Initiatiefnota van het lid Kröger over “Energie met elkaar: Energiecoöperaties als hart van ons energiesysteem”

[0:00:02] Welkom bij deze vergadering van de vaste Kamercommissie van Economische Zaken aan en Klimaat.

[0:00:09] Aan de orde is een initiatiefnota van het lid Kreuger over energie met elkaar, energiecoöperaties

[0:00:15] als hart van ons energiesysteem.

[0:00:17] Welkom daarom ook aan de initiatiefnemer, mevrouw Kreuger, en de minister, de heer Jetten,

[0:00:23] van Voor Klimaat en Energie.

[0:00:26] En aan de zijde van de Kamer zijn er ook een aantal leden, de heer Kisteman van de VVD,

[0:00:30] Mevrouw Postma van NSC, mevrouw Teunissen van de Partij voor de Dieren en de heer Vermeer van de BBB.

[0:00:37] En ikzelf zal ook een inbreng doen.

[0:00:39] En dan zal ik vragen of mevrouw Teunissen even het voorzitterschap overneemt.

[0:00:42] Ik ben de heer Thijssen van GroenLinks P van de A.

[0:00:46] En laten we dan beginnen aan de eerste termijn aan de zijde van de Kamer.

[0:00:49] Dus ik geef het woord graag aan de heer Kisteman van de VVD.

[0:00:52] Ga u gang.

[0:00:56] Voorzitter, is dit nog een vraag van mijn linkerzijde?

[0:01:01] U krijgt ook introducties, neem ik aan.

[0:01:02] Heeft u daar een maximum aan of mogen we gewoon net zo lang doorgaan totdat we vinden dat het goed is?

[0:01:08] Dit is echt een cruciaal onderdeel van het energiesysteem, heb ik net begrepen.

[0:01:12] Dus nou, laten we gewoon kijken hoe het gaat.

[0:01:14] Maar wat mij betreft zijn we niet met heel veel en laten we gewoon kijken hoe het gaat.

[0:01:17] Dus nuttige interrupties, daar moet altijd plek voor zijn, vind ik.

[0:01:26] Mooi voorzitter, dan begin ik.

[0:01:29] Vandaag bespreken we de initiatiefnota van mevrouw Kreuger over energiecoöperaties.

[0:01:34] Ik vervang hier vandaag mijn collega Erkens.

[0:01:35] Ik wil namens mijn collega Erkens mijn dank uitspreken en haar team voor het opstellen

[0:01:42] van de nota en al het werk dat hierin is gestoken.

[0:01:46] Wat de VVD betreft zijn energiecoöperaties een goede toevoeging aan ons energiesysteem.

[0:01:51] Op deze manier kunnen mensen zelf lokaal energie opwekken wat het draagvlak voor de energietransitie

[0:01:56] kan vergroten.

[0:01:58] Echter ziet de VVD ook risico's.

[0:02:01] Energiecoöperaties worden met name opgezet door actieve, mondige en vaak hoogopgeleide

[0:02:04] burgers.

[0:02:05] De VVD kijkt daarom kritisch naar de voorstellen van mevrouw Kreuger om bijvoorbeeld belastingvoordelen

[0:02:10] te geven aan deze groep of voorhang bij een aansluiting op de stromenet.

[0:02:15] De VVD vindt dan ook dat de nota een erg rooskleurig beeld schetst en er te weinig wordt stilgestaan

[0:02:19] bij de risico's.

[0:02:21] Zo komen de voordelen van energiecoöperaties uitgebreid aan bod, maar de nadelen niet.

[0:02:27] Daarom de volgende vragen.

[0:02:31] Energiecoöperaties worden vaak opgezet door mensen die al kennis hebben van de energiesector

[0:02:34] en het zich kunnen veroorloven om hier tijd en middelen aan te besteden.

[0:02:38] Hoe wil mevrouw Kreuger ervoor gaan zorgen dat ook andere groepen uit de maatschappij

[0:02:44] energiecoöperaties kunnen gaan opzetten?

[0:02:46] Hoe wordt voorkomen dat, net als met de salderingsregeling,

[0:02:49] een selecte groep mensen profiteert van de voordelen

[0:02:51] en de rekening uiteindelijk bij een andere groep komt te liggen?

[0:02:55] In de initiatiefnota wordt ook voorgesteld

[0:02:57] om energiecoöperaties voorrang te geven op het net.

[0:03:00] Echter zijn er allerlei duurzame projecten en initiatieven

[0:03:03] die ook wachten op een aansluiting

[0:03:04] er zelfs vertragingen oplopen omdat de netuitbreidingen niet snel genoeg gaan.

[0:03:09] Hoe verhoudt het voorstel van mevrouw Kreuger zich hiertoe?

[0:03:12] De VVD is van mening dat als er uitzonderingen worden gemaakt,

[0:03:14] dit wel overhoog moet gebeuren en dit beter kan worden gedaan voor projecten

[0:03:18] die bijvoorbeeld een grotere bijdrage kunnen leveren aan de CO2-reductie.

[0:03:22] Hoe kijkt mevrouw Kreuger hierna?

[0:03:24] In de initiatiefnoten worden ook een aantal subsidies voorgesteld.

[0:03:27] Hoeveel middelen verwacht mevrouw Kreuger dat hiervoor nodig zijn?

[0:03:30] Er zijn deze middelen eenmalig of zijn ze structureel?

[0:03:34] Waarmee wil mevrouw Kreuger deze middelen dekken?

[0:03:38] Tot slot, voorzitter, energiecoöperaties moeten een goede plek in ons energiesysteem

[0:03:43] krijgen.

[0:03:43] Dat is de VVD met mevrouw Kreuger eens.

[0:03:46] Echter hebben we daarom juist de afgelopen maanden de energiewet behandeld.

[0:03:49] Hier zijn verschillende voorstellen toegevoegd vanuit de Kamer om energiecoöperaties een

[0:03:54] goede plek in het systeem te geven.

[0:03:56] Tevens werkt het kabinet aan een wetvoorstel over energiecoöperaties.

[0:03:59] Daarom kijkt de VVD nu enigszins kritisch naar de noodzaak van deze initiatiefnota.

[0:04:05] Zou het niet beter zijn om meerdere vragen en suggesties aan het kabinet mee te geven

[0:04:09] voor het wetsvoorstel, zodat we als Kamer uiteindelijk uitvoerig kunnen stilstaan bij

[0:04:13] de risico's, de voordelen en de afwegingen die we moeten maken?

[0:04:17] Daarbij wou ik het graag laten, voorzitter.

[0:04:19] Dank, meneer Kisteman.

[0:04:20] Nu heeft de interruptie van mevrouw Postma.

[0:04:21] Ga je gang.

[0:04:22] Dank, voorzitter.

[0:04:23] De heer Kisteman had het over voorrang geven op het net van corporaties.

[0:04:28] en dat het beter zou zijn om juist de grote energieprojecten voor te laten gaan.

[0:04:34] Maar is de heer Kisteman het niet met ons eens dat juist veel kleinere regionale projecten,

[0:04:40] zoals corporaties, maar misschien ook energyhubs, er juist voor zorgen

[0:04:44] dat die sommetjes optellen tot een groter geheel en juist voorrang verdienen,

[0:04:49] omdat ze in hun rol juist regionaal de oplossing kunnen zijn?

[0:04:57] Er zijn plekken in Nederland waar deze keuzes niet eens meer gemaakt kunnen worden, tussen

[0:05:01] de hubs of de kleineren of de coöperaties.

[0:05:04] We waren recent toevallig in de Achterhoek, daar ging het over woningen waar alles volledig

[0:05:08] vast loopt.

[0:05:08] Dus er zijn plekken waar die keuzes niet eens meer gemaakt kunnen worden.

[0:05:11] Dus daarvandaan zeggen wij, hou het dan eerst bij die grotere, voordat we die focus kunnen

[0:05:16] aanbrengen.

[0:05:18] Voorzitter, dan hebben we natuurlijk naast die plekken waar het inderdaad echt knellen is.

[0:05:25] Daar kan naar mijn idee altijd nog wel een keuze worden gemaakt.

[0:05:27] Maar dan blijft er ook heel veel plekken over waar die keuze nog wel gemaakt kan worden.

[0:05:30] Hoe kijkt de heer Kisteman daar dan tegenaan?

[0:05:34] Dat is volgens mij wat ik in de tekst ook aangeeft.

[0:05:37] Dat wij dan voorzorg zouden willen geven aan grotere projecten dan de energiecoöperaties.

[0:05:46] Geen vervolginterrupties.

[0:05:47] Mevrouw Postma, met uw inbreng als het pliet.

[0:05:51] Een nieuw sociaal contract heeft enorm veel waardering voor het schrijven van initiatiefnota's.

[0:05:57] Wij willen om die manier ook onze danken uitspreken aan deze initiatiefnemer, dat zij hier veel

[0:06:02] moeite in heeft gestopt, zodat wij met elkaar hierover van gedachten kunnen wisselen.

[0:06:08] NEC erkent de waarde van energiecorporaties die, zoals de nota ook stelt, bijdragen aan

[0:06:13] het behalen van de klimaatdoelen, aan energieonafhankelijkheid, aan meer draagvlag voor wind- en

[0:06:18] zonprojecten en aan versterkte lokale gemeenschappen.

[0:06:22] Nieuw sociaal contract steunt dan ook de ontwikkeling van energiecorporaties.

[0:06:25] En dat stond ook al zo opgenomen in ons verkiezingsprogramma.

[0:06:29] Maar dan komen tot de vraag grote regionale initiatieven of kleinschaligheid.

[0:06:33] Wij hebben het in onze verkiezingsprogramma zelf over kleinschalige lokale opwek van energie.

[0:06:39] En wij denken niet dat die energiecoöperaties in feite de

[0:06:42] burgerinitiatief tot het hart van de energietransitie zouden kunnen of moeten worden.

[0:06:47] zoals de nota eigenlijk dat aangeeft.

[0:06:51] Wij denken dat van burgers niet kan worden verwacht dat zij de primaire

[0:06:54] energietransitie op land zullen dragen.

[0:06:57] Wat voor beeld heeft de indiener hiervoor ogen?

[0:07:00] Is het doel grote regionale corporaties die de energietransitie dragen?

[0:07:06] Of is het doel kleinschaligheid voor wie dat wil?

[0:07:10] Graag een reactie.

[0:07:12] Dan de bijdrage door de gemeente.

[0:07:14] De nota legt ook taken neer bij de gemeente.

[0:07:16] Maar hoe zien de gemeenten dit zelf?

[0:07:19] Hebben zij hiervoor de capaciteit, dus de mensen, maar ook de financiële middelen?

[0:07:23] En zo niet, moet het Rijk dan bijspringen?

[0:07:25] Is elke gemeente hier vrij in of legt de Rijksoverheid dit op?

[0:07:30] Wat is de budgetaanvraag die dan bij gemeentes komt te liggen?

[0:07:33] Heeft de indiener hier bijvoorbeeld met VNG over geïnformeerd of zelf gedacht hierover?

[0:07:38] Dan de reedsbehandelde energiewet.

[0:07:40] Er wordt in de noten veel verwezen naar de door de Tweede Kamer reedsbehandelde energiewet.

[0:07:44] Daar zijn verschillende amendementen en moties aangenomen, ook van de indiener zelf,

[0:07:50] waarvan wij een deel hebben ondersteund.

[0:07:52] Hoe veranderen deze amendementen en moties, maar ook de rest van de energienotenwet,

[0:07:57] eigenlijk de nota die hier al ligt?

[0:08:00] Is deze initiatiefnota dan nog volledig of moet die worden aangepast?

[0:08:04] En zo ja, op welke stukken?

[0:08:07] Dan hebben we het over wind op zee.

[0:08:09] De initiatiefnota geeft ook aan dat wind op zee als mogelijkheid behoort.

[0:08:14] Zou de initiatiefnemer hier wat meer over willen vertellen?

[0:08:18] Dit beeld heb ik nog niet helemaal scherp.

[0:08:20] We hebben het enerzijds over regionaal deelnemen.

[0:08:23] Moeten we dan zo zien dat degenen die bij de aanlanding van wind op zee zitten, meemogen dienen?

[0:08:30] Of is dit iets wat in het hele land is?

[0:08:32] Is dat door een soort financieringcoöperatie?

[0:08:34] Hoe ziet de initiatiefnemer dit?

[0:08:37] Dan de bestaanszekerheid.

[0:08:39] De indiener geeft aan dat dit goed is voor de bestaanszekerheid.

[0:08:41] maar wij vonden de onderbouwing nog wat sumier.

[0:08:45] Dat kwam ook terug in de antwoording op de vraag,

[0:08:48] maar toch zou ik graag een toelichting willen

[0:08:50] over hoe de indiener denkt dat mensen met een laag- en middelinkomen mee kunnen doen,

[0:08:56] ook omdat dat vaak groepen zijn die helemaal geen leningen aan willen gaan

[0:09:01] en die niet voor kunnen financieren.

[0:09:03] Hoe kunnen zij hierin participeren

[0:09:06] en vergroot dit dus juist niet de kloof als het niet lukt

[0:09:09] tussen de mensen die het geld hebben en mensen die dat niet hebben.

[0:09:13] Dan de financiële onderbouwing. Er zit een financiële paragraaf bij gesloten.

[0:09:17] Ik zou graag nog wat meer toelichting willen.

[0:09:20] Er staat in dat er 4,5 miljard ruimte is.

[0:09:23] Ik ben bang dat het hier misschien niet meer is, dus graag een reactie daarop.

[0:09:27] En wat is dan echt nodig om dit voor elkaar te krijgen?

[0:09:32] Kan de indiener daarop wat meer duidelijkheid geven?

[0:09:39] Dan sluit ik af, denk ik.

[0:09:40] Ik weet niet hoeveel tijd ik nog heb.

[0:09:43] U heeft nog een ruime minuut.

[0:09:45] Oh, wat heerlijk. Dan kan ik nog twee punten doen.

[0:09:47] Dan gaan we het hebben over de vrijwilligers.

[0:09:50] We zien vaak dat energiecorporaties

[0:09:51] beginnen met een hele enthousiaste groep

[0:09:53] vrijwilligers.

[0:09:55] Het zijn toch wel vaak mensen die grote doelkracht

[0:09:57] hebben, hoog opgeleid zijn,

[0:10:00] heel enthousiast zijn om wat

[0:10:01] bij te dragen in het klimaat. Dat is fantastisch.

[0:10:04] En graag wil je dat

[0:10:05] dat ook doorgaat. En zelfs

[0:10:07] De indiener rept al van vrijwilligersmoeheid, staat in haar nota, en geeft dan aan dat het

[0:10:15] goed is om ervoor te zorgen als overheid dat dit gepromoot wordt.

[0:10:19] De vraag die ik heb is hoe de indiener dit voor zich ziet.

[0:10:23] Mijn ervaring met vrijwilligerswerk is dat het altijd moeilijk is en dat promoten niet

[0:10:29] altijd werkt.

[0:10:31] Zij heeft het ook over de diversificatie, of een diverse vrijwilligersgroep,

[0:10:37] dus ook verschillende mensen bereiken.

[0:10:40] En ik vroeg me af dan wat voor type verschillende mensen wil de initiatiefnemer graag dat er bij betrokken zijn.

[0:10:47] Dan het laatste punt, dat is het zwaarwegend criterium.

[0:10:50] Daar zat ik nogal op te puzzelen, want we hebben de neiging om vaak veel zwaarwegende criteria

[0:10:55] mee te laten nemen in aanbestedingstrajecten.

[0:10:58] Ik ben zelf altijd fan van het ecologisch aanbesteden als zwaarwegend criterium.

[0:11:04] Dat zou ik er graag altijd in willen hebben.

[0:11:06] Mijn vraag aan de initiatiefnemer is hoe ze dit ziet, hoe zwaarwegend moet het meeworden genomen?

[0:11:13] En moet dit in alle projecten, wind op zee, wind op land, zon, warmte?

[0:11:18] Dat was het, voorzitter.

[0:11:20] Volgens mij veel vragen, maar ik zie de initiatiefnemer goed meeschrijven.

[0:11:25] Dus ik verwacht een enthousiaste antwoorden.

[0:11:27] Dank, mevrouw Posma.

[0:11:28] U heeft een interruptie van mevrouw Rodekerk.

[0:11:30] Welkom mevrouw Rodekerk van D66.

[0:11:32] Ga u gaan.

[0:11:33] Ja, ik had een vraag, omdat ik hoorde over inderdaad, vrijwilligers zetten ze ervoor in,

[0:11:37] je zou dat willen verbreden.

[0:11:38] Eerder hebben wij een amendement ingediend voor lokaal eigendom, om gemeenten met een

[0:11:43] motiveringsplicht meer ruimte te geven om te stimuleren dat meer mensen deelnemen aan

[0:11:48] buurtenenergie en corporaties zoals we vandaag bespreken.

[0:11:51] Ik ben benieuwd waarom NEC daar tegenstemde.

[0:11:54] Nou, zoals ik al eerder zei, het is niet zo makkelijk.

[0:11:56] We hebben het wel over vrijwilligerswerk, en vrijwilligerswerk is vaak vrijwillig.

[0:12:01] Dus mensen die heel enthousiast zijn over zoiets, die leert de ervaring...

[0:12:05] die gaan met elkaar aan de slag. Dat is vaak een hele kleine groep.

[0:12:08] En als je anderen de taak geeft om vrijwilligers te moeten werven...

[0:12:13] dat is eigenlijk wat je doet bij een campagne of bij iets anders...

[0:12:16] dan is dat een hele moeilijke opdracht.

[0:12:18] Het is echt niet makkelijk om ervoor te zorgen...

[0:12:20] dat er verschillende mensen meegaan doen aan deze energiecorporaties.

[0:12:25] Dat is ook wat we nu zien.

[0:12:26] Zeker als ze groter worden, is het heel moeilijk ze in stand te houden.

[0:12:31] Dus het zomaar ervan uitgaan dat je een soort toverstokje hebt met elkaar als overheid, als

[0:12:37] gemeente of als rijksoverheid om dit te bevorderen, dat denk ik niet.

[0:12:45] Mevrouw De Rodekerk, graag aan.

[0:12:47] Het toverstokje is er niet, maar het begint er natuurlijk wel mee dat je daar je best voor gaat

[0:12:51] Dus dat je de motivatie vindt om meer mensen hier deelgenoten te maken van de economische kansen

[0:12:58] die dit ook biedt voor mensen in hun buurt.

[0:13:01] Dus ja, als NEC dan zegt ja, we weten niet hoe dat moet, we doen niks,

[0:13:05] dat is natuurlijk dan sowieso niet de oplossing.

[0:13:06] Nee, dat is niet wat ik zeg.

[0:13:07] Kijk, wat je vaak ziet is dat het product, mensen zijn namelijk helemaal niet dom,

[0:13:14] dan gewoon niet aantrekkelijk genoeg is voor ze.

[0:13:17] Heel veel mensen vinden het helemaal niet leuk om avondenlang met elkaar te vergaderen

[0:13:20] of om dingen te onderzoeken, om zo'n corporatie op te zetten,

[0:13:24] is een groep die dat wel ontzettend graag doet.

[0:13:27] Dus, nogmaals, als jij dan aangeeft als gemeente van...

[0:13:30] ...nou ja, we moeten mensen gaan werven en het is dat het onbekend is...

[0:13:34] ...en daarom willen ze het niet, dat is volgens mij niet wat het is.

[0:13:38] Je moet drempels wegnemen, die volgens mij ook in deze nota staan...

[0:13:42] ...en dan gaat het over drempels van wet- en regelgeving, om het makkelijker te maken.

[0:13:45] Dat lijkt mij veel kansrijker dan dat je eigenlijk aangeeft aan de rijk of gemeente...

[0:13:49] van ga nou aan de slag en ga zorgen dat mensen dit willen.

[0:13:54] Nog een interruptie, mevrouw Kerk?

[0:13:56] Ja, tot slot dan, want dat is natuurlijk juist wat je doet op het moment

[0:13:59] dat je gemeenten in stelling brengt om hiervoor te pleiten,

[0:14:04] om te zorgen dat mensen enthousiast worden.

[0:14:06] En nu wordt in beeld gezet alsof het allemaal avonden zijn

[0:14:08] dat mensen moeten vergaderen, allemaal heel vrijwillig en zo,

[0:14:10] maar het kan natuurlijk ook zijn dat zo'n corporaat is opgezet

[0:14:13] en dat je gewoon ziet, hey, ik kan in mijn buurt,

[0:14:16] kan ik een zonneproject, kan ik financieel aan bijdragen

[0:14:19] of de gemeenschap krijgt wat voor terug, op het moment dat we dit grootmaken met elkaar.

[0:14:24] Dat zijn natuurlijk manieren waarop je het wel voor elkaar kan krijgen...

[0:14:28] en niet door een beeld te schetsen alsof dat dan enorm moeilijk zal zijn...

[0:14:32] en daar maar ook niet je best voor te doen.

[0:14:33] Dank u wel. Mevrouw Postma.

[0:14:34] Ik hoorde de vraag niet, dus ik ga gewoon zelf ook maar wat erop door.

[0:14:38] Nou, dat hoeft niet, hoor. We hebben de tijd, maar om nou...

[0:14:42] Kijk, er zijn een aantal energiecorporaties die gewoon een goed succes zijn.

[0:14:47] En die worden ook in de nota genoemd, waarbij het goed werkt.

