Zoönosen en dierziekten

[0:00:00] Vaste Commissie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

[0:00:03] Het gaat vandaag over zoonozen en dierziekten.

[0:00:06] En voor degenen die het niet weten, zoonozen zijn dierziekten die op de mens overdraagbaar zijn.

[0:00:11] Ik heet allereerst van harte welkom de mensen op de publieke tribune,

[0:00:15] ook de mensen die thuis kijken en luisteren via het digitale kanaal.

[0:00:18] Ook de minister voor Medische Zorg en de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

[0:00:24] En het zal de laatste keer zijn, leden, dat deze minister in ons midden is.

[0:00:29] De meeste mensen, al hier, moeten niet te zwaren.

[0:00:38] U zit veilig, u zit veilig.

[0:00:43] Dus laten we het debat, zeker voor de laatste keer met onze minister, gewoon waardig en vriendelijk verlopen.

[0:00:50] Voor zover dat mogelijk is ook.

[0:00:53] Ik stel voor dat de leden een spreektijd krijgen van vijf minuten per fractie en vier interrupties.

[0:00:59] en dat geldt ook voor de tweede termijn.

[0:01:01] Dus kijk even hoe jullie het verdelen naar beide ministers.

[0:01:03] Dus of een minister alle vier interrupties op mag of twee en twee, dat moet hij zelf weten.

[0:01:10] Er zijn verder geen bijzonderen.

[0:01:13] Ja, ik heet al mijn collega's van de staf NLV van harte beterschap,

[0:01:17] want de hele staf is zowat ziek.

[0:01:19] Dus van harte beterschap vanuit onze kant.

[0:01:22] En dan geef ik graag als eerst het woord aan meneer Holman namens Nieuw Sociaal Contract.

[0:01:26] Alsjeblieft meneer Holman.

[0:01:35] Voorzitter, dank u wel.

[0:01:36] Ik wil er vandaag drie aspecten behandelen die in het debat naar voren komen.

[0:01:42] Een aantal risicofactoren voor zoonozen, onze staat van paraatheid voor de komst van zoonozen

[0:01:49] en tot slot een paar langziektes die na twintig jaar nog steeds niet opgelost zijn in Nederland.

[0:01:55] Ik start met de vier risicofactoren voor zoonozen.

[0:01:59] Ten eerste, het verlies aan biodiversiteit.

[0:02:03] Door gebrek aan soorten hebben virussen zich sterk ontwikkeld en geëvolueerd.

[0:02:07] Het virus dat eerst ver weg was in oerwouden is door het kappen van bossen steeds dichterbij

[0:02:13] gekomen en sprong het over op de wens.

[0:02:16] Door klimaatveranderingen komen er insecten die nieuwe virussen met zich meebrengen onze

[0:02:21] kant op.

[0:02:22] Door hoge veeconcentraties ontstaan er gemakkelijk transmissies tussen veestapel en tussen landen.

[0:02:29] En vier, door vele diertransporten kriskras door heel Europa blijven we continu risico

[0:02:34] houden op uitbraak van een zoonose.

[0:02:37] Voorzitter, ik besef me dat dit een grote wereldwijde problematiek is die niet direct

[0:02:43] morgen opgelost is, maar ik voel ook de verantwoordelijkheid om deze risico's serieus te nemen en in te

[0:02:50] dammen.

[0:02:51] Het is tijd voor een duidelijk structuurbeleid voor de landbouw, waarin ook dit probleem

[0:02:57] van dierziekten en zoonozen een belangrijk onderdeel dient te zijn.

[0:03:02] Minister, bent u bereid om eens duidelijk naar de structuur van de veehouderij te kijken

[0:03:07] en de diertransporten te benaderen als een groot risico in deze.

[0:03:15] Mevrouw Bommet, Gronings.

[0:03:19] Ja, voorzitter. We hebben diverse bijeenkomsten gehad,

[0:03:22] waarin deskundigen ons bijgepraat hebben over wat je in zo'n veedicht land als Nederland

[0:03:27] eigenlijk moet doen om dierziektes te voorkomen.

[0:03:30] En daarvoor hebben we al wat gezegd.

[0:03:32] Je moet zorgen dat er afstanden zijn tussen kippen- en varkensbedrijven.

[0:03:35] Je moet zorgen dat bedrijven niet te groot zijn.

[0:03:37] Je moet zorgen dat er niet te veel bedrijven zijn.

[0:03:39] Allemaal dingen die in Nederland nu niet op orde zijn.

[0:03:41] Mijn vraag aan de NEC is wat de NEC nou precies heeft afgesproken in het regeerakkoord over

[0:03:48] het opruimen van die intensieve veehouderij.

[0:03:54] Mevrouw Bromet zegt nogal wat.

[0:03:58] Wij hebben in het hoofdlijnakkoord daar niet expliciete teksten over.

[0:04:05] We hebben het niet gehad over dierziekten, daar staat niks over geschreven.

[0:04:10] Daarom kaart ik dit ook aan als iets waar wij volgens ons naar moeten kijken.

[0:04:17] Het hoofdlandenakkoord is in zeer grote mate gericht op de problemen op te lossen...

[0:04:22] die er op dit moment zijn ten aanzien van mest, ten aanzien van de mestcrisis.

[0:04:25] Dat is prioriteit één en dat moeten we gewoon oplossen.

[0:04:29] Maar bijvoorbeeld als je, ik noem het niet, in het hoofdlandenakkoord staat ook...

[0:04:33] dat wij een continu vrijwillig opkoopbeleid willen doen.

[0:04:37] Wat daar nu niet in zit, is dat je bijvoorbeeld niet echt rekening houdt met dierziekten en

[0:04:43] met concentraties van waar het zit.

[0:04:45] Het zou best kunnen zijn dat wat u wilt best samen kan gaan met hoe je straks uitwerking

[0:04:50] geeft aan het hoofdlijnakkoord.

[0:04:57] Dat zou ik straks ook eventjes aan de BBB vragen.

[0:05:02] Mijn vraag aan NEC is of de mestcrisis op dit moment belangrijker is voor NEC dan het

[0:05:07] voorkomen van gevaarlijke ziektes en pandemieën?

[0:05:10] Waarom?

[0:05:11] Voorzitter, ik denk dat ik daarop moet antwoorden dat dat niet zo is, dat ze alle twee belangrijk

[0:05:17] zijn, maar wij voegen aan het oplossen van de mestcrisis, juist op grond van visie en

[0:05:24] toekomstgericht beleid, toe dat je veel meer integraal moet en dat je dierziektes daarin

[0:05:29] mee gaat nemen.

[0:05:30] Dus als je de problemen van mest wilt oplossen en een transitie wilt maken naar een betere

[0:05:34] situatie, dat je dan vooral gaat kijken dat je meerdere aspecten integraal naar het probleem

[0:05:39] gaat kijken.

[0:05:40] Dat is in feite onze denkwijze en onze visie.

[0:05:47] Voorzitter, op zich natuurlijk voorkomen beter dan genezen.

[0:05:50] Altijd.

[0:05:52] Neem niet weg dat de heer Holman volgens mij terecht zegt, er is een continu risico op

[0:05:57] het uitbreken van cyanose, dat zullen we niet gelijk kunnen voorkomen.

[0:06:00] Dan verbaast het mij wel dat NSC met haar coalitiegenoten in het coalitieakkoord heeft afgesproken

[0:06:10] dat ze 300 miljoen gaan bezuinigen op pandemische paraatheid.

[0:06:17] En ja, ik ben eigenlijk wel benieuwd of de heer Holman dat kan uitleggen.

[0:06:21] Succes daarmee.

[0:06:28] Nou, ik denk dat meneer Holman niet alles kan uitleggen.

[0:06:32] Het hoofdlijnakkoord is gekomen zoals het is.

[0:06:35] En dat is zes maanden erover gedaan.

[0:06:39] Je hebt een heleboel kaders. Financieel kader, beleidskader.

[0:06:42] Je hebt met vier partijen te maken die allemaal wat willen.

[0:06:45] Dit is wat er uitgekomen is.

[0:06:48] Dat is een erkenning dat er problemen zijn.

[0:06:51] We willen voortvarende problemen oppakken.

[0:06:54] En nogmaals dan herhaal ik van...

[0:06:56] naast de acute problemen die er zijn...

[0:06:59] gaan wij en willen wij de komende tijd toch dingen inbrengen...

[0:07:02] om visie voor de lange termijn.

[0:07:04] In het hoofdlijnraadakkoord zijn we niet toegekomen aan van waar moeten we heen,

[0:07:07] wat is onze visie over vijf jaar, waar moeten we staan als veehouderij.

[0:07:12] Het dierziekte is voor ons een groot risico.

[0:07:17] Ja, wij hebben bijvoorbeeld met varkensslachterijen gesproken.

[0:07:23] En het grote angst in die sector is dat we nog een keer van varkenspest of monoclausier krijgen.

[0:07:29] Dan hebben we echt een mega probleem.

[0:07:31] En ja, dan hebben we een discussie die je echt niet wilt.

[0:07:34] Dus dat moet je serieus nemen.

[0:07:35] En als je met structuurbeleid dingen kunt regelen, dat je minder risico gaat lopen.

[0:07:40] En we vragen de overheid, de minister ook,

[0:07:42] om dit risico hoog in te schatten en al zodanig te behandelen.

[0:07:47] Dat je gewoon gaat voorkomen of de kansen klein dat dat soort dingen gaan ontstaan.

[0:07:52] Mevrouw Potten.

[0:07:54] Voorzitter, dat was een heleboel tekst, maar niet heel veel begin van een antwoord op mijn vraag.

[0:07:59] Want mijn vraag ging over de pandemische paraatheid.

[0:08:02] Ik snap dat we allerlei dingen moeten gaan doen om te voorkomen dat het zover komt, maar

[0:08:10] we zullen dat niet altijd kunnen voorkomen en dan moeten we ook klaar zijn.

[0:08:13] We hebben twee jaar geleden nog zo'n enorme grote pandemie gehad, daar hebben we hopelijk

[0:08:18] van geleerd en daar hebben we hopelijk van geleerd dat je niet 300 miljoen moet gaan

[0:08:22] bezuinigen op de capaciteit van IC's, op het zorgen dat we voldoende vaccinaties hebben,

[0:08:28] op onze GGD's.

[0:08:29] Dat is toch een heel, heel dom idee, voorzitter, zeg ik tegen de heer Olman.

[0:08:33] De totale financiële plaat is een uitkomst van heel veel minder en weinig plussen.

[0:08:44] Dus dat hier en daar iets geschoven moet worden met geld was bijna onvermijdelijk.

[0:08:47] Aan de andere kant ben ik het met u eens.

[0:08:49] Ook niet alles hoeft direct financieel gerelateerd te zijn.

[0:08:54] Je kunt ook beleidsmatig en qua werkwijze prioriteit geven aan iets.

[0:08:58] En als je naar corona kijkt, hoeveel miljarden dat gekost heeft...

[0:09:05] als het nodig is, dan ben je ook zo flexibel in je geld om te zeggen van dit moet.

[0:09:11] Maar ja.

[0:09:14] Wauw, voorzitter.

[0:09:16] Ik zat vorige week nog een documentaire te kijken over corona.

[0:09:20] En toen was eigenlijk de conclusie van die hele documentaire was, hadden we maar.

[0:09:25] Hadden we maar gewoon er gestaan toen het nodig was.

[0:09:28] En nogmaals, ik applaudisseer voor de poging van de heer Holman om echt structureel ook wat te veranderen in de dierhouderij.

[0:09:35] Dat zouden we allemaal moeten doen.

[0:09:37] Maar dat neemt niet weg dat we er moeten staan als het zover is.

[0:09:41] En dat kan niet als je op dit moment zegt, twee jaar na corona, twee jaar na alles wat we hebben geleerd,

[0:09:47] we gaan die pandemische paraatheid gewoon weer in gevaar brengen.

[0:09:50] Dat kan gewoon echt niet.

[0:09:52] Voorzitter, dan kan ik misschien concluderen dat ik voor een groot gedeelte wel met u eens ben.

[0:09:58] Die paraatheid moet er zijn.

[0:10:00] Vandaarom wat wij dit als eerste inbrengen in onze tekst.

[0:10:03] Dus wij onderkennen het probleem.

[0:10:04] We willen daar focus op doen en we willen anders doen dan in het verleden.

[0:10:07] En wij vragen de minister van, bent u daar mee eens?

[0:10:09] En als u er mee eens is, vragen we de minister of de volgende minister van...

[0:10:12] gaat u daar eens over nadenken?

[0:10:14] En als daar één van de conclusies is, er moeten dingen veranderen...

[0:10:18] in organisatiesfeer en financiële sfeer, dan heb je het daarover.

[0:10:22] Het is te gemakkelijk om ons als een van de vier coalitiepartijen...

[0:10:29] het verwijt in de schoenen te schuiven op één individuele bezuinigingsbos...

[0:10:32] van meneer Holman, u hebt daar gefaald, dat had u moeten voorkomen.

[0:10:35] Ja, zo werkt het niet.

[0:10:37] Mevrouw Potten, is er laatste interruptie?

[0:10:39] Ja, dat snap ik, voorzitter, maar ik vind het wel zo belangrijk.

[0:10:41] Kijk, dit gaat niet om een klein geitje.

[0:10:44] En ik zal het zo meteen ook in mijn eigen inbreng...

[0:10:46] gewoon richting de ministers nog wel eens vragen...

[0:10:48] van wat zijn nou de consequenties hiervan?

[0:10:50] En als het dan inderdaad zo is dat de minister aangeeft dit is echt wel een groot probleem,

[0:10:55] dan hoop ik ook dat de heer Holman gestand doet, zijn belofte van net, dat er dan ook

[0:11:00] gekeken kan worden naar die capaciteit en naar die financiën.

[0:11:05] Voorzitter, ja, een terechte vraag, maar daar wil ik nu niet op vooruitlopen.

[0:11:11] In essentie zijn we het niet eens, maar dat vind ik te gemakkelijk.

[0:11:19] Onze oproep is van laten we in totaliteit gewoon eens meer visie gaan ontwikkelen in waar we heen willen met elkaar.

[0:11:25] Nou reken maar, als we dat gaan doen, dat er een hele financiële plaat komt...

[0:11:29] of we verschuiven van middelen of verschuiven van aandacht en inzet om dat te realiseren.

[0:11:33] En een begroting is maar een begroting.

[0:11:36] Ik heb heel lang in politiek gezeten in de provincie.

[0:11:39] Er werd ook altijd gezegd van er is geen geld.

[0:11:42] En mijn stelling was altijd er is geld genoeg, het is maar waaraan je het besteedt en dat is een keuze.

[0:11:46] Dat klinkt positief.

[0:11:49] Mevrouw Beckerman van de SP.

[0:11:52] Mijn vraag is eigenlijk, wat vraagt u nu eigenlijk aan het kabinet?

[0:11:56] Want ik ben het eigenlijk wel eens met de inbreng van de heer Holman.

[0:12:00] Dat is natuurlijk heel duidelijk, die vier risicofactoren voor zoonozen.

[0:12:04] Maar ook al heel concreet, dat dierstransporten in Nederland zijn een groot probleem.

[0:12:08] Wat vraagt u nu eigenlijk aan het kabinet?

[0:12:10] Want ik vind dat erg ingewikkeld.

[0:12:13] Deze minister zit nog een paar weken.

[0:12:14] En dan zegt u ja, maar we gaan een structuurbeleid voor de landbouw ontwikkelen.

[0:12:17] Oké, maar stel nou dat de minister erachter komt dat we nog steeds heel veel pluimvee hebben in waterrijke gebieden.

[0:12:22] Dat weten we ook en dat dat linksom of rechtsom geen verstandig idee is.

[0:12:29] Als je zo'n nozen wil beperken, dan heeft deze minister daar twee weken aan gewerkt.

[0:12:34] Dan staat het nieuwe kabinet er en die zeggen dan ja, maar ja, we stoppen met verplaatsingsregeling of met uitkoop.

[0:12:41] Wat wilt u nu eigenlijk van dit kabinet nog?

[0:12:43] Nou, ik wil nog helemaal niks, maar ik laat je de vraag toch wel...

[0:12:45] Excuses, meneer Gruys.

[0:12:46] Alsjeblieft.

[0:12:50] Ja, een terechte vraag.

[0:12:55] Vorige keer hebben we het gehad over diertransporten van biggetjes naar Spanje.

[0:13:01] Als je een kaart zou maken van de weerwaardige transporten door Europa met dieren, dan schrik je.

[0:13:09] En reken maar dat al die vrachtauto's met biggen die naar Spanje gaan niet leeg terugkomen.

[0:13:15] Die komen allemaal terug met wat erin.

[0:13:17] En juist dat is de grootste risicofactor voor dierziekten, maar ook zoonozen.

[0:13:23] Als je de risicokaart maakt, dan kom je eerst bij transporten...

[0:13:29] dan bij gesloten bedrijven en concentraties in gebieden.

[0:13:32] Dat is ongeveer de volgorde hoe je daar kunt kijken.

[0:13:35] De oproep naar de minister is van...

[0:13:38] wilt u hier serieus naar kijken?

[0:13:39] Wilt u hier een gedachte over ontdekken en dat met ons delen?

[0:13:42] En dat is niet meer aan deze minister toe, want dat gaat hij echt niet redden in die week dat hij daar nog zit.

[0:13:47] Dus lees dit, maar hij mag een poging doen, lees dit als een oproep naar de nieuwe minister toe om daar na de zomer gewoon verder mee te gaan.

[0:13:56] Hier gaan we ongetwijfeld op terugkomen.

[0:13:58] Dit is een wezenlijk punt die wij ook naar de toekomst zullen brengen.

[0:14:02] Ja, voorzitter, dus dan is deze vraag niet aan de nieuwe, of die is dan niet aan deze minister, maar aan de volgende.

[0:14:07] Dat begrijp ik.

[0:14:08] Maar mijn punt was eigenlijk dat we heel veel van die...

[0:14:14] wat de heer Holman structuurbeleid noemt, dat weten we al.

[0:14:18] Dat zien we ook in alle stukken voor vandaag.

[0:14:20] Ik noem daar een voorbeeld.

[0:14:21] De transport hebben we heel veel voorstellen zijn opgenomen.

[0:14:24] Natuurlijk primair vanuit Partij voor Dieren, maar ook vanuit de andere partijen.

[0:14:27] Maar ook, ik noemde hem net al, waterrijke gebieden en hogedichtheid en pluimveebedrijven.

[0:14:34] Dat is een hele duidelijke die we weten.

[0:14:39] Gaan we dan alleen maar dat nog een keer opschrijven?

[0:14:41] Gaan we dat alleen maar nog een keer in kaart brengen?

[0:14:43] Gaan we daar mooie stukken van maken?

[0:14:45] Of erkent de heer Holman ook dat je daar dus echt iets aan moet doen?

[0:14:50] En dat dat dus alleen maar kan met stoppen, verplaatsen.

[0:14:54] Misschien ook met de inrichting van je land.

[0:14:56] Maar dat juist op die posten natuurlijk een grote bezuinigingsslag wordt doorgevoerd.

[0:15:02] Dat waren er al een keer twee, dus je had er nog maar eentje over te geven.

[0:15:07] Ja, nou, ik wil graag even op ingaan. Het makkelijkste is om dat concreet met een voorbeeld te noemen.

[0:15:13] Vorige week hadden we de petitie aanbieding van de kalverhouderij.

[0:15:16] We hebben ons als politiek de laatste halfjaar heel duidelijk uitgesproken over kalverhouderij,

[0:15:20] dat het zo niet verder moet en dat het zo niet verder kan.

[0:15:23] Wat ik heel positief van de kalverhouderij vond, is dat zij gezegd hebben van

[0:15:29] oké, wij zijn proactief, wij erkennen dat de politiek ons ervaart als een probleem

[0:15:34] en we gaan er wat aan doen met het maken van een eigen plan.

[0:15:37] En bij drie kom ik daar nog op terug, maar een van de punten die zij zeggen van...

[0:15:41] wij gaan over een jaar, anderhalf, eisen dat alle kalveren die aangevoerd zijn...

[0:15:46] BVD-vrij moeten zijn of BVD-gecertificeerd.

[0:15:49] En dat betekent dat er geen kalveren uit Ierland meer aangevoerd mogen worden...

[0:15:53] geen kalveren uit Portugal en kalveren uit Oost-Europa.

[0:15:56] Nou, bingo. Dat is met het besluit.

[0:15:59] En ik zal als derde nog een oproep doen aan de minister om dat te faciliteren, te realiseren dat we BVD-vrij worden.

[0:16:06] Gisteren heb ik een interview voor de Eerste TV gegeven.

[0:16:10] Want daar was inmiddels doorgedrongen dat er binnenkort mogelijkerwijs geen kalveren meer naar Nederland kunnen.

[0:16:16] En de Ierse boer die krijgt nu nog vijf euro voor een kalfje die op transport gezet wordt naar Europa.

[0:16:21] Maar als meer landen dat doen, dan heeft Ierland met 500.000 kalfjes een serieus probleem.

[0:16:26] Dus een hele kleine maatregel.

[0:16:28] Ga je qua structuur en qua oordening van hoe dingen gedaan worden, ga je ingrijpend bezig zijn.

[0:16:34] En dat de kalversector dat zelf oppakt, vind ik heel serieus.

[0:16:38] En als je bijvoorbeeld in de veehouderij en in de varkenshouderij, die zouden nog veel meer initiatief kunnen nemen om dit probleem serieus te nemen.

[0:16:47] Mevrouw Beckerman, uw laatste introductie.

[0:16:48] Ja, voorzitter. En dat voorbeeld is terecht.

[0:16:52] En daar hebben we als Kamer ons ook over uitgesproken.

[0:16:54] Dan zou ik toch aan de heer Holman willen vragen om in te gaan op het voorbeeld in Nederland en over

[0:17:01] de gebieden met intensief veel concentratie van pluimveehouderij en die ook nog waterrijk zijn,

[0:17:08] wat een combinatie is die moeilijk is. Daarmee treffen inderdaad niet de begroting van Ierland,

[0:17:15] wel die van hier. Zou de heer Holman daar ook op in kunnen gaan? Hoe we kunnen zorgen dat dat met

[0:17:21] dat het oog voor de boeren, de dieren en de omwonenden goed geregeld wordt.

[0:17:26] Meneer Holman.

[0:17:28] Dan kom ik toch weer bij een continue opkoopregeling

[0:17:34] op vrijwillige basis, zoals we die willen ordenen.

[0:17:36] Dat je daarin keuzes moet maken waar je wel op koopt en waar je niet op koopt.

[0:17:40] Als u een gebied definieert als een probleemgebied en wenselijkheid

[0:17:44] om daar de veedichtheid te... Dan moet je je daar misschien op richten.

[0:17:48] en dan toch even weer naar de kalverhouderij.

[0:17:51] Wij hebben, omwille van piekbelasters, zijn alle kalverhouderijen in de Veluwe,

[0:17:58] in het Gelderse Vallei ongeveer, benoemd als piekbelasten.

[0:18:01] Daar worden redelijk wat bedrijven opgekocht.

[0:18:05] Maar wij hebben geen productierechten voor kalverhouderij.

[0:18:08] Dus elders kunnen gewoon weer nieuwe bedrijven gekocht worden.

[0:18:11] En dan voel je dus geen structuurbeleid.

[0:18:13] Dus één van de eerste dingen die een nieuw minister straks ook zou moeten doen,

[0:18:16] daar is serieus naar moeten kijken en als je dan de kalverenhouderij wilt helpen om te veranderen,

[0:18:22] dat je dat ook bestuurlijk en qua regelgeving gaat faciliteren en je beleid op de opkoop

[0:18:26] bijvoorbeeld daar ook op gaat richten. Nou, dat soort denkbeelden hebben wij dan.

[0:18:33] Let kostisch, bedrijf van de dieren.

[0:18:35] Ja, ik begin toch wel met een compliment aan de heer Holman, want hij benoemt wel wat de

[0:18:40] wetenschap al jaren zegt, al decennia namelijk, dat er een grote gevaar is vanuit de intensieve

[0:18:45] veehouderij en vanuit inderdaad die diertransporten.

[0:18:50] En dat is heel goed.

[0:18:52] De heer Holman heeft ook over een visie, een integrale visie op de landbouw.

[0:18:56] Daar hebben we ook een aantal voorzetten voor gedaan, samen met de wetenschap,

[0:19:00] ook verschillende kabinetten. Het probleem zit hem in de uitvoering.

[0:19:03] Dus het lef om die intensieve veehouderij inderdaad aan te pakken.

[0:19:07] Dus mijn concrete vraag aan de heer Holman is, is hij daartoe bereid?

[0:19:10] Want ik hoor hem wel zeggen dat daar, als je kijkt naar het koalitieakkoord,

[0:19:14] ruimte voor is? Ja, dank u wel, voorzitter. Ik zal iets

[0:19:19] andere terminologie gebruiken. U hebt het over aanpakken.

[0:19:22] Ik heb het over een wenselijke transitie en een betere ordening en structuurbeleid.

[0:19:26] Dus dat is een iets ander insteek. Ja, zie, wij zijn onlangs met een aantal

[0:19:32] Kamerleden bij de LTO geweest en het verheugende daarvan vond ik dat die

[0:19:36] hier zelf ook mee bezig zijn. Dus ik zie in de sector

[0:19:39] wel bewustwording en erkenning dat wij na moeten denken

[0:19:44] nadat we de problemen opgelost hebben, waar we dan heen willen met de veehouderij in Nederland.

[0:19:48] Want dat er wat gaat veranderen, dat er issues zijn, daar is iedereen wel van overtuigd.

[0:19:52] Wat er moet gebeuren en waar de weg heen moet en waar de stip op de horizon over tien jaar ligt,

[0:19:56] daar is gewoon onduidelijkheid over.

[0:19:58] Maar dat kun je ook niemand verwijten, want daar is de laatste jaren ook niet veel aandacht aan besteed

[0:20:02] of geen onderdeel van het gesprek bijna geweest.

[0:20:06] Let kost iets.

[0:20:08] Oh.

[0:20:14] Nee, we kunnen niet door elkaar heen praten.

[0:20:16] Let kost iets is het woord.

[0:20:19] Alsjeblieft.

[0:20:21] Ik laat dit onder ons even gebeuren.

[0:20:28] Ik waardeer deze nieuwe politiek van die Holman.

[0:20:31] Nee, maar oprecht.

[0:20:32] Dit is gewoon verfrissend.

[0:20:34] Nog los over de terminologie, de richting.

[0:20:36] Dat we in ieder geval iets moeten doen aan de intensive veehouderij is fijn.

[0:20:42] Maar tegenovergesteld is nu het geval.

[0:20:43] in realiteit, er kwam laatst nog een nieuwsbericht uit, is de intensivering juist vergroot de afgelopen

[0:20:49] jaren. Dus het tij moet worden gekeerd, maar er moet dus actief worden op ingezet. Een laatste

[0:20:55] vraag voor de heer Holman is wat hij ervan vindt dat er nu net weer een uitbraak van Q-koorts is

[0:21:02] geweest, een maand geleden, voor het eerst sinds 2016. De provincies, verschillende provincies,

[0:21:08] zeggen dat ze weer overwegen om de uitbreiding en nieuwvestiging van geitenhouderijen toe te staan.

[0:21:16] Hoe kijkt hij daar tegenaan?

[0:21:18] Dat zijn twee interrupties.

[0:21:24] De grootste fout die LTO heeft gemaakt het afgelopen jaar is het landbouwakkoor te laten

[0:21:30] ploffen. Dat is echt het grootste, dat is de grootste misser van het afgelopen jaar.

[0:21:36] Wij waren bijna bij dat wij een heel positief iets hadden...

[0:21:42] op grond waarvan wij deze discussie zouden kunnen voeren...

[0:21:44] die we verder uit kunnen werken.

[0:21:45] We zijn nu een jaar verder en er is bijna niks gebeurd.

[0:21:50] Alleen dat we de problemen veel groter zijn geworden...

[0:21:53] en onze aandacht volledig uitgaat op het probleem.

[0:21:56] Dus er moet wat gebeuren.

[0:21:58] Ja, wat was uw vraag?

[0:22:01] GELACH

[0:22:02] Die tellen we niet, dat is een interruptie.

[0:22:03] Ja, dankjewel.

[0:22:05] Oh, Kuukwoord.

[0:22:06] Ja, ja.

[0:22:07] Ja, want dat Kuukwoord is net weer uitgebroken voor het eerst sinds 2016 en de provincies

[0:22:11] zeggen nu, nou laten we misschien toch die geitenhouderijen, intensieve geitenhouderijen

[0:22:15] weer toestaan om uit te breiden.

[0:22:17] Hoe kijkt de heer Holman daar tegenaan?

[0:22:20] U hebt nog steeds één interruptie, he?

[0:22:21] Ja.

[0:22:22] Nee, dat is een concrete vraag.

