Hoorzitting met de beoogde bewindspersonen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

[0:00:00] Goedenavond allemaal. Ik open de vergadering.

[0:00:03] Mijn naam is Selma Toeg. Ik ben waarnemend voorzitter van de Commissie voor Sociale Zaken.

[0:00:07] En u bent vandaag de gast bij een best wel bijzondere vergadering van de Commissie voor Sociale Zaken,

[0:00:12] namelijk de hoorzitting met de beoogde bewindspersonen van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

[0:00:18] Ik heet onze gasten dan ook van harte welkom.

[0:00:22] Dat zijn de heer Annie van Hayem, die is beoogd minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

[0:00:26] En die Jurgen Nobel beoog staatssecretaris Participatie en Integratie.

[0:00:33] U heeft het vast al gezien, namelijk zit hier niet alleen.

[0:00:37] Er zijn best wel wat leden aanwezig.

[0:00:39] Dat zijn de leden Mohandis van de PvdA, het lid Patijn van de PvdA, Ergin van Denk, de

[0:00:45] heer Aartsen van de VVD, het lid de Kort van de VVD, het lid Van der Werff van D66, het

[0:00:50] lid Boon van de PVV, het lid Jozef van NSC en het lid Kostic van de Partij van de Dieren.

[0:00:56] Ik ga nu een paar dingen zeggen die, als u al de hele dag heeft zitten kijken, heel bekend zijn,

[0:01:00] maar ik dacht het is wel fijn voor de mensen die hier zitten of nu voor het eerst intunen.

[0:01:04] Namelijk, we gaan een hoorzitting doen en dat betekent dat de Kamerleden vragen gaan stellen

[0:01:08] aan de beoogd ministers. Dat doen we per ronde en per ronde stelt elke fractie een Kamerlid een vraag.

[0:01:14] We hebben de tijd staan tot en met half tien en we gaan door totdat de Kamerleden zeggen

[0:01:21] Ik ben er klaar mee. Of, de Kamerleden zeggen, in dit geval ik, de voorzitter zegt, de tijd is op.

[0:01:27] En zo gaat het. Ik zie dat er water is voor iedereen. Ik zie dat iedereen zijn stukjes bij zich heeft.

[0:01:34] Nogmaals welkom. En ik ben het allerbelangrijkste vergeten, namelijk voordat we dat allemaal gaan doen,

[0:01:40] beginnen we met twee maal vier minuten voor onze gasten om zich voor te stellen.

[0:01:44] En ik geef daarvoor als eerst het woord aan de heer Van Heyen.

[0:01:48] Dank u wel, voorzitter.

[0:01:51] Dank voor het woord.

[0:01:52] Dank voor de gelegenheid om mezelf hier even kort te introduceren.

[0:01:55] U zei een bijzondere avond.

[0:01:57] Nou, zo voelt het voor mij ook, kan ik u verzekeren.

[0:02:00] Een aantal van u ken ik al wat langer van de samenwerking in deze Kamer.

[0:02:03] Maar voor een aantal is de kennismaking toch wat nieuwer.

[0:02:08] Maar hoe dan ook gaat er iets veranderen in rollen en verhoudingen.

[0:02:11] En daarom denk ik dat het buitengewoon goed is om deze hoorzitting vandaag met elkaar te hebben.

[0:02:16] En laat ik vooropstellen, ik vind het een grote eer en een voorrecht om hier te mogen zitten.

[0:02:22] Als kandidaat minister en als kandidaat vice-premier.

[0:02:26] Maar het voelt ook echt in de eerste plaats als een hele grote verantwoordelijkheid.

[0:02:32] Het is politiek best wel een ingewikkelde tijd waar we in zitten.

[0:02:36] De polarisatie in de samenleving is groot, neemt toe.

[0:02:40] Het vertrouwen in de politiek en de overheid is laag.

[0:02:45] En in die situatie kun je eigenlijk als mens twee dingen doen.

[0:02:48] Je kunt zeggen, nou, ik neem daar kennis van en ik ga langs de kant staan en doe daar verder niets mee.

[0:02:53] Of je kunt, en dat heeft ook u gedaan, een stap vooruit zetten.

[0:02:59] Proberen iets aan de problemen te doen en een bijdrage te leveren aan dat herstel van vertrouwen in de politiek, wat zo brood nodig is.

[0:03:06] En dat laatste, dat was mijn afweging toen ik, en dat was nog geen jaar geleden,

[0:03:11] Ik ben ingegaan op de vraag van Pieter Omtzigt om samen met hem een nieuwe partij op te richten.

[0:03:16] En daarmee ben ik ook teruggekomen op een eerder besluit om uit de politiek te stappen

[0:03:21] en een aantal andere dingen te gaan doen.

[0:03:23] En het is ook de afweging om hier vandaag in deze rol te zitten, in een aanstaande rol

[0:03:30] te zitten.

[0:03:30] En ik kan u verzekeren, ik ben echt ontzettend gemotiveerd om juist op dat terrein sociale

[0:03:35] zaken en weeggelegenheid aan de slag te gaan.

[0:03:38] op het thema bestaanszekerheid, op het thema dat mij na aan het hart ligt.

[0:03:43] En laat ik daar iets meer over vertellen, want ik voel mezelf...

[0:03:47] om eerlijk te zeggen, een bevoorrecht mens.

[0:03:50] Ik ben zelf opgegroeid op het Friese platteland, het mooie dorp Woutzend...

[0:03:56] in een liefdevol gezin, en ik heb altijd alle kansen gekregen...

[0:04:00] die ik nodig had om het te ontwikkelen.

[0:04:03] Maar ik ben ook opgevoed in de...

[0:04:06] De christelijk sociale traditie die je voorhoudt dat je niet alleen op deze wereld voor jezelf bent...

[0:04:12] maar dat je ook oog hebt te houden voor je omgeving, voor de mensen om je heen.

[0:04:19] En dat is ook de reden voor mij geweest om uiteindelijk in die politiek actief te worden.

[0:04:25] Ieder mens heeft talenten om in te zetten voor zichzelf en voor de samenleving.

[0:04:30] Maar kansen zijn niet gelijk verdeeld.

[0:04:32] En ook niet iedereen redt het zelfstandig.

[0:04:34] redt het zelfstandig om mee te doen en heeft af en toe een steuntje in de rug nodig.

[0:04:40] Dus ik ben toen ik in Zwolle kwam wonen actief geworden in de politiek afhankelijk voor het CDA.

[0:04:46] Laat ik ook op deze plek nogmaals zeggen dat ik ook die partij dankbaar ben

[0:04:50] voor alle kansen die ik in de afgelopen jaren heb gekregen.

[0:04:54] Maar in die gemeenteraad van Zwolle ben ik me eigenlijk vanaf het begin bezig gaan houden met sociale kwesties

[0:04:59] zoals de sociale werkvoorziening, arbeidsparticipatie voor mensen met een beperking

[0:05:03] maar ook de sterke toename van het aantal daklozen wat de stad op dat moment kende.

[0:05:08] En er is één gesprek wat ik met raadsleden en een groep daklozen in,

[0:05:13] het was in het park Eekhout in Zwolle, kan ik me nog goed herinneren, wat ik nooit zal vergeten.

[0:05:20] Een gesprek waar we aan gingen om zicht te krijgen op wat nou de omvang van die problematiek

[0:05:26] en de achtergrond van die problematiek precies is.

[0:05:29] En wat mij het inzicht opleverde, en ik vond dat toen heel confronterend,

[0:05:32] hoe dun de grens is tussen een succesvol leven, een gelukkig leven met een familie en een baan en

[0:05:40] noem maar op, en pech waarin je je baan verliest, in een scheiding terechtkomt, verslaafd raakt,

[0:05:48] je huis kwijtraakt en het kan iedereen overkomen. Dat is een beetje het gevoel wat mij toen heel erg

[0:05:53] heeft aangegrepen en waar ik ook de overtuiging aan heb ontleend. Mensen laten we elkaar met

[0:06:02] een beetje met mededogen tegemoet blijven treden in deze samenleving

[0:06:06] en elkaar een steuntje in de rug geven als dat nodig is.

[0:06:08] En dat gevoel zou ik in de samenleving ook graag willen vasthouden.

[0:06:12] Met diezelfde motivatie ben ik hier ook in de Tweede Kamer

[0:06:15] jaren daarna actief geworden op het terrein van sociale zaken en weggelegenheid,

[0:06:19] woordvoerder geweest op dat terrein.

[0:06:22] En vanaf 2014 was ik gedeputeerde in de provincie Overijssel.

[0:06:26] Heb ik mij bezig mogen houden met het thema regionale economie en arbeidsmarkt

[0:06:29] en veel meer aan de kant van de werkgelegenheid ook mogen inzetten.

[0:06:33] Omdat wij ook met elkaar natuurlijk perspectief op banen moeten creëren.

[0:06:40] Voorzitter, volgens mij is dit het signaal om af te ronden.

[0:06:42] Dat ga ik doen.

[0:06:43] Laat ik dan tot slot zeggen dat ik mij helemaal realiseer...

[0:06:47] dat je in je eentje op deze plek niets klaarspeelt.

[0:06:50] Dus ik zie uit naar de samenwerking in eerste plaats met partijen in de samenleving.

[0:06:54] Vakbonden, werkgevers, uitvoeringsorganisaties, decentrale overheden.

[0:06:58] Ik zie zeer uit naar de samenwerking met u.

[0:07:00] want er zijn heel veel dingen die zijn afgesproken in het hoofdlijnakkoord,

[0:07:03] maar ook heel veel dingen die we nog met elkaar zullen moeten invullen.

[0:07:06] En ik zie er ook zeer uit, namelijk de samenwerking met mijn collega,

[0:07:09] die ik ook pas kort geleden heb kennisgemaakt,

[0:07:12] en de mensen op het departement.

[0:07:14] En dank voor de gelegenheid om dit kort door te lichten.

[0:07:17] Dank u wel.

[0:07:19] En dan geef ik nu het woord aan de heer Nobel voor zijn vier minuten.

[0:07:24] Dank u wel, voorzitter.

[0:07:25] En in tegenstelling tot mijn collega meneer Van Heyen,

[0:07:28] Ik denk voor mij vrijwel alleen maar een nieuwe gezicht.

[0:07:30] En ik denk voor u ook een nieuw gezicht.

[0:07:33] Laat ik beginnen om te zeggen dat ik het een enorm grote eer vind om hier te mogen zijn.

[0:07:37] En ook wel erg plezierig vind om al met een deel van de Kamer kennis te mogen maken.

[0:07:43] Al van jongs af aan is politiek iets waar ik eigenlijk niet omheen kon.

[0:07:46] En dat heeft ermee te maken dat mijn vader actief lid was van de Partij van de Arbeid.

[0:07:50] Dus aan de keukentafel ging het eigenlijk altijd over politiek.

[0:07:53] En die discussies konden soms fel zijn.

[0:07:57] En dat is goed, dat hoort er ook bij.

[0:07:59] Maar lange tijd bleven de discussies aan de keukentafel wel fel,

[0:08:04] maar bleef het wel binnen de lijnen.

[0:08:08] Maar binnen de maatschappij verharde de discussie zo rond 2002.

[0:08:13] En dat was niet alleen omdat ik de pubertijd inging.

[0:08:15] Dat had er misschien ook wel mee te maken dat de discussies wat feller werden thuis.

[0:08:19] Maar dat had ook ermee te maken dat dat het jaar was waar Pim Fortuyn werd vermoord.

[0:08:23] En dat was eigenlijk voor mij een keerpunt.

[0:08:27] Fortuyn maakte een rentree in de Nederlandse politiek.

[0:08:30] En ja, dat zorgde voor felle discussies thuis.

[0:08:32] Maar toen hij werd vermoord zorgde dat ook voor heel veel ongeloof bij mij.

[0:08:37] En dat heeft diepe indruk op me gemaakt.

[0:08:39] Ik was toen volgens mij 14 jaar oud.

[0:08:43] Maar ik kan toch wel stellen dat dat het moment is geweest...

[0:08:45] waarop ik actiever na ben gaan denken over...

[0:08:48] goh, die politiek is eigenlijk meer dan alleen die felle discussie...

[0:08:50] die ik aan de keukentafel heb.

[0:08:54] Toen ben ik me gaan interesseren in de politiek.

[0:08:57] Ik heb besloten om een profielwerkstuk over Fortuin te schrijven in zes VWO.

[0:09:03] En vervolgens volgde het lidmaatschap van de VVD.

[0:09:07] In 2014 maakte ik mijn debuut in de lokale politiek in de gemeente Haarlemmermeer.

[0:09:12] Waar ik overigens nog steeds politiek actief ben als wethouder.

[0:09:16] En als raadslid, maar ook als wethouder heb ik over heel veel zaken het woord mogen voeren.

[0:09:21] maar niet over het domein waar ik vandaag hier voor zit en waar u me waarschijnlijk ook vragen over gaat stellen.

[0:09:29] Maar toch denk ik dat ik wel iets heb meegekregen van de portefeuille waar ik hier vandaag voor zit.

[0:09:35] En ik zal u proberen mee te nemen waarom ik dat denk.

[0:09:38] Ik heb als wethouder ook bijvoorbeeld het woord mogen voeren op luchthavenzaken, op financiën, wonen, de energietransitie.

[0:09:45] En als je bestuurlijke ervaring opdoet op andere beleidsterreinen,

[0:09:48] ...dan zie je ook hoe grote werkgevers, zoals bijvoorbeeld Schiphol en KLM...

[0:09:52] ...ervoor kunnen zorgen dat in mijn gemeente waar ik actief ben...

[0:09:55] ...mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt toch mee kunnen doen.

[0:09:59] Iedereen kent wel de trolleys in de vliegtuigen...

[0:10:02] ...waar de stewardessen achterlopen om mensen te verzien van een versnaping in het vliegtuig.

[0:10:06] Maar die trolleys moeten wel allemaal gevuld worden.

[0:10:08] En ik heb van heel dichtbij mogen zien in mijn eigen gemeente...

[0:10:11] ...hoe mensen die eigenlijk niet mee kunnen doen, toch mee konden doen...

[0:10:15] voordat grote werkgevers als KLM en Schiphol met leerwerkbedrijven...

[0:10:20] of met beschutwerk die mensen in de gelegenheid stelden.

[0:10:26] En toch is het zo dat als je in een gemeente zit...

[0:10:29] die economisch misschien wel de sterkste regio van het land is...

[0:10:31] er nog steeds heel veel mensen in de bijstand zitten.

[0:10:35] En dat maakt dat er nog heel veel werk te verzetten is.

[0:10:37] Want uiteindelijk zijn er nog steeds ruim 400.000 mensen die in de bijstand zitten.

[0:10:42] En die ook gebruik maken van die bijstandsuitkering.

[0:10:45] Tegelijkertijd zijn er ook heel veel sectoren die kampen met personeelstekorten.

[0:10:49] En ik hoop me als staatssecretaris ervoor in te mogen zetten...

[0:10:52] dat die mensen uiteindelijk ook de weg vinden naar die bedrijven...

[0:10:55] waar ook zoveel personeelstekorten zijn.

[0:10:58] De motivatie om mensen uit de bijstand te krijgen en aanbetaald werk te helpen...

[0:11:03] is voor mij ontzettend groot.

[0:11:05] Werk maakt namelijk gelukkig, geeft voldoening...

[0:11:08] en zorgt er ook voor dat je mee kunt doen in onze maatschappij.

[0:11:13] Ervoor zorgen dat iedere Nederlander mee kan doen in onze samenleving...

[0:11:16] dat motiveert mij enorm, ook intrinsiek.

[0:11:19] En met die grote opgave wil ik heel graag aan de slag gaan als beoogd staatssecretaris.

[0:11:25] Iedereen maximaal meelaten doen, dat is waar ik me op wil richten.

[0:11:28] En wat mij betreft is meedoen meer dan participeren.

[0:11:32] Het betekent ook dat grote groepen mensen moeten integreren...

[0:11:35] en dat nieuwkomers goed de Nederlandse taal moeten beheersen...

[0:11:39] werk moeten vinden en uiteraard ook onze vrije en open samenleving moeten respecteren.

[0:11:44] Wat mij betreft is het uitgangspunt dat je meedoet en dat je onze Nederlandse waarden

[0:11:49] onderschrijft en iedereen die daar aan wil bijdragen hoop ik heel snel te mogen ontmoeten

[0:11:54] en volgens mij zit een heel deel daarvan hier al vanavond. Dank u wel.

[0:12:00] Dank beiden. Het doet een voorzitter deugd dat hij niet moet ingrijpen en zeggen de tijd is op.

[0:12:04] Dus dat is heel fijn. En dan gaan we nu door naar de vragen en dan kijk ik als eerste

[0:12:09] Denk ik, naar het lid Mohannes.

[0:12:12] Ja, voorzitter, dank.

[0:12:13] Ook dank aan de beide kandidaten die hun introductie hebben gedaan.

[0:12:18] Voorzitter, ik neem u even mee naar 2012.

[0:12:22] Ik kom zo op de vraag voor de heer Van Heyem.

[0:12:26] In de nadagen dat Rutte 1 viel,

[0:12:30] bezigde de toenmalige fractieleider van de heer Van Heyem,

[0:12:32] toen in zijn rol nog als CDA-Kamerlid,

[0:12:35] de woorden dat hij zich belazerd voelt.

[0:12:39] U vond dat treffend, dat is een citaat uit De Stentor, ook in die nadagen.

[0:12:44] Ik ben heel erg benieuwd, ook gezien uw ervaring met een weglopende PVV,

[0:12:50] waar ontleent u het vertrouwen aan dat dat nu heel anders gaat?

[0:12:54] U gaat een construct aan, een samenwerking, die u volgens mij heel spannend vindt.

[0:13:00] U kunt dus reflecteren op hoe u het toen beleefde en de stap die u nu neemt.

[0:13:05] Ik geef het woord aan de heer Van Heyem.

[0:13:09] Dank u wel.

[0:13:10] Dank u wel ook, meneer Mohandas, voor deze vraag.

[0:13:16] Eén stapje terug.

[0:13:17] Kijk, wij zitten nu meer dan een half jaar na de verkiezingen.

[0:13:23] Waarin de kiezers van Nederland, denk ik, een buitengewoon helder signaal hebben gegeven aan de politiek.

[0:13:29] Dat zij willen dat een aantal zaken anders gaan.

[0:13:32] Dat een aantal problemen worden opgelost die al heel lang boven de markt zweven.

[0:13:36] en waar kennelijk ook de gevestigde politiek onvoldoende aan tegemoet heeft kunnen komen.

[0:13:42] In die, en ik heb net dat woord ingewikkeld gebruikt, maar in die ingewikkelde context

[0:13:46] hebben wij ook vanuit onze partij besloten om bestaffen uit te zetten en zeggen we willen

[0:13:50] uiteindelijk kijken wat we wel kunnen doen, wat we wel kunnen doen om een regering mogelijk

[0:13:55] te maken, die problemen aan te pakken, zonder daarbij ook concessie te doen aan de waarden

[0:13:59] die voor ons belangrijk en ook ononderhandelbaar zijn.

[0:14:04] Daar hebben we best een aantal maanden over gedaan.

[0:14:08] Dat is ook een dynamisch proces geweest, wat u allemaal heeft kunnen volgen.

[0:14:13] Maar het heeft wel geleid tot de afspraken waar we uiteindelijk onze handtekening onder hebben gezet.

[0:14:20] En waar ik ook, en dat raakt de kern van de vraag van de heer Bohandis, het vertrouwen in heb...

[0:14:26] dat vier partijen daar ook hun schouders onder gaan zetten.

[0:14:32] Omdat ik wel gevoeld heb in de afgelopen maanden

[0:14:35] dat we aan tafel hebben gezeten, dat gevoel van urgentie,

[0:14:40] om die ook te leveren, om ook echt iets aan die woningnood te doen,

[0:14:43] om ook echt grip te krijgen op migratie,

[0:14:45] om die bestaansonzekerheid die heel veel mensen ervaren,

[0:14:49] om die aan te pakken, om die terug te dringen,

[0:14:51] omdat ik die motivatie bij alle vier de partijen heb geproefd.