[0:14:50] En het voordeel is dat we op dit moment in onze maatschappij ontzettend goed toegang hebben tot informatie.

[0:14:55] Google kan ons ver brengen en brengt mensen ook vaak ver om te kijken van wat is er al gedaan?

[0:15:01] Wat werkt goed en wat kunnen wij zelf?

[0:15:04] En ik zie niet zo goed hoe gemeenten daartoe dan een extra bijdrage moeten brengen door een foldertje of een website

[0:15:10] of wat dan ook voor informatie die al beschikbaar is, want dat is niet wat de drempel is.

[0:15:16] Dank u wel.

[0:15:17] Als er geen interrupties zijn, dan is het de beurt aan mevrouw Teunissen voor haar bijdrage.

[0:15:23] Voorzitter, hartelijk dank.

[0:15:24] Ik wil mevrouw Kreugen heel erg bedanken en ook haar ondersteuning voor deze initiatiefnota.

[0:15:30] Het ziet er gedegen uit, ook de financiële paragraaf, en het is heel hard nodig dat

[0:15:35] energiecorporaties beter op de kaart worden gezet.

[0:15:37] Dus heel veel dank hiervoor, ontzettend belangrijk.

[0:15:40] Ik denk dat naast energiebesparing — dat vindt de Partij voor de Dieren — naast energiebesparing

[0:15:45] is een lokaal energiesysteem echt het vliegwiel van die energietransitie.

[0:15:52] Ik spreek ook uit mijn eigen ervaring in de gemeenteraad van Den Haag als ik zeg dat we

[0:15:57] jarenlang al worstelen met de verhouding tussen die lokale energiecoöperaties en de grotere

[0:16:04] energieprojecten van de grote vaak ook fossiele bedrijven.

[0:16:08] Het voorbeeld is de Warmtenlink in Rotterdam.

[0:16:12] Die zou een groot deel van Den Haag van warmte moeten voorzien.

[0:16:18] In 2014 zagen we al hele mooie initiatieven van burgers om lokale warmte op te wekken.

[0:16:26] Die hebben jarenlang stilgelegen.

[0:16:28] Omdat die Warmtenlink er moest komen, heeft de gemeente niet de handvatten of de middelen gehad

[0:16:33] om die lokale energiecorporaties uit te breiden.

[0:16:36] met het resultaat dat we dus veel langer hebben gedaan in Den Haag over die energietransitie.

[0:16:43] Het is dus heel belangrijk dat dit goed op de kaart komt.

[0:16:48] De oplossingen die mevrouw Kreugen in de initiatiefnota aandraagt, zorgen ervoor dat meer energiecoöperaties

[0:16:54] kunnen worden opgericht en bestaande coöperaties kunnen worden uitgebreid.

[0:16:58] Belangrijk is dat we in ons denken over energieopwekking ook rekening gaan houden met andere overwegingen

[0:17:05] dan alleen de financiële aspecten, want we weten allemaal dat de echte kosten van energie niet

[0:17:10] alleen gaan over de prijs per opgewekte kilowattuur, maar ook omdat juist ook die

[0:17:15] externe effecten niet worden meegenomen.

[0:17:18] Dus meer aandacht voor de maatschappelijke effecten op de natuur, milieu en het bredere

[0:17:22] energiesysteem zullen ons helpen om die energietransitie naar de toekomst beter vorm te geven.

[0:17:30] In dat kader heb ik nog een aantal vragen aan mevrouw Kreuger.

[0:17:33] Ten eerste kan zij iets verder toelichten op welke manier energiecoöperaties volgens haar

[0:17:37] bijdragen aan een beter energiesysteem en wat deze Kamer zou kunnen doen om energiecoöperaties

[0:17:43] beter te ondersteunen bij de opstartfase en bij de professionalisering.

[0:17:48] Hoe zit dat met de fases daarna?

[0:17:50] Wat is er dan vooral nodig na die opstartfase?

[0:17:54] En als laatste over een specifieke toepassing hiervan, namelijk die windparken op zee.

[0:18:00] Hoe kunnen we daar een coöperatieve aanpak aan toepassen?

[0:18:05] Tot slot heb ik nog een vraag over de biodiversiteit.

[0:18:09] U zegt specifiek dat de voordelen van energiecoöperaties koppelkansen zijn met bijvoorbeeld

[0:18:16] isolatie en biodiversiteit.

[0:18:18] Zou u dat nog wat specifieker kunnen maken?

[0:18:21] Hoe dragen ook energiecoöperaties bij aan het versterken van de biodiversiteit?

[0:18:26] De minister van Klimaat en Energie heeft nog geen vraag gehad.

[0:18:29] Dus ik zou hem ook graag een vraag willen stellen.

[0:18:33] Eigenlijk waar ik mee begon, was dat je dus een spanning ziet.

[0:18:37] Die zie ik in ieder geval in Den Haag, maar ik neem aan dat je die ook verder in het land ziet als

[0:18:41] het gaat om die lokale energiecoöperaties en daarnaast de regionale initiatieven.

[0:18:46] Hoe zorg je ervoor dat die op een goede manier samenwerken en niet elkaar tegen gaan werken?

[0:18:52] Als laatste vraag aan de minister, is hij het ermee eens dat die energiecoöperaties ook

[0:19:00] als een vliegwiel kunnen werken, dus echt van onderop, en dat je die dus kunt uitrollen,

[0:19:04] ook over het hele land?

[0:19:06] En op welke manier zou dat dan kunnen?

[0:19:08] Welke voorwaarden zijn daarvoor belangrijk?

[0:19:12] Voorzitter, tot zover mijn bijdrage.

[0:19:14] Dank u wel.

[0:19:16] Dank, mevrouw Teunissen.

[0:19:17] Er zijn geen interrupties, dus dan gaan we verder met de heer Vermeer van BBW met zijn inbreng.

[0:19:21] Ja, dank u wel, voorzitter. Vandaag bespreken we de initiatiefnota van het lid Kreuger en

[0:19:27] altijd mooi als Kamerleden zelf met initiatieven komen. Dat waarderen wij ten zeerste. De toon

[0:19:35] van een initiatiefnota is soms wel wat anders dan de voorstellen vanuit het kabinet, maar

[0:19:39] daar kom ik zo nog wel even op terug. De initiatiefnota heeft als doel om te voorzien in de basisbehoeften

[0:19:45] en afhankelijkheid af te bouwen van internationale markten. Maar dan komen de auteurs met veel

[0:19:51] gevoel voor drama met het volgende punt. Fossiele brandstoffen zijn een ramp voor het klimaat

[0:19:57] en houden foute regimes in stand. Ik hoop niet dat het voor alle regimes geldt dat die fout

[0:20:02] zijn, want ook wij produceren olie en aardgas en dat zijn fossiele brandstoffen. En de transitie

[0:20:11] naar hernieuwbare energie zou een kans zijn om dit fossiele economische model te doorbreken.

[0:20:16] Een vraag aan het lid Kreuger is, wat is dit model precies en hoe gaat dat nieuwe economische

[0:20:22] model er volgens haar uitzien en wat betekent dat voor onze huidige economie?

[0:20:27] BBB wil ook burgers en ondernemers actief betrekken bij de energiestrategie.

[0:20:34] Wij denken dan ook dat energiecoöperaties en energiegemeenschappen, waar gezamenlijke

[0:20:39] investeringen mee gedaan kunnen worden in duurzame warmte en koude projecten, buurtbatterijen

[0:20:43] en zon-op-dak-initiatieven daar een waardevolle bijdrage in kunnen leveren.

[0:20:48] Maar we moeten niet gaan doen alsof dit alle problemen opeens oplost.

[0:20:53] We hebben ook nog wel een aantal vragen hierover.

[0:20:56] Want de initiatiefnota geeft terecht aan dat energieprojecten vandaag de dag weinig draagvlak

[0:21:02] genieten van de omwonenden, vooral omdat ze niet goed worden meegenomen in het traject

[0:21:07] en er een gevoel heerst dat het toch niet uitmaakt hoe ze erop reageren.

[0:21:12] Dit zorgt ervoor dat sommige van die projecten worden ervaren als een inbreuk op de persoonlijke

[0:21:18] levenssfeer.

[0:21:19] Hoewel dit ongetwijfeld zou kloppen voor die personen, ben ik wel benieuwd in hoeverre

[0:21:24] bij burgers de zorgen omtrent de gezondheid meespelen en hoeverre dat meegenomen is bij

[0:21:30] de totstandkoming van deze initiatiefnota.

[0:21:34] Want uiteindelijk is het vooral waardevol om een antwoord te krijgen op de vraag waarom

[0:21:38] burgers het gevoel hebben dat er inbreuk is op hun persoonlijke levenssfeer.

[0:21:43] Is dat alleen niet meegenomen worden in de plannen of zit er meer achter?

[0:21:49] En hoeverre kan deze informatie waardevol zijn om het idee van de

[0:21:53] energiecoöperaties verder vorm te geven?

[0:21:56] En hoe kunnen energiecoöperaties een uitkomst zijn bij deze gevoelens voor

[0:22:01] grensregio's waar torenhoge windmolens net over de grens in Duitsland worden

[0:22:06] geplaatst bijvoorbeeld. Daar is dan geen invloed op uit te oefenen.

[0:22:11] Voorzitter, de initiatiefnota vraagt om een generieke voorgang voor de

[0:22:14] corporaties en de ACM staat al toe dat netbeheerders op een

[0:22:18] non-discriminatoire manier een prioritering

[0:22:24] mogen aanbrengen waarbij maatschappelijke functies voorrang krijgen op andere

[0:22:28] klantvragen. En deze prioritering geeft voorrang aan

[0:22:32] initiatieven die netcongressie verlichten.

[0:22:34] Zoals de ACM het nu geregeld heeft, kan er dus alleen voorrang verleend worden aan coöperaties

[0:22:41] zodra deze voorverlichting op het net zorgt.

[0:22:44] Nu staan er in de initiatiefnota juist een aantal voorbeelden van activiteiten die het

[0:22:48] net verder kunnen belasten en waarvan ook transportcapaciteit gevraagd zal worden.

[0:22:53] Hoe kijken de indieners hiernaar, maar ook hoe kijkt de minister hiernaar en welke oplossingen

[0:22:58] ziet men?

[0:23:00] Dan nog even kort over de financiering.

[0:23:02] Ik begon er al mee dat coöperaties, hoezeer BBB dit ook ondersteunt, niet de haallemmerolie

[0:23:08] zijn om alle energieproblemen op te lossen.

[0:23:12] In enkele gevallen kan het zelfs netcongressie verder versterken.

[0:23:16] Wij moeten dus goed op zoek naar een manier waar we dat in balans brengen.

[0:23:20] En ik lees bij de financiering het een en ander over de coöperatieve vallei der doden, maar

[0:23:25] even in het Nederlands.

[0:23:27] Dat is de fase waarin opschaling door bijvoorbeeld mensen in loondienst te nemen niet lukt.

[0:23:31] Er worden suggesties gegeven waar geld vandaan kan komen, zoals de SDE++.

[0:23:37] Hoeveel geld acht de initiatiefnemer ongeveer nodig voor deze schaalsprongen?

[0:23:43] En stel, we helpen vervolgens de coöperaties met het opschalen,

[0:23:47] welk geval heeft dat voor de verdere uitval, uitrol en verslimming van het net?

[0:23:53] Ook in deze branche is er namelijk een grote krapte op de arbeidsmarkt.

[0:23:56] Hoe kijkt de indiener hierna en welke oplossingen zijn er?

[0:23:59] En even heel precies, als je een voordeel op de energiebelasting geeft,

[0:24:03] hoe groot wordt die strop dan? Wat gaat dat kosten?

[0:24:07] En het stimuleren van gebruik van thuisbatterijen en auto's als thuisbatterijen

[0:24:11] leidt tot een lagere energiebelastingsinkomst.

[0:24:14] Heeft de initiatiefnemer daarover nagedacht, hoe dat gedekt moet worden?

[0:24:20] En moet je dan via de coöperatie je eigen zonne-energie in je thuisbatterij laden

[0:24:24] en dan ook weer via je coöperatie eruit halen

[0:24:27] om met die informatie een energiebelastingsbedrag vast te stellen of hoe ziet u dat voor zich?

[0:24:34] En ook een vraag aan de minister, als we het idee achter deze initiatiefnota wat we in de basis willen ondersteunen

[0:24:42] van de energiecoöperatie en energiegemeenschappen willen doorvoeren,

[0:24:47] moet dat dan eigenlijk gewoon een aanpassing worden van de energiewet of zou dat op een andere manier opgelost moeten worden?

[0:24:53] want we willen het liefst zo min mogelijk wetten en regels naast de al bestaande.

[0:24:58] Dank u wel, voorzitter.

[0:25:01] Dank, meneer Vermeer.

[0:25:03] En er zijn geen interrupties, dus dan gaan we luisteren naar mevrouw Rodekerk van D66 met haar bijdrage.

[0:25:08] Dank, voorzitter.

[0:25:10] En veel dank ook aan mevrouw Kreuger.

[0:25:12] Ik heb met veel interesse de initiatiefnota gelezen en het is heel fijn dat zij een belangrijke rol ziet

[0:25:18] voor energiecoöperaties, oftewel buurtenergie.

[0:25:20] Zelf ben ik daar namens D60 ook veel mee bezig.

[0:25:24] Vorige week bijvoorbeeld bracht ik nog een bezoek aan zonne- en windprojecten in Zeeland en Brabant.

[0:25:30] Daar doen ook bewoners mee.

[0:25:32] Het is heel goed om te zien dat dit gebeurt, maar er kwamen zeker ook nogal wat obstakels ter sprake

[0:25:39] waarin wij hen zouden kunnen helpen.

[0:25:42] Met mijn eerder aangenomen amendement voor lokaal eigendom zorgen we voor meer economische kansen

[0:25:47] voor mensen, maar ook daarnaast zijn er nog obstakels die ook in de initiatiefnota naar

[0:25:52] voren komen en die wij zo veel mogelijk moeten wegnemen.

[0:25:56] Op dit moment nemen 120.000 Nederlanders deel aan buurtenergie in hun vorm.

[0:26:03] Dat kan natuurlijk meer en beter.

[0:26:05] Commerciële producenten zijn nog altijd tonengevend in de energiemarkt en wat D66 betreft mag

[0:26:11] daar ook meer gezonde balans in komen.

[0:26:13] Mevrouw Kreuger zit hier voor de overheid een stimulerende rol weggelegd, bijvoorbeeld door

[0:26:18] overheidsorganisaties te verplichten om een coöperatieve energie af te nemen.

[0:26:23] Mijn vraag is, we vinden ook dat initiatieven gestimuleerd moeten worden, maar waarom denkt

[0:26:27] mevrouw Kreuger daarbij dan meteen aan een verplichting?

[0:26:31] In de nota lees ik ook dat coöperaties steeds bevoordeeld moeten worden ten opzichte van

[0:26:36] andere partijen en daarmee beïnvloed je natuurlijk ook die vrije markt.

[0:26:41] Dus hoe voorkomen we dan dat we commerciële ontwikkelaars, die we natuurlijk ook nodig

[0:26:45] zullen blijven hebben om de energietransitie mogelijk te maken, op deze manier verliezen?

[0:26:53] Lokale overheden moeten met de initiatiefnemers meedenken.

[0:26:57] Dat is ook echt wat ik van de bestaande coöperaties hoor.

[0:27:00] Ze zeggen dat gemeenten veel meer open moeten staan voor mensen die met groene plannen aankomen.

[0:27:06] Ik ben benieuwd of mevrouw Kreuger zou kunnen aangeven op welke manier ze ziet dat daar meer nodig is

[0:27:13] en meer door gemeenten zou kunnen worden gedaan.

[0:27:15] Ik ken bijvoorbeeld uit gemeenten het Nationale Dakenplan, waarbij wordt gekeken welke daken

[0:27:19] we kunnen benutten voor groene daken of zonne-energie.

[0:27:25] Heeft zij meer van dit soort voorbeelden?

[0:27:27] Er ligt ook een vraag aan de minister over hoe we dit meer zouden kunnen stimuleren.

[0:27:32] Dan van de gemeenten een sprong naar Europa.

[0:27:34] Op dit gebied ben ik het volledig eens dat Europese regels goed moeten worden omgezet

[0:27:41] in nationale wetgeving, en dat we ook op fronte wel achter de feiten aanlopen.

[0:27:46] Want nu al zijn er landen zoals Duitsland en België die al veel verder zijn op het gebied

[0:27:51] van meedelen in energie in de buurt.

[0:27:53] Kunnen wij als Nederland nog leren van de aanpak van de buurlanden, is mijn vraag, en

[0:27:58] dan van land een sprongetje naar zee?

[0:28:00] De tennissen voor wind op zee staan voor iedereen open, maar het mag duidelijk zijn dat dat voor

[0:28:05] grote bedrijven alleen makkelijk haalbaar is.

[0:28:09] Ik zie hierover geen voorstel in de noot.

[0:28:11] Ik ben wel benieuwd hoe mevrouw Kreuger daarnaar kijkt.

[0:28:14] Zou zij willen dat dat coöperatief ontwikkeld gaat worden?

[0:28:17] Ik ben ook wel benieuwd hoe de minister daarnaar kijkt, want we weten dat de spoeling bij wind op zee

[0:28:23] dun is en dat we heel blij mogen zijn met de nieuwe projecten die nu bijvoorbeeld zijn aanbesteed.

[0:28:30] Naar Denemarken gebeurt het daar volgens mij zo dat er bij Wind op Zee altijd een percentage

[0:28:34] van het project via obligaties te koop is voor alle Nederlanders.

[0:28:37] Ik ben benieuwd of mevrouw Kruijger daar dan aan denkt, maar de haalbaarheid vind ik dus

[0:28:41] wel lastig.

[0:28:42] Tot slot wil ik het nog hebben over de economische kansen die dit biedt voor mensen.

[0:28:48] We zijn heel blij met de mensen die zich nu al inzetten voor energie in hun buurt, maar

[0:28:54] het lijkt me van belang dat we meer mensen daarbij aanspreken en zeker ook een nieuwe

[0:28:58] Op dit punt overweeg ik ook een motie, zodat we zorgen dat het ook voor hen goed is voor de portemonnee.

[0:29:05] De kansen op economische voordelen voor mensen met energie in hun buurt moeten bekend zijn bij een breed publiek,

[0:29:11] want hoe meer mensen meedoen, hoe sneller we de groene toekomst bereiken.

[0:29:17] Dank, mevrouw Rodekerk.

[0:29:19] En als er geen interrupties zijn, dan wil ik graag het voorzitterschap overdragen aan mevrouw Teunissen,

[0:29:23] zodat ik ook mijn eigen inbreng kan doen.

[0:29:25] Zeker. Het woord is aan de heer Thijssen namens GroenLinks PvdA.

[0:29:28] Dank, voorzitter.

[0:29:31] Energiecoöperaties zorgen voor duurzame energieproductie en voor lage en stabiele prijs, waarbij de opbrengsten naar de gemeenschap gaan.

[0:29:38] Dit is logisch, slim, goed voor het klimaat en goed voor de portemonnee.

[0:29:42] Zo was ik zelf bij een energiecoöperatie Het Ketelhuis in Amsterdam, waar ze proberen een warmtenetwerk aan te leggen

[0:29:49] en de warmte uit de grachten, de Amsterdamse grachten, met groene stroom te proberen om hun eigen energie of hun eigen gebouwen te verwarmen.

[0:29:57] en waarbij ze uiteraard ook moeten zorgen dat die grote gebouwen waar ze in wonen goed geïsoleerd worden.

[0:30:01] Superslim.

[0:30:02] En ook in mijn eigen straat proberen we warmte uit het IJsselmeer te winnen,

[0:30:07] een eigen warmtenetwerk aan te leggen en op die manier het dorp te verwarmen.

[0:30:11] Goed voor het klimaat, goed voor onze portemonnee,

[0:30:13] en met een beetje mazzel zorgt het ook voor een grotere betrokkenheid van de buurt en bij elkaar.

[0:30:19] Energiecoöperaties verdienen dan ook alle steun.

[0:30:23] En daarom vindt de GroenLinks PvdA-fractie het ook heel erg goed

[0:30:26] dat deze initiatiefnota vandaag onder uitgebreid wordt behandeld en hopelijk tot concrete voorstellen

[0:30:31] komt om energiecoöperaties te stimuleren.

[0:30:38] Ik zal maar te wachten op dat compliment, daar begin je toch mee naar je collega.

[0:30:44] Ik heb nog drie kantjes, dus ik kom nog helemaal aan u trekken en mevrouw Kruijger ook.

[0:30:48] Nederland telt 714 energiecoöperaties en in 89 procent van de gemeenten is een energiecoöperatie

[0:30:55] actief.

[0:30:56] 131.000 mensen zijn lid van een energiecoöperatie.

[0:30:59] Aan de ene kant is dat een enorm succes.

[0:31:01] In heel het land komen duizenden mensen bijeen om energieopwerken in eigen hand te nemen.

[0:31:05] En aan de andere kant betekent het dat er nog 17,6 miljoen Nederlanders zijn die nog niet

[0:31:09] zijn aangesloten bij een energiecoöperatie.

[0:31:11] De groei van energiecoöperaties kalft af en bij zonneparken daalt het percentage lokaal

[0:31:16] eigendom.

[0:31:17] Er is dus nog een wereld te winnen.

[0:31:19] In de kabinetsreactie wordt er vaak verwezen naar andere departementen.