[0:22:25] En zie ook, het is niet verstandig, ik denk dat het absoluut niet verstandig om de geitenhouderij

[0:22:31] en verder uit te breiden in Nederland.

[0:22:35] Ik heb zeker tien mails gehad van mensen die Q-codes hebben gehad.

[0:22:40] Wat voor impact dat op hun leven heeft en wat voor consequenties dat heeft.

[0:22:43] Dus dat is één ding die je serieus moet nemen.

[0:22:46] Maar ook voor de geitenhouderij.

[0:22:48] Dat is maar een kleine sector, dat zijn maar weinig bedrijven.

[0:22:50] Daar zou je een visie, een plan moeten hebben...

[0:22:54] om met behoud van de geitenhouderij de risico's in te dammen...

[0:22:58] en op z'n minst voorst kleiner maken.

[0:22:59] En daar geldt ook, gesloten bedrijven, weinig transporten.

[0:23:04] En nogmaals, alle problemen komen voornamelijk met transport van beesten en mest.

[0:23:15] Verder gaan we die betoog. Je hebt nog ongeveer drie minuten en 18 seconden.

[0:23:24] Dat na één minuut teksten, voorzitter.

[0:23:26] Het tweede deel van mijn inbreng wijt ik aan de huidige risico's.

[0:23:30] Het is een illusie dat we uitbraken zoals die van Mon en Klausje 22 jaar geleden volledig kunnen voorkomen.

[0:23:36] Dat is ook een groot risico.

[0:23:38] Ziektes als klassieke varkenspest, vogelgriep, blauwtong en kuurkoorts maken die urgentie

[0:23:44] groot.

[0:23:45] Ik heb veel experts gesproken in aanleiding naar dit debat en ben trots op de Nederlandse

[0:23:50] expertise.

[0:23:51] Dat hebben we best wel aardig goed voor elkaar.

[0:23:55] Toch hoor ik ook vele zorgen van experts, bijvoorbeeld over de uitbraak van Afrikaanse

[0:24:00] varkenspest.

[0:24:01] We zien hoe plots een ontwikkeling als vogelgriep zich kan ontwikkelen, zoals nu bij de koeien

[0:24:06] in Amerika. Vraag aan de minister. Vindt de minister de monitoring voldoende en is bijvoorbeeld

[0:24:14] in de varkenshouderij het nodig om die verder te versterken? En vindt de minister het nog

[0:24:20] steeds passend om vogelgriep in Amerika aan te wijzen als een laag risicofactor? Op de

[0:24:26] loer ligt dat een volgende type van het virus nog heftiger zal zijn dan de huidige en het

[0:24:32] is maar de vraag of wij het in Europa buiten de deur kunnen houden. Waarschijnlijk is

[0:24:36] Het is een kwestie van tijd dat het ook hier zal komen.

[0:24:40] Tot slot de diersiekten.

[0:24:43] We zijn nu al 20 jaar bezig om de veehouderij BVD en IBR vrij te maken.

[0:24:49] Er is een mislukte verplichte bestrijding van IBR geweest.

[0:24:53] Vervolgens zijn er vrijwillige programma's opgezet die nog niet leiden tot vrij worden van BVD en IBR.

[0:25:00] We zien nu in de kalversector, dat heb ik al genoemd,

[0:25:02] dat hier stappen worden ingezet. Met name in de kleinschalige vleesveehouderij gebeurt

[0:25:12] dit nog in onvoldoende mate. Een heel klein percentage voorkomt dat je als Nederland vrij

[0:25:17] wordt. Veel antibiotica, nog een ander argument, is gerelateerd aan longziekten, vaak ook

[0:25:24] op grond van BVD. Welk plan heeft de minister of is de minister bereid een plan te maken

[0:25:32] om deze ziektes nu uit te banden en te zorgen dat Nederland gecertificeerd wordt van IBR en BVD.

[0:25:40] Dit is iets waar we zeker op terug zullen komen, maar in de tweede termijn zien we dat wel.

[0:25:45] Voorzitter, en als laatste wil ik constateren dat dit ons laatste debat is met deze minister.

[0:25:53] Ik en meerdere mensen met mij zijn nu een half jaar Kamerlid.

[0:25:57] Ik heb genoten van de LNV-commissie, hoe ze constructief met elkaar werken,

[0:26:01] Maar ik heb ook genoten van de minister die heeft getoond...

[0:26:05] dat hij hart heeft voor de veehouderij...

[0:26:08] en dat hij zeer betrokken in mijn wogen is.

[0:26:11] Ik heb daar waardering voor.

[0:26:13] En ik wens u alle goeds.

[0:26:15] En ik wil u heel hartelijk bedanken...

[0:26:17] voor de constructieve manier van samenwerken.

[0:26:20] Het enigste puntje wat ik heb gezien gebeuren...

[0:26:22] wat de minister niet geleerd heeft en iets kort betoog houden.

[0:26:25] Maar die ziekte heb ik bijna ook wel een beetje.

[0:26:27] Dank u wel.

[0:26:30] Dank u wel voor de mooie woorden, namens het Nieuws Sociaal Contract.

[0:26:35] Mevrouw Pot, Democraten66.

[0:26:38] Dank u wel, voorzitter.

[0:26:40] Voorzitter, het afgelopen najaar kampten we in ons land met een zeer ernstige uitbraak van het blauwtongvirus,

[0:26:46] die maar liefst één op de 25 schapen het leven kostte.

[0:26:50] De ziekte die door mugjes wordt verspreid is deze winter grotendeels verdwenen.

[0:26:54] De zomer staat voor de deur en daarmee komt de volgende blauwtonguitbraak dichterbij.

[0:26:59] Of het dus positief is dat de zon weer gaat schijnen, zoals de PVV beweert,

[0:27:03] dat hangt er dus maar een beetje vanaf hoe je er naar kijkt.

[0:27:06] Laten we er in ieder geval alles aan doen om een herhaling te voorkomen

[0:27:09] voor onze schapen en voor onze boeren.

[0:27:12] En gelukkig kunnen we, met dank aan de Europese wetenschap,

[0:27:15] nu bewapend met vaccins de strijd aan.

[0:27:18] Tot nu toe wordt de uitwerking hiervan vooral aan de sector overgelaten.

[0:27:22] En daarom wil ik de minister vragen hoe hij de sector gaat steunen

[0:27:25] in een gestructureerde en efficiënte uitrol van de vaccinaties.

[0:27:29] Het lijkt erop dat er nu voldoende vaccinaties zijn en moeten we daarom dan niet toewerken

[0:27:33] naar een vaccinatieplicht.

[0:27:36] Wat D66 betreft zal deze ook voor koeien gaan gelden.

[0:27:40] Want deze dieren worden weleens maar minder ziek, maar dragen wel bij aan de verspreiding

[0:27:43] van het virus.

[0:27:46] Er is meer dan vijftien jaar geleden dat de grootste uitbraak van Q-koorts ooit plaatsvond

[0:27:51] in Nederland.

[0:27:52] Ondanks dat er al langer een vaccin is voor Q-koorts, was er recent toch weer een uitbraak.

[0:27:56] De minister noemde dat een incident, maar het baart D66 wel zorgen.

[0:28:01] Uit de inspectieresultaten van 2022 bleek dat bij 77 van de 88 inspecties de regels niet

[0:28:07] werden nagedeefd, onder andere omdat de bedrijven niet op de hoogte waren van de wettelijke regels.

[0:28:12] Hoe kan de minister dan spreken van een incident als in de praktijk blijkt dat het bij negen

[0:28:16] van de tien inspecties ook echt fout zit?

[0:28:19] Hoe gaat de minister de naleving van de huidige maatregelen verbeteren en kan hij toezeggen

[0:28:23] dat de informatievoorziening over de regelgeving ook verbeterd wordt.

[0:28:28] Voorzitter, dan de vogelgriep, die ondanks relatieve rust voorlopig nog niet verdwenen is.

[0:28:33] Ik zie dat de minister bezig is om ons voor te bereiden op een volgende uitbraak, maar ik mis wel

[0:28:38] een soort lange-termijnvisie.

[0:28:40] Er zijn veel losse maatregelen die absoluut nodig zijn, maar waar moet je deze toe leiden?

[0:28:45] Wat D66 betreft zou je uiteindelijk toe willen naar een situatie waarin de kern van de aanpak

[0:28:50] ligt bij preventie.

[0:28:50] Daarmee verklein je het risico op grootschalige ruiming van vogels, verminder je de schade

[0:28:55] aan biodiversiteit en verlaag je het risico op een mutatie van het virus, zoals een mutatie

[0:29:00] naar een pandemische variant.

[0:29:06] Want alleen met een vaccin wat een sterke maatregel is, zijn we er nog niet.

[0:29:10] Is de minister het met me eens dat we een visie moeten hebben voor de lange termijn, juist

[0:29:14] omdat die vogelgriep voorlopig blijft met gepaste maatregelen?

[0:29:17] Zijn er bijvoorbeeld vaccins in ontwikkeling voor varkens en herkauwers en wanneer komen

[0:29:21] die beschikbaar?

[0:29:23] En kan de minister toelichten welke lange termijn maatregelen hij overweegt om uitbraken

[0:29:26] te voorkomen naast vaccinaties?

[0:29:29] Een mooi voorbeeld van een maatregel gericht op preventie is dat de minister overweegt

[0:29:33] om geen nieuwe pluimveevestigingen toe te laten in waterrijke en pluimveedichte gebieden.

[0:29:38] Wat is de stand van zaken met de benodigde definities van de waterrijke en pluimveedichte

[0:29:43] gebieden?

[0:29:44] En kan de minister daarom toezeggen om op korte termijn een knoop daarover door te hakken.

[0:29:50] En kan hij ook overwegen om zoogdierhouderijen mee te nemen in het besluit over nieuwe vestigingen

[0:29:54] om recombinatie te voorkomen en daarmee het risico op een pandemische virusvariant te verkleinen.

[0:30:00] En dan tenslotte, voorzitter, wil ik het hebben, ik zei het net al even, over pandemische paraatheid.

[0:30:05] Want ondanks dat het in Nederland nu rustig is, zitten we niet in rustig vaarwater.

[0:30:10] Aan de andere kant van de plas slaat de griep in het rond.

[0:30:12] Ruim 60 besmette melkveebedrijven in de VS met besmette mensen, waaronder een dodelijk

[0:30:18] geval in Mexico.

[0:30:20] Wetenschappers geven aan dat de situatie in Amerika zou kunnen leiden tot een pandemische

[0:30:24] virusvariant.

[0:30:25] En met corona vers in het achterhoofd baart me dat zorgen.

[0:30:28] We moeten klaar zijn voor het geval er een uitbraak is, zorgen dat Nederlanders niet

[0:30:31] ernstig ziek worden en dat we verspreiding zoveel mogelijk voorkomen.

[0:30:35] Zijn de ministers bereid extra maatregelen te nemen gezien de ontwikkelingen in de VS?

[0:30:39] De nieuwe coalitie heeft ervoor gekozen 300 miljoen te bezuinigen op pandemische paraatheid.

[0:30:44] Schaadt dat de huidige inzet om grote uitbraken van zono's te voorkomen en aan te kunnen?

[0:30:49] Welke risico's ontstaan er voor de toekomstige pandemische paraatheid?

[0:30:53] En wat voor effect heeft dit op de GGD's?

[0:30:55] Want voorzitter, laten we hopen dat we weinig uitbraken gaan krijgen.

[0:30:59] Maar laten we ons klaarmaken voor het geval dat toch gebeurt.

[0:31:02] En dan tenslotte, voorzitter, ook van mijn kant veel dank aan deze minister.

[0:31:06] Ik was nog wat korter bij deze commissie.

[0:31:08] Dus wat mij betreft waren het twee fantastische maanden, zeggen we dan, geloof ik.

[0:31:13] Maar we hebben volgens mij een mooie tijd gehad met elkaar en dank u wel.

[0:31:18] Dank u wel, mevrouw Potter, ook voor je mooie woorden namens D66.

[0:31:22] De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, meneer Van Kampen.

[0:31:26] Dank u, voorzitter.

[0:31:27] Voorzitter, met de COVID-19-pandemie nog vers in het geheugen,

[0:31:30] gegift weten we allemaal hoe kwetsbaar en onvoorbereid we kunnen zijn op een pandemie.

[0:31:35] En in Nederland wonen, werken en leven we dicht op elkaar.

[0:31:38] en daarom moeten we zorgvuldig met die schaarse omgeving omgaan.

[0:31:42] En we hebben een agrarische sector die toonaangevend in de wereld is

[0:31:45] en tegelijkertijd ook heel productief is.

[0:31:47] En bij die productiviteit betekent dat dat in sommige gebieden

[0:31:50] er sprake is van een hoge veedichtheid.

[0:31:53] En door die hoge veedichtheid kan het op het gebied van dierziekten

[0:31:55] soms heel stevig misgaan.

[0:31:58] En dat vraagt wat de VWD betreft een waakzame houding van in beginsel

[0:32:02] de ondernemer zelf in het naleven van hygiëneprotocollen.

[0:32:06] Daarnaast ook van de overheid, die zowel op dierlijk als op medisch

[0:32:09] humaangebied paraat moet staan wanneer het misgaat of dreigt te gaan.

[0:32:14] Voorzitter, de meeste dierziekten komen ons land binnen via besmette wilde vogels

[0:32:18] die vanuit andere gebieden de trek naar Nederland maken.

[0:32:21] En mede hierdoor is het cruciaal dat met name de niet grondgebonden bedrijven

[0:32:25] de eerder genoemde hygiëneprotocollen naleven om insleep van ziekte te voorkomen.

[0:32:30] En op dit moment gaat Nederland gelukkig niet gebukt onder een dierziekteepidemie,

[0:32:34] Maar de verhalen van de afgelopen vogelgriepepidemie zijn nog van niet lang geleden en kennen we allemaal nog heel scherp.

[0:32:41] En daarom vraag ik de minister hoe het staat met de naleving van die hygiëneprotocollen.

[0:32:46] En hoe het kabinet op dit moment inzet op het belang van preventie van een nieuwe epidemie.

[0:32:51] Want wat is er geleerd van de afgelopen periode met vogelgriep?

[0:32:54] Want het dak repareer je immers wanneer de zon schijnt.

[0:32:58] Voorzitter, ik refereerde er al aan die pandemie, die kregen we onder controle dankzij vaccinatie.

[0:33:02] Ook op het gebied van vaccinatie bij dieren...

[0:33:05] hameren we al jaren op het belang van goed werkende vaccins...

[0:33:08] om grootschalige besmetting en daarmee het ruimen van dieren...

[0:33:11] en al het leed dat daarbij komt kijken, te voorkomen.

[0:33:15] Recent maakt het kabinet bekend dat werkende vaccins tegen blauw tong hebben.

[0:33:19] En vooralsnog lijkt dit vaccin voor schapen beschikbaar te zijn.

[0:33:23] In meerdere maten straks ook voor runderen.

[0:33:26] Ik zou de minister willen vragen wat er voor nodig is...

[0:33:29] om de productie van die vaccins zodanig op te schroeven...

[0:33:32] dat ook de runderen kunnen worden gevaccineerd.

[0:33:35] En we weten, voorzitter, ook dat de capaciteit van dierenartsen en mensen

[0:33:39] die die vaccins kunnen toedienen zeer beperkt is.

[0:33:41] En is de minister bereid om in gesprek met opleidingen van dierenartsen

[0:33:46] ook student dierenartsen misschien al te kunnen inzetten

[0:33:48] om in dat veld aan de slag te gaan om die vaccinatie tot een succes te brengen?

[0:33:54] Voorzitter, langzamer gaat het proces rondom het vogelgriepvaccin.

[0:33:57] Daar worden echt wel stappen gezet en we begrijpen ook

[0:33:59] Dat Rome ook niet in één dag is gebouwd.

[0:34:02] Maar hier drammen we met D66 toch al drie jaar stevig over.

[0:34:09] Ik zou de minister willen vragen wat er vanaf valt te leren van het beschikbare vaccin tegen

[0:34:15] blauwtong.

[0:34:16] Dat is snel beschikbaar gekomen en is de minister niet van mening dat er ook bij het vogelgriepvaccin

[0:34:21] een tandje bij kan?

[0:34:23] Want een vaccinatie werkt, dat zien we bij Q-coords.

[0:34:26] Hier geldt een vaccinatieplicht voor bedrijven met meer dan 50 schapen of geiten.

[0:34:32] En ik zou net als D66 mevrouw Pot net bepleiten, ook het pleidooi willen houden voor een vaccinatieplicht.

[0:34:38] Een vaccinatieplicht straks voor schapen, voor runderen tegen blauwtong.

[0:34:42] En een vaccinatieplicht voor als er straks een vogelgriepvirus beschikbaar is.

[0:34:47] Want zo beschermen we mens en dier en voorkomen we het onnodige leed waar sprake van is.

[0:34:53] Voorzitter, tot slot het diergezondheidsfonds.

[0:34:55] Het moet ook ergens van betaald worden.

[0:34:57] Het is goed dat de minister een deal heeft gesloten voor dit fonds voor de komende jaren.

[0:35:03] We lezen dat de uitgangspunten van het vorige fonds grotendeel zijn gevolgd.

[0:35:07] Maar er zit wat onze fractie betreft ook een kwetsbaarheid in de afspraak.

[0:35:12] Omdat de minister in het geval van vogelgriep afwijkt van de berekeningen van Wageningen.

[0:35:16] Want de minister zegt dat er rekening wordt gehouden met een 35% verlagingsbedrag voor het ruimen van vogelgriep.

[0:35:24] Omdat hij bezig is met die preventieve vaccinatie.

[0:35:27] En dat is gunstig, voorzitter.

[0:35:29] Maar er zijn twee kwetsbaarheden.

[0:35:30] Eén, het vaccin is nog niet breed beschikbaar tegen vogelgriep.

[0:35:35] En twee, er geldt geen vaccinatieplicht.

[0:35:37] Dus nog maar even een extra pleidooienargument om tegen de minister te zeggen...

[0:35:41] laten we ervoor zorgen dat hij straks ook aan het einde van dit diergezondheidsfonds financieel uitkomt...

[0:35:46] een extra argument om te pleiten voor een vaccinatieplicht tegen vogelgriep.

[0:35:52] En ik hoor heel graag hoe de minister daarover denkt.

[0:35:56] Voorzitter, tot zover.

[0:35:58] Je hebt geen mooie woorden meer over voor de minister de laatste keer?

[0:36:02] Oh, voorzitter.

[0:36:04] Ik twijfel er niet aan dat een van mijn voorgangers het voornemen heeft om een twee minuten debat aan te vragen.

[0:36:11] En dat betekent dat ik deze minister in de plenaire zaal nog zie en spreek.

[0:36:15] En ik vind dat aan zijn statuur en inzet tegemoetkomen om hem daar te danken...

[0:36:20] constructieve samenwerking die we de afgelopen tijd met elkaar hebben gehad.

[0:36:25] Hij is nog één keer de shaak.

[0:36:27] Mevrouw Boumet, GroenLinks, PvdA.

[0:36:32] Voorzitter. We kunnen het hebben over wat je doet als er eenmaal een ziekte is uitgebroken,

[0:36:37] of dat nou een dierziekte is of een ziekte die ook op mensen overslaat.

[0:36:42] Je kan het hebben over vaccinatie van dieren, wat natuurlijk allemaal helpt.

[0:36:45] Maar ik zou het toch ook wel nog een keer — want we hebben het daar al honderdduizend

[0:36:49] over preventieve maatregelen willen hebben als het gaat over de herinrichting van de veehouderij in Nederland.

[0:36:55] Want we zijn een broeinest van dierziektes als veedicht land.

[0:37:01] Dat hebben heel veel deskundigen al gezegd.

[0:37:04] Het wacht is eigenlijk alleen op wanneer het gebeurt.

[0:37:09] Onlangs viel in Mexico het eerste dodelijke slachtoffer van de vogelgriep bij mensen.

[0:37:13] Het slachtoffer was niet eens blootgesteld aan pluimvee of andere dieren, maar had wel

[0:37:17] onderliggende medische aandoeningen.

[0:37:19] Ook in de VS en in Australië zijn menselijke besmettingen gemeld.

[0:37:24] In dit debat staat de vraag centraal of we in Nederland voldoende voorbereid zijn op een nieuwe pandemie.

[0:37:31] Met een nieuwe coalitie lijkt het antwoord voor GroenLinks-PvdA in ieder geval nee te zijn.

[0:37:36] In het hoofdlijnakkoord staat niks over het voorkomen van zoonozen, dierziekten of pandemische paraatheid.

[0:37:43] Er staat ook niks in over de herstructurering van de veehouderij.

[0:37:46] We krijgen wel een ministerie dat helemaal bestierd gaat worden door twee BBB'ers.

[0:37:53] Onlangs hebben we een wereldwijde ontrichtende pandemie ingezeten, waarbij miljoenen mensen zijn omgekomen.

[0:38:01] Wanneer er een menselijke variant van de vogelgriep uitbreekt, zijn we in Nederland volledig afhankelijk

[0:38:07] van de internationale samenwerking.

[0:38:09] Maar op ontwikkelingssamenwerking wordt gigantisch bezuinigd.

[0:38:12] en uit de ambtelijke analyses van het hoofdlijnakkoord blijkt dat deze maatregel om te bezuinigen

[0:38:18] hoogstwaarschijnlijk gevolgen heeft voor het global health-beleid en de financiering van

[0:38:22] mondiale pandemische voorbereiding.

[0:38:25] Ik zou graag van beide ministers willen kijken hoe zij kijken naar de plannen van dit nieuwe

[0:38:29] kabinet.

[0:38:30] Denken zij dat de nieuwe coalitie voldoende gaat doen om te voorkomen dat er een nieuwe

[0:38:34] pandemie uitbreekt?

[0:38:37] Delen de bewindspersonen onze mening dat internationale samenwerking cruciaal is wanneer

[0:38:42] zich in de toekomst weer een gezondheidscrisis aandient.

[0:38:45] Wordt er door de bewindspersonen voldoende ingezet op het creëren van een structuur die

[0:38:48] de internationale samenwerking goed organiseert op het moment dat deze crisis uitbreekt?

[0:38:55] Voorzitter. Over de vogelgriep maken wij ons ook hele grote zorgen.

[0:38:58] In Amerika is het griepvirus al in melk aangetroffen.

[0:39:04] De Wereldgezondheidsorganisatie zegt dat de huidige risico's voor mensen zijn laag.

[0:39:08] Maar de vraag die ik heb aan de minister — ik denk dat het de minister voor Medische Zorg is — kan

[0:39:15] dat veranderen?

[0:39:17] Hoe staat het met het vaccineren van mensen tegen vogelgriep en de pilots die hier overlopen?

[0:39:23] Hoe snel kunnen wij als Nederland aan vaccins komen op het moment dat er een dodelijke uitbraak

[0:39:28] uitbreekt?

[0:39:31] Voorzitter.

[0:39:31] De oproepplicht is niet wenselijk vanuit het dierenwelzijnsoogpunt, maar kan absoluut noodzakelijk

[0:39:37] zijn in sommige gevallen.

[0:39:38] Sinds dit jaar is de 16-weken-termijn voor het afwaarderen van vrije uitloopeieren vervallen.

[0:39:44] Maar het risico bestaat dat er weer langere ophokplichten ingesteld kunnen worden dan nodig.

[0:39:49] Wat gaat de minister doen om dit te voorkomen?

[0:39:53] Er is een vaste frequentie voor het samenroepen van de deskundige groep

[0:39:56] dierziekten in periodes van vogelgriep, zodat er met regelmaat beoordeeld kan worden of de

[0:40:02] ophokplicht al dan niet kan worden opgeheven.

[0:40:05] Is dat nog steeds gaande, vraag ik aan de minister.

[0:40:08] Is de minister bekend met het signaal dat sommige pluimverhouders hun dieren in tijden van opvolgplicht

[0:40:14] ook geen toegang geven tot de overdekte uitloop, waardoor de dieren op een hogere bezetting zitten

[0:40:19] dan is toegestaan?

[0:40:21] In hoeverre weet de minister of dit signaal klopt?

[0:40:24] Als het correct is, is de minister dan van plan hiertegen op te treden en zo ja, hoe?

[0:40:30] Voorzitter, hoeveel minuten heb ik nog?

[0:40:33] U hebt nog één minuut.

[0:40:36] Dan zou ik tot slot iets willen zeggen over de illegale wilde dieren.

[0:40:39] De handel in illegale wilde dieren wereldwijd vormt een risico voor het ontstaan van de

[0:40:44] overdracht van zoonozen, zoals er ook bij de coronapandemie het geval was.

[0:40:48] Bij veel traditionele medicijnen wordt nog veel al gewerkt met bedreigde wilde dieren.

[0:40:53] Het is belangrijk dat de Wereldgezondheidsorganisatie een expliciete uitspraak doet in het gebruik

[0:40:58] van wilde, bedreigde dieren en deze afkeurt voor traditionele medicijnen.

[0:41:04] Gaat de minister van Medische Zorgen erop aandringen dat dit wordt opgenomen in de nieuwe

[0:41:08] WHO traditional medicine strategie. Dank u wel.

[0:41:12] Dank u wel, mevrouw Boumet namens GroenLinks BvdA.

[0:41:16] Meneer Pierik van de BBB, Boerburgerbeweging.

[0:41:20] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:41:23] Ik krijg de indruk dat mensen banger zijn voor zogenozen van boerderijdieren dan van andere zogenozen.

[0:41:30] Maar we moeten ons goed realiseren dat de kans op een zogenoze veel groter is

[0:41:34] wanneer je relatief intiem contact hebt met een dier.

[0:41:39] Met een huisdier hebben mensen veel contact, uiteraard.

[0:41:41] want het is een huisdier.

[0:41:43] Het gevolg is dat er meer ziektes overgebracht kunnen worden.

[0:41:48] Zo is in Nederland ongeveer 40% van honden en katten besmet geweest met toxoplasma.

[0:41:52] Een reden dat zwangere vrouwen de kattenbak niet moeten verschonen.

[0:41:56] Ongeveer 90% van de mensen loopt gedurende het leven een dergelijke besmetting op.

[0:42:01] Ieder jaar worden nog ongeveer 330 kinderen geboren in Nederland met toxoplasmose.

[0:42:06] En toch is er in Nederland geen goed monitoringssysteem voor deze ziekte.

[0:42:13] Ook de ziekte van Lyme komt verschrikkelijk veel voor, want ieder jaar worden er 27.000

[0:42:18] mensen in Nederland ziek door een tekenbeet.

[0:42:22] Omdat bij boerderijdieren het contact tussen mensen en dieren veel minder intensief is,

[0:42:26] is de kans op de overdrage van een zoonoos ook kleiner, zo blijkt ook uit het rapport

[0:42:31] Kennisbricht Zoonozen.

[0:42:33] We moeten het risico van de verschillende besmettingsroutes wel realistisch blijven benaderen.

[0:42:39] Toch blijft het monitoren van ziekten juist voor voedselproducerende dieren heel belangrijk.

[0:42:46] En wat we bijvoorbeeld al hebben, is een monitoringsprogramma voor verschillende ziekten bij melkgevende

[0:42:51] koeien, geiten en schapen.

[0:42:54] Dat systeem wordt onder andere ingezet om salmonella bij koeien te monitoren.

[0:42:59] En het werkt goed.

[0:43:00] En waar nodig, kunnen veehouders dankzij dit systeem maatregelen nemen.

[0:43:04] De ziekte melkerskoorts is dankzij dit systeem uit Nederland verdwenen.

[0:43:10] Voorzitter, ik wil het ook even hebben over de QQoRts.

[0:43:14] De Nationale Ombudsman heeft recent in een derde rapport gepubliceerd over het falen

[0:43:20] van de overheid rondom QQoRts.

[0:43:23] Daarin wordt onder andere opgeroepen om onderzoek naar QQoRts-vermoeidheidssyndroom, QVS, in

[0:43:29] de Volksmond te betrekken bij het onderzoek naar post-COVID, omdat er zoveel overeenkomsten

[0:43:34] zijn.

[0:43:36] Waarom wordt het onderzoek naar QVS niet betrokken bij het onderzoek naar post-COVID,

[0:43:41] vraag ik aan de minister.

[0:43:44] De huidige aanpak van Q-coords op melkleverende bedrijven lijkt trouwens heel goed te werken.

[0:43:50] Eerder dit jaar heeft een veeouder zich onttrokken aan de inentingsverplichting

[0:43:53] en door het monitoringssysteem werd het bedrijf vrijwel direct na de besmetting eruit gepikt.

[0:44:00] Snel ingrijpen voorkwam erger.

[0:44:03] Mijn complimenten voor de instanties die ervoor zorgen dat dit zo snel opgepakt is.

[0:44:07] En ook mijn complimenten voor de sector.

