Digitale infrastructuur en economie

[0:00:00] Ik kijk van harte welkom aan iedereen die hier in de zaal is.

[0:00:02] Van harte welkom de minister en mijn collega Kamerleden.

[0:00:07] De spreektijd staat volgens mij op vier minuten.

[0:00:10] Ik denk dat we gezien de tijd wel weer ruim kunnen zijn in het aantal interrupties.

[0:00:16] Als u zichzelf maar wel een beetje in de hand houdt en dan grijpen we vanzelf wel in waar nodig.

[0:00:23] En dan is als eerst het woord aan mevrouw Rijkhofsky van de VVD.

[0:00:30] Het is goed dat dit debat plaatsvindt, want Nederland beschikt ook over de beste digitale

[0:00:35] infrastructuur in Europa en niet voor niets zijn ook verschillende fintechbedrijven gevestigd

[0:00:41] in Nederland.

[0:00:42] En worden onze sterke netwerken ook gebruikt, bijvoorbeeld om grote wetenschappelijke onderzoeken

[0:00:47] uit te voeren.

[0:00:49] De deeltjesversnelling staat in Zwitserland, maar de resultaten daarvan worden weer in

[0:00:52] Nederland onderzocht, omdat we van die sterke stabiele verbindingen hebben.

[0:00:56] En zelfs onze oerhollandse bloemenveiling heeft zich gedigitaliseerd

[0:00:59] vanwege de betrouwbaarheid van het online veilen in Nederland.

[0:01:04] Helaas, en dan kom ik bij mijn eerste punt, voorzitter.

[0:01:07] Helaas leunen we nog wel te veel op investeringen

[0:01:11] die in het verleden zijn gedaan.

[0:01:13] Dus de Nederlandse digitale handelsroute staat onder druk.

[0:01:17] En dan gaat het om zeekabels, datacenters, de lijst is eindeloos.

[0:01:21] En hier speelt soms ook gewoon beeldvorming een rol.

[0:01:26] ook door de Tweede Kamer.

[0:01:28] Als er ophef ontstaat over het wel- of niet plaatsen van datacenters, dan kan dat ook door

[0:01:32] de markt gezien worden als dat Nederland blijkbaar even moet overslaan.

[0:01:36] Dus het is alles bij elkaar.

[0:01:37] Daarom vind ik het terecht dat de industrie collectief de noodklok heeft geluid in het FD, ik denk

[0:01:43] twee weken geleden.

[0:01:44] Tijdens een ronde tafel vorige week werd ons ook verteld dat ons digitale knooppunt onder

[0:01:48] druk staat en daarmee ook ons vestigingsklimaat.

[0:01:55] Als het dan gaat om de aanleg van nieuwe zeekabels, zit ik hier niet om meteen allemaal geld te regelen.

[0:02:04] Ik weet dat de minister ook enorm veel heeft gedaan met de sector om te kijken wat er nodig is om

[0:02:10] misschien die aftakking van die Van Noordkabel te regelen.

[0:02:13] Maar er zijn weer schepen die bezet zijn.

[0:02:16] Maar ik zou hier toch nog één keer willen vragen of in ieder geval aandringen om door te gaan met het

[0:02:23] in gesprek blijf te zijn met deze sector, om toch te kijken, kunnen we toch niet ergens nog iets doen?

[0:02:30] Zijn er nieuwe projecten die we kunnen oppakken?

[0:02:32] Nou, blijf gewoon doorgaan met het gesprek met deze sector, want het blijft belangrijk om te investeren

[0:02:38] in onze knooppunt, zodat we dat uiteindelijk niet gaan verliezen.

[0:02:41] Dan een tweede punt gaat over de cyberveiligheid van onze kranjewelen, onze high-tech topbedrijven

[0:02:49] die wereldwijd geavanceerde technologie maken, want de AIVD heeft ook deze week in een jaarverslag

[0:02:57] gewaarschuwd dat de dreiging van cyberaanvallen en spionage acuter wordt, dus er moet sneller

[0:03:03] gereageerd worden op dreigingen op aanvallen.

[0:03:07] Daarom zou ik de minister willen vragen of zij kan kijken naar het opzetten van een kring van bedrijven

[0:03:14] die dichter en nauwer samenwerken met de diensten, zodat acute dreigingsinformatie sneller gedeeld kan worden.

[0:03:23] Ik weet dat er al een hoop is gebeurd met het opzetten van het DTC.

[0:03:27] Er vinden ook allerlei samenvoegingen plaats.

[0:03:29] Er wordt ook al veel informatie gedeeld door de nieuwe wet Digitale Weerbaarheid Bedrijven.

[0:03:34] Dus ik weet dat er al een hoop plaatsvindt.

[0:03:36] Waar het mij om gaat, is dat die digitale dreiging, als die echt acuut is,

[0:03:41] dus je moet binnen zoveel minuten, binnen zoveel uur kunnen reageren,

[0:03:45] dat dan gewoon de telefoon gepakt kan worden, dat er ook met de niet vitale bedrijven,

[0:03:49] dat er dan ook vertrouwen is en durf is om dan ook informatie te delen

[0:03:54] die misschien eigenlijk ook geheim is en tot nu toe niet gedeeld wordt

[0:03:59] of te laat of te algemeen.

[0:04:01] Dat zou bijvoorbeeld kunnen door mensen bij die bedrijven, de AIVD, te screenen.

[0:04:07] Het is voor mij geen heilige graal.

[0:04:08] Ik kijk alleen naar het buitenland en ik zie dat het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde

[0:04:11] Staten op die manier ook heel nauw met bedrijven samenwerken.

[0:04:15] Het gaat me vooral om die kring van bedrijven.

[0:04:18] Als daar het screenen van AIVD-personeel voor nodig is, dan graag.

[0:04:21] Bij deze geef ik in ieder geval vanuit de VVD aan, doe het.

[0:04:26] U heeft onze steun.

[0:04:27] Is er nog iets voor nodig om dat wettelijk te veranderen?

[0:04:29] Of kan dat gewoon bij deze geregeld worden?

[0:04:31] Want er is ook een wet veiligheidsonderzoeken.

[0:04:34] Is al naar de Kamer, komt naar de Kamer.

[0:04:36] Misschien is het daarmee ook al afgedaan.

[0:04:38] Even kijken.

[0:04:39] Dan als laatste, voorzitter, wil ik het hebben over de cloud.

[0:04:43] Want om dus verder te werken aan onze

[0:04:45] Nederlandse en Europese soevereiniteit,

[0:04:47] is het ook belangrijk dat we alternatieven

[0:04:50] hebben voor producten en diensten.

[0:04:53] GAIA-X

[0:04:53] was een Europees cloud-initiatief.

[0:04:56] Leek uiteindelijk toch wel duur en wat

[0:04:57] politiek te worden is misschien niet uiteindelijk het geworden dat wat het van tevoren beloofd was.

[0:05:03] Tijdens de ronde tafel heeft een van de spreeksters heeft aangegeven, je zou ook naar een systeem kunnen

[0:05:08] van een soort bijenkorf-cloud, dat juist verschillende initiatieven aan elkaar koppelt. Ik ben niet

[0:05:13] technisch genoeg om dit helemaal goed te kunnen doorvroegten, maar het klonk vrij interessant.

[0:05:19] Er zit de minister hier ook wat in en sluit het ook aan op lopende projecten, of moeten we dan

[0:05:24] echt vanaf scratch beginnen. Dat was het. Dank wel voor uw bijdrage. Dan is het woord aan de heer

[0:05:32] Valise van de PVV. Ja, voorzitter, dank voor het woord ook aan mevrouw Rijkoski voor de mooie

[0:05:38] bijdrage. Mijn bijdrage, ja, moesten beperken tot vier minuten, dus ik heb getracht om het ook

[0:05:44] daar binnen te houden. De fractie van de PVV vindt het uitermate zorgelijk om te vernemen dat het

[0:05:49] wereldwijde marktaandeel op het gebied van Europese bedrijven in de sector digitale technologie in

[0:05:54] amper tien jaar tijd gehalveerd is.

[0:05:56] Digitale innovatie vindt een toenemende plaats buiten Europa...

[0:06:00] terwijl Nederland toch op de derde plaats van Europa staat...

[0:06:03] en er twee semi-Nederlandse bedrijven in de top vijftig...

[0:06:05] van meest innovatieve bedrijven ter wereld staan.

[0:06:08] In uw brief refereert u aan een top twintig...

[0:06:10] waarvan twee bedrijven uit Europa, kunt u nagaan.

[0:06:14] Voorzitter, het beeld dat digitale technologie wordt ingezet...

[0:06:18] voor geopolitieke krachtmeting...

[0:06:19] waarbij knelpunten in de digitale toeleveringsketend...

[0:06:23] als drukmiddel worden gebruikt of misbruikt, moet ik zeggen,

[0:06:26] maakt dat Nederland kwetsbaar is.

[0:06:28] Bij diverse stukken, debatten en briefings vernemen we al dat wordt ingezet

[0:06:31] op een gelijk speelveld op Europese niveau.

[0:06:33] En dit maakt dat de Nederlandse positie nog kwetsbaarder wordt.

[0:06:37] Nederland heeft immers een geweldige infrastructuur, digitale infrastructuur,

[0:06:41] en dat moeten we vooral zo willen houden.

[0:06:43] Door het creëren van een gelijkwaardig speelveld

[0:06:45] komt de Nederlandse toppositie in gedrang.

[0:06:47] Vraag aan de minister hoe wordt voorkomen dat Nederland het kind van de rekening wordt

[0:06:52] als we al onze technologische voorsprong met het spreekwoordelijke badwater weggooien.

[0:06:58] En dan, voorzitter, we lezen over een integraal beleidskader

[0:07:01] dat er vijf prioriteiten zijn.

[0:07:03] Netwerktechnologie, waar de strategische afhankelijkheid

[0:07:05] van enkele cloudaanbieders als aandachtspunt in het oog springt, is er één van.

[0:07:09] En dat brengt ons meteen bij de tweede, cloud.

[0:07:12] De Europese markt wordt bijna volledig gedomineerd

[0:07:14] door private partijen buiten Europa.

[0:07:16] En dat brengt risico's met zich mee, want hoe borgen we het behouden

[0:07:19] van controle en toegang tot gevoelige en beschermde gegevens.

