Leefomgeving

[0:00:06] Goedemiddag dames en heren, welkom bij de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat

[0:00:16] met betrekking tot de commissie Leefomgeving.

[0:00:19] Ik geef u van alle welkom op de tribune, zij die thuis voor de buis zitten mee te kijken

[0:00:24] en uiteraard aan mijn linkerzijde de Kamerleden en links van mij beginnende bij de heer Bramenca

[0:00:30] van D66, het lid Kostic van de Partij van de Dieren, mevrouw Wingelaar van de NSC voor

[0:00:38] eerst keer aanwezig, welkom. De heer Buijzen van de VVD, ook voor de eerste keer in deze commissie

[0:00:43] aanwezig, welkom. En de heer Gabriels van GroenLinks Partij voor de Arbeid, die wij vaker gezien hebben,

[0:00:50] welkom. En dan aan mijn rechterhand, ook nieuw, niet in vak K, maar aan de rechterhand in deze

[0:00:58] commissie, de heer Jansen, de staatssecretaris op dit onderwerp, vervolgens ondersteund door de

[0:01:05] Dank u wel voor uw ambtelijke ondersteuning vanuit de organisatie. Welkom.

[0:01:09] Ik wens u allen een hele goede vergadering.

[0:01:11] Als voorzitter stel ik voor vier losse interrupties in totaal.

[0:01:16] De vergadering stond gepland van half 2 tot half 5, maar mij is verteld dat die op verzoek is verlengd tot half 6.

[0:01:26] Dat is wel een lange zit en ik hoop dat we eigenlijk eerder klaar zijn.

[0:01:32] Daar ga ik ook vanuit.

[0:01:33] Ik ben een voorzitter die streng door gerechtvaardig is en ik wou maar gelijk beginnen met de hand

[0:01:40] opstekende heer Gabriels het woord te geven.

[0:01:44] Ja, dank u wel voorzitter.

[0:01:45] Het gaat dus om vier interrupties die wij bij elkaar mogen mogen plegen bij wijze van spreken,

[0:01:50] maar daarna hoeveel interrupties bij de beantwoording van de staatssecretaris of?

[0:01:57] Nou, die wou ik eigenlijk nog de kaart tegen de borst houden om gezien de tijd even te

[0:02:01] en kijken of er dan nog veel is qua mogelijkheden.

[0:02:06] Dus als wij dat voor de beantwoording van de staatssecretaris nu op vier lossen houden,

[0:02:11] dan kijken we even hoeveel de staatssecretaris aan de hand van de vele vragen die u voor hem ongetwijfeld in petto heeft,

[0:02:17] tijd nodig heeft om te beantwoorden en zich voor te bereiden,

[0:02:21] dan gaan we even kijken hoe we dat dan in de tijd nog zien.

[0:02:24] En u kent mij ook van vorige vergaderingen, mocht daar nog tijd genoeg voor zijn,

[0:02:28] dan krijgt u alle tijd en ruimte. Ja toch?

[0:02:30] Zo afgesproken. Kan de vergadering zich daar aan vinden?

[0:02:35] Ja. Kijk. Nou, dan ga ik maar gelijk van start met het woord te geven aan de heer Bamenka van D66. Gaat u gang.

[0:02:44] Dank u wel, voorzitter.

[0:02:46] Voorzitter, het zou in Nederland niet uit moeten maken waar je wieg staat en waar je woont, om gezond op te groeien.

[0:02:54] Maar onderzoek van RTL heeft laten zien dat niets minder waar is.

[0:02:58] Of je nou je best doet om gezond te leven of niet, in sommige delen van Nederland maakt

[0:03:03] dat niet uit.

[0:03:04] De plek waar je woont, bepaalt daar wel degelijk voor een groot deel of je ziek wordt.

[0:03:10] Woon je naast zware industrie, dan ben je tot wel 300 euro extra kwijt aan zorgkosten.

[0:03:18] Het mensenrecht, waar iedereen in Nederland recht op heeft, het recht op een schone, gezonde

[0:03:23] en duurzame leefomgeving, wordt geschonden.

[0:03:26] Los van de actie die moet worden ondernomen voor een gezonde lucht, moet er ook vervolgonderzoek

[0:03:32] worden gedaan.

[0:03:33] Kan de staatssecretaris toezeggen om aan het RIVM en of de GGD te vragen om een dergelijk

[0:03:39] onderzoek te doen?

[0:03:41] Voorzitter, vorige week kwam minister Madlener met zijn nieuwe plannen voor Schiphol.

[0:03:46] Daarin is nauwelijks nog iets over van actie voor de overlast die omwonenden ervaren.

[0:03:52] U bent, zeg ik tegen de staatssecretaris, verantwoordelijk voor milieu en voor deze

[0:03:57] omwonenden.

[0:03:59] Met deze plannen mag er de aankomende jaren flink meer gevlogen worden dan in 2023.

[0:04:07] Hoe denkt u dat omwonenden kijken naar dit voorstel?

[0:04:11] En voelt u zich niet keihard in uw hemd gezet door uw eigen INW-collega?

[0:04:19] Voorzitter. Onze gezondheid is ons grootste goed. Het vormt de basis voor een gelukkig

[0:04:24] en lang bestaan. Maar toch hecht de meerderheid van deze Kamer vaak meer waarde aan de oude

[0:04:29] economie dan aan gezondheid van ons allemaal. Een rechtse meerderheid vindt het zelfs een

[0:04:35] goed idee om de weg naar de rechter voor milieu- en klimaatclubs moeilijker te maken. In andere

[0:04:41] woorden, kom je op voor onze gezondheid of de gezondheid voor onze planeet, dan ziet

[0:04:46] rechtse klik je liever niet bij de rechter. Het is geen oplossing om milieu- en klimaatorganisatie

[0:04:52] te weren bij de rechter. In tegenstelling, al die milieu- en klimaatrechtszaken zijn

[0:04:57] een teken dat het kabinet en de meerderheid van deze Kamer het laten afweten.

[0:05:02] Willen we dat de overheid niet iedere week tegenover het klimaat en milieu komt staan

[0:05:06] in een rechtbank, dan moeten ze naast haar gaan staan. Wetgeving maken die werkt en

[0:05:12] investeren in handhaving. Precies dat is dan ook de conclusie van het RLE, die hier onderzoek

[0:05:19] naar heeft gedaan. Welke actie gaat de staatssecretaris ondernemen, op basis van de uitkomsten en

[0:05:24] adviezen uit dit rapport? Erkent de staatssecretaris dat de juridische opties voor omgevingsdiensten

[0:05:30] en bevoegden en gezagen niet voldoende zijn om de gezondheid van mensen overal in Nederland

[0:05:34] te beschermen tegen schadelijke uitstoot en lozingen? Hoe gaat hij opvolging geven aan

[0:05:40] aan de aanvelingen om meer prioriteit te geven aan het tijdig actualiseren van vergunningen

[0:05:44] en handhavingen.

[0:05:46] Voorzitter, al talloze keren hebben we in deze commissie gehad over schone lucht en

[0:05:53] wat dat inhoudt.

[0:05:54] De Wereldgezondheidsorganisatie heeft in 2005 en opnieuw in 2021 advies uitgebracht

[0:06:00] over wat precies schone lucht is.

[0:06:03] Het advies uit 2021 is zeer ambitieus en volgens het RIVM moeilijk tot niet haalbaar in 2030.

[0:06:11] Ondanks dat, mogen we de ogen niet sluiten voor deze kennis die we nu hebben over de

[0:06:16] luchtkwaliteit.

[0:06:18] De advieswaarden uit 2005 garanderen geen schone lucht.

[0:06:23] Mijn vraag aan de staatssecretaris is, bent u dit met D66 eens?

[0:06:28] Hoe nemen we de kennis van de WHO over schone lucht toch mee in ons beleid?

[0:06:33] Als hij niet bereid is om de advieswaarde uit 2021 om te zetten in grenswaarde, is hij

[0:06:41] dan wel bereid om het om te zetten als streefwaarde, zodat provincies en gemeenten wel de opdracht

[0:06:47] krijgen om beleid te maken op basis van de meest up-to-date kennis over luchtkwaliteit.

[0:06:53] Kan hij toezeggen dat er ook na 2025 nog budget zal zijn voor de uitvoering van het Schone

[0:06:58] Luchtakkoord en beleid op luchtkwaliteit in het algemeen?

[0:07:02] Voorzitter, afrondend.

[0:07:05] Als Kamer sturen we het kabinet bij, waar dat nodig is.

[0:07:09] Op het gebied van leefomgeving gaat er veel fout.

[0:07:12] En zijn in het verleden daarom diverse moties aangenomen.

[0:07:16] Maar helaas zien we van meerdere van hen niets terug.

[0:07:20] Hoe staat het met de uitvoering van een aangenomen motie die het kabinet oproept om uiterlijk in 2025 een einde te maken aan de PFAS-productie in Dordrecht?

[0:07:30] En wat is er gedaan met de motie over het onderzoeken van stelselwijzigingen in het VTH-stelsel,

[0:07:35] met als doel meer regie voor u als staatssecretaris.

[0:07:39] Dank u wel.

[0:07:45] Dank u ook, heer Bamenka.

[0:07:47] Ik heb 1, 2, 3, 4, 5 hoofdvragen genoteerd met daaronder een tweetal sub-vragen in verwerkt.

[0:07:56] Heel slim van u, mijn complimenten.

[0:08:00] Ja, mij werd wel eens een keer gezegd, ik mag geen groene gekkies meer noemen,

[0:08:05] maar vervolgens hoorde ik wel rechts een klik voorbij komen.

[0:08:07] Nou, dit wordt een interessante vergadering.

[0:08:10] Dus we gaan verder met het lid Corstiets van de Partij van de Dieren.

[0:08:15] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:08:17] Dit debat gaat om niets anders dan de belangrijke taak van de overheid

[0:08:21] om inwoners van dit land, mensen en andere dieren te beschermen tegen ziekmagende uitstoot.

[0:08:27] En meerdere uitspraken van de rechters en onderzoekers laten zien

[0:08:31] De overheid heeft de afgelopen jaren de burger keihard laten stieken.

[0:08:35] Het gevolg is dat problemen met luchtkwaliteit...

[0:08:39] kortere levensverwachting opleveren, astma en longkanker.

[0:08:43] Vooral duizenden kinderen zijn het slachtoffer.

[0:08:45] En de zorgkosten voor mensen stijgen alleen maar.

[0:08:49] De strijd van burgers tegen vervuilers...

[0:08:52] die hun eigen commerciële belangen centraal stellen...

[0:08:54] is de oneerlijke strijd van David tegen Goliath.

[0:08:57] Het zegt alles dat meer dan 90 procent van onze burgers wil...

[0:09:00] dat de overheid ze beter beschermt tegen ziekmakende stoffen zoals PFAS.

[0:09:05] Bescherming van de gezondheid van onze inwoners is een thema dat politieke partijen

[0:09:09] van links tot rechts kan verbinden wat mij betreft.

[0:09:11] Ik heb PVV en NSC laatst in een interview ook een compliment gegeven voor het opkomen van burgers

[0:09:17] die door Tata Steel al decennia ziek worden gemaakt en het steunen van voorstellen hierover.

[0:09:22] En nu dit kabinet er echt staat, roep ik PVV en NSC op om door te zetten

[0:09:26] en de burgers niet in de steek te laten.

[0:09:28] Ze kijken nu volwachting mee thuis en hier in de zaal.

[0:09:31] Sommigen ken ik persoonlijk, sommigen zijn ziek geworden.

[0:09:35] En iemand zei laatst tegen mij dat ik ziek ben geworden is één ding.

[0:09:39] Maar ik word alleen zieker door de stress die ik ervaar elke keer als we de strijd moeten aangaan

[0:09:43] tegen niet alleen het PR en juristenleger van de vervuilers,

[0:09:47] maar ook tegen onze eigen overheid die ons keer op keer laat vallen.

[0:09:52] Voorzitter, een oproep daarom aan de collega's en de staatssecretaris

[0:09:55] laat zien dat burgers politici weer kunnen vertrouwen.

[0:09:59] Dus niet meer alleen maar mooie woorden, maar nu echt daden.

[0:10:03] En om te kijken of deze staatssecretaris wel die daden kan laten zien, heb ik enkele vragen.

[0:10:09] De gezondheidsraad, de OVV en bedrijven steunen het idee van een grootschalig gezondheidsonderzoek

[0:10:14] naar mogelijke gezondheidseffecten van industriële activiteiten op de omgeving

[0:10:18] en de bijbehorende kosten voor burgers.

[0:10:20] Kan de staatssecretaris toezeggen zo'n onderzoek op kort termijn te verkennen?

[0:10:24] Voor de periode van 2026 tot en met 2030 zijn nog geen middelen gereserveerd op de rijksbegroting

[0:10:30] voor de luchtkwaliteit.

[0:10:31] Is de staatssecretaris het met ons eens dat het in het belang van de gezondheid is om

[0:10:36] daar toch verandering in te brengen?