[0:44:09] Want sinds het instellen van de verplichting tot enten, lijkt het erop dat de bedrijven

[0:44:14] en de dierartsen heel precies zijn met die entingen.

[0:44:18] Het toont ook aan hoe bereidwillig de sector is om aan dergelijke programma's mee te werken.

[0:44:25] Toch laat de overheid nog steeds steken vallen in de aanpak van Q-coords.

[0:44:31] Bedrijven met een publieksfunctie hebben namelijk ook verplichting om te enten, maar dat gebeurt

[0:44:36] nog lang niet altijd.

[0:44:38] En dat is een onnodig risico.

[0:44:40] En dat komt wat mij betreft niet door onwilwillendheid, het is volgens mij vooral een gebrek aan duidelijke

[0:44:47] communicatie.

[0:44:49] Hoe moet een kinderdagverblijf, een GGZ-instelling of een bejaardenthuis waar toevallig ook wat

[0:44:53] schapen rondlopen weten dat ze de dieren zouden moeten enten?

[0:44:58] Wat doet de minister om te zorgen dat ook die bedrijven en instellingen op de hoogte

[0:45:02] zijn van wat het belang is van die entingen?

[0:45:06] Voorzitter, de besmetting van melkkoeien met het vogelgriepvirus in Amerika deed nogal wat

[0:45:12] stof opwaaien.

[0:45:14] En terecht.

[0:45:15] Gelukkig heeft de WHO een webinar gegeven met vooral veel geruststellingen daarin.

[0:45:21] In de melk kan getest worden of een koe besmet is, maar in de melk die in de winkels terechtkwam

[0:45:30] werd geen levensvaakbaar virus gevonden.

[0:45:33] En logisch, die melk wordt namelijk van tevoren verhit en daardoor kunnen mensen niet besmet

[0:45:40] raken die melk in de winkel kopen.

[0:45:43] Toch is het belangrijk voor de overheid om hierop te acteren.

[0:45:46] Er is namelijk een PCR-test beschikbaar voor melk, waarom wordt die niet gewoon ingezet

[0:45:51] om de vinger aan de pols te houden?

[0:45:53] Als blijkt dat in Nederland geen vogelgriepvirus in tankmelk voorkomt, kunnen we dat bij monitoren

[0:46:00] laten.

[0:46:01] Als blijkt dat bij bedrijven wel virus in de tank zit, kunnen er ook direct maatregelen

[0:46:06] getroffen worden, zoals nu ook bijvoorbeeld gebeurt met de salmonella.

[0:46:10] Dan wordt de melk niet rauw geconsumeerd en is het risico direct ondervangen.

[0:46:15] Waarom is er nog geen monitoringssysteem ingevoerd, vraag ik aan de minister om ook met die PCR-testen

[0:46:22] te kijken of er het vogelvirus-griepvirus in zit.

[0:46:27] Ten slotte wil ik het nog even hebben over een dierziekte die niet zoonotisch is, namelijk

[0:46:33] de blauwtong.

[0:46:35] De schade door de blauwtong als gevolg van gestorven dieren, zieke dieren en een lagere

[0:46:39] melkproductie zijn enorm geweest.

[0:46:43] Heeft de minister in beeld hoe groot de totale schade voor de boeren is geweest?

[0:46:48] Ik heb de minister herhaaldelijk horen zeggen dat blauwtong een bedrijfsrisico is.

[0:46:54] Maar waarom vindt de minister de uitbraak van dit specifieke serotype van Blouton, dat

[0:46:59] zelfs niet in de buurt van Nederland voorkwam, een in te calculeren bedrijfsrisico?

[0:47:04] Dat is de laatste vraag van mijn kant aan de minister.

[0:47:09] En ik wil de minister ook graag bedanken op het echte podium in de plenaire zaal dat

[0:47:14] later nog volgt.

[0:47:16] Dank u wel, mevrouw Bierik namens de BBB.

[0:47:18] Het zijn twee interrupties.

[0:47:19] Allereerst voor mevrouw Van Mereden dan.

[0:47:21] Dit kost iets.

[0:47:24] Ik heb net NEC-horens zeggen dat die gaan voor een herstructurering van de veehouderij in Nederland

[0:47:30] en dat ze integraal naar het probleem willen kijken en met een visie op de veehouderij willen komen.

[0:47:34] Ik wilde vragen of de BBB er ook zo over denkt.

[0:47:41] Deze vraag zag ik natuurlijk aankomen, want er werd al voorspeld.

[0:47:45] In het hoofdlijnakkoord staan gewoon de hoofdlijnen.

[0:47:48] Ik wil op dit moment de nieuwe minister niet voor de voeten lopen en te zeggen

[0:47:53] Je moet dat en dat en dat gaan opnemen in het regeerakkoord.

[0:47:56] Ik bedoel, dus de vertaalslag van het hoofdlijnakkoord naar het regeerakkoord,

[0:48:00] dat moet toch gewoon plaatsvinden?

[0:48:02] En ik hoorde mevrouw Bromet, voorzitter, ook roepen van

[0:48:06] wat wil de minister eraan gaan doen om de intensieve veehouderij op te ruimen?

[0:48:12] En nou ja, ik krijg eigenlijk een beetje wel een jeuk van dergelijke woorden.

[0:48:17] Het is namelijk een sector die de laatste jaren al zoveel heeft gedaan,

[0:48:22] ook als het gaat om het toewerken naar meer kringloopdenken,

[0:48:25] om het proberen te verminderen van de ziekteinsleep in stallen.

[0:48:30] Er zijn eigenlijk al heel veel dingen gebeurd.

[0:48:32] En herstructureren, dat suggereert van,

[0:48:35] nou ja, dat er de laatste jaren helemaal niks gebeurd is in die sector.

[0:48:38] En dat wil ik zeer bestrijden.

[0:48:40] En het gaat ook niet om het opruimen van een sector.

[0:48:43] Het gaat om het verduurzamen van een sector.

[0:48:47] En je kijkt naar de milieuimpact die sectoren hebben

[0:48:50] en op basis van die variabelen probeer je verder bij te sturen.

[0:48:59] Maar dat is dus verder bij sturen en dat is niet vandaag beginnen,

[0:49:02] want er is al heel veel gebeurd, ook in het verleden.

[0:49:05] Mevrouw Bommet.

[0:49:06] Ja, voorzitter, ik krijg de indruk dat de heer Pierik vooral aanslaat op het woord herstructureren,

[0:49:11] maar ik wil hem erop wijzen dat dat komt van zijn coalitiegenoot hier aan tafel,

[0:49:17] want die zei altijd over een herstructurering van de veehouderij

[0:49:20] en ik kan er niet anders van maken dat we dan het wel heel anders gaan doen.

[0:49:24] Nou, een andere vraag dan nog, die pluimveebedrijven in de buurt van waterrijke gebieden,

[0:49:32] daar willen we dus vanaf, tenminste GroenLinks B van de A,

[0:49:34] omdat deskundigen zeggen dat is een groot risico bij de verspreiding van vogelgriep.

[0:49:39] Hoe kijkt de BBW daarnaar?

[0:49:42] Meneer Pejaik.

[0:49:47] Ja, we zoeken naar meer balans tussen water en veehouderij.

[0:49:53] Je kan het verhaal ook omdraaien.

[0:49:55] We zijn ook bezig om weer nieuwe waterbindengebieden te creëren.

[0:49:59] Mogen die dan niet bij veehouderijgebieden geplaatst worden?

[0:50:02] Het is best wel een heel complex verhaal.

[0:50:04] Dus de BBB wil kijken naar waar in het land het beste kan.

[0:50:10] En niet alles kan overal.

[0:50:11] Dus het herstructureren of het verder stroomlijnen van de sector om ziekteinsleep te voorkomen,

[0:50:22] om toe te gaan naar meer balans, dat is in volle gang.

[0:50:26] En daar zal ook een nieuwe minister van LVVN straks ongetwijfeld haar best voor doen.

[0:50:33] Kijk eens aan.

[0:50:35] Een holman.

[0:50:37] Dank u wel, voorzitter.

[0:50:42] Ik vond dat u een waardevolle suggestie had door een PCR-monitoring van vogelgriep.

[0:50:49] Hebt u zicht op...

[0:50:51] We spreken de derde persoon via de voorzitter hier.

[0:50:53] Voorzitter, ik zou de heer Pierek graag vragen...

[0:50:58] Ik zou graag willen vragen welk risico's schat hij met verspreiding via sperma.

[0:51:06] En als je een PCR-test wilt hebben voor vogelgriep...

[0:51:10] griep, is dan een kwalijke bewijs, een kwalijke solenose van paratbc nog niet veel meer nodig

[0:51:18] om daar een continu PCR-test op te doen, om te kijken of melk daar vrij van is of niet.

[0:51:25] Dank u wel, meneer Holleman. En nogmaals, ik verzend deze rekeltjes allemaal niet,

[0:51:29] maar u moet ze wel bewaken, voorzitter. Meneer Pierik.

[0:51:32] Ja, dank u wel, voorzitter. Als het gaat om ziekteinsleep, ik bedoel paratbc,

[0:51:39] Inmiddels zijn 99 procent van de melkgevende bedrijven paren TBC-vrij.

[0:51:44] En ook als we kijken naar BVD en als we kijken naar IBR,

[0:51:48] dan zijn dat ziektes die al in hoge mate onder controle zijn.

[0:51:53] De risico's die we hebben als het gaat om volgegriepen,

[0:51:55] die kunnen eigenlijk met zo'n PCR-test inderdaad heel goed en snel gemonitord worden.

[0:51:59] En BBW is ook heel erg voor voorkomen, is veel beter dan genezen.

[0:52:05] Dus met het goed monitoren kun je echt stappen zetten

[0:52:08] in het voorkomen van heel veel trammeland.

[0:52:14] Eerst lid Costis en dan de heer Van Kampen.

[0:52:17] Ja, voorzitter, ik schrik gewoon hoe de heer Perink nu blijkbaar ook...

[0:52:23] de lobby van de intensieve vuilderij boven ons...

[0:52:26] Sorry, boven ons watervoorziening blijkbaar zet.

[0:52:31] En blijkbaar ook de wetenschap negeert.

[0:52:33] Want hij begint, als het gaat om zonoozen, om de kansen op een pandemie...

[0:52:37] over katten en honden.

[0:52:41] Ik vind dat echt schrikbaar.

[0:52:44] Dus ik wil de heer Pieriks vragen hoe hij dan kijkt naar een rapport zoals dat van Beekendam.

[0:52:51] En eigenlijk consensus van ongeveer alle virologen.

[0:52:55] Dat onze intensieve veilderij een enorm risico vormt voor de volksgezondheid.

[0:53:00] Dat expliciet wordt geadviseerd om die af te bouwen.

[0:53:03] Ontkent u gewoon de wetenschap?

[0:53:05] Of zegt u, ik weet niet wat u precies zegt, wilt u het probleem gewoon afschuiven op de honden en katten?

[0:53:13] We moeten echt in de derde persoon gaan spreken, via de voorzitter.

[0:53:17] Meneer Pierik.

[0:53:19] Ja, voorzitter, dan zal ik daar even een reactie op geven.

[0:53:25] Natuurlijk ontkennen we de wetenschap niet, maar mevrouw Kostek weet ongetwijfeld dat er verschillende wetenschappelijke rapporten zijn.

[0:53:33] Jullie nemen elkaar gewoon niet serieus.

[0:53:35] Nee, nee, nee.

[0:53:37] Meneer Pierik is aan het woord.

[0:53:38] We zitten hier niet op de plaatselijke hockeyvereniging van meneer Van Kampen.

[0:53:42] Dus we zijn in de staat van...

[0:53:43] Meneer Pierik.

[0:53:45] Meneer Pierik.

[0:53:47] Ja, dus nog even verder.

[0:53:50] De wetenschappelijke rapporten zijn hier ook niet helemaal consistent in.

[0:53:55] Het enige rapport geeft een veel belangrijkere rol voor de ziekteverspreiding via honden en katten.

[0:54:02] Ik bedoel wel het over de toxoplasma.

[0:54:03] Als het gaat om het verschonen van kattenbakken, is dat echt een probleem.

[0:54:07] En ik heb in de inbreng aangegeven dat nog 330 kinderen geboren worden met toxoplasma.

[0:54:12] Dus dat is nog steeds een stevig probleem.

[0:54:17] Maar net gaf ik ook al aan, voorkomen is veel beter dan genezen.

[0:54:20] Dus we proberen zoveel mogelijk die ziektedruk te verminderen.

[0:54:25] En ja, dan moeten we ook wel constateren dat inderdaad zeker de bedrijven waar vrije uitloop is,

[0:54:32] kippenbedrijven met vrije uitloop dicht bij watergebieden, dat die een veel groter risico

[0:54:36] vormen als het gaat om het binnenhalen van vogelgriep dan gesloten bedrijven. En dat

[0:54:44] moeten we ook meewegen in die hele toekomst voor de landbouw. En dat betekent wat het BBB

[0:54:52] betreft dat er echt perspectief is, ook voor intensieve veehouderijbedrijven. En die zullen

[0:54:57] ongetwijfeld, nou ja, ook de komende jaren zich verder gaan ontwikkelen.

[0:55:02] Er zal ongetwijfeld wat meer met reststromen gebeuren.

[0:55:05] Er zal ongetwijfeld wat meer richting kringlooplandbouw gebeuren,

[0:55:08] maar de intensieve veehouderij af serveren of willen opruimen,

[0:55:13] daar krijg ik echt jeuk van, want daar gaat het helemaal niet om.

[0:55:15] Het gaat over de impact die zulke bedrijven hebben voor de samenleving.

[0:55:23] Meneer Van Kampen.

[0:55:24] Ja, voorzitter, ik hoorde de heer Pierek eigenlijk woorden naar mijn hart spreken,

[0:55:27] want hij spreekt over voorkomen is beter dan genezen.

[0:55:29] En wat is er betere preventie dan vaccinatie, zou ik eigenlijk willen zeggen.

[0:55:34] In het verleden heeft de BBB ook altijd meegestemd met moties die ik indien op het gebied van vaccinatie.

[0:55:39] Ik zou de heer Pierik willen vragen hoe hij aankijkt tegen onze idee om inderdaad over te gaan tot zo'n vaccinatieplicht.

[0:55:45] Bij beschikbaarheid van vaccins in het geval van blauw tong en vogelgriep.

[0:55:51] En is hij het met de VVD eens dat we daarmee eigenlijk geen dag kunnen wachten?

[0:55:56] In ieder geval op de beschikbaarheid van het vaccin.

[0:55:58] en daarna tot de invoeren van zo'n plicht.

[0:56:03] Ik denk dat er nogal een verschil ligt tussen een vaccinatieplicht voor blauw tong en een

[0:56:08] vaccinatieplicht voor vogelgriep, omdat de vaccinatieplicht voor vogelgriep ook nog consequenties

[0:56:15] zou kunnen hebben voor de handelsverdragen die we hebben.

[0:56:17] Dus ik denk dat het goed is om dat even goed mee te wegen in hoeverre we dat nou direct gaan

[0:56:23] verplichten.

[0:56:29] Dank dat de heer Pierik dit antwoord geeft, want dan had ik geen tijd voor u in mijn spreek.

[0:56:32] Die handelsverdragen, het zijn niet zozeer de handelsverdragen die hier in de weg staan,

[0:56:36] maar het zijn met name bepaalde landen die dit als een belemmering zien,

[0:56:40] omdat vanuit vroeger konden we niet aantonen of dieren wel of niet gevaccineerd waren als gevaccineerd waren.

[0:56:46] Maar dat is allemaal voorbij, dat bestaat niet meer.

[0:56:48] Dat is niet meer aan de orde, omdat we op dit moment in staat zijn om vaccins toe te dienen...

[0:56:54] waarmee we kunnen zien of dieren wel of niet gevaccineerd zijn.

[0:56:56] Dus laten we dan samen, meneer Pierik en ik, de minister vragen hoe het daarvoor staat.

[0:57:03] En als de minister daar een overtuigend verhaal op heeft, is de heer Pierik dan met de VVD van mening...

[0:57:11] dat we inderdaad heel snel tot zo'n vaccinatieplicht, dat we daartoe zouden moeten overgaan.

[0:57:17] Nogmaals, het is niet nieuw. Ook in de geitenhouderij bestaat het.

[0:57:21] Dus ook daar is dat geen taboe.

[0:57:25] Ik hoor graag hoe de heer Pierik daar tegenaan kijkt.

[0:57:27] Het waren er meteen twee, dus het wordt rustig vanaf nu.

[0:57:30] Want dat was in de laatste interruptie.

[0:57:33] Ja, voorzitter. Ik ben blij met de woorden van de heer Van Kampen.

[0:57:38] Het is een zaak om te kijken of zo'n verplichting inderdaad haalbaar is.

[0:57:44] En het is goed om in ieder geval ook dan die internationale context bij de keuzes te betrekken.

[0:57:50] Als we dat samen kunnen doen, en we krijgen daar ook een geruststellend antwoord op van

[0:57:55] de minister, dan kunnen we dat zeker samen oppakken.

[0:58:00] Dank u wel, mevrouw Pierik, voor u en Breng namens de BBB.

[0:58:03] Mevrouw Beckerman, Socialistische Partij.

[0:58:08] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:58:11] Ik moet zeggen dat ik deze week wel een beetje een dubbel gevoel heb bij debatten.

[0:58:17] En dat komt ook omdat we heel veel bewindspersonen misschien wel in de commissiedebat voor het

[0:58:21] laat zien.

[0:58:22] Maar het is ook een beetje ingewikkeld om allerlei opdrachten mee te geven.

[0:58:29] Gelukkig knikt een van de ministers al.

[0:58:32] Die heeft er nog behoorlijk veel zin in.

[0:58:35] Maar het maakt het bijzonder om op dit moment te debatteren.

[0:58:40] Dus ik heb voor dit debat voornamelijk ook een boel vragen.

[0:58:45] Omdat ik ervan uitga dat we met een twee minuten debat...

[0:58:48] als Kamer kunnen zoeken naar meerderheden om juist ook het nieuwe kabinet opdrachten

[0:58:54] mee te geven.

[0:58:55] Want dat is echt op zoonnozen en zeker ook het voorkomen daarvan, denk ik, wel heel hard

[0:59:01] nodig.

[0:59:02] En ik ga ervan uit dat ook al die mooie woorden gesproken zijn over meer ruimte als Kamer nemen,

[0:59:09] dat we die ook te harten gaan nemen, want zoveel staat er nog niet in de plannen die

[0:59:13] tot nu toe zijn gepresenteerd.

[0:59:16] Ik wilde eigenlijk weer beginnen bij vogelgriep, want gelukkig hebben we voor nu even minder

[0:59:23] last van vogelgriep en tegelijkertijd is er natuurlijk echt geen reden om te gaan juichen

[0:59:26] of te verslappen.

[0:59:27] Het virus blijft op de loer liggen, dat is in dit debat natuurlijk al meermalen gewezen

[0:59:31] op de berichten uit onder andere de Verenigde Staten met besmette runderen en mensen.

[0:59:37] Ik heb een aantal vragen daarover.

[0:59:39] Vorig jaar hebben wij gezamenlijk met D66 een motie ingediend om vrijwilligers en terreinbeheerders

[0:59:47] te ondersteunen die kadavers opruimen die slachtoffers zijn geworden van vogelgriep.

[0:59:53] Dit werk is eigenlijk heel erg cruciaal, het beschermt soorten, het beschermt pluimvee,

[0:59:59] of in gevallen dat andere dieren besmet raken ook andere dieren, en zorgt er uiteindelijk

[1:00:05] voor dat volksgezondheid niet in het geding komt.

[1:00:07] Dit deel is echt cruciaal.

[1:00:10] Dus we danken het kabinet dat er in 2023 100.000 euro voor is vrijgemaakt.

[1:00:14] Maar we waarschuwen wel dat dit lang niet genoeg is deeld, de minister of ministers deze mening.

[1:00:20] En welke vervolgstappen kunnen hierop worden gezet?

[1:00:24] Ook zijn er twee moties aangenomen om te komen tot een telefoonnummer en een app,

[1:00:27] waar je dus echt als inwoner besmette dieren zou, wilde dieren zou kunnen melden.

[1:00:33] Het heeft lang geduurd, maar het telefoonnummer is er nu.

[1:00:36] Tegelijkertijd horen we wel nu al berichten dat het slecht vindbaar is

[1:00:40] en blijkt de hulp zeer beperkt.

[1:00:42] En de gegeven informatie ook niet altijd helemaal juist.

[1:00:45] Herkent het kabinet deze signalen?

[1:00:47] Wat willen ze eraan doen?

[1:00:49] En eerder hebben we ook gesproken over een soort publiekscampagne

[1:00:51] om te zorgen dat er gewoon brede bekendheid is.

[1:00:55] En dan bedoel ik niet op Boergricht, maar juist op brede huishoudens.

[1:00:58] Van ja, wat moet je nou doen en vooral ook laten?

[1:01:02] Er is al veel gezegd, ook door voorgangers, over die vaccinatiecampagne, daar sluiten

[1:01:08] we ons bij aan.

[1:01:11] En eigenlijk als laatste vraag over die vogelgriep, het onderzoek van Sovon, daarin hebben ze

[1:01:16] eigenlijk voor honderd vogelsoorten gekeken welke gevolgen optreden van vogelgriepsterfte

[1:01:21] kan hebben voor de landelijke staat van instandhouding van deze soorten.

[1:01:25] En misschien een beetje in aansluiting op de heer Holman met zijn structuurbeleid voor

[1:01:30] Voor de landbouw is het misschien ook wel heel goed om structuurbeleid te hebben waar

[1:01:35] het gaat om deze soorten, bijvoorbeeld prioriteit gericht op bescherming van soorten die hier

[1:01:42] heel erg kwetsbaar voor zijn.

[1:01:43] We zien nu nog dat bijvoorbeeld sommige van deze soorten bejaagd of vergast mogen worden.

[1:01:51] Voorzitter, over blauwtong, een paar korte vragen, want het is erg goed dat vaccinatie

[1:01:56] nu mogelijk is, maar we moeten natuurlijk wel zorgen dat het ook daadwerkelijk in een

[1:02:01] goed tempo gebeurt.

[1:02:03] Kan de minister inzicht bieden in de kosten van de drie vaccins, hoe lang bieden die vaccins

[1:02:08] bescherming en hoe wordt eigenlijk de voortgang van die vaccinatie nu gevolgd?

[1:02:17] We horen toch wel signalen dat mensen denken dat een komend vaccin misschien goedkoper

[1:02:23] is, dus we kunnen beter even afwachten.

[1:02:25] Kan de minister jullie daar heldere cijfers over geven?

[1:02:30] Tot slot enkele woorden over de Q-koorts.

[1:02:33] Heeft iemand... Oh.

[1:02:37] Oké. Sorry.

[1:02:40] De Q-koorts. Ik denk dat iedereen geschrokken is van die uitbraak...

[1:02:43] of die korte uitbraak op EEN Boerderij.

[1:02:47] Gelukkig lijkt u nu geen verhoogd risico meer voor infectie...

[1:02:49] bij andere dieren of voor omwonenden.

[1:02:51] Wat is de stand van zaken rondom het bedrijf in Brake?

[1:02:54] Want de boer had de dieren moeten vaccineren, maar heeft dit niet gedaan,

[1:02:58] begrijpen we uit de informatie van het ministerie.

[1:03:01] De boer zelf heeft een ander verhaal, zegt dat de dieren voor het vlees waren

[1:03:04] en die wijst op het failliet van een melkleef of waar ze melk naartoe brachten.

[1:03:10] En toen dacht ik, ja, maar geldt dat dan enkel voor dit ene bedrijf

[1:03:14] of geldt dit voor meerdere bedrijven die omgeschakeld zijn

[1:03:16] en dus mogelijkwijs een extra risico vormen?

[1:03:20] Kan hier duidelijkheid over komen?

[1:03:21] Ik heb geen tijd meer om de minister te bedanken.

[1:03:25] Dat gaan we vast doen in de plenaire zaal.

[1:03:28] U mag best wel iets zeggen daarover.

[1:03:32] Voor een Fries?

[1:03:36] GELACH

[1:03:38] Viel die mee, hè, voor een Fries?

[1:03:39] Voor een Fries viel die mee, hè?

[1:03:47] GELACH

[1:03:48] Nou, Azus, dat wil ik wel zeggen.

[1:03:52] Wat ik altijd heel mooi vond bij deze minister...

[1:03:55] ...was dat als er echt een heel concreet probleem was wat bij de kop gepakt moest worden...

[1:04:01] ...dan ging dat echt op de Friese nuchtere manier dit eerst, dan dat, dan zus, dan zoon.

[1:04:06] Dat vond ik, nou ja, vorig jaar zijn we geloven bijna in een debat toen bekend werd...

[1:04:11] ...dat er een uitbraak van Blauwtong was.

[1:04:13] Dat klopt bijna wel, dat we tijdens de debat berichten kregen.

[1:04:16] Ik vond het heel knap hoe de minister toen heel koordaad kon zeggen...

[1:04:19] ...welke stappen hij ging zetten zonder dat er hele brede informatie over was.

[1:04:24] Als ik daar mijn grote waardering alvast voor uit mag spreken...

[1:04:28] dan vind ik dat als Groninger, kon dat minder.

[1:04:33] We weten allemaal dat dat het grootste Groningse compliment is.

[1:04:37] Dan slaat ik hem nou tegen.

[1:04:38] Dit kost iets, de Partij voor de Dieren.

[1:04:42] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:04:44] De Nederlandse FTC zorgt niet alleen voor afschuwelijk leed bij de dieren...

[1:04:49] maar heeft ook grote gevolgen voor onze leefomgeving en de volksgezondheid.

[1:04:52] Dat hebben we allemaal, denk ik wel, geconcludeerd.

[1:04:54] Behalve misschien één partij.

[1:04:56] Doordat we in Nederland een enorm aantal dieren

[1:04:58] op een klein stukje land houden, zijn we een

[1:05:01] kweekvijver voor dierziekten

[1:05:02] en een tikkende tijdboom

[1:05:04] voor een nieuwe pandemie.

[1:05:06] En de risico's zijn duidelijker dan ooit.

[1:05:08] In de Verenigde Staten raast vogelgriep

[1:05:10] niet alleen maar rond bij vogels,

[1:05:12] maar inmiddels ook bij melkkoeien.

[1:05:14] Het zit in koemelk en is zelfs op

[1:05:16] mens overgesprongen. Sinds

[1:05:18] 2022 zijn in Nederland bijna

[1:05:20] 6 miljoen kippen, eenden en kalkoenen vergast vanwege de volgegrip.

[1:05:24] En de Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwt dat het inmiddels een pandemie onder de dieren

[1:05:29] is.

[1:05:29] Ook zoogdieren zijn massaal getroffen.

[1:05:32] En een maand geleden werden in Nederland voor het eerst sinds 2016 kuurkoorts vastgesteld

[1:05:37] bij een Nederlandse veehouderij.

[1:05:39] En we hadden dit kunnen weten, want wetenschappers waarschuwen al decennia dat we het aantal

[1:05:43] dieren in de veehouderij moeten inkrimpen om te voorkomen dat dierziekten overspringen

[1:05:47] van dier op mens.

[1:05:48] Zoals topviroloog Ron Fouchier zegt, de manier waarop we nu massaal dieren houden, is hoogst

[1:05:54] onverstandig.

[1:05:55] En in het rapport Beekendam uit 2021, gemaakt in opdracht van het Rijk, staat heel helder

[1:06:01] dat Nederland kwetsbaar is van zoonozen, omdat we een hoge dichtheid van veehouderijen hebben

[1:06:05] en het aantal dieren per bedrijf groot is.

[1:06:07] De wetenschap is dus heel helder.

[1:06:09] Deze minister en de Kamer willen al jaren naar een ander landbouwsysteem, maar het resultaat

[1:06:14] is dat we al jaren vooral praten, maar het resultaat zorgt voor nog meer intensieve veehouderijen.

[1:06:22] Er gaat dus blijkbaar iets mis met beleid.

[1:06:25] En wat doet de minister het zoveelste onderzoek weer in overleg met de sector en nog een pilot?

[1:06:31] Na vier kabinettenrutten zijn de problemen die zijn ontstaan door de intensieve veehouderij

[1:06:35] nog steeds even groot.

[1:06:37] Er is zo goed als niets gebeurd om de oorzaken van zoonozen aan te pakken.

[1:06:41] En ook nu vogelgip in Amerika rondgaat bij koeien, laat de minister weten in nauw contact

[1:06:47] te staan met de Amerikaanse autoriteiten en meer te testen bij koeien.

[1:06:50] Maar er wordt nog steeds niets gedaan aan de oorzaken.

[1:06:54] Rutte 3 heeft zelf ondervonden hoe afschuwelijk een zoonoze is.

[1:06:58] De coronacrisis had een wake-up call moeten zijn.

