Regio's en grensoverschrijdende samenwerking

[0:00:01] Een hele goede middag, dames en heren.

[0:00:04] Wij kunnen beginnen.

[0:00:05] De minister van Binnenlandse Zaken en Koninklijke Relaties is binnen.

[0:00:10] Ik wil allereerst alle mensen die op de publieke tribune zitten van hartelijk welkom hier heten.

[0:00:15] U komt volgens mij uit heel Nederland, van Heine en Ferre hierheen voor dit debat.

[0:00:19] Dus hartstikke fijn dat u hier bent.

[0:00:21] Ook de mensen die dit dan op afstand volgen, dit debat.

[0:00:24] Hartelijk welkom bij dit debat.

[0:00:27] Om het ook te volgen.

[0:00:28] Welkom aan de Kamerleden.

[0:00:29] Dank.

[0:00:30] De minister al welkom geheten met de ondersteuning.

[0:00:33] Volgens mij is het een zaak om snel met dit debat aan te vangen.

[0:00:36] Dat lijkt me heel goed.

[0:00:36] We hebben tot zes uur de tijd en er is een hoop te bespreken.

[0:00:40] Ik wil aan de leden voorstellen om in de eerste termijn een spreektijd van vier uur aan te

[0:00:44] houden.

[0:00:47] Ik heb kort geslapen vannacht, dus ik ga proberen om het allemaal in goede baan te leiden.

[0:00:54] Vier minuten en dan zou ik ook wel even voorstellen om vier interrupties te doen

[0:01:01] en eens kijken hoe dat met de tijd gaat of we daar zo mee uitkomen.

[0:01:06] En laten we starten. Dus ik wil mevrouw Jacor graag het woord geven namens GroenLinks Partij voor de Arbeid.

[0:01:12] Dank voorzitter. Ja, een belangrijke dag in alle opzichten eigenlijk,

[0:01:16] maar we spreken vandaag de voortgang van de regio deals en de grensoverschrijdende samenwerking.

[0:01:22] Het is ontzettend belangrijk dat de overheid en dus ook de Tweede Kamer

[0:01:26] goed oog hebben voor ons hele land.

[0:01:29] Het rapport elke regio telt is helder en ook de ervaringen vanuit de gemeente.

[0:01:33] We moeten echt gaan luisteren naar de mensen en meer van onderop

[0:01:36] naar bovenaf werken in plaats van andersom.

[0:01:40] En we zien ook dat heel veel regio's zijn waar de leefbaarheid onder druk staat

[0:01:43] omdat voorzieningen gewoon verdwijnen, de bereikbaarheid afneemt

[0:01:47] en mensen gewoon wegtrekken.

[0:01:48] In Groningen, waar ik woon, zijn we trots op de studentenstad die we zijn, maar we kunnen

[0:01:55] ze gewoon niet vasthouden.

[0:01:57] Mede ook door de verschraling van voorzieningen, maar ook door onvoldoende werk die studenten

[0:02:03] graag zouden willen doen.

[0:02:05] En dat is niet alleen slecht voor de mensen in de regio zelf, maar uiteindelijk ook slecht

[0:02:09] voor onze hele samenleving.

[0:02:12] Het is daarom belangrijk dat we blijven investeren in de leefbaarheid en het voorzieningsniveau

[0:02:16] in alle regio's.

[0:02:18] Voorzitter, dat gezegde hebbende is de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat we op een

[0:02:23] effectieve manier bijdragen aan het versterken van alle regio's.

[0:02:27] Het huidige kabinet heeft ervoor gekozen om via de regio diels geld beschikbaar te stellen

[0:02:31] voor plannen vanuit de regio zelf en er zijn de afgelopen jaren veel goede aanvragen ook

[0:02:36] gehonoreerd en dat is ontzettend goed, maar de vraag reist wel hoe zorgen we ervoor dat

[0:02:40] deze investeringen ook structureel voor betere leefbaarheid in de regio's en dat elke regio

[0:02:45] En ook echt meedoet.

[0:02:48] En eenmalig geld krijgen voor een aanvraag loslang niet alle gevallen de meest structurele problematiek op.

[0:02:55] En willen we dat doen, dan moeten we ervoor zorgen dat de basis in alle regio's op orde is.

[0:02:59] En dat alle inwoners profiteren van lokale kansenagenda's.

[0:03:02] En dit betekent concreet bijvoorbeeld dat we voor voldoende werkgelegenheid moeten zorgen.

[0:03:06] Voor goede zorg in de regio's.

[0:03:08] En dat het openbaar vervoer in alle regio's van goede kwaliteit is.

[0:03:11] En daar heeft GroenLinks PVDA toch wel zorgen over.

[0:03:14] De gelden lopen na dit kabinet af, maar veel structurele problemen zijn nog niet opgelost.

[0:03:20] Hoe ziet de minister dit?

[0:03:22] Hoe kunnen we de continuïteit borgen met elkaar?

[0:03:26] Wat mijn fractie betreft moet er een paar concrete zaken gebeuren om de regio's toekomstbestendig

[0:03:32] te maken.

[0:03:33] Allereerst moet er een breed beleidsplan komen voor structurele investeringen in de

[0:03:37] regio's, zodat de aanbevelingen uit het rapport Iedere regio telt, daadwerkelijk goed kunnen

[0:03:42] worden uitgevoerd.

[0:03:43] Is de minister bereid om daar een toezichting op te doen?

[0:03:47] En de tweede, moet er geïnvesteerd worden in goede basisvoorzieningen,

[0:03:52] zoals goed openbaar vervoer?

[0:03:54] Denk bijvoorbeeld aan snelle zekerheid over de Lelylijn.

[0:03:57] Het duurt veel te lang voor er duidelijkheid komt over dit soort projecten.

[0:04:01] En ik vrees dat die onzekerheid nu ook groter wordt met de hoofdlijnenakkoord.

[0:04:05] Lelylijn wordt wel genoemd, maar ik zie geen gereserveerde budget.

[0:04:09] En onduidelijkheid, vertraging heeft ook effect op de woningbouw

[0:04:12] op de economische ontwikkelingen en deelt de minister deze zorgen ook en welke mogelijkheden

[0:04:16] ziet hij om de aanleg van de Lelylijn ook in deze positie en andere belangrijke infrastructuren

[0:04:21] te versnellen.

[0:04:22] En ten derde moeten we de werkgelegenheid beter over alle regio's gaan verspreiden.

[0:04:26] De Rijksoverheid kan hier het goede voorbeeld in geven en in 2022 is er een motie ingediend

[0:04:31] van collega Inge van Dijk en Bisschop en die is ook aangenomen om de werkgelegenheid beter

[0:04:36] te verspreiden.

[0:04:37] Twee concrete vragen hierover, kan de minister aangeven wat de stand van zaken is van de

[0:04:41] uitvoering van de motie, Bischop van Dijk en specifiek de stand van zaken ten aanzien

[0:04:46] van de versterking van de coördineerde rol van de minister van BZK als het gaat om de

[0:04:51] spreiding Rijkswerkgelegenheid en Rijkshuisvesting en kan de minister aangeven welke proces uitgezet

[0:04:57] is door en de aangegeven problematiek zeg maar de aanpak daarvan.

[0:05:02] Tot slot op dit punt is ook van groot belang om burgers en dan bedoel ik met name ook jongeren

[0:05:07] Die willen we graag betrekken en ook betrokken houden.

[0:05:14] Hoe we kunnen zorgen dat ze beter investeren, ook in de regio's.

[0:05:17] Ze hebben veel te vertellen.

[0:05:19] Welke lessen trekt de minister uit de regio-deals en de betrokkenheid van bewoners erbij?

[0:05:23] Vindt hij dat de plannen nu voldoende van onderhulp gegeven worden?

[0:05:26] Dan het laatste, dan nog specifiek over de grensregio's.

[0:05:30] Deze regio's liggen aan onze landsgrenzen, maar ze zijn in Europese perspectief vaak

[0:05:35] juist centraal gelegen regio's. Als we bijvoorbeeld naar de regionale OV kijken zijn landsresten

[0:05:40] echter vaak nog keiharde barrières. Zo is er bijvoorbeeld vanuit de gehele provincie

[0:05:44] Drenthe geen enkele fatsoenlijke OV-verbinding richting Duitsland, terwijl dat ontzettend

[0:05:49] belangrijk is. En er komt in de toekomst eindelijk wel een trein tussen Coevoorde en Duitsland,

[0:05:55] maar de grens moet ook wat de OV betreft echt wel beter worden.

[0:06:00] Graag een reactie van de minister. Dank voorzitter.

[0:06:03] Dank u wel. Dat was iets langer dan vier minuten, dus ik zou dat ook willen meegeven aan de andere sprekers.

[0:06:09] Dus mevrouw Van Dijk knikt al blij, omdat ze net al vroeg kwam.

[0:06:14] Het ietsjes langer, nou dat is hierbij geregeld.

[0:06:17] Dan mevrouw Zeedijk namens Nieuw Sociaal Contract gaat u aan.

[0:06:20] Goed, bedankt voorzitter.

[0:06:22] We hebben het vandaag over de regionale verschillen in Nederland.

[0:06:25] En voor Nieuw Sociaal Contract is dat een heel belangrijk thema.

[0:06:28] Een jaar geleden kwam het rapport uit elke regio telt en de conclusies waren niet mals.

[0:06:33] Regionale verschillen zijn stelselmatig genegeerd, buiten en buiten de Randstad sluiten basisscholen,

[0:06:39] verdwijnen huisartsenposten en krimpt het OV, voorzieningen staan onder druk.

[0:06:44] Wat nieuw sociaal contract betreft zijn de huidige regio deals een eerste stap van het

[0:06:50] sturen op kostenbaten naar sturen op brede welvaart, maar zeker ook een druppel op een

[0:06:55] gloeiende plaat.

[0:06:56] Er is dus meer nodig en volgens ons kan dit ook.

[0:07:00] Wij zien dan ook het Beethoven-akkoord voor het halfgeleider-ecosysteem en de Breenpoortregio

[0:07:06] als voorbeeld voor meer.

[0:07:09] Er wordt geïnvesteerd in huizen, in infrastructuur en in de leefbaarheid en de investeringen

[0:07:13] worden samen betaald door het Rijk, de provincie, de gemeente en het bedrijfsleven, co-financiering

[0:07:18] noemen we dat.

[0:07:19] En dat biedt commitment voor de brede samenwerking.

[0:07:23] Is de minister het met ons eens dat dit als blauw druk kan dienen voor afspraken voor andere regio's?

[0:07:29] En dan denk bijvoorbeeld aan regio's die naast Breenpoort een grote rol spelen in het halfgeleider-ecosysteem.

[0:07:35] In Twente zullen veel maakbedrijven moeten meegroeien.

[0:07:39] En in Almere wil ook ASMI graag groeien.

[0:07:42] We willen die bedrijven graag in die regio's houden, ook gezien de ruimere woningbouwmogelijkheden daar.

[0:07:46] Heeft de minister misschien al overleg gehad met deze regio's over deze opgave en we zijn erg benieuwd naar de status daarvan.

[0:07:53] Maar het is zeker niet de bedoeling dat we alleen groeiambities van bedrijven faciliteren.

[0:07:58] Juist het aantrekkelijk maken van regio's waar de leefbaarheid onder druk staat, zou

[0:08:01] extra aandacht moeten krijgen.

[0:08:04] Hoe kunnen we verder investeren, bijvoorbeeld in de verduurzamingseconomie in Zeeland?

[0:08:08] Hier zit veel industrie en kennis over wind- en zonne-energie, waterstof en kernenergie.

[0:08:13] En kan de minister aangeven wat de status is nu van de samenwerking daar tussen onderwijsbedrijfsleven

[0:08:18] en overheid in Zeeland?

[0:08:19] En wat zou een goede volgende stap zijn?

[0:08:21] Ook, voorzitter, in Emmen al veel in het nieuws geweest.

[0:08:25] Met de Nederstakse lijn kunnen we zowel bijvoorbeeld Enschede als Groningen binnen woon-werkafstand

[0:08:30] brengen van deze regio.

[0:08:32] En kunnen we in kaart brengen wat er nodig is om elke regio in Nederland binnen woon-werkafstand

[0:08:36] van een economisch sterke kern te krijgen.

[0:08:40] En dan hebben we bijvoorbeeld ook het woningbouwprobleem sneller aangepakt.

[0:08:44] Wat denkt de minister van deze zienswijze?

[0:08:47] Regio's moeten vooral zelf meer mogelijkheden krijgen voor strategieontwikkeling, want

[0:08:51] Ik was zelf best wel erg onder de indruk van de gedetailleerde plannen die die regio Eindhoven al klaar had liggen.

[0:08:57] Dat heeft zeker bijgedragen tot de snelle besluitvorming daar.

[0:09:02] Dus wat moeten we moeten?

[0:09:03] Dat moeten andere regio's ook kunnen doen.

[0:09:06] Zo krachtig, zo krachtig plannen kunnen maken.

[0:09:09] Heeft de minister goede ideeën om dat te organiseren?

[0:09:12] En wat betreft die strategische blik?

[0:09:14] Zijn we benieuwd wat de status is van de meerjaarplannen van de ROMs?

[0:09:18] En in de kabinetappreciatie van het rapport Elke regio telt werd ook gesproken over mogelijkheden voor extra staatssteun voor bedrijven in zwakkere regio's.

[0:09:31] En we zijn ook wel benieuwd om te weten of daar gebruik van is gemaakt of niet.

[0:09:37] In de recente Kamerbrief schrijft de minister dat het Rijk haar overheidsdiensten en instituties meer wil spreiden over het land.

[0:09:43] Wij zijn benieuwd welke diensten en in welke regio's de minister daarvoor op het oog heeft,

[0:09:48] zodat we daarmee verder kunnen.

[0:09:50] Tot slot willen we aandacht vragen voor de grensregio's, net als mijn collega van GroenLinks Partij

[0:09:54] van de Arbeid.

[0:09:56] Door de motie van mijn collega Olga van Dijk worden nu grensoverschrijdende indicatoren

[0:10:01] nu ook meegenomen in de afweging van meerdprojecten.

[0:10:05] Wij zijn benieuwd hoe de minister zo'nzelfde soort idee ook mee kan nemen in de regiodeals.

[0:10:12] Tot zover.

[0:10:14] Dank u wel. Dan is het woord aan u, mevrouw Van Dijk van het CDA.

[0:10:20] Dank u wel, voorzitter. Ik zal mijn inbreng meedoen namens de ChristenUnie.

[0:10:24] Maar het begin is toch echt meer persoonlijk dan ooit.

[0:10:27] Want ooit, lang geleden, ging een meisje van een jaar of 19 de politiek in.

[0:10:31] En ze schreef een artikel in een lokaal blaadje over dat ze vond dat om ambtenaar effectiever te laten zijn

[0:10:37] en om de verbinding met de inwonersfeer te maken, het gemeentehuis beter verkocht kon worden.

[0:10:41] Er was een groot financieel gat, dus dat was dan ook meteen opgelost.

[0:10:45] En dat iedere ambtenaar een laptop moest krijgen en hup de gemeente in.

[0:10:48] Op de locatie waar de uitdaging was om samen met inwoners de oplossing te bedenken.

[0:10:52] En voorzitter, het zal u niet verbazen dat dit, inmiddels niet meer zo'n jonge meisje,

[0:10:57] dan ook warm voorstander is van spreiding van rijksdienst en daarmee samenhangende werkgelegenheid over Nederland.

[0:11:02] En deze is lang niet in evenwicht.

[0:11:04] En niet voor niets hebben de heer Bisschop en ik hier inderdaad enige tijd geleden een motie over ingediend.

[0:11:09] Het komen tot een betere spreiding is voor ons geen doel op zich, het is inderdaad onderdeel

[0:11:13] van de bredere aanpak ter versterking van de kwaliteit van het wonen, werken en leven

[0:11:18] in Nederland.

[0:11:19] Iedere minister is op basis van de grondwet inderdaad zelfverantwoordelijk voor de spreiding

[0:11:23] van de eigen diensten en werkgelegenheid over het land.

[0:11:26] In het kabinet is afgesproken dat ministers daarbij naar een aantal richtinggevende principes

[0:11:30] gaan handelen.

[0:11:31] Versterking van de coördinatie door de minister van BZK is wat ons betreft dan ook echt een

[0:11:35] must.

[0:11:35] En het CDA is erg benieuwd naar de inventarisatie bij regionale bestuurders en ministeries,

[0:11:40] naar de kansen en mogelijkheden van de regio's, zodat voor ministeries duidelijk wordt

[0:11:44] waar zij kunnen aansluiten bij de kernkwaliteiten van een regio en zo elkaar kunnen versterken.

[0:11:50] Maar mijn vraag is dan wel, als de ministeries deze kansen kennen,

[0:11:54] hoe vrijblijvend is het vervolgens om hier vooralsnog niks mee te doen?

[0:11:58] Voorzitter, we moeten toe naar de denkwereld die schuilgaat achter het rapport Elke regio telt.

[0:12:04] Niet meer rendementcentraal, maar brede welvaart.

[0:12:07] Werken met kansenagenda's die regionale ongelijkheid kunnen doorbreken,

[0:12:11] maar een paar zaken zijn dan wel cruciaal.

[0:12:13] Allereerst dat er een samenhang aan wordt gewerkt.

[0:12:15] En hoe gaat de minister ervoor zorgen dat andere programma's

[0:12:17] op het gebied van bijvoorbeeld mobiliteit en bereikbaarheid,

[0:12:20] woningbouw en leefbaarheid, ook de systematiek en gedachtewereld

[0:12:23] van elke regio telt, gaan dragen?

[0:12:26] Hoe zorgen we bijvoorbeeld dat toekomstige investeringen in infra

[0:12:29] niet meer uitgaan van rendement, maar van het recht op bereikbaarheid?

[0:12:32] Dat punt van samenhang zien we ook terug bij de kansagendas.

[0:12:36] En zou de minister willen reflecteren op de oproep van WNG om deze stapsgewijs uit te bouwen naar alle regio's?

[0:12:42] Daarmee zouden alle regio's langjarige structurele financiering krijgen op termijn.

[0:12:46] En zo beweeg je ook weg van de veelheid aan incidentele middelen naar voorspelbaarheid en zekerheid.

[0:12:52] En uiteraard moet het wat ons betreft een uitbouw zijn.

[0:12:54] En niet het loslaten van de tien regio's waar we het nu over hebben voor een agenda gebaseerd op lokale kansen.

[0:13:01] dan de regiodeals. De aanvragen voor de regiodeals worden nu vooral opgesteld door overheden en wij

[0:13:06] hopen op een grotere rol voor de samenleving, ook in de voorwaarden voor honorering van een

[0:13:11] regiodeal. Hoe kan dit geborgd worden? Welke rol krijgen bijvoorbeeld bewonersinitiatieven en

[0:13:16] bewoners? Want voorzitter, veel bewonersinitiatieven krijgen veel complimenten en applaus, maar geen

[0:13:22] echte plek aan tafel bij of ondersteuning van de overheid. Juist waar dit moeilijk gaat, haken

[0:13:27] meer burgers af. Om een basis voor vitale gemeenschappen te garanderen is dus meer nodig,

[0:13:32] namelijk investeren in de sociale structuur van gemeenschappen. En hoe kijkt de minister hierna

[0:13:37] en is hij bereid mee te denken en te werken om dit structureel vorm te geven? De uitvoering van

[0:13:43] elke regiotelt gebeurt nu middels regiodialogen en deze liggen aan de basis van de kansenagenda's,

[0:13:48] maar dit is wel gestuurd vanuit de overheid. De regiocoördinator van een grote gemeente bepaalt

[0:13:52] de agenda en wie hier aan tafel zitten en in de praktijk kiezen zij sneller voor geslaagde

[0:13:57] initiatieven en burgers met positieve ervaringen.

[0:13:59] Niet geslaagde initiatieven en professionele

[0:14:01] bewonersorganisaties worden niet uitgenodigd.

[0:14:03] En daardoor komen de ervaren problemen soms moeilijker op tafel.

[0:14:07] En dat heeft ook weer invloed op de uiteindelijke kansagenda.

[0:14:11] En daardoor voelen afgehaakte burgers zich mogelijk nog steeds niet gehoord.

[0:14:14] Laat staan, begrijpen.

[0:14:16] Hoe gaan we dit verbeteren?

[0:14:18] Is daar een regiocoördinator voor inwoners voor nodig?

[0:14:20] Of een kwestie van de dialogen gewoon weg anders vormgeven?

[0:14:24] Hoe zit de minister dit?

[0:14:25] En ten slotte, voorzitter, graag hoor ik meer over de voortgang van de motie Krul

[0:14:29] over de verkenning van een gemeenschapsfonds.

[0:14:32] Het is cruciaal dat onze lokale gemeenschappen belangrijke voorzieningen

[0:14:35] als een dorpswinkel, buurthuis, sportaccommodatie in stand kunnen blijven houden

[0:14:39] en vooral dat het Rijk daar ook structureel bij aansluit. Dank je wel, voorzitter.

[0:14:43] Dank u wel. We hebben de interruptie van de heer Vlag van de SGP.

[0:14:47] Ja, voorzitter, dank u wel. Ik heb even de bijdrage van mevrouw Van Dijk afgewacht.

[0:14:50] Ik wil ingaan op een specifiek punt wat ze maakt over regio-deals.

[0:14:56] Dat nu de ervaring is dat die vaak worden geschreven en ingediend door overheden,

[0:14:59] dat is denk ik ook waar, dat heeft ook alles te maken met de co-financieringseisen die eraan gesteld worden.

[0:15:04] Overheden moeten de helft co-financieren.

[0:15:08] Op het moment dat je andere partijen meer invloed zou willen geven,

[0:15:11] wat overigens in veel regio's al gebeurt zonder dat ze mee co-financieren,

[0:15:15] vindt mevrouw Van Dijk dan ook dat daar aan die eis tot co-financiering ook iets zou moeten gebeuren.

[0:15:20] Want wie heel veel geld moet inleggen, wil logischerwijs ook veel invloed op het eindresultaat.

[0:15:25] Nou, Van Dijk.

[0:15:26] Ja, wat mij betreft zit daar een tweedeling in, zal ik maar zeggen.

[0:15:31] Als het gaat om bewonersinitiatieven, ik noem maar dorpsraden, sportverenigingen, etc.

[0:15:38] Vind ik dat je van een hele andere orde praat als het gaat om het bedrijfsleven en die tak van sport.

[0:15:43] Dus ik zou zeggen, kijk goed wie die mensen zijn die je aan laat haken.

[0:15:48] Mijn collega had het al over Beethoven.

[0:15:50] Er zijn wel een aantal meer van die projecten.

[0:15:51] Die lenen zich natuurlijk fantastisch om bredere cofinanciering op te bouwen.

[0:15:55] Maar als je zegt, wij willen ook gewoon bij de regio deals...

[0:15:58] en dat zouden wij mooi vinden...

[0:16:01] ook echt die maatschappelijke initiatieven laten aanhaken...

[0:16:03] dan zijn het niet meestal de mensen met de grote portemonnees...

[0:16:06] die fantastisch in kunnen leggen, financieel.

[0:16:09] En wat die wel doen, en onderschat dat niet...

[0:16:11] is dat die heel veel in de samenleving meebrengen, niet financieel.

[0:16:15] wil zijn, het vrijwilligerswerk, nou ja, noem maar op, reken dan maar door met een maatschappelijk

[0:16:19] kapitaal, dat is onbetaalbaar. Dus zo zou ik hem graag willen zien.

[0:16:25] Dat is afdoende beantwoord, dank. En dan is nu het woord aan mevrouw Koekoek van Volt.

[0:16:31] Dank voorzitter. De afgelopen maanden reisde ik langs verschillende grensregio's. Ik sprak

[0:16:37] in Maastricht, waar grensbewoners tijdens de coronapandemie aan levende lijven hebben

[0:16:41] ervaren hoe het is als de grenzen dichtgaan. Ik ging met de trein richting de Duitse grens

[0:16:45] bij Corona om te spreken over grensoverschrijdende samenwerking

[0:16:48] en te horen hoe Twentenaar altijd wel een manier vindt om rond de grens te ondernemen.

[0:16:52] Eerder ondanks de overheid dan dankzij de overheid.

[0:16:55] En ik sprak met de burgemeester van Oldham, waar het meest oostelijke punt van Nederland ligt,

[0:16:59] over hoe gewoon het is om je leven in te richten in Nederland en in Duitsland.

[0:17:03] Ik was ook in Polen, waar ik een bezoek bracht aan grote steden zoals Warschau en Krakow,

[0:17:07] maar ook aan de grensregio Podlaski, bij de grens met Wit-Rusland.

[0:17:10] En ik vond het heel interessant om te zien dat er heel veel gelijkenissen waren met Nederland.

[0:17:14] Mijn conclusie is dat Europa leeft in de grensregio's.

[0:17:18] Grensregio-bewoners hebben iedere dag met Europa te maken.

[0:17:21] De EU heeft enorme impact op grensregio's en dat moeten we in Den Haag beter gaan begrijpen.

[0:17:26] Het rapport dat elke regio telt was al heel duidelijk.

[0:17:29] Er is werk aan de winkel.

