Hoorzitting met de beoogde bewindspersonen van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur

[0:00:00] De vergadering openen. Van harte welkom allemaal.

[0:00:05] Normaal heb ik altijd de mensen op de publieke tribune welkom.

[0:00:08] Maar ook de mensen die thuiskijken en luisteren via het digitale kanaal.

[0:00:12] Maar nu doe ik dat aan de nieuwe toekomstige bewindspersonen.

[0:00:16] De kandidaat, minister van LVVN.

[0:00:20] Want dat woord is landbouw, visserij, voedselzekerheid en natuur.

[0:00:23] Zo gaat het ministerie eten. Mevrouw Wiersma.

[0:00:25] en ook de kandidaat, staatssecretaris, de heer Rummeni, van harte welkom.

[0:00:31] En ook natuurlijk de leden van de Tweede Kamer, de statengeneraal.

[0:00:35] Aan de orde is de hoorzitting

[0:00:36] met de kandidaat Bewindspersonen van het ministerie

[0:00:40] van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur.

[0:00:43] Dat zal Negeven Wenner zijn voor ons.

[0:00:45] Vereen LNV, zoals iedereen weet.

[0:00:49] Ik ga daar zo dadelijk de bewindspersonen

[0:00:51] allereerste kans geven aan introductie van plusminus vier minuten.

[0:00:54] Daarna kunnen de Kamerleden vragen afvuren.

[0:00:56] En we beginnen in de eerste ronde gewoon één vraag per fractie en ook per bewindspersoon.

[0:01:03] We staan geen onderlinge interrupties toe, want daar is het ook niet voor bedoeld.

[0:01:07] En we moeten ook alles waardig en netjes laten verlopen.

[0:01:10] En de vragen moeten ook kort en puntig zijn.

[0:01:12] En ik had toch nog iets extra's benoemen in deze.

[0:01:15] Van het uitspreken van een oordeel of stemming over de kandidaatsbewindspersoon na afloop van de voorzittingen zal geen sprake zijn.

[0:01:22] geleid op de vertrouwensregel en de grondwettelijke bevoegdheid van de regering

[0:01:26] door de benoemen van bewindspersonen.

[0:01:28] Dat gezegd hebben we, iedereen heeft het gehoord.

[0:01:33] En dan geef ik graag eens eerste woorden aan de kandidaat, minister mevrouw Weersma.

[0:01:38] Ja, dank voorzitter.

[0:01:41] En ook dank voor de uitnodiging.

[0:01:43] En dat zeg ik aan de Kamerleden hier, maar ook aan de mensen thuis, boeren en burgers.

[0:01:49] Graag stel ik mezelf vandaag aan jullie voor en maak ik nader kennis met jullie.

[0:01:54] Ik ben Femke-Marije Wiersma.

[0:01:58] Ik ben geboren en opgegroeid in het prachtige vestigstadje Dokkum.

[0:02:02] Momenteel ben ik woonachtig in het eveneens prachtige Holward.

[0:02:07] Niet minder bekend van Holward aan Zee.

[0:02:11] Het is een enorme eer om hier vandaag voor dit uiterst verantwoordelijke ambt...

[0:02:17] als beoogd minister van landbouw, visserij, voedselzekerheid en natuur...

[0:02:26] Ik had nooit verwacht dat dit op mijn levenspad zou bevinden.

[0:02:30] Maar ik voel me vereerd dat de partij die mij hiervoor gevraagd heeft...

[0:02:34] mij deze grote verantwoordelijkheid toevertrouwt.

[0:02:38] Dat is vooropgesteld.

[0:02:40] Het is de bedoeling dat we onszelf hier aan jullie presenteren vandaag.

[0:02:46] Maar voor deze gelegenheid...

[0:02:48] Ik vind het altijd dat je dingen over jezelf kunt zeggen...

[0:02:50] maar ik leg liever mijn oor te luisteren bij anderen wat die zouden zeggen.

[0:02:53] Ik heb een rondje gedaan in mijn omgeving met mensen die mij goed kennen, maar ook

[0:02:58] mensen met wie ik intensief gewerkt heb de afgelopen tijd, hoe zij mij zouden omschrijven.

[0:03:04] De eigenschappen die ik daarop hoor, zijn de volgende.

[0:03:07] Dat is daadkrachtig, scherp op de inhoud, inhoudelijk, een groot gevoel voor verantwoordelijkheid

[0:03:15] en koersvast.

[0:03:17] Zelf denk ik dat ik ook wel bekend sta als iemand die geen uitdaging uit de weg gaat.

[0:03:21] En ik denk dat dat voor dit ambt ook een eigenschap is die je goed kunt gebruiken gezien de dossiers.

[0:03:28] Maar zo kocht ik een aantal jaren geleden in mijn eentje een heel bouwvallige woning,

[0:03:33] die echt al zo'n tien jaar ook leeg stond, waar geen stromend water en verwarming aanwezig was.

[0:03:40] En toen werd mij heel vaak de vraag gesteld van, zou je dit nou wel doen?

[0:03:46] En ook omdat ik dat als alleenstaande moeder deed.

[0:03:49] En uiteindelijk dacht ik, ik wist dat ik het wilde, ik wist dat er iets moois van te maken was.

[0:03:55] Ik heb doorgezet en het is ook goed gekomen.

[0:03:58] En daarvoor heb je doorzettingsvermogen nodig.

[0:04:02] En ik denk dat ik die eigenschap ook wel bezit.

[0:04:05] Bovendien heb ik er geen dag spijt van gehad.

[0:04:08] En of nou een man ook diezelfde vraag gekregen had van, zou je dat nou wel doen?

[0:04:13] Dat doet er eigenlijk niet toe, want vrouwen van Nederland...

[0:04:16] Ik wil jullie ook graag aansporen.

[0:04:18] Daarvoor zie ik deze positie.

[0:04:20] Zou ik daar ook graag voor gebruiken om vooral ook gewoon te doen en gelijkwaardigheid af te dwingen.

[0:04:25] Niet door er publiekelijk voor te pleiten of om te vragen, maar door het in te nemen.

[0:04:30] Ik ben groot voorstander van gelijkwaardigheid en mensen beoordelen op hun capaciteiten en talenten.

[0:04:37] Ik denk dat het niet een groot bewaard geheim is dat ik een aantal jaren op een boerderij heb gewoond.

[0:04:45] Die jaren hebben mij geleerd hoe theoretisch beleid in de praktijk uitpakt.

[0:04:52] Die hebben mij ook geleerd wat voor immense moeite en arbeidsethos, energie en bereidwilligheid

[0:04:58] het kost om ons voedsel te kunnen produceren.

[0:05:03] En als ik kijk, die kennis is echt voor mij van onschatbare waarde gebleken in mijn werk.

[0:05:08] Eerder was het als beleidsadviseur voor een belangenorganisatie.

[0:05:12] Ik ben daarnaast hier een aantal jaren parlementair medewerker geweest op de fractie, ook op deze

[0:05:19] beleidsterreinen, maar ook nu in het meest recente werk wat ik deed als bestuurder van

[0:05:24] de provincie Friesland, waarbij ik ook dagelijks bestuurder ben van het interprovinciaal overleg

[0:05:30] waar ik voorzitter ben van de bestuurlijk adviescommissie landelijk gebied.

[0:05:35] Daar is die kennis van hoe dat valt en dat is voor mij van onschatbare waarde gebleken.

[0:05:43] Voedselzekerheid is wat mij betreft een absolute voorwaarde voor onze welvaart en dat bewustzijn

[0:05:48] dat moet toch weer meer terugkeren.

[0:05:52] Waardering voor onze voedselproducenten en vissers en ik zie daarvoor in het hoofdlijnenakkoord

[0:05:58] wat de coalitiepartijen aan ons meegeven zie ik hele mooie openingen om daar volop in

[0:06:02] te zetten.

[0:06:03] Maar die jaren op de boerderij hebben mij ook als mens dichter bij de natuur gebracht.

[0:06:08] Ik heb in die jaren meer geleerd dan in de jaren dat ik op school zat over hoe de natuur

[0:06:13] werkt en hoe je werkt met de seizoenen en wat voor impact dat heeft op hoe een boer daarmee

[0:06:21] om moet gaan, moet werken.

[0:06:22] Ik heb er echt heel veel van geleerd.

[0:06:25] De afgelopen jaren denk ik wel dat natuur en stikstof te veel aan elkaar gelinkt zijn,

[0:06:30] want het is meer dan dat.

[0:06:31] En ik hoop dat we in de toekomst echt die discussie wat minder kunnen verengen, dus weer breder

[0:06:39] kunnen gaan trekken.

[0:06:40] En uiteraard heeft de natuur onze zorg nodig en blijven wij daar met het kabinet straks

[0:06:46] ons keihard voor inzetten.

[0:06:50] Als ik nog een ontwikkeling mag benoemen die mij oprecht zorgen baart, dan is dat wel ook

[0:06:54] de toekomst van onze landbouw.

[0:06:56] waar we in het jaar 2000 nog zo'n 100.000 landbouwbedrijven hadden,

[0:07:03] is daar tegenwoordig nog maar de helft van over.

[0:07:05] En ik hoor steeds vaker dat boeren twijfelen

[0:07:09] of ze hun bedrijf al aan de volgende generatie door willen geven

[0:07:12] door enerzijds de toenemende regeldruk,

[0:07:16] maar ook anderzijds de verharde maatschappelijke discussie.

[0:07:20] En ik denk dat het aan ons is,

[0:07:22] aan ons als beoogd kabinet, bewindslieden, om met goed beleid te komen, maar ook aan jullie

[0:07:29] Kamer, want dat doen we met elkaar, dat perspectief biedt. En dat is een hele verantwoordelijke

[0:07:37] taak waar ik me graag voor in wil zetten. Daarbij zijn er steeds grotere groepen in de samenleving

[0:07:43] die zich niet gehoord voelen. En ik vind ook dat wij daar als bewindslieden echt ons oor

[0:07:48] te luisteren moeten leggen bij hen die dat aangaat.

[0:07:52] Als beoogd minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur

[0:07:57] wacht mij een grote uitdaging.

[0:07:59] Ik ben me daarvan bewust, maar het is ook een uiterst eervolle taak

[0:08:03] om hieraan te mogen gaan werken met de beide Kamers.

[0:08:07] En ik kijk ernaar uit om op deze prachtige beleidsterreinen samen

[0:08:11] met jullie Kamers aan de toekomst van Nederland te mogen gaan werken.

[0:08:15] Dank, voorzitter.

[0:08:17] Dank je wel, mevrouw.

[0:08:18] Eerst maar voor de introductie.

[0:08:23] Normaal mogen we positieve en negatieve uitgaven uit de tribune niet toestaan, maar we zullen dat nu wel toestaan vandaag.

[0:08:28] Het is een vreugdevolle dag.

[0:08:30] Gaan we nu het woord geven aan de toekomstig staatssecretaris, de kandidaat staatssecretaris, meneer Rummeni.

[0:08:37] Dank u wel, voorzitter.

[0:08:39] Ik ben benieuwd of hij ook zoveel fans in de zaal heeft aan.

[0:08:42] Geachte Kamer, Commissie Landbouw, Natuur- en Voedselkwaliteit, geachte boeren, tuiners,

[0:08:49] vissers en burgers hier en die thuis meekijken.

[0:08:53] Laat ik eerst wat over mezelf vertellen.

[0:08:56] Ik ben geboren in Amsterdam, ik ben 70 jaar oud, getrouwd en bracht mijn jeugd door in

[0:09:01] Amstelveen.

[0:09:03] Naar mijn middelbare school ben ik gaan studeren in Wageningen, waar ik met als hoofdvak een

[0:09:08] tuinbouw- en algemeen agrarische economie ben afgestudeerd.

[0:09:11] Daarna ben ik mijn hele leven gaan werken voor wat nu nog het ministerie van LNV heet.

[0:09:18] De eerste zes jaar heb ik mij bij de directie internationale zaken toegelegd op multilaterale onderhandelingen

[0:09:25] in EU-verband, FAO-verband, OECD-verband en VN-verband.

[0:09:30] Onderdelen hiervan waren zowel internationale grondstof overeenkomsten

[0:09:35] voor bijvoorbeeld koffie en cacao, maar ook het algemene provinciële systeem.

[0:09:40] Daarna ben ik toegetreden tot de buitenlandse dienst van onze departement.

[0:09:46] Mijn eerste post betrof wel een historische, namelijk in Wenen.

[0:09:50] Voor Oostenrijk, Tjechsch-Holland, Polen, DDR en Hongarije.

[0:09:56] Het bracht me in Oost-Berlijn op werkbezoek in de DDR,

[0:10:00] juist toen de Berlijnse muur viel.

[0:10:03] Een moment om nooit te vergeten.

[0:10:06] Daarna volgden posten als Washington voor de VS en Canada, Madrid, Budapest en ten slotte

[0:10:13] Buenos Aires voor verschillende Latijns-Amerikaanse landen.

[0:10:18] Na veertien jaar ben ik toen weer teruggekeerd naar ons mooie departement en heb me zes jaar

[0:10:23] toegelegd op WTO-omhandelingen en een groot aardappelproject in Oekraïne.

[0:10:28] Mijn loopbaan heb ik afgesloten met posten in Seoul, Jakarta, ook van Maleisië en Singapore,

[0:10:36] en tenslotte in Mexico City voor Mexico en Cuba, en kort om de post in Columbia op te

[0:10:42] zetten.

[0:10:43] Ik heb mijn hele leven met heel veel plezier de meest duurzame en diervriendelijke landbouwsector

[0:10:49] in de wereld mogen dienen.

[0:10:51] Ik weet dat waar ik ook zat in de wereld er met veel respect naar Nederland wordt gekeken

[0:10:58] als de absolute top op het gebied van landbouw, qua kunde, qua kennis en qua technologie.

[0:11:07] Per 1 januari 2020 keerde ik terug in Nederland en ging met pensioen.

[0:11:12] Dat was een vreemde thuiskomst.

[0:11:15] Dit land was, toen ik voor het eerst naar buiten ging, een internationaal georiënteerd

[0:11:19] over de dijken heenkeek.

[0:11:22] Bij mijn terugkomst vond ik een naar binnen gericht

[0:11:25] in zichzelf verdeeld land

[0:11:27] dat niet meer het internationale perspectief ziet

[0:11:31] en zichzelf verliest in onnodige tegenstellingen

[0:11:34] in plaats van trots te zijn op wat we hier al bereikt hebben.

[0:11:38] We staan nu uiteraard met z'n allen voor een grote opgave

[0:11:42] te weten vorm te geven aan de energietransitie

[0:11:46] en de verdere verduurzaming van ons land.

[0:11:48] Dat kan alleen gebeuren als we met z'n allen de handen ineens slaan en samen onze schouders

[0:11:54] eronder zetten met respect voor diamanten, zoals onder andere de landbouwsector.

[0:12:00] Vergeet niet, de tuinbouwsector is het ASML van het Westland en een high-tech sector.

[0:12:08] Niet voor niets roemt David Attenborough je als een voorbeeld van een uiterst effectieve

[0:12:13] en duurzame vorm van landbouw.

[0:12:16] De vissers in ons land vormen een wezenlijk onderdeel van onze traditie en zijn de afgelopen

[0:12:23] jaren op een afschuwelijke manier behandeld.

[0:12:25] Ik zal dan ook mijn uiterste best doen om onder andere de pulsvisserij weer mogelijk

[0:12:29] te maken, zeker nu er een rapport op tafel ligt wat duidelijk maakt dat het de meest

[0:12:35] duurzame manier van vis is.

[0:12:37] Mag ik ten slotte jullie aandacht vragen voor een prachtig boek getiteld Eerlijke Verhalen,

[0:12:44] waarin duidelijk wordt hoeveel boeren, naast het produceren van landbouwproducten,

[0:12:49] doen aan het veiligstellen van de natuur.

[0:12:52] Een echte aanrader.

[0:12:54] De Nederlandse natuur en ons door boeren en tuinders gecreëerde

[0:12:58] en onderhouden cultuurlandschap is prachtig.

[0:13:02] Gebiedsgericht zullen we werken aan instandhouding van onze natuur.

[0:13:07] Ik hoop met u allen de komende jaren vorm te kunnen geven aan een goede samenwerking

[0:13:13] om onze voedselzekerheid veilig te stellen en erbij stil te staan dat we eind deze eeuw

[0:13:20] doorgroeien naar een wereldbevolking van ruim 10,5 miljard mensen en daarnaast 12 miljoen

[0:13:26] hectare landbouwgrond zullen verliezen. Wereldwijd zijn delta's vanwege hun vruchtbaarheid de

[0:13:33] voedsel producerende regio's in de wereld en Nederland is er daar één van. Voedsel,

[0:13:40] Het goud, dames en heren, is het goud van de 21e eeuw.

[0:13:44] Laten we dat allemaal goed beseffen.

[0:13:47] Ik dank jullie voor je aandacht en kijk uit naar jullie vragen.

[0:13:52] Dank u wel voor uw interactie, meneer Rummenig.

[0:13:58] Dank u wel, meneer De Bode.

[0:14:01] Dan gaan we naar de Kamerleden.

[0:14:02] Dat is één vraag per bewindsperson.

[0:14:04] Er komen vast nog meerdere rondes.

[0:14:06] Dan beginnen we met meneer Pierik van de Boerburg Beweging.

[0:14:12] Dank u wel, voorzitter.

[0:14:14] Allereerst bedankt voor het betoog van mevrouw Wiersma en van de heer Rummenie.