[0:10:39] En gaat hij zich daarvoor inzetten?

[0:10:41] De WHO-advieswaarden zijn in 2021 gezien.

[0:10:44] Jarenlang is bij onze vragen over wanneer die waarden zullen worden gehaald verwezen door

[0:10:50] het kabinet naar een nog te maken uitvoeringsagenda, waarin zou worden opgenomen in welke

[0:10:54] tempo en met welke tussenstappen naar de WHO-advieswaarde kan worden toegewerkt.

[0:10:59] Maar zo'n plan ligt er nog steeds niet.

[0:11:00] Kan de staatssecretaris toezeggen om op korte termijn alsnog met dit plan te komen?

[0:11:05] In enkele gebieden, waaronder IJmond en Schiphol, zullen zelfs de plannen van het oude kabinet,

[0:11:11] zelfs de oude WHO-waarde van 2005, niet worden gehaald, zo stelt het RIVM.

[0:11:17] Is de staatssecretaris bereid om hier extra maatregelen op te nemen?

[0:11:20] Er is daarnaast ook een CE-Delft-rapport om de uitstoot van luchtvervuilende emissies

[0:11:25] te verminderen.

[0:11:26] Kan de staatssecretaris toezeggen op korte termijn een brief bij maatregelen uit te leggen

[0:11:30] op welke manier hij de maatregelen wel of niet gaat nemen?

[0:11:34] Drie van de meest effectieve maatregelen om de gezondheid van mensen te beschermen is

[0:11:38] een emissiebelasting op de veehouderij, verkleining van het aantal landbouwdieren en maatregelen

[0:11:43] op houtstook.

[0:11:44] Dat is eigenlijk de grootste bron van fijnstof, om die aan te pakken.

[0:11:48] En het longfonds riep daar het kabinet vandaag ook daartoe op.

[0:11:53] Heeft de staatssecretaris enig idee hoeveel zorgkosten en zieke werknemers

[0:11:57] het zou schelen als we deze maatregelen zouden nemen?

[0:11:59] En we roepen de staatssecretaris op om deze maatregelen daadwerkelijk te meenemen.

[0:12:03] Voorzitter, over de geurhinder van de bij de veehouderij.

[0:12:06] Dat is echt iets waar dit kabinet aan de slag mee moet.

[0:12:10] De hoogste rechter heeft gehoord dat ook hier de burgers niet zijn gerespecteerd

[0:12:16] en dat de wet- en regelgeving niet voldoet om de mensenrechten te beschermen.

[0:12:20] Het oude kabinet heeft toegezegd om de wet- en regelgeving aan te passen, dus de geurnomen

[0:12:24] aan te scherpen voor alle ook bestaande veehouderijen, maar dat is nog niet gebeurd.

[0:12:29] Gaat de staatssecretaris daarmee voor het varen aan de slag en is hij bereid om op korte termijn

[0:12:33] een planning daarover naar de Kamer te sturen?

[0:12:37] Ten slotte, voorzitter, nog over Tata Steel.

[0:12:40] Wat ons bestreft valt er niet te onderhandelen over gezondheid.

[0:12:44] En ik als voormalig Statenlid in Noord-Holland weet hoe Tata Steel te werk gaat.

[0:12:49] Het is constant rookgardijnen opgooien, mensen misleiden...

[0:12:53] en met cijfers gooien die niet kloppen, die niet kunnen worden bevestigd.

[0:12:57] En daarmee is dit kabinet nog steeds aan onderhandelingstafel.

[0:13:01] Ik roep dit kabinet op om de Kamer te volgen...

[0:13:04] en bij de onderhandelingstafel, als we al belastinggeld aan Tata gaan geven...

[0:13:09] in ieder geval te letten op twee dingen.

[0:13:10] Eén is dat we geen belastinggeld besteden aan iets wat eigenlijk gewoon achterstellig

[0:13:16] onderhoud van data is, zoals de zwaar verhouden koksgasproduct 2.

[0:13:20] En twee, dat we de hele duidelijke normen stellen over reductie van kankerwerkende stokken

[0:13:27] van Pax.

[0:13:28] Dus niet alleen maar over verfijnstof.

[0:13:30] En tenslotte een oproep om met het laatste rapport over de toekomstscenario's van data

[0:13:35] stil van CEDELFD om daar met het CEDELFD in gesprek te gaan, omdat zij nieuwe inzichten bieden over

[0:13:46] welke route, welke vervolgstappen en welke afspraken met Tata het beste zouden kunnen werken. Niet alleen

[0:13:51] maar voor omwonenden, maar uiteindelijk ook voor de rest van Nederland. Is de staatssecretaris

[0:13:56] daartoe bereid? Dank u wel. Ik dank u ook, lid Kostis. En u staat 43 seconden in het rood bij de

[0:14:04] Dan weet u dat vast. Voor het vervolg.

[0:14:10] Mevrouw Winger, NEC, gaat u gang.

[0:14:13] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:14:15] Dit is net als de staatssecretaris mijn eerste commissiedebat.

[0:14:19] En ik ben verheugd met de inhoud van mijn portefeuille.

[0:14:22] Ik ben namelijk geboren en getogen in de gemeente Stijn.

[0:14:25] Een gemeente tussen twee autosnelwegen, gelegen naast het chemiecomplex Kemmelot,

[0:14:31] een haven aan het Juliana-kanaal en een asfaltcentrale binnen de grenzen van de gemeente.

[0:14:37] U kunt zich voorstellen dat milieu en leefomgeving een thema is waar ik veel mee bezig ben geweest

[0:14:42] en nog bezig mee ben.

[0:14:44] In mijn voerig werk als wethouder, maar zeker ook als inwoner.

[0:14:48] De fractie van nuw sociaal contract hecht aan een gezonde leefomgeving, ook in het kader

[0:14:53] van health in all policies, oftewel betrek gezondheid bij ieder beleidsterrein.

[0:14:59] Er zijn een aantal thema's die de fractie van nieuw sociaal contract in dit commissiedebat

[0:15:02] onder de aandacht wil brengen.

[0:15:04] De komst van het Nationaal Milieuprogramma is voor ons van groot belang.

[0:15:09] Het Nationaal Milieuprogramma doet richtinggevende uitspraken voor de uitvoering van het milieubeleid

[0:15:14] tot en met 2050.

[0:15:16] Het streefdoel is een gezond, schoon en veilig leefmilieu in 2050, waarbij de milieugerelateerde

[0:15:22] risico's voor de gezondheid en het ecosysteem verwaarloosbaar zijn.

[0:15:27] Uw voorganger heeft voorbereidend werk gedaan, maar de ambities moeten wel nog uitgewerkt

[0:15:31] worden in een concreet programma.

[0:15:34] Gaat de staatssecretaris het werk van zijn voorganger voortzetten en onderschrijft hij

[0:15:39] de kaders die zijn voorganger daarvoor heeft geuitgezet?

[0:15:43] Eind 2020 zijn er een aantal gerechtelijke uitspraken geweest over stank, veroorzaakt

[0:15:48] door voornamelijk varkenshouderijen.

[0:15:52] Neem me niet kwalijk, meneer Gabriels, maar u heeft een interruptie voor mevrouw Wingelaar.

[0:15:57] Als mevrouw Wingelaar de microfoon kan uitzetten graag, dan kan meneer Gabriels zijn vraag

[0:16:01] stellen.

[0:16:02] Mevrouw Wingelaar vraagt de staatssecretaris of hij de kaders van de vorige staatssecretaris wil vervolgen.

[0:16:11] Maar die kaders van de vorige staatssecretaris waren voor ons, GroenLinks Partij van de Arbeid, echt onvoldoende.

[0:16:17] Omdat uit alles blijkt dat er nog steeds, laten we zeggen, weinig directe concrete acties zijn.

[0:16:22] Is mevrouw Wingelaar bereid om bovenop die kaders nog extra streng te zijn?

[0:16:28] ook in het kader dat er in het hoofdlijnenakkoord de woorden milieu, gezondheid en bijvoorbeeld PFAS

[0:16:35] gewoon niet voorkomen. Mevrouw Wengelaar. Ik ben vooral benieuwd naar het antwoord van de

[0:16:41] staatssecretaris of hij die kaders onderschrijft of dat hij wellicht strengere kaders wilt stellen.

[0:16:48] Ik zie in het geknik van de heer Gabriels dat het voldoende is. Dus mevrouw Wengelaar vervolgt u uw

[0:16:56] Eind 2022 zijn er een aantal gerechtelijke uitspraken geweest over strank,

[0:17:00] veroorzaakt door voornamelijk varkenshouderijen.

[0:17:03] De rechter oordeelde dat ernstige strankoverlast een schending van de mensenrechten is

[0:17:07] en dat de bescherming tegen geurrinder, die de wet Geurrinder en Veehouderij

[0:17:11] hen biedt in het licht van artikel 8 Europees verdrag voor de rechten van de mens, te kort schiet.

[0:17:18] De vorige staatssecretaris heeft daarop besloten dat normherzieningen zullen moeten komen,

[0:17:21] waarin onder andere de standaardwaarden er zien worden en om de situatie in de

[0:17:26] huidige wetgeving waarover de waarde heen gegaan wordt weg te nemen.

[0:17:30] Het ministerie schat dat er tussen de 1500 en 2500 woningen zijn waar de

[0:17:35] overlast boven de 20 odeur ligt. Op dit moment loopt als het goed is een

[0:17:41] onderzoek naar de omvang van de geurbelasting uit stallen van

[0:17:43] veehouderijen in concentratiegebieden Limburg, Noord-Brabant en Gelderland.

[0:17:48] Wat is de visie van de staatssecretaris op dit onderwerp?

[0:17:52] En wat is de stand van zaken van het lopende onderzoek naar de situatie in concentratiegebieden?

[0:17:57] Onlangs is een voorschangsrapportage van het Schone Luchtakkoord uitgekomen.

[0:18:01] En dat aangeeft dat Nederland op koers ligt, mits alle plannen uit het akkoord en de klimaat- en stikstofmaatregelen worden uitgevoerd.

[0:18:10] Maar zelfs als dit lukt, zullen er nog steeds hotspots zijn waar dat niet het geval is.

[0:18:14] En vorige week bleek dat de richting van onder andere stikstofmaatregelen nog niet bekend

[0:18:19] is.

[0:18:20] De vraag aan de staatssecretaris, welke consequenties heeft dit voor de resultaten van het schone

[0:18:25] luchtakkoord?

[0:18:28] Het kwam net ook al aan boord, onderzoek van RTA laat zien dat de zorgkosten van inwoners

[0:18:32] van 13 industriegebieden jaarlijks 145 euro hoger zijn dan het landelijke gemiddelde.

[0:18:39] Het ergste is het gesteld in Delft-Seil, waar gesproken wordt van 315 euro.

[0:18:45] Daarnaast scoort ook Geleen hoger dan IJmuiden.

[0:18:48] De fractie met nuk sociaal contract maakt zich grote zorgen hierover.

[0:18:52] Bij Tata Steel staat na onderzoek vast dat de gezondheid wordt geschaad.

[0:18:56] Maar wat als de situatie in Delft, Zeil en Geleen nog erger is?

[0:19:00] En natuurlijk spelen er ook andere factoren mee.

[0:19:02] Ik heb de beantwoording van de staatssecretaris gezien.

[0:19:06] Maar het lijkt wel of de actieagenten industrie en omwonenden de oplossing voor alles is.

[0:19:12] De staatssecretaris kondigt nader onderzoek aan.

[0:19:15] Maar ligt de prioriteit hier dan ook bij Delft, Zeil en Geling?

[0:19:20] Voor dit commissiedebat staat een brief geagendeerd over staalslakken en het handhaven daarop.

[0:19:24] Onderzoek heeft uitgewezen dat wanneer staalslakken in contact komen met water, het schadelijke effect kan hebben op de gezondheid van omwonenden.

[0:19:33] In de meest recente brief geeft de volgende staatssecretaris aan dat er een register komt met locaties waar staalslakken zijn en wordt het toegepast.

[0:19:40] Maar na staalslakken komen we in het nieuws meer en meer berichten tegen over controversieel

[0:19:46] hergebruik van industrieel afval.

[0:19:48] Sinds een aantal weken is er ophef over het gebruik van bomix bij de verbreding van de

[0:19:52] A2 in Zuid-Limburg waar het onder het asfalt komt.

[0:19:56] Onze vraag aan de staatssecretaris is dan ook, hoe gaat hij zich op dit dossier inzetten?

[0:20:01] En voorzitter, in het kader van de herrijking van de boderinggeving zou de Kamer voor de

[0:20:05] zomaar geïnformeerd worden over maatregelen die bij kunnen dragen aan het

[0:20:09] wegnemen van dit soort zorgen. Dit is nog niet gebeurd. Wanneer kunnen we dit

[0:20:14] verwachten? En daarnaast spreken we echt de wens uit

[0:20:18] dat voordat er dit soort afvalstoffen worden toegepast, getoetst wordt of ze

[0:20:23] schadelijk kunnen zijn. Want voorzitter, voorkomen blijft echt

[0:20:27] beter dan genezen. Dank u wel.

