Hoorzitting met de beoogde bewindspersonen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

[0:00:00] welkom deze ochtend. Iedereen welkom op de publieke tribune voor de aanwezigheid en

[0:00:06] die mensen die het op afstand gaan volgen. Hartelijk welkom aan de kandidaat de

[0:00:13] bewindspersonen, hartelijk welkom aan de Kamerleden. Ik wil hierbij deze

[0:00:17] vergaderingen openen en aan de orde is de hoorzitting van de kandidaat

[0:00:20] bewindspersonen van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties.

[0:00:26] Voordat we start gaan zou ik u graag attenderen op een aantal speelregels voor

[0:00:29] deze hoorzitting. De kandidaat bewindspersonen krijgen

[0:00:32] eerst elke vier minuten spreekt u het om zich te introduceren.

[0:00:37] Daarna kunnen de aanwezige Kamerleden één vraag stellen per ronde,

[0:00:40] waarbij ik uw vraag helder ken met te maken aan wie deze vraag is gericht.

[0:00:46] En ik hanteer de voororde waarin u hier aan tafel zit.

[0:00:50] Het stellen van vragen gebeurt in clusters van vier Kamerleden,

[0:00:53] waarna de beantwoording volgt door de kandidaatsbewindspersonen.

[0:00:57] Na de beantwoording volgt een volgende cluster van vier Kamerleden

[0:01:00] die een vraag stellen en kandidaatsbewindspersonen die antwoorden.

[0:01:04] Ik vraag in ieder geval kort en puntig te zijn.

[0:01:08] Kunnen meerdere Kamerleden van de fractie deelnemen aan deze hoorzitting, maar per fractie neemt

[0:01:12] maximaal één Kamerlid deel aan de volgende vraagronde.

[0:01:15] En met het oog op de tijd intromperen we elkaar niet, houden we geen inleidingen, om tot de

[0:01:20] vraag te komen letten we erop geen vragen te herhalen.

[0:01:24] Van het uitspreken van een orde of stemming over kandidaat of bewindspersonen na afloop

[0:01:27] van deze hoorzittingen zal geen sprake zijn, gelet op de vertrouwensregel en de grondwettelijke

[0:01:31] bevoegdheid van de regering tot het benoemen van bewindspersonen.

[0:01:35] We gaan verstart. Ik geef dan nu ook graag het woord.

[0:01:39] Een punt van orde, ja.

[0:01:40] Een klein punt van orde, voorzitter.

[0:01:42] U geeft inderdaad aan dat per vier een vraag te stellen.

[0:01:46] Gezien het aantal deelnemers, de tijd die we hebben,

[0:01:49] wilde ik toch kijken of het mogelijk was om één vraag te stellen,

[0:01:52] antwoord te krijgen voor volgvraag. Dat is, denk ik, makkelijker.

[0:01:55] Zorg er ook voor dat je niet elkaars vragen gaat herhalen.

[0:01:59] En ik denk dat dat een beter beeld geeft ook voor deze hoorzin.

[0:02:08] Ja, vanwege de snelheid hebben we getracht om te kijken, kunnen we vier vragen bundelen.

[0:02:13] Misschien zitten daar dezelfde vragen in aan de kandidaat en bewindpersoon.

[0:02:16] Dus het gaat ook vooral over de snelheid om iedereen zoveel mogelijk vragen te kunnen laten stellen.

[0:02:20] Maar ik kijk gewoon even naar de commissie.

[0:02:21] Als de commissie dat wenst om per vraag een antwoord te krijgen, kan dat ook.

[0:02:27] Ons voorstel was om dat per vier te doen, omdat de snelheid ten goede zou komen.

[0:02:32] Ik kijk even wat de andere leden daarvan vinden.

[0:02:37] Voorsteun voor het voorstel van de heer Dascher.

[0:02:47] Kijk even naar de andere leden.

[0:02:50] Ik hoor dat het prima is, dan gaan we dat zo doen.

[0:02:52] Prima.

[0:02:59] Dan gaan we nu gaan starten.

[0:03:01] Ik geef graag het woord aan de beoogd minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijk,

[0:03:04] relaties mevrouw Uttermark.

[0:03:07] Dank u wel voorzitter en geachte leden van de commissie, collega's.

[0:03:12] Ik ben nu bijna 200 dagen lid van deze Kamer.

[0:03:16] De afgelopen tijd heb ik heel wat dingen gedaan die nieuw voor mij waren.

[0:03:19] Maar vandaag mag ik, mogen wij, met elkaar iets doen wat nieuw is, niet alleen voor mij, maar ook voor de hele Nederlandse parlementaire democratie.

[0:03:29] Namelijk de eerste hoorzitting doen in de Kamer met aankomende bewindspersonen.

[0:03:35] En het is voor mij als kandidaat-minister een absolute eer om daar nu samen met de heer Zabo en de heer Van Madem als kandidaat-staatssecretarissen een eerste stap te zetten.

[0:03:46] En ik hoop dat wij met elkaar hier een goede gedachtenwisseling zullen hebben.

[0:03:50] Voor deze zitting heb ik gisteren een uitgebreide, net als de andere kandidaten, motivatiebrief

[0:03:54] geschreven.

[0:03:55] Die kunt u vinden op het internet.

[0:03:57] Vandaag neem ik u graag kort mee in mijn loopbaan en vertel ik u over mijn waarde en mijn visie

[0:04:02] en over de houding die ik wil aannemen ten aanzien van dit bijzondere en eervolle ambt.

[0:04:08] Om te beginnen, als student bestuurskunde en ook student recht in Amsterdam wilde ik nog

[0:04:13] in de vorige eeuw was dat, weten hoe in mijn eigen stad Haarlem werd bestuurd.

[0:04:18] De theorie, maar vooral ook de praktijk.

[0:04:21] En die praktijk werd de gemeenteraad en de bezwaarschriftencommissie op het stadhuis.

[0:04:25] En die combinatie bleek een hele boeiende.

[0:04:29] Want wat de boeken mij niet konden vertellen, was het effect dat de regels soms op mensen heeft.

[0:04:34] En als lid van de commissie zag ik en hoorde ik hoe burgers door wetten en regels bekneld raken.

[0:04:39] En in de zaak zelf zocht ik dan naar rechtvaardige oplossingen om burgers te helpen.

[0:04:43] Maar als gemeenteraadslid kon ik die ervaring juist ook weer meenemen om betere wetten te maken

[0:04:49] en ook te komen tot een betere uitvoeringspraktijk.

[0:04:53] En als ik minister van Middellandse Zaken zal worden, mag worden, dan is het mede dankzij deze

[0:04:59] goede leerschool dat ik hoop een goede minister te worden.

[0:05:03] Het belang om de burger te zien, echt te zien en te horen, het belang van recht en rechtvaardige

[0:05:08] besluiten, daar raakte ik in mijn leven in die periode echt van doordrongen.

[0:05:13] Vervolgens maakte ik de stap naar de rechtelijke macht.

[0:05:15] Ik ben jarenlang rechter geweest, heb honderden mensen gesproken en verhalen gehoord.

[0:05:20] Ik werkte in alle afdelingen van de rechtbank en werd ook officier van justitie.

[0:05:25] Daarna specialiseerde ik mij in het bestuursrecht.

[0:05:28] Ik deed ook nog extra ervaring op bij de Raad voor de Kinderbescherming en stond daar midden

[0:05:32] in de moeilijke uitvoeringspraktijk rondom kwetsbare kinderen.

[0:05:37] Ik ben met name daarna in de strafsector, maar ook in de civiele sector, rechter geweest.

[0:05:42] Ik heb in de strafsector vele kleine, maar ook grote zaken gedaan en in de civiele sector

[0:05:47] als kinderrechter met hele moeilijke zaken.

[0:05:49] Ook heb ik me daarnaast met succes, kan ik zeggen, en ook mede dankzij de Kamer, een flink

[0:05:54] aantal jaren ingezet om het strafrecht aan te vullen met herstelrecht.

[0:06:00] Mediation is de kracht van elkaar in de ogen kijken, van een goed gesprek, van echt contact.

[0:06:06] Het stelt mensen centraal en geeft vaak een oplossing op maat.

[0:06:09] Het voorkomt verharding van strijd en juridische procedures.

[0:06:13] Maar vooral brengt het de verantwoordelijkheid weer terug naar de mensen zelf.

[0:06:17] En dat is ook vandaag belangrijk in de positie die ik hoop te gaan bekleden.

[0:06:21] Want het is mijn overtuiging dat de samenleving sterker wordt als de overheid de kracht van

[0:06:26] de mensen zelf vaker weet te vinden, weet aan te boren.

[0:06:31] Een overheid die uitstraalt en erop vertrouwt dat mensen veel ook zelf kunnen.

[0:06:36] Want de burger is geen klant van de overheid.

[0:06:38] En daar moeten we wat mij betreft echt mee ophouden.

[0:06:41] We willen toe naar een overheid die mensen in staat stelt om het met goede voorwaarden

[0:06:46] ook weer beter zelf te kunnen.

[0:06:49] Een overheid die streeft naar menselijke maat en mensen stimuleert om de samenwerking te

[0:06:53] zoeken.

[0:06:54] Een overheid die zorg draagt met gepaste zorgzaamheid, zeker niet te weinig, maar ook niet te veel.

[0:07:02] Een overheid die juist weer naast de mensen moet gaan staan.

[0:07:07] Een beter bestuur begint bij rechtvaardige wetten, bij goede besluitvorming, goede inspectie

[0:07:12] en bij het borgen van grondrechten, bij een goede uitvoeringspraktijk en een goede samenwerking

[0:07:17] tussen het Rijk en de gemeente, en daarbij steeds de burger centraal stellen.

[0:07:22] Juist het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, dat waakt over de

[0:07:26] grondrechten en de democratie, is dé plaats om die koerswijziging in te zetten.

[0:07:31] Ik zal werken aan een betere bescherming van grondrechten door constitutionele toetsing

[0:07:35] en een grondwettelijk hof, door een betere band tussen de kiezer en het Kamerlid, door het invoeren

[0:07:40] van een regionaal kiesstelsel en door betere controle op de macht, onder andere door een

[0:07:45] wet voor de onafhankelijke inspecties en toezichthouders.

[0:07:49] En ook zal ik inzetten op het opsporen van verkeerde hardheden in het beleid, in wetgeving

[0:07:54] en uitvoering.

[0:07:56] Ik zal daar, en dat reken ik ook echt als een bijzondere verantwoordelijkheid, als coördinerend

[0:08:00] minister die hardheden aanpakken en daarover ook publiekelijk gaan rapporteren.

[0:08:05] Met opgeteld zes jaar ervaring in het hart van de democratie en ruim 22 jaar ervaring in het hart van de rechtsstaat,

[0:08:12] denk ik bij Binnenlandse Zaken bestuurlijk ook op mijn plek te zijn.

[0:08:16] Tot slot. Makkelijk zal het zeker niet worden.

[0:08:19] Verdiewing vergt van ons allemaal dat we durven.

[0:08:22] Durven loslaten en durven vastpakken.

[0:08:26] Durven veranderen.

[0:08:27] Durven doen wat ertoe doet en wat nodig is.

[0:08:30] En wie streeft naar een andere relatie tussen de overheid en de burger moet zelf ook de handschoen durven oppakken.

[0:08:37] Dank u wel.

[0:08:38] Dank u wel, mevrouw Uittermark.

[0:08:40] Dan is nu het woord aan de bovenstaatssecretaris Koninkrijk, Relaties en Digitalisering, de heer Zabo.

[0:08:45] Dank u wel, voorzitter.

[0:08:47] Dank u wel voor de uitnodiging.

[0:08:49] En ook dank dat ik hier mag zitten tijdens deze eerste hoorzitting.

[0:08:53] Voorzitter, de microfoon van mevrouw Uittermark.

[0:08:55] Ik zie wat bekende gezichten, waar van eentje al van reeds twintig jaar geleden toe zelf ook in de Tweede Kamer zat.

[0:09:02] Dus dat is mooi om weer hier terug te zijn.

[0:09:05] U heeft mijn cv ontvangen allemaal, althans allemaal niet de zaal, maar wel de leden van de hoorzitting.

[0:09:13] Die ga ik dus niet herhalen, wel de rode draad die u heeft kunnen zien buiten feit dat ik in Amsterdam ben geboren.

[0:09:21] Ik heb mijn leven in de digitaliseringswereld gezeten, na mijn studie politicologie.

[0:09:26] In 1988-1989 ben ik de digitalisering ingerold.

[0:09:29] Dat was nooit mijn planning, maar ik kwam bij een organisatieadviesbureau aan de slag die

[0:09:34] ook digitalisering in zijn portefeuille had, dus ben ik blijven hangen.

[0:09:37] Zowel bij overheid gewerkt, telecomomgevingen en andere omgevingen.

[0:09:42] Ik ben daarna in Ierland ook wezen werken, ook in de digitalisering, ook bij een investeringsmaatschappijtje.

[0:09:48] Binnenlands zaken heb ik gewerkt als directeur informatiebeleid voor het Rijk.

[0:09:55] En ben daarna de Tweede Kamer ingekomen waar ik ook de portefeuille onder andere rond digitalisering kreeg.

[0:10:01] Dat heette toen nog ICT.

[0:10:03] En daarna ben ik weer het bedrijfsleven ingegaan.

[0:10:06] Nou, CV is dat je ook altijd van wat je hobby's zijn.

[0:10:08] Ik hou ontzettend van racefietsen.

[0:10:10] Dat wordt nog een moeilijke, denk ik, de komende jaren om er tijd voor te vinden.

[0:10:13] En ik ben heel erg geïnteresseerd in wat alles maar gebeurt rond drones.

[0:10:16] Ik ben zelf de eerste Nederlander, dat vind ik altijd leuk om te vertellen,

[0:10:20] en een van de eerste mensen in de wereld die een autonome drone heeft gevlogen.

[0:10:23] Dat is een drone zonder stuur, zonder rem, en alleen een iPad die zich bij je heen gaat.

[0:10:27] En dat vertel ik omdat ik denk dat drones een grote toekomst hebben,

[0:10:30] ook als het gaat om de economie van Nederland.

[0:10:33] De drone-industrie wordt ook steeds groter.

[0:10:35] Maar dat terzijde.

[0:10:39] Ik ga eerst u iets vertellen over de digitalisering.

[0:10:43] Wat ik aangaf, ik was vroeger Kamerlid hier ook om digitalisering,

[0:10:47] Meer dan twintig jaar geleden schreef Kanskamerlid het rapport De Belgen voorbij.

[0:10:51] Dat is een architectuurdocument van hoe de overheid digitale dienstverlening

[0:10:54] aan burgers en bedrijven zou kunnen verbeteren.

[0:10:57] Digitalisering raakt ons dagelijks bestaan tot in de haarvaten,

[0:11:01] thuis, op ons werk en elk moment van de dag.

[0:11:04] En daar waar in het verleden dit voornamelijk werd gezien

[0:11:07] als een positieve ontwikkeling, is er heden meer realiteits in gekomen,

[0:11:11] dat er om IT veel meer moet worden geregeld dan voorheen.

[0:11:15] En dat denken we onder andere aan ethiek, dat denken we aan de menselijke maat, maar ook aan weerbaarheid.

[0:11:21] Onderwerpen die ook terugkomen, heb ik gezien, daar ben ik heel blij mee, in het hoofdlijnenakkoord.

[0:11:26] En waar de komende jaren nog een voorse slag moet worden gemaakt.

[0:11:30] En daardoor ben ik geïnspireerd, als het gaat om belangrijke documenten op dit dossier, die ook politieke inhoud hebben.

[0:11:36] Begin deze eeuw is een document beschreven, die heet De Belgen doen het beter.

[0:11:41] door dokters Van Leeuwen en Arre Suurmond, de zelfbenoemde commissie was dat,

[0:11:46] en die gaven aan van de lijn moet zijn, burgers en bedrijven staan vooraan,

[0:11:51] en niet zozeer de overheid zelf, maar de lijn moet dan ook zijn,

[0:11:55] burgers en bedrijven staan vooraan, waarbij de overheid goed is geëquipeerd om die diensten te kunnen leveren.

[0:12:00] Nou, de Belgen doen het beter, dat was zo'n document.

[0:12:03] En toen ik de Kamer in kwam heb ik dat maar vertaald naar een Jip en Janneke documentje van tien pagina's.

[0:12:07] Die ligt er ook nog en die is volgens mij ook nog actueel.

[0:12:11] Die heet De Belgen Voorbij.

[0:12:13] En daarna is er nog een heel belangrijk document in 2017 die mij heeft geïnspireerd, geproduceerd

[0:12:18] door de studiegroep Informatiesamenleving en Overheid.

[0:12:23] En die heet Maakt Waar en die gaat in feite op dezelfde weg door

[0:12:26] als het document van dokters Van Leeuwen en Arrasuurmond.

[0:12:31] Het trieste daarvan is, dan zijn we alweer zo'n kleine twintig jaar verder,

[0:12:34] terwijl er nog heel veel moet gebeuren.

[0:12:36] Waar ik heel blij om ben, en dan kijken we ook even naar de Kamerleden die ik daarop wil aanspreken,

[0:12:41] is het document wat twee weken geleden is uitgebracht, Wolken aan de horizon.

[0:12:46] Inhoudelijk wil ik daar nog niet op ingaan, maar ik ben wel blij dat vanuit de Kamer,

[0:12:50] ik neem aan ook dat die ook in de Commissie Digitale Zaken zal worden besproken en ook verder,

[0:12:56] dat in de Kamer dit document is geproduceerd.

[0:12:58] En waarom ben ik daar blij mee?

[0:12:59] Er staat één zin in die precies aansluit op waar ik heen wil.

[0:13:03] die precies aansluit op de nieuwe accenten die ik wil zetten.

[0:13:06] En die zin die luidt, ICT in de hart van de politiek in plaats van versnipperd over besturingslagen.

[0:13:14] Dat over digitalisering. Dan over Koningsrijksrelaties,

[0:13:17] want mij is ook gevraagd om daar verantwoordelijk voor te zijn.