[0:31:23] Vindt de minister ook dat hieruit blijkt dat de kennis en regie op energiecoöperaties versnipperd is?

[0:31:29] Zou het niet tijd worden voor een afdeling op het departement specifiek gericht op het stimuleren van energiecoöperaties?

[0:31:35] Dit is ook een vereiste van de hernieuwbare energierichtlijn,

[0:31:37] waarin staat dat lidstaten een faciliterend kader moeten scheppen

[0:31:40] ter bevordering en vergemakkelijking van de ontwikkeling van hernieuwbare energiegemeenschappen.

[0:31:45] Voorzitter, ik ben zelf de voorzitter.

[0:31:48] Ik zie een interruptie van de heer Vermeer van de BBB.

[0:31:53] Ja, dat klopt, voorzitter. Dank u wel.

[0:31:55] Ja, de heer Thijssen die sprak even over toezicht, maar ook regie op energiecoöperaties.

[0:32:01] En ik zou heel graag van hem willen horen waarom er regie nodig is,

[0:32:05] want het kenmerk van die coöperaties is dat die mensen toch zelf regie nemen.

[0:32:09] En waarom moet dan de overheid hier regie over houden?

[0:32:13] De heer Thijssen.

[0:32:15] Ik denk dat er regie nodig is, omdat we zien dat de groei van het aantal energiecoöperaties afkalft.

[0:32:21] En dat we ook zien dat het aandeel lokaal eigendom van bijvoorbeeld zonneparken,

[0:32:25] het voorbeeld wat ik net noem, dat dat ook niet verder groeit.

[0:32:28] En daarom is het heel belangrijk, denk ik, voor de Rijksoverheid om te zeggen,

[0:32:32] ja, maar wij vinden dat lokaal eigendom belangrijk,

[0:32:33] we vinden die energiecoöperaties belangrijk,

[0:32:35] want het zorgt ervoor dat er eigenaarschap is, dat er draagvlak is.

[0:32:40] Dus wij gaan nadenken over hoe we dit gaan faciliteren,

[0:32:42] zodat die groei wel degelijk weer gaat toenemen.

[0:32:44] Dus in die zin is regie, denk ik, belangrijk.

[0:32:48] Ja, voorzitter, stimuleren, dat snap ik.

[0:32:51] Maar de kenmerk van coöperaties is juist dat mensen zelf regie nemen.

[0:32:56] En als er blijkt dat er minder belangstelling voor is, dan is dat gewoon een geval van blijkbaar te weinig draagvlak voor die ideeën.

[0:33:03] En dan ga je dat toch niet als overheid, heb je dan toch geen rol om daar de regie van over te nemen.

[0:33:11] Want het kenmerk is juist, wat wij in ieder geval willen, is dat de regie bij de mensen zelf laat liggen.

[0:33:16] Ik ben overigens zelf ook lid van een energiecoöperatie,

[0:33:19] dus ik ondersteun het principe.

[0:33:21] Maar het gaat erom, willen de mensen het zelf?

[0:33:25] En ik heb wel gezien, ik vraag ook aan de heer Thijssen hoe hij daar naar kijkt,

[0:33:30] dat het vooral mensen met geld zijn die daarin investeren en het daardoor levend houden

[0:33:35] en het vaak ook gewoon als beleggingsobject te zien.

[0:33:38] En hoe kijkt u, kijkt de heer Thijssen tegen dat aspect aan,

[0:33:42] dat het toch weer bij de mensen met geld terechtkomt?

[0:33:47] Om dat eerst te doen. Ik kom dadelijk in mijn spreektekst nog over bijvoorbeeld

[0:33:51] rijksgronden en dat daar decentrale energieopwerk kan plaatsvinden.

[0:33:56] De overheid kan natuurlijk wel degelijk zeggen, wij vinden het belangrijk dat

[0:33:59] die energieopwerk voor het grootste deel wordt gedaan door energiecoöperaties.

[0:34:03] We gaan nadenken over hoe gaan we nou die rijksgronden, hoe gaan we daar nou

[0:34:07] lokale energieopwerk doen en hoe zorgen we dan dat zoveel mogelijk ervan bij

[0:34:10] energiecoöperaties terechtkomt. Maar ik ben het eens met de heer Vermeer, de

[0:34:15] De overheid moet natuurlijk niet zeggen en naar mensen toe gaan en zeggen

[0:34:17] jij gaat nu een energiecoöperatie starten.

[0:34:19] Of je het wil of niet, dat is natuurlijk niet de bedoeling.

[0:34:21] Dus in die zin is het regie, faciliteren, de weg echt wel goed bereiden

[0:34:26] zodat het ook echt gaat gebeuren.

[0:34:29] Het tweede is uiteraard zo dat het niet de bedoeling is dat die energiecoöperaties

[0:34:32] een beleggingsproduct voor wie dan ook worden.

[0:34:34] Het is naar juist de bedoeling dat zoveel mogelijk mensen in de buurt van die regionale

[0:34:38] of die lokale energieopwerkten ervan mee kunnen profiteren.

[0:34:41] Daar staan volgens mij ook een aantal voorstellen voor in de initiatiefnoten.

[0:34:45] Maar deze vraag paas ik graag door naar de initiatiefnemer.

[0:34:48] Volgens mij heeft zij daar het beste over nagedacht.

[0:34:50] Dus ik roep haar op om hier vooral even uitgebreid op terug te komen.

[0:34:59] Er zijn ook zorgen vanuit de energiecoöperaties over de passage over expertpools in de kabinetsbrief.

[0:35:05] Want waar zitten nou de grootste experts?

[0:35:06] Die zitten natuurlijk bij de energiecoöperaties zelf.

[0:35:08] En daarom een vraag aan de minister, kan hij kijken hoe die experts van de ene energiecoöperatie

[0:35:14] gebruik kunnen maken van deze regeling en dan als expert kunnen dienen voor andere energiecoöperaties,

[0:35:19] in plaats dat de regeling gaat zorgen dat consultants van grote consultancybureaus vooral worden

[0:35:23] ingehuurd.

[0:35:25] Die expertkennis die zit bij de coöperaties zelf.

[0:35:29] Een belangrijke obstakel voor energiecoöperaties is de financiering, met name in de opstartfase.

[0:35:34] Voor nieuwe energieprojecten moeten vaak tienduizenden euro's worden geïnvesteerd in bijvoorbeeld

[0:35:38] natuuronderzoek, zonder dat er een garantie is dat het energieproject wordt gerealiseerd.

[0:35:42] En dat terwijl energiecoöperaties zo hard werken aan het bereiken van de doelen van

[0:35:45] de overheid rondom duurzame energie, zonder dat de overheid daar iets voor hoeft te doen.

[0:35:50] Ja, er zijn veel potjes, maar dat ligt natuurlijk maar net aan de gemeente of provincie.

[0:35:54] Wordt het niet tijd voor een landelijk fonds voor coöperatieve energieprojecten in de

[0:35:58] opstartfase, kan de minister dit onderzoeken.

[0:36:01] Ook wanneer energiecoöperaties al goed op dreef zijn, zijn er financiële uitdagingen

[0:36:04] voor energiecoöperaties.

[0:36:05] Er is een exploitatiesubsidie voor de energieopwek zelf, de SCE, maar het zou ook goed zijn wanneer

[0:36:10] er ook geld is voor bijvoorbeeld het brede promoten van energiecoöperaties en het faciliteren

[0:36:15] van vrijwilligersvergoedingen, ongeacht in welke gemeente of provincie de energiecoöperatie

[0:36:19] zich bevindt.

[0:36:20] Wilde ik de minister dit onderzoeken?

[0:36:23] De heer Thijssen, u heeft een interruptie van de NEC, maar dat was volgens mij op het vorige punt.

[0:36:33] Ik zit even te dubben over het financiële aspect, waarbij de heer Thijssen zei dat er

[0:36:40] voor al die onderzoeken die gedaan worden, inderdaad in de papieren lopen.

[0:36:44] Dat merken bedrijven die hetzelfde willen ook.

[0:36:48] Daarna komt er vaak een fase waarin de heer Thijssen ook kan refereren bij de corporatie,

[0:36:52] waarbij er ook weer geld bij moet, waarbij de vraag ook bij de initiatiefindiener ligt

[0:36:58] om dat te financiëren.

[0:36:59] Tenminste, zo begreep ik een deel van de financiële paragraaf.

[0:37:03] En dan kom je, als je al die zaken optelt...

[0:37:06] toch heel erg, volgens mij, in een concurrentie met het bedrijfsleven.

[0:37:11] En mijn simpele vraag is, mag dat?

[0:37:15] Mag dat eigenlijk van Brussel?

[0:37:17] Misschien moet ik even naar de minister kijken voor die vraag.

[0:37:19] Dat weet ik niet, of naar de initiatiefnemer.

[0:37:22] Maar als je geld bij gaat leggen voor al die vooronderzoeken...

[0:37:27] voor die gedaan moeten worden, gebied van milieu, en daarna op een andere manier gaat ondersteunen,

[0:37:32] kan ik me voorstellen dat bedrijfsleven zegt van ja, ho even, dat is eigenlijk oneerlijke concurrentie.

[0:37:39] Staatssteun.

[0:37:40] Staatssteun, noemen we dat.

[0:37:41] Ja.

[0:37:42] De heer Thijssen.

[0:37:45] Ja, kijk hoe mooi is het als mensen gaan samenwerken, samen een plan gaan maken

[0:37:53] om op een schone manier energie op te wekken bij hun in de buurt.

[0:37:56] Dan ook nog kijken hoe ze de buurt daarbij kunnen betrekken,

[0:37:58] zodat die kunnen meeprofiteren van de lokale energieopwek

[0:38:01] en als er dan opbrengsten zijn, dat ook nog eens delen met de buurt.

[0:38:05] Volgens mij is dit de democratisering van onze energievoorziening.

[0:38:08] Volgens mij is dit precies hoe we het zouden moeten willen organiseren in dit land.

[0:38:12] Dus mag het? Nou ja, ik vind dat het moet mogen.

[0:38:17] Ik ga heel goed luisteren naar de antwoorden van de minister,

[0:38:20] maar anders stel ik voor dat we als Tweede Kamer toch eens goed kijken

[0:38:22] hoe we dit dan mogelijk gaan maken, want dit is toch precies de energievoorziening

[0:38:25] die we met elkaar zouden moeten willen opbouwen.

[0:38:29] Mevrouw Posma, nog een vervolginteresse?

[0:38:31] Ja, nog even een vervolg, mevrouw.

[0:38:32] Ja, voorzitter, eens.

[0:38:33] Dit is een hele mooie vorm van opwekking.

[0:38:35] En Europa zit op bepaalde punten soms wat tegen, vind ik zelf ook.

[0:38:42] Zeker als we het hebben over consumentenbescherming.

[0:38:44] Ik hoorde de heer Vermeer al roepen.

[0:38:46] Ja, absoluut, ja.

[0:38:49] Maar in deze initiatiefnoten was een van de eerste vragen die ik ook stelde,

[0:38:54] van hoe groot gaat het worden?

[0:38:55] Want we hebben het in de initiatiefnota ook over dat naast de vrijwilligers er ook mensen

[0:39:01] in dienst moeten kunnen komen.

[0:39:03] En dan lijkt het mij groeien naar een soort regionale energieleverancier, dat de corporatie

[0:39:11] dat wordt.

[0:39:11] Dat kan ook een doel zijn, maar dat vind ik net weer wat anders qua concurrentie, qua hoe

[0:39:16] we ermee omgaan, dan juist die lokale energyhubs of regionale energiecorporatie zoals we die

[0:39:22] nu zien.

[0:39:24] Ziet de heer Thijssen dat verschil ook?

[0:39:29] Als de vraag is hoe groot moet dit worden, ik hoop dat het verschrikkelijk groot wordt.

[0:39:33] En ik hoop dat er straks niet tienduizenden mensen betrokken zijn bij een energiecoöperatie,

[0:39:38] maar miljoenen Nederlanders.

[0:39:40] Omdat ze het leuk vinden om met elkaar te kijken en ook nuttig vinden,

[0:39:43] en ook slim vinden om met elkaar te kijken hoe gaan we onze energie opwekken.

[0:39:48] Ik ben het wel eens met mevrouw Posma, als dat op een gegeven moment niet meer echt lokaal is,

[0:39:52] Maar meer regionaal wordt het dan niet meer een bedrijf.

[0:39:55] En daarom denk ik dat het heel belangrijk is dat je wel kijkt naar van ja,

[0:39:58] hoe zorg je ervoor dat daar waar die energieprojecten worden opgezet,

[0:40:02] dat de mensen die daar in de buurt wonen echt de omwonenden ook echt lid zijn

[0:40:06] van de energiecoöperatie en meedenken over hoe willen we dit nou eigenlijk precies?

[0:40:09] En wat doen we met de opbrengsten? Hoe doen we dit op een goede manier?

[0:40:12] Dus dat is natuurlijk wel een cruciaal aspect van die energiecoöperaties.

[0:40:15] Ja, tot zover mevrouw Possen.

[0:40:17] Ja, dank. Ik begin te denken dat we deze dromen een beetje delen.

[0:40:20] Dus ik wil hem toch even bevestigd worden.

[0:40:23] Dus de droom is dat we eigenlijk duizenden kleine energiecorporaties krijgen in Nederland...

[0:40:28] ...die hiermee aan de slag gaan en dan meer dingen ook doen.

[0:40:31] Biodiversiteit versterken, huizen isoleren, lees ik uit de initiatiefnota.

[0:40:36] En niet dat we uiteindelijk vijf of zes grote regionale energiecorporaties, cooperaties overhouden...

[0:40:43] ...die eigenlijk hetzelfde doen als een energiebedrijf.

[0:40:48] Het wordt een prachtige toekomst.

[0:40:49] Het is een mooie droom dit, waarvan ik hoop dat die met deze initiatiefnota sneller dichterbij komt.

[0:40:57] Met deze afsluitende woorden gaat de heer Thijssen verder met zijn betoog.

[0:41:01] Dank voorzitter.

[0:41:02] Voorzitter, bij de afgelopen tender van IJmuiden ver beta,

[0:41:06] deden zich voor het eerst ook energiecoöperaties mee met een bot.

[0:41:09] Geweldig nieuws, want op deze manier kan iedere Nederlander meeprofiteren van een windpark op zee.

[0:41:14] Dat is goed voor al die Nederlanders en goed voor de energietransitie.

[0:41:17] Helaas visten het consortium waar de energiecoöperaties aan meededen achter het net.

[0:41:22] Een enorme domper, vooral omdat met dit bod honderdduizenden euro's zijn gemoeid die nu weg zijn.

[0:41:27] Geld wat makkelijk is op te brengen voor grote energiebedrijven,

[0:41:31] maar voor energiecoöperaties een enorme strop is.

[0:41:35] Energiecoöperaties bedenken zich wel drie keer voordat ze dit weer een keer gaan proberen.

[0:41:38] Hoe kijkt de initiatiefnemer hiernaar?

[0:41:40] En hoe zorgt de minister ervoor dat bij een volgend bod energiecoöperaties een goede kans krijgen?

[0:41:47] Rijksoverheden bezitten grote stukken grond die in veel gevallen braak liggen.

[0:41:51] Denk aan de ruimte naar snelwegen.

[0:41:53] Deze ruimte kan natuurlijk bij uitstek worden gebruikt voor de opwek van duurzame energie.

[0:41:57] Via het programma Opwek van Energie op Rijksvastgrond, OER, gaat dit ook gebeuren.

[0:42:02] Dit is ook een enorme kans voor energieopwek die in handen is van omwonenden en een vliegwiel

[0:42:07] kan zijn voor energiecoöperaties.

[0:42:09] Wij horen echter dat men niet gaat voor meer dan 50 procent lokaal eigendom om op de opdracht

[0:42:14] er niet ligt vanuit EZK. Een gemiste kans.

[0:42:18] Is de minister bereid om die opdracht ambitieuzer te maken?

[0:42:21] Tot slot, voorzitter. Ik complimenteer mijn collega Kreuger met deze hele mooie initiatiefnota.

[0:42:29] Energiecoöperaties en alle duizenden mensen die vaak in de avonduren hier aan werken,

[0:42:33] verdienen onze volle steun. Ik ben heel blij dat we inmiddels deze initiatiefnota

[0:42:37] uitgebreid bespreken hoe we de energiecoöperaties een steun in de rug kunnen geven.

[0:42:40] Dank u wel. Dan zie ik geen interrupties meer en dan geef ik het voorzitterschap terug aan de heer Thijssen.

[0:42:48] Dank mevrouw Teunissen. Dit is het einde van de eerste termijn van de zijde van de Kamer.

[0:42:53] Ik begrijp dat we 20 minuten schorsen en dan verder gaan met de eerste termijn van de kant van de initiatiefnemer en de regering.

[0:43:01] Sorry, dus we schorsen tot 20 over 4.

[1:06:25] Ik heropen deze vergadering.

[1:06:28] Aan de orde is de initiatiefnota van lid Kreuger over energie met elkaar, energiecoöperaties als hart van ons energiesysteem.

[1:06:33] De eerste termijn aan de zijde van de Kamer hebben we al gehad.

[1:06:36] We beginnen nu aan de zijde van de eerste initiatiefnemer en dan het kabinet.

[1:06:41] Het woord is dus aan mevrouw Kreuger.

[1:06:42] Gaat uw gang.

[1:06:44] Dank, voorzitter.

[1:06:45] En dank aan alle leden die gekomen zijn voor de behandeling van deze initiatiefnota.

[1:06:50] Ik ben heel erg blij dat we vandaag dit debat voeren.

[1:06:53] Wij hebben hier heel lang aan gewerkt, met mijn beleidsmedewerker, collega Jorian Bordes,

[1:07:01] die ik enorm wil bedanken voor alle hulp bij het maken van de nota.

[1:07:04] Maar ook, het is allemaal begonnen met de stagiair Bram Klaren,

[1:07:08] die de eerste aanzet heeft gedaan.

[1:07:10] En ik hoop, misschien kijkt hij mee.

[1:07:12] Hoi, Bram.

[1:07:16] En dit is natuurlijk ook een bijzonder debat, bedacht ik me,

[1:07:19] omdat het het laatste debat is voor de minister, voor klimaat en energie.

[1:07:23] En we hebben natuurlijk in de afgelopen jaren heel veel debatten met elkaar gevoerd.

[1:07:27] Ook soms stevig van mening verschilderd misschien

[1:07:29] over afbouw van fossiel en fossiele subsidies.

[1:07:32] Maar die omslag van eigenlijk het oude systeem en hoe het was, het centrale energiesysteem,

[1:07:38] maar echt dat decentrale energiesysteem en de noodzaak daarvan om ook echt heel veel in lokaal

[1:07:44] eigenaarschap te doen, daar zijn volgens mij ook door deze minister grote stappen op gezet en een

[1:07:52] stevige positie daarbij voor energiecoöperaties.

[1:07:54] En er kan nog veel meer.

[1:07:56] En daarom heb ik deze nota geschreven.

[1:07:59] En in mijn nota doe ik een aantal hele concrete voorstellen.

[1:08:03] En eigenlijk allemaal met als doel, en dat is voor mij ook een beetje het overkoepelende

[1:08:08] beeld, decentraal waar het kan, centraal waar het moet.

[1:08:13] En die zin die hebben wij, nou ja, heb ik al vaker in debatten gebruikt, waarbij echt

[1:08:18] het idee is van nou, in het hart van het energiesysteem voor huishoudens, voor mensen, probeer je zoveel

[1:08:25] mogelijk decentraal te organiseren.

[1:08:26] Probeer je zoveel mogelijk te zorgen dat wijken energieneutraal worden, of zelfs misschien wel

[1:08:32] energiepositief, waarbij er heel veel energie bespaard wordt, energie lokaal wordt opgewekt,

[1:08:36] energie wordt gedeeld en energie wordt opgeslagen.

[1:08:40] De reden waarom ik dat van zo'n groot belang vind, is dat we nu echt in de fase zitten dat we van een

[1:08:47] Transitie die echt draaide om vooral het technocratische moet nu een sociale transitie zijn.

[1:08:55] Het moet een transitie zijn waar mensen aan mee kunnen doen, die gedragen is door mensen

[1:09:01] en waar ook mensen van kunnen profiteren.

[1:09:06] De vraag van mevrouw Posma ging er natuurlijk een beetje over.

[1:09:11] Gaat het nou om een soort kleine energiecoöperaties of gaat het om regionale, grotere energiecoöperaties?

[1:09:16] In de praktijk zie je, als we het hebben over energiecoöperaties of energiegemeenschappen,

[1:09:21] dat er nu al een totaal woud aan verschillende type initiatieven is.

[1:09:27] Dat vind ik heel erg mooi, maar dat die initiatieven elkaar ook versterken, steunen, vinden en helpen.

[1:09:34] Je zal een aantal grotere, hele professionele initiatieven hebben.

[1:09:38] Afgelopen vrijdag was ik bij Betuwewind.

[1:09:41] Dat is echt een van de koplopers in Nederland.

[1:09:43] Maar je hebt ook net een nieuwe energiecoöperatie opgestart in Rotterdam-Zuid, wat nog heel klein is

[1:09:53] en beginnend en echt aan het aanjagen is in een wijk waar misschien de doelcapaciteit anders ligt.

[1:10:02] Dat bij elkaar brengen en juist hoe die energiecoöperaties elkaar kunnen versterken, vind ik

[1:10:08] eigenlijk de kracht van de sociale transitie waar we in zitten.