[0:17:30] Wat Volk betreft ligt de oplossing op meerdere plekken.

[0:17:33] Beter samenwerken met Duitsland en België en beter samenwerken in de Europese Unie.

[0:17:37] We moeten lef hebben om af te wijken van de regels als ze niet werken in grensregio's

[0:17:41] en vertrouwen op lokaal expertise en ondernemerschap?

[0:17:44] En daarover een eerste vraag.

[0:17:46] Ik heb vaak gehoord dat het praktischer zou zijn

[0:17:47] om in sommige gevallen af te wijken van de regels,

[0:17:50] omdat die in context van de grensregio niet werken.

[0:17:53] Dat blijkt alleen heel lastig te zijn.

[0:17:55] Thema Stricht, in samenwerking met ITEM,

[0:17:56] proberen ze dit soort knelpunten inzichtelijk te maken

[0:17:58] via een schakelpunt.

[0:18:00] In andere regels gebeurt dat nog niet.

[0:18:02] En mijn vraag naar de minister is of hij hiermee bekend is

[0:18:05] en of hij ook kan toezeggen dat het schakelpunt

[0:18:07] structureel onderdeel wordt van het grensregiobeleid.

[0:18:10] En kan de minister stimuleren dat andere regio's waar dit nog niet bestaat ook zo'n schakelpunt

[0:18:15] kunnen opzetten?

[0:18:18] Voorzitter, het hoofdlijnakkoord van vandaag stelde me teleur, want waar de coalitiepartijen

[0:18:23] zeggen dat ze voor de grensregio zijn, lijken ze niet te begrijpen hoe dat moet.

[0:18:26] En ik wil daarover een aantal vragen stellen aan de minister, om inzicht te geven in de

[0:18:31] feiten.

[0:18:32] Allereerst over het belang van open grenzen, want zoals ik al aangaf, zagen we tijdens

[0:18:36] de coronapandemie wat de impact is als de grenzen dichtgaan.

[0:18:39] En ik zou de minister willen vragen welke gevolgen het zou hebben als we meer

[0:18:42] controles gaan uitvoeren rond de grens. En wat zullen inwoners van grensregio's

[0:18:46] daarvan merken in hun dagelijks leven? En in het verlengde daarvan nog een vraag.

[0:18:50] De coalitie praat ons willen inzetten op het inperken van het vrije verkeer van

[0:18:53] personen binnen Europa. Dat heeft directe gevolgen voor

[0:18:55] Nederlanders in die grensregio, want van niets komt de zon op. Als wij onze

[0:18:59] grenzen dicht gaan doen, zullen de grenzen voor ons ook dicht gaan.

[0:19:02] Welke impact zou een dergelijke maatregel kunnen hebben op de economie en op het

[0:19:05] welzijn van de grensregio's.

[0:19:08] Voorzitter, dan de grensoverschrijdende samenwerking.

[0:19:10] Vanuit de regio kregen we mee dat het moeilijk te handhaven is

[0:19:13] als arbeidsmigranten in het ene land werken en in het andere land slapen.

[0:19:17] De informatieuitwisseling is heel beperkt.

[0:19:20] De inspectie zit aan twee kanten,

[0:19:21] maar de handhaving door de politie is niet grensoverschrijdend.

[0:19:24] Op welk niveau is er uitwisseling en waar schiet het tekort,

[0:19:27] wil ik de minister vragen, en ook hoe kunnen we dat verbeteren?

[0:19:31] En tot slot zou ik even willen teruggrijpen op het voorbeeld

[0:19:33] van de coronapandemie.

[0:19:34] Voor een relatief kleine groep ondernemers rond de grens betekende de Tozo-regeling helaas

[0:19:39] niets.

[0:19:40] Ze hadden daar geen toegang toe, omdat ze in het ene land werken en in het andere land

[0:19:43] woonden.

[0:19:44] Zij konden daar vanwege administratieve hobbels geen gebruik van maken, terwijl ze wel hun

[0:19:48] hele leven lang aan Nederland hebben bijgedragen, onder andere door het betalen van belasting.

[0:19:52] Ik wil de minister vragen of het toch nog mogelijk is om voor deze groep gedupeerden een regeling

[0:20:00] te treffen.

[0:20:01] Het betreft ongeveer een groep van 10.000 mensen.

[0:20:04] Maar het is natuurlijk heel verrang op het moment dat je eigenlijk niets verkeerd gedaan hebt...

[0:20:07] en je hebt de staat nodig, dat die er nou niet voor je kan zijn.

[0:20:10] Puur en alleen omdat je in een grensrechter woont.

[0:20:12] Dank voorzitter.

[0:20:14] Dank mevrouw Koekoek.

[0:20:18] Lief Lag, namens de SGP. Gaat het verrang?

[0:20:20] Ja voorzitter, als oud-bestuurder van de prachtige regio Drechtstede...

[0:20:23] zou ik eigenlijk bij voorkeur iedere maand over regio's discussiëren.

[0:20:27] Maar ik zal proberen dat enthousiasme in vier minuten samen te persen.

[0:20:31] Elke regio telt.

[0:20:33] Er is al heel veel langsgekomen, maar de ene regio lijkt soms iets meer te tellen dan de ander.

[0:20:37] Dat gevoel benoemde mijn voorganger Bischop.

[0:20:39] Ik heb hem vandaag in het gebouw nog gezien, overigens in de vorige debat over de regio's naar aanleiding van dit rapport.

[0:20:45] Het nieuwe regiobeleid zou dat gevoel moeten verminderen.

[0:20:48] Toch lijkt dat nog niet het geval.

[0:20:50] De keuze om in slechts tien regio's met toekomstagendas aan de slag te gaan,

[0:20:54] roept in verschillende regio's en bij gemeenten het gevoel op van ongelijkwaardigheid en een achterstand in kansen.

[0:20:59] Hoe reageert de minister op deze signalen?

[0:21:02] Waarom is gekozen voor een centralistische aanpak met 10 voorlopers in plaats van een

[0:21:06] bredere opzet?

[0:21:08] En kan de minister uitleggen hoe de regionale toekomstagenda's zich inhoudelijk en op het

[0:21:13] proces nu precies verhouden tot de regiodeals, waar ik erg warm voorstander van ben en die

[0:21:19] ook heel succesvol zijn gebleken?

[0:21:21] De SGP zou graag zien dat we die ervaringen die we daar hebben opgedaan benutten om een

[0:21:25] nieuwe regiobeleid verder te ontwikkelen en dat we meteen zoveel mogelijk regio's kansen bieden.

[0:21:31] Voorzitter, het is opvallend dat van verschillende kanten de zorg klinkt dat de regioplannen

[0:21:35] teveel van bovenaf worden uitgerold in plaats van onderop.

[0:21:39] Door de focus op de beste en meest succesvolle plannen kunnen verschillen tussen regio's juist worden vergroot.

[0:21:44] Het risico is bijvoorbeeld dat regio-coördinatoren, die vooral grote gemeenten vaak in dienst hebben,

[0:21:51] bepalen welke initiatieven een kans krijgen en dat juist kansen en problemen in kleine kernen

[0:21:55] Zodoende te weinig aandacht krijgen.

[0:21:58] Bestaande bewonersinitiatieven voelen zich daardoor te weinig gezien, waardoor nieuwe

[0:22:01] teleurstelling kan ontstaan.

[0:22:04] Hoe reageert de minister op deze zorgen en hoe benut hij de goede praktijken die er al

[0:22:08] zijn?

[0:22:09] De provincie Friesland investeert bijvoorbeeld erg veel in dorpsbelangenorganisaties en de

[0:22:14] kracht van de gemeenschappen is daar vaak hoog.

[0:22:17] Wordt uitdrukkelijk gekeken wat daar te leren valt?

[0:22:20] Voor het stimuleren van verbeteringen in alle regio's zijn goede financiële regelingen

[0:22:23] onmisbaar.

[0:22:25] Daarin vroeg mijn voorgangen bischop ook in de motie om het in samenhang kunnen inzetten

[0:22:29] van budgetten.

[0:22:30] De VNG pleit voor doelgerichte structurele financiering in plaats van een veelheid aan

[0:22:35] incidentele subsidies.

[0:22:37] Hoewel die soms ook wel een stimulerend effect hebben, hoor, kan ik er wel bij zeggen.

[0:22:41] Wat heeft de minister in de afgelopen periode ondernomen om in ieder geval meer zicht te

[0:22:45] bieden op mogelijke verbeteringen en minder versnippering?

[0:22:48] Voorzitter, de SGP vindt het belangrijk dat gemeenten ook zonder afhankelijkheid van regionale

[0:22:52] afspraken ondersteund worden om de leefbaarheid te verbeteren.

[0:22:56] De inzet voor levendige winkelstraten is bijvoorbeeld voor steden en dorpen

[0:22:59] erg belangrijk. De kooffinancieringsregeling

[0:23:01] vanuit het Rijk verkeert nu in de laatste fase.

[0:23:05] Kan de minister aangeven of het voortzetten van dergelijke regelingen

[0:23:07] in het regiobeleid ook wordt overwogen? Tot slot wil ik het hebben over de

[0:23:12] Rijkswerkgelegenheid. De huidige verdeling van de Rijkswerkgelegenheid

[0:23:15] weerspiegelt ook op een bepaalde manier de ongelijkwaardigheid van regio's.

[0:23:20] En hoewel dat deels fysiek is, is het dieptepunt toch wel dat Zeeland nu een aandeel heeft

[0:23:25] van minder dan 1 procent.

[0:23:27] De SGP vreest dat dit een hartnekkig probleem is en zal blijven als we het laten bij de

[0:23:32] aanpak zoals de minister nu in zijn brief beschrijft.

[0:23:35] De minister schrijft dat een betere spreiding van de Rijkswerkgelegenheid geen doel op zich

[0:23:39] is, want het is een onderdeel van een bredere aanpak.

[0:23:42] Dat is natuurlijk waar, maar tegelijkertijd is een eerlijke spreiding volgens de SGP ook

[0:23:46] een doel op zich.

[0:23:47] Elke provincie heeft gewoon recht op een eerlijk deel van de Rijkskoek.

[0:23:51] Ze betalen er ook aan.

[0:23:53] Waarom werkt de minister niet aan een concrete richtlijn voor een meer evenredige verdeling,

[0:23:57] zoals de motie die mevrouw Van Dijk noemde, heeft gevraagd?

[0:24:01] Om meer urgentie te creëren hebben we concrete streefdoelen nodig voor de verdeling.

[0:24:05] En waarom wordt niet specifiek aangegeven wat extra wordt gedaan voor de in de motie genoemde provincies

[0:24:10] Zeeland, Friesland, Flevoland, Drenthe en Limburg?

[0:24:16] Dank u wel.

[0:24:16] Dank u wel. Mevrouw Kammergaan namens de VVD, uiteraard.

[0:24:19] Ja, dank voorzitter.

[0:24:21] En kort voor het verkiezingsreces spraken we ook al over dit rapport.

[0:24:24] Dat herinner ik mij nog goed.

[0:24:25] Een aantal van de collega's was er ook bij,

[0:24:27] zo ook weer een aantal nieuwe gezichten.

[0:24:29] En het is wat mij betreft goed om te zien dat de opvolging daarvan

[0:24:33] door deze demissionaire minister weliswaar,

[0:24:35] maar toch voortvarend is opgepakt.

[0:24:36] Want ik zie echt veel van de onderwerpen die we toen bespraken,

[0:24:39] maar die ook in het rapport staan,

[0:24:41] dat die ook terugkomen in de beleidsinzet van deze minister.

[0:24:45] En het is ook belangrijk, want ik heb nog wel gedwijfeld van, goh, is het nou opportun om dit debat vandaag tevoren te letten op een akkoord natuurlijk ook net gepresenteerd, dus ook eigenlijk vandaag, want het was na middernacht, dus ook vandaag van, we gaan natuurlijk over toekomstig beleid, maar tegelijkertijd, ik denk, we zien het ook hier aan die volle tribune, het is natuurlijk gewoon een belangrijk onderwerp wat gewoon heel erg leefvold speelt en wat ook gewoon direct impact heeft op de leefomgeving van de meeste van ons, want eigenlijk wonen we allemaal natuurlijk gewoon in een regio in welke vorm dan ook. Dus ik wil dat ook nog maar eens benadrukken, dan een regio niet per definitie altijd

[0:25:14] het platteland is. Maar desal niet tenminste, ik vind het gewoon belangrijk omdat we een belangrijk

[0:25:19] onderwerp en ik denk ook dat het desondanks gewoon genoeg te bespreken is, want niet alleen op deze

[0:25:24] publieke tribune zitten veel mensen, maar ook in de mails die we gewoon elke keer, elke dag weer als

[0:25:29] woordvoerder krijgen, maar ook het enthousiasme en de uitnodiging die we krijgen om te komen kijken

[0:25:34] wat er speelt, wat er nodig is en ook wat er met die regio deals gebeurt. En ik kijk even uw kant

[0:25:39] op, maar ik vind de publieke tribune en ook de mensen die er allemaal achter zitten, dankt daar

[0:25:43] voor. Want het helpt ons als Kamerleden, denk ik, gewoon echt om ons werk goed te

[0:25:46] doen. Om ook die focus te zetten. Want ook daar horen we iedere keer weer, die

[0:25:50] regio deals, dat is een prachtig instrument. Maar er zijn ook nog wel wat

[0:25:53] dingen die we misschien een beetje kunnen bij-tunen om het nog beter te maken en

[0:25:57] nog mooier. En zeker ook, ik denk het rapport van elke regio telt in de ideeën

[0:26:01] en de uitgangspunten die daarin stonden. Nogmaals, we hebben het daar eigenlijk over

[0:26:04] gehad. Dat was ook al uit die rondgangen die ik destijds deed in het land.

[0:26:09] Maar ook nu dat ik dat heb gedaan, blijven dezelfde dingen gewoon komen. Hou

[0:26:12] meer rekening met de effecten van landelijk beleid op verschillende regio's, durf te

[0:26:16] differentiëren, maatwerk te leveren en geef meer ruimte en verantwoordelijkheid daar waar

[0:26:21] landelijk beleid het effect heeft.

[0:26:23] Stuur ook op het doel in plaats van tot tien cijfers achter die comma het voor te schrijven

[0:26:26] hoe het moet en zorg voor meer flexibiliteit in de besteding van de financiële middelen.

[0:26:30] Denk vanuit kansen en van een duurzaam perspectief.

[0:26:33] Dus nogmaals, ik ben ook blij dat dat ook echt terugkomt in zowel de beleidsinzet van de minister,

[0:26:39] maar ook toch eigenlijk wel in het gepresenteerde akkoord op hoofdlijnen van vandaag.

[0:26:42] Maar goed, gezien het feit dat dat akkoord vandaag gepresenteerd is, zal ik de minister

[0:26:45] niet in een lastige positie brengen om allemaal beschouwingen op de toekomstlaat te geven,

[0:26:49] maar het ook vooral houden bij de voortgang van het reeds ingezette beleid, de lessen

[0:26:53] die we daarvan kunnen leren en waar de minister nog mogelijkheden tot verbetering ziet van

[0:26:58] de huidige systematiek.

[0:27:00] Ik lees in de kabinetsreactie van het rapport Elke regio telt van afgelopen maart dat de

[0:27:05] beleids- en investeringslogica moet worden hereikt door middel van het kijken naar hoe

[0:27:10] hoe Rijksbeleid inspeelt op het benutten van kansen voor de regionale ontwikkeling.

[0:27:14] De minister stelt in dat kader dat gedachtegoed van elke regio telt een

[0:27:17] centrale plek krijgt in een nationale visie op de toekomstige ontwikkeling van Nederland.

[0:27:22] Nou, u hoort het al, voorzitter.

[0:27:23] Het zijn op zich prachtige zinnen, maar het zijn wel hele lange zinnen.

[0:27:26] En dan vraag ik me toch altijd af. Wat gaan we nou doen?

[0:27:28] En wat hebben de mensen hier op de politieke tribune, maar ook de mensen thuis daar nou aan?

[0:27:32] Kan de minister dat misschien nog iets verder

[0:27:34] concretiseren van wat gaan we dan concreet verder helpen?

[0:27:37] Hoe gaan we dat doen?

[0:27:37] en wellicht wat is de voortgang ook sinds afgelopen maart.

[0:27:43] Dan hebben een aantal collega's, als ik niet herhaal het toch ook nog wel gevraagd

[0:27:46] naar de betrokkenheid van de inwoners bij die beleidsontwikkeling.

[0:27:49] Daar sluit ik me dan maar gemakshalve bij aan.

[0:27:52] Dan ook nog eventjes de inzet op maatwerk.

[0:27:54] Ik denk dat we dat als VVD ook altijd belangrijk hebben gevonden.

[0:27:57] Daar hebben we ook een motie over ingediend samen met collega Krul.

[0:28:00] Ik vroeg me af wat de status daarvan was.

[0:28:02] Van hoe zorgen we nou dat we ook daadwerkelijk met dat maatwerk aan de slag gaan.

[0:28:06] Dat we dat ook gaan leveren.

[0:28:07] en hoe worden ook dan de lokale bestuurders en de lokale organisaties daarbij betrokken en

[0:28:13] ziet de minister daar nog mogelijkheden tot verdere verscherping en verbetering van hetgeen in gang is

[0:28:18] gezet. Dan is er ook al kort gesproken over die regiodialogen en een regionale toekomst agenda,

[0:28:24] ik denk dat allemaal hele positieve ontwikkelingen zijn, maar toch ook de vragen, die krijgen we

[0:28:28] natuurlijk allemaal, het is nu eerst tien regio's, ik begrijp heel goed, je kunt niet meteen overal

[0:28:32] Je moet ergens beginnen, heel realistisch.

[0:28:35] En tegelijkertijd zou ik ook wel benieuwd zijn

[0:28:37] hoe de minister kijkt naar de opschaling daarvan.

[0:28:39] En dan zowel qua aantallengebieden,

[0:28:42] maar wellicht ook qua organisaties en deelnemers

[0:28:45] of daar ook nog mogelijkheden is om dat verder te verbreden.

[0:28:49] Ik denk dat een aantal al hadden over inwoners,

[0:28:51] maar ook organisaties en in sommige regio's gebeurt dat, denk ik,

[0:28:54] en meer dan in andere regio's.

[0:28:55] Ik denk dat het misschien in sommige regio's ook logischer is

[0:28:58] om dat in brede perspectief te doen,

[0:28:59] Maar ik ben daar nog wel nieuwsgierig naar wat daar de opties in zijn.

[0:29:03] Dan een ander onderwerp wat ook al aan de orde is geweest.

[0:29:05] Heb ik de vorige keer ook met de minister over gesproken.

[0:29:07] Dat is toch de spijding van Rijksdienst.

[0:29:09] Ik denk ook daar, we hebben de brief ook gezien onlangs.

[0:29:11] Ik begrijp dat het ook nog weer in een ander debat later nog wat nader besproken wordt.

[0:29:15] Maar in de basis goede ontwikkeling.

[0:29:16] Ik sluit me aan bij wat de collega van CDA daarover zei.

[0:29:19] Het moet geen doel op zich zijn.

[0:29:22] En tegelijkertijd zie ik ook hier dat de intentie in die brief heel goed is.

[0:29:26] Maar wel heel veel proces dingen weer.

[0:29:27] En dan denk ik toch van, we moeten het goed regelen, goed in kaart brengen.

[0:29:32] Tegelijkertijd zou ik wel willen voorkomen dat de kansen die er misschien nu zijn,

[0:29:35] of trajecten die er al liepen, als ik ook kijk naar alles wat er op defensiegebied gebeurt met kazernes en dergelijke,

[0:29:40] dat dat dan niet weer vertraagt totdat we nu weer een breder proces gaan oprichten.

[0:29:44] Dus wellicht kan de minister daar nog iets over zeggen.

[0:29:48] En dan nog wel een puntje...

[0:29:49] Mevrouw Kammergaard, ik zou u graag willen onderbreken, want u bent een ruimschoots over uw Spreektijg.

[0:29:55] Misschien dat u nog wat dingen kunt bewaren voor de tweede termijn.

[0:29:58] U heeft nog wel een interruptie van mevrouw Van Dijk.

[0:29:59] Misschien dat dat heel erg kan helpen.

[0:30:01] Wat u nog wilde zeggen.

[0:30:02] Mevrouw Van Dijk, gaat uw gang.

[0:30:04] Misschien kan het helpen, maar ik vraag eigenlijk gewoon een antwoord op een vraag.

[0:30:07] Nee, mevrouw Kammergaard gaf aan.

[0:30:09] Inderdaad, ik had het over de spreiding van de werkgelegenheid niet als doel op zich,

[0:30:13] maar ik gaf ook aan.

[0:30:14] Ik vind het heel belangrijk dat de rol van de minister van BZK vergroot wordt

[0:30:19] en dat het niet vrijblijvend mag zijn.

[0:30:20] We gaan van alles in beeld brengen.

[0:30:22] We gaan kansen in beeld brengen.

[0:30:23] Maar als alle ministeries zeggen dat het leuk is,

[0:30:26] maar ze doen toch lekker wat ze zelf willen,

[0:30:27] hoe kijkt de VVD daarnaar?

[0:30:31] Voor mij is dat niet per se een zwart-wit discussie.

[0:30:34] We moeten een instrument hebben waar je alle belangen die er zijn afweegt.

[0:30:39] Ik denk dat we zeker bij nieuwe openings van rijkspanden,

[0:30:43] rijksorganisaties, echt die spreiding wat mij betreft,

[0:30:46] bovenaan wat zwaarder mag wegen.

[0:30:48] Bij bestaande organisaties in verplaatsing vind ik dat nog wel iets anders.

[0:30:52] Uiteraard zul je ergens uiteindelijk doorzettingsmag moeten hebben, maar om nu al te zeggen het moet per se zo,

[0:30:56] dat zou ik toch eerst als wegingskader eens willen zien, die wordt uitgewerkt, maar dat uiteindelijk we die keuze moeten maken

[0:31:01] waar wat mij betreft die regio zwaar bij meewerkt, vind ik heel belangrijk.

[0:31:09] Duidelijk antwoord, dan heb ik nog één aanvullende vraag, wegingskader. Wat zou dan zwaar wegen voor mevrouw Okan?

[0:31:18] Nou, ik vond het aantal dingen die ik in die brief zag staan, vond ik eigenlijk wel heel hoopgevend.

[0:31:22] Ik denk dat daar sowieso spreiding en regionale arbeidsmarkt, maar ook toch wel wat past in een bepaalde regio, welke type organisatie, wat past ook bij de opleiding die er zijn.

[0:31:30] Dus ik vind dat echt wel belangrijke dingen, want volgens mij heeft niemand er iets aan als een organisatie ergens open en vervolgens heb je de werknemers daar niet.

[0:31:37] Voor mij gaat het uiteindelijk om twee dingen.

[0:31:39] Enerzijds het creëren van meer werkgelegenheid in de regio en ik denk dat het Rijk daar gewoon het voortouw in heeft om dat ook te organiseren.

[0:31:46] Maar anderzijds gaat er voor mij ook om dat we bij rijksbeleid een grotere diversiteit hebben aan

[0:31:53] medewerkers of ambtenaren die van heel het land komen. Ik kom nog uit die generatie dat inderdaad

[0:31:58] toen ik bij het Rijk wilde werken, ik kwam uit het noorden, dat ik moest verhuizen naar Den Haag,

[0:32:02] want ik moest binnen een uur op kantoor kunnen gaan. Ik zou dat principe echt uit de tijd vinden.

[0:32:06] Ik denk dat we daar ook echt creatiever in kunnen zijn, want het is natuurlijk toch best wel gek

[0:32:10] dat we nu discussiëren over een regiotoets op beleid, wat denk ik ook moet. Maar als je toch

[0:32:14] dat gewoon zorgt, dat overheidsbeleid, dat er gewoon ambtenaren werken van alle regio's,

[0:32:20] dan heb je dat al in je beleid betrokken en hoef je niet meer achteraf nog eens een keer bij te sturen.

[0:32:25] Dus mijn ideaalbeeld zou zijn en-en. Dus ja, we moeten dat doen.

[0:32:29] Ik weet niet of ik per definitie voor gedwongen verplaatsing zou zijn van hele organisaties,

[0:32:34] of dat je een organisatie... Dus voor mij betreft moet je gewoon naar meer elementen kijken.

[0:32:40] Dank u wel. Dan krijg ik even rond.

[0:32:41] Dan zijn we hiermee denk ik aan het einde gekomen van de eerste termijn aan de kant van de Kamer.

[0:32:46] Dan gaan we ons voorbereiden op de beantwoording in de eerste termijn van de minister.

[0:32:51] De minister heeft aangegeven dat we ruim 20 minuten houden aan.

[0:32:55] Mijn voorstel is dat we om half vier weer deze vergadering hervatten.

[0:32:59] Ik schors de vergadering.

[0:58:37] Dames en heren, fijn dat u weer bent gaan zitten, want we gaan dit commissiedebat

[0:58:41] regio's en grensoverschrijdende samenwerking hervatten.

[0:58:44] En dat doen we met de beantwoording in de eerste termijn aan de kant van het kabinet.