[0:07:25] En dan hebben we nog de IPCEI,

[0:07:27] de Important Projects of Common European Interest, CES,

[0:07:31] Cloud Infrastructure and Services.

[0:07:34] Een belangrijk digitaal initiatief voor Europa,

[0:07:36] waar meer dan honderd bedrijven en onderzoeksorganisaties

[0:07:38] uit twaalf lidstaten samenwerken

[0:07:40] om een zogenoemd Multi-Provider Cloud Edge Continuum te bouwen,

[0:07:44] met als doel een volledig nieuwe Europese gedecentraliseerde

[0:07:47] software-infrastructuur

[0:07:48] voor het geavanceerd gebruik van computerbronnen

[0:07:50] op het gebied van cloud en edge. Een hele mond vol.

[0:07:54] Voorzitter, vraag aan de minister. Komt deze in Nederland?

[0:07:59] AI is ook een beleidsprioriteit en het was zeer positief om te vernemen

[0:08:02] dat er ook gekeken wordt naar de kans om deze techniek in te zetten

[0:08:05] voor het gebruik door semi-overheidsinstellingen,

[0:08:07] om zodoende de werkdruk wat te verlichten

[0:08:09] opdat kerentaken weer adequaat kunnen worden uitgevoerd.

[0:08:12] We zien dan ook uit naar een verslag over hoe dergelijke inzet van AI

[0:08:15] eruit zal kunnen komen te zien.

[0:08:16] en kan de minister hier al een termijn aankoppelen?

[0:08:20] Natuurlijk brengt de AI ook risico's mee,

[0:08:22] maar Nederland kan een relevante speler zijn op het wereldtoneel

[0:08:25] in zaken deze technologie.

[0:08:27] En dit omdat wij een sterk wetenschappelijk onderzoekfundament

[0:08:30] hebben op het gebied van AI.

[0:08:33] Voorzitter, hoe wil de minister ertoe zorgdragen

[0:08:35] dat Nederland haar toppositie behoudt?

[0:08:37] Wat gaat de minister doen om ervoor te zorgen

[0:08:39] dat onze kennis en expertise niet wegvloeit, maar juist hier blijft?

[0:08:44] Tijdens de coronapandemie bleek maar weer

[0:08:46] hoe goed onze digitale infrastructuur was, aangezien we in no-time over konden op digitale

[0:08:51] alternatieven, juist vanwege onze robuuste digitale infrastructuur. Een infrastructuur

[0:08:56] die onze economie 24,2 miljard euro per jaar oplevert, aldus de stukken, volgens berekeningen

[0:09:01] van Ecoris. Om over de maatschappelijke bijdragen nog maar te zwijgen. En voorzitter, dan kom

[0:09:07] ik bij het einde van mijn betoog. In relatie tot cybersecurity lazen we dat Nederland verkent

[0:09:11] of vanuit de Navo Diana Challenge Secure Information Sharing

[0:09:16] in ons kikkerlandje een High Assurance en Cryptographic Accelerator

[0:09:20] gevestigd kon worden.

[0:09:21] Nou, in de woorden van mevrouw Kapman, super interessant.

[0:09:26] En kan de minister een update geven wat daar nu de stand van zaken is?

[0:09:31] En dan sluit ik daarmee mijn betoog.

[0:09:32] Dank u, voorzitter.

[0:09:35] Dan dank u voor uw bijdrage.

[0:09:37] En dan is het woord aan heer Sjiks Dijkstra van NSC.

[0:09:40] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:09:41] Ik verwacht dat mijn inbreng op veel vlakken zal aansluiten

[0:09:43] bij die van mijn twee voorgangers.

[0:09:45] Want vandaag wil ik het graag hebben over het belang van strategische autonomie

[0:09:48] op het gebied van digitale infrastructuur.

[0:09:50] En dat wil ik graag aan de hand van drie punten doen.

[0:09:52] Cloud, kabels en AI.

[0:09:54] Laat ik beginnen met cloud.

[0:09:56] Om ook aan te sluiten bij mijn voorgangers.

[0:09:58] Klingendaal is vorige maand in opdracht van de AIVD

[0:10:01] met een uitstekend rapport gekomen over soevereiniteit in de cloud.

[0:10:04] En de conclusies zijn helder.

[0:10:06] Nederland, maar eigenlijk heel Europa,

[0:10:08] is op het vlak van vitale cloud infrastructuur

[0:10:10] te eenzijdig afhankelijk van Amerikaanse marktpartijen.

[0:10:14] Ik en vele leden van deze commissie die maken zich daar zorgen over.

[0:10:18] Weet ook dat mevrouw Katman en ik momenteel bezig zijn met een initiatiefnota

[0:10:22] met aanbevelingen over hoe we in Nederland een adequater niveau van

[0:10:25] autonomie in de cloud kunnen bereiken.

[0:10:27] Maar ik heb vast de volgende vragen aan de minister over het gebruik van

[0:10:30] cloud-infrastructuur bij de overheid, waarbij ik mij ervan bewust ben dat

[0:10:34] dit eigenlijk ook deels buiten haar portefeuille valt.

[0:10:37] Maar de staatssecretaris van BZK kon vandaag helaas niet aanwezig zijn.

[0:10:41] Dus wie weet kan het ook via een brief.

[0:10:44] Heeft de minister actuele gegevens van het aantal rijksoverheidsdepartementen

[0:10:47] dat inmiddels is overgestapt op een cloud-oplossing?

[0:10:51] Welk deel daarvan maakt gebruik

[0:10:53] van één van de drie grote Amerikaanse hyperscalers?

[0:10:56] Wat zijn de totale kosten?

[0:10:58] Dat het Rijk op jaarbasis kwijt is aan licenties voor cloud?

[0:11:01] En welke eisen in de aanbestedingsaanvragen maken

[0:11:03] dat Nederlandse of Europese cloudaanbieders

[0:11:05] ofwel niet in aanmerking komen,

[0:11:07] ofwel consequent niet de aanbesteding kunnen winnen.

[0:11:10] Dan wat betreft zeekabels.

[0:11:12] De zeekabels die hier in Nederland aanlanden

[0:11:13] zijn essentieel voor onze strategische autonomie

[0:11:15] en onze positie als internetknooppunt.

[0:11:18] Tegelijkertijd horen we ook wel veel zorgen om ons heen

[0:11:20] dat onze positie aan het verzwakken is

[0:11:22] en dat noodzakelijke vernieuwing of vervanging hierin achterblijft.

[0:11:26] Vier vragen daarover.

[0:11:28] Heeft het kabinet een zeekabelstrategie?

[0:11:31] Welke ambities zijn er vanuit het kabinet

[0:11:32] om in de toekomst nieuwe zeekabels in Nederland aan te laten landen?

[0:11:35] Hoe ziet het kabinet de positie van de Caribische delen van het Koninkrijk in deze kwestie?

[0:11:39] Waar zitten de kwetsbaarheden en risico's in de staat van de Nederlandse zeekabelinfrastructuur?

[0:11:44] En voorzitter, dan mijn laatste punt.

[0:11:46] Elke regio telt, ook als het gaat om innovatiekracht.

[0:11:49] Het kabinet steekt veel geld in operatie Beethoven

[0:11:51] om de regio Eindhoven en de Brainport te versterken in hun unieke positie.

[0:11:55] Maar we moeten ook de andere regio's niet vergeten.

[0:11:58] Laten we daarbij kijken naar de technologieën waarmee we sterk kunnen staan.

[0:12:01] Als AI-startups, skill-ups, grote bedrijven en kennisinstellingen de krachten bundelen,

[0:12:06] op technologisch vlak toonaangevend worden en tegelijkertijd geworteld zijn in een regio,

[0:12:10] kan dat bijdragen aan de brede welvaart van die regio en profiteren de bewoners daar ook

[0:12:14] van.

[0:12:14] Zo heeft een consortium in de regio Groningen bijvoorbeeld de ambitie om een AI-hub te bouwen

[0:12:19] en op termijn een Europese koploperspositie op AI te verwerven.

[0:12:22] Ook hiervoor is stabiele digitale infrastructuur een vereiste.

[0:12:26] Daarbij kunnen ze gebruikmaken van de supercomputingkracht die vanuit Europa onder de EuroHPC-verordening

[0:12:30] beschikbaar zal worden gesteld, maar er is ook eigen infrastructuur nodig.

[0:12:34] Staat dit initiatief of andere initiatieven voor regionale AI-hubs

[0:12:38] op de radar van de minister?

[0:12:39] Wat is er qua infrastructuur en andere middelen nodig

[0:12:41] om als Nederland een economisch-strategische positie

[0:12:43] op AI te verwerven in lijn met de Nationale Technologiestrategie

[0:12:46] en de regio te versterken, vraag ik de minister.

[0:12:50] Dank u wel.

[0:12:52] Dan dank ik u voor uw bijdrage.

[0:12:54] En dan vraag ik even aan mevrouw Rijkhofsky van de VVD

[0:12:56] of zij de voorzittersrol over wil nemen, zodat ik mijn bijdrage kan doen.

[0:13:04] Dank u wel, voorzitter.

[0:13:06] Dikke kabels, de datacentra waar mijn favoriete series worden gestreamd en de glasvezelsprietjes

[0:13:12] in de voortuin.

[0:13:14] Vandaag hebben we het over de ingewikkelde werkelijkheid achter digitalisering en ik zit

[0:13:17] hier wel een beetje met een digitale knoop in mijn maag.

[0:13:20] Want ik maak me enorm zorgen over onze afhankelijkheid van big tech.

[0:13:24] We moeten zelf de regie houden over overheidssystemen en infrastructuur.

[0:13:27] Als zelfs een deel van de systemen achter het .nl-internetdomein naar de Amazon-cloud verdwijnt,

[0:13:33] hebben we een gigantisch probleem.

[0:13:35] Daar heb ik vier vragen over, waarvan er twee al door de heer Sjeks Dijkstra zijn gesteld.

[0:13:39] Dus ik zal me tot die andere twee beperken.

[0:13:41] Dat is of we een duidelijke exitstrategie hebben voor ogen om op termijn over te schakelen naar

[0:13:45] Nederlandse en Europese alternatieven.