[1:10:12] Ik heb een aantal vragen gekregen over welke voorbeelden uit het buitenland je dan kijkt.

[1:10:18] We zijn als commissie op werkbezoek geweest in Denemarken.

[1:10:24] In Denemarken spraken we met iemand die op een gegeven moment zei dat het in Denemarken

[1:10:30] gewoon is dat als er een probleem is, dan start je een coöperatie.

[1:10:34] En die vanzelfsprekendheid, dat als er in een gemeenschap een transitie gaande is, dat dan

[1:10:42] energiecoöperaties, warmtecoöperaties of een voedselcoöperatie een hele logische vorm

[1:10:46] is om jezelf in te organiseren, vond ik erg inspirerend.

[1:10:51] Ik denk dat zeker in de warmtetransitie Denemarken een mooi voorbeeld is van heel veel in coöperatief

[1:10:57] en lokaal en samen met gemeenten eigendom.

[1:11:01] Ik kreeg een opmerking van de heer Vermeer over de toon rond fossiel.

[1:11:06] Daar wilde ik toch een paar woorden aan wijten.

[1:11:10] Ik denk dat het in ieder geval, ik als initiatiefnemer in alle politieke initiatieven die ik probeer

[1:11:21] te nemen in deze Kamer op het gebied van klimaat, echt gaat om de afbouw van het fossiele systeem

[1:11:27] en wat daarbij hoort, en de opbouw van een nieuw duurzame energiesysteem.

[1:11:33] En dat het heel belangrijk is dat we het ene zijn we aan het aanjagen, opbouw van duurzaam,

[1:11:38] maar we moeten ook echt dat fossiele systeem afbouwen.

[1:11:41] En in dat afbouwen van het fossiele systeem zitten ook de kansen om inderdaad dingen ook

[1:11:46] op een andere manier te organiseren.

[1:11:51] De productie van fossiel is kapitaalintensief, is sowieso iets wat je centraal doet op een

[1:12:01] aantal plekken, gaswinning, oliewinning, het kolenmijnbouw, terwijl dat hele transitie

[1:12:08] naar een duurzame energiesysteem biedt ook de gigantische kans om juist veel gediversificeerder

[1:12:14] en veel decentraler te organiseren.

[1:12:16] En dat biedt een enorme kans, denk ik, ook voor veel meer mensen om mee te gaan doen.

[1:12:24] Ik ben in de afgelopen tijd...

[1:12:26] Mevrouw Kreuger, u heeft de interruptie van de heer Vermeer.

[1:12:30] Ja, voorzitter, dank u wel.

[1:12:31] En ik weet waar mevrouw Kreuger voor staat en dat waardeer ik en respecteer ik.

[1:12:36] Maar snapt zij ook dat een aantal mensen,

[1:12:41] en waaronder ik zelf, als die dan zo'n initiatiefnota leest,

[1:12:45] dat dat ook introducties zijn die directe weerstand op kunnen roepen

[1:12:49] en die er juist niet voor zorgen dat u, dat mevrouw Kreuger,

[1:12:53] andere mensen daarin meekrijgt.

[1:12:55] En dat we eigenlijk zouden moeten proberen om ook de mensen

[1:13:00] die misschien wat kritisch staan ten opzichte van dit soort ontwikkelingen

[1:13:03] juist te interesseren in plaats van af te stoten.

[1:13:07] Mevrouw Kreuger.

[1:13:09] Nou, ik denk dat het heel erg belangrijk is dat als we klimaatverandering serieus nemen

[1:13:16] en de wetenschap daarachter dat de afbouw van fossiel een gigantisch,

[1:13:21] ja, een feitelijkheid is die we moeten gaan doormaken en dat we daarnaast

[1:13:26] inderdaad een duurzaam systeem opbouwen en dat we dat doen op een manier waarin we

[1:13:30] zoveel mogelijk het lokaal gedragen ook organiseren.

[1:13:34] En ik hoop eigenlijk dat die constatering, dat de afbouw van fossiel

[1:13:39] een inherent onderdeel is van de transitie waar we in zitten, dat dat niet mensen

[1:13:43] afstoot, maar dat dat eigenlijk de context is waarbinnen we eigenlijk met elkaar het

[1:13:48] klimaat- en energiebeleid vorm gaan geven.

[1:13:53] Meneer Vermeer.

[1:13:54] Voorzitter, ik ondersteun dat we fossiel moeten proberen af te

[1:14:00] bouwen en zo snel als het kan haalbaar en betaalbaar en realistisch.

[1:14:07] Ik sloeg alleen aan op woorden als een ramp en foute regimes en dat soort zaken.

[1:14:13] Dan gaat de discussie namelijk daarover in plaats van het doel wat mevrouw Kreuger hiermee wil bereiken.

[1:14:19] En dat is mensen achter deze initiatieven zetten.

[1:14:23] Dus ze hoeft er helemaal niks mee te doen, dat weet ik ook.

[1:14:27] Ik laat me ook niet zeggen wat ik moet doen.

[1:14:30] Maar ik wil alleen maar even aangeven dat dit soort zaken juist misschien een averechtseffect heeft.

[1:14:36] En of ze zich daarvan bewust kan zijn, hopelijk ook in toekomstige debatten.

[1:14:40] dat we elkaar daarin helpen om het minder te polariseren op dit gebied.

[1:14:48] Deze note is grotendeels geschreven tijdens de energiecrisis door de inval van Rusland in Oekraïne.

[1:15:00] Volgens mij zijn we ons toen allemaal zeer bewust geweest van hoe gigantisch de afhankelijkheid

[1:15:05] van een bijzonder vuiltregime uit de klauwen is gelopen, namelijk de afhankelijkheid van Russisch gas.

[1:15:11] Ik denk dat dat onderwerp van energie onafhankelijkheid juist ook een onderwerp is waarbij bijvoorbeeld

[1:15:16] een partij als de VVD, met het initiatiefwetsvoorstel van de heer Erkens, van heeft gezegd dat ze

[1:15:22] die afhankelijkheden wilden afbouwen.

[1:15:23] Dat is inderdaad een reden om de overstap duurzaam te maken.

[1:15:29] Ik denk dat ook dat een begrip is dat ook tot een gezamenlijke kader zou kunnen leiden.

[1:15:41] Ik wil even kort zeggen dat ik de afgelopen tijd bij veel coöperaties ben geweest.

[1:15:45] Ik hoor de leden ook zeggen van verschillende initiatieven waar zij geweest zijn.

[1:15:51] Ik weet van de minister ook dat hij bij veel projecten en initiatieven geweest is.

[1:15:55] Volgens mij zijn we allemaal op die momenten zo ontzettend onder de indruk van al die vrijwilligers

[1:16:00] die zich in wijken en dorpen keihard inzetten om die omslag naar een duurzaam en sociaal

[1:16:07] energiesysteem mogelijk te maken.

[1:16:09] En dat is natuurlijk het bijzondere, dat het is van alles, van het helpen, van het isoleren,

[1:16:13] van sociale huurwoningen, het opzetten van systemen voor deelauto's, voedselbossen, tot

[1:16:19] het runnen van die energiecoöperatie met zonnepanelen en windmolens.

[1:16:23] En die energie die die mensen met zich meebrengen, dat is denk ik echt de energie waar we ongelooflijk

[1:16:29] trots en dankbaar voor moeten zijn.

[1:16:31] En het zijn ook de pioniers waar we in deze transitie heel veel van kunnen leren.

[1:16:38] Over de kracht van het decentrale energiesysteem.

[1:16:44] Het is aan de ene kant dat je voor veel meer draagvlak kan zorgen...

[1:16:49] en kan zorgen dat er veel meer betrokkenheid is van mensen bij de energietransitie.

[1:16:54] Je kan zorgen voor veel verbreding van verschillende type elementen van die energietransitie.

[1:17:01] Alles van isoleren tot deelautosystemen.

[1:17:04] Je kan het eigenlijk veel verbreden.

[1:17:07] En je kan zorgen dat je betaalbaar opgewekte lokale energie levert aan mensen en daarbij

[1:17:14] ook bijdraagt aan een betaalbare energierekening.

[1:17:18] Ik denk dat eigenlijk alle drie die elementen wat mij betreft van groot belang zijn.

[1:17:22] Dat hoorde ik eigenlijk ook in de vragen van de collega's terug.

[1:17:30] Er zijn een aantal vragen gesteld en daar ga ik graag op in.

[1:17:34] Allereerst de timing van deze nota vis-à-vis de energiewet.

[1:17:39] De nota is geschreven voordat we de energiewet hadden behandeld.

[1:17:43] In de nota staan ook een aantal voornemens voor amendementen die ik op dat moment van plan was

[1:17:49] in te gaan dienen.

[1:17:50] Die zijn ingediend en zijn ook deels aangenomen.

[1:17:56] In die zin was deze nota ook een manier om echt het onderwerp te agenderen.

[1:18:03] Sinds ik aan de nota begonnen ben, hebben we op een heleboel manieren en momenten al

[1:18:07] debat met elkaar gevoerd.

[1:18:14] Mevrouw Rodekerk heeft ook een amendement ingediend over lokaal eigendom.

[1:18:20] Dus je merkt eigenlijk dat we daar stappen in zitten te zetten.

[1:18:25] Voor mij is dan zo'n nota ook niet een statisch iets, maar inderdaad iets wat gewoon een discussie

[1:18:30] verder aanjaagt en daar gaan nog veel voorstellen uit voortvloeien.

[1:18:37] Ik kreeg een vraag, volgens mij van de heer Vermeer, over dat er nog een wetsvoorstel over energie...

[1:18:44] Pardon?

[1:18:46] Van mevrouw Postma?

[1:18:46] Was deze vraag?

[1:18:48] Nee, maar volgens mij is er een interruptie van mevrouw Postma.

[1:18:50] Ja.

[1:18:51] Ik was heel erg op zoek naar de aandacht van de voorzitter, maar die heeft ze nu, dus mevrouw

[1:18:54] Postma, ga er aan.

[1:18:55] Ik moest even roepen.

[1:18:58] Het ging nog even over die energiewet, want we hebben geconstateerd dat daar een aantal

[1:19:02] mooie amendementen aan zijn genomen en een aantal mooie moties zijn aangenomen.

[1:19:06] Dus dat doet wel wat met de initiatiefnota.

[1:19:09] Vandaar dat mijn vraag ook echt specifiek was wat nu dan anders zou moeten in de initiatiefnota.

[1:19:17] Hoe zou dat erin verwerkt worden en wat is al geregeld?

[1:19:20] Dat maakte alles net even wat scherper.

[1:19:22] U refereert ook in uw initiatiefnota aan bijvoorbeeld de warmtwet.

[1:19:26] Die komt er nog aan.

[1:19:27] Maar dan hebben we een mooi scherp en up-to-date van wat er nog aan moet komen.

[1:19:32] In de initiatiefnota is er een passage of een sectie over juridische verankering.

[1:19:40] Ik heb twee amendementen ingediend.

[1:19:43] Een amendement ging over energiedelen en de rol van energiegemeenschappen als je bij één

[1:19:48] leverancier zit.

[1:19:49] Dat kan dus bijvoorbeeld een coöperatieve energieleverancier zijn.

[1:19:53] Dat amendement is aangenomen.

[1:19:55] meten, ingediend door mevrouw Posma, alleen het amendement wat eigenlijk energiedelen

[1:20:03] mogelijk maakt met verschillende leveranciers is nog niet aangenomen en dat is natuurlijk

[1:20:08] eigenlijk weer net een stap verder op het moment dat je dat lokale energiesysteem wil

[1:20:12] aanjagen.

[1:20:14] Ik denk het tweede is een amendement over hoe netbeheerders ook energiegemeenschappen

[1:20:20] kunnen faciliteren en dat is eigenlijk al op het onderwerp van hoe kan je nou energiegemeenschappen

[1:20:28] of energiecoöperaties beter ondersteunen als gemeente, maar ook als netbeheerder heeft

[1:20:35] eigenlijk dat amendement veel ruimte gecreëerd.

[1:20:38] Ik denk dat het stuk dat niet zozeer in de energiewet zit, maar daar komen we zo ook

[1:20:44] op is eigenlijk de stukken van kan je nou nog op een manier voordelen creëren voor energiecoöperaties,

[1:20:52] de rol van energiecoöperaties eventueel bij wind op zee, het meer betrekken van mensen

[1:20:58] en het verbreden van coöperaties.

[1:21:00] Kijk, onze energiewet ging natuurlijk heel erg over energie.

[1:21:03] Ik ben er sindsdien ook achtergekomen dat er op allerlei plekken in de Rijksoverheid gedacht

[1:21:08] wordt over de coöperatieve economie.

[1:21:10] Je hebt wooncoöperaties, zorgcoöperaties, voedselcoöperaties.

[1:21:15] En eigenlijk zijn dat natuurlijk allemaal vormen van mensen die zelf het organiseren

[1:21:21] met elkaar in een coöperatief verband.

[1:21:24] En zou ik het ook eigenlijk heel interessant vinden, als je daarboven gaat hangen, wat

[1:21:27] zou je nou nodig hebben om die hele coöperatieve beweging te ondersteunen?

[1:21:32] Daar gaat deze initiatiefnota niet over.

[1:21:34] Maar kan wellicht een vervolgtraject zijn.

[1:21:40] Ja, gaat u verder.

[1:21:42] Ja.

[1:21:46] En misschien nog even over het belang van dat we wel echt met elkaar aan de slag gaan

[1:21:51] om die energiecoöperaties meer te ondersteunen.

[1:21:53] Want je ziet eigenlijk, we hebben relatief veel energiecoöperaties,

[1:21:57] alleen die groei die kalft af.

[1:22:00] En nog steeds is nog maar een klein deel van de mensen lid van een coöperatie.

[1:22:03] Dus er ligt echt nog gewoon een enorme kans om wat nu nog iets is van een groep koplopers

[1:22:08] te krijgen tot iets wat voor veel meer mensen iets is om actief bij te worden of om lid van te zijn en

[1:22:16] om je energie bij af te nemen. Ik kreeg de vraag, volgens mij, van Teunissen. Ik heb zin om iedereen

[1:22:42] Wat is er nou nodig in die verschillende fases qua ondersteuning?

[1:22:49] Je ziet aan de ene kant dat we meer ondersteuning nodig zouden hebben in de allervroegste fase.

[1:22:58] Mensen denken met elkaar dat ze in deze wijk op een coöperatieve manier met elkaar energie willen

[1:23:07] opwekken, delen en opslaan.

[1:23:09] Dus eigenlijk echt dat initiële stukje.

[1:23:13] Daar heb ik met de heer Grimwis eerder een amendement op ingediend.

[1:23:18] Daar zijn wat gelden voor vrijgemaakt, maar ik denk dat daar echt nog wel meer ruimte zit, zeker

[1:23:24] met de nieuwe plannen van de nieuwe coalitie, waarbij de spukgelden volgens mij omlaag gaan,

[1:23:30] waardoor er eigenlijk minder geld is voor gemeentes om dit soort initiatieven te ondersteunen.

[1:23:34] Dus dat is er één.

[1:23:36] En het andere is eigenlijk wat de verleider doodde, die de heer Vermeer mooi vertaalde.

[1:23:44] Op het moment dat je een project hebt dat groot genoeg is en echt gaat draaien en je

[1:23:52] hebt SCE-subsidie en je wil het eigenlijk nog groter maken of je wil verbreden.

[1:23:57] Je wil zeggen oké, we doen zonnepanelen en een windmolen, maar we willen eigenlijk ook

[1:24:02] aan de slag met warmteopslag.

[1:24:04] En ik denk dat vooral eigenlijk op dit moment in de financieringsinstrumenten de verbreding

[1:24:11] nog best wel ingewikkeld is.

[1:24:12] Dus dat is dan weer net een ander potje en dat moet je dan als initiatiefnemer weer weten te vinden.

[1:24:18] Maar dat het dus niet gedacht wordt vanuit, oké, we hebben een coöperatieve beweging in een bepaalde

[1:24:24] wijk of in een bepaald dorp, hoe geef je niet nou de ruimte en de mogelijkheid om ook op andere

[1:24:30] terreinen actief te worden?

[1:24:32] Meneer Vermeer, met een introductie.

[1:24:33] Ja, dank u wel, voorzitter. Maar denk me, mevrouw Kreuger, dat dat niet voor, zeg maar, alle

[1:24:39] scale-ups in Nederland eigenlijk het issue is? Dus of dat nou in een coöperatieve vorm

[1:24:45] is of in bedrijfsvorm of wat dan ook?

[1:24:49] Mevrouw Kreuger?

[1:24:51] Ja, ik denk dat dat zeker zo is. En ik denk dat dat zeker is dat veel van ons beleid is

[1:24:57] eigenlijk gericht op het bestaande in stand houden. Je hebt een aantal hele grote spelers

[1:25:03] en die zitten goed aan tafel en weten de toegang tot bijvoorbeeld subsidies, en dat je dit

[1:25:12] probleem veel breder ziet.

[1:25:13] Zeker.

[1:25:16] U vervolgt uw betaling.

[1:25:19] Nou, dat was eigenlijk op de vraag van mevrouw Teunissen.

[1:25:23] Dan eigenlijk over dat verbreden, want dat is wat mij betreft echt iets waar veel kansen liggen.

[1:25:30] Dus dan gaat het zowel eigenlijk over isolatie, en je hebt gezien tijdens de energiecrisis

[1:25:35] natuurlijk dat bijvoorbeeld de fixteams actief werden, waarbij je dus echt kan zien van het

[1:25:40] feit dat je bij een energiecoöperatie lid bent, geeft ook de mogelijkheid om heel veel

[1:25:44] te vertellen over de mogelijkheden voor verduurzaming van je huis.

[1:25:49] In vervoer denk ik dat er echt een enorme kans ligt.

[1:25:53] Wij hebben vaker gezegd, goh, op het moment dat we eigenlijk gaan verduurzamen, hoe goed

[1:25:58] Als je veel meer elektrische deelautosystemen zou hebben...

[1:26:02] en dat is ook iets wat je coöperatief in een wijk kan regelen.

[1:26:06] Warmte heb ik al genoemd, opslag.

[1:26:08] Ik was vrijdag bij een energiecoöperatie die een heel groot voedselbos heeft...

[1:26:14] met een hele grote stuk, nou ja, gewoon een soort collectieve moestuin...

[1:26:21] waar ook heel veel mensen actief waren.

[1:26:23] Dus dat zijn allemaal manieren waarop je ziet dat als zo'n gemeenschap actief is...

[1:26:27] dat je ook heel makkelijk die andere vormen kan uitnutten.

[1:26:34] Dan kreeg ik een vraag van mevrouw Rodekerk over de manier waarop gemeentes kunnen...

[1:26:40] Sorry, mevrouw Kreuger. Eerst een interruptie van mevrouw Postma.

[1:26:44] Ik sta nog even te puzzelen over die scope.

[1:26:50] De heer Vermeer verleek net ook al even met het bedrijfsleven en het scale-up.

[1:26:53] En vaak een van de nadelen of een van de fouten die een bedrijf kan maken...

[1:27:01] is dat het zijn scope verliest en dus eigenlijk teveel uitwaait in verschillende zaken...

[1:27:06] waardoor het juist omvalt of juist zwakker wordt.

[1:27:10] En als we dan even redeneren vanuit de energietransitie...

[1:27:13] dat we juist om willen gaan naar duurzame energie...

[1:27:17] hoewel die andere voorbeelden allemaal echt heel mooi en waardevol zijn...

[1:27:21] Vraag ik me af of het juist niet beter is om met z'n allen juist te streven naar die verduurzaming

[1:27:27] van de energie, zodat dat de scope wordt, of zou mevrouw Kreuger eigenlijk iedereen aan willen raden

[1:27:33] wat breder te zoeken waar die verduurzaming van de energie dan vaak wat meer op de achtergrond komt?

[1:27:41] Kijk, we zitten in een klimaattransitie en daar is energie natuurlijk een onderdeel van, maar ik

[1:27:47] Ik denk dat we vooral eigenlijk...

[1:27:49] We zitten in een transitie naar een systeem met CO2-vrij systeem.

[1:27:55] En daarvoor moet er veel veranderen in hoe je woont, hoe je je huis verwarmt,

[1:28:01] hoe je je vervoert, dat dat schoon is.

[1:28:05] Voedsel, wat we met z'n allen eten en hoe dat verbouwd is.

[1:28:09] En het feit dat eigenlijk juist een energiecoöperatie ook een mogelijkheid heeft

[1:28:13] om op die verschillende elementen van de klimaattransitie een rol te spelen,

[1:28:17] denk ik dat dat juist voor mensen eigenlijk heel verbindend werkt.

[1:28:20] Maar er zullen ook een heleboel energiecoöperaties zijn

[1:28:22] die gewoon één ding blijven doen, absoluut.

[1:28:25] En er zullen ook voedselcoöperaties zijn

[1:28:28] of voedselbossen die helemaal niet aansluiten.

[1:28:31] Dus ik denk dat dit ook niet iets is wat wij moeten gaan zitten bepalen.

[1:28:37] Alleen dat het wel mooi is op het moment dat,

[1:28:39] als die initiatieven opkomen, dat je ze kan verbinden

[1:28:41] En dat ik dus wel merk dat bij wellicht het Rijk het nog allemaal in allemaal verschillende

[1:28:47] ministeries en met verschillende potjes en verschillende beleidsterreinen zijn.