[0:14:55] Dus dan durf ik er ook op te vertrouwen

[0:14:57] dat we die stap met elkaar vooruit kunnen zetten

[0:15:00] en een aantal dingen kunnen realiseren.

[0:15:04] En daar moet ik het ook in deze situatie mee doen.

[0:15:09] Dank u wel. Dan gaan we door naar Keith Erkin. U heeft het woord.

[0:15:12] Ja, voorzitter, dank u wel. Ik heb een vraag aan de heer Van Heijum.

[0:15:17] De heer Van Heijum was in zijn vorige politieke leven, zo noemde hij het volgens mij,

[0:15:22] tot 2012 Kamerlid en heeft een bepaalde ervaring gehad met de samenwerking met de PVV.

[0:15:26] Ik ben eigenlijk wel benieuwd of de heer Van Heijum op enige moment,

[0:15:32] toen hem werd gevraagd of hij minister wilde worden, heeft gedacht van,

[0:15:35] joh, ik word nu meegezogen in een proces waarbij ik eigenlijk mijn hoofd

[0:15:39] voor de tweede keer ga stoten aan een instabiele, maar in de kern ook

[0:15:43] een antidechtsstatelijke partij, namelijk de PVV.

[0:15:46] Ik geef het woord aan de heer Van Heijum.

[0:15:49] Dank u wel, meneer Erken voor deze vraag.

[0:15:53] Ik kan u verzekeren dat het proces van nadenken over deze stap lang heeft geduurd.

[0:16:01] Niet alleen bij mij persoonlijk, maar ook binnen de fractie, ook binnen de partij,

[0:16:05] hebben we indringend met elkaar gesproken over, kun je deze stap zetten?

[0:16:09] Onder welke voorwaarden kun je deze stap zetten?

[0:16:12] En we hebben daar een uiteindelijke afweging gemaakt,

[0:16:13] die eigenlijk ik net in de antwoord op de vraag van de heer Mohandas ook al heb toegelicht,

[0:16:18] dat de uitslag ons niets dwingt, je maakt uiteindelijk altijd een keuze,

[0:16:27] maar dat we het belangrijk vinden om recht te doen aan de verkiezingsuitslag,

[0:16:29] om een aantal problemen met elkaar aan te pakken,

[0:16:31] maar daarbij wel te bewaken ook de waarden waar we zelf voor staan.

[0:16:35] Daarbij hebben we natuurlijk ook geprobeerd te leren van het verleden

[0:16:37] en ik denk ook dat een aantal afspraken die we nu heel hard met elkaar hebben gemaakt

[0:16:42] ook beter zijn gemaakt dan in 2010, 2012.

[0:16:44] Ik noem maar even één belangrijk punt, wat ongetwijfeld ook voor u een belangrijk punt is.

[0:16:50] Het hard met elkaar onderschrijven van de vrijheid van godsdienst...

[0:16:55] voor alle religies in Nederland en het daar ook met elkaar voor staan.

[0:16:59] Dat is voor mij echt een heel belangrijk randvoorwaarde...

[0:17:03] om ook met deze samenwerking te kunnen instemmen.

[0:17:09] Ik geef het woord aan Tid Aartsen.

[0:17:11] Dank, voorzitter, en dank aan beide heren voor hun betogen...

[0:17:15] Maar de motivatiebrieven... Ik heb ook een vraag voor de heer Van Heijem.

[0:17:21] Want in zijn motivatiebrief schrijft hij onder andere...

[0:17:25] ...dat betrokken ondernemers, werknemers en zelfstandigen...

[0:17:29] ...de ruggen gaat vormen van de sociale markt en economie.

[0:17:31] Dat is natuurlijk iets wat ik zeer kan onderschrijven.

[0:17:34] En ik ben ook blij dat hij expliciet ook zelfstandigen benoemt.

[0:17:36] Daar gaat mijn vraag ook over.

[0:17:38] Een stukje verderop schreef hij het over sociale partners en zelfstandig.

[0:17:41] Ik ga er in ieder geval niet vanuit dat het een bewust onderscheid is.

[0:17:44] Maar er raakt wel een kern waar ik heel benieuwd naar ben

[0:17:46] en hoe de beoogd minister van Sociale Zaken daarnaar kijkt.

[0:17:49] De plek van zelfstandigen en ZZP-organisaties.

[0:17:52] 1,2 miljoen mensen in Nederland zijn ZZP'ers.

[0:17:55] In de polder ziet hij ZZP'ers als integraal onderdeel van de sociale partners

[0:18:03] en vindt hij ook dat zij die plek ook verdienen,

[0:18:07] bijvoorbeeld in de SEG of in de Stichting van de Arbeid.

[0:18:10] Ik geef het woord aan de heer Van Heijen.

[0:18:13] Ja, dank u wel, meneer Aad. Begrijpelijke vraag.

[0:18:16] U kunt inderdaad uit de brief concluderen dat ik heel hard mijn best heb gedaan om ze niet te vergeten.

[0:18:20] Want het gaat om een substantiële groep met een belangrijke toegevoegde waarde voor de Nederlandse economie.

[0:18:26] Tegelijkertijd maken ze daar natuurlijk wel een bijzondere, hebben ze daar een bijzondere positie in.

[0:18:30] Want strikt genomen, ja, kun je bij zelfstandigen niet spreken van arbeidsverhoudingen tussen werkgever en werknemer.

[0:18:35] Maar heb je natuurlijk ook een bijzondere categorie werkenden.

[0:18:39] En daar wil ik ook gewoon volstrekt recht aan doen in mijn nieuwe rol.

[0:18:45] Waarbij het wel belangrijk is om de afbakering, maar daar kunnen we nu niet te veel op ingaan,

[0:18:51] maar dat zal een van de discussies zijn die ik denk ik heel snel ook met de Kamer zal volgen.

[0:18:54] De afbakering tussen wat is nou een echte zelfstandige en waar heb je ook te maken met schijnzelfstandigheid

[0:19:00] en met constructies die je liever niet wilt.

[0:19:04] Die discussie zou ik natuurlijk ook graag stellen met de Kamervoerder.

[0:19:09] Maar vanuit de basishouding, dat was uw vraag, dat deze groep een belangrijke factor in de

[0:19:15] Nederlandse economie is.

[0:19:17] Ik geef het woord aan het lid van de WERF.

[0:19:19] Dank u wel, voorzitter.

[0:19:21] Ik heb ook een vraag aan de heer Van Heijem en complimenten voor uw uitgebreide brief.

[0:19:27] Ik las dat u onder andere aangaf, ik vind het belangrijk dat er ruimte is en ook komt

[0:19:33] voor dialoog met en ook voorstellen vanuit de Tweede Kamer.

[0:19:38] En tegelijkertijd ook dat u het belangrijk vond dat we iets doen aan het terugdringen van de armoede.

[0:19:42] U gaf net ook al aan in uw introductie dat bestaanszekerheid een belangrijk punt blijft.

[0:19:48] En als u dan naar de afgelopen weken kijkt, het ging vaak over kinderarmoede bij het formatiedebat.

[0:19:53] We hebben ook gestemd over de schoolmaaltijden.

[0:19:56] Daar waren toch grote minderheden om het zomaar te formuleren in de Kamer, die dat dan wilden.

[0:20:01] en vervolgens is er dan toch het blok van een coalitie.

[0:20:06] Hoe gaat u in het kader van goed bestuur,

[0:20:09] dat uw partij ook hoog in het vaandel heeft staan,

[0:20:11] dan tegemoetkomen aan dit soort wensen vanuit de Kamer,

[0:20:15] die u volgens mij intrinsiek ook belangrijk vindt?

[0:20:18] De heer Van Heyen.

[0:20:20] Ja, zeker. Dank u wel, mevrouw Van der Werff, voor de vraag.

[0:20:23] Overigens heb ik ook in het debat over de voorjaarsnota

[0:20:24] met uw collega de heer Sneller daar uitgebreid over van gedachten gewisseld

[0:20:28] en toen ook aangegeven dat de aanpak van het serieuze probleem

[0:20:34] van de kinderarmoede, want wij zien dat daar echt een uitdaging ligt

[0:20:36] om ook de oploop daarvan te voorkomen, eigenlijk wil je het helemaal uitbannen,

[0:20:42] dat ook een nieuwe regering daar maatregelen op zal moeten nemen.

[0:20:46] Welke maatregelen je dan precies met elkaar treft,

[0:20:50] dat is een discussie waarvan ik hoop

[0:20:52] dat ook het regeringsprogramma straks meer duidelijkheid zal bieden

[0:20:55] en waarvan ik ook aan de heer Sneller toen heb gevraagd,

[0:20:58] Ja, pak die discussie nou met ons op als we het over zo'n pakket aan maatregelen hebben.

[0:21:03] Want de discussie ging toen heel erg over één maar één maatregel in het bijzonder,

[0:21:06] namelijk het verstrekken van schoolmaaltijden op scholen.

[0:21:10] Nou, daarvan heb ik aangegeven dat is een hele sympathieke maatregel,

[0:21:13] maar uiteindelijk is het een symptoom van die kinderarmoede

[0:21:16] en zul je ook een aantal dingen met elkaar echt moeten doen

[0:21:18] om het probleem structureel met elkaar aan te pakken.

[0:21:22] En de discussie daarover zouden we graag in de volledigheid met de Kamer voeren.

[0:21:26] Dus ik reken er echt op dat we volop de gelegenheid zullen krijgen

[0:21:30] om dat gesprek nog langer met elkaar te voeren.

[0:21:33] GESPREKSLEIDERAAR. Ik geef nu het woord aan de lid Boon.

[0:21:35] JOURNALIST. Ik wil de heer Nobel een vraag stellen.

[0:21:38] Allereerst wil ik u beiden feliciteren met die voorgenomen benoeming

[0:21:40] tot minister en staatssecretaris.

[0:21:42] Ik ben verheugd dat u de kans krijgt om dit prachtige hoofdlijnakkoord

[0:21:45] verder uit te werken tot een nog mooier regeerakkoord.

[0:21:49] En namens de PVV wil ik de heer Nobel de vraag stellen.

[0:21:51] Het hoofdlijnakkoord draagt de titel Hoop, Lef en Trots.

[0:21:55] Welke van deze drie woorden spreekt u het meest aan in uw rol als toekomstige staatssecretaris en waarom?

[0:22:00] En hoe denkt u dat dit kan bijdragen aan het aanpakken van de uitdaging en benutten van de kans die ons land momenteel ervaart?

[0:22:07] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[0:22:10] Dank u wel, voorzitter.

[0:22:10] Het is ook een leuke vraag.

[0:22:11] Je zou bijna zelf een extra optie toevoegen.

[0:22:14] Maar als ik dan moet kiezen uit de drie die u mij heeft voorgelegd, zou ik zeggen hoop.

[0:22:19] Omdat ik goede hoop heb dat heel veel mensen in deze samenleving ook echt mee kunnen doen.

[0:22:24] Ook mensen waarvan we misschien te snel zeggen, u hoeft niet meer mee te doen.

[0:22:28] En juist bij die groep denk ik, laten we ervoor zorgen dat ook echt iedereen mee kan doen in onze maatschappij.

[0:22:36] Dus ik denk dat ik voor open zou kiezen als ik een van de drie ja, als multiple choice antwoord voor mijn neus zou krijgen.

[0:22:45] Ik geef het woord aan de lid Jozef.

[0:22:48] Dank voorzitter en dank allebei voor de toelichting zojuist.

[0:22:53] Ik had ook een vraag aan de heer Van Heijen.

[0:22:56] In uw motivatiebrief noemt u een aantal onderwerpen waar u prioriteit aan wil geven als minister.

[0:23:03] Ik vroeg me af welk onderwerp heeft voor u de grootste prioriteit en waarom.

[0:23:09] De heer Van Heijen.

[0:23:11] Dank u wel voor die vraag.

[0:23:15] Nou, ik denk dat het onze eerste opgave gaat worden op het moment dat de regering is aangetreden

[0:23:22] om de afspraken die we in het hoofdlijnakkoord hebben gemaakt

[0:23:25] om te zetten in beleid.

[0:23:26] En daar staan een aantal hele duidelijke afspraken in,

[0:23:28] onder andere over de terugdringen van kinderarmoede,

[0:23:32] wat ik persoonlijk ook een buitenvan belangrijk thema vind,

[0:23:34] maar dat is ook echt iets waar we als vier partijen van hebben gezegd

[0:23:37] daar moet met voorrang aan gewerkt worden.

[0:23:40] Maar er staan een aantal meer dingen in.

[0:23:41] Er staat in, er moet echt grip komen op arbeidsmigratie.

[0:23:46] Er staat ook in, werken moet meer gaan lonen.

[0:23:48] En wat ik ook een belangrijke maatregel vind om echt mee te beginnen,

[0:23:54] en dat is er eentje die niet morgen klaar is,

[0:23:57] dat is het vereenvoudigen van het veel te ingewikkelde stelsel

[0:24:00] van uitkeringen, toeslagen, fiscaliteit,

[0:24:05] wat een doolhof geworden is waarin veel te veel mensen de weg kwijtraken.

[0:24:10] En wat er ook toe leidt in de praktijk

[0:24:12] dat veel mensen onder het bestaansminimum terechtkomen,

[0:24:15] Wat, denk ik, ook een belangrijke oorzaak is van de bestaanszekerheidscrisis,

[0:24:20] als ik het maar even zo mag noemen.

[0:24:22] Dus om daar... Maar dat is een complexe puzzel.

[0:24:25] Daar zal ook de samenwerking voor nodig hebben met andere bewindspersonen.

[0:24:30] Maar dat is echt een opgave waar we in deze kabinetsperiode

[0:24:33] een snelle start mee moeten maken.

[0:24:36] GESPREKSLEIDERAAR. Ik geef het woord aan Dirk Kostiets.

[0:24:39] JOURNALISTE. Ja, voorzitter, dank u wel. Mijn vraag is gericht aan de heer Van Heyem.

[0:24:45] U heeft meerdere keren benadrukt hoe belangrijk de gemeenschappelijke basisleiding voor u is.

[0:24:50] En een van die punten is dat voor het goed functioneren van een democratische rechtsstaat

[0:24:55] onafhankelijke instituties belangrijk zijn.

[0:24:59] Tegelijkertijd heeft u ervoor gekozen om samen te werken met radicaal-rechtse politici

[0:25:03] die zo min mogelijk moslims in het land willen, complottheorieën aanhangen,

[0:25:07] leugens over LGBT mensen en mensen met een migratieachtergrond voorspeiden.

[0:25:12] Daarmee normaliseert u alleen alles wat in uw basislijn staat.

[0:25:18] U heeft ook gezien dat, ook na het tekenen van die basislijn,

[0:25:21] leden van dit kabinet of de partij daarvan zich uitgesproken hebben over de Palestijnen als een nepvolk.

[0:25:30] Deze week nog ontkennen dat er een hongersnooddienst in Gaza.

[0:25:35] En uw fractiegenoten waren wel verbaasd, maar ondernamen geen actie.

[0:25:39] Dus mijn vraag is, hoe vereenzelvigt u voor zichzelf uw wens om een regering voor iedereen te willen zijn,

[0:25:48] met het feit dat u door uw ministerschap faciliteert en normaliseert dat een radicaal rechtse partij aan de macht komt?

[0:25:56] En welke concrete actie kan ik op dit punt van u verwachten?

[0:26:00] Ik geef het woord aan de heer Van Heyen.

[0:26:03] Dank ook mevrouw Kostic voor deze vraag.

[0:26:06] En dan kan ik eigenlijk alleen maar op antwoorden dat niet alleen ik, maar de hele regering niet zal normaliseren wat niet normaal mag zijn.

[0:26:17] En wat in strijd is met de grondwet, de grondrechten, de democratische rechtsstaat en de waarden die we in dat kader met elkaar belangrijk vinden.

[0:26:26] En ik heb het toch nog even meegenomen, artikel 1 van de grondwet.

[0:26:30] en ik zal het, ik hecht er zoveel waarde aan dat ik hem gewoon ga voorlezen,

[0:26:34] allen die zich in Nederland bevinden worden in gelijke gevallen gelijk behandeld.

[0:26:38] Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid,

[0:26:42] ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook is niet toegestaan.

[0:26:49] Op het moment dat ministers de eed afleggen voor de koning op de grondwet,

[0:26:57] dan zeggen zij, dit is voor ons een basiswaarde waar niet aan te tornen valt.

[0:27:02] En dan vind ik, dan mag de Nederlander en dan mag u als Tweede Kamer daar ook op rekenen.

[0:27:07] En dat betekent dus ook dat het normaliseren van andere opvattingen ook geen sprake kan zijn.

[0:27:13] Ik hoop dat ik uw vraag daarmee voldoende heb beantwoord.

[0:27:17] Daar gaan we achterkomen in de tweede ronde, want daar zijn we aangebroken.

[0:27:20] En dat betekent dat ik weer kijk naar het lid Mohandes.

[0:27:23] Ja, voorzitter, dank u wel. Fijn dat we artikel 1 krijgen voorgelezen.

[0:27:26] Ik denk dat het allerbelangrijkste is hoe het komende kabinet handelt

[0:27:30] als er zaken in de samenleving gebeuren, die vragen om een kabinet dat zich uitspreekt.

[0:27:35] Ook ministers van andere smaaldelen in het kabinet waar u gaat aantreden

[0:27:38] zich gaan uitspreken als er zaken zijn.

[0:27:40] Papier is geduldig. Ook de grondwet kan geduldig zijn op papier.

[0:27:44] Het gaat om uw daden, om het handelen en om hoe u zich gaat uitspreken.

[0:27:49] Nog even terug, voorzitter, naar mijn eerste vraag.

[0:27:52] Ik, de heer Van Heijen, ging niet helemaal in op zijn eigen woorden,

[0:27:58] die hij heeft gebezigd in dat beroemde interview in de standoor.

[0:28:01] Ik noem het een beroemd interview, want u was vrij duidelijk

[0:28:04] over hoe u de samenwerking met de PVV hebt beleefd.

[0:28:11] De PVV die u als een wegloper heeft neergezet,

[0:28:16] geen verantwoordelijkheid durven te nemen,

[0:28:18] juist toen het erop aankwam,

[0:28:20] want er was nog niet heel veel gebeurd in dat kabinet,

[0:28:22] maar het brak juist op het moment dat er dingen moesten gebeuren.

[0:28:26] En daar is u heel boos over.

[0:28:27] En ik ben nog steeds op zoek naar waarom u er veel meer vertrouwen in heeft

[0:28:31] dat dat nu anders is.

[0:28:33] Toen stond er een handtekening, nu staat er een handtekening onder een akkoord.

[0:28:37] En dan denk ik, ja, waarom zou het nu gaan slagen volgens u?

[0:28:42] Uiteindelijk heeft het CDA de rekening gepresenteerd,

[0:28:44] gekregen bij de verkiezing daarop.

[0:28:46] Waar haalt u uw hoop uit?

[0:28:48] Ik geef het woord aan de heer Van Heijen.

[0:28:50] Nou ja, voorzitter, uit het gevoel van urgentie dat ik bij alle vier de partijen proef om deze

[0:28:59] verkiezingsuitslag, en ik heb dat net ook geprobeerd uit te leggen, om te zetten in

[0:29:03] concrete antwoorden en oplossingen voor de problemen waar mensen mee bezitten.

[0:29:08] En uw vraag was, ja, waarom is het verleden daar wel geen obstakel voor?

[0:29:14] Nou, kijk, toen in 2012 ging het natuurlijk inderdaad ook over een crisis die was ontstaan,

[0:29:18] op het pakket van maatregelen wat toen aanvullend op het regeerakkoord

[0:29:22] gemaakt moest worden en inderdaad het gebrek aan bereidheid bij de PVV

[0:29:28] op dat moment om daar een handtekening onder te zetten.