[0:58:50] En daarvoor wil ik de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkenrelaties het woord geven.

[0:58:54] En ik zou heel graag horen hoe de beantwoording gaat plaatsvinden.

[0:58:58] Zodat we ook de administratie er ook even op orde kunnen brengen.

[0:59:02] Ja, voorzitter. Allereerst inderdaad maar eventjes de administratie.

[0:59:06] Eerst even orde, rust en regelmaat. Dat helpt iedereen.

[0:59:08] Ik wil straks in drie blokken antwoorden.

[0:59:10] En het eerste blok, dat heet elke regio telt, alle vragen die daaraan gerelateerd zijn.

[0:59:15] Het tweede blok is de regiodeals.

[0:59:19] Er wordt nog druk gesorteerd. Dat ziet u maar, dat komt straks allemaal goed, denk ik.

[0:59:22] En het derde blok, dat is de spreiding van de Rijkswerkgelegenheid.

[0:59:25] Dat is de orde van dienst voor deze middag.

[0:59:29] Hartstikke fijn. Dat zijn drie blokken.

[0:59:31] Ik zou ook willen voorstellen dat dan de leden na elk blok de gelegenheid krijgen om vragen te stellen.

[0:59:37] En dan kunnen we via deze zeer geordende weg dit debat ruim op tijd, denk ik, zien achterom nog een dag.

[0:59:46] Gaat doorgaan.

[0:59:46] Dat moet zeker lukken, voorzitter.

[0:59:48] En misschien wel vooraf een aantal opmerkingen die ook gaan over de positionering van dit debat.

[0:59:53] Want iedereen die mij een beetje kent, weet dat ik helemaal niet zo heel veel heb met dat woord demissionair.

[0:59:59] Hoe langer je het bent en hoe minder je het wordt.

[1:00:01] En ik heb op het departement ook uitgelegd, eigenlijk is demissionair zijn gewoon een emotie.

[1:00:04] Je hoeft je er niet per se aan over te geven.

[1:00:07] Nou, dat hebben we dus ook zeker niet gedaan in de afgelopen maanden.

[1:00:10] We hebben naar hart en lust doorgewerkt.

[1:00:12] Ik wil rennend het stokje overdragen.

[1:00:15] Maar ik denk dat ook voor mij geldt dat op de dag dat een nieuw regeerakkoord is gepresenteerd,

[1:00:20] dat je toch wel moet aanvaarden dat er mogelijkerwijs een einde komt aan je Amstermein.

[1:00:25] Dat je dat toch niet helemaal, die mogelijkheid toch niet helemaal zou moeten willen uitsluiten.

[1:00:30] Ja, Erik is eerlijk en ik kan me daar ook prima toe verhouden, hoor.

[1:00:33] Maar dat maakt ook wel dat als ik toezeggingen word gevraagd deze middag,

[1:00:38] dat ik die heel makkelijk kan doen.

[1:00:41] Dus ik wilde dat toch wel aan het begin van dit debat even zeggen.

[1:00:45] Twee is wat ik juist mooi vond in datzelfde regeerakkoord wat ik vanmorgen heb gezien,

[1:00:51] dat ik op dit punt juist een hele grote mate van continuïteit zie.

[1:00:55] Dat geldt eigenlijk voor alles wat we doen, wat de regio aangaat.

[1:01:02] Dus het programma Elke Regio Telt wordt met name een toenaam genoemd.

[1:01:07] De voortzetting daarvan wordt met name een toenaam onderstreept.

[1:01:11] Maar dat geldt bijvoorbeeld ook voor een vergelijkbare aanpak

[1:01:15] als het nationaal programma Leefbaar en Veilig,

[1:01:17] wat zich meer richt op grootstedelijke gebieden,

[1:01:23] waar je ook ziet dat er sprake is van een stapeling van opgaven

[1:01:26] waar de regio als vanzelf, zonder rijksoverheidsbetrokkenheid,

[1:01:30] als vanzelf geen oplossing in ziet.

[1:01:32] Dus ik vind eigenlijk dat er juist een grote mate is van continuïteit.

[1:01:37] Natuurlijk kun je debatteren over de financiële paragraaf.

[1:01:40] Natuurlijk wel, maar dat moet u dan echt maar met het volgende kabinet doen.

[1:01:44] Maar dat hoopten we eigenlijk ook.

[1:01:47] Want mevrouw Kaminga herinnerde zich, herinnerde

[1:01:50] daaraan dat wij aan het einde van de vorige Kamerperiode eigenlijk als een van de

[1:01:53] laatste debatten, volgens mij een paar dagen voor de verkiezingen.

[1:01:56] Toen hadden we ook een zaal vol met mensen uit de regio en een zaal vol met

[1:02:00] Kamerleden. En toen hebben we de eerste reactie van het kabinet besproken over het programma Elke

[1:02:05] regio telt. En daar heb ik eigenlijk de opdracht meegekregen van de vorige Kamer om een programmatische

[1:02:11] aanpak voor de regio te gaan voorbereiden. En dat zijn we aan het doen. Ik heb ook toen gezegd ik

[1:02:15] wil dat omstreeks de zomer gereed hebben. Ik weet natuurlijk niet hoe een nieuw kabinet daarmee

[1:02:19] verder wil. Nu inmiddels weet ik het wel. En wat ik ook weet is dat wij natuurlijk inderdaad een heel

[1:02:24] eind verder zijn met het voorbereiden van die programmatische aanpak. Daar zal ik zo ook het

[1:02:27] en een ander aan toelichten.

[1:02:28] En dat maakt dat wij dat ook warm kunnen overdragen aan een volgend kabinet.

[1:02:32] En ik denk dat dat heel belangrijk is voor de regio.

[1:02:34] Ik was gisteren in Zeeuws-Vlaanderen.

[1:02:37] Ik heb daar lang gewoond, in Zeeuws-Vlaanderen op Zaamslag.

[1:02:40] Ik heb acht jaar op Zaamslag gewoond als kind.

[1:02:42] En het was heerlijk om er even terug te zijn.

[1:02:44] Maar wat je daar ziet, is dat de intensiteit van de problematiek,

[1:02:50] en dat geldt echt niet alleen voor Zeeuws-Vlaanderen,

[1:02:51] dat geldt eigenlijk voor al die regio's die aan bod komen in het programma Elke Regio Telt.

[1:02:56] dat daar de spiraal van steeds minder voorzieningen, steeds minder openbaar vervoer, steeds meer jongeren die wegtrekken en niet meer terugkomen,

[1:03:05] dat dat zo'n ingewikkelde negatieve spiraal is, die moet je zien te doorbreken.

[1:03:11] En dat doorbreken daarvan, dat kost gewoon 10, 20 jaar.

[1:03:14] Dus wat wij hebben gedaan in de afgelopen jaren, is denk ik heel erg goed geweest,

[1:03:20] maar is hooguit een eerste stap geweest onderweg naar

[1:03:22] En een volgend kabinet zal ermee verder moeten.

[1:03:24] En het kabinet daarna zal ermee verder moeten.

[1:03:26] En het kabinet daarna zal ermee verder moeten.

[1:03:29] Dus wij moeten, denk ik, ook zo leren denken.

[1:03:32] We denken nu telkens altijd in vierjaarstermijnen.

[1:03:35] Maar voor dit type aanpakken moet je gewoon echt langjarig willen denken.

[1:03:38] Dat geldt trouwens ook voor het Nationaal Programma Leveren en Veilig.

[1:03:41] Dus laten we het nou eens gewoon 10, 20 jaar volhouden.

[1:03:43] Een langjarige aanpak, langjarig schaalder aan schaalder, om te doorbreken die spiraal

[1:03:49] die daar sinds jaar en dag is ontstaan.

[1:03:53] En dat doorbreken, door daar een spiraal omhoog van te maken,

[1:03:58] van versterking van die regio, dat is wat nodig is.

[1:04:00] En daar zul je echt langjarig voor aan de slag moeten.

[1:04:03] Ik ga dan nu de vragen beantwoorden zoals die zijn gesteld.

[1:04:08] Inmiddels is de ordening van de beantwoording ook gereed.

[1:04:11] Is de inleiding zo lang genoeg geweest, jongens?

[1:04:14] Ja, ik denk het wel. Dank u wel.

[1:04:16] Dan ga ik gauw verder met de beantwoording van de vraag in het kader van elke regio telt.

[1:04:23] Ik heb vorige keer gezegd, en dat meen ik oprecht,

[1:04:25] ik vind het een van de beste rapporten die de afgelopen jaren is uitgebracht.

[1:04:29] Omdat de analyse van elke regio telt zo trefzeker is, zo waar is,

[1:04:34] zo doorvoeld wordt eigenlijk in alle regio's waar je op bezoek gaat,

[1:04:40] zo raak is, dat ik denk dat voor welk kabinet er ook zit

[1:04:45] gewoon een niet te vermijden analyse is, we zullen daarmee aan de slag moeten.

[1:04:49] De opdracht die uit elke regio telt voortvloeit en die willen wij dus eigenlijk omzetten in een aanpak met een tweetal lijnen.

[1:04:58] De eerste lijn is komen tot een andere beleids- en investeringslogica.

[1:05:05] De beleids- en investeringslogica, heeft elke regio telt filo's blootgelegd,

[1:05:10] is de afgelopen decennia eigenlijk heel sterk gericht geweest op sterker maken wat al sterk is.

[1:05:14] is heel sterk gericht geweest daarmee op de Randstad.

[1:05:17] En het is niet zo dat dat ons niks heeft gebracht.

[1:05:19] Die focus op de Randstad heeft ons, denk ik, best heel veel gebracht.

[1:05:22] Alleen, hij heeft wel betekend dat er...

[1:05:26] dat regio's echt tekort zijn gekomen.

[1:05:27] Dat regio's tekort zijn gekomen in aandacht, in investeringen

[1:05:31] en in ruimte, in beleidsruimte om daadwerkelijk recht te doen aan de regio.

[1:05:36] Dus dat is wat we moeten doen.

[1:05:38] We moeten de beleids- en investeringslogica zo ombuigen

[1:05:43] dat we daadwerkelijk weer recht doen aan alle regio's in heel Nederland.

[1:05:49] En dat is één, en dat klinkt nog heel abstract, maar als je het concreter maakt,

[1:05:54] dan zou je kunnen zeggen, nou ja, INW kijkt bijvoorbeeld naar de manier waarop

[1:05:57] om wordt gegaan met mobiliteitsdoelen en de mobiliteitsvisie en de inzet van

[1:06:02] bereikbaarheidsdoelen. Doen we daarmee recht aan iedere regio?

[1:06:07] Nou, nog onvoldoende, dus dat moeten we beter doen.

[1:06:09] VWS kijkt bijvoorbeeld naar het regionaal zorgaanbod.

[1:06:12] Daar waar er sprake is van een groot gebied met een hele geringe bevolking, is het veel

[1:06:20] ingewikkelder om de zorg op een goede manier te organiseren.

[1:06:23] Zul je veel minder zorgaanbieders bijvoorbeeld hebben, zullen de afstanden heel veel groter

[1:06:26] zijn?

[1:06:27] Daar kun je niet op dezelfde manier omgaan door de organisatie van je zorgaanbod.

[1:06:33] OCW bijvoorbeeld kijkt naar de bekostiging van het mbo en het hbo.

[1:06:38] Zeker in dunbevolkte gebieden is ook dat een ingewikkeld vraagstuk.

[1:06:41] Dat gaat allemaal over studentenaantallen natuurlijk.

[1:06:43] En daar is het hele bekostingsstelsel op gebaseerd.

[1:06:46] Buitengewoon ingewikkeld om een rijk studieaanbod te organiseren.

[1:06:49] Nou, in een gebied bijvoorbeeld als Sils-Laner.

[1:06:51] Maar dat geldt in het oosten van het land niet anders.

[1:06:53] Dus wat je moet doen, is dat je eigenlijk op ieder beleidsterrein kijkt,

[1:06:57] hoe pakt ons beleid, wat generiek misschien best wel kan kloppen,

[1:07:00] wat ook best wel logisch zal zijn,

[1:07:02] maar hoe pakt dat uit in een regio waar heel veel minder mensen wonen,

[1:07:05] waar de afstanden veel groter zijn.

[1:07:09] En laat ik ook gewoon erkennen dat daar een zekere taaiheid in zit, hoor.

[1:07:13] Dus ik ga daar niet van zeggen, nou ja joh, het is bijna af

[1:07:15] en nog een paar weekjes wachten en dan ligt er een prachtig glanzend programma

[1:07:18] en dan komt het allemaal toch nog goed met de regio.

[1:07:21] Nee, dat is best hard werken, omdat die beleids- en investeringslogica

[1:07:24] zoals die is gekozen in de afgelopen tientallen jaren

[1:07:27] natuurlijk ook vanuit de zekere logica tot stand is gekomen.

[1:07:29] Er zijn alle werkprocessen zijn daarop ingericht.

[1:07:31] Dat voelt ook logisch, dus dat doorbreken,

[1:07:33] Dat heb je niet van de een op de andere dag gedaan.

[1:07:36] Staan departementen ervoor open? Ja, dat vind ik wel.

[1:07:39] Dus dat is nu echt anders, denk ik, dan een jaar geleden.

[1:07:42] Ik denk dat de gesprekken makkelijker zijn

[1:07:44] en ik denk dat de wil om daar een keer in te brengen,

[1:07:47] hoe moeilijk dat ook zal zijn, maar die wil is er wel.

[1:07:49] Dus nou, zo zijn we aan de slag en dat is work in progress,

[1:07:52] maar dat is één lijn, één belangrijke lijn.

[1:07:55] En die helpt dus uiteindelijk alle regio's in het hele land

[1:07:59] op dezelfde manier, namelijk door die beleids- en investeringslogica

[1:08:03] om daar meer ruimte voor maatwerk in aan te brengen,

[1:08:06] meer recht te doen aan hoe dingen uitpakken in verschillende regio's.

[1:08:09] Dat is één. Tweede lijn daarin is een langjarige programmatische aanpak

[1:08:15] die zich richt op specifieke regio's aan de randen van het land,

[1:08:19] waar de stapeling van structurele opgaven

[1:08:22] de draagkracht van individuele overheden overscheidt.

[1:08:27] En dat is ook al wel onderdeel geweest van het programma Regio aan de Grens,

[1:08:32] Dat is ook al wel onderdeel geweest van de analyse

[1:08:36] waarom we tot die regiodeals zijn gekomen, natuurlijk ook al wel.

[1:08:40] Maar de pregnantie waarmee elke regio telt,

[1:08:43] dus die analyse van dat rapport, dit vraagstuk op tafel legt,

[1:08:47] is echt heel veel groter dan we daadwerkelijk beantwoorden

[1:08:52] met de aanpakken zoals we die tot op heden hadden.

[1:08:54] Dus ook hier zullen we het grondiger moeten doen.

[1:08:56] En dat heeft ons gebracht tot de keuze van

[1:08:58] laten we nou eerst eens tien regio's kiezen waarmee we aan de slag gaan.

[1:09:02] Dat was die vraag van de heer Vlag.

[1:09:05] Die zegt, ja, die tien, is dat het dan?

[1:09:08] Dus dan doe je dan niet weer regio's tekort.

[1:09:11] Kun je nou echt wel zeggen dat het die tien moeten zijn?

[1:09:15] Of zijn er dan andere regio's die dan echt tekort komen?

[1:09:18] Nou, ik hoorde gisteren het grapje, het lijkt soms wel iedere regio belt,

[1:09:22] want wel sinds het uitkomen van dit rapport is het wel zo

[1:09:25] dat mijn telefoonrekening aanzienlijk omhoog is gegaan.

[1:09:30] En heel veel regio's bellen om uit te leggen hoe uniek zij wel niet zijn

[1:09:34] en dat het toch echt noodzakelijk is om naast die 10 toch nog nummer 11, 12, 13 en 14 toe te voegen.

[1:09:40] Nou, dat doen ze natuurlijk met jullie ook.

[1:09:42] En toch ga ik zelf eens eventjes ijzeren heinig op die 10 zitten.

[1:09:45] En waarom doe ik dat?

[1:09:46] Omdat het is niet zo dat iedere regio zo'n stapeling van opgaven ervaart

[1:09:51] die dusdanig de mogelijkheden van de gemeente overschrijdt,

[1:09:56] of van de regiogemeente overschrijdt,

[1:09:59] dat daar specifiek echt een nationale, ja, of een gezamenlijke aanpak voor nodig is,

[1:10:05] een langjarige programmatische aanpak voor nodig is

[1:10:07] om achterstanden weg te werken, om die negatieve spiraal te doorbreken.

[1:10:11] Dat is gewoon niet zo, dat dat in iedere regio werkt.

[1:10:13] Wat wel zo is, is dat iedere regio weer zozelf specifieke kenmerken heeft.

[1:10:16] Dat natuurlijk wel.

[1:10:18] Maar ik vind juist dat die regiospecifieke kenmerken

[1:10:20] in het generieke landelijk beleid beter recht gedaan moeten worden.

[1:10:22] Daar gaat die eerste actielijn over.

[1:10:24] Die tweede actielijn gaat echt over gebieden aan de grens,

[1:10:27] gebieden aan de grens, vaak tenminste aan de grens,

[1:10:31] waarbij het gewoon nodig is om met veel meer intensiteit aan de slag te gaan,

[1:10:37] met veel meer intensiteit als rijksoverheid ook betrokken te zijn op die regio.

[1:10:41] We hebben ook vanaf het begin af aan gezegd,

[1:10:43] we gaan het nou eens eerst in die tien gebieden doen.

[1:10:44] Het rapport Elke Regentel reikt er vijf gebieden aan.

[1:10:48] Wij hebben gezegd, nou, we gaan het nou eens in tien gebieden doen.

[1:10:51] Daar nemen we gelijk de gebieden die nu al in regio's aan de grens zitten,

[1:10:53] die nemen we daarin mee.

[1:10:55] En als daarna blijkt dat eigenlijk een nummer elf of twaalf aan te wijzen

[1:10:59] zou zijn, of dat bij nader inzien die tiende eigenlijk best ook kan afvallen,

[1:11:03] omdat het eigenlijk best een generieke set aan opgaven is die daar speelt,

[1:11:08] ja, dan komen we uiteindelijk in het definitieve programma wel

[1:11:10] tot een definitieve vaststelling ook.

[1:11:12] Maar laten we nou eens even met deze tien allereerst aan de slag gaan.

[1:11:16] En zo wil ik het eigenlijk ook verder uitwerken en overdragen en het is aan een volgend kabinet

[1:11:22] om daarin een definitieve keuze te maken.

[1:11:27] Ja, dus de oproep van de VNG om deze aanpak stapsgewijs uit te bouwen naar alle regio's,

[1:11:34] ik weet niet of ik daar op voorhand in meega.

[1:11:36] Dat wil niet zeggen dat ik daarmee geen recht zou willen doen aan wat er in andere regio's

[1:11:41] speelt.

[1:11:41] Alleen, deze tien regio's, wat we daar doen, is echt heel grondig met die regio, met alle

[1:11:48] partijen in die regio, met alle overheden, maar ook met alle maatschappelijke organisaties

[1:11:51] in de regio, kijken, de analyse maken, wat is hier aan de hand, waarom pakt generiek

[1:11:55] beleid hier verkeerd uit, en wat zou je daar dan anders in moeten doen, en wat vergt het

[1:12:00] ook aan extra investeringen in deze regio, dus zo maken we die toekomstagenda voor die

[1:12:04] regio.

[1:12:05] Ik denk dat we onszelf vertillen als ik dat in alle regio's ga doen, ik denk niet dat

[1:12:08] dat we iedere regio hetzelfde moeten behandelen,

[1:12:11] maar juist iedere regio hetzijne.

[1:12:13] En hetzijne in deze tien betekent echt iets extra's dat je zult moeten doen.

[1:12:19] En daarom weet ik nog niet of ik daadwerkelijk toe zou willen groeien

[1:12:22] naar dat we alle regio's op die manier behandelen.

[1:12:25] Ik denk eigenlijk juist dat er een zekere complementariteit is

[1:12:29] die ik ook herken in het nieuwe regeerakkoord,

[1:12:31] die ook eigenlijk in mijn hoofd zat.

[1:12:33] Je hebt deze regio's, je hebt daarnaast die grootstedelijke regio's

[1:12:37] in het nationaal programma Leven en Veilig.

[1:12:39] En daar zit een zekere complementariteit in, omdat wat is het de overeenkomst

[1:12:43] tussen die twee regio's of die twee soorten categorieën regio's?

[1:12:47] Dat is dat daar problemen spelen die die

[1:12:50] de mogelijkheden van de lokale overheden gewoon overstijgen.

[1:12:53] En daarom is het nodig om daar schouder

[1:12:55] aan schouder als rijks en lokale overheden samen op te trekken in een langjarige

[1:12:59] programmatische aanpak om de negatieve spiraal te doorbreken in een opwaartse spiraal.

[1:13:04] Dat is wat de grote gemene deler is.

[1:13:07] En in het overige beleid betekent het sowieso dat je recht moet doen aan regio's en daar

[1:13:12] profiteren dan weer andere regio's ook van.

[1:13:18] Dan vraagt mevrouw van Dijk, hoe gaan we er nou voor zorgen dat alle departementen in

[1:13:22] hun beleidsvoornemens rekening houden met regionale effecten?

[1:13:25] Nou, ik denk dat die eerste actielijn het is dus naar een andere beleids- en investeringslogica

[1:13:31] Dat gesprek met al die departementen maakt departementen veel bewuster van het feit dat

[1:13:35] dingen gewoon soms onhandig uitpakken.

[1:13:39] Bekostigingssystematieken in grote delen van het land prima werken, maar toevallig

[1:13:42] in dunbevolkte gebieden helemaal niet goed werken, als bekostigingssystematieken heel

[1:13:46] erg op aantallen gebaseerd zijn bijvoorbeeld.

[1:13:51] En dat helpt, dat speelt bijvoorbeeld bij OCW, dat speelt bijvoorbeeld bij VWS ook, en

[1:13:57] ik denk dat dat helpt.

[1:13:58] Ik heb een aantal voorbeelden ook in die brief van 1 maart opgenomen.

[1:14:03] Mevrouw Chacor zegt, voldoende werkgelegenheid en goede zorg, een OV in de regio's.

[1:14:10] Daar hebben we heel veel zorg over en daar lopen ook gelden af.

[1:14:13] En hoe zorg je nou voor een structurele borging ook daarvan?

[1:14:18] Kijk, ik denk dat met deze programmatische aanpak en het feit dat het wordt voortgezet ook in een volgend kabinet,

[1:14:25] denk ik dat je de structurele aandacht borgt.

[1:14:27] Daaronder, ben ik het met mevrouw Chacor eens,

[1:14:30] is ook sprake soms van incidentele financiering die soms ook afloopt.

[1:14:35] Maar dit geeft wel een mogelijkheid om dat ook te signaleren,

[1:14:38] om dat met elkaar ook te bespreken,

[1:14:40] en om te kijken wat je daaraan zou kunnen doen.

[1:14:43] Daarnaast, en dat zie ik ook gelukkig staan in het nieuwe regeerakkoord,

[1:14:45] zie je ook tal van investeringen, bijvoorbeeld in infrastructuur,

[1:14:49] waardoor je ook regio's weer beter ontsluit.

[1:14:51] En dat helpt natuurlijk ook.

[1:14:53] Maar het zal altijd het debat zijn, ook met het volgende kabinet,

[1:14:55] zoals u dat ook met ons kabinet heeft gehad en ook met het vorige kabinet heeft gehad,

[1:14:59] daar waar sprake is van incidentele financiering die niet structureel wordt overgenomen,

[1:15:04] ja, is er de kans dat er dingen ook weer weglekken die net op gang zijn gebracht.

[1:15:08] En dat maakt ook bijvoorbeeld dat gemeenten vaak heel kritisch zijn op het werken met spuks.

[1:15:12] Ik weet niet of u dat fenomeen kent en die verschrikkelijk lelijke afkorting kent.

[1:15:17] De specifieke uitkering inderdaad.

[1:15:20] Maar daar zijn gemeenten vaak, ik denk ook wel terecht, vaak best ook heel kritisch op,

[1:15:25] omdat dat incidentele financiering is

[1:15:27] en een heel gericht in zijn verantwoordingslasten,

[1:15:30] maar ook omdat het een aflopende zaak is.

[1:15:32] Nou, ook daar doet het nieuwe regeerakkoord overigens wat aan,

[1:15:37] namelijk door dat kennelijk over te heffen, maar wel met een korting.

[1:15:40] Dat laatste weet ik dan weer niet, of gemeenten daar erg enthousiast over waren,

[1:15:43] maar in ieder geval minder spuk zullen ze er wel enthousiast over zijn.

[1:15:48] Dan, eigenlijk zou je toe moeten naar structurele investeringen.

[1:15:53] Ja, zeker. Maar dan ook weer in een paar stappen.

[1:15:57] Kijk, A, voor mede-overheden moet het gemeentefonds en het provinciefonds

[1:16:01] het ook gewoon doen in de basis. Dat is één.

[1:16:05] Twee is de beleids- en investeringslogica.