[0:20:32] Ik dank u ook, mevrouw Wengelaar.

[0:20:34] En dan ga ik naar de heer Buizen.

[0:20:37] Herstel, ik corrigeer mezelf, een interruptie door het lid Kossic op de bijdrage van mevrouw Wengelaar.

[0:20:43] Gaat uw gang.

[0:20:44] Eerste complimenten voor de bijdrage.

[0:20:46] Ik ben niet bijvoorbeeld teleurgesteld.

[0:20:49] Dus mijn complimenten aan de NEC had in het interview blijven staan, vooralsnog.

[0:20:52] Wat ik een beetje mis is een concrete richting richting de staatssecretaris.

[0:20:58] Dus welke concrete maatregelen wil de NEC zelf?

[0:21:00] en niet alleen maar voor de staatssecretaris vragen wat hij wil.

[0:21:05] Een vraag is bijvoorbeeld, we weten al uit 1994 van het toenmalige ministerie van Vroom

[0:21:11] dat stank boven de 5-0-deur uit de VO3 ernstige hinder veroorzaakt.

[0:21:15] We weten ook van de GGD en RIVM, die adresseert dat om gezondheidsredenen

[0:21:18] een maximale stankdom van 5-0-deur zou moeten gelden.

[0:21:21] Is dat iets wat u bijvoorbeeld met de Partij voor de Dieren zou willen bepleiten

[0:21:24] richting de staatssecretaris?

[0:21:26] Gelukkig komt u tot een vraag, want een interruptie is een kort en bondige vraag, maar mevrouw Winger.

[0:21:32] Nou, volgens mij heeft de rechtbank in Den Haag bepaald dat 19,4 een acceptabele grens zou kunnen zijn.

[0:21:40] Ik wil graag daar de visie van de staatssecretaris op, maar dat zou wel richtinggevend kunnen zijn.

[0:21:47] Oké, dan gaan we alsnog naar de heer Buijzen toe voor zijn eerste bijdrage in deze commissie.

[0:21:55] Dank u wel, voorzitter.

[0:21:57] Ik ga proberen mijn tempo iets omhoog te doen, zodat ik binnen de vijf minuten blij.

[0:22:02] Voorzitter, we streven naar een circulaire economie, wat betekent dat we daarbij ook

[0:22:05] streven naar een gezonde leefomgeving, die we met een gerust hart kunnen nalaten aan

[0:22:09] onze kinderen.

[0:22:10] We zien helaas dat we er nog niet goed in slagen om het goed te doen op alle onderwerpen

[0:22:14] die met de leefomgeving te maken hebben.

[0:22:17] Bovendien zien we dat de kosten voor een gezonde leefomgeving voor de Nederlanders oplopen.

[0:22:21] De VVD-fractie maakt zich hier zorgen over.

[0:22:23] Voorzitter, op de agenda stonden erg veel agendapunten met veel informatie.

[0:22:27] Ik zal daarom vier onderwerpen met prioriteit adresseren.

[0:22:30] Daarmee wil ik de andere onderwerpen niet tekort doen, maar ik heb gewoon niet meer

[0:22:34] tijd.

[0:22:35] Allereerst wil ik de staatssecretaris bedanken voor het onderzoek naar de relatie tussen

[0:22:39] covid-19 en de luchtkwaliteit.

[0:22:42] Ik was wethouder in Boekel in de tijd dat de coronapandemie uitbrak.

[0:22:46] En in de eerste stadia van de uitbrak waren er juist in onze en omringende gemeentes in

[0:22:51] Noordoost-Brabant veel slachtoffers.

[0:22:53] Dit heeft geleid tot veel zorgen onder de inwoners en dit onderzoek laat zien dat

[0:22:57] deze zorgen over de luchtkwaliteit in relatie tot COVID-19 terecht waren.

[0:23:01] Deze uitkomst is belangrijk om in de toekomst beter om te gaan en voorbereid

[0:23:05] te zijn op deze crisissituaties.

[0:23:09] Ik ga over naar mijn tweede prioriteit, staalslakken.

[0:23:12] De VVD vindt het goed dat voormalig staatssecretaris Heine heeft besloten

[0:23:16] voor de informatieplicht voor toepassing van staalslakken.

[0:23:21] Dit geeft bevoegdgezagen en omgevingsdiensten meer handvaten

[0:23:25] om op te treden wanneer deze bouwstof wordt toegepast.

[0:23:29] Dit heeft echter niet kunnen voorkomen dat een aantal locaties, zoals Spijk, Eerbeek

[0:23:33] of in de Oosterschelde, kampen met bodemfrontreiniging

[0:23:36] door de verkeerde toepassing van staalslakken.

[0:23:38] Naast dat deze locaties niet zomaar te saneren zijn,

[0:23:41] gaat het gepaard met onrust bij de omwonenden van deze locaties

[0:23:44] als gevolg van onzekerheid over de gezondheidseffecten bij mens en dier.

[0:23:48] Tegelijkertijd constateer ik dat er ook maar beperkt metingen beschikbaar zijn voor de

[0:23:52] omwonenden en belanghebbenden en dat er geen objectieve dialoog plaatsvindt over die metingen

[0:23:58] en wat in de toekomst verwacht mag worden om deze situaties te beheersen.

[0:24:03] Veel vragen blijven daarom onbeantwoord en dat voelt gewoon niet goed.

[0:24:07] Ik wil daarom de volgende vraag stellen aan de staatssecretaris op dit onderwerp.

[0:24:10] Hoe kijkt u aan tegen de problematiek van de staalslakken die in het verleden niet goed

[0:24:14] toegepast zijn op locaties zoals in Spijk, Eerdbeek en de Oosterschelde,

[0:24:18] en waarvan het milieu en de omwonenden of andere belanghebbenden

[0:24:20] nu de nadelige gevolgen ervaren.

[0:24:23] Kunnen we van u een proactieve houding verwachten

[0:24:25] om te voorzien in de behoeften van omwonenden en belanghebbenden

[0:24:28] aan feitelijk informatie en hier een objectieve dialoog over aan te gaan?

[0:24:32] Heeft de staatssecretaris concrete acties uitgezet

[0:24:35] na aanleiding van het Rekenkameronderzoek

[0:24:37] over het veilige hergebruik van afvalstoffen?

[0:24:40] In dit rapport werd ook al geconcludeerd

[0:24:41] dat er snel acties nodig zijn voor een veilig hergebruik van afvalstoffen.

[0:24:46] Dit was het tweede onderwerp. PFAS, derde onderwerp.

[0:24:49] Voor de VVD is het belangrijk dat er een Europees verbod op niet-essentiële PFAS komt.

[0:24:54] We zijn er dan ook...

[0:24:55] Meneer Buijzen, ik stop u even.

[0:25:00] Kunt u even aanhalen, want u krijgt een interruptie namelijk van de heer Bamenka.

[0:25:04] Als u de microfoon zou willen uitdoen, graag.

[0:25:07] Dank u wel, voorzitter.

[0:25:08] Ik hoor in ieder geval de VVD zich kritisch uiten

[0:25:14] als het gaat om gebruik van staalslakken.

[0:25:17] De VVD heeft het over informatieplicht toepassen als het daarom gaat.

[0:25:23] Eerder hebben wij een motie hierover ingediend

[0:25:26] waar ook de VVD en collega van de NSC tegen hebben gestemd

[0:25:32] daar waar het gaat om staalslakken toepassen

[0:25:36] om daar kritisch op te zijn.

[0:25:38] En nu hoor ik vooral vragen die gesteld worden.

[0:25:42] Eigenlijk was ik heel erg benieuwd naar uw nieuwe standpunt daaromtrend.

[0:25:47] Gaat u de volgende keer dan voor onze motie stemmen hierover?

[0:25:53] Heer Buijzen.

[0:25:55] Dank u wel, voorzitter.

[0:25:55] Nu heb ik de motie niet per se scherp in gedachte, maar ik denk, en ik vraag het ook bewust even

[0:26:01] ter verificatie of het ook klopt, dat de motie opriep tot een vergunningsplicht.

[0:26:06] En ja, een vergunningsplicht gaat strekt verder dan een informatieplicht en roept ook allerlei bijeffecten op die voor onze fractie op dat moment niet bijdroegen aan het oplossen van het probleem.

[0:26:18] Volgens mij is dat de achtergrond, maar ik stel de vraag ook even terug.

[0:26:24] Een vervolgvraag van de heer Banenke?

[0:26:26] Nou ja, ik krijg nu een vraag terug, terwijl ik juist ook wil weten wat het nieuwe standpunt eigenlijk hierover is van de VVD.

[0:26:35] Het lijkt erop dat de VVD nu heel erg wat strakker in de wedstrijd zit als het gaat om staalslakken.

[0:26:43] Ik hoor vooral vragen richting staasectaars in plaats van richting geven richting staasectaars.

[0:26:52] Gaat u gang, de heer Buijzer.

[0:26:53] Dank u wel.

[0:26:57] Allereerst wil ik vooropstellen dat deze vraag voor ons niet gaat over de toekomst van Tata Steel.

[0:27:02] Even als staalproducent dat wil ik vooropgesteld hebben.

[0:27:05] Binnen onze fracties te wel degelijk zorgen over de toepassing van staalslakken, en zeker zoals het

[0:27:12] gegaan is in het verleden. Wij zijn tevreden met de informatieplicht zoals die nu is opgenomen,

[0:27:19] want wij vertrouwen daarmee ook op dat de bevoegde zagen en provincies of andere

[0:27:24] omgevingsdiensten daarmee meer instrumentarium hebben om veel eerder in het proces en te weten

[0:27:29] van wie wordt de toepasser van de staalslakken, op welke locatie.

[0:27:35] En daar kun je ook veel eerder anticiperen op het gebruik van die staalslakken.

[0:27:40] Wat ik ook zelf met eigen ogen gezien heb, in Spijken bijvoorbeeld,

[0:27:44] is dat gewoon de toepassing niet goed was,

[0:27:47] omdat die informatieplicht op dat moment niet gold.

[0:27:50] Ja, dat is heel vervelend.

[0:27:52] Want ja, ik ga verder niet uitweiden over hoe dat allemaal in de praktijk is gegaan,

[0:27:56] maar daar is er wel iets van te vinden.

[0:27:58] En daarom zijn wij nu blij als VVD met de informatieplicht.

[0:28:03] Ik dank u wel voor dit antwoord.

[0:28:05] Ik zag uitleed Korsis ook met een interruptie.

[0:28:10] Ja, ik hoop toch wel op een bemoedigerde boodschap van de VVD,

[0:28:13] dat ze inderdaad meer richting echt handhaven op die staalstakken zijn

[0:28:16] en eigenlijk gewoon vanaf gaan.

[0:28:18] Want we weten van RIVM en IOT dat het potentieel scheidelijke stoffen zijn.

[0:28:23] U zegt, collega zegt net dat hij eigenlijk te weinig omzoek daarnaar heeft verricht,

[0:28:28] Maar is hij het dan niet met ons eens dat het voor zorgsbeginsel moet gelden?

[0:28:32] Als we het hebben over medicijnen, dan gaan we dat ook niet zomaar aan mensen geven,

[0:28:36] want dan testen we dat eerst uitgebreid, zodat we zeker weten dat het geen schadelijke effecten zijn.

[0:28:39] En dan pas brengen we het op de markt.

[0:28:42] De staalslakken, dat wordt maar gewoon in het milieu gegooid en achteraf is het wel schadelijk.

[0:28:47] We laten het toch doordraaien totdat we echt hebben uitgezocht of het wel schadelijk is.

[0:28:50] Bent u het met ons eens dat we dat principe moeten omdraaien?

[0:28:53] We moeten zeggen we stoppen het gebruik van staalstakken zo snel mogelijk totdat kan worden

[0:28:58] aangetoond dat er geen achteruitgang is van de waterkwaliteit en geen gevaar voor de gezondheid.

[0:29:05] Een hele lange aanloop tot een vraag.

[0:29:07] Nee, we zijn absoluut niet voor een voorzorgsprincipe op dit onderwerp.

[0:29:13] Kijk, we hebben in Nederland een waardevolle industrietak, zeker voor de regio IJmuiden.

[0:29:20] Het is gewoon belangrijk, daar zijn eerdere debatten over gevoerd, staalslakken zijn een

[0:29:25] reststroom uit die staalproductie.

[0:29:28] Als er innovaties zouden zijn om de waardering van staalslakken te verbeteren zodat we nog

[0:29:33] circulairder worden als economie, zou het mijn liefding waard zijn, ik kan een mooi

[0:29:37] voorbeeld noemen.

[0:29:38] In mijn eigen woonplaats Boekel hebben ze staalslakken gebruikt om een accu te maken

[0:29:43] voor warmteopslag.

[0:29:45] Hoe mooi is dat?

[0:29:46] Dat zou u ook moeten aanspreken, zou ik zeggen.

[0:29:48] Alleen dat is nu zeer kleinschalig en kunnen we nog niet grootschalig toepassen.