[1:28:54] De vraag van mevrouw Rodekerk over wat eigenlijk de rol van gemeentes is, hoe die meer nog kunnen

[1:28:59] aanjagen.

[1:29:01] Ik zie eigenlijk daarbij drie dingen.

[1:29:06] Eén is dus alles rond aanbestedingen.

[1:29:08] Dus dat gaat dan zowel over, oké, binnen een gemeente wordt besloten om duurzame energie

[1:29:16] op te wekken.

[1:29:17] Hoe zorg je nou dat een energiecoöperatie eigenlijk heel goed gepositioneerd is om dat

[1:29:22] te gaan doen?

[1:29:23] Nou, dat is natuurlijk ook het amendement wat mevrouw Rolikerk zelf heeft ingediend.

[1:29:27] Het tweede is dat een gemeente, denk ik, heel goed kan helpen om meer mensen te betrekken.

[1:29:32] Dus eigenlijk samen met de energiecoöperatie het vergroten van de bekendheid en het draagvlak.

[1:29:40] Daar had mevrouw Posma ook wel een kritische vraag over, van is dat nou een rol voor de overheid?

[1:29:45] Ik denk dat er wel een manier is dat je als gemeente natuurlijk ook gewoon met je inwoners in contact bent.

[1:29:54] En dat er een heleboel manieren zijn, momenten zijn waarop je ook mensen kan vertellen over het feit

[1:29:59] dat energiecoöperaties een onderdeel is van de diensten of de faciliteiten,

[1:30:06] de activiteiten binnen een gemeente.

[1:30:08] En het derde is, denk ik, maar dat noemde mevrouw Roodekerk zelf ook al,

[1:30:12] is eigenlijk het echt goed inventariseren van waar zijn nog lege daken,

[1:30:17] waar kunnen energiecoöperaties nog zonnepanelen neerleggen

[1:30:23] waarvan energie gedeeld kan worden op lokaal niveau.

[1:30:26] Dus ik denk dat eigenlijk in al die rollen, maar goed, dan moet de gemeente inderdaad wel de ruimte

[1:30:32] hebben om dat te doen en daar hoor ik wel en voel ik ook wel zorgen vanuit gemeenten die voelen van

[1:30:40] oké, we worden gekort, we hebben minder geld eigenlijk in de uitvoer en hoe kunnen we toch

[1:30:45] dit soort initiatief ondersteunen.

[1:30:48] Ja, dus dat is zeker een punt van zorg wat ik deel.

[1:30:53] Dan was er een vraag van mevrouw Teunissen over de meekoppelkansen.

[1:31:01] Ik denk dat er juist op het punt van biodiversiteit een enorme kans ligt bij energiecoöperaties,

[1:31:08] omdat je toch ziet dat het lokale projecten zijn die niet draaien om winstmaximalisatie,

[1:31:15] maar eigenlijk veel meer ook over op een manier energie opwekken

[1:31:19] dat het past binnen die gemeente of gemeenschap.

[1:31:26] En je ziet ook heel veel energiecoöperaties daar heel actief mee

[1:31:28] om te zorgen dat er of biodiversiteit rond het energieproject.

[1:31:35] De energietuinen, meen ik, is een van die projecten.

[1:31:39] Maar je ziet ook dat inderdaad veel energiecoöperaties

[1:31:47] Ik hoorde de vraag van de heer Vermeer eigenlijk over dat punt met die grensregio's.

[1:31:54] Dat vond ik wel een heel interessant punt, waarvan ik dacht dat het lijkt mij dat dat sowieso,

[1:32:02] eigenlijk of het nou gaat om een energiecoöperatie of om een ander energieproject, toch wel een vraag

[1:32:07] is dat juist in die grensregio's, hoe is nou de inspraak en de participatie georganiseerd?

[1:32:13] En als we zeggen, nou, het is van groot belang dat als er lokaal wind bijvoorbeeld komt,

[1:32:18] dat het echt lokaal ook gedragen is en in handen van een gemeenschap voor een deel.

[1:32:24] Hoe doe je dat in grensregio's?

[1:32:26] Dus dat is een vraag die ik met heel veel liefde ook door passeer aan de minister.

[1:32:33] Ja, hij kijkt ook heel tevreden.

[1:32:37] Dan eigenlijk over het hele onderwerp van voring op het net.

[1:32:42] Dat waren eigenlijk toch een paar kritische noten van de heer Kisteman.

[1:32:46] En dat kan ik me ook voorstellen.

[1:32:47] Het is natuurlijk netcongestie is zo'n prangend thema.

[1:32:50] En ik denk dat iedereen kijkt van ja, hoe kan je daar nou op de slimste manier mee omgaan?

[1:32:55] Kijk, de reden dat wij het amendement hebben ingediend over energie delen, maar ook het

[1:33:00] over de mogelijkheden voor netbeheerders om energiecoöperaties en gemeenten te ondersteunen,

[1:33:07] was echt vanuit het idee dat zoveel mogelijk lokaal opgewekte energie lokaal gebruiken,

[1:33:13] lokaal opslaan, dat dat helpt om het net te ontlasten.

[1:33:18] Dus ik denk dat dat ook wat mij betreft, nou ja, dan onderdeel is eigenlijk dat je op het moment

[1:33:25] dat je een energiecoöperatie toch voor... Dit gaat over invoeding, hè?

[1:33:31] Dat je dan op dat moment ook wel regels kan stellen over dat je wil

[1:33:39] dat het lokaal, zoveel mogelijk lokaal gebruik, lokaal opgeslagen wordt.

[1:33:44] Mijn punt was eigenlijk vooral dat als er een kans is om een...

[1:33:49] Als er een wachtrij is en je hebt de mogelijkheid om...

[1:33:54] te kijken wie je wanneer voorrang geeft, dat dan een energiecoöperatie

[1:33:58] eigenlijk grotere maatschappelijke baten met zich meebrengt,

[1:34:01] omdat het in lokaal eigendom is en de baten terugvoer je in een gemeenschap,

[1:34:06] dat je dat dus ook een rol kan laten spelen in de aansluiting op het net.

[1:34:15] Meneer Kisterman, met een interruptie.

[1:34:18] Zou u dat misschien iets concreter kunnen maken?

[1:34:20] Want u zegt voorrang geven, omdat het meer impact heeft voor de gemeenteraad.

[1:34:26] Maar waarop bijvoorbeeld dan? Wat vindt u dan minder relevant dan?

[1:34:31] Mevrouw Kruijgen.

[1:34:36] Nou, dat als je dus...

[1:34:37] Stel, je hebt één windmolen lokaal die van een gemeenschap is...

[1:34:42] dat je die probeert in te passen en snel te kunnen aansluiten...

[1:34:46] of een groot zonnedak of een zonneproject...

[1:34:49] en dat dat sneller gaat dan een project...

[1:34:53] wat, nou ja, niet in handen is van een gemeenschap. Ja.

[1:34:59] Meneer Kristeman, ga je gang.

[1:35:01] Ja, dan zit ik toch heel...

[1:35:03] Als er dus een bedrijf bijvoorbeeld een energieaansluiting zou willen hebben,

[1:35:07] dan vindt u dat die langer moet wachten dan bijvoorbeeld de gemeenschap, zeg maar.

[1:35:14] Dus waar mensen werken, et cetera. Dus die moet dan maar wat langer wachten.

[1:35:18] Begrijp ik dat dan goed dat u dat bedoelt?

[1:35:19] Of is het zoeken naar die... Waar krijgt zij voorrang op dan?

[1:35:23] Mevrouw Kruijgen.

[1:35:25] Het bedrijf waar de heer Kisteman op doelt, is een bedrijf wat afneemt.

[1:35:30] Dat is weer een andere lijstje qua aansluiting.

[1:35:40] Even checken, meneer Kisteman.

[1:35:41] Het kan een ent zijn natuurlijk.

[1:35:44] Het gaat zowel om de afnemers als de toedeleveranciers?

[1:35:48] Ja.

[1:35:49] Mevrouw Kruijger.

[1:35:51] Dit is ook precies de discussie die we hebben gehad in het kader van de energiewet

[1:35:55] Omdat je inderdaad zegt dat een energy hub echt een oplossing is voor netcongestie, heeft dat weer

[1:36:03] voorrang boven bijvoorbeeld een bedrijf dat een enorm beslag legt op het net, maar geen oplossing

[1:36:09] biedt aan netcongestie.

[1:36:11] Dus daar zit volgens mij ook het afwegingscriterium.

[1:36:16] Dank u wel.

[1:36:16] U vervolgt uw betoog.

[1:36:19] Even kijken.

[1:36:21] Er was een vraag van mevrouw Rodekerk over aanbestedingen door gemeenten.

[1:36:25] Zij vroeg of ik dat verplicht wilde stellen.

[1:36:30] Volgens mij zeggen we in de nota dat dat een zwaarwegend criterium is, maar dat je de kansen

[1:36:36] die het biedt op het moment dat een gemeente als eerste mover, als grote, het inkoop van

[1:36:45] gemeentes, de aanbesteding van gemeentes is natuurlijk een hele grote marktmacht, kan

[1:36:49] dat organiseren.

[1:36:51] Dus als je als gemeente zelf energie gaat inkopen bij een energiecoöperatie,

[1:36:57] biedt dat een kans om een energiecoöperatie gewoon aan te jagen.

[1:37:01] Maar dus niet als een verplichting in die zin.

[1:37:06] Dan een onderwerp dat volgens mij meerdere mensen hebben benoemd.

[1:37:10] Meneer Kisteman heeft het genoemd als een punt van zorg.

[1:37:13] Mevrouw Rodekerk ook als een punt waar ze eventueel een motie op doet om het aan te jagen.

[1:37:18] is, hoe zorg je nou dat nu zijn er honderdduizend mensen actief bij een energiecoöperatie?

[1:37:24] Hoe zorg je nou dat het iets is wat veel meer mensen bereikt en veel meer mensen betrekt?

[1:37:29] En tegen de heer Kisteman zou ik willen zeggen, kijk, het feit dat het nu een groep koplopers

[1:37:33] is en dat er een bepaalde energie op zit dat voor die groep dit nu al eigenlijk iets aantrekkelijks

[1:37:43] is en werkt, zou voor mij niet een argument zijn om die groep dan af te remmen, maar juist

[1:37:48] Laten we voor veel meer mensen het lidmaatschap van energiecoöperatie en het participeren makkelijk

[1:37:55] maken. Ik denk dat daar een enorme kans ligt, ook in wijken waar veel energiearmoede is,

[1:38:07] dat mensen voor heel laagdrempelig lid kunnen worden van energiecoöperatie en lokaal opgewekte

[1:38:14] energie tegen kostprijs kunnen afnemen.

[1:38:16] Er zijn nu pilots met Local for Local vanuit de brancheorganisatie van energie samen om

[1:38:22] dat eigenlijk allemaal in gang te gaan zetten.

[1:38:26] Aachem in de Achterhoek is een heel mooi voorbeeld daarvan.

[1:38:30] Dat zijn eigenlijk allemaal voorbeelden van juist dat als je die lokaal opgewekte energie

[1:38:35] ook lokaal aan mensen kan leveren tegen kostprijs, dat het inderdaad helpt om veel meer mensen

[1:38:41] te bereiken, veel meer mensen te betrekken en ook heel erg helpt op het punt van bestaan.

[1:38:48] De vraag is inderdaad, en die heb ik net ook al kort aangestipt, over het punt van welke rol

[1:38:54] zit er nou voor een overheid qua voorlichting.

[1:39:03] Ik vind het een heel erg wenselijke ontwikkeling dat je als overheid ook wel echt mag aanjagen.

[1:39:11] Ik heb dat gezien op ons werkbezoek in Denemarken.

[1:39:14] Daar is eigenlijk gewoon dat ondersteuningskader voor energiecoöperaties zo goed georganiseerd door

[1:39:20] de overheid, dat dat heel makkelijk en snel al die verschillende coöperaties van de grond komen.

[1:39:28] En dan kan je juist ook in wijken met misschien minder doekracht — het mooie woord — zien dat

[1:39:38] er wel energiecoöperaties van de grond komen.

[1:39:40] En dan kan je ook zien dat grote corporaties kleine helpen en dat daar een goede uitwisseling tussen komt.

[1:39:49] Dank u wel.

[1:39:49] Een interruptie van mevrouw Postma.

[1:39:52] Eigenlijk stipt mevrouw Kreugen hier precies het probleem aan.

[1:39:55] Het gaat niet over een goede voorlichting in de zin van het weten dat het kan of het enthousiasmeren dat het kan

[1:40:02] en de mogelijkheid is van kijk, anderen doen het ook.

[1:40:06] Maar in Denemarken is het volgens mij zo dat het ontzettend makkelijk is gemaakt om zo'n

[1:40:12] corporatie te vormen, waar mevrouw Kreuger ook al enthousiast over praat.

[1:40:16] Dat noemt ze ook in haar initiatiefnota.

[1:40:18] Volgens mij is dat de eerste waar we het over hadden, het wegnemen van drempels in wet- en regelgeving.

[1:40:25] Dat zou ik een veel betere rol vinden dan dat we nu de overheid gaan vragen, of op decentraal

[1:40:32] verbruiksniveau, om te gaan aanjagen, promoten, een soort reclamecampagne van

[1:40:38] hij wordt vrijwilliger, doe dit. Maar juist dat is volgens mij de kern, zorgen dat het

[1:40:45] makkelijk kan, dus die drempels weghalen. Ik zie mevrouw Kreuger knikken, dus ik

[1:40:49] hoop op een mooie antwoord en bevestiging dat ze dit eigenlijk wel deelt.

[1:40:55] Zeker, en dat is waarom ik amendementen heb ingediend op de

[1:40:59] energiewet en waarom deze initiatiefnota er ligt, waarbij ik denk dat er wellicht allerlei

[1:41:06] obstakels zijn die ik niet in deze nota beschreven heb.

[1:41:10] Daarom vind ik het ook belangrijk dat bij het ministerie, samen met de energiecoöperatie zelf,

[1:41:15] heel goed in kaart wordt gebracht waar nou echt die obstakels zitten, om juist ook in wijken en

[1:41:22] waar je eigenlijk heel graag zou willen dat lokaal opgewekt, lokaal gebruikt,

[1:41:28] tegen kostprijs echt een vlucht krijgt, dat we dat aan kunnen jagen.

[1:41:33] Maar volgens mij is unbelangrijk zeker het amendement geweest om energiegemeenschappen

[1:41:37] in de wet te verankeren, een heel belangrijk onderdeel.

[1:41:40] En daar kan je dan ook, omdat het een wettelijke basis heeft,

[1:41:43] weer je beleid verder opbouwen en specifiek maken.

[1:41:50] De reden dat ik hier schoop zit is vanwege die financiële paragraaf.

[1:41:54] Vaak roepen wij hier van beste overheid of gemeente...

[1:41:58] kunt u niet even aan de slag om te enthousiasmeren via een campagne?

[1:42:04] Dat kost stiekem heel veel geld.

[1:42:07] Dat is een van de drempels die ik heb bij deze nota.

[1:42:11] Ik ben bang dat er van die 4,5 miljard wat minder is.

[1:42:16] Kan me vrouw Kreuger dan ook toezeggen dat die promotiecampagnes,

[1:42:21] of hoe ze het ook verwoord, dat dat niet de bedoeling is dat daar veel geld naartoe gaat,

[1:42:24] maar dat het echt om die drempels weghalen is?

[1:42:30] Ja, ik zou nooit zeggen dat het belangrijkste deel van het geld voor energiecoöperaties

[1:42:37] moet gaan naar de promotiecampagnes.

[1:42:39] Dat zeg ik heel graag toe.

[1:42:42] Nee, ik denk dat het heel belangrijk is, dus wat ik zei.

[1:42:45] Dus eigenlijk dat, bijna dat, een beetje budget om te zorgen dat dat allereerst

[1:42:50] de begin van de grond komt, dan een goed functionerende SCE, waar op dit moment

[1:42:55] toch eigenlijk vanuit de coöperatieve wereld zelf wordt gezegd van, nou ja, hij

[1:42:59] matcht, hij klopt niet helemaal met wat er echt nodig is, en de mogelijkheid om

[1:43:05] op te schalen en zo.

[1:43:11] Even kijken.

[1:43:12] En dus nog misschien even een van de andere voordelen of beleidsinstrumenten die we beschreven hebben,

[1:43:19] is om toch analoog aan een ambistatus, dus het gaat niet om de ambistatus, maar dat je eigenlijk toch,

[1:43:25] en dat heeft de minister ook in reactie op de nota eigenlijk al toegezegd,

[1:43:29] om toch te gaan kijken naar van kan je komen tot een soort van verschillende status

[1:43:35] of een verschillende normering voor verschillende type energiecoöperaties,

[1:43:38] waardoor je ook ze bepaalde voordelen kan geven en dat lijkt mij een interessante.

[1:43:47] Want je ziet toch dat het veld van energiecoöperaties, we hebben het nu over alsof het één homogene groep is,

[1:43:53] maar het is echt best wel een heel gediversificeerd veld qua ook bijvoorbeeld in hoeverre rendement.

[1:44:00] Grotendeels wordt gewoon terug geïnvesteerd in de gemeenschap of uitgekeerd aan de leden.

[1:44:05] Daar zit best een groot onderscheid tussen.

[1:44:08] Dan nog misschien een punt over bestaanszekerheid.

[1:44:19] Welke rol kan energiecoöperatie spelen bij de aanpak van energiearmoede?

[1:44:24] Ik noemde net al dat local-for-local-concept, dus leveren tegen kostprijs, energie delen

[1:44:31] binnen energiegemeenschappen.

[1:44:32] Dus dan gaat het er echt om dat je eigenlijk opwek en gebruik dicht bij elkaar brengt en

[1:44:39] dat daar dus ook een heel positieve energierekening voor mensen bij hoort.

[1:44:47] Dus op die manier denk ik dat energiecoöperaties heel goed kunnen bijdragen aan de aanpak van

[1:44:51] energiearmoede en bestaanszekerheid.

[1:44:54] En het terug investeren in de gemeenschap in bijvoorbeeld projecten rond isolatie.

[1:44:59] Dus dat zijn eigenlijk twee manieren waarbij je dat kan doen.

[1:45:03] Dan zijn er nog vragen gesteld over wind op zee.

[1:45:08] Ja, wind op zee is natuurlijk gewoon het grootste energieproject dat er aan gaat zitten komen.

[1:45:15] Heel grootschalige wind.

[1:45:17] En ik denk dat het gewoon heel interessant zou zijn om te kijken hoe we daar echt energiecoöperaties ook een rol in kunnen geven.

[1:45:23] En dat zou kunnen door in de tendercriteria gewoon als een energiecoöperatie meedingt

[1:45:34] dat positief te waarderen.

[1:45:36] Het zou kunnen door een bepaald percentage ruimte te reserveren.

[1:45:40] En als het dan niet rondkomt, dan moet het natuurlijk ook wel door iemand anders opgevuld

[1:45:45] kunnen worden.

[1:45:46] Maar dat je in ieder geval al rekening houdt met een bepaald percentage, dat is wat er

[1:45:49] in België gebeurt.

[1:45:51] Dus daar zijn volgens mij verschillende manieren voor.

[1:45:54] En we hebben daar eerder ook de minister, volgens mij via een motie, dat weet ik niet meer, of een Kamervraag.

[1:46:01] In ieder geval, dat is wel echt een onderwerp waarvan we eerder hebben gevraagd van breng nou in kaart wat de mogelijkheden zijn.

[1:46:06] En ik denk het feit dat nu net bij een grote tender eigenlijk toch het coöperatieve project niet doorgang heeft gevonden,

[1:46:17] wel echt reden is om te zeggen, nee, we gaan dit gewoon goed regelen en we gaan zorgen dat

[1:46:23] energiecoöperaties ook een rol kunnen hebben in dat grote wind op zee succes.

[1:46:29] Mevrouw Postma heeft een interruptie voor u, mevrouw Kruijger.

[1:46:35] Ja, ik vind het coöperatie aspect bij wind op zee nog een lastige,

[1:46:40] juist omdat dat enorme grote moeilijke projecten ook zijn.

[1:46:46] En als een coöperatie dan mee heeft getenderd, waarbij ik wel de lef waardeer en de doorzettingskracht

[1:46:53] om dat te doen, en een ander heeft het bod gewonnen, dan denk ik, er zijn zulke lange

[1:47:00] lijsten van tendercriteria, dan zal dat bod niet goed genoeg geweest zijn.

[1:47:06] Of dan zal de tender niet goed genoeg geweest zijn, hoe lullig dat ook is.

[1:47:11] En dan denk ik heel eerlijk, als wij dus corporaties voorrang geven door dat zwaarwegend mee te laten nemen,

[1:47:20] dus eigenlijk die vorm van organisatie, dan is mijn vraag, is dan datgene wat er uiteindelijk komt,

[1:47:27] want het is niet makkelijk om wind op zee te bouwen, het is veel complexer dan op land,

[1:47:32] is dat dan het beste product?

[1:47:40] De eerste denk ik dat een coöperatie participeert in een project van ook andere ontwikkelaars.

[1:47:49] Dus in die zin is het niet zo dat die coöperatie helemaal zelf dat windpark hoeft te gaan ontwikkelen.

[1:48:01] En is de vraag eigenlijk op basis van welke criteria vind je dat onze Noordzee,

[1:48:07] dat de wind op zee vergund moet gaan worden.