[0:29:31] Ja, daar was ik inderdaad zeer teleurgesteld over,

[0:29:33] want dan loop je weg voor die verantwoordelijkheid,

[0:29:35] terwijl er een grote opgave ligt.

[0:29:37] Maar de uitvoering van de afspraken zelf,

[0:29:41] nou, dat moet ik zeggen, die zijn zeer consequent in die jaren

[0:29:45] ook ter hand genomen, daar lag het probleem niet zozeer.

[0:29:49] En ook in deze situatie zul je weer een nieuwe afweging moeten maken.

[0:29:53] Je hebt uitdagingen, je maakt afspraken.

[0:29:56] Heb je er vertrouwen in dat die afspraken worden nagekomen?

[0:29:58] Dat vertrouwen heb ik, maar u geeft tegelijkertijd zelf ook aan.

[0:30:01] Het zal in de praktijk moeten blijken en dat geldt voor de inhoudelijke afspraken.

[0:30:05] Dat geldt voor de afspraken die we over de rechtsstaat hebben gemaakt.

[0:30:09] Uiteindelijk zullen alle bewindslieden en echt niet alleen van één partij,

[0:30:12] van alle vierde partijen op hun daden en hun resultaten worden beoordeeld.

[0:30:18] Ik geef het woord aan het lid Erkin.

[0:30:22] Ja voorzitter, mijn vraag is gericht aan de heer Hayem.

[0:30:26] Ik hoorde de heer Hayem zeggen, we hebben een rechtsstaatsverklaring,

[0:30:29] de minister moet een ETOF-belofte afleggen.

[0:30:33] En dat klopt natuurlijk allemaal.

[0:30:35] Maar wat ik niet begrijp is dat de heer Van Hayem straks collega's heeft,

[0:30:41] gaat hebben, waar hij dagelijks mee gaat samenwerken,

[0:30:43] die over moslims het een islamitische invasie noemde.

[0:30:49] extreemrechtse, racistische, nazi-theorieën bezigde.

[0:30:53] Die als klapveet diende toen hun leider minder en minder riep.

[0:30:58] En die woorden zijn allemaal niet teruggenomen.

[0:31:00] Die woorden blijven bestaan.

[0:31:02] En mijn vraag aan de heer Van Heijem is...

[0:31:05] kan hij mij overtuigen op basis waarvan iemand...

[0:31:08] verschrikkelijke uitspraken kan doen...

[0:31:11] vervolgens desgevraagd die uitspraken niet terugneemt...

[0:31:14] maar tegelijkertijd ook mooie woorden uitspreekt...

[0:31:16] En hoe dat dan in de praktijk voor de heer Van Heijen werkt?

[0:31:20] Het woord is aan de heer Van Heijen.

[0:31:22] Dank opnieuw voor deze vraag.

[0:31:24] Kijk, dat is wel een beetje onderdeel geweest van ook de afweging die we als partij en fractie hebben gemaakt,

[0:31:29] waarbij we ook in alle openheid, dat was in januari,

[0:31:33] meen ik, in de verklaring die toen is uitgegeven,

[0:31:36] hebben geconstateerd dat er ook nog wel een zekere rechtsstatelijke afstand gevoeld wordt.

[0:31:40] En dat heeft ook geleid tot de afspraken die we hebben gemaakt, niet alleen over de verklaring,

[0:31:46] dus het omarmen van de basisprincipes van de democratische rechtsstaat,

[0:31:50] maar ook een vorm die daarbij past,

[0:31:55] die de regering op iets groter afstand zet,

[0:31:57] die de fractieleiders in de Tweede Kamer houdt,

[0:31:59] die hun afspraken op hoofdlijnen betreffen,

[0:32:02] die ook een premier van buiten, laat ik zeggen, in positie heeft gebracht,

[0:32:09] en daarmee ook de voorwaarden schept

[0:32:11] om de afspraken die we hebben gemaakt over die rechtsstaat

[0:32:13] op een goede manier iedere keer ook kritisch te toetsen.

[0:32:15] Dus dat zal in het kabinet zelf moeten gebeuren.

[0:32:18] En dat zal ook in de Tweede Kamer gebeuren.

[0:32:20] Daar heb ik eerlijk gezegd heel veel vertrouwen in.

[0:32:23] Dat het op deze manier, dat die waarborgen ook heel stevig zijn.

[0:32:28] Dat heb ik ook in mijn brief opgeschreven.

[0:32:31] Daaraan ontleen ik het vertrouwen dat wij deze stap kunnen zetten.

[0:32:37] Ik geef het woord aan het lid tekort.

[0:32:41] Ja, dank voorzitter.

[0:32:42] En ook vanuit mij voor beide heren, felicitaties met de voordracht.

[0:32:46] En ik heb een vraag aan de heer Nobel, want hij gaf al aan hoe belangrijk het is om werk te hebben.

[0:32:53] Want een baan is ook veel meer dan een baan. Het leidt tot sociale contacten, meer gezondheid, persoonlijke ontwikkeling.

[0:32:59] Maar het is natuurlijk ook de bedoeling dat je met een baan op het einde van de maand meer overhoudt.

[0:33:03] En we zien met name aan de onderkant van de arbeidsmarkt dat de armoedeval nog te groot is.

[0:33:08] En kunt u aangeven hoe u daar naar kijkt en wat u van plan bent om juist ook aan die onderkant van de arbeidsmarkt

[0:33:13] en vanuit een uitkeringssituatie de stap naar werk zo aantrekkelijk mogelijk te maken.

[0:33:20] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[0:33:23] Voorzitter, dank u wel.

[0:33:24] Dank u wel voor de vraag, meneer De Kort.

[0:33:26] We hebben ook in het hoofdlijnakkoord afgesproken dat we juist ook voor die middengroep,

[0:33:30] waar we zien dat er uiteindelijk, ondanks het harde werken,

[0:33:34] toch aan het einde van de maand niet zo heel veel meer overblijft,

[0:33:37] dat we daar ook specifiek op in willen zetten.

[0:33:40] Zoals ik al zei, dit onderwerp is voor mij ook nieuw.

[0:33:43] Dus ik wil ook met de ambtenaren op het ministerie verder in gesprek hoe we dat goed vorm kunnen geven.

[0:33:48] Maar uiteindelijk moet werken wel lonen.

[0:33:49] Dus op het moment dat iemand ook in de middenklasse een baan heeft, maar ook de optie heeft om te zeggen...

[0:33:56] nou, ik kan misschien ook een dag thuis blijven, want dat werken loont niet zo...

[0:33:58] dan moeten we met elkaar kijken hoe we daar iets aan kunnen doen.

[0:34:03] Ik geef het woord aan het lid van de werf.

[0:34:06] Dank u voorzitter.

[0:34:08] Ik heb ook een vraag aan de heer Nobel.

[0:34:10] en ik kan de introductie daarvan niet beginnen met dezelfde compliment

[0:34:14] als ik de heer Van Heijen heb gegeven voor de uitgebreide brief,

[0:34:16] want die was wat summierder.

[0:34:19] De doelstelling van deze coalitie, zoals ik dat heb begrepen,

[0:34:23] was dat er veel inhoudelijke experts ook van buiten zouden worden gehaald

[0:34:28] naar dit nieuwe kabinet.

[0:34:30] Als ik dan naar uw cv kijk,

[0:34:32] dan zou ik u niet een inhoudelijk expert op deze thema's durven noemen.

[0:34:38] Hoe gaat u daar recht aan doen?

[0:34:39] aan deze portefeuille, want u heeft bestuurlijke ervaring,

[0:34:42] maar ik zie de inhoud daar niet helemaal in terugkomen.

[0:34:46] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[0:34:48] Bedankt voor uw vraag.

[0:34:50] Ja, u schetste eigenlijk al aan het einde van van uw vraag

[0:34:52] ook het antwoord wat ik u ga geven.

[0:34:54] Ik heb wel veel bestuurlijke ervaring

[0:34:56] en het klopt inderdaad dat deze thema's nieuw van mij zijn.

[0:34:59] En dat maakt ook dat ik er enorm naar uitzie,

[0:35:01] niet alleen om met iemand samen te werken

[0:35:03] die al wel wat meer ervaring heeft op deze thema's,

[0:35:05] maar ook dat er straks een heel ministerie klaarstaat

[0:35:08] die ongetwijfeld staan te popelen om mij verder mee te nemen in deze materie.

[0:35:12] Maar als ik toch op mijn eerdere ervaring mag buigen,

[0:35:16] bijvoorbeeld financiën, dat speelt eigenlijk bij elk departement een grote rol.

[0:35:19] En zeker als je kijkt naar het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

[0:35:24] waar nota bene de grootste begroting van alle ministeries volgens mij ligt,

[0:35:28] komen andere relevante bestuurlijke ervaringen zeker wel van pas.

[0:35:34] Ik geef het woord aan Clif Boon.

[0:35:37] Ja, ik wil nogmaals de vraag stellen aan de heer Nobel.

[0:35:39] Wat zijn voor u de belangrijkste punten uit het hoofdlijnakkoord dat u ligt?

[0:35:44] Het woord staat aan de heer Nopel.

[0:35:46] En ik denk dan dat u erop doelt, ook de portefeuille waar ik voor ben aangesteld.

[0:35:52] Nou, ik heb in mijn verhaal heel vaak aangegeven dat ik er met name wil zijn

[0:35:56] voor al die mensen die misschien nog niet kunnen meedoen,

[0:35:59] of die wel meedoen, maar nog niet volledig meedoen.

[0:36:02] Dus dat is voor mij een van de belangrijkste punten.

[0:36:05] En de heer De Kort gaf het zojuist ook al aan in zijn vraag.

[0:36:08] werken is veel meer dan alleen aan het einde van de maand een zak geld krijgen.

[0:36:12] Het zorgt er ook voor dat je gezonder bent, dat je sociale contacten opdoet...

[0:36:16] dat je echt meedoet in de maatschappij.

[0:36:18] Dus dat is een van de zaken die voor mij ontzettend belangrijk is...

[0:36:21] op de participatieportefeuille en bij de integratieportefeuille.

[0:36:25] Op het moment dat je in Nederland bent...

[0:36:28] en je hebt bijvoorbeeld je inburgerdiscursus gehaald...

[0:36:30] dan is het nog niet afgelopen. Dat is niet het sluitstuk.

[0:36:33] Mensen moeten echt meedoen.

[0:36:34] En dat betekent dat ze ook de taal goed moeten beheersen.

[0:36:36] Dat betekent dat ze inderdaad ook op zoek moeten naar werk, maar ook dat ze onze vrijheden respecteren

[0:36:41] en dat we de Nederlandse normen en waarden met elkaar onderschrijven.

[0:36:48] Ik geef het woord aan de lid Jozef.

[0:36:51] Dank u wel.

[0:36:51] Ik heb ook een vraag aan de heer Nobel.

[0:36:55] In het hoofdlijnakkoord staat dat het toekomstige kabinet een erstreven om de armoedecijfers

[0:37:00] niet uit te laten komen boven het referentiejaar 2024.

[0:37:04] Mijn fractie vroeg zich af wat u anders gaat doen ten opzichte van het huidige armoedebeleid

[0:37:09] om deze doelstelling te halen?

[0:37:12] Het woord is aan de heer Nobel.

[0:37:13] Ja, dank u wel. Ik vind het een hele goede vraag.

[0:37:15] Ik vond het ook een mooie afspraak

[0:37:17] in het hoofdlijnakkoord, want in principe denk ik

[0:37:19] dat er weinig mensen in deze zaal zitten

[0:37:22] die armoede toejuichen.

[0:37:23] Zeker als je weet wat voor schrijnende situaties

[0:37:26] of een schrijnende start het kan geven

[0:37:28] voor mensen die

[0:37:30] een gezin hebben met jonge

[0:37:31] kinderen die daar niets aan kunnen doen.

[0:37:34] Dus laat ik vooropstellen dat ik

[0:37:35] blij ben met

[0:37:37] met die afspraak in het hoofdlijnakkoord.

[0:37:40] Er zijn natuurlijk veel maatwerkafspraken mogelijk

[0:37:43] en dat is iets wat ik eigenlijk ook verder op het ministerie wil gaan onderzoeken.

[0:37:46] Hoe kunnen we met maatwerk bepaalde groepen beter bereiken?

[0:37:49] Dus ik ga u daar vandaag geen concrete toezegging op doen,

[0:37:52] maar ik denk wel dat dat heel erg zit, ook in dat maatwerk,

[0:37:55] maar uiteindelijk ook in hetgeen wat ik al vaker vanavond heb gezegd,

[0:37:58] ervoor zorgen dat mensen snel aan het werk kunnen,

[0:38:01] want uiteindelijk is de beste oplossing voor armoede nog steeds een baan.

[0:38:12] Ik stelde net een vraag aan de heer Van Heijum en daar ga ik graag op door.

[0:38:16] Ik stelde namelijk dat u het normaliseert dat radicaal rechtsgedachtegoed in het centrum

[0:38:22] van de macht komt te staan.

[0:38:24] Dat ontkent u.

[0:38:25] Maar het is wel hoe het werkt.

[0:38:27] U straalt uit dat dit soort partijen normaal zijn om mee samen te werken.

[0:38:33] Niet normaal maken wat niet normaal is, daar hadden we het net ook over.

[0:38:37] U had het ook over allen die zich in Nederland bevinden.

[0:38:42] Ik zou zeggen, als ik naar het hoofdlijnenakkoord ga, dan lees ik daarin, behalve mensen die

[0:38:48] asiel zoeken, vluchtelingen zoals ik ooit was.

[0:38:52] Want in uw hoofdlijnenakkoord, als het gaat om vluchtelingen, en als ik me daar weer in

[0:38:57] verplaats, word ik een beetje bang.

[0:38:59] Want daarin wordt de overheid nauwelijks begrensd in de uitoefening van macht tegen vluchtelingen.

[0:39:04] Vluchtelingen worden niet als burgers of mensen gezien.

[0:39:06] hun rechten worden alleen maar verder beperkt.

[0:39:09] En die basislijn stelt dat rechtelijke uitspraken moeten worden gerespecteerd.

[0:39:14] Maar u laat wel gebeuren dat er hier uw coalitiegenoten gewoon een motie indienen

[0:39:21] en voor die motie stemmen die tegen rechterlijke uitspraken ingaan.

[0:39:27] Zoals het strafbaar stemmen van een leus.

[0:39:30] In dit geval van de rivier naar de zee.

[0:39:32] En ik vroeg u daarom welke concrete actie u gaat ondernemen om in die coalitie de meest

[0:39:38] kwetsbare inwoners van het land en de rechtsstaat echt te beschermen.

[0:39:42] En daar heb ik geen echt antwoord op gekregen.

[0:39:44] Dus ik wil heel graag weten van u, hoe gaat u dat anders doen dan de afgelopen maanden

[0:39:51] waarin geen actie op dit punt is ondernomen door NSC of u als Kamerrit?

[0:39:56] Ik geef het woord aan de heer Van Heijen.

[0:39:59] Ja, dank u wel voor de vraag.

[0:40:02] Hij is wel zo breed dat ik bijna naar het beleidstreinen van collega's zou moeten om die te beantwoorden.

[0:40:08] Daar wil ik toch een beetje bij wegblijven, maar ik wil wel recht doen aan de vraag en ook serieus antwoord geven.

[0:40:14] Ik blijf echt met kracht van mij werpen dat wij hier opvattingen normaliseren die niet passen in de democratische rechtsstaat.

[0:40:24] En dat de regering gehouden is om de grondwet, de grondrechten en de waarden van die democratische rechtsstaat hoog te houden,

[0:40:32] is voor mij een basisvoorwaarde om te kunnen toetreden.

[0:40:37] En dat is ook iets waar we met elkaar scherp op zullen blijven en moeten blijven,

[0:40:43] omdat de regering, en u hebt dat zelf ook aangegeven, er voor alle Nederlanders moet zijn,

[0:40:49] ongeacht hun afkomst, ongeacht hun religie.

[0:40:52] En de dingen die ik en die wij op het ministerie kunnen doen

[0:40:56] om kwetsbare mensen daarbij te beschermen of daarvoor op te komen,

[0:41:00] zullen wij doen.

[0:41:01] En dan gaat het over dingen als arbeidsmarktdiscriminatie,

[0:41:03] om maar even een voorbeeld te noemen.

[0:41:04] Het gaat ook over andere vormen van discriminatie waar,

[0:41:07] als het gaat over mensen met een handicap of discriminatie

[0:41:10] op de arbeidsmarkt of vanwege seksuele geaardheid of anderszins,

[0:41:13] dan zullen wij daarvoor opkomen.

[0:41:16] Daar zullen we ook graag met de Kamer over discussiëren,

[0:41:18] over de manieren waarop we dat het beste kunnen doen.

[0:41:22] Ja, en ik wijs er toch ook op dat als het...

[0:41:25] Toch even het algemene punt dan van migratie,

[0:41:27] maar het raakt ook aan arbeidsmigratie,

[0:41:31] alles zich gaat afspelen binnen de grenzen van de wet en de grondwet,

[0:41:34] binnen Europese richtlijnen en verordeningen en verdragen.

[0:41:38] En ook daar hebben we ons met elkaar aan te houden

[0:41:40] en is er wat dat betreft ook geen enkele ruimte om daarvan af te wijken.

[0:41:47] GESPREKSLEIDERAAR. Ik geef het woord aan het lid Martijn.

[0:41:49] Ik heb een vraag aan de heer Nobel.

[0:41:58] U wordt onder andere staatssecretaris van Integratie.

[0:42:01] Ik heb begrepen dat mevrouw Conradi het deel inburgering gaat doen, want dat heeft zij zelf aangegeven.

[0:42:07] Dat betekent dat uw portefeuille een stuk kleiner wordt.

[0:42:11] U heeft aangegeven in uw brief dat u een intrinsieke motivatie heeft om iedereen maximaal mee te

[0:42:17] laten doen in onze maatschappij.

[0:42:18] U krijgt volgens mij, als ik het goed begrijp, de mensen ongeveer na tien jaar overgedragen

[0:42:23] om uw integratiebeleid vorm te gaan geven voor deze mensen.

[0:42:27] Hoe ziet u dat voor zich?

[0:42:30] Het woord is aan de heer Nobel.

[0:42:32] Dank u wel. Dat zijn twee vragen eigenlijk in één.

[0:42:37] Ik denk dat het goed is om te zeggen dat sowieso het kabinet goed moet samenwerken.

[0:42:42] Dus of de portefeuille nu bij mij zit of bij mijn collega van Justitie en Veiligheid,

[0:42:45] dat zou in principe niet uit moeten maken.

[0:42:47] Ik denk ook dat inburgering onder meerdere departementen plaats zou kunnen vinden.

[0:42:52] En de reden dat ik dat denk, is dat inburgering eigenlijk het startbewijs is.

[0:42:56] Dat betekent niet dat als je je inburgeringscursus hebt gehaald,

[0:42:58] dat dan de integratie per definitie geslaagd is.

[0:43:01] Sterker nog, heel vaak zien we ook dat mensen,

[0:43:04] ondanks dat de inburgeringscursus gehaald is, helaas niet aan het werk komen,

[0:43:07] bijvoorbeeld niet de Nederlandse taal beheersen,

[0:43:11] onvoldoende mee kunnen komen met onze normen en waarden.

[0:43:14] Dus wat mij betreft is dat een portefeuille waar we heel na op samen moeten werken.

[0:43:18] Juist ook om de mensen die hier naartoe komen goed mee te krijgen in onze samenleving.

[0:43:26] Ik geef het woord aan de lid Ergin.

[0:43:29] Ja voorzitter, ik heb wederom een vraag aan de heer Van Heijem.