[0:29:52] Maar het zou mijn liefding waard zijn als er alternatieven zijn...

[0:29:56] ...voor het plaatsen onder infrastructurele projecten.

[0:29:59] Maar dat is nu niet het geval en we vinden de normeringen zoals ze nu zijn...

[0:30:03] ...zijn ook prima, maar je moet het wel goed doen, zoals we het ook voorgeschreven hebben.

[0:30:06] En we hebben helaas gezien dat het nu altijd gedaan is.

[0:30:09] Gaat u vooral verder met uw betoog.

[0:30:10] O, herstel, mevrouw Korsis was nog niet tevreden met uw antwoord.

[0:30:14] Dus het leed kost iets door een aanvullende interruptie.

[0:30:18] Ja, misschien wel een verduidelijkende vraag, want dit klinkt toch heel anders.

[0:30:23] Begrijp ik u goed dat u zegt, nou ja, die gezondheid van mensen en milieu en water,

[0:30:29] dat kan me niet zo heel veel schelen.

[0:30:31] Ik hecht heel veel belang aan die commerciële belangen van het bedrijfsteven.

[0:30:34] En ik wacht wel af totdat er bepaalde innovaties komen,

[0:30:38] dat die staalstakken misschien wel ooit bulletproof kunnen worden gebruikt,

[0:30:43] zonder aantasting van water. Of zegt u nee, ik kijk naar de huidige praktijk en de huidige

[0:30:48] praktijk binkt geen garanties dat de waterkwaliteit niet wordt aangetast, dat onze gezondheid niet

[0:30:53] wordt aangetast en daarom doe ik in ieder geval nu een stop op de staalslakken en als er later

[0:30:58] innovaties komen die dat wel kunnen garanderen, dan kunnen we daar altijd over praten. Welke

[0:31:02] van de twee is het? Nou, die viel niet in de kategorie kortombondig. Voorzitter. Maar

[0:31:08] meneer Buijzen, misschien kunt u het wel kortombondig antwoorden. Kijk, de normeringen zijn er niet

[0:31:12] voor niets. We hebben in dit land onderzoek gedaan, er zijn normen uitgekomen en wij staan

[0:31:17] ervoor dat de toepassing van de staatslakken ook gebeurt volgens de normen. En ja, er is

[0:31:24] een informatieplicht nu, vervoegzagen kunnen daardoor toezien op hoe het gebruikt wordt

[0:31:28] en daarmee moet het ook gewoon goed zijn.

[0:31:31] Gaat u vooral verder, de laatste, want ja, even kijken, dat is ook terecht uw laatste

[0:31:36] interruptie. Ben ik dadelijk even blij met mijn bijdrage. Gaat uw hand.

[0:31:42] Mijn collega heeft het over normen, maar RIVM en ILT hebben uitgesproken dat die staatsstrakken

[0:31:49] schadelijk kunnen zijn.

[0:31:50] En de huidige regels zijn de gezondheid van mensen die het milieu niet borgen.

[0:31:55] Dus, nogmaals, waarom negeert de VVD de gezondheid van omwonenden in ons milieu en kiest het weer

[0:32:02] voor de commerciële belangen van de grote aandeelhouders?

[0:32:06] U zegt natuurlijk terecht, ze kunnen ongezond zijn, maar dat is niet per definitie zo.

[0:32:10] als je het goed toepast op locaties.

[0:32:14] En het is gewoon een reststroom van een belangrijke economie in ons land,

[0:32:19] die we echt niet zomaar willen laten gaan.

[0:32:21] En in die afwegingen vinden wij het gewoon prima hoe dat nu gaat.

[0:32:25] Gaat u verder, meneer Buijzen. Met u op het oog.

[0:32:28] Dank u wel. Ik ga verder met PFAS, voorzitter, met u goed denken.

[0:32:33] Voor de VVD is het belangrijk dat er een Europees verbod op niet-essentiële PFAS komt.

[0:32:37] We zijn dan ook tevreden met onze eigen staatssecretaris van Gezondheid, Carmens, dat hij extra geld

[0:32:43] en mensen vrijmaakt, zodat het RIVM inhoudelijke ondersteuning kan bieden om de duizenden inspraakreacties

[0:32:49] over het voorgenomen verbod sneller te beantwoorden.

[0:32:54] Ook is de VVD-fractie tevreden te vernemen dat de staatssecretaris werkt maakt van de

[0:32:58] motie H verkort en is gestart met de uitwerking van het kennis- en innovatieprogramma PFAS

[0:33:04] in bodem en water.

[0:33:05] Ik wil de staatssecretaris vragen de Kamer te informeren over de eerste ervaring met

[0:33:09] dit programma.

[0:33:10] Als het gaat over PFAS en andere zeer zorgvulde zorgwekkende stoffen in het oppervlaktewater

[0:33:15] en het drinkwater maakt de VVD zich zorgen.

[0:33:18] We maken ons zorgen over de aanpak die bijvoorbeeld de Duitse overheid heeft om lozingen op korte

[0:33:23] termijn te voorkomen.

[0:33:25] Maar we zijn tegelijk optimistisch over nieuwe zuiveringstechnieken die toegepast kunnen

[0:33:29] worden op rioolwater, zuiveringsinstallaties of drinkwater.

[0:33:31] Heeft de staatssecretaris met zijn ambtsgenoot in Duitsland contact gezocht over PFAS-lozingen

[0:33:36] in Duitsland en het effect voor ons drinkwater?

[0:33:39] Heeft de staatssecretaris hier onze drinkwaterbedrijven bij betrokken?

[0:33:43] En onderzoekt de staatssecretaris de mogelijkheid om de beste zuiveringstechnieken toe te passen

[0:33:47] in Nederland?

[0:33:48] Ik zie een vraag.

[0:33:49] Dat had u vanuit uw linker ooghoek goed gezien, dat de heer Gabriels een interruptie voor u

[0:33:54] had.

[0:33:54] Heer Gabriels.

[0:33:55] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:33:56] De heer Buijzer geeft aan dat hij zich zorgen maakte, in ieder geval ook over de lozingen

[0:34:00] in Duitsland.

[0:34:00] Nou hebben wij hier natuurlijk ook een situatie in Dordrecht waar geen moer TFA loost en vervolgens

[0:34:08] zegt oeps, last onder dwang, sommig, doe het niet meer, geen enkele schade hoeft te betalen

[0:34:13] of niks dan ook.

[0:34:14] En dan vervolgens het er toch een vergunning voor aanvraagt en dan wordt die vergunning

[0:34:18] afgewezen en dan zeggen ze nou ja, dan gaan we dan ook weer aanvechten.

[0:34:22] Dus maakt de heer Buijsen en de VVD zich ook zorgen over de PFAS-lozingen in Nederland.

[0:34:29] En is hij bereid om bijvoorbeeld tijdens de begrotingsbehandeling van INW ook geld vrij te maken

[0:34:34] om ook PFAS-saneringen in Nederland aan te pakken?

[0:34:39] Heer Buijzen?

[0:34:42] Ja, ik begrijp heel goed, voorzitter, dat collega Gabriels mijn onderwerp even verbreedt naar Nederland

[0:34:50] en ik zou het ook kunnen verbreden naar België.

[0:34:54] In die zin alle begrip daarvoor.

[0:34:56] En natuurlijk maken wij ons ook zorgen over PFAS-lozingen in Dordrecht.

[0:35:02] In de actualiteit heb ik dat niet meegenomen,

[0:35:05] maar ik begrijp natuurlijk ook voor inwoners uit Dordrecht

[0:35:07] dat het terecht is om dat te adresseren.

[0:35:12] Over de PFAS en saneringen laat ik me op dit moment even niet uit,

[0:35:16] omdat ik gewoon meer informatie nodig heb wat u daarmee voorstelt.

[0:35:20] En ik ga graag met u over in gesprek

[0:35:22] om te kijken of we daartoe kunnen komen bij de begrotingsbehandeling.

[0:35:27] Dank u wel voor dit keurige antwoord.

[0:35:30] Volgens mij heeft u nog een onderwerp tot slot.

[0:35:33] Laatste onderwerp, dank u wel voorzitter, gaat over secundaire bouwstoffen.

[0:35:37] In het verleden hebben leden Haverkort en Veldman al vragen gesteld over het onderwerp gewassenbodemas van het bedrijf Blue Phoenix Group.

[0:35:44] Tot op heden zijn de antwoorden voor mij onbevredigend.

[0:35:46] Het blijkt al langer, maar zeker sinds de introductie van de Omgevingswet per 1.1.2024,

[0:35:50] dat het risicovol is voor aannemers van grote infrastructurele projecten

[0:35:55] om de gezuiverde en geschoonde bodemassen te verwerven,

[0:35:58] waardoor zij kiezen voor primaire bouwstoffen, zoals zuiver, zand of grint.

[0:36:02] Dat is niet circulair, maar tegelijkertijd ook schadelijk voor de economie

[0:36:06] en kostenverhogend voor de belastingbetaler via de afvalstoffenheffing.

[0:36:09] Ik wil de staatssecretaris vragen of hij dit ongelijke speelveld ziet

[0:36:12] en of hij mogelijkheden heeft om met spoed regelgeving te maken

[0:36:16] zodat er wel een gelijkspeelveld is.

[0:36:18] Ik wil hierbij uitspreken dat deze bedrijven niet kunnen wachten tot het circulair materialenplan

[0:36:23] van kracht wordt.

[0:36:24] Ik heb met eigen ogen mogen zien dat voorraadlocaties van gewassenbodem als overvol zijn, terwijl

[0:36:29] er niets verkocht wordt.

[0:36:32] Bedrijven in de afvalketen gaan op korte termijn de afweging maken of doorgaan met deze manier

[0:36:37] nog wel zin heeft.

[0:36:38] Graag reactie van de staatssecretaris.

[0:36:40] Dank u wel, voorzitter.

[0:36:42] Dan gaan we naar de heer Gabriels voor zijn bijdrage.

[0:36:47] Dank u wel voorzitter en welkom ook aan de nieuwe staatssecretaris die een zeer grote taak heeft.

[0:36:53] Namelijk de bescherming van de gezondheid van mens, dieren en ecosystemen in ons land.

[0:36:58] Heel veel succes, want het is bijna elke dag raak.

[0:37:01] Lozingsvergunningen niet inzichtelijk, drinkwaterbedrijven trekken aan de bel, PFAS in zeeschuim,

[0:37:06] eitjes die door opa en oma stiekem weggegooid worden vanwege PFAS zorgen.

[0:37:11] Toekomstige PFAS-dumpingen in diepe plassen in heel het land, de granuliediscussie, uitspoeling

[0:37:15] rondom plekken waar staalslakken gedumpt zijn in Eerbeek, zorg over de luchtkwaliteit bij

[0:37:20] kunstmestfabrieken aan het IJ in Amsterdam, bij SABIC in Bergen op Zoom, maar ook bij

[0:37:24] asfaltcentrales door heel het land en jawel, en dat is heel erg, omgevingsdiensten die

[0:37:28] dit allemaal zouden moeten controleren, die kampen met grote personeelstekorten.

[0:37:33] En het voelt niet fijn als je bij omwonenden bent dat je ziet dat omwonenden zo intens

[0:37:37] hun energie ziet stoppen in taaie procedures waarover we zich eigenlijk

[0:37:41] geen zorgen zouden hoeven te moeten maken. Dat is pijnlijk. Die energie kan ook

[0:37:44] gewoon in hun kinderen of in hun vrije tijd en dat zouden wij als overheid

[0:37:49] van moeten zorgen. Dit alles in combinatie met een

[0:37:52] hoofdlijnenakkoord waar de woorden PFAS, gezondheid en milieu niet in voorkomen

[0:37:55] brengt me tot de volgende vraag. Wat gaat de staatssecretaris nu anders doen dan

[0:38:00] zijn voorganger? En GroenLinks Partij van de Arbeid wil gewoon gezonde bodem,

[0:38:04] gezonde watersystemen en schone lucht.

[0:38:06] Dan de zorgkosten rondom zware industrie.

[0:38:08] Er zijn inderdaad dertien gebieden met zware industrieclusters

[0:38:12] en die hebben inderdaad, zoals mijn voorgangers ook al gezegd hebben

[0:38:15] van NEC, D66 en Partij voor de Dieren,

[0:38:17] dat de gezondheidskosten daar hoger zijn.

[0:38:20] En ook de Gezondheidsraad vraagt om een grootschalig gezondheidsonderzoek

[0:38:23] rondom die industrieclusters.

[0:38:25] In de antwoorden op onze vragen wordt gesteld

[0:38:27] dat die hogere zorgkosten niet direct te koppelen zijn aan de industrie

[0:38:30] en ook kunnen komen door de levensstijl

[0:38:32] en sociaal-economische status van inwoners in deze gebieden.

[0:38:35] En volgens ons is het juist een plicht om juist uit te sluiten

[0:38:38] dat die hogere zorgkosten komen door de uitstoot van de industrie.

[0:38:42] Dan is er duidelijkheid.