[1:16:08] Dus alles wat er vanuit andere departementen niet zozeer richting overheden

[1:16:11] wordt gefinancierd, maar richting instellingen wordt gefinancierd,

[1:16:13] die beleids- en investeringslogica, die leidt soms tot scheve uitkomsten

[1:16:18] en dat moet je recht willen trekken. Dat doen we ook in dat programma.

[1:16:21] Het derde is dat je vervolgens moet komen tot een langjarig programma,

[1:16:27] beleidsprogramma, toekomstagenda met een aantal regio's.

[1:16:30] Wij hebben er tien geselecteerd.

[1:16:32] Nogmaals, dat is geen hard getal, dat mogen er ook negen of elf worden.

[1:16:35] Maar we hebben een x-aantal regio's geselecteerd waar we langjarig

[1:16:38] schouder aan schouder zullen moeten staan.

[1:16:39] En dat schouder aan schouder staan, dat kan zich ook vertalen in geld.

[1:16:42] Maar dat is niet alleen geld, maar het kan zich ook vertalen in geld.

[1:16:46] En waarom zeg ik dat is niet alleen geld?

[1:16:47] Nou, neem zo'n fenomeen als de Rotterdamwet.

[1:16:49] Daarvan hebben we ook gezegd, ja, dat is voor grootstedelijke problematiek,

[1:16:53] biedt dat meer regelruimte, meer wettelijke bevoegdheden, meer

[1:16:56] interventie mogelijkheden voor de lokale overheden als het gebied erom vraagt.

[1:16:59] Dat willen we ook verbreden naar dit type regio's, want ook dat kan helpen.

[1:17:03] Dus soms draag je bij een geld, soms draag je bij een wetgeving en dat kan

[1:17:06] allemaal een bijdrage leveren aan de mogelijkheden voor overheden om de

[1:17:11] problemen daar te lijf te gaan en niet alleen voor overheden, maar ook voor instellingen.

[1:17:15] Dan infra. Ik denk dat mevrouw Charcot daar gewoon zeer terecht een appel voor doet.

[1:17:23] Bereikbaarheid is een ongelooflijk belangrijke factor in brede welvaart.

[1:17:30] En juist in de keuzes die we maken rondom infrastructuur, daar zit een heel sterke kip-ei-component.

[1:17:39] Heel lang bijvoorbeeld, het vorige kabinet heeft natuurlijk gekozen voor de Lelylijn,

[1:17:41] Gelukkig wordt dat voortgezet ook in het komende kabinet.

[1:17:45] Maar heel lang is die Lelylijn-discussie eigenlijk in de houtgreep genomen...

[1:17:49] ...door te zeggen, ja, maar wonen er dan eigenlijk wel genoeg mensen in het noorden...

[1:17:52] ...om die Lelylijn te rechtvaardigen, zo'n hoeveel miljarden?

[1:17:54] En ja, er wonen helemaal niet zo heel veel mensen om in die trein te gaan zitten, nee.

[1:17:57] Maar weet je waarom ze daar niet wonen? Omdat je er ook zo moeilijk kunt komen.

[1:18:00] Dus het punt is nou juist, leg die trein nou aan...

[1:18:03] ...en werd het dat er dan meer mensen gaan wonen?

[1:18:04] Werd het dat je dan meer grootschalige woningbouw daar mogelijk kunt maken?

[1:18:07] Werd het dat je dan meer bedrijvigheid ook die kant op krijgt?

[1:18:10] Dus die kip-ei spiraal moet je ook willen doorbreken.

[1:18:15] En dat doe je door hele duidelijke infrastructurele keuzes te maken.

[1:18:19] Alle, voor de liefhebber van ruimtelijke ordening,

[1:18:22] alle grote ruimtelijke ordeningsprogramma's,

[1:18:24] zeg maar na de Tweede Wereldoorlog,

[1:18:25] hadden altijd dat type grote infrastructurele keuzes

[1:18:28] die vervolgens een hele ontwikkeling hebben mogelijk gemaakt.

[1:18:31] En vervolgens is daar de hele brede welvaart uit ontstaan.

[1:18:35] Conjunctuur volgt infrastructuur, wordt heel vaak gezegd,

[1:18:37] en dat is ook echt zo.

[1:18:42] Dan mevrouw Kamminga, aan de slag met maatwerk en de motie Krul.

[1:18:50] Kijk, bij de verdere uitwerking van elke regio telt wordt geïnvesteerd in de ruimte voor maatwerk.

[1:18:57] En de herijking van de beleids- en investeringslogica,

[1:19:01] dat is nou juist ook bedoeld om dat maatwerk per regio mogelijk te maken

[1:19:06] en er niet te snel vanuit te gaan dat iets wat werkt in de Randstad ook werkt in de regio.

[1:19:11] Bij die tweede actielijn, het maken van die langjarige programmatische aanpak, die toekomstagenda

[1:19:17] per regio, wordt heel erg van onderop de analyse gemaakt van wat is hier nou eigenlijk nodig.

[1:19:27] We zijn een paar dagen in Zeeuws-Vlaanderen geweest en heel breed is daar bedrijfsleven

[1:19:34] betrokken, zijn er woningcorporaties betrokken, zijn er maatschappelijke instellingen betrokken,

[1:19:38] zijn daar overheden betrokken, provincie en gemeente en het waterschap,

[1:19:42] om gewoon te analyseren wat is hier nou nodig om die spiraal te doorbreken.

[1:19:46] Ja, dus als maatwerk bij uitstek. En dat is juist van onderop bij uitstek.

[1:19:51] En ik denk ook echt dat het zo moet.

[1:19:53] Nou, daarnaast, ik noemde al eventjes die Rotterdamwet,

[1:19:56] die heet eigenlijk helemaal geen Rotterdamwet trouwens,

[1:19:57] die heet de wet bijzondere maatregelen, grootstedelijke problematiek.

[1:20:00] Nou, dat grootstedelijk, dat moeten we, denk ik, daar juist een beetje in uitgummen.

[1:20:06] Althans, dat mag er ook onderdeel van blijven natuurlijk,

[1:20:08] maar het gaat niet alleen over grootstedelijke problematiek.

[1:20:10] Het gaat over maatwerk kunnen leveren in gebieden

[1:20:12] waar een grote stapeling van vraagstukken speelt

[1:20:15] en waar je gewoon meer mogelijkheden wilt hebben om maatwerk te leveren.

[1:20:19] Dus daar gaat het juist over maatwerk.

[1:20:23] Dan, mevrouw Van Dijk zegt ook hoe we ervoor zorgen

[1:20:27] dat toekomstige investeringen in infra niet meer uitgaan van rendement,

[1:20:30] maar van het recht op bereikbaarheid.

[1:20:32] Nou, u zult deze debatten, denk ik, ook hebben met de collega's van INW

[1:20:35] en straks ook weer met nieuwe collega's van IMW.

[1:20:40] En ik denk dat het goed is om...

[1:20:43] Kijk, doelmatigheid zal altijd, we geven hier overheidsgeld uit,

[1:20:46] dus doelmatigheid moet echt altijd onderdeel van ons debat blijven.

[1:20:49] Alleen de vraag is of dat het eerste en het allerlaatste argument

[1:20:52] en alle argumenten daartussen ook alleen maar doelmatigheid moeten zijn.

[1:20:55] Kijk, je zou kunnen zeggen, gewoon de ligging van een aantal provincies,

[1:20:59] ja, die zijn misschien niet zo heel erg doelmatig, maar ze zijn er wel.

[1:21:05] En dat ze niet doelmatig zijn maakt eigenlijk helemaal niet uit, want de mensen die daar wonen die hebben ook gewoon recht op bereikbaarheid.

[1:21:12] En zo kan ik uw redenering eigenlijk heel erg goed volgen.

[1:21:16] En ik denk ook eerlijk gezegd dat dat hele heilige geloof in efficiency als de maat der dingen, zeg maar.

[1:21:23] Dat is ook wel een tijd die een beetje achter ons ligt, want we hebben de keerzijde daar ook al van gezien.

[1:21:27] Ik kom straks nog eventjes op Rijkswerkgelegenheid, daar speelt precies hetzelfde.

[1:21:30] En je ziet het ook in het hele domein van IMW, zie je dit ook.

[1:21:34] Dus het is niet dat doelmatigheid het enige is dat telt.

[1:21:42] Dan de Neder-Zakselijn, ja, door een aantal is die genoemd.

[1:21:46] Ja, daar zijn we natuurlijk volop mee bezig.

[1:21:48] Daar zijn we ook volop de eerste stappen op aan het zetten.

[1:21:51] En je ziet ook met de voorzitter van deze commissie,

[1:21:55] heb ik zo nu en dan nog wel eens een debatje gehad over grootschalige woningbouw.

[1:21:59] Neder-Zakzellijn doet fantastische dingen voor grootschalige woningbouw

[1:22:02] en biedt echt hele nieuwe mogelijkheden voor grootschalige woningbouwlocaties

[1:22:06] in het oosten van het land, in het noorden van het land.

[1:22:08] Dus ik ben daar een hartstokkelijk voorstander van.

[1:22:10] Nou ja, dan geldt natuurlijk altijd weer een beperking.

[1:22:13] Dus we zijn tot zover gekomen als we nu zijn.

[1:22:16] En we hebben daar wel degelijk een aantal serieuze stappen gezet,

[1:22:19] maar wat mij betreft gaan we daar volop mee verder.

[1:22:21] En als je dat zou doen, dan ontsluit dat weer heel veel nieuwe locaties.

[1:22:25] Kun je in de Enschede en kun je in de Omelo,

[1:22:27] kun je heel veel meer bouwen, dus Twente kun je veel beter bedienen,

[1:22:30] je kunt Trente veel beter bedienen, omdat Emmen dan heel groot zou kunnen worden.

[1:22:34] Nou, et cetera. Ik kan hier ook avondvullend over vertellen.

[1:22:37] Doe ik niet, trouwens. Ik herpak mezelf.

[1:22:41] Dan mevrouw Zeedijk, die vraagt naar de verduurzamingseconomie in Zeeland.

[1:22:48] Wat leuk trouwens ook, als je zo heet.

[1:22:52] Ja, nee, maar het is heel fijn dat ze ook in Zeeland een goede Zeedijk hebben namelijk.

[1:22:55] Dat is heel fijn.

[1:22:57] Nou, kijk, wat daar dus heel sterk...

[1:23:01] Mag ik toch even zeggen dat ik die mop nog nooit gehoord heb?

[1:23:04] Nee, dat is...

[1:23:07] Dat is... Nou, graag gedaan.

[1:23:12] Kijk, sinds vorig jaar is gestart met een nieuwe clusteraanpak voor de industrie in Nederland.

[1:23:15] En met die aanpak wordt bijgedragen aan verdere ontwikkeling en ondersteuning van de verduurzaming en versterking van de industrie in het industriecluster Zeeland en West-Brabant.

[1:23:22] En daarnaast dragen de maatwerkafspraken in het kader van de verduurzaming heel erg bij aan de verduurzaming van individuele Zeeuwse bedrijven.

[1:23:30] Dow Chemicals in Zeeuws-Vlaanderen, maar bijvoorbeeld ook Yara in Sluiskeel.

[1:23:35] Dat zijn bedrijven waarmee we heel erg intensief samenwerken in het kader van die maatwerkaanpak.

[1:23:40] Onlangs is in april het Delta Climate Center gelanceerd in Vlissingen.

[1:23:43] Dat is een uniek samenwerkingsverband tussen Zeeuwse kennisinstellingen, universiteiten, bedrijfsleven en maatschappelijke kennisagenda's.

[1:23:50] En daar werken we dus juist heel intensief samen.

[1:23:53] Want dat was uw vraag.

[1:23:54] Wat is nou ook die status van de samenwerking tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid?

[1:23:58] En ik vind dat, voor zover ik het kan overzien hoor, maar ik vind dat juist in Zeeland eigenlijk

[1:24:01] hebben ze elkaar heel erg weten te vinden en werken ze heel erg close samen.

[1:24:06] En dat is nodig ook, want niemand kan het op z'n eentje.

[1:24:14] Dan die grensregio's. Die liggen centraal in Europa, is de analyse van mevrouw Van Dijk.

[1:24:21] Maar er zijn wel tal van barrières.

[1:24:23] Bijvoorbeeld vanuit daar waar ik mevrouw Van Dijk zit, moest ik misschien zeggen mevrouw Koekoek.

[1:24:29] Dat zou kunnen natuurlijk.

[1:24:31] Ik spreek jullie gewoon beide aan en dan zoeken jullie het zelf maar uit hoe je de antwoorden onderling zou willen verdelen.

[1:24:36] Ook daar is samenwerking wel een beetje op zijn plek, denk ik.

[1:24:40] En als voorbeeld werd dan genoemd van het loopt eigenlijk vanuit Drenthe helemaal geen OV naar Duitsland.

[1:24:45] En ik denk dat dat op zichzelf genomen terechte observatie is.

[1:24:51] Kijk, allereerst ben ik het zeer eens en dat was volgens mij een analyse die mevrouw Koekoe deed.

[1:24:55] Als je in die grens woont, is die grens veel minder relevant dan als je ver van die grens af woont.

[1:25:00] Dus hoe dichter je bij die grens komt, hoe minder relevant die eigenlijk is.

[1:25:04] want de economie houdt zich niet aan de grens en hoe mensen samenleven houdt

[1:25:09] zich helemaal niet zo aan die grens en en het is ook zo en het was ook een

[1:25:14] analyse van mevrouw Koekoek hoe dichter bij die grens hoe Europees er mensen

[1:25:18] denken dat is echt zo dat merk je natuurlijk in Limburg eigenlijk op alle

[1:25:21] plekken langs de grens in Limburg wordt heel erg Europees gedacht en dat heb ik

[1:25:26] zelf heel erg gezien inderdaad in die corona tijd alle maatregelen die wij

[1:25:29] namen maar die de Duitsers net anders namen

[1:25:31] daar hadden mensen in de grensregio geweldig veel last van.

[1:25:33] Dus hebben we heel veel tijd ingeïnvesteerd

[1:25:35] om te zorgen dat we een beetje vergelijkbare maatregelen ook namen.

[1:25:40] Op infrastructuur denk ik dat staatssecretaris Heijnen,

[1:25:45] nou juist wel, heel erg heeft geprobeerd al die lijnen over de grens

[1:25:50] wel degelijk weer opnieuw vorm en inhoud te geven

[1:25:52] en soms wakker te kussen daar waar ze eigenlijk niet meer bestonden.

[1:25:56] De Drielandentrein bijvoorbeeld, die is Sedert deze week, geloof ik, weer gaan rijden.

[1:26:01] En dat was toch echt een hele tijd geleden, dat was een diepgekoesterde wens, al heel

[1:26:04] erg lang.

[1:26:06] Maar ook de Woenderlinien, dus er wordt wel degelijk flink ingeïnvesteerd, maar ik ga

[1:26:13] graag met u mee dat het nog onvoldoende is, want over de grens heen ook zorgen voor bereikbaarheid

[1:26:18] betekent ook dat je over de grens heen zorgt voor wederzijds begrip

[1:26:25] en wederzijds mogelijk maken van werken

[1:26:30] terwijl je aan de andere kant van de grens woont.

[1:26:33] Nou, dat gaat echt niet zo makkelijk.

[1:26:35] Dat zei mevrouw Koek denk ik ook terecht.

[1:26:37] Dat heeft juist een aantal hele problematische punten.

[1:26:41] En daar hebben we dat schakelpunt voor om eigenlijk telkens als het nodig is

[1:26:44] om vragen te beantwoorden van bewoners van hoe werkt dat eigenlijk?

[1:26:47] Bijvoorbeeld als je in de ene land woont, aan de andere kant van de grens werkt.

[1:26:51] Waar betaal je dan belasting?

[1:26:52] Waar betaal je belasting als je zzp'er bent, bijvoorbeeld?

[1:26:55] Allemaal ingewikkelde vragen.

[1:26:57] En daar heb je dat schakelpunt voor.

[1:26:59] En op alle grenzen is dat dus gericht.

[1:27:02] En dat is echt onderdeel, dat was uw vraag,

[1:27:04] is dat onderdeel van het algemene grensregiobeleid.

[1:27:08] En we proberen juist ook daar weer maatwerk toe te passen,

[1:27:14] maar wel daar waar het van toegevoegde waarde is,

[1:27:16] en die proberen dat schakelpunt ook op zo'n manier vorm te geven.

[1:27:20] Het schakelpunt als zodanig richt zich op Nederlands-Vlaamse grensregio's.

[1:27:29] Dan de agenda van als je nou in zo'n regio bezig bent

[1:27:33] en je wilt voor die regiodialogen,

[1:27:36] dat was wel een vraag van mevrouw Van Dijk volgens mij,

[1:27:38] die agenda, hoe komt die dan tot stand?

[1:27:40] En is het niet zo dat de regiocoördinator van de grote gemeenten daar bepaalt

[1:27:42] hoe die agenda tot stand komt? Dat is niet onze ervaring, eerlijk gezegd.

[1:27:46] Want het is aan de regio, wie ze allemaal wenst, te betrekken.

[1:27:49] Maar de ervaring is juist dat dat heel breed is.

[1:27:52] Dat er echt iedereen, dus niet alleen overheden, maar ook bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties,

[1:27:57] echt mee aan tafel zitten om te bepalen wat het meest van belang is om die negatieve spiraal te doorbreken.

[1:28:09] Dan de sociale structuur van gemeenschappen.

[1:28:13] Investeringen in de sociale structuur van gemeenschappen, die zijn ook nodig voor vitale gemeenschappen.

[1:28:16] ook mevrouw van Dijk. Wij stimuleren natuurlijk burgerparticipatie in inwonersinitiatieven.

[1:28:21] Dat is gewoon ongelooflijk nodig. Vaak is het natuurlijk echt een gemeentelijke taak,

[1:28:25] dat hoort denk ik ook zo te zijn, als meest nabije overheid. Maar, en volgens mij is dat

[1:28:29] een amendement geweest van uw hand, we verstrekken jaarlijks subsidie aan de Landelijke Vereniging

[1:28:36] voor Kleine Kernen en het Landelijk Samenwerkersverband Actieve Bewoners. Dus wij proberen landelijk

[1:28:39] ook wel weer een aantal dingen daarin te stimuleren. Daarnaast is het ministerie van BZK in gesprek

[1:28:44] met fondsen over een mogelijk brede alliantie op maatschappelijke democratie,

[1:28:48] zoals toegelicht in het commissiedebat Bestuurlijke Organisatie,

[1:28:51] 13 maart, jongensleden.

[1:28:55] Dan een vraag van de heer Vlag.

[1:28:56] Decentrale overheden hebben te maken met veel specifieke uitkeringen

[1:28:59] tegelijkertijd, te veel versnippering. Wat gaan we daaraan doen?

[1:29:02] Nou, we hebben in de voorjaarsnota 2024

[1:29:05] een doordichting aangekondigd van specifieke uitkeringen.

[1:29:09] Naast de lopende inspanning om de Financiële Verhoudingenwet aan te passen

[1:29:13] en daarmee het uitkeringstelsel te vernieuwen.

[1:29:16] Zullen we ook een plan uitwerken om te komen tot een doorlichting

[1:29:18] en waar mogelijk tot een vermindering van het aantal nieuwe specifieke uitkeringen

[1:29:21] op z'n minst, maar eigenlijk ook gewoon opschonen van bestaande specifieke uitkering.

[1:29:25] Dat is waar gemeenten om hebben gevraagd.

[1:29:28] En alle bestaande specifieke uitkeringen zullen we ook tegen het licht houden.

[1:29:31] Nou lopen ze vaak nog een paar jaar door, dus...

[1:29:34] Maar ik heb ook gezien wat daarover staat in het regeerakkoord.

[1:29:38] Daar wordt gezegd dat je eigenlijk zoveel mogelijk over moet hevelen

[1:29:41] naar de algemene uitkering, met dan een korting.

[1:29:45] Hoe dat verder vorm gaat krijgen, dat is dan echt aan een volgend kabinet.

[1:29:50] Maar ik denk wel dat de beweging die wij hebben ingezet al...

[1:29:54] Ik verwacht eerlijk gezegd dat die ook wel grossomode wordt voortgezet.

[1:29:57] Altijd goed kijken naar het gemeentefonds en het provinciefonds.

[1:30:01] Wij denken dat je moet komen tot een brede fondsuitkering...

[1:30:04] omdat die reden om tot een specifieke doeluitkering te komen...

[1:30:10] een specifieke uitkering te komen.

[1:30:11] Die reden is natuurlijk wel gelegen in het feit dat een algemene uitkering

[1:30:16] of een decentralisatie uitkering ook wel heel weinig grip geeft op de verantwoording.

[1:30:20] Dus iets daartussenin is denk ik wel een goed idee.

[1:30:22] En ik denk als je zou werken met die brede fondsuitkering,

[1:30:24] die wel een hek kan zetten om een deel van het geld,

[1:30:28] zonder dat daar enorme verantwoordingslasten uit naar voren komen.

[1:30:31] Ik denk dat dat wel geweldig helpt

[1:30:33] om ook het aantal spuks te kunnen verminderen op een zeker moment.

[1:30:36] Dus kijken naar die brede financiële verhouding

[1:30:39] is volgens mij heel erg zinvol.

[1:30:41] En dan een andere vraag van de heer Vlag gaat over de provincie Friesland,

[1:30:45] dorpsbelangen, gemeenschapskracht, et cetera.

[1:30:47] En wat daar dan van te leren valt?

[1:30:49] Nou, binnen de regio-deals in Friesland wordt nadrukkelijk de Mienskip betrokken,

[1:30:54] maar eigenlijk zie je dat bij alle regio-deals wel heel erg

[1:30:57] juist die lokale gemeenschappen worden betrokken.

[1:31:00] Overal weer net een beetje anders, maar dat is denk ik ook wel passend bij het gebied.

[1:31:03] En de, laat ik zeggen, de intensiteit van het verenigingsleven

[1:31:06] en van georganiseerde burgers is natuurlijk in het zuiden en in het oosten

[1:31:10] en in het noorden allemaal wat groter dan in de randstad.

[1:31:12] Dat is ook echt zo.

[1:31:14] En ik denk dat daar waar het bestaat je er zeker gebruik van moet maken

[1:31:17] en daar waar het nog niet bestaat je eigenlijk zou moeten willen dat het wel bestaat.

[1:31:20] Dus stimuleer daar vooral wat er wat er wel is en omarm dat ten volle.

[1:31:31] De impuls aanpak winkelstraten en van het RVO.

[1:31:35] Kan de minister aangeven of dat wordt of voortzetting wordt overwogen?

[1:31:39] er zijn geen concrete intenties voor verlenging.

[1:31:42] Wel is het zo dat in een aantal nieuwere regio-deals

[1:31:44] en in de focusgebieden van het Nationaal Programma Leger en Veiligheid

[1:31:48] de aantrekkelijkheid van winkelgebieden nadrukkelijk aan de orde komt.

[1:31:50] Bijvoorbeeld in Groningen, die 11 Groningse plaatsen ben ik geweest,

[1:31:54] daar hebben ze plaatsen die een regionale centrumfunctie hebben

[1:31:57] waar de leegstand eigenlijk wordt aangepakt

[1:31:59] en ze heel erg van elkaar ook leren hoe je dat eigenlijk doet.

[1:32:02] In de regio Parkstad worden voorzieningen geconcentreerd

[1:32:05] in aantrekkelijke kernwinkelgebieden en wordt het ondernemerschap versterkt.

[1:32:08] Dus soms komt het wel terug in regionale aanpakken.

[1:32:13] Voorzitter, dat waren de vragen in het eerste blok.

[1:32:16] Nou, dat is toch een behoorlijke stint met antwoorden, zou ik zeggen.

[1:32:20] Dus ik kan me bijna niet voorstellen dat er nog antwoorden open zijn.

[1:32:23] Maar ik denk toch dat er vragen zijn daarover.

[1:32:26] En dan gaan we dat even ordentelijk doen voordat we naar het volgende blokje gaan.

[1:32:31] Ik heb niet gezegd hoeveel interrupties er zijn...

[1:32:33] Ik denk dat ook in de tweede termijn vier interrupties afdoen zouden moeten zijn.

[1:32:38] En ik kijk eerst even naar mevrouw Van Dijck van het CDA.

[1:32:41] Ja, dank je wel, voorzitter.

[1:32:43] Ik heb nog een aanvullende vraag over de kansenagenda's.

[1:32:46] Nou, het antwoord van de minister was wat mij betreft duidelijk.

[1:32:49] Hij geeft aan, voorlopig wil ik met die tien verder

[1:32:52] voordat we verder grotere stappen zetten.

[1:32:54] Maar doordat we met die tien in de gang zijn,

[1:32:56] dan leren we natuurlijk ontzettend veel.

[1:32:58] Ik weet zeker dat het gewoon ook een enorme mooie inputbron zou zijn voor gemeentes die ook worstelen.

[1:33:05] Is er een of andere manier mogelijk om dat goed te gaan ontsluiten, breed te ontsluiten,

[1:33:09] zodat gemeentes hier breed uit kunnen gaan putten?

[1:33:11] Want dat zou misschien al een mooie hulpmiddel kunnen zijn.