[0:14:19] Een zeer bevlogen betoog over de agrarische sector.

[0:14:23] Ik wil toch de eerste vraag stellen aan mevrouw Wiersma.

[0:14:27] U bent al vele jaren actief in de agrarische sector.

[0:14:32] Hoe bent u in aanraking gekomen met die sector?

[0:14:34] En waar komt de passie vandaan voor die agrarische sector?

[0:14:37] En wat betekent die passie ook voor de boeren in Nederland, mevrouw Wiersma?

[0:14:46] Hoe ben ik in aanraking gekomen met de sector?

[0:14:48] Ik denk dat dat niet een heel groot geheim is.

[0:14:51] Ik heb een aantal jaren ook op een boerderij gewoond.

[0:14:55] En wat ik daar geleerd heb...

[0:14:57] Ik had daarvoor de kennis niet hoeveel moeite het kost om ons voedsel te produceren.

[0:15:03] En dan bedoel ik echt, op het moment dat je daarmee in aanraking komt...

[0:15:07] dan in het begin denk je nog van, oh, dit is wel leuk.

[0:15:10] maar als je dan vijf jaar later bent, dat gaat echt zeven dagen per week,

[0:15:14] 24 uur per dag in potentie gaat dat door,

[0:15:17] want je werkt met de invloeden van de seizoenen.

[0:15:20] Ik heb daar heel veel geleerd over.

[0:15:23] Als je bijvoorbeeld het land in kijkt, dat eigenlijk niets toevallig is.

[0:15:27] Ik ben zelf dus opgegroeid in Dokkum en woon nu in Holverd.

[0:15:31] Vroeger was dat tussenliggende gebied, wat ook veel akkerbouw is,

[0:15:36] Dat was voor mij echt een beetje het platteland.

[0:15:40] Maar als ik daar nu doorheen rijd, dan zie ik wat er aan vanggewassen geteeld wordt.

[0:15:45] Alles wat zijn functie heeft om nutriëntenuitspoelingen te voorkomen.

[0:15:50] Ik heb daar zoveel geleerd in die tijd dat ik op een boerderij zat.

[0:15:53] En ook bijvoorbeeld het bodemleven.

[0:15:56] Dat je eigenlijk, als je kijkt naar de koeien die op de grond staan...

[0:16:00] maar dat je eigenlijk ook iedere hectare nog een aantal koeien onder de grond hebt aan bodemleven...

[0:16:04] die in symbiose met elkaar ervoor zorgen dat die meststoffen, die nutriënten die je eigenlijk

[0:16:09] toedient, op de bodem... De meeste mensen denken dat dat zo wordt toegediend voor het

[0:16:15] gewas, maar nee, dat wordt echt in een symbiose in die bodem omgezet om dat vrij te maken

[0:16:20] voor de gewassen. En dat is zo fascinerend. Maar ook die passie die een agrariër daar

[0:16:27] echt zeven dagen per week, dat arbeidsethos, ik noemde dat ook al in mijn introductieverhaal,

[0:16:33] Ik heb er gewoon heel veel respect voor gekregen voor de mensen die in Nederland ons voedsel produceren.

[0:16:40] En ook dat je met de hoogste zorg die je daarvoor kunt dragen, dat soms oogsten mislukken.

[0:16:46] Het is echt heel dicht bij de basis leven.

[0:16:52] Heel veel mensen weten denk ik niet meer hoe voedsel geproduceerd wordt.

[0:16:56] De afstand tot waar je voedsel vandaan komt is in Nederland gewoon relatief heel groot.

[0:17:03] Ik vind het hele waardevolle informatie dat ik dat allemaal geleerd heb in die tijd.

[0:17:10] Ik kan niets anders, ook met alle wijzigende wet en regelgeving die er de afgelopen jaren geweest is,

[0:17:17] waarbij de landbouw zich ook steeds weer veerkrachtig laat zien.

[0:17:21] Ik kan niet anders zeggen dat ik heel blij ben, nu ook met het hoofdlijnenakkoord,

[0:17:25] die daarin toch weer extra perspectief wil brengen.

[0:17:28] Want dat doet ook recht aan de sector die het is.

[0:17:30] Want voedsel is toch echt het fundament, voor mij, van onze welvaart en samenleving.

[0:17:37] Dank.

[0:17:38] Dank u wel voor de beantwoording.

[0:17:39] Het is trouwens leuk om te zeggen, want toen mevrouw Wiersma nog boerin was,

[0:17:43] heb ik haar ook nog wel een keer als kamerlid benoemd.

[0:17:45] Als boerin van het jaar 2017.

[0:17:47] En toen ben ik haar ook een prijsje gaan brengen daar.

[0:17:50] En toen heb ik tegen mijn team gezegd,

[0:17:52] er gaat nog heel veel uitkomen, meer dan kamerlidmaatschappen.

[0:17:55] En u ziet, vandaar dat ze me wel eens Nostradionus hier noemen in de kamer.

[0:17:57] Maar mevrouw Nijhoff-Leeuw van de PVV is aan de beurt.

[0:18:02] Ik heb eerst een vraag voor mevrouw Wiersma.

[0:18:05] Ik hoor vanuit de provincies grote zorgen over het wegvallen van de middelen.

[0:18:11] Ik ben benieuwd hoe de toekomstige minister kijkt naar het wegvallen...

[0:18:15] van een groot deel van de gelden van het transitiefonds.

[0:18:20] Mevrouw Wiersma.

[0:18:22] Ik ben er zelf ook mee geconfronteerd geweest als provinciebestuurder.

[0:18:30] Als ik nu kijk naar de financiële paragraaf bij dit hoofdlijnenakkoord, dan zien we dat

[0:18:35] er toch nog wel een deel van de middelen, 5 miljard, wordt vrijgemaakt voor innovatie

[0:18:41] en opkoop, waarmee toch nog een deel van de doelen waarmee dat transitiefonds zou moeten

[0:18:47] dienen kunnen worden, daar beleid voor gevormd kan worden en dat er ook wel maatregelen genomen

[0:18:54] kunnen worden.

[0:18:54] Daarnaast zie ik, wat heel positief is, dat er op structurele basis jaarlijks 500 miljoen

[0:19:02] extra wordt vrijgemaakt voor agrarisch natuurbeheer.

[0:19:07] Aanvankelijk was het wegschrijven van het grootste gedeelte van dat fonds ook wel iets

[0:19:11] waarvan ik dacht, hoe gaan we hierop herbezinnen?

[0:19:14] Maar als ik die 500 miljoen en die miljarden die voor innovatie voor de komende kabinetsperiode

[0:19:21] worden vrijgemaakt. Het transitiefonds gaf ons een soort van zekerheid dat wij tot 35

[0:19:29] over die middelen zouden beschikken. Maar wat we op dit moment dus zien, is dat als

[0:19:33] dan een kabinet valt en er wordt opnieuw geformeerd, dat zelfs zo'n fonds nog ter discussie gesteld

[0:19:40] kan worden. Dus het is ook een beetje schijnzekerheid op die middelen. Op het moment dat ik zie

[0:19:47] wat er nu voor de komende periode beschikbaar gesteld wordt.

[0:19:50] En stel, we zouden dat in de kabinetsperiode hierna

[0:19:54] opnieuw weer beschikbaar stellen op die manier.

[0:19:56] Want ook met die middelen die voor agrarisch natuurbeheer,

[0:19:59] zie ik wel mogelijkheden om daar in de zomer,

[0:20:02] als we het regeerakkoord gaan uitschrijven,

[0:20:04] ook de doelen waar dat transitiefonds voor bedoeld was,

[0:20:07] want dat was het nationaal programma Landelijk Gebied.

[0:20:10] Ik zie daar ook heel veel mogelijkheden

[0:20:12] om ook aan die doelen te gaan werken middels die gelden.

[0:20:16] En als je dan uiteindelijk al die middelen bij elkaar optelt en die in de nieuwe bestuursperiode na ons opnieuw beschikbaar zou stellen,

[0:20:24] dan komen die middelen in totaal eigenlijk heel dicht bij de middelen die in het transitiefonds zaten.

[0:20:30] En in het transitiefonds was ook een heel groot gedeelte van de middelen, iets meer dan 17 miljard, gealloceerd voor uitkoop en afwaardering.

[0:20:40] En ik denk dat het huidige hoofdlijnenakkoord wat nu voor ligt...

[0:20:45] dat hij de route daar wat van af wil zetten...

[0:20:48] en juist wil gaan voor perspectief en versterking van de landbouw.

[0:20:53] En daarnaast zijn er een aantal regelingen...

[0:20:55] die is al bij de nota van wijzigingen in de begrotingsbehandeling.

[0:21:00] Dat is de LBV en de LBV plus regeling.

[0:21:03] Die gaan gewoon door.

[0:21:04] Dus de boeren die zich daarvoor ingeschreven hebben...

[0:21:07] Nou ja, die vangen nu geen bot, die kunnen gewoon, als betrouwbare overheid moet je dan ook daar wel mee doorgaan.

[0:21:15] Dus als ik kijk naar het totaalplaatje, ik heb dat dus even een beetje zitten rekenen,

[0:21:19] dan denk ik dat het in de buurt komt van de middelen die in het transitiefonds beschikbaar waren.

[0:21:23] Maar dat ze nu wel op een andere manier zullen worden ingezet.

[0:21:27] Dus dank u, voorzitter.

[0:21:29] Dank u wel voor uw beantwoording, mevrouw Weersma.

[0:21:31] Pen Holman, nieuw sociaal contract.

[0:21:34] Dank u wel, voorzitter.

[0:21:35] Ik wil graag beginnen met beide bewindspersonen heel veel succes te wensen en gefeliciteerd met

[0:21:41] deze mooie job die in uw vooruitzicht staat. Ik zie het ernaar uit om met u te mogen samenwerken.

[0:21:49] Ik heb een vraag voor de heer Rummenie. We hebben het hier vaak over de instandhouding van de natuur.

[0:21:56] Hoe beoordeelt de heer Rummenie de staat van de natuur in Nederland op dit moment en hoe kijkt

[0:22:01] tegen de Brusselse opgave die we hebben en hoe denkt hij die waar te maken?

[0:22:07] Meneer Remini.

[0:22:10] Dank u wel meneer Holleman voor uw vraag.

[0:22:14] Hollemand, sorry.

[0:22:15] Hij is van de arme tak, dus zonder LA.

[0:22:18] Hollemand.

[0:22:20] Zoals u weet streven wij naar een andere benadering op het gebied van natuurbeheer.

[0:22:25] Tot nu toe werd hij alleen opgehangen aan de stikstofemissies en daar gaan wij van afstappen.

[0:22:31] We gaan het natuurgebied bekijken aan de hand van meerdere indicatoren.

[0:22:36] En daar zullen wij eerst een nulmeting voor moeten doen.

[0:22:40] En ik denk dat dat een heel ander licht op verschillende gebieden kan gaan geven.

[0:22:45] U weet ook dat wij heel Nederland als gevoelig hebben aangewezen.

[0:22:49] Wat eigenlijk in mijn ogen niet nodig was.

[0:22:51] Dus in zeker opzicht, meneer Holman, beginnen wij toch weer van scratch.

[0:22:58] Meneer Van Kampen, VVD-Volkenspartij voor Vrije Democratie.

[0:23:04] Voorzitter, dank.

[0:23:05] En ik wil ook namens de VVD-fractie de beide aanstaand bewindspersonen...

[0:23:10] van harte feliciteren met de eervolle voordracht namens hun partij.

[0:23:16] En ook ik zie uit naar de samenwerking.

[0:23:19] Mijn eerste vraag is gesteld aan mevrouw Wiersma.

[0:23:24] En die gaat over het niet-landbouwakkoord.

[0:23:29] Daar lag een product op tafel waar heel veel tijd en energie vanuit heel veel partijen is gestoken.

[0:23:36] Ik zou u eigenlijk willen vragen...

[0:23:38] wat waren de positieve kanten die daar uiteindelijk in terecht zijn gekomen in uw opzicht?

[0:23:43] En waarvan zegt u, nou, als ik zelf minister toen al was geweest...

[0:23:48] had ik de volgende stappen anders gedaan...

[0:23:51] om LTO uiteindelijk toch over de streep te trekken en dat akkoord te sluiten?

[0:23:59] Het positieve aan het landbouwakkoord is natuurlijk dat dat in samenwerking met de sector, zodat

[0:24:05] daar draagvlak is en dat het een gedragen akkoord is waarmee je bepaalde doelen kunt behalen.

[0:24:09] Ik heb in de provincies ook gezien dat als wij gebiedsgerichte werk gaan, je van onderop

[0:24:14] eigenlijk de plannen gaat maken en op die manier, op een gedragen manier, aan doelen

[0:24:19] gaat werken.

[0:24:20] Dat is positief aan het landbouwakkoord.

[0:24:22] Maar ik denk, als we kijken naar het landbouwakkoord,

[0:24:25] en volgens mij is dat ook hetgeen waarvoor wij met elkaar aan de lat staan,

[0:24:29] het verdienvermogen van de sector.

[0:24:32] En dat is wel echt een heel groot vraagstuk,

[0:24:34] wat volgens mij wel als randvoorwaarde moet gelden.

[0:24:38] Dus volgens mij moeten we daar ook mee beginnen.

[0:24:41] We kunnen heel veel vragen, maar de uitgangspositie van de agrarische sector,

[0:24:47] die moet wel goed zijn.

[0:24:49] Dus op het moment dat dat verdienvermogen en dat dat geen onderdeel is verankerd van dat soort plannen,

[0:24:56] ja, dan snap ik dat dat gedragen plan vanuit zo'n sector, ja, dat dat niet gelukt is.

[0:25:02] Maar positief dat dat van onderop een gedragen plan was.

[0:25:07] Dus, nou ja, we gaan van de zomer natuurlijk het regeerakkoord schrijven op basis van dit hoofdlijnenakkoord.

[0:25:14] En dan zal ik ook met alle betrokken partijen die hier aan meegewerkt hebben,

[0:25:18] uiteraard ook mee in gesprek gaan en mijn oor daar te luisteren.

[0:25:21] Dank voorzitter. Dank u wel, mevrouw Wiersma.

[0:25:24] Mevrouw Bromet, als u spreekt, namens GroenLinks BVDA.

[0:25:28] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:25:29] Ja, voorzitter, ik hoor mevrouw Wiersma heel veel over boeren,

[0:25:33] maar zij wordt ook minister van Natuur.

[0:25:35] En ik hoor de staatssecretaris net zeggen

[0:25:39] Nou, we gaan een nulmeting doen en dan komt alles in een ander licht te staan

[0:25:43] als het gaat over de natuur en dan gaan we van scratch af aan beginnen.

[0:25:47] Mevrouw Wiersma zegt dat ze zich keihard gaat inzetten voor de natuur.

[0:25:51] Ik was wel nieuwsgierig naar welke maatregelen zij gaat nemen om de natuur te verbeteren in Nederland.

[0:25:59] Uiteindelijk, wat ook in het hoofdlijnakkoord staat, is dat we gericht nog met stikstofreductie aan de slag

[0:26:10] gaan, maar we weten allemaal, ook uit de NDA's die zijn opgeleverd, dat er heel veel andere

[0:26:16] drukfactoren zijn. Dus volgens mij is dat ook wat de heer Rummeniezer juist bedoelde, dat we veel

[0:26:23] breder moeten gaan kijken. En dat is natuurlijk ook niet een nieuwe discussie. Dat is hier binnen

[0:26:27] de Kamer natuurlijk ook al breed bediscussieerd. Er zijn andere drukfactoren, dat is ook hydrologie.

[0:26:33] En ja, daar zullen we breder naar gaan kijken. En de versmalling van dat er heel eenzijdig naar

[0:26:40] stikstof gekeken werd. Ik denk dat we die discussie wel echt moeten gaan verbreden.

[0:26:46] Er is veel meer natuur in Nederland ook dan alleen stikstofvoelige natuur. Dus we gaan

[0:26:51] breed kijken natuurlijk welke maatregelen in welk gebied nodig zijn. En ja, uiteindelijk

[0:26:57] is dat waar we met het beleid aan de slag gaan. Dank voorzitter.

[0:27:05] Een compliment dat u relatief kort en krachtig kan antwoorden op moeilijke vragen, want dat

[0:27:09] Dat is veel huidige bewenspersonen niet gegeven.

[0:27:13] Meneer Van Oberlingen, Forum voor Democratie.

[0:27:15] Dank u, voorzitter.

[0:27:17] Gefeliciteerd aan de beoogde winstlieden voor de voordracht.

[0:27:19] Misschien bij aanvulling op de vraag van mevrouw Borrement,

[0:27:22] aan de vraag aan beoogd minister Wiersma.

[0:27:24] Is er nou op dit moment, wat de beoogd minister betreft, een stikstofprobleem?

[0:27:29] En zou, want het antwoord was enigszins bemoedigend, wil ik net horen,

[0:27:32] zou het misschien niet verstandig zijn om in plaats van naar stikstof uit,

[0:27:34] zo bijvoorbeeld te kijken naar de werkelijke staat van de natuur

[0:27:37] en dan op basis van beheerplannen dus te gaan werken.

[0:27:41] Vrouw Heersman.

[0:27:42] Ja, dank u, voorzitter.

[0:27:44] Op de vraag van de heer Houwelingen, ja, stikstof is een van de drukfactoren

[0:27:49] en voor sommige habitattypers is dat wel een belangrijke drukfactor.