[0:13:48] En de volgende vraag is welke rol pakt Nederland als grootste IT-opdrachtgever in het stimuleren

[0:13:52] en lanceren van nationale en Europese cloud- en applicatieleveranciers?

[0:13:56] en gebeurt dit voldoende?

[0:13:58] En ook deze twee vragen met de wetenschap dat de staatssecretaris

[0:14:02] laten weten dat ze hier niet kon zijn.

[0:14:03] Dus als vragen niet volledig beantwoord kunnen worden,

[0:14:07] dan is dat natuurlijk helder. Waarom?

[0:14:09] Dan ook de zeekabels.

[0:14:11] Nederlands is trots om digitaal knooppunt te zijn.

[0:14:14] Maar we varen nog steeds op de infrastructuur die we 20 jaar geleden hebben aangelegd.

[0:14:19] Die oude internetkabels worden langzaam maar zeker uitgefaseerd.

[0:14:22] Er ligt met de Far North Fiber Zeekabel nu een gouden kans

[0:14:25] die we met beide handen moeten aangrijpen.

[0:14:28] Daar ook een aantal vragen over.

[0:14:30] Zeekabels laten we aan de vrije markt,

[0:14:32] maar er is al in 25 jaar geen enkele kabel aangeland in Nederland.

[0:14:36] Wat zegt dat volgens de minister?

[0:14:38] Waarom zou het de markt deze keer wel lukken?

[0:14:40] Staat Nederland niet zwakker dan andere Europese landen

[0:14:43] die wel publiek investeren in onderzeeze internetkabels,

[0:14:46] zoals Frankrijk en Denemarken?

[0:14:48] Wat is de rol van het ministerie binnen de Zeekabelcoalitie?

[0:14:51] En wat is de gezamenlijke ambitie van de coalitie?

[0:14:54] en hoe gaat de minister daarop sturen?

[0:14:56] Kan de minister zich committeren aan het aanleggen van de Nederlandse aftakking van de Far North Fiber

[0:15:01] en zo snel mogelijk met Marktpartij een plan bedenken om dit gezamenlijk te financieren?

[0:15:06] Kan de minister ook per brief een stand van zaken geven over de studie naar zeekabels in het Caribisch gebied?

[0:15:12] En dan, de meeste dingen zijn al aangestipt, maar de A van arbeid in het kopje die mist ik nog.

[0:15:18] Dus bij deze.

[0:15:19] Als overheid hebben we ook een enorme macht om de markt te sturen.

[0:15:22] Naast regulering doen we dat ook door als partner, klant en werkgever actief deel te nemen aan

[0:15:27] de digitale economie.

[0:15:28] Die kans pakken we nog niet altijd.

[0:15:31] Vooral nu projecten uit de Human Capital Agenda ICT ten onder dreigen te gaan met het Nationaal

[0:15:36] Groeifonds.

[0:15:37] Welke opvolging wil de minister geven aan de regionale samenwerkingen uit de Human Capital

[0:15:41] Agenda ICT?

[0:15:43] Welke mogelijkheden ziet de minister om projecten die effectief en schaalbaar zijn te behouden?

[0:15:47] Hoeveel geld kan zij structureel inleggen?

[0:15:49] Ook moeten we niet vergeten dat de overheid de grootste ICT-werkgever is.

[0:15:54] Is de minister bereid om naast het faciliteren van de agenda, ook zelf een actieve deelnemer

[0:15:58] te worden in het overleg?

[0:16:00] En hoe kan de minister dit vormgeven?

[0:16:02] Groene en digitale banen zijn nu vooral groene en digitale plannen, maar waar blijft het

[0:16:07] geld om deze losse projecten uit te rollen?

[0:16:09] Ik ga eerlijk zijn, het structureel behouden van die regionale samenwerking gaat wat kosten.

[0:16:15] De verwachting is zelfs 80 tot 120 miljoen per jaar.

[0:16:17] Maar we zijn nu veel duurder uit als we niks doen.

[0:16:21] We plakken nu overal experimentjes en pilots op, maar dat zijn pleistertjes op een bloedende

[0:16:25] wond.

[0:16:26] Het tekort is nu, dus investeren moet ook nu.

[0:16:30] Dank u wel, voorzitter.

[0:16:41] Nou, dan doen we het eventjes zo, denk ik.

[0:16:43] Dan heb ik het woord zojuist teruggekregen en dan zie ik een interruptie van mevrouw Rijkhofsky

[0:16:47] van de VVD.

[0:16:49] Ja, dank.

[0:16:50] Dank ook aan mevrouw Katma voor haar inbreng, want ik hoor wederom dat ik in het debat,

[0:16:56] Ik denk maandag hebben we ook een debat met elkaar gezeten.

[0:16:58] Ook weer een aantal voorstellen.

[0:17:00] Er moet financiële dekking komen.

[0:17:02] We moeten meer investeren. Dit en dat. Dat ben ik ook helemaal met haar eens.

[0:17:05] Alleen, het lastige aan ons werk is juist dat je niet alleen iets moet vinden,

[0:17:09] maar dat je dan ook het potje en het geld erbij moet trekken.

[0:17:12] Er moet ergens anders ook geld vanaf.

[0:17:14] Dus waar wil mevrouw Katman dan geld vandaan halen om deze voorstellen te dekken?

[0:17:20] Als we het bijvoorbeeld hebben over die schrijnende tekorten in die digitale banen, dan zie je

[0:17:27] dat als we daar goed in gaan investeren dat het ons ongelooflijk veel gaat opleveren.

[0:17:31] Want wat we nu als overheid kwijt zijn aan inhuur, dat is gigantisch, dat is echt gigantisch.

[0:17:37] En daar moeten we mee stoppen, want dat houden we op de lange termijn gewoon niet vol, al

[0:17:41] dat geld.

[0:17:41] Dus het vraagt inderdaad wel om een voorinvestering om dan later goedkoper uit te zijn.

[0:17:46] En dan weet mevrouw Rijkovski ook dat ik dekkingen heb waar haar partij de VVD het vaak niet zo

[0:17:53] mee eens is.

[0:17:54] Ik vind dat je gewoon sowieso, en dan hebben we het bijvoorbeeld over echt hele grote multinationals

[0:18:00] die ongelooflijk veel winsten maken, over bijvoorbeeld de rug van onze mooie infrastructuur

[0:18:05] in Nederland.

[0:18:06] Nou, die mogen best meer bijdragen en dan kunnen we ook meer potten maken waar we zulke

[0:18:11] soort goede plannen uit kunnen betalen.

[0:18:12] Maar het vraagt ook gewoon om een voorinvestering wat later gaat opleveren.

[0:18:17] En wat betreft de investering in de zeekabels, het gaat hier over een bedrag van 80 miljoen

[0:18:21] euro.

[0:18:22] En de vraag is niet, overheid, leg even gelijk dat geld op tafel, de vraag is ook, kijk

[0:18:27] naar plannen, kan je dat in gezamenlijkheid met Europa doen, wat kan de markt wel nog

[0:18:32] zelf voorduit in het zakje doen.

[0:18:35] Het vraagt ook om, zou je gewoon de financiering kunnen faciliteren, hoe werkt het met garanties.

[0:18:39] En dan moet ik ook eerlijk gezegd hebben, een kilometersnelweg aanleggen kost serieus 100 miljoen euro.

[0:18:46] Doe mij dan even gewoon een kilometersnelweg minder en ga voor die zeekabel.

[0:18:49] Want ik denk dat dat voor het toekomstig verdienvermogen van Nederland een stuk beter is.

[0:18:56] Ja, dank. Met dat laatste punt kan ik me helemaal bij aansluiten.

[0:18:59] Al het voorgaande qua dekkingen niet.

[0:19:02] Dus we zullen zien waar we op uitkomen.

[0:19:06] Dan zie ik verder geen interrupties.

[0:19:09] Dan kijk ik even naar rechts naar de minister.

[0:19:11] hoeveel tijd ze nodig denkt te hebben voor de beantwoording en hoe lang we gaan schorsen.

[0:19:16] Dan schorsen we 25 minuten, dat is tot kwart voor twee.

[0:47:40] We gaan weer van start met het debat Digitale Infrastructuur en Economie.

[0:47:45] En het woord is aan minister Adriaenssens voor de beantwoording.

[0:47:51] Dank u voorzitter.

[0:47:52] En ook goed dat we dit debat voeren zoals het door uw commissie is gememoreerd.

[0:47:56] De digitale infrastructuur is wel de basis waarop we onze toekomstige economie bouwen.

[0:48:02] En nou ja, daar moeten we niet denken dat dat vanzelf goed gaat, want dat is zeker niet zo.

[0:48:07] Dat vraagt onze aandacht, dat vraagt ook een plan en dat vraagt ook inderdaad om investeringen.

[0:48:11] Ik heb in januari een foto aangeleverd aan uw Kamer, de staat van de digitale infrastructuur,

[0:48:17] van hoe ziet het er nu uit.

[0:48:19] En dat is eigenlijk een integrale benadering, want je kunt praten over de digitale infrastructuur,

[0:48:23] maar dat is zowel de zeekabel als de aanlanding op land,

[0:48:28] dan vervolgens een datacenter als ook een cloudfaciliteit.

[0:48:32] Het heeft allemaal met elkaar te maken.

[0:48:34] En als je te veel in het een investeert, maar je hebt het andere niet georganiseerd,

[0:48:37] dan gaat het ook niet goed.

[0:48:38] Dus we moeten zorgen voor die integrale benadering.

[0:48:42] En vervolgens gaat het over de toepassingen.

[0:48:43] En ik was recent nog bij het Mobile World Congress in Barcelona.

[0:48:47] En dat is wel mooi en interessant ook om te zien.

[0:48:50] Je ziet dat allerlei bedrijven aan de slag gaan met applicaties,

[0:48:53] met de toepassingen van die structuur die wij aanbieden.

[0:48:55] En ik realiseerde me wel dat dat wel de manier is

[0:48:58] om ook meer mensen mee te nemen

[0:49:00] in wat het belang is van de digitale infrastructuur.

[0:49:03] Want de toepassingen begrijp je vaak wel.

[0:49:05] Dan denk je, oh, dat kan het voor mij opleveren.