[0:43:32] Want ik merk aan zijn antwoorden dat het volgens de heer Heijem kennelijk kan om vreselijke uitspraken te doen.

[0:43:41] Maar tegelijkertijd ook een handtekening te zetten onder een papiertje, onder een inlegvel.

[0:43:46] en vervolgens al die vreselijke uitspraken in de ijskast kunnen.

[0:43:49] Dat is volgens de heer Van Heijem mogelijk.

[0:43:52] Dan rest mij eigenlijk de vraag aan de heer Van Heijem te stellen.

[0:43:56] Wanneer is die rechtsstatelijke ondergrens dan voor de heer Heijem bereikt?

[0:43:59] Als dit allemaal al niet voldoende is, wanneer is die ondergrens dan voor de heer Heijem bereikt?

[0:44:06] De heer Van Heijem heeft het woord.

[0:44:08] Ik ga daar toch een kort antwoord geven, want ik heb ook de heer Mohandys daar uitgebreid op geantwoord.

[0:44:13] Papier is geduldig, daar heeft de heer Ergin ook gelijk in.

[0:44:15] maar dat handelen, dat bepaalt uiteindelijk of de afspraken die we hebben gemaakt

[0:44:22] en het vertrouwen dat we daarin stellen ook waargemaakt wordt.

[0:44:28] Ik geef het woord aan het lid Aarten.

[0:44:31] Ja, dank voorzitter. Mijn vraag is voor de heer Van Heijen.

[0:44:35] Dat gaat over vaste contracten.

[0:44:37] Een belangrijk speerpunt ook in het hoofdlijnakkoord

[0:44:40] om ervoor te zorgen dat er meer vaste contracten worden aangeboden aan mensen.

[0:44:44] Hij heeft zelf ook veel ervaring volgens mij in de regionale economie,

[0:44:48] in het oosten van het land veel, dus met werkgevers en ondernemers, MKB'ers gesproken.

[0:44:52] En ik ben heel benieuwd hoe hij het stimuleren van vaste contracten ook ziet in relatie tot

[0:44:57] hoe aantrekkelijk of eigenlijk hoe niet aantrekkelijk het is om een vast contract aan te bieden aan werknemers.

[0:45:05] Dus ik ben even benieuwd hoe...

[0:45:07] Kan hij reflecteren op wat zijn ervaring is, bijvoorbeeld met werkgevers die zeggen

[0:45:11] Ik zou heel graag mensen een vast contract willen geven,

[0:45:14] maar het risico is te groot, het is te ingewikkeld.

[0:45:19] Ik ben heel benieuwd hoe hij dat ziet in relatie tot de ambitie

[0:45:22] van deze coalitie om meer vaste contracten te gaan stimuleren.

[0:45:28] De heer Van Heijen.

[0:45:29] Dank u wel, voorzitter, en dank ook voor deze inhoudelijke vraag.

[0:45:35] Want als je het over bestaanszekerheid hebt,

[0:45:38] dan hebben we het inderdaad vaak in de eerste plaats

[0:45:40] over inkomensbeleid, inkomensondersteuning,

[0:45:42] maar juist dit soort zaken, namelijk een inkomen kunnen halen,

[0:45:45] een goed inkomen uit een vaste baan,

[0:45:47] is voor heel veel mensen een buitengewoon belangrijke factor

[0:45:50] in bestaanszekerheid.

[0:45:51] En ik ben persoonlijk ook erg blij met de afspraken

[0:45:54] die we daarover in het akkoord hebben gemaakt.

[0:45:57] Er staan ook een aantal maatregelen in om dat te bereiken,

[0:46:00] bijvoorbeeld het differentiëren van de WW-premie

[0:46:03] zou daar aan kunnen bijdragen.

[0:46:05] Maar ik denk dat de heer Aarssen een terecht punt maakt als hij zegt,

[0:46:08] ja, misschien zou je ook nog eens goed moeten kijken

[0:46:10] naar alle prikkels die we hebben ingericht en die het soms voor werkgevers wel heel erg ingewikkeld maken

[0:46:16] en risicovol en duur om mensen in vaste dienst te maken. Flex is wel heel flex geworden en vast

[0:46:23] is misschien te vast geworden. Er zijn natuurlijk in de vorige periode allerlei afspraken over

[0:46:30] gemaakt. Ik ben ook blij dat de vorige regering en de vorige kamer allerlei wetgeving in gang

[0:46:35] heeft gezet en we zullen ook met elkaar moeten volgen, denk ik, of dat afdoende is geweest of

[0:46:41] dat daar nog meer dingen in ontwikkeld moeten worden. En ook dat gesprek ga ik uiteraard heel

[0:46:47] graag met de Kamer aan. Dan geef ik nu het woord aan Lied van de Werf. Dank u wel. Ik heb nog een

[0:46:55] vraag voor de heer Van Heijen. Wij hebben vast veel verschillen, maar delen dat wij allebei uit het

[0:47:01] Oosten des Lands komen en ik weet dat dat veel mensen u daar kennen, ook als

[0:47:06] gedeputeerde van de provincie Overijssel.

[0:47:09] Het is natuurlijk een prachtige regio en daar speelt ook vaak de discussie over

[0:47:14] wat er speelt in de regio en dat dat meer naar Den Haag gebracht zou moeten worden.

[0:47:19] Wat gaat u daar eigenlijk mee doen?

[0:47:23] Dan bedoel ik natuurlijk niet alleen specifiek de regio het Oosten van Nederland,

[0:47:27] maar in zijn algemeeniteit.

[0:47:30] Ja, dank u wel. En ik ben erg blij met deze vraag, want het overbruggen van de kloof tussen

[0:47:39] regio en Den Haag is voor mij ook echt een belangrijke drijfveer om in die politiek

[0:47:44] iets te willen blijven doen. Ik heb ook de afgelopen jaren ervaren dat die af en toe

[0:47:49] erg groot is geweest. Ik ben ook blij met de aandacht die er meer recent is voor het rapport

[0:47:56] Elke regio telt. Het omarmen van de problemen, dat wordt gelukkig allemaal gezien.

[0:48:01] Er zijn ook maatregelen genomen.

[0:48:04] Maar ik denk dat het buiten van belangrijk is dat we ook in de nieuwe periode...

[0:48:08] ...nieuwe initiatieven nemen om die afstand met de regio te verkleinen.

[0:48:12] Dus ons ook daar regelmatig laten zien.

[0:48:15] De agenda van de regio opsnuiven.

[0:48:17] We hebben gisteravond de Achterhoek hier in Den Haag.

[0:48:21] Soms komen ze ook naar ons toe.

[0:48:22] Maar komen daar ook met hele concrete dingen om onder de aandacht te brengen.

[0:48:27] Bijvoorbeeld als het gaat over arbeidsmarktbeleid,

[0:48:30] hoe je ook op regionaal niveau met werkgevers, onderwijsinstellingen,

[0:48:34] scholingsfondsen de kloof tussen werkzoekenden en werkgevers kunt overbruggen.

[0:48:40] Nou, dat soort regionale initiatieven met elkaar verkennen,

[0:48:43] en hoe kunnen we daar ook in het landelijk beleid ook actief gebruik van maken,

[0:48:48] daar zal ik echt actief naar op zoek gaan.

[0:48:51] Nu is het woord aan het lid Boon.

[0:48:54] Ik zou graag vragen willen staan aan de heer Van Heijen.

[0:48:57] U bent er al mee ervaren op deze portefeuille, maar de voorgenomen staatssecretaris, de heer Nobel, niet.

[0:49:02] Wat zou u hem willen meegeven?

[0:49:06] De heer Van Heijen.

[0:49:08] Dank voor de vraag, maar ik vind het een beetje aanmatigend.

[0:49:10] Ik heb gelukkig al even kunnen kennismaken, maar ik heb de indruk dat de heer Nobel buitengewoon gemotiveerd

[0:49:18] en ook wel degelijk geïnteresseerd aan deze portefeuille begint.

[0:49:23] Ik hoop eerlijk gezegd af en toe ook iets van hem te kunnen opsteken.

[0:49:26] En ik denk dat we elkaar gaan inspireren om hier een goede samenwerking van te maken.

[0:49:32] Uiteindelijk om ook de thema's die de heer Nobel noemde, echt het bevorderen van de participatie

[0:49:38] en het meedoen in alle lagen van de bevolking, om daar een stevige impuls aan te geven.

[0:49:42] Ik denk dat we daar buiten gewoon goed in kunnen optrekken samen.

[0:49:45] Het woord is aan de leader Jozef.

[0:49:48] Dank u wel.

[0:49:49] Ik had een vraag aan de heer Nobel.

[0:49:51] En mijn vraag was, hoe gaat u als staatssecretaris straks een goed beeld krijgen van de bestaande

[0:49:55] problemen over het gebied van participatie en integratie?

[0:50:00] Ja, bedankt voor de vraag.

[0:50:02] Ik denk dat het heel goed is om ook met heel veel verschillende wethouders in het land te gaan

[0:50:06] spreken over de ervaringen die zij hebben.

[0:50:09] Want mijn portfolio richt zich ook vooral op de wethouders die het in het land voor ons moeten

[0:50:15] doen, want heel veel sociale wetgeving wordt decentraal ook uitgevoerd.

[0:50:18] Dus een van mijn voornemens is ook om bijvoorbeeld naar de Achterhoek,

[0:50:22] waar ik niet vandaan kom, om daar eens te gaan kijken of daar goede voorbeelden zijn

[0:50:25] van hoe doen wethouders het in het land.

[0:50:28] Dus een van mijn zaken die ik echt graag snel wil ondernemen,

[0:50:31] is niet alleen binnen op het ministerie zitten, maar ook veel het land in,

[0:50:34] om te kijken waar goede voorbeelden zijn.

[0:50:38] Dit kost iets.

[0:50:41] Ja, dank u wel.

[0:50:42] Wat me overigens net opviel, is dat de heer Van Heijum eigenlijk gewoon zei

[0:50:47] dat u zich gedwongen voelt om met de PVV samen te werken.

[0:50:50] Maar dat terzijde, ik wil heel graag doorgaan op die ondergrens,

[0:50:54] want dat moet echt veel specifieker worden.

[0:50:58] Dat is heel fundamenteel en daar wil ik echt meer over horen.

[0:51:02] Want is die ondergrens bereikt als bijvoorbeeld Wilders weer gaat twitteren

[0:51:08] of iets in het parlement gaat zeggen over vrouwen met een hoofddoek als kopvodden

[0:51:14] of als iemand in het kabinet het weer gaat hebben over omvolkingscomplottheorie,

[0:51:22] direct of indirect, of als er weer leugens worden verspreid over mensen met een migratieachtergrond.

[0:51:29] Wanneer is die ondergrens precies bereikt?

[0:51:32] Dat kunt u een aantal voorbeelden noemen.

[0:51:33] En wat gaat u dan concreet doen?

[0:51:36] Het woord is aan de heer Van Heyem.

[0:51:38] Ja, dank u wel wederom voor deze vraag.

[0:51:40] Ja, ik denk dat u mij en ons en alle bewindslieden kunt houden

[0:51:45] in eerste plaats aan het regeringsbeleid.

[0:51:49] Niet aan de uitspraken van de Kamerleden, maar aan het regeringsbeleid.

[0:51:52] Dat moet rechtsstatelijk zijn. Dat moet kloppen.

[0:51:57] Daar hebben we ook hele duidelijke afspraken over gemaakt.

[0:52:01] En daar staan we ook voor.

[0:52:02] En ik herhaal toch ook dat ik echt het vertrouwen heb dat die afspraken worden nageleefd.

[0:52:09] Dat is toch wel een belangrijk vertrekpunt.

[0:52:12] Kijk, als je dat niet zou hebben, dan zou je er niet aan moeten beginnen.

[0:52:16] Maar we hebben hier duidelijke afspraken over gemaakt.

[0:52:18] En ik ga ervan uit dat de passages die we hierop hebben afgesproken in dit akkoord,

[0:52:23] door vier partijen, dus aan vier handtekeningen onder worden nageleefd.

[0:52:30] Ik geef het woord aan het lid Petain.

[0:52:33] Dank u wel, voorzitter.

[0:52:34] Ik heb een vraag voor de heer Van Heijen.

[0:52:39] Op dit moment liggen de laagste inkomens van werkende mensen zo laag dat ze eigenlijk helemaal

[0:52:47] niet rond kunnen komen van het loon dat ze verdienen met werken.

[0:52:51] Daardoor zijn er ontzettend veel toeslagen.

[0:52:52] U sprak zelf net ook over de weerwaar van toeslagen, waar mensen afhankelijk van zijn

[0:52:56] en de onzekerheid die dat geeft.

[0:52:58] Maar als ik het hele akkoord bekijk, staat niet één keer, maar nul keer het woord minimumloon genoemd.

[0:53:05] Waarom kiezen we ervoor om zo weinig naar de werkgevers te kijken

[0:53:09] om dit probleem op te lossen?

[0:53:11] Het woord is aan de heer Van Heijen.

[0:53:13] Sorry, dan kunt u de vraag wel even herhalen.

[0:53:15] Welk woord was niet genoemd, zei u?

[0:53:17] Het woord minimumloon.

[0:53:20] Nee, dat is klopt. Ook daar hebben we in het...

[0:53:22] Dank voor die vraag.

[0:53:24] Ook in het debat over de voorjaarsnota had ik er even bij stilgestaan.

[0:53:26] Kijk, bestaanszekerheid is uiteindelijk een combinatie van inkomenszekerheid,

[0:53:32] maar ook de zaken waar we het net over hadden, de flexibele arbeid,

[0:53:37] de beheersing van de lasten op het gebied van wonen, energie, zorg.

[0:53:41] Al dat soort zaken bepaalt uiteindelijk of mensen een voldoende,

[0:53:45] toereikend inkomen hebben om in hun bestaan te kunnen voorzien.

[0:53:48] En dat wordt gelukkig ook goed gemonitord in ons land.

[0:53:50] Daar hebben we het Sociaal Cultureel Planbureau voor, het CPB, die meten dat.

[0:53:55] Over het minimumloon, die overigens het afgelopen jaar ook fors is verhoogd,

[0:54:01] hebben we duidelijke afspraken gemaakt in het kader van de nieuwe wetgeving

[0:54:06] op basis van de Europese richtlijn, die ons ook dwingen om dat minimumperiodiek

[0:54:11] te herijken, maar dan ook in samenhang te bekijken met toeslagen en met

[0:54:16] fiscale regelingen en allerlei andere waarborgen die maken dat mensen niet

[0:54:20] onder dat bestaansminimum zakken. Wij willen dat ook in die samenhang gaan

[0:54:26] bekijken, ook in de toekomst, omdat uiteindelijk de discussie niet moet gaan

[0:54:30] over het minimumloon, maar over de vraag hebben mensen voldoende om van rond te komen en kun je

[0:54:36] daarmee ook het bestaansminimum van mensen garanderen. Ik geef nu het woord aan lid Erkin.

[0:54:43] Voorzitter, ik heb een vervolgvraag aan de heer Van Heijem, want in zijn inleiding gaf de heer Van Heijem

[0:54:49] aan dat hij zich zorgen maakt over het vertrouwen wat laag is en dat de polarisatie steeds meer

[0:54:57] toeneemt. De heer Van Heijem heeft straks meerdere collega's die, en ik heb een hele lijst, ik zal

[0:55:02] Ik wil een paar voorbeelden geven.

[0:55:03] Die hebben gepleit voor een kopvoldertaks.

[0:55:05] Die het prima vinden als Palestijnen nepvolk worden genoemd.

[0:55:09] Die het prima vinden dat een slavernijmuseum wordt weggezet...

[0:55:12] als waanzin, als indoctrinatie, als propaganda.

[0:55:15] Die de islam het liefst willen verbannen.

[0:55:17] Die racistische natietheorieën bezigen.

[0:55:20] En mijn vraag aan de heer Van Heijem is...

[0:55:23] op welke manier denkt de heer Van Heijem dat deze woorden...

[0:55:27] gaan bijdragen aan het verminderen van polarisatie...

[0:55:30] en het herstel van vertrouwen?

[0:55:32] Ik geef het woord aan de heer Van Heijen.

[0:55:34] Ja, voorzitter, dank opnieuw voor deze vraag.

[0:55:38] In elk geval ook door ze niet over te nemen en ze ook niet tot het beleid te verheffen,

[0:55:43] maar ook, en dan kom ik op dezelfde uitgangspunten als die ik net heb aangegeven,

[0:55:49] de rechtsstaatelijkheid van het beleid centraal te stellen en te blijven stellen in het beleid.

[0:55:54] En ik wijs er toch even op dat, ja, de uitslag ons niet dwingt,

[0:56:02] dat heb ik niet gezegd, maar op z'n minst verplicht om na te denken

[0:56:06] over hoe je met elkaar verklaart dat 2,5 miljoen mensen op de PVV hebben gestemd

[0:56:12] en hoe je ook recht aan die uitslag doet door het signaal wat zij daarin hebben willen geven

[0:56:16] ook serieus te nemen.

[0:56:17] En dat hebben we op een buitengewoon geweestvolle manier, denk ik, met elkaar gedaan.

[0:56:21] om daar ook over die inhoud met elkaar na te denken,

[0:56:25] echt te kijken wat zijn de grote opgaven

[0:56:28] waar mensen een antwoord op willen in deze tijd,

[0:56:30] maar tegelijkertijd ook duidelijk de grenzen aan te geven

[0:56:32] waarbinnen de discussie zich vervolgens kan afspelen.

[0:56:36] En dat heeft een heel duidelijk kader opgeleverd voor het regeringsbeleid.

[0:56:40] Daar kunnen en moeten we elkaar aan houden.

[0:56:43] Dat is vandaag ook door verschillende collega's van mij gezegd.

[0:56:45] Ik heb er heel veel vertrouwen in dat we dat met elkaar kunnen en willen opbrengen.

[0:56:50] Ik geef het woord aan de lid de Kort.

[0:56:53] Ja, dank voorzitter.

[0:56:54] En ik heb een vraag aan de beoogd minister,

[0:56:56] want hij gaf in zijn introductie aan

[0:56:58] dat het stelsel van uitkeringen

[0:57:01] eenvoudiger moet.

[0:57:02] En dat ben ik met hem eens.

[0:57:03] En dan denk ik direct aan de WIA, want die hebben we veel

[0:57:05] te ingewikkeld gemaakt met elkaar.

[0:57:08] En de VVD is van mening dat we meer moeten kijken

[0:57:10] naar de arbeidsgeschiktheid

[0:57:12] van mensen, in plaats van de

[0:57:15] arbeidsongeschiktheid, wat nog

[0:57:15] te vaak gebeurt. En ik ben heel benieuwd

[0:57:18] hoe de heer Van Heijen daarnaar kijkt, ook in relatie tot het onlangs

[0:57:21] verschenen rapport van de commissie OCTAVS.

[0:57:24] Ik geef het woord aan de heer Van Heijen.

[0:57:26] Ja, dank u wel voor die vraag.

[0:57:27] En ik denk dat dat een buitengewoon relevante vraag is.

[0:57:33] Het is wel zo dat daar, daar kun je achteraf misschien nog best iets van vinden,

[0:57:38] geen afspraken over zijn gemaakt in het hoofdlijnakkoord.

[0:57:41] Dus ik voel me ook nog niet helemaal vrij om nu te zeggen zo gaan we dat nu doen.

[0:57:46] Het is in die zin een soort vrije kwestie.

[0:57:48] Maar als u zegt, vindt u ook niet dat daar op z'n minst aandacht voor moet komen

[0:57:51] in het regeringsprogramma, dan denk ik dat dat het geval is

[0:57:54] en dat wij ook graag samen met de Kamer zullen willen verkennen

[0:57:57] hoe we aan die aanbevelingen van OCTAS opvolging geven

[0:58:00] en hoe we daarbij ook signalen van bijvoorbeeld het UWV meenemen,

[0:58:06] die ook, en van de Rekenkamer onlangs ook,

[0:58:08] die ook toch behoorlijk kritisch zijn over de uitvoerbaarheid van de regeling,

[0:58:13] de complexiteiten van en ook het labwerk wat er zeg maar nodig is

[0:58:18] om bestaanszekerheid voor de groep arbeidsongeschikte te realiseren.