[0:38:44] Dus de vraag is eigenlijk, is de staatssecretaris dat met ons eens?

[0:38:47] En zo nee, waarom niet? En kan hij voor zo'n onderzoek zorgen?

[0:38:51] Dan PFAS. Onlangs bleek dat er twaalf defensieterreinen verspreid

[0:38:54] door het hele land ernstig vervuild zijn met PFAS.

[0:38:57] En bij Leeuwarden was dat al langer bekend,

[0:38:59] maar er zijn dus nog twaalf andere locaties.

[0:39:01] en van de andere locaties weten we nog niet eens hoe erg dat het is.

[0:39:04] Wanneer wordt er meer bekend over de oppervlaktewatermonsters

[0:39:07] die worden genomen bij die andere locaties?

[0:39:09] En is er voldoende geld om al die locaties te saneren?

[0:39:13] En deze casus legt maar weer bloot waar de zorgen van veel Nederlanders liggen.

[0:39:17] Gisteren een onderzoek in het AD, 90% van de bevolking wil maatregelen.

[0:39:21] En daarom de vraag, waar kunnen deze inwoners terecht met hun zorgen?

[0:39:24] Wie coördineert de PFAS-problematiek integraal?

[0:39:27] En welke maatregelen gaat de staatssecretaris nemen?

[0:39:29] Gaat deze staatssecretaris wel zorgen voor een PFAS-lozingsverbod?

[0:39:35] Dan vergunningen.

[0:39:36] Voor de zomer...

[0:39:39] Neemt u mij niet kwalijk, meneer Wuizen.

[0:39:40] Ik was nog terug mee aan het schrijven met de vraag van de heer Gabriels, dus vandaar.

[0:39:44] Maar uw eerste interruptie. Gaat u gang.

[0:39:46] Meneer Gabriels, als u uw microfoon even uit wil doen.

[0:39:49] Dank u wel.

[0:39:50] Ja, ik zoek even met meneer Gabriels samen hoe hij ziet...

[0:39:57] dat er eigenlijk een nationaal verbod zou moeten zijn voor PFAS-lozingen.

[0:40:03] Terwijl heel veel PFAS eigenlijk uiteindelijk, en ik kan het percentage niet uitdrukken,

[0:40:10] die informatie heb ik niet, maar heel veel komt natuurlijk gewoon uit Duitsland en uit België.

[0:40:15] Hoe kijkt u dan naar die Europese vraagstuk?

[0:40:19] Heer Gabriels.

[0:40:21] Het maakt me niet uit waar het verboden wordt, maar PFAS is zo ongezond voor mensen

[0:40:25] en worden er zo ziek van dat wij gezondheid op één zetten.

[0:40:28] En ik vind het altijd heel lastig als mensen de hele tijd naar België en Duitsland wijzen,

[0:40:32] terwijl we zelf een van de grootste netto-exporteurs en dumpers zijn

[0:40:35] van allerlei milieuproblematieken in dit zeer dichtbevolkte land.

[0:40:39] Dus wij zouden die keuze maken om wel zo snel mogelijk met een PFAS-loosingsverbod te komen.

[0:40:45] Dus op die manier kijken wij daarnaar. Gezondheid op één.

[0:40:49] Aanvullende interruptie? Heer Buijsen gaat er aan.

[0:40:51] Ik heb er toch vier, dus dan pak ik hem ook.

[0:40:53] Nee, maar dan vraag ik me even af, ook zonder de lozingen in Nederland komt het water ongezond binnen.

[0:41:03] Gaat u dan ook dammen bouwen in de Maas en de Rijn? Hoe ziet u dat dan?

[0:41:08] O, ik zie een probleem met de scheepvaart komen. Meneer Gabriels.

[0:41:11] Ja, natuurlijk moet er ook een Europees verbod komen, maar dat wordt telkens uitgesteld.

[0:41:17] Dus ik ben heel blij als we samen met z'n allen deze commissie kunnen zeggen...

[0:41:21] met Denemarken, Duitsland en die vijf landen die dat in Europa naar elkaar gesteld hebben,

[0:41:25] dat we daar blijven hameren.

[0:41:27] Maar we kunnen ook starten met een uitfasering van die industrie in Nederland

[0:41:31] en ervoor zorgen dat hier een coördinatiepunt komt,

[0:41:35] de lozingsverboden, de nieuwe technieken ingezet worden

[0:41:37] om te zorgen dat het gewoon niet meer in ons oppervlaktewater komt.

[0:41:40] Want mensen worden ziek, mensen gooien eitjes weg,

[0:41:43] omdat er waarschijnlijk misschien PFAS in zit.

[0:41:46] En dat is voor ons dusdanig belangrijk dat wij wel voor een verbod pleiten

[0:41:50] en ook om een incentive te hebben voor die bedrijven om daadwerkelijk iets te gaan veranderen.

[0:41:55] Ik wou net zeggen, uw punt is helder en duidelijk gemaakt.

[0:41:57] Maar niet voor meneer Buizen, want die heeft nogmaals een interruptie.

[0:42:01] Nou ja, afrondend hoor. Gewoon om duidelijk te stellen.

[0:42:05] Kijk, je kunt niet je tijd en energie aan twee dingen tegelijk besteden.

[0:42:09] Soms moeten we ook kiezen in schaarste. We hebben het allemaal druk.

[0:42:12] De staatssecretaris heeft het druk, de minister heeft het druk.

[0:42:15] We kunnen de belastingbetalers hun geld maar één keer uitgeven.

[0:42:17] Wat VVD betreft zetten wij ons in op een Europees verbod op niet-essentiële PFAS.

[0:42:24] We nemen daarmee niet weg dat we ook het verbod in Nederland willen hebben, maar we willen het gewoon op Europese schaal regelen.

[0:42:30] Omdat juist heel veel ook via de wateren binnenkomt.

[0:42:33] Wat ons betreft heeft het in die zin dus ook geen voorkeur in het stellen van prioriteiten om dus voor een nationaal verbod te gaan.

[0:42:41] Want het moet in Brussel geregeld worden.

[0:42:49] Meerdere prioriteiten. Voor ons is een prioriteit gezondheid.

[0:42:52] Ik ben ook heel blij dat de heer Buijs uitspreekt dat die voor een verbod op PFAS is.

[0:42:58] Echter, gezien de vele lobbyisten in Europa, duurt dat lang, lang, lang.

[0:43:06] En in de tussentijd worden mensen ziek en is er gewoon troep in ons milieu.

[0:43:18] Voor de zomer is mijn motie aangenomen om te onderzoeken of er een gezondheidseffectrapportage

[0:43:24] die eenzelfde plek kan krijgen als een milieueffectrapportage in de besluitvorming over omgevingsvergunningen.

[0:43:30] Hoe staat het met de uitvoering van die motie en denkt de staatssecretaris dat dit een goede

[0:43:33] manier kan zijn om ook te sturen op gezondheid in plaats van alleen op normen?

[0:43:38] En hoe staat het eigenlijk met de gezondheidseffectrapportage rondom Tata Steel?

[0:43:41] De Kamer heeft via de motie afgedwongen om daar direct mee te starten zodat de

[0:43:44] uitkomsten ervan randvoorwaardelijk meegenomen kunnen worden in de

[0:43:47] onderhandelingen met Tata. Kan de staatssecretaris iets vertellen over de

[0:43:50] stand van zaken? En dan het voorzorgsprincipe, die is heel

[0:43:53] belangrijk. Je kunt dat gebruiken om gezondheid te

[0:43:55] beschermen bij eventuele risico's. Toch concludeerde het OVV-rapport dat de

[0:43:59] gezondheid van de inwoners niet beschermd wordt en dat betekent dat in veel

[0:44:02] gevallen het voorzorgsprincipe niet ingezet is of wordt door

[0:44:05] vergunningsverleners en dat komt omdat aanvragers kunnen aantonen dat hun

[0:44:08] uitstoot altijd binnen de normen valt en juridisch wordt het dan erg moeilijk voor

[0:44:13] het bevoegd gezag om risico's aan te tonen en de vergunning op die grond te

[0:44:16] weigeren. Dus dat principe wordt vrijwel nooit

[0:44:19] toegepast, dus in de praktijk is dat een fars. En hoe gaat de staatssecretaris

[0:44:22] dit probleem oplossen en wanneer komt hij de toezegging na die gedaan is door

[0:44:26] mevrouw Heijnen om eind 2024 met een voorstel te komen om het

[0:44:31] voorzorgsprincipe beter in de wet te verankeren.

[0:44:34] En dan als laatste, kan de staatssecretaris ook garanderen dat

[0:44:37] waar mevrouw Wingelaar het al over had, veilig gebruikt kan worden.

[0:44:41] In Limburg maakt men zich daar heel erg veel zorgen over,

[0:44:44] want er echt duizenden kilo's dreigen daar onder asfalt te verdwijnen.

[0:44:48] En kan het voorzorgsprincipe hier toegepast worden om drinkwatergebieden te beschermen?

[0:44:54] Als ik nog tijd over heb, wil ik namens mevrouw Koekoek een vraag stellen van Volt.

[0:44:59] Want zij heeft een motie ingediend die ook aangenomen is in de Kamer.

[0:45:03] die vraagt om een coördinatiepunt voor PFAS in het rechtsteden nabij Chemoer.

[0:45:07] De regio biedt aan om dat in de regio te organiseren,

[0:45:10] maar het kabinet heeft het anders ingevuld.

[0:45:13] En dat is niet goed gevallen in Dordrecht en omgeving.

[0:45:15] En is de staatssecretaris bereid om dit opnieuw te bekijken

[0:45:18] en de motie uit te voeren zoals die bedoeld is?

[0:45:22] Dank u wel.

[0:45:24] Ik dank u wel.

[0:45:25] En met de bijdrage van mevrouw Koekoek verwoord in uw bijdrage

[0:45:29] ging u net over de tijd heen, maar het is u vergeven.

[0:45:34] Dit kost iets heeft de bereidheid getoond om het voorzitterschap tijdelijk van mij over te nemen,

[0:45:40] zodat ik zelf ook mijn bijdrage kan doen aan deze discussie.

[0:45:45] Jazeker. Dan geef ik het woord aan de heer Boutkamp.

[0:45:49] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:45:51] Ja, voor degene die zit te kijken van wat is dit krampachtig, maar ja, zo zijn al eenmaal de spelregels.

[0:45:57] Als eerste heten wij natuurlijk vanuit de PVV-fractie de staatssecretaris in deze commissie van harte welkom.

[0:46:03] en wensen wij de staatssecretaris heel veel succes en misschien ook wel geluk toe de komende tijd.

[0:46:10] Met die diverse onderwerpen die ook weer hier op de agenda staan,

[0:46:13] want er komt wat op u af met deze commissies.

[0:46:18] Laat ik maar snel beginnen. Staalslakken, ze zijn al voorbijgekomen.

[0:46:24] Ook de PVV heeft zich daar in het verleden zorgen over uitgesproken,

[0:46:28] Maar gelijktijdig hebben wij de brief gezien van de vorige staatssecretaris,

[0:46:34] waarin zij aangaf in die brief hoe ze ook moeten worden toegepast.

[0:46:40] En volgens de BVV-fractie zat daar ook een probleem in het verleden.

[0:46:44] Ze zijn gewoon niet volgens de spelregels goed toegepast.

[0:46:47] En wat de BVV betreft is het dan gelijk, als ze niet worden toegepast,

[0:46:51] zou je dan ook gelijk blik op stuk moeten doen.

[0:46:55] Er zijn nu eenmaal regels afgesproken over de toepassing.

[0:46:57] Ze zijn nog eens verhelderd.

[0:46:59] Wij vinden het een heel goed plan dat er nu een meldpunt komt...

[0:47:03] zodat de VTH-stelsel actiever kan acteren op het moment dat er zo'n melding komt.

[0:47:09] Er komen in uw regio of in uw omgeving staalslakken toegepast.

[0:47:14] Dus u kunt dan gaan controleren.

[0:47:16] Prima. Goed initiatief van de vorige staatssecretaris.

[0:47:19] PFAS. Ja, de VVD heeft het over essentieel en niet-essentiële PFAS'en.

[0:47:24] In simpele mensentaal noem ik het altijd maar...

[0:47:28] we hebben goede en slechte PFAS.

[0:47:31] Want PFAS wordt ook toegepast in allerlei medische...

[0:47:36] stands en dergelijke allemaal.

[0:47:38] Ook in de scheepvaart bij schroevastdichtingen zit ook PFAS in verwerk.

[0:47:41] En ja, de vele reacties op het besluit, zeg maar, in het voorstel...

[0:47:46] laten eigenlijk ook zien dat daar een goede discussie over gevolgd moet worden.

[0:47:51] Wij kijken er dan ook uit, maar wij zijn ook blij dat er extra mensen daar worden ingezet.

[0:47:57] Maar gooi nou niet het kind met het badwater weg in deze discussie.

[0:48:01] PFAS is niet goed, dat weten we met z'n allen.

[0:48:04] Maar er zijn ook bepaalde producten, daar kunnen we niet zonder.