[0:27:56] Dus uiteraard zullen wij, en dat staat ook in het hoofdlijnenakkoord,

[0:28:00] zullen wij nog steeds ook met stikstofreductie aan de slag gaan.

[0:28:04] Dat is iets wat volgens mij ook via innovaties,

[0:28:07] Dat zie ik ook echt als een grote opdracht voor ons om dat maximaal te faciliteren,

[0:28:13] dat er geïnnoveerd kan worden.

[0:28:14] Ik denk dat we daarin op heel veel gebieden grote stappen kunnen zetten.

[0:28:19] En voor wat betreft de andere drukfactoren,

[0:28:23] volgens mij wordt dat nu ook door de provincies in beheerplannen gedaan.

[0:28:28] Dus dat is ook een lijn.

[0:28:30] Ja, dat is de manier waarop wij werken en wij werken volgens de wettelijke kaders.

[0:28:34] Dus dat zullen we zeker blijven doen.

[0:28:36] Dank u wel voor de beantwoording.

[0:28:39] Lid Kostic, Partij voor de Dieren.

[0:28:41] Dank u wel, voorzitter.

[0:28:45] Tot nu toe heb ik in het hoofdlijnenakkoord, maar ook uit de mond van de beoogde bewindspersonen,

[0:28:50] nog geen oplossingen gezien.

[0:28:52] Misschien heeft dat te maken met de probleemanalyse.

[0:28:55] Want als we kijken naar de afgelopen decennia, dan zien we dat economische belangen van de

[0:29:00] agro-industrie steeds voorop zijn gesteld.

[0:29:03] En dat heeft geleid tot minder boeren, maar niet tot minder problemen.

[0:29:08] Boeren hebben geen verdienmodel, maar zijn het verdienmodel geworden van die agro-energie,

[0:29:13] die grote jongens.

[0:29:14] En de wetenschap is eigenlijk duidelijk over twee dingen.

[0:29:18] Mevrouw Wiersma had het over dat het fundament van onze welvaart voedsel is, maar de wetenschap

[0:29:24] zegt, en dat weten we allemaal, dat is natuur, dat is water, zonder natuur en water geen

[0:29:29] voedsel.

[0:29:30] Dus de vraag is...

[0:29:32] En de tweede punt van de wetenschap is...

[0:29:34] Met meer plantaardig kunnen we ook meer mensen voeden.

[0:29:37] Dus minder dierlijk, meer plantaardig.

[0:29:38] Ik kom tot mijn vraag.

[0:29:40] Ja, sorry.

[0:29:41] Ik moet het even inleiden, want die probleemanalyse is superbelangrijk.

[0:29:44] Ik heb het nog niet gehoord.

[0:29:49] Precies.

[0:29:50] Blijkbaar is het nodig.

[0:29:51] Ja, maar we gaan nu naar de vraag.

[0:29:52] Anders doe ik anderen ook te kort die dat niet hebben mogen doen.

[0:29:54] Nee, natuurlijk.

[0:29:55] En nu is het de vraag.

[0:29:56] Erkent mevrouw Weersma deze analyse...

[0:29:58] dat er jarenlang te veel is ingezet op de grote economische belangen van de agro-industrie

[0:30:02] en dat we nu moeten inzetten, weg van de intensivering, maar toe naar een landbouw dat goed is voor

[0:30:09] ons water en natuur en de boeren daarbij te helpen.

[0:30:16] Het zijn wel heel veel vragen in één voor mijn gevoel.

[0:30:22] Kijk, ik denk als we het hebben over schaalvergroting, dat is volgens mij een van de aspecten die

[0:30:29] die het lid...

[0:30:31] Sorry hoor. Costis?

[0:30:33] Costis. Ja, excuse.

[0:30:36] Wij kennen elkaar nog niet.

[0:30:37] Daar zal wel daar verandering in komen.

[0:30:40] Denk ik.

[0:30:42] Schaalvergroting is in het verleden

[0:30:43] altijd noodzakelijk gebleken

[0:30:45] om ook aan veranderende en toenemende eisen

[0:30:47] te kunnen voldoen.

[0:30:48] En op het moment dat wij

[0:30:51] dat niet willen, uiteindelijk

[0:30:53] produceren boeren

[0:30:54] wat de maatschappij van ze vraagt.

[0:30:56] En het landbouwbeleid moet daar faciliterend in zijn.

[0:31:00] En ja, ik ben het niet helemaal eens dat de huidige wijze van landbouwbedrijven er zijn.

[0:31:08] In 1980 waren er meer dieren bijvoorbeeld in Nederland dan dat er nu zijn.

[0:31:12] Zeker als het gaat om de rundverhouderij.

[0:31:15] Er is beleidsmaatregel na beleidsmaatregel geïmplementeerd.

[0:31:20] Er is minder emissie bewerkstelligd, zowel naar lucht als naar water.

[0:31:24] En dat is volgens mij een ontwikkeling die altijd gaande is.

[0:31:28] Het is een boer ook alles aangelegen, een agrariër, om ervoor te zorgen dat nutriënten

[0:31:32] zo veel mogelijk beperkt blijven, zodat er duurzaam geproduceerd wordt.

[0:31:36] Want dat is ook gewoon beter voor het agrarisch bedrijf zelf.

[0:31:42] En ja, volgens mij staan wij aan de lat om dat te faciliteren.

[0:31:48] Wat mij betreft gaan we voor behoud van de agrarische sector in samenhang met al die andere opgaves waar we voor staan.

[0:31:58] Ik deel het standpunt niet helemaal dat we dat alleen doen.

[0:32:03] Als je kijkt naar het hele agrocomplex, dat is gewoon inderdaad...

[0:32:06] wij zijn daar in toonaangevend in de wereld, niet alleen het agrocomplex, alles om de boer heen, maar ook bijvoorbeeld Wageningen University.

[0:32:14] Ik ben nog niet zoveel in het buitenland geweest als mijn aanstaande collega, de heer Rummenie.

[0:32:18] Maar die duidde dat ook al zojuist.

[0:32:21] We zijn toonaangevend op het gebied van voedselproductie in de wereld.

[0:32:25] En dat willen wij graag zo behouden.

[0:32:27] Maar uiteraard hoort daar wel bij dat we ook met beleid komen waarin we aan alle thema's blijven werken.

[0:32:33] Dat staat ook in het hoofdlijnenakkoord.

[0:32:36] En daarvoor komen wij graag na de zomer met een uitgeschreven regeerakkoord naar jullie Kamer.

[0:32:41] Dank u wel, mevrouw Pot van Democraten66.

[0:32:47] Dank u wel, voorzitter, en felicitaties aan beide aanwezigen.

[0:32:52] Ik ga even door op de gebiedsgerichte aanpak die net al voorbij kwam,

[0:32:57] die natuurlijk zo belangrijk is om die natuur te herstellen en om die boeren die willen stoppen,

[0:33:02] ook daarmee te helpen, om die te helpen verplaatsen, om te helpen innoveren,

[0:33:06] wat de aankomend minister ook noemde als een belangrijk thema.

[0:33:10] Zij noemde ook de schijnzekerheid van het fonds.

[0:33:13] Daar ging ik een beetje op aan, want je kunt er natuurlijk ook voor kiezen om niet te stoppen.

[0:33:17] En er zijn natuurlijk allerlei provincies die enorm hard gewerkt hebben de afgelopen tijd om daar wat van te maken.

[0:33:24] En de conclusie daaruit was dat 20 miljard eigenlijk gewoon te weinig was.

[0:33:29] Nou heb ik ook een optelling gemaakt, net als mevrouw Wiersma.

[0:33:34] En tot 2035 is er een kleine 11 miljard.

[0:33:37] En daar zit de rode diesel nog in.

[0:33:38] Dus eigenlijk is het 9,5 miljard voor deze aanpak.

[0:33:41] Dat is niet hetzelfde als anders inzetten.

[0:33:44] Dus ik vraag me dan af welk deel van de doelen uit de gebiedsgerichte aanpak

[0:33:49] is de aankomende minister dan van plan om te gaan doen?

[0:33:52] En welke laat ze gaan?

[0:33:53] Dan kunnen de provincies zich daar misschien ook een beetje op voorbereiden.

[0:33:58] Mevrouw Weersma.

[0:33:59] Dank voorzitter.

[0:34:01] Ja, mevrouw Pot.

[0:34:03] Kijk, ik denk dat dit iets is wat in de uitwerking komt als we het hoofdlijnenakkoord.

[0:34:08] U zegt dat we ook kunnen beslissen om het niet te doen.

[0:34:12] Die keuze is niet aan ons.

[0:34:13] Wij zijn hier gevraagd op het moment dat er een hoofdlijnenakkoord ligt...

[0:34:17] of wij ons daaraan kunnen conformeren.

[0:34:20] En deze zomer dat willen uitschrijven naar een regeerakkoord.

[0:34:24] Dus ik denk dat deze vraag een beetje vooruit loopt...

[0:34:27] op waar we deze zomer, vanaf volgende week dinsdag...

[0:34:30] hebben wij de beschikking over het departement.

[0:34:33] En dan gaan wij, als uw kamer met recess is...

[0:34:36] gaan wij keihard aan de slag om dat uit te schrijven en te kijken op welke wijze we die doelen nu invulling

[0:34:44] gaan geven. En dat zal voor een deel, is dat ook in het hoofdlijnenakkoord benoemd, dat er innovatie,

[0:34:50] gebiedsgericht, stikstof reduceren. Maar goed, het is een beetje vroeg om daarop vooruit te lopen,

[0:34:55] omdat het hoofdlijnenakkoord echt nog een hoofdlijnenakkoord is. Dank.

[0:34:59] Dank u wel, mevrouw Weersma.

[0:35:01] Mevrouw Koekoek, Van Volt.

[0:35:05] Ook een vraag aan mevrouw Weersma.

[0:35:07] Toch ook even doorvragend op het antwoord op mevrouw Pont.

[0:35:13] Waar ik nog wel naar zoek is, als er echt minder geld beschikbaar is, dan moeten er nu toch al

[0:35:18] keuzes richting visies liggen.

[0:35:19] Dan kan er eigenlijk niet al worden gezegd dat we dat hele akkoord nog moeten uitwerken.

[0:35:23] Er worden eigenlijk keuzes al gemaakt in het hoofdlijnakkoord, want er is minder geld beschikbaar.

[0:35:26] De opgave is er nog steeds en die wordt eigenlijk alleen maar groter, zolang we niks doen.

[0:35:31] Dus ik zou toch wel wat meer, ja, kijk, concrete maatregelen, misschien kunnen die nog niet

[0:35:36] gegeven worden, maar er is al wel over nagedacht, want anders stond het hoofdlijnakkoord er niet.

[0:35:42] Dus ik zou daar toch wel wat meer over willen horen, juist ook omdat die zekerheid voor

[0:35:46] provincies heel belangrijk is.

[0:35:47] Mevrouw Weersman.

[0:35:50] Ja, nogmaals, ik ben beoogd bewindspersoon en op dit moment nog geen minister.

[0:35:56] En op het moment dat wij beedigd zijn, kunnen wij echt aan de slag om dit te gaan uitwerken.

[0:36:02] Op welke wijze...

[0:36:03] Kijk, de systematiek die wij hadden met het NPO Geotransitiefonds is geschrapt.

[0:36:10] Ja, er gaan scherpe keuzes gemaakt moeten worden.

[0:36:14] Maar dat is iets waar wij de zomer wel de tijd voor nodig hebben om daar met een goed onderbouwd

[0:36:21] plan te komen.

[0:36:22] Op dit moment beschikken wij nog niet over de departementen.

[0:36:25] Dus wij komen graag na de zomer daarop terug.

[0:36:29] Dank.

[0:36:30] Mevrouw Koekoek, u hebt uw microfoon...

[0:36:31] Die gaat inmiddels uit, zie ik.

[0:36:34] Dat is een wonder.

[0:36:35] Hij ging automatisch uit.

[0:36:37] Nou, er is nog tijd voor nog een ronde, hè.

[0:36:39] We hebben de zaal gehuurd hier tot negen uur, dus dan kunnen we nog even doorgaan.

[0:36:43] Meneer Peerik, BBB.

[0:36:45] Ja, dank, voorzitter.

[0:36:47] Dan heb ik een tweede vraag voor de heer Rummenie.

[0:36:51] U heeft jarenlang in het buitenland gewerkt,

[0:36:54] Heel veel internationale contacten opgedaan in Oostenrijk, Verenigde Staten,

[0:36:59] voormalige DDR-Spanje, Indonesië, Canada, Argentinië zelfs.

[0:37:05] Kunt u nu eens op hoofdlijnen schetsen welke rol de Nederlandse landbouw in het buitenland speelt?

[0:37:11] En is die rol door de jaren heen ook veranderd?

[0:37:16] Meneer Roemenie.

[0:37:18] Dank u wel, meneer Peerik.

[0:37:21] Zoals ik al in mijn inleiding zei, het is een eer en het is ook eigenlijk heel erg fijn

[0:37:27] om landbouwattentieur in het buitenland te zijn, want waar ik ook zat, en dat moet men

[0:37:35] in dit land ook meer gaan beseffen, wij zijn de toonaangevende natie op het voedselgebied

[0:37:43] en niemand anders.

[0:37:45] En ik zei ook niet voor niets,

[0:37:48] we kennen allemaal, en ik denk dat velen van u daar ook naar kijken,

[0:37:52] naar de prachtige serie Planet Earth van David Attenborough.

[0:37:56] Hij heeft ook niet voor niets gezegd dat onze tuinbouwsector

[0:37:59] gewoon een voorbeeld is van de meest efficiënte,

[0:38:03] duurzame manier van landbouwbedrijven die er mogelijk is.

[0:38:07] En ik kan met heel veel voorbeelden komen aan alle landen waar ik zat.

[0:38:12] Ik had in Mexico bijvoorbeeld een platform met pluimveebedrijven en ik had een platform

[0:38:17] met tuinbouwbedrijven.

[0:38:20] En als je ziet hoe toonaangevend Nederland is, ook op het gebied van voedseltechnologie.

[0:38:27] We hopen allemaal werelds en Europees kampioen voetbal te worden en we zijn natuurlijk allemaal

[0:38:31] erg gefrustreerd dat we nooit wereldkampioen zijn geworden, maar er moet in dit land

[0:38:36] eens beseft worden dat wij al tien jaar wereldkampioen zijn wat betreft voedselproductie.

[0:38:41] En er moet ook beseft worden dat alles wat je er hier afhoudt, laten we het nou vooral

[0:38:47] ook als planeet bekijken, komt er elders minder weervriendelijk en minder duurzaam bij en waarschijnlijk

[0:38:56] ieder varken of kip of koe die je hier wegstreept, dan heb je er drie voor nodig en de emissie

[0:39:03] neemt op deze planeet alleen maar toe.

[0:39:05] Dus ik doe echt een oproep aan iedereen in dit land, bekijk het nou eens niet alleen

[0:39:10] maar als Nederland, waar bekijkend is op z'n minst als Europa,

[0:39:15] maar bekijkend ook is als de wereld.

[0:39:17] Want ik kan u echt uit eerste ervaring vertellen,

[0:39:20] er wordt met heel veel respect, waar je ook in die wereld zit,

[0:39:24] naar de kennis, kunde en technologie van dit land gekeken.

[0:39:30] Dank u wel, meneer Rummenie.

[0:39:33] Mevrouw Nijhoff-Leeuw van de Partij voor de Vrijheid.

[0:39:36] Dank u, voorzitter. Voorzitter, een vraag aan de heer Rummenie.

[0:39:40] U hebt in uw inleiding gereflecteerd aan de vruchtbare deltas,

[0:39:43] ...waar Nederland ook toe behoort en waar de voedselproductie uit vanwege de vruchtbaarheid hoog ligt...

[0:39:51] ...maar wat ons tegelijkertijd ook voor grote opgaven en uitdagingen stelt.

[0:39:56] Kunt u ons vertellen hoe u die uitdagingen ziet waar de sector mee geconfronteerd wordt?

[0:40:03] Meneer.

[0:40:04] Dank u wel voor die vraag.

[0:40:07] Het is natuurlijk duidelijk dat wij, ook als, zoals ik net zei, staan we al aan de top...

[0:40:13] ...dat we aan de top willen blijven.

[0:40:15] Dus we staan voor een opdracht van verdere verduurzaming.

[0:40:18] En er werd net gevraagd van jullie zijn geld kwijtgeraakt.

[0:40:22] Ik wil toch daar ook nog wel even op terugkomen.

[0:40:25] Ik had toch meer het idee dat het geld in het vorige fonds alleen maar bedoeld was om boeren uit te kopen.

[0:40:31] En het geld dat wij nu hebben, zullen wij gebruiken voor innovaties bij de boeren.

[0:40:37] En dat is dus een heel ander doel.

[0:40:40] En het is dus een beetje appels met peren vergelijken.

[0:40:42] We staan voor een hele grote opdracht, zeker vanwege de klimaattransitie,

[0:40:49] om onze sector verder te verduurzamen.

[0:40:52] Maar ik weet één ding zeker, daar zijn onze boeren goed toe in staat.

[0:40:57] En we zullen daarbij ook uitermate oog hebben voor de natuur

[0:41:01] en een zeer uitgebalanceerd natuurbeleid

[0:41:05] in samenwerking met de landbouwsector gaan neerzetten.

[0:41:09] Mevrouw Potten, u mag daar dadelijk op terugkomen.