[1:33:14] Kijk, eigenlijk, het is niet een woord wat ik alle dagen gebruik,

[1:33:17] maar eigenlijk is het een vorm van bestuurlijke vernieuwing.

[1:33:21] Want je verhoudt je als rijksoverheid op een hele andere manier tot een regio.

[1:33:25] Je gaat samen analyseren, wat is er eigenlijk aan de hand

[1:33:27] en in hoeverre komt dat door ons.

[1:33:30] En wat zouden wij er dan aan kunnen doen?

[1:33:32] Wat moeten we dan anders gaan doen dan we in het verleden deden?

[1:33:37] En zo ga je dus proberen om te komen tot maatwerk

[1:33:39] waar de rijksoverheid daar helemaal niet per se altijd zo goed in is.

[1:33:43] Dus dat is inderdaad een vorm van een hele andere manier van samenwerken met elkaar.

[1:33:46] Je zou het een vorm van bestuurlijke vernieuwing kunnen noemen.

[1:33:48] Stel nou dat dat werkt en stel nou dat dat bevalt

[1:33:50] en stel nou dat dat iets is waar je steeds beter in wordt.

[1:33:54] En stel nou dat er dingen zijn om te leren uit de ene regio

[1:33:57] die ook bruikbaar en toepasbaar zouden kunnen zijn in de andere regio,

[1:34:00] ja, natuurlijk moeten we dat ontsluiten, absoluut.

[1:34:02] Dus dat is een goede vraag.

[1:34:04] Dat ga ik gewoon meenemen bij de verdere uitwerking,

[1:34:06] op welke manier we dat het beste kunnen doen.

[1:34:09] Want kijk, je kunt er altijd het kenniscentrum aan zo bedenken,

[1:34:12] maar dat is allemaal zo passief,

[1:34:13] dus misschien kun je het ook op een veel actievere manier doen,

[1:34:16] eigenlijk, dat leren van elkaar.

[1:34:18] Dus daar kom ik graag op terug, ja.

[1:34:19] Dank u wel.

[1:34:21] Af en toe zo, denk ik, dan de heer Vlag van de SGP.

[1:34:24] Ja, voorzitter, dank u wel.

[1:34:25] Ik heb in mijn eerste termijn gezegd van nou, de keuze om in slechts tien regio's met toekomstige

[1:34:30] grenzen aan de slag te gaan roept bij sommige gemeenten het gevoel van ongelijke waardigheid

[1:34:35] op.

[1:34:36] Ik hoor de minister antwoorden, nee, ik blijf toch ijzerenheinig die tien regio's even

[1:34:42] hanteren.

[1:34:43] En toch hoor ik iets hoopgevends in dat verhaal en gedachtig de toezegging van de minister

[1:34:48] dat hij kwistig zal strooien met toezeggingen, probeerde ik toch te komen tot iets gezamenlijks.

[1:34:54] Wat de minister namelijk zei was, we gaan met die regio's langjarig schouder aan schouder staan.

[1:34:59] En ik denk dat dat nou de kern is wat veel regio's, eigenlijk alle regio's in Nederland zoeken.

[1:35:05] En dat je dan een verschillende aanpak hebt, dat je zegt nou we hebben grootstedelijke regio's

[1:35:09] met een vergelijkbare problematiek, we hebben grensregio's met een vergelijkbare problematiek

[1:35:13] en we hebben, laten we zeggen, een categorie overig,

[1:35:16] waar we ook langjarig schouder naar schouder gaan staan.

[1:35:19] Zou dat een lijn zijn waardoor je toch alle regio's in Nederland

[1:35:22] in een allesomvattend programma, maar wel gedifferentieerd,

[1:35:25] het gevoel kunt geven van, nou, die bestuurlijke vernieuwing,

[1:35:28] wij gaan als Rijk samen met die regio's de komende jaren aan de slag?

[1:35:32] Ja, minister.

[1:35:34] Ja, nee, kijk, laat ik het zo zeggen.

[1:35:37] Kijk, ieder hetzelfde is niet de oplossing voor wat we hier hebben,

[1:35:42] Maar iedereen, het zijn er wel. Dus daar geloof ik ook echt in.

[1:35:44] Dus als je zegt, nou ja, alle regio's zijn heel erg bijzonder.

[1:35:48] Laten we dan met alle regio's een hele intensieve aanpak gaan beginnen.

[1:35:51] Dan gaan wij onszelf vertillen.

[1:35:52] Dat kan het departement van BZK niet aankunnen.

[1:35:54] Andere departementen denk ik ook niet aan.

[1:35:56] Dus je zult daar een zekere focus in aan moeten brengen.

[1:35:59] Nou, waar zit focus? Dat zit al bij die grootstedelijke gebieden.

[1:36:01] En ik ben heel blij dat het nieuwe kabinet daar kennelijk de opdracht van krijgt

[1:36:05] van de nieuwe coalitie om daarmee door te gaan.

[1:36:08] Datzelfde geldt voor die regio's die eigenlijk naar voren komen

[1:36:12] in die analyse van elke regio telt.

[1:36:13] En wat is die analyse van elke regio telt?

[1:36:15] Dat er een aantal gebieden is in Nederland waar de problematiek zo intens is

[1:36:20] en de stapeling van opgaven zo groot dat die onmogelijk ter hand kan worden genomen

[1:36:25] door de overheidslaag die wordt geacht de problemen van de regio te lijst te gaan,

[1:36:30] omdat de problemen gewoon te groot zijn.

[1:36:32] Dus daar is gewoon een noodzaak voor de Rijksoverheid om in te stappen

[1:36:36] omdat men het op eigen kracht gewoon anders niet redt.

[1:36:40] Dat laatste, die analyse, daarvan zeg ik, dat kun je niet op alle regio's van Nederland plakken.

[1:36:46] Dus elke regio belt, dat wel.

[1:36:49] En elke regio telt natuurlijk ook wel.

[1:36:51] Maar er zijn een tiental regio's in onze analyse, en dat is niet een lukrake analyse geweest hoor.

[1:36:56] Daar hebben we een rapport onder liggen, waaruit dat ook blijkt.

[1:36:59] Het is nooit wiskunde natuurlijk, maar waaruit we dat ook echt wel cijfermatig kunnen onderbouwen,

[1:37:03] waren deze regio's bij uitsteksen uitgekozen.

[1:37:05] Daar hebben we dit werk echt in te doen.

[1:37:08] Dan zijn er, ik heb natuurlijk een aantal portefeuilles op bezig,

[1:37:12] dus ook vanuit bijvoorbeeld de ruimtelijke ordening zijn er weer hele andere regio's,

[1:37:14] waar bijvoorbeeld een stapeling op de ruimtelijke opgave werkt,

[1:37:17] in het kader van Novax weer samen.

[1:37:18] Dat is een ander type zeer geïntensiveerde samenwerking tussen rijk en regio,

[1:37:23] maar dat gaat allemaal niet over die stapeling van problemen die raken aan brede welvaart.

[1:37:28] Dus die tien, daar wil ik in ieder geval mee beginnen.

[1:37:30] Ik heb ook gezegd, kijk, tien is ook weer geen heilig getal,

[1:37:35] dus elf of negen mag voor mij ook.

[1:37:37] En als een volgend kabinet zou kiezen,

[1:37:39] wij doen toch met alle regio's van heel Nederland een vergelijkbare aanpak,

[1:37:43] ja, dan is dat echt aan een volgend kabinet.

[1:37:45] Ik zou daar nu niet voor zijn.

[1:37:46] Dus datgene wat ik overdraag aan het volgende kabinet,

[1:37:49] dat zal echt die tien zijn,

[1:37:53] met het sterretje erbij van het mogen er ook elf of negen zijn.

[1:37:56] Dus ik ga niet aan een opvolger voorstellen dat het mijn goed idee lijkt om.

[1:38:00] Maar u zit hier langer in Den Haag dan ik, strakjes dan.

[1:38:03] Dus ik denk dat u het zou kunnen afdwingen, mogelijkerwijs bij een opvolger.

[1:38:07] Maar ik ga daar zelf niet nu voor lopen.

[1:38:09] Omdat ik denk, laten we nou eerst maar eens even die 10, dat goed doen.

[1:38:12] Want het is nog best wel een kunst.

[1:38:14] Het is zo'n andere manier van werken.

[1:38:15] Dat goed onder de knie krijgen, dat is nog best een kunst.

[1:38:17] Dus laten we nou ons eens even focussen op deze 10.

[1:38:20] De heer Vlachten, met een vervolgvraag.

[1:38:21] En laat het proberen om het kort te houden.

[1:38:23] Dat doe ik.

[1:38:23] De tempo erin houden.

[1:38:24] Maar dat was vooral gericht aan de minister, denk ik.

[1:38:26] Die opmerking.

[1:38:27] Dat is het altijd.

[1:38:28] Dat is het altijd.

[1:38:29] Maar ook aan uw interruptie.

[1:38:31] Ik zal mijn best doen.

[1:38:33] zit in het woord intensiteit. Ik steun volledig die lijn die de minister zegt.

[1:38:37] Wij kunnen als Rijk ons niet vertellen aan de intensiteit die we op die tien

[1:38:40] regio's leggen. Maar je kunt daar wel volgens mij in differentiëren.

[1:38:44] Maar op het moment dat je elke regio eigenlijk het commitment geeft vanwege

[1:38:48] langjarig schouder aan schouder met iedere regio staan, maar de intensiteit

[1:38:52] is enorm verschillend. De ene regio heeft maar 10 procent van de aandacht nodig

[1:38:56] van dan andere regio. Dan weet je toch allemaal dat je gezien en gehoord wordt.

[1:39:00] Ervaringen rond de regiodeals leert namelijk dat het Rijk nog nooit zo dichtbij is gekomen

[1:39:04] als bij dat soort deals.

[1:39:06] Eén keer in het halfjaar met zes ministeries om tafel, dat lukt je in een ander geval echt

[1:39:09] nooit.

[1:39:10] Juist dat langjarig commitment, dat zou wel de sleutel kunnen zijn voor het ontsluiten

[1:39:15] van alle regio's.

[1:39:16] Dank.

[1:39:17] Dat snap ik wel en zo op die manier zou ik er wel naar willen kijken en dat deed ik ook

[1:39:22] eigenlijk wel en het is goed dat u ook de regiodeals noemt.

[1:39:24] Kijk, het is niet zo, het is niet mijn bedoeling dat de regiodeals opgaan zeg maar in die aanpak

[1:39:29] Dus in die tweede actielijn, nee, regio-deals, wat mij betreft,

[1:39:32] blijven er als instrument naast staan.

[1:39:34] Ik kom zo bij het volgende blok op de regio-deals,

[1:39:36] maar die blijven er wat mij betreft naast staan

[1:39:38] en blijven bij uitstek een mogelijkheid om als rijksoverheid

[1:39:42] heel direct een bepaalde regio

[1:39:44] met een bepaald brede-welvaartsissue vooruit te helpen.

[1:39:48] En dat kan soms heel concreet zijn.

[1:39:50] Inderdaad, het is waar, voor sommige regio's,

[1:39:52] zo dichtbij is het Rijk nog nooit geweest.

[1:39:54] En soms is de afstand best groot

[1:39:56] om met verschillende departementen in gesprek te komen

[1:39:58] En de regio-deals bieden er wel een mooie platform voor, ja.

[1:40:01] Mevrouw Kammerer, namens de VVD.

[1:40:04] Ja, dank u wel, voorzitter, en dank aan de minister voor zijn analyse

[1:40:07] en ik denk ook de toelichting op de brief die hij gestuurd heeft.

[1:40:12] Ik denk dat daar gewoon veel gelijkenissen zitten.

[1:40:13] Ik denk van sentimenter in de Kamer en ook met het vorige debat.

[1:40:16] Dus daar wil ik toch nog maar even, voorzitter, met permissie gebruikmaken

[1:40:18] van de ervaring die de minister ook heeft gedreven,

[1:40:20] maar ook de kennis vanuit het departement.

[1:40:23] Want we hebben hier in het debat, als we het over deze thema's hebben,

[1:40:25] ook vaak over bereikbaarheid,

[1:40:27] en waar dan de een het vooral over het LV heeft en ik dan ook nog de auto toevoeg.

[1:40:31] Zo zijn die dingen soms, maar toch nog even langs geëikte thema's van zorg, onderwijs, veiligheid.

[1:40:36] Is er nou nog een thema die wij als Kamer vaak eigenlijk een beetje laten liggen

[1:40:40] en die de minister vanuit zijn ervaring in het land en met deze deals of de gesprekken in de regio zeg van Kamer

[1:40:49] betrekt dat er de volgende keer ook bij in het rijtje, want dat mag niet vergeten worden.

[1:40:56] Als ik er één zou moeten noemen om eraan toe te voegen, dan zou dat wellicht werk zijn.

[1:41:01] Alleen werk vloeit wel voort uit de rest.

[1:41:04] Je kunt werk niet geïsoleerd toevoegen.

[1:41:07] Dus werkgelegenheid toevoegen.

[1:41:09] Dat zal toch altijd gepaard moeten gaan met infrastructuur en met wonen.

[1:41:16] Dus je moet er eerst kunnen komen.

[1:41:18] Daarna gaan mensen er wonen.

[1:41:20] En dan pas is het interessant voor bedrijven om er ook te komen zitten.

[1:41:23] En eigenlijk moet je telkens dat met z'n drietjes oplaten trekken, eigenlijk.

[1:41:29] Dus u heeft gelijk, zeg ik via de voorzitter,

[1:41:32] u heeft gelijk dat er eigenlijk een aantal onderwerpen is

[1:41:36] dat altijd in dit kader wordt genoemd.

[1:41:38] Het is altijd bereikbaarheid, echt altijd, echt overal.

[1:41:42] En dat is misschien wel het meest dominante thema.

[1:41:45] Heel vaak is het zorg, heel vaak is het onderwijs,

[1:41:48] en dat heeft gewoon te maken met dunbevolkte gebieden,

[1:41:51] aantallen en financieringssystemen die helemaal op aantallen zijn gebaseerd.

[1:41:54] Dus daar heeft dat mee te maken.

[1:41:57] Daarnaast kan het politiecapaciteit zijn.

[1:41:59] Als je een regio zit met heel veel ondermijnende criminaliteit,

[1:42:03] maar eigenlijk in een heel dun bevolkt gebied,

[1:42:04] dan kan het wel eens erg stevig ploegen zijn met een geringe politiecapaciteit.

[1:42:09] Dus dat is gewoon zo.

[1:42:10] Dat speelt in een aantal delen van Nederland speelt dat gewoon zo.

[1:42:13] Dus dat is meer op veiligheid gericht.

[1:42:15] En zeg maar eil in de economie, dus een hele geringe werkgelegenheid.

[1:42:20] Dat zie je ook in heel veel gebieden, maar eigenlijk is dat een iets wat voortkomt uit.

[1:42:25] Ja, het feit dat je er moeilijk kunt komen en dat er te weinig mensen wonen.

[1:42:28] Dat is eigenlijk heeft dat als resultant en dan ook dat er een geringe werkgelegenheid is.

[1:42:32] En dat houdt elkaar natuurlijk in stand. Dat is natuurlijk het ingewikkelde.

[1:42:35] Dat heb ik ook gisteren weer gezien in Zeeuws-Vlaanderen.

[1:42:37] Zoiets houdt elkaar nu echt in stand.

[1:42:41] Kijk nog even één keer rond en anders gaan we door met het volgende blok.

[1:42:45] De regiodeals.

[1:42:47] Vooruitzender minister.

[1:42:49] Ja, de regiodeals.

[1:42:50] in het vorige kabinet mee begonnen, zo'n 900 miljoen in drie tranches uitgekeerd,

[1:42:57] 32 regiodeals afgesloten en inmiddels 7 afgerond en nog 25 die volop lopen in de uitvoering.

[1:43:03] Deze kabinetsperiode weer zo'n 900 miljoen,

[1:43:07] in de vierde tranche met 14 regio's confinanten afgesloten,

[1:43:12] in de vijfde tranche, daar zitten we nu middenin in het afsluiten van de confinanten, 22 regio's,

[1:43:18] En een zesde tranche die gaat binnenkort open.

[1:43:21] En daarmee zijn er dus twee keer 900 miljoen weggezet.

[1:43:26] Weggezet is wel een heel ambtelijk woord, sorry.

[1:43:28] Maar twee keer 900 miljoen geïnvesteerd, laat ik het zo zeggen.

[1:43:33] In regendeals over het hele land.

[1:43:35] Niet alleen in die tien gebieden waar we het net over hadden,

[1:43:38] maar echt in het hele land.

[1:43:39] Met hele concrete zaken die heel erg van onderop zijn aangereikt.

[1:43:45] als iets wat buitengewoon noodzakelijk werd geacht

[1:43:48] voor de brede welvaart in het gebied.

[1:43:51] En dat maakt het, vind ik, iets heel erg moois en heel bruikbaar instrument.

[1:43:55] En ik hoop ook heel erg dat ook in een volgende kabinetsperiode,

[1:43:58] naast die aanpak elke regio telt, dit ook gewoon een instrument blijft

[1:44:02] om én die regio's te bedienen in die aanpak van elke regio telt,

[1:44:06] maar eigenlijk ook de rest van het land te kunnen bedienen

[1:44:08] als een extra instrument in de gereedschapskist van de Rijksoverheid,

[1:44:11] Daar waar het gaat over de bijdrage aan de brede welvaart in verschillende gebieden.

[1:44:19] Dus hoe... O, de heer Vlag loopt nu net weg.

[1:44:21] Maar of ik kan uitleggen hoe die toekomstagendas zich verhouden tot de regio-deals?

[1:44:25] Nou, eigenlijk wat mij betreft blijven ze naast elkaar bestaan.

[1:44:28] Ze bestaan nu ook naast elkaar en wat mij betreft blijven we dat ook doen.

[1:44:32] Omdat die regio-deals zowel binnen die toekomstagendas, die tien gebieden,

[1:44:37] maar ook daarbuiten, echt die impulsen kunnen geven.

[1:44:43] Dan Eindhoven, want Eindhoven had de plannen klaar liggen en dat moeten andere

[1:44:47] regio's ook doen. Mevrouw Seedijk vraagt naar Eindhoven en of dat ook niet een blauw

[1:44:51] druk zou kunnen zijn. Ik zie datgene wat we gedaan hebben in

[1:44:55] Eindhoven zelf eigenlijk wel echt als iets heel anders.

[1:44:58] Wat daar namelijk aan de orde is in Eindhoven, overigens daar was ook een

[1:45:01] regio deal noodzakelijk, omdat ook daar in de regio Eindhoven brede welvaart

[1:45:05] problematiek speelt. Maar de aanpak Beethoven, zoals die is gaan heten in de 23 keer dat die

[1:45:13] aanpak is uitgelekt voordat die daadwerkelijk werd gepresenteerd. Ja, we hadden uiteindelijk ook

[1:45:18] gewoon Eindhoven kunnen noemen natuurlijk, maar het was allemaal heel geheim, totdat die 23 keer in

[1:45:23] de krant stond. Maar die aanpak, die is eigenlijk iets heel anders. We hebben er namelijk een heel

[1:45:29] en een heel groot economisch ecosysteem, de halfgeleiderindustrie,

[1:45:34] die op een allermachtige manier groeit.

[1:45:37] Op een manier die op geen enkele manier is bijten ben ik door de gemeente.

[1:45:39] Dus daar speelt geen...

[1:45:40] Dat is eigenlijk geen brede welvaarsprobleem.

[1:45:43] Dat is iets fantastisch om heel erg dankbaar om te zijn,

[1:45:46] namelijk een halfgeleider-economie die waanzinnig groeit.

[1:45:48] Het is het meest toonaangevende bedrijf eigenlijk ter wereld.

[1:45:51] En wij hebben het.

[1:45:52] En het moet groeien. Het moet groeien.

[1:45:54] En als het niet hier kan groeien, ja, dan gaat het misschien wel weg.

[1:45:56] Dus we hebben het ook heel hard nodig.

[1:45:58] Maar die groei accommoderen is zo'n ongelofelijke opgave en daar gaat dat geld over.

[1:46:03] Maar dat is wel echt iets wezenlijk anders dan wat we doen in Zuid-Vlaanderen, in Noordoost-Groningen,

[1:46:07] in Twente, et cetera.

[1:46:09] Daar gaat het veel meer over de brede welvaart.

[1:46:13] En de brede welvaart is echt wel iets anders, dan gaat het meer over hoe kun je voorkomen

[1:46:17] dat er sprake is van een verschaling van voorzieningen, als er sprake is van ontgroening en vergrijzing

[1:46:21] in een gebied, als er sprake is van een dun bevolk gebied, waarbij eigenlijk de voorzieningen

[1:46:26] niet meer goed overeind te houden zijn, waarbij eigenlijk de winkel niet open kan blijven

[1:46:29] omdat er te weinig mensen zijn om in die winkel te kopen.

[1:46:33] Eigenlijk is dat misschien wel het tegenovergestelde probleem van wat er in Eindhoven aan de hand

[1:46:36] is, zou je kunnen zeggen.

[1:46:39] U kunt het eind van het blok vragen stellen.

[1:46:50] De aanvraag voor de regio-dienst wordt opgesteld door overheden en we hopen op een grotere rol

[1:46:54] van de samenleving, vraagt het CDA, maar vraagt ook de PvdA GroenLinks.

[1:46:59] En kijk, in het afwegingskader vraag ik regio's om het duidelijk te maken

[1:47:02] hoe maatschappelijke organisatiekennisinstellingen, culturele instituten, ondernemers

[1:47:05] betrokken zijn bij het opstellen van de regiodeals.

[1:47:08] Dit doen regio's in het voorstel en in de uitwerking van het convenant.

[1:47:11] En in de praktijk gebeurt dat op heel veel verschillende manieren.

[1:47:14] De zeventien initiatieven, bijvoorbeeld uit de regiodeal Zeeuwen zelf aanzet,

[1:47:18] zijn tot stand gekomen en uitgevoerd door inwoners, bedrijven en organisaties.

[1:47:22] In Zuidoost Friesland worden burgerinitiatieven gestimuleerd en ondersteund

[1:47:27] door middel van een regiofonds.

[1:47:29] In de Nieuwe Waterweg wordt bij de uitwerking van het confinant

[1:47:32] een verbinding gelegd met wijkagendas die weer opgesteld zijn met bewoners.

[1:47:35] Dus het is overal weer net een beetje anders.

[1:47:37] De Achterhoekraad bepaalt een globale koers voor de Achterhoek.

[1:47:41] En hierin neemt van alle acht gemeenten één vertegenwoordiger per fractiedeel aan,

[1:47:47] zodat hierin alle politieke geluiden ook vertegenwoordigd zijn.

[1:47:51] Er is een jongerenraad en een partnerraad van bewoners gevraagd

[1:47:54] en die ongevraagd en gevraagd advies geven over de aanpak in De Haag-Zuidwest.

[1:47:58] Dus wat je nu juist ziet, en dat vind ik heel mooi,

[1:48:00] is dat in al die aanpakken bewoners en bedrijven en organisaties

[1:48:04] op een verschillende manier zijn aangehaakt,

[1:48:06] maar eigenlijk wel echt overal zijn aangehaakt.

[1:48:08] En dat is ook echt voorwaarde om in aanmerking te kunnen komen

[1:48:10] voor een regio-deal.

[1:48:13] Dus daar waar de zorg is dat het voor een overheidsfeestje zou zijn,

[1:48:16] is het tegendeel, denk ik, waar.

[1:48:21] Mevrouw Chacor vraagt jongeren. Hoe betrekken we jongeren?

[1:48:24] Jongerenparticipatie wordt geregeld meegenomen, even afhankelijk vaak ook van het thema van de

[1:48:28] regio deal, maar jongerenparticipatie wordt zeker meegenomen en is een van de vormen eigenlijk van

[1:48:34] bewonersparticipatie bij die bij die regio deals. Grensoverschrijdende indicatoren. Ik gebruik zo

[1:48:40] vaak het woord grensoverschrijdend dat ik denk de mensen bij de publieke omroep helemaal onrustig

[1:48:44] worden van wat ik nu. Ik probeer ook maar antwoord te geven op de vragen. Grensoverschrijdende

[1:48:54] Soms is dat zo. Soms doen we dat inderdaad.

[1:49:00] De vijfde tranche, de regendeal Achterhoek bijvoorbeeld, met het project Fietsen en Maasnetwerk.

[1:49:05] Daar worden indicatoren ingezet op de publieke mobiliteitsaanpak met grensoverschrijdende verbindingen.

[1:49:14] Dus daar geldt bij uitstek inderdaad dat indicatoren soms ook echt grensoverschrijdend kunnen zijn, afhankelijk natuurlijk van waar die regendeal is.

[1:49:22] Ja, en mevrouw Chacor vraagt ook hier van hoe kun je nou zorgen dat, want dit zijn allemaal maar incidentele bijdragen natuurlijk,

[1:49:31] hoe kun je nou zorgen dat dit ook leidt tot een structurele investering?

[1:49:37] Kijk, eigenlijk is het inderdaad, het is echt wel incidenteel, altijd.

[1:49:41] Maar er komen wel ook structurele effecten uit voort.