[0:48:07] Want als we dat nu gelijk zouden verbieden,

[0:48:09] dan denk ik dat de gezondheidszorg gelijk op z'n achterste staat om te zeggen van zegt u het maar.

[0:48:13] En ik zie vanuit mijn linker ooghoek...

[0:48:17] Ja, ik zie de heer Grabius met een interruptie.

[0:48:20] PFAS is niet goed, maar...

[0:48:25] En dan komt mijn vraag.

[0:48:26] U bent dan misschien niet voor een verbod op PFAS.

[0:48:29] Kan u dan wel voor een lozingsverbod zijn?

[0:48:36] Ik hoor mevrouw...

[0:48:38] Dit kost u niet, maar ik zal gelijk antwoord geven.

[0:48:41] Ja, gaat u gaan.

[0:48:42] Ik moet nog even wennen.

[0:48:45] Het woord is aan de heer Boutkamp.

[0:48:47] Voordat wij gelijk instemmen met een lozingsverbod...

[0:48:50] willen wij gewoon weten welke stoffen dan wel of niet gelijk worden verboden.

[0:48:55] Want als daarmee gelijk die stoffen worden verboden die nog steeds die nuttige toepassing hebben,

[0:49:00] gaan wij daar niet gelijk voor zijn.

[0:49:02] Dus wij zijn van de partij van die weegschaal.

[0:49:05] Weet u nog wat wij eerder hebben gedaan?

[0:49:07] Die gezonde weegschaal tussen economie en gezondheid.

[0:49:10] Die weegschaal hanteren wij.

[0:49:11] En wij kunnen nu niet gelijk zeggen, doe maar weg die PFAS,

[0:49:15] want daar halen we ons misschien wat op de hals,

[0:49:17] waarvan we, zeg maar, naar de toekomst toe niet weten wat we dan hebben gedaan.

[0:49:21] Dat is mijn antwoord aan de heer Goudenhils.

[0:49:24] Ga ik verder, zo te zien, met mijn vrouw.

[0:49:26] Ik zie nog een interruptie van de heer Bamenga.

[0:49:31] Dank u wel, voorzitter.

[0:49:33] Inderdaad, de zeer opmerkelijke zin PFAS is niet goed maar.

[0:49:38] We kunnen er niet zonder.

[0:49:39] Ik wil toch wel de PVV erop wijzen dat we ook een leven hebben gekend zonder PFAS.

[0:49:45] En zeker ook met alle technieken en technologieën die wij hebben...

[0:49:52] om een groene economie op te bouwen.

[0:49:53] Dat er ook een leven is zonder PFAS.

[0:49:58] Dat dat gewoon mogelijk is.

[0:49:59] We weten allemaal, dat zegt de heer Boutkan eigenlijk zelf ook...

[0:50:03] hoe ernstig PFAS is.

[0:50:05] Het zit overal, ons bloed, water, bodem, eieren, groenten, fruiten...

[0:50:10] uit onze eigen tuin.

[0:50:13] en zelfs in borstvoeding.

[0:50:16] Het is zeer ernstig, kankerverwekkend en zou zo snel mogelijk

[0:50:21] zouden we daar een einde aan moeten maken.

[0:50:24] Maar ik heb eerder een motie ingediend.

[0:50:26] Dat gaat over de zorgen die heel veel mensen hebben.

[0:50:29] Zorgen dat het in hun bloed zit.

[0:50:32] En om te zorgen dat deze mensen juist de onderzoek zouden kunnen doen,

[0:50:36] zichzelf zouden kunnen testen.

[0:50:38] Haal ik eigenlijk uit de woorden van de heer Boutkamp

[0:50:43] Het feit dat de PVV nu voor zo'n motie zou zijn, want eerder hebben ze tegengestemd.

[0:50:49] Was dat een foutje dat ze eerder tegengestemd hebben?

[0:50:53] Dat zou ik graag willen weten.

[0:50:54] En het woord is aan de heer Pootkamp.

[0:50:56] Dank u wel, voorzitter.

[0:50:59] Nee, een foutje heeft u niet gehoord.

[0:51:01] Wij zijn toen tegen en zijn nog steeds tegen.

[0:51:03] Dat is mijn korte antwoord.

[0:51:05] Maar dat is niet zozeer dat wij het ontkennen, dat PFAS een probleem is.

[0:51:09] maar wel de argumentatie toentertijd verwoord in die motie.

[0:51:14] Dus daar heeft u uw antwoord.

[0:51:18] Ik zie nog een interruptie van de heer Boutkamp.

[0:51:22] Sorry, van de heer Bominga.

[0:51:25] Voorzitter.

[0:51:27] Kijk, ik hoor verschillende partijen natuurlijk aangeven

[0:51:31] dat ze zich inderdaad ook zorgen maken over PFAS

[0:51:34] en ook aangeven hoe ernstig het is.

[0:51:36] Maar op het moment dat wij niet bereid zijn

[0:51:38] om daar de juiste acties op te zetten die mensen nodig hebben,

[0:51:45] dan zijn het gewoon loze woorden.

[0:51:48] En nu hoor ik ook weer loze woorden vanuit de PVV die gewoon de gezondheid van deze mensen

[0:51:54] niet op één durft te zetten en deze mensen in de steek laat.

[0:51:59] Ik hoorde geen vraag, dus ik geef het woord aan de heer Boutkamp.

[0:52:05] Dank u wel, voorzitter.

[0:52:07] Maar ik maakte er toch even misbruik van, want wij laten ze niet in de steek.

[0:52:11] Het zijn geen lozen woorden, maar ook u, de heer Bamenka, zou moeten weten dat wij ook

[0:52:16] nog in dit land te maken hebben met wet- en regelgeving, met bestaande vergunningen en dergelijke.

[0:52:21] En ik zeg niet dat die goed zijn, want velen van de vergunningen in Nederland zijn achterhaald.

[0:52:26] Niet meer van deze tijd, maar het probleem is wel hoe pas je die vervolgens aan.

[0:52:30] En dat is misschien dadelijk wel mogelijk in, zo uit m'n hoofd, 2026,

[0:52:35] wanneer we met de Omgevingswet daadwerkelijk bepaalde maatregelen van kracht hebben genomen in die wet,

[0:52:39] om zich wat meer af te kunnen dwingen.

[0:52:42] Wij zijn er ook niet, zeg maar, daarop tegen.

[0:52:45] Dus dan weet u dat vast.

[0:52:47] Dan ga ik snel verder, gezien de tijd.

[0:52:50] Het schone luchtrecord, het is ook langsgekomen.

[0:52:54] Ja, wij hebben de vraag aan de staatssecretaris,

[0:52:56] Hoe zit het nou met de voorganger van de staatssecretaris over het antwoord...

[0:53:03] dat hij niet bereid was om het Eco Design label door te voeren...

[0:53:07] maar meer in te zetten op voorlichting, preventie, et cetera...

[0:53:13] en op die manier de klachten van de houtstrook te verminderen.

[0:53:17] Dus daar graag een antwoord op.

[0:53:19] Dan de vergunning van toezicht en handhaving.

[0:53:21] Daar hebben we uitgebreid over gehad, ook met uw voorganger.

[0:53:24] Graag zouden wij toch willen weten de stand van zaken.

[0:53:29] Want de PVV heeft bij de vorige sessies al aangegeven dat het allemaal veel te lang duurt.

[0:53:34] Dat de sterkte van de omgevingsdiensten omhoog moet.

[0:53:39] Maar dat zij ook meer moeten worden toegerust om adequaat te kunnen handhaven.

[0:53:43] Om juist die problemen die wij in dit land hebben zien te voorkomen.

[0:53:47] En dat was hem, voorzitter.

[0:53:48] Dank u wel.

[0:53:50] Ja, dank u wel.

[0:53:51] Dat was ruim binnen de tijd.

[0:53:52] En ik zie toch nog een introductie van de heer Gabriels.

[0:53:55] Ja, ten aanzien van dat laatste punt over het VTH-stelsel.

[0:53:59] Dat vindt GroenLinks Partij van de Arbeid ook echt een ontzettend belangrijk thema.

[0:54:03] En daarom zou ik willen vragen.

[0:54:05] Kijk, de staatssecretaris, de vorige staatssecretaris,

[0:54:08] verschelde zich telkens achter het interbestuurlijk programma VTH.

[0:54:13] Dat loopt eind deze maand af.

[0:54:16] Bent u met GroenLinks Partij van de Arbeid van mening

[0:54:18] dat er geen tekort aan geld kan zijn en ook dat we er alles aan moeten doen

[0:54:26] om dat VTH-stelsel te versterken vanwege al die problemen

[0:54:30] die we hier nu allemaal benoemd hebben

[0:54:32] en het feit dat omgevingsdiensten gewoon te weinig personeel hebben,

[0:54:36] geen personeel kunnen krijgen.

[0:54:37] Dus moet er een personeelscampagne komen, moet er meer geld naartoe,

[0:54:41] gewoon om die handhaving op orde te hebben.

[0:54:43] Bent u dat van mening?

[0:54:48] Ik ben er heel groot voorstander van om de VTA op orde te brengen en ook te versterken.

[0:54:54] Maar de woorden die u gebruikt over alles en veel geld er tegenaan gooien, ja, helaas

[0:55:00] moet ik de conclusie trekken dat het zoeken is naar geld op dit moment.

[0:55:05] En dat is geen dooddoener, maar ik kijk ook zeg maar rijkhalsend uit naar de begroting

[0:55:10] die gaat komen.

[0:55:11] En ik ben ook heel benieuwd hoe de staatssecretaris tegen het probleem van de VTH aankijkt.

[0:55:18] Dus daar ben ik wel heel benieuwd naar.

[0:55:22] Dat was hem volgens mij.

[0:55:23] En anders, als ik iets vergeten ben, kom ik wel in de tweede termijn nog even kort op terug.

[0:55:27] Dank u wel, voorzitter.

[0:55:29] Goed, dank u wel.

[0:55:29] Ik zie geen interrupties meer en ik geef u weer de voorzittershamer terug, de heer Boutkamp.

[0:55:35] Ik dank u wel.

[0:55:36] We zijn allemaal aan het woord geweest.

[0:55:38] Ik kijk naar de staatssecretaris.

[0:55:41] Hoeveel tijd denkt u nodig te hebben voor de beantwoording, gezien de vele vragen?

[0:55:45] Gezien de vele vragen en het feit dat wij een stukje moeten lopen naar de Kamer, waar wij het gaan bespreken,

[0:55:50] zou ik willen voorstellen om een half uur daarvoor uit te trekken, voorzitter.

[0:55:53] Een half uur, hoor ik u zeggen.

[0:55:58] Dan op voorhand gaat u de beantwoording in blokjes doen, zeg maar,

[0:56:03] dus per gebundel te onderwerpen van de Kamerleden gestelde vragen.

[0:56:06] Ik zal proberen in blokken te antwoorden en waar mogelijk ook te bundelen om weer tijd te besparen want dan hebben we ook dat half uur een beetje ingehaald.

[0:56:14] Nou dan zou ik zeggen wandel ze en het is nu, even spieken, bijna half drie dus iets voor drie zie ik u weer terug.

[0:56:25] Als ik iets mag meegeven aan de staatssecretaris, ik ben altijd best wel scherp op of mijn vragen zijn beantwoord.

[0:56:31] En ik ga natuurlijk niet mijn interrupties gebruiken om herhaling van mijn vragen te doen.

[0:56:35] Dus ik hoop dat de staatssecretaris mijn vragen één voor één gaat beantwoorden.

[0:56:40] En anders ga ik ze herhalen met permissie van de voorzitter om daar geen interrupties voor te gebruiken.

[0:56:44] Heel goed dat u dat even benoemd, lid Korsitz, want zo ken ik u ook.

[0:56:50] De voorzitter heeft de ijzerzaag in de tas zitten voor het geval dat de staatssecretaris niet voldoende beantwoordt.

[0:56:55] Dan helpen wij hem daarmee.

[0:56:57] Succes, staatssecretaris.

[1:25:59] Welkom terug allemaal bij de commissie Leefomgeving.

[1:26:04] We vervolgen de vergadering weer.

[1:26:07] En ik geef het woord aan de staatssecretaris...

[1:26:09] Voorzitter.

[1:26:10] Sorry, weer meneer Gabriels.

[1:26:12] Wat heeft u vandaag?

[1:26:13] Nee, ik wil gewoon weten hoeveel interrupties dat we hebben.

[1:26:16] Want dat is altijd een bron van discussie.

[1:26:18] Als een vraag wel of niet beantwoord is, hoeveel interrupties hebben we?

[1:26:24] U doet het prima.

[1:26:28] Als ik nou zeg twee, dan zegt u graag vijf.

[1:26:31] Ja, dat weet ik.

[1:26:32] Daarom gaan we uit onderhandelen.

[1:26:35] Vier interrupties is, zeg maar... Ja toch?

[1:26:39] Ik wist wel dat ik u tevreden ging stellen.

[1:26:42] Dank u wel. De staatssecretaris.