[0:49:07] Maar als we het hebben over zoiets ingewikkelds als een datacenter,

[0:49:10] dan is dat voor de meeste mensen een beetje ver van wetshow,

[0:49:13] behalve dat het een grote blokkendoos is die in de weg staat.

[0:49:15] Dus we zullen daar, denk ik, ook moeten helpen

[0:49:18] om dit over de bühne te brengen.

[0:49:20] Ook daarom is het goed dat we dit debat hebben.

[0:49:24] We werken er hard aan en daar wil ik een paar voorbeelden noemen als introductie, want het

[0:49:28] geeft ook enigszins een antwoord aan de heer Siks-Dijkstra, die vroeg wat doen we nou eigenlijk

[0:49:31] allemaal.

[0:49:34] Bijvoorbeeld stimuleren we de nieuwe zeekabels met de Zeekabelcoalitie, en dat is echt wel

[0:49:38] een versnelling, zeg maar, een intensivering van wat we daarvoor deden, en ook het nieuwe

[0:49:43] cloudaanbod.

[0:49:44] Dat doen we met GaiaX en met de IPCI Cloud Infrastructure & Services, die ook al genoemd

[0:49:48] is.

[0:49:49] en we investeren ook met het ontwikkelen en het uitrollen

[0:49:52] van de nieuwste netwerktechnologie door middel van de aankomende 5G-veiling

[0:49:56] en het groeifondsproject rondom 6G, de Future Network Services.

[0:50:00] En ook versterken we de digitale infrastructuur door regels op te stellen

[0:50:04] die de sector betrouwbaarder, eerlijker, veiliger maken,

[0:50:08] want dat is ook een belangrijke voorwaarde.

[0:50:10] Dat doen we vooral met Europese regels, zoals de Data Act, de AI Act

[0:50:14] en de Gigabit Infrastructure Act.

[0:50:17] En ik vind het heel belangrijk dat we ons dus niet blind staren

[0:50:20] op die afzonderlijke onderdelen van die digitale infrastructuur,

[0:50:23] maar dus steeds ook die samenhang van regulering,

[0:50:27] het investeren in infrastructuur en de toepassingen blijven zien in samenhang.

[0:50:31] Het is een ecosysteem.

[0:50:34] En onze internetkabels en aansluitnetwerken kunnen nog zo goed werken,

[0:50:38] maar zonder goede clouddiensten, zoals gezegd, de datacenters,

[0:50:41] hebben we geen toegang tot de gegevens.

[0:50:43] Dus, voorzitter, het belang daarvan is volgens mij heel duidelijk aangegeven, ook in hoofdlijnen

[0:50:48] net voor u geïntroduceerd, wat wij daaraan doen, zoals ook te lezen in de staat op de

[0:50:55] digitale infrastructuur.

[0:50:56] En dan zou ik eigenlijk willen overgaan naar het beantwoorden van de vragen.

[0:51:02] En daar heb ik een aantal blokjes gemaakt, voorzitter.

[0:51:05] Ik heb de digitale infrastructuur, algemene en veiligheid.

[0:51:09] Dan heb ik de digitale infrastructuur, cloud en cloudgebruik.

[0:51:14] zeekabels, de arbeidsmarkt en andere onderwerpen, waaronder AI.

[0:51:20] Dan zal ik beginnen met de digitale infrastructuur algemeen en veiligheid.

[0:51:27] De volgorde is misschien enigszins willekeurig, maar dan begin ik met het antwoord op de vraag van de heer

[0:51:32] Valliers. Dat was namelijk nog een specifieke vraag, daarom zeg ik dat over de cybersecurity, het NAVO

[0:51:37] Diana High Assurance en Cryptographic Accelerator, of we dat konden vestigen.

[0:51:41] Dat is wel eens een hele mond vol.

[0:51:43] Xcelerate kon bevestigen in Nederland en wat de stand van zaken is.

[0:51:46] U bent goed op de hoogte.

[0:51:48] Voorzitter, de heer Van Lies is goed op de hoogte, zeg ik via u,

[0:51:51] want eind vorig jaar zijn de drie Nederlandse start-ups geselecteerd

[0:51:55] om innovaties te ontwikkelen voor de NAVO.

[0:51:57] En ik geloof dat ze ongeveer een ton per project krijgen,

[0:52:01] want er zijn dus ook subsidies voor beschikbaar gesteld.

[0:52:05] Maar voor de stand van zaken, daarvan moet ik toch verwijzen

[0:52:07] naar de minister van Defensie, want het valt onder haar regie.

[0:52:11] Maar het is ook meegenomen in de DOSA,

[0:52:14] dus in de digitale open strategische autonomiestrategie die wij hebben.

[0:52:19] En dan zit het in de actielijn op crypto.

[0:52:21] Dus wij proberen wel die samenhang te bewaken.

[0:52:25] Een vraag van mevrouw Rijkhofsky, voorzitter,

[0:52:27] over het snel en gedetailleerd delen van acute dreiging informatie.

[0:52:32] Enorm belangrijk.

[0:52:33] En dan vroeg zij met name om daar ook de Nederlandse high-tech bedrijven in te betrekken

[0:52:38] en sneller te informeren.

[0:52:40] Helemaal eens met de ambitie. Ik onderschrijf dat volledig.

[0:52:43] Het is ook een van de ambities om snel die informatie te delen.

[0:52:46] En ik herken ook echt de urgentie.

[0:52:50] Het is ook onderdeel van de doorontwikkeling van het landelijk dekkend stelsel van de

[0:52:53] cybersecurity samenwerkingsverbanden en het programma Cyclotron.

[0:52:59] Binnen dat programma wordt samengewerkt in een kring van hoogwaardige bedrijven

[0:53:03] om die informatie actueel en tactisch ook te delen met elkaar.

[0:53:08] en de veiligheidsdiensten werken daarin ook samen.

[0:53:12] De integratie aan de andere kant van Digital Trust Center,

[0:53:14] National Cyber Security Center en het Computer Security Incident Response Team

[0:53:18] voor digitale diensten, die gaan wij samenvoegen

[0:53:20] en gelukkig krijgen we dan één naam, hoop ik.

[0:53:23] Dat valt daar natuurlijk ook onder om te zorgen

[0:53:25] dat we zowel vitale als niet-vitale bedrijven

[0:53:27] snel kunnen informeren over dreigingen.

[0:53:30] We verkennen overigens ook wanneer een screening van personeel behulpzaam is

[0:53:33] om die informatie te delen.

[0:53:37] U ontvangt binnenkort een brief van de minister van Justitie en Veiligheid over de doorontwikkeling

[0:53:43] van het landelijk dekkend stelsel van cybersecurity-samenwerksverbanden, want zij heeft er nogal wat, dus zij

[0:53:49] zal daarover een brief sturen aan de Kamer.

[0:53:53] U heeft een interruptie van mevrouw Rijkhofsky van de VVD.

[0:53:57] Dank, voorzitter.

[0:53:58] Ik kan dan via de brief van de minister van Justitie en Veiligheid of misschien via een

[0:54:03] andere route, dat we op een gegeven moment ook een update krijgen over die doorontwikkeling van

[0:54:07] het cyclotron. Volgens mij is het een beetje een doorontwikkeling van het Kik, wat het eerst was,

[0:54:12] juist om ervoor te zorgen dat die acute dreigingsinformatie snel gedeeld kan worden.

[0:54:15] En daar waren nodig AFJD-personeel ook gescreend.

[0:54:19] Maar het gaat er met name om die kring van bedrijven en die hechtere samenwerking,

[0:54:24] zoals nu ook in het Verenigd Koninkrijk gebeurt.

[0:54:27] Ik denk dat we dat meenemen in de Nederlandse cybersecurity-strategie en de voortgangsrapportage.

[0:54:33] En ik spreek... Ja, en dat komt in het najaar.

[0:54:36] Dan zal ik het daarin expliciet meenemen, ook met de aandachtspunten van mevrouw Rijkoski.

[0:54:44] Voorzitter, nog specifiek een vraag van de heer Valieze...

[0:54:47] ...hoe we zorgen dat we onze technologische voorsprong behouden.

[0:54:53] De vraag was meer geformuleerd hoe zorgen we het niet weggooien.

[0:54:55] Maar volgens mij willen we behouden en delen we dat als vertrekpunt.

[0:54:59] Ik heb het belang daarvan aangetoond, daar is uw hele commissie ook van overtuigd.

[0:55:03] Dus dat ga ik hier niet herhalen.

[0:55:05] We hebben de Nationale Technologiestrategie geïntroduceerd

[0:55:09] in het begin van dit jaar en dat is echt een enorme stap voorwaarts

[0:55:12] om ons expliciet te committeren aan bepaalde technologiestrategie

[0:55:17] voor de verschillende technologieën die we daarin noemen.

[0:55:21] En cyber is daar onder andere in meegenomen.

[0:55:26] En per technologie is ook aangegeven wat er voor nodig is om in 2035

[0:55:31] leidend te zijn, leading te zijn op die strategie.

[0:55:34] En dat is in ieder geval de lijn die we daar hebben.

[0:55:40] En overigens verder investeren we ook enorm veel in onderzoek en innovatie.

[0:55:44] En dat doen we met verschillende projecten.

[0:55:47] Bijvoorbeeld via het Groeifonds investeren we in AI.

[0:55:50] Dat doen we met 204 miljoen via AI-Net.

[0:55:54] En daar is overigens 44 miljoen van voorwaardelijk toegekend.

[0:55:57] Er is ook 203 miljoen euro voor de ontwikkeling van netwerktechnologie, ook via het Groeifonds.

[0:56:03] En met de Ipsi-cloud gaat er 70 miljoen om voor de ontwikkeling van de cloud-technologie in Nederland.

[0:56:12] Daarnaast voorzien we in een agenda-doza, zoals bekend, ook met een analysekater en prioritering

[0:56:18] voor de belangrijkste afhankelijkheden en hoe we daarmee om moeten gaan.

[0:56:22] Want per afhankelijkheid is ook weer een actie geformuleerd.

[0:56:25] Hoe we daarmee aan kunnen werken om die afhankelijkheden te verminderen.

[0:56:30] Dat in antwoord op de heer Valise, voorzitter.

[0:56:35] Dan heeft de interruptie van de heer Van Liessen.