[1:48:11] Ik zou graag zien dat we heel zwaar meewegen ecologische criteria,

[1:48:15] dat we, nou ja, ook het criterium van lokaal eigenaarschap

[1:48:20] en dat mensen mogelijk is voor mensen om mee te participeren,

[1:48:24] zou ik er wel graag in zien.

[1:48:26] Ik zou eigenlijk niet zien waarom we dat niet zouden doen.

[1:48:30] Zou mijn vraag wellicht terug zijn?

[1:48:34] En... Dat is niet helemaal de bedoeling, maar is er nog een vervolgvraag?

[1:48:36] Is er nog een vervolgvraag?

[1:48:38] Ik schiet uit mijn rol.

[1:48:40] Misschien, kijk, een andere optie is dat je zou ook kunnen zeggen van

[1:48:43] oké, we maken een windpark vanuit de Rijksoverheid,

[1:48:50] waarin je energiecoöperaties laat meeparticiperen.

[1:48:52] Dat is ook een idee om dat te doen.

[1:48:55] Dat je één tender eigenlijk op die manier vormgeeft.

[1:48:59] Mevrouw Postmaat.

[1:49:00] Ja, ik denk even kort dan dat ik moet concluderen

[1:49:03] dat we hier niet dezelfde visie op hebben, behalve dan,

[1:49:05] En daar ben ik heel blij om, de visie dat de ecologische criteria

[1:49:09] echt wel zwaarwegend moeten worden meegenomen, die delen we dan wel.

[1:49:15] Mevrouw Kruijger, u vervolgt een betoog.

[1:49:17] Ja, ik denk als we zo'n grote ontwikkeling tegemoetgaan qua wind op zee,

[1:49:24] zou ik het heel mooi vinden als het ook mogelijk is voor energiecoöperaties

[1:49:28] om daar een rol in te spelen en daar ook van, nou ja, mee te profiteren

[1:49:33] en ook weer dat terug te kunnen investeren in allerlei projecten,

[1:49:37] in allerlei plekken in Nederland, in gemeenschappen.

[1:49:40] Dus het lijkt mij eigenlijk een hele mooie kans.

[1:49:47] En ik zou het zonde vinden, waarom zouden we eigenlijk

[1:49:49] de hele ontwikkeling van Wind op zee niet mogelijk maken

[1:49:54] of dat eigenlijk zo hoge barrieren opwerpen voor energiecoöperaties?

[1:49:58] Dank u wel. Er is nog een interruptie van mevrouw Rodekerk.

[1:50:02] We delen natuurlijk dat het heel mooi zou zijn, maar waar ik eerder ook mijn vragen over stelde

[1:50:07] en die ik ook hoor klinken in mevrouw Posma, is dat het ook niet zo moet zijn dat het iets is

[1:50:12] dat ontwikkeling om klimaatverandering tegen te gaan, tegen gaat werken.

[1:50:17] Dus in die zin, als het mogelijk is dat bewoners daar meedelen, zou dat er natuurlijk allemaal voor zijn.

[1:50:23] Maar ik neem aan dat mevrouw Kreuger hier niet voorstelt dat als dat niet lukt, we dan niet

[1:50:30] doorgaan met die wind-op-zeeprojecten.

[1:50:32] Dus wat ik zeg, het moet niet de energietransitie tegenstaan.

[1:50:39] Ik zie eigenlijk niet zo goed waarom het de energietransitie zou belemmeren.

[1:50:45] Op dit moment is die tender volgens mij ook gewonnen door een consortium met een groot pensioenfonds

[1:50:50] erin, die ook niet per se kennis heeft van wind op zee.

[1:50:54] Dus daar bouw je toch voor met andere partners.

[1:50:57] Het zijn consortia waar natuurlijk een energiecoöperatie ook onderdeel van kan zijn.

[1:51:01] De vraag is of je gaat stimuleren dat voor een taartpunt dat mogelijk is.

[1:51:07] En dat is bijvoorbeeld wat ze in België doen.

[1:51:10] En daarbij zie ik niet dat dat dan vervolgens een belemmering vormt voor de uitrol van wind op zee.

[1:51:14] Want ik ben het geheel met mevrouw Rodekerk eens dat we dat heel hard nodig hebben en met volle vaart vooruit mee moeten.

[1:51:22] Dank u wel. U vervolgt uw betoog.

[1:51:26] Ja, misschien nog even over de financiële paragraaf.

[1:51:31] In de financiële paragraaf wordt verwezen naar de SDE-meevallers en we begrijpen dat dat nu gaat

[1:51:40] om 1,7 miljoen in 2026.

[1:51:47] We hebben meer aangegeven dat dat een grote hoeveelheid geld is die elke keer overblijft of

[1:51:56] niet benut wordt of een meevaller is.

[1:51:58] Dat is geld opgebracht door mensen voor duurzame energie.

[1:52:03] Daarvan lijkt het ons een goed idee als dat ook deels wordt ingezet voor energiecoöperaties.

[1:52:08] De grote vraag die diverse leden in verschillende vormen hebben gesteld is natuurlijk hoeveel

[1:52:13] is er nodig.

[1:52:14] Dat vind ik eerlijk gezegd ook een ingewikkelde vraag om te beantwoorden, omdat ik denk dat

[1:52:18] dat ook veel kennis is die bij het ministerie aanwezig zou zijn over welke opschaling mogelijk is

[1:52:31] en welke projecten je zou kunnen financieren.

[1:52:34] Het is alleen heel belangrijk om echt te kijken naar de systematiek van die subsidieregelingen,

[1:52:39] waarbij eigenlijk nu de SCE net te kleine projecten vangt en de SDE eigenlijk te veel

[1:52:49] op kostenrendement zit, kosteneffectiviteit, waardoor eigenlijk net een wat grotere energiecoöperatie

[1:52:55] ingewikkeld tussen wal en schip valt.

[1:52:57] Dus wat ik heel graag zou zien, is eigenlijk dat gewoon de hele financiering van die allervroegste

[1:53:03] fase tot SCE, tot grotere opschaling, dat je dat goed nog een keer tegen het licht houdt

[1:53:11] en dan kijkt welke financieringsinstrumenten zijn daarvoor nodig en welk budget hoort

[1:53:15] daarbij.

[1:53:19] Ja, goede stilte.

[1:53:22] Mevrouw Posma heeft inderdaad een interruptie.

[1:53:25] Ja, sorry.

[1:53:26] Het is altijd heel vervelend, maar die financiële paragraaf is altijd een belangrijke van de hele notitie.

[1:53:33] Ik ben toch echt een beetje meer op zoek naar ook wat zo'n eerste fase nou zou kosten.

[1:53:41] Dus toch een inschatting erbij.

[1:53:44] Ik hoor mevrouw Kreuger al zeggen dat die twee subsidies niet helemaal lekker met elkaar in

[1:53:51] verband zitten.

[1:53:52] Misschien is daar een aanpassing mogelijk, maar ook juist die eerste opstartkosten.

[1:53:57] Mevrouw Kreuger noemde bijvoorbeeld al in de eerste termijn als reactie dat er onderzoeken

[1:54:07] nodig zijn om van start te kunnen gaan.

[1:54:11] Dus is het toch een kleine indicatie, misschien al uit ervaringen van andere coöperaties die

[1:54:17] deze weg al bewandeld hebben, dat we toch een beetje kunnen inschatten of we het hebben

[1:54:22] over 500 miljoen, 1 miljard, 3 miljard, misschien minder?

[1:54:30] Dat hangt er echt heel erg van af, ook op welke schaal je dit gaat doen.

[1:54:37] Ik vind het nogmaals een ingewikkelde vraag om te beantwoorden.

[1:54:41] Maar als je kijkt naar het amendement van 20 miljoen euro, dan is het eigenlijk om dat eerste

[1:54:47] stukje om energiegemeenschappen via gemeenten gewoon extra vol te geven.

[1:54:54] Vanuit de gemeenten is er in principe geld om energieinitiatieven te ondersteunen.

[1:55:01] Alleen daar dreigt nu ook weer gekort op te gaan worden via de spukgelden.

[1:55:05] Dus daar ligt eigenlijk een onzekerheid die ik niet helemaal kan beantwoorden.

[1:55:11] En ik denk ook een element, we hebben het nu heel erg over subsidies, terwijl het ook natuurlijk

[1:55:19] gaat om de mogelijkheid om goedkoop te lenen, wat bijvoorbeeld in Denemarken, is dat juist

[1:55:25] eigenlijk de manier waarop heel veel corporaties ondersteund worden.

[1:55:31] Dus dan is het eigenlijk via een garantstelling de mogelijkheid om te lenen bij, in Denemarken

[1:55:36] Gaat dat dan om de gemeentebank?

[1:55:41] Ja. Maar goed, dus dat is eigenlijk weer een hele andere financieringsvorm.

[1:55:45] Dus waarvan ik me kan voorstellen dat dat ook wel echt een optie is...

[1:55:49] ...om dat verder te onderzoeken.

[1:55:51] Dank u wel, mevrouw Popper.

[1:55:52] Ja, precies. Dus eigenlijk zou het een suggestie kunnen zijn...

[1:55:55] ...om dat eens nader te onderzoeken.

[1:55:56] We hebben hier ook de BNG, die inderdaad aan bepaalde organisaties...

[1:56:01] ...met bepaalde governance-structuren...

[1:56:02] ...dus misschien valt een corporatie daaronder, dat weet ik niet...

[1:56:05] maar waarbij je volgens mij kan lenen tegen de triple E-status zelfs.

[1:56:09] Maar dat weet ik niet zeker.

[1:56:10] Kijken we ook even naar de minister.

[1:56:13] Mevrouw Kruijgen, wilde u nog... Nee?

[1:56:15] Nee, dit verder in kaart brengen lijkt me eigenlijk hartstikke goed.

[1:56:19] Ik denk dat je sowieso...

[1:56:23] Met mijn nota wil ik heel graag het aanjagen

[1:56:27] dat we echt die knelpunten voor energiecoöperaties heel serieus onderzoeken.

[1:56:32] Dat je in eerste instantie...

[1:56:34] Het begint met het herkennen van energiecoöperaties...

[1:56:37] die een belangrijk onderdeel moeten zijn van het decentrale energiesysteem.

[1:56:40] Welke knelpunten zitten er ook financieel?

[1:56:42] En op welke orde groter hebben we het dan over?

[1:56:45] Dank u wel.

[1:56:46] Meneer Kisteman en dan meneer Vermeer met nog wat meer interrupties.

[1:56:50] Meneer Kisteman.

[1:56:51] Sorry meneer Vermeer.

[1:56:53] En toch even die stilte op dat financiële vulle even...

[1:56:56] omdat we misschien verwachten dat er nog wat meer zou komen of niet.

[1:56:58] maar wij zouden toch graag wat meer daarover willen weten,

[1:57:03] over het financiële gedeelte, want als we dat zouden willen steunen,

[1:57:06] dit voorstel, ja, dat is wel gek als je iets gaat steunen

[1:57:10] waarvan je niet weet wat het gaat kosten natuurlijk.

[1:57:12] En bijvoorbeeld zijn die subsidies, zijn die eenmalige of structureel?

[1:57:15] Of kunt u daar misschien toch wat meer verder op ingaan

[1:57:18] dan dat u nu bent gegaan in uw toelichting?

[1:57:21] Mevrouw Kruijger.

[1:57:22] Ja, het is een onderdeel van eenmalig, dus dan opstartsubsidies zijn natuurlijk,

[1:57:27] Dus dat is die 20 miljoen die eerder nu vrijgemaakt is via het amendement dat ik ingediend heb met de heer Grinwis.

[1:57:33] Dat zou je eigenlijk in een structureel ontwikkelfonds kunnen borgen.

[1:57:39] Op dit moment is er een ontwikkelfonds, maar dat heeft minder ruimte om echt dat allervroegste fase te financieren.

[1:57:49] En dan heb je eigenlijk de SCE, dat is een exportatiesubsidie.

[1:57:51] Dus dat is eigenlijk net zoals de SDE, dat is langer lopend.

[1:57:57] Dank u wel. Weerkeurigste man, dan houdt u het bij.

[1:58:01] Nog een vervolginterruptie. Ga u gang.

[1:58:03] Ja, bedankt, voorzitter. We zoeken eigenlijk nog naar meer cijfers,

[1:58:05] maar het is blijkbaar voor nu gewoon niet in te schatten wat het zou gaan kosten.

[1:58:09] Begrijp ik dat goed?

[1:58:11] Want als u zegt nu van ja, we moeten gaandeweg beziggaan,

[1:58:13] dan zien we wat het zou gaan kosten.

[1:58:14] Is dat een beetje de reactie die wij voor nu kunnen krijgen?

[1:58:18] Of het algemeen liep?

[1:58:22] Volgens mij hebben wij aangegeven dat de ordegrote van de meevallers van de SDE,

[1:58:28] en of dat nou is, ten tijde van het schrijven, hier gingen er om de 4,5 in de reserves.

[1:58:33] De SDE meevaller 2026 was 1,7.

[1:58:36] Dat die ordegrote sowieso genoeg is om energiecoöperaties ruim te kunnen financieren.

[1:58:44] Dat zie je ook als je kijkt naar de bedragen waar ik het over heb, met die 20 miljoen van het

[1:58:51] Het is alleen wel de vraag, wat mij betreft start het eigenlijk met de vraag in hoeverre

[1:58:59] vind je dat die coöperaties echt in het hart van het energiesysteem moeten zitten.

[1:59:05] Dan zou je inderdaad kunnen zeggen dat er op dit moment veel sde gaat naar bijvoorbeeld CCS.

[1:59:13] Er wordt ook heel veel uiteindelijk niet uitgekeerd.

[1:59:17] Dat zijn allemaal gelden die je wel vastzet en reserveert.

[1:59:20] En daarvan zou je ook kunnen kiezen om daar ook geld van te zorgen dat je dat beschikbaar hebt

[1:59:26] om energiecoöperaties mee te kunnen ondersteunen.

[1:59:29] Meneer Vermeer, met uw interruptie.

[1:59:32] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:59:34] Even als aanvulling op de vraag van mevrouw Posma net over de financiering van energiecoöperaties.

[1:59:41] In Haddenwijk hebben we een paar jaar geleden een samenwerking geweest met de energiecoöperatie en

[1:59:46] voor een carport bij een parkeerplaats voor delfinarium.

[1:59:52] Die is volledig voorzien van zonnepanelen en dat is een gezamenlijk project geweest,

[1:59:56] waardoor het weer mogelijk was om dat te financieren of een garantie te geven

[2:00:01] via de Nederlandse waterschapsbank. Dus vaak kun je op die manier dat ook weer oplossen.

[2:00:08] Ik denk dat het inderdaad heel vaak eigenlijk ook vooral gaat om de financierbereid

[2:00:15] inderdaad door garantstelling of door een bepaalde zekerheid, wat natuurlijk de SCE ook in zekere mate

[2:00:21] biedt, alleen dus voor kleinschalige projecten.

[2:00:24] Ik denk dat juist dit soort voorbeelden, als je dit nou zou kunnen op een makkelijke manier bij een

[2:00:29] heleboel gemeenten over het voetlicht kan brengen om te zorgen dat ze eigenlijk ook dat model verder

[2:00:35] uitrollen, lijkt mij een heel mooi voorbeeld.

[2:00:41] Geen vervolginterruptie.

[2:00:43] Wat vervolgt uw betoog, mevrouw Kreugen?

[2:00:46] Dan is mijn betoog ook bijna afgerond.

[2:00:50] We hebben het gehad over de reden waarom we deze nota nu hebben ingediend en over de

[2:00:56] samenhang met de Energiewet, over de kansen die energiecoöperatie biedt voor het verbreden

[2:01:02] op verschillende terreinen, over de meekoppelkansen, biodiversiteit, over de verschillende voordelen

[2:01:07] die een energiecoöperatie zou kunnen bieden, over de noodzaak die breed door leden aangegeven

[2:01:14] werkt om meer mensen te betrekken bij energiecoöperaties, de kansen voor bestaanszekerheid

[2:01:19] te vergroten en het feit dat je ze financieel wil ondersteunen.

[2:01:24] Dat kan ook uit gelden van de SDE, die nu vrijvallen, en dat het juist heel goed besteedt geld zou zijn,

[2:01:31] omdat dat ook geld is dat opgebracht is voor duurzame energie.

[2:01:35] Dus ik hoop heel erg dat deze nota veel steun kan krijgen van de leden en dat we deze agenda

[2:01:43] verder kunnen vormgeven de komende jaren.

[2:01:46] Dank, mevrouw Kreuger.

[2:01:48] En er zijn geen verdere vragen van de zijde van de Kamer.

[2:01:51] Dus felicitaties met uw initiatiefnota in deze eerste termijn.

[2:01:55] En dan is het woord aan de heer Jetten.

[2:01:58] Dank u wel, voorzitter.

[2:01:59] En ook van mijn kant dank en complimenten aan mevrouw Kreuger en haar team

[2:02:04] voor het schrijven van deze initiatiefnota, maar ook de zeer

[2:02:08] indrukwekkende verdediging die ze zojuist heeft laten zien.

[2:02:12] Ook dank dat ik nog één keer met u in debat mag.

[2:02:14] Ik heb me laten vertellen, dit is voor mij als minister voor Klimaat en Energie debat 122.

[2:02:20] Dus wij hebben ook met de vorige Kamercommissie niet stilgezeten in deze jaren.

[2:02:26] En er is ook heel veel gebeurd.

[2:02:28] Het thema energiecoöperaties staat ook voor het kabinet hoog op de agenda.

[2:02:34] Er zijn in Nederland 714 energiecoöperaties, is ook door een aantal van u gezegd.

[2:02:38] en daar zijn 131.000 Nederlanders lid van.

[2:02:42] Het is fantastisch dat zij in allerlei vormen en maten willen bijdragen

[2:02:47] aan de energietransitie, aan energiedelen

[2:02:49] en vaak ook hele sociale projecten dicht bij huis.

[2:02:54] Zoals mevrouw Kreuger net al aangaf, ook ik ben bij

[2:02:57] verschillende van die energiecoöperaties op werkbezoek geweest de afgelopen jaren.

[2:03:01] En één uitspraak van iemand waarbij ik op de bank zat, staat me nog altijd bij.

[2:03:06] die zaten samen op de bank, keken daardoor het keukenraam naar buiten.

[2:03:11] En de bewoner zei tegen mij, ik vind die molen nog altijd heel erg lelijk,

[2:03:15] maar het is wel mijn molen die me ook elk jaar geld oplevert.

[2:03:18] En daarmee konden we hier in de buurt toch zo'n mooi project voor elkaar krijgen.

[2:03:23] En mevrouw Kreuger heeft nu 26 concrete voorstellen gedaan over hoe we energiecorporaties beter kunnen ondersteunen.

[2:03:29] En ik omwarm de meeste van die voorstellen.

[2:03:32] Zo onderzoeken we hoe we corporaties ook makkelijker kunnen laten deelnemen aan wind op zee.

[2:03:38] Daar kom ik zo meteen uitgebreider op terug.

[2:03:40] We bereiden de handreiking uit voor gemeenten, ook hoe kun je eigenlijk overal in het land

[2:03:45] op eenzelfde manier energiecorporaties beter ondersteunen.

[2:03:49] Maar ook de expertpools, waar de heer Thijssen bij stilstond, kunnen de komende jaren echt

[2:03:54] een goede manier zijn om corporaties op meer plekken van de grond te krijgen.

[2:03:57] En zo kunnen we echt een extra slinger geven aan dat decentrale energiesysteem,

[2:04:02] energie dichtbij, waar mensen ook kunnen meeprofiteren in allerlei vormen en manieren.

[2:04:09] Met de recentelijk door uw Kamer aangenomen Energiewet,

[2:04:12] inclusief een aantal van uw amendementen, maken we energiedelen ook makkelijker

[2:04:17] en daarmee ook geven we meer baan aan energiecoöperaties.

[2:04:21] En straks ook bij de wet collectieve warmte met warmtegemeenschappen

[2:04:24] willen we dat zelfder doen, ook vanuit de gedachte dat alles wat we

[2:04:28] decentraal met elkaar al organiseren hopelijk ook minder complexe

[2:04:33] oplossingen verderop in het systeem vraagt en dus wellicht ook

[2:04:37] problemen met netcongestie kan helpen voorkomen als je dicht bij huis

[2:04:40] opwerkt, deelt en gebruikt. Ik pak meteen alle vragen die zijn

[2:04:46] gesteld. In het interruptiedebat net kwam daar nog de vraag bij over de

[2:04:50] grensregio's. Om die meteen te beantwoorden in twee

[2:04:53] Europese verdragen, namelijk het verdrag van ESPO en het verdrag van ADUS, is geregeld dat inwoners

[2:05:00] van grensstreken toegang moeten krijgen tot allezelfde informatie als inwoners aan de andere

[2:05:06] kant van de grens, dat je toegang moet krijgen tot inspraak en dat op die manier ook die betrokkenheid

[2:05:11] in die grensregio's goed geborgd is. Echt participatie en deelname aan corporaties aan

[2:05:17] de andere kant van de grens of gecombineerde projecten aan beide kanten van de grens is

[2:05:22] Het is vaak heel erg ingewikkeld, omdat ons hoogspanningsnet wel op allerlei plekken verbonden is,

[2:05:27] maar het lokale net vaak veel minder.