[0:41:10] Ja, maar voorzitter, even een puntje van orde.

[0:41:13] Wat ik een beetje problematisch vind, voorzitter,

[0:41:16] is dat hier de provincies een beetje worden weggezet.

[0:41:18] Dat zijn de mensen die de programma's hebben gemaakt.

[0:41:21] En er wordt hier nu geïnsinueerd

[0:41:22] of de provincies alleen maar bezig zouden zijn met het uitkopen van mensen.

[0:41:24] Dat is natuurlijk niet waar.

[0:41:26] Dus dat vind ik wel problematisch, want die zijn er vandaag niet.

[0:41:28] En die kunnen zich niet verweren.

[0:41:31] Waarvan akten, daar laten we het even bij.

[0:41:34] Meneer Holman, Nieuws Sociaal Contact.

[0:41:36] Dank u wel, voorzitter.

[0:41:37] Ik heb nog een vraag voor mevrouw Wiersma.

[0:41:39] Mevrouw Wiersma is medeoprichter van het netwerk Grondig,

[0:41:44] waar ze zich hard maakte voor grondgebonden veehouderij.

[0:41:47] Grondgebondenheid stond in het Landbouwakkoord,

[0:41:49] een meerderheid in de Kamer wil dat.

[0:41:51] NAK beschrijft daarin de visie LTO.

[0:41:55] Het is opgenomen in de onderdeel van de derogatieverlening.

[0:41:59] Gaat de minister haar ambities voor grondgebondenheid

[0:42:01] voortzetten in het te ontwikkelen regeringsprogramma?

[0:42:08] Ik heb mij ingezet, want vlak na de afschaffing van het melkquotum bleek dat de fosfaatproductieplafons

[0:42:19] overschreden gingen worden door de melkverhouderij, omdat er niet voorzien was dat er een groei

[0:42:27] in die sector plaatsvond waardoor die productieplafons overschreden zouden gaan worden.

[0:42:33] In de aanloop naar de afschaffing van het melkquotum zijn er verschillende visies geweest, ook door

[0:42:40] de sector.

[0:42:41] Die hebben toen een visie neergelegd dat grondgebonden melkveehouderij, dat wil niet zeggen een GVE-norm

[0:42:48] per hectare, maar dat dat wel een toekomst is voor Nederland.

[0:42:52] Zo zie ik de sector op dit moment ook, zeker de melkveehouderij is een grondgebonden sector.

[0:42:59] voor het overgrote deel is grondgebonden.

[0:43:03] Ik heb mij toen in de fosfaatrechten discussie, want je had in de aanloop naar de afschaffing

[0:43:08] van het melkquotum, had je denk ik twee type melkveehouderijbedrijven en de ene die had

[0:43:13] er op ingezet om gronden aan te kopen om hun license to produce zeker te stellen voor

[0:43:19] na de afschaffing van het melkquotum, dat was ook gebaseerd op de visie die er in 2013 was

[0:43:25] neergelegd.

[0:43:26] Maar de andere helft van de melkvouderij is niet per se 50-50, omdat er ook een deel is

[0:43:32] die gewoon niet gegroeid is, die zijn ook heel hard geraakt door de stelsel van fosfaatrechten.

[0:43:37] Maar er was ook een deel in de sector die de afschaffing van melkquotum op anticipeerde

[0:43:42] door vooral te groeien op de voorkant in dieraantallen.

[0:43:46] Mijn inzet via Netwerk Grondig is geweest om te waarborgen dat beide sectoren, dus niet

[0:43:52] alleen de bedrijven die in dierenantallen gegroeid waren, maar ook de grondgebonden bedrijven die

[0:43:58] op basis van die visie geanticipeerd hadden dat die beide recht gedaan zouden worden in

[0:44:03] dat wetgevingsproces. En daar heb ik mij voor ingezet. Maar dat is iets anders als een GVE-norm

[0:44:09] per hectare. Ik ben daar persoonlijk niet direct een voorstander van. Voor wat betreft grondgebondenheid

[0:44:17] en de link van de melkveehouderij aan grondgebondenheid,

[0:44:20] die vind ik wel heel erg belangrijk.

[0:44:23] Maar ik ken ook veel akkerbouwers.

[0:44:25] Ik zou dat niet in de weg willen staan.

[0:44:28] Er zijn veel akkerbouwers die ook graag samenwerken met melkveebedrijven,

[0:44:32] met voermestcontracten en dergelijke.

[0:44:36] En overigens, ook de biologische melkveehouderij

[0:44:38] is in veel gevallen niet per se grondgebonden,

[0:44:43] maar heeft ook samenwerkingsverbanden met biologische akkerbouwers.

[0:44:48] Dus het gaat er een beetje om. Hoe definieer je dan grondgebondenheid?

[0:44:52] Ja, ik ben een voorstander van de sterke link van grondgebondenheid en melkveehouderij,

[0:44:57] maar ik ben geen voorstander van een GVE-norm per hectare.

[0:45:01] Dank u, voorzitter.

[0:45:04] Meneer Van Kampen, VVD.

[0:45:06] Ja, dank u, voorzitter. Ik zou een vraag willen stellen aan de aanstaand staatssecretaris,

[0:45:10] de heer Rummeni, aangezien hij verantwoordelijk is of wordt voor het natuurbeleid.

[0:45:16] Ik denk dat hij terecht aangaf dat de staat van instandhouding, en met zijn internationale ervaring zal hij weten

[0:45:21] dat je richtlijnen en verordeningen op het Europese niveau niet zomaar terzijde schuift.

[0:45:28] En ik zou hem willen vragen, aangezien in het hoofdlijnenakkoord nadrukkelijk staat, ook opgenomen,

[0:45:33] dat we ons aan wettelijke doelen houden, dus dat geldt ook voor de wet stikstofreductie en natuurverbetering.

[0:45:39] hoe hij aankijkt tegen de in de wet staande momenten waarop we met

[0:45:46] tussendoelen gaan kijken of we daadwerkelijk de vermindering van

[0:45:50] die stikstofneerslag gaan behalen in 2025, 2030 en 2035, respectievelijk met

[0:45:55] 40 procent, 50 procent en uiteindelijk 74 procent.

[0:46:00] Ik zou willen kijken hoe hij aankijkt tegen die wettelijke doelen die we met

[0:46:04] elkaar hebben afgesproken, die ook in het hoofdlijnakkoord overeind staan om

[0:46:08] stikstofdepositie met elkaar te gaan verminderen.

[0:46:11] Meneer en meneer.

[0:46:13] Dank u wel voor de vraag, meneer Van Kampen.

[0:46:15] Wij zijn uiteraard een wettige bond en

[0:46:18] dat hoeft verder geen discussie, maar je hebt ook al gehoord in mijn eerdere antwoord

[0:46:24] dat het roer wel omgaat en wij verlaten de eendimensionale werkelijkheid van stikstof

[0:46:30] en zullen ook naar andere waarden gaan kijken bij de gebiedsgerichte aanpak.

[0:46:35] Maar ik ben voorzichtig om op dit moment daar verdere informatie over te geven, want ik heb

[0:46:42] nog met niemand op het departement kunnen praten.

[0:46:44] Maar we zijn uiteraard gebonden aan afspraken die gemaakt zijn, laat ik daar duidelijk over zijn.

[0:46:50] Mevrouw Ouwet, GroenLinks, PvdA.

[0:46:54] Het hele akkoord dat deze partijen gesloten hebben, valt of staat eigenlijk met toestemming

[0:47:00] die gegeven gaat worden door Brussel om regelgeving te versoepelen.

[0:47:05] Mijn vraag aan mevrouw Wiersma is wat zij gaat doen als het niet lukt om de derogatie terug te krijgen in Nederland

[0:47:14] en het mestprobleem alsmaar prangender wordt.

[0:47:19] Mevrouw Wiersma.

[0:47:23] Dank voorzitter. Om op de vraag van mevrouw Bromet te antwoorden.

[0:47:27] Ja, what if, what if, daar hebben we niets veel aan.

[0:47:30] Want onze inzet zal in eerste instantie conform het hoofdlijnenakkoord zijn.

[0:47:35] Dat betekent dat wij heel veel gaan investeren in de relaties in Brussel.

[0:47:41] En dat wij hopen...

[0:47:43] Want als we kijken, zeker als het gaat bijvoorbeeld om grasland...

[0:47:47] dan weten we dat derogatie en een hogere bemestingsnorm met organische mest...

[0:47:54] dat dat eigenlijk op alle doelen positief bijdraagt.

[0:47:58] En wij hopen wel met alle feiten op zak en wetenschappelijke inzichten...

[0:48:03] maar eerst de banden daar goed aan te halen, daarop in te investeren.

[0:48:09] Dus what if dat niet gebeurt, daar wil ik nog niet op vooruitlopen,

[0:48:12] want dit is de opdracht die wij meekrijgen van de Kamer en van de coalitiepartijen.

[0:48:19] En ik ga er vooralsnog eerst vanuit dat we die opdracht, dat we daaraan gaan werken.

[0:48:24] En dank.

[0:48:28] Dan gaan we naar lid Kostic, Partij voor de Dieren.

[0:48:30] Ja, voorzitter, we horen heel goed dat mevrouw Weersma

[0:48:33] in ieder geval bij het promotiebureau van de agro-industrie heeft gewerkt.

[0:48:36] Want alle problemen worden gewoon keihard ontkend.

[0:48:40] We weten dat het geslecht gaat met natuur.

[0:48:42] We zijn het slechtste jongetje van Europa als het gaat om natuur- en waterkwaliteit.

[0:48:46] We zijn het meest veedichte land ter wereld.

[0:48:48] En dat wordt hier gewoon ontkend.

[0:48:50] Maar goed, oplossingen heb ik nog niet gehoord.

[0:48:53] Die zitten meer in de lijn van wetenschap ontkennen en definities betwijfelen.

[0:48:57] Waar ik wel benieuwd naar ben, is naar de boeren die de goede kant op gaan en die het al goed doen.

[0:49:02] Bijvoorbeeld de Caring Farmers.

[0:49:06] De beoogde landbouwministers geven op 1 juli 2022 dat deze boeren nepperts zijn, die over

[0:49:13] de rug van echte collega's doen alsof ze het beter kunnen.

[0:49:17] Mijn vraag aan mevrouw Weersma is, wat vindt u inmiddels van de biologische boer en de Caring

[0:49:22] Farmers?

[0:49:23] Neemt u uw uitspraken over deze prachtige boeren nu gewoon terug?

[0:49:33] Wat ik van biologische boeren vind, dat is positief.

[0:49:36] Ik heb daar een zeer positieve grondhouding over.

[0:49:40] Waar ik mijn betogen mee begon, dat is dat er heel veel sprake is van polarisatie.

[0:49:45] En ook zeker richting de gangbare landbouw.

[0:49:49] Die aan de hoogste duurzaamheidseisen, zoals mijn collega ze juist ook goed verwoordde.

[0:49:55] Wat hij over de hele wereld gezien heeft.

[0:49:57] die aan de hoogste kwaliteit van voedselproductie van eigenlijk in de hele wereld is Nederland

[0:50:03] een gidsland.

[0:50:04] Ook de VAU heeft daar recent nog een uiting over gedaan dat je eigenlijk Nederland en

[0:50:09] Nieuw-Zeeland als gidsland zou moeten nemen waar het gaat om voedselproductie.

[0:50:15] Ik heb die uitspraak gedaan omdat ik vind dat de traditionele landbouw op zo'n manier

[0:50:23] werd weggezet, terwijl zij met een heel ander verdienmodel en bedrijfssysteem geconfronteerd

[0:50:30] worden.

[0:50:31] Ik heb me daar tegen uitgesproken.

[0:50:35] Ik vind dat als je niet onder dezelfde omstandigheden produceert, je je niet af moet zetten tegen

[0:50:42] een heel andere realiteit.

[0:50:46] Daar sta ik nog steeds wel achter.

[0:50:48] Neemt u geen afstand van de uitspraak?

[0:50:51] Nee, maar u pakt gewoon het woord.

[0:50:53] We zitten hier niet op een tupperware-avond.

[0:50:54] We zijn hier bij een hoorzitting van twee nieuwe bewindspersonen.

[0:50:57] En we laten u...

[0:50:58] We gaan dadelijk nog een ronde doen, dan kunt u uw zin afmaken.

[0:51:03] Nee, maar...

[0:51:03] U gaat over de vragen.

[0:51:05] En mevrouw Wiersma gaat over de antwoorden.

[0:51:07] En ik vond het jammer. Ik wilde net de commissie een compliment maken.

[0:51:09] Maar ik heb ook enkele andere hoorzittingen gevolgd.

[0:51:11] En ik vond de sfeer buitengewoon onprettig.

[0:51:14] En ik wilde net een compliment maken

[0:51:15] dat het hier zo netjes en fijn ging

[0:51:17] in mijn eigen commissie.

[0:51:18] Het slaat de sfeer wel meteen om, dus ik ben blij dat ik het niet gezegd heb.

[0:51:23] Dan ga ik wel eventjes door.

[0:51:28] Want mevrouw Wiersma maakt hier een heel grote speel op polarisatie.

[0:51:33] En daar kan ik op zich een heel eind met haar meegaan.

[0:51:35] Het is belangrijk dat we proberen om in dit huis...

[0:51:37] of we nou kamerleden zijn of bewindspersonen...

[0:51:40] dat we dat natuurlijk zoveel mogelijk voorkomen.

[0:51:43] Het lastige is natuurlijk wel...

[0:51:45] Als u zegt ik probeer polarisatie te voorkomen door een bepaalde groep boeren weg te zetten

[0:51:50] als neppers, dan weet ik niet of dat u bijdraagt aan het verminderen van de ophef.

[0:51:57] Dus ik vraag me dan toch af of ze niet in een tweede kans dan nog even daarop wil reflecteren

[0:52:02] en wil kijken of ze dat kan terugnemen, ook om te zorgen dat ze haar werk straks als bewindspersoon

[0:52:09] op een goede manier kan uitvoeren.

[0:52:16] Ik ben me heel erg bewust van de rol die ik op dit moment heb.

[0:52:21] In die periode had ik een heel andere rol en positie.

[0:52:24] Ik zie dat ook in de Kamer.

[0:52:27] Ik zie dat als je dan het kabinet ingaat, maar ook in mijn jaar als provinciebestuurder.

[0:52:34] Ik vind dat wij vanaf deze rol beoordeeld kunnen worden op wat wij nu doen.

[0:52:39] Ik vind ook niet dat deze uitspraak zo ver gaat.

[0:52:44] Ik heb dat gedaan in een bepaald context en ik vind het niet zo'n duidelijke uitspraak

[0:52:51] dat het noodzakelijk is om die terug te nemen of dat dit ambt in de weg staat.

[0:52:55] Dank, voorzitter.

[0:53:00] Ik heb nu een beaard van deze voorzittingen gedaan.

[0:53:03] Het argument dat ik nu in deze rol ben, is een favoriet, begin ik te merken.

[0:53:10] Het lijkt mij best wel relevant, als minister die met landbouw te maken krijgt, dat je alle boeren...

[0:53:16] Want mevrouw Wiersma begon eigenlijk mooi, vond ik, waardering uit te spreken voor boeren.

[0:53:21] Maar dan ook wel echt alle boeren.

[0:53:23] En ik verwonder me er wel over dat mevrouw Wiersma zo vasthoudt aan dit statement.

[0:53:29] Want ja, als ik een wereldboer zou zijn, zou ik ook denken, ja, ik ga niet naar deze minister stappen.

[0:53:33] Want die denkt op deze manier over mijn bedrijfsvoering.

[0:53:36] Dus ik zou wel de oproep willen doen, pak de kans.

[0:53:40] Want ook biologische boeren kijken mee.

[0:53:44] Mevrouw Weersman.

[0:53:46] Ja, de tweet ging destijds niet over biologische boeren.

[0:53:49] Ik sta in heel goed contact met de biologische sector, ook in Friesland.

[0:53:53] In mijn werk als provinciebestuurder daar heb ik goed contact gehad.

[0:53:57] Daar met de biologische boeren, de FBBF.

[0:54:02] Geen enkel probleem.

[0:54:03] Ik vind biologisch boeren, dat is een prachtig concept.

[0:54:06] Het is een niche-markt, echter.

[0:54:09] En waar ik mij in Friesland wel voor uitgesproken heb, is dat wij geen normen voor bioboeren in moeten stellen.

[0:54:16] Omdat je daarmee het verdienvermogen en verdiencapaciteit van de bioboeren ondergraaft.

[0:54:21] Dat is het enige wat mijn standpunt is richting biologische boeren.

[0:54:25] Maar dat je daar aan de vraagkant zou moeten stimuleren.

[0:54:28] En dat als wij willen dat er meer biologische landbouw in Nederland is,

[0:54:31] dat we dan moeten zorgen dat consumenten ook vooral die producten gaan kopen.

[0:54:35] En dat het daar moet beginnen.

[0:54:37] En dat is mijn standpunt ten aanzien van biologisch boeren.

[0:54:40] Dus die hoeven zich niet aangesproken te voelen.

[0:54:42] En ik heb echt prima contact met bioboeren.

[0:54:46] Kijk eens aan.

[0:54:47] We kunnen nog een derde ronde doen ook nog.

[0:54:49] Als de leden daar behoefte aan hebben.

[0:54:51] Zeker?

[0:54:53] Ja.

[0:54:54] Kijk eens aan.

[0:54:55] Meneer Pierik, we beginnen weer met u.

