruciaal.

[1:28:54] Tot nu toe keken investeringsplannen tien jaar vooruit.

[1:28:57] Gaat de minister ervoor zorgen dat netbeheerders verder vooruit moeten kijken?

[1:29:01] De ACM geeft aan dat de Energiewet weinig houvast geeft om de vraag te beantwoorden

[1:29:06] of een netbeheerder genoeg doet om transportschaarste te voorkomen.

[1:29:09] Ze moeten ervoor zorgen dat op korte en lange termijn voldaan kan worden aan een redelijke

[1:29:15] vraag naar energietransport.

[1:29:16] Maar wat is redelijk?

[1:29:17] De ACM pleit voor aanvullend beleid dat meer duidelijkheid geeft over wat van netbeheerders

[1:29:23] aan investeringen wordt verwacht.

[1:29:25] Denkt de minister dat met onder meer het Nationaal Plan Energiesysteem en het meerjarenprogramma

[1:29:30] Infrastructuur, Energie en Klimaat voldoende duidelijkheid wordt geboden?

[1:29:35] Ik heb in ieder geval een amendement ingediend om ervoor te zorgen dat de regels voor investeringsplannen

[1:29:39] ...maar bij de Kamer, worden voorgehangen.

[1:29:42] Dank voor de positieve appreciatie en hij is in de gewijzigde vorm gericht...

[1:29:46] ...op artikel 3.36, zoals de minister had voorgesteld.

[1:29:50] Het is bij netbeheerders allerhens aan dek om netverzwaringen en aansluitingen te fiksen.

[1:29:55] Bedrijven hebben nu het recht om vanaf 10 mva hun eigen aansluiting te regelen.

[1:30:00] Als open vraag ziet de minister mogelijkheden om deze drempel te verlagen...

[1:30:03] ...zodat hier letterlijk meer meters gemaakt kunnen worden.

[1:30:07] Uiteraard onder voorwaarden, want het veiligheidsniveau moet hetzelfde zijn.

[1:30:10] Ik snap dat er schaarste is in de aannemersmarkt, maar dat zal geen 100% overlap zijn.

[1:30:16] Bedrijven zullen daarnaast wellicht nieuwe aanlegcapaciteit aan weten te boren.

[1:30:20] Ook de ACM dringt aan op onderzoek naar verlaging van de aansluitgrens.

[1:30:24] De autoriteit tekent daarbij wel aan dat via wetgeving de bezwaren van netbeheerders

[1:30:28] met betrekking tot de kwaliteit van die privaat gerealiseerde aansluitingen ondervangen kan worden.

[1:30:33] Ik hoor graag hoe de minister dit beoordeelt en oppakt.

[1:30:37] Hoe weegt hij daarbij de grote bezwaren van netbeheerders die waarschuwen voor het recht

[1:30:41] van de sterkste, waarbij private partijen schaarse aanlegcapaciteit naar zichzelf toetrekken?

[1:30:48] In artikel 3.38 wordt het recht op een aansluiting afgezwakt.

[1:30:52] Het is niet van toepassing als onvoldoende transportcapaciteit beschikbaar is.

[1:30:56] Tegelijkertijd zie je ontwikkelingen waarbij met groepscontracten aansluitcapaciteit gedeeld

[1:31:00] wordt.

[1:31:00] Waarom is er niet voor gekozen het recht op aansluiting en het recht op transportvermogen

[1:31:05] los van elkaar te beschouwen?

[1:31:08] Regionale netbeheerders maken nog weinig gebruik van congestion management.

[1:31:13] Hoe wordt voorkomen dat ze te makkelijk een aansluiting opschortten, terwijl misschien

[1:31:17] via congestion management ruimte geboden had kunnen worden?

[1:31:20] Hoe wordt ervoor gezorgd dat zij eerst alle mogelijkheden voor toepassing van congestion

[1:31:25] management benutten?

[1:31:28] De gewenste maatschappelijke prioritering van de volgorde waarin aansluitingen worden

[1:31:32] gerealiseerd, legt de minister bij de ACM.

[1:31:34] Dit vanwege Europese jurispredentie, die het vaststellen van de aansluittermijnen

[1:31:41] als exclusieve verantwoordelijkheid van de nationale regulerende instantie beschouwt.

[1:31:46] Tegelijkertijd geeft de ACM aan dat ze graag een duidelijk kader wil voor een

[1:31:50] prioritering en die werd zojuist opgezond door collega Grimwis.

[1:31:53] En er is voor een normale

[1:31:56] bewoner eigenlijk geen chocola van te maken.

[1:31:59] Hoe gaat de minister hier op een goede manier handen en voeten aan geven?

[1:32:03] In de wetenschapstoets wordt erop gewezen dat Europese regels bepalen dat de ACM zich onafhankelijk moet opstellen.

[1:32:09] Dit is bevestigd door recente Europese jurisprudentie, begreep ik.

[1:32:13] De wetenschappers geven aan dat het EU-recht geen ruimte zou laten voor een ministeriële regeling of ANVB,

[1:32:19] bij bijvoorbeeld artikelen 338, 41 en 46 van het wetsvoorstel.

[1:32:24] Hoe ziet de minister dit?

[1:32:27] Gesloten netten, ook daar zou ik iets over willen zeggen.

[1:32:29] De SGP heeft zich eerder uitsproken voor inzet op energiehubs,

[1:32:33] onder meer op bedrijventerreinen.

[1:32:35] De initiatieven schieten op dit moment als paddenstoelen uit de grond,

[1:32:37] en terecht, denk ik, want bedrijven maken zich grote zorgen.

[1:32:41] Sommige energiehubs willen aan de slag met een gesloten distributiesysteem, GDS.

[1:32:45] De ontheffingsmogelijkheid komt terug in het wetsvoorstel in artikel 3.7.

[1:32:49] Nu is er onduidelijkheid over de interpretatie van de voorwaarden

[1:32:52] dat óf het bedrijfs- en productieproces van de gebruikers

[1:32:55] om specifieke technische of veiligheidsredenen geïntegreerd moet zijn,

[1:32:59] ...of dat het net primair de elektriciteit voor de eigenaar van het net distribueert.

[1:33:04] ACM zit op de lijn dat primair betekent...

[1:33:06] ...dat meer dan de helft van de stroom voor de eigenaar van het net bedoeld moet zijn.

[1:33:10] Dat gaat een stap verder dan de uitleg...

[1:33:13] ...dat de eigenaar de grootste stroomgebruiker moet zijn.

[1:33:16] Sorry, het is een heel technisch verhaal, maar het is niet anders.

[1:33:19] Ook de integratie van primaire bedrijfsprocessen...

[1:33:22] ...wordt door ACM soms strikt geïnterpreteerd.

[1:33:24] Ik begrijp van de experts dat het Europese kader meer ruimte biedt dan de ACM neemt.

[1:33:30] Deelt de minister de mening van de SGP dat we niet verder moeten gaan dan de Europese ondergrens?

[1:33:35] Is eventuele aanpassing van dit wetsartikel nodig?

[1:33:40] De SGP ziet kansen in het benutten van bovenleidingen in het OV om congestieproblemen in het laagspanningsnet te omzeilen.

[1:33:46] Netbeheerders en OV-bedrijven hebben de koppen bij elkaar gestoken en onlangs is er zelfs een investeringsagenda Energie in het OV gepresenteerd.

[1:33:53] Een grote hobbel is de regelgeving.

[1:33:57] OV-bedrijven als energieleverancier, daar is de wetgeving nog niet op aangepast.

[1:34:02] Ik leg het in dit debat graag voor als nieuw punt.

[1:34:05] Ziet de minister de kansen en de belemmeringen?

[1:34:08] Zitten die belemmeringen ook in de voorliggende energiewet?

[1:34:10] En hoe zouden we die kunnen aanpakken?

[1:34:13] Dan een punt over het overleg tussen netbeheerders en netgebruikers,

[1:34:17] wat opkwam in het laatste rond de tafelgesprek.

[1:34:20] Voor de opstelling van netcodes moet nu overleg gevoerd worden

[1:34:22] ...tussen netbeheerders en organisaties van netgebruikers.

[1:34:26] Als netbeheerders de zienswijze niet overnemen in hun voorstellen...

[1:34:29] ...moeten ze dit richting de ACM ook aangeven.

[1:34:33] In het wetsvoorstel is de betrokkenheid van netgebruikers minder goed verankerd.

[1:34:38] Overleggen met is veranderd in betrekken bij.

[1:34:42] Ook is niet vastgelegd dat netbeheerders in hun voorstel richting ACM moeten aangeven...

[1:34:46] ...hoe ze om zijn gegaan met de zienswijze van netgebruikers.

[1:34:48] De SGP echter aan om de betrokkenheid van netgebruikers op het oude niveau te houden,

[1:34:54] denk aan de discussie over de nettarieven, een steeds bepalende factor in de energietransitie.

[1:34:58] Ik heb hiervoor samen met collega Erkens amendement 26 ingediend.

[1:35:04] De huidige elektriciteitswet geeft netgebruikers de mogelijkheid zelf voorstellen te doen

[1:35:09] voor wijziging van netcodes en die na overleg met netbeheerders voortleggen aan de ACM.

[1:35:13] In de voorliggende wet komt dit recht van initiatief niet terug.

[1:35:16] Waarom is hiervoor gekozen?

[1:35:18] Zou deze mogelijkheid alsnog in de wet kunnen worden opgenomen?

[1:35:24] Volgens de energiewet mogen netbeheerders eenseindelijk bepalen

[1:35:27] op welk punt een bedrijf aangesloten wordt op de net.

[1:35:29] Het zogenaamde overdragspunt.

[1:35:31] Tot nu toe moest dat in overleg tussen netbeheerders en de aangeslotenen vastgesteld worden.

[1:35:35] Waarom is hiervoor gekozen?

[1:35:38] Is het niet beter om rekening te houden met bijvoorbeeld de toekomstplannen van een bedrijf?

[1:35:42] Dan nog even de interconnectoren.

[1:35:45] Alleen al vanwege het prachtige woord.

[1:35:47] Tennet krijgt het alleenrecht op de aanleg van interconnectoren om landen met elkaar te verbinden.

[1:35:52] Een private partij is echter bezig met een interconnector tussen Engeland en Nederland.

[1:35:56] ACM heeft Tennet opgedragen deze interconnector aan te sluiten.

[1:35:59] In andere landen zijn ook private partijen actief op dit vlak.

[1:36:03] Dit wordt nu doorkruisd door het alleenrecht van Tennet.

[1:36:06] Waarom kiest de minister voor deze invulling?

[1:36:08] En waar is snelle aanleg van interconnectoren in zijn ogen het meest mee gediend?

[1:36:14] En dan kom ik bij een punt waar ik een amendement op in heb gediend waarvan ik begrijp dat er

[1:36:19] op het ministerie niet heel enthousiast op gereageerd wordt.

[1:36:22] Dus even goed opletten zeg ik richting de minister en dan leg ik het graag uit wat de achtergrond

[1:36:26] daarvan is.

[1:36:29] Het gaat over de rol van gemeenten en provincies.

[1:36:32] De energietransitie staat of valt steeds meer met lokale keuzes.

[1:36:36] Wat wordt de energievoorziening van een nieuwe woonwijk?

[1:36:38] Hoe worden vraag en aanbod lokaal afgestemd om congestieproblemen te voorkomen?

[1:36:43] Een zonnepark aansluiten terwijl bedrijven op het na bijgelegen bedrijftrein volop bezig zijn met zonnepanelen op bedrijfsdaken.

[1:36:50] Dat is dus bijvoorbeeld niet handig.

[1:36:52] Moet je wel een vergunning afgeven voor een grote batterij die op de verkeerde plek in het energienet aangesloten zou worden?

[1:36:59] De SGP vindt het belangrijk dat gemeenten en provincies meer ruimte krijgen om in overleg met netbeheerders hierop te sturen.

[1:37:06] De Energiewet werpt net als de Elektriciteitswet nog steeds een belemmering op.

[1:37:09] Het wordt lokale overheden verboden om het produceren, transporteren en leveren van elektriciteit of gas

[1:37:16] in het belang van de energievoorziening aan regels te binden.

[1:37:20] Een onderzoek in opdracht van RVO laat zien dat dit verbod het gemeente lastig maakt

[1:37:25] om ruimte te sturen op een goede netinpassing,

[1:37:28] terwijl dat met het oog op onder meer de congestieproblematiek wel wenselijk is.

[1:37:33] Als ik de toelichting in het wetsvoorstel beluister,

[1:37:36] gaat het de minister vooral om het voorkomen van inmenging in de kern van het netbeheer.

[1:37:40] Dus de tariefstelling, levering aan kleine afnemers en het beheer van kabels en transformatorstations.

[1:37:46] Dat kan ik op zich heel goed begrijpen.

[1:37:49] Ziet de minister de wenselijkheid van ruimte voor gemeenten en provincies om toch te sturen

[1:37:53] op een goede netinpassing?

[1:37:55] In nauw overleg, ook met de VNG, heb ik hiervoor een amendement ingediend.

[1:38:02] Met het oog op maatschappelijk draagvlak zie ik ook graag ruimte voor lokale overheden

[1:38:05] om bij duurzame energieprojecten eisen te stellen aan het profijt voor omwonenden.

[1:38:09] Dat kan bijvoorbeeld via financiële participatie of een bijdrage aan omgevingsfonds.

[1:38:13] Er kent de minister het nut hiervan.

[1:38:17] Dan ruimte voor de netbeheerders.

[1:38:19] Het wetsvoorstel bakent het speelveld voor netwerkbedrijven duidelijk af.

[1:38:23] Er komt ook geen experimenteerbepaling in de wet.

[1:38:26] Dat snap ik, gelet op de Europese regels en de duidelijkheid die marktpartijen nodig hebben.

[1:38:31] Ik wil hier wel aandacht vragen voor de inzet op elektroleasing.

[1:38:35] De minister heeft eerder aangegeven dat elektroleasing een belangrijke rol zal gaan vervullen in het

[1:38:40] energiesysteem. Hij heeft daarbij opgemerkt te kijken naar ruimte voor netbeheerders om op dit vlak

[1:38:46] activiteiten te ontplooien voor zover marktpartijen die niet op willen pakken. Als ik het goed zie,

[1:38:51] biedt het wetsvoorstel die ruimte echter niet. Welke rol zouden netbeheerders in de ogen van

[1:38:56] de minister moeten spelen om elektrolyse goed van de grond te krijgen? Is daar meer ruimte

[1:39:00] voor nodig dan ze nu krijgen? En we willen daarbij wel voorkomen dat private partijen

[1:39:04] kopschuw worden. In de note van wijziging is ruimte voor netbeheerders en netwerkbedrijven

[1:39:10] om te investeren in waterstofopslag, terminals en infrastructuur opgerekt.

[1:39:15] Maar het is toch niet de bedoeling dat zij gaan interveneren

[1:39:17] in de bestaande ammoniak- en methanolmarkt?

[1:39:20] Hoe ziet de minister dit?

[1:39:22] En dan kom ik bij het laatste stukje, voorzitter.

[1:39:24] De SGP heeft ook een vraag over kruissubsidiering

[1:39:27] tussen de systeembeheerder en infrabedrijven

[1:39:29] die onder hetzelfde moederbedrijf vallen.

[1:39:32] Ik ga daar niet zo uitgebreid op in als het al gebeurd is,

[1:39:34] maar artikel 3.22 verbiedt bevoordeling van de infrabedrijven

[1:39:39] door de systeembeheerder.

[1:39:40] De toelichting is sumier.

[1:39:42] In hoeverre valt indirecte bevoordeling ook onder het verbod?

[1:39:46] Dan heb ik het over de situatie dat infrabedrijven die slecht draaien profiteren van de winst

[1:39:51] van de systeembeheerder die naar het moederbedrijf vloeit.

[1:39:54] Ik begreep dat de ACM van mening is dat deze vorm van indirecte bevoordeling niet onder

[1:39:58] het genoemde verbod valt.

[1:40:00] Daar zet ik wat vraagtekens bij.

[1:40:01] Ik hoor graag hoe de minister hiermee wil omgaan.

[1:40:06] Dank u wel, heer Vlag.

[1:40:07] Dan ga ik naar mevrouw Posma.

[1:40:09] Zij spreekt namens het Nieuw Sociaal Contract.

[1:40:12] Dank, voorzitter.

[1:40:14] Het is altijd mooi om te zien hoeveel van ons, van alle collega's, deze wet zo doorspitten

[1:40:22] en hier echt serieus mee bezig zijn.

[1:40:25] Ik denk dat er ongeveer 50 ambtenaren zijn die hier al jarenlang aan het schrijven zijn.

[1:40:30] Je ziet echt wel dat er een wet neer wordt gelegd

[1:40:34] waarin men alles probeert mee te nemen en dat is natuurlijk ook lastig.

[1:40:39] Dus in die zin zijn er nog wel een aantal opmerkingen

[1:40:42] die ook wij graag willen maken,

[1:40:44] maar eerst vooral de waardering voor alle inzet die tot nu toe is gedaan.

[1:40:49] Eigenlijk, in grote deels vinden wij dit echt een verbetering qua wet

[1:40:53] vergeleken met de wet die hiervoor lag.

[1:40:55] En het heeft echt te maken met de rechtsbescherming

[1:40:58] die bijvoorbeeld micro-ondernemers krijgen

[1:41:00] en ook de verbeterde consumentenbescherming die vanuit deze wet voortvloeit.

[1:41:05] Er zijn nog wel een aantal punten waar we echt goed naar moeten kijken

[1:41:07] en waar we stiekem hadden gehoopt dat dit de oplossing zou zijn voor alles,

[1:41:12] maar helaas was die gedachte niet realistisch.

[1:41:16] Het eerste punt wat ik wil maken gaat over de netcongestie,

[1:41:19] een heel belangrijk onderwerp wat we met z'n allen al heel vaak beetpakken.

[1:41:24] Een van de punten waar ik me wel zorgen om maak,

[1:41:28] Wij zitten nu in het oog te kijken van netcongressie.

[1:41:31] Dat is het grote probleem van nu.

[1:41:34] En als ik de wet zou lezen, zie ik dat die

[1:41:36] ook is geschreven om daar een oplossing voor te bieden.

[1:41:39] Toch zou ik graag meewillen geven dat dit een wet is die volgens mij wel echt een 25

[1:41:44] jaar moet blijven staan, omdat het een raamwerk is.

[1:41:48] Dus graag eigenlijk de alertering daarvoor van let ook op van hoe we hem schrijven.

[1:41:52] Dat we ook na die tijd, als die netcongressie hopelijk voorbij is door

[1:41:56] inzetten, wat we allemaal met elkaar doen, met deze wet kunnen leven en vooruit kunnen.

[1:42:03] Mijn eerste punt gaat over die netcongressie.

[1:42:05] Daar is wat meer grondslag voor gegeven in deze wet om daarmee om te gaan.

[1:42:10] De prioriteringskader, het MIEK, wordt bijvoorbeeld ook genoemd.

[1:42:14] Toch wil ik nog even zeker weten van de minister hoe dat kader langs de Tweede Kamer komt.

[1:42:20] Wordt dat elke keer meegenomen?

[1:42:22] Als de ANVB wordt opgesteld, is dat een voorhangsprocedure?

[1:42:26] en kan het ook een zware voorgangsprocedure zijn,

[1:42:28] omdat dit echt de punten zijn waar we de komende tijd met elkaar mee aan de slag

[1:42:32] misschien niet willen, maar wel moeten met elkaar.

[1:42:36] En het is echt een politiek besluit waar wij, denk ik,

[1:42:39] met z'n allen verantwoordelijkheid voor moeten gaan dragen.

[1:42:43] Dus dat was mijn eerste vraag.

[1:42:47] Tweede punt gaat over de elektriciteitsopslagfaciliteit, artikel 3.31.

[1:42:54] NEC is een voorstander van dit artikel, omdat wij vinden dat het inderdaad slim en maatschappelijk

[1:42:59] wenselijk kan zijn om elektriciteit op te slaan en te bufferen en daar ook de overheidspartijen

[1:43:06] een rol in te geven.

[1:43:08] Maar kan de minister een beeld geven van wat hier precies dan onder gaat vallen?

[1:43:12] Zijn dat bijvoorbeeld de grote batterijen, is dat de mogelijkheid tot opslag via warmte

[1:43:16] of waterstof?

[1:43:17] En in de memorie van toelichting op pagina 68 staat dat het slechts gebruik mag worden

[1:43:22] voor het betrouwbaar beheer van het systeem, maar dus niet voor handel,

[1:43:26] balancering en congestiebeheer.

[1:43:28] En dat vond ik verwarrend, want juist een goede balancering en

[1:43:33] congestiebeheer geeft betrouwbaarheid van het systeem.

[1:43:36] Dus kan de minister goed uitleggen waar de grens is?

[1:43:40] Want juist het tijdelijk opslaan kan helpen voor het goed balanceren.

[1:43:45] En zou de minister dit aan mij kunnen duiden?

[1:43:47] En wat het NEC betreft, mag die overheid hier echt de ruimte innemen,

[1:43:51] Omdat wij het idee hebben dat als je dit goed wil regelen, het efficiënt kan zijn, snel kan zijn,

[1:43:59] maar ook gekoper kan zijn als je de overheid dit laat doen, dan dat je marktpartijen ruimte geeft

[1:44:05] om dit aan te bieden in een markt met krabte, waarin prijzen altijd duurder zijn en vaak niet

[1:44:12] goedkoper voor de consument. Dan 3.38, dat is het aansluiten van de elektriciteit.

[1:44:18] Er is al veel over gesproken, maar we zien hem ook net iets anders.

[1:44:23] We lezen in de memorie van toelichting op pagina 74 dat er een extra voorwaarde komt voor die aansluiting,

[1:44:29] namelijk dat het pas kan als er voldoende capaciteit is.

[1:44:32] Nou ja, zover lijkt dat logisch.

[1:44:34] Maar hierbij wordt de keuze niet gemaakt om ook nee te kunnen zeggen.

[1:44:40] Die missen wij echt in de wet.

[1:44:43] Dus ook als de kosten van de aansluiting ontzettend hoog zijn,

[1:44:47] dus het MKBA, de maatschappelijke kost-water-analyse, de pan uitrijdt,

[1:44:52] negatief is.

[1:44:53] En de maatschappij, door de aansluiting,

[1:44:56] eigenlijk moet bijbetalen om een bedrijf of iets anders neer te zetten.

[1:45:01] De datacenters zijn daar bijvoorbeeld een goed voorbeeld van.

[1:45:04] Die slurpen ontzettend veel energie op.

[1:45:07] En we zien dat in Denemarken gewoon de keuze wordt gemaakt

[1:45:10] om te zeggen, nee, we sluiten u gewoon niet aan, punt.

[1:45:13] En ook niet als er ruimte ontstaat in de toekomst.

[1:45:16] Dan kiezen we ervoor om het geld wat we maatschappelijk hebben te investeren in andere punten.

[1:45:23] Hoe staat de minister er tegenover om de MKBA mee te nemen en als die dus zwaar negatief

[1:45:30] is ook echt in de wet op te nemen dat we nee kunnen zeggen?

[1:45:39] De interruptie van mevrouw Kreuger.

[1:45:43] Wat bent u aan het mimieken?

[1:45:44] Ik kan er niet helemaal uitkomen.

[1:45:45] Ik wou een interruptie doen, maar mijn buurvrouw gaf aan dat ze nog een klein stuk op dit punt

[1:45:53] We lijken nog steeds in die modus te zitten van alles moet maar, maar soms moet je ook

[1:46:00] keuzes maken.

[1:46:03] Is de minister het met NSC eens dat als de MKBA zo sterk uit verhouding is, er een nee

[1:46:10] moet komen?

[1:46:11] Dus gewoon niet aansluiten, ook al is er op dat moment capaciteit.

[1:46:15] Een ander risico die we zagen, is dat als je niet duidelijk bent in wat je niet wil, je ook eindeloze

[1:46:23] discussies en rechtszaken uitlokt, want discussies met bedrijven zijn vaak rechtszaken, omdat niet

[1:46:30] voldoende capaciteit hebben eigenlijk een relatieve term is waar een bedrijf zal zeggen dat er wel

[1:46:37] voldoende capaciteit is.

[1:46:38] Daar zal misschien een rechtszaak over aanspannen als je niet duidelijk neerlegt wat precies voldoende

[1:46:44] Ik kan de overheid daar een andere mening bij hebben.

[1:46:48] Hoe ziet de minister dit?

[1:46:50] Dat brengt me ook bij het vervolg.

[1:46:52] Wie besluit wanneer de benodigde beschikbare capaciteit voor transport aanwezig is?

[1:46:57] Is dat bijvoorbeeld de ACM?

[1:47:00] Wie bepaalt vervolgens weer of de ACM het bij het rechte eind heeft?

[1:47:05] Dus wie bepaalt het afwegingskader en wie heeft het laatste oordeel over wat het is?

[1:47:10] Dan ga ik naar een interruptie van mevrouw Kreuger, GroenLinks BvdA.

[1:47:15] Ik vind dit een hele interessante richting, ook omdat we het inderdaad gezien hebben.

[1:47:21] We hebben een overvolst stroomnet en toch zijn er maar weinig handvatten om een grote, nieuwe

[1:47:28] energiegebruiker daarop te kunnen toetsen.

[1:47:32] Mevrouw Posma heeft het over het mkbA, maar volgens mij wordt op lokaal lang niet altijd een mkbA gedaan.

[1:47:37] Ik begrijp ook dat je dit wellicht in de omgevingswet zou moeten borgen als deel

[1:47:41] van vergunningsverlening.

[1:47:42] Dus ik zoek even naar waar mevrouw Posma het haakje om dit punt te plaatsen.

[1:47:50] Dat is een hele mooie terechte vraag, want zoals ik al zei, zou NEC graag willen dat we ook nee durven

[1:47:59] zeggen als we echt merken dat die MKPA zo negatief is.

[1:48:02] Dus ik wacht eerst even het antwoord af wat ik van de minister krijg.

[1:48:06] En daarna ga ik kijken of ik er een amendement op kan maken die ergens hier een haakje biedt.

[1:48:11] Maar het zou best kunnen dat hij een link moet geven naar de Omgevingswet.

[1:48:14] Dus dat moet wel netjes gebeuren.

[1:48:16] Maar een haakje hier in die richting op waarbij je in ieder geval ook het woord nee mag gebruiken.

[1:48:22] Die lijkt me toch wel prettig.

[1:48:25] Helder, dan zijn er ook nog vragen van eerst de heer Vlag en dan de heer Erkens.

[1:48:28] Vlag SGP.

[1:48:30] Dank u wel, voorzitter.

[1:48:31] Ik begrijp dat mevrouw Posma deze opmerking vooral maakt om te voorkomen dat we besprongen worden

[1:48:37] door allerlei dataopslagbedrijven, dat deel ik eigenlijk wel, zeker als het onze nationale

[1:48:42] behoefte aan data eigenlijk gewoon te boven gaat en we gewoon een fijn vestigingsland zijn.

[1:48:47] Maar is mevrouw Posma niet bang, vraag ik via de voorzitter, dat door het zo generiek op te nemen

[1:48:54] dat bij een negatieve MKBA dat je nee zou moeten kunnen zeggen,

[1:48:59] je ook andere initiatieve bedrijven raakt?

[1:49:03] Of zou je dat misschien specifieker willen toespitsen op data-opslapbedrijven?

[1:49:09] POSMA.