[0:13:20] Als Kamerlid bezocht ik reeds het Caribische deel van ons Koninkrijk

[0:13:24] en ben blij dat in het hoofdlijnenakkoord de betrokken partijen dit deel als waardevol beschouwen.

[0:13:31] En dat is voor mij ook meteen het startpunt voor mijn verdere relatie met de Koninkrijk.

[0:13:37] Het Caribisch deel van het Koninkrijk, zo moet ik het noemen.

[0:13:40] Dank u wel, voorzitter.

[0:13:42] Dank u wel, heer Zabo.

[0:13:45] En dan is nu het woord aan de beoogd staatssecretaris Herstel Groningen, de heer Van Maaren.

[0:13:50] Dank u wel, voorzitter.

[0:13:52] Geachte commissieleden, ingeachte burgers van Groningen, Drenthe, Limburg en andere provincies

[0:13:58] waar mijnbouw in de gevolgen van mijnbouwschade een rol in uw leven speelt.

[0:14:02] Als beoogd staatssecretaris-gestel Groningen ben ik trots en blij dat ik mij aan deze commissie mag voorstellen.

[0:14:09] Het is natuurlijk wel triest dat het nodig is, maar wel mooi dat we het kunnen doen.

[0:14:14] Op 25 mei 1968 werd ik in Groningen geboren en ik groeide op in het dorp Winsum, in een warm gezin.

[0:14:21] Mijn vader en moeder hadden een belastingadvieskantoor en een administratiekantoor.

[0:14:25] Mijn vader werkte op zijn 86e nog steeds.

[0:14:28] Ik woon samen met mijn vriend in Niekerk en ik heb een zoon uit mijn vorige relatie...

[0:14:32] ...en twee bonusdochters uit de relatie van mijn vriend.

[0:14:36] Mijn lagere schooltijd bracht ik door in een agrarische dorpsgemeenschap...

[0:14:40] ...en ik was graag buiten op de boerderijen, in het veld en in het water.

[0:14:45] Na mijn lagere schooltijd begon ik voelgoed en moed op het VWO...

[0:14:48] ...maar soms gebeurden er wat nare zaken in je leven...

[0:14:50] ...die van grote invloed kunnen zijn op je studieresultaten.

[0:14:53] Maar na enige jaren haalde ik toch mijn MAVO-diploma...

[0:14:56] ging naar de MAS, die ik afsloot met deelcertificaten en een zeer goed melkdiploma.

[0:15:01] Na mijn militaire dienst, waar ik geblesseerd geraakt ben,

[0:15:04] kreeg ik de gelegenheid om muskelsratterbestrijder te worden.

[0:15:08] Een droombaan.

[0:15:10] Tot 2005 heb ik dat met veel plezier kunnen doen, dat werk,

[0:15:14] totdat mijn knieën roet in het eten gooiden.

[0:15:16] En na een korte tussenstop bij een Agrarische Natuurvereniging als weidevogelcoördinator

[0:15:20] kwam ik terug als coördinator muskelsratterbestrijding bij de provincie Groningen.

[0:15:24] In 2010 ging de musculaire bestrijding over van de provincie naar de waterschappen

[0:15:28] en ben ik voor mezelf begonnen.

[0:15:30] Een combinatie van uitvaartverzorging, contra-expertise en faunaadvies.

[0:15:35] Niet alledaags, maar geheel passend bij mij.

[0:15:38] De verschillende emoties en competenties die mijn werkzaamheden met zich meebrengen

[0:15:42] kan ik hier prima een plek geven en ze geven mij balans.

[0:15:46] Door mijn werk binnen de agrarische sector en als contra-expert voor burgers, boeren en ondernemers

[0:15:50] heb ik veel ellende van onuitlegbaar beleid gezien.

[0:15:55] beleid dat boeren en burgers mangelt.

[0:15:58] Ik heb met regelmaat op diverse niveaus aandacht gevraagd voor wat ik zag en zien gebeuren.

[0:16:03] Zo ben ik hier in 2018 twee keer bij de commissie van EZK geweest om te vertellen over agrarische schade

[0:16:08] en over de mentale versterking van Groningen.

[0:16:11] Voor mij is dit dossier ook verheven boven elke politieke kleur dan ook.

[0:16:16] En ik hoop dat we hier in dit huis dan ook gezamenlijk de schouders kunnen zetten

[0:16:20] richting hoop en perspectief.

[0:16:23] Want Groningen heeft met het aanstellen van het partijloze gedebatteerde Susan Top

[0:16:28] dat ook aangegeven, dat signaal.

[0:16:32] Wil je snappen wat er speelt, dan moet je ook verdiepen in de oorzaken en de gevolgen.

[0:16:36] Ik heb dat gedaan.

[0:16:37] Het zijn niet alleen de scheuren in de muren die geheeld moeten worden,

[0:16:41] maar ook de scheuren in de mensen, in de gemeenschappen.

[0:16:45] Herstel en vertrouwen krijg je niet cadeau als overheid.

[0:16:48] Die moet je terugverdienen als dat verloren is gegaan.

[0:16:50] Er liggen excuses, beloften, fondsen die ingezet kunnen worden om dat vertrouwen en herstel

[0:16:56] vorm te kunnen geven.

[0:16:59] Staatssecretaris Vijlbrief heeft hier al belangrijke stappen ingezet, en goede stappen.

[0:17:04] Een wijs man zei ooit, niet het vele is goed, het goede is veel.

[0:17:09] Voortbouwend op het goede werk wat mijn voorganger in gang heeft gezet, zullen minder papier,

[0:17:14] koppeling van zaken en daadwerkelijke uitvoering van doelen voor de komende tijd mijn doel

[0:17:21] Niet besluiten over wat Groningers en de Groningers nodig hebben, maar met Groningers en de Groningers.

[0:17:29] Dank u wel voor uw introductie.

[0:17:33] Dan zijn we nu toe aan het start van de vragen namens de leden.

[0:17:37] Ik kijk even naar mevrouw Palma of zij wil starten.

[0:17:40] Dat is het geval. Dan geef ik het woord aan mevrouw Palma van Nieuw Sociaal Contract.

[0:17:43] Gaat uw gang.

[0:17:45] Dank u wel, voorzitter.

[0:17:47] Ik wil graag mijn vraag stellen aan mevrouw Uitermark als beoogde bewindspersoon.

[0:17:51] Ik zou mevrouw Uitermark willen vragen hoe zij gaat werken en welke prioriteiten zij geeft aan de

[0:17:59] zeer belangrijke maatschappelijke opgave van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

[0:18:07] We gaan dus niet een cluster van vier vragen.

[0:18:10] Nee, we hebben net op verzoek van de heer Das besloten om over te gaan tot vraag bij vraag.

[0:18:16] Dus aan u het woord.

[0:18:18] Dank u wel.

[0:18:19] Dank voor de vraag.

[0:18:21] Ik zal om te beginnen vooral heel veel gaan praten met mensen op het departement,

[0:18:28] buiten het departement, goed gaan luisteren naar wat er leeft en zorgen voor een aantal dingen.

[0:18:34] Als we kijken naar het hoofdlijnenakkoord, dan is de eerste klus die ik zal gaan doen,

[0:18:38] is samen met de collega's in het kabinet, het omwerken naar een regeerprogramma.

[0:18:44] Daar hebben we ook best wel korte tijd voor en er zit een zomer tussen,

[0:18:46] dus daar zal ik mijn eerste inspanningen op zetten.

[0:18:50] Ik heb daar zelf ook wel ideeën bij wat mijn prioriteiten zijn, zeker als het gaat over de

[0:18:55] wetgevingsagenda die ik vrij snel wil aanzetten, als het gaat bijvoorbeeld over het afschaffen van

[0:19:00] het verbod op constitutionele toetsing, het opzetten van een constitutioneel hof en dat verder

[0:19:05] uitwerken in een goede relatie met de op te zetten commissie, grondrechten waar u erg bij betrokken

[0:19:10] bent. Dus in afstemming met elkaar zal ik vooral eerst beginnen met luisteren naar mijn prioriteiten

[0:19:18] liggen bij de wetgevingsagenda en ook vooral de interbestuurlijke verhoudingen.

[0:19:25] Dank u wel. Mevrouw Jacquor, GroenLinks Partij voor de Arbeid.

[0:19:28] Dank, voorzitter. Ook ik heb een vraag voor mevrouw Uittermark.

[0:19:32] U bent beoogd minister van Binnenlandse Zaken, de hoeder van onze rechtsstaat en grondrechten.

[0:19:41] U gaf in de inleiding ook aan dat u voor vernieuwing bent.

[0:19:44] Ik hoor u nu praten over luisteren naar de mensen, mensen centraal stellen.

[0:19:50] In de samenleving en ook hier in de Kamer zijn er echt veel zorgen, zorgen over de rechtsstaatelijkheid

[0:19:57] van het komende kabinet.

[0:19:59] Mijn vraag is hoe zij straks als minister handelen, als collega-bewindvoerders in het

[0:20:04] kabinet voorstellen doen die echt aanschuren tegen de grenzen van de democratische rechtsstaat.

[0:20:09] En kunnen we erop vertrouwen dat zij dan altijd haar taak als minister van Binnenlandse Zaken zal invullen?

[0:20:14] En, voorzitter, hoe gaat zij haar belangrijke rol dan ook concreet invulling geven?

[0:20:19] Dank.

[0:20:19] Mevrouw Uttermark.

[0:20:22] Nou, ik denk dat dat een hele belangrijke vraag is.

[0:20:26] Voor mij persoonlijk, dat heb ik ook in de motivatiebrief nog eens goed uiteengezet, is het hoofdlijnenakkoord

[0:20:32] wat ik onderschrijf, gaat ook vergezeld van een duidelijke afspraak over de basislijn van

[0:20:38] rechtstatelijk handelen en daar zijn wij met elkaar allemaal aan gebonden.

[0:20:43] Ik zal daar persoonlijk me ook steeds hard

[0:20:46] voor maken dat we met elkaar blijven binnen de grenzen van de rechtsstaat.

[0:20:52] En u heeft het over aanschuren.

[0:20:55] Kijk, verandering geeft schuring.

[0:20:57] Dus we zullen op bepaalde terreinen dingen anders gaan doen en

[0:21:03] we zullen dat altijd doen binnen de grenzen van de rechtsstaat.

[0:21:06] Dat kan ik u zeggen. En daar zal ik persoonlijk ook op toezien.

[0:21:10] Dus daar zullen we niet overheen gaan.

[0:21:12] Dank u wel.

[0:21:13] De heer Eerdmans van JA21.

[0:21:15] Voorzitter, dank u wel.

[0:21:16] Ik wil om te beginnen de drie bewindspersonen heel veel succes wensen

[0:21:19] met hun zware klus die voor hen ligt.

[0:21:23] Mijn vraag is eigenlijk aan alle drie gericht.

[0:21:25] Dus misschien kunnen ze zelf een keuze maken wie die vraag beantwoordt.

[0:21:28] Maar voor alle drie geldt hetzelfde.

[0:21:30] Hoe voorkomt u in het kabinet dat al die mooie beloftes,

[0:21:35] Dus de plannen, de ambities stranden in de uitvoering.

[0:21:37] We zien natuurlijk grote problemen met de uitvoering de afgelopen jaren

[0:21:40] van plannen van de overheid.

[0:21:44] Misschien is een aardige link naar AI te leggen, naar de heer Zabo,

[0:21:47] voor het feit dat we daar misschien winst mee kunnen boeken.

[0:21:50] Of ziet u daar juist de gevaren van, van die nieuwe ontwikkeling?

[0:21:53] Maar vooral de vraag, hoe kan het worden voorkomen

[0:21:56] dat we stranden in een hapende uitvoering van alle plannen?

[0:21:59] U gaat natuurlijk zelf over aan wie u de vraag stelt.

[0:22:01] want ik heb uw huishouden horen zeggen, dus ik zal die huishouden het woord geven.

[0:22:05] Ja, ik dank heer Eerdmans voor deze vraag.

[0:22:09] Als we kijken naar deze portefeuille, het beleid rond digitalisering,

[0:22:14] zie je dat op vele plekken heel veel initiatieven worden ontplooid, ook rond AI.

[0:22:19] En dat is nou precies een onderwerp waarvan ik zeg dat kun je beter centraliseren

[0:22:22] en dat kun je beter goed aansturen.

[0:22:25] En het kan niet zo zijn dat een gemeente, een provincie, een ZBO, een rijksinstantie

[0:22:30] ...zijn eigen beleid gaat maken op dit dossier.

[0:22:32] Geldzelfde trouwens ook voor cloud.

[0:22:34] Want dat is ook een onderwerp die je echt goed moet aansturen.

[0:22:37] Als ik even terugkijk naar de afgelopen jaren rond AI...

[0:22:40] ...er is een AI-coalitie gestart een aantal jaren geleden.

[0:22:45] Daar zouden groeifondsen inkomen, daar zaten heel veel externe partijen ook eerst bij.

[0:22:50] Nou, we zien dat daar tot op heden helaas de resultaten nog niet optimaal zijn,

[0:22:55] laat ik het zo formuleren.

[0:22:56] We hebben nu ook de discussie rond, ja, wat gaat er dan met die groeifondsen gebeuren?

[0:23:01] En ik denk dat we van dat soort processen moeten leren.

[0:23:04] Dat we dit ook veel beter moeten aansturen en over departementen heen.

[0:23:10] Dank u wel.

[0:23:10] De heer Vermeer, namens de BBB.

[0:23:13] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:23:14] Een vraag voor de heer Sabo, die al benoemde dat hij ICT ook in het hart van de Kamer wil brengen.

[0:23:23] Nu heeft hij ook een essay gepubliceerd over links- en rechts-ICT.

[0:23:28] En ik was even benieuwd hoe hij ook...

[0:23:33] Ja, misschien toch iets verandering van politieke kleur die hij zelf nu gekozen heeft...

[0:23:39] Hoe hij dat gaat zien in het licht van dat essay.

[0:23:42] Dank u wel. De heer Sabo.

[0:23:45] Ja, leuke vraag.

[0:23:46] Want volgens mij was het kern van dat essay, was een boekje trouwens...

[0:23:51] dat er niet zoiets is als linkse of rechtse ICT.

[0:23:54] En ik begon de eerste artikelen, die ook terugkomen in het boekje,

[0:23:58] ik denk rond 2009, te schrijven.

[0:24:00] Maar wat je ziet, en dan kijk ik ook even naar uw collega van GroenLinks, PvdA,

[0:24:05] die heeft er ook weleens over,

[0:24:07] dat er wel degelijk politieke issues terugkeuren.

[0:24:10] En dat heb ik ook in mijn motivatie aangegeven.

[0:24:13] De zaken die politiek kunnen zijn.

[0:24:15] Als het gaat om fake news kun je zo bijvoorbeeld een politieke discussie houden.

[0:24:19] Dus daar, zoals ik begon in 2009, van het moet een beetje politiek neutraal zijn, zo is het niet meer.

[0:24:26] En daar zal ik natuurlijk goed op letten, dat we die discussie goed gaan voeren hier in de Tweede Kamer.

[0:24:31] Dank u wel. De heer Sneller namens D66.

[0:24:33] Dank voorzitter en dank voor de introducties.

[0:24:36] Mijn vraag is voor de kandidaat-minister.

[0:24:38] Ik heb haar de afgelopen zes maanden leren kennen als een zeer deskundige en prettige collega.

[0:24:43] Dus ik begrijp haar kandidatuur ook helemaal.

[0:24:46] Wij waren samen woord voor de justitie en we hebben ook gezien dat er wel amendementen

[0:24:50] ook werden aangenomen, waarvan het kabinet en raad van staten zeiden tegen de grondwet

[0:24:54] in.

[0:24:55] Dus in de brief wordt ook door mevrouw Uittermark het rapport van de staatscommissie rechtsstaat

[0:25:01] aangehaald, waarin het woord rechtsstatelijk leiderschap centraal staat.

[0:25:06] En mijn vraag aan haar is, hoe gaat zij dat invullen en wat gaan we daar precies van zien?

[0:25:16] Dank voor de vraag.

[0:25:18] Ik denk dat het met mijn kandidatuur duidelijk is dat ik echt over die rechtsstaat zal waken.

[0:25:24] Ik voel dat niet als een verantwoordelijkheid van mijzelf alleen, maar van ons allemaal in het kabinet.

[0:25:28] Dat doen wij met elkaar gezamenlijk.

[0:25:31] Het voorbeeld dat u geeft laat goed zien dat de rechtsstaat een samenspel is van instituties,

[0:25:39] waarin in dit geval de Raad van State een duidelijk advies heeft gegeven,

[0:25:43] wat ons weer verder helpt in het proces.

[0:25:46] Dus ik zie de rechtsstaat echt als iets van ons allemaal,

[0:25:50] waar we allemaal onze eigen rol in hebben te spelen.

[0:25:52] Ik zal vanuit mijn rol, ook als coördinerend minister,

[0:25:56] daar mij zeker heel verantwoordelijk voor voelen

[0:25:58] en daar mijn uiterste best in doen.

[0:26:00] En ik zal mij vasthouden aan de afspraken die we met elkaar hebben gemaakt

[0:26:04] in de basislijn over de rechtsstaat.

[0:26:06] Dank u wel.

[0:26:07] De heer Van Houwelingen, VVD.

[0:26:09] Ja, dank u voorzitter, dank ook voor de introducties.

[0:26:11] Ik heb ook een vraag aan mevrouw Uittermark.

[0:26:13] U merkte in uw introductie op dat u het belangrijk vindt om te vertrouwen op mensen.

[0:26:16] En ik heb namelijk een vraag, want u bent straks ook verantwoordelijk voor de AIVD.

[0:26:20] En u schrijft regelmatig rapporten over kritische beurzen,

[0:26:22] waarin die kritische beurzen eigenlijk worden weggezet als anti-institutioneel extremisten.

[0:26:26] En dat is mijn vraag aan u, vanuit het perspectief van vertrouwen op mensen,

[0:26:29] maar ook vanuit het perspectief van de democratie, waar u straks ook verantwoordelijk voor bent.