[2:05:30] En ook de financiële spelregels in Nederland echt anders zijn dan in Duitsland of in België.

[2:05:36] Ik denk dat een aantal van u wel eens op bezoek is geweest in Zuid-Limburg,

[2:05:39] waar een aantal van die grensoverschrijdende projecten tegen hele praktische problemen aanlopen.

[2:05:44] Maar het zou best interessant zijn als uw Kamercommissie bijvoorbeeld via het Benelux-parlement

[2:05:49] Dit onderwerp is daar zo agendeer om te kijken, kun je daar ook meer gezamenlijk optrekken.

[2:05:56] Dan een aantal van de vragen die zijn gesteld.

[2:05:59] Mevrouw Teunissen vroeg naar de rol die lokale energiecoöperaties kunnen spelen in regionale

[2:06:05] initiatieven.

[2:06:05] We kennen natuurlijk dertig regionale energiestrategieën, dertig RES-regio's waar gemeenten en provincies

[2:06:11] samenwerken om lokale en regionale opwek van duurzame energie voor elkaar te krijgen.

[2:06:17] En in het nationaal programma RES werken we ook samen om juist hele goede voorbeelden met elkaar te delen,

[2:06:23] met die handreiking voor gemeentes.

[2:06:25] En er ook voor te zorgen dat gemeentes en provincies kijken,

[2:06:28] nou, hoe kan ik nou een deel van mijn RES-doel juist ook met lokale energiecoöperaties voor elkaar krijgen.

[2:06:35] Via de website van RVO zijn daar de laatste tijd ook extra handreikingen voor opgesteld.

[2:06:42] Maar we hebben ook de participatiecoalitie gevraagd om hier extra advies uit te brengen

[2:06:48] van hoe kan je nou als energiecoöperatie een soepele start maken, hoe kun je het gesprek

[2:06:52] met gemeentes of provincies aangaan, met vergunningverledende instanties waar je mee te maken gaat krijgen

[2:06:58] en ook hoe kom ik bij de juiste loketten voor subsidies terecht.

[2:07:03] En die participatiecoalitie heeft daarvoor ook gebruik gemaakt van ervaringen die bij

[2:07:08] energiecoöperaties zijn opgehaald, zeg ik richting mevrouw Rodekerk.

[2:07:14] Dat vliegwiel, dat die energiecoöperaties kunnen spelen,

[2:07:19] wordt natuurlijk wel beter als energiecoöperaties ook kunnen professionaliseren,

[2:07:23] als die opschaling ook makkelijker wordt en als we voorkomen dat

[2:07:26] de coöperaties overal hetzelfde wiel opnieuw moeten uitvinden.

[2:07:29] Ik denk dat mevrouw Kreuger dat net ook vurig heeft betoogd.

[2:07:33] Die expertpool die we nu willen gaan uitbouwen, zeg ik richting de Thijssen,

[2:07:40] is ook echt bedoeld om in die expertpool vooral ook mensen te zetten die dit zelf ook al hebben meegemaakt.

[2:07:45] Dus we gaan niet een batterij duren, consultants inhuren, die zullen misschien af en toe moeten helpen.

[2:07:52] Maar laten we vooral mensen die in die energiecoöperaties al actief zijn als ambassadeur naar voren schuiven om ook op andere plekken te helpen.

[2:08:00] Net als de heer Vermeer ben ook ik lid van een energiecoöperatie.

[2:08:05] Daar zijn mensen heel erg actief met hele kleinschalige zonprojecten...

[2:08:10] bij ons in alle dorpen in de gemeente, twaalf kerndorpen.

[2:08:14] Nou, ik denk dat het zonproject waar ik lid van ben...

[2:08:16] gaat echt maar om een klein dak van een sportszaal van een school.

[2:08:21] Maar wel iets wat je op heel veel andere locaties in het land ook zou kunnen toepassen.

[2:08:25] En het mooie is dat de vrijwilligers van onze energiecoöperatie denken...

[2:08:28] wat wij hebben meegemaakt met de regionale netbeheerder,

[2:08:31] met de gemeente als vergunningverlener,

[2:08:33] laten we dat dan gewoon eigenlijk bijna copy-paste bij andere energiecorporaties aanbieden,

[2:08:38] zodat zij daar ook extra tempo kunnen maken.

[2:08:40] Dus wat mij betreft komt die expertpool er zo uit te zien.

[2:08:45] Maar het gaat niet alleen maar over expertise ten aanzien van technieken of vergunningen,

[2:08:49] maar juist ook om de vraag hoe betrek je nou omwonenden op een goede manier bij zo'n project.

[2:08:54] Want burgerparticipatie is wat dat betreft ook soms echt een vak apart.

[2:08:58] En hoe kun je bijvoorbeeld ook door in een heel vroeg stadium...

[2:09:05] juist al het gesprek met omwonenden aan te gaan kijken.

[2:09:08] Ik kan ook niet veel meer mensen lid laten worden van zo'n energiecoöperatie...

[2:09:11] zodat het niet altijd maar dezelfde happy few zijn...

[2:09:14] maar dat die echt helemaal van onderop wordt opgebouwd.

[2:09:18] Dus uw suggesties, de heer Thijssen, nemen we echt van harte bij de uitwerking van die expertpool.

[2:09:23] En het zou mooi zijn als daar later dit jaar op kan worden teruggekomen.

[2:09:27] Nou, daar ben ik blij te horen.

[2:09:29] En dat leidt tot een interruptie van mevrouw Postma.

[2:09:32] Ja, dank. De minister had het net over participatie.

[2:09:35] En dat is volgens mij eigenlijk het sleutelwoord van het betrekken van ook andere vrijwilligers.

[2:09:43] Heeft de minister ook voorbeelden gezien waarbij die participatie echt een succes is geweest?

[2:09:49] Dus waarbij je niet alleen de oorspronkelijke, ik noem het even de kopgroep, hebt gehad.

[2:09:53] maar daarnaast ook gewoon meer mensen in de wijk die niet in de eerste instantie mee zouden doen

[2:10:00] en mensen die ook echt wel daarbij geholpen zijn in hun energierekening bijvoorbeeld, als ze meedoen.

[2:10:06] Ja, voorzitter, best veel.

[2:10:08] Er zijn denk ik verschillende manieren waarop energiecorporaties dit goed hebben gedaan.

[2:10:13] De afgelopen jaren, sommige corporaties hebben besloten ook nietleden die in de omgeving van zo'n energieproject wonen

[2:10:19] gaan meedelen in de opbrengsten.

[2:10:21] Dus als je dan in een bepaalde straal woont van een windmolen of een zonnepark...

[2:10:25] krijg je gewoon elk jaar rendement uitbetaald.

[2:10:27] Dat is een hele mooie manier om iedereen die er hinder van ondervindt...

[2:10:31] om die daar ook voor tegemoet te komen.

[2:10:34] Er zijn energiecoöperaties, onder andere in de Betuwe waar mevrouw Kreugenaar van wees...

[2:10:38] die afgelopen jaren zulke forse rendementen hebben behaald...

[2:10:41] dat ze een deel van die rendementen nu terug investeren...

[2:10:44] in de verduurzaming van woningen in de nabijheid...

[2:10:48] of in de verduurzaming van bijvoorbeeld sportverenigingen of buurthuizen in de nabijheid.

[2:10:52] Dus ook een mooie manier om wat terug te doen.

[2:10:55] We kennen ook energiecoöperaties waar sommige mensen meer in leggen...

[2:11:00] ...zodat andere mensen tegen een lagere inleg ook een aandeel in de coöperatie kunnen krijgen.

[2:11:05] Dus ja, dit is precies de manier waarop we het eigenlijk zouden willen.

[2:11:11] En helpt het dus als je dit soort goede voorbeelden via die expertpool ook kan delen.

[2:11:16] Ik weet in Nijmegen ook dat energiecorporaties heel bewust echt huis aan huis zijn gegaan

[2:11:21] om sommige mensen ook over de drempel te helpen om toch te gaan meedoen aan zo'n corporatie.

[2:11:30] Dank u wel.

[2:11:31] U vervolgt uw betaling.

[2:11:33] Ja, voorzitter.

[2:11:33] De heer Vermeer vroeg of er nog veel wettelijke aanpassingen nodig zijn als we de initiatiefnota

[2:11:39] van mevrouw Kreuger met z'n allen zouden omarmen.

[2:11:42] En eigenlijk valt dat wel mee, omdat mevrouw Kreuger onder andere zelf al de Energiewet

[2:11:46] succesvol heeft geamendeerd en we in de wet collectieve warmtevoorziening die

[2:11:51] nu in uw kamer ligt al het concept van warmte gemeenschappen ook hebben

[2:11:55] opgenomen dus veel van de wettelijke juridische basis is eigenlijk aanwezig

[2:12:02] en we werken nu in overleg met de sector aan een implementatie wetsvoorstel om het

[2:12:06] energiedelen verder uit te werken want met name de spelregels rondom het

[2:12:09] energiedelen die gaan denk ik veel bepalen over wat voor een combinatie van

[2:12:14] projecten kunnen er straks gaan ontstaan, dat het niet alleen gaat om opwerk, maar ook om opslag,

[2:12:19] levering van energie, et cetera. Dus dat wordt eigenlijk een soort van nieuwe fase van de rol

[2:12:24] die energiecoöperaties kunnen spelen in ons systeem. Dus als ik zo vrij mag zijn, oproep,

[2:12:31] ga net zo voortvarend met WCW aan de slag als dat u als Kamer met de Energiewet heeft gedaan en ik

[2:12:36] hoop dat mijn opvolger de implementatie daarvan snel ter hand zal nemen. Ten aanzien van het

[2:12:43] prioriteren op aansluiting.

[2:12:45] Heeft u misschien nog gezien in mijn

[2:12:46] reactie op de initiatiefnota van mevrouw Kreuger dat dat een van de voorstellen was

[2:12:51] van mevrouw Kreuger die ik niet volledig heb omarmd, omdat ik ook hier wijs op het

[2:12:57] kader dat de onafhankelijk toezichthouder ACM heeft gemaakt voor voorrang van

[2:13:01] aanvragen bij netbeheerders en daar is eigenlijk de belangrijkste voorwaarde

[2:13:05] dat een aanvraag, een zogenaamde congressie, verzachter moet zijn.

[2:13:09] Wil je ook echt in aanmerking komen voor een speciale behandeling en voor voorrang?

[2:13:15] En het zal gewoon per project verschillen of een project congestieversterkend kan werken

[2:13:21] of congestieverzachtend kan werken.

[2:13:23] Dus ook hier geldt weer dat als een corporatie in een vroeg stadium ook het gesprek met de

[2:13:27] netbeheerder aangaat, waarschijnlijk ook veel slimmer kan worden nagedacht over op welke

[2:13:32] wijze zo'n aansluiting en invoeding hier goed passen in de ontwikkeling van congestie

[2:13:38] in dit gebied. Waar kom je in een wachtrij te staan? Is misschien een aanpassing van het project

[2:13:43] mogelijk om daarin dus ook beter in het hele systeem te passen? En ook hier zie ik wel weer

[2:13:49] interessante ontwikkelingen. Ik sprak onlangs met een gedeputeerde die aangaf, we hebben in een aantal

[2:13:54] gebieden echt te maken dat het zowel voor invoeding als voor afname op rood staat, maar we zijn aan het

[2:13:59] kijken of we met de energiecorporatie die er al is en een bedrijventerrein wellicht een nieuw

[2:14:05] project kunnen gaan opzetten met zonnepanelen op de daken van het bedrijfterrein, wellicht

[2:14:09] een windmolen als daar steun voor is, maar dan ook enkele vormen van opslag en energiedelen

[2:14:15] nabij, waardoor zo'n project van zo'n energiecoöperatie opeens een win-win-win voor bijna iedereen

[2:14:20] daar wordt.

[2:14:21] In zo'n situatie kan ik me voorstellen dat dat dan ook beter past binnen het kader van

[2:14:26] de ACM, maar pure invoedingsprojecten, die komen denk ik wat minder snel in aanmerking

[2:14:31] voor die voorrang. En daar vind ik ook dat de ACM en de netbeheerders echt onafhankelijk

[2:14:35] in moeten kunnen oordelen.

[2:14:38] Het klopt, zeg ik richting de heer Thijssen, dat ik in de kabinetsreactie een aantal keer

[2:14:43] ook naar andere departementen heb moeten verwijzen. Zoals mevrouw Kreuger net ook al, denk ik,

[2:14:48] goed betoogde. Corporaties zijn natuurlijk op allerlei vlakken actief. Maar zeker als

[2:14:54] het gaat om energie en warmte, dan geldt ook dat we bij de implementatie van de richtlijn

[2:15:01] hernieuwbare energie, de RED vanuit Europa, ook echt zullen moeten zorgen voor een goed

[2:15:06] faciliterend kader. En ook binnen het Nationaal Plan Energiesysteem is dit een aparte actielijn

[2:15:12] geworden na aanleiding van de behandeling van het MPE hier in deze commissie. Dus bij de ontwikkeling

[2:15:19] van energiecorporaties en hun aandeel in die decentrale opwek kunnen we straks onder de vlag

[2:15:23] van het NPE binnen het departement van KGG straks van de nieuwe minister

[2:15:29] dit ook verder oppakken.

[2:15:31] Dan kom ik bij Wind op Zee.

[2:15:32] Daar heeft u een interessante discussie met elkaar over gevoerd.

[2:15:36] Laat ik vooropstellen dat ik het allerbelangrijkste vind

[2:15:41] dat we de doelstellingen voor Wind op Zee op tijd gaan halen,

[2:15:44] omdat het cruciaal is om rond 2035 tot een CO2-vrij opwerk van elektriciteit

[2:15:50] in Nederland te komen en daarmee ook bij te dragen aan onze klimaatdoelstellingen.

[2:15:54] En ik ben bijzonder trots dat het ons recentelijk gelukt is om twee grote tenders succesvol

[2:16:00] te kunnen toekennen, waar in andere landen de wind-op-zeeketen zo zwaar onder druk zaten

[2:16:06] dat tenders ook zijn mislukt, hebben we in Nederland toch twee mooie nieuwe projecten

[2:16:11] nu in de pijplijn, waarbij de één echt zwaar inzet op natuurherstel en verbetering op

[2:16:17] de Noordzee en de ander op systeemintegratie.

[2:16:19] Er zijn, denk ik, dus hele succesvolle ontwikkelingen.

[2:16:23] Het klopt dat een partij die meedeed met een energiecoöperatie...

[2:16:30] achter het net heeft gevist.

[2:16:31] Maar ik vond het wel heel interessant en leerzaam...

[2:16:34] dat er überhaupt een participatie met een energiecoöperatie was.

[2:16:37] Want dat hebben we de afgelopen jaren ook telkens niet gezien.

[2:16:40] Dus bij de evaluatie van deze twee tenders...

[2:16:43] zal ik ook heel nadrukkelijk kijken...

[2:16:45] naar wat heeft nou deze coöperatie over de streep getrokken om wel mee te doen...

[2:16:49] en waar kunnen we eventueel ook bij toekomstige tenders

[2:16:52] die burgerparticipatie een betere plek geven.

[2:16:56] Dus dat zal mijn opvolger in de evaluatie van die twee tenders met uw Kamer delen

[2:17:01] en dan waar mogelijk ook een voorstel doen

[2:17:03] over hoe we de burgerparticipatie en energiecoöperaties

[2:17:07] een betere plek kunnen geven in alle tenders die nog gaan komen.

[2:17:11] Want er komen behoorlijk wat tenders aan in de komende kabinetsperiode.

[2:17:15] En ik denk dat u net in uw verschillende debatten wel heeft laten zien dat kan ook op verschillende manieren.

[2:17:21] Dat kan door echt heel nadrukkelijk een energiecoöperatie onderdeel te willen laten zijn van het bouwen of exploitatie van een windpark op zee.

[2:17:31] Maar u noemde ook de voorbeelden uit Denemarken en België waar de participatie veel meer vorm krijgt via burgers die gewoon voor een heel klein stukje mede-eigenaar kunnen zijn.

[2:17:42] Dus dan is het niet zozeer dat je in de ontwikkeling van zo'n windpark op zee deelneemt als coöperatie.

[2:17:48] Maar er is wel op een manier geborgd dat een deel van het eigenaarschap bij burgers ligt.

[2:17:54] En daarmee dus ook de opbrengsten daarvan breder terecht komen.

[2:17:59] Maar ik zou zeggen, later dit jaar met de nieuwe minister een goed moment om dat concreter met elkaar af te hechten.

[2:18:05] Een landelijk fonds voor energiecoöperatie, zoals de heer Thijs heeft gevraagd.

[2:18:13] Energiecoöperaties worden op dit moment ondersteund via de SCE en die heeft echt als doel om de

[2:18:17] opwekking van duurzame energie door coöperaties en VVE's te stimuleren.

[2:18:22] Daarin worden additionele investeringskosten meegenomen, dus voorbereidingskosten, afvalbeheerkosten,

[2:18:28] vaste operationele kosten zoals het recht van opstallen en administratiekosten, dus daarmee

[2:18:32] Gaat die SCE echt verder dan de SDE-++?

[2:18:35] Dat vind ik ook belangrijk, want daarmee doen we ook een stapje extra...

[2:18:40] voor coöperaties van onderop.

[2:18:42] Maar opstartkosten kunnen worden vergoed via het rendement van die projecten...

[2:18:46] die natuurlijk ook een lange looptijd hebben.

[2:18:50] Minister, u heeft een interruptie van me, welk kostmaat?

[2:18:53] Ja, ik ben toch even benieuwd naar...

[2:18:57] Stel, je laat de coöperatie voor meedoen...

[2:19:00] Mensen willen graag een deelname in het windmolenpark.

[2:19:05] Die betalen daar wat voor, die krijgen er rendement van terug.

[2:19:09] Ik ben even heel benieuwd hoe dat dan in België zit.

[2:19:12] Is het dan alleen maar mensen... Het is best risicovol.

[2:19:15] Het is financieel risicovoller om een project op zee neer te zetten...

[2:19:21] dan een project op land, gewoon door alle eisen die we daar hebben.

[2:19:27] De materialen die duurder zijn geworden, het personeel.

[2:19:31] Is het dan ook echt mogelijk dat iedereen meedoet?

[2:19:35] Dus niet alleen maar mensen die geld overhebben.

[2:19:38] Want dat is eigenlijk het advies wat we altijd geven als overheid.

[2:19:40] Beleg alleen je geld. Ik zie het een beetje als een vorm van belegging, als ik heel eerlijk ben.

[2:19:44] Beleg alleen je geld als je het overhebt.

[2:19:47] Of kan iemand uit de Schilderzwijk net zo goed meedoen als de Vogelbuurt hier in Den Haag?

[2:19:52] Dus gewoon mensen met een beetje geld en mensen met veel geld.

[2:19:56] Jouw minister.

[2:19:57] Nou voorzitter, ik denk dat het eerlijkheid gebied te zeggen, als je inderdaad gaat werken

[2:20:01] bij een vorm van obligaties of wat dan ook bij wind op zee projecten, dan zal dat vooral

[2:20:07] zijn weggelegd voor mensen die zich kunnen veroorloven om daar geld in te investeren

[2:20:11] en zoeken naar een enigszins aantrekkelijke financieel rendement dat ook groen is.

[2:20:18] Dus dat als je echt energiecorporaties van onderop meer laat deelnemen aan Wind op Zee,

[2:20:23] dat dat waarschijnlijk makkelijker is om daar dan ook een breder publiek bij te betrekken.

[2:20:28] Mijn inschatting zou wel zijn, de tenders die we nu gaan doen de komende jaren zijn

[2:20:31] natuurlijk groot en minstens 1 gigawatt en groter.

[2:20:35] Het is niet realistisch dat een energiecorporatie in zijn eentje zo'n tender kan winnen, bouwen

[2:20:41] en of exporteren.

[2:20:43] Maar het is denk ik dus ook veel meer de combinatie zoals we die nu in de afgelopen tenderronde

[2:20:46] ook hebben gezien, waarbij een consortium van verschillende partijen daar ook een energiecoöperatie

[2:20:52] bij betrekt.

[2:20:53] U zou kunnen zeggen, een pensioenfonds dat nu een van de winnaars is, is ook een vorm

[2:20:57] van een coöperatie van onderop, maar we zoeken volgens mij allemaal toch nog naar iets kleinschaligere

[2:21:03] initiatieven wat dichter bij huis.

[2:21:06] Maar ik zal dus in de evaluatie van die afgelopen twee tenden zien uitdrukkelijk naar kijken

[2:21:09] en zorgen dat mijn opvolger dat wat uitgebreider aan u kan terugkoppelen.

[2:21:13] De laatste vraag was van u zelf, maar dan niet als voorzitter, maar als lid van de GroenLinks-VVA-fractie.

[2:21:21] Het gaat over OEHOEG, het overheidsprogramma voor rijksgronden.

[2:21:27] Dit is iets waar we de afgelopen jaren met het demissionaire kabinet echt vol op hebben inzetten.

[2:21:33] Er zijn heel veel rijksgebouwen en heel veel rijksgronden...

[2:21:37] waar echt kansen liggen voor veel meer energieopwerk.

[2:21:40] Mijn eigen departement, het ministerie van EZK, heeft nu eindelijk een pilot met zonnepanelen.

[2:21:47] Maar toen ik daar binnenkwam heb ik echt op dag één zo'n beetje gezegd...

[2:21:50] ik ga hier pas weg als dat hele dak vol ligt.