[0:54:57] Ja, dank voorzitter.

[0:54:59] Dan heb ik toch nog een vraag aan de heer Rummenie.

[0:55:02] want hij heeft natuurlijk jarenlang in het buitenland gewerkt als landbouw-attaché

[0:55:06] in verschillende rollen. Straks in de rol als staatssecretaris.

[0:55:11] Dat is een totale andere rol.

[0:55:14] Mijn vraag is eigenlijk van welke ervaring die u in het verleden hebt meegekregen, mee opgedaan,

[0:55:21] denkt u dat cruciaal is in uw rol als staatssecretaris straks?

[0:55:25] Meneer Ramonet.

[0:55:26] Dank u wel, meneer Peerik.

[0:55:30] Dat loopt eigenlijk als een rode draad te al mijn interventies.

[0:55:35] En dat heet het internationale perspectief.

[0:55:40] Het is soms, klinkt misschien raar, maar beter en helderder...

[0:55:46] om te zien waar je eigen land staat als je er zelf niet in woont.

[0:55:50] Als je er afstand toe hebt.

[0:55:53] En als je van afstand kunt zien wat er in je eigen land zich afspeelt.

[0:55:59] Dus ik ben heel erg blij dat ik door mijn buitenlandse ervaring in al die landen waar ik gezeten heb,

[0:56:07] toch een hele ruime blik heb en het geheel hier in een internationaal perspectief kan zien.

[0:56:16] Want dan waak je voor een tunnelsvisie.

[0:56:20] Tegelijkertijd was er een ouwe goede gewoonte bij ons, dat je voordat je naar het buitenland ging,

[0:56:27] eerst een paar jaar, wat ik ook gedaan heb, op het ministerie moest werken.

[0:56:31] Omdat je dan door had wie waar zat en hoe de organisatie werkte.

[0:56:38] En ik denk ook dat dat in mijn voordeel is.

[0:56:41] Ik zie heel veel reacties van oud-collega's die toch wel blij zijn...

[0:56:47] dat iemand die zijn hele leven met dezelfde materiaal bezig is geweest...

[0:56:51] nu plaatsneemt op het departement.

[0:56:54] Geen reden tot arrogantie of niks, absoluut niet. Zo zit ik niet in elkaar.

[0:56:59] En ik herhaal nog een keer, we staan voor een hele moeilijke opdracht, ook in Brussel.

[0:57:07] Daar wil ik echt heel duidelijk over zijn.

[0:57:10] Ik begreep helemaal dat mijn minister net zei, ik beantwoord geen IF-vragen.

[0:57:17] Maar ik zie wel degelijk mogelijkheden met mijn internationale ervaring

[0:57:20] om in Brussel in goed contact met de nieuwe commissie,

[0:57:26] en in mijn geval mag ik me gelukkig prijzen dat er ook een Eurocommissaris voor Visserij komt,

[0:57:33] want laten we het wel zijn, bestaanszekerheid is ook een van de kernwaarden van onze nieuwe regering.

[0:57:42] En die mag ook wel eens gaan gelden voor onze vissers, want die zijn er wel erg bekaaid afgekomen.

[0:57:49] Dus ik denk gewoon dat het nooit kwaad kan om afstand te nemen tot je dossier en het overzicht te bewaren.

[0:58:00] Ik weet nog wel, toen ik jong was en we naar een museum gingen, dat je als kind vaak naar schilderijen liep en dat je onderwijzen zeiden

[0:58:09] nee, niet met je neus op het schilderij hangen, dan zie je het niet.

[0:58:13] Even naar achteren lopen en er dan naar kijken en dan zie je het geheel beter.

[0:58:18] En laat het dan maar eens op je inwerken.

[0:58:20] Het is misschien een wat filosofische interventie geworden.

[0:58:23] Maar ik denk dat u wel begrijpt wat ik bedoel.

[0:58:27] En ik denk ook dat Nederland in zeker opzicht...

[0:58:30] behoefte heeft aan een meer gewogen en rustige benadering...

[0:58:34] in alle moeilijke dossiers waar dit land zich op dit moment voor gesteld staat.

[0:58:39] Haastige spoed is zelden goed.

[0:58:42] Ik zal het hierbij laten, maar ik heb de afgelopen jaren dingen gezien gebeuren waarvan ik denk

[0:58:47] dat we beter nog even wat langer over na kunnen denken.

[0:58:50] Dank u wel.

[0:58:51] Dank u wel, mevrouw Nijhoff-Leeuw.

[0:58:55] Dank u, voorzitter.

[0:58:56] Voorzitter, we hebben verder geen vraag meer.

[0:58:58] We kijken uit naar de uitwerking van het hoofdlijnakkoord straks.

[0:59:02] Dank u wel.

[0:59:03] Meneer Holman.

[0:59:05] Ja, voorzitter.

[0:59:05] Toch nog even over de visserij.

[0:59:07] Gisteren sprak ik iemand die uit Urk komt, daar komt mijn schoonfamilie ook vandaan, over

[0:59:11] over de visserij.

[0:59:14] En de sfeer, als je het over polarisatie, boosheid, die zijn zo boos.

[0:59:19] En die zijn zo teleurgesteld.

[0:59:21] En de vloot is bijna helemaal gesloopt.

[0:59:24] Ja, u spreekt mooie woorden over, u gaat de puls van visserij weer terugbrengen.

[0:59:29] Maar de verhoudingen in Europa, zeker met andere visserijlanden, zeker met de Fransen, zijn erg slecht.

[0:59:35] Mede door eigen gedrag, denk ik ook.

[0:59:37] Hoe gaat u in vredesnaam dat vertrouwen herstellen?

[0:59:40] en de vissers weer perspectief bieden.

[0:59:43] Meneer Geurmeni.

[0:59:46] Ik heb, ook al ben ik nog niet in functie,

[0:59:50] in deze korte periode ook al, meneer Holman,

[0:59:53] contact gehad met de vissers.

[0:59:56] Ik deel uw mening hoe dramatisch de situatie is

[1:00:01] en dat er ook verschillende bilaterale problemen zijn

[1:00:05] met sommige lidstaten.

[1:00:08] Het is natuurlijk een schande

[1:00:09] En ik reken daar eigenlijk wel op een kamerbrede steun dat de poelsvisserij onmogelijk is gemaakt,

[1:00:16] omdat het de meest duurzame manier van vissen is.

[1:00:19] En ik begrijp toch dat de Fransen, nu dit nieuwe rapport op tafel ligt, hun verzet zullen opgeven.

[1:00:26] Dus laten we hopen dat we daar in ieder geval uitkomen.

[1:00:30] Maar ik heb mijn oren ook te luisteren gelegd bij de vissers van wat er in omringende landen wel gebeurt voor de visserij.

[1:00:38] En daar zie ik wel degelijk een taak van mij, namelijk om de vloot toekomstbestendig te maken.

[1:00:44] En een van mijn eerste activiteiten zal zijn om bij mijn Belgische collega bijvoorbeeld langs te gaan,

[1:00:50] want ik begrijp dat België wat dat betreft een veel constructiever beleid voert dan wij hier hebben uitgevoerd.

[1:00:58] En om u nog een ander voorbeeld te geven van, we praten altijd over gelijk speelveld.

[1:01:05] U weet misschien ook wel dat kotters in dit land verplicht zijn om een stikstofcatalysator

[1:01:10] op een boot te installeren wat 100.000 euro per installatie kost en bij de Duitsers hoeft

[1:01:17] dat weer niet en we praten over dezelfde Europese wetgeving.

[1:01:22] Tegelijkertijd stromen de containerboten voorbij in hetzelfde gebied en stoten iets meer stikstof

[1:01:27] uit en die hoeven er niks voor te doen.

[1:01:31] Ik denk dat er veel werk aan de winkel is en ik zal mij daar met hart en ziel voor inzetten

[1:01:39] Ik denk dat er een hele grote meerderheid in het parlement is te vinden

[1:01:46] voor de positieve kant van de Pulse visserij.

[1:01:50] Daar geen twijfel over mogelijk.

[1:01:51] Maar ik zou de heer Rummenie dan toch ook in alle bescheidenheid op willen wijzen

[1:01:56] dat het Nederland zelf als een AMS4-voorganger die de regels gewoon schont

[1:02:04] en de afspraken schont die met Brussel waren gemaakt.

[1:02:06] Dus mijn vraag zou zijn, herkent u dat?

[1:02:11] En hoe gaat u zich op dat gebied verhouden tot de nieuwe Europese Commissie

[1:02:16] als er afspraken gemaakt worden?

[1:02:20] En gaat u daar dan ook het hele verhaal bij vertellen?

[1:02:23] Meneer Armin.

[1:02:28] Meneer Van Kampen, ik vind het niet chique om commentaar te leveren op mijn voorgangers.

[1:02:33] En dat ga ik ook niet doen.

[1:02:35] Ik begrijp waar u over spreekt.

[1:02:37] Ik ben een man van mijn woord.

[1:02:40] Er zal uitgebreid met de commissie over bepaalde dingen gesproken moeten worden.

[1:02:46] En het enige wat je daarbij kunt doen, is jezelf te laten zien als een integere persoon.

[1:02:51] En dat zal ik zeker doen.

[1:02:52] Ik heb verschillende dingen gehoord over de afgelopen jaren al.

[1:02:57] Vanuit de visserswereld, waar ik niet erg vrolijk van werd.

[1:03:01] En die hadden ook te maken met het onderhandelingsproces in Brussel.

[1:03:06] Gedane zaken nemen geen keer.

[1:03:09] Ik wil dat graag anders doen.

[1:03:17] De heer Rummeni geeft aan dat Nederland op landbouwgebied toonaangevend is in de wereld.

[1:03:24] Niemand anders is dat.

[1:03:25] Hij zegt dat we al tien jaar wereldkampioen zijn in voedselproductie.

[1:03:29] Je moet het als planeet bekijken.

[1:03:34] Mensen die op een afstand staan, belanden niet in tunnelvisie.

[1:03:39] Ik denk dat hij zichzelf daarmee bedoelt.

[1:03:41] Hij zegt dat je het van een afstand moet bekijken.

[1:03:45] Voorzitter. Als je kijkt naar het zogenaamde toonaangevende land dat Nederland zou zijn, dan

[1:03:52] hebben wij, als het gaat om biologische voedselproductie, 4%, terwijl we daar echt hekken

[1:03:58] sluiter zijn in Europa.

[1:04:00] Het doel van de Europese Unie is om naar 30% te gaan.

[1:04:04] Dat wordt echt een hele grote opgave voor Nederland.

[1:04:08] Als je kijkt naar wat wij onze dieren hier te eten geven en hoeveel soja er hier geïmporteerd wordt,

[1:04:15] waar aan de andere kant van de wereld regenwoud voor gekapt wordt,

[1:04:18] is dat dan niet iets waar je ook naar moet kijken als je het hebt over dat zogenaamde voorbeeld voor de wereld?

[1:04:24] En uw vraag is?

[1:04:25] En mijn vraag is, voorzitter, is het beeld dat de heer Rummeni heeft van de Nederlandse landbouw

[1:04:30] niet een beeld wat nog stamt uit de tijd van voor de stikstofcrisis?

[1:04:34] Dus is dat niet gewoon een verouderde visie op de Nederlandse landbouw?

[1:04:39] Meneer Armani.

[1:04:48] Mevrouw Bromet, het lijkt nu een meningsspel te worden, maar dat is het echt niet.

[1:04:59] U gaat mij vertellen dat al die landen waar ik gezeten heb, dat die dom waren om zich

[1:05:05] te richten op Nederland, om daar kennis en technologie vandaan te halen.

[1:05:09] Voorzitter, ik wil niet dat mijn woorden in de mond gelegd worden.

[1:05:12] Ik wil daar iets van zeggen, dat heeft mevrouw Bomet niet gezegd dat die landen dom zou zijn.

[1:05:17] Dat is niet aan haar mond voorgekomen.

[1:05:19] Dus daar moet ik haar gelijk in geven.

[1:05:20] Ga er rustig verder, meneer Armelie.

[1:05:22] Ja, en zij noemde ook even soja.

[1:05:25] Ik heb hier een fexiet soja voor haar.

[1:05:28] Nederland importeert in totaal 0,5% van de wereldproductie van soja.

[1:05:36] Een miniem gedeelte in het krachtvoer van een koe.

[1:05:39] 60% gaat naar China, mevrouw Bomet.

[1:05:42] Dus u moet hier de zaken niet verkeerd gaan voorstellen.

[1:05:48] En ik heb het hier helemaal voor u uitgeschreven, dan kunt u het zelf ook nog een keertje bestuderen.

[1:05:53] De Nederlandse melkverhouderij importeert sinds 2015 soja, gecertificeerd door de Roundtable

[1:06:01] for Soya.

[1:06:08] En daar laat ik het bij.

[1:06:11] Het gaat nog gezellig worden de komende jaren.

[1:06:14] Let kost iets.

[1:06:18] Voorzitter, ik moet ook een beetje lachen om niet te huilen, want mevrouw Weersma begon

[1:06:21] net haar opening met dat ze van de inhoud en daadkracht is, maar ik zie nog geen inhoud

[1:06:27] en nog geen daadkracht.

[1:06:28] Maar ik wil het heel even hebben over waar ons voedsel vandaan komt en eigenlijk de aller

[1:06:33] grootste slachtoffers daarvan, die bijna nooit worden gezien, en dat zijn de dieren.

[1:06:39] In Nederland worden meer dan 500 miljoen dieren per jaar gevokt, gebruikt en na een kort en

[1:06:46] ellendig leven gedood.

[1:06:48] Dertig miljoen dieren per jaar komen niet eens levend uit de stal, maar sterven onder

[1:06:53] urbane constanting.

[1:06:54] Maar wat is de vraag?

[1:06:54] Want dit is een hoorzetting met vragen.

[1:06:56] Het is een korte inleiding.

[1:06:57] Ja, voorzitter.

[1:06:57] Volgens mij heeft iedereen een inleiding gehad.

[1:06:59] Ja, maar die van u zijn wel heel lang.

[1:07:01] Dat zijn bijna colleges.

[1:07:02] Volgens mij?

[1:07:02] Nee, maar stel uw vraag gerust.

[1:07:05] Stel uw vraag gerust.

[1:07:06] Voorzitter, niemand gaat het hier hebben over de dieren.

[1:07:09] Dat weten jullie net zo goed als ik.

[1:07:10] Dus u wil dat er nog heel even benadrukken.

[1:07:12] Want dat gaat over honderden miljoenen dieren.

[1:07:14] Dat wilde ik even benadrukken.

[1:07:16] Tachtigduizend dieren per dag.

[1:07:18] Staartjes van varkens die worden afgeknipt zonder verdoving.

[1:07:21] Vleeskuikens die worden opgebrokt tot wel twintig kippen per meter.

[1:07:25] Maar wat is uw vraag?

[1:07:26] Want het gaat nu om vragen even over en weer.

[1:07:28] Ik ga komen tot uw vraag.

[1:07:30] Want het belangrijke is dat deze bewindspersonen,

[1:07:33] die blijkbaar geen enkel woord voor deze ellende voor de dieren over hebben.

[1:07:39] Wat me niet geruststelt.

[1:07:40] Mijn vraag is, wat gaan deze bewindspersonen, met name mevrouw Weersma,

[1:07:45] voor al deze miljoenen dieren, die telkens weer in de steek zijn gelaten,

[1:07:49] wat gaat zij de komende dagen voor hen doen?

[1:07:52] Erkent zij dat er enorm dierenleed is en dat we van dit systeem,

[1:07:57] van al die dieren, opgeprompt in een ellendige veenindustrie af moeten?

[1:08:09] Dit is ook een verschil van perceptie, denk ik, want als we zien dat er wereldwijd nog

[1:08:16] steeds een toename is aan de behoefte aan dierlijke eiwitten, we hebben dit ook gezien

[1:08:21] bij de legbatterijen, die in Nederland weliswaar verboden zijn vanuit dierenwelzijnsperspectief,

[1:08:29] Maar diezelfde eieren worden nu hier niet meer geproduceerd, maar die importeren wij nu vanuit

[1:08:33] Oekraïne en die worden massaal in mayonaise en koekjes en in producten die wij hier wel

[1:08:39] gebruiken verwerkt.

[1:08:42] Waar het gaat om dierenwelzijn, dan ben ik absoluut van mening dat is een thema.

[1:08:47] De wet dieren is zojuist ook door de Kamer aangenomen, dus daar gaan we handen en voeten

[1:08:53] aan geven.

[1:08:53] Daar komen we weer mee terug.

[1:08:56] En uiteindelijk is mijn visie daarop, en ik heb zelf ook op een boerderij gewoond,

[1:09:02] dat dierenleed soms wel ernstiger wordt voorgesteld dan het in mijn optiek is.

[1:09:10] Maar goed, daarover kun je van mening verschillen.

[1:09:14] Maar de boeren die ik ken, die dragen zeven dagen per week 24 uur per dag zorg voor hun vee.

[1:09:21] En dat is een hele grote opgave en taak.

[1:09:23] Dat heb ik met eigen ogen mogen zien.

[1:09:26] Het is misschien goed voor het lid, Kostis, om te vertellen...

[1:09:30] dat ik, voordat ik op een boerderij woonde...

[1:09:33] zelf ook wel organisaties gedoneerd en gesteund heb...

[1:09:38] die opkomen voor dierenwelzijn.

[1:09:40] Omdat het een thema is dat ik wel echt belangrijk vind.