[1:07:01] Zolang we zoveel dieren op een kluitje houden, blijven we onnodig veel risico's lopen voor

[1:07:07] onze volksgezondheid.

[1:07:08] Ik vraag dan de minister van Medische Zorg om hierop te reflecteren.

[1:07:13] Deelt zij de wetenschappelijke conclusies uit het rapport Beekendal en de conclusies

[1:07:16] van virologen dat het grote aantal dieren in de veehouderij ons kwetsbaar maakt voor

[1:07:20] zo'n nozen?

[1:07:21] Wat is haar reactie op de conclusies van RIVM, GGD, Wageningen en Universiteit Utrecht dat

[1:07:27] er honderden extra coronadoden zijn gevallen door de intensieve veehouderij?

[1:07:31] De slechte luchtkwaliteit maakt de omwonenden van de intensieve veehouderijen extra kwetsbaar.

[1:07:35] Maar kan zij bevestigen dat we met de omvang van onze vee-industrie onverantwoorde risico's

[1:07:41] lopen voor onze volksgezondheid?

[1:07:44] Voorzitter, zo ingewikkeld is het echt niet.

[1:07:46] We moeten minder dieren op een kuitje houden.

[1:07:48] Dat is tevens ook de oplossing voor de mestcrisis, zeg ik maar even tegen de heer Holman.

[1:07:52] Stoppen met het houden van miljoenen kippen en honderdduizenden eenden in waterrijke gebieden.

[1:07:56] Stoppen met varkens en kippen op grote schaal dicht op elkaar houden, want varkens mengvaten

[1:08:00] zijn voor grievirussen.

[1:08:02] Maar het kabinet kiest vooraf wachten en vergassen.

[1:08:07] Terwijl de eerste Q-kort sinds 2016 weer is aangetroffen bij een veehouderij, steken ook

[1:08:12] steeds meer provincies onder leiding van BWB-gedeputeerden hun kop in het zand en willen ze nota beden

[1:08:18] nog meer ruimte geven aan intensieve geitenhouderijen.

[1:08:21] Hoe onverantwoord kan je zijn?

[1:08:23] Nog steeds hebben mensen in de buurt van geitenhouderijen een hoog risico op longensteking.

[1:08:27] In de inspectieresultaten van de NVWA lezen we dat in 2023 121 inspecties zijn gedaan

[1:08:33] bij geitenhouderijen, waarbij de Q-cordsregels werden gecontroleerd.

[1:08:37] 32 van die inspecties was akkoord, maar 89 waren niet akkoord.

[1:08:42] Ook bij professionele geitenhouders waren 77% van de inspecties bij de eerste controle

[1:08:46] niet akkoord.

[1:08:47] Dus terwijl geitenhouders op grote schaal de regels annulaar slappen, wat de risico's

[1:08:52] op nieuwe Q-cords uitbraken vergroot, willen provincies weer meer geitenhouderijen toestaan.

[1:08:57] Ik herhaal het nogmaals, hoe onverantwoord kan je zijn?

[1:09:01] Graag hoor ik van de minister van Medische Zorg hoe zij kijkt naar het afbouwen van geitenstoppen

[1:09:05] door provincies.

[1:09:06] Deelt zij de mening dat we hiermee onnodige en onverantwoordelijke risico's nemen voor

[1:09:10] de volksgezondheid?

[1:09:11] Zowel als het gaat om Q-cords als om longontstekingen bij omwonenden.

[1:09:15] Voorzitter, dan rond ik af.

[1:09:18] Nederland heeft een landbouwminister nodig die nu echt durft in te grijpen in de intensieve

[1:09:24] veehouderij, die de gezondheid van burgers en boeren belangrijker vindt dan het verdienmodel

[1:09:29] van de veeindustrie.

[1:09:30] Ik vrees, als ik zo de heer Perik hoor, dat we zo'n minister de komende jaar niet gaan

[1:09:37] krijgen.

[1:09:38] Daarom roep ik mijn collega's van de coalitiepartijen op, loop niet aan de leiband van de agro-industrie,

[1:09:43] Die durft nu echt keuzes te maken en zet de gezondheid van de Nederlanders centraal.

[1:09:48] Dank u wel.

[1:09:49] Dank u wel.

[1:09:50] Dit kost iets voor uw inbreng namens de Partij voor de Dieren.

[1:09:53] Omdat ik ook woordvoerder dierenwelzijn en diergezondheid ben, wil ik toch nog graag

[1:09:58] iets inbrengen namens mijn fractie.

[1:09:59] En daar wijs ik mevrouw Broumeda aan, gezien haar anciëniteit, om mij waar te nemen.

[1:10:03] Even als voorzitter.

[1:10:20] Wat die traditionele Chinese medicijnen betreft, wil ik me aansluiten bij de woorden van het

[1:10:28] lid Brumad.

[1:10:29] Ik heb er ook al eerder actie op ondernomen namens Stichting Spots, die zich hier redelijk

[1:10:34] met bezighouden.

[1:10:34] Heel eerlijk, de minister van Medische Zorg vraagt of zij de gevaren voor een virusuitbraak

[1:10:39] gezien van dat deel van de traditionele medicijnen overgewerkt wordt met wilde, bedreigde dieren

[1:10:43] en bereid is om zich er hard voor te maken.

[1:10:46] Dat in de WHO, de World Health Organization, die traditionele en ook de traditional medicine

[1:10:53] strategy, dat is van 2022 tot 2034, expliciet te benoemen dat het gebruik van wilde, bedreigde

[1:10:59] dieren en traditionele medicijnen afgekeurd wordt.

[1:11:02] Dat vraag ik aan mevrouw de minister.

[1:11:05] Dan ga ik nu door en dat ook een beetje met dank aan voormalig amstgenoot

[1:11:09] Wybren Ridley van Haga, ook nog oud-commandant van de Nederlandse strijdkrachten.

[1:11:14] Hij is hier niet meer, maar hij is ook nog oud-commando, ja.

[1:11:22] Dat is inderdaad niet zo moet ik dat zeggen, want dat zegt heel veel als je dat bent.

[1:11:28] Maar er zijn ook inmiddels twee onderzoekers in de geschiedenis.

[1:11:31] heeft dat hele blauwtongvirus een beetje hier vanuit de Kamer op de kaart gezet.

[1:11:35] En er zijn ook twee onderzoekers, twee onafhankelijke onderzoekers, ingeschakeld,

[1:11:39] waaronder een microbioloog.

[1:11:42] En, ehm...

[1:11:43] Kijk, er is nogal wat onderzocht, hè.

[1:11:45] En ook, ze hebben dus een...

[1:11:47] Uit dat onafhankelijke onderzoek kunnen we niet uitsluiten

[1:11:51] dat er mogelijke verplaatsing heeft plaatsgevonden, ook verwaaiing.

[1:11:55] Ook vanuit Rome, een afvaltrein.

[1:11:57] En dat is bekend bij de minister.

[1:11:58] En het is nog steeds plausibel genoeg om dat grondig te onderzoeken.

[1:12:02] Ik wil ook vragen of de minister dat doet.

[1:12:04] Ik ben met die twee onderzoekers bij de inspecteur-generaal geweest, die onder deze minister werkt.

[1:12:10] Wil ik ook meteen complimenten maken.

[1:12:12] Normaal noemen wij geen namen, maar omdat het zeer positief is aan meneer Bakker, de inspecteur-generaal van de NVWA.

[1:12:18] Want hij is zelfs in zijn vrije tijd naar het ministerie gekomen en hij heeft ons gehoord.

[1:12:22] Hij heeft ook een deskundige die ook onder deze minister werkt ingeschakeld.

[1:12:26] En wij willen graag dat er spoedig reacties op komen, dat is er allemaal neergelegd.

[1:12:31] Maar ook omdat de snelle verspreiding wordt te gemakkelijk toegeschreven door de Wageningen Universiteit aan het diertransport.

[1:12:37] Maar de knutten als vectoren worden onderbelicht en de aantallen knutten lijken door het natuur- en klimaatbeleid onbedoeld vergroot.

[1:12:44] En ook de invloed van wind, windgedrevenheid, wordt onvoldoende meegenomen.

[1:12:48] Dus dat wil ik echt de minister vragen, of die dat kan meenemen.

[1:12:52] En ook is de vraag, is er wel een adequaat monitoringsysteem opgezet om de verwachte

[1:12:57] vervolg van de uitdraak te beteugelen en evenals de negatieve effecten van mogelijk te snel

[1:13:03] ontwikkelde vaccins?

[1:13:04] We hebben dat ook bij COVID gezien, dus we moeten dat toch allemaal blijven meenemen.

[1:13:08] En in hoeverre dragen die natte teelt de vernatting van gebieden, wat nu zo aan de orde is, bij

[1:13:12] aan de verspreiding van het blauwtoonvirus?

[1:13:15] Kan dat ook worden meegenomen met het onderzoek, naast het onderzoek naar die afvaltransporten

[1:13:18] vanuit Italië en mogelijk verwaaiing vanuit Noord-Afrika naar het Europees continent.

[1:13:24] Ik wil dat allemaal toch onderzocht hebben.

[1:13:27] De verspreiding kan door wind plaatsvinden over 60 tot 80 kilometer per uur en dat is onvoldoende meegenomen.

[1:13:32] Er is wel een Belgie, een Guy Hendricks, een Belgisch onderzoeker, die heeft dat wel al meegenomen.

[1:13:37] En bij Wageningen Universiteit waren ze daar blijkbaar niet van op de hoogte of kenden ze die methode niet.

[1:13:42] Dus kan die man gekoppeld worden?

[1:13:44] En ook die twee onderzoekers die wij hebben ingeschakeld.

[1:13:47] We mogen niet uitsluiten dat de verspreiding heeft plaatsgevonden, gelijk de onderzoekers vermoeden.

[1:13:52] En we moeten ook de situatie in Rome laten onderzoeken.

[1:13:55] Want komt het BTV 3, een Nederlands virus, daar vandaan?

[1:14:00] Er moeten in Nederland en Italië gemeten worden ook aangaande mutaties.

[1:14:03] En ik wil ook dat diezelfde onderzoeken gelden voor de ziekte van Lyme, waardoor teken wordt verspreid.

[1:14:08] Er wordt enorm onderbelicht en er zijn mensen gewoon een leven lang de shaak met neurologische problemen

[1:14:13] door zo'n tekenbeet en er wordt onvoldoende aandacht aan besteed.

[1:14:16] en ik hoop ook dat de minister voor Medische Zorg dat ook wil meenemen.

[1:14:21] Net als bij eerdere virale besmettingen wordt de verspreiding door wind

[1:14:25] dus niet serieus genomen.

[1:14:27] Maar wat ook niet serieus wordt genomen...

[1:14:30] Dat is een van mijn eerste acties geweest als Kamerl in 2006,

[1:14:34] omdat ik uit die veterinaire farmacie vandaan kwam.

[1:14:36] Zoals je bacterieresistentie kan krijgen

[1:14:38] door overmatig gebruik van antibiotica,

[1:14:41] kunnen er mogelijk snellere virusmutaties plaatsvinden

[1:14:45] overmatig vaccineren of onjuiste vaccins? Kloppen de beweringen van wetenschappers?

[1:14:50] En zo ja, hoe gaan we dat registreren, monitoren en voorkomen?

[1:14:54] Omdat ik het goede voorbeeld moet geven, ik ga de onderzoekers, die zijn al gekoppeld aan mensen

[1:14:59] van deze minister, en die hebben nog tal van vragen, maar daar heb ik nu de tijd niet voor

[1:15:03] om die te stellen. En ik moet het goede voorbeeld nemen, daarom eindig ik nu een half minuut eerder.

[1:15:07] Dank u wel, mevrouw De Vroese.

[1:15:08] Ja, dank u wel. En dat is een interruptie van Leeuwen van Kampen van de VVD.

[1:15:13] We kennen de heer Gouds als een van onze grootste dierenvrienden in deze commissie.

[1:15:20] Hij zet zich daar al heel lang voor in.

[1:15:24] Hij is het met mij eens dat bij die grootschalige pandemie, bij vogelgriep...

[1:15:31] dat die ruimingen een van de meest erge dingen zijn die we daarin zien.

[1:15:35] Niet alleen voor de boer, maar ook voor de dieren zelf.

[1:15:38] Ik zou hem met zijn achtergrond in de farmacie, zoals hij zojuist al aangaf,

[1:15:45] willen vragen hoe hij aankijkt tegen mijn idee voor zo'n vaccinatieplicht.

[1:15:51] En of hij het met mij eens is dat dat enorm veel,

[1:15:53] mits het natuurlijk zorgvuldig wordt uitgevoerd, begrijpt men niet verkeerd,

[1:15:57] maar dat dat enorm veel dierenleed ook zou kunnen besparen.

[1:16:03] en vind ik de heer Gouws daarmee aan mijn zijde

[1:16:06] om te pleiten voor zijn vaccinatieplichten.

[1:16:08] Heer Gouws.

[1:16:09] Dank u wel, mevrouw de voorzitter.

[1:16:10] Ja, daar heeft meneer Van Kampen mij de verkeerde.

[1:16:12] Want het eerste wat ik heb gedaan toen ik ook directeur was bij een bedrijf

[1:16:16] is stoppen met vaccins.

[1:16:18] En dat heeft niets met mijn geloof te maken.

[1:16:20] Dat heeft puur te maken met dat ik wetenschappers heb gesproken

[1:16:22] die ook niet enthousiast zijn over vaccins.

[1:16:24] En ook een patoloog anatoom, een goede vriend van mij,

[1:16:27] die is ook niet enthousiast over vaccins.

[1:16:29] En ik zal mij nooit laten vaccineren.

[1:16:30] En ik heb mijn dieren nooit laten vaccineren.

[1:16:33] Toen de oplicht kwam, bracht ik dieren over de grens.

[1:16:36] Maar bij mij gebeurt dat niet.

[1:16:38] Mijn dieren worden gemiddeld veel ouder dan alle gevaccineerde dieren.

[1:16:44] Logisch, er is wat van te zeggen op kort termijn,

[1:16:46] maar de gevolgen op lange termijn van vaccins

[1:16:48] is nooit voldoende bekeken en onderzocht.

[1:16:51] Maar er zijn wel professoren die dat hebben gezegd.

[1:16:54] Die hebben zelfs gezegd... Je ziet het bij katten.

[1:16:57] Op plek, ik pas nog het Universiteit Utrecht erover gehad,

[1:17:00] op de plek van de vaccin zie je zelfs al vaak verhogende celdelingen en dergelijke.

[1:17:04] Dus ik ben fallikant, maar mijn fractie niet.

[1:17:07] Maar u vraagt het aan mij, maar mijn fractie is dus niet...

[1:17:11] die zijn ook niet voor die vaccinatieplicht destijds geweest, ook bij mensen niet.

[1:17:15] Maar ik ben fallikant tegen vaccins.

[1:17:17] Vanuit mijn ervaringsekskundigheid, vanuit de veterinaryfarmacie. Amen.

[1:17:22] De heer Van Kampen.

[1:17:24] We worden verblijft niet alleen met de aanwezigheid van de minister van Landbouw...

[1:17:28] maar ook met de aanwezigheid van de minister voor Medische Zorg...

[1:17:31] die zich natuurlijk ook laat adviseren door onder meer het RIVM.

[1:17:36] Ik ben ervan overtuigd dat als wij geen vaccins hadden gehad in die coronatijd...

[1:17:40] dan hadden we nu nog met elkaar in een lockdown gezeten.

[1:17:43] Vele, vele, vele slachtoffers verder.

[1:17:46] Dus dat voor wat betreft de werkzaamheid en het belang van vaccinatie.

[1:17:49] Ik zou de heer Gouws willen vragen, zou hij er wel voor openstaan...

[1:17:54] en die zorgvuldigheid die hij daarmee bepleit...

[1:17:55] het gaat over volksgezondheid, diergezondheid...

[1:17:58] moeten we nooit een loopje mee nemen?

[1:18:00] Maar zou hij er wel voor openstaan om zich door RIVM...

[1:18:02] en de belangrijke instituten die we daarvoor met elkaar in huren...

[1:18:05] waar wij als Kamerleden geen wetenschappelijke inzichten over hebben...

[1:18:09] om zich daar op basis van de inhoud en de wetenschap te laten overtuigen...

[1:18:12] dat vaccins wel zorgvuldig, veilig en verantwoord kunnen worden ingezet?

[1:18:18] Er zijn ook, om bij dieren te noemen bijvoorbeeld wel, als je een hond hebt die veel zwemt en

[1:18:24] waterrijke gebieden waar ook ratten zitten, dat zijn dan typisch vaccins die wel kunnen

[1:18:27] werken en waarvan de negatieve gevolgen minder zijn, omdat je daar vaak niet curatief tegen

[1:18:34] kan behandelen.

[1:18:34] Ook parvo, kun je ook een dier bijna curatief niet tegen behandelen, dan gaan ze dood.

[1:18:38] Dus dan moet je vaak de nadelen van een vaccin pakken.

[1:18:40] Mijn geloof is altijd geweest, zolang is inderdaad, als het nodig is, wat nu ook bij de schapen

[1:18:47] dat je op korte termijn schapen kan redden en levens kan redden.

[1:18:51] Dan moet je dit soms overwegen, inderdaad.

[1:18:54] En alles wat je curatief kan behandelen, moet je niet tegen privatief gaan enten.

[1:18:58] Dat is mijn geloof in wat dit aangaat.

[1:19:01] Dus inderdaad, wie zegt bij die schapen, maar vaccinatieplicht,

[1:19:04] dan moet ik ook met mijn fractie in conclaaf.

[1:19:06] Want wij zijn er nu tegen vaccinatieplicht geweest.

[1:19:09] Dus ik kan u niet plotseling hier op mijn eentje gaan zeggen

[1:19:11] dat we dan voor vaccinatieplicht zijn.

[1:19:14] Dat gaat gewoon niet.

[1:19:14] En laat ik ook gezegd zijn, moet je goed ernauw op letten als er journalisten in de zaal zitten,

[1:19:20] dat er ook inderdaad vaccins zijn die een nut bewezen hebben,

[1:19:24] omdat je er niet curatief tegen kan behandelen.

[1:19:26] Dus dat wil ik ook gezegd hebben.

[1:19:27] Dank u wel, mevrouw de voorzitter.

[1:19:28] Dank u wel.

[1:19:29] Geef ik graag het voorzitterschap weer over.

[1:19:32] Dank u wel, mevrouw Boumart, voor het waarnemen.

[1:19:36] Ik kijk even naar beide ministers,

[1:19:38] hoelang we ongeveer moeten schorsen,

[1:19:40] want ze moeten zich voorbereiden op de antwoorden van de vragen.

[1:19:50] Dan zien we elkaar hier terug om 19.15.

[1:19:52] En succes.

[1:19:54] En de leden kunnen vlug een gevulde koek gaan halen.

[1:43:59] Welkom terug allemaal.

[1:44:00] We gaan nu luisteren naar de beantwoording van beide ministers.

[1:44:04] De minister voor Medische Zorg gaat dadelijk als eerste beginnen.

[1:44:08] En ik wil de minister vragen, ik weet niet of ze in blokjes werkt, of dat ze gewoon algemene

[1:44:11] beantwoording doet.

[1:44:12] Want anders wil ik aan het einde van ieder blokje toestaan, een interruptie.

[1:44:16] Maar het zijn er maar vier per fractie.

[1:44:18] Dus verdeel ze goed over de bewenst personen.

[1:44:20] Mevrouw de minister.

[1:44:22] Dank u wel, voorzitter.

[1:44:24] Ik heb niet verschrikkelijk veel vragen die aan mij gesteld zijn,

[1:44:29] maar ik kan wel even noemen hoe ik die antwoorden heb voorbereid.

[1:44:34] Eén, de pandemische paraatheid.

[1:44:37] Twee, vogelgriep.

[1:44:41] Drie, de post-infectieuze ziekte, een Q-koorts en larm valt daar ook bij.

[1:44:53] Dan heb ik wat vragen van de Partij voor de Dieren over het rapport Bekendam, waar ik een

[1:44:59] antwoord op zal geven.

[1:45:00] En dan heb ik het over de traditionele medicijnen, waardoor meerdere fracties...

[1:45:05] Nou, dat is in ieder geval het einde van een blokje pas interrupties.

[1:45:08] Daar kan de minister tenminste goed over doen en haar vragen beantwoorden.

[1:45:12] Excellentie, en nu het woord.

[1:45:13] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:45:15] Voor mij is dit het eerste debat over zo'n nozen.

[1:45:22] Ik weet dat het gebruikelijk is dat VWS-bewindspersonen aansluiten bij LNV-debatten over dit onderwerp.

[1:45:31] Dat is natuurlijk ook logisch, want het woord zegt het al, de zoonozen gaan ook over volksgezondheid.

[1:45:41] Dat onderstrepen we hier ook mee.

[1:45:43] Ik ben blij dat ik dit samen met mijn collega kan doen.

[1:45:46] Daarom is het ook goed dat ik hier ben om opnieuw dit belang te benadrukken.

[1:45:51] Het zoonloze beleid is de afgelopen twee jaar aangescherpt met het Nationaal Actieplan Versterken

[1:45:58] Zoonloze Beleid en het Intensiveringsplan Preventie van Vogelgriep.

[1:46:03] Met het lopende beleidsprogramma Pandemische Paraatheid zijn we beter voorbereid op een

[1:46:09] eventuele toekomstige uitbraak, ook als die uit zoonlotische hoek komt.

[1:46:14] We zijn alert op nieuwe ontwikkelingen, met name als die de potentie hebben om een bedreiging

[1:46:19] te vormen voor de volksgezondheid.

[1:46:21] Het is al door verschillende van de Kamer genoemd, maar twee maanden geleden meldden

[1:46:28] de Amerikaanse autoriteiten dat geiten en melkkoeien met het vogelgriepvirus waren besmet.

[1:46:34] Inmiddels gaat het om tientallen bedrijven en ook drie mensen.

[1:46:40] Die mensen zijn via de melkkoeien besmet.

[1:46:42] Die hadden lichte verschijnselen en zijn ook weer genezen.

[1:46:46] Besmettingen bij herkauwers waren eerder niet beschreven en dat zij relatief makkelijk mensen

[1:46:52] lijken te besmetten, is ook een uiterst zorgelijke ontwikkeling, wil ik zeggen.

[1:46:57] Dit soort nieuwe gebeurtenissen en de daaruit voortvloeiende risico's kunnen we natuurlijk

[1:47:02] nooit helemaal voorkomen.

[1:47:04] Het toont aan hoe alert we moeten zijn op deze ontwikkelingen.

[1:47:08] We volgen met de WHO en het Europese agentschap ECDC de situatie op de voet.

[1:47:15] De Europese Commissie staat daarvoor in nauw contact met de Amerikaanse

[1:47:19] gezondheidsautoriteiten en communiceert snel naar de lidstaten.

[1:47:24] Zo'n onverwachte situatie laat ook weer zien dat de zoonloze structuur, waarin diverse experts uit het

[1:47:32] humane en veterinaire domein signalen delen, beoordelen en in gezamenlijkheid daarover

[1:47:39] adviseren dat dat werkt.

[1:47:41] We zien ook in het kader van de pandemische paraatheid dat we heel nauw als VWS samenwerken

[1:47:48] met LNV.

[1:47:50] We kunnen ook niet genoeg benadrukken hoe belangrijk dat is, want bij de eerste signalen

[1:47:56] kun je dan heel snel een risicoanalyse uitvoeren en duiding geven.

[1:48:00] De experts geven aan dat de risico's voor de volksgezondheid in dit geval, wat er nu in de

[1:48:07] Verenigde Staten gebeurt, laag zijn en hebben geadviseerd over onderzoek om zeker te weten

[1:48:14] dat dit zich in Nederland niet heeft voorgedaan.

[1:48:17] Daar is inmiddels mee begonnen.

[1:48:18] Daar zijn we naar aan het kijken en we blijven dat uiteraard op de voet volgen.

[1:48:23] Ook de ingezette versterking van het zoonloze beleid als onderdeel van die zojuist genoemde

[1:48:29] pandemische paraatheid is en blijft relevant.

[1:48:33] U bent eerder al geïnformeerd over het Nationaal Actieplan voor Sterke Zoonozenbeleid.

[1:48:41] Dat richt zich op het verkleinen van de risico's op de verspreiding van bekende of nieuwe zoonozen

[1:48:46] in de toekomst en het voorbereid zijn op een eventuele uitbraak.

[1:48:51] Ik kan meteen vertellen dat de voortgang van de acties uit dit plan op schema loopt, zoals gepland.

[1:48:57] De komende jaren blijven we ons inzetten om uitvoering te geven aan deze acties.

[1:49:05] VVS blijft zich daarvoor inzetten en LNV, idem dito.

[1:49:11] Voor de preventie van de toegenomen risico's van vogelgriep is specifiek het

[1:49:15] intensiveringsplan Preventie van Vogelgriep ontwikkeld.

[1:49:19] Er zijn inmiddels verschillende maatregelen ter beperking van de humane risico's genomen,

[1:49:25] Onder andere zijn scenario's voor mogelijke besmettingsroutes uitgewerkt, zodat we de

[1:49:30] witte vlekken in beeld hebben.

[1:49:32] Nederland heeft in Europees verband het humana-vogelgriepvaccin Aflunov aangekocht.

[1:49:40] Er vindt dit jaar extra communicatie over de seizoensgriepvaccinatie plaats naar personen

[1:49:45] die betrokken zijn bij het opruimen van dode wildvogels en zoogdieren.

[1:49:49] Er zijn ook vragen over gesteld.

[1:49:51] Er is ingeregeld dat onbeschermd blootgestelde personen proactief worden gemonitord op

[1:49:58] hoogpathogene vogelgriep, en dat is de HPA1H5N1-infectie.

[1:50:06] Onze monitoring is geïntensiveerd, zowel in mensen als in de verschillende diersoorten,

[1:50:12] waaronder varkens en runderen.

[1:50:14] Verder hebben de verschillende partijen geoefend met vogelgriep uit te braken.

[1:50:19] Ik heb hier nog ter inleiding een hele tekst, maar dat komt ook nog wel weer zo meteen terug

[1:50:25] in de beantwoording van de vragen, dus misschien zal ik snelheidshalve nu, want ik zie u al

[1:50:32] kijken of ze nog veel te melden heeft voordat ze eindelijk to the point komt.

[1:50:36] Dat doe ik graag, dus ik begin met het blokje pandemische paraatheid, waar ik al wat over

[1:50:44] gezegd heb.

[1:50:46] De vraag was van mevrouw Pott namens D66 om te reageren op de vraag welke risico's ontstaan er nou,

[1:50:55] als je ziet dat de nieuwe coalitie ervoor gekozen heeft om 300 miljoen te bezuinigen op pandemische paraatheid.

[1:51:03] Wat voor risico's zou dat kunnen opleveren en wat voor effect heeft dat op de GGD's?

[1:51:09] Om te beginnen ben ik hier natuurlijk niet om het hoofdlijnenakkoord te recenseren,

[1:51:14] Maar ik kan wel even zeggen hoe ik er tegenaan kijk.

[1:51:18] De precieze invulling van de bezuiniging van 300 miljoen...

[1:51:22] op publieke gezondheid is aan het volgende kabinet.

[1:51:25] Maar dat treft de investeringen van dit kabinet...

[1:51:29] in versterking van die pandemische paraatheid...

[1:51:31] waarvan ik net het belang heb benoemd.

[1:51:33] Het programma Pandemische Paraatheid is opgezet om te bestendigen...

[1:51:37] en verbeteren wat we allemaal geleerd hebben in die coronatijd...

[1:51:41] over het voorbereid zijn op een pandemie.

[1:51:43] Uit de middelen voor pandemische paraatheid worden onder andere dat actieplan dat ik zojuist noemde,

[1:51:49] de versterking van het zoonlozenbeleid en de versterking van de GGD'en, bekostigd en monitoring

[1:51:56] en surveillance verbeterd.

[1:52:01] In deze programma's is door het huidige kabinet al heel veel geld geïnvesteerd.

[1:52:06] De keuze van een volgend kabinet om hierop te korten zou zeker gevolgen hebben, ook voor de GGD.

[1:52:13] En dan zijn we minder goed voorbereid en kunnen we minder goed bestrijden.

[1:52:23] Dat wat betreft de vraag van mevrouw Pot en mevrouw Bromet vroeg ook,

[1:52:31] delen de bewindspersonen de mening dat voorbereiding cruciaal is voor een volgende pandemie.

[1:52:37] En delen ze de mening dat een internationale structuur daarbij belangrijk is.

[1:52:41] Ja, dat deel ik zeker.

[1:52:42] Daar heb ik ook een heel debat met de commissie-VVS over gevoerd.

[1:52:47] Het huidige kabinet constateerde dat er op twee punten meer moet gebeuren,

[1:52:51] pandemische paraatheid en als het gaat om de mondiale gezondheidsstrategie.