[1:49:10] Dat vind ik een hele mooie vraag.

[1:49:11] Ik heb bewust ook zeer negatieve MKBA genoemd,

[1:49:15] omdat ik me er ook bewust van ben dat sommige projecten wel negatief zijn

[1:49:20] als je een MKBA maakt, maar dat het een beetje binnen de marges valt.

[1:49:24] en ook wel de overweging kan hebben om het toch wel te doen.

[1:49:31] Een datacenter is hier een voorbeeld van iets

[1:49:34] wat we nu eigenlijk met elkaar aan de hand hebben,

[1:49:36] waarvan we echt zien van, ja, dit is zo negatief qua impact.

[1:49:40] Dit zou je... Of qua MKBA, dit zou je niet moeten willen.

[1:49:43] Ik sluit niet uit dat er in de toekomst nog meer voorbeelden

[1:49:46] zoals datacenters aankomen, vandaar dat ik hem niet specifiek wil benoemen.

[1:49:52] Maar het gaat mij echt om die zwaar negatieve MKBA.

[1:49:58] Dank u wel. Dat is afdoende voor de heer Vlag.

[1:50:01] En dan ga ik naar de heer Erkens, VVD, voor een interruptie.

[1:50:03] Ja, dank, voorzitter.

[1:50:04] En ik ben het eens met de stelling namelijk ook moeten kiezen.

[1:50:07] Ruimte is schaars in Nederland, ook de ruimtebestroomnet.

[1:50:10] Rondom datacenters was inderdaad de discussie in 2022, volgens mij,

[1:50:14] over Zeewolde was toen die grote discussie.

[1:50:16] Toen is inderdaad ook in de Omgevingswet aangescherpt

[1:50:18] dat er nog wel met aantal plekken het kan.

[1:50:20] Dus er is al best wel veel restrictief beleid op dit vlak.

[1:50:23] en volgens mij goed ook.

[1:50:25] Het enige risico wat ik wel zie, is als je hem generiek opneemt,

[1:50:28] dan maakt natuurlijk ook het investeringsklimaat

[1:50:29] misschien voor de energie-intensieve industrie een heel stuk slechter.

[1:50:33] En ik ben wel benieuwd naar de reflectie van mevrouw Posma daarop.

[1:50:35] Gaat het ook om de energie-intensieve industrie?

[1:50:37] Gaat het ook om de glastuinbouw?

[1:50:39] Hoe breed zal deze impact zijn?

[1:50:41] Want de datacenters zijn een voorbeeld volgens mij waar we best elkaar in kunnen vinden,

[1:50:44] maar ik ben dus bang dat we misschien wel doorslaan op sommige vlakken.

[1:50:47] Posma.

[1:50:48] Ja, voorzitter, dank.

[1:50:49] Vind ik een mooie interruptie.

[1:50:51] Zoals ik het zie, hoort de energieintensieve industrie ook een plek in Nederland.

[1:50:58] Dat betekent dat die wel moet gaan verduurzamen.

[1:51:01] Maar die hoort in principe, die heeft hier een plek, heeft ook werkgelegenheid...

[1:51:06] en is vaak onderdeel van een keten, als je kijkt hoe we bijvoorbeeld Rotterdam hebben opgebouwd.

[1:51:13] Dus als je één fabriek of industrie weghaalt, dan heeft dat ook weer effect op de andere.

[1:51:19] Dus daar zou ik het natuurlijk niet voor willen hebben.

[1:51:24] Omdat je die, en ik hoop dat de MKPA dat eigenlijk ook al stiekem een beetje doet,

[1:51:28] die moet je in samenhang met elkaar zien.

[1:51:31] Als we kijken naar glastuinbouw, volgens mij is dat een prachtig onderdeel van sowieso onze voedselzekerheid.

[1:51:40] Dus in die zin biedt dat ook veel positieve punten.

[1:51:46] De glastuinbouw is ook het begin, daarna heb je de voedselverwerkingsindustrie,

[1:51:51] die zit meer in het cluster 6, dus die levert daar ook weer aan.

[1:51:55] Dat is iets waar Nederland heel sterk in is, qua werkgelegenheid, qua duurzaamheid,

[1:51:59] ook als je kijkt naar hoe onze glastuinbouw is.

[1:52:01] Dus het is absoluut niet de bedoeling om deze uit te sluiten.

[1:52:04] Het zijn meer die geïsoleerde voorbeelden, dus datacenten, weinig werkgelegenheid,

[1:52:10] neemt ook veel water, heeft dat nodig, veel koelwater, daarom komen ze graag hier.

[1:52:15] en veel energie, maar levert niet zoveel op voor de rest, voor ons land.

[1:52:20] Erkens, def je denken?

[1:52:21] Nee, volgens mij, voorzitter, zit er dan meer op één lijn dan ik verwachtte op het begin.

[1:52:23] Dus dat is goed om te horen.

[1:52:26] Wat ik misschien nog wel meegeef, maar goed, we kunnen ook de beantwoording van de minister daar nog horen,

[1:52:29] is er zal wel een bepaalde drempelwaarde nodig zijn voor die uitzonderlijk grote projecten,

[1:52:33] omdat je anders ook MKBA's gaat vragen voor heel veel kleine aanvragen,

[1:52:37] waar ook een enorme circus misschien met elkaar op draait,

[1:52:39] maar dat zal ook niet de bedoeling zijn, volgens mij.

[1:52:41] Postma?

[1:52:41] Nee, daar heeft de heer Erkens gelijk in.

[1:52:45] Dat is absoluut niet de bedoeling.

[1:52:47] Dus zeker niet het regionale bedrijfsleven in de weg.

[1:52:52] Ik zeg klein, maar vaak is dat geeneens klein.

[1:52:54] Het is een mooie, laat ik het even de regionale industrie noemen dan.

[1:52:58] Zullen we dat doen?

[1:52:59] Ja, dus absoluut.

[1:53:00] Dus ook extra vragen aan de minister om dat mee te nemen zijn beantwoording.

[1:53:05] Een interruptie, dat was je.

[1:53:06] Dat daadwerkelijk leidt tot toenadering.

[1:53:09] Vervolgt uw betoog, mevrouw Posma, NSC.

[1:53:14] Dan moet ik even kijken waar ik ben.

[1:53:18] Deze heb ik gedaan.

[1:53:21] Voorzitter, dan gaan we over naar de energiehubs.

[1:53:25] Delen van elektriciteit is al veel over gezegd.

[1:53:29] Wij zijn als NEC een groot voorstander van energiehubs.

[1:53:32] De regionale samenwerking om energie op te wekken en te delen met elkaar.

[1:53:38] We zien dan ook graag dat er meer ruimte komt in deze wet.

[1:53:42] die vinden we nu nog wat te summeer.

[1:53:45] En dan gaat het om het delen tussen bedrijven,

[1:53:48] maar ook organisaties en inwoners.

[1:53:51] Want wij denken ook dat het echt verlichting kan geven op het net.

[1:53:54] En we zien daarnaast ook dat het echt een mooie oplossing is

[1:53:58] om ervoor te zorgen dat de gemeenschappen op deze manier wat hechter worden.

[1:54:03] Voorzitter, we begrijpen vanuit de Europese richtlijn, de EMD,

[1:54:07] dat er een mogelijkheid is voor een energy sharing organisation op te richten,

[1:54:13] waarbij dus die energie wordt opgewekt, gedeeld en binnen beperkte tijd,

[1:54:17] dat gelijk tijdigheidsverwijs heet, dat geloof ik,

[1:54:20] dat je op die manier dat op mag richten,

[1:54:23] maar dat dat amper verwerkt is in onze wet die nu voor ligt.

[1:54:29] Wij zouden graag zien dat dat toch beter verankerd wordt.

[1:54:33] Dus kan de minister toezeggen dat het raamwerk zo wordt uitgewerkt,

[1:54:36] dat ook een organisatie zonder winstoogmerk deel kan nemen en dat er keuzevrijheid wordt

[1:54:42] geboden aan eindafnemers en energiegemeenschappen.

[1:54:47] Voorzitter, zoals ik al zei, Energy Hubs zien wij als een mooie toevoeging van onze keten.

[1:54:55] Dus we hebben ook...

[1:54:58] Heb je hem nou al ingediend, mevrouw Kreuger?

[1:55:00] Wij doen ook mee met het...

[1:55:02] Oh, hij ligt daar. Hij is ingediend.

[1:55:04] Ja, met het amendent van mevrouw Kreuger.

[1:55:07] Oh, dat is een andere.

[1:55:08] Niet nummer 29, maar een andere.

[1:55:11] Die zij hopelijk vandaag gaat indienen.

[1:55:14] Die gaat over energie delen.

[1:55:16] Daarnaast hebben we nog een aantal vragen aan de minister.

[1:55:19] Kan de minister de groeps-ATOS en de TO's mogelijk maken?

[1:55:23] dus de aansluit- en transportovereenkomsten tussen ondernemers,

[1:55:30] waarbij ze onderlinge afspraken kunnen maken over wie wat gebruikt en levert.

[1:55:36] Ik begrijp dat het een lastig punt hierbij de aansprakelijkheid is van ondernemers.

[1:55:39] Ziet de minister een kans om te kijken hoe we daar mee om kunnen gaan?

[1:55:45] Ook de groepscapaciteitsbeperkingscontracten,

[1:55:47] is daar nu voldoende mogelijkheid voor binnen deze wet?

[1:55:53] Voorzitter, dan de tarieven.

[1:55:55] Daar is op dit moment veel over te doen.

[1:55:57] Ik moet heel eerlijk zeggen dat toen ik de tarieven las en alle artikelen die erbij hoorden,

[1:56:03] mijn beeld nog niet heel scherp werd van of het nou bij deze geregeld is.

[1:56:08] Laat ik hem zomaar even zeggen of het voldoende mogelijkheid biedt of dat we er nog iets aan toe moeten voegen.

[1:56:15] We zien twee dingen.

[1:56:17] We zien dat die aansluitkosten voor bedrijven enorm is toegenomen.

[1:56:21] om op het net te zitten, maar ook dat het huidige vaste tarief onder de bedrijven eigenlijk

[1:56:26] niet stimuleert om zogenaamd te doen aan het elektriciteitsspits smijden.

[1:56:32] Mijn hoop was dat de nieuwe wet zich dat dus zou oplossen.

[1:56:36] Een van de dingen die daarbij belangrijk is, is die voorspelbaarheid van de kosten voor

[1:56:41] de toekomst.

[1:56:42] En dan niet een jaar of twee vooruit, maar echt een jaar of tien vooruit, zodat bedrijven

[1:56:46] investeringsbesluiten kunnen nemen.

[1:56:49] Er werden twee rekenmethodes genoemd, het inkomstenbesluit en de rekenformules.

[1:56:54] Maar geven die, als je die uitwerkt, nou die zekerheid?

[1:56:58] Dus kunnen bedrijven dan goed zien dat ze dit over één jaar betalen, maar dit over tien

[1:57:02] jaar betalen met deze aansluiting en dit over twintig jaar?

[1:57:05] Want juist die langere transitie, of die langere doorkijken, is nodig om je

[1:57:11] investeringsbesluit te nemen.

[1:57:13] Dan het elektriciteitsspitsmijden voor bedrijven en grote gebruikers.

[1:57:19] We hebben het in het hele programma over beter benutten.

[1:57:22] Ik heb heel lang infrastructuur gedaan, maar dan ook mobiliteit.

[1:57:26] Zoals ik al zei, we waren eerst van mening dat we alle wegen moesten uitbreiden in Nederland.

[1:57:32] Dat bleek de files niet om te lossen en zo in 1990 en 2000 kwamen de eerste beter benutten

[1:57:40] programma's die hier geduld op zijn om slimmer te gebruiken.

[1:57:43] Ik kan niet goed zien of deze tarieven het nu mogelijk maken als bedrijf om veel slimmer

[1:57:52] gebruik te maken van die daluren of de plekken die gekoper zijn in stroom en dat bedrijven dan niet

[1:57:58] gestraft worden zoals dat nu zo is, dat als ze één keer een piekvermogen hebben, dat dat de rest

[1:58:03] van hun tarief bepaalt.

[1:58:05] Het kan zijn dat ik niet goed gelezen heb, maar voorzitter, ik hoor hier graag meer over.

[1:58:10] De laatste vraag over de tarieven.

[1:58:12] Er staat in dat de ACM bepaalt de tarieven via de tariefreguleringsmethode en de berekeningsmethode.

[1:58:17] Maar wie stelt dat kader uiteindelijk vast?

[1:58:21] Dus wie geeft die extra klap op wat de ACM voorstelt?

[1:58:26] Is dat de minister?

[1:58:27] En zo ja, hebben wij dan ook als Kamer daar een rol in?

[1:58:31] Dan kom ik op het laatste punt.

[1:58:32] Dat gaat over leveringszekerheid en betaalbaarheid.

[1:58:37] We leven in een onzekere wereld.

[1:58:39] Die wordt helaas steeds onzekerder en daarom is het belangrijk om voldoende reserves te hebben,

[1:58:45] waarin we genoeg gas hebben om energie betaalbaar te houden voor huishoudens.

[1:58:49] Dat heeft wat ons betreft echt prioriteit en dat betekent dat we de mogelijkheid moeten hebben

[1:58:53] om reserves op te bouwen.

[1:58:55] Nu lees ik in artikel 511 lid 2 het volgende.

[1:58:59] Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen landsgrensoverschrijdende en niet

[1:59:05] landsgrensoverschrijdende overeenkomsten in zaken het transport van gas.

[1:59:08] Dus dat betekent als je als Nederland nood hebt aan gas, je eerst moet gaan vandoen aan al je verplichtingen

[1:59:14] richting de internationale collega's en vervolgens ook aan die van jezelf.

[1:59:19] Je mag er geen onderscheid in maken.

[1:59:21] Kan de minister uitleggen waarom hiervoor is gekozen?

[1:59:25] En twee, hebben andere landen, dus Duitsland en België en al onze buurlanden waarin we

[1:59:30] dus dat gas transporteren, dit ook in hun wet staan?

[1:59:34] Of zijn wij dan de enige?

[1:59:36] En dan de vraag is, is de minister het met NEC eens dat het slimmer is om eerst ervoor

[1:59:43] te zorgen dat je de reserves hebt voor je eigen huishoudens en dan pas de grens overgaat?

[1:59:52] Dan heb ik nog een aantal kleine vragen die opkwamen.

[1:59:58] Dat ging over de discussie die D66 opbracht over het weghalen van gasleidingen.

[2:00:06] Dat staat erin, dat is een verplichting toch?

[2:00:09] Is het zo dat als je gasleidingen weg gaat halen, sowieso op land, dat je alles overhoop

[2:00:14] moet halen?

[2:00:14] Dat is niet heel best voor het ecosysteem dat daar ligt.

[2:00:17] Tot waar is de minister verplicht de gasleidingen weg te halen als we het hebben over gas weghalen

[2:00:22] bij huishoudens?

[2:00:23] Is dat alleen van de voordeur tot de hoofdaansluiting?

[2:00:27] Of moet de hele wijk ontzien zijn van gasleidingen en kan de minister die laatste niet beter laten

[2:00:32] liggen, dus die wijk?

[2:00:33] En de andere vraag, hetzelfde geldt voor op de Noordzee.

[2:00:36] Daar hebben wij ontzettend veel gasleidingen liggen.

[2:00:38] Het is nou eenmaal zo dat waterstof daar moeilijker doorheen gaat, omdat dat een hogere zuurgraad heeft.

[2:00:43] Dus dat schijnt niet zo goed te zijn voor de veiligheid.

[2:00:47] Maar op die gasleidingen, weet ik uit ervaring, heb je prachtige riffen die zijn ontstaan.

[2:00:54] Dat hoor ik namelijk van degene die met een onderwatercamera die gasleidingen moeten inspecteren.

[2:00:59] en die ziet daar meer zeeleven dan eigenlijk op de rest van de Noordzeebodem daar omheen.

[2:01:05] Zou het vanuit een okélogisch oogpunt niet fijner zijn om die gasleidingen daar gewoon

[2:01:09] te laten liggen, mits het veilig is?

[2:01:13] Graag een reactie van de minister, en hiervoor weeg ik eventueel een motie in te dienen of

[2:01:21] een amendement als het moet.

[2:01:23] Dan kwam de hele mooie discussie van de heer Grimwes, die vond ik wel heel mooi, over het

[2:01:29] Voorzitter, de NEC is ook voorstander van dat veel zaken die te maken hebben met energielevering

[2:01:37] toch echt in publieke handen goed op z'n plek zijn.

[2:01:41] En de vraag die ik aan de minister had, als dat groepsverbod wordt weggehaald,

[2:01:46] bestaat er dan ook een kans dat het bedrijfsleven juist in de taken gaat zitten die al publiek zijn?

[2:01:55] Dat was het einde van mijn inbreng.

[2:01:58] Dank u wel.

[2:01:58] Dank u wel, mevrouw Polsma. Ik dacht dat is je reinste uitlokking, maar niemand reageert.

[2:02:04] Dus dan wil ik een korte, dan wil ik voorstellen om een hele korte sanitaire schorsing te organiseren van vijf minuten.

[2:02:16] Dus ik zie u terug om tien over twaalf, tien over twaalf.

[2:02:19] We zijn geschorst. Ik heropen de vergadering.

[2:10:28] Welkom opnieuw bij de vaste Commissie voor Economische Zaken en Klimaat.

[2:10:32] Vandaag is aan de orde de energiewet en specifiek de hoofdstukken die gaan over het energiesysteem.

[2:10:39] We zijn bezig met de eersttermijn aan de zijde van de Kamer.

[2:10:42] Ik geef het woord aan mevrouw Kreuger van GroenLinks BVDA voor haar inbreng.

[2:10:46] Dank u wel, voorzitter.

[2:10:48] Vandaag spreken we voor de tweede keer over de energiewet, dit keer met een focus op het systeem.

[2:10:54] Dat is heel mooi, want dat energiesysteem gaat behoorlijk veranderen.

[2:10:58] We moeten zorgen dat de wettelijke behoorging ook op orde is.

[2:11:01] En deze energiewet is natuurlijk de broodnodige samenvoeging en vernieuwing van twee wetten

[2:11:06] uit de vorige eeuw, toen de wereld er behoorlijk anders uitzag.

[2:11:10] En nu maken we met elkaar een wet die toekomstproof is, toekomstgericht is.

[2:11:16] En wat ons betreft hoort er bij een nieuwe inrichting van het energiesysteem ook een

[2:11:20] nieuw ordeningsprincipe.

[2:11:22] Decentraal waar het kan, centraal waar het moet.

[2:11:25] De energietransitie geeft ons de kans om zelf energie op te wekken en die te delen met onze

[2:11:32] buren en onze gemeenschap, lokale mkb'ers en de school in de wijk.

[2:11:37] We hoeven niet meer afhankelijk te zijn van een paar marktpartijen, maar we kunnen ook

[2:11:43] zelf aan de slag in energiegemeenschappen die zonder winstoogmerk energie leveren aan

[2:11:48] de gemeenschap.

[2:11:50] Dit maakt het energiesysteem democratischer, solidairder en zorgt ook nog voor meer draagvlak

[2:11:55] voor de energietransitie. En omdat lokale energie-initiatieven de uitrol van duurzame

[2:12:01] energie stimuleert, vergroot het ook nog eens de energie-onafhankelijkheid van Nederland en de EU.

[2:12:08] En vorige week hebben we hier al eigenlijk uitgebreid over gesproken. Energiegemeenschappen

[2:12:12] en het delen van energie, dat hoort echt allebei stevig in deze wet verankerd te worden. En wij

[2:12:18] zullen dan ook hier op een amendement indienen, vandaag nog, samen met diverse andere partijen,

[2:12:24] zodat de minister daar in zijn termijn op kan reflecteren.

[2:12:28] Maar voor dit debat onderschrijft de minister dat een ordeningsprincipe...

[2:12:32] waarbij we systeemoptimalisatie centraal staat...

[2:12:36] en we lokaal opgewekte energie ook zo veel mogelijk lokaal proberen te gebruiken...

[2:12:40] delen en opslaan, is dat een ordeningsprincipe wat hij omarmt?

[2:12:44] Heeft hij eerder in debatten gedaan.

[2:12:46] En als dat zo is, zou dan dat ordeningsprincipe niet ook onderdeel moeten zijn van deze wet...

[2:12:52] als een uitgangspunt voor lagere regelgeving.

[2:12:55] Ik overweeg een amendement hierop en ik snap dat dat misschien erg hoog over is,

[2:13:01] maar ik denk dat deze wet ook een plek is

[2:13:03] waar je juist de principes van een energiesysteem probeert te borgen.

[2:13:09] In de optiek van de minister, hoe heeft hij gezorgd

[2:13:14] dat dat delencentrale energiesysteem met deze wet maximaal gefaciliteerd wordt?

[2:13:19] En welke kansen ziet hij daar nog voor om dat extra te doen?

[2:13:22] Om netcongestie aan te pakken en om een efficiënt systeem te bouwen met lage maatschappelijke

[2:13:27] kosten is besparen, vraagsturing en opslag allemaal nodig.

[2:13:32] We hebben eigenlijk een soort energieplanologie nodig die op wijkniveau, op regionaal niveau

[2:13:38] en op landelijk niveau bekijkt welke energiebronnen en dragers en welke vorm van opslag het meest

[2:13:44] geschikt zijn.

[2:13:45] Die term energieplanologie hoor ik vaker voorbij komen en ik ben benieuwd hoe de minister naar

[2:13:50] dat woord kijkt en ook welke rol hij voor zichzelf en voor het ministerie ziet in het uitrollen van

[2:13:56] die energieplanologie. Dan het energiesysteem verandert en daar hoort ook een andere rol van

[2:14:03] de netbeheerders of systeembeheerders bij. En wat ons betreft worden de bevoegdheden van

[2:14:08] netbeheerders, en we hadden net al eigenlijk het over in het debat met de ChristenUnie,

[2:14:13] zodanig uitgebreid dat zij het energiesysteem van de toekomst maximaal kunnen faciliteren.

[2:14:18] Dus dat zij een cruciale rol kunnen spelen in die systeemoptimalisatie en daarbij kunnen

[2:14:24] sturen op de laagste maatschappelijke kosten.

[2:14:28] Als netbeheerders bijvoorbeeld ook batterijen mogen plaatsen, zorgt dit lokaal voor extra

[2:14:32] invoeding waarmee het middenspanningsnet wordt ontlast en wat een goede oplossing kan zijn

[2:14:37] voor vraagcongestie.

[2:14:38] Een ordening waarbij eerst de markt een kans krijgt, maar een netbeheerder het ook kan

[2:14:43] Als dit leidt tot lagere maatschappelijke kosten,

[2:14:47] geeft het ons betreft meer kans voor een optimaal systeem.

[2:14:51] Ik wil de minister vragen of hij de ruimte ziet om de wet zo aan te passen

[2:14:58] dat netbeheerders ook die rol kunnen gaan spelen,

[2:15:01] waarbij nu dat echt heel limitatief is neergezet in de wet

[2:15:04] en waarbij de rol eigenlijk breder zou kunnen zijn.

[2:15:08] We zien dan ook graag dat lokale netbeheerders een rol kunnen spelen

[2:15:11] in het ondersteunen van energiegemeenschappen.

[2:15:13] gemeenschappen. Lokaal opgewekte energie is veel zon in praktijk, want al die daken kunnen vol.

[2:15:20] En dan heb je dus systemen nodig voor opslag van dag naar nacht, maar ook van zomer naar winter.

[2:15:26] En netbeheerders zouden een cruciale rol kunnen spelen om dat decentrale energie helpen vorm te

[2:15:31] geven. Want waar moet die opslag komen?

[2:15:34] En wat voor vorm van opslag is optimaal voor het energiesysteem?

[2:15:38] En met veel wind en zon speelt opslag een nog veel grotere rol.

[2:15:41] En dan heb je eigenlijk een soort buffersysteem nodig.

[2:15:44] En we hebben partijen nodig die dat buffersysteem helpen vorm te geven.

[2:15:48] En zouden niet juist de netwerkbedrijven daar een hele logische speler voor kunnen zijn.

[2:15:54] Daarom ziet mijn fractie dan ook graag een andere vormgeving van het groepsverbod.

[2:15:59] Het artikel in de Energiewet bepaalt dat netbeheerders niet ook tegelijkertijd elektriciteit, gas

[2:16:04] of waterstofgas mogen produceren, leveren of daarin handelen.

[2:16:08] Netbeheerders moeten wat ons betreft ook een rol op zich kunnen nemen bij opslag en opwek

[2:16:15] om een gemeente of een energiegemeenschap te kunnen ondersteunen, mits dit bijdraagt aan

[2:16:21] systeemefficiëntie en alleen als een soort last resort.

[2:16:25] Dus als marktpartijen het af laten weten, dan kan een netbeheerder toch die rol spelen

[2:16:30] op het moment dat dat tot systeemoptimalisatie leidt.

[2:16:35] Wij zijn druk bezig met de voorbereiding voor een amendement, wat ik ook snel zal indienen,

[2:16:40] zodat de minister daar in eerste termijn op kan reageren.

[2:16:44] Maar ik ben vooral ook benieuwd hoe hij kijkt naar deze discussie over hoe je toch echt

[2:16:50] netbeheerders veel meer een rol kan geven in een decentraal energiesysteem en wat daarvoor

[2:16:55] nodig is.

[2:16:57] Dan nog een hele andere vraag over de rol van netbeheerders en dat gaat specifiek over

[2:17:01] de meetverantwoordelijkheid.

[2:17:03] Door de liberalisering van de energiemarkt kunnen grootverbruikers zelf kiezen wie hun

[2:17:09] energieverbruik meet.

[2:17:11] Waarom is hiervoor gekozen en wat levert het ons maatschappelijk eigenlijk op?

[2:17:16] Zou het niet logischer zijn om deze taak ook bij netbeheerders te beleggen, zoals we dat

[2:17:21] ook al doen bij kleinverbruikers?

[2:17:26] Dan door over de investeringsplannen van netbeheerders.

[2:17:31] In de Energiewet wordt geregeld dat netbeheerders periodiek een

[2:17:35] investeringsplan opstellen.

[2:17:37] De criteria van dit plan zijn nog zeer gestoeld op efficiëntie, rendement en, door de koppeling aan

[2:17:44] de MIEK, ook met een toch sterker focus op wat grootverbruikers in de industrie nodig hebben.

[2:17:49] Een aantal collega's heeft hier al vragen over gesteld.

[2:17:52] Ik weet nog dat we het debat hadden met de minister over netcongestie en dat er eigenlijk geruststellend

[2:17:58] werd gezegd, nee, nee, die woningbouw, nee, die praten heus wel mee en die staan ook

[2:18:02] heus wel zitten, die om de tafel, maar dat is mij toch een te onduidelijk of te weinig

[2:18:09] een kader waar we echt ons aan vast kunnen houden en waar wij ook als Kamer op kunnen

[2:18:16] controleren.

[2:18:18] Investeringen die netbeheerders doen moeten niet wat ons betreft alleen getoetst worden

[2:18:21] op basis van het INEC en het MIEK, maar ook op basis van andere maatschappelijke doelen

[2:18:26] zoals die voor de gebouwde omgeving.

[2:18:28] En de minister kan ons geruststellen dat dit op dit moment al het geval is, maar als dat

[2:18:33] niet wettelijk geborgd is, is het echt bijzonder moeilijk voor ons als Kamer om daar goed toezicht

[2:18:37] op te houden.