[1:09:43] Maar ik ben er zelf als wonende op een boerderij wel achtergekomen...

[1:09:49] dat de realiteit, zoals die in Nederland is...

[1:09:51] ons door bepaalde organisaties soms wel anders wordt voorgespiegeld.

[1:09:56] En ja, mijn donaties aan die partij die is daarmee ook beëindigd.

[1:10:02] Dierenwelzijn, absoluut.

[1:10:03] Middels de wet dieren zullen we daar ook handen en voeten aan geven.

[1:10:06] Dank. Mevrouw Potten.

[1:10:08] Ja, voorzitter, dan toch maar even hierop,

[1:10:10] want ik schrok hier wel een beetje van, eerlijk gezegd.

[1:10:13] Kijk, er is natuurlijk helemaal niemand in deze Kamer die wil

[1:10:16] suggereren dat alle boeren het verkeer doen.

[1:10:18] Dat is ook gewoon niet zo.

[1:10:19] Er zijn vast hartstikke veel boeren die het hartstikke goed doen.

[1:10:22] Ik ben zelf ook geregeld bij boeren geweest...

[1:10:24] die fantastisch met hun dieren omgaan.

[1:10:26] Daar gaat het ook helemaal niet om.

[1:10:27] Maar het punt is wel dat er ook boeren zijn in Nederland...

[1:10:30] die die boeren, de hele boerensector, een hele slechte naam geven.

[1:10:34] En dan was er vanmorgen bij RTL weer een filmpje te zien...

[1:10:38] van allemaal boeren en vervoerders...

[1:10:42] die bij het inladen varkens op alle mogelijke manieren...

[1:10:45] echt mishandelen met een stroomstootwapen.

[1:10:48] En nou hoop ik toch dat deze aankomend bewindspersoon zich hier heel duidelijk wil uitspreken dat

[1:10:56] dat soort dingen niet kunnen en dat we dat niet gaan lopen vergroeilijken met over het

[1:11:01] algemeen gaat het best goed, want dat doet er niet toe.

[1:11:04] Het gaat erom dat we ons duidelijk uitspreken over die momenten wanneer het echt gewoon

[1:11:09] ook helemaal verkeerd gaat en we moeten erop kunnen vertrouwen dat onze bewindspersoon

[1:11:13] dat ook gaat doen.

[1:11:14] Mevrouw Pot, het verbod komt er trouwens al aan door de Kamer.

[1:11:18] Nee, precies. Nee, maar ik zeg het alleen dat het verbod eraan gaat komen.

[1:11:22] Mevrouw Wiersma.

[1:11:23] Ja, nee, zeker, maar dat u weet dat het al door de Kamer is afgetikt.

[1:11:28] Mevrouw Wiersma.

[1:11:29] Ja, voorzitter, dank.

[1:11:31] Nou, mevrouw Pot, laat ik er onmiskenbaar duidelijk over zijn.

[1:11:37] Dierenmishandeling is onaanvaardbaar.

[1:11:39] En daar hebben wij ook handhaving voor in dit land.

[1:11:41] En daar sta ik achter. En dat zal ik blijven doen.

[1:11:45] Dat is ontoelaatbaar.

[1:11:46] Maar om te zeggen dat de hele veehouderij...

[1:11:49] dat daar sprake is van dierenmishandeling...

[1:11:51] Nee, maar mijn antwoord was natuurlijk gebaseerd op de vraag...

[1:11:55] die het lid Kostis aan mij stelde.

[1:11:58] Nee, nee, nee.

[1:12:00] Nogmaals, we gaan niet om elkaar heen praten.

[1:12:02] Dat moeten we echt niet doen.

[1:12:03] Laten we het echt waardig houden.

[1:12:05] Tot we klaar zijn.

[1:12:06] Ja, nou ja, zoals ik zei.

[1:12:07] Ik zeg mevrouw Pot bij deze toe.

[1:12:10] Dierenmishandeling is onaanvaardbaar en daar staan we achter.

[1:12:14] En daar hebben we handhaving voor in dit land.

[1:12:16] Dank.

[1:12:17] Mevrouw Koekkoek.

[1:12:20] Dank, voorzitter.

[1:12:21] Ik wou ook een vraag stellen aan de heer Rummini.

[1:12:23] Want dat geeft terecht aan, denk ik, dat Nederland goed is in voedseltechniek.

[1:12:30] En daarin ook een belangrijk aandeel levert in de voedselzekerheid van de wereld.

[1:12:34] De vraag die ik dan wil stellen is...

[1:12:36] De heer Romigny treedt toe tot een kabinet die behoorlijk gaat bezuinigen op buitenlandse handel

[1:12:42] en ontwikkelingssamenwerking, terwijl juist in de ontwikkelingssamenwerking als Nederlands zijnde

[1:12:47] wij vaak inzetten op die bevordering van agrotechnologie en voedselzekerheid in de wereld.

[1:12:54] Dus ik ben wel benieuwd hoe hij daarnaar kijkt en naar de keuze, zeker omdat eigenlijk beide beoogd

[1:12:59] bewindspersonen die voedselzekerheid zo belangrijk vinden.

[1:13:02] Meneer Romani.

[1:13:04] Dank u voor die vraag, mevrouw Koekoek.

[1:13:09] Wij zijn natuurlijk allemaal gebonden aan het coalitieakkoord,

[1:13:12] maar ik ben erg blij om in ieder geval toch gelezen te hebben

[1:13:16] dat twee prioriteiten op het gebied van ontwikkeling en samenwerking

[1:13:20] sterk overeind zijn gebleven.

[1:13:22] De één is voedselzekerheid en de andere is watermanagement,

[1:13:26] waar wij ook heel erg goed in zijn.

[1:13:28] Dus vanuit het oogpunt wat u terecht aangeeft

[1:13:32] Dat wij een hele grote rol op dat gebied kunnen spelen, ook in derde landen, ben ik toch erg blij.

[1:13:39] En er zijn ook wat veranderingen toch naast de zware bezuinigingen opgetreden ten aanzien van het OS-budget, zoals u weet.

[1:13:48] Er is een cap gekomen op de eerstejaarsopvang van asielzoekers van 10%.

[1:13:53] Die was de komende jaren, voor de vier jaar, voor 3,5 miljard geschat.

[1:13:59] Dus een cap van 10% is niet niks.

[1:14:01] en tegelijkertijd zijn de militaire en humanitaire steun voor Oekraïne

[1:14:05] ook niet meer uit het OS-budget gefinancierd.

[1:14:11] Dat geeft gelukkig toch een zekere compensatie ten aanzien van de zware bezuiniging op OS.

[1:14:17] Dus ik heb toch nog steeds hele goede hoop dat we met onze kennis op voedselzekerheidsgebied

[1:14:24] projecten op dat gebied in het buitenland kunnen uitvoeren.

[1:14:28] Dank u wel voor de beantwoording.

[1:14:33] Ik heb nog een vraag aan mevrouw Wiersma.

[1:14:38] In het hoofdlijnakkoord wordt best veel aandacht besteed aan de landbouwparagraaf.

[1:14:44] Als u volgende week op het departement komt, welke twee dossiers worden dan met voorrang

[1:14:50] opgepakt?

[1:14:56] Dat is wel lastig kiezen, want er staan toch echt wel een aantal zaken in die volgens mij

[1:15:03] allemaal prioriteiten verdienen.

[1:15:06] Ik heb het natuurlijk zojuist ook al gehad over derogatie.

[1:15:10] Ik denk dat, gezien de situatie in Nederland nu, dat dat een van de hoogste prioriteiten

[1:15:15] moet hebben om daar weer op te investeren en die gesprekken daarover aan te gaan.

[1:15:22] Daarnaast zou ik ook willen zeggen...

[1:15:24] en dat is een beetje in samenhang met het pleidooi voor emissiebeleid...

[1:15:29] in plaats van depositiebeleid.

[1:15:32] Er staat ook iets in over een rekenkundige ondergrens.

[1:15:35] En ik denk ook waar het gaat om de pasmelders...

[1:15:38] die op dit moment nog steeds in grote onzekerheid zitten.

[1:15:42] En die onzekerheid loopt echt op dit moment hoog op.

[1:15:48] Dat met zo'n rekenkundige ondergrens...

[1:15:50] als we die op een wetenschappelijke en juridische manier kunnen implementeren,

[1:15:55] dat ook de pasmelders daarmee geholpen zouden zijn,

[1:15:59] maar ook allerlei andere activiteiten die beneden zo'n rekenkundige ondergrens vallen,

[1:16:05] daarmee weer doorgaan kunnen vinden.

[1:16:08] Dus ik denk dat dat wel de twee onderwerpen zijn.

[1:16:12] Nou ja, dan noem ik emissiebeleid en rekenkundige ondergrens even als één.

[1:16:15] En als ik er nog eentje aan toe mag voegen, want het is wel moeilijk kiezen,

[1:16:18] dan vind ik het ook heel positief, want ik ben ook wel blij

[1:16:23] omdat wij vanuit mijn rol als provinciebestuurder

[1:16:27] hebben we daar ook om gevraagd.

[1:16:29] Dus ik was heel blij om dat terug te lezen, ook in het hoofdlijnenakkoord,

[1:16:33] dat er een omslag komt naar echt doelenbeleid,

[1:16:36] dat dat nu ook echt in het hoofdlijnenakkoord staat opgenomen.

[1:16:41] En dat is ook echt absoluut iets waar ik op de kortst mogelijke termijn

[1:16:45] graag handen en voeten aan wil geven

[1:16:47] en waar ik echt deze zomer met het departement hard mee aan de slag zal gaan.

[1:16:53] Dank, voorzitter.

[1:16:54] Dat beloofd wat.

[1:16:56] Rolman.

[1:16:59] Dank u wel, voorzitter.

[1:17:01] Ik heb mevrouw Wiersma in haar inleiding haar goede eigenschappen horen opzommen,

[1:17:06] dan wel als een citaat van anderen.

[1:17:09] Maar ik wil toch wel een compliment geven,

[1:17:11] want wat u uitstraalt hier, dat klopt ongeveer wel.

[1:17:15] Zelfverzekerd, overtuigend met goede argumenten, een sterke duidelijke mening, het is netjes.

[1:17:20] Mijn vraag is, kunt u zich ook kwetsbaar opstellen?

[1:17:23] Dat wil ik doen aan de hand van een vraag.

[1:17:25] U bent nu ruim een jaar politiek bestuurder geweest als gedeputeerde.

[1:17:31] Wat zijn de lessen die u daar geleerd hebt?

[1:17:37] De les die ik daar geleerd heb, dank voor deze bijzondere vraag.

[1:17:43] Kan ik mij kwetsbaar opstellen?

[1:17:44] Dat zou ik beterom...

[1:17:46] denk ik aan iemand anders willen vragen.

[1:17:49] Ik denk het wel.

[1:17:50] De les die ik daar geleerd heb is dat je het nooit alleen kunt.

[1:17:54] Dus je hebt anderen nodig.

[1:17:56] Ik ben wel daadkrachtig.

[1:17:58] Dus ik denk in die zin...

[1:18:00] om doelen te bereiken en ook echt te kunnen gaan staan...

[1:18:05] voor zo'n hoofdlijnenakkoord en straks een regeerakkoord...

[1:18:09] is die daadkracht van groot belang.

[1:18:11] Daarmee kunnen we de opdracht die wij meekrijgen uitvoeren.

[1:18:15] Maar wij kunnen dat niet alleen.

[1:18:17] En dat is echt iets waar je op moet investeren.

[1:18:20] Dus wij kunnen dat ook als Rijk straks niet alleen.

[1:18:24] Ik kijk daarin ook echt uit naar samenwerking met mijn voormalige collega gedeputeerden...

[1:18:29] die ook heel belangrijk werk op al deze groene thema's verrichten in de provincies.

[1:18:36] Maar ik kijk ook uit naar alle sectoren en organisaties...

[1:18:40] die er in deze beleidsterreinen onder zitten.

[1:18:44] En dan gaat het zowel om de boerenorganisaties,

[1:18:46] waar ik graag echt op structurele basis mee in gesprek ga,

[1:18:50] maar ook met de groene organisaties en de TBO's.

[1:18:54] We kunnen dit nooit alleen.

[1:18:56] Het is mooi om doelen op papier te zetten,

[1:18:58] maar om echt meters te maken heb je elkaar nodig

[1:19:00] en dan moet je echt investeren in elkaar.

[1:19:04] Dank, voorzitter.

[1:19:06] Dank u wel, mevrouw Wiersma.

[1:19:07] Meneer Van Kampen.

[1:19:09] Ik denk dat mevrouw Wiesma heel terecht het derogatiedossier als een van de belangrijkste

[1:19:15] prioriteiten benoemt, want we weten allemaal dat boeren daar op dit moment gewoon nachten

[1:19:20] van wakker liggen en daarbij om actie vragen van uit Den Haag.

[1:19:25] Nu heeft de nieuwe Tweede Kamer, dus het huidige mandaat, eigenlijk een heel bredere gesteunde

[1:19:30] Kamermotie ingediend bij het vorige kabinet om een plan van aanpak op te stellen om een

[1:19:36] generieke korting te voorkomen.

[1:19:37] En we kennen natuurlijk allemaal de gang naar Brussel-ambitie.

[1:19:41] Die staat in het hoofdlijnakkoord, dat is heel goed.

[1:19:44] Maar er staat ook dat alles op alles gezet wordt om een generieke korting te voorkomen.

[1:19:51] En de huidige debissionair minister heeft daar een plan van aanpak voor geformuleerd.

[1:19:59] Waarvoor brede steun is in het parlement.

[1:20:01] En ik zou u willen vragen, hoe gaat u dat plan verder brengen om ervoor te zorgen

[1:20:07] dat er geen sprake gaat zijn van een genetieke korting in de melkveehouderij,

[1:20:12] met enorm veel effecten ook aan aangelegen diercategorieën binnen de veehouderij.

[1:20:21] Dank voor deze vraag. Het plan inhoudelijk ken ik te slecht om daar nu echt concrete

[1:20:29] uitspraken over te doen, maar ik volgende week dinsdag na beediging dan lopen wij het

[1:20:35] departement in en ik ga ervan uit dat het een van de eerste zaken is waar we ook met

[1:20:40] elkaar over in gesprek gaan.

[1:20:42] Inhoudelijk ken ik discussies rondom productieplafonds, ik heb dat ook in de wetgeving rondom fosfaatwetgeving

[1:20:48] heb ik dat goed aan de technische kant van de uitwerking van het beleid leren kennen.

[1:20:53] Dus ik ken de systematiek die daarachter zit redelijk goed.

[1:20:56] Dus ik ga mijn uiterste best ervoor doen om te voorkomen dat zo'n generieke korting noodzakelijk is.

[1:21:05] Maar we zullen daarvoor eerst wel aan de achterkant even wat cijfers op een rijtje moeten.

[1:21:10] En dan heb ik het ook over de beoogde reductie die er in de LBV, de LBV plus regeling.

[1:21:15] Die cijfers die ken ik op dit moment niet, maar die kan het departement mij wel overhandigen.

[1:21:21] Dus vanaf volgende week gaan we daar mee aan de slag.

[1:21:24] Heer Van Kampen, dank.

[1:21:28] Ik vroeg net aan mevrouw Wiersma wat ze ging doen als die vuist op tafel slaan in Brussel als dat niet helpt.

[1:21:40] Ik hoor ook dat zij doordrongen is van het feit dat er een ernstige mestcrisis is en dat er snel handelijk geboden is.

[1:21:46] Mijn vraag is, is het dan verstandig om geen plan B te hebben, wetende dat er zonder plan B dit jaar een heel aantal boeren gewoon failliet zullen gaan?

[1:22:00] dank voor deze vraag. Uiteraard is een plan B ook van groot belang en moet je nooit op

[1:22:07] één spoor wedden. Dat is zeker niet het geval. Wat we op dit moment bijvoorbeeld ook zien

[1:22:13] en dat is ook iets over die data, daar kan ik pas echt over beschikken als we straks

[1:22:17] zijn aangetreden. Als het gaat om de nutriëntenverontreinigde gebieden, dan weet ik dat er een aantal gebieden

[1:22:24] zijn die waarschijnlijk op dit moment al de normen gaan halen of in ieder geval daar minimaal

[1:22:31] tegenaan zitten.

[1:22:33] Ik hoop dan ook dat we via die weg ook voor het lopende volgend jaar in ieder geval daar

[1:22:38] weer extra ruimte kunnen vinden.

[1:22:41] Ik ben mij er te degen van bewust dat dit ook een van de grootste uitdagingen is die

[1:22:45] er op dit moment speelt.

[1:22:47] Daarom ben ik ook positief over hoe de EU op dit moment tegenover Renewal staat en vind

[1:22:53] dat we daar echt op de kortst mogelijke termijn prioriteit aan moeten geven

[1:22:58] om dat ook te implementeren in Nederland

[1:23:00] zodat we daar onze boeren in kunnen faciliteren

[1:23:03] zodat zij dat kunnen gebruiken ook om, nou ja, geen kunstmest aan te hoeven voeren

[1:23:08] maar gewoon de mest op het bedrijf te kunnen bewerken

[1:23:11] zodat ze dat in kunnen blijven zetten.

[1:23:14] Dank, voorzitter.

[1:23:15] Dank u, mevrouw Weersma.

[1:23:17] Dit kost iets. Graag uw vraag.

[1:23:19] Ja, dank u wel. Ik probeer het een beetje gezellig te houden, voorzitter, maar het is lastig.