[0:58:23] Dus ik ga daar nu niet heel gedetailleerd op in,

[0:58:26] maar ik denk wel dat ik kan zeggen dat dit een thema is

[0:58:28] wat we echt met de Kamer verder zullen willen bespreken.

[0:58:33] Het woord is nu voor het lied van de werf.

[0:58:36] Ik heb nog een vraag aan de heer Nobel.

[0:58:39] U bent nieuw in Den Haag.

[0:58:41] Wat weten we nog niet van u?

[0:58:46] Ik denk een heleboel niet, want dat is als je nieuw bent.

[0:58:49] Maar er zijn vast ook genoeg informele contacten om met elkaar in gesprek te gaan.

[0:58:54] Maar een van de dingen die mensen misschien niet weten...

[0:58:56] is dat ik twintig jaar gejudoot heb en zwarte band judo heb.

[0:59:05] Er worden wat dingen buiten de microfoon gezegd die ik niet zal herhalen, zeg ik tegen de mensen thuis.

[0:59:11] Ik ga door en het woord is nu aan het lid Boon.

[0:59:15] Als judoka met blauwe band wil ik nog een keer de vraag stellen aan de heer Nobel.

[0:59:19] U bent ondernemer en ik vind het altijd goed de ondernemerspolitiek ingaan.

[0:59:23] Welke lessen als ondernemer heeft u nou echt daar geleerd?

[0:59:26] En hoopt u nu hier in de praktijk te kunnen brengen?

[0:59:29] De heer Noobel.

[0:59:30] Bedankt voor uw vraag.

[0:59:31] Laat ik ook meteen vooropstellen, ik was ondernemer.

[0:59:33] Want zodra ik wethouder werd, heb ik mijn onderneming direct van de hand gedaan.

[0:59:39] Ik was ondernemer in de koffie.

[0:59:40] Dus daarmee verklap ik meteen nog een geheimpje.

[0:59:44] Dat als u bij mij koffie komt drinken, dan kunt u er vanuit gaan dat de koffie goed is.

[0:59:47] Want bij twijfel drink ik thee.

[0:59:49] Dus als u mij hier met een glas thee ziet, dan weet u hoe laat het is.

[0:59:54] De les die ik mee heb genomen als ondernemer is eigenlijk...

[0:59:57] dat je, en dat past dan wel weer bij het hoofdlijnakkoord...

[1:00:00] dat je ook gewoon durf moet hebben.

[1:00:02] En dat je vooral zelf de eerste stap moet durven zetten.

[1:00:05] Niet bang moet zijn om uiteindelijk te vallen.

[1:00:08] Want je kunt altijd weer opstaan.

[1:00:10] Dat is denk ik de belangrijkste les die ik als ondernemer heb geleerd.

[1:00:14] En met een heel klein beetje spaargeld ben ik gestart met koffie op te halen.

[1:00:19] Dat was toen nog één koffiezak in de oude Peugeot 206 van mijn moeder...

[1:00:23] die door de achterwielen heen zakte, omdat die behoorlijk zwaar was.

[1:00:26] En uiteindelijk resulteerde het in vrachtwagens...

[1:00:30] waar de koffie voor mij uit de haven van Antwerpen naar Amsterdam werd gereden...

[1:00:34] om daar te branden.

[1:00:36] Dus het kan heel mooi zijn, het ondernemerschap.

[1:00:41] Ik geef nu het woord aan het lid Jozef.

[1:00:43] Dank u wel.

[1:00:43] Ik had ook een vraag aan de heer Nobel.

[1:00:46] Mijn vraag is hoe wilt u als staatssecretaris zorgen voor een inclusievere samenleving

[1:00:50] waarin iedereen op gelijkwaardige manier kan participeren?

[1:00:54] De heer Nobel heeft het woord.

[1:00:56] Dat is een mooie vraag, dank u wel.

[1:00:58] Ik denk dat het begint met openstaan voor elkaars mening

[1:01:03] en niet gelijk in de schuttersputjes schieten.

[1:01:09] Dat betekent ook dat de vrijheden en verworvenheden waar we soms heel lang voor gevocht hebben

[1:01:14] dat we die ook niet ter discussie moeten stellen.

[1:01:17] Dus dat betekent dat als twee mannen bijvoorbeeld in de hoofdstad hand in hand willen lopen,

[1:01:21] dat er op geen enkele sprake of op geen enkele wijze sprake kan zijn van dat dat niet getolereerd of geaccepteerd wordt.

[1:01:27] Dat betekent ook dat als je bijvoorbeeld de islam als godsdienst aanhangt,

[1:01:32] dat het onacceptabel is dat je daarop gediscrimineerd wordt.

[1:01:36] En zo zijn er meer verworvenheden waar we volgens mij heel zorgvuldig met elkaar naar moeten kijken.

[1:01:41] We moeten daar elkaar niet te maat willen nemen en met elkaar samenleven...

[1:01:48] in plaats van langs elkaar leven.

[1:01:50] En dat zie je tegenwoordig helaas ook veel gebeuren.

[1:01:55] En dan geef ik weer het woord aan het lid Kostić.

[1:02:00] Ja, dank u wel.

[1:02:01] Ik moet dit nog een beetje verwerken, moet ik zeggen.

[1:02:05] Kijk, ik ben nieuw in de Kamer, dus wat mij heel erg opvalt...

[1:02:08] is dat ik u nu meerdere malen heb gevraagd...

[1:02:10] naar concrete voorbeelden van een ondergrens...

[1:02:12] steeds om me heen draait en dat neigt voor mijn geval naar wat oude politiek dat volgens mij geen

[1:02:19] vertrouwen schept voor bij mensen als het gaat om nieuw bestuur. Maar goed, wat mij meer zorgen baart

[1:02:28] is dat u in die beantwoording zei, suggereerde dat zolang het beleid op papier niet discrimineert

[1:02:38] en in lijn is met de rechtsstaat, u eigenlijk het prima vindt dat uw kabinetsleden en andere

[1:02:44] Kamerleden binnen uw coalitie allerlei verschrikkelijke, discriminerende uitspraken doen, complottheorieën

[1:02:51] verspreiden en haatzaaien.

[1:02:54] Heb ik u daar goed in begrepen of zegt u nu eigenlijk nee, dan ga ik ook ingrijpen en

[1:03:00] dan ga ik me uitspreken zoals het hoort bij een nieuw bestuur?

[1:03:05] En de vraag is voor de heer Van Heyen.

[1:03:07] Ja, dank u wel.

[1:03:09] Ik begrijp oprecht niet hoe het lid Kostić tot deze conclusie kan komen.

[1:03:13] Ik heb dat volgens mij helemaal nergens gesuggereerd.

[1:03:16] Ik heb vanaf het eerste antwoord volstrekt afstand genomen van iedere vorm van discriminatie.

[1:03:22] Ook gezegd dat het regeringsbeleid nooit kan inhouden dat er gediscrimineerd wordt.

[1:03:26] Sterker nog, het is gewoon strafbaar op grond van de Nederlandse wet.

[1:03:30] Het uiten van discriminatoire opmerkingen is strafbaar.

[1:03:34] Het discrimineren, het handelen, het uitsluiten van mensen

[1:03:37] op grond van irrelevante kenmarken is strafbaar.

[1:03:41] En de Nederlandse regering zal gewoon de wet moeten uitvoeren.

[1:03:44] Daarnaast is er beleid, ook op het terrein van sociale zaken,

[1:03:49] maar ook op een aantal andere terreinen,

[1:03:51] wat actief discriminatie bestrijdt, waarin we allerlei voorzieningen hebben

[1:03:56] om mensen die zich gediscrimineerd voelen de gelegenheid te geven

[1:04:00] om dat onder aandacht te brengen, tot vervolging over te gaan,

[1:04:03] tot bestrijding daarvan over te gaan.

[1:04:05] Ik heb aangegeven dat dat beleid ook, als het aan deze regering ligt,

[1:04:10] wat er straks gaat komen, onverminderd voortgezet kan gaan worden.

[1:04:16] Dus ik begrijp oprecht niet waar dit kostisch deze conclusie vandaan haalt.

[1:04:21] En ik distancieer me daar ook echt verre van.

[1:04:27] Voordat we doorgaan naar de volgende ronde,

[1:04:30] wil ik de vergadering even een paar korte minuten schorsen,

[1:04:33] onder andere om de bodes de kans te geven

[1:04:34] om onze gasten te overtuigen hoe geweldig de koffie hier is.

[1:04:39] Dus we zijn over twee, drie korte minuutjes terug.

[1:08:39] Ik heropen de vergadering.

[1:08:41] We zijn weer terug.

[1:08:42] Mocht u nu inschakelen, u bent hier bij een bijzondere zitting van de vaste commissie

[1:08:47] voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, namelijk de hoorzitting met de beoogde bewindspersonen

[1:08:51] van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de heer Van Heijen en de heer Nobel.

[1:08:55] We gaan door met de vragen.

[1:08:56] Ik geef het woord aan de heer Mohandes.

[1:09:03] Voorzitter, dank u wel.

[1:09:07] Nog even over de woorden van de heer Van Heijen.

[1:09:13] Daar hebben we ook samen in de Kamer gezeten.

[1:09:15] Vandaar dat af en toe de tutu er nog is ingebakken.

[1:09:19] Maar dat gaan we afleren.

[1:09:20] Voorzitter.

[1:09:23] Over het fundamenteel aanpakken van kinderarmoede.

[1:09:26] De woorden van de heer Van Heijm gingen heel erg over allerlei aanpalende maatregelen...

[1:09:32] in reactie op de schoolmaaltijden, maar het moet fundamenteel.

[1:09:36] Er ligt een fundamenteel advies van de staatscommissie sociaal minimum...

[1:09:40] om het bestaansminimum te verhogen.

[1:09:44] Mede ook op verzoek van uw eigen partij.

[1:09:48] En dan vraag ik me toch af waarom zo'n ambitieloze tekst...

[1:09:54] in het coalitieakkoord om de armoede niet verder te laten stijgen

[1:09:58] in plaats van halveren, afnemen, echte ambitie.

[1:10:02] Dus ik ben heel erg benieuwd waar het fundamentele zit in het verhaal.

[1:10:06] Heel benieuwd hoe concreet u het bestaansminimum gaat verhogen

[1:10:10] zodat mensen gewoon weer kunnen rondkomen.

[1:10:13] Ik geef het woord aan de heer Van Hayem.

[1:10:16] Ja, dank u wel voorzitter.

[1:10:17] Dank opnieuw voor deze vraag.

[1:10:20] We hebben natuurlijk in het akkoord ook het thema bestaanszekerheid.

[1:10:23] en ik begin toch wel even dat punt opnieuw te benadrukken,

[1:10:27] als het gaat over terugdringen van armoede,

[1:10:30] niet alleen beperkt tot inkomensondersteuning.

[1:10:33] Het gaat ook om het betaalbaar maken van het wonen voor mensen.

[1:10:38] Sommige mensen zijn 40 procent van hun maandlasten kwijt aan wonen, aan huur,

[1:10:45] aan het betaalbaar maken van energielasten.

[1:10:47] Wij doen een poging om de energielasten omlaag te brengen

[1:10:50] door daar ook kortingen in te voeren.

[1:10:56] Dus over de volle breedte van waar mensen door kostenstijgingen...

[1:11:01] in problemen kunnen komen, proberen we maatregelen te treffen.

[1:11:04] Als het over die kinderarmoede gaat, hebben we gezegd...

[1:11:07] we willen in elk geval niet hoger uitkomen dan dat jaar 2024...

[1:11:13] waarin het gelukkig al op een behoorlijk laag niveau ligt.

[1:11:17] En we zullen dus ook met elkaar daar scherp op zijn

[1:11:21] bij de uitwerking van het akkoord.

[1:11:22] We gaan straks een regeerprogramma uitwerken.

[1:11:25] Daar zullen in het regeerprogramma en in de uitwerking van de begroting

[1:11:28] voor de komende jaren maatregelen moeten komen

[1:11:31] om die doelstelling met elkaar te realiseren.

[1:11:33] Ja, en ik reken erop dat ik dan ook met de heer Mohandis

[1:11:35] en met andere mensen in de Kamer hier discussies kan voeren

[1:11:39] over of we aan die doelstelling voldoen, of dat er meer moet gebeuren.

[1:11:42] Nou, die discussies zie ik dan met belangstelling tegemoet.

[1:11:49] Ik heb nog een vraag aan de heer Van Heijem.

[1:11:52] Ik zomde net een lijst op.

[1:11:54] Die lijst is vrij lang van vreselijke uitspraken.

[1:11:57] Uitspraken zoals...

[1:11:58] vrouwen in Nederland kop van het aks moeten betalen,

[1:12:01] Palestijnen zijn een nep,

[1:12:02] er is sprake van een islamitische invasie,

[1:12:05] je moet de islam verbannen en minder, minder.

[1:12:07] Ik ben eigenlijk benieuwd bij...

[1:12:10] welke van de uitspraken de heer Van Heijem zoiets had van...

[1:12:12] Wat ik nu hoor, dat kan echt niet.

[1:12:16] Wat ik nu hoor, ik val bijna stijl achterover bij welke van deze eindspraken had de heer Van Heijen dat.

[1:12:23] De heer Van Heijen.

[1:12:25] Ja, dank u wel voorzitter.

[1:12:27] Wel op te vallen dat er enige herhaling in de vragen terugkomt.

[1:12:32] Maar ik herhaal dat wij zitten hier omdat er een nieuwe regering aanstaande is.

[1:12:42] ...waar je een aantal zaken van mag verwachten.

[1:12:44] En ik denk dat de heer Ergin daar terecht naar vraagt.

[1:12:46] Lid Kostich vroeg daarnaar, een aantal anderen vroeg daarnaar...

[1:12:50] ...wat kunnen we van die nieuwe regering verwachten?

[1:12:53] En ik denk dat we daar volstrekt helder over zijn...

[1:12:56] ...door zo klip en klaar te spreken over de kades van de democratische rechtsstaat...

[1:13:01] ...waarin de regering zich moet bewegen.

[1:13:05] Ja, dat ik daar eigenlijk niet zo heel veel meer aan toe te voegen heb dan dat.

[1:13:09] Volgens mij zijn die afspraken volstrekt helder.

[1:13:11] En weten we ook met elkaar wat dat betekent

[1:13:13] voor mensen die toetreden tot zo'n regering,

[1:13:17] hoe ze moeten handelen, hoe ze zich moeten gedragen.

[1:13:19] En ik heb er vertrouwen in, ik herhaal dat nogmaals,

[1:13:22] dat dat vertrouwen niet beschaamd wordt,

[1:13:25] dat iedereen met volle overtuiging en bewust die stap zet.

[1:13:30] En ik zou ook de heer Erkin willen vragen, geef dat een kans.

[1:13:33] Laten we eens kijken hoe dat uitpakt in de praktijk

[1:13:36] en of het misschien niet een goede stap is geweest

[1:13:38] Want daar delen we, hoop ik, de ambitie om het vertrouwen van burgers en de politiek te herstellen.

[1:13:45] Een aantal problemen met elkaar aan te pakken.

[1:13:47] En ook op de inhoud meters te maken de komende tijd.

[1:13:53] Voordat ik het woord geef aan het lid Aartsen, om ook te voorkomen dat we in herhaling vallen.

[1:13:59] De vraag van de heer Ergin was of u expliciet kon reageren op een paar uitspraken die gedaan werden.

[1:14:03] En daar hoorde ik het antwoord niet op.

[1:14:04] Dus ik kijk u nog een keer aan, meneer Van Heyen.

[1:14:07] Ja, voorzitter, ik vind het ook niet op mijn plek om uitspraken van anderen te recenseren.

[1:14:14] Het gaat mij erom om duidelijk te maken wat verantwoordelijkheid,

[1:14:18] mocht het zover komen dat we met elkaar tot die regering toetreden,

[1:14:22] waar u mij aan kunt houden, waar wij de regering aan kunnen houden,

[1:14:25] dat is waar we met elkaar voor moeten staan.

[1:14:28] Dan gaan we door naar de volgende vraag en dan geef ik het woord aan de lid Aartsen.

[1:14:31] Voorzitter, het wordt voor de heer Van Heijmen een beetje schakelend.

[1:14:33] weer een inhoudelijke vraag over een eenvoudig onderwerp, het toeslagengestelsel, want we lezen

[1:14:42] ook in zijn brief dat hij de ambitie uitspreekt om de basis te leggen voor verandering voor het

[1:14:47] toeslagengestelsel en ik wil toch even kijken of de heer Van Heijn wat kan prikkelen om die

[1:14:51] ambitie wat op te hogen, want we hebben het toeslagengestelsel al bijna 25 jaar, die volle

[1:14:57] Over 25 jaar is er al ellende met dit, sorry, 20 jaar volle ellende van toeslagen.

[1:15:06] Al meer dan 15 jaar geleden was het eerste advies om het fundamenteel aan te pakken.

[1:15:13] En ook de enquêtecommissie laatst heeft juist gezegd, er is politieke lef nodig om dit stelsel aan te pakken.

[1:15:21] Dus we hebben al adviezen, ik geloof negen adviezen al geklaar liggen,

[1:15:26] ambtelijke adviezen, Ubo's, het stapelt zich op.

[1:15:29] Maar het komt nu aan op de politiek.

[1:15:31] Dus ik ben heel benieuwd hoe de heer Van Heijen dat ziet,

[1:15:34] welke rol hij daarin heeft als minister van Sociale Zaken.

[1:15:37] En ook welke stappen hij zou kunnen zetten

[1:15:40] ten aanzien van misschien wel de belangrijkste toeslag,

[1:15:43] namelijk de kinderopvangtoeslag, die verreweg het hoogste bedrag is

[1:15:46] waardoor mensen in de problemen zouden kunnen komen.

[1:15:48] in het bijna gratis maken van de kinderopvang binnen deze regeerperiode.

[1:15:55] Het woord is aan de heer Van Heijen.

[1:15:58] Ja, dank voor deze vraag.

[1:16:01] Ik heb net ook al aangegeven dat het vereenvoudigen van het stelsel

[1:16:06] echt een hele, misschien wel een hoofdopgave voor de nieuwe regering is,

[1:16:11] die ook buiten de competentie van de minister van Sociale Zaken alleen zit,

[1:16:17] want je hebt het dan ook over fiscaliteit,

[1:16:19] je hebt het ook over een aantal andere maatregelen

[1:16:23] die de kosten in het bestaansminimum raken,

[1:16:27] zoals kosten van wonen en zorg en dat soort zaken.

[1:16:30] Dus daar zullen we ook in de nieuwe regering

[1:16:32] gezamenlijk de schouders onder moeten zetten.

[1:16:34] En hoe we dat precies gaan doen,

[1:16:36] dat is ook weer iets voor dat regeringsprogramma.

[1:16:38] Dus ik kan alleen op dit moment zeggen dat ik de overtuiging heb

[1:16:42] dat we dat met elkaar gaan oppakken, maar hoe precies,

[1:16:45] daar komen we natuurlijk later bij u op terug.

[1:16:47] en dat inderdaad de kinderopvangtoeslag daar een belangrijk onderdeel van is

[1:16:50] en misschien ook een belangrijke eerste stap in is, daar heeft de heer Aerts er volstrekt gelijk in.

[1:16:55] En in die zin kunnen we denk ik ook blij zijn dat de ambities op dat terrein,

[1:17:00] namelijk om niet alleen de hoogte van de toeslag te beïnvloeden,

[1:17:08] maar ook ze direct uit te keren aan de opvanginstelling,

[1:17:12] de problematiek van het terugbetalen van de toeslagen, behoorlijk zal verminderen.