[2:18:40] Investeringsplannen van netbeheerders moeten wat mijn fractie betreft gebaseerd zijn op

[2:18:44] die bredere maatschappelijke afweging.

[2:18:46] En de prioritering van investeringen moet dan ook niet alleen op basis van het INEC en het

[2:18:50] MIEK, maar ook op basis van een maatschappelijke prioriteringskader, bijvoorbeeld zoals die

[2:18:55] nu wordt opgesteld door de ACM voor transportverzoeken.

[2:18:59] Om die investeringsplannen goed te kunnen toetsen, moet de ACM dan ook meer ruimte krijgen.

[2:19:04] We zouden de ACM daarom graag de bevoegdheid willen geven om te toetsen op maatschappelijke

[2:19:09] belangen, ook weer in lijn met het eerder genoemde maatschappelijke prioriteringskader.

[2:19:14] De ACM zou de investeringsplannen daarnaast niet alleen moeten controleren op overinvesteringen,

[2:19:19] waar het tot nu toe echt duidelijk op de rem is gestaan en waar we nu de problemen van ondervinden,

[2:19:24] Maar ook op onderinvestering, want onderinvestering zou een groot obstakel zijn voor het oplossen

[2:19:30] van netcongestie.

[2:19:32] Daar zouden we echt voor moeten waken.

[2:19:35] En dan nog de praktische vraag.

[2:19:36] Wanneer treedt het nieuwe codebesluit, waarin de maatschappelijke weging voor transport is

[2:19:41] vastgelegd?

[2:19:42] Dat zou ergens in april volgens mij in werking treden.

[2:19:45] Heeft de minister daar een specifieke datum op?

[2:19:49] Dan heb ik ook nog een paar vragen over cablepooling.

[2:19:53] In de nota van wijziging wordt kabelbundeling als optie toegevoegd aan de Energiewet.

[2:20:04] In de toelichting van de nota van wijziging staat dat er partijen die aan kabelbundeling

[2:20:08] doen als één partij de markt op moeten.

[2:20:11] Waarom is er gekozen voor dit?

[2:20:14] Het is toch een maatregel die een obstakel kan bieden voor partijen.

[2:20:19] Waarom maken we dat niet opener, waardoor we eigenlijk meer mogelijkheden bieden voor partijen

[2:20:25] om ook als aparte entiteiten de markt op te kunnen?

[2:20:28] En we begrijpen dat het maximum aantal partijen die samen zouden kunnen kabelbundelen, als

[2:20:36] werkwoord, dat dat per AMVB wordt vastgelegd en die AMVB hebben we nog niet gehad, maar

[2:20:43] tijdens de technische briefing begrepen we wel dat er al een heel specifiek aantal partijen

[2:20:49] Wij vragen ons af wat daar de rationale voor is en waarom er eigenlijk überhaupt een cap zou moeten

[2:20:55] zitten op het aantal partijen.

[2:20:57] Zou je niet de cap moeten zetten op de hoeveelheid vermogen of de hoeveelheid van gedeelde energie

[2:21:06] of elektriciteit die op die aansluiting zit?

[2:21:09] Dus ik kan me voorstellen dat het aantal eigenlijk helemaal niet is waar je op wilt sturen, zolang je

[2:21:15] maar aan alle wettelijke voorschriften houdt.

[2:21:16] Dus daar wil ik heel graag van de minister reactie op.

[2:21:20] Dan een geheel ander punt, voorzitter, over CCS.

[2:21:25] We hebben net in het rapport van de Algemene Rekenkamer kunnen lezen

[2:21:28] wat de verwachte winsten zijn van bedrijven zoals Shell en Exxon op CCS.

[2:21:34] We nemen publiek risico en hoe stevige investeringen

[2:21:37] en dit gaat leiden tot gigantische private winsten.

[2:21:41] En ik vraag de minister in hoeverre het mogelijk is om de tariefstelling voor

[2:21:45] CCS ook in de Energiewet te regelen, waarbij het ACM toezicht zou kunnen houden op een

[2:21:51] redelijke rendement.

[2:21:53] Bij onze gasopslagen hebben we spijt gehad dat het niet in publieke handen was gebleven.

[2:21:59] Voor de opslag van CO2 onder de Noordzee geldt nu wel de lusten niet te lasten, want we blijven

[2:22:05] als samenleving met de risico's zitten, terwijl bedrijven kunnen cashen.

[2:22:09] Dit lijkt me een markt die je wil kunnen reguleren en mijn vraag is eigenlijk waarom maken we

[2:22:14] niet in deze energiewet al het haakje om dat ook te kunnen doen.

[2:22:18] Ik realiseer me dat er allerlei onderzoek als Kamer nog op ons afkomt over CCS, over die

[2:22:23] marktoordening, maar hebben we niet een haakje in deze wet nodig om het te kunnen reguleren.

[2:22:30] Dan heb ik een amendement ingediend op energiearmoede, een onderwerp dat veel in het vorige week

[2:22:36] in het debat aan bod is gekomen.

[2:22:38] Ik zou heel graag energiearmoede als begrip in de wet verankeren.

[2:22:43] Energie is een basisvoorziening en wat mij betreft zou een beleidsdoel moeten zijn dat

[2:22:50] dat ook daadwerkelijk voor iedereen het geval is en energiearmoede ondermijnt dat.

[2:22:56] Door energiearmoede vast te leggen en in lage regelgeving dit verder te definiëren en te

[2:23:00] openrationaliseren, kan er dan ook in beleid echt op gestuurd worden.

[2:23:04] Dus ik hoop dat de minister de meerwaarde daarvan ziet.

[2:23:08] Dan had ik nog een vraag over het debat wat een aantal collega's opbracht over de mogelijkheden

[2:23:17] voor lokale overheden om extra eisen te stellen binnen vergunningen, in hoeverre inderdaad

[2:23:27] het mogelijk is om extra eisen te geven in een omgevingsvergunning voor een nieuw bedrijf

[2:23:33] op basis van de energievraag die ze doen.

[2:23:35] Dat is een richting die we met datacenters in zijn gegaan,

[2:23:38] in hoeverre dat een richting is die breder zou kunnen gelden.

[2:23:45] En ik ga afronden, voorzitter.

[2:23:50] We zetten in deze nieuwe wet, de voorzitter is verbijsterd,

[2:23:57] we zetten in deze nieuwe wet een stap in een toekomstbestendig energiesysteem.

[2:24:03] En dat zal fundamenteel anders zijn dan het huidige systeem

[2:24:07] van een aantal grote marktspelers en de kopere plaat die iedereen in Nederland

[2:24:11] op ieder moment alle stroom, hoe hevig de piek dan ook, geeft.

[2:24:14] We gaan naar een systeem van slimmer gebruik van het net,

[2:24:18] van energie met elkaar lokaal delen, op bedrijventerreinen,

[2:24:22] in de wijk, tussen school en buurthuis.

[2:24:24] En laten we ook zorgen dat deze wet zo is dat we dat systeem maximaal kunnen faciliteren.

[2:24:30] Dank u wel.

[2:24:31] Dank u wel, mevrouw Kreuger.

[2:24:33] Namens GroenLinks BVDA en dan ga ik naar de heer Erkens, VVD.

[2:24:37] Dank u, voorzitter. Zoals ik vorige week aangaf, is de VVD blij dat we eindelijk werk maken van de modernisering van onze energiemarktwetgeving.

[2:24:44] Er is veel veranderd sinds 1998, het laatste moment waarop we die forse stap gezet hebben op energiemarktwetgeving.

[2:24:51] We werken aan een ambitieuze verduurzaming, de elektrificatie heeft geleid tot een volgelopen stroomnet

[2:24:56] en de huidige wetgeving zorgt eigenlijk voor onvoldoende oplossingsrichting om daar wat aan te doen met elkaar.

[2:25:01] En daarnaast heeft de energiecrisis ons laten zien dat de consumentenbescherming

[2:25:05] fors versterkt moet worden en dat we als Nederland te afhankelijk zijn

[2:25:09] voor onze energievoorziening van onvrije landen.

[2:25:11] Het heeft immers geleid in de energiecrisis tot hoge energieprijzen

[2:25:14] en veel onzekerheid voor huishoudens en bedrijven.

[2:25:17] De leveringszekerheid en energieonafhankelijkheid moeten dus prominenter

[2:25:20] een plek krijgen in onze energievoorziening en de bijbehorende wetgeving.

[2:25:24] En vorige week ben ik uitgebreid ingegaan op consumentenbescherming,

[2:25:27] het MKB en Energy Hubs.

[2:25:29] En deze week ga ik hem een aantal andere thema's in.

[2:25:31] Ten eerste, netcongestie.

[2:25:34] De VVD wil er te inzetten op meer oplossingen voor netcongestie.

[2:25:37] Het voorlopende stroomnet is het grote kneelpunt voor de energietransitie,

[2:25:42] woningbouw en economische groei aan het worden.

[2:25:45] Meer moet daarin mogelijk gemaakt worden.

[2:25:47] Dit ook in aanvulling met het voorstel vorige week

[2:25:49] om Energy Hubs meer te faciliteren.

[2:25:51] Het amendement is onderweg, volgens mij is het zelfs al ingediend,

[2:25:54] maar ik weet niet of het al bij u terechtgekomen is.

[2:25:57] maar de minister kan er vast op reageren straks.

[2:25:59] Het was juridisch blijkbaar nog complex in de taakverdeling tussen ACM...

[2:26:02] wat er mag en wat er niet mag, maar hopelijk hebben we een goed voorstel gevonden.

[2:26:07] Daarnaast wil de VVD kijken of het zogeheten right-to-challenge uitgebreid kan worden.

[2:26:12] En dit houdt in dat private partijen, bijvoorbeeld bij de bouw van een woonwijk...

[2:26:16] onder toezicht en strenge voorwaarden, indien de netbeheerder niet op tijd het net kan aanleggen...

[2:26:20] zelf het kan aanleggen en het dan overdraagt aan de netbeheerder.

[2:26:23] Dat zou een mogelijke versnelling kunnen bewerkstelligen.

[2:26:25] En dit kan nu op kleine schaal, maar de grote zou graag willen oprekken,

[2:26:29] zodat ook grotere projecten die mogelijkheid krijgen.

[2:26:32] Grote private partijen met technische kennis kunnen dit ook.

[2:26:36] Denk bijvoorbeeld aan een hoogtechnologisch bedrijf

[2:26:38] dat ontzettend veel technische kennis heeft.

[2:26:40] En stel dat het bedrijf wil uitbreiden en dat de transportruimte op het net is,

[2:26:44] maar dat ze bijvoorbeeld vier jaar moeten wachten op de uitbreiding,

[2:26:46] ook door krapte bij de netbeheerders.

[2:26:49] Dan zou dus inderdaad zo'n bedrijf die fysieke aansluiting zelf kunnen realiseren,

[2:26:53] waarbij de netbeheerder daarna het overneemt

[2:26:55] en het bedrijf sneller kan aansluiten.

[2:26:58] Graag hoor ik van de minister hoe hij hierin kijkt.

[2:27:01] We werken ook een amendement hierop.

[2:27:04] En daarnaast zijn we benieuwd of er nog andere voorstellen zijn

[2:27:06] die net congressie kunnen verminderen,

[2:27:08] die de minister heeft overwogen voor dit wetsvoorstel,

[2:27:10] maar die net te laat kwamen om meegenomen te worden in deze wetsbehandeling.

[2:27:15] Voorzitter, dan ons tweede thema.

[2:27:16] De VVD wilde te inzetten op een energie-onafhankelijke Nederland.

[2:27:20] Ons energiesysteem moet niet meer overmatig afhankelijk zijn

[2:27:23] van de import van fossiele brandstoffen uit foute landen voor miljarden per jaar.

[2:27:28] Die les hebben we wel geleerd met elkaar in de energiecrisis.

[2:27:31] We moeten daarom inzetten op meer onafhankelijkheid en op een stevige leveringszekerheid.

[2:27:37] En moties hierop vanuit ons en ook anderen zijn vrijwel altijd kamerbreed gesteund de laatste jaren.

[2:27:42] Het zou mooi zijn als het ook mooie bogen kan krijgen in de energiewet.

[2:27:45] We hebben zelf een initiatiefwet, energieonafhankelijkheid, die nu aanhangig is bij de Kamer.

[2:27:50] Maar wellicht passen sommige voorstellen ook al bij deze wet.

[2:27:52] En graag hoor ik van de minister hoe hij hierin kijkt.

[2:27:55] Het Nationaal Programma Energiesysteem, het NPA, is bijvoorbeeld een mooie stap

[2:28:00] naar een meer lange-termijnvisie, een soort deltaplan voor ons energiesysteem,

[2:28:04] wat uit de laatste jaren aan ontbroken heeft.

[2:28:07] En we zijn benieuwd waarom het NPA niet is opgenomen in deze wet.

[2:28:11] Is de minister dat nog voornemens te doen per nota van wijziging,

[2:28:14] aangezien hij ook in meerdere stukken aangeeft

[2:28:15] dat het NPA een wettelijke borging behoeft en zou krijgen in de Energiewet?

[2:28:19] En zo ja, is hij dat nog voornemens te doen voor afgaande behandeling, plenaire van deze wet.

[2:28:25] Graag een reactie.

[2:28:28] In ons eigen voorstel stellen we voor dat er elke vijf jaar een energiestrategie komt

[2:28:31] met een jaarlijkse energienota, waarin bijstellingen kunnen plaatsvinden.

[2:28:35] Op het gebied van leveringszekerheid, energieonafhankelijkheid, betaalbaarheid, ga zo door.

[2:28:39] Is dat ook hoe de minister de cyclus in het MPA voor zich ziet?

[2:28:43] En worden ook de elementen leveringszekerheid en energieonafhankelijkheid in de toekomst

[2:28:47] prominent meegenomen in de cyclus van het NPA en het NPA-product.

[2:28:51] Kan de minister dit ook toezeggen?

[2:28:53] Voorzitter, daarnaast hebben we in Nederland

[2:28:55] een wetenschappelijk klimaatraad, maar geen energieraad meer.

[2:28:58] En in het verleden had Nederland een energieraad

[2:29:01] die dus onafhankelijk advies gaf op de plannen van het kabinet

[2:29:03] omtrent de energievoorziening.

[2:29:06] Dit gaf de Kamer ook een nuttig instrument

[2:29:07] om elk jaar op basis van die adviezen een vinger aan de pols te houden.

[2:29:11] Op dit moment is veel advisering

[2:29:12] inmiddels gevragmenteerd over het energiesysteem heen.

[2:29:15] Gasunie, geeft advies op het gassysteem.

[2:29:18] Tennet op de leveringszekerheid van elektriciteit.

[2:29:21] Maar hij is geen partij die het complete overzicht...

[2:29:23] en daarmee ook de bijbehorende risico's voor de leveringszekerheid monitort.

[2:29:27] We hebben dan ook voorgesteld om in deze Energiewet...

[2:29:29] de grondslag op te nemen voor een dergelijke energieraad.

[2:29:32] En graag hoor ik van de minister hoe hij hierin kijkt.

[2:29:35] Voorzitter, dan kernenergie.

[2:29:38] Zoals een kleine twister van wat mevrouw Kreugen net zei...

[2:29:41] maar kernenergie waar het kan en de rest waar het moet, zou ze misschien zeggen.

[2:29:44] Ik denk niet dat ze het daarmee eens is.

[2:29:46] Maar wij zouden wel graag zien dat kernenergie een groter onderdeel van ons energiesysteem

[2:29:50] gaat worden.

[2:29:51] En het baat ons dan wel zorgen dat het woord kernenergie of kerncentrale in deze monsterwet

[2:29:56] en in de bijbehorende toelichting van meer dan 400 pagina's exact nul keer voorkomt.

[2:30:01] Ik heb gecontroleerd, voorzitter.

[2:30:03] De minister gaf aan dat de wet technologie neutraal is.

[2:30:07] Dat kan wel kloppen, dat de wet geen belemmeringen introduceert voor kernenergie.

[2:30:11] Maar daar gaat wel een politiek signaal uit naar potentiële investeerders als het woord

[2:30:14] niet eens genoemd wordt in deze wet.

[2:30:16] Als zelfs biomassa vaker genoemd wordt, dat staat er acht keer in,

[2:30:20] en windenergie zat 32 keer in de wet

[2:30:22] en 128 keer in de Memorie van Toelichting.

[2:30:24] Hoe kan dit?

[2:30:26] En is de minister bereid in zijn volgende update van de wet,

[2:30:28] dat gaat hij elk jaar doen, om dat wel te rectificeren

[2:30:31] en te zorgen dat in ieder geval er geen onbewust signaal uitgaat,

[2:30:35] een conflicterend signaal uitgaat, dat kernenergie eigenlijk geen onderdeel

[2:30:39] van het energiesysteem vormt in de toekomst?

[2:30:40] Graag een reactie.

[2:30:42] Voorzitter, dan als laatste nog enkele losse vragen over enkele elementen uit hoofdstuk 3 van de wet.

[2:30:48] Het zijn al veel door collega's gesteld, dus ik wil het kort houden.

[2:30:51] Het beheren van de energiesystemen.

[2:30:53] Kan de minister toelichten hoe het recht op een aansluiting en bijbehorende aansluittermijnen in deze wet verandert?

[2:30:59] We lezen dat het recht op een aansluiting niet verandert, maar horen wel andere signalen en zorgen vanuit de praktijk.

[2:31:06] Graag verduidelijking van de minister daarop.

[2:31:08] En daarnaast zijn we benieuwd naar hoe de PMIC's, de Provinciale Investeringsplannen,

[2:31:14] prioriteringskaders hoe je het wil noemen, uiteindelijk hun borging krijgen in de investeringsplannen

[2:31:17] van de netbeheerders.

[2:31:19] Dit is immers het enige instrument waarmee provincies kunnen sturen op waar ze prioriteit

[2:31:23] willen aanbrengen in de aanleg van energie-infrastructuur.

[2:31:26] En we zijn ook benieuwd hoe het landelijk actieprogramma Netcongressie, het LAN, weer raakt aan deze

[2:31:30] energiewet.

[2:31:32] Voorzitter, als laatste wil ik ook graag dat de minister verduidelijkt wat de rol van

[2:31:35] van infrastructuurbedrijven conform 3.19 gaat zijn in de waterstofmarkt.

[2:31:39] Het lijkt de VVD onwenselijk als infrastructuurbedrijven...

[2:31:42] aan de ene kant het monopolie hebben op de infrastructuur...

[2:31:45] maar als ze tegelijkertijd ook als speler gaan concurreren op een aantal vlakken...

[2:31:49] met partijen die weer aan de andere kant van de markt opereren.

[2:31:52] Is de minister het eens met de VVD dat dit tot ongemens situaties kan leiden?

[2:31:55] En kan hij dat verduidelijken? Dank u, voorzitter.

[2:31:59] Dank u wel, heer Erkens, VVD. En dan gaan we naar de heer Bontbal, CDA.

[2:32:04] Dank u wel, voorzitter.

[2:32:06] Er is al best wel veel door collega's gezegd, dus ik ga ook wat improviseren en schrappen in mijn bijdrage.

[2:32:15] Ik probeer me te beperken tot het stuk over het energiesysteem.

[2:32:19] Ik wil beginnen met het punt over het recht op aansluiting.

[2:32:23] Een aantal collega's is daar ook al over begonnen, collega Erkens zojuist.

[2:32:27] Want er is natuurlijk wel een wijziging die plaatsvindt nu.

[2:32:31] Omdat namelijk het recht op een aansluiting wordt gekoppeld aan de vraag of er genoeg transportcapaciteit is.

[2:32:39] Dat is natuurlijk wel een vrij fundamentele wijziging.

[2:32:42] Omdat je als nieuw aangesloten niet per definitie weet of je aangesloten wordt.

[2:32:49] Ook al zouden we geen transportcapaciteit zijn.

[2:32:51] Je kan dus ook niet meedoen aan congestionmanagement.

[2:32:54] Dus de vraag die hier toch ligt is, willen we dat echt?

[2:32:57] Kan dat niet slimmer?

[2:32:59] Zouden er toch niet twee zaken moeten blijven?

[2:33:03] En is de conclusie ook niet dat als we dit doen...

[2:33:07] de reeds aangeslotenen, namelijk het bedrijf dat al op het net zit...

[2:33:11] niet toch veel meer rechten krijgt...

[2:33:13] dan degene die zich gevestigd heeft in het gebied...

[2:33:16] maar nog geen aansluiting heeft?

[2:33:19] Dus de niet-aangeslotenen, de rechter daarvan...

[2:33:22] die worden hier wel een stuk zwakker mee.

[2:33:24] Willen we dat?

[2:33:27] Het is net ook al gezegd over bedrijven die zelf een aansluiting willen realiseren.

[2:33:32] En collega Erkes begon erover of die tien MVA niet ook naar één MVA zou kunnen.

[2:33:39] En ik weet ook wel dat er wat bezwaren zijn als het gaat over dezelfde bedrijven, dezelfde aannemers die je daarvoor inhuurt.

[2:33:47] Toch denk ik ook wel dat het wel degelijk nut kan hebben.

[2:33:51] Dus ik ben benieuwd wat de minister daarvan vindt.

[2:33:53] En of hij een amendement op dat punt als wenselijk ziet,

[2:33:56] dan zal ik overigens ook samenwerken met collega's om daar een amendement van te maken.

[2:34:03] Er is ook al iets gezegd over die kosten van het verwijderen van de gasaansluiting.

[2:34:06] Daar wil ik toch ook nog even over hebben.

[2:34:09] Want de energiewet regelt het nu niet, maar volgens mij is het niet wenselijk

[2:34:14] dat we al die kosten bij de klanten laten landen die straks nog op dat gasnet zitten.

[2:34:21] En als ik dan zelf toch even wat sommetjes mag maken, meneer Kops.

[2:34:26] Stel dat we zeggen, acht miljoen woningen.

[2:34:28] Stel dat we zeggen, zeventig procent van die woningen gaan van het gas af.

[2:34:32] Dus dan ga ik nog even vanuit dat die dertig procent op dat gas blijft.

[2:34:36] Dan heb je het over 5,6 miljoen woningen.

[2:34:38] Stel dat het afsluiten 400 euro kost.

[2:34:41] Dat is een gemiddelde, want je hebt flats en je hebt een tuintje in, een tuintje uit.

[2:34:46] Dus voor de vuistweg 400 euro.

[2:34:48] Dan zit je op 2,2 miljard.

[2:34:49] En als je dat overslaat op die dertig procent klanten die er nog op zit, dan gaan die flink

[2:34:55] meer betalen.

[2:34:55] Hier moeten we een oplossing voor zoeken.

[2:34:57] Kijk, we houden in het netbeheer altijd vast aan het kostenveroorzakingsbeginsel.

[2:35:02] En eigenlijk is het versleutelen van die verwijderingsbijdrage in de tarieven niet consequent, denk ik, volgens

[2:35:11] dat kostenveroorzakingsbeginsel.

[2:35:12] Tegelijkertijd snap ik ook heel goed dat het heel lullig is voor klanten die willen verduurzamen.

[2:35:16] om dan te zeggen, je gaat verduurzamen en hier heb je een rekening voor het afsluiten.

[2:35:20] Toch is wel dat eigenlijk het systeem wat we zouden moeten hanteren,

[2:35:24] en dan moet je dus inderdaad gaan kijken naar een subsidie, maar het is niet gratis.

[2:35:27] Iemand betaalt de rekening.

[2:35:29] Wat we vooral moeten doen is dat er niet per woning afgesloten wordt,

[2:35:33] maar dat het een wijkgerichte aanpak is,

[2:35:36] zodat die netbeerder dat in één keer voor de hele straat kan doen.

[2:35:39] Want dan wordt het niet 500 euro per woning of 600, maar dan wordt het een stuk lager.

[2:35:44] De collega vlag heeft ook iets gezegd over die repressieve organisaties.

[2:35:50] Want die lijken minder goed aangehaakt te worden.

[2:35:53] Er is overleg met marktpartijen.

[2:35:57] Er is betrokkenheid voor marktpartijen voorgeschreven.

[2:35:59] Maar we hadden natuurlijk dat gebruikersplatform.

[2:36:02] Dat heb ik daar zelf ook aan deelgenomen.

[2:36:06] Over een hoog neurtgehalte gesproken.

[2:36:08] Daar was het nog erger dan hier.

[2:36:10] Maar het was wel heel nuttig.

[2:36:11] want partijen zaten daar bij elkaar en dachten gewoon na over allerlei voorstellen

[2:36:16] of die goed of slecht waren of beter konden.

[2:36:19] Dus is het niet goed om dat gebruiksoverleg gewoon te handhaven.

[2:36:24] Dan iets over die groepstransportovereenkomsten.

[2:36:27] Wij zien dat als een goede ontwikkeling.

[2:36:30] En ook dat de energiewet hier aandacht aan besteedt.

[2:36:33] We moeten wel uitkijken dat er niet iets van wildgroei ontstaan.

[2:36:37] En het is belangrijk dat die groeps-GTO's niet alleen door de netbeheerders worden bedacht,

[2:36:42] maar dat er ook marktpartijen zijn die meekijken.

[2:36:45] Want als de netbeheerder zich iets bedenken, wil het niet zeggen...

[2:36:48] dat de marktpartijen daarmee goed uit kunnen komen.

[2:36:52] De minister geeft aan dat het aan de ACM is om deze regels op te stellen...

[2:36:56] en dat marktpartijen daarbij betrokken zullen worden.

[2:36:59] Dus mijn simpele vraag zou dan zijn...

[2:37:00] hoe worden die marktpartijen precies betrokken?

[2:37:04] De netbeheerders hebben aangegeven...

[2:37:08] dat zij niet direct contact kunnen opnemen met aangeslotenen.

[2:37:11] Alleen via de leverancier.

[2:37:13] Dat leveranciersmodel werkt op veel punten goed.

[2:37:17] De klant heeft één aanspreekpunt.

[2:37:20] Maar dat leveranciersmodel zit hier ook een beetje in de weg.

[2:37:24] Want het is voor het afsluiten van de energiecontract...

[2:37:29] zou je eigenlijk toch een soort identiteitscheck willen doen...

[2:37:33] om ook fraude te gaan voorkomen.

[2:37:37] Energiediefstal.

[2:37:38] Je kunt met vrij simpel een energiecontract afsluiten.

[2:37:42] Een van de suggesties is dat een simpele vereiste van een pinbetaling van 1 cent...

[2:37:46] bij het afsluiten van een energiecontract een stuk moeilijker zou kunnen maken.

[2:37:51] Is dat een idee waar de minister naar wil kijken?

[2:37:55] En is er in de energiewet een mogelijkheid om iets te doen...

[2:37:58] aan die directe communicatie tussen netbeheerders en aangesloten klanten?

[2:38:03] Dan de toegestaan activiteiten voor netbeheerders.

[2:38:06] Het is baarlijker dat collega Grimwis er niet is.

[2:38:09] Dit gaat over het groepsverbod.

[2:38:11] Misschien kunnen mijn andere collega's de honneurs van collega Grimwis waarnemen.

[2:38:18] Collega Kreuger heeft nog twee interrupties.

[2:38:21] Ik moedig haar zeer aan om daar gebruik van te maken.

[2:38:23] Is de demarcatie tussen wat netbeheerders en hun infrastructuurbedrijven...

[2:38:27] nu wel en niet mogen, is dat nu goed?

[2:38:30] Want we hebben het vrij abstract over dat groepsverbod...