[1:52:59] Ik ben ook echt blij met de stappen die het huidige kabinet daar in de afgelopen twee jaar heeft gezet.

[1:53:05] Dan denk ik bijvoorbeeld aan het verbeteren van de voorbereiding op een pandemie,

[1:53:09] Versterking van de GGD's, versterking van monitoring en surveillance, ook van internationale samenwerking

[1:53:17] binnen Europa met versterking van Europese instituten, maar ook wereldwijd met WHO-instrumenten, zoals

[1:53:25] de verbetering van de internationale gezondheidsregeling, de IHR, en het pandemieverdrag.

[1:53:32] Dus ja, ik deel inderdaad de mening van mevrouw Bromet dat die internationale structuur daarbij

[1:53:40] ongelooflijk belangrijk is.

[1:53:41] Omdat als we tijdig met elkaar kunnen uitwisselen wat er gaande is, wat er gesignaleerd wordt

[1:53:47] en wat er op ons afkomt, dat hebben we zeker geleerd tijdens de covid-pandemie, dan moeten

[1:53:54] we heel snel kunnen uitwisselen en kunnen kijken waar hebben we eigenlijk mee te maken

[1:53:58] En hoe kunnen we dat met elkaar tackelen als wetenschappers, internationaal ook?

[1:54:10] Oh, ik dacht dat er een vraag kwam.

[1:54:13] U bent er niet klaar met het blokje, geloof ik.

[1:54:15] Ja, ik heb geen andere vragen over...

[1:54:18] Is goed, prima.

[1:54:19] Dank u wel, mevrouw de minister.

[1:54:20] Daar was ik niet goed op.

[1:54:21] Mevrouw Boumet.

[1:54:24] Ja, voorzitter.

[1:54:25] Dus het huidige kabinet heeft maatregelen genomen om goed voorbereid te zijn op een volgende pandemie.

[1:54:32] Een van de maatregelen is dus die pandemische paraatheid, maar juist daarop wordt het nieuwe

[1:54:39] kabinet weer bezuinigd.

[1:54:40] Wat betekent dat dan voor het klaar zijn voor de volgende pandemie?

[1:54:46] Heeft dat effect of kan de minister daar niks over zeggen?

[1:54:51] Dat heb ik net geprobeerd aan te geven.

[1:54:53] Dat kan grote consequenties hebben, omdat als er 300 miljoen op bezuinigd wordt, dan kun je op een

[1:55:02] een heleboel onderdelen, kun je niet meer doen wat we nu aan het doen zijn.

[1:55:06] En dat gaat bijvoorbeeld om die GGD's,

[1:55:13] want van dat geïnvesteerde geld hebben wij nu de GGD'en versterkt.

[1:55:21] Maar ik denk ook even aan, als het over pandemische paraatheid gaat,

[1:55:26] zijn we ook aan het kijken hoe kunnen we ervoor zorgen dat er meer ic-bedden klaar

[1:55:31] mocht dat nodig zijn.

[1:55:33] Kortom, alles wat we hebben geleerd uit de coronapandemie,

[1:55:36] dat willen we nu voor zijn.

[1:55:39] En een volgende pandemie zal nooit exact hetzelfde zijn.

[1:55:43] Dus we zullen ook dan weer, als die voorkomt,

[1:55:46] zullen we weer verrast worden.

[1:55:47] Dat is nou eenmaal zo.

[1:55:49] Maar het is wel heel erg belangrijk dat we toch,

[1:55:53] er zijn in het kader van de pandemische paraatheid

[1:55:55] een aantal scenario's ontwikkeld.

[1:55:58] Daar zijn we nu goed naar aan het kijken.

[1:55:59] en er zijn al die stappen aan het zwetten die je daar moet nemen.

[1:56:03] Het zou echt heel erg jammer en in mijn ogen risicovol zijn als dat stopgezet wordt.

[1:56:12] Mevrouw Boumed.

[1:56:13] Voorzitter, er wordt wel eens gezegd dat het niet de vraag is of er een volgende pandemie komt,

[1:56:17] maar wanneer die komt, is dat ook iets wat de minister kan bevestigen.

[1:56:21] Excellentie.

[1:56:22] Voorzitter, dat hoor ik ook.

[1:56:25] Daarom vind ik de inzet op die pandemische paraatheid zo ongelooflijk belangrijk.

[1:56:29] Ik heb ook heel erg gepleit om internationaal, in het kader van de WHO, met elkaar op te trekken

[1:56:39] als het gaat over dat pandemisch verdrag.

[1:56:43] Daar zijn de lidstaten nog niet uit.

[1:56:45] Dat is al jaren uitgesteld, maar de internationale gezondheidsregeling, die ook een aantal zaken

[1:56:52] regelt waarin je met elkaar contact hebt als lidstaten, is wel aangepast.

[1:56:57] Dat is in de laatste WHO-vergadering met consensus aangenomen.

[1:57:06] Iedereen ziet daar ook wereldwijd het belang van in.

[1:57:11] Dank u wel, mevrouw de minister.

[1:57:12] Ik kom verder met het blokje vogelgriep.

[1:57:22] Voorzitter. Ik kreeg een vraag, zowel van mevrouw Pot als van mevrouw Bromet, over hoe het staat met het

[1:57:31] vaccineren van mensen in het kader van de vogelgrieppilot.

[1:57:35] En hoe snel kunnen we in Nederland aan vaccins komen als er een uitbraak is?

[1:57:40] Voor de duidelijkheid wil ik even uitleggen dat er sprake is van drie verschillende acties

[1:57:46] die lopen op vogelgriepvaccinaties.

[1:57:49] Via LNV loopt er een pilot vogelgriepvaccinatie bij Pluimvee.

[1:57:54] Dat hoef ik u als commissie niet te vertellen.

[1:57:56] Voor mensen die tot een risicogroep behoren raden we aan om de griepprik te halen.

[1:58:02] Want er is een risico dat de gewone griep recombineert met vogelgriep bij een dubbele besmetting.

[1:58:10] En dat wil je verkleinen.

[1:58:12] Dus je wil niet dat als mensen de griep krijgen, dat dan het vogelgriepvirus daarmee wordt besmet,

[1:58:22] als het ware, en nog weer andere vormen gaat aannemen, zeg ik maar even in leke taal.

[1:58:28] Maar dat helpt misschien ook wel om het te snappen.

[1:58:30] Er vindt dit jaar extra communicatie over de seizoensgriepvaccinatie plaats naar personen

[1:58:36] die betrokken zijn bij het opruimen van dode wilde vogels en zoogdieren.

[1:58:41] Er bestaat inderdaad al een humaan vogelgriepvaccin, maar dat is maar beperkt beschikbaar.

[1:58:48] Nederland heeft wel al in Europees verband, via het programma HERA, een noodvoorraad van

[1:58:54] dit humane vogelgriepvaccin, dat heet Aflunov, en dat had ik daarnet ook al even genoemd

[1:59:01] in mijn inleiding, aangekocht.

[1:59:05] En dan vroeg mevrouw Pot ook of wij geen extra maatregelen moeten nemen gezien de ontwikkelingen

[1:59:13] in de VS rondom die vogelgriep.

[1:59:15] Ik heb net al gezegd wat daar aan de gang is, en dat weet u ook.

[1:59:21] Mensen zijn daar via koeien besmet.

[1:59:23] Ze hadden lichte verschijnselen en ze zijn ook weer genezen.

[1:59:27] Maar toch is het natuurlijk een hele zorgelijke ontwikkeling, want je weet niet hoe dat verder gaat.

[1:59:32] Deze risico's kunnen we, moet ik er meteen bij zeggen, nooit helemaal voorkomen.

[1:59:37] Dat toont aan hoe nodig het is dat we alert zijn.

[1:59:41] We volgen het wel op de voet via het internationale netwerk van gezondheidsautoriteiten.

[1:59:47] We hebben via de zoon-ozenstructuur verschillende experts uit het humane en veterinaire domein

[1:59:55] al gevraagd, meteen bij de eerste signalen, om een risicoanalyse uit te voeren en duiding

[2:00:00] te geven.

[2:00:01] De risico's voor de volksgezondheid zijn volgens de experts laag.

[2:00:05] Ze hebben wel geadviseerd over onderzoek, om zeker te weten dat het zich in Nederland

[2:00:11] niet voorgedaan heeft.

[2:00:12] Dat onderzoek is in gang gezet en ook dat blijven we op de voet volgen.

[2:00:18] Dat wat betreft de vragen over de vogelgriep aan mijn adres.

[2:00:22] Wie, oi, van de leden?

[2:00:24] Niemand.

[2:00:25] Dan gaan we verder naar de Q-koorts en Lyme disease.

[2:00:28] Ja, de post-infectieuze ziekten.

[2:00:32] De nationale ombudsman, de heer Pierik, heeft gepubliceerd over het falen van de overheid

[2:00:41] bij Q-coords en hij roept op om Q-coords te betrekken bij het onderzoek naar post-covid.

[2:00:47] De heer Pierik vroeg waarom dat nog niet gebeurt.

[2:00:50] Dat gebeurt wel, want juist in het post-covid-onderzoeksprogramma van ZonMW wordt

[2:00:56] die verbinding gemaakt met die verschillende post-infectieuze ziekten.

[2:01:00] Dus dan gaat het niet alleen om Q-coords en post-covid, maar bijvoorbeeld ook over

[2:01:04] ME-CVS en de ziekte van Lyme.

[2:01:07] Want al die ziekten hebben een beetje dezelfde verschijnselen, maar het is gewoon niet duidelijk

[2:01:13] waar dat nou door veroorzaakt wordt.

[2:01:15] Die worden nu ook bij elkaar gebracht en er wordt gezocht naar verbanden om zo tot oplossingen

[2:01:21] te komen.

[2:01:22] Dus wetenschappers worden actief opgeroepen om dit mee te nemen in hun aanvragen en onderzoek.

[2:01:28] Dat maakt ook wel dat er een breder onderzoeksveld gecreëerd wordt.

[2:01:33] En zo hopen we meer te leren over diagnose en behandeling van al die post-infectieuze ziekten.

[2:01:40] Naast het onderzoek naar post-covid is er in het verleden overigens ook al onderzoek verricht

[2:01:46] naar Q-coord via Q-support.

[2:01:51] En ook wat dat heeft opgeleefd, kan ook weer worden vergeleken nu met het onderzoek,

[2:01:58] binnen het onderzoek naar post-covid.

[2:02:02] Dat wat betreft dit onderwerp, voorzitter.

[2:02:07] Geen vragen van de leden?

[2:02:09] Dan gaan we verder naar een blokje.

[2:02:11] Kostis, u had zelfs een eigen blokje gekregen bij de minister.

[2:02:15] Ja, mevrouw Kostis heeft een eigen blokje.

[2:02:16] Blokje Kostis.

[2:02:17] Een beker dan.

[2:02:18] Nou, niet helemaal hoor.

[2:02:20] Er zit nog wat, hoewel...

[2:02:23] Nee, het kamerlid Graus heeft ook een vraag gesteld die daarbij aansluit.

[2:02:28] Ik ging overigens over de ziekte van Luy, maar daar kom ik zo ook nog even op.

[2:02:33] Mevrouw Kostiets vroeg over het rapport Bekendam of ik ook zie dat het groot aantal dieren ons

[2:02:41] kwetsbaar maakt voor zoonlozen.

[2:02:43] Ik herken natuurlijk de conclusies uit het rapport Bekendam.

[2:02:47] Nederland loopt een extra risico door het grote aantal dieren en als dichtbevolkt land.

[2:02:52] Daar zal mijn collega zo meteen ongetwijfeld ook nog wat over zeggen.

[2:02:56] Daarom hebben wij op 6 juli 2022 al het Nationaal Actieplan Versterken, zo ONOZE,

[2:03:02] beleid aan de Tweede Kamer aangeboden, met acties over de volle breedte.

[2:03:07] Nederland zet hier ook in het Europees Verband heel erg in op die one health,

[2:03:12] leefomgeving, veterinaire en humaan, nationaal en internationaal, en richt zich op

[2:03:18] preventie, detectie en respons.

[2:03:20] Ik zei het al daarnet, het loopt op schema.

[2:03:23] Er zijn mooie resultaten behaald, dus er wordt al flink ingezet op dat zoonloze beleid.

[2:03:35] Dat vind ik ook heel belangrijk, zeker op grond van het rapport Bekendam.

[2:03:42] Mevrouw Kostic vroeg, en dat houdt daar natuurlijk ook mee verband, wat mijn reactie is op de

[2:03:49] van RIVM, GGD Wageningen, Universiteit Utrecht,

[2:03:54] dat er honderden extra doden zijn door intensieve veehouderij.

[2:03:59] Het blijkt inderdaad dat mensen die in de buurt wonen van intensieve veehouderij,

[2:04:04] dat daar in een omgeving met een slechte luchtkwaliteit

[2:04:08] een grotere kans hebben om covid te krijgen, om corona te krijgen.

[2:04:14] En we weten ook dat in de omgeving van geitenhouderij

[2:04:17] Er zijn natuurlijk veel longklachten voorkomen, longontstekingen.

[2:04:22] Er komen meer mensen door ernstige klachten in het ziekenhuis terecht of overlijden.

[2:04:29] En ja, natuurlijk wisten we al dat luchtvervuiling leidt tot een hoger risico op luchtweginfecties.

[2:04:38] En vanuit volksgezondheid is dat natuurlijk buitengewoon ongewenst.

[2:04:43] Schone lucht is belangrijk.

[2:04:44] Kan een toekomstige epidemie van luchtweginfecties niet helemaal voorkomen, maar de impact ervan

[2:04:50] wel verminderen?

[2:04:52] Het is dus ook nodig om de emissies uit de veehouderij te beperken.

[2:04:58] Het huidige demissionaire kabinet heeft daarop ingezet en zet daar, deze laatste twee weken

[2:05:06] We weten nog niet precies.

[2:05:10] Nog op in, dat is het beleid geweest en dat is het ook op dit moment.

[2:05:16] Ik denk dat daar ook nog wel van mijn collega een reactie op komt.

[2:05:23] De heer Graus heeft namens de PVV gevraagd of ik de ziekte van Lyme bij teken meeneem in

[2:05:31] onderzoek van onafhankelijke wetenschappers.

[2:05:33] Bij veel instituten, onder andere het RIVM, wordt veel onderzoek gedaan naar teken en de ziekte van Lyme.

[2:05:40] Ik vond het wel interessant, de heer Graus zei, en dan doe ik maar even als mevrouw Bromet nu de voorzitter is,

[2:05:48] maar de heer Graus zei, er wordt eigenlijk veel te weinig aandacht aan besteed.

[2:05:53] Maar we hebben toch echt levensgrote campagnes gehad over het gevaar van teken,

[2:06:00] de ziektes die het mee kan brengen, waar je allemaal aandacht moet besteden,

[2:06:04] dat je niet met blote benen door het hoge gras moet lopen,

[2:06:07] dat ze zich niet alleen uit struiken en bomen laten vallen in die teken,

[2:06:11] maar ook in het gras voorkomen.

[2:06:13] Kortom, er is echt heel veel aandacht aan besteed.

[2:06:17] En het is ook eigenlijk, als je op internet gaat kijken en je zoekt op teken,

[2:06:22] dan is daar heel veel informatie te vinden.

[2:06:25] Dus ik bestrijd eigenlijk dat daar te weinig aandacht voor is,

[2:06:28] ...want verschillende ziekenhuizen werken samen in het Nederlands Expertisecentrum LIME...

[2:06:35] ...en andere wetenschappers kunnen via Zon&W financiering krijgen...

[2:06:38] ...voor onderzoek dat ze naar het teken en de ziekte van LIME willen doen.

[2:06:42] En zoals ik zei, ook die wetenschappers die zich bezighouden...

[2:06:45] ...met die postinfectueuze ziekte, die kijken ook hiernaar.

[2:06:50] Dat we... Voorzitter, zijn de vragen die aan mij gesteld zijn, dacht ik...

[2:06:55] Ik heb de traditionele medicijnen nog.

[2:07:05] Dat is een vraag van mevrouw Bromet en ook een vraag van de heer Graus.

[2:07:16] De WHO moet een uitspraak doen in relatie tot de illegale handel in dieren bij traditionele medicijnen.

[2:07:24] Ik ga daarop aandringen.

[2:07:26] Ik herken absoluut het risico van de overdracht van pathogenen uit levende wilde dieren op de mens,

[2:07:33] ook als het gaat om dieren die worden gebruikt voor traditionele medicijnen.

[2:07:38] En bij de WHO, de Wereldgezondheidsorganisatie, zet ik mij in om de risico's aan te kaarten

[2:07:43] en het belang van het terugdwingen van die illegale of sowieso handel in levende wilde dieren.

[2:07:50] En bij de ontwikkeling van de WHO Traditional Medicine Strategy, dus er is aandacht voor,

[2:07:57] is er ook aandacht voor biodiversiteit en duurzaamheid.

[2:08:01] Dat is wat ik daarover kan zeggen.

[2:08:04] Dan ben ik wel aan het eind van mijn vraag.

[2:08:06] Dank u wel, mevrouw de minister.

[2:08:07] Letkostis, Jannetjes.

[2:08:10] Eerst, ik heb nog een interruptie, maar eerst kom ik even terug op een vraag die nog niet

[2:08:13] helemaal was beantwoord.

[2:08:14] Hij was deels beantwoord, want een vraag was hoe de minister van Medische Zorg kijkt

[2:08:20] naar het afbouwen van de geitenstop door de provincies, het voornemen daarvoor.

[2:08:25] Deelt zij de mening dat we hiermee onnodige en onverantwoorde risico's nemen voor de

[2:08:29] volksgezondheid? En nu heeft ze geantwoord dat inderdaad die geitenhouderijen gevaar zijn

[2:08:34] voor de volksgezondheid. Maar nu is mij de vraag wat is dan de boodschap richting die provincies

[2:08:38] die het voornemen hebben om die geitenhouderijen weer ruimte te geven?

[2:08:45] Dat klopt, dat heb ik nog verzuimd te beantwoorden. Ja, dat doe ik graag.

[2:08:52] Mevrouw Kosti zegt dat de provincies dat gaan doen, maar we hebben geen duidelijke signalen gehad

[2:09:02] dat de provincies de moratoria willen afbouwen.

[2:09:07] De besluitvorm ligt hier natuurlijk wel bij de decentrale overheid.

[2:09:11] De verhoogde kansen op longontsteking, die ik al noemde, bij omwonenden van geitenhouderijen is

[2:09:16] natuurlijk in het VGO-onderzoek al duidelijk aangetoond.

[2:09:22] Ook als er geen oorzaak wordt vastgesteld, wil je toch het risico beperken.

[2:09:28] Samen met mijn collega van LNV, de staatssecretaris van INW en de betrokken partijen bereiden we

[2:09:36] een beleidsreactie voor op het eindrapport van VGO 3.

[2:09:41] Dat komt eind dit jaar uit.

[2:09:43] En de mogelijke beleidsopties hangen af van de uitkomsten van dat onderzoek.

[2:09:48] Dat is een onbevredigend antwoord, dat weet ik, want dat duurt best nog een tijd.

[2:09:52] Maar de beleidsopties en het onderzoek over de uitkomsten daarvan zijn nog niet bekend.

[2:10:00] Ik kan daar niet op vooruitlopen en ik raad mevrouw Kostic aan om dat aan mijn opvolger voor te leggen.

[2:10:11] Ja, voor de minister, dat kon ze niet weten, maar wordt graag aangesproken als lid Kostic,

[2:10:16] zoekamerlid Kostic, in verband met non-binair zijn, maar het geeft niets.

[2:10:21] Excuses, want dat wist ik niet.

[2:10:23] Nee, dat dacht ik al, dus het geeft niks.

[2:10:26] Het is wel duidelijk, de minister zegt eigenlijk het is onverstandig, maar ze heeft nog niet

[2:10:32] gehoord van de provincies dat dit het voordemen was, dat is wel wat wij hebben gehoord vanuit

[2:10:37] bijvoorbeeld Noord-Holland.

[2:10:39] Dus volgens mij is dat een duidelijke boodschap richting provincies, let op die volksgezondheid.

[2:10:46] Een andere vervolgvraag was, u had het net over de voorlichting en bewustwording rondom

[2:10:53] lijmziekten, daar is veel meer aandacht voor gelukkig en daar zijn veel meer mensen zich

[2:10:57] bewust van.

[2:10:59] Maar dat geldt niet voor de gevaren van de intensieve veehouderij en van de wonen rondom

[2:11:03] dat gebied.

[2:11:04] Is de minister bereid om alvast daar een voorzet voor te doen of in ieder geval haar opvolgers aan te raden

[2:11:12] om daar meer op in te zetten in die bewustwording, dat de burgers zich daar meer van weten?

[2:11:18] Dit kost iets en ik wil toch even zeggen dat die fout dan meer eerder bij mij zal liggen als voorzitter

[2:11:22] omdat deze minister is hier te gast en ook wat mij betreft in ieder geval wat ik weet de eerste keer

[2:11:28] en wij hadden haar daarvan op de hoogte moeten stellen en dat heb ik niet gedaan.

[2:11:31] Zij konden niet weten dat die zo wenst worden aangesproken.

[2:11:37] Excuses daarvoor.

[2:11:39] Mevrouw de minister.

[2:11:40] Ja voorzitter, ik snap dat het lid Kostic dit vraagt.

[2:11:47] Kijk, wat ik heel erg belangrijk vind is dat iedereen zich zeer bewust is van de risico's die er zijn.

[2:11:55] Tegelijkertijd is er natuurlijk van belang, en daarvan zei ik ook al,

[2:11:59] Dat is ook echt iets wat bij de decentrale overheden ligt.

[2:12:05] Het is belangrijk dat mensen weten wat ze moeten doen om te voorkomen dat ze daar last van hebben.

[2:12:13] Je kan niet zomaar verhuizen.

[2:12:16] Het is heel belangrijk dat er in het beleid aandacht voor is en dat er invloed op de volksgezondheid is.

[2:12:26] Eigenlijk moet ik het daar op dit moment bij laten.

[2:12:29] En dat is mijn positie.

[2:12:32] Ik ben een demissionair minister.

[2:12:34] Ik zit hier nog twee weken, waarschijnlijk.

[2:12:38] En anders, in andere omstandigheden, was ik daar nog wel verder op ingegaan.

[2:12:44] Maar dat zal ik nu niet doen.

[2:12:46] Maar ik dank voor de vraag.

[2:12:50] We gaan naar het laatste blokje.

[2:12:52] Mevrouw Boumedes kan me even waarnemen.

[2:12:54] Ik heb nog één korte opmerking over mij.

[2:12:57] Ik geef graag het woord aan de heer Graus.

[2:12:59] Dank u wel, mevrouw de voorzitter.

[2:13:01] Nee, maar ik bedoel eigenlijk meer met die teken, want ik vind die voorlichting geweldig juist,

[2:13:05] wat er is gebeurd in Nederland en ook hoe men dat aanpakt nu met die knutten,

[2:13:09] met het blauwtongvirus, maar daar gaat het mij niet zozeer om.

[2:13:12] Het gaat me meer erom de verwaaiing, de versleping.

[2:13:16] Het blijkt nu ook dat varkenspest ook, dat er ook mogelijk vliegende jongens bij betrokken zijn,

[2:13:22] muggies en vliegen die dat allemaal verspreid hebben.

[2:13:24] Dat zijn allemaal de laatste uitkomsten en het gaat me meer erom in mijn jeugd,

[2:13:28] Mevrouw de voorzitter, toen was mijn naam in Frankrijk, stond bekend erom om gevaarlijke teken

[2:13:33] en wij kenden geen gevaarlijke teken, maar plotseling waren ze ook allemaal hier.

[2:13:36] En daar gaat het mij meer om.

[2:13:38] Hoe kan het dat plotseling al die knutten hier naartoe zijn komen en al die gevaarlijke teken?

[2:13:42] Daar gaat het mij meer om om dat te monitoren. Dus het gaat niet om de preventie.

[2:13:46] Daar ging het mij niet om. Dank u wel, mevrouw de voorzitter.

[2:13:49] De minister.

[2:13:50] Ja, voorzitter. Ik denk dat ik toch moet wijzen op wat de hele klimaatverandering met zich meebrengt.

[2:13:56] Dat is iets wat de PVV vaak betwijfelt of bagatelliseert.

[2:14:03] Maar ik denk dat we het niet moeten onderschatten wat een ongelooflijke invloed dat heeft op de malaria-muggen.

[2:14:14] We hebben hier inmiddels de tijgermuggen.

[2:14:17] Daarvan vragen we ons ook niet af hoe die er zijn gekomen.

[2:14:19] Die zijn natuurlijk ook door internationale handel meegekomen.

[2:14:24] Maar ook ons klimaat verandert zodanig dat wij een omgeving krijgen.

[2:14:29] Ik denk even aan de tijgenmug, de vochtige omstandigheden.

[2:14:34] Nu begeef ik mij bijna op het pad van mijn collega van LNV, maar het is wel een vraag

[2:14:42] aan mij gericht, dus ik laat het verdere antwoord aan hem over, want hij is daar veel deskundiger

[2:14:46] in.

[2:14:47] Maar het is natuurlijk wel met het oog op de volksgezondheid, is dat ook een punt van

[2:14:51] grote zorg?

[2:14:52] En daarom besteden wij ook heel veel aandacht, ik zeg het toch maar weer een keer,

[2:14:57] en dat heb ik laatst op de WHO-vergadering ook gedaan, aan klimaat.

[2:15:02] Nederland is daar een voortrekker geweest van een resolutie over het belang van aandacht besteden

[2:15:09] aan de klimaatverandering en volksgezondheid.

[2:15:13] Dank u wel, mevrouw de voorzitter. Mijn laatste vraag.

[2:15:16] Ik geloof zeker dat het allemaal een rol speelt in die zin, maar ik heb er nou juist bij de knut gehad

[2:15:21] dat die twee onderzoekers hebben gezegd dat het door afvaltransporten komt, door afvalbalen.

[2:15:26] En toen ze die openmaakten, dat er een zwerm en knutten vrij komen vliegen,

[2:15:30] uit Rome hier naartoe verplaatst.

[2:15:32] Maar ik heb het ook gehad natuurlijk over de vernatting van de gebieden,

[2:15:34] wat we allemaal zelfdebenen zijn.

[2:15:36] Dus ik heb juist over de oorzaken buiten het klimaat eigenlijk,

[2:15:39] daar heb ik ook in mijn betoog op gewezen.

[2:15:41] Dus dat vraag ik hen juist om mee te nemen, wat we zelf eraan kunnen doen.

[2:15:46] En dan zal de minister zeggen, klimaat kunnen we ook van alles zelf doen.

[2:15:48] Ja, ik wil als voorzitter geen suggesties doen.

[2:15:51] Maar het woord voorzitterschap is weer voor de heer Gouzen.

[2:15:57] Ja, ik weet niet of u nog...

[2:15:59] Nou ja, ik mag nu u zeggen, want u bent voorzitter.

[2:16:03] Maar of u nog een antwoord van mijn kant verwacht.

[2:16:07] Inderdaad is het natuurlijk zo dat we daar voor een deel zelf debat aan zijn.

[2:16:11] Maar dit is wel iets om heel goed in de gaten te houden.

[2:16:14] Zo hebben we natuurlijk heel veel ons land binnengekregen aan exoten.

[2:16:20] En het is heel goed om daar naar te kijken.

[2:16:23] Maar ik denk dat ligt meer op de weg van minister Adema dan op de mijne.

[2:16:30] Dank u wel, excellentie.

[2:16:32] We hebben het ook al gehad, de traditioneel Chinese medicijnen.

[2:16:36] Dus u, Anton, zit erop.

[2:16:39] Dan bent u hier rond even van uw verplichting.

[2:16:41] U zult zelfs naar huis kunnen gaan, denk ik, als de leden het goed vinden.

[2:16:45] Ik heb mijn collega beloofd, samen uit, samen thuis.

[2:16:48] Kijk eens aan, dat is sympathiek.

[2:16:49] Dat de laatste keer.

[2:16:52] De minister van Land, Natuur en Voedselkwaliteit.

[2:16:56] Ja, meneer de voorzitter, dank u wel.

[2:16:58] Ik kreeg wat complimenten in de eerste termijn.

[2:17:01] En er werd ook een opmerking gemaakt van ja,

[2:17:02] het enige minpuntje is dat zij wat korter van stof kunnen zijn.

[2:17:06] Nou, ik zou u zeggen, meneer de voorzitter,

[2:17:08] ik heb mijn bijdrage...

[2:17:10] Kijk, ik ben natuurlijk een gereformeerde jongen,

[2:17:12] gereformeerd opgevoed.

[2:17:13] En elke gereformeerde rakker die weet

[2:17:16] dat een goede gereformeerde preek bestaat uit drie punten.