[0:56:37] Voorzitter, dank voor het woord.

[0:56:38] Dan hoor ik dat over het groeifondsverstaan.

[0:56:41] Natuurlijk, in die stukken heb ik ook gelezen dat er al wat bedragen staan genoemd.

[0:56:44] Dan is de vraag of die al gereserveerd zijn, gezien het groeifonds on hold staat op dit moment.

[0:56:51] Dat was eigenlijk mijn vraag.

[0:56:56] Voorzitter, dat is inderdaad een terechte vraag, want je hebt bij het groeifonds drie soorten toekenning.

[0:57:01] Als ik het even zo mag zeggen.

[0:57:02] Je hebt de definitieve toekenning, dat op basis van wat er is afgesproken betaald wordt.

[0:57:07] dan is het eigenlijk een juridische verplichting,

[0:57:09] omdat het ook al geleverd wordt, dan wordt het betaald.

[0:57:12] Je hebt een voorwaardelijke toekenning,

[0:57:14] dan moet er nog een aantal voorwaarden worden voldaan

[0:57:16] voordat dat bedrag beschikbaar gesteld wordt.

[0:57:19] En er zijn reserveringen.

[0:57:20] De reserveringen, dan moet er nog het een en ander gebeuren,

[0:57:22] dat verwachten we wel, maar dat is nog meer een soort bestuurlijk commitment

[0:57:26] dan een juridische verbinding.

[0:57:28] En als we het hebben over het AI-netprogramma,

[0:57:32] dan is daarvan 44 miljoen voorwaardelijk.

[0:57:36] Als we kijken naar de ontwikkeling van 6G, de netwerktechnologie,

[0:57:40] daarvan is 61 miljoen toegekend en er is een reservering gemaakt van 142 miljoen.

[0:57:47] Dus daar moet nog wel het nodige gebeuren om dat ook daadwerkelijk betaalbaar te kunnen stellen.

[0:57:53] En naar de cloud-ipsize, een andere soort financiering, die is toegezet.

[0:58:05] Het volgende blokje, voorzitter, dan ga ik naar cloud en cloud gebruik door de overheid,

[0:58:11] Het was een vraag van mevrouw Rijkowski.

[0:58:14] Hoe we het kabinet aankijken tegen de suggestie van de bijkorf voor de cloud?

[0:58:21] Hoe we dat kunnen stimuleren?

[0:58:23] Een idee van Klingendael, als ik het goed heb.

[0:58:25] Zoals u aangaf, voorzitter, mevrouw Rijkowski aangaf net, het is duidelijk dat de markt op dit moment niet goed functioneert.

[0:58:33] Er is toch een bepaalde mate van marktfalen dan wel de winner takes it all.

[0:58:37] Dus we moeten wel opletten wat we doen.

[0:58:39] En in algemene zinnen zijn we ook te afhankelijk.

[0:58:42] Daar zijn we met elkaar volgens mij heel erg bewust van,

[0:58:44] dat we daar een grote uitdaging hebben, want het gaat over enorm veel geld

[0:58:47] en de voorsprong accelereert ook in bepaalde maten.

[0:58:51] Dus hoe haal je dat in, dan wel vind je niches

[0:58:54] waarin je jezelf een belangrijke positie geeft in die ontwikkeling.

[0:59:00] Daarom hebben we ook verschillende initiatieven

[0:59:02] die zich richten op het stimuleren

[0:59:03] van meer Nederlands- en Europese aanbod van clouddiensten.

[0:59:06] En een voorbeeld is inderdaad de dataverordening

[0:59:09] om de regulering goed te maken voor delen van data,

[0:59:12] toegang daartoe, het uitwisselen daarvan,

[0:59:16] het versterken van de operabiliteit,

[0:59:18] waar bijvoorbeeld ook de IPSAI is genoemd en Gaia-X.

[0:59:21] Maar het is ook heel belangrijk voor een goed functionerende markt

[0:59:24] dat vraag en aanbod bij elkaar komen.

[0:59:26] En het is daarom ook goed dat er vorige week een ronde tafel is geweest,

[0:59:29] dat u ook daar kennis van heeft kunnen nemen wat daarvoor nodig is.

[0:59:32] En het idee van de bijkorf vind ik eigenlijk wel een heel interessant initiatief.

[0:59:36] Dus ik ben ook wel bereid om die mogelijkheid nader te bekijken.

[0:59:40] En om te kijken of dat een aansluit op onze aanpak.

[0:59:43] Om met die creativiteit misschien te kijken of we die positie steviger kunnen maken.

[0:59:47] Dus die toezegging wil ik wel graag doen, voorzitter.

[0:59:52] De heer Valise vroeg expliciet naar wat de IPSAI CIS betekent voor onze digitale infrastructuur.

[0:59:57] Die IPSAI beoogt, dat is het Europese project waarin je samenwerkt in Europa aan bepaalde

[1:00:03] ontwikkelingen, die beoogt een nieuwe generatie innovatieve en duurzame en veilige cloud-oplossingen

[1:00:08] in Europa te ontwikkelen en daarmee dus die Europese waardenketen te versterken.

[1:00:14] Dat moet dan zorgen voor ontwikkeling van gegevensverwerkingscapaciteit, voor software, voor instrumenten voor delen

[1:00:21] van gegevens waarmee we dus ook nieuwe dienstverleningen kunnen opzetten.

[1:00:25] En daar komen ook investeringen in Nederlandse cloud-infrastructuur uit voort.

[1:00:31] Die komen daarin voor, want het kan ook betekenen dat we nieuwe...

[1:00:35] Het zou daaruit kunnen volgen.

[1:00:36] Het zou kunnen betekenen dat we nieuwe datacenters in Nederland zouden moeten neerzetten.

[1:00:40] Dus we moeten ook heel goed die samenhang in de gaten houden.

[1:00:44] U vroeg specifiek hoe we dat in Nederland dan gaan, hoe dat in Nederland gaat neerslaan.

[1:00:50] Er zijn een aantal landen die meedoen, Frankrijk, Duitsland en Nederland onder andere.

[1:00:56] Er zijn twee consortia vanuit Nederland en er is een project van LeaseWeb, die zijn goedgekeurd.

[1:01:02] En dat zijn dan bedrijven als Spiritus, BetterBe, Derens Nederland, Eurofiber, Stichting Nationale

[1:01:06] Beheersorganisatie, Internet Providers is aangesloten, TNO, Universiteit Twente, Infosupport,

[1:01:13] 13D-net, BIT, Amsix en LeaseWeb uiteraard, zoals ik het noem.

[1:01:21] En die hebben ruim dus inderdaad 71 miljoen staatssteun ontvangen, toegezegd gekregen.

[1:01:26] Dus daarmee slaat het wel degelijk neer in Nederland.

[1:01:31] Cloud gebruik bij de overheid en de kritieke digitale infrastructuur.

[1:01:36] Een vraag van mevrouw Katman, welke rol Nederland pakt.

[1:01:40] Ja, soms herhaal ik mezelf een beetje, maar we stimuleren en lanceren nationale en Europese

[1:01:45] clouden en applicatieleveranciers.

[1:01:48] Het stimuleren van die initiatieven, dat gebeurt dus al, zoals met GAIA-X en de IPSEI.

[1:01:55] Ja, en zoals gezegd is de overheid natuurlijk ook een hele belangrijke speler als het gaat

[1:02:00] over de aanbestedingen in het IT-landschap.

[1:02:04] Dat is correct.

[1:02:04] En daarom moeten we ook goed kijken naar de goede besteding van die middelen.

[1:02:10] En departementen zijn dus ook aan de zet, zeg maar,

[1:02:15] om de aanbestedingsregels daar goed te volgen.

[1:02:17] En wij moeten dat ook weer goed controleren.

[1:02:21] En de CIO van het Rijk, die evalueert momenteel het cloudbeleid,

[1:02:27] en zal daarop ook in een volgende herziening,

[1:02:29] want zo'n beleid, als je dat evalueert, dan stel je het ook weer bij

[1:02:32] naar aanleiding van wat je hebt aangetroffen.

[1:02:35] Je zal ook aandacht hebben voor het inkopen van de cloud-diensten

[1:02:37] in relatie tot onze strategische autonomie en de risicovolle afhankelijkheden.

[1:02:42] Dus we hopen daarmee steeds beter cloud-beleid te ontwikkelen.

[1:02:48] U heeft een interruptie van de heer Valise van de PVV.

[1:02:52] Ja, voorzitter, dank voor de woord.

[1:02:53] Is er al zicht op wanneer die evaluatie toegezonden wordt aan de Kamer?

[1:02:59] Het ministerie van Binnenlandse Zaken gaat erover

[1:03:02] en eind van het jaar heb ik begrepen dat dat komt.

[1:03:05] Het gaat dus over de evaluatie van het Rijkscloudbeleid.

[1:03:08] Even voor alle helderheid.

[1:03:13] Het cloudgebruik bij de overheid in kritieke digitale infrastructuur.

[1:03:16] Vraag van mevrouw Katman of we een duidelijke exitstrategie hebben

[1:03:21] om op termijn dus over te schakelen

[1:03:23] naar Nederlandse en Europese initiatieven.

[1:03:27] In het Rijksbrede Cloudbeleid is opgelegd

[1:03:31] dat we een exitstrategie moeten hebben voor uitbestedingen

[1:03:34] ten behoeven van het materieel publiek cloudgebruik.

[1:03:37] Het is eigenlijk een randvoorwaarde dat je een exitstrategie hebt.

[1:03:40] En de departementen en de bedrijven zijn dus zelf verantwoordelijk

[1:03:44] voor het opnemen van een exitstrategie

[1:03:45] in hun overeenkomsten met de cloudleveranciers.

[1:03:49] Dat betekent dan niet dat het QQ moet, überhaupt moet,

[1:03:53] maar wel dat er moet worden nagegaan of het wenselijk is.

[1:03:56] Dus er moet een risicoanalyse worden gemaakt.

[1:03:59] En dus daar waar risicovolle afhankelijkheden zijn,

[1:04:02] is het belangrijk dat je wel een exitstrategie opneemt.

[1:04:07] U heeft een interruptie van de heer Sjiks-Dijkstra van NSC.