[0:26:32] Is dat nou eigenlijk, dat een inlichting die zo iets doet,

[0:26:34] Is dat gepast en is dat wenselijk, naar uw oordeel?

[0:26:37] Dank u wel. Mevrouw Uttermark.

[0:26:40] Nou, het werk van de AIVD zal mijn bijzondere aandacht hebben,

[0:26:45] kan ik u zeggen.

[0:26:47] En ik zal elke vraag die langskomt, zorgvuldig bekijken

[0:26:54] en tot een goede weging komen, want het is een weging.

[0:26:57] Het is een balans van uitgaan van vertrouwen,

[0:27:01] maar vertrouwen wat beschaamd wordt, moet ook gecontroleerd worden.

[0:27:05] Dus in die balans zal ik heel zorgvuldig elke keer kijken

[0:27:08] naar elke vraag die mij wordt voorgelegd.

[0:27:12] Ik hoop dat dat een voldoende antwoord is op uw vraag.

[0:27:14] Dat gaan we in de volgende ronde horen. Dank u wel.

[0:27:16] De heer Dascher van Volt.

[0:27:17] Dank. Dank voor de introducties.

[0:27:20] Een vraag aan de beoogd minister.

[0:27:22] U gaat natuurlijk over rechtsstaat, over democratie,

[0:27:25] maar een belangrijk onderdeel daarvan is ook bestuurlijke integriteit.

[0:27:28] En we hebben in eerdere kabinetten gezien

[0:27:30] dat het nogal als misgaat met die bestuurlijke integriteit.

[0:27:32] lobby, ministers die overstappen naar lobbyorganisaties,

[0:27:36] niet goed bijhouden van agenda's. Ik heb eerder met de heer Omtzigt daar een hele

[0:27:40] initiatiefnota over geschreven met aanbevelingen, die zal ik u cadeau doen.

[0:27:44] Maar het is ook belangrijk voordat de ministers aan de slag gaan, dat zij zich

[0:27:49] commiteren aan bepaalde maatregelen, zoals het openbaar maken van de agenda's, zoals

[0:27:54] de afkoelperiode. Ik wil vragen of u wilt toezeggen om dit met uw collega's bij het

[0:27:59] constitutioneerend beraad te bespreken, daar ook uit te leggen het belang hiervan,

[0:28:04] te zorgen dat u als hoeder hiervan ervoor zorgt dat uw collega's zich hieraan houden

[0:28:09] en daarover ook terug te rapporteren aan de Kamer.

[0:28:12] Mevrouw Outenmaier.

[0:28:15] Dank voor deze vraag.

[0:28:17] De initiatiefnota heb ik natuurlijk al lang van meneer Omtzigt zelf ook gekregen,

[0:28:21] maar u heeft wel een heel mooi exemplaar, dus ik wil die best nog een keer meenemen.

[0:28:24] U kunt ervan opbaan dat ik dat met de collega's zeker zal bespreken

[0:28:28] en hoogst zal houden.

[0:28:29] En ook in de afgesproken basislijn...

[0:28:32] daar komt hij weer, daar staat dat ook.

[0:28:34] Dat het zijn van bewinspersonen, maar ook het zijn van kamerlid...

[0:28:38] dat we daar hoge integriteitseisen aan moeten stellen.

[0:28:40] Dus ik denk dat we met elkaar dat belang hebben onderstreept.

[0:28:43] Maar je papier kan je niet wonen.

[0:28:45] We moeten het wel gaan doen.

[0:28:46] En dat zit in ieder geval wel in mijn DNA.

[0:28:50] Dank u wel.

[0:28:51] De heer Deen, Amstelveen.

[0:28:53] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:28:55] Ik heb een vraag richting de heer Van Maaren.

[0:28:57] Een korte vraag, hoe zien uw eerste stappen eruit

[0:29:00] richting het herwinnen van vertrouwen?

[0:29:03] Meneer Van Maan.

[0:29:05] Er zijn op dit moment in Groningen een heel aantal processen in werking.

[0:29:10] Er ligt een wens van de Kamer om een efficiëntieslag te maken

[0:29:14] en over het vertrouwen terug te wennen.

[0:29:16] Nou, ik denk dat in Groningen er ook wat bewegingen geweest zijn

[0:29:19] die de staten en de raden en de waterschappen in positie hebben gezet

[0:29:24] om ook daar een rol in te kunnen vervulden.

[0:29:26] En ik denk dat ik die mensen bij mekaar ga brengen en daar een goed overleg mee ga voeren.

[0:29:31] Dank u wel.

[0:29:33] Ja, IG, je naam is Denk.

[0:29:35] Ja, voorzitter.

[0:29:36] Mijn vraag is gericht aan mevrouw Uitermark.

[0:29:39] Want als we haar cv bekijken, dan zien we dat een rechtsstaathooghouder dwars door haar loopbaan heen loopt.

[0:29:46] Maar tegelijkertijd zien wij dat mevrouw Uitermark de handen in een wil slaan met pvv-politici die racistische natietheorieën bezigen.

[0:29:55] die het hebben over een islamitische invasie die nu bezig is in Nederland.

[0:29:58] En de vraag aan mevrouw Uitermark is, knaagt dat niet aan haar rechtsstatelijk geweten?

[0:30:03] Dank u wel, mevrouw Uitermark.

[0:30:09] Kijk, u heeft het over de rechtsstaat, maar het is ook een democratische rechtsstaat.

[0:30:13] En dat betekent dat we de uitslag, de verkiezingsuitslag, ook heel serieus moeten nemen.

[0:30:18] En daarom hebben partijen ook met elkaar intensief onderzocht, vier best wel verschillende partijen,

[0:30:24] hebben met elkaar intensief onderzocht waar de verbinding wel kan worden gemaakt,

[0:30:28] want dit land moet wel bestuurd worden.

[0:30:30] En in die afweging is men gekomen na best wel lang aantal formatiemaanden

[0:30:36] tot het hoofdlijnenakkoord wat er nu ligt.

[0:30:39] En vriend en vijand hebben toch wel gezegd

[0:30:41] dat dit hoofdlijnenakkoord een goede richting geeft.

[0:30:45] En het zal natuurlijk nu erop aankomen

[0:30:47] dat we een goede uitwerking geven in het regeerprogramma.

[0:30:52] En ik zal mij, heb ik al eerder gezegd, steeds ook vasthouden aan die basislijn voor de rechtsstaat.

[0:30:59] Dus ik heb er vertrouwen in, anders zat ik hier niet, dat we hier tot een goede uitvoering kunnen komen.

[0:31:05] En dan kijk ik vooral naar voren.

[0:31:06] Ik denk het land moet bestuurd worden, problemen moeten worden opgelost.

[0:31:09] En we hebben die afspraken over de rechtsstaat.

[0:31:13] En onder die omstandigheden heb ik er echt vertrouwen in dat we hier iets goeds gaan doen.

[0:31:19] Dank u wel.

[0:31:20] Mevrouw Ruikowski van de VVD.

[0:31:23] Ja, dank u, voorzitter.

[0:31:26] Ik moet zeggen, ik heb nog weinig gehoord, nog weinig gehoord in de introductie ook,

[0:31:30] als het gaat meer om de internationale dreigingen en uitdagingen waar Nederland voor staat,

[0:31:34] of het nou gaat om het beschermen van de digitale autonomie,

[0:31:36] of het beschermen van Nederland tegen cyberaanvallen van buiten op onze instituties.

[0:31:41] Dus mijn vraag is, wordt nu dan gesteld aan de beoogd minister,

[0:31:45] en die gaat over hoe gaat zij haar rol invullen

[0:31:48] als het gaat om Nederland beschermen en draaiende houden tegen de aanvallen van buiten.

[0:31:56] Dat zal zeker ook een belangrijk aandachtspunt zijn in mijn eerste gesprekken met de dienst.

[0:32:03] Daar wil ik eigenlijk nog niet zo ver op vooruitlopen, maar het zal zeker mijn grote aandacht hebben.

[0:32:08] Dat is ook iets wat niet alleen bij Binnenlandse Zaken hoort, maar natuurlijk ook wel

[0:32:12] departementaal overstijgend is en waarin wij vanuit onderraden ook met elkaar goed zullen afstemmen

[0:32:18] en daarop coördineren.

[0:32:21] En het zal ook zeker een rol zijn weggelegd voor de staatssecretaris

[0:32:24] voor digitale zaken daarin.

[0:32:26] Dus ben gerust, dat heeft echt mijn aandacht.

[0:32:30] Dank u wel. De eerste ronde zit erop.

[0:32:32] We gaan beginnen met de tweede ronde.

[0:32:34] Ik zou willen verzoeken aan de leden die met meerdere personen per fractie zijn

[0:32:38] om aan te geven of u de vraag stelt of uw collega.

[0:32:41] Dus gaan wij het doen gewoon weer...

[0:32:43] Van NSC zie ik al gebaren dat de volgende vraag door de heer Sextijs gesteld zal worden.

[0:32:48] Dus dan kijk ik gelijk even naar mevrouw Jacquor.

[0:32:51] Of u de vraag stelt over uw collega.

[0:32:55] We gaan wel gewoon weer een rondje doen en dan kom ik vanzelf bij u.

[0:32:58] De heer Itmans namens JA21 voor de tweede ronde.

[0:33:02] Ja, dan heb ik een vraag aan mevrouw Uittermark.

[0:33:05] De rechtsstaat is belangrijk.

[0:33:07] Wat we ook zien momenteel is natuurlijk die kracht van de rechter.

[0:33:11] Die macht van de rechter die steeds groter wordt ten opzichte van de macht van de burger.

[0:33:14] Ik kijk naar diverse fondsen in Europa, maar ook in Nederland.

[0:33:17] Mijn vraag is, vindt u dat ook een zorgelijke ontwikkeling,

[0:33:20] dat burgers steeds minder eigenlijk te zeggen hebben,

[0:33:23] omdat verdragen steeds breder, ruimer worden geïnterpreteerd?

[0:33:28] Nou, die conclusie die deel ik niet helemaal.

[0:33:32] Ik vind dat in een gezond samenspel in de trias politica het allereerste,

[0:33:39] en dan hou ik het even bij onszelf als politiek,

[0:33:41] politiek gewoon goede wetgeving moet maken.

[0:33:45] En op het moment dat de politiek wetten maakt met veel open normen,

[0:33:50] dan wordt die bal ook gelegd bij de rechter die die normen gaat invullen.

[0:33:54] Dus ik denk dat het aankomt op een gezond samenspel waarin iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid neemt.

[0:34:02] En het is nou eenmaal zo, wetten, recht en verdragen worden toegepast op concrete situaties

[0:34:08] en die vertaalslag vergt soms dat de rechter zich daarover uitspreekt.

[0:34:13] Dank u wel. De heer Vermeer, namens BBB.

[0:34:16] Ja, dank u wel, voorzitter. Ik heb een vraag aan de heer Van Marum,

[0:34:20] die in zijn CV liet zien dat hij nogal grote diversiteit heeft in zijn activiteiten en ervaringen.

[0:34:28] En kan hij vertellen wat hij geleerd heeft bij het beheer van weidevogels,

[0:34:33] waarvan hij denkt van, hé, daar kan ik bij mijn werk in Groningen, kan ik daar profijt mee hebben,

[0:34:41] Omdat ik daar iets geleerd heb wat ik daar toe kan passen.

[0:34:45] Heer Van Maren.

[0:34:48] Dank u wel voor die vraag.

[0:34:50] Een van de belangrijkste dingen in het weidevogelgebied is het observeren en het analyseren.

[0:34:57] En een van die zaken die zie ik ook in het dossier van Groningen.

[0:35:04] Ik loop daar al een aantal jaren mee.

[0:35:06] Je kijkt daarnaar, je spreekt met mensen, je ziet dingen.

[0:35:09] En ja, dan krijg je ook ideeën hoe zaken beter en efficiënter aangepakt kunnen worden.

[0:35:15] En je moet eigenlijk altijd zorgen dat, met die wijdenvoorbeeld,

[0:35:19] dat ze beschermd worden tegen bepaalde zaken die ze bedreigen.

[0:35:23] En er zijn ook burgers die beschermd moeten worden tegen zaken die ze bedreigen.

[0:35:26] Dus ja, als je die link wilt leggen, dan zal dat hem ongeveer zijn.

[0:35:31] Dank u wel. De heer Sneller, D66.

[0:35:34] Dank u wel.

[0:35:34] Nou, een van de ideeën achter de hoorzittingen was ook dat we de

[0:35:38] kandidaten de gelegenheid geven om eventuele dingen waarvan het goed zou

[0:35:42] zijn als de Kamer die van tevoren weet om die ook met ons te delen zodat het niet

[0:35:47] later eventueel als een verrassing kan komen en nou hebben we van de formateur

[0:35:51] nog geen brief gekregen over belangen etc. die komt pas na het aantreden door de

[0:35:56] nieuwe minister-president maar als er iets is mag in elke categorie zijn waarvan

[0:36:01] u denkt het is goed dat u het nu weet in plaats van dat u er later achter komt dan

[0:36:04] dan wou ik die open vragen in ieder geval graag gesteld hebben.

[0:36:07] Ik snap dat ik nu ook een perkele vraag stel aan wie u dat wilt vragen.

[0:36:12] Maar dat is de afspraak dat u aangeeft aan wie u deze vraag stelt in deze ronde.

[0:36:16] Misschien moet u drie rondjes doen.

[0:36:18] Ik kijk hoeveel... De eerste was geloof ik 20 minuten, dus dat zou moeten lukken.

[0:36:22] Maar ik denk dat het verstandig is als elke kandidaat daar antwoord op geeft...

[0:36:26] ...als ze dat verstandig vinden, en laten we dan bij de minister beginnen.

[0:36:30] De minister. De beoogd minister, moet ik zeggen. Mevrouw Uitermarkt.

[0:36:35] Inderdaad.

[0:36:37] Nou, het is belangrijk dat er geen belangen zijn bij iedereen in het kabinet...

[0:36:44] ...die zouden kunnen conflicteren met onze nieuwe rol.

[0:36:47] Mij is gevraagd en misschien doelt u daarop...

[0:36:49] ...en zo niet, dan is het wel een mooi moment om dit te zeggen.

[0:36:53] Ik zal mijn functie als rechter nu definitief neerleggen.

[0:36:59] Als Kamerlid had ik zogenaamd politiek verlof...

[0:37:02] dat ik de rechtbank nul verbinding had met de rechtbank, geen zittingen deed maar ook geen toegang

[0:37:08] had tot dossiers, niet tot het gebouw, niks. Maar zou ik wel, als mijn politieke carrière hier zou

[0:37:15] eindigen, zou ik mijn rechterschap kunnen terug oppakken. Dus dit is wel een persoonlijk offer wat

[0:37:21] ik hier breng. Ik zal mijn ontslag bij de koning indienen. Ook wel. De heer Van Houwelingen, VVD.

[0:37:28] Ja, een vraag voor de heer Sabo, dank ook voor de introductie.

[0:37:32] U zei dat ICT in het hart van de politiek hoort te staan, als ik het goed begrepen heb.

[0:37:36] Maar nou is mijn vraag, zitten er misschien wat u betreft ook nog grenzen aan digitalisering?

[0:37:41] En misschien dat u dan specifiek wellicht zou kunnen willen ingaan op bijvoorbeeld,

[0:37:44] om het specifiek concreet te maken, die Europese digitale identiteiten,

[0:37:47] waar is het Kamer natuurlijk tegen gestemd, hoe kijkt u daar tegenaan?

[0:37:49] Zitten er dus ook grenzen aan digitalisering?

[0:37:51] Ik heb als privépersoon dat dossier gevolgd.

[0:37:59] 2 juli heb ik een andere pet op en dan ben ik nu al aan het inlezen en zal ik al de documenten die

[0:38:04] ermee te maken hebben ook nog een keer goed bestuderen en zal kijken welke debatten hier

[0:38:09] over zijn gevoerd in de Tweede Kamer en zal dan daarna bepalen van wat mijn standpunt is.

[0:38:17] Dank u wel.

[0:38:18] Heer Dassen, Volt.

[0:38:19] En nog een vraag aan mevrouw Uitermark, want bij haar introductie gaf zij aan dat ze de

[0:38:24] grondrechten wil waarborgen onder andere via constitutionele toetsing en via een

[0:38:29] een ander kiesstelsel. Dat zijn zaken die duren natuurlijk nog wel even voordat dat geregeld is,

[0:38:33] zeker constitutionele toetsing. Nou zijn er andere kandidaat-bewindspersonen die inderdaad

[0:38:38] spreken over de vijfde kolonne of over omvolgingstheorie en die in hun brief aangeven

[0:38:42] van dat ze eigenlijk meteen met een noodsituatie aan de slag willen om de asielstroom in te perken

[0:38:48] en met een asielcrisis. Dat zijn zaken die natuurlijk wel meer dan alleen maar schuren

[0:38:52] met grondrechten. Dus ik ben benieuwd hoe mevrouw Uitermarkt dadelijk in haar rol ervoor gaat zorgen

[0:38:58] dat vanaf dag één die grondrechten van alle mensen gewaarborgd gaat worden

[0:39:02] en hoe zij gaat wegen tussen asielrecht, crisisrecht

[0:39:06] en bijvoorbeeld grondrechten van mensen.

[0:39:08] Dank u wel. Mevrouw Uitermaier.

[0:39:10] Ja, ik denk dat het beste antwoord op deze vraag is

[0:39:13] dat u dat straks gaat zien als ik daar zit.

[0:39:17] En dat... Nee, het is geen flauw antwoord,

[0:39:21] maar er ligt een duidelijk hoofdlijnenakkoord, die verdient uitwerking.

[0:39:27] Daar hebben we... De komende acht weken gaan we daarvoor nemen

[0:39:29] om die om te zetten naar een regeerprogramma.

[0:39:32] En in de ministerraad zijn we daar ook met elkaar verantwoordelijk voor.

[0:39:36] Dus u zult gewoon gaan zien hoe we daarmee omgaan,

[0:39:38] maar u kunt er echt zeker van zijn dat ik steeds die rechtsstaat hoog zal houden.