[2:17:19] Dus ik heb het inleidende tekst, ik heb een aantal blokjes met vragen...

[2:17:25] en voor deze speciale laatste debat heb ik ook een uitleidende tekst.

[2:17:31] Dus ik zou zeggen, ga er maar eens goed voor zitten.

[2:17:38] Nou ja, zo gaat-ie ongeveer wel, ja.

[2:17:41] En u kent waarschijnlijk wel het aantal pagina's van de Bijbel, dus we hebben nog even.

[2:17:48] Goed, pepermuntjes erbij.

[2:17:49] Er moet wel kink zijn uit Sneek natuurlijk, dat is duidelijk.

[2:17:52] Oh, ik mag geen reclame maken hier, dat is goed.

[2:17:55] Allergere op een stokje.

[2:17:57] Ik heb inderdaad wel mijn bijdrage zo opgebouwd.

[2:18:03] Want dit is waarschijnlijk het laatste uitgebreide commissiedebat als minister.

[2:18:08] Ik verwacht ook dat een twee minuten debat later gepland zal worden.

[2:18:12] Dat ik dat niet meer zou meemaken.

[2:18:14] Maar goed, bij formaties van kabinetten weet je het ook maar nooit.

[2:18:21] Toevallig ging mijn eerste debat ook over dierziekten en zoonozen met u.

[2:18:27] Ja, heel eerlijk gezegd, mijn allereerste debat, dat was een twee minuten debat, waar

[2:18:33] zeker mevrouw Bromet en ik een actieve herinnering hebben.

[2:18:38] Maar goed, mijn eerste debat ging dus ook met u over dierziekten en zoonozen en dat

[2:18:44] nodigt uit tot reflectie.

[2:18:45] In de afgelopen periode is er hard gewerkt aan preventie.

[2:18:48] Graag wil ik hiervoor vijf zaken noemen.

[2:18:50] Ten eerste was de situatie met blauwtong erg heftig.

[2:18:53] Gelukkig zijn er inmiddels drie blauwtongvaccins goedgekeurd.

[2:18:58] Ik hoop dat grote sterfte bij onder andere schapen hierdoor dit jaar voorkomen kan worden.

[2:19:03] Ten tweede is er een intensiveringsplan preventie-vogelgriep opgesteld in samenwerking met VWS en LNV.

[2:19:11] Een van die maatregelen is natuurlijk ook vaccinatie.

[2:19:13] En uit de veldproeven is gebleken dat vaccins ook in de praktijk werken en daar ben ik heel

[2:19:19] blij mee.

[2:19:20] En dat betekent ook dat ik na de zomer wil starten met de pilot.

[2:19:24] Nederland loopt daar echt mee voorop en de wereld kijkt over onze schouders mee.

[2:19:31] En ik kan u melden dat er inmiddels ook een Europese toelating is voor een vaccin.

[2:19:39] We kunnen dus echt aan de slag.

[2:19:41] Dat is heel goed nieuws, vers van de pers.

[2:19:43] Ten derde heeft het Nationaal Actieplan Antimicrobiële Resistentie ontvangen.

[2:19:50] Ook dit is een samenwerking met VWS en LNV.

[2:19:54] Wij zijn als Nederland afgelopen jaren succesvol geweest in het reduceren van het gebruik van

[2:19:58] antibiotica in de veehouderij en die lijn zetten we verder door.

[2:20:02] En ten vierde hebben we een nieuw covenant afgesloten over de financiering van de bestrijding

[2:20:06] van besmettelijke ziekten.

[2:20:08] Met de sector heb ik hierin onder andere nieuwe afspraken gemaakt over bijvoorbeeld plafondbedragen.

[2:20:13] Ten slotte werk ik samen met dierenartsen aan een plan om de kwaliteit te borgen en de positie

[2:20:19] op de arbeidsmarkt te verbeteren van dierenartsen en ik verwacht voor de zomer een conceptplan

[2:20:26] hiervoor.

[2:20:29] Hier kan dan mijn opvolger verder mee aan de slag.

[2:20:31] Zo is er veel gedaan in de afgelopen periode, allemaal ten behoeve van preventie van dierziekten.

[2:20:36] Ik ga nu verder met de beantwoording van de vragen.

[2:20:40] Een algemene opmerking voordat ik op de beantwoording van vragen in ga.

[2:20:46] Er wordt wel gevraagd hoe kunnen we dit voorkomen.

[2:20:49] Hoe kunnen we de zoonhoogste dierziekte buiten de deur houden.

[2:20:54] Een risicovrije samenleving bestaat niet.

[2:20:57] Risico's horen bij samenleving.

[2:20:59] Dat hoort bij samenleving van mensen onderling.

[2:21:02] Dat hoort ook bij samenleving van dieren onderling.

[2:21:04] En dat hoort ook bij samenleving tussen mens en dier.

[2:21:07] En natuurlijk moeten we er alles aan doen om die risico's zoveel mogelijk te beperken.

[2:21:13] Maar een risicovrije samenleving die bestaat niet.

[2:21:15] En dat ligt, zal ook in de beantwoording een aantal keren op die manier worden gereageerd.

[2:21:24] En dan begin ik bij de vraag van de heer Van Kampen over de vogelgrieppreventie.

[2:21:28] Nou, dat hebben we al zo'n punt.

[2:21:29] Meneer de minister, gaat u niet met blokjes werken?

[2:21:31] Oh, sorry. Ik wil de blokjes natuurlijk even weten van mij.

[2:21:33] Ik begin met de vogelgriep, meneer de voorzitter.

[2:21:35] Dan ga ik naar Blauwtong, dan ga ik naar Q-koorts, dan heb ik nog een blokje zoon-nozen-en-dier-gezondheid,

[2:21:43] en overig en natuurlijk nog steeds de uitleidende tekst.

[2:21:48] Maar dat was geen blokje.

[2:21:51] Hoe zetten we in op de preventie voor een nieuwe epidemie?

[2:21:55] En wat is er geleerd van de vogelgriepepidemie?

[2:21:58] We hebben natuurlijk het intensiveringsplan preventie-vogelgriep toegezonden,

[2:22:03] wat samen opgesteld is in samenwerking met de collega's van VWS.

[2:22:08] En we hebben in januari een uitgebreide voortgangsrapportage aan u meegedeeld.

[2:22:13] En die maatregelen richten zich niet alleen op de huidige variant van de vogelgriep,

[2:22:19] maar ook op maatregelen die in de toekomst het ontstaan van nieuwe varianten en het ontstaan van vogelgriep moeten beperken.

[2:22:27] We hebben het al gehad over structuurmaatregelen zoals waterrijke gebieden en dat soort zaken.

[2:22:32] Dus dat is meer dan alleen vaccineren wat er in dat plan staat.

[2:22:38] Dat zit op de korte termijn en op de lange termijn, dat preventieplan.

[2:22:45] En we proberen ook daarbij minder preventief te ruimen, want ruimen is altijd een hele ingrijpende gebeurtenis.

[2:22:54] Allereerst voor de dieren en natuurlijk ook voor de houders.

[2:22:59] Dan, dat sluit ook een beetje aan bij de vraag van mevrouw Potten, meneer voorzitter, over

[2:23:03] de vorige visieplannen termijn.

[2:23:09] Zo moet je dus de intensiveringsplannen ook lezen en aan de ene kant staan daar dus de

[2:23:15] korte termijnmaatregelen in, aan de andere kant gaat het om structuurmaatregelen, uitbreiding,

[2:23:19] nieuwvestiging in waterrijke gebieden en dat soort zaken.

[2:23:22] En dat is allemaal bedoeld om natuurlijk de huidige variant van vogelgriep te bestrijden,

[2:23:31] maar ook te voorkomen dat er in de toekomst weer vogelgriep uitbreekt en in ieder geval

[2:23:37] dat ze risico's zoveel mogelijk beperken.

[2:23:40] Nogmaals, we kunnen niet alle risico's uitsluiten.

[2:23:48] Dan heb ik de vraag, ook van mevrouw Pot, over de definities waterrijk en pluimveedicht.

[2:23:54] Zoals u weet zijn we bezig om te kijken hoe wij invulling kunnen geven aan de vestiging van de

[2:24:02] nieuwvestigers en ook de uitbreiding van bedrijven in waterrijke gebieden.

[2:24:07] Maar wat zijn nou waterrijke gebieden, wat zijn pluimvierdichte gebieden en welke definities

[2:24:12] horen erbij? We hebben experts gevraagd om de mogelijke definities van waterrijke gebieden

[2:24:18] en bedrijfs- en dierdichte gebieden, want daar gaat het dan ook om, om die uit te werken.

[2:24:22] En in mijn Kamerbrief van 29 januari heb ik hiervoor naar de opgeleverde rapporten verwezen.

[2:24:29] De keuze welke definities worden toegepast erin, dat is echt voor mij een opvolger.

[2:24:34] En daar kan dan ook direct het structurerend beleid in worden meegenomen.

[2:24:43] En het is ook nodig, omdat op het moment, en dan komen we bij de volgende vraag van mevrouw

[2:24:46] Pat, als je praat over die structuurmaatregelen, daar is ook een instrumentenkoffer van nodig.

[2:24:51] Daar is wetgeving voor nodig.

[2:24:52] Wettelijke bevoegdheden moeten goed geregeld worden.

[2:24:55] Dus eerst moeten de juiste keuzes gemaakt worden op de definities.

[2:24:58] En dan kunnen we met elkaar ook het pakket maatregelen naar de Kamer sturen.

[2:25:06] Waarbij ook dan de wettelijke bevoegdheden horen.

[2:25:09] We moeten natuurlijk daarbij onderbouwen de proportionaliteit van de maatregel.

[2:25:15] Is die geschikt? Is die noodzakelijk? Enzovoort.

[2:25:17] Dat komt allemaal naar de Kamer toe.

[2:25:20] En die impactanalyse die wordt op dit moment uitgevoerd.

[2:25:25] Waarbij ook de economische impact op de sector als het effect op de volks- en diergezondheid wordt meegenomen.

[2:25:32] En aan de hand van die impactanalyse kan het volgende kabinet maatregelen nemen.

[2:25:39] En de resultaten van de impactanalyse worden begin 2025 verwacht.

[2:25:44] Dan het verbod op een verbod op nieuwvestiging van zoogdierhouderijen.

[2:25:50] De vraag is, kan de minister van RVO wegens zoogdierhouderijen mee te nemen in dat besluit

[2:25:56] om recombinaties te voorkomen en daarmee het risicopandemische virusvariant te verkleinen?

[2:26:03] Daar zie ik eerlijk gezegd op dit moment de noodzaak niet van in.

[2:26:06] Er zijn in Nederland en ook in Europa op dit moment geen besmettingen bekend van varkens

[2:26:12] of herkauwers, met voorbeeld griep.

[2:26:14] En in Nederland hebben we een uitermate goed monitoringssysteem.

[2:26:19] En hierdoor kunnen wij signalen van infectieziekten bedienen

[2:26:24] heel snel, adequaat en vroegtijdig opsporen en opvolgen.

[2:26:30] En er kan een snelle actie worden ondernomen.

[2:26:32] Dus ik zie niet in dat dat een meerwaarde biedt.

[2:26:38] Dan, dat is ook een beetje de vraag van mevrouw Potten, meneer de voorzitter,

[2:26:44] over zijn er vaccins tegen vogelgriepenontwikkeling voor herkauwers en varkens was de vraag en

[2:26:52] wanneer worden deze beschikbaar.

[2:26:55] De Amerikaanse autoriteiten, omdat het daar bij herkauwers ook voorkomt zoals je weet,

[2:26:59] heb ik terecht op het gewezen, hebben vaccinproducenten gevraagd of ze een vaccin voor herkauwers

[2:27:05] tegen vogelgriepen kunnen ontwikkelen en de fabrikanten hebben ook aangegeven dat ze dat

[2:27:11] kunnen.

[2:27:15] Verder is het zo dat bij gehouden varkens geen infecties bekend zijn met de huidige variant

[2:27:19] van de vogelgriep.

[2:27:23] En vaccinproducenten reageren vaak snel, dat hebben we bijvoorbeeld ook gezien bij het vaccin

[2:27:28] voor pluimvee tegen vogelgriep en het vaccin voor schapen tegen blauwtong.

[2:27:31] Dus op het moment dat er echt een uitbraak is, dan zijn ook de fabrikanten echt aan de

[2:27:37] slag om te komen met een adequaat vaccin.

[2:27:42] En voor de rest verwijs ik even naar de eerdere vragen over het monitoringssysteem enzovoort.

[2:27:46] Dan de vraag van meneer Homan.

[2:27:50] Of ik het nog steeds passend vind om vogelgriepen in het VS aan te wijzen als laag risicofactor.

[2:27:56] En het is maar de vraag of we het ook buiten de deur kunnen houden, was de vraag van meneer Homan, meneer voorzitter.

[2:28:01] Hoe ik dat zie, het European Centre of Disease Prevention and Control, ECDC.

[2:28:06] Je zou bijna kunnen zeggen, we gaan nu uit ons dak, maar niet helemaal.

[2:28:12] ECDC, waar ook mijn collega aan refereerde, die schat het risico voor het algemene publiek

[2:28:20] als laag in.

[2:28:22] En op het moment dat er contact is, zeg maar, dan wordt het risico als laag tot matig ingeschat.

[2:28:34] Maar dan moet je wel in contact zijn geweest met geïnfecteerde dieren.

[2:28:39] De afgelopen maanden zijn er gelukkig nauwelijks wilde vogels gevonden met vogelgriep in Nederland.

[2:28:44] Dat was vorig jaar anders, dus daar zijn we heel blij mee.

[2:28:49] En zoals de minister ook van Medische Zorg zegt, maar samen volgen we de situatie wereldwijd ook heel nauwgezet.

[2:28:58] En als er verder acties nodig zijn, dan zullen we daar ook de Kamer informeren.

[2:29:03] En nogmaals, buiten de deur houden, dat is echt...

[2:29:08] Dan heb je een risicoloze situatie en die is er nooit.

[2:29:11] Dus we moeten alles aan doen om het risico zo beperkt mogelijk te houden.

[2:29:16] Dat is eigenlijk wat wij met elkaar doen met dit beleid.

[2:29:20] Dan de PCR-test van de heer Pierek.

[2:29:24] Er zijn de afgelopen periode weinig tot geen meldingen van vogelgriep.

[2:29:31] We hebben een hele goede basismonitoring.

[2:29:33] Dat is een fantastisch goed monitoringsinstrument, waardoor we het heel goed in de gaten kunnen houden.

[2:29:38] En daarom vind ik nu, om het uit te breiden met het onderzoek van melk, vind ik op dit moment niet zinvol.

[2:29:42] Het heeft geen toegevoelde waarde.

[2:29:45] Wat we wel gaan doen, is dat wij een retrospectief bloedonderzoek hebben gestart.

[2:29:51] Dat wil zeggen, bij bloedmonsters die we hebben.

[2:29:54] En die we dus aan de hand van onderzoeken al hebben.

[2:29:57] en die worden opgeslagen, om daar te kijken of daar ook het vogelvirus in wordt gevonden.

[2:30:05] Nou, er wordt gekeken of daar resultaten uit komen, en die resultaten verwacht ik kort

[2:30:11] na de zomer.

[2:30:13] En natuurlijk, op het moment dat de situatie verandert in de toekomst, en dat is ook wel

[2:30:17] het beleid van ons samen, dat we er echt bovenop zitten, op het moment dat er aanleiding is

[2:30:21] om het beleid aan te passen, dan wordt het beleid ook direct aangepast, vanzelfsprekend

[2:30:24] zou ik bijna willen zeggen.

[2:30:27] Dan even de vraag, wat zou de gevolgen zijn van een verplichte vaccinatie voor de handel

[2:30:34] van de heer Van Kampen?

[2:30:39] De heer Van Kampen stelde ook nog de vraag, het duurt wel lang bij vogelgriepen, als je

[2:30:43] kijkt naar blauwton gaat het allemaal veel sneller, daar zit een groot verschil in.

[2:30:47] Als je kijkt naar de effecten, de impact die een vaccin heeft op vogelgriepen, is dat voor

[2:30:53] de markt veel groter dan bij blauwton.

[2:30:58] En wat er dus gebeurt is dat wij op een hele zorgvuldige manier komen tot de introductie van een vaccin tegen volggriep.

[2:31:07] En het heeft alles met die buitenlandse handel te maken.

[2:31:10] En ik kan u verzekeren dat daar best ook zorgen over leven in de sector.

[2:31:13] Wat gaat er gebeuren op het moment dat we gaan vaccineren?

[2:31:15] Want eigenlijk wil de sector heel graag vaccineren.

[2:31:18] Die vaccinatiebereidheid is heel hoog.

[2:31:21] Overigens bij Blauwtong ook.

[2:31:22] Hoef je ook niet verplicht te vaccineren, want iedereen doet het gewoon.

[2:31:24] En dat snap ik ook wel als je kijkt naar de kostenbaten, gewoon platgezegd.

[2:31:32] Als je kijkt naar het effect op de internationale handel, dan is dat bij vogelgriep en het vogelgriep

[2:31:39] vaccin, is er eigenlijk geen onderscheid tussen verplicht vaccineren of niet verplicht vaccineren.

[2:31:45] Op het moment dat de vrijwilliger wordt gevaccineerd, dan ben je een land dat vaccineert tegen vogelgriep.

[2:31:52] En op dat moment kun je verwachten dat er van andere landen maatregelen komen, importmaatregelen

[2:31:57] Dat maakt het zo complex.

[2:32:00] Dus eigenlijk is er geen effect van verplicht of vrijwillig.

[2:32:04] Maar er is sowieso een effect van het vaccineren tegen vogelgriep.

[2:32:11] En we gaan nu die pilot uitzetten.

[2:32:15] Dat doen we ook in samenwerking met de verschillende sectoren.

[2:32:20] En daar gebruiken we natuurlijk het vaccin wel voor.

[2:32:23] Het is toegelaten door de Europese Unie.

[2:32:25] ...want dat geeft wel een zekere garantie en meer garantie...

[2:32:29] ...dat het product kan worden afgezet in het buitenland.

[2:32:32] En pas in 25, dan zetten we echt stappen...

[2:32:35] ...tot die grootschalige vaccinatiecampagne.

[2:32:39] Daarbij gaan we wel in de basis uit van vrijwillige vaccinatie...

[2:32:43] ...maar dat zou ook anders kunnen als het onvoldoende effect heeft.

[2:32:49] En het is een bestrijdingsplichtige ziekte.

[2:32:53] Dus de vaccinaties houden ook onder verantwoordelijkheid van de overheid plaatsvinden.

[2:32:57] In tegenstelling tot bijvoorbeeld blauwtong.

[2:32:59] En dat is geen bestrijdingsplichtige ziekte, daar heeft de overheid ook een veel minder

[2:33:02] sterke rol in dan bijvoorbeeld bij vogelgriep.

[2:33:07] En we zijn dus ook via onze landbouw-attachés in het buitenland, via buitenlandse zaken bezig

[2:33:14] met landen in gesprek om te kijken of we landingsgrond krijgen voor gevaccineerde producten.

[2:33:19] Daar hebben we gelukkig nog even de tijd voor.

[2:33:22] Vandaar dat het ook belangrijk is dat we dat soort associaties in het buitenland ook houden

[2:33:26] voor dit soort zaken.

[2:33:30] Dan de vraag van mevrouw Beckerman over het geld voor de terreinbeheerde organisaties,

[2:33:39] natuurorganisaties enzovoort.

[2:33:42] Ja, het is absoluut waar dat op het moment dat de vogelgriep is, dat terreinbeheerde organisaties

[2:33:45] en natuurorganisaties voor hele grote opgaven staan.

[2:33:47] Geen misverstand daarover.

[2:33:48] En in principe hebben we altijd gezegd, en het blijft bestaan, dat het Rijnbeheer en de organisatie verantwoordelijk is voor het ruimen van de dieren.

[2:33:57] Maar ik heb ook toegezegd dat wij verkennen wat wij kunnen doen bij knijlpunten die er kunnen ontstaan als er hele grote aantallen vogels, dode vogels, wilde vogels worden gevonden in een gebied.

[2:34:14] wat we dan kunnen doen om daarin wel heel specifiek te ondersteunen.

[2:34:18] Want ja, dan kan het wel heel veel impact hebben, zeg maar.

[2:34:24] En ik ga ervan uit dat mijn opvolger u daar nog voor de zomer over informeert.

[2:34:29] Dan het telefoonnummer wat slecht vindbaar zou zijn en wat ik daaraan ga doen.

[2:34:35] Het is de eerste keer dat ik dit signaal hoor.

[2:34:37] Dus we hebben uit het veld het signaal niet ontvangen.

[2:34:39] Als er aanleiding toe is, dan zou ik dat graag willen weten.

[2:34:42] Als er concrete aanleiding is, treedt u in contact met de mensen van het ministerie.

[2:34:46] En dan wil ik het heel graag weten.

[2:34:48] Het telefoonnummer is gepubliceerd op de website van de Rijksoverheid.

[2:34:52] Het is ook gedeeld met alle partners waarmee we in het platform Vogelgriep samenwerken.

[2:34:59] Ja, en wanneer er zaken verbeterd kunnen worden, houd ik me graag voor verbetering aanbevolen.

[2:35:03] Maar wij kennen deze signalen niet.

[2:35:05] Dus ik hoor dat buiten de uitzending, zeg maar, graag van mevrouw Bromet.

[2:35:16] De toegang tot overdekte uitloop is een belangrijk punt.

[2:35:26] Er is tijdens de ophokplicht aan de NVWA regelmatig de vraag gesteld of een dergelijke uitloop

[2:35:36] ook tijdens de ophokplicht gebruikt mocht worden.

[2:35:38] En wanneer de overdekte uitloop aan alle kanten is afgeschermd en het pluimvee ook echt niet

[2:35:43] onder de overdekte uitloop vandaan kan komen, dan mocht dat.

[2:35:48] En het is natuurlijk wel aan de pluimveehouders zelf om te bepalen of ze daar wel of geen

[2:35:53] gebruik van maken.

[2:35:55] Dan de 16 weken termijn risicolangere ophoudplicht, waar mevrouw Bromet ook vragen over stelde.

[2:36:00] We kennen de situatie, de vrije uitlopen producten, vrije uitlopen eieren en dat bij een ophoklif

[2:36:12] van meer dan 16 weken, laten we zeggen, in principe het predicaat vrije uitlopen af zou

[2:36:18] gaan.

[2:36:19] Overigens is dat inmiddels het jaar rond geworden.

[2:36:27] Wij vragen ook deskundigen keer op keer advies over, zonder meer.

[2:36:35] En hier doet ze dat dilemma ook voor.

[2:36:38] Je wilt eigenlijk naar een duurzame toekomst voor je veehouderij.

[2:36:42] Duurzame toekomst voor de pluieveehouderij.

[2:36:43] Daar hoort vrije uitloop ook bij, wat mij betreft.

[2:36:46] En hier kom je dus in die spagaat terecht, als je dan ook een vogelgriep hebt.

[2:36:51] En dat maakt ook wel dat als wij komen met maatregelen zoals ophakplicht dat we het niet

[2:36:57] lichtzinnig nemen.

[2:36:59] Daar vragen we ook advies, daar hebben we ook deskundigen voor, die vragen we daarvoor

[2:37:03] om advies.

[2:37:05] En zodra ook de ophakplicht niet meer geldt, moet ook die vrije uitloop kippen direct weer

[2:37:09] naar buiten.

[2:37:12] Overigens, de Stichting Controle Orgaan voor Kwaliteitszaken voert inspecties uiterziet

[2:37:17] ook toe op de vrije uitloop.

[2:37:21] Dat was de vogelgriep, meneer De Vogel.

[2:37:23] De vogelgriep.

[2:37:24] Een volgorde van binnenkomsten, leden Bromet, Van Kamp en dan Beckerman.

[2:37:28] Meneer Pierik ook, die komt als vierde bij.

[2:37:30] En lid Kostic en mevrouw Pot.

[2:37:34] We doen het wel in de volgorde van binnenkomsten.

[2:37:36] Mevrouw Bromet, alstublieft.

[2:37:38] Ja, voorzitter.

[2:37:38] Ik mis toch een beetje de urgentie als het gaat over iets dat wetenschappers tegen ons in een ronde tafel nog voor de verkiezingen hebben gezegd,

[2:37:45] Namelijk, je moet geen pluimveehouderijen hebben in waterrijke gebieden.

[2:37:52] Daar heeft de minister een onderzoek gedaan.

[2:37:54] Ik had verwacht dat alles klaar lag voor zijn opvolger, maar dan zegt de minister dat hij

[2:37:58] nu een onderzoek heeft gedaan en dat hij weet wat waterrijke gebieden zijn.

[2:38:02] Hij wil nog wel weten wat de economische impact is en dat hij nog een heel wetgevingstraject moet voorbereiden.

[2:38:07] Dat strook toch niet helemaal met het idee dat het niet de vraag is of er een pandemie komt, maar

[2:38:15] Maar wanneer die komt? Het gaat allemaal zo langzaam.

[2:38:21] Ja, ik ben dat niet eens met mevrouw Bomet, meneer de voorzitter.

[2:38:26] Want in deze specifieke discussie richten we ons helemaal op de structuurmaatregelen.

[2:38:33] Het pakket maatregelen wat wij hebben, inclusief monitoring, is veel breder.

[2:38:39] En dat betekent ook dat als wij uit het monitoringssysteem zien dat er een vogelgriep-uitbraak is,

[2:38:48] dat we direct maatregelen nemen.

[2:38:51] Daarnaast hebben we gezegd, het zou goed zijn voor de toekomst,

[2:38:54] dat we ook naar de structuurmaatregelen kijken.

[2:38:55] Nou, dit is er eentje.

[2:38:57] En weet u, meneer de voorzitter, ja, ik snap dat de wens is om het sneller te doen.

[2:39:08] maar het moet wel zorgvuldig.

[2:39:10] Ook op het moment dat je komt met wetgeving,

[2:39:13] dan moet de proportionaliteit, het effect en alles moet mee worden genomen.

[2:39:17] En daar moet ook een deugdelijke onderbouwing onder liggen.

[2:39:21] En dat zullen we echt eerst moeten hebben

[2:39:23] voordat wij kunnen komen met die degelijke wetgeving.

[2:39:26] Maar dat neemt niet weg dat wij,

[2:39:27] als je kijkt naar de totale pakkettenmaatregelen

[2:39:29] wat wij hebben genomen ten opzichte van vogelgriep

[2:39:31] en ook het intensiveringsplan vogelgriep,

[2:39:34] dat gaat over veel meer dan alleen dit.

[2:39:36] Dus het is echt niet zo dat als we dit niet doen, dat we dan een pandemie te pakken hebben,

[2:39:41] omdat wij veel meer maatregelen treffen dan alleen deze maatregelen.

[2:39:45] Mevrouw Boermet, uw laatste interruptie.

[2:39:47] Ja, voorzitter, maar ik had al in mijn eigen inbreng gezegd dat wij graag het probleem bij de bron aanpakken

[2:39:52] en niet steeds dweilen terwijl de kraan openstaat.

[2:39:55] En het was eigenlijk de frisse blik van mevrouw Pot die mij mijn ogen deed openen.

[2:39:58] Want zij zei, ik heb nog nooit in een commissie meegemaakt dat er zoveel onderzoeken aangekondigd werden.

[2:40:04] En opeens denk ik, ja, het lijkt hier wel alsof we een onderzoek doen, alsof dat een resultaat

[2:40:09] van beleid is.

[2:40:10] Wij willen toch maatregelen zien?

[2:40:12] Wij willen toch dat de wereld verandert?

[2:40:13] Tenminste, daar ben ik de politiek voor ingegaan, maar ik zit altijd te wachten op een belofte

[2:40:17] van een onderzoek en dan komt het onderzoek en dan moet er nog wetgeving komen en dan

[2:40:21] komt er een nieuw minister en die gooit het allemaal weer in de vuilnisbak.

[2:40:25] Ik begrijp, meneer de voorzitter, dat mevrouw Bromet eigenlijk vindt dat alle beleid niet

[2:40:30] gestoeld moet zijn op wetenschappelijk onderzoek.

[2:40:33] Ik vind het belangrijk om wel wetenschappelijk onderzoek te doen, zodat wij gefundeerd, onderbouwd,

[2:40:40] ook juridisch houdbaar, maatregelen kunnen nemen.

[2:40:44] Dat is gewoon buitengewoon belangrijk.

[2:40:45] En nogmaals, ook hier gaat het om een maatregel die gaat over de structuur.

[2:40:54] Mevrouw Bermet noemt dat een bronmaatregel, zo zou ik het kunnen uitleggen.

[2:40:58] Maar daarnaast nemen wij een pakket aan maatregelen.

[2:41:00] Daar hebben we een hele strakke monitoring op zitten.

[2:41:02] Dat is ook al gebleken.