[1:26:44] Dank u. Ik had daar vast geen stem in, maar ik vind vier ook prima, voorzitter.

[1:26:47] Dank u.

[1:26:49] Voorzitter, dank u dat ik hier met uw Kamer het gesprek kan aangaan.

[1:26:52] Voor mij de eerste keer als staatssecretaris en ik heb begrepen voor een aantal van u ook de eerste keer binnen deze commissie.

[1:26:58] Dus gedeelde smart is halve smart, zeg ik dan altijd.

[1:27:01] Maar ik vind het een grote eer om met u dit gesprek te kunnen aangaan.

[1:27:05] Ik ben me ook bewust van de grote verantwoordelijkheid en dat geldt zeker voor het onderwerp waar

[1:27:09] we het vandaag over hebben, de leefomgeving.

[1:27:12] Een erg breed onderwerp en vooral ook een onderwerp dat ons allemaal raakt en allemaal

[1:27:16] aangaat.

[1:27:17] Dat heb ik deze week ook duidelijk gemerkt toen ik op bezoek was bij de mensen die in

[1:27:20] de buurt van Tatenstiel wonen.

[1:27:24] En dat zag je ook terug in de berichtgeving de afgelopen tijd over de zorgen die mensen

[1:27:27] hebben over PFAS.

[1:27:29] Zorgen van deze mensen, die raken me en die motiveren en stimuleren mij om hiermee aan

[1:27:34] de slag te gaan.

[1:27:35] Net zoals dat ook voor u als Kamerleden, volgens mij, geldt.

[1:27:39] Het mooie is dat we elkaar rondom dit soort onderwerpen allemaal vinden in het gemeenschappelijk belang.

[1:27:44] Ongeacht de politieke kleur van iedere aanwezig hier vandaag, staan we allemaal achter de doelstelling

[1:27:49] een gezonde, schone en veilige leefomgeving voor iedereen in Nederland.

[1:27:54] Een omgeving waar mensen schone lucht in ademen, waar het water en de bodem gezond en veilig zijn

[1:28:00] en waar hinder van geur- en geluidsoverlast zoveel mogelijk is beperkt.

[1:28:05] Daar werken we aan, en dat doen we voor iedereen, ook voor de mensen die in de buurt wonen van

[1:28:10] drukke wegen, van windturbines, veehouderijden of industrie.

[1:28:15] Zo ben ik samen met de minister van Klimaat en Groene Groei momenteel in onderhandeling

[1:28:19] met Tata Steel, onderwerp wat net een aantal keren langskwam, over een mogelijke maatwerkafspraak

[1:28:26] waarbij gezondheid een prominente plek gaat krijgen.

[1:28:28] Met het PFAS-beleid wil ik me inzetten op het zoveel mogelijk voorkomen en beheersen

[1:28:34] van risico's voor mensen en milieu.

[1:28:36] Een belangrijke instrument daarvoor is het Europese PFAS-verbod, ook al gememoreerd door

[1:28:41] een aantal van u, waar op dit moment aan gewerkt wordt.

[1:28:44] Mijn focus ligt op het vinden van een goede balans tussen de samenleving en de economie.

[1:28:49] Om zo te werken aan een toekomstbestendig Nederland.

[1:28:52] Ik kijk uit naar de samenwerking met uw Kamer.

[1:28:54] Ik zal nu mijn reactie geven op de inbreng van de vragen van de leden, voorzitter.

[1:29:01] Daarbij heb ik een volgorde met een aantal onderwerpen.

[1:29:04] Ik heb het onderwerp industrie en omwonenden, het onderwerp luchtkwaliteit,

[1:29:09] bodem en ondergrond, PFAS en als laatste duurzame agro.

[1:29:15] Maar ik wil beginnen met een vraag die door verschillende van u ook in de

[1:29:20] bijdrage gememoreerd werd.

[1:29:22] Dat is de vraag die concreet werd gesteld door mevrouw Wingelaar van NRC.

[1:29:27] De vraag was, gaat de staatssecretaris het werk van de voorganger ten aanzien van het

[1:29:32] Nationaal Milieuprogramma voortzetten en onderschrijf ik ook de kaders van mijn voorganger?

[1:29:38] Mijn voorganger heeft uw Kamer geïnformeerd over de lessen die zij heeft geleerd en naar

[1:29:42] mij door wil geven.

[1:29:43] Deze suggesties neem ik natuurlijk zeker ter harte.

[1:29:47] Ik begrijp ook haar analyse.

[1:29:48] Ik zie zelf dat de leefomgeving in veel plekken nog niet de gewenste kwaliteit heeft.

[1:29:54] Dat inwoners last hebben van geluid, stank en schalijke stoffen.

[1:29:58] Dat ze daar soms wel ziek van worden.

[1:30:00] Ik ben begaan met het wel en wee van deze mensen.

[1:30:03] Ik zie ook al veel gerichte acties om de leefomgeving te verbeteren.

[1:30:07] Deze gezonder en veiliger te maken.

[1:30:09] Een aantal van die acties hebben we vandaag aan de orde.

[1:30:12] Voor de samenvang is het goed als we gemeenschappelijke uitgangspunten hebben.

[1:30:16] Dat inwoners en bedrijfsleven weten waar ze de komende jaren aan toe zijn, is een duidelijke basis

[1:30:22] voor het milieubeleid. Ik moet me nog verder verdiepen in hoe dat in een nationaal milieuprogramma

[1:30:27] een plek kan krijgen. Ik zal uw Kamer wel op de hoogte houden van de voortgang hieromtent.

[1:30:32] Dat was mijn algemene inleiding, voorzitter. Wat zegt u? Ik ga gewoon door, voorzitter.

[1:30:41] Dan kom ik nu bij het onderwerp industrie en omwonenden. Er was een vraag gesteld door de

[1:30:48] De heer Bamenga, die tevens ook is gesteld door lid Kostiets en door de heer Gabriels.

[1:30:54] Staatssecretaris, ik onderbreek u heel even,

[1:30:57] want de heer Bamenga wil toch iets vragen over het algemene deel.

[1:31:02] En mijn voorstel zou vervolgens zijn om aan het einde van elk blokje

[1:31:07] dan even de interrupties te doen of de verhelderende vragen te stellen.

[1:31:12] Heer Bamenga, aan u het woord.

[1:31:13] Dank u wel, voorzitter, en ook heel veel succes.

[1:31:16] Dat heb ik achter schermen ook al gezegd voor de staatssecretaris.

[1:31:21] En goed, we zitten hier inderdaad allemaal voor het algemeen belang en om het belang van heel Nederland te dienen.

[1:31:28] Dus ik ben wat dat betreft blij om te horen dat in de algemene zinnen van de staatssecretaris dat de staatssecretaris dat bevestigt.

[1:31:39] En ik hoor ook de staatssecretaris zeggen dat het belangrijk is dat er een goede balans is tussen samenleving en economie.

[1:31:45] Maar is de staatssecretaris met D66 eens dat die twee, samenleving en economie,

[1:31:52] niet tegenover elkaar hoeven te staan?

[1:31:54] En dat ze juist elkaar moeten versterken door een samenleving te hebben

[1:32:00] die investeert in een groene economie in plaats van een oude economie?

[1:32:07] De staatssecretaris.

[1:32:09] Dank voor deze vraag, zeg ik tegen dit bemenga.

[1:32:13] Ik denk dat ik het met u eens ben.

[1:32:15] Want inderdaad, een circulaire economie, waar we ook nog op gaan verder praten met elkaar,

[1:32:20] is absoluut van belang.

[1:32:22] Denk aan geopolitieke ontwikkelingen.

[1:32:24] Denk aan de eindigheid van grondstoffen.

[1:32:26] Dus ja, dat ben ik met u eens.

[1:32:27] Maar er is nog eigenlijk een ander aspect aan de opmerking die u maakt.

[1:32:31] Kijken naar bijvoorbeeld Tata Steel.

[1:32:33] Op dit moment zijn zo'n 40 procent van de mensen die daar werken,

[1:32:36] die wonen in de directe omgeving.

[1:32:37] Dus daar gaan eigenlijk omwonenden en industrie hand in hand.

[1:32:41] En ook daar moet je oog hebben voor zowel de belangen van de omwonenden

[1:32:44] en de gezondheid die zij ondervinden van het proces wat bij Tata Steel plaatsvindt,

[1:32:51] tegenover de economische aspecten die voor Tata Steel van belang zijn.

[1:32:55] En dat is de maatwerkafspraak waar ik samen met de minister van KGG mee bezig ben.

[1:33:00] Kijken hoe we daar op een goede manier de balans in kunnen vinden, zodat beide belangen goed gediend worden.

[1:33:04] En uiteindelijk is daarmee eigenlijk het algemeen belang goed bediend.

[1:33:07] En als dingen circulair kunnen, misschien los van het voorbeeld van Tata, maar ook op andere terreinen,

[1:33:12] Zeker, dat is denk ik een belangrijke stap die we met z'n allen moeten zetten daarin.

[1:33:20] Dan ga ik verder naar de vragen die ik had willen beantwoorden over het onderwerp industrie

[1:33:24] en omwonenden, voorzitter.

[1:33:26] Een vraag van de heer Bamenga, die tevens is gesteld door lid Kostiets en de heer Gabriels.

[1:33:31] Na aanleiding van het RTL-onderzoek naar hogere zorgkosten, kan de staatssecretaris toezeggen

[1:33:36] om het RIVM en of GGD een vervolgonderzoek te laten doen?

[1:33:42] Een aantal dingen kan ik hierover antwoorden, voorzitter.

[1:33:45] Ten eerste laat ik het RIVM onderzoek doen naar de gezondheidseffecten van Tata, Geymoers en Gamelot.

[1:33:52] Op basis hiervan wordt een methode ontwikkeld die ook breder kan worden toegepast.

[1:33:57] Naar aanleiding van het RTL-artikel wordt hier ook een methode voor het bepalen van zorgkosten aan toegevoegd.

[1:34:03] Daarnaast heb ik, naar aanleiding van de motie van de heer Van der Plas, aan het RIVM gevraagd om

[1:34:08] een verkenning te doen voor het vraagstuk Industrie en Omwonenden.

[1:34:12] De RIVM neemt die vraag mee in het door de ontwikkeling van de methodiek voor de

[1:34:18] gezondheidseffectrapportage bij Tata Steel.

[1:34:20] Deze resultaten zijn in de eerste helft van 2025 beschikbaar.

[1:34:24] Maar grosso modo, het idee is dus inderdaad om aan de hand van de voorbeelden die ik net noem,

[1:34:29] een bredere aanpak met elkaar te kunnen bepalen en te realiseren.

[1:34:33] Dat is de strekking van mijn antwoord.

[1:34:37] Dan heb ik nog een vraag over de heer Bamenga, overigens.

[1:34:42] Hoe denkt u dat omwonenden kijken naar dit voorstel op Schiphol en voelden zich niet keihard

[1:34:45] in uw hemd gezet door uw INW-collega?

[1:34:48] Ik heb mijn overhemd aan, dus ik zit in een hemd, maar toch een andere hemd dan u waarschijnlijk

[1:34:53] bedoelt.

[1:34:55] Nee, ik denk dat wat dat betreft het beleid over luchtvaart integraal toebehoort aan de

[1:34:59] portefeuille van de minister van INW, dus ook waar het gaat om de effecten voor de leefomgeving

[1:35:04] rondom de luchthaven Schiphol.

[1:35:06] De minister is hierover ook met omwonenden in gesprek.

[1:35:09] Ook met de luchthaven, ook met de maatschappijen, maar ook met de omwonenden.

[1:35:14] Dus wat dat betreft, nee, ik voel me niet in mijn hemd gezet.

[1:35:17] We proberen natuurlijk wel samen te bepalen wat het belangrijkste is vanuit het oogpunt

[1:35:21] van mijn bevoegdheden als staatssecretaris, in opzichte van de bevoegdheden van de minister

[1:35:26] en hoe hij tegen bepaalde zaken aankijkt.

[1:35:29] Ik hoop dat dit voldoende antwoord is op uw vraag, meneer Bamenga.

[1:35:32] Dan had ik een vraag, ook van de heer Bamenga overigens.

[1:35:37] Er kent de staatssecretaris dat de juridische opties voor de omgevingsdiensten en bevoegdige zagen

[1:35:43] niet voldoende zijn om de gezondheid van mensen overal in Nederland te beschermen tegen schadelijke

[1:35:48] uitstoot en tegen lozingen.

[1:35:51] Mijn antwoord daarop is, bevoegdige zagen en omgevingsdiensten hebben verschillende juridische

[1:35:55] instrumenten om de gezondheid van omwonenden te beschermen.

[1:35:59] En het VTH-stelsel biedt voldoende handvatten,

[1:36:02] maar ik vind het belangrijk dat we goed kijken

[1:36:04] hoe we de gezondheid nog beter kunnen beschermen.

[1:36:07] Dit onderzoek laat ik via verschillende trajecten lopen,

[1:36:10] zoals de actieagenda OVV-industrie en omwonenden,

[1:36:14] waarover uw Kamer op 5 september jongsleden is geïnformeerd.