[0:39:43] Dat proef ik als uw zorg, maar daar sta ik echt voor.

[0:39:46] Dank u wel.

[0:39:48] Laten we één tel wachten tot de bel voorbij is,

[0:39:52] voordat we daar doorheen blijven praten.

[0:39:56] Afgelopen maandag hadden we het debat over de raming

[0:39:58] en de heer Sneller heeft voorgesteld om dit niet meer te doen,

[0:40:00] of in een lagere...

[0:40:02] Dinsdag stemmen, voorzitter.

[0:40:04] Kijk.

[0:40:29] Ja, als je erop moet wachten,

[0:40:32] duurt het best lang, moet ik ook eerlijk bekennen.

[0:40:33] Maar we gaan door.

[0:40:35] En ik geef het woord aan de heer Erkin van DENK.

[0:40:39] Ja, voorzitter.

[0:40:40] Wederom weer een vraag aan mevrouw Uittermark.

[0:40:42] Want mevrouw Uittermark verwijst al meerdere

[0:40:44] keren naar de rechtsstaatsverklaring

[0:40:47] en het hoofdlijnenakkoord.

[0:40:48] Maar dit is ook een hoorzetting waarbij we ook naar de mens

[0:40:51] achter de minister kijken.

[0:40:55] Ik heb net een aantal voorbeelden genoemd van uitspraken die totaal niet passen in de rechtsstaatverkazing,

[0:41:01] die totaal niet passen in het ethos van hoe we met minderheden in dit land omgaan.

[0:41:06] Mijn vraag aan mevrouw Uittermark is waar ligt nou persoonlijk voor haar die ondergrens?

[0:41:11] Waar ligt die ondergrens van rechtsstaat?

[0:41:13] Wat is het punt waarbij mevrouw Uittermark zegt van dit kan echt niet meer en dit kan voor mij persoonlijk ook niet meer?

[0:41:19] Helder, dank u wel.

[0:41:20] Mevrouw Uittermark.

[0:41:22] Ik ga daar nu eigenlijk geen concreet antwoord op geven, want ik zal het zelf nooit doen.

[0:41:29] Uw vraag impliceert eigenlijk dat ik dan vooruit ga lopen op wat andere mensen zullen gaan zeggen

[0:41:35] in de toekomst in hun nieuwe rol.

[0:41:37] Als we naar achter kijken, dan zijn er natuurlijk meerdere uitspraken waar ik ook iets van vind,

[0:41:43] maar ik ga er pas iets van vinden in mijn nieuwe rol als ik geconfronteerd word met uitspraken

[0:41:50] ...van anderen die over de grens gaan in hun nieuwe rol.

[0:41:53] Want in het kabinet spreken we natuurlijk straks met één mond...

[0:41:58] ...en dat geeft ook een verantwoordelijkheid aan mij...

[0:42:03] ...voor de uitspraken die worden gedaan door anderen.

[0:42:05] Maar dat is wel in de toekomstige situatie.

[0:42:09] Dank u wel. De heer Van Haas namens de PVV.

[0:42:14] Ja, bedankt, voorzitter. Ik heb een vraag aan de heer Zabo.

[0:42:17] Allereerst gefeliciteerd met uw kandidatuur...

[0:42:19] ...voor staatssecretaris Digitale Zaken en Koninkrijksrelaties.

[0:42:22] Het secretariat Digitale Zaken lijkt op uw lijf geschreven...

[0:42:28] ...maar over uw band met de andere deel van uw portefeuille, Koninkrijksrelaties...

[0:42:32] ...is minder bekend.

[0:42:33] Als woordvoerder Koninkrijksrelaties van de PVV...

[0:42:37] ...ben ik daar natuurlijk erg nieuwsgierig naar.

[0:42:40] In het hoofdlijnenakkoord staat dat het deel van...

[0:42:43] ...dat het Caribisch deel van ons koninkrijk waardevol is.

[0:42:46] Dus mijn vraag is, hoe bent u van plan een waardevolle invulling te geven aan dit deel van uw portefeuille?

[0:42:52] Dank u.

[0:42:53] Meneer Zabo.

[0:42:57] Zoals het hoort, denk ik, ik ben gevraagd voor deze positie nadat het hoofdlijnakkoord er stond.

[0:43:05] U heeft het over waardevol, dat stond er inderdaad in.

[0:43:08] Ik ben er geweest, zoals ook eerder aangegeven, ook als Kamerlid.

[0:43:13] Prachtige eilanden.

[0:43:15] Ze moeten vooruit.

[0:43:18] Economisch, herstel, we hebben EIRMA gehad natuurlijk, de orkaan, als ik het goed heb,

[0:43:21] in 2017.

[0:43:24] Duurzaamheid is een onderwerp dat daar ook speelt.

[0:43:27] Goed bestuur speelt daar ook.

[0:43:29] Zit net opnieuw op deze positie, dus ik heb nog niet eens met het ministerie gesproken

[0:43:33] hierover, met de verantwoordelijke ambtenaren ook niet.

[0:43:36] Laat staan ook met de mensen in het Caribisch deel van onze koninkrijk.

[0:43:40] Dus een van de eerste dingen die ik ga doen is kijken wanneer ik een ticket kan bemachtigen

[0:43:45] om die kant op te gaan, nadat ik met mijn eigen ambtenaren heb gesproken, om ook met

[0:43:49] de mensen daar te spreken.

[0:43:50] Dank u.

[0:43:51] De heer Siksdijkstra namens Nieuwsjaar Contact.

[0:43:53] Dank, voorzitter.

[0:43:54] En ook dank aan alle drie de kandidaatbewindspersonen voor hun komst.

[0:43:58] Ik heb een vraag aan de heer Sabo.

[0:44:00] Goed om te horen dat hij ICT in het hart van de politiek wil brengen.

[0:44:05] Wat de afgelopen jaren is gebleken, onder andere uit het rapport Blind voor Mens en Recht,

[0:44:08] maar ook uit de jaarverslagen van de Nationale Ombudsman en de rapporten van de Algemene Rekenkamer,

[0:44:14] is dat onvolkomenheden in de ICT-bedrijfsvoering en het gebruik van digitale toepassingen binnen de overheid

[0:44:20] er in grote mate aan hebben bijgedragen dat burgers in de knel zijn gekomen.

[0:44:25] Wat is de visie van de heer Sabo op dit punt, op dit persistente en terugkerende probleem?

[0:44:30] Hoe zou dat benaderd moeten worden in zijn optiek?

[0:44:33] Ik ga een antwoord proberen te geven. Ik hoop dat het het juiste antwoord is.

[0:44:36] Als niet, dan hoor ik het wel.

[0:44:38] We hebben het daarnet gehad over de burgers- en bedrijvencentraal

[0:44:41] in de dienstverlening voor de overheid.

[0:44:44] Dat betekent onder andere dat als je als overheid

[0:44:48] een dienst wilt gaan verlenen geautomatiseerd,

[0:44:50] dat je in eerste instantie moet weten over welke reis je het hebt van een klant.

[0:44:55] Om het even nog in bedrijfsteventermen te houden met andere woorden.

[0:44:58] Iemand wordt geboren en iemand gaat dood

[0:45:00] en daartussenin gebeuren verschillende dingen.

[0:45:01] Men gaat studeren, men zoekt werk, misschien wordt hij ook weer ontslagen,

[0:45:05] ...men vraagt een uitkering aan.

[0:45:08] Wat je ziet, is dat ieder ministerie een onderdeeltje van zo'n proces oppakt...

[0:45:13] ...en dat ook invult.

[0:45:14] En wat ik al eerder heb gezegd, het zou goed zijn als we over ministeries, over silo's heen...

[0:45:18] ...kijken van hoe zo'n periode van geboorte tot en met dood wordt ingevuld...

[0:45:24] ...zodat we burgers en bedrijven zo goed mogelijk kunnen bedienen.

[0:45:28] Dat is één.

[0:45:29] Maar twee, en dat is misschien even belangrijk, en die koppeling wil ik ook maken...

[0:45:33] Je moet de overheidsdienaar, dus de ambtenaar,

[0:45:37] die moet je de kans geven om de diensten ook goed uit te voeren.

[0:45:41] En het is helaas nog steeds zo dat als je een callcenter belt

[0:45:45] met AI erachter van een privaatbedrijf, ik ga even geen namen noemen,

[0:45:49] dat je meteen de juiste antwoorden krijgt en dat ze precies weten wat je wilt.

[0:45:52] Ik wil ze niet helemaal vergelijken met de overheidsdienstverlening,

[0:45:55] want er zit ook een stukje ethiek achter en dat soort zaken.

[0:45:57] Maar als je een overheid belt, zit een ambtenaar vaak nog

[0:45:59] met vijf, zes verschillende schermen voor zich,

[0:46:01] met papier, met laadjes, met andere ambtenaren die je moet bellen,

[0:46:04] voordat hij een goed antwoord geeft.

[0:46:06] Dat proces moeten we verbeteren.

[0:46:08] En ik denk dan dat het vertrouwen van burgers en bedrijven

[0:46:11] in het kader van de overheidsdienstverlening

[0:46:13] zal worden geïntensiveerd.

[0:46:16] Dank u wel.

[0:46:17] Mevrouw Katman namens GroenLinks Partij van Douwen.

[0:46:19] Ja, dank u voorzitter.

[0:46:20] En ook ik wil een vraag stellen aan beoogd staatssecretaris Sebo.

[0:46:25] Van harte gefeliciteerd met uw kandidatuur.

[0:46:29] Mijn vraag gaat over het deel van de portefeuille dat Koninkrijkrelaties betreft.

[0:46:35] Want ik ben ongelooflijk blij met uw woordkeus.

[0:46:38] Blij dat het Caribisch deel van het Koninkrijk als waardevol wordt beschreven in het hoofdlijnenakkoord.

[0:46:46] En als het gaat over relaties, dan gaat het eigenlijk altijd over vertrouwen als je stappen wilt maken.

[0:46:51] En woorden doen ertoe. Dus een woord als blij doet er ongelooflijk toe.

[0:46:54] Maar woorden als de Caribische eilanden in het Koninkrijk zijn een corrupt doevennest.

[0:46:59] Ze kunnen op marktplaats voor één euro.

[0:47:01] De geldkraan naar de West moet dicht.

[0:47:03] Sinterklaas weet de Schurken-eilanden nog steeds te vinden.

[0:47:06] Investeer dat geld in Nederland in de zorg.

[0:47:08] Dat zijn uitspraken van de partij die u vertegenwoordigt.

[0:47:13] Dus dat doet wat ook met de vertegenwoordiging van mensen in het Caribisch deel van het Koninkrijk.

[0:47:19] Die kijken ook mee.

[0:47:20] Hoe reflecteert u op die uitspraken?

[0:47:22] Bent u het daarmee eens of werft u die verf van u?

[0:47:25] Meneer Zijbel.

[0:47:26] Zoals al aangegeven, ben ik gevraagd om deze positie in te vullen...

[0:47:32] ...toen het hoofdlijnakkoord zat, lag.

[0:47:34] En ik heb daar gelezen wat er stond en we hebben het over begrip waardevol.

[0:47:38] En dat zal ik meenemen in mijn beleid.

[0:47:42] Thuis zeggen we altijd en weer door.

[0:47:44] Dus ik denk dat we vanaf 2 juni, juli, pardon, in een nieuwe situatie zitten.

[0:47:48] En ik zal alles aan doen om de relatie...

[0:47:50] tussen het Caribisch deel van ons koninkrijk en Nederland te optimaliseren.

[0:47:56] Ik krijg even de heer Meulenkamp namens de VVD.

[0:48:00] Ja, dank u wel, voorzitter. Ik heb een vraag voor de heer Van Marum.

[0:48:04] Waarbij ik in zijn inleiding echt de intrinsieke motivatie...

[0:48:08] gewoon proef om het elke dag beter te doen voor die Groningers.

[0:48:11] Dat vond ik echt mooi om te horen en om te zien.

[0:48:14] Dus vast een compliment.

[0:48:17] Gisteren waren we als commissie op bezoek bij de nationale ombudsman...

[0:48:21] En eens te meer kreeg ik daar het gevoel dat gemeente eigenlijk dé overheidslaag is die het dichtst bij de inwoners staat, die begrijpt wat er speelt.

[0:48:31] Daarom moet ik de vraag aan u van, hoe denkt u die gemeente nog meer te betrekken bij de hersteloperatie, zodat die nog beter gaat verlopen?

[0:48:38] Dank u voor die vraag.

[0:48:41] Wij hebben in Groningen, eigenlijk sinds kort hebben we daar een nieuwe organisatie voor opgetuigd...

[0:48:48] ...waarbij gemeenten, provincie, waterschappen vertegenwoordigd zijn...

[0:48:53] ...in een groep, ja, overheidsvertegenwoordigers.

[0:48:58] En samen met deze mensen...

[0:49:01] ...daar kunnen we gewoon goed de noodzakelijke zaken bij mekaar brengen...

[0:49:05] ...en ook de prioriteiten leggen.

[0:49:07] Dus ik denk dat wij in Groningen echt een...

[0:49:10] ...ja, gewoon intern al een mooi systeem opgezet hebben...

[0:49:13] ...hoe we dat bij mekaar kunnen brengen.

[0:49:15] En het zou gewoon heel mooi zijn dat ik daar nu ook vanuit deze kant van de overheid

[0:49:19] een rol in kan spelen om die zaken gewoon goed te horen

[0:49:23] en om ook te kijken hoe je die zaken weer een beetje beter bij elkaar krijgt.

[0:49:27] Dus dat ook de prioriteiten die die gemeentes vragen de goede aandacht krijgen.

[0:49:33] Dank u wel.

[0:49:35] Ronde 2 zit erop. We gaan door naar ronde 3.

[0:49:38] Ik krijg even mevrouw Palme een vraag stellen. Gaat toegang.

[0:49:41] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:49:42] Ik wil graag de vraag stellen aan de beoogd staatssecretaris voor Groningen, de heer Van Maren.

[0:49:48] De parlementaire enquête Groningers boven gas hebben een aantal stevige aanbevelingen gedaan

[0:49:53] en pijnlijke conclusies getrokken.

[0:49:55] Voor het vloeisel daaruit is het programma Nieuw Begin.

[0:49:58] Ik spreek er bewust niet uit op Zeeuw-Gronings, want dat kunt u veel beter dan ik.

[0:50:02] Dat programma voorziet ook in een sociale agenda, om met name het sociale component naar voren te halen.

[0:50:10] Als ik zo die sociale agenda bekijk, dan zie ik daar bijeenkomsten met diverse hoogleraren,

[0:50:16] directeuren en wethouders.

[0:50:18] Ik zie daar alleen geen burgers staan.

[0:50:20] Hoe kijkt u daarnaar en hoe zorgt u ervoor dat u ook de vraag kunt stellen aan de inwoners

[0:50:25] van Groningen van wat heeft u nodig?

[0:50:27] Dank u wel.

[0:50:29] Dank u wel voor de vraag.

[0:50:33] Henk Nijboer heeft daar al een start gemaakt met dat verhaal.

[0:50:40] Heel veel van die leraren die aan tafel zitten,

[0:50:42] die hebben ook heel veel onderzoek gedaan bij de burgerbevolking.

[0:50:46] Als je kijkt naar Tom Posmus, die heeft daar ook het een en ander aan gedaan.

[0:50:50] Dus ik denk dat dat in die zin ook goed verwoord wordt daar.

[0:50:54] En uiteraard zal er in aanvulling ook gekeken moeten worden

[0:50:57] van wat er speelt, maar dat zul je ook soms op individueel niveau moeten bekijken.

[0:51:03] Soms zijn er vanuit de gemeente signalen,

[0:51:06] Soms zijn er vanuit de scholen zijn de signalen.

[0:51:08] En ik denk dat we dat gewoon goed bij elkaar moeten brengen.

[0:51:10] Dus daar ook aandacht voor vragen.

[0:51:12] Maar je moet natuurlijk wel eerst een lijn zetten dat je een beetje een richting krijgt.

[0:51:16] En niet vergeten dat die participatie van die burger daar ook een rol in gaat spelen.

[0:51:21] GESPREKSLEIDER Dankuwel. Mevrouw Jacor, volgende vraag daaruit.

[0:51:24] JOURNALISTE Dank, voorzitter.

[0:51:25] Ik wil deze vraag graag stellen aan mevrouw Uittenmark.

[0:51:30] Op vraag van collega's Ergun en Dassen met betrekking tot asielbeleid...

[0:51:36] Als ik geconfronteerd word, zeg ik u hoe ik zal handelen.

[0:51:41] Ik ben wel benieuwd naar uw mening als het gaat om de strengste asielbeleid ooit.

[0:51:46] Dat staat ook in het hoofdlijnakkoord.

[0:51:49] Dit heeft ontzettend grote gevolgen voor asielzoekers.

[0:51:53] Ze mogen bijvoorbeeld niet in hoger beroep gaan.

[0:51:55] De knop van de hulp voor rechtsbijstand gaat ook gewoon dicht als het aan de coalitie ligt.

[0:52:01] Mijn vraag is hoe zij hier als rechter en toekomstige minister tegenaan kijkt.

[0:52:08] Vindt zij dat dit getuigt van een eerlijke proces?

[0:52:17] Op de laatste deel van uw vraag doet zich een eerlijk proces voor in elke zaak.

[0:52:24] Dat vind ik echt een ander soort begrip.

[0:52:27] maar als u vraagt of in dit geval bijvoorbeeld het afschaffen van hoge beroep,

[0:52:34] hoe ik daartegen aankijk, wij kenden in Nederland in de vorige eeuw,

[0:52:38] aan het eind van de vorige eeuw, voordat de Nieuwe Vreemdelingenwet werd geïntroduceerd,

[0:52:43] kenden wij ook geen hoge beroep.

[0:52:46] Dus dat is ook niet een internationaal vereiste dat je hoge beroep toelaat.

[0:52:51] En dit is een keuze die gemaakt is in de afweging van wat ik al eerder heb gezegd,

[0:52:57] vier heel verschillende partijen.