[2:41:03] En we hebben ook een actiepalet klaar liggen.

[2:41:07] Wat we ook inzetten.

[2:41:08] Waarmee we ook de vogelgriep bestrijden.

[2:41:09] Daar zijn we ook veel succesvoller mee.

[2:41:11] Bijvoorbeeld als we in Frankrijk.

[2:41:13] Juist vanwege het totale pakket aan maatregelen dat we hebben.

[2:41:16] Mevrouw Bromet heeft geen interrupties meer.

[2:41:18] Maar ze voelt wel dat er woorden in de mond zijn gelekt.

[2:41:20] Dus ze mag hier op reageren.

[2:41:21] Ja, voorzitter.

[2:41:22] Ik krijg allemaal antwoorden op vragen die ik niet gesteld heb.

[2:41:24] En bovendien wordt mij van alles in de mond gelegd dat ik niet gezegd heb.

[2:41:27] En dat vind ik...

[2:41:28] Ja, ik...

[2:41:29] Volgens mij had de minister dat niet hoeven doen.

[2:41:33] Meneer de minister, wat is daarop uw antwoord?

[2:41:37] Ja, meneer de voorzitter.

[2:41:38] Maar, eh...

[2:41:40] Kijk, mevrouw Bomet verwijt mij...

[2:41:43] dat ik kom met wetenschappelijke onderzoeken...

[2:41:45] voordat ik beleid neem...

[2:41:46] en dat de uitkomst...

[2:41:47] en dat...

[2:41:47] Ja, mevrouw Bomet is goed te nemen, meneer de voorzitter.

[2:41:50] Maar...

[2:41:51] En dat de uitkomst van beleid...

[2:41:52] een wetenschappelijk onderzoek is.

[2:41:53] Nee, de uitkomst van beleid zijn maatregelen...

[2:41:56] waarbij wij een duidelijk wetenschappelijk onderzoek doen om te komen tot de juiste maatregelen met

[2:42:00] juiste effectiviteit, juiste proportionaliteit, die ook daarom vanwege de onderbouwing juridisch

[2:42:05] haalbaar zijn. Buiten gewoon belangrijk volgens mij. Maar mevrouw Bromet schudde nee omdat ze het niet

[2:42:10] zo gezegd had, zelfs de minister het zei. Meneer Van Kampen, oh sorry, meneer Van Kampen, vindt u het

[2:42:16] goed en andere, dat mevrouw Pot wil hier even nog op reageren, dan kan dat mevrouw Pot alsjeblieft.

[2:42:21] Ja, dank voorzitter. Want ik deel op zich wel de frustratie van mevrouw Bromet natuurlijk een

[2:42:26] beetje. Ik kijk hoera, wetenschap, altijd natuurlijk. Maar het klopt wel inderdaad,

[2:42:31] ik zei net in de schorsing. Volgens mij zijn er bij het laatste commissiedebat geloof ik acht

[2:42:37] onderzoeken toegezegd. Dus het is wel veel zeg maar, zeg ik dan even met de blik van een nieuweling.

[2:42:43] Dus laat ik dan, want ik ben misschien dan, ik kom wat recenter binnen, dus misschien ben ik dan

[2:42:48] nog wat optimistischer. Dus laat ik het dan zo vragen. Sorry mevrouw Bromet.

[2:42:54] Laat ik het dan zo vragen. Als de minister aangeeft dat er begin 2025 die impact analyse

[2:43:01] ligt met de hele hoepla erbij, zeg maar. En we hebben nu dus ook het rapport van de experts

[2:43:09] hebben we liggen. Hebben we dan begin 2025 als Kamer ook alles wat we nodig hebben om dit te

[2:43:17] gaan doen. Want dat zorgt ervoor dat wij natuurlijk gewoon in de startblokken

[2:43:21] kunnen gaan zitten, wachtend op die impactanalyse.

[2:43:26] En dan weten we ook dat er verder niets meer nodig is en dat we dan aan de

[2:43:29] slag kunnen. Dan is de vraag, meneer de voorzitter, wat mevrouw

[2:43:33] Pat bedoelt met aan de slag kunnen. Wij hebben een deugdelijke grondslag

[2:43:38] nodig voor de wetgeving. En daar werken we nu aan.

[2:43:41] Zodra die grondslag er is, kunnen we die wetgeving in gang zetten.

[2:43:43] Dat betekent dus dat het begin volgend jaar wetgeving naar de Kamer komt

[2:43:46] die hier invulling aan geeft.

[2:43:51] Meneer Van Kampen.

[2:43:53] Voorzitter, mijn vraag gaat nog over de uitspraak van de minister

[2:43:58] als het gaat om handelsgevolgen van vaccinatie.

[2:44:01] En ik ben eigenlijk blij met de antwoord van de minister,

[2:44:03] want eigenlijk zegt hij,

[2:44:05] als er sprake is van vaccinatie in de pluimveehouderij,

[2:44:08] dan wordt dat in het buitenland gezien als een vaccinatieplicht.

[2:44:12] En dat is dus mooi, want dat betekent

[2:44:14] dat als de minister eenmaal de stappen heeft gezet

[2:44:16] die leiden tot die vaccinatiecampagne erover gegaan kan worden nationaal

[2:44:22] tot een vaccinatieplicht, omdat dat geen andere gevolgen heeft voor het buitenland.

[2:44:27] Ik zou de minister willen vragen of hij dat op die manier kan bevestigen,

[2:44:31] want dat zou, denk ik, het draagvlak voor een vaccinatieplicht

[2:44:37] tegen vogelgriepen aanzienlijk vergroten in de Kamer.

[2:44:40] Er waren twee interrupties, meneer de minister.

[2:44:42] Ja, dank u, meneer de voorzitter.

[2:44:44] Het begint bij de effecten van vaccinatie aan zich.

[2:44:49] En of je dat dan vrijwillig doet, of je doet dat verplicht, het handelseffect kan er zijn.

[2:44:56] Dat betekent dat wij ervoor moeten zorgen dat vanuit de pilot die straks opgestart wordt,

[2:45:01] dat we ook maatregelen kunnen nemen met die landen die hier moeite mee hebben, zeg maar,

[2:45:06] zodat de handel niet stokt, want dat zou een enorm effect kunnen hebben.

[2:45:12] Dat gezegd hebben we. Dat we die zorgvuldige stappen moeten doorlopen.

[2:45:17] En als we dat goed geregeld hebben, dan verwacht ik dat de vaccinatiebereidheid bij de sector best groot is.

[2:45:23] Dat zien we bij Blauwtoon bijvoorbeeld ook. 95 procent tot 98 procent. Dat is echt hoog.

[2:45:28] Maar ik wil wel graag die stappen op die manier zetten. Dat moet zorgvuldig gebeuren.

[2:45:33] En of het dan een vaccinatieplicht nog nodig is, laten we dat op dat moment bezien.

[2:45:39] Laten we eerst werken aan die pilot, daar hebben we nog tijd.

[2:45:42] laten we werken aan die pilot, laten wij in het overleg met landen kijken in hoeverre we ook onze

[2:45:47] producten nog over de grens krijgen op het moment dat we gevaccineerd zijn. Want u moet zich realiseren,

[2:45:52] meneer de voorzitter, dat wij erg voor oplopen als Nederland. En Frankrijk heeft toch gevaccineerd,

[2:45:59] de ene, maar die doen het voor eigen consumptie. Dat is echt wat anders. Wij zijn een exploiterend

[2:46:03] land op dit gebied, dus we moeten daar zorgvuldige stappen in zetten. Aan de andere kant, op het

[2:46:08] dat dat goed geregeld is en de handel door kan gaan.

[2:46:12] Daarbij helpt het ook dat er een Europees goedgekeurd vaccin is.

[2:46:16] Dat is buitengewoon belangrijk.

[2:46:17] Dan kunnen we kijken.

[2:46:19] Ik verwacht nogmaals een hoge vaccinatiebereidheid.

[2:46:23] Moeten er vervolgstappen gezet worden, bijvoorbeeld de vaccinatieplicht.

[2:46:26] Kunnen we dat altijd nog doen.

[2:46:28] Meneer Van Kampen.

[2:46:29] Voorzitter, het laat zich ernaar uitzien dat de volgende minister veel en vaak en slagvaardig in Brussel te vinden zal zijn.

[2:46:35] Dus laten we hem, haar, we hebben het inmiddels bevestigd gekregen, zij.

[2:46:42] Laten we haar inderdaad verzoeken om dit punt ook mee te nemen.

[2:46:46] En ik zou in ieder geval deze minister willen meegeven in de laatste dagen dat hij dit mooie ambt nog mag bekleden.

[2:46:53] Om die stappen te zetten dat daarbij gelijktijdig een vaccinatieplicht wordt voorbereid.

[2:46:59] Dat zal ik in ieder geval de volgende minister ook meegeven.

[2:47:05] Ik heb de boodschap begrepen.

[2:47:08] Ik heb mijn zolen inmiddels bij de schoenmaker gebracht.

[2:47:12] Dat kan ik de heer Van Kampen zeggen, meneer de voorzitter, want ik moest mijn zolen slijten

[2:47:16] in Brussel.

[2:47:17] Nou, ze zijn inmiddels versleten en ze zijn deze week bij de schoenmaker, dus ja, zo is

[2:47:24] het.

[2:47:26] Dank u wel, voorzitter.

[2:47:28] Nog even over het ruimen of het opruimen van wilde dieren.

[2:47:33] die besmet zijn geraakt met, in dit geval, vogelgriep.

[2:47:37] Dat is vrij cruciaal in veel gevallen.

[2:47:41] Dat kan extra besmettingen voorkomen onder wilde dieren.

[2:47:45] Het kan voorkomen dat er zoonloze uitbraak bij pluimveehouders zijn.

[2:47:51] Het kan beschermend zijn voor de volksgezondheid.

[2:47:54] En tegelijkertijd is dit op dit moment nog steeds erg van het toeval afhankelijk.

[2:47:59] De minister antwoordt op mijn vraag,

[2:48:02] vooral over terreinbeherende organisaties,

[2:48:03] Maar ik wilde eigenlijk vooral ook een antwoord op de dierenhulpverleners.

[2:48:09] Dat telefoonnummer is er nu.

[2:48:11] En stel, ik bel dat. Ik heb zo'n dode vogel gevonden.

[2:48:13] Dan krijg ik optie 4.

[2:48:15] En dan zeggen ze, ja, bel een dierenambulance.

[2:48:18] Maar het is precies die dierenambulance waar mijn vraag over ging.

[2:48:21] Waarom wordt dat niet structureel vergoed?

[2:48:23] Want ze kregen nu met die eenmalige regeling ongeveer 10% vergoed.

[2:48:27] Kunnen we dit niet structureel maken?

[2:48:29] Excellentie.

[2:48:32] Om of het structureel te maken is, ja, dat is echt aan het volgende kabinet,

[2:48:35] want dat heeft financiële consequenties.

[2:48:36] Aan de andere kant moeten we ons realiseren dat wij...

[2:48:39] Ik dacht even terug redeneren in 2022.

[2:48:44] Want het is een probleem, dat hebben we ook vaker over gesproken in dit debat, meneer de voorzitter.

[2:48:47] We hebben toen in 2022 hebben wij 50.000 euro ter beschikking gesteld voor de dierenambulances.

[2:48:52] Vorig jaar hebben we dat opgeplust naar 100.000 euro voor de dierenambulances.

[2:48:57] Wij hebben daar ook positieve reacties op gehad over die bijdrage die we hebben geleverd.

[2:49:05] Hoe dat in de toekomst gaat, dat moeten we bezien.

[2:49:08] Als een volgend kabinet zou zeggen ja, wij willen dat dit structureel gefinancierd wordt.

[2:49:13] We moeten dus ook realiseren dat het niet elk jaar voor hoeft te komen dat er vogelgriep is.

[2:49:17] Dus structureel financieren, dat is in die zin wel een hele lastige.

[2:49:22] Dan moet je tot structurele afspraken komen dat wanneer er een pandemie is,

[2:49:26] of een uitbraak is, dat dan ook die financiering geregeld is.

[2:49:31] Alleen, ja, dat zegt dan het volgende kabinet.

[2:49:36] Ja, voorzitter, met de angst dat ik de toorn van mevrouw Bromet mij op de hals haal.

[2:49:43] Voorzitter, kijk, het diergezondheidsfonds, geloof ik, werkt ook op die manier.

[2:49:48] Dus er wordt elke keer geld ingestopt.

[2:49:50] Maar op het moment dat er een uitbraak is, dan wordt er geld vrijgemaakt.

[2:49:55] En wij denken eigenlijk aan eenzelfde soort voorzieningen.

[2:49:57] Ik begrijp heel goed dat deze minister daar geen beslissingen meer over kan nemen,

[2:50:01] maar is dat nou niet het onderzoeken waard?

[2:50:04] Want dat je het op dezelfde manier inregelt, dus het geld staat klaar,

[2:50:09] dat valt ook een beetje onder pandemische paraatheid.

[2:50:13] Dus dat je juist ook voor dierenhulporganisaties, dierenambulance,

[2:50:17] maar ook wildopvang, zulke soort maatregelen klaar hebt staan.

[2:50:21] Ik heb twee interrupties, meneer Dennis.

[2:50:29] Ik kan dit natuurlijk niet toezeggen omdat dit echt van mijn opvolger is.

[2:50:34] Het kan natuurlijk ook niet zo zijn dat we met dierenambulances afspreken dat wij net zoals een dierengezondheidsfonds ook een dierenambulancefonds hebben.

[2:50:41] Waarbij dierenambulances geld inleggen en wij geld inleggen.

[2:50:45] Als dat de bedoeling is, dan denk ik dat veel dierenambulances het gevoel hebben achteruit te boeren.

[2:50:51] Als je kijkt naar het Dieren Gezondheidsfonds, daar legt de sector een heel groot bedrag in en wij maar een heel beperkt bedrag.

[2:50:57] Dus dat is niet een model wat hier gaat werken, denk ik.

[2:51:03] Maar ik zeg mevrouw Beckerman toe dat ik het probleem voor de dierenambulances in ieder geval op tafel leg bij mijn opvolger.

[2:51:12] En die moet kijken of het noodzakelijk is en wat er noodzakelijk is om structurele oplossingen te realiseren.

[2:51:18] Waarvan achten? Geachte afgevaderde perik.

[2:51:23] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:51:25] Dan toch nog even een paar aanvullende vragen op de vragen die collega Van Kampen heeft gesteld.

[2:51:31] Ik ben eigenlijk heel blij met de antwoorden van de minister als het gaat om die pilot voor die vogelgriep bij kippen.

[2:51:40] Want dat levert best wel leuke resultaten op en we gaan kijken of die verplichte enting nodig is

[2:51:47] en hoe dat zit met handelsbelangen en dergelijke.

[2:51:50] Ik ben erg benieuwd hoe dat uitpakt.

[2:51:52] Ik ben eigenlijk vooral ook benieuwd of in die pilot ook gebruik gemaakt wordt

[2:51:57] van een markervirus, dus of we door de enting ook kunnen zien

[2:52:03] of er daadwerkelijk antistof gemaakt wordt door het enten

[2:52:06] of of dat misschien ook van buitenaf het geval kan zijn,

[2:52:12] dus dat ziektebesmetting van buitenaf.

[2:52:19] Heel specifiek kan ik deze vraag niet beantwoorden.

[2:52:20] Ik weet wel dat er controlegroepen zijn natuurlijk.

[2:52:23] Dus aan de hand daarvan kun je al iets zeggen.

[2:52:27] Het antwoord is ja.

[2:52:30] Klaar is Kees. Dit kost iets.

[2:52:35] Eerst een technische vraag. Hoeveel interrupties heb ik nog?

[2:52:39] Oké.

[2:52:42] Ik wil toch even de minister op wijze dat hij niet doet alsof we nu pas erachter zijn gekomen...

[2:52:47] dat intensieve veehouderij een groot risico is.

[2:52:49] Dat weten we al twintig jaar.

[2:52:51] Het rapport Beekendal is een van de meest recente.

[2:52:54] Dat is in 2021 al gepubliceerd.

[2:52:56] Sindsdien is eigenlijk niks meer gebeurd om die intensieve veehouderij te stoppen

[2:53:00] dan inderdaad die onderzoeken inzetten.

[2:53:03] En nu ligt er inderdaad sinds januari minstens verschillende rapporten

[2:53:06] waarvan sinds januari het kabinet heeft gezegd dat we bezig zijn te bestuderen.

[2:53:11] En nu zegt de minister, laten we het nu even aan het nieuwe kabinet over wat daarmee te doen.

[2:53:16] Dan is mijn vraag aan de minister, wat heeft hij al die tijd dan gedaan?

[2:53:19] Waarom heeft hij niet in die tussentijd, sinds januari, een besluit genomen, iets voorgesteld?

[2:53:24] Meneer de minister, want anders was hier twee interrupties, ik heb u gered, want anders was hier een interruptie kwijt geweest.

[2:53:32] Ja, ik vind deze reactie van mevrouw Van der Plit kost iets veel te kort door de bocht.

[2:53:38] Echt veel, ja, nee, veel te kort door de bocht.

[2:53:40] Het is ook niet een weergave wat ik heb gezegd.

[2:53:43] Ik heb gezegd dat we nog een impactanalyse uitvoeren op dit moment.

[2:53:49] U zegt van wij hebben rapporten klaar liggen en doen er verder niks mee.

[2:53:52] Dat klopt gewoon niet. Er is een team bezig om dit voor elkaar te krijgen.

[2:53:57] Ik heb ook gezegd dat er goede grondslag moet zijn voor wetgeving.

[2:54:00] Als we wetgeving gaan instellen die structurerend werkt, ruimtelijk structurerend werkt,

[2:54:06] waarbij we een instrumentenpakket neerleggen bij de provincies,

[2:54:09] daar komt het op neer, dan moet dat ook deugelijk zijn.

[2:54:12] Het moet onderbouwd zijn, de grondslag moet deugelijk zijn.

[2:54:15] En daar hebben wij inderdaad ook een deugelijke onderbouwing van nodig.

[2:54:18] Een wetenschappelijke onderbouwing van nodig.

[2:54:20] Daar werken we hard aan.

[2:54:21] En die inputanalyse, wij moeten ook kijken naar de effecten van maatregelen,

[2:54:25] naar de proportionaliteit van maatregelen.

[2:54:27] Dat hebben wij in een ordentelijk wetgevingstraject gewoon mee te nemen.

[2:54:30] En dat doen we hier.

[2:54:31] En dat betekent dat wij vanaf begin volgend jaar dat wetgevingstraject in gang kunnen zetten.

[2:54:36] Met de gegevens die we hebben.

[2:54:38] Dat is niet stilzitten, dat is niet achteroverhangen.

[2:54:40] Dat is echt maatregelen nemen.

[2:54:42] Die maatregelen komen eraan via wetgeving.

[2:54:45] Maar we moeten het wel op een opwendelijke manier doen.

[2:54:47] En u maakt een beetje een karikatuur van de manier waarop onze mensen op het ministerie omgaan met rapporten.

[2:54:53] En een rapport in de la leggen, daar zijn we even weer vanaf.

[2:54:56] Want dat is het beeld wat u oproept.

[2:54:58] Het is geen zinszwaard, het tegenwillenswaard.

[2:55:00] Hier wordt gewoon hard aan gewerkt.

[2:55:01] Maar we moeten wel zorgen dat wij het ook op een deugelijke manier doen.

[2:55:06] Leidkost is uw laatste interruptie.

[2:55:07] Want nu worden weer woorden in de mond van de Kamerleden gelegd die hier gewoon niet zijn

[2:55:13] uitgesproken.

[2:55:14] Ik heb alle vertrouwen in de ambtenaren, alleen het geschiedenis laat zien dat kabinet na

[2:55:20] kabinet, dus de minister vertegenwoordigt het Rijk en de kabinetten ook in het verleden.

[2:55:26] Dus het is niet persoonlijk, maar het geschiedenis laat zien dat we al jarenlang weten wat de

[2:55:32] problemen zijn met de intensieve verhouderij, maar er geen acties ondernomen.

[2:55:35] Dus dat even.

[2:55:36] En ik kan alleen maar nu concluderen dat de minister nog steeds bevestigt dat er geen actie is ondernomen,

[2:55:41] concrete actie, om de intensieve veehouderij te stoppen.

[2:55:45] Dus laatste interruptie dan.

[2:55:47] In ieder geval had dit kabinet het streven naar een verbod op nieuwvestiging van die intensieve veehouderij in waterrijke gebieden.

[2:55:56] Dan is mijn vraag aan de minister.

[2:55:59] Wat zijn de risico's als het nieuwe kabinet daar een streep doorzet?

[2:56:05] Dat persoonlijk feit was geen persoonlijk feit, maar dit was wel uw laatste interruptie, meneer de minister.

[2:56:10] Allereerst, meneer de voorzitter, waardeer ik het zeer dat dit kost iets ook.

[2:56:13] Het vertrouwen is uitspreekt in onze ambtelijke organisatie.

[2:56:17] Waarvan acten, en ik breng het graag over naar mijn collega's op het ministerie.

[2:56:22] Ik vind het wel een beetje moeilijk.

[2:56:24] Kijk, u zegt er wat een streep doorheen gezet.

[2:56:27] Dat weet ik niet.

[2:56:29] Wat ik wel weet, is dat deze maatregelen wel van belang zijn.

[2:56:32] we nemen ze niet voor niks. Op het moment dat je de verspreiding van volgeren wilt beperken,

[2:56:38] uitbraken wilt beperken, zul je wat moeten doen aan de structuur in waterrijke gebieden

[2:56:43] en in pluimveeldichte gebieden. En we hebben dat natuurlijk ook steeds gekoppeld aan het NPOG,

[2:56:49] als een meekoppelopgave, zodat we vanuit die integraliteit kijken wat is nodig in bepaalde

[2:56:53] gebieden. Dat is de inzet van dit kabinet. Het was niet de streven, het was gewoon de echte inzet.

[2:56:58] Wij wilden dit gewoon.

[2:57:00] En ik vind het ook belangrijk dat die maatregelen genomen blijven worden.

[2:57:03] We zullen echt wel stappen moeten zetten om ook dit soort uitbraken zoveel mogelijk

[2:57:09] te voorkomen.

[2:57:09] En daar hoort deze wat mij betreft bij.

[2:57:11] Dit zijn precies die langetermijnzaken die moeten gebeuren om ook op lange termijnen

[2:57:17] voor de zorg dat die uitbraken worden voorkomen.

[2:57:22] Dan gaan we naar het volgende blokje.

[2:57:24] Blauwtong virus, blokje twee.

[2:57:26] Ja, meneer de voorzitter.

[2:57:27] Blauwtong.

[2:57:30] De vraag was, en meerdere leden hebben daarop aan gerefereerd, wat gaan we eraan doen om

[2:57:36] een gestructureerde uitroving van het vaccin, om dat mogelijk te maken?

[2:57:40] Inmiddels zijn er drie vaccins goedgekeurd, er zijn 5,5 miljoen vaccins op de markt, er

[2:57:48] wordt heel hard geënt op dit moment en dat gaat goed.

[2:57:54] U mag best weten, meneer de voorzitter, dat ik best zorgen had over de capaciteit in de

[2:58:00] om die endingen ook te kunnen realiseren.

[2:58:02] We hebben er natuurlijk nauw contact over gehad met de veeaardsen,

[2:58:07] maar bijvoorbeeld ook met de faculteit diergeneuskunde.

[2:58:11] En we hebben gekeken, zijn er ook gepensioneerde veeaardsen die aan de slag kunnen?

[2:58:16] En er is een platform opgericht waar mensen zich ook kunnen melden.

[2:58:20] Ook studenten bijvoorbeeld, die vragen me ook voorbij.

[2:58:23] En ik moet zeggen dat het uitroven van het blauwtongvaccin op een uitermate efficiënte manier verloopt.

[2:58:29] Daar hoeven wij verder op dit moment niks aan te doen.

[2:58:32] Het blijft ook wel, als je kijkt naar...

[2:58:34] Er zijn op dit moment nog geen uitbraken.

[2:58:36] Dus het betekent al dat het effect er is.

[2:58:40] En het kan best zijn dat er morgen wel een uitbraak is of iets dergelijks.

[2:58:45] Dat zou best kunnen voorkomen.

[2:58:46] We hadden bijvoorbeeld één schaap, die had de ziekteverschijnselen niet geënt.

[2:58:50] Die had het dan ook inderdaad.

[2:58:51] Maar ik vind dat deze uitrol goed lukt.

[2:58:54] Het is ook een uitrol die hoort in de markt.

[2:58:59] En het is niet nodig om dat nog verder echt aan te jagen en daar een structuur omheen te bouwen.

[2:59:07] Want dat loopt heel goed.

[2:59:10] Bij de vraag van mevrouw Pottenkoover, de blauw tong, moeten we niet werken aan de vaccinatieplicht?

[2:59:15] Ook hier de vraag.

[2:59:16] De vaccinatiebereidheid is buitengewoon groot.

[2:59:20] Er is in dit geval ook geen risico van overdracht op mensen, zeg maar.

[2:59:25] Het is echt een dierziekte waarbij ook het risico voor de sector zelf is, maar het loopt

[2:59:32] gewoon heel erg goed.

[2:59:33] En dat zei ik ook al in de eerste beantwoording, dat heeft ook alles te maken met de kostenbaten

[2:59:38] in dit geval.

[2:59:40] Runderen, de vaccinatie van runderen, de vraag van de reër van Kampen, meneer de voorzitter.

[2:59:46] Ja, er worden inmiddels al veel runderen gevaccineerd.

[2:59:52] Dat loopt al.

[2:59:52] Want het heeft alles te maken met die 5,5 miljoen vaccins die er zijn.

[2:59:57] 830.000 schapen hebben we, dus dan kun je al heel snel naar de runder naartoe.

[3:00:02] Dus wat dat betreft ook daar, en dat geldt ook voor de prijs van de vaccins, er zijn drie vaccins op de markt.

[3:00:11] Dat betekent dat er ook een hele goede concurrentie is en dat die prijzen ook conform de prijzen zijn.

[3:00:18] zoals die ook in 2006, 2008, als je dan een klein beetje inflatiecorrectie meerekent, zijn die prijzen

[3:00:23] redelijk conform die periode. Dan, vaccinatieplicht hebben we het al over gehad, capaciteit dierenartsen

[3:00:34] hebben we het al over gehad. De vraag van mevrouw Beckerman, meneer de voorzitter, is hoelang bieden

[3:00:39] de drie vaccins bescherming? De bijsluiters van de vaccins geven aan dat er jaarlijks moet worden

[3:00:51] Dan de schade voor boeren.

[3:00:54] Ik ben natuurlijk op bezoek geweest bij bedrijven.

[3:01:02] Het is een vreselijk gezicht als je het meemaakt.

[3:01:04] Het is een vreselijk gezicht als je als boer wordt geconfronteerd met blauwtong.

[3:01:09] Tot nu toe stonden we er machtloos bij. Gelukkig kunnen we nu vaccineren.

[3:01:12] De schade was er natuurlijk. De schade was groot.

[3:01:16] Zo'n 50.000 schapen zijn omgekomen door de blauwtongvirus.

[3:01:22] En dat heeft een enorm effect op die schapen, maar ook op de houders van gezinnen.

[3:01:26] Ik heb daar gemotioneerde boeren gesproken.

[3:01:30] En als je het ook zelf zag, het was echt verschrikkelijk.

[3:01:33] Maar het is en blijft wel een niet bestrijdingsplichtige ziekte vanuit de overheid.

[3:01:38] Dat is anders dan de vogelgriep bijvoorbeeld.

[3:01:41] Het is aan het sector zelf om dit te doen.

[3:01:42] Als je kijkt naar de totale schade, ja, elke schaap is er een teveel.

[3:01:46] En weet u, er zijn natuurlijk ook houders geweest, die hebben misschien tientallen schapen verloren.

[3:01:51] En ik vind ook...

[3:01:54] Ja, daar zet je niet koud...

[3:01:57] Ja, dat is maar een keer bedrijfsrisico.

[3:01:59] Want je voelt er ook iets bij.

[3:02:02] Maar eerlijk aan het gebied te zeggen, dat het wel een beetje zo is.

[3:02:05] En ik heb ook met de schapensector gesproken.

[3:02:09] We hebben gezegd, als er bijvoorbeeld dit jaar geen vaccin zou zijn...

[3:02:13] en als dat zou leiden tot een enorme mortaliteit onder schapen...

[3:02:20] als geval van blauwtoon.

[3:02:22] En dat zou echt daartoe leiden dat bijvoorbeeld veel grotere aantallen zouden overlijden, zeg maar.

[3:02:30] Ja, dan zouden we daar weer naar kijken.

[3:02:32] Maar gelukkig hebben we nu het vaccin en alles is gericht op dat vaccin.

[3:02:34] Dus wat mij betreft gaan we die schade op dit moment niet vergoeden.