[1:04:11] Dank, voorzitter. Een vraag aan de minister over die exit-strategie.

[1:04:16] Is in het Rijksproject de cloud-beleid ook opgenomen

[1:04:20] binnen hoeveel tijd ze weg zouden moeten zijn bij een cloud-provider?

[1:04:23] En is wel eens in de praktijk ook de proef op de som genomen

[1:04:26] om daadwerkelijk ook uit te treden uit bijvoorbeeld een commerciële cloud-provider

[1:04:30] en hoelang dat duurt en welke mogelijke raafvoorhanden daar nog gaan zitten?

[1:04:37] Voorzitter, voor alle helderheid, het is verplicht om een strategie te hebben op exit

[1:04:41] en niet om een verplichte exit te hebben.

[1:04:43] Dus op het moment dat je een analyse maakt van wat de risico's zijn,

[1:04:47] dan hoort daar dus ook een strategie bij een plan hoe je die risico's kan mitigeren.

[1:04:51] En daarbij hoort dus ook een gepast, stel dat er een hele grote afhankelijkheid is,

[1:04:56] dat je daar ook het tijdpad op aanpast.

[1:04:58] Dus het is echt op maat dat de departementen daar een invulling aan moeten geven.

[1:05:04] of dat voldoet, moet natuurlijk dan getoetst worden door de CIO van het Rijk,

[1:05:08] of dat Rijksbrede Cloud-beleid ook op deze wijze goed wordt geïmplementeerd.

[1:05:13] En dat zit dus in die evaluatie die eind van dit jaar naar uw Kamer komt.

[1:05:18] En ik begrijp nu dat in Q2 de eerste resultaten van het onderzoek beschikbaar zijn

[1:05:23] en in Q4 een herzieningsvoorstel.

[1:05:26] Dus dat even voor de fine-tuning.

[1:05:33] Voorzitter, een vraag van de heer Valise.

[1:05:37] ...hoe we controle houden over gevoelige en beschermde gegevens.

[1:05:42] Ik ben het helemaal met u eens dat we gevoelige gegevens goed moeten beschermen...

[1:05:47] ...en dat staatsgeheime informatie, dat is bijna een no-brainer...

[1:05:50] ...natuurlijk niet in een public cloud gezet kan worden...

[1:05:52] ...ongeacht de herkomst van de cloud provider.

[1:05:55] En voor bijzondere persoonsgegevens geldt natuurlijk ook gewoon de AVG...

[1:05:59] ...geldt de algemene regelgeving.

[1:06:01] En ook deze gegevens mogen niet zomaar in de public cloud worden geplaatst.

[1:06:06] Een vraag van de heer Siks-Dijkstra, voorzitter, is of de overheid een actueel overzicht heeft

[1:06:13] van de kosten van de overstap naar een cloudprovider, het gebruik van de Amerikaanse hyperscalers

[1:06:20] en dergelijke.

[1:06:21] Nee, we hebben geen centraal overzicht, dat hebben we niet.

[1:06:24] Zoals gezegd zijn de departementen zelf verantwoordelijk voor de applicaties die ze gebruiken en hoe

[1:06:31] ze met de risico's omgaan.

[1:06:33] Er geldt wel voor materieel publiek cloud gebruik een departementale registratieplicht.

[1:06:39] En dat is op basis van het Rijksbrede Cloud Beleid 2022.

[1:06:44] U heeft een interruptie van de heer Siegst Dijkstra van NEC.

[1:06:47] Dank voorzitter.

[1:06:49] De overheid heeft wel een subdepartement wat strategisch leveranciersmanagement Microsoft, Amazon, Google is.

[1:06:57] Is het ook niet iets voor die partij om ook bij te houden wat zijn nou de totale kosten en hoe verhoudt dat zich tot elkaar?

[1:07:02] maar dan lijkt me toch dat een centraal overzicht randvoorwaardelijk is

[1:07:06] om strategisch leveranciermanagement uit te voeren?

[1:07:09] Ik begrijp de vraag heel goed, voorzitter.

[1:07:12] Ik denk dat ik deze even opneem met mijn collega.

[1:07:15] Ik weet wel dat er al eerder door uw Kamer is gevraagd

[1:07:17] wat überhaupt de kosten zijn die gepaard gaan met ICT in de hele brede zin.

[1:07:22] Ik weet wel dat dat een hele exercitie is om dat zichtbaar te maken

[1:07:26] door de wijze waarop wij dat registreren.

[1:07:28] Maar uw Kamerlid vraagt nu naar een hele gerichte kostenopgave.

[1:07:34] En mij lijkt toch wel dat daar enige logica in zit.

[1:07:37] Dus ik zal dat opnemen met de staatssecretaris.

[1:07:45] Dan kom ik bij de zeekabels, voorzitter.

[1:07:50] Een aantal van uw leden, VVD, GroenLinks, PvdA en NSC, vroegen met name naar de aftakking

[1:07:59] van de Far North Fiber-kabel en zo snel mogelijk met de Marktpartij een plan bedenken om dit

[1:08:05] gezamenlijk te financieren.

[1:08:07] Misschien even over de zeekabels in algemene zin.

[1:08:10] Er zijn tussen 2019 en 2024 vier nieuwe zeekabels aangelegd in Nederland, en dat gaat in de

[1:08:18] eerste plaats via private financiering.

[1:08:21] Maar het kan natuurlijk wel mogelijk zijn dat we op enig moment over publieke financiering

[1:08:26] zouden moeten praten. Zoals ook al aangegeven in dit debat gaat het wel over hele grote bedragen.

[1:08:33] Er werd een bedrag genoemd, de GroenLinks-PvdA, van 80 miljoen als we het hebben over de aftakking

[1:08:38] Far North van Ierland naar Nederland. Maar dat is misschien al eerder 100, 150 miljoen. Het is even

[1:08:44] moeilijk om daar een goede inschatting van te maken. Ik kijk zeker naar wat andere landen doen op dat

[1:08:51] En het is ook belangrijk dat we daar voor onze positie als digitaal knooppunt, Nederland

[1:08:57] als digitaal knooppunt, dat we niet achterblijven.

[1:08:59] Ik ben met twee sporen bezig om te kijken hoe we dat beter kunnen doen.

[1:09:03] Allereerst de Europese cofinanciering via Connecting Europe Facility.

[1:09:09] En met de Zeekabelcoalitie en het Far North Consortium zijn we aan het kijken naar het

[1:09:13] indienen van een aanvraag voor de volgende ronde van dit Europese fonds.

[1:09:17] wat volgens mij al sinds 2014 bestaat en nu weer een nieuwe ronde openstelt.

[1:09:23] Het consortium is door ons ministerie in contact gebracht,

[1:09:29] tweede actielijn, met InvestNL,

[1:09:32] om te kijken wat er mogelijk is ook met andere vormen van financiering

[1:09:38] die ook in creativiteit net werden genoemd.

[1:09:40] Het hoeft niet alleen maar over subsidies te gaan,

[1:09:42] het kan ook over leningen gaan, het kan ook over garanties gaan,

[1:09:45] het kan over allerlei vormen van financiering gaan

[1:09:47] En we hebben het over infrastructuur, dus in beginsel moet dat zijn waarde opleveren.

[1:09:51] Dus ik denk ook dat met die blik er door InvestNL gekeken zal worden naar deze aanvraag.

[1:09:57] Ik begrijp wel dat zij nu op dit moment in afwachting zijn van meer informatie

[1:10:01] om ook daadwerkelijk dat gesprek goed te kunnen voeren.

[1:10:08] Hoe we ons...

[1:10:10] Wat was eigenlijk het verlengde van de vragen over de zeekabels,

[1:10:14] hoe Nederland zich verhoudt tot andere Europese landen

[1:10:16] met betrekking tot het publiek investeren.

[1:10:18] Ik herken het beeld dat de omringende landen recent actief beleid hebben gevoerd

[1:10:22] voor het aanlanden van zeekapels, dus dat signaal dat herken ik.

[1:10:27] En in sommige gevallen ook door middel van publieke financiering of door garanties.

[1:10:32] Zoals gezegd, denk ik dat het goed is om met het oog op het toenemen van het belang

[1:10:36] dat wij ook op een creatieve manier kijken naar wat wij kunnen doen.

[1:10:43] En de GroenLinks, PvdA en NSC vroegen ook nog naar de gezamenlijke ambitie.

[1:10:50] Wat ik daar al over gezegd heb ten aanzien van die twee lijnen die lopen,

[1:10:54] denk ik dat het ook goed is om te noemen

[1:10:58] dat we de Zeekabelcoalitie ook coördineren,

[1:11:03] dat we een coördinator voor de coalitie hebben aangetrokken

[1:11:05] en dat we die ondersteunen, ook via het Nederlands, het NFAJ,

[1:11:10] en dat we doelen hebben opgesteld met de coördinator

[1:11:12] voor het jaarplan van de Zeekabelcoalitie.

[1:11:15] En aan de hand daarvan evalueren we dus ook de voortgang

[1:11:17] van die zeekabelcoalitie en de acties die daar lopen.

[1:11:22] Dan een vraag van mevrouw Rijkhofsky en mevrouw Katman.

[1:11:25] Welke andere infrastructurele projecten ik met interesse volg en wat de plannen zijn

[1:11:32] om het hele Koninkrijk te voorzien van een goede verbinding?

[1:11:35] Maar ik denk ten aanzien van het eerste dat ik het nodig al heb aangegeven,

[1:11:39] maar ten aanzien van Caribisch Nederland is het belangrijk dat we ons inzetten

[1:11:43] voor een hoger voorzieningenniveau al daar.

[1:11:47] en daarvoor laat ik op dit moment een onderzoek doen naar de knelpunten en de opties voor zeekabels

[1:11:52] die de eilanden kunnen ontsluiten. En ik verwacht de resultaten daarvan nog dit jaar aan uw Kamer te

[1:11:58] kunnen toeleiden. Een vraag van de heer Sjiks-Dijkstra over de kwetsbaarheden en de risico's

[1:12:07] van de zeekabels. Het is inderdaad zo dat datakabels fysiek kwetsbaar zijn, bijvoorbeeld

[1:12:14] voor kabelbreuken door visserij of ankers.