[0:52:59] En dat betekent dat je met elkaar tot een weging moet komen.

[0:53:05] En dit is de uitkomst van die weging.

[0:53:07] En ja, dat staat eigenlijk los van een eerlijk proces.

[0:53:10] Dit is een politieke keuze die ook al eerder in het verleden in Nederland gewoon is gemaakt.

[0:53:17] Dank u wel. De heer Edmans.

[0:53:19] Mevrouw Uittermark, wat gaat u doen met ambtenaren die weigeren PVV-beleid uit te voeren?

[0:53:24] Dank u wel, mevrouw Uittermark.

[0:53:27] Ik vind de deskundigheid, laat ik het positief beginnen, ik loop niet weg van uw vraag, maar ik wil hem wel positief eerst insteken.

[0:53:36] De deskundigheid van onze ambtenaren heb ik hoog zitten.

[0:53:39] En ik vind vakmanschap, ambtelijk vakmanschap, ontzettend belangrijk.

[0:53:43] Ik zal echt een minister zijn die begint met luisteren.

[0:53:45] Dus ik vind als mensen vanuit een professionele vakmanschap standpunten naar voren brengen,

[0:53:52] dan zal ik dat omarmen.

[0:53:55] Maar uiteindelijk, als het gaat om dat het ambtelijk vakmanschap is gehoord, de expertise

[0:54:02] is gehoord, dan is het wel de politieke leiding die keuzes maakt.

[0:54:07] Dus dan kom ik op een ronde antwoord op uw vraag.

[0:54:11] Ambtenaren kunnen niet weigeren om beleid uit te voeren, tenzij zij in een situatie van overmacht

[0:54:17] worden gebracht. Dus dat het beleid strijdig zou zijn met het recht.

[0:54:23] Dank u wel. De heer Vermeer.

[0:54:25] Ja, dank u wel, voorzitter. Ook een vraag aan mevrouw Uittermark.

[0:54:29] Wat heeft u vanuit uw eigen waarneming en uw ervaring in de afgelopen 200 dagen geleerd,

[0:54:35] Wat ministers, volgens u, absoluut niet moeten doen richting de Kamer.

[0:54:40] Mevrouw Uylmer.

[0:54:47] Neemt u een rustige tijd hoor, geen probleem.

[0:54:49] Ik snap dat het een vraag is die even wat bedenktheid.

[0:54:52] Dat kan hier gerust, geen probleem.

[0:54:55] Nou, ik heb eigenlijk positieve ervaringen met de ministers.

[0:54:58] Ik heb vooral met minister Jeschugus en minister Weerwind ervaring gehad zelf.

[0:55:04] Ik vond dat zij een hele open houding hadden.

[0:55:07] Dus ik heb eigenlijk met waardering gekeken naar de ministers.

[0:55:10] Ik heb wel ook ervaren soms dat ik vragen stel

[0:55:12] die eigenlijk toch niet goed beantwoord werden in een commissiedebat.

[0:55:16] Dus ik zal mijn best doen in ieder geval in het commissiedebat.

[0:55:19] Het is me trouwens ook opgevallen dat het tegenwoordig debat heet.

[0:55:22] Vroeger heette het algemeen overleg.

[0:55:24] En ik zou ook echt wel graag willen dat we in de commissiedebatten

[0:55:27] ook wel wat meer overleg met elkaar hebben.

[0:55:29] Dus wel meer een echt gesprek.

[0:55:31] Dat is in ieder geval mijn voornemen.

[0:55:34] Dank u wel.

[0:55:35] Meneer Sneller.

[0:55:36] Dank u wel.

[0:55:37] Nog een vraag voor mevrouw Uittermark.

[0:55:40] In antwoord op de vraag over rechtsstatelijk leiderschap,

[0:55:44] volgens mij de goede geluiden.

[0:55:45] Ik zoek nog een beetje naar de manier waarop mevrouw Uittermark het gaat invullen.

[0:55:49] Qua stijl ook.

[0:55:50] We hebben de afgelopen twee ministers van Binnenlandse Zaken,

[0:55:53] Bruins Slot, wel overwogen, degelijk.

[0:55:56] En daarna de Jonge,

[0:55:57] toch wat uitgesprokener en expliciet normerend.

[0:56:00] En hoe gaat de stijl van mevrouw Uittermark eruit zien?

[0:56:05] Ik hoop dat u mij dat over een tijdje zelf kunt vertellen, hoe u mijn stijl ervaart.

[0:56:11] Wat ik zelf mij voorneem, is om met wijsheid, moed en matigheid met die

[0:56:17] drieslag mijn werk te gaan doen.

[0:56:20] Dank u, meneer Van Houwelingen.

[0:56:23] Ik wil even doorgaan met mevrouw Uitermark op die vraag die ik eerder stelde over

[0:56:26] anti-institutioneel extremisme.

[0:56:28] Daar schrijft de IVD veel rapporten over.

[0:56:29] En om het nou wat concreter te maken, de AVD, ook op haar website,

[0:56:33] dat kunt u nakijken, heeft er dan bijvoorbeeld over kritiek op corona,

[0:56:37] kritiek op stikstofbeleid, kritiek op de wereldeconomische vorm.

[0:56:39] Nou, daar kun je dus allemaal zaken waar je denk ik heel terecht kritiek op kunt hebben.

[0:56:42] Maar dat schrijft de AVD dan op haar website op in het kader anti-institutioneel extremisme.

[0:56:48] Ik kom nu, voorzitter, tot mijn vraag.

[0:56:51] Is het nou wenselijk dat een inlichtingdienst,

[0:56:53] dit is mijn vraag, maar vooruit te maken, discussies,

[0:56:55] gewoon maatschappelijke discussies op deze wijze in feite toch criminaliseert?

[0:56:59] Zou een inrichting en dienst dat moeten doen?

[0:57:01] Mevrouw Uitermark.

[0:57:04] Nou ja, dat is eigenlijk meer een conclusie die u verpakt in een vraag.

[0:57:08] Ik zie niet dat onze AIVD dit gedrag criminaliseert.

[0:57:15] Dus dat zie ik niet.

[0:57:17] Dank u wel. De heer Dassen.

[0:57:19] Dank voorzitter. Toen nog één vraag aan mevrouw Uitermark.

[0:57:23] Want inderdaad, er zijn grote zorgen over de rechtsstaat, over de democratie.

[0:57:29] Ook in het geval van uitingen die eerder door kandidaatbewindspersonen,

[0:57:34] maar ook door onder andere de PVV, zijn gedaan.

[0:57:38] In Polen hebben we gezien dat de rechtsstaat en de democratie afgebroken kan worden,

[0:57:44] zonder dat de grondwet daar direct heel erg in geraakt wordt.

[0:57:47] Dat wordt ook deels gedaan door de uitingen die bewindspersonen of partijen doen.

[0:57:53] En ik ben benieuwd, want de grondwet doet ze achteraf.

[0:57:56] Dat is natuurlijk onvoldoende, of de rechter daar uitspraken over laat doen, is onvoldoende.

[0:58:01] Dus ik ben benieuwd hoe u ook binnen het kabinet dat, zoals Henry Bontebal mooi zei,

[0:58:05] rechtsstatelijke ethos gaat waarborgen en hoe u daar ook uw collega's op gaat aanspreken.

[0:58:12] Want ja, de uitspraken zullen misschien niet meer gedaan worden,

[0:58:15] maar de visie daarachter, die blijft natuurlijk wel bestaan.

[0:58:18] Mevrouw Utterman.

[0:58:20] Nou ja, in de ministerraad hebben we daarin een gedeelde verantwoordelijkheid

[0:58:24] en ik zal in ieder geval mezelf meebrengen.

[0:58:26] en mijn democratische ethos en daar zal ik anderen ook op aanspreken

[0:58:32] als ik daar aanleiding toe zie.

[0:58:34] En ik wil gewoon niet negatief beginnen.

[0:58:37] Laat iedereen zijn eigen geluid horen.

[0:58:38] We hebben echt met elkaar afgesproken om binnen de grenzen van de rechtsstaat te blijven.

[0:58:42] Dat staat zwart op wit.

[0:58:44] En dat zullen we gewoon ook doen.

[0:58:48] En ja, ik denk ook dat dat een gedeelde verantwoordelijkheid is.

[0:58:52] niet alleen van het kabinet, maar van de hele politiek, ook van de Kamer.

[0:58:56] Het is ook het samenspel met elkaar waarin we ons democratisch ethos vormgeven.

[0:59:03] En ja, ook in de kabinetten hiervoor zijn natuurlijk dingen gebeurd

[0:59:08] die de rechtsstaat echt wel schade hebben toegebracht.

[0:59:11] We hebben niet voor niks ook recent weer het rapport gezien

[0:59:13] van de gebroken belofte van de rechtsstaat.

[0:59:16] Dus het is niet zo alsof de rechtsstaat nu ineens ingevaard is.

[0:59:19] We moeten met z'n allen veel beter zorgen voor die rechtsstaat.

[0:59:23] Dank u wel. De heer Deen, Eerste PvdA.

[0:59:27] Ja, dank u, voorzitter.

[0:59:29] Mevrouw Uittermark, u gaf aan graag ook vooruit te kijken, te willen kijken.

[0:59:33] Nou, dat doe ik ook graag, dus vandaar deze vraag.

[0:59:36] Als over vier jaar minister Uittermark afzwaait...

[0:59:40] ...wat zijn dan haar belangrijkste wapenfeiten geweest?

[0:59:45] Mevrouw Uittermark.

[0:59:47] Nou, dank. Dat vind ik een mooie vraag.

[0:59:49] Ik hoop dat ik samen met de Kamer heb kunnen komen tot een aantal mooie wetsvoorstellen.

[0:59:57] Ik noemde het net al even.

[0:59:58] Ik wil een constitutionele toetsing afschaffen en een constitutioneel hof opzetten, zodat we

[1:00:02] beter de grondrechten kunnen bewaken van mensen, het invoeren van een nieuw kiesstelsel, zodat er

[1:00:08] meer regiobinding komt tussen kiezer en gekozenen.

[1:00:12] Maar vooral ook, naast die wetgevingsagenda, zou ik echt willen — maar dat ligt niet

[1:00:18] alleen aan mij, maar het ligt aan ons allemaal, dat de vertrouwen van de burger in de politiek

[1:00:24] en in de overheid gewoon is toegenomen.

[1:00:26] En daar spelen een heleboel factoren een rol in.

[1:00:29] Dus ook al doen we met z'n allen ons best, wil niet zeggen dat dat meteen lukt, maar dat

[1:00:33] is wel echt mijn grote intentie en ik hoop dat we daar met elkaar allemaal ons steentje

[1:00:38] aan bij gaan dragen.

[1:00:43] Voorzitter, we hebben in het beoogde regering of de beoogde ministersploeg en staatssecretarissenploeg

[1:00:51] mensen die openlijk hebben aangegeven dat de islamverbanden moeten worden uit Nederland

[1:00:56] en die ook racistische nazi-theorieën hebben gebezigd.

[1:01:00] Die woorden zijn niet teruggenomen, na herhaaldelijke verzoeken ook van de pers.

[1:01:04] Ik ben eigenlijk benieuwd wat mevrouw Uittermark vindt van het feit dat die vreselijke uitspraken

[1:01:09] zijn gedaan, en dat die uitspraken niet worden teruggenomen door de collega's waar zij dagelijks

[1:01:13] mee gaat samenwerken.

[1:01:15] Dank u wel.

[1:01:15] Mevrouw Uittenmark.

[1:01:21] Over uitspraken uit het verleden ga ik nu vanuit mijn rol en positie hier geen waardeoordeel

[1:01:28] uitspreken, maar ik zeg er wel iets anders belangrijks bij.

[1:01:31] Als u goed heeft gelezen de zeven punten in de rechtsstaatverklaring, dan wordt ook de

[1:01:36] islam gewoon gezien als een godsdienst en dat betekent ook dat daar de godsdienstvrijheid

[1:01:41] bijhoort en alle grondrechten die daarbij horen.

[1:01:44] Dus ik zie ook positieve dingen.

[1:01:47] Ik zie ook in het hoofdlijnenakkoord dat er staat dat we daadkrachtig zullen optreden tegen antisemitisme,

[1:01:53] tegen discriminatie, tegen racisme, maar ook tegen moslimhaat.

[1:01:57] Dus mijn antwoord aan u is dat we ook laten kijken naar de dingen die hier positief staan.

[1:02:07] Dank u wel.

[1:02:08] Dank u wel. Mevrouw Rijkovski is aan de beurt, VVD.

[1:02:12] Ja, dank voorzitter. Een vraag aan de heer Sabo als beoogd staatssecretaris Digitale Zaken.

[1:02:18] Aan de ene kant is het natuurlijk een uitdaging om ervoor te zorgen dat digitalisering,

[1:02:23] als het gaat om overheidssystemen bijvoorbeeld, maar ook om het aanwakken van onze economie,

[1:02:28] daar gaan verschillende ministeries over. De Belastingdienst gaat ook weer over haar eigen ICT-systeem.

[1:02:33] Aan de andere kant is het juist ook mooi als een staatssecretaris Digitale Zaken ervoor kan zorgen

[1:02:39] dat er op alle ministeries een beetje op de juiste manier wordt gewerkt op dit thema.

[1:02:44] Hoe gaat u invulling geven dat aan de ene kant ministeries zelfverantwoordelijk zijn

[1:02:48] en aan de andere kant dat we toch een aantal ambities hebben op deze thema's?

[1:02:54] Goeie vraag.

[1:02:56] Inderdaad, ministeries zijn zelfverantwoordelijk voor hun beleid en ook voor de implementatie

[1:03:01] van digitale systemen.

[1:03:03] Dat geldt niet alleen voor de Belastingdienst, maar ook je zorg en andere ministeries.

[1:03:09] Dat is allemaal prima, maar wat ik wel heb aangegeven, ook in het begin...

[1:03:13] ...als het gaat om, zeg maar, standaardisering van beleid...

[1:03:17] ...dat het toch wel prettig zou zijn als het gaat om grote zaken...

[1:03:21] ...zoals onder andere de hele discussie die op dit moment plaatsvindt...

[1:03:24] ...rond de generative AI, maar ook rond cloud, de autonomie, GAIA-X...

[1:03:32] ...voor de kijkers, dat is iets wat in Europa wordt ontwikkeld...

[1:03:37] ...dat niet ieder ministerie en ook lagere overheden hun eigen beleid daarop maken...

[1:03:43] ...maar dat ze duidelijk ook directieven kunnen krijgen centraal...

[1:03:45] ...van, jongens, dit is de lijn die we uit gaan voeren.

[1:03:48] En bijvoorbeeld rond cloud, de autonome cloud, daar is nu een discussie over...

[1:03:52] ...van, ja, moeten we nou een eigen cloud bouwen in Nederland...

[1:03:55] ...of doen we dat met Brussel of doen we dat met Frankrijk...

[1:03:58] en slaan Duitsland en Frankrijk elkaar hersens niet in, omdat ze daarin vooraan wil staan.

[1:04:04] Ja, dat soort discussies moeten we goed voeren.

[1:04:07] En dan moeten we ook in eerste instantie kijken

[1:04:10] over welke gegevens hebben we het eigenlijk over?

[1:04:12] Want je kunt een cloud bouwen hier in Nederland,

[1:04:16] maar hoeveel procent van de overheidsgegevens

[1:04:18] die je beschermt te hebben binnen je eigen cloud?

[1:04:22] Dat is misschien maar een paar procent en misschien is het 95 procent,

[1:04:25] maar daar wil ik ook straks naar kijken hoe dat precies zit,

[1:04:28] kun je gewoon gebruiken ook in een cloud van hyperscalers,

[1:04:31] dus van andere grote internationale bedrijven.

[1:04:35] En natuurlijk moet je goed kijken hoe dat in elkaar samenhangt,

[1:04:38] zodat het op een veilige manier gebeurt.

[1:04:40] Maar we moeten heel goed onze ambitie bepalen wat we precies willen

[1:04:44] en wat daarvoor gemaakt moet worden.

[1:04:47] Een laatste opmerking daarover, het zal niet gratis zijn.

[1:04:49] GESPREKSLEIDER. Dank. Einde ronde drie.

[1:04:53] We hebben lekker tempo erin, daar ben ik blij mee.

[1:04:54] Dus we gaan door naar ronde vier.

[1:04:57] Mevrouw Palma slaat over.

[1:04:59] De vraag laat zij aan collega Siks Dijkstra.

[1:05:02] Mevrouw Chakor, hoe zit het met GroenLinks Partij van de Arbeid?

[1:05:06] Gaat u de vraag stellen over uw collega Katman?

[1:05:10] We zijn even aan het kijken.

[1:05:14] Heeft u nog vragen?

[1:05:17] Ik heb zeker een vraag.

[1:05:19] Ik heb altijd vragen.

[1:05:21] Mevrouw Katman, u komt dan zo aan de beurt.

[1:05:23] Ik ga gewoon het rijtje af en dan komt u zelf aan de beurt.

[1:05:25] Dan sla ik u over, mevrouw Chacor, de heer Eetmans.

[1:05:30] Aan wie? Even kijken.

[1:05:33] Nou, meneer Van Haren. Meneer Van Haren, sorry.

[1:05:37] Premier Rutte zei, het werk als minister is eigenlijk krassen verzamelen.

[1:05:41] Dat zal jullie ook al drieën overkomen, denk ik.

[1:05:45] Dat hoort erbij.

[1:05:47] Er wordt pittig een debat gevoerd.

[1:05:50] Wat is eigenlijk uw wapen daartegen om dat ook niet te laten afleiden van de job die moet worden geklaard?

[1:06:01] Ik kan dat staven met een voorbeeld.

[1:06:06] Ik ben gevraagd door een commissie bijzondere situaties om bij een meneer te komen die zo'n stapel papier op tafel laat liggen.

[1:06:14] Die heel erg boos was op iedereen.

[1:06:18] En ik ben daar bij die man gezeten. Ik zeg me wat je wil, dat gaat niet gebeuren.