[3:02:44] Nou, het bedrijfsrisico hadden we ook al even over gehad.

[3:02:50] Dan de heer Graus, meneer de voorzitter.

[3:02:55] Het gaat over het onderzoek naar blauwtongen.

[3:02:57] Er zijn alle factoren onderzocht.

[3:03:01] De FVWA heeft een traceringsonderzoek gedaan naar de uitbraak in september.

[3:03:07] Het WBVR heeft het virus onderzocht en een stam vergeleken met de bekende blauwtongen type 3-4-stammen.

[3:03:15] Er is geen overeenkomst gevonden.

[3:03:19] Het is dus ook niet vast te stellen waar het virus vandaan komt.

[3:03:25] Er is ook gekeken naar de knutten zelf, er is ook onderzoek op gedaan, maar het is niet

[3:03:30] te achterhalen wat vandaan komt.

[3:03:31] En ook als je kijkt naar bijvoorbeeld de Italiaanse situatie, het afval.

[3:03:36] Ja, er is op twee plekken in Italië het blauwtongvirus aangetroffen, maar het was een ander type

[3:03:44] blauwtongvirus.

[3:03:45] En daarmee kan het dus niet zo zijn dat dit blauwtongvirus daar vandaan komt.

[3:03:50] Dat is echt anders.

[3:03:55] Die plek waar die virus gevonden zijn, dat was op Sicilië en Sardinië.

[3:04:01] En het is ook nooit op het vaste land is het blauwtron type 3 virus aangetoond, maar het

[3:04:07] is ook een andere variant.

[3:04:11] Materiële resistentie, overmatig vaccineren, klopt dat en hoe gaan we het registreren, monitoren

[3:04:15] en voorkomen?

[3:04:16] Dat is ook een vraag van de heer Graus, meneer voorzitter.

[3:04:20] Ja, met vaccinatie wordt voorkomen dat dieren ziek worden.

[3:04:24] Als ze met het virus in aanreiking komen.

[3:04:27] We doen het al heel lang.

[3:04:29] In 2008 is ook Blauwtong gevaccineerd.

[3:04:34] Dat is toen ook op die manier met heel goed gevolg bestreden.

[3:04:39] En er zijn ook geen aanwijzingen dat virussen resistent worden tegen het vaccin.

[3:04:45] Het kan natuurlijk wel zo zijn dat er door mutatie andere virusvarianten ontstaan.

[3:04:51] Dat is een andere situatie.

[3:04:56] En mocht er een mutatie gaan ontstaan, dan zullen ook fabrikanten wel weer ook het vaccin

[3:05:03] aanpassen daarop.

[3:05:06] Kosten hebben we het leven over gehad, dat is marktconform.

[3:05:12] Dat gaat ook over de kosten, dat gaat ook over de kosten.

[3:05:17] En dan nog de vraag van mevrouw Beckerman, de effecten van de monitoring, of de monitoring

[3:05:25] van de effecten van de vaccins, hebt u een vraag over gesteld, meneer de voorzitter.

[3:05:35] Die monitoring, dat doen we op dit moment niet.

[3:05:38] Dat wordt niet door mij gedaan, althans.

[3:05:43] De dierenartsen die bijvoorbeeld bepaalde bijwerkingen zien bij vaccins, dat zou kunnen,

[3:05:48] die moeten dat melden bij het bureau diergeneesmiddelen.

[3:05:54] Bijvoorbeeld ook als er een gebrek aan werkzaamheid is en dat soort zaken.

[3:05:59] Op dit moment is dat niet aan de orde.

[3:06:03] Het is natuurlijk ook zo dat bij de toelating al die werkzaamheid,

[3:06:06] de effectieve werkzaamheid van de stof, moet ook worden aangetoond

[3:06:09] door de farmaceut als hij de toelatingprocedure ingaat, het vaccin.

[3:06:16] Dus dat is eigenlijk wat er gebeurt.

[3:06:18] Dat was het blauwtongvaccin, meneer de voorzitter.

[3:06:22] We moeten trouwens wel de turbos gaan aanzetten,

[3:06:25] want anders gaat de tweede termijn van de Kamer eraan.

[3:06:27] En mevrouw Beckerman, was die de eerste mevrouw?

[3:06:29] Ik had eigenlijk een hele korte vraag, want ik wilde geen twijfel zaaien over de werkzaamheid van het vaccin.

[3:06:36] Mijn vraag was meer monitoren we ook de voortgang van hoeveel er gevaccineerd is.

[3:06:42] En daarbij is het natuurlijk wel interessant om te weten hoe effectief het is,

[3:06:47] maar eigenlijk ging het over hoeveel en hoe snel.

[3:06:51] en...

[3:06:53] Ja, dat...

[3:06:54] Meneer de voorzitter, ik heb er iets over gezegd net,

[3:06:56] over de vaccinatiebereidheid is boven de 95 procent.

[3:07:01] Voortgang die gaat, dat is gewoon ontzettend goed.

[3:07:04] Het aantal vaccins dat beschikbaar is, is goed.

[3:07:06] Het is echt ook aan de markt om dit verder op te pakken

[3:07:09] en het is niet aan ons om hier een intensieve monitoring op te zetten.

[3:07:14] Dus wat dat betreft ben ik daar ook niet van plan.

[3:07:18] Dan meneer de voorzitter.

[3:07:19] Er zijn nog meer vragen hier over de blote virus.

[3:07:22] Wij hadden alleen een klein puntje van orde, hoor.

[3:07:24] Maar we zeiden van, moeten we een hele tweede termijn doen,

[3:07:27] of is slechts heropening voor een twee-minuutdebat ook goed?

[3:07:30] Want we willen natuurlijk wel die laatste woorden, extra teksten.

[3:07:33] Die is aangekondigd, dat oud-testamentische...

[3:07:36] Als de leden zich erin kunnen vinden, ik vind het prima, hoor.

[3:07:39] Er zit alleen iemand even een twee-minuutdebat te gaan,

[3:07:41] voorzichtig, dat we de minister gewoon de laatste keer even zijn gang laten gaan.

[3:07:45] Dan laten we... Is goed. Nee, oké, maar dat hadden we al gehad.

[3:07:47] Maar mevrouw Bromet, je moet me wel even waarnemen,

[3:07:49] want ik heb wel nog hier iets over, want ik heb iets anders gevraagd dan nu werd gezegd.

[3:07:55] Jawel, iedereen was akkoord met die voorstel.

[3:07:59] Oké, dan is het woord aan de heer Graus.

[3:08:01] Dank u wel.

[3:08:02] Mevrouw de voorzitter, dank u wel, want het luistert heel nauw en ik heb het ook opgelezen dit.

[3:08:07] Ik heb letterlijk, want het staat hier hè,

[3:08:10] zoals bacterieresistentie kan ontstaan door overmatig gebruik van antibiotica,

[3:08:14] kunnen er mogelijk snellere virusmutaties, ik had het niet over resistentie,

[3:08:19] Ik had het over snellere virus mutaties plaatsvinden door overmatig vaccineren of onjuiste vaccins.

[3:08:25] Dat beweren namelijk ook wetenschappers.

[3:08:27] En dat is de vraag die ik stelde. Of dat klopt? Dank u wel.

[3:08:31] Minister?

[3:08:33] Nou, ik...

[3:08:35] Deze heb ik niet zo scherp, maar volgens mij is dat ook niet zo.

[3:08:39] Dat er...

[3:08:45] Volgens mij...

[3:08:54] De vraag was, als je overmatig vaccineert...

[3:08:59] Betekent dat niet dat het virus sneller gaat muteren door het vaccineren?

[3:09:05] Dat is niet aan de orde.

[3:09:08] Meneer Graus.

[3:09:09] Dank u wel, mevrouw Raus.

[3:09:10] Gaan we weer verder.

[3:09:11] We moeten toch wel de turbos aanzetten, want er komen nog 1, 2, 3 blokjes en een lange

[3:09:17] preek van deze medicijnen.

[3:09:19] Dus we gaan vlug verder met Q-cores.

[3:09:21] We gaan snel verder.

[3:09:23] De vraag over het bedrijf in Brakel.

[3:09:27] Ik heb daar ook Rit in Kamer iets over gezegd.

[3:09:30] Het bedrijf heeft nog steeds de besmettingsstatus en alle dieren worden op korte termijn afgevoerd

[3:09:38] naar de slacht, zeg maar.

[3:09:39] Dat is op dit moment de actuele stand van zaken.

[3:09:44] Voor de rest kan ik daar wel een hele verhandeling over gaan houden, maar dat is de actuele situatie

[3:09:48] bij het bedrijf in Brakel, meneer de voorzitter.

[3:09:51] Dan iets over, dat is een belangrijk punt, wat ook mevrouw Pot aansnijdt.

[3:09:56] Hoe kun je nou spreken van een incident met betekent dat QCORS als in de partij blijkt dat

[3:10:00] het bij 9 van de 10 inspecties fout zit?

[3:10:05] En ik snap die vraag heel goed.

[3:10:07] Het is niet zo dat er dus bij 9 van de 10 bedrijven niet gevaccineerd is.

[3:10:11] Dat is het grote verschil.

[3:10:13] Het is zo dat misschien er te laat gemeld is, dat niet geregistreerd is.

[3:10:18] Vaak is het zo dat er iets in de administratie niet klopt, maar de dieren blijken wel gevaccineerd

[3:10:23] te zijn.

[3:10:24] Dat is het onderscheid.

[3:10:26] Maar goed, ook een administratieve fout, een administratieve ommissie, dat registreert

[3:10:32] natuurlijk de NVWA wel als een fout en dat is de reden.

[3:10:39] Overigens, ook wel belangrijk denk ik, we hebben twee soorten vaccinatie als het gaat

[3:10:46] om Q-course.

[3:10:47] We hebben natuurlijk de professionele bedrijven, de bedrijven, dan gaat het over die vijftigheid,

[3:10:52] maar we hebben ook de publieksgerichte bedrijven en publieksgerichte organisaties.

[3:10:58] Daar geldt een honderd procent vaccinatieplicht.

[3:11:02] En dat controleert de NVWA op.

[3:11:04] Daar houdt de NVWA ook voorlichting op, zodat ook dat soort instanties...

[3:11:09] Moet je denken, kinderdagverblijving, vraag hem ook even bij.

[3:11:12] Kinderboerderijen, dat soort zaken, daar wordt honderd procent gevaccineerd.

[3:11:15] En daar ziet de NVWA ook specifiek op toe.

[3:11:18] Is natuurlijk ook erg belangrijk, want daar gaat het juist over het contact...

[3:11:22] tussen mensen en dieren.

[3:11:31] Dan hebben we even iets over de naleving.

[3:11:35] Kiekeloos heeft natuurlijk een enorme impact.

[3:11:39] En daarom is die naleving van het allergrootste belang.

[3:11:45] Jaarlijks krijgen alle schapen en geitenhoudens...

[3:11:49] een bericht van de NVWA over de actuele stand van zaken.

[3:11:52] Maatregelen die genomen moeten worden.

[3:11:54] En de regelgeving die geldt.

[3:11:56] En ik heb de NVWA ook gevraagd om dat te blijven continueren.

[3:12:00] Buitengewoon belangrijk.

[3:12:02] En natuurlijk zullen ook weer de resultaten uit deze casus in Braco gebruikt worden...

[3:12:07] om eventueel nieuwe handhavingsinstructies aan de mensen van de NVWA mee te geven...

[3:12:12] zodat het toezicht ook geïntensiveerd wordt op de naleving.

[3:12:22] En die heb ik ook al gehad.

[3:12:25] Wat was de toekomst, meneer voorzitter?

[3:12:27] Zoönozen, blokje 4.

[3:12:32] Dan kom ik uit bij Zoönozen en diergezondheid.

[3:12:37] Dat gaat dan bijvoorbeeld over de structuur van de veehouderij.

[3:12:41] Meneer Holman heeft daar een vraag over gesteld.

[3:12:44] Ik heb natuurlijk een aantal maatregelen aangekondigd die gaan over de structuur van de veehouderij,

[3:12:50] om die te verbeteren, in het licht van Zoönozen.

[3:12:55] Het zijn veterinaire maatregelen.

[3:12:57] Dan gaat het over de nieuwvestiging van pluimveebedrijven, de uitbreiding van pluimveebedrijven en dat soort zaken.

[3:13:03] Verdere structuurmaatregelen die bijvoorbeeld betrekking hebben op de intergie- en veehouderijs in algemeenheid, daar hebben we andere discussies voor.

[3:13:12] Daar gaat het hier niet over.

[3:13:15] Ik heb al gezegd dat een impactanalyse wordt uitgevoerd enzovoort, dus daar hoef ik verder denk ik niet meer op toetlichten.

[3:13:23] Nou en die statuurmaatregelen die worden dus ook straks ingevoerd.

[3:13:27] Komt ook met opvolger mee om dat straks in wetgeving naar de Kamer te brengen.

[3:13:33] De monitoring en dan voornamelijk ook was de vraag van die Rommel, meneer voorzitter,

[3:13:39] in de varkenshouderij.

[3:13:44] In Nederland voert Royal GD, gezondheidsdienst, die voert de watermonitoring uit en dat is

[3:13:51] Het is al jarenlang, het is heel breed en het is zeer efficiënt.

[3:13:54] We doen het al twintig jaar op die manier.

[3:13:56] En het gaat door basis van klinische symptomen, contact met dierenartsen,

[3:14:01] monsternamen, bijvoorbeeld patologie, bloedonderzoek en dat soort zaken.

[3:14:05] En op die manier worden mogelijke veranderingen in de gezondheid van de

[3:14:08] lambohuisdieren vroegtijdig gesignaleerd.

[3:14:12] En naar advies van experts heb ik in afloopperiode de monitoring van

[3:14:15] influenza virussen in de varkenshouderij versterkt.

[3:14:19] Zoals de heer Homer ook eigenlijk vraagt. Dat is ook gebeurd, afloopperiode.

[3:14:25] Dan heb ik de heer Van Kampen over de bioveiligheid.

[3:14:28] Van groot belang.

[3:14:30] In het intensiveringsplafond gegriep staat ook iets over de bioveiligheid.

[3:14:34] We hebben ook een verplichting willen we opleggen om die bioveiligheid te versterken.

[3:14:38] Dat is een belangrijke basis ook om uitbraken te voorkomen.

[3:14:42] En deze verplichting zal 1 januari 25 verkracht worden.

[3:14:46] Dat was het ene laatste blokje, meneer de voorzitter.

[3:14:48] Dan gaan we naar het blokje overigens.

[3:14:52] Nog een paar kleine dingen.

[3:14:55] De kwetsbaarheid in het plafondbedrag voor het dierengezondheidsfonds...

[3:14:58] was de vraag van de heer Van Kampen.

[3:15:04] Het plafondbedrag is gebaseerd op het model wat aangeleverd is door de WUR.

[3:15:08] Maar er zijn twee zaken, twee effecten zijn er niet in meegenomen.

[3:15:12] De aanpassing van het beleid ten aanzien van preventief ruimen en het vaccineren.

[3:15:17] En op basis van de aanpassing van het beleid ten aanzien van preventief ruimen...

[3:15:20] ...acht ik het verantwoord om een correctie toe te passen op de berekening van de WUR tot 35 procent.

[3:15:27] Dat er mogelijk gevaccineerd gaat worden en dat dat ook effect heeft...

[3:15:30] ...heb ik in deze berekening nog niet meegenomen.

[3:15:33] Maar dan moeten we eerst de vaccinatie afwachten.

[3:15:36] Maar dat zal ook ongetwijfeld straks leiden tot aanpassingen.

[3:15:45] Dat is wel een hele mooie.

[3:15:47] IBR, BVD, welk plan heeft de minister om ziektes uit te bannen?

[3:15:50] Nou, ik hoop dat het ons lukt.

[3:15:52] Ik heb daar net in het begin iets over gezegd.

[3:15:54] Het is wel heel goed dat de sector de ambitie heeft om IBR en BVD uit te roeien.

[3:16:01] Goede gezondheid is een belangrijk element voor een goed dierenwelzijn, daar gaat het

[3:16:04] hier zeker over.

[3:16:05] Het past ook heel goed binnen de verduurzaming van de veehouderij.

[3:16:08] En in de zuivelsector worden deze ziekten privaat al enkele jaren succesvol bestreden.

[3:16:15] Zoals de heer Oman ongetwijfeld zou weten, meneer de voorzitter.

[3:16:22] En de sector heeft ook verzocht om nationale reo-geving erop, zodat ik andere rundweerhouders

[3:16:27] ga bestrijden.

[3:16:29] En ik werk dus aan reo-geving voor de bestrijding van IBR en ik heb ook toegezet dit voor BVD

[3:16:35] voor te bereiden.

[3:16:38] De reo-geving IBR is inhoudig gereed en gaat deze zomer ter consultatie worden voorgelegd

[3:16:45] en daarna wordt de verdere voorbereiding voor de BVD genomen.

[3:16:50] En dat is dan wel aan mijn opvolger om daar verder ook mee verder te gaan.

[3:16:54] Dat was mijn laatste vraag, meneer de voorzitter.

[3:16:56] Dankjewel, meneer de minister.

[3:16:57] Meneer Holman.

[3:16:59] Ja, meneer de voorzitter.

[3:17:01] Dank voor het antwoord van de minister.

[3:17:04] Blij om te horen dat er actie wordt ondernomen.

[3:17:07] Maar met BVD kun je vrij snel gecertificeerd vrij worden in Nederland.

[3:17:11] Elke merkverhouder kan iemand die bezig is in een jaar, in principe als hij dragers opruimt, vrij worden van BVD.

[3:17:18] En de frustratie denk ik in de sector is dat de zuivel die het initiatief neemt voor vrijwilligheid

[3:17:26] het laatste setje niet kan doen.

[3:17:28] Dus we zullen echt een besluit moeten nemen, we worden vrij van BVD, bijvoorbeeld 1 januari

[3:17:32] 2026, daarop inzetten en daar het programma op richten.

[3:17:35] Dat is mijn vraag aan de minister, maar misschien ook aan de volgende minister is van, als we

[3:17:39] werken wat willen, kunnen we de ambitie waarmaken om daar een datum in te stellen en daar het

[3:17:43] programma op te richten, om dan op die datum ook BVD in ieder geval en op zo snel mogelijk

[3:17:48] termijn ook ibf vrij te worden in nederland excellentie de microfoon

[3:17:52] meneer voorzitter ik ben het zeer eens met hier homan en ik begrijp ook de

[3:17:56] frustraties zeg maar van de van de cijfersector maar het is wel aan mijn

[3:18:00] opvolger om een tijdpad te bepalen dat kan ik niet ik wil wel toezeggen dat

[3:18:04] mijn opvolger ook zo snel mogelijk met de cijfersector in gesprek gaat om zo

[3:18:07] snel mogelijk te komen tot maatregelen voorzitter ik heb nog sorry

[3:18:14] dankjewel voor de antwoord en wij zullen overwegen om in het 2 minuten debat

[3:18:21] om de opvolger de vraag voor te leggen om dit op te pakken.

[3:18:25] Dan moet u het even officieel overnemen, als ik de tweede termijn...

[3:18:29] en dan mag u de twee minuten erbij aankondigen en dan stoppen we er mee meteen.

[3:18:32] Ik heb nog een korte opmerking, want we hebben het net gehad over blauwtong.

[3:18:37] Gisteren is er een geval van blauwtong, dat is actueel nieuws geconstateerd.

[3:18:41] Het gaat om een groep van 34 schapen waar één schaap blauwtongverschijnselen heeft.

[3:18:48] Ik heb net ook iets over gezegd, maar ik zal het even wat duidelijker maken,

[3:18:51] want voordat het nieuws komt dat er weer blauwtong is, dan dat u de achtergrond wel even kent.

[3:18:55] Dit was al een ziek dier.

[3:18:57] Dus toen de inentingen plaatsvonden, was het dier al ziek.

[3:19:01] En zieke dieren worden niet geënt.

[3:19:03] En dat is de reden dat dit dier blauwtongverschijnselen heeft.

[3:19:06] Maar de rest van het koppel is wel geënt en vertoont geen verschijnselen van blauwtong.

[3:19:15] Dan mag de minister beginnen aan zijn laatste prik.

[3:19:19] Ja meneer de voorzitter, er werden al wat woorden gesproken en ik spreek hierbij de verwachting uit

[3:19:25] dat we de twee minuten debat niet meer met elkaar gaan meemaken en ja er zijn wat woorden gezegd ook

[3:19:32] door de heer Homer meneer de voorzitter over deze commissie en ik wou toch een paar woorden tot u

[3:19:39] richten want ja met dit debat eigenlijk sluiten we de periode van deze bewenst persoon af en

[3:19:45] destijds ben ik in die functie gestapt en ik heb het niet gedaan omdat ik dat zo graag wilde

[3:19:51] Maar omdat de nood hoog was en de partij een beroep op me deed.

[3:19:58] Ik vraag u overigens, voorzitter, ook in dit laatste debat...

[3:20:00] dat ik ook even een beetje een persoonlijke nood mag neerleggen.

[3:20:07] Ik ben mijn hele leven lid van de ChristenUnie...

[3:20:11] omdat ik vanuit de bijbelsnoties waarop de partij zich baseert...

[3:20:13] ook zelf wil leven en werken.

[3:20:15] Ik hou van de club en ik voel me thuis bij het gedachtegoed van deze partij.

[3:20:20] En ik kan me ook niet voorstellen dat ik van een andere partij politiek actief zou worden.

[3:20:23] Want de ChristenUnie kent haar basis in het werk van denkers als Augustinus en Groen van

[3:20:28] Prinsteren.

[3:20:30] Vooral die laatste heeft mij geïnspireerd in de keuze die ik destijds heb gemaakt.

[3:20:36] Een keuze die gaat over geloven en verantwoordelijkheid.

[3:20:39] Ik citeer hem.

[3:20:41] Laat ons met het oog naar God, die wijsheid en kracht geeft, op de breedte van zijn weldaden

[3:20:47] acht geven en op de omvang van onze verantwoordelijkheid bedacht zijn.

[3:20:54] Dat was voor mij wel een tekst die daar een rol speelde.

[3:21:02] U als volksvertegenwoordigers en ik als minister dragen grote verantwoordelijkheid.

[3:21:08] En vanuit dat besef hebben we debatten met elkaar gevoerd.

[3:21:12] Ieder vanuit eigen achtergrond en ideologie.

[3:21:16] Keuzes gemaakt, verschillen proberen te overbruggen.

[3:21:21] Het waren hele goede inhoudelijke debatten.

[3:21:24] En wat mij daarin het bijzonder opviel, is de goede onderlinge toon.

[3:21:30] Laat ik het zo zeggen, uitermate scherp op de inhoud, maar warm op de relatie.

[3:21:36] Zo heb ik deze commissie leren kennen.

[3:21:39] In het algemeen met respect voor elkaar.

[3:21:42] En dat heb ik ook persoonlijk zo ervaren.

[3:21:45] Ongelooflijk veel dank daarvoor.

[3:21:47] En ik hoop van hart en vertrouwen erop dat de verhoudingen zo zullen blijven.

[3:21:52] Ook met de nieuwe minister en staatssecretaris.

[3:21:55] Die gun ik dat ook.

[3:21:58] Het zijn lastige tijden, er is polarisatie, afkeer van de politiek en heel vaak kan ik

[3:22:06] een heel eind meekomen met de zorgen die er leven in de samenleving van boeren en vissers

[3:22:11] die wanhopig zijn, die de wanhoop nabij zijn, die het gevoel hebben en niet meer te mogen

[3:22:17] zijn.

[3:22:19] Het is belangrijk dat we bij alle beleid en debatten daarover hen steeds voor ogen houden,

[3:22:25] maar ook het belang van dierenwelzijn en onze leefomgeving, de natuur.

[3:22:29] We hebben het vaak over modellen, spreadsheets en doelbereik, maar het gaat uiteindelijk

[3:22:38] om mensen, gezinnen, families en gemeenschappen.

[3:22:45] Ik wens u toe dat u ook in de komende tijd bij de keuzes die gemaakt moeten worden dat

[3:22:49] steeds voor ogen houdt.

[3:22:52] En dat het goede, scherpe debat, de respectvolle omgangsvormen en de juiste toon waarop u

[3:22:59] met elkaar omgaat een voorbeeld mag zijn voor de toonzetting in de samenleving.

[3:23:04] U heeft daarin een hele mooie en unieke positie.

[3:23:10] De samenleving zijn we zelf, wij bepalen de toon, de omgangsvormen, het samenleven.

[3:23:19] Laat uw werk een inspiratie mogen zijn voor velen in de samenleving om het goede te doen.

[3:23:26] En daarom sluit ik heel graag af met woorden van Augustinus, die leefde van 354 tot 430

[3:23:33] na Christus.

[3:23:34] Ik citeer. Het zijn slechte tijden. Het zijn moeilijke tijden. Dat zeggen de mensen tenminste.

[3:23:45] Laten we liever goed leven. Dan worden de tijden vanzelf goed. Wij zijn de tijden.

[3:23:53] Zoals wij zijn, zo zijn de tijden. Het gaat je goed.

[3:24:03] Dank u wel, meneer de minister.

[3:24:06] En inderdaad, er zijn er allemaal getuigen geweest toen het landbodissier op een dieptepunt zat.

[3:24:10] En ga maar eens een bewindspersoon vinden die dat wil oppakken.

[3:24:13] Dat er al diverse mensen het min of meer heel zwaar hebben gehad op de tussentijd.

[3:24:18] En u hebt het gedaan.

[3:24:20] Vol geloven en overgaven.

[3:24:21] Daar willen we u ook allemaal hartelijk voor bedanken.

[3:24:24] En u hebt ook altijd eerlijk gezegd.

[3:24:25] Dat kan ik beloven, dat kan ik niet beloven.

[3:24:26] Dat deed u ook niet.

[3:24:27] U wilde het er heel eerlijk op rechtgeven.

[3:24:29] Ik wens u namens de hele commissie en ook uw vrouw en ook letterlijk een behouden vaart.

[3:24:34] Want ik denk dat jullie nog veel gaan varen samen.

[3:24:36] En geniet ervan.

[3:24:37] En hopelijk ooit.

[3:24:38] Tot ziens.

[3:24:39] Dank u wel, meneer de minister.

[3:24:44] Daarmee zijn we ook gekomen als het ging.

[3:24:45] Ik open nog even, want meneer Holman wil een twee-minuten-debat aanvragen.

[3:24:50] Of mevrouw Pot?

[3:24:52] Ja, ik wil op zich wel een twee-minuten-debat aanvragen.

[3:24:55] Prima, dat is dan bij deze gebeurd.

[3:24:56] Dat is al wat doorgeleid naar de greffie plenaire, dus dat gaan we nog doen.

[3:25:00] Dank u wel voor uw collegialiteit, meneer Holman.

[3:25:02] Zijn er nog verder aanmerkingen of nabranders?

[3:25:06] Zeker, meneer Van Kampen.

[3:25:08] Voorzitter, ik heb verzuimd te benoemen dat ik vanavond ook heb gesproken...

[3:25:10] ...namens mevrouw Vedder van het CDA.

[3:25:13] Dan heb je heel wat goed te maken als u er nu pas mee komt.

[3:25:16] Dat is het leven, voorzitter.

[3:25:18] Precies.

[3:25:26] Nou, dat is alleen mevrouw Beckerman.

[3:25:28] Mevrouw Beckerman, de toezegging over die dierambulances, wat de minister heeft gedaan, die is niet per schrift toegezegd.

[3:25:34] Maar die wordt overgedragen aan de nieuwe minister.

[3:25:36] Dat stouden we allemaal in de gaten.

[3:25:37] Maar die hebben we niet echt als een toezegging genoteerd, omdat die niet op schrift komt.

[3:25:41] Nee, precies.

[3:25:41] Ja, nee.

[3:25:42] Dat is een toezegging.

[3:25:43] Nou, dan dank ik de mensen op de publieke tribune.

[3:25:46] Er zit trouwens nog een dierarts daar links achter.

[3:25:48] die kan mogelijk nog meehelpen met vaccineren, zie ik nu.

[3:25:51] Als meneer Piering het goed vindt.

[3:25:53] En dan in ieder geval wens ik iedereen een gezegende avond,

[3:25:56] ook de mensen die thuis hebben gekeken,

[3:25:58] geluisterd op het Digitale Kanaal,

[3:25:59] onze trouwe Kamerbode, Dienst, Verslag en Redactie,

[3:26:03] de ministers, beide ministers en hun teams.

[3:26:05] En ook minister, ook dank aan uw team en ook uw PA.

[3:26:07] Moet u niet vergeten, uw PA heeft heel veel voor ons betekend allemaal.

[3:26:11] En ook alle leden van de Tweede Kamer, de Statenkamer, onze vier,

[3:26:14] allemaal een hele gezegende avond en ik sluit het commissiedebat.