[1:17:15] Dus een hele belangrijke eerste stap zal zijn

[1:17:18] ook in het voorkomen van allerlei terugvorderacties

[1:17:22] en het weer in schulden duwen van mensen, om dat met elkaar te voorkomen.

[1:17:27] Dus ik denk dat we de komende tijd daar belangrijke slagen in kunnen maken

[1:17:31] en de wijze waarop en het tempo waarin.

[1:17:34] Ook uitvoerbaarheid zal hier een belangrijke rol spelen.

[1:17:37] Ook de Belastingdienst geeft aan dat men niet zomaar die vereenvoudiging

[1:17:42] zomaar op korte termijn aan kan.

[1:17:44] Dat zal echt nog wel een belangrijk punt van aandacht zijn.

[1:17:49] En dan geef ik nu het woord aan het lid van de Berv.

[1:17:52] Dank voorzitter. Ik heb een vraag voor de heer Nobel.

[1:17:55] Er zitten nog wel wat curieuze collega's bij u in het nieuwe kabinet.

[1:18:00] En ik was eigenlijk benieuwd wat zegt u nou tegen vrienden als die u in de kroeg vragen wat u vindt van mensen die omvolkingstheorieën verkondigen

[1:18:07] of die bijvoorbeeld gewerkt hebben bij het Zwarte Piet Journaal voor Ongehoord Nederland.

[1:18:13] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[1:18:16] Ja, het makkelijke antwoord is die vrienden heb ik niet.

[1:18:19] Maar stel ze zouden me die vraag stellen, dan zeg ik vooral lees het hoofdlijnakkoord

[1:18:24] en kijk daarin of u zaken ziet die u niet bevallen.

[1:18:27] Of dat er zaken zijn waarin u kunt lezen dat er niet aan de rechtsstaat wordt gehouden.

[1:18:35] En vooral, dat is denk ik het allerbelangrijkste, kijk naar mijn integriteit.

[1:18:40] Kijk naar hoe ik handel.

[1:18:41] Kijk hoe ik als staatssecretaris hier aan het werk ga.

[1:18:43] Maar dat geldt uiteraard ook voor mijn collega's.

[1:18:45] Niet alleen de beoogd minister waar ik mee aan de slag moet, maar alle ministers.

[1:18:49] Ik zou zeggen, beoordeel ook de kabinetsploeg op hun daden.

[1:18:53] En probeer niet alleen maar te kijken naar uitspraken die in het verleden zijn gedaan.

[1:18:58] Dan geef ik nu het woord aan het lid Boon.

[1:19:00] Ik heb nog een vraag aan de heer Nobel.

[1:19:02] Ik weet niet of hij nu al antwoorden kan geven.

[1:19:05] Het gaat over, misschien over een paar maanden, als u het wat meer ingrijpt.

[1:19:07] Het gaat over antisemitisme.

[1:19:09] We zien de openlijke jodenhaat steeds meer.

[1:19:11] Gisteren was er nog een demonstratie voor de deur waar werd opgeroepen tot geweld tegen de joden.

[1:19:17] Hoe ziet u het bestrijden van antisemitisme in de integratie?

[1:19:23] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[1:19:26] Het ligt eigenlijk in het verlengde van de vraag die eerder door uw collega Joost Fokus gesteld.

[1:19:31] Hoe zorgen we ervoor dat we uiteindelijk als samenleving met elkaar samenleven?

[1:19:35] En daar past wat mij betreft het voorbeeld wat u dan aanhaalt niet bij.

[1:19:40] Maar dat kan net zo goed gelden voor mensen die een ander geloof aanhangen.

[1:19:44] Dus we moeten er met elkaar voor zorgen dat godsdienst, wat een belangrijk goed is in ons land,

[1:19:50] en de vrijheid van godsdienst, dat iedereen zijn of haar geloof kan beleiden.

[1:19:54] Zonder dat je daarvoor bang of angstig hoeft te zijn.

[1:19:57] Je moet over straat kunnen met een keppeltje, met een kruisje.

[1:20:01] Je moet elk geloof in Nederland kunnen uitdragen.

[1:20:05] En daar moet je niet angstig voor over straat hoeven gaan.

[1:20:10] Dan geef ik nu het woord aan het lid Jozef.

[1:20:12] Dank u wel, voorzitter.

[1:20:13] Ik had een vraag aan de heer Van Heijen.

[1:20:15] U geeft aan dat u als minister binnen de inhoudelijke en financiële kaders van het

[1:20:19] hoofdlijnakkoord aan de slag zal gaan.

[1:20:22] Hoe ziet u de samenwerking met de Kamer voor zich, wat betreft voorstellen vanuit de Tweede Kamer?

[1:20:28] De heer Van Heijen.

[1:20:30] Dank u wel voor deze vraag.

[1:20:34] Dat is een interessante vraag.

[1:20:35] Kijk, het onderwerp sociale zakenweggelegenheid

[1:20:38] is niet de dikste paragraaf uit het hoofdlijnenakkoord.

[1:20:43] Dus dat betekent ook dat er relatief veel ruimte is

[1:20:46] om dingen samen met de Kamer op te pakken.

[1:20:49] Dus er zijn veel kwesties, er zijn een aantal zaken al genoemd te krijgen,

[1:20:53] met alle vragen over het arbeidsmarktbeleid bijvoorbeeld,

[1:20:58] of over de WIA, over OCTAS, daar staat niets over in, maar ook over pensioenen.

[1:21:01] Ik kan me zo maar voorstellen dat dat een aanleiding voor u is

[1:21:04] om deze vraag te stellen.

[1:21:06] Kijk, daarvoor geldt dan toch...

[1:21:10] Daar waar er geen afspraken zijn gemaakt,

[1:21:11] lijkt mij dat bestaande wetgeving het vertrekpunt is.

[1:21:15] Je hebt een wet, dus je bent geen wethouder,

[1:21:18] maar je moet wel de wet houden.

[1:21:20] Maar de dialoog met de samenleving en met de Kamer

[1:21:23] kan natuurlijk tot discussies en bijstellingen leiden.

[1:21:27] Dus ja, daar zitten we, denk ik, open in

[1:21:30] en zullen we ook echt actief met de Kamer zoeken naar...

[1:21:33] Op basis van een voorzet in het regeerprogramma, wat er straks komt,

[1:21:38] zullen we samen met de Kamer naar een invulling toepassen.

[1:21:42] Dan geef ik nu het woord aan het lid Kostic.

[1:21:46] Ja, dit lijkt wel het kabinet van de papieren werkelijkheid,

[1:21:51] want steeds wordt er verwezen op het hoofdlijnakkoord

[1:21:55] dat alles eigenlijk al geregeld is.

[1:21:57] En dit is een vraag...

[1:21:59] Heeft u het nu?

[1:22:03] Oké. Dank u wel.

[1:22:09] Ik hoor net de heer Van Heyem zeggen dat het goed geregeld is in dit land,

[1:22:19] dat discriminatie strafbaar is.

[1:22:21] Dat is precies het probleem van de papieren werkelijkheid.

[1:22:23] Als dat zo makkelijk zou werken, zou er geen discriminatie meer bestaan.

[1:22:27] Dan zouden een aantal mensen in de Kamer een aantal dingen niet meer kunnen zeggen

[1:22:31] en daarvoor ook bestraft kunnen worden.

[1:22:33] Maar u weet net zo goed als ik dat dat niet altijd even goed gebeurt.

[1:22:39] En we hebben het net ook gezien bij een van de leden hier die weer eigenlijk gewoon een

[1:22:45] demonstratie die opkomt voor Palestijnse burgers wegzet als jodenhaat en weer wordt er gewoon

[1:22:50] niet ingegrepen door beoogde bewindspersonen.

[1:22:54] Maar goed, het blijft natuurlijk ook een papieren werkelijkheid als bewindspersonen zoals u

[1:22:59] zich niet uitspreken.

[1:23:01] U zei net heel treffend tegen de heer Ergin, u daagde hem uit om het een keer te proberen.

[1:23:08] En ik begrijp dat vanuit uw positie het natuurlijk makkelijk is om het als experiment te zien.

[1:23:15] Maar voor heel veel mensen in dit land is het doodeng.

[1:23:20] Het heeft gevolgen voor mensen, voor hun levens.

[1:23:23] Voorzitter, zou ik een punt van orde mogen maken misschien?

[1:23:27] Jawel, dat is mijn voetrek volgens mij.

[1:23:29] Als we dat gaan doen dan ga ik...

[1:23:30] Ik vraag allebei de leden even te stoppen met praten.

[1:23:33] Ik vraag de heer Aartsen.

[1:23:35] Ik geef u zo ruimte voor een punt van orde.

[1:23:37] En ik wil het lid Kostic vragen om de vraag af te ronden tot de vraag te komen.

[1:23:40] Ja, nou ja, ik moet een aantal punten benoemen om te kijken wat hier eigenlijk gewoon gebeurt.

[1:23:47] Maar goed, de heer Van Heijen daagde ons eigenlijk uit om dit als een soort experiment te zien.

[1:23:52] Om het maar een keer te proberen.

[1:23:53] Maar het heeft grote impact op heel veel mensen die gewoon bang zijn.

[1:23:57] Dus die verwachten van u als bewindspersoon, op het moment dat er discriminerende, haatzijende

[1:24:03] uitspraken worden gedaan door uw kabinetsleden of door Kamerleden binnen uw coalitie, dat

[1:24:09] u zich dan ook uitspreekt.

[1:24:10] Bent u het met mij eens dat het belangrijk is en dat het ook hoort bij integere bewindsleden?

[1:24:17] Ik had de heer Aadje beloofd dat hij zijn punt van orde kon maken.

[1:24:21] Voordat ik dat doe, ik geef iedereen heel veel ruimte, want wij zijn een commissie waar

[1:24:26] waar we veel verantwoordelijkheid nemen.

[1:24:28] We hebben met elkaar regels afgesproken.

[1:24:29] We hebben ook met elkaar afgesproken dat het niet een debat onderling is.

[1:24:32] Dus daar wil ik alle leden op wijzen.

[1:24:36] Ik geef ruimte voor de vragen en inleidingen en geef dan volledig ruimte

[1:24:39] aan onze gasten om antwoord te geven, maar ook ministers.

[1:24:42] Daar wilde ik jullie even aan herinneren.

[1:24:44] En ik geef nu de ruimte aan het lid Aartsen om het punt van orde te maken.

[1:24:47] Ja, voorzitter, want er is veel gesproken over deze voorzittingen,

[1:24:50] omdat die natuurlijk op het niveau wat mijn fractie betreft

[1:24:52] spannend voetstaan met het vertrouwensregel die wij met elkaar kennen.

[1:24:56] En de voorzitter zou bedoeld zijn natuurlijk om vragen te stellen

[1:24:59] richting de bewindspersonen, maar als er vervolgens hele betogen worden afgestoken

[1:25:02] met opvattingen en oordelen over,

[1:25:05] ik krijg me heel staatsrechtelijk,

[1:25:07] nog niet eens eenzittend zitten hier twee privépersonen voor ons,

[1:25:12] ze zijn nog geen minister, ze zijn nog geen bewindspersoon,

[1:25:14] maar er al wel aan de voorkant oordelen over worden gegeven in plaats van

[1:25:17] oprechte vragen, ja dan valt dit hele cirkeltje,

[1:25:21] De hele circus wordt dan oprecht ook een circus.

[1:25:23] Dus ik zou echt wel willen voorstellen, ook aan de collega's,

[1:25:25] laten we dit moment gebruiken met elkaar om oprechte vragen te stellen.

[1:25:29] En als we oordelen willen vellen, zoek een camera, doe dat lekker buiten.

[1:25:34] Zoek een ander zaaltje hier en dan gaan we daar met elkaar het debat over aan.

[1:25:36] Maar niet, wat mij betreft, de spelregels die we met deze voorzitting met elkaar hebben, voorzitter.

[1:25:42] Ik zie dat dit punt van orde meer reacties oproept.

[1:25:51] Ik ben bereid daar alle ruimte aan te geven.

[1:25:53] Wat ik graag wilde doen, als u dat mij toestaat,

[1:25:56] is ik heb net voordat ik lid Aartsen, ik heb u de ruimte gegeven,

[1:25:59] ik heb net nog een keer herhaald wat we met elkaar afgesproken hebben.

[1:26:03] Ik ga ervan uit dat u dat alle goed weet.

[1:26:06] We gaan zo meteen, ik ga lid Kostic vragen,

[1:26:10] laten we die nog een keer van de vraag herhalen.

[1:26:11] Dat u allen in de volgende ronde verantwoordelijkheid neemt

[1:26:13] om de vragen kort te houden.

[1:26:16] vraagteken, zodat we de rest van de tijd kunnen gebruiken om, zoals we het met elkaar afgesproken

[1:26:20] hebben, de vragen te stellen.

[1:26:22] En ik zal dat blijven doen op deze manier.

[1:26:24] Ik kan het ook op een andere manier doen, maar ik vind dat ons gesprek daar minder goed

[1:26:28] van wordt.

[1:26:29] En ik ken u allen als leden, dat u daar heel goed toe in staat bent.

[1:26:33] En ik vraag dit kost iets om de laatste zin even te herhalen van de vraag, zodat ik daarna

[1:26:37] naar de heer Van Heijen kan gaan om die vraag te laten beantwoorden.

[1:26:45] U mag dat altijd, maar ik zou u vragen dat niet te doen.

[1:26:48] Maar als u dat graag wil doen, dan kan dat altijd.

[1:26:50] Nou, ik heb natuurlijk heel veel respect voor de voorzitter, dus dan ga ik het maar niet doen.

[1:26:54] Maar mijn vraag was of u zich beseft dat u misschien wel dit kan zien als een experiment...

[1:27:02] dat zomaar geprobeerd kan worden.

[1:27:03] Maar dat heel veel mensen in dit land dit heel spannend of zelfs doodeng vinden.

[1:27:08] En dat zij verwachten van integere bewindstreden...

[1:27:11] dat ze niet alleen maar verwijzen naar papieren stukken...

[1:27:13] maar dat ze daadwerkelijk ook actie ondernemen en zich uitspreken...

[1:27:17] als er vreselijke uitspraken worden gedaan?

[1:27:20] Ik geef nu het woord aan de heer Van Heijen.

[1:27:22] Ja, dank u wel, voorzitter. En dank ook lid Kostiets voor deze vraag.

[1:27:29] En ik vind deze vraag eigenlijk ook wel terecht, want ik kan niet ontkennen...

[1:27:34] ...dat er door sommige mensen met zorg naar deze samenwerking wordt gekeken.

[1:27:40] Maar wat ik vanaf het begin ook in de antwoorden echt centraal heb proberen te stellen...

[1:27:45] Niet van geef het maar een kans, maar dat...

[1:27:47] juist op dit belangrijke punt van discriminatie...

[1:27:50] er tal van rechtsstaatlijke waarborgen zijn...

[1:27:53] die ook het handelen van de regering sturen.

[1:27:56] En dat lid Korst iets er ook op mag rekenen.

[1:28:00] Dat de mensen die er komen, zich aan die afspraken zullen houden.

[1:28:04] En ik kan alleen maar in die zin ook voor mezelf spreken.

[1:28:07] Dat ja, als daar aanleiding voor is...

[1:28:11] uiteraard, ik me zal uitspreken tegen discriminatie.

[1:28:15] en daar ook beleidsmaatregelen op zal treffen.

[1:28:19] Maar daarmee lopen we al wel vooruit op iets wat nog niet gebeurd is,

[1:28:22] en dat bedoel ik te zeggen met geef het een kans.

[1:28:24] Je kunt uiteindelijk ook alleen maar oordelen op het moment

[1:28:27] dat dat ernstige feit zich zou hebben voorgedaan.

[1:28:30] En daar zitten we met elkaar bij.

[1:28:34] Dan geef ik nu het woord aan het lid Mohandes.

[1:28:38] Nog een oprechte vraag op het laatste antwoord.

[1:28:43] Kijk, woorden als...

[1:28:46] geeft een kans, kan ik niet helemaal rijmen met dat...

[1:28:50] dat een dergelijk construct al een kans heeft gehad.

[1:28:53] En dat er ook toen, weliswaar misschien een andere tijd,

[1:28:56] maar wel met bijna dezelfde ook, in ieder geval de politieke spelers,

[1:29:00] iets werd geprobeerd waar ook aan de voorkant twijfel over was.

[1:29:03] En waar misschien ook oneerlijk de prijs voor is betaald...

[1:29:06] voor een bepaalde partij die daar later op is afgerekend.

[1:29:09] Dus het voelt niet zo van we doen dit nu voor het eerst en geven we de kans.

[1:29:12] Dat gezegdhebbende, ben ik wel benieuwd of de heer Van Hemelsen zegt van

[1:29:17] ik ga me uitspreken als zo'n situatie zich voordoet.

[1:29:20] Het ook heel heel sterk is geweest als er vragen zijn van collega's die iets zeggen over

[1:29:26] er worden dingen gezegd die echt niet door de beugel kunnen om te zeggen joh, dat hoor ik ook.

[1:29:31] En dan neem ik gewoon afstand, want dat is niet hoe ik politiek bedrijf.

[1:29:33] Hoe moeilijk is dat? Denk ik dan.

[1:29:35] Om gewoon op basis van ook kandidaat, bewindspersonen, elders...

[1:29:40] die dingen hebben gezegd waarvan je zegt, nou...

[1:29:42] niet helemaal handig of verwerpelijk.

[1:29:44] Wat let u om dat te doen?

[1:29:46] Ik bedoel, het heeft niks met recenseren te maken, maar met gewoon een positie innemen...

[1:29:50] als de minister van het ministerie, die de samenleving bij elkaar moet houden.

[1:29:54] Ik geef het woord aan de heer Van Heyem.

[1:29:55] Ja, dank voor die vraag. Ik vind dat...

[1:30:00] laten we zeggen, mensen toch het vertrouwen zullen moeten kunnen ontlenen...

[1:30:03] alleen ook aan de stevigheid van de afspraken die we hebben gemaakt,

[1:30:07] maar ook de intentie waarmee we die afspraken met elkaar gaan naleven.

[1:30:13] Ik kan dat niet anders toelichten.

[1:30:15] En kijk, als het over rechtsstatelijkheid van gedragingen,

[1:30:20] uitingen, opvattingen gaat,

[1:30:21] dan zijn er natuurlijk in het verleden heel veel aanleidingen geweest

[1:30:24] om te zeggen, nou, de dingen die de regering of partijen

[1:30:30] in het verleden hebben gedaan,

[1:30:31] Dat is niet iets fraais om op terug te blikken.

[1:30:34] Uiteindelijk gaat het er natuurlijk om, wat is deze regering van plan te doen?

[1:30:38] Wat zijn de afspraken die we hier hebben gemaakt?

[1:30:40] En kunt u daar ons aan houden?

[1:30:41] Nou, volgens mij, ik heb geschetst welke waarborgen daarvoor zijn gecreëerd.

[1:30:45] Die zitten in de inhoud van de afspraken.

[1:30:46] Die zitten ook in de vorm.

[1:30:47] En ik wijze toch nogmaals op dat ook de vorm wel degelijk ook een andere is dan eerder is gekozen.

[1:30:56] En ik denk dat dat met elkaar de stevigheid biedt die we nodig hebben om ook niet op de glijbaan terecht te komen.

[1:31:06] Dat is eigenlijk wat ik daar nog aan toe kan voegen.

[1:31:09] Dan geef ik nu het woord aan het lid Erkin.

[1:31:12] Voorzitter, hoewel het woord glijbaan mij tot andere vragen leidt, wil ik ook wel een vraag stellen aan de heer Nobel.

[1:31:20] Omdat wij één overeenkomst hebben en dat is dat we allebei...

[1:31:24] Ik ben wethouder geweest en Dirk Nobel is op dit moment nog wethouder.