[1:06:23] Ik zeg me wat wel kan, dat kan ik je wel uitleggen.

[1:06:28] En ik heb hem even uit laten razen. We hebben met elkaar gekeken wat er wel mogelijk was.

[1:06:33] Hij was niet tevreden, maar hij zei tegen mij van je bent tenminste eerlijk.

[1:06:38] En ik denk dat dat heel belangrijk is.

[1:06:40] Mensen hebben geen mooie verhalen nodig. Mensen hebben duidelijkheid nodig.

[1:06:43] Mensen hebben perspectief nodig.

[1:06:45] En als we dat met elkaar kunnen doen, dan zal die kras die ik hier daarop loop met een beetje commandantklinen wel weer weg te poetsen zijn.

[1:06:54] De heer Vermeer, BBV.

[1:06:56] Ja, dank u wel, voorzitter. Een vraag aan de heer Tsabo.

[1:07:01] Op het gebied van digitale zaken en cybercriminaliteit en dreigingen kijken wij heel vaak naar allerlei staten die wij dan schurkenstaten noemen.

[1:07:13] Maar wat ons betreft moet je daar niet naïef in zijn.

[1:07:16] Er vindt ook heel veel spionage plaats door zeer bevriende landen.

[1:07:20] Of in ieder geval die wij vrienden vinden.

[1:07:24] Hoe kijkt u daar tegenaan?

[1:07:29] Wat is uw basishouding daarin?

[1:07:33] De vraag is of dat bij mij moet worden neergelegd dan wel bij JNV.

[1:07:40] Ik weet dat het gebeurt en iedereen weet dat het gebeurt.

[1:07:44] Als het goed is, is dat hier ook wel in de Kamer besproken.

[1:07:47] Dus het betekent dat je jezelf goed voorbereid moet hebben op dit soort dreigingen.

[1:07:57] Meer kan ik er niet over zeggen.

[1:07:59] Meneer Sneller, D66.

[1:08:00] Dank u wel. Mijn vraag is ook voor de heer Zabo.

[1:08:02] Zoals aangekondigd zijn er dingen die wij moeten weten,

[1:08:05] ...of waarvan het goed is dat we het nu horen, in plaats van er later achter te komen.

[1:08:10] GESPREKSLEIDER DE JONGEREN DOOR ELKAAR

[1:08:12] Ik heb natuurlijk, toen gevraagd werd voor deze positie, gekeken wat ik er allemaal aan het doen was...

[1:08:17] ...die deze post zou kunnen raken.

[1:08:20] Er zijn twee stichtingen, er zijn meer omgevingen waar ik uit stap voor 2 juli...

[1:08:24] ...maar er zijn twee stichtingen die deze portefeuille zou kunnen raken.

[1:08:29] Dat is de stichting Infofilter, het oude Belminitregister, daar stap ik uit...

[1:08:34] en ECP, dat is de Club voor de Informatiesamenleving,

[1:08:36] waar ik vicevoorzitter ben, en daar stap ik ook uit.

[1:08:39] Dank u wel. De heer Van Houwelingen.

[1:08:41] Ja, dank u, voorzitter. Nog één vervolgvraag op dit onderwerp

[1:08:43] waar ik al een tijdje... Ik zie u lachen aan mevrouw Uitermark.

[1:08:46] Maar mevrouw Uitermark zei zojuist van, ja, ik zie niet in

[1:08:48] waarom er hier sprake is van criminalisering.

[1:08:50] Ik zou graag één zin willen voorlezen.

[1:08:52] Die staat op de webpagina van de AUVD

[1:08:53] onder het kopje anti-institutioneel extremisme.

[1:08:56] Door inrichting is één zin.

[1:08:57] Over diverse onderwerpen,

[1:08:58] waaronder corona, stikstof en wereldeconomisch vorm,

[1:09:00] wordt er enige tijd meer desinformatie beschreven vanuit een anti-institutionele hoek.

[1:09:04] Er staat onder het kopje anti-institutioneel extremisme.

[1:09:06] Er is geen krant die dit schrijft.

[1:09:07] Het is de inrichtingendienst waar u straks verantwoordelijk voor bent.

[1:09:10] Als je dit schrijft als inrichtingendienst, dan wordt de kritiek rond die onderwerpen

[1:09:13] door de overheid en door de staat gecriminaliseerd.

[1:09:16] Vanuit het perspectief van de rechtsstaat en vanuit het perspectief van de democratie

[1:09:19] is dat toch heel verontrustend, of niet?

[1:09:22] De vraag tegenwoordig, mevrouw Uttermark.

[1:09:25] Nou, ik denk dat ik net al duidelijk was, maar ik hoor wel uw zorgen en die neem ik wel mee.

[1:09:33] Dus ik zal met die ogen goed in de gaten houden wat uw zorg is en dan zal ik me daar straks een oordeel over vormen.

[1:09:40] En als ik dan minister word, kom dan vooral bij me terug met alle schriftelijke vragen die u stellen wilt.

[1:09:47] Kijk aan.

[1:09:49] De heer Das.

[1:09:50] Dank. Een vraag aan de heer Zabo over kunstmatige intelligentie.

[1:09:56] Kunstmatige intelligentie gaat natuurlijk een enorme impact hebben op de arbeidsmarkt,

[1:10:00] op onderwijs, op zorg, op verschillende terreinen.

[1:10:03] U zult daar dadelijk in uw rol als staatssecretaris verantwoordelijk voor zijn,

[1:10:06] om ook te zorgen dat andere ministeries hier wel mee aan de slag gaan.

[1:10:09] Het IMF heeft deze week nog gewaarschuwd voor de gevolgen daarvan.

[1:10:12] Het vorige kabinet zei, bij monden van Rutte,

[1:10:15] Er is veel bureaucratie waar we mee aan de slag moeten

[1:10:17] als elk ministerie daarnaar moet kijken.

[1:10:19] Dus mijn vraag is, hoe gaat u ervoor zorgen

[1:10:20] dat ook andere ministeries dit serieus oppakken?

[1:10:24] MINISTER DE JONGE.

[1:10:24] De heer Zijbel.

[1:10:26] DE HEER ZIJBEL.

[1:10:27] Ik ga in ieder geval met ze in gesprek.

[1:10:31] Ik zal me in ieder geval bij hun voorstellen wie ik ben,

[1:10:34] dat ik ook uit de digitaliseringsomgeving kom

[1:10:36] en dat ik dit soort onderwerpen buitengewoon serieus neem

[1:10:39] en dat ik daar ook een positie in heb

[1:10:43] waarbij ik constant met ze in gesprek blijf,

[1:10:45] ...dat we geen rare dingen doen, dat we ons houden aan de regelgeving...

[1:10:50] ...en ook de wetgeving hier in Nederland.

[1:10:54] En hoe we dat verder gaan invullen, dat ga ik de komende weken verder bepalen.

[1:10:59] Maar het is voor mij een heel belangrijk onderwerp.

[1:11:01] Tegelijkertijd is het ook zo dat als je kijkt naar dienstverlening...

[1:11:04] ...naar burgers en bedrijven, zul je toch met AI aan de slag moeten gaan.

[1:11:08] Aan de voorkant, als een burger of een bedrijf belt voor een vraag...

[1:11:12] ...kun je AI inzetten.

[1:11:13] Maar ook tijdens het proces, als het gaat om het voorkomen van fraude.

[1:11:18] Als het gaat om andere analyses die je kunt plegen, zodat je de burger of een bedrijf

[1:11:22] het beste kunt bedienen.

[1:11:23] Dus het gaat in al onze haarvaten van onze uitvoeringsprocessen zitten de komende jaren.

[1:11:28] En vandaar dat ik dit top of mind heb.

[1:11:32] Dank u wel.

[1:11:33] De heer Deen, PVV.

[1:11:35] Ja, dank u wel.

[1:11:36] Ja, ook de heer Tsabo, u gaf zojuist in uw presentatie aan dat het rapport de Belgen

[1:11:42] voorbij nog steeds actueel is. Wat vindt u nou uit dat rapport het belangrijkste kernpunt?

[1:11:52] Ik ga niet roepen dat het een briljant rapport is, want ik heb het zelf geschreven.

[1:11:58] Maar het belangrijkste kernpunt bij de Belgen namelijk, al in de jaren 90 was,

[1:12:04] van hoe kan een burger het best de overheid benaderen? En dan hebben we het over onderwerpen

[1:12:10] als identificatie, authenticatie, allemaal moeilijke begrippen.

[1:12:15] En dat hebben ze daar heel erg vereenvoudigd met een pasje.

[1:12:18] En daarmee kun je gewoon met je pasje, toen nog,

[1:12:20] dat is nu waarschijnlijk achterhaald, een pasje,

[1:12:22] nu doe je dingen via je mobiel, kun je op een nette manier aangeven

[1:12:25] als je bij de overheid binnenkomt, bij een bepaalde instantie, wie je bent.

[1:12:28] Maar nog belangrijker is dat als je binnen bent,

[1:12:32] de overheid aan de andere achterkant, bij de uitvoeringsprocessen,

[1:12:35] precies ziet inderdaad ook wat je zou kunnen doen voor zo'n burger.

[1:12:40] En ja, die houding, daar kom ik weer terug op wat ik eerder heb gezegd,

[1:12:44] die kun je alleen maar werkstelligen als je als overheid,

[1:12:47] als je iets wil voor een burger of bedrijf,

[1:12:48] eerst op de stoel gaat zitten van een burger of bedrijf.

[1:12:51] Van waar zit die mee? In welk proces zit die?

[1:12:53] En vervolgens ga je pas je systemen bouwen.

[1:12:56] Dank u wel. De heer Ergin, namens DENK.

[1:13:02] Ja, voorzitter, dat politiek mensenwerk is, dat is inmiddels bekend.

[1:13:06] En we hebben ook bij de vorige regering gezien

[1:13:09] Ik denk dat als dat schwoeng, als dat teamgevoel niet goed plaatsvindt,

[1:13:16] dat er dan eigenlijk eerder een haperend motor ontstaat dan een motor wat problemen oplost.

[1:13:22] En mijn vraag aan mevrouw Uittermark is, gezien de uitspraken die bijvoorbeeld gaan over het

[1:13:27] verheerlijke, het uitverspreiden van racistische en nazi-theorieën van haar toekomstige collega's.

[1:13:33] Heeft ze het gevoel van, joh, dit is een goed gevoel, een schwoeng, ik heb hier lekker zin

[1:13:38] om hiermee aan de slag te gaan met dit team?

[1:13:40] Uw vraag is helder.

[1:13:41] Mevrouw Uiterman.

[1:13:44] Nou, ik sta hier met goede moed en ik kijk positief naar wat we met elkaar kunnen gaan neerzetten.

[1:13:53] Er staat gewoon een mooi hoofdlijnenakkoord, keiharde afspraken over die rechtsstaat.

[1:13:58] Dus ik begin er met goede moed aan.

[1:14:02] Maar ik ben ook een kritisch iemand, dus zeker daar waar ik kritisch zal moeten zijn, zal ik het ook doen.

[1:14:07] Maar ik sta nu wel in een constructief, kritische stand.

[1:14:12] En dat is ook... Ik ga toch weer even terug naar die basislijn.

[1:14:15] Mensen hebben er het beeld maar over, maar ik vraag me af hoeveel mensen lezen hem nou echt.

[1:14:18] Er staan echt hele belangrijke dingen in. Dit staat er ook in.

[1:14:21] Dat we met elkaar gaan werken aan een positief, bestuurlijk klimaat...

[1:14:26] ...en dat we daar een constructieve houding in zullen hebben.

[1:14:30] En als ik die houding in mijzelf niet had gevoeld, had ik hier vandaag niet gezeten.

[1:14:36] Dus natuurlijk is het een proces geweest om hier naartoe te komen.

[1:14:40] Dat heb ik ook in mijn motivatiebrief geschreven.

[1:14:43] Ik denk dat de stem van Nederland is geweest op 22 november.

[1:14:47] Wij willen verandering.

[1:14:48] Wij willen dat het anders is dan dat het de afgelopen jaren is geweest.

[1:14:52] Verschillende partijen geven op een andere manier vorm aan die verandering.

[1:14:58] Het is nu gewoon een hele grote uitdaging om met elkaar te kijken hoe we op een verantwoorde

[1:15:04] ...die verandering waar Nederland echt op zit te wachten, vormgeven.

[1:15:07] En ja, daar loop ik niet voor weg. Ik denk dat we dat met elkaar moeten durven.

[1:15:12] En dat is in ieder geval voor mij waarom ik de stap heb gezet...

[1:15:14] ...dat ik vind dat we dit met elkaar moeten durven doen.

[1:15:17] En op het moment dat de positieve grondhouding die ik heb...

[1:15:20] ...gaat omslaan naar iets negatiefs, dan zult u het snel genoeg merken.

[1:15:26] Dank u wel. De heer Siks-Dijkstra, Nieuwsjaar.

[1:15:29] Dank, voorzitter. Een vraag aan mevrouw Uittermark.

[1:15:31] Wat ik treffend vond in haar inleiding was de uitspraak...

[1:15:35] ...de burger is geen klant van de overheid.

[1:15:37] En wat ze ook in de motivatiebrief aangeeft, is dat zij heeft gezien...

[1:15:40] ...dat de overheid zakelijker en afstandelijker is geworden...

[1:15:43] ...en dat mensen ervaren dat ze niet gezien en gehoord worden door die overheid.

[1:15:47] Mijn vraag is hoe wil zij in haar termijn concreet gaan bouwen aan een overheid...

[1:15:51] ...die weer benaderbaarder en transparanter richting de burger wordt?

[1:15:54] Vrouw Uitermark.

[1:15:56] Ik denk dat we daar echt een heleboel dingen voor moeten gaan doen.

[1:15:59] ...maar heel concreet, bijvoorbeeld vind ik dat in brieven die de overheid schrijft naar onze burgers...

[1:16:03] ...dat daar gewoon altijd een contactpersoon bij moet staan of in ieder geval een telefoonnummer...

[1:16:08] ...of iets waar de overheid mee benadebaar is.

[1:16:11] Maar het zit natuurlijk in heel veel meer dingen.

[1:16:13] En ik vind het zelf ook heel belangrijk dat bij besluitvorming die we gaan inrichten met elkaar...

[1:16:19] ...dat we zoveel mogelijk de voorkant al meteen betrekken.

[1:16:23] Dus niet vanuit zo meteen de turfmarkt dingen bedenken en die dan uitrollen over het land...

[1:16:28] gewoon echt kijken naar de mensen in het land, praktijkprofessionals, ervaringen van burgers

[1:16:33] laten meetellen, al bij het ontwerpen van beleid en wetgeving.

[1:16:40] Dank u.

[1:16:41] Mevrouw Katman, Politieke Partij van de Armen.

[1:16:42] Dank u, voorzitter.

[1:16:43] Ik heb een vraag wederom aan de heer Tsabo over het deel van zijn portefeuille dat over

[1:16:48] digitale zaken gaat.

[1:16:49] De overheid geeft 2,7 miljard uit aan consultants en inhuur, waarvan u 17 jaar heeft gewerkt

[1:16:57] bij de hofleverancier van de IT-projecten.

[1:17:01] En ik ben ongelooflijk blij dat het hoofdlijn na kort overtoek opgenomen

[1:17:04] dat hier paal en perka gesteld moet worden.

[1:17:06] En ik kijk ook uit naar om die uitdaging te bewaken.

[1:17:10] Maar hoe gaat u dat doen?

[1:17:11] Zeventien jaar, dat is nogal wat.

[1:17:13] En u bent dus niet alleen uit het nest gevlogen,

[1:17:15] maar moet eigenlijk ook een groot deel van de financiële voeding nu gaan afknijpen.

[1:17:20] En ik kan me ook namelijk voorstellen als u op uw verjaardag staat,

[1:17:24] dat is de Capgemini-netwerkevent.

[1:17:26] Uw vader is wel naar vaste overheidsgedachten.

[1:17:29] We hebben een norm, dat is de Roemen-norm.

[1:17:32] Daar zullen we ons ook vanuit de overheid aan moeten houden.

[1:17:36] Er kunnen situaties zijn waar je extra mensen nodig hebt...

[1:17:39] ...waar misschien nog hier en daar wat mensen extra moeten worden ingehuurd.

[1:17:42] Maar wat nog belangrijker is, dat is dat wat mij betreft...

[1:17:46] ...en niet alleen wat mij betreft, maar ik zie het ook in andere stukken terug...

[1:17:49] ...de discussie moet worden gevoerd van waar gaan we heen met digitalisering.

[1:17:53] Wat betekent digitalisering voor de overheid over tien jaar?

[1:17:57] Niet over één of twee jaar, want dan blijf je gewoon hetzelfde doen, maar met meer mensen.

[1:18:01] Maar wat betekent het over tien jaar?

[1:18:03] En welke keuzes maak je als overheid, welke type mensen, welke functies je in je eigen

[1:18:08] functiehuis wil hebben?

[1:18:10] En ik heb best wel vaak ook tot nu toe discussies gevoerd van waarom is het nodig dat overheden

[1:18:15] Java-specialisten vastinhuren of andere specialisten die hier ook uit het bedrijfsleven binnen zou

[1:18:23] Ik denk dat het heel belangrijk is dat vanuit de overheid men goed moet weten

[1:18:27] hoe breng je een project naar de markt en hoe stuur je een leverancier aan.

[1:18:33] En wat betekent AI, waar we het daarnet over hebben gehad,

[1:18:36] en welke cloudexpertise heb je nodig?

[1:18:38] En die discussie moet je publiek, privaatelijk gewoon samenvoeren

[1:18:42] om te kijken, want de resources zijn schaars,

[1:18:45] niet alleen binnen de overheid, maar ook buiten de overheid,

[1:18:48] om te kijken welke expertise, niet nu, maar je de komende jaren nodig hebt

[1:18:52] ...en welke functies je bij de overheid in wil huren om zo goed mogelijk je systemen te kunnen implementeren...

[1:18:58] ...en zo goed mogelijk de discussies over alle zaken die erbij komen met de leveranciers kunt voeren.