[1:49:45] Kijk, stel dat het je lukt om met een campus het onderwijs en het bedrijfsleven heel veel beter met elkaar te verbinden.

[1:49:52] Ja, dan is dat iets wat daarna gaat groeien en bloeien.

[1:49:54] Er is alleen een startimpuls voor nodig en die financier je dan uit de regio-deal.

[1:49:58] En dat soort structurele economische effecten, die hoop je natuurlijk te hebben van de regio-deals.

[1:50:02] Nou, we zullen pas over enkele jaren weten in welke mate dat ook daadwerkelijk is gelukt,

[1:50:06] maar dat element, dus hoe gaat het verder als de subsidie op is,

[1:50:09] dat is een gesprek dat we permanent hebben met de regio-deals.

[1:50:13] En je wilt de structurele brede welvaartseffecten natuurlijk uiteindelijk ook wel kunnen meten.

[1:50:20] Dank aan de minister. Het is eigenlijk ook best wel een gezellig commissie-debat, zou ik zeggen.

[1:50:24] Af en toe even kwinkslag erin, ik hou er wel van als voorzitter, maar kijk toch even naar de leden of ze nog kritische vragen hebben, want daar gaat het toch om.

[1:50:33] Mevrouw Zeedijk, gaat uw gang namens NSC.

[1:50:37] Ja, ik wil nog even commentaar leveren en een vraag herhalen over de Breenpoortregio.

[1:50:46] Ik ben het niet helemaal eens met de minister dat het echt iets anders is,

[1:50:52] want het gaat zeker in Eindhoven ook juist wel over de brede welvaart.

[1:50:55] Op het moment dat er enorme groei en schaalsprong plaatsvindt,

[1:50:59] dan heeft dat effect op de beschikbaarheid van woningen

[1:51:02] en ook dat is gerelateerd aan brede welvaart, denk ik.

[1:51:05] Het is gewoon twee kanten van dezelfde medaille.

[1:51:09] En de vraag die ik daar nog bij had, was...

[1:51:13] ook in het kader van elke regio belt, zoals de minister dat noemt,

[1:51:18] is hij ook al gebeld door Twente en Almere en zijn daar stappen gezet

[1:51:23] of zijn daar initiatieven op dat vlak.

[1:51:26] Rienke op de telefoon, de minister.

[1:51:28] Ja, absoluut. Sterker nog, ik ben naar Twente toegeweest

[1:51:32] en ook naar Almere toegeweest.

[1:51:34] Maar misschien even terug, eerst even Eindhoven.

[1:51:37] Kijk, je hebt daar die halfgeleiderindustrie,

[1:51:41] met name die industrie groeit als kool.

[1:51:43] eigenlijk groeit de economische groei van de regio Eindhoven,

[1:51:46] niet de gemeente, maar de regio, is echt hoog.

[1:51:50] Is twee keer zo hoog dan in de rest van het land.

[1:51:54] En dat is iets om heel erg dankbaar voor te zijn.

[1:51:56] Dat is iets fantastisch. Maar dat heeft ook keerzijden, inderdaad.

[1:51:59] Bijvoorbeeld als je met een normaal inkomen

[1:52:02] daar nog een huis probeert te bewachtigen.

[1:52:04] Dan word je doorgaans overboden door mensen die van heinde en ver

[1:52:08] van over de hele wereld zijn ingevlogen door aansmel.

[1:52:12] Die verdienen namelijk nogal veel meer dan een gemiddeld inkomen in de regio Eindhoven.

[1:52:17] En de schaarste aan woningen is gigantisch.

[1:52:20] Dus als je daar niet heel erg veel meer gaat bouwen, dan hebben de gewone mensen uit de regio daar geweldig veel last van.

[1:52:28] Betekent dat dat je dat bedrijf dan niet meer moet hebben of dat je die groei dan niet meer moet willen?

[1:52:31] Nee, natuurlijk niet. Je moet dat bedrijf wel willen hebben, je moet die groei wel willen hebben.

[1:52:34] Alleen je moet wel zorgen dat mensen er niet te diep in van worden natuurlijk.

[1:52:36] Dus dat is het brede welvaartselement.

[1:52:37] en dat bedoel.

[1:52:39] En dat is ook dus onderdeel van wat we doen met Eindhoven.

[1:52:42] Maar dat deden we eigenlijk al, zou je kunnen zeggen.

[1:52:44] Dus we hadden al die regio-deal Eindhoven.

[1:52:47] En dat was al een forse...

[1:52:48] Er zijn twee regio-deals met die regio.

[1:52:51] En dat was fors geld voor die regio.

[1:52:53] En dat was ook de bedoeling. Dat moest ook.

[1:52:55] Maar wat we daarnaast moesten doen, is Eindhoven helpen

[1:52:57] om die absurde groei te accommoderen.

[1:52:59] Omdat die absurde groei anders gewoon niet waargemaakt kan worden.

[1:53:04] Het bedrijf dan misschien wel tot hele andere overwegingen zou komen.

[1:53:07] die uiteindelijk nadelig zijn voor de Nederlandse economie en voor heel veel andere facetten ook,

[1:53:12] want het is een belang dat de regio echt overstijgt. Het is minstens een nationaal

[1:53:16] belang, eigenlijk zou je kunnen zeggen het is een Europees belang dat ASML hier zit en niet

[1:53:21] elders. Dus, en het gaat niet alleen over ASML, ook over die duizenden toeleverende bedrijven

[1:53:26] richting ASML. Dus, en ja, dat ecosysteem dat moeten we hier willen hebben, hier willen accommoderen,

[1:53:33] hier de ruimte willen geven om te groeien en te bloeien.

[1:53:35] En dat vergt waanzinnige investeringen aan de voorkant,

[1:53:38] maar we krijgen er heel veel meer voor terug dan het kost.

[1:53:40] Zo moet je het eigenlijk willen zien.

[1:53:41] En dat is de reden dat ik zeg,

[1:53:43] je kunt het eigenlijk niet vergelijken met enige andere regio van Nederland.

[1:53:47] Twente, daar zit heel veel potentie natuurlijk.

[1:53:51] Dus als je kijkt naar wat er mogelijk is in de regio Twente

[1:53:58] aan samenwerking tussen onderwijsbedrijfsleven,

[1:54:02] aan nieuwe bedrijvigheid, ook aan hoogtechnologische bedrijvigheid,

[1:54:07] aan nieuwe woningbouwlocaties, aan mogelijkheden voor intensiteit van het stedelijk gebied daar.

[1:54:13] Daar zijn zo ongelooflijk veel mogelijkheden, we hoeven ze eigenlijk alleen maar te benutten, zeg maar.

[1:54:17] Je hoeft ze nauwelijks meer te bedenken, je hoeft ze alleen nog maar te benutten.

[1:54:20] Alleen om ze te benutten zijn wel een aantal investeringen noodzakelijk,

[1:54:23] en daar hebben we het natuurlijk over, is een aantal ruimtelijke keuzes ook noodzakelijk.

[1:54:26] Daar waar we bijvoorbeeld in de nood aan ruimte de steven moeten wenden naar het oosten,

[1:54:30] naar het noorden, naar het zuiden, bedoelen we heel nadrukkelijk ook de regio Twente,

[1:54:35] omdat er gewoon heel veel mogelijkheden zijn.

[1:54:37] Almere is weer een heel ander vraagstuk.

[1:54:39] Daar zijn ook heel veel mogelijkheden van grootschalige woningbouw,

[1:54:41] bijvoorbeeld op onze eigen rvb-locatie, de Almere Pampus en Oosterwold.

[1:54:47] Maar wat je wel moet voorkomen, is dat je daar woningen bouwt

[1:54:50] waar de mensen die daar komen wonen vervolgens allemaal in de auto

[1:54:53] en allemaal in de bus en de trein et cetera naar elders moeten om daar te kunnen werken.

[1:54:57] Dus wat in Almere gewoon heel erg noodzakelijk is,

[1:54:59] is dat we zorgen dat daar de economie net zo hard groeit

[1:55:01] als de mogelijkheden voor woningbouw.

[1:55:03] De mogelijkheden voor woningbouw zijn echt eindeloos daar.

[1:55:06] Alleen economische groei is juist heel beperkt eigenlijk,

[1:55:08] in eigen werkgelegenheid al daar.

[1:55:11] En dat zullen we daar heel erg moeten faciliteren.

[1:55:13] Dan helpt het weer geweldig als er ook onderwijs,

[1:55:15] hoger onderwijs ook naartoe gaat.

[1:55:17] Nou, en dat zullen we daar ook moeten faciliteren.

[1:55:18] Kortom, zo heeft iedere regio eigenlijk weer zijn eigen uitdaging.

[1:55:25] En dat bedoel ik ook een beetje met ieder hetzijnde.

[1:55:28] Je moet in iedere regio heel goed kijken wat is hier nou noodzakelijk

[1:55:31] en welke keuzes vergt het ook nationaal om deze regio recht te doen

[1:55:35] en daadwerkelijk tot bloei te laten komen.

[1:55:38] Mevrouw Karamegra namens de VVD.

[1:55:41] Ja, dank voorzitter.

[1:55:43] En toen u het woord kritische vragen stelt, dacht ik nou ja, vooruit.

[1:55:47] Nee, ik heb het rekenkamer rapport natuurlijk ook gelezen en daar staat,

[1:55:50] want ik ben zelf, laat ik daarmee beginnen voorzitter,

[1:55:52] ik geloof heel erg ook in de systematiek van de regiodeals.

[1:55:55] En volgens mij heeft het gewoon echt veel gebracht.

[1:55:56] Zijn er echt nogal punten waar we kritisch naar moeten kijken

[1:55:58] en hoe doen we dat en hoe kunnen we dat beter doen?

[1:56:01] En dat zit met name ook op die effectiviteit in de uitkomst.

[1:56:05] En hoe borgen we nou die lessons learned?

[1:56:07] Enerzijds, hoe kunnen we de systematiek verbeteren,

[1:56:09] maar ook goede resultaten van de één regio,

[1:56:12] hoe kunnen we dat misschien ook breder toepassen?

[1:56:13] Dat is natuurlijk ook toch een beetje waar de Rekenkamer op aanslaat.

[1:56:16] Dus ik vroeg me af of de minister daar nog iets over zou kunnen zeggen.

[1:56:22] Ik ben wel blij met die kritische blik ook van de Rekenkamer.

[1:56:26] Want kijk, hoe zeer ik ook ervan overtuigd ben

[1:56:30] En dat als je werkt in ons domein, in het overheidsdomein,

[1:56:33] dat efficiëntie en doelmatigheid nooit het enige streven kan zijn.

[1:56:37] Je bent namelijk ook overheid die beschermend heeft op te treden,

[1:56:40] die alle regio's recht heeft te doen.

[1:56:42] Ook als je toevallig in een minder efficiënte provincie bent gaan wonen,

[1:56:46] moet je wel weer recht worden gedaan.

[1:56:48] Dus dat, hoewel efficiëntie en doelmatigheid nooit het enige

[1:56:51] of het hoogste doel kan zijn, wil dat niet zeggen dat je kwistig

[1:56:54] en ondoelmatig met overheidsgeld mag omgaan.

[1:56:57] en dat overheidsgeld dat je uitgeeft ook wel degelijk moet renderen.

[1:57:01] Maatschappelijk moet renderen, niet per se economisch, maar wel maatschappelijk moet renderen.

[1:57:05] Het geld moet namelijk eerst ook worden opgebracht door mensen die daarvoor belasting betalen.

[1:57:10] Dus dat een rekenkamer kritisch is, dat is goed en dat is fijn en dat willen we ook zo hebben.

[1:57:16] Ik denk dat de rekenkamer steunt dat we met een brede welvaartsbril kijken.

[1:57:21] Dus niet slechts met een economische welvaartsbril kijken,

[1:57:24] maar met een brede welvaartsbril kijken.

[1:57:27] Alleen, als je dat doet, is wel de rekenkundige benadering

[1:57:31] van wat heeft het ons gebracht, is wel allenks moeilijker.

[1:57:35] En dat is ook wel eerlijk om dat te zeggen.

[1:57:41] Ik denk dat de afgelopen jaren door PBL,

[1:57:44] het Planbureau voor de Leefomgeving,

[1:57:45] juist heel veel onderzoek is gedaan naar brede welvaart

[1:57:49] en heel veel kennis is opgedaan over brede welvaart.

[1:57:52] En die lessen gebruiken we dus nu ook bij de vormgeving van dat beleid.

[1:57:57] CBS stelt jaarlijks een regionale monitor brede welvaart op,

[1:58:01] zodat elke regio ook een zicht heeft op hoe zijn regio ervoor staat.

[1:58:07] En zo, denk ik, zijn we bezig om brede welvaart steeds meer onderdeel te maken van het beleid.

[1:58:12] Dat deden we in het verleden eigenlijk niet, daar zijn we in de vorige kabinetsperiode mee begonnen.

[1:58:16] En nu zie je dat het toch steeds meer usance is,

[1:58:18] zowel in de monitors die ons door de drieletterige afkortingen worden aangereikt,

[1:58:22] als ook in de manier waarop we zelf beleid maken.

[1:58:27] Maar het is wel waar, en dat zegt de Rekenkamer ook,

[1:58:31] dat als je echt een heel scherp antwoord biedt op in hoeverre hebben de tot op heden uitgegeven euro's in de regio's

[1:58:39] nou daadwerkelijk al gerendeerd, kunnen we daar even zwart op wit in een tabelletje een antwoord op krijgen,

[1:58:45] is dat nog steeds niet zo'n heel erg makkelijk te beantwoorden vraag.

[1:58:48] Dat is wel waar.

[1:58:49] En ik denk dat we op dat punt eigenlijk stap voor stap steeds beter worden.

[1:58:54] Ik denk dat het zo zit en ik denk dat dat eerlijk is om dat te zeggen.

[1:58:58] Weer even toe naar die programmatische aanpak waar we nu mee werken.

[1:59:02] Het eerste is dus die actielijn van het veranderen van die beleids-

[1:59:05] en investeringslogica's. Het tweede is natuurlijk toewerken

[1:59:07] naar een langjarige samenwerking, een toekomstagenda maken.

[1:59:12] En daarin wil ik die brede welvaartsindicatoren natuurlijk

[1:59:15] ook wel per gebied ook daadwerkelijk verankeren.

[1:59:18] En dat maakt ook een monitoring in wat is dan het resultaat van alles wat je samen doet, ook veel beter mogelijk.

[1:59:23] Het tweede is dat we ook in het kader van de regio-deals, in de verantwoording,

[1:59:28] dat telkens weer stap voor stap willen verbeteren, zodat we op het terrein van brede welvaart

[1:59:35] ook steeds concreter kunnen zeggen wat heeft het ons nou gebracht en wat heeft het ons nou opgeleverd.

[1:59:39] En is het de investering waard geweest?

[1:59:41] Dank u wel.

[1:59:43] Mevrouw Chagor.

[1:59:46] Dank voorzitter. Ik ben even teruggekomen op twee punten.

[1:59:48] De minister die kwam terug inderdaad de betrekking tot betrekken van jongeren.

[1:59:52] De minister geeft aan van dat doen we, dat gebeurt.

[1:59:57] Ik heb nog signalen van dat het wel beter kan of dat het minder gebeurt in de praktijk.

[2:00:02] Dus ik was wel benieuwd van zijn er cijfers bekend van, mag ook schriftelijk hoor,

[2:00:06] van hoe betrekken we, hoeveel jongeren betrekken we?

[2:00:10] Kunnen we daar meer op inzetten?

[2:00:11] En zetten we nu eigenlijk al in met betrekking tot onderwijs bijvoorbeeld,

[2:00:15] kunnen ze daar punten voor krijgen? Om het gewoon zo sexy mogelijk te maken

[2:00:18] zodat jongeren gewoon ook aan tafel zitten en meedenken.

[2:00:24] En dan even een vraag die ik had met betrekking tot het punt u gaf aan

[2:00:32] alle regio duels zijn incidenteel. Je hoopt daarmee structurele effecten te regelen.

[2:00:40] Ik begrijp heel goed dat je dat als vliegwiel inderdaad wil gebruiken

[2:00:43] en wil dat het opgepakt zou worden door allerlei organisaties,

[2:00:48] maatschappelijke organisaties, maar ook het bedrijfsleven.

[2:00:52] Er zit ook een kwetsbaarheid in.

[2:00:54] Een kwetsbaarheid in de zin van je start een prachtig project van onder op

[2:01:00] en dan wordt het niet opgepakt en dan hoe verder?

[2:01:06] De minister, dat waren twee interrupties in één.

[2:01:08] Allereerst de jongeren.

[2:01:09] Kijk, ik denk niet dat ik ervoor ben, dat vraagt u ook niet hoor,

[2:01:12] Trouwens, daar bent u, denk ik, ook niet voor om er te gaan turven.

[2:01:14] In welke mate zijn jongeren betrokken en hoeveel jongeren dan?

[2:01:17] En dat wilt u ook helemaal niet.

[2:01:19] Wat ik wel wil, is dat jongeren ook daadwerkelijk betrokken zijn

[2:01:22] bij de toestandkoming van de plannen, bij de uitvoering van de plannen,

[2:01:24] als dat ook relevant is.

[2:01:28] En ik denk dat we dat op een paar manieren kunnen zien bij de aanvragen,

[2:01:33] vervolgens bij het daadwerkelijk sluiten van de convenanten

[2:01:36] en vervolgens bij alle monitoringsmomenten nadien.

[2:01:39] En ik denk dat we op die manier ook zicht krijgen van

[2:01:42] En hoe doe je het nou het beste, jongeren betrekken?

[2:01:45] En hoe lukt het ook om daadwerkelijk die jongeren betrokken te houden?

[2:01:49] Dus ik denk eerlijk gezegd dat in alle vervolgmomenten

[2:01:52] we daar best wel met extra accent ook aandacht aan kunnen geven.

[2:01:56] Dan twee is dat incidenteel structureel.

[2:02:00] Kijk, ik denk dat het niet anders kan

[2:02:02] dan dat regio-deals bij uitstek incidentele bijdragen zijn.

[2:02:06] De structurele bijdrage heet namelijk gemeentefonds.

[2:02:10] En de incidentele bijdrage, daar zijn heel veel vormen van incidentele bijdrage,

[2:02:14] maar de incidentele bijdrage die gaat over het versterken van de brede welvaart in een gebied,

[2:02:17] dat is de regio deal.

[2:02:21] Nou, we hebben er heel erg veel nu lopen.

[2:02:24] We hebben nog één tranche te gaan en ik denk dat we daar na verloop van tijd

[2:02:29] eerst maar eens echt het effect van zouden willen meten.

[2:02:31] Dan kom ik ook een beetje terug op het punt van mevrouw Kamminga.

[2:02:34] En dan zou het best wel eens zo kunnen zijn dat eigenlijk de structurele

[2:02:38] component van die regio-deals. Er één is dat er altijd ieder kabinet

[2:02:42] eigenlijk een pot geld ter beschikking heeft om hier en daar

[2:02:46] regio's een duwtje in de rug te geven. Dat dat dus een mate van structuraliteit is.

[2:02:50] Maar dat die regio-deal als zodanig wel altijd zo moet worden vormgegeven

[2:02:53] dat het de bedoeling is om een vliegveelopgang te brengen.

[2:02:57] En vervolgens moet het bedrijfsleven het overnemen. Of moet het bedrijfsleven

[2:03:00] in gezamenlijkheid met onderwijsinstellingen het overnemen.

[2:03:04] Nou, dan moeten onderwijsinstellingen daar ook wel toe in staat worden gesteld.

[2:03:06] En dan zijn we weer terug bij die eerste actielijn

[2:03:09] eigenlijk van het herijken van die investeringslogica.

[2:03:12] Van zorg nou dat ook in dunbevolkte regio's het onderwijs daadwerkelijk bemant

[2:03:17] om een serieus opleidingsaanbod neer te zetten,

[2:03:20] serieuze samenwerkingen aan te gaan, ook met het bedrijfsleven.

[2:03:23] Dus ik denk dat eerlijk gezegd in de complementariteit

[2:03:26] van al dat type initiatieven van de regio-deals,

[2:03:29] ook in samenwerking met dat programma Elke Regio Telt,

[2:03:32] Ik denk dat het in die complementariteit

[2:03:36] eigenlijk de maximale structurele bijdrage levert.

[2:03:41] Dank u wel.

[2:03:44] Lifflach, SGP heeft nog een vraag.

[2:03:45] Ik zal het proberen kort te houden, voorzitter.

[2:03:48] Kan de minister zich voorstellen dat in een herijking van het gemeentefonds

[2:03:51] er ook iets zou ontstaan als een soort regionale bodem,

[2:03:55] dat een deel van het gemeentelijk geld wordt uitgekeerd alleen aan regio's

[2:03:59] en dan op een structurele basis?

[2:04:01] Want op het moment dat je het uitkeert aan gemeenten,

[2:04:04] We weten allemaal ook dat hemd nader is dan de rok.

[2:04:07] Als je een deel van de uitkering specifiek

[2:04:09] voor regionale taken belegt of regionale ontwikkeling, zou dat iets zijn?

[2:04:14] Eerder is het al eens een keer in een rapport van de ROB volgens mij geadviseerd.

[2:04:18] Hoe kijkt de minister daarnaar?

[2:04:21] De minister.

[2:04:22] Nou, ik denk dat Torbeke zich even zou verslikken in zijn koffie als die erbij was geweest.

[2:04:28] Maar hij is er niet bij, dus we kunnen op zich daar vrijelijk over filosoferen.

[2:04:33] Kijk, een paar dingen daarover.

[2:04:36] Er wordt heel veel gesproken over de verschillen tussen gemeenten,

[2:04:42] de verschillen tussen de omvang en de slagkracht van gemeenten

[2:04:44] en de taken die we allemaal inmiddels aan gemeenten opdragen.

[2:04:47] Dat is namelijk nogal wat, wat ze in mede-bewind eventjes voor ons allemaal mogen doen.

[2:04:53] Dat is allemaal met overtuiging gekozen, maar als we heel eerlijk zijn, is het wel veel.

[2:04:58] Het is niet zo, denk ik, zo zwart-wit

[2:05:00] dat alle kleine gemeenten daar allemaal heel veel moeite mee zouden hebben

[2:05:03] en alle grote gemeenten het allemaal een makkie zouden vinden.

[2:05:05] Dat is ook niet zo.

[2:05:07] Ook heel veel verschil zit daartussen.

[2:05:09] Maar er zijn eigenlijk verschillende manieren om daar mee om te gaan.

[2:05:12] Er was een vorig kabinet, onder toenmalig minister Plasterk overigens,

[2:05:18] die heel erg geloofde in opschaling.

[2:05:20] Opschaling van gemeenten, allemaal 100.000-plus gemeenten,

[2:05:23] opschaling van provincies, de hele noordelijke regio

[2:05:25] moest helemaal worden samengevoegd en zo.

[2:05:28] Ik vind het heel fijn dat dat onzalige pad is verlaten,

[2:05:30] omdat ik dat echt een heel onzalig pad vind.

[2:05:33] Maar als je dat niet wilt, dan moet je iets anders, denk ik, wel doen.

[2:05:37] En dat is ruimte bieden voor taakdifferentiatie.

[2:05:39] En ik denk dat we daar nog maar de eerste schreden op hebben gezet

[2:05:43] om daadwerkelijk tot taakdifferentiatie over te gaan.

[2:05:46] Ik geloof erg in taakdifferentiatie en verplichtingen tot regionale samenwerking,

[2:05:50] want anders ondermijn je ook wel heel erg de regionale solidariteit,

[2:05:55] dus de solidariteit tussen gemeenten.

[2:05:56] Je ziet dat heel erg in het volkshuisvestelijk domein.

[2:06:00] Grote steden hebben vaak heel veel sociale woningbouw,

[2:06:02] omliggende gemeenten vaak heel weinig sociale woningbouw.

[2:06:05] Als die omliggende gemeenten niet hier en daar een beetje gekieteld worden

[2:06:08] om ook wat meer sociaal te gaan bouwen, gaan ze het echt niet vanzelf doen.

[2:06:10] Dus je zult dat echt regionaal moeten afdwikken.

[2:06:13] Dus ik geloof eigenlijk in twee manieren om hiermee om te gaan.

[2:06:17] Dat is taakdifferentiatie aan de ene kant.

[2:06:20] Het mag best dat de grote gemeente soms wat meer taken op zich neemt

[2:06:23] en voor de kleintjes eromheen hier en daar de cola uit het vuur haalt,

[2:06:28] dat mag best, want dat voorkomt namelijk dat die kleinere gemeenten

[2:06:31] hun eigenheid verliezen en per se over moeten gaan tot fusie

[2:06:34] om het allemaal nog een beetje aan te kunnen.

[2:06:37] Dat is de ene kant.

[2:06:38] En de andere kant is de verplichting tot regionale samenwerking

[2:06:41] in wat meer wetten ook verankeren.

[2:06:42] En dan is er eigenlijk nog een derde lood en dat is iets meer ordenrust

[2:06:45] en regelmaat aan te brengen in al die vreselijke regionale

[2:06:50] regio-indelingen, zeg maar.