[1:23:23] Dus tot nu toe is dat slecht gelukt?

[1:23:25] Ja, mevrouw Wiersma maakt het me niet echt makkelijk.

[1:23:28] Want ik hoor mevrouw Wiersma net zeggen dat dierenleed...

[1:23:31] ernstiger wordt voorgesteld dan het in haar optiek is.

[1:23:35] Maar het blijft voor iemand die van de inhoud is...

[1:23:38] nogal hangen op het niveau, argumentatieniveau van...

[1:23:40] nou, ik heb een beetje rondgekeken in stallen en het gaat hartstikke goed.

[1:23:44] Voorzitter, hier zijn gewoon cijfers en rapporten over.

[1:23:46] En ik noem maar één van RVO Nederland.

[1:23:48] want in 2023 zijn zo'n 3,5 miljoen biggen vroegtijdig van ellende overleden in stallen.

[1:23:56] Dan is mijn vraag aan mevrouw Femke Wiersma.

[1:23:59] Wat vindt u van deze getallen en wat gaat u eraan doen om die getallen naar nul te brengen?

[1:24:05] Dus om die 3,5 miljoen biggetjes per jaar die vroegtijdig van ellende in de stallen niet eens uitkomen...

[1:24:11] omdat ze van ellende sterven, wat gaat u eraan doen om dat cijfer naar beneden te brengen?

[1:24:18] Dit is zo'n technische vraag, concreet wat er in die sector...

[1:24:23] Er wordt ook aangewerkt om biggesterfte te voorkomen.

[1:24:26] En dat is een onderwerp dat al lang op de agenda staat waar aangewerkt wordt.

[1:24:30] Dat daar stappen gezet kunnen worden, dat staat onomstotelijk vast.

[1:24:36] En ik ga daar ook graag, ook in relatie met de wet Dieren, met de sector over in gesprek...

[1:24:42] hoe we dat in de toekomst nog verder kunnen verbeteren.

[1:24:49] Ook een vraag richting mevrouw Wiersma.

[1:24:53] De afgelopen week werd bekend dat er een hele grote wereldwijde,

[1:24:58] enorme explosieve toename is aan Parkinson.

[1:25:03] Veel wetenschappers geven aan dat het gebruik van bestrijdingsmiddelen

[1:25:06] daar een hele grote factor in is, gecombineerd met het gebruik in de landbouw.

[1:25:13] Parkinson is echt een afgrijzelijke ziekte.

[1:25:16] die veel boeren en omwonenden van landbouwgebieden treft.

[1:25:20] Het is een ziekte die de motoriek en het denken aantast.

[1:25:23] Het is echt verwoestend voor de levens van Parkinson-patiënten en van hun naasten.

[1:25:29] Ik ben benieuwd wat mevrouw Miersma zegt tegen die mensen die daardoor getroffen zijn

[1:25:37] en die heel graag willen dat er iets gebeurt aan het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw

[1:25:41] en die zich nu echt helemaal niet gehoord voelen.

[1:25:44] Dank u wel, mevrouw Heersma.

[1:25:47] Dank, voorzitter.

[1:25:50] Op deze vraag van mevrouw Pot, enerzijds gaat dit ook over wetenschap.

[1:25:56] Ik ken de neuroloog Bas Bloem, die hier zich mee bezighoudt, die ken ik ook.

[1:26:06] Hij is hier ook wel eens aan een ronde tafel in de Kamer geweest.

[1:26:10] Daar was ik ook bij betrokken nog, toen ik hier in deze Kamer werkzaam mocht zijn.

[1:26:15] Zegt zelf ook op dit moment dat het causale verband direct tussen glyfosaat en Parkinson niet is aangetoond.

[1:26:21] Als het dan gaat om wetenschap, dan hebben we de EFSA en de CTGB.

[1:26:25] Dat zijn ook wetenschappelijke instituties die alle stoffen die toegelaten worden,

[1:26:31] toetsen op dieren, mens, welzijn en milieu.

[1:26:35] Ik heb vertrouwen in die instituties dat zij dat op een correcte wijze doen.

[1:26:41] Dat is mijn antwoord hieromtrend.

[1:26:43] Dus ik volg dan ook de deskundigheid van deze toelatingsinstituties die deze stoffen daarop

[1:26:51] voor ons onderzoeken.

[1:26:52] Dank.

[1:26:54] Ja, en CTBG, voor de mensen die het niet weten, dat staat voor het College van de Toelating

[1:26:58] van Gewas, Beschermingsmiddelen en Biologie en EFSA is het Europese vehikel daarvan.

[1:27:05] Dan gaan we naar mevrouw Koekoek.

[1:27:07] Dank, voorzitter.

[1:27:10] Ik heb een vraag aan mevrouw Wiersma, maar wel over het rapport waar eigenlijk beide beoogde

[1:27:14] over gezegd hebben dat van de Food and Agriculture Organization van 2023,

[1:27:20] dus de Voedsel- en Landbeorganisatie Internationaal Instituut is dat,

[1:27:24] in het rapport werd inderdaad aangehaald Nederland produceert efficiënt.

[1:27:29] In hetzelfde rapport werd ook aangehaald de wereld als geheel,

[1:27:32] door de verstedelijking, door de toename aan bevolking in het geheel,

[1:27:37] moet anders gaan consumeren.

[1:27:39] En in dat rapport wordt ook uitgevoerd aangegeven hoe dat moet.

[1:27:42] Daar heeft de EU vervolgens stappen op gezet, met Nederland samen,

[1:27:46] om ook naar een ander voedselpatroon te gaan.

[1:27:49] En mijn vraag aan mevrouw Wiersma is hoe zij als boogminister dit op gaat pakken.

[1:27:54] Het is een rapport dat ze zelf aanhaalt, dus ik neem aan dat dat leidend gaat zijn in het bewind, in het beleid.

[1:28:01] En dan heb ik het niet alleen over de eiwittransitie, maar dat hoort uiteraard ook bij.

[1:28:04] Maar dat hoort überhaupt naar een andere manier van kijken, naar landbouw,

[1:28:08] wel voor consumeren en uberhaupt minder dierlijke producten.

[1:28:17] Deze vraag van mevrouw Koekoek is wel een interessante, want het is echt wel iets wat mij veel bezig

[1:28:23] gehouden heeft, ook de afgelopen jaren eigenlijk.

[1:28:28] Ik vind hem eigenlijk tweeledig, want aan de kant van de consumentenkant, denk ik inderdaad,

[1:28:34] Ik had de eer of het genoegen om in de provincie Friesland ook de gezondheidsportefeuille, maar

[1:28:41] ook sport, in mijn portefeuille te hebben.

[1:28:44] Dat was niet geheel toevallig.

[1:28:46] Ik heb die samen met landbouw en voedselproductie als drieeenheid gekozen omdat ik van mening

[1:28:51] ben dat wij in Nederland sowieso overconsumeren.

[1:28:56] Een land met 50 procent van de mensen boven de 18 jaar heeft obesitas.

[1:29:01] Dat staat ook in de sportnota die ik een aantal weken geleden in Friesland gepresenteerd heb.

[1:29:07] En ik vind dat ook een punt van zorg.

[1:29:08] Dus vanuit gezondheidsoogpunt is minder consumeren...

[1:29:12] absoluut iets wat aandacht zou mogen hebben en wat ik ook uit zou willen dragen.

[1:29:19] Waar het gaat om het te produceren, dan kijk ik daar wel iets anders tegen aan.

[1:29:28] Wat wij hier doen is natuurlijk ook een soort van verkapte ruilhandel.

[1:29:33] Want wij consumeren hier in Nederland heel veel producten die hier niet geproduceerd worden.

[1:29:38] Wij vinden het heel vanzelfsprekend dat wij bananen en sinaasappels, maar ook rijst...

[1:29:44] dat zijn allemaal gewassen en producten die niet in het Nederlandse klimaat groeien.

[1:29:49] Maar waar wij goed in zijn relatief, dat is veeteelt.

[1:29:52] Daar refereert het rapport ook aan, dat wij daarin efficiënt dat kunnen doen, hoogtechnologisch.

[1:30:00] Bijvoorbeeld de pootaardappelengoedteelt zijn we in het noorden ook extreem goed in en er

[1:30:05] zijn heel veel landen in de wereld die echt afhankelijk zijn van wat wij hier aan pootaardappelen

[1:30:11] leveren.

[1:30:12] Dus ik zie het zo, wij doen hier waar wij goed in zijn en dat is in sommige gevallen

[1:30:16] ook een soort van ruilhandel voor producten die we importeren en we exporteren weer andere

[1:30:22] producten.

[1:30:24] Dus op nutriëntenniveau denk ik, zou ik toch wel willen streven naar zelfvoorzienheid en

[1:30:30] daarin kun je altijd streven naar nog minder verliezen van nutriënten, dat is denk ik

[1:30:35] altijd iets.

[1:30:36] Mevrouw Schouten, minister Schouten moet ik zeggen, die kwam met haar visie op kringlooplandbouw.

[1:30:42] Ik denk dat dat iets is wat sowieso bij boerenbedrijven altijd hoog in het vaandel staat.

[1:30:49] Verliezen, nutriënten kwijtraken, dat is nutriënten verliezen.

[1:30:52] Dus voor mij is die tweeledig.

[1:30:53] Productie, dat hoeft wat mij betreft niet per se een doel op zich te zijn om dat te verminderen.

[1:31:00] Maar dat kan wel.

[1:31:02] In totaal kun je altijd kijken hoe dat of efficiënter of met minder verliezen of onder andere omstandigheden kan.

[1:31:09] Maar waar het gaat om gezondheid, denk ik absoluut dat wij minder zouden moeten kunnen consumeren.

[1:31:17] En dat is ook in het belang van de gezondheid van de mensen in Nederland.

[1:31:21] En ik hoop echt dat we met elkaar, met alle goede landbouwproducten die hier geproduceerd worden, ook daar de gezondheid van mensen mee kunnen bevorderen.

[1:31:31] Dank.

[1:31:32] Dank u wel, mevrouw Veersma.

[1:31:33] We gaan beginnen aan de laatste ronde en dan kijken we nog of er nog eventueel nabranders zijn.

[1:31:38] Uitbranders staan we niet toe, want bij uitbranders zou ik lid Kors iets meteen aan de vinger opsteken.

[1:31:43] Maar die gaan niet op vandaag.

[1:31:46] Meneer Peerik, de laatste ronde.

[1:31:48] Ja, dank voorzitter.

[1:31:49] Ik heb eigenlijk geen vraag meer, maar ik wil toch beide bewindspersonen in Spij danken

[1:31:55] voor hun duidelijke en rustige antwoorden en ook voor hun inhoudelijke kennis.

[1:32:00] Voordat ze één stap in het departement hebben gezet, hebben ze zich toch al behoorlijk verdiept in het dossier.

[1:32:06] En ik was onder de indruk van de antwoorden die kwamen.

[1:32:09] En ik wil ook de voorzitter een complimentje geven voor het leiden van deze hoorzitting.

[1:32:13] Dank u wel, meneer Perik.

[1:32:16] Meneer Holman.

[1:32:17] Ja, nog één inhoudelijke vraag dan toch nog maar.

[1:32:21] Wij willen een gebiedsgericht beleid met doelsturing, afrekenbare stoffenbalansen...

[1:32:26] en de boer weer verantwoordelijk maken op zijn eigen bedrijven voor zijn eigen prestatie.

[1:32:30] Dat betekent dat je toch een vorm van doelstelling van emissie voor elk bedrijf krijgt.

[1:32:36] U had het hier eerder op de avond over tweedeling en hoe ga je daarmee om.

[1:32:45] Maar in feite gaat dit weer het kaartje van Van der Wal opleveren.

[1:32:49] Dat als je in een goed gebied zit, Noord-Friesland, waar u vandaan komt, of de Flevopolden, is

[1:32:55] het nog wel anders dan wanneer je in een kwetsbaar natuurgebied zit, waar je wel eens vanwege

[1:32:59] de drugfactoren in de omgeving hele hoge emissie kunnen krijgen.

[1:33:02] Welk perspectief hebt u die boeren te bieden die in zo'n omgeving zitten?

[1:33:07] En wat gaat u, hoe gaat u hun faciliteren?

[1:33:11] Ik heb niet gesteld aan wie ik die vraag stel, maar dan kiest u zelf maar wie hem gaat beantwoorden.

[1:33:16] Mevrouw Wierksma. Ja, dank voorzitter.

[1:33:20] Nou ja, volgens mij is het perspectief ook gelegen in de zaken die de heer Holman aangeeft.

[1:33:26] We gaan met doelenbeleid aan de slag.

[1:33:28] Dat betekent, en ik weet toevallig dat de provincies daar ook al druk mee bezig zijn,

[1:33:32] maar ook het huidige kabinet met KPIs.

[1:33:36] Ja, dat is zo'n modeverschijnsel, maar goed, voor doelenbeleid zijn ze zeer waardevol.

[1:33:43] Ik kijk er naar uit, omdat ik daarmee echt denk dat agrariërs zelf weer invulling kunnen geven

[1:33:47] aan hoe ze de doelen willen behalen, in plaats van dat er maatregelenvoorschriften gesteld worden.

[1:33:53] En volgens mij is er geen sprake van een kaartje van Van der Wal als we echt gaan naar emissiebeleid.

[1:34:01] Want op dit moment staat wel beschreven in het hoofdkleinerakkoord.

[1:34:04] We hebben natuurlijk niet van vandaag op morgen heel nieuw stikstofbeleid.

[1:34:09] Dat is gewoon iets dat zal tijd vereisen om te kijken hoe kunnen we van dat depositiebeleid naar emissiebeleid.

[1:34:16] Maar als we dat doen, dan is emissiebeleid in mijn optiek wel geld dat ook voor alle sectoren.

[1:34:20] Want dat betekent dat je dus veel minder dat depositie van ammoniak valt dichtbij neer,

[1:34:26] maar dat je dan echt ook meer vanuit de deken gaat reduceren.

[1:34:30] En dat is ook wel in lijn met bijvoorbeeld het onderzoek van de UvA.

[1:34:34] Maar we hebben in Friesland ook recent, vorig jaar zijn er onderzoeken opgeleverd

[1:34:38] die eigenlijk wel datzelfde beeld laten zien.

[1:34:41] Dat ook waar we uitgaan, dat ammoniak nu heel dichtbij neervalt,

[1:34:43] maar dat er toch ook een heel groot deel van de ammoniak de deken ingaat.

[1:34:47] Dus wat dat betreft zie ik wel kansen om dat emissiebeleid

[1:34:50] als we dat op een goede manier invullen.

[1:34:52] En daarmee komen we uiteraard ook naar jullie kamer toe.

[1:34:55] Dus jullie kunnen daar ook nog onze goede dingen over meegeven,

[1:34:59] maar dat we dan ook echt voor alle sectoren komen daar voor aan de lat te staan.

[1:35:03] En dan gaan we dus vanuit de deken reduceren.

[1:35:05] En dat is volgens mij dan voor iedereen gelijk en meer rechtvaardig.

[1:35:10] Dank, voorzitter.

[1:35:12] Dank mevrouw Wiersma.

[1:35:14] En voorzitter, dank, want ik vind het eigenlijk een interessante antwoord

[1:35:18] wat mevrouw Wiersma geeft, en ik neig het ook met haar eens te zijn.

[1:35:22] Alle sectoren staan wat dat betreft aan de lat.

[1:35:26] Alleen heel veel kleine beetjes opgeteld maken ook een hele

[1:35:31] volle deken met ammoniak en NOx, weet mevrouw Wiersma ook.

[1:35:37] Ik zou haar willen vragen, want zeker als ze straks verantwoordelijk is voor het stikstofbeleid,

[1:35:41] dan denk ik dat we allemaal vinden dat pasmelders zo snel mogelijk

[1:35:44] einden die in rechtsstaande vergunning moeten krijgen.

[1:35:46] Maar het gaat over de verdeling van schaarse ruimte.

[1:35:49] Het gaat over de verdeling van schaarse ruimte voor woningbouw,

[1:35:52] voor legalisering van pasmelders, voor mobiliteit,

[1:35:56] voor veiligheid als we het hebben over Defensie

[1:35:59] en over de waterwerken die moeten worden onderhouden.

[1:36:02] Ik zou u willen vragen welke moeilijke keuzes daarbij horen,

[1:36:06] aangezien het een schaarse vraagstuk is.

[1:36:09] Heeft u daarbij een bepaalde prioritering in gedachten?

[1:36:15] De moeilijke keuzes moeten natuurlijk nog gemaakt worden, want er is nog geen invulling van dit beleid.

[1:36:20] Dus daar gaan we mee aan de slag.

[1:36:22] En als we daar een voorstel voor hebben, dan komen we daarmee naar uw Kamer,

[1:36:26] zodat u daar ook uw feedback op mee kunt geven.

[1:36:30] Maar ik wil daarin wel even nog aangeven...

[1:36:33] Ik denk wel dat het goed is dat we toegaan naar het emissiebeleid,

[1:36:37] omdat als we kijken naar het depositiebeleid...

[1:36:39] U had het over woningbouw.

[1:36:40] Ik weet dat toevallig beoogd minister van Woon- en Ruimtelijke Ordening mevrouw Keijzer de vraag kreeg

[1:36:48] en die antwoordde toen dat er nog maar weinig woningen niet gebouwd zijn wegens stikstof.

[1:36:52] Ik denk ook dat dat klopt.