[1:19:05] Dus dat betekent dus mogelijk, als we terugkijken, als de vraag wordt gesteld wat wil je bereiken...

[1:19:10] ...als je terugkijkt over een aantal jaren, dat misschien hele andere type IT-gerelateerde personen...

[1:19:16] ...binnen de Nederlandse overheid rondlopen dan nu.

[1:19:19] Misschien minder Jaffane of minder koppelspecialisten als die er nog zijn.

[1:19:23] Er zijn er trouwens steeds minder, heb ik begrepen.

[1:19:27] Maar andere expertise, waardoor de overheids- en dienstverlening...

[1:19:30] richting burgers en bedrijven nog beter kan leveren.

[1:19:34] Dank u wel.

[1:19:35] Wie mag ik het woord geven namens de VVD? De heer Meulenkamp.

[1:19:38] Een vraag aan mevrouw Uittermark.

[1:19:40] Wat is de visie van de minister op de samenwerking met gemeenten...

[1:19:43] en andere mede-overheden?

[1:19:45] Ook als we kijken naar de uitwerking van het hoofdlijnakkoord.

[1:19:49] Ik vind het samenspel met de gemeenten ontzettend belangrijk.

[1:19:53] Dus rijksoverheid en gemeente vind ik ontzettend belangrijk, want als we de doelstelling van het

[1:20:00] hoofdlijnenakkoord willen vertalen naar de praktijk, dan hebben we die gemeenten heel hard nodig.

[1:20:05] Ik vind gemeentelijke autonomie ook belangrijk, maar dat betekent ook dat gemeentes keuzes zullen

[1:20:12] moeten maken.

[1:20:14] Dus ik denk dat we met elkaar een fundamentele discussie aan moeten gaan over de balans in taken en middelen.

[1:20:23] Er zijn natuurlijk ook zorgen bij de gemeenten. Die hoor ik ook.

[1:20:26] Die zijn ook al bij mij op de lijn gekomen.

[1:20:28] Ik heb wethouders gesproken in kleine gemeenten, middelgrote gemeenten.

[1:20:33] Ik heb ook al gesproken met mevrouw Dijksma, de voorzitter van de VNG.

[1:20:37] Ik zal beginnen met luisteren.

[1:20:39] Maar het samenspel met de gemeenten vind ik ontzettend belangrijk.

[1:20:44] Dank u wel, dat was ronde 4.

[1:20:46] Veertig vragen verder.

[1:20:48] Ik kijk even naar de leden of er nog vragen over zijn.

[1:20:51] Oh, ik zie heel veel vingers.

[1:20:52] Nou, dat kijken ze aan.

[1:20:54] We gaan nog niet richting de afronding, zie ik.

[1:20:56] Als u voorzitter krijg ik altijd even goed of er nog behoefte is.

[1:21:00] Dan gaan we gewoon naar ronde 5.

[1:21:03] Ik wil mevrouw Palmen het woord geven.

[1:21:06] Dank u wel, voorzitter.

[1:21:07] Dit keer wil ik een vraag stellen aan de beoogd staatssecretaris voor Digitale Zaken.

[1:21:12] Uw departement heeft hele belangrijke maatschappelijke opgaven,

[1:21:16] waaronder een waardig gedreven digitale samenleving.

[1:21:21] En mijn concrete vraag is hoe gaat u AI met name inzetten

[1:21:25] specifiek op het thema bestaanszekerheid?

[1:21:29] Hoe gaat u dat vormgeven? Dank u wel.

[1:21:32] Die vraag is dusdanig ingewikkeld dat ik in ieder geval als antwoord kan geven

[1:21:38] dat ik hier goed over ga nadenken.

[1:21:43] Een van de eerste dingen wordt ook de komende tijd waarop ik met de ambtenaren over die discussie ga.

[1:21:50] Dank u wel.

[1:21:52] Mevrouw Schoordening.

[1:21:53] Dank, voorzitter.

[1:21:55] Mijn vraag is richting mevrouw Uittermark.

[1:21:58] Zij gaf eerder aan van verandering geeft schuring, zonder wrijving geen glans.

[1:22:04] Wat ook schuurt is de representativiteit.

[1:22:09] Ja, dat is een moeilijke woordtoets.

[1:22:10] Die wordt aangescherpt.

[1:22:12] Mijn vraag is hoe zij de transparantie en democratische controle hierop gaan waarborgen.

[1:22:18] Vindt zij dat dit de rechtpositie van de maatschappelijke organisaties in het publieke

[1:22:22] debat versterkt of dat het verzwakt?

[1:22:25] Stiekem twee vragen.

[1:22:27] De vrouw uit de Markt.

[1:22:29] Dit gaat over het stellen van representativiteitseisen aan belangenorganisaties waar u op doelt.

[1:22:37] Ik denk dat we daar zorgvuldig naar moeten kijken.

[1:22:39] Het is een interessant vraagstuk.

[1:22:45] Maar de toegang tot het recht moet er altijd blijven.

[1:22:48] Maar we kunnen, en ik denk ook moeten,

[1:22:51] kijken naar de representativiteit van een organisatie.

[1:22:56] En ik heb daar nu niet een omlijnd antwoord op.

[1:22:59] Daar zullen we echt beter op moeten studeren.

[1:23:04] GESPREKSLEIDER Danku. De heer Eerdmans, u bent weer.

[1:23:06] Dan ben ik weer.

[1:23:09] Nog een vraag aan mevrouw Uittenmark.

[1:23:10] Over de naslag, de screening van kandidaat en bewindspersonen, is wat gedoe geweest.

[1:23:17] Ik kan zeggen dat dat niet heel in rustig vaarwater is gegaan.

[1:23:21] Is er reden voor u om te zeggen dat die naslag, die screening door de AIVD van kandidaat en bewindspersonen

[1:23:25] moet op de helling of daar moeten dingen veranderen of niet?

[1:23:31] Ik heb me voorgenomen om in de politiek altijd eerlijk te zijn en zorgvuldig.

[1:23:37] Ik vind dit zo'n vraag met zoveel kanten dat ik daar nu ook geen antwoord op ga geven.

[1:23:44] Dat is niet flauw bedoeld, maar dat is omdat hier heel veel aspecten aan zitten.

[1:23:49] Er zijn meerdere dingen nieuw, ook de volgorde waarin het nu is gegaan, waardoor er meer

[1:23:54] wetenschap is van de gevolgen van zo'n uitkomst uit de naslag.

[1:23:59] Voorheen is dat misschien ook voorgekomen, we hebben dat minder geweten.

[1:24:02] Dus dit biedt ook wel een nieuw aanknopingspunt om hier serieus naar te kijken.

[1:24:07] En dat zal ik doen.

[1:24:09] En ik zal er ook op terugkomen als ik uw minister mag worden.

[1:24:13] Dan denk ik dat dit een belangrijk onderwerp is om op een later moment nog een keer met elkaar te bespreken.

[1:24:18] Ja, ik hoor het mij bijna toezeggen, maar wat doen we hier vandaag niet aan aan toezegging?

[1:24:22] De heer Vermeer, gaat uw gang.

[1:24:23] Ja, dank u wel, voorzitter. Ik heb nog een vraag aan de heer Tsabo.

[1:24:29] Ik weet niet helemaal precies hoe het gegaan is, maar ik zou graag willen weten...

[1:24:34] wat zijn eerste gedachte was toen hij benaderd werd door de heer Wilders voor deze functie.

[1:24:40] En als dat telefonisch was, hoe kon de heer Wilders zeker weten dat hij de heer Tsabo om de lijn had?

[1:24:46] En welke controlevraag heeft hij daarover gesteld?

[1:24:51] U snapt natuurlijk wel dat u de volgende ronde nu een beurt moet wachten met twee vragen.

[1:24:57] Ja, bij dit soort vragen, voorzitter, heb ik natuurlijk geen actieve herinnering.

[1:25:01] Maar, nee, alle gekheid op een stokje.

[1:25:04] Ik ben persoonlijk benaderd niet via de telefoon.

[1:25:07] Dus op dat laatste deel van uw vraag hoef ik geen antwoord te geven.

[1:25:12] En toen ik benaderd werd, had ik wel zoiets van, oh, en heb ik ook aangegeven.

[1:25:18] want dat ik daar even over na moest denken en dat heb ik ook zorgvuldig gedaan.

[1:25:24] Maar deze positie, ja, die is volgens mij fantastisch die ik mag invullen.

[1:25:29] Dank u.

[1:25:30] Heer Sneller.

[1:25:31] Dank u wel.

[1:25:32] En ja, de rechtsstaatsverklaring is altijd bij ons, zeg ik tegen mevrouw Uttermark.

[1:25:36] Mijn vraag is voor de heer Van Marum en eigenlijk dezelfde als ik aan de andere twee kandidaten stel.

[1:25:41] En zij gaven antwoorden die voornamelijk in de sfeer van de belangen en functies zaten.

[1:25:46] maar ik bedoelde hem ook breder, zijn er dingen uit het verleden waarvan het goed is dat we het nu weten

[1:25:51] in plaats van er later achter te komen.

[1:25:53] Dank u, de heer Van Maaren.

[1:25:55] Nou, dat betekent niet op mijn zakelijke afhankelijkheid, maar in mijn zakelijke projecten die ik heb lopen

[1:26:03] op het gebied van mijnbouw, uitvaart en foundaties.

[1:26:07] Dat stop ik allemaal.

[1:26:09] Ik heb nog wat afhandelingen in mijnbouwschade, wat op een goede manier met de landsadvocaat afgehecht wordt.

[1:26:15] En die zaken die ik privé gemeld heb daar, die zijn gewoon bekend bij de mensen waar ik dat gemeld heb.

[1:26:22] Dank u.

[1:26:23] Heer Van Houwelingen.

[1:26:24] Ja, een vraag voor de heer Sabo.

[1:26:26] Als beoogd staatssecretaris van Digitale Zaken heeft digitalisering natuurlijk iets wat u heel bol voor staat, dat snap ik.

[1:26:31] Maar tot nog even mijn vraag.

[1:26:34] Digitalisering betekent denk ik ook dat overal meer en meer macht krijgt.

[1:26:37] Er zijn veel burgers die daar ook bezorgd over zijn.

[1:26:40] Bijvoorbeeld burgers die in principe geen digidee willen gebruiken daarom.

[1:26:43] En nou is mijn vraag aan de heer Sabo.

[1:26:45] Ziet u die schaduwkanten, ziet u die zorgen...

[1:26:47] ...en is dat iets waar in het beleid wellicht ook nog rekening mee wordt gehouden?

[1:26:51] De heer Sabo.

[1:26:52] Dit vind ik een hele goede vraag in de zin van dat onze maatschappij aan het veranderen is.

[1:26:59] Er zijn steeds meer, of zijn het nog steeds heel veel mensen die redelijk digibeet zijn.

[1:27:05] We hebben te maken met vergrijzing.

[1:27:07] We hebben te maken met mensen met dementie.

[1:27:10] We hebben te maken met AI, waarbij je nu opgebeld kan worden met de stem van je zoon of dochter,

[1:27:16] waarvan je denkt, oké, die is het.

[1:27:18] Vroeger kreeg je geen sms'je of je geld over wilde maken, mam in plaats van mama.

[1:27:23] Dus die dingen die komen er allemaal aan.

[1:27:26] En dat zal, laat ik heel eerlijk zijn, dat was altijd bij mij al in mijn werk ook een hoge prioriteit,

[1:27:30] om hier goed naar te kijken.

[1:27:31] Dat zal in deze nieuwe functie ook een hoge prioriteit blijven.

[1:27:34] Dank u wel.

[1:27:36] De heer Dassen.

[1:27:37] Dank.

[1:27:38] Een vraag aan mevrouw Uittermark.

[1:27:40] De afgelopen jaren is natuurlijk veel te doen geweest ook over het Wet Open Overheid,

[1:27:43] stukken die zwart gelakt werden.

[1:27:46] De rechter heeft daar deze week ook een uitspraak over gedaan, waarin werd gesproken over tegenzin

[1:27:51] en wijgerachtigheid, grenzen en de weerstand bij algemene zaken en binnenlandse zaken.

[1:27:54] Nou, binnenlandse zaken is de hoeder van de Wet Open Overheid, dus ik was benieuwd hoe

[1:28:00] mevrouw Uittermark hiermee omgaat en wat haar visie hierop is.

[1:28:04] Ook omdat het in het coalitieakkoord nog niet heel duidelijk is.

[1:28:08] Dank u.

[1:28:08] Mevrouw Uitermark.

[1:28:12] Op dit moment ligt de wet Open Overheid onder de verantwoordelijkheid van de staatssecretaris.

[1:28:17] Wij zullen er met elkaar over spreken in de Constituerende Raad of dat zo blijft of dat

[1:28:22] dat weer teruggaat naar de minister.

[1:28:26] In het hoofdlijnenakkoord staat ook dat we de wet Open Overheid gaan evalueren.

[1:28:30] Ik denk dat dit hele belangrijke aanknopingspunten zijn.

[1:28:35] Als dit het beeld is dat ontstaat, dan zal dat zeker in die evaluatie goed moeten worden meegenomen.

[1:28:40] Ik denk, zoals mevrouw Palma ook recent in een tijdschrift van Binnenlands Bestuur heeft aangegeven,

[1:28:47] dat daar ook een cultuuromslag voor nodig is.

[1:28:50] Maar dit is natuurlijk iets wat eerst een evaluatie behoeft en waar wij dan met elkaar in het kabinet

[1:28:58] moeten bekijken hoe dat verder moet.

[1:29:01] Maar ik ben zelf van de lijn zoals mevrouw Palmen heeft aangegeven

[1:29:05] dat we zoveel mogelijk openbaarheid moeten betrachten.

[1:29:09] Dus het lijkt daarop alsof daar echt nog een uitdaging ligt.

[1:29:14] Dank u wel.

[1:29:16] Dan ga ik eerst naar de heer Egging van DENK.

[1:29:19] Mijn vraag is aan de heer Sabo.

[1:29:22] De rechtsstaatsverklaring bestaat uit zeven onderdelen.

[1:29:25] Zou de heer Sabo daar drie of vier van kunnen noemen?

[1:29:29] De heer Sabo.

[1:29:30] Weet u, vroeger is ooit eens aan Wim Kok gevraagd...

[1:29:32] ...wat kost een heel wit gesneden?

[1:29:34] En daar had hij geen antwoord op.

[1:29:36] En ik heb in ieder geval besloten om dit soort vragen geen antwoord te geven.

[1:29:38] Het is niet erg vies.

[1:29:39] Dank u wel.

[1:29:40] De heer Van Haasen, namens de PVV.

[1:29:43] Ja, bedankt voorzitter.

[1:29:44] Ja, ik heb ook een vraag aan de heer Sabo.

[1:29:47] Van de week stond er een artikel in het Parool...

[1:29:50] ...waarin stond dat het Caridisch deel van ons Koninkrijk...

[1:29:53] ...in slechte handen was bij de PVV.

[1:29:54] Ik deel die mening natuurlijk niet.

[1:29:56] Ik heb deze portefeuille een half jaar onder mijn.

[1:29:58] en hoede en zie je hele goede ontwikkeling.

[1:30:02] Maar deze vraag leeft ook erg op de eilanden.

[1:30:07] Dus mijn vraag is eigenlijk...

[1:30:09] En u heeft van de week in een interview gezegd...

[1:30:11] ...ik kijk uit naar de bezoeken en de wijze waarop ik bij kan dragen...

[1:30:15] ...aan de verdere ontwikkeling van de eilanden.

[1:30:18] Hoe wilt u een vertrouwensrelatie op gaan bouwen met de eilanden...

[1:30:21] ...en ziet u dat ook in combinatie met digitale zaken...

[1:30:24] ...daar er op verschillende eilanden slechte connectiviteit is met het internet.

[1:30:28] Dank u wel. Heer Sabo.

[1:30:30] Als we kijken naar de beleidsdocumenten van Binnenlandse Zaken...

[1:30:33] ...is digitalisering al een onderdeel richting Koningsdijkse relaties.

[1:30:38] En als het gaat om de verstandhouding...

[1:30:40] ...die is volgens mij ook onder de laatste staatssecretaris Prima geweest.

[1:30:44] En wat mij betreft zetten we die verstandhouding ook voort.

[1:30:49] Gaan we kijken. De heer Sijks-Dijkstra.

[1:30:51] Dank, voorzitter. Nog een vraag aan de heer Sabo.

[1:30:54] In het verleden is door bijvoorbeeld inzet van algoritmes door de overheid

[1:30:59] omtrendt risicoprofielen en dergelijke, zijn nog wel eens de grondrechten van

[1:31:03] burgers in het gedrang gekomen. Zeker daar waar het raakt aan de eerbiediging van de

[1:31:06] persoonlijke levenssfeer of gelijke behandeling.

[1:31:09] Wat is de visie van de heer Sabo op dit vraagstuk?

[1:31:12] De heer Sabo.

[1:31:14] De visie is een lang verhaal. Dus ik hou het gewoon kort. Dat soort dingen mogen niet gebeuren.

[1:31:21] We hebben wat voorbeelden gehad, inderdaad, vanuit het verleden.

[1:31:26] Werktechnisch ben ik er zelf ook mee bezig geweest.

[1:31:29] Dus het staat voor op mijn netvlies om zo zorgvuldig mogelijk met dit soort zaken om te gaan.

[1:31:34] En dat meen ik echt heel serieus, vanuit de overheidsperspectief.

[1:31:38] Dank u wel.

[1:31:40] Mevrouw Rijkhofsky van de VVD.

[1:31:43] Ja, dank voorzitter.

[1:31:44] En ook fijn om te zien dat deze hoorzitting en geen circus is geworden, maar ook niet tergend saai.

[1:31:49] Dus ik hoop dat dat ook goed is voor het vertrouwen in de politiek breder.

[1:31:53] Dan nog een serieuze vraag aan de heer Sabo...

[1:31:56] als kandidaat Bewindspersoon voor Digitale Zaken.

[1:32:00] Er wordt veel digitaal vlak als het gaat om wetgeving nu geregeld in Europa.