[1:12:18] En sinds eind jaren 90 tot nu toe zijn er ook meerdere kabelbreuken geweest.

[1:12:22] Ik geloof zo'n 45 in de nu nog actieve kabels in de Noordzee.

[1:12:28] Dat lijkt heel veel, maar het heeft nooit significant impact gehad

[1:12:31] op de gebruikers van de telecommunicatiediensten.

[1:12:34] En kabels, nou ja, is een beetje no-brainer,

[1:12:37] want kabels in een kanaaltunnel hebben uiteraard geen last van de kabelbreuken

[1:12:41] die door dit soort oorzaken ontstaan.

[1:12:43] De impact van een enkelvoudige kabelbreuk blijkt beperkt tot de reparatiekosten en de reparatieduur

[1:12:50] en dat is voor de eigenaar en dat wordt gemiddeld binnen 10 tot 15 dagen hersteld.

[1:12:56] Een storing ten gevolge van een kabelbreuk op land of door uitval van optische netwerkapparatuur

[1:13:01] bij een aanlangspunt wordt meestal binnen 24 uur verholpen.

[1:13:07] De eigenaren van de onderzeese kabels hebben meerdere maatregelen genomen om de kabelbreuken

[1:13:12] te voorkomen, onder andere door gebruik te maken van een verbeterde en een diepere aandecht

[1:13:17] van de kabels en actievere monitoring van het bewegen van schepen in de buurt van de onderzeese

[1:13:23] datakabels.

[1:13:28] Voorzitter, dan heb ik de vragen beantwoord als het gaat over de zeekabels.

[1:13:36] Dan kom ik bij de arbeidsmarkt.

[1:13:39] Welke opvolging wil ik geven aan de regionale samenwerking uit de Human Capital Agenda ICT?

[1:13:46] Het is echt een intensief programma van het bedrijfsleven, onderwijsinstellingen,

[1:13:51] de regio's en EZK.

[1:13:52] Het stimuleert de kennisuitwikkeling en ook de samenwerking in de regio's, ook de plek waar het

[1:13:58] moet gebeuren.

[1:14:00] En daar wordt vooral gewerkt aan de opschaling van succesvolle om- en

[1:14:04] bijscholingsinitiatief.

[1:14:05] En daar zijn er echt wel wat, make it work, IT Academy Noord-Nederland en dergelijke.

[1:14:11] En elke regio kent zijn eigen economische structuur, zijn onderwijs en zijn specifieke

[1:14:14] behoeftes en daar ligt dus ook die verantwoordelijkheid.

[1:14:17] Het ministerie van Economische Zaken ondersteunt de Human Capital ICT-agenda

[1:14:22] met ongeveer 7 ton per jaar.

[1:14:25] En momenteel wordt er in elke provincie geanalyseerd hoe groot de vraag is naar

[1:14:29] ICT'ers en er wordt op basis daarvan één overkoepelende aanpak gemaakt.

[1:14:36] En eigenlijk was dit bedoeld voor de vierde ronde van het Groeifonds, maar

[1:14:39] nog even de vraag hoe zich dat gaat ontwikkelen.

[1:14:44] En in het verlengde daarvan, voorzitter, het is natuurlijk niet een kwestie van plannen.

[1:14:48] Het gaat natuurlijk echt over activiteiten.

[1:14:50] Het gaat over het opzoeken van de knelpunten, maar het gaat ook over het om- en het bijscholen.

[1:14:55] En ik denk dat het toch goed is om een aantal activiteiten te noemen die lopen, programma's

[1:15:00] die hier lopen al, want er gebeurt al echt heel veel.

[1:15:05] Via het Groeifonds investeren we maximaal 210 miljoen in de opschaling van de publiek-private

[1:15:13] samenwerking als het gaat over de samenwerking voor het beroepsonderwijs, met name gericht op ICT.

[1:15:19] En dan gaat het over activiteiten om de instroom te verhogen, om te zorgen voor leerlijnen,

[1:15:26] doorlopende leerlijnen en om het MKB beter te betrekken. Met name daar ligt wel een uitdaging.

[1:15:33] Ook investeert het groeifonds zo'n ongeveer 351 miljoen, daarvan is overigens ruim 205 miljoen

[1:15:40] voorwaardelijk toegekend, in het tech-kwadraatvoorstel.

[1:15:45] En dat heeft tot doel om alle kinderen in het primair

[1:15:48] en het voortgezet onderwijs in aanraking te laten komen

[1:15:51] met technologie, ICT, techniek, in de brede zin, daar begint het.

[1:15:57] En mijn collega van sociale zaken, minister van ZW,

[1:16:00] die investeert jaarlijks 48 miljoen in de SLIM-regeling,

[1:16:03] waarschijnlijk wel bekend, en dat is echt gericht op het stimuleren

[1:16:06] en het leren en ontwikkelen binnen het MKB.

[1:16:08] En via de regeling Versterking Aansluiting Beroepsonderwijscolom van OCW

[1:16:13] is weer 150 miljoen beschikbaar voor aansluitende opleidingsroutes

[1:16:18] voor toptekortsectoren zoals ICT.

[1:16:22] En misschien ook nog wel het noemen waard is dat we de maatregel als de wet NLQF

[1:16:27] hebben die recent is aangenomen in uw Kamer, die ook gaat helpen.

[1:16:32] Want die gaat de competenties van de publieke functies vertalen naar de private functies

[1:16:37] zodat je makkelijker een overstap kan maken,

[1:16:41] dat je meer mobiliteit krijgt.

[1:16:44] Mevrouw Katman vroeg in dit verband ook dat we niet...

[1:16:47] Vroeg aandacht voor het feit dat we niet moeten vergeten

[1:16:49] dat de overheid ook de grootste ICT-werkgever is

[1:16:53] en of we ook zelf een actieve deelnemer kunnen worden

[1:16:56] in het overleg rondom de Agenda Groene en Digitale Banen.

[1:17:01] En dat is een terecht punt.

[1:17:03] Wij zijn als werkgever ook betrokken

[1:17:05] en dat is een verantwoordelijkheid dan van de staatssecretaris

[1:17:08] van Binnenlandse Zaken. Ik weet eigenlijk niet expliciet hoe dat wordt vormgegeven, maar

[1:17:12] dat zal ik aangeven. Dan maak ik het bruggetje naar AI, Artificial Intelligence. Hoe zorgen

[1:17:27] we dat we in koppositie blijven? Ik vrees dat wij niet echt een koppositie hebben als het

[1:17:31] gaat over AI, maar we moeten zeker ons best doen om daar de nodige inhaalslagen te maken.

[1:17:37] Dat is waarschijnlijk op het gebied van toepassingen dan de meest aangewezen weg. Het is een van

[1:17:45] onze prioriteiten in de nationale technologiestrategie en ook in de agenda digitale, de DOSA-agenda.

[1:17:52] En ik heb een aantal initiatieven al genoemd, zoals AI-Net, waar dus ruim 200 miljoen wordt

[1:17:59] uitgegeven om te zorgen dat we de knelpunten oplossen, dat we oplossingen realiseren, maar

[1:18:04] ook dat we kijken naar scholing.

[1:18:06] Ik weet wel dat het voor de bedrijven en de organisaties is aangesloten, dat het vaak

[1:18:12] iets is waar ze ook hun eigen ambities hebben liggen, maar dat het vooral de uitdaging is

[1:18:15] om het bredere mkb te gaan bereiken als het gaat over AI.

[1:18:19] En dan heb je het ook over hoe gaan dit soort bedrijven om überhaupt met hun data.

[1:18:23] Hebben ze dat überhaupt gedigitaliseerd?

[1:18:25] Realiseren ze zich wat ze daarmee kunnen bereiken

[1:18:27] en wat het AI voor hen kan betekenen?

[1:18:29] Dus bij sommige bedrijven zitten we al heel ver in de AI-toepassingen.

[1:18:32] Dan gaat het over efficiënties die worden doorgevoerd of nieuwe toepassingen.

[1:18:36] Maar bij andere bedrijven is het echt nog het bewustmaken

[1:18:39] van wat AI of überhaupt data governance kan betekenen.

[1:18:43] Dus ik denk dat we voor de volle breedte de aandacht moeten hebben,

[1:18:46] want een van mijn grote zorgen is dat we het niet bijhouden,

[1:18:49] dus dat is belangrijk, maar aan de andere kant ook dat het verschil te groot wordt.

[1:18:52] En daar moeten we, denk ik, ook alert op blijven,

[1:18:54] want iedereen zou moeten meekunnen doen in deze snelle ontwikkeling die plaatsvindt.

[1:19:00] En belangrijk daarbij is inderdaad ook de vraag van het NRC

[1:19:02] over de AI-faciliteit Groningen, of dat op het Netvlieg zit.

[1:19:05] Ja, degelijk, die is bekend.

[1:19:08] SURF en AI-Net werken dat project uit en ik ben echt heel benieuwd,

[1:19:12] Maar ik realiseer me ook heel goed dat dat hoge kosten...

[1:19:16] Een computersuperrekencapaciteit gaat over heel veel geld, honderden miljoenen.

[1:19:22] En die rekenkracht is echt wel een van de basisvoorwaarden...

[1:19:25] ...om überhaupt AI die ontwikkeling te laten doormaken.

[1:19:28] Dus ik hecht daar heel veel belang aan.

[1:19:30] Maar we zullen denk ik wel als parlement in een brede, als politiek in een brede...

[1:19:34] ...daar keuzes voor moeten maken om dit mogelijk te maken.

[1:19:40] Ja, daar doen we het nodige, ook dat we verkennen naar de meerwaarde van zo'n faciliteit, maar

[1:19:46] ook naar de modellen die je daarmee kan ontwikkelen.

[1:19:48] Maar ik denk dat, in algemene zinnen blijf ik toch maar even bij de basis, dat als we

[1:19:53] die...

[1:19:53] We hebben nu Snellius, we hebben een supercomputer staan die vooral bedoeld is voor onderzoek,

[1:19:58] maar als je veel breder AI de kans wil geven, dan zullen we daar echt in moeten durven investeren.

[1:20:03] Dan een vraag van de heer Valise over of ik een termijn kan koppelen aan een verslag over de inzet van AI

[1:20:12] door semi-overheidsinstellingen om de werkdruk te verlichten.