[2:06:51] Dat is ook een rapport van de ROP geweest.

[2:06:54] Eén van de beste rapporten van de ROP geweest.

[2:06:55] Daar hebben we wel verrekt weinig mee gedaan tot op heen.

[2:06:58] Dus dat is eigenlijk de manier waarop ik daartegen aankijk.

[2:07:01] Of je dan ook geld regionaal zou moeten willen uitgeven,

[2:07:07] dat is eigenlijk weer een vraag die daaruit voortvoert.

[2:07:09] Want als je dan kiest voor die taakdifferentiatie,

[2:07:11] hoe faciliteer je dat dan financieel ook?

[2:07:14] Hoe veranker je dat dan vervolgens weer in het gemeentefonds?

[2:07:17] Maar eerst zul je de discussie moeten beslechten op welk niveau.

[2:07:21] Dus kunnen de taken het beste worden gedaan?

[2:07:24] Is dat op het niveau van iedere gemeente, op het niveau van de grote gemeente,

[2:07:28] die het ook voor de omliggende gemeenten doet, of is het op het niveau van de regio als geheel?

[2:07:33] En er is ook altijd nog een kant van de discussie die gaat over democratische legitimatie.

[2:07:39] Het punt is alleen wel, als je dat dan weer de allerbelangrijkste kant van de discussie maakt,

[2:07:42] ja, dan ga je weer ontkennen dat er ook gewoon verschillen zijn tussen gemeenten

[2:07:47] en die verschillen er ook mogen zijn.

[2:07:50] Dank. Ik stel voor dat u naar uw laatste blok toe gaat.

[2:07:57] En dan kunnen we zo aan de laatste...

[2:07:58] De Rijkswerkgelegenheid. De Rijkswerkgelegenheid.

[2:08:01] Kijk, eigenlijk, en dat is het leuke toch als je twee portefeuilles hebt.

[2:08:06] Ooit was het zo dat Rijkswerkgelegenheid werd gespreid via de nota's ruimte.

[2:08:11] Want verschillende nota's ruimte hebben daar keuzes in gemaakt.

[2:08:16] En de regionale ongelijkheid tussen de Randstad en de rest van het land

[2:08:19] Dat is eigenlijk al decennia onderwerp van aanhoudende zorg naar regeringen.

[2:08:25] En dat is ook de reden geweest waarom er verschillende rijksdiensten vanuit

[2:08:29] Den Haag zijn verplaatst naar Groningen, naar Drenthe, naar Limburg.

[2:08:34] Het CBS en het ABP gingen naar Heerlen bijvoorbeeld.

[2:08:36] De Belastingdienst ging naar Apeldoorn,

[2:08:38] DUO naar Groningen, het CIB naar Leeuwarden.

[2:08:40] Allemaal voortkomend eigenlijk uit eerdere nota's ruimte.

[2:08:46] En de laatste twintig jaar, denk ik, zou je kunnen zeggen, is dat eigenlijk in veel mindere

[2:08:50] maten gebeurd.

[2:08:51] Toen hebben we wel allerlei beleidenissen gehad vanuit verschillende kabinetten dat

[2:08:55] het toch zo erg was, dat er zo'n ongelijke spreiding zat in Rijkswerkgelegenheid.

[2:09:01] Alleen daar vloog het nooit uit dat we er ook iets aan deden.

[2:09:05] En het feit is dat op dit moment, we hebben zo'n, had ons nu nog, startstand regeerakkoord,

[2:09:11] Het nieuwe regeerakkoord.

[2:09:12] We hebben nu nog zo'n 330 FTE aan de rijksoverheidskant.

[2:09:19] En daarvan werken zo'n 200.000 mensen in Zuid-Holland, Noord-Holland en Utrecht.

[2:09:26] Dus in drie provincies werken 200.000 van de 330.000 mensen FTE, meer dus.

[2:09:35] En zo'n 130.000, 135.000 werken in de rest van alle provincies.

[2:09:40] maar daarvan dan weer de meeste in Brabant en Gelderland.

[2:09:43] Kortom, is het waar dat Zeeland er heel bekaaid afkomt?

[2:09:45] Ja, dat is absoluut waar.

[2:09:47] Is het waar dat Friesland er heel bekaaid afkomt?

[2:09:48] Ja, dat is absoluut waar.

[2:09:52] En kunnen we dus doorgaan op dezelfde weg?

[2:09:55] Nee, absoluut niet.

[2:09:56] En eigenlijk om de reden die mevrouw Kamminga noemde.

[2:09:58] Kijk, het is om een...

[2:09:59] En die de heer Vlag noemde, want u noemde beide twee argumenten eigenlijk

[2:10:03] die ook in onze brief zitten.

[2:10:04] Het eerste is, die rijksoverheid is van ons allemaal.

[2:10:08] En dus moet ook iedereen mee kunnen delen in de rijkswerkgelegenheid

[2:10:13] die die rijksoverheid biedt.

[2:10:16] En dat is op zichzelf genomen, is dat al een reden

[2:10:18] om te zorgen dat je de rijkswerkgelegenheid spreidt.

[2:10:21] Minstens zo belangrijk vind ik de andere kant.

[2:10:23] Het Rijk moet present zijn.

[2:10:25] Het Rijk voelt soms heel ver weg in heel veel regio's.

[2:10:27] Het Rijk moet present zijn in al die regio's.

[2:10:30] Maar al die regio's moeten ook present zijn bij het Rijk.

[2:10:33] Als het Rijk zich terugtrekt, zou je kunnen zeggen in de Randstad,

[2:10:36] Als alle beleid in de Randstad wordt gemaakt,

[2:10:38] krijg je ook echt randstedelijk beleid, met een randstedelijke bril bekeken.

[2:10:43] En ook dat moeten we niet willen.

[2:10:45] Er zijn eigenlijk drie lijnen om daar wat aan te doen.

[2:10:48] Het eerste is dat de minister van Binnenlandse Zaken

[2:10:51] daar weer positie in moet krijgen. Dat heeft hij nu eigenlijk niet.

[2:10:54] Dat komt door artikel 44 van onze Grondwet,

[2:10:57] waarin staat dat iedere minister uiteraard zelf verantwoordelijk is

[2:11:01] voor alles wat zijn beleidsdomein aangaat

[2:11:04] en daarmee dus ook voor alle Rijkswerkgelegenheden die je daar inzet.

[2:11:08] Daar zou je het bij kunnen laten,

[2:11:09] maar dat vinden wij een veel te legalistische manier van daarnaar kijken,

[2:11:11] want nog los van de Grondwet, het is toch niet verboden

[2:11:13] om daar met elkaar een goed gesprek over te hebben?

[2:11:15] Dus ik heb daar mijn voet tussen de deur gezet in deze brief,

[2:11:18] en dat hebben de collega's geaccepteerd kennelijk,

[2:11:21] want deze brief is echt keurig via de ministerraad gegaan.

[2:11:24] Dus ik heb daar de voet van de minister van Middellandse Zaken

[2:11:26] tussen de deur gezet om bij iedere groei of bij iedere krimp

[2:11:31] van Rijkswerkgelegenheid, van 100 fte of meer,

[2:11:34] zeggenschap te organiseren van de minister van Binnenlandse Zaken.

[2:11:37] Dus het gesprek te hebben waarom niet in Zeeland als het gaat over groei

[2:11:41] en het gesprek te hebben waarom niet in Zuid-Holland als het gaat over krimp.

[2:11:45] Bij iedere honderd FTE of meer.

[2:11:47] Nou, dus dat is volgens mij heel erg belangrijk.

[2:11:49] Het tweede is dat wij met alle provincies een plan willen maken

[2:11:53] om te kijken welk type rijkswerkgelegenheid ben je dan eigenlijk naar op zoek.

[2:11:58] Friesland biedt dat vandaag aan, geloof ik, hè?

[2:12:00] Dat is vandaag aangeboden.

[2:12:02] Maar ook Drenthe is eigenlijk al heel ver met dat idee.

[2:12:06] En zo zijn er meer provincies die echt al best een gearticuleerd idee hebben van

[2:12:09] ja, dat type Rijkswerkgelegenheid, dat willen wij nou eigenlijk wel hebben.

[2:12:13] Dat helpt heel erg om daar een profiel in op te bouwen.

[2:12:16] Dat maakt de keuzes ook heel veel makkelijker.

[2:12:18] Mijn idee is het een beetje dat juist de provincies die er het meest karig van afkomen,

[2:12:24] dat we die met hen het eerst om tafel gaan om echt een uitgewerkt plan te hebben

[2:12:28] van doe mij maar alles wat met veiligheid te maken heeft.

[2:12:31] Zo, een beetje profileren eigenlijk van de provincie.

[2:12:37] Het derde is dat we werken met rijkshubs.

[2:12:41] En ik vind dat een heel erg lelijk woord.

[2:12:44] Niet zo lelijk als spuk, maar toch wel heel erg lelijk.

[2:12:47] Dus als u nog een mooier woord zou kunnen aanbieden, dan heel erg graag.

[2:12:51] Maar dat zijn eigenlijk een soort pleisterplaatsen,

[2:12:53] een soort ontmoetingsplekken voor ambtelijk samenzijn in de regio.

[2:12:59] Kijk, het is natuurlijk heel goed mogelijk

[2:13:01] om de helft van de week digitaal te werken

[2:13:04] en de helft van de week lijfelijk aanwezig te zijn op kantoor.

[2:13:07] Sterker nog, dat hebben we graag, want dat betekent dat we minder reiskantoren nodig hebben in Den Haag

[2:13:11] en dat scheelt een hele hoop geld.

[2:13:13] Dus dat hebben we juist graag en we zijn juist die norm,

[2:13:17] zijn we nou juist qua kantoorvoorziening hier in Den Haag sterk aan het verlagen.

[2:13:22] Dus we moedigen ook echt aan, en zeker sinds de coronatijd kan dat natuurlijk ook heel makkelijk,

[2:13:25] want we hebben daar ervaring mee opgedaan, om juist veel meer thuis te werken,

[2:13:30] of in ieder geval veel meer niet in Den Haag te werken, laten we het zo zeggen.

[2:13:33] Dat biedt ook de mogelijkheid om bijvoorbeeld mensen half time bij de provincie aan de slag te zetten

[2:13:40] en half time bij het Rijk aan de slag te zetten.

[2:13:43] Nou, dat is even een fantastische uitwisseling van kennis als je dat voor elkaar krijgt.

[2:13:47] Nou, zo hebben we inmiddels zeven hubs ingericht.

[2:13:49] nogmaals van harte aanbevolen om daar een veel mooier woord voor te bedenken,

[2:13:53] als ontmoeting plaatsen tussen rijksambtenaren,

[2:13:58] provinciale of gemeentelijke ambtenaren,

[2:14:00] maar ook als mogelijkheid om part-time lokaal te werken

[2:14:05] en part-time in Den Haag te werken,

[2:14:07] zodat je maar een deel van de week in Den Haag hoeft te zijn

[2:14:09] en een deel van de week gewoon in de regio kan zijn.

[2:14:12] Nou, op die drie manieren eigenlijk sturen we op die rijkswerkgelegenheid.

[2:14:18] Is het dan zo dat wij van plan zijn om één van de ministeries

[2:14:21] naar Drenthe te verplaatsen?

[2:14:23] Eh, nee.

[2:14:26] Dat vind ik ook... Dat zou best wel...

[2:14:29] Dan ga ik wel het woord ondoelmatig gebruiken.

[2:14:31] Dat zou ook best wel een hele ondoelmatige keuze zijn om dat nou te doen.

[2:14:34] Dat betekent namelijk ook dat er duizenden gezinnen moeten verhuizen

[2:14:38] van de ene op de andere dag, en dat is heel erg onhandig.

[2:14:41] Het betekent wel dat dat evenwicht nu van 60 procent in drandstedelijke provincies

[2:14:45] en maar 40 procent daarbuiten, dat dat evenwicht wel echt over de tijd heen

[2:14:52] echt moet veranderen. Dus het kan niet bij de geloofsbeleidenissen van de afgelopen jaren

[2:14:56] blijven. We zullen ook echt stappen moeten zetten om nieuwe rijkswerkgelegenheid in de regio te plaatsen

[2:15:02] en daar waar de Krim plaatsvindt dat in de Randstad te laten plaatsvinden. En dat zullen we echt moeten

[2:15:09] Dan de motie Bischop van Dijk.

[2:15:14] Die gaat dus over de versterking van de rol van de minister.

[2:15:16] Kijk, we zitten dus wel met dat grondwetsartikel en dat wilde ik maar wel overeind laten.

[2:15:21] Want als we de grondwet gaan wijzigen, is dat de allerlangzaamste weg naar succes.

[2:15:25] Dus dat is de reden dat we hebben gezegd, nou die minister moet daar een voet tussen de deur hebben.

[2:15:32] Maar dat hoeft niet per se in de vorm van een grondwetswijziging.

[2:15:35] Dus je kunt ook best...

[2:15:38] Je zult wel een beetje een stevige minister van Binnenlandse Zaken uit moeten zoeken,

[2:15:41] maar dat komt vast wel goed.

[2:15:43] Je zult gewoon je er als minister van Binnenlandse Zaken tegen aan moeten bemoeien

[2:15:46] en tegen je collega's moeten zeggen,

[2:15:47] joh, jij moet nou zoveel bezuinigen of jij moet nou zoveel groeien.

[2:15:50] En ik heb wel een idee over waar dat kan,

[2:15:52] daar heb ik namelijk hele goede afspraken over gemaakt met de provincies.

[2:15:55] En ik zal je aanwijzen waar dat kan.

[2:15:58] En dat is ook een kwestie van een minister die zo'n rol goed uitspeelt in de ministerraad

[2:16:03] en vervolgens een Kamer die daar ook kritisch op is.

[2:16:07] En dat zult u best zijn.

[2:16:09] Een Kamer die daar vervolgens ook kritisch is in de beoordeling van die minister.

[2:16:19] Welke diensten en rijksonderdelen heb ik al op het oog en welke regels?

[2:16:25] Ik heb daar net iets over gezegd, zeg ik in de richting van mevrouw Zeedijk.

[2:16:28] Maar eigenlijk is het zo dat we nu niet zozeer een kaartje hebben ofzo met...

[2:16:32] Het is dat onderdeel van het CIB dat daarnaartoe gaat,

[2:16:36] of dat onderdeel van het CBR dat daarnaartoe gaat.

[2:16:39] Maar dat we eigenlijk generiek zeggen,

[2:16:40] iedere keer als er sprake is van een groei of een krimp van 100 fte of meer,

[2:16:44] is de minister van Middellandse Zaken aan zet

[2:16:47] om met de betreffende collega te kijken waar het zou kunnen.

[2:16:51] En dat biedt, denk ik, iets meer mogelijkheid.

[2:16:54] En ga er maar vanuit dat het stroef gaat in het begin.

[2:16:57] En ga er ook maar vanuit dat er in het begin

[2:16:58] misschien ook ondernemingsraden zich er tegen zullen verzetten.

[2:17:00] Dus dat is allemaal niet makkelijk of zo.

[2:17:03] Dat wil ik ook helemaal niet zeggen.

[2:17:07] Maar ik denk wel dat het gewoon moet gebeuren.

[2:17:10] Nogmaals, de scheve verhoudingen waar u allemaal op heeft gewezen,

[2:17:12] dat is eigenlijk gewoon waar.

[2:17:15] En dat heb ik ook eigenlijk al beantwoord in de richting van de heer Vlag.

[2:17:20] Die wees op Zeeuwse 1 procent en dat is volgens mij terecht.

[2:17:28] Nou dan Drenthe. Waarom wordt er niet meer gedaan van Drenthe? Nou, in Drenthe gebeurt

[2:17:33] eigenlijk al best wel veel. Dat is eigenlijk het gevolg van het voornemen om daar met Defensie

[2:17:38] weg te trekken in Assen. Dat komt toch zeker zomaar niet, vond de commissaris en daar had

[2:17:42] ze gelijk in. En daar hebben we heel indringend mee gesproken. En nu zijn we eigenlijk in

[2:17:46] een heel ander gesprek geraakt, namelijk Defensie blijft daar wel. En hey, zouden er eigenlijk

[2:17:51] niet veel meer veiligheidsopleidingen bijvoorbeeld ook aan toegevoegd kunnen worden.

[2:17:55] Dus Drenthe is echt een provincie die zegt, ja, doe ons die veiligheidsonderdelen maar.

[2:17:59] Dat dat spreekt ons wel aan.

[2:18:00] Laat ons maar een provincie zijn die zich met name richt op de veiligheidsonderdelen

[2:18:03] van de Rijksoverheid.

[2:18:05] En dat is eigenlijk een heel mooi gesprek.

[2:18:06] Die zijn ook al best ver ook in hun, in hun verdeels, in hun, in hun profiel eigenlijk.

[2:18:13] En zo is er ook vorig jaar een Rijkshub geopend in Assen. Heb je hem weer?

[2:18:17] Nogmaals, beter woord graag.

[2:18:20] Dat was het, voorzitter.

[2:18:22] Dank aan de minister voor het beantwoorden in het derde blok.

[2:18:27] Dat was het laatste blok, dus we gaan nog even kijken of er vragen vanuit de leden zijn.

[2:18:31] Mevrouw Van Dijk en mevrouw Kammergaan.

[2:18:33] Dan gaan we dat doen en dan gaan we daarna door voor de tweede termijn aan de kant van de Kamer.

[2:18:37] Mevrouw Van Dijk, gaat uw gang.

[2:18:38] Dank u wel, voorzitter.

[2:18:38] Eigenlijk is het een vraag die collega Vlag ook stelde, want in de motie staan heel specifiek een aantal provincies benoemd.

[2:18:45] wordt er wel met meer nadruk naar gekeken, aangezien die in die motie nadrukkelijk zijn benoemd

[2:18:51] als van, hier zal wel aandacht gevoerd moeten zijn en die motie ook aangenomen is.

[2:18:54] O jee, de minister. En aangenomen moties worden we achter hem uit te voeren. Dus zo is het wel.

[2:19:02] Nou, ja, kijk, ik heb niet meer excuus. U betrapt me nu ook dat ik niet meer exact weet

[2:19:08] welke provincies allemaal de groetjes werd gedaan met deze motie. Maar ik weet nog wel

[2:19:13] dat Drenthe daar onderdeel van was. Ik meen ook Friesland en daar zijn we nu juist mee bezig.

[2:19:19] En zo kijken we eigenlijk naar al die provincies die nu het minst bedeeld zijn. Ik vermoed een

[2:19:24] beetje dat dat ook de provincies zullen zijn die ook genoemd zijn in de motie. 60% zit dus

[2:19:30] in de drie Randstad-provincies, 40% daarbuiten, maar van die 40% daarbuiten is weer Gelderland

[2:19:37] en Brabant het meest bedeeld. Dus zul je al die provincies die niet Gelderland en Brabant zijn

[2:19:42] en die niet, ook de Randstad zijn, die zullen het meest aan de orde moeten komen.

[2:19:47] En daarmee zullen we het eerst om tafel gaan van welk profiel zoeken jullie nou

[2:19:50] en welk type Rijkswerkgelegenheid zoeken jullie nou?

[2:19:53] En dan denk ik dat ik vrij dicht in de buurt ben van het rijtje van de provincies

[2:19:55] die ook in de motie zullen zijn genoemd.

[2:19:57] Het is toch een beetje een ratend plaatje zo, maar volgens mij komt het goed.

[2:20:01] Ik kijk namelijk naar mevrouw Kammergaan van de VVD voor nog een vraag.

[2:20:05] Ja, dank voorzitter. Ik had nog één openstaande vraag,

[2:20:06] toch nog even ter bevestiging nog een nieuwe vraag.

[2:20:09] Maar de openstaande vraag is meer bijvoorbeeld in Drenthe

[2:20:11] loopt er ook dus al zo'n traject. Ik ga er dan toch nog even de bevestiging van uit dat dat niet moet

[2:20:15] wachten op een breder programma. Ik zat even te dubbel checken, oké mooi. En dan had ik nog over die

[2:20:22] rijkswerkgelegenheid de vraag van, in het vorige debat hebben we het ook nog gehad over naar de

[2:20:26] arbeidsvoorwaarden kijken, zodat, om het ook echt makkelijker te maken. Ik hoef daar nu niet meteen

[2:20:29] een antwoord op of dat al gedaan is, maar ik zou dat toch nog wel willen blijven vasthouden. Want

[2:20:32] zeker als je echt iets verder woont, dan is misschien één dag op en neer naar Den Haag

[2:20:35] best een investering. En dan zou het ook mooi zijn dat bijvoorbeeld in de arbeidsvoorwaarden zit dat

[2:20:39] zodat je een overnachting kunt hebben, zodat je meteen twee dagen kunt doen.

[2:20:42] Dat soort dingen. Het hoeft niet dit voorbeeld te zijn,

[2:20:44] voorzitter, maar vind ik op zich, zou ik wel willen vasthouden.

[2:20:48] En als laatste dan nog, hoe stimuleren we ook dat in die rijkshubs,

[2:20:51] ik gebruik het dan toch nog maar even, niet alleen maar de mensen vanuit de regio

[2:20:54] gaan zitten, maar ook af en toe dan iemand vanuit de Randstad die wel bij het rijkwerk

[2:20:56] daar ook gaat zitten.

[2:20:59] Drie interrupties, drie vragen in één zou ik bijna willen zeggen.

[2:21:01] De bevestiging klopt helemaal.

[2:21:03] Dus we gaan niet hiermee iets wat al mooi is en goed gaat verstoren.

[2:21:08] Integendeel, dat is eigenlijk gewoon ter ondersteuning daarvan.

[2:21:10] Twee is, die arbeidsvoorwaarden, dat verschilt ook weer een beetje

[2:21:15] per departement, maar er wordt juist rekening mee gehouden.

[2:21:19] Ik ken voorbeelden in ieder geval dat er gewoon een vergoeding geldt

[2:21:21] voor overnachtingen, et cetera.

[2:21:23] Dus die voorbeelden, die zijn er ook wel.

[2:21:25] Derde is, toch niet alleen maar ambtenaren vanuit de regio

[2:21:29] in die rijkshub, nee, juist ook rijksambtenaren

[2:21:34] die daar komen werken.

[2:21:35] Ik weet dat bijvoorbeeld daar waar vanuit de programmadirectie

[2:21:39] van elke regio telt en van de regiodeals met regio's wordt overlegd, gebeurt dat juist daar.

[2:21:44] En ook als er meerdere dagen wordt gewerkt in zo'n regio, aan zo'n regioplan, gebeurt dat juist daar,

[2:21:48] als er een rijkschap in de buurt is. Dus we gebruiken hem zelf ook volop. Dus zeer eens.

[2:21:54] Dank u wel.

[2:21:56] Een korte vraag nog aan mevrouw Van der Graaf.

[2:21:58] Ja, dank u wel. Anders ga ik me een tweede termijn stellen en dat vind ik ook een beetje zonde.

[2:22:01] De motie-krul, de uitvoering, die heb ik of gemist of die is niet beantwoord.

[2:22:06] Die heeft u gemist. Ja, in het eerste blok zat die.

[2:22:10] En wat was het antwoord, wil u weten?

[2:22:12] Dan pak ik hem er weer even bij.

[2:22:15] Nee, dat ging over het regiofonds toch?

[2:22:16] Ja, gemeenschapsfonds.

[2:22:18] Ja, kijk, op dit moment werken we dus die aanpak Elke regio telt uit.

[2:22:24] Er zijn een aantal provincies die heeft zelf gekozen voor zo'n regiofonds.

[2:22:28] In die uitwerking van die tien regio's, dus de tweede actielijn van die aanpak voor de regio's,

[2:22:33] In die tweede actielijn daar zit dus het gesprek met de regio.

[2:22:38] Wat zou nou helpen om hier van nakie te komen, om die negatieve spiraal te doorbreken?

[2:22:45] En daar kan het zo zijn dat een regiofonds wordt genoemd, maar ook zoals ik destijds

[2:22:49] al in de appreciatie aangaf in de richting van de heer Krul bij deze motie, de motie

[2:22:54] was ook niet gedekt vooralsnog.

[2:22:57] En daar heb ik ook uitgeconcludeerd dat het niet mijn werk was om een fonds nu in te

[2:23:03] waar de regio's uit zouden kunnen putten.

[2:23:06] Alleen wat ik wel wil doen met regio's, om te kijken,

[2:23:09] zou hier het vullen van een regiofonds, zou dat hier helpend kunnen zijn.

[2:23:13] Dus op die manier ben ik bezig met de uitvoering van deze motie.

[2:23:18] Dank u wel. Mevrouw Koekoek.

[2:23:20] Dank, voorzitter. Ik heb volgens mij ook nog één vraag die openstaat,

[2:23:23] namelijk ik had een vraag gesteld over de mogelijkheid van conversatie

[2:23:27] of de gemoedkoming voor grenswerkers die de Tozo hebben misgemaakt.

[2:23:31] Die vraag stond inderdaad nog open.

[2:23:34] Ik meen dat dat heel ingewikkeld is, want er krijg je allerlei discussie over,

[2:23:38] maar wie dan wel? Wie valt er dan wel en wie valt er dan niet onder?