[2:21:53] Nou, toen kwam EZAZ bij ons in het pand zitten vanwege de verbouwing op het binnenhof...

[2:21:58] en kwamen er allemaal extra veiligheidseisen.

[2:21:59] Dus het gaat een beetje langzaam.

[2:22:01] Maar je wil natuurlijk als overheid het goede voorbeeld geven met de eigen panden...

[2:22:04] maar ook inderdaad die stukken grond langs snelwegen, langs spoorlijnen...

[2:22:09] maar ook bijvoorbeeld op defensieterreinen gewoon maximaal inzetten.

[2:22:14] Dus ook veel dank aan de staatssecretaris van Defensie...

[2:22:17] ...die hier de afgelopen tijd ook echt z'n nek voor heeft uitgestoken...

[2:22:21] ...zodat we ook defensieterreinen hier de komende tijd...

[2:22:24] ...meer in het OER-programma kunnen gaan opnemen.

[2:22:28] Het zou ook heel mooi zijn als vanuit die restregio's...

[2:22:32] ...wethouders dan ook kijken van welke OER-gronden liggen er dan in mijn gebied...

[2:22:36] En kunnen we daar dan ook heel actief proposities op doen om die rijksgronden daarvoor te gebruiken?

[2:22:41] En kunnen we vanuit de restregio dan ook energiecoöperaties uitdagen om daar onderdeel van te zijn?

[2:22:47] We streven daarbij dus nu naar 50% lokaal aangenomen.

[2:22:51] Wat mij betreft moeten we dat ook echt zien als een minimum.

[2:22:54] We gaan niet stoppen bij 50% als er meer in het vat zit wat dat betreft.

[2:22:59] Tegelijkertijd zou ik ook wel een beetje in de lijf van mevrouw Rodekerk de oproep willen doen.

[2:23:03] We moeten ook wel tempo maken om die afspraken uit het restprogramma ook te halen.

[2:23:10] Dus we gaan ook niet eindeloos op elkaar zitten wachten.

[2:23:12] Als er op een gegeven moment initiatiefnemers zijn die daarin kunnen bijdragen, dan gaan we ervoor.

[2:23:17] Maar door wel op minimaal die 50% te sturen, voorkomen we dat we aan het eind van de rit zeggen...

[2:23:22] nou, hebben we eigenlijk helemaal de kans gemist om die oergronden ook met juist energiecorporaties te ontwikkelen.

[2:23:28] En, voorzitter, dan nogmaals tot slot, veel dank aan mevrouw Kreugen en haar team

[2:23:34] voor deze mooie initiatiefnota.

[2:23:36] En ik kijk uit naar de moties en de verdere afhandeling in deze Kamer.

[2:23:41] Dank aan de minister.

[2:23:43] En ik kijk even naar de Kamer of we meteen door kunnen met de tweede termijn.

[2:23:46] Ik zie dat dat kan, dus dan gaan we meteen van start.

[2:23:49] Meneer Kisteman, met uw tweede termijn. Ga uw gang.

[2:23:54] Voorzitter, dank u wel.

[2:23:57] Wij willen namens de VVD en namens Silvio uiteraard...

[2:24:01] Meneer Erkens, sorry.

[2:24:03] De heer Erkens.

[2:24:04] Wil ik mevrouw Kreuger bedanken voor haar notitie en voor de beantwoording.

[2:24:09] Wij blijven die financiële claim echt wel lastig vinden.

[2:24:12] Maar dat hebben we volgens mij in mijn vragen dat ik aangeef.

[2:24:14] Verder hebben wij geen vragen of moties.

[2:24:16] Dus dan wil ik het graag verlaten.

[2:24:18] Nou, meneer Gisterman.

[2:24:19] Mevrouw Postma, met uw tweede termijn.

[2:24:22] Ja, hartelijk dank.

[2:24:22] Ik wil ook veel dank geven aan de indiener, aan mevrouw Kreuger,

[2:24:26] voor de goede beantwoording.

[2:24:28] Ik vond er inspirerende dingen in zitten.

[2:24:31] Er zijn een aantal dingen waar wij ook echt wel moeite mee hebben,

[2:24:34] de financiële paragrafen, een aantal aanbevelingen.

[2:24:36] Maar het mooie is, ik begrijp ook dat de minister een aantal dingen gewoon overneemt.

[2:24:42] En naar ik mevrouw Kreuger ken, zal zijn vast ook debat aan grijpen

[2:24:47] om dit verder te brengen.

[2:24:49] Dat is hartstikke mooi.

[2:24:52] Nog even een speciaal woord van dank aan de minister.

[2:24:55] Ik heb niet alle 122 debatten meegemaakt, ik ben pas later aangeschoven.

[2:25:00] Maar volgens mij is dit een van de laatste debatten, misschien wel het laatste debat die wij samen hebben.

[2:25:05] Dus vanuit hier wil ik u hartelijk danken voor uw inzet.

[2:25:08] En ik heb persoonlijk gezien vanuit mijn werkkamer, ik kan namelijk op de EZK kijken,

[2:25:12] dat die zonnepanelen gelegd werden.

[2:25:14] Dus toen dacht ik, ach, dat zal vast ook een afscheid cadeautje aan deze minister zijn.

[2:25:18] Ze zijn er net op tijd, volgens mij.

[2:25:22] Dus beide hartelijk dank. Ik heb geen verdere moties.

[2:25:26] Dank, mevrouw Postma. De heer Vermeer, met uw tweede termijn.

[2:25:29] Ja, dank u wel, voorzitter. Ook geen moties of andere zaken.

[2:25:34] Alleen rest mij nog om mevrouw Kreuger en haar team...

[2:25:37] en de minister en zijn team te bedanken voor het initiatief...

[2:25:43] en voor de beantwoordingen die we hier gehad hebben.

[2:25:45] En ja, ook BBB staat ervoor dat we de hele energietransitie samen doen en dat we zorgen

[2:25:55] dat we iedereen daarin meenemen die dat wil.

[2:25:59] En daar wou ik het bij luidte graag.

[2:26:01] Dank, meneer Vermeer.

[2:26:02] Mevrouw Rodekerk, met uw tweede termijn.

[2:26:05] Dank, voorzitter.

[2:26:08] Dank ook aan de beantwoording en het goede initiatief nogmaals.

[2:26:11] Ik wil graag een motie indienen die zich richt op het meer betrekken van een nieuwe generatie,

[2:26:16] de jonge generatie energie bij hen in de buurt, zodat zij hierin kunnen meedelen.

[2:26:22] Ik zal hem voorlezen.

[2:26:23] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat nog weinig jongeren zich aansluiten bij

[2:26:27] een energiecoöperatie, overwegende dat het voor de toekomst van energiecoöperaties noodzakelijk

[2:26:32] is dat ook de jongere generaties deelnemen, overwegende dat energiecoöperaties een belangrijke

[2:26:37] rol spelen in de energietransitie en het draaglak hiervoor in de samenleving vergroten, verzoekt

[2:26:42] de regering te bewerkstelligen dat jongeren via verschillende kanalen beter op de hoogte

[2:26:46] worden gebracht van het bestaan en de voordelen van energiecoöperaties, met als doel dat meer

[2:26:51] jongeren zich hiermee aansluit en gaat over tot de orde van de dag.

[2:26:54] Dank, mevrouw Rodekerk, met uw tweede termijn.

[2:27:00] Dan wil ik het voorzitterschap even aan de heer Kirstenman geven, zodat ik mijn moties kan indienen.

[2:27:05] Dan geef ik graag het woord aan de heer Thijssen voor uw tweede termijn.

[2:27:08] Dank, voorzitter.

[2:27:09] Nou, daar gaan we.

[2:27:10] De Kamer hoort de beraadslaging.

[2:27:11] ...en constateren dat bij de tender voor IJmuiden ver beta energiecoöperaties achter het net hebben gevist...

[2:27:16] ...overwegende dat wanneer windparken op zee in coöperatief verband worden opgezet...

[2:27:20] ...alle Nederlanders kunnen meeprofiteren van windenergie op zee en zo ook worden betrokken bij de energietransitie.

[2:27:24] Verzoekt de regering energiecoöperaties bij deze tenders beter te ondersteunen...

[2:27:27] ...en ervoor zorgen te dragen dat of er meer punten kunnen worden toegedeeld aan een bod met een coöperatief karakter...

[2:27:35] ...of dat er ruimte wordt gereserveerd bij de uitrol van wind op zee voor coöperatieve initiatieven?

[2:27:39] Ik verzoek de regering tevens de mogelijkheid te onderzoeken voor het door de overheid realiseren

[2:27:44] van een nationaal windpark op zee, waarbij energiecoöperaties kunnen participeren.

[2:27:48] Ik ga het over tot de orde van de dag.

[2:27:50] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat in het programma Opwek Energie Rijksvastgoed

[2:27:56] oerrijksoverheden hun gronden en vastgoed beschikbaar stellen voor de energietransitie, constaterende

[2:28:00] dat hier kansen liggen om bij deze energieprojecten te streven naar 100% lokaal eigendom, overwegend

[2:28:05] Overwegende dat de energieprojecten van het OER-programma een vliegwiel kunnen zijn voor

[2:28:08] energieopwek in coöperatief verband, verzoekt de regering de opdracht te geven bij deze

[2:28:12] OER-projecten ook het streven naar 100% lokaal eigendom mogelijk te maken, en gaat over tot

[2:28:17] de orde van de dag.

[2:28:18] De Kamer hoort de beraadslaging, constaterende dat het vaak lastig is om in de opstartfase

[2:28:22] van energiecoöperaties voldoende financiering te vinden en hier financiële risico's aan

[2:28:26] kleven omdat niet alle energieprojecten door kunnen gaan.

[2:28:29] Overwegende dat deze energieprojecten enorm bijdragen aan de energietransitie, grote maatschappelijke

[2:28:34] debaten kennen en dus alle steun verdienen, verzoekt de regering te onderzoeken hoe energieprojecten

[2:28:38] die in coöperatief verband worden opgezet in de opstartfase financieel beter ondersteund

[2:28:42] kunnen worden.

[2:28:43] Hij gaat over tot orde van de dag.

[2:28:45] En dan de belangrijkste motie, namelijk om dit initiatiefnotum toch zo veel mogelijk

[2:28:50] mee te nemen in alles wat het kabinet hierna gaat doen.

[2:28:53] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterend dat in de richtlijn hernieuwbare energie is

[2:28:57] opgenomen, dat er een faciliterend kader moet zijn voor energiegemeenschappen, overwegend

[2:29:02] dat kennis en ondersteuning over- en voor energiegemeenschappen versnipperd is bij de overheid,

[2:29:07] overwege dat er is toegezegd om expertpools op te richten, maar er vanuit de sector behoefte

[2:29:12] is aan vaste ondersteuning vanuit de Rijksoverheid, verzoek de regering om in een visie op energiecoöperaties

[2:29:17] en een rol in de ontwikkeling van een duurzaam energiesysteem op te stellen en een overleg

[2:29:22] met de energiecoöperaties knelpunten waar energiecoöperaties nu tegenaan lopen te identificeren

[2:29:27] en te adresseren en hier al voldoende capaciteit op het departement beschikbaar te stellen.

[2:29:33] Hij gaat over tot de orde van de dag.

[2:29:37] Dank u wel. Ik hoef denk ik niet aan mevrouw Kreuge te vragen of zij deze motie steunt,

[2:29:41] maar ze roepen wel wat vragen op.

[2:29:45] Voorzitter, ik had een vraag over de eerste motie in het dictum.

[2:29:48] Het ging zo snel dat ik hem niet goed heb kunnen horen.

[2:29:52] Hij ging over wind op zee volgens mij en over het wel of niet meedoen.

[2:29:56] Was het laatste verzoek dat het als een criterium komt bij de aanbesteding, of was hij anders bedoeld en wat ligt daar?

[2:30:06] Mag ik daar een toelichting op?

[2:30:08] Volgens mij is het eerste verzoek dat er meer punten toegekend kunnen worden als een coöperatie erin meedoet.

[2:30:14] En het tweede is dat de overheid zelf een windpark gaat ontwikkelen en dat daarbij dus energiecoöperaties

[2:30:26] aan mee kunnen doen.

[2:30:28] Dat zijn twee verschillende manieren waarop energiecoöperaties een grotere rol zouden

[2:30:31] kunnen krijgen bij wind op zee.

[2:30:34] Mevrouw Posper, heeft u nog een vervolgvraag hierop?

[2:30:39] Nee, ik vind het me heel spannend.

[2:30:41] De overheid gaat dus zelf ook een windpark ontwikkelen.

[2:30:46] Het verzoek is om te onderzoeken of dat mogelijk zou zijn...

[2:30:48] en op die manier ook energiecoöperaties meer in stelling kunnen brengen...

[2:30:52] bij windenergie op zee.

[2:30:53] Het zijn spannende tijden, maar het lijkt ons een mooi idee.

[2:30:58] Ik zie verder geen vraag meer. Dan geef ik het woord weer terug aan u.

[2:31:02] Dank, meneer Kisteman.

[2:31:05] We gaan in ieder geval vijf minuten schorsen.

[2:31:07] Of is langer nodig, vraag ik even aan de minister.

[2:31:12] Dat moet nog even gebeuren. Dus vijf minuten schorsen en dan gaan we verder.

[2:31:14] We schorsen tot iets minder dan vijf of zes.

[2:37:51] Ik heropen de vergadering.

[2:37:53] Aan de orde is een notenoverleg over een initiatiefnota, Energie met elkaar.

[2:37:58] Het is tijd voor de tweede termijn aan de kant van de Kamer en de initiatiefneveren.

[2:38:02] Ik geef eerst het woord aan mevrouw Kreuger.

[2:38:05] Dank, voorzitter, en dank aan alle leden voor het debat en ook voor de goede, scherpe vragen.

[2:38:12] en ik denk dat er ook weer zaadjes liggen voor toekomstige projecten en initiatieven.

[2:38:19] En ik vind het wel heel mooi om te zien dat het onderwerp van energiecoöperaties

[2:38:24] en energiegemeenschappen, ook al zijn er misschien op onderdelen twijfels

[2:38:28] of, nou ja, worden bepaalde zorgen geuit,

[2:38:32] dat het idee dat we de energietransitie een sociale transitie moeten maken

[2:38:36] door mensen echt mee te laten doen, dat dat volgens mij heel breed gedeeld wordt.

[2:38:42] En de moties gaat natuurlijk de minister appreciëren.

[2:38:46] En die geef ik dan ook zo het woord.

[2:38:48] Of dan via de voorzitter uiteraard, excuus.

[2:38:50] Voor volgens mij het allerlaatste stukje in deze zaal met deze commissie als minister.

[2:38:56] En dus nogmaals mijn grote, grote dank.

[2:39:00] Dank mevrouw Kreugen.

[2:39:01] En dan is het woord aan de minister.

[2:39:03] Dank.

[2:39:04] En dank voor alle vriendelijke woorden ook.

[2:39:06] en via deze weg ook dank aan alle ambtenaren die mij dus bij 122 debatten

[2:39:10] hebben bijgestaan de afgelopen 2,5 jaar, want het was niet altijd gemakkelijk.

[2:39:15] Maar dankzij hun professionaliteit kunnen we hier die debatten ook goed doen met elkaar.

[2:39:21] Voorzitter, dan de moties. Motie 1 van mevrouw Rodekerk,

[2:39:24] die verzoekt om jongeren beter te betrekken bij energiecorporaties.

[2:39:28] Geef ik graag oordeel Kamer. Dan motie 2 van de heer Thijssen ten aanzien van Wind op zee.

[2:39:34] Ik krijg het tweede dictum die verzoekt om door de overheid een nationaal windpark op zee te realiseren

[2:39:41] waar corporaties in kunnen participeren.

[2:39:43] Dat dictum wil ik sowieso ontraden.

[2:39:46] En het eerste dictum ten aanzien van het beter onderzoeken voor de rol die corporaties kunnen spelen

[2:39:52] heb ik net in mijn termijn ook verwezen naar de evaluatie van de reeds of onlangs afgeronde tenders die nog wordt uitgevoerd.

[2:39:59] Ik vind het lastig om daarop vooruit te lopen nu over een week een nieuwe minister ook gaat aantreden.

[2:40:06] Ik wijs ook op het onderzoek dat we eerder hebben laten uitvoeren naar aanleiding van de motie Mulder-Moorlag,

[2:40:12] waarin we ook hebben gekeken hoe we burgerparticipatie bij Wind op Zee beter kunnen vormgeven.

[2:40:17] En dat heeft toen niet geleid tot vergaande aanpassingen van de voorwaarden bij Wind op Zee.

[2:40:23] Laten we kijken wat we op basis van de evaluatie die nu gaat volgen eventueel wel anders kunnen doen.

[2:40:29] maar deze motie is wat mij betreft dus wat te vroeg, dus motie 2 ontraad ik.

[2:40:35] Motie 3 van de heer Thijssen ten aanzien van de OER-projecten,

[2:40:39] dus dat zijn projecten die kunnen plaatsvinden op rijksgronden en rijksgebouwen.

[2:40:44] Ik heb net aangegeven dat we streven naar 50 procent,

[2:40:47] maar dat meer natuurlijk altijd goed is,

[2:40:50] maar het geven van een opdracht voor 100 procent lokaal eigendom,

[2:40:54] waar de motie om breekt, vind ik niet passend,

[2:40:56] omdat we echt stellen rijksgronden beschikbaar,

[2:41:00] maar het is aan de mede-overheden om daar vervolgens dan ook die projecten te realiseren.

[2:41:06] Dus de motie zoals die nu is geformuleerd, ontraad ik,

[2:41:09] maar ik hoop dat de heer Thijs ook blij is met de uitleg die ik in mijn eerste termijn heb gegeven,

[2:41:13] dat het natuurlijk altijd meer dan die vijftig procent mag zijn.

[2:41:17] Kan ik nog wel één vraag overstellen? Het is meneer Kistman.

[2:41:19] Laat ik aan meneer Thijs.

[2:41:21] Dank u wel, voorzitter.

[2:41:23] Dank aan de minister.

[2:41:24] Ik heb hem goed gehoord in zijn eerste termijn.

[2:41:28] De motie vraagt wel om het mogelijk maken dat die 100% lokaal eigendom mogelijk gemaakt wordt.

[2:41:36] Het blijft natuurlijk een streven.

[2:41:38] Maar om dat enthousiasme ervan af te laten spatten, kan dat toch niet de oordeelkamer krijgen.

[2:41:43] De minister.

[2:41:45] Wellicht zouden we in het begin van het dictum staat opdracht geven.

[2:41:50] Wellicht zou u nog kunnen kijken naar een wijziging van de motie waarin we dat deel van het dictum...

[2:41:54] Want ik zou niet weten aan wie ik dan opdracht moet geven, dat is ook eigenlijk meer mijn punt.

[2:41:58] Maar dat we met elkaar uitstralen, ook naar de mede-overheden, ook projecten met 100% lokaal eigendom,

[2:42:03] zijn van harte welkom binnen dat OER-programma, ja, dat ben ik wel met u eens.

[2:42:07] Dus wellicht dat we tot een iets aangepaste motie kunnen komen voordat er over gestemd gaat worden.

[2:42:12] Meneer Thijs, nog een vervolgvraag?

[2:42:14] Nee, daar ga ik dan nog even goed naar kijken of ik de motie op dat punt zal wijzigen.

[2:42:18] Dus, dank daarvoor.

[2:42:19] Voorzitter, dan motie 4, ook van de heer Thijssen.

[2:42:23] Die verzoekt te onderzoeken hoe energieprojecten in coöperatief verband

[2:42:27] beter financieel kunnen worden ondersteund in de startfase.

[2:42:30] Die motie geef ik graag oordeel Kamer.

[2:42:33] En motie 5 van de heer Thijssen

[2:42:36] is denk ik een hele mooie afrondende motie.

[2:42:39] En als we kijken naar het hele debat wat hier is gevoerd

[2:42:42] en ook de inbreng van de andere fracties,

[2:42:44] hoe kunnen we de rol van energiecoöperaties in dat decentrale energiesysteem

[2:42:48] nog beter faciliteren en hoe kunnen we ook corporaties daar juist bij betrekken.

[2:42:53] Dus motie 5 geef ik oordeel Kamer.

[2:42:57] Dank u wel.

[2:42:59] Dank.

[2:43:00] En daarmee komen we aan het einde van dit notaoverleg.

[2:43:04] Ik deel nog mede dat over deze moties wordt op 27 juni, dus donderdag aanstaande, wordt

[2:43:09] erover gestemd.

[2:43:11] Verder wil ik mijn dank uitspreken en mijn compliment geven nogmaals aan collega Kreuger

[2:43:15] ...voor deze prachtige initiatiefnota en de goede verdediging die zij daarbij heeft gedaan.

[2:43:21] En ik wil ook graag de minister danken voor sowieso dit debat, maar ook die andere 122 debatten...

[2:43:26] ...en zijn harde, harde inzet voor een veilig klimaat de afgelopen jaren.

[2:43:30] Ik gun hem in ieder geval deze zomer douchen zonder koffie.

[2:43:33] Dan kijken we in september wel weer verder, maar dank daarvoor.

[2:43:37] Dank aan de leden voor de aanwezigheid.

[2:43:38] Dank aan de mensen van de Tweede Kamer die dit mogelijk hebben gemaakt.

[2:43:42] En dan sluit ik hierbij deze vergadering.