[1:20:16] We hebben een overheidsbrede visie op generatieve AI en daarin worden de kansen van generatieve AI

[1:20:22] als productietool onderstreept, ook voor overheden en semi-overheidsorganisaties.

[1:20:28] Mijn collega bij BZK werkt momenteel in het kader van deze visie aan een inventarisatie

[1:20:32] en dus ook een monitor van de initiatieven en ontwikkelingen en het gebruik op het gebied

[1:20:38] van die generatief AI door overheden en semi-publieke organisaties.

[1:20:42] Ik begrijp ook dat uw Kamer eind 2024, dus eind dit jaar, zal informeren over deze uitkomsten.

[1:20:51] Dan ben ik door de vragen heen, voorzitter.

[1:20:55] Ik kijk even naar links of dat klopt.

[1:20:57] Zijn alle vragen beantwoord?

[1:20:58] Ja, dat klopt.

[1:21:00] Dan zijn we toe aan de tweede termijn.

[1:21:02] En dan is het woord aan mevrouw Rijkowski van de VVD.

[1:21:06] Ja, dank voorzitter.

[1:21:07] En dank ook voor de twee toezeggingen.

[1:21:09] Eentje ging over de Bijenkorfcloud en de andere ging over die kring van bedrijven en het samenwerken.

[1:21:16] Lopende het debat kreeg ik ook nog wat steunbeduigingen van bedrijven in mijn inbox.

[1:21:20] Dus fijn dat dat aan alle kanten het plaatje dan weer helemaal rond is.

[1:21:25] En ik denk dat wat hier vooral belangrijk is in het debat, wat ofnaf de zeekabels gaat,

[1:21:31] over die samenwerking, et cetera, dat er al een hoop kan gebeuren op het moment dat er goed wordt

[1:21:36] samengewerkt. Bedrijfsleven, overheid, wetenschap, nou ja, surf dan weer met de kabels en dat wil ik

[1:21:42] toch nog even benadrukken, samen staan we sterker. Verder geen tweede termijn en geen verdere vragen.

[1:21:47] Dank u voor uw bijdrage. Dan het woord aan de heer Verliesen van de PVV.

[1:21:52] Ja, voorzitter, dank voor het woord. Mooie woorden ook van mevrouw Roojkowski en straks ook in

[1:21:58] bijdragen van de heer Dijkstra.

[1:22:00] En natuurlijk mevrouw Kapman.

[1:22:04] Hartelijk dank voor de beantwoording.

[1:22:05] Het was een helde beantwoording.

[1:22:06] De vragen zijn daarmee goed beantwoord.

[1:22:09] Ik heb geen aanvullende vragen meer hierover.

[1:22:11] Ik kijk uit naar die rapportages die je al in z'n toeren zegt.

[1:22:15] Waar we er in het eind van het jaar nog een aantal van krijgen.

[1:22:18] Verhelderend ook de kijk van de minister op de verschillende ontwikkelingen.

[1:22:23] Maar nee, dank voor de beantwoording.

[1:22:27] Dat hoort aan de heer Sjiks-Dijkstra van NSC.

[1:22:30] Dank voorzitter en mooi dat de heer Van Liesen op voorhand mijn bijdrage al kan waarderen.

[1:22:34] Ik dank de minister ook voor haar beantwoording en ik heb geen verdere vragen.

[1:22:39] Dan vraag ik aan mevrouw Rijkowski van de VVD of zij even de voorzitterrol over wil nemen.

[1:22:45] Dank, dan ga ik voor een tweede termijn naar PvdA GroenLinks. Gaat u gang.

[1:22:49] Ja en dan constateer ik volgens mij dat er geen twee minuten debat nog is aangevraagd.

[1:22:52] Dat had ik nou niet verwacht. Dat wil ik bij deze wel graag aanvragen.

[1:22:56] Al dank ik de minister echt van harte voor de beantwoording, daar ben ik heel blij mee.

[1:23:01] Maar toch vind ik dat wij als Nederland ons meer moeten committeren aan die zeekabels.

[1:23:06] Het is eigenlijk gewoon een maatschappelijk probleem en ook een veiligheidsprobleem aan het worden,

[1:23:10] dat wij het volstrekt normaal vinden dat als je een snelweg aanlegt en helemaal als die door een tunnel moet,

[1:23:15] dan kost een kilometertje al snel honderd en soms zelfs tweehonderd miljoen.

[1:23:19] Het gaat hier om een aftakking van iets wat cruciaal is voor het toekomstig verdienvermogen,

[1:23:24] maar ook onze digitale economie, die 80 miljoen kost.

[1:23:26] En dat wij dat niet volstrekt normaal vinden,

[1:23:29] eigenlijk nog normaler dan die kilometer snelweg, dat vind ik problematisch.

[1:23:34] En daarom wil ik dat twee minuten debat aanvragen

[1:23:36] om te kijken of we daar een motie over in kunnen dienen.

[1:23:40] En dan ook nog een vraag over die AI-faciliteit,

[1:23:43] want ook daar wil ik de minister bedanken voor haar beantwoording

[1:23:45] en ook de urgentie die zij ziet.

[1:23:47] En daarom zou ik het toch fijn vinden,

[1:23:49] want ook hier zit urgentie bij die financieringsregelingen.

[1:23:53] Er gaat ook weer een kool open waar we toch weer geld uit Europa kunnen krijgen en kunnen overkijken.

[1:23:59] Hoe kunnen we dat dan allemaal regelen met de markt en met Europees geld?

[1:24:01] Hoe krijgen we die puzzel gelegd?

[1:24:03] Maar we moeten wel inzicht in die financieringsregelingen hebben.

[1:24:06] Het zou mij dus een liefding waard zijn als er een brief naar de Kamer kan komen, hopelijk al

[1:24:11] binnen drie weken, waarin die financieringsregelingen staan en waarin misschien ook wat meer uitgelegd

[1:24:17] krijgt wat de minister kan doen of gaat doen om die AI-faciliteit naar Nederland te halen.

[1:24:23] Dat was het, voorzitter.

[1:24:31] Dan geef ik het woord weer terug aan mevrouw Katman-Ohm, voorzitter.

[1:24:35] Dank u, voorzitter. En dan kijk ik even naar rechts.

[1:24:37] Ja, dan kunnen we direct over tot de beantwoording van de twee termijnen.

[1:24:40] Dat lukt wel, voorzitter.

[1:24:42] Dank.

[1:24:45] Het is wel mooi dat we met elkaar bouwen.

[1:24:47] Dat is echt wel een heel mooie manier van samenwerken.

[1:24:51] En ik denk dat dat ook wel heel erg helpt.

[1:24:55] Zeker ook omdat het over keuze vermiddelen gaat.

[1:24:57] Dat we daar met elkaar een goede gesprek over hebben.

[1:24:59] Ten aanzien van de vraag, want er is eigenlijk dan één vraag over of ik binnen een bepaalde tijd

[1:25:05] de financieringsregelingen op een rijtje kan zetten en kan delen met uw Kamer, wil ik graag doen.

[1:25:09] Omdat volgende week wel een recesweek is, zou ik dan eigenlijk vier weken willen nemen.

[1:25:14] Dan hebben we de drie werkweken.

[1:25:19] Dan dank ik de minister voor de beantwoording.

[1:25:21] Ik kijk nog één keer naar links.

[1:25:23] Volgens mij hebben we echt alles beantwoord gekregen.

[1:25:26] Dan gaan we over naar de toezeggingen.

[1:25:31] Dan heeft het lid Katman van GroenLinks Partij van de Arbeid een twee-minutendebat aangevraagd.

[1:25:36] In de volgende voortgangsrapportage van de NLCS, die in het najaar met de Kamer wordt gedeeld,

[1:25:41] zal worden ingegaan op de verschillende punten genoemd door het lid Rijkowski van de VVD met

[1:25:46] betrekking tot de samenwerking en het delen van informatie bij acute dreigingen bij bedrijven.

[1:25:52] De minister van EZK zal een onderzoek over de zeekabels in het Caribisch gebied dit jaar

[1:25:55] met de Kamer delen.

[1:25:56] De minister van EZK zal het idee van de bijenkorf-cloud, om het maar even zo te noemen hoe mooi het wordt,

[1:26:03] naden onderzoeken.

[1:26:04] Dan is nog wel even de vraag op welke termijn en in welke vorm krijgen we dat richting de Kamer?

[1:26:16] We nemen het mee in de evaluatie van de Rijksbrede Cloud-belang.

[1:26:23] Dan noteren we dat.

[1:26:25] De minister van EZK zal in samenwerking met de staatssecretaris van BZK de gevraagde kostenopgave

[1:26:31] van het lid Siks-Dijkstra van NEC op het gebied van het departementale gebruik van de cloud

[1:26:36] nader onderzoeken.

[1:26:37] Ook hier is de vraag in welke vorm en welke termijn kan de Kamer dat verwachten?

[1:26:48] Wij moeten het nu voor BZK beantwoorden, daarom denken we even, als wij even mogen opzoeken.

[1:26:57] Ja, dat mag.

[1:27:01] De minister van EZK zal binnen vier weken een brief met de Kamer delen over de financieringsregelingen

[1:27:09] over de AI-faciliteit. Dan waren dat de toezeggingen en dan sluit ik de vergadering.

[1:27:19] Of we wachten nog heel even op het opzoeken.

[1:27:24] Nou, ik krijg nu door, maar ik weet niet of dat het antwoord is op de goede vraag.

[1:27:27] Dus we zitten nu in zo'n appwisseling waar ik niet meer weet welk antwoord waarbij hoort.

[1:27:31] Maar daar staat Q4, dus ik denk dat ik dat wel kan toezeggen, maar misschien is het eerder.

[1:27:38] Dan kijk ik naar uw gesprek.

[1:27:39] Dan nemen we het in ieder geval daarin mee en zoveel eerder als mogelijk.

[1:27:44] Ik zie een knikje.

[1:27:47] Ja.

[1:27:48] Het is niet een heel tevreden knikje, maar we accepteren het.

[1:27:53] Dan dank ik de minister van Harten voor de beantwoording.

[1:27:56] Ook de bodem voor de goede zorgen van ons allen.

[1:27:59] En dan sluit ik de vergadering.