[2:38:34] en die activiteiten van die netbeheerders.

[2:38:35] Maar ik ga een paar voorbeelden geven.

[2:38:37] Entrance, dochteronderneming van Alliander...

[2:38:40] noemt zich een onafhankelijk platform voor de energiemarkt van morgen.

[2:38:45] Lokale energie.

[2:38:48] Dat raakt aan het faciliteren van energiehandel.

[2:38:53] Willen we dat?

[2:38:54] Of is dat toch niet de bekwaamheid van netbeheerders om dit te doen?

[2:39:00] Willen we dit toch niet aan de markt overlaten?

[2:39:01] is een vraag. Er staat iets over wateractiviteiten, maar ik zie dat Trend, dat is een aanbieder

[2:39:09] van glasvezel en is overgenomen door Alliander. Dus in de Alliander groep zit een bedrijf

[2:39:14] wat met glasvezel bezig is. Nou, willen we dat? GoPax, dat is een samenwerking tussen

[2:39:21] regionale netberes en tennet. Dat is een platform waarop flexibel vermogen uit de markt wordt

[2:39:26] verhandeld. Snap ik, want het gaat echt over netcongesti. Maar het zijn wel dingen die

[2:39:30] die allemaal raken aan deze discussie.

[2:39:33] Dus we moeten hem wel concreet maken.

[2:39:34] We kunnen het hebben over het groepsverbod...

[2:39:36] en of we het lijstje met toegestaande activiteit willen uitbreiden.

[2:39:40] Maar het zijn vaak activiteiten die toch ook gaan...

[2:39:43] of raken aan of ingrijpen op de handel in energie.

[2:39:50] En ja, op het moment dat we vinden dat de energietransitie helpt...

[2:39:53] moeten we ernaar kunnen kijken.

[2:39:55] Maar er zit ook altijd een downside aan.

[2:39:57] Namelijk dat je interveneert in de markt...

[2:39:59] die dingen ook graag zou willen doen en dat soms echt veel beter kan dan een netbeheerder.

[2:40:04] Dus dat zijn mijn opmerkingen bij die toegestaande activiteiten.

[2:40:10] En daar zijn natuurlijk interrupties op. Allereerst mevrouw Kreuger, GroenLinks BVDA.

[2:40:17] Ja, voorzitter. En ik begrijp deze overwegingen en daarom denk ik ook niet dat je helemaal van het groepsverbod af zou moeten.

[2:40:25] Alleen is wel de vraag...

[2:40:28] Ik stel een vraag en dan geeft de heer Bontebal antwoord, waardoor de heer Ginwisser gewoon op door kan.

[2:40:34] Het is allemaal geregeld.

[2:40:39] Maar vindt de heer Bontebal hoe het nu geformuleerd is in de wet, als je kijkt naar wat een netbeheerder nu kan,

[2:40:48] Of zouden we dat niet beter moeten vastleggen met als doel systeemoptimalisatie en het ondersteunen

[2:40:56] van een lokale energietransitie?

[2:40:57] Dus dat je die limitatieve lijst zoals die er nu ligt toch wel zou willen verruimen,

[2:41:03] CQ opener maken, aangezien we ook nog niet weten welke technologieën en mogelijkheden

[2:41:08] er komen.

[2:41:09] En waarom zou je dat nu vastleggen?

[2:41:13] Bontewal CDM?

[2:41:15] Nou ja, kijk, als je het niet vastlegt, dan geven de netbeerders gewoon de ruimte.

[2:41:19] En dus gaan ze het doen.

[2:41:21] En de ene netbeerder is er actiever mee dan de andere.

[2:41:24] Maar u kent ze ook allemaal, die netbeerders.

[2:41:27] En er zijn er, zeker de grootste regionale netbeerder, die heeft ook in het verleden heel wat activiteiten ontplooit.

[2:41:34] Mevrouw Beckerman loopt ook al een tijdje hier rond in de Kamer.

[2:41:36] En die weet ook welke activiteiten die netbeerders allemaal hebben ontplooit.

[2:41:40] Dat ging ook over laadpalen.

[2:41:41] Het is van alles verzonnen.

[2:41:43] En dat is niet altijd nuttig geweest.

[2:41:46] Dus je moet er iets over opnemen.

[2:41:48] Dus als u zegt, ik ga het opener in de wet formuleren...

[2:41:51] dan zegt u eigenlijk, ze mogen meer doen.

[2:41:53] Ik zou dus precies naar dat limitatieve lijstje willen kijken.

[2:41:57] Ik stel de vraag, glasvezel, hoort dat binnen een netwerk...

[2:42:00] binnen een infrastructuurbedrijf?

[2:42:02] Vinden we dat?

[2:42:04] Ik kan me synergievoordelen voorstellen.

[2:42:08] Namelijk je graaft de grond open...

[2:42:09] dan leg je er gelijk twee kabels in in plaats van één.

[2:42:12] Maar ja, er zullen ook nadelen aan zitten.

[2:42:13] Want je gaat nogal in de markt voor glasvezel interveneren...

[2:42:19] met een heel groot infrastructuurbedrijf...

[2:42:21] wat echt gewoon veel geld heeft en waar een paar miljoen verlies...

[2:42:24] ja, dat wordt inderdaad, zoals collega Erkes zegt, ergens in die groep uitgesmeerd.

[2:42:29] Dus ja, willen we dat?

[2:42:31] Nou, als u mij zou vragen, zijn er misschien activiteiten waar u wel over twijfelt?

[2:42:35] Nou, dat is bijvoorbeeld batterijen.

[2:42:37] Dat gaat over systeemoptimalisatie.

[2:42:40] De netbeheerders mogen niet in de productie, handel en levering van elektriciteit zitten.

[2:42:45] In deze wet wordt ook dat voor opslag vrij hard afgekaderd.

[2:42:51] Ik kan me een model voorstellen...

[2:42:53] en dat zal ik straks in mijn volgende blokje ook vragen aan de minister...

[2:42:56] dat je zegt dat de netbeheerders wel plekken in hun net aanwijzen waar er batterijen komen...

[2:43:00] maar het moet toch ook denkbaar zijn dat ze die activiteit uitbesteden aan een bedrijf.

[2:43:07] Dus dat je zegt, op plek X komt er een batterij, die batterij is primair voor netcongestie

[2:43:12] oplossen, maar dat de netbeheerder een contract sluit met een bedrijf die allereerst daar voldoet

[2:43:18] en voor de rest die batterij gebruikt ook voor de handel in elektriciteit, want die batterij

[2:43:22] is pas rendabel als je hem volledig benut.

[2:43:26] Nou ja, daar zit voor mij nog een open vraag, zeg ik tegen mevrouw Kreuger.

[2:43:30] Kreuger, GroenLinks, PvdA.

[2:43:32] Ja, ik snap dat je...

[2:43:38] Ik zou willen dat we vooral de ruimte bieden aan de markt om erin te stappen op het moment,

[2:43:47] met opslag of conversie op het moment dat dat nodig is voor systeemoptimalisatie,

[2:43:55] maar dat als dat niet gebeurt, dat je dan als netbeheerder ook wel die ruimte hebt om dat te doen,

[2:44:02] Omdat je wil maximaal dat lokale energiesysteem met opslag, delen en conversie steunen, stutten, helpen...

[2:44:10] die energiegemeenschappen en lokale gemeenten.

[2:44:14] Waarbij niet altijd een marktspeler misschien in zou willen stappen.

[2:44:18] Maar waarbij het in het algemeen belang, qua algemene maatschappelijke kosten, je misschien wel zou willen.

[2:44:26] En dat vind ik precies de plek waar ik denk dat je netbeheerder meer ruimte op zou willen bieden.

[2:44:32] Maar dan moet je denk ik wel precies kijken wat die netbeheerder gaat doen.

[2:44:37] Want hier wordt net ook door collega Grimwis gezegd...

[2:44:40] ja, er is heel veel kennis bij de netbeheerders van het energiesysteem.

[2:44:44] Nou, op sommige plekken valt dat tegen, zeg ik tegen de heer Grimwis.

[2:44:49] Een aantal energieleveranciers hebben echt veel meer kennis...

[2:44:53] van hoe de handel in elektriciteit en gas werkt.

[2:44:55] Die kennis zit helemaal niet bij de netbeheerders.

[2:44:59] Sterker nog, ik denk dat als je ze daar de ruimte toegeeft...

[2:45:01] dat ze ook echt grote brokken gaan maken...

[2:45:03] en eigenlijk met gemeenschapsgeld heel veel dingen gaan leren.

[2:45:07] Nou, dat is prima, maar het kost wel de belasting betalen geld.

[2:45:10] Dus als je zegt dat de batterij op bepaalde plekken...

[2:45:13] in het energiesysteem maatschappelijk nuttig is...

[2:45:16] zoals mevrouw Kreugen nu suggereert, kun je ook zeggen...

[2:45:20] ja, de netbeheerder krijgt de mogelijkheid om te bedenken...

[2:45:25] batterijen in het net komen, maar vervolgens wordt het wel via een tender gewoon aan bedrijven

[2:45:32] getenderd.

[2:45:32] Omdat ik ervan uitga dat die het echt slimmer en goedkoper gaan doen dan dat die netbeheerder

[2:45:37] kan doen.

[2:45:38] Dus dan kijk je veel preciezer niet van of de netbeheerder het wel of niet doet, maar

[2:45:41] welke plek die in zijn net beschikbaar stelt daarvoor en vervolgens het ook weer aan de

[2:45:46] markt overlaat.

[2:45:48] Helder.

[2:45:49] En de heer Grimwis heeft de oproep tot strijd gehoord en wil graag een interruptie plegen.

[2:45:57] Heer Gimlis, neem je tijd.

[2:45:59] Oké, dank u wel.

[2:46:02] Je kunt niet even de zaal uit vanwege een telefoontje, inderdaad.

[2:46:05] Dus, excuse daarvoor.

[2:46:06] Maar bij deze alsnog een interruptie.

[2:46:08] Ik begrijp dat de heer Bontebal zich zojuist niet heeft gevoegd in de lijn van de traditie van voorgangers.

[2:46:13] Illustre vorgangers zoals de heer Hessels.

[2:46:15] Maar ik ben benieuwd wat hij daarop te zeggen heeft.

[2:46:17] Mijn vraag is...

[2:46:18] Kijk, ik denk dat collega Kreuger en ik op zoek zijn naar...

[2:46:23] Je wil eigenlijk in die energietransitie een tijd vol met dynamiek en onzekerheid.

[2:46:29] Wil je enerzijds het publieke belang borgen...

[2:46:33] ...en anderzijds flexibel zijn in goed inspelen op opgaven.

[2:46:37] En niet alleen door een efficiëntiebril bekeken...

[2:46:39] ...of een nieuw public management-achtige bril bekeken.

[2:46:43] Dat is namelijk de dominante bestuurskundige stroming geweest...

[2:46:46] ...uit de tijd dat vorige wetten werden gemaakt.

[2:46:49] Die tijd hebben we achter ons gelaten.

[2:46:51] Maar gewoon praktisch en vanuit publiek belang geredeneerd,

[2:46:55] bijvoorbeeld een probleem als de Waddene eilanden.

[2:46:57] Daar komt de heer Bontepal eigenlijk nu ook al mee,

[2:47:00] van ja, dat limitatieve lijstje uit het artikel 3.19 is eigenlijk niet voldoende,

[2:47:04] want op de Waddene eilanden, je kunt het inderdaad oplossen

[2:47:06] door nog eens een extra kabel door de Waddenzee te trekken.

[2:47:08] Je kunt ook de netbeheerder de mogelijkheid geven om er een extra batterij bij te zetten

[2:47:11] en daarmee misschien het probleem op te lossen.

[2:47:14] Dat kan nu vanwege dat strikte roepsverbod

[2:47:16] en zeker hoe strikt dat wordt geïnterpreteerd op EZK de afgelopen 18 jaar,

[2:47:22] kan dat eigenlijk in de praktijk niet, terwijl we dat wel willen oplossen.

[2:47:25] Oké, dan neem ik uw tijd terug en ik vraag u toch om naar de vraag te gaan.

[2:47:29] Wat is de reactie van de heer Bontebal daarop?

[2:47:30] Want we hebben allemaal niet glasvezelbedrijven of onderdochters op het oog,

[2:47:36] maar juist deze aspecten in het kader van energie.

[2:47:40] Bontebal, CDA.

[2:47:41] Ik voeg me natuurlijk graag in de goede traditie van mijn voorgangers

[2:47:45] Die voorgangers zorgden ervoor dat ze robuuste amendementen indienden...

[2:47:49] en niet zomaar met een amendement kwamen die de hele energiemarkt weer op overhoop gooide.

[2:47:53] En die deden ook recht aan de geschiedenis van de afgelopen twee decennia.

[2:47:58] Dat zeg ik even plagend tegen collega Grimwis.

[2:48:01] Ik vind het prachtig om een hele discussie te gaan voeren over publieke belangen.

[2:48:06] Bij publieke belangen gaat het altijd over de vraag...

[2:48:09] is er sprake van marktfiling en moet dat gecorrigeerd worden?

[2:48:12] En dan kom je met overheidsinterventies.

[2:48:14] Dan zeg je bijvoorbeeld...

[2:48:16] er moet iets zijn als...

[2:48:19] wanneer er sprake is van een natuurlijk monopolie...

[2:48:21] dan kom je met regulering, tariefregulering.

[2:48:25] Dat zijn allemaal zaken om het publiek belang te dienen.

[2:48:28] Maar in deze discussie speelt ook altijd mee...

[2:48:30] en dat weet collega Grimwis ook...

[2:48:32] dat je de vraag stelt naar overheidsfalen.

[2:48:35] En je moet marktfalen afzetten tegen overheidsfalen.

[2:48:39] Dus het is niet de vraag van...

[2:48:41] als een markt faalt, dat een overheid het altijd beter doet.

[2:48:44] Je zult moeten afwegen of die overheid of dat publieke bedrijf dat altijd beter gaat doen.

[2:48:49] En daar leg ik de vinger bij.

[2:48:51] Dat is dus niet zo.

[2:48:53] En u noemt het voorbeeld de Wadden-eilanden.

[2:48:55] Ja, die projecten lopen al heel lang.

[2:48:57] Is dat nou omdat ze niet genoeg ruimte hadden?

[2:49:00] Of is dat omdat de kenners ook bij de netbeheerders ontbeerden?

[2:49:04] En in het geval van zo'n Wadden-eiland...

[2:49:05] Ja, je kunt denk ik binnen het groepsverbod wat er nu is...

[2:49:09] kan de netbeheerder zelf zeggen...

[2:49:11] we gaan met batterijen aan de slag...

[2:49:12] maar dan op de manier zoals ik net aangaf.

[2:49:14] Namelijk plekken in je net aanwijzen...

[2:49:17] en dan tenderen met marktpartijen.

[2:49:20] Maar ik vind dat collega Grimwisch zo'n groot geloof heeft in de netbeheerders...

[2:49:29] en misschien dat ik door schade en schande iets wijzer ben geworden over wat ze echt kunnen.

[2:49:35] Ze zijn ontzettend goed in een paar dingen, namelijk netbeheer.

[2:49:38] En dat moeten ze vooral heel goed doen, mogen ze echt innovatiever zijn...

[2:49:42] ...dan mogen ze van mij ook een grotere rol krijgen...

[2:49:45] ...vooral als het gaat over digitalisering en dat soort dingen.

[2:49:48] Ze zijn ontzettend goed als brandweerorganisatie.

[2:49:50] Als er ergens een storing uitbreekt, zijn ze binnen een half uur en hebben ze het opgelost.

[2:49:54] Maar sommige dingen...

[2:49:54] Het lijkt niet meer helemaal op de vraag en het antwoord, dus...

[2:49:57] U heeft gelijk, voorzitter. Ik ben nogal breedsprakig.

[2:50:00] U meent het. Dan ga ik verder naar de heer Ginwiskristini.

[2:50:04] Nou ja, voorzitter, ik denk dat we dit debat nog wel gaan vervolgen.

[2:50:09] Ook planneren nog wel, maar ik ben benieuwd wat de minister zo meteen gaat zeggen.

[2:50:12] Kijk, het gaat niet alleen over de klassieke netbeheerders die de heer Bontebal zelf kent,

[2:50:19] de centrale netbeheerders of de stedens van deze wereld.

[2:50:22] Het gaat ook om gasunie en de rol van gasunie.

[2:50:24] Het gaat ook over tenet en de flexibiliteit die je daar misschien wel wil om groot nieuwe ontwikkelingen

[2:50:32] op het gebied van waterstof of op het gebied van kernenergie voor mekaar te boksen.

[2:50:37] Plus het gaat om het herstellen van een fout uit het verleden.

[2:50:40] En dan kan ik daar meneer Bontebal misschien op het laatste vinden,

[2:50:44] dat we inderdaad dat groepsverbod nogal ijzerenheinig hebben doorgevoerd in Nederlandse wetgeving.

[2:50:51] En tot het bittere einde, inclusief de splitsing van die energiebedrijven.

[2:50:55] Want ik krijg bijna zorgen, voorzitter, dat de heer Bontebal een soort van...

[2:51:01] Het CDA is bekeerd van het schoenzorgen van publieke belangen...

[2:51:07] naar een soort van liberaal geloof, marktgeloof.

[2:51:12] Maar de heer Wontebal begrijpt wat ik bedoel.

[2:51:16] Die begrijpt het heel goed.

[2:51:18] Alleen vindt hij het een beetje onzin wat collega Grimwis zegt.

[2:51:21] Dat weet mijn broeder Grimwis ook.

[2:51:26] Ik ben niet bekeerd tot het marktgeloof.

[2:51:28] Ik ben ook niet bekeerd tot het overheidsgeloof.

[2:51:31] Het CDA is een partij die de kracht van de samenleving ziet.

[2:51:35] Ik ga er niet van uit dat overheden of publieke bedrijven...

[2:51:38] altijd alles beter doen dan marktbedrijven.

[2:51:40] Dat lijkt u soms wel te denken.

[2:51:42] Je moet heel precies per situatie kijken.

[2:51:45] Als u zegt, in bepaalde nieuwe technologieën...

[2:51:48] of de opslag van waterstof...

[2:51:51] de rol van gasunie bijvoorbeeld in waterstof op zee...

[2:51:57] de rol van gasunie als het gaat over CO2-opslag op de Noordzee.

[2:52:03] Daar wil ik zeker over nadenken of daar niet een grotere publieke rol voor moet zijn.

[2:52:07] Sterker nog, ik heb daar zelf een actieplan voor ingediend,

[2:52:10] al niet zo lang geleden, over de marktoordening voor CO2 en waterstof op de Noordzee,

[2:52:14] waar ik die voorstellen zelf doe.

[2:52:16] De vraag is, vraag ik aan de ChristenUnie, of het groepsverbod daarvoor opzij moet,

[2:52:22] of dat de huidige wet daar gewoon ruimte voor laat.

[2:52:25] Nou, laten we dat nou aan de minister vragen.

[2:52:26] En als hij zegt dat dat allemaal binnen de huidige wet kan, dan is uw amendement niet nodig en dan gaan we gewoon door met deze energiewet zoals die er ligt.

[2:52:42] Ik geloof zeer in de samenleving en ik geloof juist in de samenwerking van krachten van de samenleving, krachten van de markt en krachten van de overheid.

[2:52:50] En ze kunnen allemaal falen, dat weten we ook.

[2:52:53] Dus daar moeten we altijd ons toe verhouden.

[2:52:56] Nog even ter verheldering.

[2:52:59] Kijk, mijn principiële betoog is indachtig wat de afgelopen 25 jaar is gepasseerd.

[2:53:04] Het groepsverbod de wet uit.

[2:53:07] Mijn pragmatische terugvaloptie is artikel 3.19 verhelderen.

[2:53:13] Om te zorgen dat in het netbeheer ook die activiteiten die nuttig zijn voor de energietransitie...

[2:53:19] ...dat daar niet zo'n strakke scheiding wordt gelegd als wat nu wordt opgelegd.

[2:53:25] En zeker als je die, zoals het de afgelopen jaren is gebeurd, strak interpreteert...

[2:53:29] ...want het hangt ook af van interpretaties van wetsartikelen...

[2:53:33] ...dan ben je eigenlijk meer gericht op het bestaande verhoudingen...

[2:53:39] ...tussen markt en overheid maar in balans te houden...

[2:53:42] ...dan op een snelle energietransitie.

[2:53:44] En ziet de heer Bontebal dat risico, dat als je daar te eng mee omgaat,

[2:53:49] dat de energietransitie het kind van de rekening kan worden?

[2:53:53] Ik denk dat we niet dat artikel, waar u op doelt, vager moeten maken.

[2:54:01] Ik denk dat we de discussie moeten voeren over welke limitatieve lijst is het dan.

[2:54:06] En als er steeds blijkt dat iets nog niet geregeld is,

[2:54:11] dat het knelt, dat een markt niet op gang komt,

[2:54:13] dan gaan wij tweeën een initiatiefwetsvoorstel maken

[2:54:17] of we pakken het bij de jaarlijkse wetsbehandeling

[2:54:19] waarin we het alsnog regelen.

[2:54:21] Want volgens mij gaat deze wet elk jaar gewoon

[2:54:23] even door de wasstraat in de Tweede Kamer.

[2:54:26] Dus we hebben jaarlijks dan de mogelijkheid

[2:54:27] om even toch naar het lijstje nevenactiviteiten te kijken.

[2:54:30] En de netbeerders zullen hen kennende ook aan de bel trekken

[2:54:35] op het moment dat dit het geval is.

[2:54:42] Interessant debatje.

[2:54:43] Daar had mevrouw Posma eerder ook gemeld dat zij een interruptie wil.

[2:54:48] Ze ziet daar vanaf. Dan vraagt de heer Bontewal ze betoog te vervolgen.

[2:54:51] Ja, voorzitter. Ik had iets over netbeheerders en batterijen.

[2:54:53] Maar daar heb ik nu al genoeg over gezegd in mijn interrupties.

[2:54:58] Dan wil ik iets vragen over die rechten van die aangeslotenen.

[2:55:02] Iets meer in het algemeen. Ik ben er net mee begonnen.

[2:55:05] Dus die knip tussen transportcapaciteit en het aansluiten wordt nu gemaakt.

[2:55:10] Maar ook die 18-weken-termijn vervalt ook.

[2:55:14] Daar is ook al lang in de Kamer discussie over, want het wordt niet gehaald.

[2:55:19] Maar wat zijn nog de rechten van de aangeslotenen?

[2:55:23] Ik snap heel goed dat de netbeheerders die zitten vol...

[2:55:28] en die hebben de tijd nodig om het allemaal te kunnen fixen.

[2:55:30] Maar er moet ook toch zoiets zijn van druk, ook vanuit de aangesloten.

[2:55:34] Om hem nieuw aan te sluiten, de klant heeft toch ook recht op dingen.

[2:55:39] Nou dacht ik, ik snap dat we die 18 weken niet in de wet opnieuw zetten, maar zou er dan

[2:55:44] niet in de regulering, in de prijsregulering, een prikkel voor de snelheid van aansluiten

[2:55:49] moeten komen?

[2:55:51] Dus kunnen netbeheerders die sneller aansluiten, kunnen die daar op een of andere manier ook

[2:55:55] dan niet voor beloond worden?

[2:55:57] Dan iets over de verzorgingsgebieden van netbeheerders, het is maar een klein puntje, maar die overlappen

[2:56:05] met elkaar, niet altijd. Sterker nog, sommige regionale netbeheerders hebben gebieden waarbij

[2:56:09] ze wel gas hebben en niet elektriciteit, of hebben nog ergens een gek plukje netgebied

[2:56:14] in het noorden van het land. Ik kan me voorstellen dat we daar ook nog eens naar moeten kijken,

[2:56:19] niet gelijk of meteen nu, maar wellicht dat we daar ook nog eens naar kunnen kijken of

[2:56:23] we niet wat meer logische verzorgingsgebieden voor netbeheerders kunnen maken, want ik

[2:56:29] kan me voorstellen dat dat ook hun effectiviteit bevordert.

[2:56:34] Dan de frequentieveiling.

[2:56:36] Hij hangt niet bij deze wet.

[2:56:38] Maar het is toch wel belangrijk.

[2:56:39] Omdat de netbeheerders voor hun slimme meters moeten gaan concurreren...

[2:56:44] met marktpartijen voor de frequenties die gebruikt worden...

[2:56:49] om hun slimme meters uit te lezen.

[2:56:51] Dat is natuurlijk wel gek.

[2:56:52] Ik weet dat de netbeheerders het zelf niet helemaal verstandig hebben gedaan.

[2:56:57] Maar kan de minister er wel voor zorgen...

[2:56:59] dat dit niet is wat op die manier naar de markt gaat?

[2:57:02] en dat er daar elke keer weer gedoe over is.

[2:57:05] Want als we namelijk die investering in die slimme meters...

[2:57:09] op een of andere manier dwars willen zitten...

[2:57:11] dan moeten we weer over die frequenties gaan beginnen.

[2:57:13] Dus ik kan de minister mij garanderen dat dit nu goed geregeld is.

[2:57:17] Dan die transparantie bij de netbeheerders.

[2:57:19] Dat is voor mij ook een belangrijk ding.

[2:57:22] De netbeheerders moeten transparanter zijn.

[2:57:24] En in het wetsvoorstel staan er wel dingen die daartoe leiden.

[2:57:27] Namelijk als je zegt, ik wil een aansluiting...

[2:57:29] en de netbeheerder zegt, kan niet...

[2:57:31] ...dat de netbeheerder aan moet tonen waarom het niet kan.

[2:57:34] Ik wil echt dat ACM of het Rijk daar bovenop zit.

[2:57:38] Netbeheerders moeten transparant gaan zijn over hoe vol zit dat net nou...

[2:57:44] ...en wanneer is er wel zicht op aansluiting.

[2:57:49] Wintop C.

[2:57:52] De kosten daarvan worden natuurlijk via de netten versleuteld.

[2:57:57] Maar goed, de vraag is dan wel steeds...

[2:57:59] Wordt hier het kostenvoorzakensbeginsel nog netjes garanteerd?

[2:58:04] Want die discussie hebben we destijds ook gehad.

[2:58:07] Je zou ook kunnen zeggen dat die kabels gewoon aansluitingen zijn op het Nederlandse elektriciteitsnet.

[2:58:13] En nu hebben we gezegd ja, het is eigenlijk een net op zee.

[2:58:16] Maar ja, dan moet je ook, als je zo redeneert, alle partijen die daarop willen aansluiten, willen aansluiten.

[2:58:22] Want anders is het geen openbaar net op zee.

[2:58:25] En we gaan uit van, ik dacht, een jaar of dertig afschrijftermijn.

[2:58:29] Maar ja, dat moet je dan niet zeggen.

[2:58:31] We gaan ze in veertig jaar afschrijven.

[2:58:33] Want we gaan ervan uit dat die windparken op een gegeven moment inderdaad ontmanteld worden.

[2:58:38] Maar dat er dan iets nieuws voorkomt.

[2:58:39] Dus of een nieuw windpark of een nieuw gebruik van die aansluiting.

[2:58:43] En als we dan een iets langere afschrijftermijn gebruiken, gaan ook de tarieven omlaag.

[2:58:47] Dus in de wet wordt een haakje gegeven om de kosten daarvan...

[2:58:53] via een subsidieregeling te doen.

[2:58:55] Ik ben wel benieuwd hoe de minister daarnaar kijkt.