[1:32:04] Ik denk dat dat ook verstandig is, want als Nederland kan je wat minder...

[1:32:08] zeker tegen Big Tech en sociale media.

[1:32:10] Aan de andere kant wil je ook als land zoveel mogelijk zelfsturing kunnen houden...

[1:32:14] als het gaat om wat wel niet mag online.

[1:32:17] Hoe ziet de heer Sabo deze spanning en gaat hij ervoor zorgen dat we wel dingen kunnen

[1:32:21] regelen, maar ook controle kunnen houden?

[1:32:25] Ik kom van buiten, mevrouw Rijkhofsky, dus we hebben niet helemaal ingevoerd dagelijks

[1:32:30] met de verhoudingen Europa en Nederland op dit soort domeinen.

[1:32:35] Dit zal ook gewoon een van de eerste dingen zijn als ik met mijn ambtenaren in gesprek

[1:32:39] ga om hier verder over te praten.

[1:32:42] Mijn fractie heeft ook geen vragen meer vanaf dit punt.

[1:32:45] Helder.

[1:32:48] Dan kijk ik even...

[1:32:49] Er zijn nog vragen, denk ik.

[1:32:50] Ik zie de heer Van Houwelingen nog.

[1:32:52] Dan gaan we gewoon weer aan de volgende vraagronde beginnen.

[1:32:55] Mevrouw Palmen.

[1:32:57] Dank u wel, voorzitter.

[1:32:59] Dit keer weer een vraag aan mevrouw Uittermark

[1:33:01] als beoogd bewindspersoon

[1:33:03] van Binnenlandse Zaken.

[1:33:05] Een van de belangrijke maatschappelijke opgaven

[1:33:07] is een grenzeloos

[1:33:08] samenwerkende overheid.

[1:33:11] Hoe gaat uw

[1:33:13] directoraat, ambtenaar en organisatie hier specifiek invulling aan geven?

[1:33:18] Hoe gaat u dat nadag concretiseren?

[1:33:22] Wat moet ik daarbij voor ogen zien?

[1:33:25] Hoe ziet u de samenwerking met de andere departementen?

[1:33:30] Ik denk dat op een aantal onderwerpen juist een departement-overstijgende aanpak heel

[1:33:36] erg belangrijk is.

[1:33:37] Bijvoorbeeld als we kijken naar de regiodeals die nu in de laatste tranche zometeen komen,

[1:33:44] dan denk ik dat die regiodeals moeten worden doorontwikkeld naar een regiodeals 2.0,

[1:33:52] waar we ook veel meer moeten kijken naar een strategische investeringsagenda,

[1:33:57] breed en integraal.

[1:33:58] En dat is nou precies zo'n voorbeeld waarvan ik me voorstel

[1:34:01] dat we daar ook actief, op een nieuwe manier,

[1:34:07] departementoverstijgend mee om zullen gaan.

[1:34:09] Maar nogmaals, het kan ook niet op de zaken vooruitlopen.

[1:34:13] Dus dit zal echt nog onderwerp van gesprek zijn de komende acht weken.

[1:34:17] Dank u wel. Mevrouw Jacor.

[1:34:19] Dank, voorzitter. Ik heb een vraag voor de heer Van Marem.

[1:34:23] We zijn beide Groningers, hart op de tong, kan ik wel zeggen.

[1:34:31] U heeft ook verteld dat u gesproken heeft met gemeenten.

[1:34:37] Dan heeft u volgens mij vast ook wel gehoord de zorgen waar ze mee kampen met betrekking

[1:34:42] tot de financiële situatie van heel veel gemeenten, refijnjaar.

[1:34:47] Mijn vraag is welke actie gaat u ondernemen hierop en hoe neemt u ook de eilanden hiermee?

[1:35:01] De financiële zorgen van de gemeenten zijn natuurlijk ook met de gemeentefondsen verbonden.

[1:35:07] Wat ze daar krijgen, dat ligt niet in mijn portefeuille.

[1:35:11] Waar ik wel mee te maken heb, is dat wij te maken hebben met gemeenten die ook tekorten hebben

[1:35:15] ten gevolge van de aardbevingsellende in de mijnbouwschade.

[1:35:19] En dat gaat breder dan alleen maar aardbevingsschade.

[1:35:21] Daar heb je ook met zoutwinning grootschalige waterontbrekkingen.

[1:35:24] Dus ja, dat zouden we zeker serieus moeten nemen, maar het moet niet zo zijn

[1:35:28] dat dit een potje wordt om de tekorten van een gemeentefonds op te vullen.

[1:35:35] Dank u.

[1:35:36] De heer Eerdmans.

[1:35:38] Een vraag aan mevrouw Uittermark.

[1:35:43] Maar ik kan ook aan meneer Sabo, maar dat is eigenlijk...

[1:35:47] Daar gaat u over, hè?

[1:35:49] Nou, doe maar, mevrouw Uittermark.

[1:35:52] Bereikbaarheid van de overheid vergroten.

[1:35:54] Hoe kan dat als je 22 procent gaat bezuinigen op het ambtelijk apparaat?

[1:35:58] Noor Huygen.

[1:36:02] De bezuiniging op het ambtelijk apparaat heeft te maken met de groei van het ambtelijk apparaat.

[1:36:09] Laat ik daarmee beginnen.

[1:36:10] De afgelopen vijf, zes jaar is dat met 22 procent gegroeid.

[1:36:18] Dus ik denk dat daar ook al een stukje van het antwoord in zit.

[1:36:22] de bereikbare overheid heeft niet per se te maken met hoe wij straks uitvoering zullen geven

[1:36:31] aan deze belangrijke en ingewikkelde taakstelling.

[1:36:34] Dat vergt keuzes en een bereikbare overheid staat voor mij voorop.

[1:36:39] Dus daar zullen we gewoon goed op letten.

[1:36:43] Meneer Vermeer.

[1:36:47] Ja, dank u wel, voorzitter. Ik heb een vraag aan de heer Van Marum.

[1:36:50] Hij is op dit moment nog Statenlid in de provincie Groningen.

[1:36:54] En ik zou heel graag eens willen weten wat gaat hij het meest missen als hij in zijn nieuwe functie komt als ex-Statenlid op dat moment van het werk wat hij daar gedaan heeft.

[1:37:07] De heer Van Maren.

[1:37:12] Ik denk dat wij een heel mooi team hebben daar, dus dat ga ik enorm missen daar.

[1:37:17] Maar wat je ook gaat missen of op een andere manier vorm moet gaan geven is contact met burgers.

[1:37:24] Ik spreek hier nu namens het kabinet met één stem.

[1:37:29] Je kunt als volksvertegenwoordiger daar soms een beetje op een andere manier mee omgaan

[1:37:34] en je woorden wat anders kiezen.

[1:37:37] Maar ik denk dat ik vooral het team in Groningen waar ik heel prettig in gewerkt heb, dat ik

[1:37:42] dat erg ga missen.

[1:37:44] Dank u wel.

[1:37:44] De heer Sneller van D66.

[1:37:46] Dank u wel.

[1:37:47] Nog een vraag voor mevrouw Uittermark.

[1:37:49] Ze schrijft in haar brief ook dat er wordt gekozen voor een extra parlementair kabinet.

[1:37:53] Of dat waar is, gaan we het later een keer inhoudelijk nog over hebben.

[1:37:56] Maar de bedoeling in ieder geval is dat er meer afstand komt tussen kabinet en Kamer

[1:38:01] en meer zuurstof voor de Kamer.

[1:38:04] En mijn vraag concreet is, wat gaan we nou merken van de opstelling van minister Uittermark

[1:38:08] straks, waaruit dit allemaal blijkt?

[1:38:13] In het hoofdlijnenakkoord zijn duidelijke afspraken gemaakt.

[1:38:17] En wat daar niet in is afgesproken, betekent dat daar ruimte is voor vrije kwesties.

[1:38:21] Dat betekent dat er ruimte is voor de Kamer om daar zelf initiatieven in te ontplooien.

[1:38:26] Dat er ruimte is voor signalen uit de samenleving om initiatieven te ontplooien.

[1:38:35] En ik zal als minister daar zeker op een positieve manier tegenover staan.

[1:38:41] Dus ik zal daar een meewerkende houding hebben als de Kamer zelf komt met initiatieven.

[1:38:47] Daar ben ik gewoon erg voor.

[1:38:49] voor zover dat natuurlijk niets in strijd komt met de uitgangspunten van het hoofdlijnakkoord.

[1:38:59] Dank u, voorzitter. Ook een vraag voor mevrouw Uitermarkt. In de rapporten van de overheid

[1:39:02] zien we de laatste paar jaar onder de AFD steeds vaker woorden als netnieuws opduiken,

[1:39:06] desinformatie, misinformatie. Nu is mijn vraag. Is het nou zo in een gezonde democratie verstandig

[1:39:11] dat de staat in feite bepaalt wat wel of niet waar is, want dat gebeurt natuurlijk als de

[1:39:15] die begrip inlaat? Of zou dat het resultaat moeten zijn van een maatschappelijke en politieke discussie?

[1:39:22] Ik denk dat het een niet kan zonder het andere. Natuurlijk moet je daar maatschappelijke discussie

[1:39:27] over hebben, maar we kunnen niet zonder begrippen. Begrippen en taal zijn voertuigen van gedachten,

[1:39:33] dus als je wil optreden tegen nepnieuws, dan moet je het wel nepnieuws kunnen noemen.

[1:39:41] Nee, voorzitter, slechts dank aan de kandidaat Bewindspersonen voor hun tijd en ik ga door

[1:39:46] naar een debat.

[1:39:50] Ook de PVV heeft geen vragen meer en ik wil ook de drie beoogde bewindspersonen hartelijk

[1:39:55] danken.

[1:39:59] Ik heb nog een vraag aan de heer Sabo en ik hoop dat ik nu wel antwoord krijg.

[1:40:04] Want ik zeg in de cv van de heer Zabo dat hij het ridderkruis van de Hongaarse orde heeft ontvangen.

[1:40:10] Omdat hij de reputatie van Hongarije heeft versterkt.

[1:40:13] En ik ben benieuwd welke werkzaamheid hij daarvoor heeft verricht.

[1:40:17] Ik wil nog even opmerken dat de heer Zabo net wel antwoord heeft gegeven.

[1:40:22] De heer Zabo.

[1:40:23] Ja.

[1:40:24] Er stond niet bij dat ik de reputatie van Hongarije heb versterkt.

[1:40:27] Ik weet niet waar dat vandaan komt.

[1:40:30] Ik heb die orde gekregen omdat ik me in heb gezet

[1:40:33] voor de economische samenwerking tussen Nederland en Hongarije.

[1:40:38] Dank u wel.

[1:40:41] Dan zijn we klaar met deze ronde.

[1:40:45] Zijn er nog vragen over? Want dan starten we een volgende ronde.

[1:40:49] Ik kijk gewoon even naar de leden. Die ekenen sowieso.

[1:40:53] Hier geen vragen.

[1:40:56] Ja, dan gaan we gewoon nog een korte ronde starten.

[1:41:00] Even kijken. De heer Sneller nog een vraag?

[1:41:03] Niet het geval. De heer Van Houdingen, uit Hoekan.

[1:41:05] Ja, laatste vraag dan om toch even op dat onderwerp door te gaan.

[1:41:08] Want de wijze waarop die begrippen nu worden gebruikt, nepnieuws, desinformatie, misinformatie,

[1:41:13] die heeft betrekking op politieke discussies, heel duidelijk.

[1:41:18] Dus de staat neemt dan een positie in, in een discussie.

[1:41:21] Dat kan natuurlijk, maar niet als gelijkwaardige partner, maar gewoon als de staat.

[1:41:25] Dit is nepnieuws, dit is fout, dit is goed.

[1:41:26] En dat lijkt mij, maar dat is dus de vraag aan de mens, een hele zorgelijke ontwikkeling.

[1:41:30] Vooral omdat er nog eens bij komt, als ik dat dan tot slot mag toevoegen, voorzitter.

[1:41:34] Als het gaat om het begrip desinformatie, dat er ook nog eens wordt verondersteld,

[1:41:36] dat dan mensen expres, want dat is wat dat begrip letterlijk betekent volgens de definitie,

[1:41:40] dat mensen expres fout informatie verspreiden.

[1:41:43] Ik heb nog nooit bewezen gezien dat die intentie er is.

[1:41:45] Dat kan ook helemaal niet.

[1:41:46] Dus het zijn toch hele zorgelijke begrippen die gebruikt worden als die door de staat.

[1:41:51] Ik denk dat ik die vraag net ook al voldoende heb beantwoord.

[1:41:56] Ik heb er nu gewoon niet zoveel aan toe te voegen.

[1:42:00] Dank u wel.

[1:42:01] De heer Eken, dank u.

[1:42:05] Voorzitter, weer een vraag aan de heer Sabo over dat we op dit moment in meerdere hoorzittingen

[1:42:13] het gaan moeten hebben over uitspraken van PVV-politiciën over tal van onderwerpen.

[1:42:18] Ik heb net al een aantal voorbeelden genoemd.

[1:42:19] Ik ben benieuwd of de heer Sabo in het verleden, in zijn werk, in zijn bedrijfsleven,

[1:42:26] of op een andere manier uitspraak heeft gedaan die opgevat kunnen worden als ongewenst

[1:42:31] en als een belembering voor het functioneren van zijn staatssecretariat.

[1:42:37] Dank u wel. De heer Sabo.

[1:42:38] Voorzitter, ik had graag gewild dat die voorbeelden op tafel kwamen.

[1:42:41] Die zijn niet gekomen en het antwoord is ook nee.

[1:42:44] Dank u.

[1:42:45] Mevrouw Katman, GroenLinks Partij voor de Arbeid.

[1:42:46] Ik heb een vraag aan de heer Zerbo over koninkrijksrelaties.

[1:42:50] Er is al een hele lange tijd een wens om het democratisch tekort in het Caribische deel

[1:42:57] van het Koninkrijk op te lossen.

[1:42:58] Dat is gewoon te weinig en er is geen invloed op de wetten die daar wel gelden.

[1:43:02] Het staat nu wel hoog op de agenda, maar de oplossing is er niet.

[1:43:07] Bent u ook bereid om dit hoog op de agenda te zetten en een oplossing te gaan vinden hiervoor?

[1:43:13] Zoals u in het begin aangegeven, ga ik met mijn ambtenaren praten

[1:43:18] welke dossiers te spelen, ga ik zo snel mogelijk naar het Caribische deel van het Koninkrijk

[1:43:25] en ik hoor wat u zegt, ik neem het ook mee en ga ik ook mijn prioriteiten bepalen.

[1:43:31] Dank u.

[1:43:33] Daarmee zijn we aan het einde van weer een ronde gekomen.

[1:43:35] We zijn inmiddels 60 vragen verder.

[1:43:37] Ik kijk even, ik zie dat de heer Erken nog een vraag hebben, dan doen we dat nog

[1:43:41] Dan wil ik de beoogde bewindsleden bedanken voor hun tijd en ook alle antwoorden.

[1:43:53] Dan wil ik toch een vraag stellen aan mevrouw Uittermark.

[1:43:57] Als u ons als Kamerleden tips zou willen meegeven voor de komende periode, wat zou dat dan zijn?

[1:44:04] Mevrouw Uittermark.

[1:44:11] Om maximaal uw rol te pakken en om initiatieven te ontplooien en om de signalen van de samenleving

[1:44:19] goed voor het voetdicht te brengen.

[1:44:27] Ik ga de heer Sabo wel refereren aan zijn eerdere uitspraken en zijn uitspraken als woordvoerder

[1:44:35] digitalisering. De heer Sabo had het ook ooit over de open source fetish. En gezien de cloud

[1:44:46] nu met name uit open source bestaat, hoe reflecteert u op uw uurdere uitspraak? En moet u daarvan

[1:44:53] uitmaken dat u tegen cloud bent? Als u dat laatste uitmaakt, dan heeft u niet goed geluisterd

[1:44:59] wat ik hier eerder heb gezegd. Nee, dat even heel kort, want het is oud nieuws.

[1:45:05] Waar het om ging toen, er was een motie van Vendring, die werd ingediend

[1:45:08] voordat ik de Kamer inging. De week van tevoren werd die geaccordeerd

[1:45:12] en dat ging over open source en over open standaarden.

[1:45:17] En waar werd aangegeven dat open standaarden ja en open source,

[1:45:21] daar moesten we iets voorzichtiger mee zijn.

[1:45:22] Dus mijn eerste debatten, die gingen erover van jongens, open source is nieuw.

[1:45:25] Volgens mij is dat uit 1998, vanuit Californië, is dat toen opgestart.

[1:45:33] En ik gaf aan, jongens, dit is nieuw, daar moeten we mee experimenteren,

[1:45:37] maar de tien voordelen die ik nu kan verzinnen, dat zijn ook de tien nadelen.

[1:45:41] Dus laten we kijken de komende jaren hoe dat samenkomt

[1:45:43] en wat we nu zien na twintig jaar, en daar ben ik heel blij mee,

[1:45:46] is dat open source een belangrijke positie heeft gekregen in onze samenleving,

[1:45:50] dat ook wordt gebruikt, dat er heel veel communities zijn daaromheen.

[1:45:53] Dus het onderwerp is afgedaan, denk ik.

[1:45:57] Dank u wel. Ik kijk nog een laatste keer.

[1:46:01] Ik denk dat...

[1:46:03] Nou, dan dank ik in ieder geval de leden voor de vragen.

[1:46:05] Dat is op z'n plaats, want er zijn toch meer dan 60 vragen afgevuurd.

[1:46:08] Dank daarvoor.

[1:46:10] Ik dank de kandidaat Wisperson heel hartelijk voor de beantwoording.

[1:46:13] Ik dank ook iedereen die hierbij aanwezig was

[1:46:15] en deze vergadering heeft gevolgd, ook op afstand.

[1:46:20] Om één uur gaan wij verder met de volgende vergadering.

[1:46:22] Ik sluit hierbij deze uitzending.

[1:46:25] Dank u wel.