[1:31:29] En ik ken heel veel wethouders die eigenlijk schommelen...

[1:31:35] tussen de praktijk en de werkelijkheid. In theorie en de werkelijkheid.

[1:31:40] En in theorie, als we het hebben over integratie...

[1:31:43] dan hebben we in de Tweede Kamer een VVD die eigenlijk zegt van...

[1:31:49] Ja, iedereen moet integreren, dus ook als je in Nederland bent geboren...

[1:31:53] en inmiddels de vierde of de vijfde generatie Nederlanders met een migratieachtergrond bent.

[1:31:57] En wethouders die hebben ook te maken met de praktijk.

[1:31:59] En de praktijk is namelijk dat het allemaal niet meer hoeft...

[1:32:01] en dat mensen al onlosmakelijk onderdeel zijn van de samenleving.

[1:32:04] En als staatssecretaris van integratie is het, denk ik, belangrijk om te stellen...

[1:32:09] dat de staatssecretaris het algemeen belang dient.

[1:32:12] En eigenlijk is de vraag aan de heer Nobel...

[1:32:15] Vindt hij dat als hij staatssecretaris is, dat Jan en de alle man iedereen met een migratieachtergrond moet integreren?

[1:32:23] Of zegt hij, ik maak daar onderscheid tussen, want onderscheid in mensen die nieuwkomer zijn, die moeten integreren.

[1:32:29] Maar mensen die al derde, vierde, vijfde generatie zijn in Nederland met een migratieachtergrond, die hoeven niet meer te laten integreren.

[1:32:37] En ik ben benieuwd wat de visie van de heer Nobel daarop is.

[1:32:41] Dan geef ik het woord aan de heer Nobel.

[1:32:43] Ja, bedankt voor uw vraag.

[1:32:46] En ik denk dat het heel asociaal zal zijn om niet aan een derde, vierde generatie te vragen,

[1:32:52] om verder te integreren als je ziet dat mensen die hier misschien al generaties zijn,

[1:32:57] zich toch nog steeds niet kunnen vinden in onze open samenleving,

[1:33:02] in onze vrije samenleving, in onze waarden die we samen onderschrijven.

[1:33:06] Denk bijvoorbeeld aan de moeite met de homoseksualiteit, de positie van de vrouw.

[1:33:11] Als dat soort zaken niet onderschreven worden,

[1:33:14] dan denk ik dat ik als staatssecretaris van integratie

[1:33:17] wel degelijk in actie ga komen.

[1:33:20] Tegelijkertijd maakt het mij helemaal niet uit waar iemand vandaan komt.

[1:33:25] Het gaat me niet om de afkomst, maar de uitkomst

[1:33:26] wat iemand hier van zijn of haar leven wil maken.

[1:33:30] Maar als u aan mij vraagt of het altijd zo zal zijn

[1:33:33] dat als mensen hier komen en hier misschien al een aantal generaties zijn,

[1:33:37] per definitie goed geïntegreerd zijn.

[1:33:39] Ik denk dat er zat voorbeelden, helaas ook te noemen zijn,

[1:33:42] waar dat nog niet het geval is.

[1:33:43] En daar zal ik ook me voor in blijven zetten

[1:33:45] om ook die mensen vol mee te krijgen in onze samenleving.

[1:33:48] Want het zou heel asociaal zijn

[1:33:50] om niet die mensen mee te krijgen in onze normen en waarden

[1:33:54] en om die mensen niet samen te laten leven met al die Nederlanders

[1:33:57] die hier ook al jaren wonen.

[1:34:02] Ik geef nu het woord aan het lid tekort.

[1:34:04] Ja, dank u voorzitter.

[1:34:04] Ik had eigenlijk een andere vraag, maar aanvullend op de vraag van de heer Ergin

[1:34:08] ga ik een vraag stellen, want ik ben het heel erg eens met de beoogde

[1:34:11] Staatssecretaris, dat we niet moeten accepteren dat mensen niet integreren.

[1:34:16] We willen juist dat iedereen meedoet.

[1:34:18] En dan aanvullend daarop, gebleken is dat de taaleis door heel veel gemeenten

[1:34:23] dat daar niet of nauwelijks op gecontroleerd wordt.

[1:34:26] En als verantwoordelijk, mogelijk verantwoordelijk staatssecretaris

[1:34:30] voor de participatiewet, maar ook voor integratie.

[1:34:34] Hoe ziet u dat? Welke rol hebben gemeenten daarin?

[1:34:36] En wellicht heeft hij ook vanuit Halen, maar meer als wethouder,

[1:34:39] eigen ervaringen daarmee.

[1:34:42] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[1:34:44] Dank u wel. Als wethouder heb ik geen ervaring met de taalijst,

[1:34:48] omdat ik, zoals ik ook al mijn introductie al aangaf,

[1:34:50] op een heel aantal andere beleidsterreinen op dit moment wethouder ben.

[1:34:54] Wel is het zo dat een van de belangrijke punten uit het hoofdlijnakkoord

[1:34:58] die we ook hebben onderschreven als vier partijen,

[1:35:01] is die taalijst voor de naturalisatie, om die naar B1-niveau te brengen.

[1:35:05] En uiteraard zal ik er met de gemeente over in gesprek gaan hoe zij dat willen gaan doen.

[1:35:13] Dan geef ik nu het woord aan het lid van de werf.

[1:35:15] Dank u wel.

[1:35:16] Ik heb nog een vraag voor de heer Van Heijem.

[1:35:18] U zit nu ruim 4.000 dagen in de Tweede Kamer, of dat heb ik op de site gezien.

[1:35:24] En ik geloof zo'n elf jaar in totaal.

[1:35:28] Ik was benieuwd welke belemmeringen u in die jaren heeft ervaren in het contact met bewindspersonen

[1:35:35] of in de verhouding tussen de zaal en vak K in het werk

[1:35:43] en wat u daarvan geleerd heeft of wat u zelf wil meenemen

[1:35:47] om dat anders te gaan doen.

[1:35:50] De heer Van Hayen.

[1:35:52] Ja, interessante vraag. Dank daarvoor.

[1:35:55] Ik kwam er zelf ook achter dat ze gewoon doortellen

[1:35:57] als je terugkomt na een paar jaar afwezigheid.

[1:36:00] Dus vandaar dat indrukwekkende getal.

[1:36:01] Maar het is een half jaar sinds de laatste verkiezingen.

[1:36:08] Nou, laat ik zeggen, wat ik hoop, is dat...

[1:36:13] Kijk, ik heb in het verleden vaak regeerakkoorden meegemaakt...

[1:36:17] die behoorlijk gedetailleerd en dichtertimmend waren.

[1:36:21] En als je naar het huidige hoofdlijnakkoord kijkt...

[1:36:25] dan is het op sommige punten tamelijk gedetailleerd alsnog geworden.

[1:36:29] Dat kan ik niet ontkennen.

[1:36:30] Er zijn ook een aantal financiële afspraken gemaakt, maar het is dunner dan ooit.

[1:36:34] En het biedt, denk ik, ook op veel meer plekken ruimte om de dialoog met de Kamer te zoeken.

[1:36:39] En ik hoop eerlijk gezegd dat dat ook zo gaat werken.

[1:36:41] En ik zal me er ook voor inzetten dat het zo gaat werken.

[1:36:44] Ik noemde net al even dat het terrein van sociale zakenwerkgelegenheid echt nog wel uitgediscussieerd mag worden.

[1:36:50] Dus ik hoop eerlijk gezegd ook, natuurlijk zullen we misschien met een regeringsprogramma daar enige richting aan geven.

[1:36:55] Maar dat we ook in hoofdlijnen discussies met de Kamer, die richting ook voor een deel gezamenlijk zullen kunnen bepalen.

[1:37:01] En ik hoop ook echt dat dat een trendbreuk met eerdere jaren is.

[1:37:05] Dus ik hoop in die zin dat er een iets andere, lossere misschien,

[1:37:11] maar ook inhoudelijke relatie tussen regering en Kamer kan ontstaan.

[1:37:16] Dan geef ik nu het woord aan de lid Boon.

[1:37:18] Ja, voorzitter. Ik heb mijn vraag eigenlijk gesteld.

[1:37:21] Ik heb mooie antwoorden gehoord. Ik zie twee enthousiaste mensen voor me.

[1:37:25] Ik wil u beiden heel veel succes wensen in de komende tijd.

[1:37:28] Maak er wat moois van.

[1:37:31] Het was geen vraag, maar kijk toch of iemand erop wil reageren.

[1:37:33] De heer Van Heijn.

[1:37:34] Nou, daar zou ik de heer Boon hartelijk voor willen bedanken.

[1:37:37] En we zien uit naar de samenwerking met de Kamer.

[1:37:40] Ik sluit me nog graag bij.

[1:37:43] En dan geef ik nu het woord aan het lid Jozef.

[1:37:45] Dank u wel.

[1:37:46] Toch in het kader van de kennismaking had ik nog één vraag aan de heer Nobel.

[1:37:50] Welk speerpunt heeft u op uw portefeuille?

[1:37:52] En hoe wilt u dit speerpunt gaan uitwerken en uitvoeren in uw rol?

[1:37:57] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[1:37:59] Dank u wel voor de vraag.

[1:38:00] Ik heb het natuurlijk al heel erg gehad over meedoen.

[1:38:02] maar één punt wat mij ook enorm motiveert is de kinderopvang bijna

[1:38:07] gratis maken om er juist voor te zorgen dat mensen die twijfelen om toch extra

[1:38:11] te gaan werken om juist dit ook echt dit punt uit te voeren en ervoor te zorgen

[1:38:17] dat werken ook makkelijker wordt gemaakt want het gaat niet alleen over de

[1:38:21] hoogte van de minimumloon wat ik heel vaak voorbij hoor komen, het gaat ook om

[1:38:24] heel veel zaken daarom heen. Ik heb de heer Van Heijen daar zojuist ook een aantal

[1:38:27] goede voorbeelden horen geven het gaat ook over betaalbare woningen het gaat

[1:38:30] Het gaat ook over de energierekening.

[1:38:32] Maar het gaat ook over zaken die het makkelijker maken om die stap naar de arbeidsmarkt te maken.

[1:38:36] En ik denk dat gratis kinderopvangtoeslag daar een heel belangrijke voor is.

[1:38:42] Dan geef ik het woord aan Lynn Kostic.

[1:38:46] Dank u wel. Dan ga ik toch voor de verandering voor de heer Nobel.

[1:38:49] Ja, want ik wil toch doorgaan op de vraag van de heer Arjen.

[1:38:54] Wat zo opvalt is dat de heer Nobel zegt dat zelfs derde, veerde, et cetera generaties...

[1:39:02] dus gewoon geboren Nederlanders, verder moeten integreren.

[1:39:09] Dan heeft hij als voorbeelden het accepteren van LHBT-rechten en voor een deel ook een B1-niveau.

[1:39:16] Maar we weten dat ongeveer 40% van de totale Nederlandse bevolking B1-niveau spreekt.

[1:39:22] Dat betekent dat de rest het niet spreekt.

[1:39:25] Dat is een hele diverse groep.

[1:39:26] Dat gaat niet alleen maar met mensen met een migratieachtergrond.

[1:39:28] We weten dat haat tegen transpersonen, hier ook in de Kamer, niet alleen maar voorkomt

[1:39:35] bij mensen met een migratieachtergrond.

[1:39:38] Dus ik vraag de heer Nobel of hij beseft dat hij onbewust waarschijnlijk aan het discrimineren

[1:39:47] was net, en of hij met integratie dan ook bedoelt dat de mensen die ik net heb genoemd

[1:39:54] zonder migratieachtergrond misschien ook moeten integreren, in de zin verder moeten komen

[1:39:58] en leren accepteren dat er verschillende mensen in deze samenleving leven,

[1:40:03] dat we allemaal met elkaar moeten leren samenleven.

[1:40:06] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[1:40:08] Ja voorzitter, ik denk dat ik me daar van een heel groot deel bij aan kan sluiten.

[1:40:11] Wat er zojuist gebeurde is dat in de vragen van de heer Erkin

[1:40:13] werd verwezen heel expliciet naar derde en vierde generatie

[1:40:17] mensen die hier naartoe kwamen. Dat heb ik herhaald.

[1:40:19] Dus vandaar dat ik dat in mijn beantwoording heb gebruikt.

[1:40:23] Maar u stelt terecht, er zijn voldoende andere mensen die ook niet meedoen

[1:40:26] En daar zal ik me net zo hard op verzetten als ik zie dat mensen onze open en vrije samenleving niet respecteren

[1:40:34] en als ze niet mee kunnen gaan.

[1:40:35] En dat heeft dus niets met geloof of afkomst te maken.

[1:40:38] Dat heeft alles te maken met meewillen doen in onze Nederlandse samenleving.

[1:40:44] Dan geef ik het woord aan lid Petijn.

[1:40:47] Ik ga hier toch even over door, want vierde of vijfde generatie, daar ging het over.

[1:40:54] Of die moet integreren in het kader van de integratie van een eerste generatie,

[1:41:00] een nieuwkomer, die hier naartoe komt?

[1:41:04] Betekent het dat er verschillende rechten zijn voor iemand die moeite heeft met lezen en die hier

[1:41:09] al vanaf de stichting van Nederland woont, en diegene die hier vierde of vijfde generatie is?

[1:41:15] Is daar nou een verschil tussen?

[1:41:16] Of zegt u dat iedereen hier gewoon toegang heeft tot het normale vormingsstelsel met scholing

[1:41:25] en de basisscholen en misschien extra begeleiding.

[1:41:27] Het zou mooi zijn als daarop extra ingeveerd wordt.

[1:41:30] Of zegt u, nee, die vierde en vijfde generatie die vallen onder integratie,

[1:41:35] zoals een nieuwkomer dat ook valt?

[1:41:37] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[1:41:39] Dank u wel. Volgens mij lopen een aantal dingen door elkaar.

[1:41:42] Aan de ene kant mensen die misschien nu nog niet totaal voldoende machtig zijn,

[1:41:46] ook mensen die niet een derde of vierde generatie zijn of een tweede en derde generatie zijn,

[1:41:50] Volgens mij, de heer Erkin, en mensen die helemaal niet van een tweede of derde generatie zijn.

[1:41:57] Voor allebei die groepen zou ik willen kijken van hoe kunnen we ze zo snel mogelijk meelaten komen in de Nederlandse samenleving.

[1:42:03] En taal is daar een belangrijk onderdeel van en werk ook.

[1:42:07] Dus dat geldt voor iedereen en de wet is voor iedereen daarin gelijk.

[1:42:11] Alleen wat er wat wel zo is, is dat na de inburgering is wat mij betreft het nog niet voorbij.

[1:42:17] De inburgering is een start om hier te zijn, maar het is geen sluitstuk.

[1:42:21] Dus als blijkt dat bepaalde groepen toch niet goed integreren.

[1:42:26] Ik heb daar een aantal voorbeelden van gegeven.

[1:42:28] Bijvoorbeeld de positie van de vrouw in de samenleving toch niet respecteren.

[1:42:34] En zien zoals wij die hier in Nederland zien.

[1:42:37] Bijvoorbeeld moeite hebben met homoseksualiteit.

[1:42:40] Vrij recent nog is er een onderzoek geweest, ook onder Amsterdamse scholieren.

[1:42:44] Ik schrik ervan als ik dan zie dat vijftig procent van de scholieren daar in meer of mindere mate moeite mee heeft.

[1:42:50] Dat hoort niet thuis in Nederland.

[1:42:51] Je moet kunnen zijn wie je wilt zijn.

[1:42:53] En dat is wat ik bedoel, dat dat voor iedereen moet gelden.

[1:42:56] En ja, als er inderdaad in bepaalde groepen, bijvoorbeeld een tweede of derde generatie migranten,

[1:43:02] daar een groter percentage is wat daar moeite mee heeft, dan zal ik me daar heel specifiek op richten.

[1:43:07] Dan geef ik nu het woord aan het lid Erkin.

[1:43:09] Ja, voorzitter. Ik wil om te beginnen de heer Nobel bedanken voor een heel heldere antwoord.

[1:43:18] We weten eigenlijk in één klap wat de visie van deze beoogde staatssecretaris is als het gaat om integratie.

[1:43:24] En eigenlijk is de kernvraag is, is integratie nou een vicieuze cirkel waarbij generaties lang,

[1:43:31] maak je het uit hoe lang het 300, 400 jaar in Nederland woont, is het een vicieuze cirkel of houdt het ook een keertje op?

[1:43:37] En ik wil die vraag aan de heer Nobel stellen.

[1:43:42] Want eigenlijk met de notie...

[1:43:45] geldt die visieuze cirkel waar de heer Nobel naar...

[1:43:49] die de heer Nobel omschrijft...

[1:43:51] ook bijvoorbeeld voor mensen die al eeuwenlang in Nederland wonen...

[1:43:54] bijvoorbeeld in de Bijbelbelt moeite hebben met de positie van vrouwen?

[1:43:58] Gaat de staatssecretaris daar specifiek beleid op voeren?

[1:44:01] Geldt dit voor, naast hem uit onderzoek, dat 20 procent van de hoogopgeleide...

[1:44:06] meest gesegregeerd leven in Nederland.

[1:44:08] Geldt dat ook voor die groep die zich eigenlijk als een parallele samenleving

[1:44:14] distanceert van de rest van Nederland.

[1:44:15] En ik zou graag van de beoogd staatssecretaris daar een reflectie op willen.

[1:44:21] Dan geef ik het woord aan de heer Nobel.

[1:44:23] Ja, dank u wel. Ik denk dat u ook een terecht punt aan stipt.

[1:44:26] We hebben vrijheid van godsdienst, dus het maakt mij niet uit welke godsdienst iemand heeft.

[1:44:33] Alleen zodra dat betekent dat de godsdienst op een gegeven moment verder gaat dan de vrijheden die we hier met elkaar

[1:44:41] waarderen en waar we met elkaar hard voor moeten knokken, dan ja, op het moment dat het een andere godsdienst betreft

[1:44:47] die bijvoorbeeld ervoor zorgt dat er geen respect is voor de positie van vrouwen,

[1:44:51] die ervoor zorgt dat mannen niet hand in hand met elkaar over straat kunnen lopen,

[1:44:55] als dat niet wordt gerespecteerd, dan zal ik daar net zo goed iets van vinden.

[1:45:01] Ik geef het voor aan het lid Aartsen.

[1:45:05] Ik had een vraag over het pensioenstelsel.

[1:45:09] De heer Van Heijem komt voort uit een fractie die ambitieus is ten aanzien van de aanpassingen van de WTP, de Wet op Toekomstpensionen.

[1:45:22] In zijn brief schrijft hij terecht dat overal waar geen afspraken over zijn gemaakt, de bestaande wet, in dit geval de Wet op Toekomstpensionen, leidend is.

[1:45:31] Maar de minister draagt natuurlijk ook een stelselverantwoordelijkheid

[1:45:34] voor een enorme sociaal-economische hervorming.

[1:45:38] Misschien wel de grootste sociaal-economische hervorming sinds de Tweede Wereldoorlog.

[1:45:40] 3,5 miljoen mensen die er afhankelijk van zijn in hun inkomen, gepensioneerden.

[1:45:45] Bijna 1600 miljard, als we het op dit moment bekijken.

[1:45:48] Ik ben heel benieuwd, hoe ziet hij die stelselhervorming ten aanzien...

[1:45:54] Sorry, hoe ziet hij zijn stelselverantwoordelijkheid als minister

[1:45:57] in die enorme transitie, waarin enorm veel uitdagingen op hem afkomen?

[1:46:02] En hoe is hij van plan dat vorm te gaan geven,

[1:46:04] zodat dat schip rechtdoor blijft varen

[1:46:07] en niet onverwakse wendingen moet gaan maken,

[1:46:11] zodat er alle dingen missen, dreigen te gaan? Daar ben ik heel benieuwd naar.

[1:46:14] Dan geef ik het woord aan de heer Van Heyen.