[2:58:57] Wat hij daarvan plan is te gaan doen.

[2:59:00] Dan iets over de kosten van netverliezen.

[2:59:03] Daar hebben we het hier zelden over in de kamer.

[2:59:04] Maar een groot deel van die netkosten...

[2:59:06] of een groot deel, een deel van die netkosten...

[2:59:08] zit in de kosten van netverliezen.

[2:59:11] Namelijk...

[2:59:11] Ik meen iets uit mijn hoofd.

[2:59:13] Vijf procent...

[2:59:16] van de elektriciteit gaat een soort van verloren.

[2:59:19] Namelijk via kabels die warm worden.

[2:59:22] En ook natuurlijk diefstal.

[2:59:23] en andere gekkigheden.

[2:59:26] Dat is namelijk nogal een grote verbruiker.

[2:59:28] Vijf procent van de elektriciteitsverbruik.

[2:59:30] Dat is een hele grote verbruiker in Nederland.

[2:59:33] En daar wordt natuurlijk energie voor ingekocht door de netbeheerders.

[2:59:36] En die doen dat met allerlei contracten die zij afsluiten met energieleveranciers.

[2:59:41] Kan daar misschien ook wat meer toezicht op zijn?

[2:59:43] Want die kosten lopen best wel op.

[2:59:48] En het is natuurlijk geen core business van de netbeheerders om die energie in te kopen.

[2:59:54] Kunnen ze daar een beetje bij geholpen worden...

[2:59:56] zodat wij ook als samenleving weten dat daar efficiënt wordt ingekocht?

[3:00:04] Mijn volgende vraag is digitalisering bij de netbeheerders.

[3:00:11] Zit dat voldoende in de investeringsplannen?

[3:00:14] Want als we het net slimmer willen gaan gebruiken...

[3:00:16] dan moeten we zeker weten dat de netbeheerders ook digitaliseren.

[3:00:19] Kunnen we dat voldoende afdwingen, zo vraag ik de minister?

[3:00:22] kunnen we voldoende afdwingen...

[3:00:24] dat netbeheerders hun transformatorstations digitaliseren?

[3:00:29] Daar liepen ze in het verleden sterk achter.

[3:00:33] Het was vaak ook een kostenpost die ze wegstreepten...

[3:00:35] op het moment dat er andere dingen gefinancierd moesten worden.

[3:00:38] Dus kunnen we digitalisering harde afdwingen?

[3:00:40] Of zegt de minister dat dit een taak van de ACM is die daarop toe moet zien?

[3:00:45] Dan iets over Nuelink.

[3:00:47] Dat is een initiatief.

[3:00:49] En collega Vlag begon er al over.

[3:00:51] Dat is een private partij die een interconnectie met Groot-Brittan...

[3:00:54] met het Verenigd Koninkrijk wil maken.

[3:00:56] In de huidige wet kan die partij dat nu niet meer doen.

[3:01:02] Willen we dat initiatief niet toch gewoon doorzetten?

[3:01:05] Want Tennet schrijft wel degelijk dat er ook een punt is met leveringszekerheid...

[3:01:09] in de komende jaren.

[3:01:11] En die partij is al lang bezig met dat initiatief.

[3:01:13] En die partij mag dat dan niet meer.

[3:01:16] Ik zeg niet gelijk dat we het moeten doen.

[3:01:18] Maar ik ben wel benieuwd naar de reactie van de minister.

[3:01:20] Het is een initiatief gewoon om die twee landen ook aan elkaar te knopen.

[3:01:25] En waarom sluiten we dat nu uit?

[3:01:27] Op dit punt is een interruptie voor u van mevrouw Posma, Nieuws Sociaal Contact.

[3:01:31] Voorzitter, dank.

[3:01:32] Het is altijd goed om landen met elkaar te connecteren, zoals dat zo mooi heet.

[3:01:37] Er ligt natuurlijk al een voorstel, de Lionlink, om ervoor te zorgen dat wij als Nederland

[3:01:42] met het Verenigd Koninkrijk, in dit geval Engeland, gelinkt worden.

[3:01:47] Hoe ziet de heer Bontebal deze twee combinaties dan met elkaar?

[3:01:53] Bontebal.

[3:01:55] Eigenlijk wil ik dat zelf niet hoeven beoordelen.

[3:02:00] En vind ik ook dat we dat als Kamer moeilijk kunnen beoordelen.

[3:02:04] Het Tennet-team maakt natuurlijk plannen voor leveringszekerheid.

[3:02:07] En daar blijkt uit hoeveel gigawatt interconnectiecapaciteit wij met verschillende landen nodig hebben.

[3:02:13] Dit is een initiatief wat loopt.

[3:02:15] Daar is natuurlijk ook gewoon door die partijen geld in gestoken.

[3:02:19] En dat lijkt nu met deze wet, daar komt eigenlijk een streep doorheen.

[3:02:22] De vraag die ik stel, willen we dat of kan deze kabel nuttig zijn in het vergroten van

[3:02:29] de interconnectiecapaciteit naast dat andere initiatief.

[3:02:35] Vervolgt u uw betoog?

[3:02:39] Ik heb nog een beetje een vreemde eend in de bijt, maar ik had hem wel opgeschreven, want

[3:02:43] hij zit me al een tijdje dwars.

[3:02:44] Dat gaat over een specifieke doelgroep, dat zijn glastuinders.

[3:02:50] Sommige glastuiners hebben één heel groot perceel en gebruiken veel gas en elektra.

[3:02:55] En dan doorlopen ze alle energiebelastingsschijven en komen ze ergens in de tweede of in de derde schijf terecht.

[3:03:02] Maar er zijn natuurlijk ook glastuiners die hebben hun kavels opgeknipt in een aantal percelen.

[3:03:06] En voor al die percelen doorlopen ze dan opnieuw de energiebelasting.

[3:03:10] Waarmee natuurlijk die grote glastuiners de facto ook bevoordeeld worden ten opzichte van die wat meer versnipperde glastuiners.

[3:03:17] Dat blijf ik altijd wel een beetje gek vinden.

[3:03:19] Ik snap ook, je levent aan een onroerende zaak.

[3:03:23] Dus als die percelen echt gescheiden zijn...

[3:03:27] kun je ze ook moeilijk op één hoop gooien.

[3:03:29] Maar kun je daar niet toch een soort een virtuele aansluiting van maken?

[3:03:35] Of iets dergelijks.

[3:03:36] Ik vind het een soort onrecht die ik moeilijk te verkroppen vind.

[3:03:40] Tenzij je de energiebelasting een flat rate maakt.

[3:03:42] Dan hebben we alle problemen opgelost.

[3:03:44] Maar zover zijn we nog niet, voorzitter.

[3:03:47] Dan iets over de gasinfra op z'n Noordzee.

[3:03:50] Dat heb ik er in gefietst, omdat ik mevrouw Posma er net iets over hoorde zeggen.

[3:03:53] Je kunt het opruimen of je kunt het laten liggen.

[3:03:56] Ik zou zeggen, laten we die gasinfra vooral gaan gebruiken voor waterstofproductie.

[3:04:01] Een deel kan misschien wel, denk ik, maar dat moeten we uitzoeken.

[3:04:05] Daar wordt onderzoek naar gedaan.

[3:04:07] Er ligt een vrij groot gasnet.

[3:04:09] En als we dat ergens nog voor kunnen hergebruiken, dan zou dat met liefding waard zijn.

[3:04:15] En tot slot, voorzitter, mijn laatste punt, de allocatiepunten.

[3:04:22] Ik ga daar geen heel lang verhaal van maken.

[3:04:25] Maar de brief die ik kreeg, daar was ik nog niet blij mee.

[3:04:30] Want er wordt gesuggereerd dat er overleg is geweest met de sector.

[3:04:33] En dat die het er mee eens zijn.

[3:04:35] En de sector zegt tegen mij, dat is helemaal niet waar.

[3:04:38] Dus er kan nog een heel veel gedoe komen over die allocatiepunten.

[3:04:42] Als je inderdaad toestaat dat er achter een allocatiepunt...

[3:04:47] nog een allocatiepunt komt...

[3:04:49] en ze behoren tot dezelfde installatie...

[3:04:51] dan komt er een hoop gedonder over balansverantwoordelijkheid.

[3:04:58] Een meter die uitvalt, terwijl de andere niet uitvalt.

[3:05:01] De eerste meter moet het dan maar oplossen.

[3:05:05] Ik durf er een goede fles wijn op te zetten.

[3:05:07] Als we dit zo gaan doen, dat het een puinhoop wordt...

[3:05:11] en dat we er over een paar jaar heel veel spuit van hebben.

[3:05:13] Dus ik zou graag zien dat de minister in het energiebesluit

[3:05:18] dat goed regelt en eerst met de sector opnieuw erover gaat praten

[3:05:21] dat we alsjeblieft iets maken wat werkbaar is en de transitie echt op gang helpt.

[3:05:28] Ik overweeg iets van de motie, maar doorgaans is de minister zo redelijk

[3:05:32] dat hij mij gewoon toezegt dat hij dat op gaat lossen,

[3:05:34] zodat ik een motie achterwege kan laten.

[3:05:37] Dank u wel, voorzitter.

[3:05:38] Dank u wel, heer Bontenbal.

[3:05:40] Volgens mij zijn er geen interrupties meer.

[3:05:42] Dan geef ik het voorzitterschap over aan de heer Erkens.

[3:05:46] Dank, mevrouw Beckerman, die ons voor de lunch praatte.

[3:05:48] Ik moest wel lachen, want de heer Bontenbal zei...

[3:05:50] ik zal een aantal dingen schrappen, maar het werd bijna een filibuster...

[3:05:53] rondom de allocatiepunten.

[3:05:55] Het was niet uw kosteninbreng, collega, maar ik geef het woord aan mevrouw Beckerman.

[3:06:00] Dank u wel, voorzitter.

[3:06:01] De allocatiepunten.

[3:06:02] Nee.

[3:06:04] Ik heb al van verschillende Kamerleden appjes gehad...

[3:06:08] Maar helaas ben ik net zo breedsprakig als andere pappenheimers in dit debat.

[3:06:14] Dus ik ga toch nog wat inbrengen doen.

[3:06:17] Ik vond het debat vorige week deze dag ook interessant.

[3:06:21] En wat we toch merken is de markt is niet meer heilig.

[3:06:25] De VVD of zelfs de VVD pleit hier voor een inperking van de macht van bedrijven.

[3:06:29] Het beschermen van huishoudens vorige week.

[3:06:31] De minister pleit ervoor om nieuwe warmten en het weer.

[3:06:33] Al is het dan gedeeltelijk publiek te maken.

[3:06:36] Dat gezegd hebbende is deze wet geen kentering met decennia van geloof in de markt.

[3:06:41] Her en der schaven er wat scherpe kantjes van af.

[3:06:44] De markt, maar wel iets aaibaarder.

[3:06:48] Waar de wet collectieve warmte straks weer gaat voor een collectieve aanpak en een vaak

[3:06:52] publieke warmtevoorziening, doet deze wet dat expliciet niet.

[3:06:55] Waarom loopt dat zo uiteen, vragen we de minister.

[3:06:58] En ik heb toch gisteren weer besteed aan het zitten lezen in wat stukken van voorgangers

[3:07:05] van deze minister, zoals de derde energienota van minister Wijfels, om te kijken hoe is

[3:07:10] het eigenlijk zo gekomen, hoe is dit energiesysteem zo opgebouwd.

[3:07:14] En daarin werd de privatisering van energie aangekondigd.

[3:07:17] En het idee was dat Nederland hierin voorop moest gaan.

[3:07:21] Of de letterlijke woorden, een keuze voor meer marktwerking, niet Europa volgend, maar

[3:07:26] stimulerend.

[3:07:28] De beloftes uit de jaren goedkopere energie, betere efficiëntie, betere dienstverlening

[3:07:34] zijn niet ingelost.

[3:07:36] De energiecrisis van vorig jaar laat de kwetsbaarheden zien.

[3:07:40] Private winsten, maar miljarden publiek geld nodig als het misgaat.

[3:07:45] Hoewel de neiging is om deze crisis niet in verband te brengen met hoe we ons systeem

[3:07:49] hebben ingericht, zijn we wel degelijk vooraf stevig gewaarschuwd dat in een privaat energiesysteem

[3:07:56] prijspieken voorkomen.

[3:07:57] De energieraad gaf in de periode dat we het vorige systeem invoerden mooie rapporten uit.

[3:08:12] Zij schreef begin jaren 2000 een aantal van die kritische rapporten over de voorgenomen

[3:08:17] verdere privatiseringen.

[3:08:18] Zij schreef dat energiebedrijven geen kapitale investeringen zullen doen als er onvoldoende

[3:08:24] zekerheid is dat de opgewekte elektriciteit gedurende langere tijd tegen hoge prijzen

[3:08:28] kan worden verkocht.

[3:08:30] De markt neigt vanzelf naar krapte.

[3:08:33] Volgens mij is dit nog steeds een heel relevant punt.

[3:08:36] Of hun andere punt op dat moment.

[3:08:39] Als een crisis ontstaat, is de kans groot dat de overheid moet optreden als crisismanager.

[3:08:44] Ook opnieuw een heel relevant punt.

[3:08:47] Het was me wellicht wel goed geweest, dat had ik gisteren opgeschreven,

[3:08:52] als we ook nu een energieraadrapport hadden gehad.

[3:08:56] We kunnen natuurlijk niet weten wat er gebeurd was als we van energie geen markt hadden gemaakt.

[3:09:01] Dat is natuurlijk volkomen helder.

[3:09:03] Maar wat we wel weten, is dat we één, naar een periode gaan met internationaal veel onzekerheid.

[3:09:10] En dat is bijna eufemistisch uitgedrukt.

[3:09:11] En twee, we tegelijkertijd nieuwe, duurzame energie willen produceren en gebruiken.

[3:09:17] En drie, opslag eigenlijk steeds crucialer wordt.

[3:09:21] We zagen vorig jaar in de energiecrisis hoe cruciaal gasopslag was.

[3:09:26] Zal dat nu in een nieuw energiesysteem...

[3:09:29] zeker wanneer dat in de woorden van deze wet grilliger is, opslag heel cruciaal zijn.

[3:09:35] En de vraag past daarbij of een privaatsysteem wel het beste werkt.

[3:09:39] en juist overschakelijk op een veelvoud van bronnen in een gillig systeem,

[3:09:44] vraagt om een goede planning van zowel productie, netcapaciteit als opslagcapaciteit.

[3:09:50] En wat past daar nou het beste bij?

[3:09:52] Hoe zorgen we voor betrouwbaar en betaalbaar als we het systeem zo privaat laten?

[3:09:59] Ik heb ook... Herkens is er, voorzitter. Ik niet.

[3:10:03] Interruptie van mevrouw Posma.

[3:10:05] Dank, voorzitter.

[3:10:06] Volgens mij is het een terecht betoog over de waarden die je kan hebben door belangrijke

[3:10:12] zaken in overheidshanden te houden.

[3:10:14] Ook wel terecht dat je niet weet wat de markt doet als je het nooit een kans hebt gegeven.

[3:10:19] U noemde net even kort het belang van leveringszekerheid.

[3:10:24] We hadden het net al even over het opslaan van energie, waarbij de ministers ook hebben

[3:10:30] gevraagd waar die grens ligt, want juist het werken met grote batterijen kan heel goed

[3:10:34] werken voor de netcongestie.

[3:10:36] Is de SP het met mij eens dat het wel heel belangrijk is om ervoor te zorgen dat dat

[3:10:41] in publieke handen kan zijn?

[3:10:43] Wij zien bijvoorbeeld dat veel van die batterijen in de handen zijn van private equity.

[3:10:47] Daar heb ik geen illusie over het feit dat zij het liefst gewoon heel veel geld verdienen

[3:10:51] met de handel die haar bijhoort, dus goedkoop inkopen en op een ander moment weer loslaten.

[3:10:58] Er zit voor onze fractie een angst bij dat dat betekent dat uiteindelijk het energiebedrag

[3:11:04] voor de huishoudens gewoon duurder wordt.

[3:11:07] Deelt mevrouw Beckerman.

[3:11:08] Mevrouw Beckerman, deelt u...

[3:11:09] Ja, deelt de SP de mening dat private equity

[3:11:12] vooral gericht is op het maken van snelle winsten

[3:11:14] en dat niet altijd het belang is van de consumentaars?

[3:11:17] Niet een heel moeilijk antwoord.

[3:11:18] Ja, dat is precies

[3:11:21] de mening die de SP is toegedaan.

[3:11:23] Natuurlijk breder dan alleen energie.

[3:11:25] Maar ik vind

[3:11:26] het een heel interessant punt inderdaad

[3:11:28] over die opslag. Want ik vond dat vorig jaar

[3:11:31] eigenlijk een heel pijnlijke

[3:11:33] natuurlijk in die energiecrisis, gascrisis, is dat we al die gasopslagen privaat waren,

[3:11:41] deels zelfs in handen van gasbron.

[3:11:45] En ik vind het ook interessant dat we, nou ja, dat de heer Erkens heeft vorige week in

[3:11:50] de debat, en ik weet niet of u daarbij was, maar zelfs gepleit voor een verplichte vulgraat.

[3:11:56] En het blijft natuurlijk heel ingewikkeld dat je dat dus zo privaat hebt gemaakt en vervolgens

[3:12:01] als overheid daar van alles aan moet doen, terwijl die markt, ja, die neigt ernaar om te zorgen dat

[3:12:06] ze dat zo, ja, zo'n goed mogelijke prijs kunnen verkopen, terwijl de overheid moet garanderen dat

[3:12:11] iedereen voldoende warmte en, nou ja, energie heeft. En daarom denk ik dat als we een nieuw

[3:12:18] systeem vormgeven, we echt eens goed moeten kijken, nou, is dat nou wel zo'n slimme keuze

[3:12:22] om dat privaat te maken? En ik denk bij Opslag dat het dus heel goed zou zijn als we daarin

[3:12:28] en dat we dat publiek doen.

[3:12:31] En daar is nog wel een andere reden ook bij.

[3:12:35] En dat is dat wij bij Opslag ook snel denken...

[3:12:38] als je dat allemaal individueel...

[3:12:40] ook als je naar wijken kijkt, individueel gaat regelen...

[3:12:42] is dat en veel kostbaarder...

[3:12:46] en milieutechnisch ook niet heel erg verantwoord...

[3:12:49] met al die losse kleine batterijen.

[3:12:52] Dus het simpele antwoord was ja.

[3:12:54] Maar goed, breedspraakigheid is...

[3:12:57] Dat kunnen wij u ook, naar de heer Bontembal, dus dat is prima.

[3:13:00] Mevrouw Beckerman vervolgt haar betoog.

[3:13:02] Ja, dank u wel, voorzitter.

[3:13:03] We doen nu net alsof alles de schuld is van Bontembal, terwijl we zelf net zo breedsprakig zijn.

[3:13:08] Altijd is alles het schuld van het CDA, dus dat klopt in dit geval.

[3:13:12] Ik kan niet de microfoon zo uitzetten, omdat ik niet de voorzittersplek heb, helaas.

[3:13:15] Maar mevrouw Beckerman vervolgt haar betoog.

[3:13:16] Ja, voorzitter, ik sluit aan bij de woorden van de heer Bontembal.

[3:13:20] Nee, waarbij wij ook de VVD nog wel eens wat schuld willen toeschuiven.

[3:13:27] Maar dat kan allemaal nog komen.

[3:13:30] Laten we even naar de saaiere en concrete punten voor vandaag gaan.

[3:13:33] Prioriteringskader voor ruimte op het net, voorzitter.

[3:13:36] We hebben de regering de vraag gesteld waarom zij geen duidelijk prioriteringskader heeft opgenomen

[3:13:40] om een eerlijke, op publieke waarde gestoelde verdeling van de beperkte ruimte op het net te waarborgen.

[3:13:46] De regering stelt dat op grond van jurisprudentie van het Europese Hof zij niet bevoegd is om

[3:13:52] aanvullende regels te stellen over het aansluiten en transporteren door de TSB's en de DSB's,

[3:13:57] en dus ook niet over de eventuele prioritering daarbij.

[3:14:02] Maar echter, ACM beveelt juist in haar analyse van de wet aan houvast te geven aan netbeheerders

[3:14:08] om toch keuzes te kunnen maken.

[3:14:10] ACM meent dat een duidelijk kader voor de prioritering van netinvesteringen door netbeheerders

[3:14:14] wenselijk en nodig is om te zorgen voor een prioritering die voor de samenleving als geheel

[3:14:20] de meeste waarde heeft.

[3:14:22] Dit voorkomt dat de volgorde van netinvestering kan worden bepaald door een te beperkte eenzijdige

[3:14:27] belangenafweging.

[3:14:29] Ervaring leert ons dat voorgaande regeringen maar al te graag en overhaast een extreme lezing

[3:14:35] van Europese wetgeving en correspondentie volgden.

[3:14:38] Dit heeft geleid tot een privatiseringsgolf die in andere landen niet zo in zo'n extreme

[3:14:42] heeft plaatsgevonden. De voorbeelden zijn vandaag natuurlijk al vaak genoemd.

[3:14:48] Dit allemaal omdat regeringen bang waren om Europese wetten te overtreden.

[3:14:52] De SP is bang dat dit hier weer speelt. Is het echt zo dat een prioriteringskader niet kan?

[3:14:57] Welke mogelijkheden ziet het kabinet om invulling te geven aan de aanbeveling van de ACM?

[3:15:02] Hoe houdt het kabinet de verschillende afwegingen en voorstellen werkbaar

[3:15:06] voor gemeenten en systeembeheerders?

[3:15:08] Dan de investeringsplannen.

[3:15:11] Elke twee jaar delen de netbeheerders welke verbeteringen en reparaties er gepland staan

[3:15:15] en hoeveel geld er de komende tien jaar geïnvesteerd wordt.

[3:15:19] De meest recente investeringsplannen zijn op 1 november 2023 ter constatie aangeboden.

[3:15:24] Wij vragen ons oprecht af, en mevrouw Rodekerken stelde geloof ik net ook die vraag, of netbeheerders

[3:15:30] met tien jaar wel ver genoeg voor uitkijken.

[3:15:33] Want over tien jaar zijn we niet eens halverwege door de energietransitie heen, zoals nu gepland

[3:15:38] Als wij doelen hebben voor 2050, zouden de plannen van de netbeheer dus niet daarop gericht

[3:15:45] moeten zijn?

[3:15:46] Zouden de plannen niet in ieder geval minimaal 25 jaar vooruit moeten kijken?

[3:15:50] Anders kan een situatie ontstaan waarin wij nu het net verzwaren ter voorbereiding van

[3:15:54] het energiesysteem van 2035, waardoor we in 2035 weer opnieuw kunnen beginnen voor het

[3:16:00] energiesysteem van 2050.

[3:16:02] Dat zou toch een verspilling van tijd, energie en geld zijn.

[3:16:05] Graag een reactie hierop.

[3:16:08] En het ACM merkt verderop dat het wetsvoorstel Energiewet weinig houvast geeft om de vraag

[3:16:13] te beantwoorden of een netbeheerder genoeg doet om transportschaarzen te voorkomen.

[3:16:18] Het wetsvoorstel draagt de netbeheerders op om te waarborgen dat hun net op de korte en

[3:16:23] lange termijn kan voldoen aan de redelijke vraag naar transport van energie.

[3:16:27] Maar onduidelijk is eigenlijk, ja, wat nou redelijke vraag, wat houdt de redelijke vraag

[3:16:33] nou in?

[3:16:35] Kan de minister meer informatie geven over hoe de lange termijn genoeg

[3:16:40] en redelijke vragen gedefinieerd worden?

[3:16:41] Dus die drie, lange termijn genoeg en redelijke vraag.

[3:16:44] Wat is daar nou de uitwerking van?

[3:16:47] En kunnen deze definities gewoon preciezer geformuleerd worden?

[3:16:50] Kan de regering onderbouwen waarom deze definities nu zo vaag worden gehouden?

[3:16:55] En de SP is van mening dat een betere definitie ten goede zou komen

[3:16:58] van een gerichte en toekomstbestendige transitie.

[3:17:01] We hebben eerder vragen gesteld over de manier waarop maatstafconcurrentie nu

[3:17:04] vormgegeven wordt en heeft de minister een update hiervan.

[3:17:08] Hoe behoort de energiewet dat maatstafconcurrentie lange termijn denken

[3:17:11] beloont in plaats van korte termijn efficiëntie denken?

[3:17:17] Voorzitter, dan het Adviescollege Toetsingregeldruk, ATR, die adviseert

[3:17:23] echt negatief over dit wetsvoorstel, met name omdat uiteindelijk verplichtingen

[3:17:28] pas in lage regelgeving uitgewerkt worden.

[3:17:30] Zij adviseren dan ook om inzicht te bieden in wat inhoudelijk met de lagere regelgeving

[3:17:36] zal worden beoogd.

[3:17:38] De regering heeft aangegeven dat ze dit hebben gedaan om gelaagdheid te borgen.

[3:17:43] Wij vrezen dat hiermee veel verantwoordelijkheid overgeheveld wordt aan de lagere overheden,

[3:17:48] zonder dat capaciteit wordt vergroot.

[3:17:50] Hoe voorkomen wij dat de effectiviteit van de wet niet ondermijnd wordt door een gebrek

[3:17:55] aan middelen en capaciteit bij andere overheden?

[3:18:00] Voorzitter, dan is het voordeel van de laatste spreken zijn wel dat er veel gezegd is, maar

[3:18:05] ik wil nog één groots punt voor de SP maken en dat is ons laatste, maar zeker niet het

[3:18:10] minst belangrijke punt voor ons en dat is de rechtvaardige energietarieven.

[3:18:14] Vorige week hebben we daar natuurlijk ook veel over gezegd, maar heel lang is door middel

[3:18:19] van prijssprikkels gedacht dat huishoudens zouden gaan verduurzamen en steeds hogere

[3:18:24] belasting op gas moest hiervoor zorgen.

[3:18:25] Maar heel veel huishoudens kunnen helemaal niet zelf verduurzamen, omdat ze huren of

[3:18:29] omdat ze kopen, maar te weinig geld hebben om te investeren.

[3:18:32] Het jaagt mensen armoede in en helpt het klimaat niet.

[3:18:35] Aan de andere kant, en dat raakt natuurlijk heel erg aan het debat van vandaag, zijn de

[3:18:39] grote energieverbruikers die juist zeer weinig betalen aan belasting.

[3:18:43] In Nederland geldt een degressieve structuur voor de energiebelasting, tarieven op aardgas

[3:18:46] en elektriciteit.

[3:18:49] Grote energieintensieve bedrijven betalen dus relatief veel minder energiebelasting

[3:18:52] dan huishoudens.

[3:18:53] en hierdoor vormt deze regeling een perverse prikkel

[3:18:56] die het besparen op eindgebruik niet optimaal stimuleert en niet rechtvaardig is.

[3:19:01] Vorig jaar heeft het kabinet mooie stappen gezet

[3:19:03] om de degressiviteit van energiebelastingstelsel te verminderen,

[3:19:07] maar de belastingen zijn nog verre van gelijk.

[3:19:10] De vervuiler betaalt dus nog niet.

[3:19:13] En tegen 2030, als de vermindering van degressiviteit voltooid is,

[3:19:17] zullen huishoudens nog steeds 25 keer zoveel betalen in energiebelasting

[3:19:22] als de grootste gebruikers. Dat is een gigantisch verschil, 25 keer.