[2:23:41] En dat lijkt mij eerlijk gezegd zoveel uitvoeringsverdriet te organiseren

[2:23:44] dat ik er eigenlijk niet eens aan zou willen beginnen.

[2:23:47] En daarnaast is het natuurlijk ook al best een tijd weer geleden

[2:23:51] dat die DOZO-regeling überhaupt actief was.

[2:23:53] Om daar nu nog tot een compensatie te besluiten, vind ik ook wel vergaan, hoor.

[2:23:58] Dus eigenlijk zien we er niet zo heel erg overheen, zeg ik in alle vriendelijkheid.

[2:24:02] en ik hoop dat u dat volgt.

[2:24:11] Dank u wel.

[2:24:12] Even de microfoon aanzetten.

[2:24:14] Volgens mij zijn dan alle vragen in deze

[2:24:19] eerste ronde

[2:24:20] is tenminste aan de kant van het kabinet dan

[2:24:22] beantwoord.

[2:24:24] Dan kijk ik even naar de leden of er ook

[2:24:25] behoefte is aan een tweede,

[2:24:27] het spreekt uit in de tweede termijn.

[2:24:34] Ik hoor

[2:24:36] heel kort hoor ik,

[2:24:37] dat is sowieso goed.

[2:24:39] Ja, ik bedien u met uw wensen. U heeft sowieso 1 minuut 20, dat is al wat korter.

[2:24:45] Nou, hartstikke goed, dan gaan we dat gewoon zo doen.

[2:24:47] Dan geef ik het woord aan u voor de tweede termijn. Mevrouw Asjouk, u gaat de gang.

[2:24:51] Dank, voorzitter. Ik wil eerst starten met te zeggen dat ik de betrokkenheid en de verhalen en de energie van deze minister echt wel ga missen.

[2:25:00] Dus dat wilde ik wel even aangeven.

[2:25:02] Helder verhaal ook voor de minister op betrekking tot de spiraal van steeds meer minder voorzieningen

[2:25:07] En ja, spiraal doorbreken, tijd nodigen, dat heeft Tijdnacht ook aangegeven.

[2:25:12] Dat begrijp ik ook heel erg, maar ik begrijp ook...

[2:25:15] dat als je vandaag niet zaait, dan oogst je morgen ook niet.

[2:25:19] En om te zaaien heb je dus ook gewoon langjarige aanpak nodig...

[2:25:22] in die regio, in die wijken.

[2:25:24] En die borging is ook ontzettend belangrijk.

[2:25:27] Gemeenten werken gewoon elke dag keihard...

[2:25:30] samen met andere maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen...

[2:25:33] om te zorgen dat die leefbaarheid, dat die vergroten wordt.

[2:25:38] En ik ben er ook echt heel erg van overtuigd dat het ook werkt

[2:25:41] aan het herstel van vertrouwen bij onze inwoners.

[2:25:43] En wat mij betreft zouden we meer moeten werken aan die rust,

[2:25:46] regelmatig rijenheid, volgens mij zei u dat zelf ook.

[2:25:51] Blij ook dat u aangeeft dat we toe moeten in een langjaar gestructureerd programma.

[2:25:57] En u gaf ook aan van ja, dat kan zich vertalen in geld,

[2:26:00] maar het kan ook op een andere manier zich vertalen.

[2:26:03] Ik moet daar toch even wat langer op kouwen.

[2:26:05] Ik wil daar wel verder wat mee.

[2:26:06] Dat zou dus wel betekenen een twee minuten debat om daar op terug te komen.

[2:26:13] En ook in betrekking tot jongeren.

[2:26:16] Dank u wel.

[2:26:17] Mevrouw Zeedijk, NEC.

[2:26:19] Ja, want ik wilde toch ook even de minister bedanken voor ook zeker af en toe de strategische

[2:26:25] noot in het geheel en het grote plaatje in de achtergrond.

[2:26:28] Als nieuw Kamerlid is dat toch heel fijn om dat ook mee te pakken.

[2:26:31] Of het ging over die bestuurlijke vernieuwingen of taakdifferentiatie bij gemeenten of over de

[2:26:38] Rijkswerkgelegenheid. Het was goed om de achtergrond ook even goed te horen.

[2:26:41] Ik ben ook heel blij dat de minister ziet dat ook in het hoofdpleinakkoord de continuïteit van het

[2:26:49] beleid getracht is verder te trekken, want dat was ook zeker de inzet van ons van Nieuw Sociaal

[2:26:55] contract. Dat hebben we ook zeker met de fractie afgelopen weken breed gedaan, niet alleen met

[2:27:02] Eddie van Heijmen aan de onderhandelingstafel, maar zeker ook bijvoorbeeld met mijn collega

[2:27:06] Onger van Dijk van Woordvoerder INW of Merleen Welzijn van Wonen en ikzelf als Economische Zaken.

[2:27:14] Dus dat is zeker goed gezien en daar gaan we zo mee door.

[2:27:20] Ja, dank u wel. Mevrouw Van Dijk, namens CDA.

[2:27:23] Ja, dank u wel.

[2:27:25] Inderdaad.

[2:27:25] Ja, dank u wel.

[2:27:26] Voorzitter, dank voor de reactie op te gaan nadenken.

[2:27:30] Hoe kunnen we nou alles wat we leren met betrekking tot die kansen gaan goed gaan ontsluiten?

[2:27:34] Ik denk echt dat we daar gewoon op termijn veel aan gaan hebben, over en weer.

[2:27:39] Dan inderdaad ook vanuit mij veel complimenten voor deze minister en zijn intrinsieke betrokkenheid bij de regio's,

[2:27:45] Die heeft hij gewoon.

[2:27:46] En ook dat hij, want zo ken ik hem ook, dat hij er niet voor schroomt om zijn voet tussen

[2:27:51] de deur te zetten en daarbij ook niet bang is om zijn schoenen te beschadigen.

[2:27:58] We lachen er een beetje om, maar ik bedoel wel mee van hij is gewoon echt wel bereid om

[2:28:02] ver te gaan om dingen te bereiken en daar heb ik veel waardering voor, dankjewel.

[2:28:08] Ik hoorde de minister hier in mijn oor zeggen dat hij veel schoenen versleten heeft.

[2:28:11] Maar hij heeft een voorraadje, dus het komt goed.

[2:28:14] De mevrouw Koekoek, uiteraard.

[2:28:16] Dank u voorzitter.

[2:28:17] Ook van mijn kant veel dank aan deze minister.

[2:28:20] Uiteraard ook voor het debat en via uw voorzitter ook aan de ondersteuning voor de beantwoording,

[2:28:24] maar zeker ook gewoon voor de inzet van deze minister.

[2:28:27] Kijk, het is natuurlijk een beetje gek om toezeggingen en zaken te vragen op het moment dat je weet

[2:28:31] dat je eigenlijk een beetje aan het afronden bent, maar ik heb eigenlijk nog geen alternatieve route.

[2:28:35] Dus ik ga toezeggingen of zaken aanbrengen terwijl ik weet en ik hoop dat de andere mensen

[2:28:41] meeluisteren en daar constructief iets mee doen.

[2:28:42] Een punt dat ik wil opbrengen.

[2:28:44] De minister gaf terecht aan het schakelpunt dat we nu hebben in de grensregio's gericht op de Nederland-Vlaamse of Nederlands-Belgische grens.

[2:28:50] En ik zou graag zien dat je zo'n zelfde schakelpunt krijgt voor de Nederlands-Duitse grens.

[2:28:54] Dus daar zou ik het mooi vinden als dat verder structureel kwam.

[2:29:01] Ik zie druk overleg. Dus misschien komt er straks een heel positief antwoord terug.

[2:29:06] En een tweede punt. Ik begrijp heel goed wat de minister zegt als het gaat over de Tozo.

[2:29:09] En het is een beetje tijden geleden. Het is uitvoerbaar en erg ingewikkeld tegelijk.

[2:29:12] Voor mensen die daar natuurlijk nadeel aan hebben ondervonden,

[2:29:15] is het nog niet heel lang geleden, dus mijn oproep is toch

[2:29:18] of we kunnen zoeken naar een manier...

[2:29:20] Ik snap dat het ingewikkeld kan zijn, maar ook na een aantal jaren

[2:29:23] kan dat voor mensen, denk ik, een goed...

[2:29:26] Het doet goed en het rechtvaardigheidsgevoel dat ons daar extra voor inzet.

[2:29:30] Dus die oproep doe ik ook. Dank, voorzitter.

[2:29:32] Ja, dank u wel. En u snijdt natuurlijk ook een goed punt aan

[2:29:35] als het gaat over dat de minister waarschijnlijk nog kort in functie zal zijn.

[2:29:38] Dus aan wie vraagt u de toezegging?

[2:29:40] aan de huidige minister, aan de nieuwe minister.

[2:29:42] Dat geldt ook voor mevrouw Chacon natuurlijk voor het twee minuten debat.

[2:29:44] U gaat er zelf over als commissie natuurlijk.

[2:29:46] Dat zal dan over een paar weken plaatsvinden, dat twee minuten debat.

[2:29:49] Dus dat is nog even ter overweging om daar even goed over na te denken.

[2:29:52] Wilt u die moties aanbieden aan deze minister?

[2:29:55] Of wilt u dat aan de opvolger doen?

[2:29:59] Het staatsrecht voorziet u natuurlijk in.

[2:30:01] Maar het is aan u als commissie.

[2:30:02] Maar ik wil het toch als overweging meegeven.

[2:30:05] U wilt daar nog een opmerking over maken?

[2:30:07] Eerder een vraag stellen, want op het moment dat ik hierom een toezegging zou vragen,

[2:30:11] om even een beetje de moties binnen de berg te houden,

[2:30:14] dan kan ik dat toch niet aan een toekomstig minister doen, denk ik.

[2:30:17] Nee, maar dat gaat natuurlijk over naar de volgende minister.

[2:30:21] Dat wordt overgedragen.

[2:30:23] De heer Vlag, gaat uw gang.

[2:30:25] Ja, voorzitter. Deze minister gelooft in de kracht van regio's en werkt daar ook keihard aan.

[2:30:30] Dus daar ben ik hem ook ontzettend dankbaar voor.

[2:30:32] En dan is het extra zuur eigenlijk het besef dat dit het laatste regio-debat is wat we met deze minister hebben.

[2:30:38] Dus ik overweeg serieus om een nationaal uitzwaai-moment van regio's te organiseren.

[2:30:45] Ik kan het niet beloven. Het is nog geen toezegging.

[2:30:48] Drie punten kort, voorzitter.

[2:30:51] Elke regio verschilt. Blijft dat vooral vasthouden ook in het beleid?

[2:30:55] Want op het moment dat we de Randstad als geheel zien,

[2:30:58] dan zullen we de onder de minister populaire fietsregio Alblas-Verwaard

[2:31:02] bijvoorbeeld echt over het hoofd zien.

[2:31:04] Dat is een andere regio dan de Amsterdam Metropoolregio.

[2:31:07] Dus ook iets als de Randstad moeten we ook zeker in blijven differentiëren.

[2:31:11] Tweede punt, ik kom toch nog even terug op dat langjarig commitment,

[2:31:15] dat schouder aan schouder staan.

[2:31:17] Ik denk toch dat dat een rode draad zou moeten zijn in het regiobeleid.

[2:31:20] Elke regio zou moeten kunnen rekenen op een langjarig commitment,

[2:31:24] Omdat ik heb echt gezien hoe ten tijde van die deals de liefde tussen gemeenten in regio's opbloeide.

[2:31:30] Letterlijk.

[2:31:31] Het was ook extra symbolisch dat de toekenning van de regio deal ook plaatsvond op 14 februari.

[2:31:36] Nou, dat onderstreepte dat nog maar eens.

[2:31:38] Dat was Valentijnsdag.

[2:31:39] En wat je dan ziet op het moment dat zo'n deal afgerond is.

[2:31:42] Kent het korte horizon, een jaar of drie.

[2:31:44] Loop je het risico dat die liefde weer wat afkoelt.

[2:31:47] En nou ja, die langjarigheid zou dat kunnen afremmen.

[2:31:50] En dan breng ik me bij mijn derde punt.

[2:31:53] Dat verklaart, denk ik, waarom ik ervoor pleit

[2:31:55] om een deel van de financiering aan gemeenten

[2:31:59] af te zonderen voor regionale ontwikkeling.

[2:32:01] Niet per se voor takendifferentiatie,

[2:32:03] maar wel voor juist die taken die de regio als geheel opstuwen

[2:32:06] in de Vaarde Volkeren, die je als regio ook dwingen om samen te werken.

[2:32:10] Daar had de minister het ook over. Dat moeten we afdwingen.

[2:32:12] En hoe kun je dat beter doen dan als er een pot geld te verdelen is?

[2:32:15] Dus liefde tussen gemeenten gedijt nou eenmaal goed op Rijksmiddelen.

[2:32:20] Tot zo.

[2:32:21] Dank u wel.

[2:32:22] Mevrouw Kramer, VVD.

[2:32:24] Ja, dank.

[2:32:25] En laat ik me dan ook aansluiten bij de complimenten aan deze minister voor zijn toonloze energie

[2:32:29] en daar ook dan toch wel de ambtenaren aan toevoegen.

[2:32:31] Want in die end, en ik denk dat is ook wel weer een geruststellende gedachte altijd, dat

[2:32:35] ambtenaren blijven over het algemeen, dus aan hun inzet hebben we ook weer in de technische

[2:32:39] briefing gemerkt, zal het niet liggen ook op dit thema.

[2:32:42] Ik denk ook dat het gewoon toch echt wel een mooi voorbeeld is waarin we en de bestuurslagen volgens mij goed met elkaar samen hebben gewerkt, maar ook wij als Kamer.

[2:32:49] En we hebben allemaal nuanceverschillen, denk ik, op dit thema, maar de grote lijnen die delen we gewoon.

[2:32:53] Dus ook dat vind ik op een onderwerp als dit een geruststellende gedachte.

[2:32:57] En daarbij hielp ook het rapport Elke regio telt.

[2:32:59] En dan maar even om de analogieën van Zeeland in een andere agenda item op de agenda nog maar even te benoemen.

[2:33:04] Hebben we dan ook een beetje de wind in de zijde gekregen op dit onderwerp, zullen we dan maar zeggen.

[2:33:11] We gaan daarmee gelijk door naar de tweede termijn aan de kant van de minister.

[2:33:16] Dank. Nog een aantal accenten en ook allerlei hele vriendelijke woorden.

[2:33:21] Dank daarvoor. Maar we hebben nog vier weken.

[2:33:23] Daar wil ik ook geen afscheidsjournee van maken.

[2:33:26] We hebben nog vier fantastische weken voor de boeg.

[2:33:28] En die gaan we ten volle benutten.

[2:33:30] En daarna is het natuurlijk ook waar.

[2:33:31] Rozen verwelken en schepen vergaan en ministers ook.

[2:33:35] Maar de ambtenarij blijft altijd bestaan.

[2:33:36] en daarnaast voorziet natuurlijk het staatsrecht in deze overgangsperiode.

[2:33:40] Dus alles wat ik sta toe te zeggen, dat doe ik namens het kabinet.

[2:33:43] En er is altijd een kabinet, er is altijd een minister van Binnenlandse Zaken

[2:33:47] en ook de volgende minister van Binnenlandse Zaken

[2:33:49] kunt u houden aan de door mij gedane toezegging

[2:33:51] en aan de motie die een meerderheid heeft in het parlement.

[2:33:56] En als hij van plan was om die motie dan niet uit te voeren,

[2:33:59] moet hij zichzelf daarover verantwoorden

[2:34:00] en vervolgens staat u weer alle parlementaire middelen ter beschikking

[2:34:04] om hem daartoe te brengen of haar daartoe te brengen.

[2:34:06] Dus volgens mij voorziet het staatsrecht in dit in dit in dit euvel.

[2:34:10] Maar ik vond wel vriendelijke woorden dat dan weer wel.

[2:34:12] En nogmaals, we gaan die vier weken dus totaal benutten.

[2:34:18] Het dreigt dus een twee minuten debat en daar zie ik naar uit.

[2:34:21] En misschien een paar accenten nog.

[2:34:26] Langjarig die langjarige

[2:34:29] betrokkenheid die mevrouw Chacor ondersteedt, daar ben ik het totaal mee eens.

[2:34:32] Heel erg mee eens. Dat zullen we echt moeten doen.

[2:34:35] Het borgen van de dingen die incidenteel in gang zijn gezet,

[2:34:39] maar je wel een structureel effect van verwacht,

[2:34:41] omdat je er nu eenmaal veel belastinggeld aan op hebt gemaakt

[2:34:43] en omdat het nu eenmaal noodzakelijk was om het te doen.

[2:34:45] Ja, zo willen we gewoon de hele aanpak van die regio deals

[2:34:48] en ook de voortzetting daarvan, willen we op die manier vormgeven.

[2:34:54] Mevrouw Sedek onderstreept die continuïteit en dat vind ik van belang.

[2:34:57] En die continuïteit, die draagt u ook.

[2:34:59] Dus die continuïteit hoort bij ons natuurlijk te zitten.

[2:35:01] Die continuïteit zit in de aanpak en de samenwerkingsrelatie

[2:35:04] met regio's die we aangaan, maar die continuïteit die borgt u ook,

[2:35:08] door als een bok op de harverkist te blijven zitten

[2:35:11] in de manier waarop het kabinet zich verhoudt tot regio's.

[2:35:13] Door alles wat er in het nieuwe regeerakkoord staat

[2:35:16] ook daadwerkelijk ter harte te nemen en erop toe te zien

[2:35:18] dat het ook daadwerkelijk in uitvoering wordt gebracht.

[2:35:20] Dus die continuïteit, die moeten we met elkaar dragen.

[2:35:24] Wat ik in ieder geval zal doen ten behoeve van die continuïteit

[2:35:26] is zorgen dat ik niet alleen rennend het stokje overdraag,

[2:35:30] maar ook warm overdraag wat we hier met elkaar hebben

[2:35:33] tot stand gebracht in de afgelopen jaren, want volgens mij biedt dat echt een andere manier

[2:35:39] waarop het Rijk zich aan het verhouden is tot regio's dan in de jaren daarvoor.

[2:35:47] Dan de lessen trekken uit die kansenagenda's die mevrouw Van Dijk benadrukt, zeker, zeer

[2:35:51] me eens, de schakelpunten waar mevrouw Koekoek aandacht voor vraagt, die zijn er nu in de

[2:35:57] Nederlands-Vlaamse verhoudingen, wij hebben dat al op tafel gelegd ook in de Nederlands-Duitse

[2:36:02] verhoudingen en daar bestaan ook wel vergelijkbare initiatieven maar men

[2:36:06] zegt, men is daar zelf nog niet onmiddellijk woest enthousiast voor het

[2:36:09] idee van een one size fits all, van nou moeten jullie ook allemaal een

[2:36:13] schakelpunt. Nou hoe dan wel, geef ons even de

[2:36:17] ruimte om daarop terug te komen maar we willen wel graag ook de ruimte

[2:36:22] hebben om daar wellicht een net iets ander accent te kiezen als dat daar dan

[2:36:26] beter past. Dus laat ons daar eventjes op puzzelen, daar komen we graag op terug.

[2:36:30] Die Dozo, ik vrees dat we daar een beetje verschillend tegenaan blijven kijken, maar

[2:36:37] dat moet ook af en toe kunnen.

[2:36:39] De heer Vlag ben ik het zeer mee eens, die Randstad, dat is natuurlijk niet één amorfe

[2:36:45] regio, helemaal niet zelfs.

[2:36:46] Binnen die Randstad, binnen de provincie Zuid-Holland, heb je grootstedelijke regio's, maar je hebt

[2:36:51] ook buitengewoon landelijke regio's juist, of plattelandsachtige regio's, waar het inderdaad

[2:36:57] fantastisch vies is.

[2:36:57] En laat dat alsjeblieft zo blijven.

[2:36:58] Dus je mag nooit iets veranderen aan de alblasterwaard en aan de krimpenerwaard,

[2:37:03] want daar fietst het zo heerlijk.

[2:37:07] En het langjarig commitment ben ik het zeer mee eens.

[2:37:10] 14 februari is overigens ook de verjaardag van Mark Rutte.

[2:37:14] Dat zal er ook mee te maken hebben.

[2:37:17] Maar dat langjarig commitment ben ik het zeer mee eens.

[2:37:19] Ik vind de denklijn om een deel van het budget regionaal,

[2:37:25] voor regionale ontwikkeling in te zetten,

[2:37:27] vind ik een buitengewoon interessante.

[2:37:30] En ook een hele gewaagde,

[2:37:32] want dat is wel echt een vorm,

[2:37:34] je moet hem willen doordenken,

[2:37:35] het is echt een vorm van bestuurlijke vernieuwing,

[2:37:37] weet u dat zeker, dat de SGP voor bestuurlijke vernieuwing is?

[2:37:41] Maar,

[2:37:42] nog los van dat grapje, het is ook echt

[2:37:44] iets wat je heel goed moet willen doordenken,

[2:37:46] omdat het wel samenhangt

[2:37:48] met ook andere keuzes die je maakt in relatie

[2:37:50] tot taakdifferentiatie, in relatie tot wie doet

[2:37:51] eigenlijk wat in dat lokale domein.

[2:37:54] En ik vind dat

[2:37:55] dat we daar intelligenter over kunnen nadenken dan alleen maar

[2:37:58] we decentraliseren en vervolgens is het aan de gemeente om al die taken te doen

[2:38:02] die we ze nu allemaal hebben opgedragen.

[2:38:04] Daar zou je echt ook een meer gedifferentieerde en intelligentere

[2:38:07] aanpak op los kunnen laten dan we denk ik tot op heden hebben gedaan.

[2:38:10] Dus dat lijkt me echt een thema ook voor de komende jaren.

[2:38:14] Voorzitter, dank. Dat brengt mij aan het einde van de tweede termijn.

[2:38:21] Hartelijk dank.

[2:38:22] Dan gaan we redelijk in ter afronding van dit debat.

[2:38:26] Dan hebben we nog een aantal administratieve zaken te regelen.

[2:38:30] Allereerst wil ik zeggen dat het lid Chacor, namens het GroenLinks Partij voor de Arbeid,

[2:38:34] een twee-minuten-debat heeft aangevraagd.

[2:38:37] En er is één toezegging genoteerd.

[2:38:40] Dat de Kamer ontvangt een brief over de mogelijkheden voor schakelpunten

[2:38:42] bij de Nederlands-Duitse grensregio.

[2:38:45] Dat is een toezegging aan het lid Koekoek van Volt.

[2:38:47] Ja, aparte brieven. Misschien kunnen we die wel onderscheiden.

[2:38:50] Termijn?

[2:38:52] Wij hengen natuurlijk altijd naar een termijn.

[2:38:54] Ik weet niet of dat binnen vier weken kan, maar...

[2:38:55] Nou, kijk, ik heb misschien dat ik ook wel, maar dat was dan een slip of de tong,

[2:39:00] ook wel eens heb beloofd voor de zomer dat die aanpak, elke regio telt, er zou komen.

[2:39:06] Laat ik er nu van maken omstreeks de zomer.

[2:39:09] Dan heb je toch tot oktober de tijd namelijk.

[2:39:11] En dat gun ik die opvolger dan ook wel.

[2:39:15] En als ik nou dus die aanpak voor vitale regio's, laten we maar eventjes zo noemen als werktitel.

[2:39:22] Als ik nou aan die opvolger meegeef dat hij daar ook het antwoord moet geven op de vraag van mevrouw Koekoek,

[2:39:27] dan kunnen we dat bij die gelegenheid ook onderbrengen.

[2:39:31] Dat leidt nog tot een vraag bij mevrouw Van Dijk.

[2:39:34] Een andere.

[2:39:38] Omstreeks de zomer.

[2:39:39] Zo staat het genoteerd.

[2:39:40] Mevrouw Van Dijk.

[2:39:42] Dankjewel, voorzitter.

[2:39:43] En ik dacht eigenlijk, met betrekking tot de kansenagenda's had ik dat ook wel gezien als een soort toezegging

[2:39:47] dat er iets mee zou gebeuren.

[2:39:48] En ik vind het gewoon te flauw om daar een motie over in te dienen.

[2:39:51] Dus het zou mooi zijn als we dat kunnen vangen.

[2:39:54] In de programmatische aanpak voor de regio's zullen we ook die meenemen.

[2:39:57] En ook die volgt dus omstreeks de zomer.

[2:40:00] Dan noteren wij dat nog even.

[2:40:02] Helemaal goed, dan zijn we aan het eind gekomen van dit commissie debat.

[2:40:06] Ik wil de minister bedanken met de

[2:40:08] ondersteuning voor de komst naar de Kamer en de beantwoording aan de leden.

[2:40:12] Ik wil de leden bedanken voor hun aanwezigheid en hun vragen.

[2:40:15] En uiteraard natuurlijk het publiek op de

[2:40:17] op de tribune uit alle regio's van Nederland zou ik willen zeggen

[2:40:21] dank voor jullie komst en ook de mensen die dit dus op afstand hebben gevolgd

[2:40:24] en uiteraard ook dank aan de ondersteuning. Ik sluit het commissie-debat, dank u wel.