[1:46:17] Dank u wel voor deze vraag.

[1:46:20] Om te beginnen in algemene zin door...

[1:46:23] Ik denk dat de heer Aertsen terecht wijst op de complexe en omvangrijke operatie.

[1:46:27] Ik ben zeer bewust van de verantwoordelijkheid die gepaard gaat

[1:46:31] door daar ook verantwoordelijk gedrag bij te tonen.

[1:46:35] Ik moet me niet kwalijk nemen.

[1:46:37] Ik heb gezien dat er een enorme hoeveelheid brieven,

[1:46:41] rapportages vandaag of gister binnen is gekomen over de stand van de uitvoering.

[1:46:47] Ik weet dat uw Kamer ook hoorzittingen organiseert.

[1:46:51] En ook daarvan geldt dat signalen die daaruit tevoren komen,

[1:46:55] die ook serieus moet nemen als ze serieus zijn.

[1:46:58] En ik wil dat op een verantwoorde manier doen,

[1:47:00] dus ik kan daar niet via een algemene zin van zeggen

[1:47:03] nee, dat betekent dat dat schip altijd kaasrecht blijft doorvaren

[1:47:06] of daar zullen af en toe ook, als er serieuze signalen zijn,

[1:47:10] ook serieuze antwoorden op moeten volgen.

[1:47:12] Maar daar zijn we met elkaar bij.

[1:47:14] Daar voer ik ook graag het debat over met de Kamer.

[1:47:17] Maar ik ben me zeer bewust van de, laat ik zeggen, de verantwoordelijkheid

[1:47:21] die er ook op dit dossier natuurlijk bij de regering ligt.

[1:47:27] Dan geef ik het woord aan Clis van der Werf.

[1:47:30] Dank u wel. Ik heb nog een inhoudelijke vraag aan de heer Van Heijem.

[1:47:35] We kennen allemaal de misstanden in de WIA en er is ook onlangs een rapport over verschenen.

[1:47:42] Die misstanden heeft uw partijleider Omtzigt ook veelvuldig benoemd,

[1:47:46] maar als ik dan naar het hoofdlijnenakkoord kijk en de financiële bijlagen, dan zie ik geen oplossing en ook geen geld.

[1:47:53] Wat gaat u daaraan doen?

[1:47:56] Dier van Eijen.

[1:47:58] Ja, voorzitter, daarmee als ik... Dank voor uw vraag.

[1:48:01] En ik heb net ook al aangegeven dat namelijk de WIA,

[1:48:06] de vraag van de VVD-fractie, echt een belangrijke vraag is

[1:48:10] om te beantwoorden voor de regering, omdat er natuurlijk ook een heel octas-rapport ligt

[1:48:13] wat ook de complexiteit van de WIA en de uitvoerbaarheid ter discussie stelt.

[1:48:18] Dus daar zullen we ook ons als regering toe moeten verhouden,

[1:48:22] als toekomstige regering.

[1:48:24] Dus ik hoop ook dat we dan op deze inhoudelijke vraag ook een concrete antwoord kunnen geven.

[1:48:29] Ik voel me op dit moment nog niet helemaal vrij om te zeggen, dit gaan we er dan aan doen,

[1:48:32] want omdat het hoofdlijnakkoord daar ook nog geen richting aan geeft,

[1:48:35] is dat ook iets wat een regering nog moet bepalen.

[1:48:38] En nogmaals, waar ook de discussie met de Kamer van betekenis kan zijn.

[1:48:46] Ik dubbelcheck even het lid Boon. Ik wilde u overstaan omdat u net had aangegeven geen vragen meer te hebben.

[1:48:50] Ja, dat klopt. Dan geef ik nu het woord aan het lid Jozef.

[1:48:53] Dank u wel. En ik had een laatste vraag aan de heer Van Heijen.

[1:48:56] Ik vroeg me af wat u als eerste wilde gaan doen,

[1:48:59] stel dat u minister wordt en zometeen beëdigd bent.

[1:49:03] De heer Van Heijen.

[1:49:09] Ja, dank voor de vraag. Wat zou ik als eerste doen?

[1:49:13] Ja, ik denk dat je er niet aan ontkomt om natuurlijk kennis te maken met collega's,

[1:49:19] met de ambtelijke organisatie.

[1:49:21] Maar wat ik uiteindelijk het liefst doe en wat ik voortdurend heb gedaan,

[1:49:24] ook als Kamerlid, maar ook als bestuurder in Overijssel,

[1:49:27] is toch ook het contact zoeken met de samenleving.

[1:49:33] En dat raakt een beetje aan het punt wat ik in mijn inleiding heb gezegd.

[1:49:35] Ik ben er zeer van doordrongen dat, dat geldt op deze plekken,

[1:49:38] dat geldt op heel veel plekken, maar je je eentje niet voor elkaar krijgt,

[1:49:41] zeker in zo'n terrein als sociale zaken, waar ik gelegen heb,

[1:49:43] heb je natuurlijk te maken met vakbonden, met werkgevers,

[1:49:46] met zelfstandig, met gepensioneerden,

[1:49:48] met gemeenten die een belangrijke verantwoordelijkheid hebben

[1:49:52] in het maatwerk.

[1:49:54] En juist ook omdat die uitvoerbaarheid en die complexiteit van die regelgeving

[1:49:58] zo'n centraal thema is op dit dossier,

[1:50:01] wil ik echt heel graag uit die praktijk horen waar die knelpunten zitten,

[1:50:06] maar ook hoe je daar stap voor stap verbeteringen in kunt aanbrengen.

[1:50:10] Dus als u mij vraagt, wat zou u het liefst op dag één doen, dan is het dat.

[1:50:13] Maar ik moet heel eerlijk zijn, ik denk dat er ook nog wel

[1:50:16] een aantal andere dingen aan vooraf zullen gaan,

[1:50:17] maar daar zult u mij absoluut zin in doen de komende tijd.

[1:50:22] Dan geef ik het woord aan de lid Kostich.

[1:50:25] Misschien een verduidelijkende vraag aan de heer Nobel.

[1:50:31] Begrijp ik het goed dat hij zegt, ik maak geen onderscheid tussen alle Nederlanders,

[1:50:38] dus integratie beschouw ik heel breed.

[1:50:43] Iedereen in dit land, die in dit land geboren is, die moet bij één niveau gaan beheersen

[1:50:48] en die moet zeker geen LHWT-haat verspreiden.

[1:50:53] Begrijp ik hem dan goed dat dat ook betekent dat hij gaat werken aan de integratie van

[1:50:57] de F-site van Ajax, integratie van de Bible Belt, is dat hoe de heer Nobel de integratie

[1:51:07] ziet?

[1:51:10] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[1:51:13] U noemt wel de juiste club, daar ben ik in ieder geval blij om, maar nee, dat is niet

[1:51:18] wat ik heb bedoeld te zeggen.

[1:51:20] De B1-eis geldt natuurlijk voor de naturalisatie.

[1:51:24] En de integratie ziet daar volgens mij niet op toe.

[1:51:28] Dat zit volgens mij meer bij de inburgering uiteindelijk ook.

[1:51:31] Maar het is wel zo dat als ik zie dat groepen mensen niet mee kunnen komen...

[1:51:34] en ik snap dat het verleidelijk is om dan bepaalde groepen er nu uit te halen...

[1:51:41] dan zal ik kijken of daar specifiek beleid op nodig is.

[1:51:44] En dat wil ik uiteraard ook in eerste instantie doen met ambtenaren op het ministerie.

[1:51:47] maar het zou asociaal zijn om niet bepaalde groepen in de maatschappij mee te laten doen.

[1:51:52] Dus op het moment dat je signaleert dat er bepaalde groepen zijn

[1:51:55] waar je meer aandacht op moet vestigen of moet geven,

[1:52:00] dan zal ik daar het nodig voor doen.

[1:52:02] En er zijn verschillende groepen genoemd.

[1:52:03] En wat mij betreft is er geen uitzondering voor een bepaalde groep.

[1:52:07] Ik wil dat iedereen mee kan doen in de Nederlandse samenleving.

[1:52:10] En als je die normen en waarden die wij met elkaar onderschrijven niet kunt volgen

[1:52:14] en ver je boekje te buiten gaat, dan zul je een staatssecretaris zien die ervoor zal zorgen

[1:52:20] dat de open en vrije samenleving zoals we die kennen, dat we die met elkaar behouden.

[1:52:26] Ik ga door naar de volgende vraag, maar ik wijs de leden op de tijd, dus wat mij betreft is dit ook

[1:52:30] de laatste ronde gezien de tijdstip. Dus ik geef het woord aan het lid Mohandes.

[1:52:41] Ja, voorzitter, een vraag aan de heer Nobel.

[1:52:45] Welkom ook in de Haagse politiek, voor de leuke tijden.

[1:52:50] Nog even over integratie in relatie tot concreet wat u gaat doen.

[1:52:54] Want u heeft ook, een van de grote opgaven is de participatiewet.

[1:52:58] En die gaan we, tenminste dat hebben wij besloten, die gaan we hervormen.

[1:53:01] Daar gaan wij naar uitkijken.

[1:53:03] Maar heel concreet, want u heeft die portefeuille niet gehad op lokaal niveau.

[1:53:08] En u heeft het wel over integratie.

[1:53:10] En ik wil even nog wijzen dat de vierde generatie,

[1:53:12] dat zijn gewoon kinderen die geboren zijn.

[1:53:14] En de ouders die hier geboren zijn, zijn gewoon autogetoon.

[1:53:16] Dus volgens mij moeten we de discussie straks ook heel zuiver gaan voeren.

[1:53:19] Daarvan kunt u op aan.

[1:53:21] Maar wat wordt nou...

[1:53:22] Ik bedoel, we kunnen alles vinden van integratie.

[1:53:24] Maar wat gaat u doen?

[1:53:25] We hebben een participatiewet.

[1:53:26] Wat gaat u nou veranderen?

[1:53:28] Welke instrumenten heeft u nodig om die integratie te bevorderen?

[1:53:31] De participatie, het is een van uw grootste instrumenten, zo concreet mogelijk.

[1:53:37] Dan geef ik het woord aan de heer Nobel.

[1:53:38] Dank u wel. Ik vind dat lastig om verschillende redenen.

[1:53:41] Eén, ik ben nieuw op dit dossier, dat weten u ook.

[1:53:44] Maar veel belangrijker nog, er is niet heel erg veel over opgeschreven, ook in het hoofdlijnakkoord.

[1:53:48] En zoals mijn collega Van Eyem zojuist ook al zei, dit is een van de zaken die echt nog verder uitgeschreven moet worden.

[1:53:54] In eerste instantie kijk ik niet alleen naar mijn collega's in het kabinet,

[1:53:58] maar ook zeker naar de Kamer met welke voorstellen zij zal komen.

[1:54:02] En dan zal ik dat uiteraard verder op het ministerie met de ambtenaren ook bespreken.

[1:54:06] Ik heb daarvoor nu niet een concrete uitwerking in mijn achterzak zitten, maar ik zie ernaar uit om verder met de Kamer daarover in gesprek te gaan.

[1:54:15] Dan geef ik het woord aan het lid Erking.

[1:54:18] Ja, voorzitter, dank u wel.

[1:54:22] Volgens mij is de uitvoering van integratiebeleid, als ik kijk naar de beantwoording van beoogd staatssecretaris,

[1:54:30] De uitvoering in de Rijkwijte kan veranderen, die is divuus, hoorde ik de beoogde staatssecretaris zeggen.

[1:54:41] Daar kunnen nog allerlei andere groepen toegevoegd worden en er is ergens kennelijk ook een einde, hoop ik.

[1:54:49] Maar dan is mij de vraag aan de beoogde staatssecretaris om de vraag te stellen.

[1:54:54] Is het dan gewoon geen idee om te zeggen, weet je wat, de integratie stopt ergens.

[1:54:58] Vervolgens hebben we het over wederzijdse acceptatie.

[1:55:01] En dan kijken we eigenlijk hoe we in harmonie...

[1:55:04] op basis van onze gedeelde waarden in deze samenleving kunnen leven.

[1:55:07] Dus de vraag aan de beoogde staatssecretaris is...

[1:55:12] of het gewoon niet verstandiger is om op een gegeven moment...

[1:55:15] over te stappen naar het begrip wederzijdse acceptatie.

[1:55:21] De heer Nobel.

[1:55:22] Ik denk dat ik deze vraag eerder in andere bewoordingen al beantwoord heb...

[1:55:26] Op het moment dat er niet wordt voldaan aan de Nederlandse waarden en normen zoals we die kennen,

[1:55:32] dan zal ik als staatssecretaris daar zeker actie op ondernemen.

[1:55:36] Dus op het moment dat de voorbeelden die er eerder ook al zijn aangehaald, als dat plaatsvindt,

[1:55:42] dan kom ik in actie en dan zal ik zeker op integratie bijsturen waar nodig.

[1:55:48] Dan geef ik het woord aan de lid Aartsen.

[1:55:50] Dank voorzitter. Een vraag aan de heer Van Heijen over arbeidsmigratie,

[1:55:54] een speerpunt die hij zelf ook benoemt in zijn brief.

[1:55:59] Ik ben heel benieuwd hoe hij, niet zozeer de problematiek ziet,

[1:56:04] maar ook vooral de oplossingsrichtingen,

[1:56:06] want het is natuurlijk een complex vraagstuk, met name intra-EU,

[1:56:09] is het best ingewikkeld om het aantal arbeidsminigranten naar beneden te krijgen.

[1:56:14] En ik ben ook vooral benieuwd hoe hij aankijkt

[1:56:18] ook tegen de economische kant ervan.

[1:56:21] Er wordt heel vaak in het debat gezegd...

[1:56:24] ...bepaalde sectoren hoeven weer niet in Nederland, kunnen weg in Nederland.

[1:56:28] Dat is natuurlijk heel makkelijk gezegd vanuit een Haags bureau.

[1:56:31] Ik ben ook heel benieuwd hoe deze minister, beoogd minister, het er tegen aankijkt...

[1:56:35] ...als je dat vanuit ondernemersperspectief...

[1:56:36] ...gaat hij zo'n zelde lijn inzetten...

[1:56:39] ...of gaat hij daar ook de economische voordelen van arbeidsmigratie benadrukken?

[1:56:49] Ja. Dank u wel, voorzitter. Dank voor deze vraag.

[1:56:55] Dat nodigt bijna uit als een uitvoerige reflectie, maar laat ik proberen

[1:57:00] in ieder geval het hoofdpunt te benadrukken, dat we inderdaad hebben afgesproken

[1:57:04] dat we grip willen krijgen op arbeidsmigratie, wat niet betekent dat het naar nul moet.

[1:57:09] We willen selectiever worden, we willen kijken naar wat is de toegevoegde waarde

[1:57:12] en de betekenis voor de Nederlandse economie, maar ook strenger als het gaat

[1:57:16] om de aanpak van uitbuiting, onderbetaling, onderverzekering.

[1:57:20] Er zijn allerlei schimmige constructies waarvan u als Kamer ook al lang hebt besloten

[1:57:26] dat we ervan af willen.

[1:57:27] Daar komt wetgeving op.

[1:57:29] Ook die wetgeving hebben we in het akkoord afgesproken die in de maak is.

[1:57:33] Zullen we voortvarend, denk ik, met elkaar willen behandelen.

[1:57:39] Om ook daarmee niet alleen op de aantallen, maar ook de vorm van die arbeidsmigratie nadrukkelijk

[1:57:44] veel meer te kunnen sturen.

[1:57:46] en daarmee ook, ja, die schijnconstructies en die uitbuiting ook daadwerkelijk terug te dringen.

[1:57:54] Het lid van de Werf.

[1:57:57] Ja, voorzitter, laten we leuk eindigen deze avond.

[1:58:00] Ik heb nog niet aan de heer Van Heijem gevraagd wat we nog niet van hem weten.

[1:58:05] Terwijl we natuurlijk al zoveel van hem weten, dus misschien judot hij ook wel 10 jaar.

[1:58:10] Of is er nog iets anders interessant?

[1:58:13] Nou, de heer Van Heijem.

[1:58:16] Ik heb ook op mijn cv nog een aantal hobby's genoemd.

[1:58:21] Daarvan kan ik ook niet zeggen dat u het niet weet.

[1:58:24] Maar misschien dan...

[1:58:25] Ik drink ook graag goede koffie.

[1:58:27] Dus ik laat mij graag adviseren over de goede merken.

[1:58:29] En ik ben niet verder gekomen dan de blauwe band, het judo.

[1:58:32] Dus daar moet ik het afleggen tegen mijn aanstaande collega.

[1:58:39] En lid Jozef?

[1:58:40] Geen vraag aan lid Kostić.

[1:58:43] Ja, dank u wel.

[1:58:46] Toch, de heer Nobel, even doorgaan op die B1-eis.

[1:58:51] Daar heeft hij het net over gehad.

[1:58:53] Die eis wordt nu gesteld aan mensen die recht hebben om hier te zijn.

[1:58:58] Maar ja, als ze geen B1-niveau halen, dan krijgen ze, zoals de plannen er nu uitzien, geen Nederlandse nationaliteit.

[1:59:09] En dat schuurt een beetje, omdat diezelfde eisen natuurlijk niet worden gesteld aan mensen

[1:59:14] die al de Nederlandse nationaliteit hebben.

[1:59:16] Dus wat ik net zei, 60% van de Nederlandse samenleving spreekt geen BE-niveau.

[1:59:23] En het zou gek zijn om die eis voor alle Nederlanders te stellen, of anderen, want niet iedereen

[1:59:29] heeft ook de capaciteit om dat niveau te halen.

[1:59:32] Dus als we dan weer terugrefereren naar waar uw collega naar verwees, namelijk de grondwet,

[1:59:37] allen die zich in Nederland bevinden, die zich in Nederland bevinden, worden gelijk behandeld.

[1:59:47] Dan vraag ik mij af hoe de heer Nobel dat artikel van de grondwet vindt rijmen met het voornemen

[1:59:56] om dat B1-niveau te verplichten voor mensen die gewoon recht hebben om hier te komen en

[2:00:02] Nederlander te worden.

[2:00:04] Ik geef het woord aan de heer Nobel.

[2:00:07] U schetst het eigenlijk in uw laatste zinnen.

[2:00:09] Het gaat erom dat mensen die hier naartoe komen...

[2:00:11] en die vanwege naturalisatie die B1-eis moeten voldoen.

[2:00:16] En ik denk dat het heel goed is.

[2:00:17] Ik draai me eigenlijk liever om om die mensen die taal-eis op te leggen.

[2:00:21] Want dat zorgt ervoor, en dat constateren we denk ik ook allebei...

[2:00:24] dat niet iedereen mee kan komen in de Nederlandse samenleving.

[2:00:27] En taal is daar een heel belangrijk onderdeel van.

[2:00:29] Dus u ziet het als iets negatiefs.

[2:00:32] Ik zou het om willen draaien.

[2:00:33] Ik zie het als iets positiefs dat we mensen juist willen helpen om zo snel mogelijk hun draai te vinden in onze Nederlandse samenleving.

[2:00:40] Dan zijn we hiermee aan het einde gekomen van deze hoorzitting van de vaste Kamercommissie Sociale Zaken.

[2:00:46] Ik heb nog één taak en dat is onze gasten bedanken voor de aanwezigheid en de beantwoording.

[2:00:51] Dat doe ik ook naar de leden van deze vaste Kamercommissie.

[2:00:55] Totaal neutraal zeg ik toch wel echt de leukste commissie van heel de Tweede Kamer.

[2:00:59] Voor de mensen die keken, die dachten dit is interessant.

[2:01:01] Morgen zijn er ook weer hoorzittingen, maar dan van andere commissies.

[2:01:05] De mensen op de tribune, de mensen thuis en vooral ook weer de bodes.

[2:01:08] Dank voor de goede zorgen. Ik sluit hierbij de vergadering.