[3:19:28] En wat de SP betreft is dat echt nog teleurstellend.

[3:19:31] En past dat niet binnen rechtvaardig klimaatbeleid?

[3:19:33] Ziet het kabinet in de energiewet nog kansen om dit recht te zetten?

[3:19:37] En hoe verdedigt de regering het beleid dat de grootste gebruikers uit de wind houdt

[3:19:41] en de vervuilers een korting geeft?

[3:19:44] Dank u wel, voorzitter.

[3:19:45] Dank. Dan draag ik het voorzitterslap weer over aan mevrouw Beckerman.

[3:19:48] Ja, dank u wel. En daarbij ligt er een keuze voor.

[3:19:54] De minister heeft aangeboden, het is een prachtig aanbod, om de vragen die vorige week, dat

[3:20:03] ging om het blokje data, nog niet beantwoord zijn, die kan hij nu direct beantwoorden.

[3:20:08] We kunnen ook schorsen voor de lunch.

[3:20:13] Voor de mensen thuis, er keken een paar mensen mij heel paniekerig aan, daar gaan we schorsen

[3:20:17] voor de lunch.

[3:20:17] U heeft opnieuw veel vragen gesteld, dus we zullen wel een schorsing van drie kwartier moeten inlassen.

[3:20:25] Dan gaan we drie kwartier schorsen en dan komen we terug.

[3:20:33] Ik schors tot tien over twee.

[4:14:39] Welkom bij het debat over de Energiewet.

[4:14:42] Vandaag staat de behandeling op het schema van het onderdeel Systemen.

[4:14:47] We hebben net geluisterd naar de eerste termijn, de inbreng van de Kamer.

[4:14:50] We gaan nu luisteren naar de beantwoording van de minister in eerste termijn.

[4:14:54] Dat zal alle vragen die zojuist zijn gesteld betreffen als mede het blokje DASA van vorige week.

[4:15:03] Toch stel ik voor om nog steeds zes interrupties van de zijde van de Kamer toe te staan.

[4:15:10] En alleen wanneer we er allemaal een beetje vlot en kort en bondig doorheen gaan,

[4:15:16] en daar kan ik de minister toe vertrouwen, maar mijzelf en de Kamerleden

[4:15:20] is dat soms wat grilliger, dan kunnen we wat extra interrupties toevoegen.

[4:15:26] Maar ik moet u wel melden dat de eindtijd van zeven uur van vandaag

[4:15:29] ook echt de eindtijd zal zijn.

[4:15:32] Dan geef ik nu het woord aan de minister

[4:15:33] en verzoek om eerst even de blokjes van de beantwoording te noemen.

[4:15:37] Dank u wel, voorzitter. En ik ga proberen ongeveer 250 vragen te beantwoorden.

[4:15:44] Ik begin zo meteen met een korte inleiding

[4:15:45] en een paar algemene vragen ook over NPE.

[4:15:49] Dan is het eerste blok netcongestie.

[4:15:52] Tweede blok taken netbeheerders.

[4:15:55] Het derde, prioriteren van investeren en aansluiten.

[4:15:59] Vierde, hybride interconnectoren en wind op zee.

[4:16:03] Het vijfde, toezicht en taken van de ACM, inclusief tarieven.

[4:16:08] Dan overige vragen die in dit debat zijn gesteld.

[4:16:12] Daarna het blok data van vorige week

[4:16:14] en dan de appreciatie van de amendementen.

[4:16:17] Als ik dat zelf voor zeven uur haal, dan heb ik heel snel gepraat.

[4:16:20] Dus ik ga meteen beginnen, als u het goed vindt.

[4:16:23] Voorzitter, de Energiewet regelt heel veel voor ons hele energiesysteem,

[4:16:26] naast betere bescherming voor consumenten die we vorige week al bespraken.

[4:16:31] En de Energiewet zet veel voort in het centrale systeem

[4:16:34] dat op dit moment goed werkt, zoals het netbeheer en de toezicht.

[4:16:37] De wet geeft daarnaast meer mogelijkheden

[4:16:39] om ons energiesysteem ook decentraal beter te organiseren,

[4:16:42] bijvoorbeeld tegen de files op het elektriciteitsnet.

[4:16:46] Naast deze wet bestaat de aanpak van netcongressie ook uit snelle bouwen en uitbreiden,

[4:16:51] slimme inzicht en meer transparantie en het beter benutten van het netwerk.

[4:16:55] De Energiewet maakt ook regels mogelijk voor de volgorde van investeringen in het energiesysteem.

[4:17:01] Wat voorrang krijgt, zijn de investeringen die nodig zijn

[4:17:03] voor de nationale en provinciale projecten uit het meerjarige programma Infrastructuur, Energie en Klimaat.

[4:17:09] Dat zijn bijvoorbeeld de investeringen voor wind op zee, verduurzaming van de industrie

[4:17:13] en de uitbreiding van onze woningbouw.

[4:17:16] Afgelopen week heeft u de derde nota van wijziging ontvangen.

[4:17:19] Op verzoek van de Kamer voeg ik nu ook de regels voor het elektriciteitsnet op zee, daaraan

[4:17:24] toe de zogenaamde hybride interconnectoren.

[4:17:27] Dat is een windpark op zee dat verbonden is met het net van twee landen en zo grensoverschrijdende

[4:17:33] elektriciteitsuitwisseling mogelijk maakt.

[4:17:34] Het zorgt voor leveringszekerheid tegen lagere kosten en voor een efficiënt gebruik van de

[4:17:39] infrastructuur op de Noordzee en bij de aanlanding.

[4:17:42] Het brengt een duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem dichterbij.

[4:17:47] Voorzitter, een van de favoriete onderwerpen van mijzelf en de Kamer

[4:17:50] is het Nationaal Plan Energiesysteem.

[4:17:52] We brengen nu in kaart hoe het energiesysteem er in 2050 uitziet

[4:17:56] en wat er in de komende jaren nodig is om daar te komen.

[4:17:59] We beschrijven de eindbestemming en hoe we daar stap voor stap komen.

[4:18:03] Zo hebben we meer regie en sturing op het energieaanbod, de infrastructuur,

[4:18:06] hoeveel ruimte nodig is en hoe we deze verdelen en waar we besparen.

[4:18:10] Zo bouwen we met het Nationaal Plan Energiesysteem aan de toekomst van energie in ons land.

[4:18:16] Ik voldoen daarom graag aan het verzoek van de heer Erkens om een nota van wijziging te sturen

[4:18:20] om het Nationaal Plan Energiesysteem ook goed in deze energiewet te verankeren.

[4:18:25] De heer Erkens en ik hebben vaker over deze onderwerpen gesproken,

[4:18:29] ook naar aanleiding van een eerdere initiatiefnota van hem.

[4:18:31] Via de nota van wijziging die ik nog voorafgaand aan de plenaire behandeling zal toesturen, zorgen

[4:18:38] we ervoor dat de hele cyclus van het NPE dan goed in het wetsvoorstel wordt verwerkt, net

[4:18:44] als de energiestrategie die de heer Erkes ook voorstelt.

[4:18:47] De jaarlijkse energienota met beleidsprioriteit van het kabinet voor het energiebeleid komt

[4:18:51] namelijk overeen met het voorstel.

[4:18:54] Het kabinet ziet leveringszekerheid en energieonafhankelijkheid als de belangrijke thema's voor het NPE.

[4:19:00] Ik zeg ook toe dat deze thema's dus goed zullen worden meegenomen in de verdere uitwerking

[4:19:05] van de hele cyclus.

[4:19:08] Advies vanuit een onafhankelijk adviesorgaan, gevormd door een selecte groep van nationale

[4:19:13] en internationale experts, kan daar dan ook een waardevolle toevoeging op bieden.

[4:19:18] Het is belangrijk dat de Raad voor Energie zich dan niet focust op een deelthema, maar

[4:19:25] vooral ook echt integraal kijkt zodat Kamer en kabinet daar goed op worden geadviseerd.

[4:19:29] Ik kom straks nog bij de appreciatie van het amendement van de lid Erkens...

[4:19:33] maar u kunt zich wel iets voorstellen, denk ik, bij mijn oordeel.

[4:19:37] In dat hele systeem dat we met elkaar aan het bouwen zijn...

[4:19:41] een paar algemene vragen die hier ook aan raken.

[4:19:44] De heer Grimwits vroeg naar het 100 procent CO2-vrije elektriciteitssysteem.

[4:19:51] Dat is ook echt het doel van het Nationaal Plan Energiesysteem.

[4:19:54] In bijlaag B is reeds een ontwikkelpad voor de elektriciteitsketen opgenomen.

[4:19:58] En op mijn initiatief is tijdens het Nederlands voorzitterschap van het Pentalateraal Energieforum

[4:20:03] ook een verklaring getekend door alle landen in Noordwest-Europa dat zij ook zullen streven

[4:20:09] naar die 100% CO2-vrije elektriciteitsproductie in 2035.

[4:20:14] En dat gaan we natuurlijk voor een groot deel al bewerkstelligen via ETS1 met afnemende

[4:20:19] emissierechten.

[4:20:20] Maar we zullen de komende jaren ook echt moeten sturen op het flexibele vermogen dat we nodig

[4:20:26] op de momenten dat zon en wind ons niet in die productie kunnen voorzien.

[4:20:31] Daar zijn we op dit moment volop bezig met een aantal lopende onderzoeken.

[4:20:36] Een deel daarvan komt ook in de loop van dit jaar beschikbaar.

[4:20:40] Maar ik deel dus helemaal met de heer Grimwis-Verzullen...

[4:20:42] in de komende twee, drie jaar een aantal fundamentele keuzes nog moeten maken...

[4:20:46] over welke rol het flexibele vermogen gaat spelen...

[4:20:52] en wat de beste financiering daarvoor is om dat ook echt in de markt te houden.

[4:20:58] De heer Grimwits vroeg ook meer in algemene zin naar de veiligheid van het systeem.

[4:21:03] We zien natuurlijk een groeiende interesse van ongewenste actoren

[4:21:05] op onze energieinfrastructuur

[4:21:07] en de bescherming en veiligheid daarvan heeft de allerhoogste prioriteit.

[4:21:12] Vitale energieambiders zijn hier op de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor

[4:21:15] en nemen ook aan de lopende band weerbereidsmaatregelen,

[4:21:19] maar EZK en de betrokken veiligheidsdepartementen

[4:21:21] ondersteunen dit, onder andere met de rijksbreide implementatie van het

[4:21:24] tweede netwerk informatiebeveiliging richtlijn en de weerbereid kritieke

[4:21:29] entiteiten richtlijn. En hierbij zijn dus alle Nederlandse partijen in de

[4:21:34] veiligheidsketen betrokken. De heer Kops vroeg naar de omvang van de

[4:21:38] investeringen die nodig is voor dit hele systeem. Nou, systeembeheerders voor gas

[4:21:43] en elektriciteit verwachten de komende jaren gemiddeld 8 miljard per jaar te

[4:21:46] investeren. Het grootste deel van de investeringen gaat naar de uitbreiding

[4:21:49] van het elektriciteitsnet. Met als hoofddoelen infrastructuur die betrouwbaar en veilig is,

[4:21:54] de groei van woningbouw en economie te faciliteren en ook voor de inpassing van de energietransitie.

[4:22:01] En de investeringsplannen van de netbeheerders kijken hiervoor tien jaar vooruit. Daar hebben

[4:22:04] ook meerdere van u naar gevraagd. Maar ik denk dat het belangrijk is om ons te realiseren

[4:22:08] dat die investeringsplannen ook elke twee jaar moeten worden geüpdate. Dus het is

[4:22:12] wel ook een continu bewegende doorkijk tien jaar vooruit. Dus het is niet zo dat wat nu

[4:22:17] is gepubliceerd richting 2034, ook nu dan tien jaar stilstaat.

[4:22:23] Dit wordt echt elke twee jaar weer geüpdate en daar vormt dan ook het

[4:22:27] meerjarige investeringskader voor energie en klimaat een belangrijke basis voor.

[4:22:33] En de ACM toetst nadrukkelijk of de investeringen voldoende zijn.

[4:22:39] De heer Bekker, ja.

[4:22:42] Interruptie van de heer Vlag, SGP.

[4:22:45] Een vraag over de tienjaarstermijn van de investeringsplannen.

[4:22:49] De huidige ANVB staat al tien jaar.

[4:22:52] Zou de minister willen overwegen om in de nieuwe ANVB op te nemen dat er naast de komende tien jaar

[4:22:57] ook altijd een doorkijken is naar, laten we zeggen, 25 jaar, om niet opnieuw verrast te worden

[4:23:01] door de snelle ontwikkelingen, om daar ook de tijd voor te hebben om ze goed te kunnen implementeren?

[4:23:08] Als ik zo het debat hoor, dan moeten wij bij onze continue updates van het Nationaal Plan Energiesysteem

[4:23:13] dat energiesysteem deze koppeling nog nadrukkelijker gaat maken.

[4:23:17] Want wij willen juist vanuit het NPE ook veel meer sturing en richting geven

[4:23:22] aan de netbeheerders, wat we van hen verwachten,

[4:23:24] om dat energiesysteem ook daadwerkelijk mogelijk te maken.

[4:23:27] En er zijn een paar dingen die we nu verder aan het uitbouwen zijn.

[4:23:30] De afbouwpaden voor gas, het meer decentrale element van het NPE.

[4:23:34] Ik ga ervan uit dat dat dus ook weer zal leiden

[4:23:37] tot nieuwe vragen en opdrachten voor de netbeheerders.

[4:23:39] Dus die koppeling tussen dat continu bijzetten van het NPE

[4:23:43] en die tweejaarlijkse bijstelling van het IP,

[4:23:45] daar ga ik even over nadenken hoe ik daar

[4:23:47] de aansprong van de heer Vlag

[4:23:48] zo goed mogelijk in kwijt kan.

[4:23:51] Voorzitter, mevrouw Beckerman

[4:23:52] stelde terecht dat we

[4:23:54] nu, zeker

[4:23:56] de huidige elektriciteitswet en gaswet

[4:23:59] zijn behoorlijk oud

[4:24:01] en we komen nu

[4:24:03] ook wel echt tot een fundamentele

[4:24:05] kentering in de rolverdeling tussen

[4:24:06] markt en overheid.

[4:24:09] De ordening voor elektriciteit en gas

[4:24:11] zijn daarbij ook wel echt anders dan die voor warmte.

[4:24:14] Bij warmte heb ik met het kabinet heel nadrukkelijk gekozen...

[4:24:18] voor een veel grotere publieke rol.

[4:24:21] Dat onder andere vanwege het aantal huishoudens...

[4:24:23] dat de komende jaren zal worden aangesloten op collectieve warmte.

[4:24:27] En dat geïntegreerde systeem...

[4:24:28] waar je gewoon vastzit aan één en hetzelfde bedrijf.

[4:24:33] En dat vraagt ook een veel grotere rol van publieke partijen.

[4:24:37] En u heeft wellicht al met een schuin oog naar de voorjaarsnota vandaag gekeken...

[4:24:40] Maar ook een aantal maatregelen zijn opgenomen om dus die uitrol van die publieke warmtevoorzieningen

[4:24:46] ook financieel te ondersteunen.

[4:24:48] Bij elektriciteit en bij gas gaat het echt om concurrentie op de infrastructuur.

[4:24:53] Waarbij we wel de consumentenbescherming met deze energiewet echt flink versterken ten opzichte

[4:24:59] van de wetgeving die we nu kennen.

[4:25:02] De rol van de ACM ook groter is en ook de ACM die rol ook nadrukkelijker invult.

[4:25:06] En daar kom ik straks op.

[4:25:08] De taken van het netbeheer is ook echt wel bezien in het licht van de energietransitie,

[4:25:13] energieonafhankelijkheid en energieleveringszekerheid.

[4:25:17] Tot slot in het algemene blok, mevrouw Kreuger,

[4:25:21] die hier ook in lijn met haar betoog bij het Nationaal Plan Energiesysteem

[4:25:25] het decentrale onderdeel van het systeem nogmaals benadrukte.

[4:25:31] En het klopt, meer en meer zal er een decentraal energiesysteem

[4:25:35] ...verder worden opgebouwd naast het centrale energiesysteem dat we nu hebben.

[4:25:39] Niet per se ter vervanging, maar echt aanvullend op elkaar.

[4:25:43] En deze ontwikkeling beschrijven we ook nadrukkelijk in het MPE.

[4:25:46] We gaan ook, naar aanleiding van het debat dat ik daar met mevrouw Kreugen over had...

[4:25:50] ...en haar motie, dat in het vervolg van het MPE verder invullen.

[4:25:54] En dit wetsvoorstel zet daar alvast een aantal stappen voor.

[4:25:58] Meer ruimte voor lokale initiatieven met de introductie van peer-to-peer-handeling...

[4:26:02] en de betere inbedding van energiegemeenschappen.

[4:26:06] En dat zullen we de komende jaren dan ook verder moeten uitbouwen

[4:26:09] met de implementatie van de EMD-richtlijn die er nog aankomt.

[4:26:12] Ik kom straks ook op het amendement van mevrouw Kreuger

[4:26:14] dat ze heeft ingediend om alvast een stap in die richting te zetten.

[4:26:19] Maar zij voegde daar in haar termijn net ook het prachtig woord

[4:26:23] energieplanologie aan toe.

[4:26:24] En dat is ook wel natuurlijk relevant

[4:26:26] om dat decentrale energiesysteem ook daadwerkelijk van de grond te krijgen.

[4:26:30] En naast het Nationaal Plan Energiesysteem

[4:26:32] zullen we dan ook de regionale energiestrategieën goed moeten benutten.

[4:26:36] Wat wil je aan decentrale opwek-opslag?

[4:26:41] Welke rol spelen energiegemeenschappen en warmtegemeenschappen daarin?

[4:26:44] Hoe stuur je dan als mede-overheid ook via je ruimtelijke instrumentarium

[4:26:48] om dat ook voor elkaar te krijgen?

[4:26:50] En welke rol gaan systeembeheerders spelen om die energiegemeenschappen

[4:26:54] en warmtegemeenschappen dan ook zo goed mogelijk te faciliteren?

[4:26:57] Dus dat heeft deels een basis al in deze energiewet,

[4:27:00] wellicht nog wat steviger met het amendementkreuger

[4:27:03] en zeker dan volgend jaar bij de implementatie van de richtlijn

[4:27:06] nog meer in detail.

[4:27:09] Voorzitter, het ging in dit debat heel veel over netcongesti

[4:27:11] en daar hebben we gelukkig ook reguliere debatten over,

[4:27:15] maar ik begrijp wel de aandacht daarvoor in dit debat

[4:27:17] vanwege de link ook met de energiewet.

[4:27:19] Dus ik ga, ja, het is deels technisch en deels politiek

[4:27:23] in hoog tempo door de gestelde vragen heen.

[4:27:25] De heer Vlag vroeg naar bovenleidingen van het openbaar vervoer.

[4:27:28] die kunnen inderdaad een rol spelen in het oplossen van netcongressie

[4:27:32] door meervoudig gebruik van OV-netten toe te staan.

[4:27:35] We zijn nu bezig met INW en ProRail om te kijken wat hierop mogelijk is.

[4:27:40] En we verwachten eind dit jaar het afgeronde onderzoek.

[4:27:43] En ik denk dat we in het midden van het land

[4:27:46] al op wat kortere termijn hier ook ervaring mee kunnen opdoen,

[4:27:50] omdat ProRail daar echt bereid is te helpen

[4:27:52] bij het oplossen van netcongressieproblemen

[4:27:55] bij een aantal bedrijven in dat gebied.

[4:27:57] De heer Kops vroeg naar het Kennissencentrum Netcongesti,

[4:28:00] een suggestie onder andere van een gedeputeerde van Vleverland,

[4:28:03] maar ook van de aanjager Slim met Stroom.

[4:28:06] Ik ben ook voorstander van zo'n dergelijk kennissencentrum

[4:28:09] en ben nu aan het kijken hoe en waar we dit het beste kunnen organiseren

[4:28:13] voor maximale kennisuitwisseling.

[4:28:15] In de volgende brief Netcongesti zal ik u informeren over mijn besluit hierover.

[4:28:20] De heer Kops vroeg ook naar het verschuiven van afnemen naar meer actieve afnemer.

[4:28:25] Het is hier belangrijk dat alle huishoudens kunnen meedoen aan de energietransitie en

[4:28:29] dat de drempel daarvoor zo laag mogelijk is.

[4:28:31] Dat doen we enerzijds door het bieden van subsidies en leningen tegen lage rentes of 0%-rente via

[4:28:38] het Warmtefonds, maar ook door via het landelijk actieprogramma Netcongressie te kijken hoe

[4:28:43] we in het laagspanningsnet consumenten kunnen uitdagen om in te spelen op deze opwek- en

[4:28:51] vraagrespons.

[4:28:53] Zowel de heer Kops, maar ook anderen stonden nogmaals stil bij het belang dat je daar dan

[4:28:57] als consument ook echt zelf over gaat.

[4:29:00] En zoals eerder aangegeven, niemand hoeft zich zorgen te maken dat deze minister of

[4:29:04] iemand van de netbeheerder bij u thuis in de meterkast kruipt.

[4:29:08] Het gaat echt uiteindelijk om keuzes die je zelf als consument actief moet maken.

[4:29:12] En daar wil ik de heer Kops dan ook nogmaals op gerust stellen.

[4:29:15] De aanpassingen die de meeste impact hebben, hebben nauwelijks effect op wat je er als consument

[4:29:23] van merkt.

[4:29:24] Je kunt laadpalen slim laten laden in plaats van alles in één keer vol die auto in, als

[4:29:29] je weet dat die auto vele uren aan het net staat.

[4:29:32] Maar ook hybride warmtepompen kunnen slim wisselen tussen elektriciteit en gas, om daarmee

[4:29:38] problemen op het net te voorkomen, terwijl je huis wel gewoon warm wordt tot de temperatuur

[4:29:43] die je ook zelf als consument hebt ingesteld.

[4:29:47] We gaan de komende tijd dus ook echt regelen

[4:29:49] dat je actief die goedkeuring moet geven voor inzicht in je data,

[4:29:56] maar ook deelname aan dat slimme congesti-management.

[4:30:00] De Energiewet laat het ook aan consumenten om daarvoor te kiezen.

[4:30:03] Wil je daar wel of niet aan deelnemen?

[4:30:05] En een belangrijk uitgangspunt naast actieve instemming is ook

[4:30:08] dat je er als consument voor wordt beloond.

[4:30:10] Wat zie je er ook positief van terug op je energierekening als je bereid bent om op deze

[4:30:15] manier flexibel mee te werken?

[4:30:17] Je ziet ook dat steeds meer mensen aparte contracten hiervoor aangaan met meer dynamische

[4:30:22] tarieven via de leverancier of hun aggregator.

[4:30:26] Daarvan heb ik ook eerder richting mevrouw Beckerman aangegeven dat het heel relevant

[4:30:29] is en ook uw voorganger, mevrouw Leijten, dat consumenten wel weten wat de voor- en

[4:30:35] nadelen zijn van zo'n dynamisch contract, want als je er niet op kan inspelen, kan het

[4:30:38] juist tot hogere kosten leiden. In het licht van de onlangs unaniem aangenomen motie Kops zijn we nu

[4:30:46] bezig om ervoor te zorgen dat die actieve instemming van de consument ook vooraf goed geregeld is.

[4:30:52] Ik zal u ook daarover informeren in de volgende brief over netcongressie. De heer Grinwis vroeg...

[4:31:01] Een interruptie van de heer Kops, BVV. Ja voorzitter, de minister benadrukt dat het

[4:31:06] dat het allemaal op basis van vrijwilligheid gaat,

[4:31:07] dat huishoudens moeten instemmen.

[4:31:10] Heel goed.

[4:31:11] Maar wat komt er dan precies in zo'n

[4:31:13] vraag-respons-overeenkomst te staan?

[4:31:15] En als daar dan afspraken worden gemaakt

[4:31:17] over het aanzetten van apparaten,

[4:31:19] uitzetten, opschakelen, afschakelen.

[4:31:21] Hoe zien die afspraken er dan uit?

[4:31:23] En hoe bindend is dat dan in de praktijk?

[4:31:26] De minister.

[4:31:27] Sorry voorzitter, ik had mijn microfoon aan het staan.

[4:31:29] Nou kijk, ik zie niet voor me dat we

[4:31:31] echt tot op de kleinste elektrische apparaten

[4:31:34] in huis dan gaan sturen.

[4:31:35] Dat gaat ook echt niet. Het gaat echt om de grote energievragens.

[4:31:38] Dus laadpalen en warmtepompen staan daarbij gewoon met stip bovenaan.

[4:31:44] En bijvoorbeeld bij hybride warmtepompen...

[4:31:47] ...kun je nu ook al, kan de installatiebranche ook erbij helpen...

[4:31:50] ...zouden die warmtepompen op momenten dat er echt piekvraag is op het elektriciteitsnet...

[4:31:55] ...slim aangestuurd, sneller op gas kunnen overschakelen...

[4:31:58] ...in plaats van op elektriciteit en daarmee de druk op het net verminderen...

[4:32:01] ...maar zonder dat je daar dan als consument last van ondervindt...

[4:32:05] via gas die weer in de warmtepomp dan nog steeds uw woning aan het verwarmen is.

[4:32:09] Dus het gaat echt om helemaal aan de voorkant, onder welke voorwaarden zou zo'n apparaat kunnen

[4:32:14] schakelen in energiebron om het voor de hele buurt goed overeind te houden.

[4:32:21] Dus, voorzitter, worden er dan in zo'n overeenkomst wel concrete afspraken gemaakt

[4:32:27] aangaande zulke apparaten die veel energie verbruiken? Concreet op apparaatniveau gaat dat,

[4:32:32] van in die situatie gaan we dat doen en dan en dan. Dat gebeurt wel?

[4:32:35] Ja, voorzitter, dat zal...

[4:32:38] Ik weet nog niet precies in welk detail, maar je moet inderdaad aan de voorkant weten...

[4:32:41] ...onder welke voorwaarden dit dan gaat gebeuren.

[4:32:43] En zoals ik net ook zei, die positieve prijssprikkels die er tegenover staan...

[4:32:47] ...die willen we natuurlijk ook graag aan de voorkant weten.

[4:32:49] Want dat zal voor consumenten waarschijnlijk meespelen.

[4:32:51] En wil ik überhaupt hier aan meewerken of niet?

[4:32:56] En voorzitter, als een huishouden dan in een later stadium wil beslissen van...

[4:33:01] ...nee, ik wil dat toch niet. Ik zie af van die afspraak in die overeenkomst.

[4:33:05] Ik wil toch mijn laadpaal gebruiken op dat moment.

[4:33:08] Hoe gaat dat dan?

[4:33:09] Heeft zo'n consument dan gewoon pech, van nou, hij wordt afgeschakeld, want dat is zo afgesproken.

[4:33:15] Hoe gaat dat? Hoe bindend is dat?

[4:33:17] Voorzitter, ik vind het een goede vraag.

[4:33:18] We moeten zeker bij die uitreiking ook kijken, hoe kom ik er ook weer van af dat je niet ergens voor het leven moet tekenen.

[4:33:23] Want dit is ook iets wat zich de komende jaren verder zal moeten ontwikkelen.

[4:33:25] En als je op een gegeven moment vindt dat de prijsprikkel bijvoorbeeld niet meer interessant genoeg is,

[4:33:30] dat je dan ook weer vanaf moet kunnen stappen.