[1:36:55] Om eigenlijk de absurditeit van dat beleid aan te geven,

[1:37:01] dat is dat op het moment dat je een groot project hebt,

[1:37:04] die vanwege de depositie niet doorgang zou kunnen vinden,

[1:37:07] Maar je knipt het project op in deelprojecten, dus door drieën,

[1:37:11] waardoor elk van het deelproject...

[1:37:13] Je hebt nog steeds één totaalproject, maar elk deelproject zit wel onder de drempelwaarde.

[1:37:18] Dan kun je alsnog je project door laten gaan.

[1:37:21] En dat is wel hoe het huidige beleid in elkaar steekt.

[1:37:24] En ik denk dat dat niet werkbaar is.

[1:37:27] Dus ik ben blij dat het hoofdlijnakkoord spreekt van emissiebeleid.

[1:37:30] Maar dat is een heel technische exercitie.

[1:37:33] Daar gaan we ook met het departement, met alle knappe koppen die daar werken, een goed raamwerk

[1:37:40] voor geven en dan komen we daarmee terug bij uw Kamer.

[1:37:46] Ik begrijp dat de nieuwe minister van LVVN wil gaan redeneren vanuit de stikstofdeken.

[1:37:54] Mijn vraag zou dan zijn wat dat betekent voor natuurgebieden als de Peel en de Veluwe, waar

[1:38:00] de intensieve veehouderij nabij is.

[1:38:06] Als wij een geborgde emissiereductie kunnen bewerkstelligen...

[1:38:12] dan betekent dat dat we toewerken naar een reductiepad.

[1:38:17] Dus dat betekent ook vanuit de deken dat er wel degelijk gereduceerd gaat worden.

[1:38:25] Dit kost iets.

[1:38:26] Ja, voorzichtig.

[1:38:28] De aardige woorden komen later als we de resultaten zien, dus ik ben toch nog een keer even scherp.

[1:38:33] We moeten constateren dat we met de BBB op deze posities worden teruggeworpen in de tijd.

[1:38:41] Een soort Fred Flintstones tijdperk van de intensieve veehouderij.

[1:38:48] De beoogd minister die weigert toe te geven dat er sprake is van dierenleed.

[1:38:52] De staatssecretaris die ontkent de water- en natuurcrisis.

[1:38:55] Dus wat ik wil weten van, nou ja, dan maar toch weer de minister Weersma, na deze periode

[1:39:02] van, nou ja, ik hoop voor u voor vier jaar, voor de dieren hoop ik minder, kunt u hier

[1:39:07] en nu toezeggen dat over vier jaar we straks minder natuurproblemen hebben, dat de waterkwaliteit

[1:39:13] beter is, dat er minder dierenleed is en dus minder dieren onnodig in stallen zijn,

[1:39:19] van ellende zijn gestorven, en dat de boeren die het goed doen, goed zijn voor de dieren,

[1:39:24] goed zijn voor de natuur, dat die straks een verdienmodel hebben.

[1:39:27] Dat wil ik weten van mevrouw Wiersma.

[1:39:33] Dank, voorzitter.

[1:39:35] Wat het lid Kostis vraagt, is of wij blijven werken aan de verbetering van

[1:39:43] eigenlijk alle beleidsterreinen, zoals daar ook al jaren keihard aan gewerkt wordt.

[1:39:49] En die lijn zetten wij door.

[1:39:50] Wat ik ook in mijn motivatiebrief geschreven heb.

[1:39:53] We zijn niet in transitie.

[1:39:55] De landbouw is niet in transitie in doornetwikkeling, maar dat was hij altijd al en dat zal hij in de toekomst ook altijd zijn.

[1:40:02] Wij zullen daarin voortdurend positieve stappen blijven zetten.

[1:40:06] En als kabinet zullen wij komen met faciliterend beleid daarin.

[1:40:10] Dank.

[1:40:12] Letpot.

[1:40:13] Dank u wel, voorzitter.

[1:40:16] Voorzitter, richting de beoogd minister nog een keertje.

[1:40:19] In het hoofdlijnenakkoord staat dat er, ik een quote,

[1:40:24] er wordt onderzocht of en hoe nadere vereisten gesteld kunnen worden aan de representativiteit van belangenorganisaties met een ideeel doel.

[1:40:31] En voorzitter, dat zou kunnen betekenen dat milieuorganisaties die opkomen voor het algemeen belangen,

[1:40:37] die bij de rechter aan de bel trekken, dat die niet zomaar mogen procederen.

[1:40:43] Nou, wetten worden hier in de Kamer per meerderheid aangenomen, democratisch dus.

[1:40:49] En vanaf dat moment geldt die wet ook voor iedereen.

[1:40:53] Dus wanneer de staat een wet overtreedt...

[1:40:57] dan zou het niet uit moeten maken of er één iemand naar de rechter stapt...

[1:41:01] of een heleboel mensen.

[1:41:02] Mijn vraag is, de wet is de wet...

[1:41:06] of vindt mevrouw Wiersma dat de wet niet geldt...

[1:41:09] wanneer die gebruikt wordt om de natuur te beschermen?

[1:41:12] Mevrouw Wiersma.

[1:41:14] Volgens mij geldt de wet op dit moment...

[1:41:17] waar het gaat om bescherming van de natuur.

[1:41:19] en dat zien we ook in alle dossiers terug.

[1:41:22] Ik kan u vertellen dat we daar ook in de provincie best wel veel juristen voor aan het werk moesten zetten

[1:41:28] om al die zaken die daaruit voortvloeien, om die te verdedigen.

[1:41:32] En dat is ook bij de waterschappen het geval.

[1:41:35] Maar waar mevrouw Pot op doelt, dat is volgens mij een aangenomen motie van de heer Christoffer,

[1:41:41] ik meen ergens vorig jaar, die door deze Kamer is aangenomen.

[1:41:48] Dat is in dit hoofdlijnenakkoord opgenomen.

[1:41:52] Dat is volgens mij een motie die aangenomen is, waar dan uitvoeringen aangegeven worden.

[1:41:56] Uiteindelijk is de Tweede Kamer de hoogste baas in dit land.

[1:41:59] Zij geven ook opdracht aan ons als kabinet.

[1:42:02] Dat zullen wij dus ook doen.

[1:42:12] Ik zit even na te denken over dit antwoord.

[1:42:14] Ik heb eerder deze ochtend bij de hoorzitting van de behoofdminister van Justitie en Veiligheid

[1:42:21] ook deze vraag gesteld.

[1:42:23] Toen was het antwoord dat we in het hoofdlijnakkoord zouden onderzoeken.

[1:42:27] Het antwoord zou ook kunnen zijn dat het niet kan, dus dat belangenorganisaties gewoon de

[1:42:33] toegang tot de rechter blijven behouden.

[1:42:37] Nu ga ik deze vraag ook aan behoogde minister Weersma stellen, omdat het antwoord dat zij net

[1:42:44] daar haaks op blijkt te staan.

[1:42:46] Dus toch een beetje de toezegging

[1:42:48] of we in ieder geval de bewindspersonen

[1:42:51] hetzelfde hoofdlaanakkoord voor ogen hebben

[1:42:53] en daarmee ook dezelfde mogelijke uitkomsten voor ogen hebben.

[1:42:57] Mevrouw Wiersma.

[1:42:59] Ja, dank voorzitter.

[1:43:00] Ja, mevrouw Koekoek.

[1:43:01] Ik denk, misschien moet ik mezelf dan iets nuanceren,

[1:43:04] want het is natuurlijk niet mijn beleidsterrein

[1:43:06] waar we het hier over hebben.

[1:43:07] De vraag wordt gesteld.

[1:43:09] En omdat ik de Kamer met grote belangstelling volg,

[1:43:13] weet ik dat die motie is aangenomen.

[1:43:15] hoe dat zit met de uitvoering, dat is niet aan mijn departement.

[1:43:19] Ik weet dat die motie is aangenomen hier in de Kamer en hoe het staat met de uitvoering.

[1:43:23] Nou ja, ik ga ervan uit dat zodra wij als bewindslieden elkaar ook getroffen hebben,

[1:43:28] dan zal ik daarna informeren en als het niet kan, dan kan het niet.

[1:43:32] Zo simpel is dat.

[1:43:33] Ja, er worden wel vaker moties ingediend en aangenomen die in de uitvoering stuk lopen,

[1:43:39] maar het uitgangspunt is overwegend wel dat moties die door uw Kamer worden aangenomen,

[1:43:44] dat wij daar uitvoering aan geven.

[1:43:47] Dank.

[1:43:48] Dank u wel.

[1:43:49] Dank ook voor de beantwoording.

[1:43:53] Zeker.

[1:43:54] U wil tot het einde gebruik blijven maken van de zaaltje, hè?

[1:43:58] Mevrouw Bomet.

[1:43:59] Voorzitter, ik heb nog één vraag en die gaat eigenlijk over het onderwerp dat in de inleidingen

[1:44:04] van beide bewindspersonen, aankomend bewindspersonen, genoemd werd, namelijk voedselzekerheid.

[1:44:10] GroenLinks, PvdA, vindt voedselzekerheid ook hartstikke belangrijk.

[1:44:13] Nou is het wel zo dat wij in Nederland ook heel veel bloembollen teelt hebben en bloembollen

[1:44:19] kun je niet eten en ook een heel groot deel van de akkerbouw is gereserveerd voor het

[1:44:29] verbouwen van voedsel en ik wil vragen aan mevrouw Wiersma of zij denkt dat dat een efficiënte

[1:44:35] manier is om voedselzekerheid in Nederland en de rest van de wereld te regelen.

[1:44:43] Ik sta hier voor de hele portefeuille en de bloembollensector is daar één van.

[1:44:52] Ik kan me voorstellen dat wij met een voedselstrategie komen.

[1:44:56] Maar uiteindelijk is het ruimtegebruik natuurlijk niet alleen voorbehouden aan voedselproductie.

[1:45:02] Maar wij zullen daarin wel voor de hoogwaardige landbouwgronden status aangeven.

[1:45:10] En ik ga geen enkele sector die eigenlijk wel bijdraagt, ook aan Nederland, hierbij uitsluiten.

[1:45:18] Dus dank.

[1:45:21] Letkosic?

[1:45:22] Nou, als het mag, dan blijf ik gewoon een vraag stellen natuurlijk.

[1:45:26] Toch even over die biologische sector.

[1:45:28] Mevrouw Weersma heeft zich eerder uitgesproken dat de biologische sector niet zou moeten worden gepromoot.

[1:45:35] Maar net heeft ze gezegd, ja, het is eigenlijk aan die consumenten om meer biologisch te halen.

[1:45:41] We hebben in Europa afgesproken dat er een bepaald biologisch doel moet worden gehaald

[1:45:46] naar een bepaald percentage.

[1:45:48] Dus we moeten meer biologisch eten.

[1:45:49] En de vraag is, hoe gaat mevrouw Weersma de consument helpen om meer biologisch te consumeren?

[1:45:57] Welke maatregelen gaat u daartoe nemen?

[1:45:59] Mevrouw Weersma.

[1:46:01] Ja, dank voorzitter.

[1:46:03] Nou, wel leuk dat ik best wel de gelegenheid krijg om wat vragen te beantwoorden.

[1:46:10] Volgens mij is er op dit moment door de huidige minister al een promotiecampagne is gelanceerd.

[1:46:18] Volgens mij illustreert die campagne juist ook hoe belangrijk het is dat je de praktijk

[1:46:23] daar heel goed bij aanhaakt.

[1:46:26] Als het gaat om de Europese doelstelling gaat het over 30 procent, in Nederland gaat het

[1:46:31] over 15 procent nationaal.

[1:46:33] Maar dat gaat ook om toename van het biologische areaal.

[1:46:36] En dan zie ik wel dat in de campagne die LNV op dit moment heeft lopen,

[1:46:41] dat daar bananen in gepromoot worden.

[1:46:44] En dan denk ik persoonlijk niet dat dat bij gaat dragen aan de uitbreiding

[1:46:48] van het biologische landbouw areaal in Nederland.

[1:46:51] Dus de promotie van de biologische sector, daar loopt een campagne voor.

[1:46:56] En die loopt en daar staan we achter. Dat blijven we doen.

[1:47:01] Meneer Van Kampen nog?

[1:47:02] Mijn laatste vraag.

[1:47:05] De vaste Kamercommissie Landbouw hecht aan de tradities.

[1:47:08] Ik denk dat ik namens alle collega's wel kan spreken...

[1:47:14] dat ik de vraag zou willen stellen aan de minister...

[1:47:17] of zij ons kan toezeggen dat zij in de traditie van haar voorgangers...

[1:47:21] ook straks deze vaste Kamercommissie weer van harte zal uitnodigen...

[1:47:26] om een delegatie gezamenlijk te vormen op de Grunewog in Berlijn.

[1:47:29] En is zij daartoe bereid om die traditie van haar Amstvoorgangers voor te zetten?

[1:47:34] Ik weet waaraan u begint met Benjamin van Kamp.

[1:47:38] Dank voorzitter.

[1:47:39] Dit vind ik een hele moeilijke vraag.

[1:47:41] Ik ben de heer van Kamp al een aantal maal tegengekomen in Berlijn.

[1:47:45] Het is de mooiste, belangrijkste landbouwbeurs die we kennen.

[1:47:50] Die eigenlijk alle vormen van landbouw van Europa en heel de wereld...

[1:47:55] en alle vormen prachtig tentoonstelt waar groot veel publiek op afkomt.

[1:48:01] En uiteraard, het is een van de eerste dingen die ik alvast...

[1:48:06] Ik heb nog geen zicht op mijn agenda, maar deze staat al wel rood omlijnd...

[1:48:10] in mijn agenda gereserveerd.

[1:48:12] En ik zou de vaste Kamercommissie van Landbouw, Visserij, Voedsel...

[1:48:19] Zekerheid... O ja, sorry. Ik moet ook nog even wennen.

[1:48:21] en natuur van harte uit willen nodigen om mij daar te vergezellen.

[1:48:26] En ik hoop dat we daar ook met elkaar een goed gesprek aan kunnen gaan

[1:48:30] over alles wat onze mooie landbouw te bieden heeft.

[1:48:33] Dank.

[1:48:36] Mevrouw Pot.

[1:48:37] Nou, voorzitter, dat is alvast een uitnodiging.

[1:48:41] Maar ik ga toch nog even door op de biologische landbouw.

[1:48:46] Want de aankomend minister, die zei net dat ze zich aansluit bij de campagne.

[1:48:51] Nou, dat is misschien prima, dat weet ik niet.

[1:48:53] Maar ze heeft eerder gezegd dat ze de groei van die biologische landbouwsector aan de markt wil laten.

[1:49:01] Dan gaat dat in brede zin over steun aan boeren die soms echt tegen de stroom in,

[1:49:06] allemaal stappen hebben gezet om te werken aan een duurzamere landbouw.

[1:49:10] Ik ben het op zich ook met mevrouw Wiersma eens dat er ook vraag uit de markt moet komen.

[1:49:14] Maar betekent haar inzet om het volledig aan de markt over te laten,

[1:49:19] dat ze tegen overheidsteun is voor de landbouw?

[1:49:22] want dat zou ook consequenties hebben voor de gangbare landbouw,

[1:49:25] die aanzienlijk meer financiële ondersteuning van de overheid krijgt,

[1:49:28] zowel per boer als in totaal.

[1:49:33] Dank voor deze vraag.

[1:49:35] Nee, ik ben niet tegen steun voor landbouw en ook niet tegen steun voor biologische landbouw.

[1:49:39] Volgens mij is het zelfs zo dat als we kijken naar de ecoregelingen onder het GLB,

[1:49:43] dat biologische landbouw direct het predikaat goud krijgt,

[1:49:48] waarmee ze direct de hoogste hectarepremie kunnen verzilveren,

[1:49:51] die er binnen de ecoregelingen te krijgen valt.

[1:49:56] Nou ja, daar sta ik volledig achter.

[1:49:58] Ik vind dat we al onze vormen van landbouw moeten ondersteunen.

[1:50:02] En dat wij biologische landbouw, die leveren goede producten,

[1:50:06] maar ook onze gangbare landbouw leveren goede gezonde producten met lage emissies.

[1:50:11] En ik vind dat alle vormen van landbouw ons steun verdienen.

[1:50:15] En ook zeker de biologische landbouw.

[1:50:17] Dan zijn we aan het einde gekomen van deze hoorzitting.

[1:50:26] Ik dank beide toekomstige bewindspersonen voor hun komst.

[1:50:30] En de Kamer ook voor het beantwoorden van de vragen.

[1:50:33] Het is de laatste keer dat ik u geen Excellentie hoef te noemen.

[1:50:36] Het kan allemaal snel gaan.

[1:50:38] Van een Framke naar een Femke.

[1:50:40] Gedeputeerde minister in de memvertijden.

[1:50:41] Meneer Rummeni, ja, u moet ik nog beter leren kennen.

[1:50:44] Maar dat zal ook allemaal lukken.

[1:50:45] Ook dank namens alle leden van de Statenkamer.

[1:50:47] Ook mensen op de publieke turbine.

[1:50:49] en de mensen die thuis hebben gekeken en geluisterd op het Digitale Kanaal,

[1:50:52] Dienst Verslag en Redactie, de Kamerbode,

[1:50:55] en ook onze grevier en alle leden van de Staten-Generaal.

[1:50:58] Ik wens iedereen een heel gezegende avond en een behouden thuiskomst.

[1:51:01] Ik sluit deze oorzitting.