[4:33:32] Dus het gaat om de actieve instemming vooraf.

[4:33:35] maar dan moeten we ook met elkaar spelregels aan de voorkant bedenken

[4:33:37] over hoe je er weer onderuit zou kunnen komen.

[4:33:40] Dus ik zal dat in de uitwerking meenemen, voorzitter.

[4:33:42] Ga ik naar mevrouw Pos na een nieuw sociaal contract.

[4:33:45] Dank, voorzitter. Ik geef door op de vraag van de heer Kops.

[4:33:48] Die vond ik interessant. Wat gebeurt er nou als je daar toch van wil afwijken?

[4:33:52] En u geeft een antwoord waarin u aangeeft...

[4:33:55] ...ja, dan kan het... Op een gegeven moment kan je het contract weer ontbinden.

[4:33:58] Maar wat belangrijker is, je hebt soms gewoon situaties dat je je auto wil laden.

[4:34:04] En je hebt soms situaties dat je even de verwarming omhoog wil zetten, bijvoorbeeld als je een

[4:34:09] ziek kind thuis hebt of iets anders, dan is het zaak dat je op dat moment kan overrulen.

[4:34:14] En dat moet wel in het contract terechtkomen om ervoor te zorgen dat je als consument toch

[4:34:19] nog steeds wel die zeggenschap hebt over hoe je eigen warmte in je huis is of wanneer je

[4:34:24] je auto oplaadt.

[4:34:25] Dus die uitzonderingsgevallen kunnen wat NRC betreft, of moeten wat NRC betreft ook worden

[4:34:31] meegenomen in de voorwaarden.

[4:34:32] De minister.

[4:34:33] Ja, voorzitter.

[4:34:34] Ik denk ook wel het belang op te benadrukken.

[4:34:35] Dit deel van de netcongressieaanpak is natuurlijk echt voor de noodsituaties...

[4:34:40] ...waarin er sprake is van forse overbelasting van het net.

[4:34:44] Het moet geen continu iets zijn.

[4:34:48] Maar naar aanleiding, volgens mij is dat de motie de Groot...

[4:34:50] ...zijn we onder andere bij de laadpalen.

[4:34:52] Nu ook met INW en de partijen die de uitrol van de laadpalen in Nederland nu doen...

[4:34:57] ...onder concessies van de provincies...

[4:34:59] hoe je bijvoorbeeld dan het slimladen kan overroelen.

[4:35:03] Stel dat je echt op dat moment de auto moet opladen,

[4:35:06] omdat je ergens naartoe moet,

[4:35:08] dat je dan kan zeggen, nou, ik wil niet nu meedoen aan slimladen,

[4:35:11] waarbij ik de komende negen uur stapsgewijs mijn auto oplaad.

[4:35:15] Ik heb hem echt nu even op vol vermogen nodig,

[4:35:17] dat die mogelijkheid er ook wel blijft.

[4:35:18] Dus ik voel me daar ook gesteund.

[4:35:21] Volgens mij dus zowel de motie Kops als die motie De Groot

[4:35:23] zijn allebei met de algemene stemmen aangenomen.

[4:35:26] Dus dat is ook een heel duidelijk signaal

[4:35:27] en dan naar alle partijen die dat nu aan het uitwerken zijn

[4:35:29] onder het landelijk actieprogramma.

[4:35:31] Voorzitter, dan vroeg de heer Grinwis

[4:35:33] in het licht van piekbelastingen

[4:35:35] of er ook momenten denkbaar zijn

[4:35:37] waarop we de transportcapaciteit

[4:35:39] iets naar beneden bijstellen.

[4:35:43] Eens met hem

[4:35:43] dat we echt alles uit de kast moeten halen om die

[4:35:45] echt extreme piekmomenten

[4:35:47] te voorkomen, om daarmee

[4:35:49] ook schade aan het net voor te zijn.

[4:35:52] In de actieagenda voor

[4:35:53] netcongressie en laagspanningsnetten is hier ook het een en ander

[4:35:57] Maar de komende tijd focussen we ons dus vooral op de financiële prikkels,

[4:36:02] inzet van slimme apparaten en inkoop van flexibiliteit door netbeheerders.

[4:36:07] En net als bij grootverbruikers wordt daarbij dus allereerst vooral gekeken

[4:36:11] naar hoe je zonder aan die piekcapaciteit te zitten

[4:36:14] nog zo eenvoudig en efficiënt mogelijk vraag en aanbod hier bij elkaar kan brengen.

[4:36:20] De maatregelen zoals de heer Grimmers die beschreef,

[4:36:22] die is echt meer voor de echt acute noodsituaties,

[4:36:25] dat er schade aan het net zou kunnen ontstaan

[4:36:27] als je niet zo'n maatregel zou treffen.

[4:36:30] De heer Vlag stond stil bij Congestion Management.

[4:36:33] En een netbeheerder is verplicht om te onderzoeken

[4:36:35] of er door Congestion Management extra ruimte op het net kan worden vrijgemaakt,

[4:36:39] zodat er ook weer partijen uit de wachtrij toegelaten kunnen worden.

[4:36:42] En een netbeheerder mag de inzet van Congestion Management alleen weigeren

[4:36:46] als er te weinig regelbaar vermogen is,

[4:36:48] of het budget voor Congestion Management op is,

[4:36:50] of er onredelijke prijzen voor congestiediensten worden gevraagd.

[4:36:54] En de ACM houdt hier ook toezicht op.

[4:36:57] Ik werk ook samen met de ACM en de netbeheerders

[4:36:59] aan de verbetering van congestiemanagement.

[4:37:02] Onlangs heeft de ACM een standaardcontract en prijsformule

[4:37:04] voor wind- en zonparken gepubliceerd.

[4:37:08] En het aangaan van die standaardcontracten

[4:37:10] is natuurlijk wel ook vrijwillig.

[4:37:13] Mevrouw Posma vroeg ook, in het licht van hoe prikkel je nou

[4:37:18] om tussen daluren en piekuren te schakelen.

[4:37:22] Via bijzondere transportcontracten die recentelijk zijn ontwikkeld

[4:37:26] door de ACM en netbeheerders kan dit verder worden gestimuleerd.

[4:37:29] Maar ook via nieuwe aangepaste tariefstructuren.

[4:37:32] Die dragen we ook aan via het landelijk actieprogramma.

[4:37:38] Daar praten we heel intensief over hoe die financiële prikkels nu staan.

[4:37:42] Dat gaat in goed overleg met de ACM,

[4:37:44] zodat zij daar op hun beleidsregels steeds kunnen aanpassen.

[4:37:47] In dat landelijk actieprogramma netcongesti implementeren we nu ook de aanpassing van

[4:37:54] methoden en voorwaarden, de ACM is daarvoor verantwoordelijk.

[4:38:01] Ergens vroeg zitten er nou nog voorstellen in die aanpak netcongesti die nu niet in deze

[4:38:05] energiewet zitten.

[4:38:07] Eigenlijk worden die nu vooral ondervangen via die methoden en voorwaarden van de ACM.

[4:38:12] Dat is ook een veel snellere manier om die ideeën te implementeren dan dat dat via een

[4:38:16] een wetwijziging zou moeten.

[4:38:18] Een right-to-challenge is een heel interessante manier om te kijken

[4:38:21] hoe kunnen we die uitbreiding van het net de komende tijd ook verder versnellen.

[4:38:27] In goed Nederlands noemen netbeheerders dat tegenwoordig klant sluit zichzelf aan.

[4:38:32] En we merken dat dat voor een hogere efficiëntie zorgt.

[4:38:35] Zo kan de klant kiezen welke installateur de aansluiting komt aanleggen.

[4:38:39] Dezelfde installateur kan bijvoorbeeld ook de binneninstallatie meteen verzorgen,

[4:38:43] zodat het in één keer goed wordt gedaan.

[4:38:45] Dat scheelt enorm in wachttijden en in afstemmingen tussen installateurs.

[4:38:50] In de Q2, de tweede kwartaal Kamerbrief, zal ik ook een update geven...

[4:38:55] ...over de bredere uitrol van het klant, sluit zichzelf aan principe...

[4:38:58] ...na de succesvolle pilot die onder andere bij Liander is gedaan.

[4:39:03] Nu geldt dat principe voor huishoudens en andere kleinverbruikers...

[4:39:08] ...op het laagspanningsnet.

[4:39:09] en de heer Erkens daagmaatelijk uitverheeft,

[4:39:12] van kan dit ook groter worden toegepast.

[4:39:15] We hebben met Ecoris gekeken waar dit ook het beste zou kunnen,

[4:39:20] zonder dat iemand met diepere zakken dan meer voorrang krijgt

[4:39:24] dan iemand zonder die financiële middelen,

[4:39:25] want dat zou ook niet goed zijn voor onder andere de woningbouw.

[4:39:29] Dus we zien daardoor weinig in het verlagen van de drempel van 10 mva,

[4:39:34] ook omdat de technische complexiteit en het aantal gebruikers dan enorm stijgt,

[4:39:38] Maar in de aansprong van de heer Erkens zaten we na te denken, wat kan wel?

[4:39:43] En dat zou onder andere zijn uitbreiden van die...

[4:39:46] Die pilot gaan we nu dus sowieso landelijk doen, maar dat is op het laagspanningsnet.

[4:39:50] Maar we zien dus ook wel echte kansen om dat nu te gaan opschalen...

[4:39:53] ...naar de zwaardere aansluiting op het middenspanningsnet.

[4:39:56] En daarmee zou er voor heel veel partijen ook het Ride to Challenge-principe...

[4:40:00] ...een goede optie worden.

[4:40:04] En kan dat ook op een manier dat het ook voor de netbeheerder vervolgens veilig is...

[4:40:07] over te nemen.

[4:40:09] Dit kunnen we zonder

[4:40:11] een wetswijziging verder doen.

[4:40:13] Dus ik zal in die tweede kwartaal brief

[4:40:15] netcongesti hier ook nog uitgebreider

[4:40:17] voor de heer Erkens op ingaan.

[4:40:20] Kabelbundeling kwam ook

[4:40:21] in dit debat weer regelmatig

[4:40:23] voorbij. Het risico

[4:40:25] bij kabelbundeling is dat de samenwerking vanuit

[4:40:27] juridische oogpunt op een gegeven moment gaat

[4:40:29] functioneren als een gesloten systeem.

[4:40:31] En dan kom je natuurlijk te vallen onder een ander

[4:40:34] juridisch kader.

[4:40:35] waarbij er ook veel meer Europese regels van toepassing zijn

[4:40:37] en er ook een grote administratieve last komt kijken.

[4:40:41] En om die reden komt er een beperking van het aantal installaties

[4:40:44] dat onder die kabelbundeling kan deelnemen.

[4:40:48] Ga je voor een grotere samenwerking,

[4:40:51] dan kom je bij de gesloten distributiesystemen,

[4:40:53] waar ik zometeen ook nog het een en ander over zal zeggen.

[4:41:00] Dan, voorzitter, ik zie u bij de knoppen.

[4:41:02] Ja, maar ik wacht even tot u die papiertje heeft gedaan.

[4:41:04] En daarna ga ik de heer Erk... Want dat is één onderwerp, toch?

[4:41:07] Ja.

[4:41:08] Als u die wil afmaken, dan gaan we daarna de interrupties doen.

[4:41:12] Ik ben bijna klaar met netcongrestie.

[4:41:15] De heer Grimwis vroeg aandacht voor wooncomplexen,

[4:41:19] waarbij het verzwaren en vervangen van de centrale warmtevoorziening

[4:41:23] eigenlijk efficiënter zou kunnen zijn dan dat iedereen dat individueel doet.

[4:41:27] Dat ben ik met hem eens. Dat zal in veel situaties het geval zijn.

[4:41:32] Maar ik denk niet dat de energiewet daar de beste route is

[4:41:34] om dit met elkaar te organiseren via het landelijk actieprogramma Netcongesti

[4:41:38] en de warmteplannen van de gemeentes is hier beter op te sturen.

[4:41:45] En de ACM heeft overigens wel opgenomen in haar prioriteringskader voor transportverzoeken

[4:41:49] dat op 18 april wordt verwacht,

[4:41:52] hoe ook dit soort grotere aansluitingen een goede plek kunnen krijgen.

[4:41:57] In dat licht vroeg mevrouw Posma en ook andere,

[4:42:00] naar de groeps-ATO's en transportovereenkomsten.

[4:42:08] Groepscapaciteitsbeperkingscontracten kunnen al worden afgesloten.

[4:42:10] Deze contractvorm is door de ACM opgenomen in de methode en voorwaarden

[4:42:14] en hoeft dus ook niet in de energiewet te worden geregeld.

[4:42:17] Mag ook overigens niet.

[4:42:18] Maar voor de andere vorm, de groeps-TO,

[4:42:21] geldt dat we daar die stap wel nog moeten zetten.

[4:42:23] De netbeheerders zullen eind tweede kwartaal een voorstel bij de ACM indienen.

[4:42:28] De ACM heeft aangegeven dat zij dan snel zullen reageren.

[4:42:31] Ze zullen het voorstel van de netbeheerders gebruiken als input voor een nieuwe code.

[4:42:36] Die code zal vervolgens ook nog worden geconsulteerd bij alle stakeholders.

[4:42:40] De definitieve versie zal de ACM dan weer verwerken in de methode en voorwaarden.

[4:42:45] Ik hoop dat we daarmee dus redactief snel dit ook kunnen ondervangen.

[4:42:50] Dat helpt ook, aangezien we nu via het amendement Erkens 100 miljoen beschikbaar stellen vanuit

[4:42:56] het klimaatfonds, voor onder andere energiehubs.

[4:42:59] En de verwachting is dat als deze contract voor medio 2025 beschikbaar is,

[4:43:03] plus de financiering daarbij, dat dan ook veel bedrijven er gebruik van gaan maken.

[4:43:08] Nou, de allocatiepunten tot slot in dit mapje, voorzitter.

[4:43:12] Ik dacht, wat een prachtige brief van Achtkantjes,

[4:43:15] na het college dat ik van de heer Bontebal vorige week heb gehad,

[4:43:18] maar blijkbaar nog onvoldoende.

[4:43:20] Wij dachten overeenstemming te hebben met de verschillende brancheorganisaties,

[4:43:23] maar na het signaal van de heer Bontebal zojuist,

[4:43:26] gaan we daar toch nog even nader over doorpraten met de brancheorganisaties,

[4:43:32] zodat we bij de verdere uitwerking van het energiebesluit ook echt zeker weten

[4:43:35] dat iedereen kan leven met de uitwerking van die allocatiepunten.

[4:43:39] Ik zal dan bij het energiebesluit de heer Bontebal daar ook over terugkoppelen, voorzitter.

[4:43:45] Dat was het mapje netcontrasting.

[4:43:47] Helder, dan gaan we naar de heer Erkens, VVD, voor een interruptie.

[4:43:50] Ja, dank, voorzitter.

[4:43:51] over de right-to-challenge. De minister geeft volgens mij terecht aan dat inderdaad

[4:43:56] de klant sluit zichzelf aan als een product van netbeheerders waarmee ze nu

[4:43:59] werken waarin je een vorm daarvan hebt. Voor mij een right-to-challenge gaat nog

[4:44:02] verder. Dus stel de netbeheerder faciliteert dit op plekken ook niet dan

[4:44:06] stel je partijen die aan technische standaarden kunnen voldoen en de

[4:44:09] veiligheidsstandaarden in staat om inderdaad te zeggen dan gaan we het

[4:44:12] privaat oppakken. Dat net wordt wel overgedragen.

[4:44:15] Maar het argument wat de minister gebruikt daartegen is volgens mij dat partijen met

[4:44:19] niet vooraankomen. Volgens mij gaat dat om de transportruimte op het net.

[4:44:23] Want je hebt twee problemen. Je hebt de transportschaarste en gewoon de lange

[4:44:26] bouwtijd, zeg maar. En het gaat ons met name om dat tweede aspect.

[4:44:28] Dus misschien kan de minister daar nog meer op ingaan.

[4:44:32] De minister.

[4:44:33] Nou ja, volgens mij kunnen we dat dus wel ook ondervangen als we dat

[4:44:37] klanslijstig zelf aanprincipe nu ook breder gaan toepassen.

[4:44:40] Er zijn echt wel een paar mooie voorbeelden van bedrijven die

[4:44:44] en hun eigen installatie uitbreiden, verzwaren of een nieuwe installatie

[4:44:47] aan het bouwen zijn en dan echt tot en met het punt dat het op het net aantakt

[4:44:52] eigenlijk de complete voorziening regelen.

[4:44:57] En belangrijk is dan dat de netbeheerder natuurlijk wel zeker weet

[4:45:00] dat hetgene wat hij vervolgens overneemt en aan zijn eigen net versleutelt en koppelt,

[4:45:07] dat het dan ook helemaal veilig is, zodat het geen effect op anderen heeft.

[4:45:11] En juist door te kijken hoe we die pilot ook naar het middenspanningsnet

[4:45:13] kunnen gaan uitbreiden, zie ik vooral bij veel van de voorbeelden die we kennen

[4:45:17] op bedrijventerreinen, in de verduurzaming van het zesde cluster,

[4:45:21] ook extra mogelijkheden ontstaan om dit right-to-challenge-principe ook veel meer te gaan toepassen.

[4:45:26] Erkens.

[4:45:28] Ik vraag het even op door, want we hadden een amendement in de maak ook hierover,

[4:45:31] maar zegt de minister dan ook toe, hij geeft aan de brief in kwartaal 2 komt eraan,

[4:45:36] dat hij daarin ook uitwerkt en dat hij ook toezegt dat we dit gaan doen met elkaar?

[4:45:39] Of komt er meer een reflectie op dat het mogelijk als een idee goed zou werken?

[4:45:43] Want wij willen wel op korte termijn zien dat hier stappen gemaakt worden.

[4:45:46] Dat snap ik, want we hebben die pilot bij Leander nu succesvol afgerond,

[4:45:50] dus nu moet dat gewoon voor het laagspanningsnet in heel Nederland worden toegepast.

[4:45:54] Maar juist vanwege de urgentie, ook het liefst zo snel mogelijk in het middenspanningsnet.

[4:45:59] Dus daar is de vraag echt vooral hoe gaan we dit doen en niet of.

[4:46:02] Dus zo kunt u mijn antwoord aanhoren

[4:46:05] en dat zal ik dan in die brief van tweede kwartaal ook verder uitwerken.

[4:46:10] U kunt natuurlijk altijd het amendement indienen voor een appreciatie

[4:46:13] en dan alsnog overwegen of u hem wel of niet in stemming brengt.

[4:46:15] Maar dat laat ik aan u.

[4:46:18] Dan gaan we eerst naar mevrouw Kreuger, dan naar de heer Bontebal.

[4:46:21] Kreuger, GroenLinks BVDA.

[4:46:23] Voorzitter, ik had alleen de korte vraag over de kabelbundeling.

[4:46:27] Wij hadden begrepen dat er in de technische briefing gestreefd wordt naar vier entiteiten die daar gebruik van kunnen maken.

[4:46:36] Dat dat per ANVB geregeld wordt.

[4:46:39] Mijn vraag was eigenlijk heel specifiek waarom vier?

[4:46:41] En waarom dit al op een aantal vastleggen in plaats van op randvoorwaarden?

[4:46:46] De minister.

[4:46:48] Ja, voorzitter. Vier klopt inderdaad.

[4:46:50] En dat heeft dus te maken met als je meer gaat doen via kabelbundeling,

[4:46:54] dat je dan snel bij een gesloten distributiesysteem komt.

[4:46:57] En daar gelden gewoon andere spelregels voor.

[4:47:02] Wilt u daarop door, mevrouw Kreuger?

[4:47:06] Ja, maar voorzitter, we kunnen ook met elkaar zeggen,

[4:47:09] dit zijn de randvoorwaarden waar het aan zou moeten voordoen,

[4:47:11] opdat het niet een gesloten distributiesysteem is.

[4:47:14] En dan is het natuurlijk afhankelijk van de grootte van de verschillende spelers

[4:47:17] Of het daartoe...

[4:47:19] Die grens ligt natuurlijk niet bij vier nautenbenen.

[4:47:22] Dat is een beetje willekeurig.

[4:47:24] Is dat willekeurig?

[4:47:25] Ik zeur hier iets wat over door, omdat ik eigenlijk van plan was om hier een motie op in te dienen.

[4:47:28] Maar ik vind dat je dat in een ANVB niet op een aantal vast zou moeten klikken, maar op de voorwaarden waar je het aan wil laten voldoen.

[4:47:36] Is de minister dat mee eens?

[4:47:37] Ja, voorzitter. Er zullen ook wel andere voorwaarden bij komen kijken.

[4:47:40] Maar misschien, anders is het ook zonde van de interruptie van mevrouw Kruik dat we dat even nog buiten de vergadering doen.

[4:47:44] Want ik ben wel benieuwd waar haar zorg zit.

[4:47:47] Is het op het consumentenniveau dat u bang bent dat...

[4:47:50] Nee, het zit dus meer generiek.

[4:47:54] Ik denk dus dat de spelregels die we stellen rondom het gesloten distributiesysteem...

[4:47:59] ...eigenlijk een prima alternatief zijn.

[4:48:01] Maar daar worden ook wel van dat gesloten distributiesysteem...

[4:48:05] ...bepaalde verantwoordelijkheden gevraagd, ook vanuit de Europese richtlijn...

[4:48:08] ...om ervoor te zorgen dat het goed wordt georganiseerd.

[4:48:10] En als je dat meer los gaat laten, dan loop je dus ook het risico...

[4:48:15] dat er via die kabelbundeling bijvoorbeeld rondom dataverzameling

[4:48:20] en transparantie dingen niet worden geregeld

[4:48:22] die wel bij dat gesloten distributiesysteem plaatsvinden.

[4:48:27] Maar ik ga anders vragen of dat een van onze experts hierop

[4:48:32] mevrouw Kreuger nog even benadert, want het zou zonde zijn

[4:48:34] als we hier nog een onduidelijkheid tussen ons in blijft hangen.

[4:48:38] Dus dat ga ik even mevrouw Kreuger inbedienen, voorzitter.

[4:48:43] Bontewaal CDA.

[4:48:45] Nog even kort door op het punt van collega Erkens over die bedrijven die zelf hun aansluiting realiseren.

[4:48:52] Om even de argumentatie goed te begrijpen.

[4:48:55] De minister zegt net zoiets als dat de bedrijven met de diepe zakken dan eerder kunnen.

[4:49:00] Ik kan me daar iets bij voorstellen.

[4:49:02] Namelijk, als jij gewoon geld hebt, veel geld, dan kan je ook makkelijker een aannemer wellicht bereid vinden om jou iets hoger op de prioriteitenlijst te zetten.

[4:49:11] Maar hoe zit het dan met die transportcapaciteit?

[4:49:14] Daar loop je dan nog steeds tegen aan.

[4:49:17] Dus kunt u iets toelichten hoe u denkt dat bedrijven met diepe zakken hier misbruik van kunnen maken?

[4:49:26] Want als dat zo is, is dat voor mij natuurlijk een argument om daar iets terughoudender mee te zijn.

[4:49:32] Minister?

[4:49:34] Een groot deel van de bedrijven die hierin gespecialiseerd zijn...

[4:49:38] ook bevoegd zijn om aan onze elektriciteitsinfrastructuur te sleutelen.

[4:49:43] Die werkt natuurlijk ook voor de netbeheerders.

[4:49:45] Dus als bepaalde grote bedrijven met veel financiële slagkracht

[4:49:49] die aannemers allemaal zelf aan het werk gaan zetten

[4:49:51] voor een right-to-challenge-aanpak

[4:49:53] en daardoor minder capaciteit voor de netbeheerders beschikbaar komt,

[4:49:56] dan kunnen anderen in de samenleving daar last van hebben.

[4:49:59] Dus dat moet je goed wegen.

[4:50:01] En het klopt wat u zegt.

[4:50:03] Het is niet zo dat als je via de right-to-challenge

[4:50:05] alles zelf hebt aangelegd, dat je dan voorrang krijgt

[4:50:08] op anderen in het aansluiten.

[4:50:10] Dat gaat gewoon via de reguliere spelregels,

[4:50:13] zoals we die met elkaar vaststellen

[4:50:15] en waar we natuurlijk het maatschappelijk prioriteren,

[4:50:17] wel ook een grotere rol gaan geven.

[4:50:22] Maar ik denk wel dat een deel van die Right to Challenge gewoon kan helpen,

[4:50:28] omdat... Ik heb bijvoorbeeld ook met bedrijven gesproken

[4:50:31] die bereid zijn om binnen hun eigen expertise

[4:50:35] Echt grote innovatieve technologische bedrijven die zeggen,

[4:50:38] ja, het is voor mij gewoon uiteindelijk ook rendabel

[4:50:41] om een deel van mijn medewerk zo'n tijdje vrij te maken hiervoor,

[4:50:44] om mijn eigen bedrijf of eigen installatie ook verder aan te passen.

[4:50:48] En dan denk ik, ja, dat is al een interessante capaciteit

[4:50:50] die niet hoeft te concurreren met de capaciteit die de netbedrijf nodig heeft.

[4:50:56] Wilt u hier nog op door, heer Bondman?

[4:50:58] Daar heb ik zowel van Erkens als van Vlag een interruptie staan.

[4:51:01] En ik weet niet, heer Vlag gaat het op hetzelfde punt, dan bent u als eerste.

[4:51:07] Om te kijken of ik de minister goed begrepen heb.

[4:51:12] In mijn woordvoering heb ik gevraagd of bedrijven het recht hebben om vanaf 10 mva een eigen aansluiting te regelen.

[4:51:19] Kan het ook niet daaronder.

[4:51:21] Ik dacht in de beantwoording van de minister te horen dat nu juist de pilot bij huishoudens en kleingebruikers was.

[4:51:27] En dat het complexer werd om het bij grotere aansluitingen te doen.

[4:51:29] Dat bracht mij wat in verwarring, want mijn vraag was precies tegenovergesteld.

[4:51:33] Misschien kan de minister daar het licht over laten schijnen.

[4:51:35] De minister.

[4:51:46] Nu is de pilot op kleine aansluitingen toegepast, maar in een klein gebied.

[4:51:52] En dat is gewoon succesvol verlopen, zonder dat daar grote problemen uit naar voren zijn gekomen.

[4:51:57] Dus de andere netbeheerders hebben nu gezegd, we gaan die werkwijze ook bij ons toepassen.

[4:52:02] Daarnaast, dat was de vraag van de heer Erkens, kun je nou verder gaan dan alleen de right-to-challenge-pilots zoals we nu hebben gezien.

[4:52:08] En daar zien we dus mogelijkheden om ook in het middenspanningsnet

[4:52:12] daar te kijken hoe dat right-to-challenge kan worden toegepast.

[4:52:16] En daardoor dus ook veel vaker kan worden ingezet

[4:52:20] om daarmee met alle beschikbare capaciteit zo snel mogelijk ons net te verzwaren.

[4:52:26] Helder. Dan gaan we naar de heer Erkens, VVD.

[4:52:29] Nou ja, volgens mij toch... Ik vond het de minister onnodig spanning zetten

[4:52:32] op iets wat de heer Bonteman net vroeg, want het is niet...

[4:52:37] Nou ja, het is volgens mij geen zero-sum-afweging, he.

[4:52:39] Dus het is niet, zeg maar, er is een bepaalde hoeveelheid capaciteit en daar blijft het bij.

[4:52:43] Als private partijen ook deze capaciteit gaan opbouwen,

[4:52:46] kan het ook betekenen dat ze mensen omscholen, gaan opleiden,

[4:52:48] en dat er meer technici beschikbaar komen om te werken aan de uitbreiding daarvan.

[4:52:52] Zo sprak ik onlangs met een bouwpartij die gaf aan, ja, als wij een nieuwe woonwijk aanleggen,

[4:52:56] de ondergrond wordt al opengelegd.

[4:52:57] En wij kunnen best wel met de mensen die we hebben,

[4:52:59] met een heel beetje extra kennis en expertise,

[4:53:01] vrij snel ook die stroomaansluiting realiseren.

[4:53:04] en we horen gewoon al twee jaar of drie jaar niks terug van de netbeheerder terwijl we het aanbieden.

[4:53:07] En dan denk ik ook, gezien de problemen waar we in zitten met elkaar,

[4:53:10] zou je toch al die capaciteit met vol enthousiasme moeten omarmen om ze in te zetten.

[4:53:15] Dus vandaar dat ik de minister wel nog wil meegeven.

[4:53:17] Ik kijk alsjeblieft iets ruimer naar deze mogelijkheid,

[4:53:20] omdat ik denk dat het juist voor de langere termijn kan zorgen

[4:53:22] tot juist meer kennis en expertise op deze markt.

[4:53:24] De minister.

[4:53:25] Ja, voorzitter, dit ben ik ook met de heer Ekkens eens.

[4:53:27] Ik heb ook een tijdje geleden met Bouw in Nederland hierover gesproken,

[4:53:30] ...die ook aangeeft van hoe kunnen wij nou ook juist zelf bij nieuwbouwprojecten...

[4:53:36] ...veel meer al faciliteren, voorbereiden, et cetera...

[4:53:38] ...zodat een netbeerder alleen nog maar voor het hoognodige hoeft langs te komen.

[4:53:42] En onder andere, volgens mij in Almere, zijn ze hier ook al heel actief aan het kijken...

[4:53:46] ...hoe ze dit heel veel zelf kunnen doen.

[4:53:49] En hoewel ze daar overigens ook naar streven om netcongestioneutraal...

[4:53:53] ...de nieuwbouwwijken op te leveren, dus daar gaan ze zelfs nog een stap verder.

[4:53:55] Dus eens met de heer Erkens, het kan ook echt wel andere voordelen opleveren.

[4:54:02] De voorzitter vraagt zich nu af wat netcongressieneutraal is.

[4:54:05] Ik zal u de beantwoording laten vervolgen.

[4:54:08] Dat is een wijk die niet tot meer gevraag op het realistisch net leidt,

[4:54:13] doordat ze in de wijk zelf een aantal slimme oplossingen hebben toegepast.

[4:54:18] Dat is heel mooi.

[4:54:19] Ik kom bij de taken van de netbeheerders.

[4:54:22] Daar is vrij veel over gezegd.

[4:54:24] Het was ook wel een interessant, fundamenteel, principieel debat

[4:54:27] dat een aantal Kamerleden onderling met elkaar hebben gevoerd.

[4:54:31] Dus wellicht dat ik daar zometeen nog aan kan bijdragen.

[4:54:34] Het recht op aansluiting is door een aantal van u genoemd.

[4:54:37] En dat wil ik toch een zorg wegnemen.

[4:54:39] Dat fundamentele recht op een aansluiting verandert niet.

[4:54:42] Dat geldt en blijft voor iedereen gelden.

[4:54:45] Wel wordt een betere koppeling gelegd met de beschikbaarheid van transportcapaciteit.

[4:54:49] En dat is een nieuw element in deze energiewet.

[4:54:52] Een voordeel van de koppeling is dat de netbeheerder dan niet aan de slag hoeft...

[4:54:55] met een aanleg van een aansluiting die sowieso niet kan worden gebruikt.

[4:54:59] En die capaciteit kan dan elders worden ingezet.

[4:55:03] In artikel 3.38 staat dat ook.

[4:55:06] Iedereen moet worden aangesloten.

[4:55:09] En als dat niet kan door congressie, dan geldt zo snel als nog mogelijk is.

[4:55:17] Het klopt dat een uitzondering is dat de systeemweerder het net, als de systeemweerder het net niet

[4:55:22] op economische voorwaarden kan onderhouden en ontwikkelen.

[4:55:26] Dat geldt bijvoorbeeld bij gas in gebieden buiten de bouwde kom waar weinig gas wordt gebruikt.

[4:55:32] Daar zijn de woningen nu vaak ook aangesloten op een propaantank in plaats van een gasaansluiting

[4:55:37] met een regulier gasnet.

[4:55:38] Zo moet u dat artikel lezen.

[4:55:42] Mevrouw Posma vroeg of MKBA's hier een grotere rol kunnen spelen, zeker als ze zwaar negatief

[4:55:48] zijn.

[4:55:48] Mag je dan nee zeggen?

[4:55:50] Dat mag.

[4:55:50] De grondslag daarvoor zit in het vierde lid van artikel 3.38.

[4:55:56] Daar kunnen omstandigheden worden beschreven of gebieden worden aangewezen

[4:55:59] waar het te duur is om een aansluiting te verzorgen.

[4:56:03] En nadere regels hierover kunnen vastgelegd worden bij besluit.

[4:56:08] En u heeft, denk ik, hier met elkaar net een discussie gehad die wat raakt ook aan

[4:56:12] de nota van minister Adriaenssens over de toekomstvisie op de Nederlandse industrie.

[4:56:17] Wat voor een type energieintensieve industrie vinden we passend bij de economie van de toekomst?

[4:56:24] En wil je daar nadere regels aan stellen, zoals we dat ook bij Hyperscale datacentra hebben gedaan?

[4:56:29] Dus het haakje zit in deze wet.

[4:56:31] Ik denk dat de politieke invulling daarvan goed is om die echt in een beleidsdebat met elkaar te vervolgen.

[4:56:37] De heer Bontebal vroeg naar het gen, het overleg tussen netbeheerders en marktpartijen.

[4:56:42] De energiewet behoudt in artikel 3.119, lid 2, de basis voor dit overleg.

[4:56:49] Dat is een voortzetting van de lijn uit de huidige gas- en elektriciteitswet.

[4:56:52] Wel is ervoor gekozen om meer procesvoorschriften, die in de wet zelf staan, op te nemen in de

[4:56:57] onderliggende regelgeving.

[4:56:59] Maar er is dus geen sprake van een beleidswijziging op het beëindigen van het genoverleg.

[4:57:03] Ik hoop dat ik daarmee ook een aantal marktpartijen gerust heb gesteld.

[4:57:09] Ik zie dat u nog best veel heeft in het blok, dus ik laat nu even een interruptie toe.

[4:57:12] De heer Kops, PV.

[4:57:15] Dank u wel, voorzitter.

[4:57:16] Ja, over artikel 3.38, de rechter op aansluiting, elektriciteitsaansluiting.

[4:57:21] Dat staat dan in het eerste lid.

[4:57:23] In het vijfde lid wordt er dan een uitzondering gemaakt.

[4:57:28] Economische voorwaarden, beheren, onderhouden, ontwikkelen.

[4:57:31] In het zesde lid wordt dan een ANVB aangekondigd die daar nadere invulling aan moet geven.

[4:57:37] En in dat zesde lid staat ook waarbij tevens maatschappelijke

[4:57:43] duurzaamheidsdoelstellingen kunnen worden betrokken.

[4:57:46] Dus in een ANVB kan de minister dan naden gaan regelen

[4:57:50] wanneer er geen sprake is van economisch rendabel beheer,

[4:57:55] onderhoud en ontwikkeling van een systeem.

[4:57:59] En er dus afgeweken kan worden van dat recht op aansluiting.

[4:58:04] En daar kunnen dus ook maatschappelijke duurzaamheidsdoelstellingen

[4:58:07] bij worden betrokken.

[4:58:08] Zo staat het in dat zesde lid. Wat betekent dat?

[4:58:12] De minister.

[4:58:13] Ik denk overigens dat voor het elektriciteitsnet dit allemaal niet echt aan de orde gaat zijn.

[4:58:19] Want in dit land is een beetje alles en iedereen op het elektriciteitsnet aangesloten.

[4:58:24] We zien ook een enorme toename van elektrificatie.

[4:58:27] Dus hier zal dit de komende jaren nou gewoon eigenlijk nooit aan de orde zijn.

[4:58:34] We gaan in principe gewoon niet afwijken van het recht op aansluiting bij elektriciteit.

[4:58:38] Bij moleculen speelt hij wat anders.

[4:58:41] Dat debat hebben we natuurlijk ook vorige week pleinair gehad bij de wet gemeentelijke instrumenten.

[4:58:47] Daar zien we dat warmte of gas, waterstof, groengas zullen verschillend worden ingezet.

[4:58:54] En daar kun je inderdaad een economische afweging maken of het slim is om de belastingbetaler

[4:58:59] al die verschillende systemen naast elkaar te laten financieren of dat je voor een bepaald

[4:59:03] gebied voor een van die vormen kiest.

[4:59:07] En waarom staat dan de uitzondering op het recht tot aansluiting voor elektriciteit in deze wet?

[4:59:13] Kan dat er dan niet uit, middels een nota van wijziging, een amendement, het maakt niet uit,

[4:59:17] maar ik krijg hier al een raar gevoel bij. Recht op aansluiting, ja, maar er zijn heel veel

[4:59:25] uitzonderingen, dus kan dat er dan niet uit? Voorzitter, ik denk dat we het zo hebben opgeschreven

[4:59:31] omdat we het in deze energiewet dan voor alle vormen die hier ondervallen

[4:59:35] in één keer goed hebben proberen te doen.

[4:59:38] Maar als de heer Kops hier zenuwachtig van wordt,

[4:59:40] dan is dat natuurlijk het laatste wat we willen.

[4:59:43] Dus ik ga heel even nadenken of we dit nog anders kunnen doen.

[4:59:48] Maar nogmaals, wij verwachten op geen enkele manier

[4:59:50] dat hiervoor elektriciteit ooit gebruik van gaat worden.

[4:59:54] Maar dat is een toezegging die we kunnen noteren,

[4:59:58] want dat is denk ik wel van belang, omdat we nog een derde debatsdag hebben.

[5:00:03] Kan de minister dan toegezegd daarop terug te komen...

[5:00:06] voordat we dat derde debatsmoment hebben?

[5:00:08] Ja, of ik doe dat... Ja, ik ga dat doen.

[5:00:10] Ik probeer dat straks al even mondeling te doen...

[5:00:12] en anders laat ik het schriftelijk aan de heer Kops weten.

[5:00:15] En dan ga ik nog naar mevrouw Posma, Nieuws Sociaal Contract.

[5:00:18] Ja, dank, voorzitter. Er werd net verwezen naar 338 lid 4.

[5:00:24] En dat ging toen over...

[5:00:26] Ik heb gevraagd of het mogelijk is om gewoon nee te zeggen.

[5:00:30] Nee is afstel en uitsluiten.

[5:00:33] Lit 4 begint met...

[5:00:35] Indien een transmissie- of distributiesysteembeheerder het doen van een aanbod uitstelt...

[5:00:41] overeenkomstigt het derde lit en dan komen er drie bullets.

[5:00:45] Dat is geen afstel. Dat is ook niet een nee zeggen.

[5:00:48] Dus naar mijn idee valt het niet onder dit artikel.

[5:00:52] Of ik moet het verkeerd lezen?

[5:00:55] Maar dan zou ik graag horen.

[5:00:56] De minister.

[5:01:01] Voorzitter, zo hebben we hem wel ook deels bedoeld.

[5:01:06] Maar ik ga op allebei de punten van de heer Kops en mevrouw Posma zo meteen even terugkomen,

[5:01:11] want dan doe ik dat in één keer ook juridisch helemaal juist.

[5:01:15] Helder, vervolgde u uw beantwoording?

[5:01:19] Ja, ik was bij het directe communiceren van netbeheerders met de afnemers.

[5:01:25] Ik ben inderdaad van plan om netbeheerders in staat te stellen om direct met de aangesloten te kunnen communiceren,

[5:01:30] zodat dat niet altijd via de leverancier hoeft te verlopen.

[5:01:33] Hiervoor neem ik in de ministeriële regeling op dat de netbeheerder contactgegevens krijgt, zoals naam, adres en e-mail.

[5:01:40] Daarnaast, een identiteitscheck is inderdaad zeer belangrijk, ook om de privacy van eindafnemers te waarborgen en identiteitsfraude tegen te gaan.

[5:01:47] Zo regelt de tweede note van wijziging ook de inzet van DigiD rondom datadelen.

[5:01:52] Ik kom straks bij het blok data daar ook nog wel uitgebreider op terug, voorzitter.

[5:01:57] De heer Bontebal vroeg ook naar een prikkel om die snelheid van die aansluiting toch zoveel

[5:02:01] mogelijk te blijven garanderen.

[5:02:03] De aansluittermijn vervalt uit de wet, maar in de methode en voorwaarden van de ACM worden

[5:02:07] nieuwe aansluittermijnen vastgesteld.

[5:02:10] Ik begrijp dat de ACM ook deze maand nog met een voorstel komt dat uitgebreid is afgestemd

[5:02:15] met netbeheerders en marktpartijen.

[5:02:20] De energiewet biedt ruimte om in de lagere regelgeving te regelen wat er wordt verstaan

[5:02:31] onder voldoende transportcapaciteit, waarin mevrouw Posma na vroeg, bijvoorbeeld door

[5:02:35] eisen te stellen aan de onderbouwing van de netbeheerder.

[5:02:38] Het is vervolgens aan de netbeheerder om een weigering vanwege onvoldoende capaciteit te

[5:02:42] onderbouwen conform die regels die worden gesteld.

[5:02:45] en de ACM houdt daar ook toezicht op.

[5:02:48] Mevrouw Posman vroeg ook naar het weghalen van de gasaansluiting

[5:02:52] en dat was ook een interruptiedebat met mevrouw Rodekerk.

[5:02:55] De energiewet schrijft voor dat netbeheerders gasaansluitingen verwijderen

[5:02:58] die niet meer gebruikt gaan worden.

[5:03:00] Dat is de leiding van meterkast tot aan de leiding in de straat.

[5:03:05] En het staatstoezicht op de mijnen heeft hiervan geconcludeerd

[5:03:08] dat dit hele stuk zal moeten weg worden gehaald vanwege de veiligheid.

[5:03:12] Indien een gasnet in de hele wijk niet meer wordt gebruikt, dan kan het nodig zijn vanwege

[5:03:16] veiligheid of vanuit schaarse ruimte om ook in de ondergrond deze leidingen uit de straat

[5:03:22] te verwijderen.

[5:03:23] Dat zal de netbeheerder dan voor zijn rekening nemen.

[5:03:26] Maar de heer Kops stelt in het interruptiede debat ook terecht dat er op sommige plekken

[5:03:29] misschien geen directe noodzaak is om volledig te verwijderen.

[5:03:33] Dan mag een netbeheerder besluiten de leidingen in de grond te laten liggen met het oog op

[5:03:38] eventueel toekomstig netgebruik.

[5:03:39] En dat zou bijvoorbeeld kunnen op plekken waar dat netwerk voor waterstof of groen gas in

[5:03:45] de toekomst zou kunnen worden toegepast.

[5:03:47] Dat zal zeker niet overal het geval zijn, maar wel in enkele situaties kunnen.

[5:03:52] Mevrouw Rodekerk wees daarbij wel terecht op, je wil niet dat de voorlopers nu een enorme

[5:03:58] prijs moeten betalen voor het verwijderen van die gasaansluiting, en je wil ook niet

[5:04:02] dat mensen die als laatste aan de beurt zijn, als steeds kleinere groep, die totale kosten

[5:04:07] Socialisering voor hun rekening moeten nemen.

[5:04:10] Dat is aan twee kanten onrechtvaardig.

[5:04:13] Daarom heb ik samen met de ACM geregeld dat netbeheerders met de gastarieven

[5:04:17] nu ook een spaarpotje kunnen maken voor toekomstige verwijderkosten.

[5:04:22] Dit is ook verduidelijkt in het wetsvoorstel

[5:04:23] gemeentelijke instrumenten warmtetransitie.

[5:04:26] En zo voorkomen we dat in de toekomst een steeds kleinere groep gasgebruikers

[5:04:29] met steeds hogere kosten wordt geconfronteerd.

[5:04:32] En daarnaast biedt de Energiewet de mogelijkheid

[5:04:34] om een subsidie te geven voor deze kosten.

[5:04:36] De Kamer heeft eerder het kabinet een paar keer uitgedaagd om hiervoor subsidies te verstrekken.

[5:04:43] Dat heeft elke keer geen stand gehouden, dus dat haakje is nu wel goed in deze wet geregeld.

[5:04:49] Mevrouw Posma en anderen vroegen naar de energiehubs.

[5:04:53] Via straks de implementatie van de EMD-richtlijn worden de zogenaamde energy sharing organizations,

[5:05:00] eigenlijk gewoon energiehub-organisaties, opgenomen in de Energiewet.

[5:05:04] Dus dat is bij de aanvulling die volgend jaar volgt.

[5:05:08] De ESO is een nieuwe rol die de eindtafelnemers kan ondersteunen...

[5:05:11] ...bij het delen van energie.

[5:05:13] En we zetten alles op alles om die EMD-richtlijn...

[5:05:17] ...zonder al te veel nationale koppen en ingewikkelde dingen...

[5:05:21] ...gewoon één op één te implementeren...

[5:05:23] ...zodat de voordelen die via die richtlijn worden geboden...

[5:05:25] ...ook snel in Nederland toepasbaar zijn.

[5:05:29] Ten aanzien van de GDS'en, dus de gesloten distributiesystemen...

[5:05:33] Vroeg de heer Vlag naar de eis voor primaire distributie voor eigen achterban.

[5:05:39] Deze eis komt direct uit het Europese kader en kan ik helaas ook niet aanpassen, mocht

[5:05:43] de heer Vlag dat willen.

[5:05:45] De ACM kan ik wel vragen om te kijken of andere toezichthouders in het buitenland ook op de

[5:05:49] zelfde manier naar deze eis kijken.

[5:05:52] Dan kunnen we dat eventueel bij een toekomstige wijziging van de energiewet alsnog updaten.

[5:05:57] Als het gaat om die gesloten distributiesystemen, de verbinding tussen een GDS en een openbaar

[5:06:02] net is een aansluiting, zeg ik richting de heer Grimwis, en niet een systeemkoppeling.

[5:06:07] Dit waarborgt dat GDS-beheerder vergelijkbare rechten heeft als andere aangeslotenen.

[5:06:11] Het is een misverstand dat dit een wijziging zou zijn ten opzichte van het huidige wettelijk kader.

[5:06:16] De inhoud van artikel 3.7, inclusief lid 1c, volgt uit de Europese regels die in de bestaande

[5:06:23] nieuwe wet dus één op één zijn doorgevoerd.

[5:06:26] De energiewet staat het bedrijf toegezamenlijk een GDS te ontwikkelen en van het bestaande

[5:06:32] distributienet af te gaan, net zoals dat ook in de elektriciteitswet in 1998 het geval

[5:06:37] was.

[5:06:38] Netbeheerders mogen eenzijdig het overgangspunt bepalen.

[5:06:42] De heer Vlag vroeg daarna dat hierin maakt de energiewet inderdaad een principiële keuze.

[5:06:48] Het overgangspunt markeert de overgang van het publieke systeem naar de private installatie.

[5:06:54] En systeembeheerders hebben de wettelijke taak om deze aansluiting veilig te beheren

[5:06:58] en daarom ook te besluiten waar deze ophoudt.

[5:07:01] Bij het vaststellen van de locatie moet natuurlijk wel logischerwijs rekening worden gehouden

[5:07:05] met de concrete omstandigheden van het specifieke bedrijf.

[5:07:09] En ga ik er ook van uit dat daar nauw contact met de aangesloten zal zijn, zodat die niet

[5:07:14] wordt verrast door de keuze van de netbeheerder.

[5:07:21] Ik doe even een paar overige vragen en dan kom ik tot slot bij het groepsverbod.

[5:07:27] De heer Bontebal vroeg naar de kosten van netverliezen.

[5:07:30] Inderdaad, 5 procent van de elektriciteit gaat verloren via warme kabels, diefstal, et cetera.

[5:07:35] Het inkopen van elektriciteit van netverliezen valt onder de wettelijke taak van de netbeheerder.

[5:07:40] Netbeheerders hebben hier geoptimaliseerde processen voor, maar verbeteringen zijn altijd mogelijk.

[5:07:46] Er wordt nu hard gewerkt aan het beter voorkomen van netverliezen,

[5:07:50] bijvoorbeeld door het beter in kaart te hebben van netverliezen door energiediefstal.

[5:07:54] En daar kijken netbeheerders hoe ze daar ook doelmatig meer aan kunnen doen.

[5:08:01] Ook digitalisering vroeg de heer Bontebal na.

[5:08:05] Digitalisering van netten is inderdaad van groot belang.

[5:08:08] In de actieagenda voor netcongressie zijn hier ook een aantal acties voor opgenomen,

[5:08:12] waaronder het slimmaken van duizenden elektriciteitshuisjes voor 2030,

[5:08:19] zodat die data ook kan worden benut voor slimmer netmanagement.

[5:08:22] Ik kom straks in het blok data daaruitgebreider op terug.

[5:08:25] De heer Vlag vroeg naar kruissubsidiering, artikel 3.22.

[5:08:29] Het doel van het artikel is het waarborgen van eerlijke concurrentie

[5:08:32] tussen infrastructuurbedrijven en andere marktpartijen.

[5:08:35] De bevoordeling in iedere vorm, dus ook indirecte bevoordeling,

[5:08:37] valt onder het verbod van 3.22.

[5:08:45] Dan kom ik terug bij het groepsverbod, want ik heb nu in mijn hand een vraag van de heer Erkens die zegt

[5:08:49] Zou een monopolie positie van infrastructuurbedrijven niet tot ongewenste situaties kunnen leiden?

[5:08:54] Nou ja, in juni 2022 heb ik uw Kamer al eens geïnformeerd over mijn visie op de ordering van de waterstofketen.

[5:09:01] Dat kwam in dit debat ook een aantal keren aan de orde.

[5:09:05] In die waterstofketen verwacht ik dat uiteindelijk het grootste deel van die keten gewoon goede concurrentie tussen private partijen kan plaatsvinden.

[5:09:11] En die ruimte willen we ook zoveel mogelijk geven.

[5:09:15] Tegelijkertijd is de mate van mogelijke concurrentie niet het enige principe

[5:09:18] waarop de marktoordeling kan worden gebaseerd.

[5:09:20] Ook andere publieke belangen zijn daarbij richtinggevend.

[5:09:23] Zo hebben importterminals en opslagfaciliteiten ook een systeemfunctie

[5:09:27] en dragen ze ook bij aan de diversificatie van onze strategische autonomie.

[5:09:31] Maar ik zie geen rol voor infrastructuurbedrijven

[5:09:33] voor het oppakken van productieactiviteiten van waterstof, zoals elektrolyse.

[5:09:37] En dat brengt me bij het principiële debatje

[5:09:40] over het groepsverbod dat in uw eerste termijn heeft plaatsgevonden.

[5:09:45] Vooropgesteld, voorzitter, het opheffen van het groepsverbod

[5:09:47] zou een vrij fundamentele koerswijziging zijn van het energiebeleid.

[5:09:53] En het zou marktpartijen, systeembeheerders, hun aandeelhouders,

[5:09:56] maar ook de overheid echt een aantal jaren kosten

[5:09:58] om deze nieuwe realiteit ons allen eigen te maken.

[5:10:02] En het groepsverbod opheffen is in elk geval voor de TSB's,

[5:10:05] in het Nederlands zijn dat Tennet en Gasunie, Europees niet toegestaan.

[5:10:09] Het amendement van de heer Grimm is op dit punt strijdig met het Europees recht.

[5:10:14] Voor de DSB is er niet ingediend het concept-amendement.

[5:10:18] Voor de DSB, de regionale netbeheerders, klopt het wel dat het Europees recht meer ruimte

[5:10:24] laat.

[5:10:25] Maar ook hier is het niet eenvoudig en vraagt het om veel extra regels om onafhankelijk

[5:10:29] netbeheer te garanderen.

[5:10:31] Ook het toezicht van ACM zal dan moeten worden aangescherpt en procedures voor aanwijzing

[5:10:35] en certificering en het wettelijk takenpakket van infrastructuurbedrijven

[5:10:38] zullen moeten worden aangepast.

[5:10:40] Een ingrijpende en omvangrijke wijziging van het wetsvoorstel.

[5:10:44] En hoe gaat het dan in de rest van Europa?

[5:10:46] Het klopt dat alleen Nederland heeft gekozen voor het groepsverbod.

[5:10:50] Maar in alle lidstaten zijn systeembeheerders vergaand ontvlochten

[5:10:52] van productie en levering.

[5:10:54] En de mate waarin dit is gebeurd kan meer of minder sterk zijn.

[5:10:57] Maar ook in die lidstaten zijn systeembeheerders op zijn minst

[5:11:00] juridisch afgescheiden van productie, levering en handel

[5:11:03] binnen de groep van ondernemingen waar ze onderdeel van zijn.

[5:11:06] De systeembeheerders zijn ook daar qua aansturing, financiën en bestuur afgescheiden

[5:11:10] en bestaan als afzonderlijke ondernemingen binnen één groep.

[5:11:14] Er zijn ook nog andere consequenties van het mogelijk opheffen van het groepsverbod.

[5:11:18] Ten eerste kan het een negatief effect hebben

[5:11:22] op de investeringsbereidheid van marktpartijen.

[5:11:24] Er is nu al regelmatig discussie over de gewenste afbakening

[5:11:27] tussen infrastructuurbedrijven en commerciële activiteiten.

[5:11:30] Zie je dat bij een antwoord over waterstof?

[5:11:32] En marktpartijen stellen regelmatig dat ze bezorgd zijn, willen ze wel in Nederland investeringen

[5:11:38] doen als netwerkbedrijven zich teveel op marktactiviteiten gaan richten.

[5:11:44] Daarnaast geldt dat het ook grote financiële consequenties kan hebben voor de overheden

[5:11:48] die nu eigenaar zijn van de infrastructuurbedrijven, want die zullen dan ook kapitaal vrij moeten

[5:11:52] maken om in productie en levering te investeren.

[5:11:55] En dat is niet makkelijk om dat geld vrij te maken.

[5:11:57] Binnen het geïntegreerde bedrijf ontstaat dan ook wellicht een verkeerde prikkel, terwijl

[5:12:01] we concentratie op de kerntaak, namelijk het systeem beheren en uitbreiden, de komende

[5:12:05] jaren toch echt wel de belangrijkste opdracht voor de netwerkbedrijven vinden.

[5:12:10] De behandeling van de Eerste Kamer destijds bij de wet stroom was ook in een ander licht,

[5:12:15] namelijk net tijdens het laatste beroep bij de rechter van twee ongesplitste netbeheerders.

[5:12:21] Dat was toen net verworpen en we zijn inmiddels vele jaren verder waarbij ook die netbeheerders

[5:12:26] zichzelf wel echt een andere rol en missie hebben toebedeeld.

[5:12:30] Tot slot merk ik dat het niet altijd voor iedereen helder is dat systeembeheerders en infrastructuurbedrijven

[5:12:35] wat ze nu allemaal wel en niet mogen, want er mag namelijk heel veel.