[1:36:17] Dus dat is, zeg maar, de insteek zoals wij hem op dit moment willen kiezen.

[1:36:21] En ongetwijfeld zal er nog meer bijkomen.

[1:36:23] Dit is, zeg maar, de eerste manier hoe we hem willen aanvliegen.

[1:36:27] Dan heb ik een vraag van de heer Gabriels.

[1:36:31] Wat gaat de staatssecretaris anders doen dan zijn voorganger om de personeelstekorten bij

[1:36:35] de omgevingsdiensten terug te dringen?

[1:36:37] De omgevingsdiensten dragen natuurlijk in essentie zelfverantwoordelijkheid voor hun

[1:36:44] personeelsbestand.

[1:36:46] Omgevingsdiensten hebben, net als alle andere sectoren in Nederland, natuurlijk wel te

[1:36:49] maken met de realiteit van een zeer krappe arbeidsmarkt.

[1:36:52] Dat is geen verrassing voor niemand van ons.

[1:36:54] En in aanvulling op de acties die omgevingsdiensten zelf ondernemen om die personeels tekorten

[1:36:59] terug te dringen, heb ik middelen beschikbaar gesteld voor een naastbekendheidscampagne

[1:37:03] om het werk van de omgevingsdiensten te promoten.

[1:37:06] Dus op die manier proberen wij mee te helpen om de tekorten voor de omgevingsdiensten te

[1:37:12] minimaliseren.

[1:37:13] Maar ik ben het met u eens, in de hele markt is krapte, ook bij de omgevingsdiensten.

[1:37:17] Dan heb ik een vraag van wederom de heer Bamenga.

[1:37:24] Wat is er gedaan met de motie over het onderzoeken van de stelselwijziging in het VTH-stelsel

[1:37:29] met als doel meer regie voor mij als staatssecretaris?

[1:37:34] Wat ik daarop kan antwoorden, is dat ik natuurlijk uitvoering heb gegeven aan uw motie.

[1:37:38] In de Kamerbrief van 70 juni 2024 bent u als Kamer geïnformeerd over de opties om mij meer

[1:37:45] regie in het VTH-stelsel te geven.

[1:37:47] Deze opties worden op dit moment verder uitgewerkt en in een onderlinge samenhang geanalyseerd

[1:37:52] wanneer ik uw Kamer hierover weer ga informeren.

[1:37:55] Dat wil ik in principe doen voor het einde van het jaar.

[1:37:58] Dan heeft u ook de rekentijsindicatie wanneer ik daarmee naar u toe ga komen.

[1:38:04] Dan heb ik een vraag van de heer Boutkamp namens de PVV.

[1:38:08] Wat is de stand van zaken van de versterking van de omgevingsdiensten, zodat zij de VTH-taken

[1:38:13] beter uit kunnen verwoorden?

[1:38:15] Deel zal ik in herhaling vervallen, dat zal u niet verbazen.

[1:38:18] Gemeenten en provincies staan als opdrachtgever en eigenaar van de omgevingsdiensten aan de lat

[1:38:23] om ervoor te zorgen dat deze voldoende robuust zijn voor de uitvoering van hun taak.

[1:38:28] Ik stel eenmalig middelen beschikbaar om die omgevingsdiensten te ondersteunen in het

[1:38:31] proces om robuuster te worden.

[1:38:34] Dat vind ik allemaal een aandacht, maar het is wel een proces waar we gedegen naar moeten

[1:38:37] kijken, ook in overleg met gemeenten en provincies.

[1:38:40] Dan had ik een vraag van de heer Gabriels van GroenLinks PvdA.

[1:38:49] Het voorzorgsprincipe wordt vrijwel nooit toegepast.

[1:38:51] Hoe gaat de staatssecretaris dit oplossen?

[1:38:55] Wat ik probeerde, is samen met mede-overheden en bevoegdige zagen om meer duidelijkheid te krijgen

[1:39:00] over het toepassen van het voorzorgsbeginsel.

[1:39:03] Dat betekent dat ik werk onder het impulsprogramma chemische stoffen met het RIVM en de bevoegdige zagen

[1:39:09] aan een routekaart, signalering en voorzorg.

[1:39:12] als het gaat om mogelijk gevaarlijke chemische stoffen.

[1:39:16] De eerste resultaten verwacht ik begin 2025 met uw Kamer te delen.

[1:39:20] En over de toepassing van het voorzorgsbeginsel loopt daarnaast nog een juridische verkenning

[1:39:24] waarvan ik de resultaten eind dit jaar verwacht.

[1:39:27] Dus begin 2025 de eerste resultaten, juridische verkenning eind dit jaar.

[1:39:33] Ik zie een hand, voorzitter.

[1:39:37] Meneer Gabriels.

[1:39:38] Is dit na het blokje of moet ik wachten tot na het blokje?

[1:39:43] want over dit voorzorgsprincipe heb ik echt iets dringends.

[1:39:47] Maar ik wacht wel als je dit...

[1:39:50] Je hebt nu het woord.

[1:39:51] Ja, zeg het maar, voorzitter.

[1:39:52] Ik zou u graag willen verzoeken om even dit blokje af te maken,

[1:39:56] zodat we dat georganiseerd kunnen doen.

[1:40:00] Oké.

[1:40:03] Dan ga ik gewoon door, voorzitter. Dank u.

[1:40:05] Dan heb ik een vraag van wederom de heer Bamenga.

[1:40:09] Hoe gaat de staatssecretaris opvolging geven aan de aanbeden,

[1:40:11] beveling van het RLI-rapport?

[1:40:14] Ik moet niet te snel praten.

[1:40:15] Om meer prioriteit te geven aan het tijdig actualiseren

[1:40:18] van vergunningen en handhaving daarvan.

[1:40:21] Nou, de RLI heeft een rapport gemaakt met recht balanceren

[1:40:25] over hoe we de toenemende juridisering rondom milieuonderwerpen moeten duiden.

[1:40:29] Het is natuurlijk prima dat het rapport er ligt,

[1:40:31] laten we daar heel duidelijk over zijn.

[1:40:33] Het is aangeboden aan de minister voor Rechtsbescherming

[1:40:35] en de minister voor Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

[1:40:39] Op dit moment wordt de kabinetsreactie voorbereid

[1:40:41] om naar uw Kamer te sturen.

[1:40:43] En ja, ik herken de problematiek die de RLI aansnijdt over het actualiseren van de vergunningen.

[1:40:49] En in de kabinetsreacties zult u hier zeker ook een reactie op zien, want het is wel iets

[1:40:53] wat essentieel is en wel speelt.

[1:40:57] Dan heb ik nog een vraag van mevrouw Wingelaar van NRC.

[1:41:02] Ligt de prioriteit van de actieagenda Industrie en Omwonenden ook bij Delft-Seil en Geleen?

[1:41:08] Ik begrijp dat de inwoners van Geleen en Delft-Seil zich zorgen maken, net zoals veel andere

[1:41:12] mensen, juist vanwege de recentere berichtgevingen over wat het betekent

[1:41:17] voor omwonenden rondom industrie. Ik heb eerder al het gezondheidsonderzoek

[1:41:21] voor gemelot in Geleen genoemd. RIVM gaat dit uitvoeren en verwacht

[1:41:25] in 2025 resultaat. Dus ik werk toen aan algemene gebruikermethoden die

[1:41:32] vervolgens ook in Delzeil gebruiken worden of in Geleen voor soortgelijke

[1:41:35] onderzoek. Dat is zeg maar hoe we dat proberen aan te vliegen. Dan heb ik weer

[1:41:42] Ik heb een vraag van de heer Gabriels van GroenLinks Partij van de Arbeid.

[1:41:46] Bent u bereid de invulling van het Rijkscoördinatorschap gemoers te doen,

[1:41:50] zoals gevraagd in de motie?

[1:41:52] Ik zal u heel eerlijk zeggen, het nummer van de motie en wanneer het was, weet ik niet,

[1:41:55] maar uw vraag werd wel begrepen.

[1:41:58] We zijn aan het kijken hoe we deze motie kunnen uitvoeren.

[1:42:01] We zijn in gesprek op dit moment met de regio.

[1:42:04] De wijze van invulling van het Rijkscoördinatorschap is nog steeds onderwerp van het gesprek met de regio,

[1:42:10] Want het moet natuurlijk wel effectief en haalbaar zijn.

[1:42:13] Nou, zodra deze invulling bekend is, zal ik elkaar daarover nader informeren.

[1:42:19] En dan heb ik een apart nog een stuk over Tata Steel, ook meerdere keren genoemd

[1:42:23] door u allen, verbaast me ook natuurlijk niet.

[1:42:27] Eerst iets algemeens, voorzitter.

[1:42:29] Bij Tata Steel speelt veel.

[1:42:33] Bij het bedrijf zelf, in de omgeving.

[1:42:35] Dat is ook de reden voor mij om begin deze week in de regio op bezoek te gaan.

[1:42:39] Ik sprak met inwoners, ik sprak met de omgevingsdienst, GGD, bedrijf zelf, wethouder en gedeputeerder.

[1:42:47] Dus ik heb echt met zoveel mogelijk mensen geprobeerd te praten over de veelvuldige problematiek

[1:42:52] die op dat moment daar speelt.

[1:42:56] Stuk voor stuk bijzonder leerzame en informatieve gesprekken.

[1:42:59] Ik weet ook dat een aantal Kamerleden ook daar op bezoek zijn geweest.

[1:43:03] Dat is denk ik heel belangrijk, want het geeft ook aan dat we dit serieus nemen en dat we

[1:43:08] ook de problematiek serieus nemen waar de ommonenden mee te doen hebben.

[1:43:12] Ieder gesprek wat mij wel opviel was ook vanuit een ander perspectief.

[1:43:16] Alleen iedereen was wel enorm betrokken.

[1:43:20] Nou, ik sprak er met mensen die zorg hebben over hun gezondheid, over hun naasten,

[1:43:25] maar ook over de problematiek van moet ik hier blijven wonen met mijn jonge kinderen?

[1:43:30] Dus ook rondom toekomstige generaties.

[1:43:32] Zoals nu gaat, heel simpel, gaat het niet goed.

[1:43:35] Stank, lawaai, stof, allerlei negatieve effecten op de gezondheid en een houding van het bedrijf

[1:43:42] en de overheid die lange tijd, denk ik, tekort heeft geschoten.

[1:43:45] Ik vind dat dat niet kan.

[1:43:47] Dat is ook de reden waarom ik hier ben langs gegaan en vind dat we actie moeten ondernemen.

[1:43:52] Tegelijkertijd heb ik ook oog, zoals ik net al eerder memoreerde, voor het belang van

[1:43:55] de staalindustrie in Nederland.

[1:43:57] Ik sprak meerdere medewerkers die met trots over hun bedrijf spraken hun drukdoende zijn

[1:44:02] om zaken te verbeteren.

[1:44:03] Ik heb gekeken naar het windscherm dat ze aan het bouwen zijn, een nieuwe stofinstallatie

[1:44:09] zodat de omliggende dorpen minder geconfronteerd worden met neerdwardelende schadelijke stofdeeltjes.

[1:44:15] En er liggen nog allerlei plannen om het beter te maken.

[1:44:17] En ik weet van de discussie dat sommige mensen zeggen dat dit achterstallige werkzaamheden zijn,

[1:44:22] maar wel degelijk zijn er ook een aantal zaken echt gericht op verbetering van de omgeving voor de omwonenden.

[1:44:28] En ik zeg u, ik vat de koe dan ook bij de hoorn en ze gaan er met beide handen mee aan de slag.

[1:44:33] Samen met mijn collega, de minister van Klimaat en Groene Groei,

[1:44:36] en ook graag samen met u op weg naar een schone omgeving

[1:44:39] en een toekomstbestendig staalbedrijf, waar buren en werknemers trots op zijn.

[1:44:44] Maar ik besef ook, het is wel een hele lastige, hobbelige weg.

[1:44:48] Goed dus om hier voortdurend, denk ik, met elkaar het gesprek over te blijven voeren,

[1:44:52] zoals we het vandaag ook doen.

[1:44:54] Dat is mijn algemene inleiding, voorzitter.

[1:44:56] Dan gericht een aantal vragen.

[1:44:59] Lid Kostiets had de vraag. U roept het kabinet op om geen geld te stoppen in onderhoud en duidelijke

[1:45:06] normen te stellen voor reductie van paks, dus niet alleen fijnstof.

[1:45:15] Ik ga gelijk ingrijpen als voorzitter. Als u wat wil zeggen, doet u dat a via de voorzitter.

[1:45:24] En we hadden afgesproken aan het einde van het blokje om dan uw interruptie te doen.

[1:45:29] En dat geldt ook voor de staatssecretaris met het beantwoorden daarvan.

[1:45:32] Ik begrijp bij het lid Kostis hoe zeer tatenstil aan het hart ligt.

[1:45:38] Maar probeert u SVP ook voor de beeldvorming dit te bewaren tot u aan de beurt bent?

[1:45:45] Vriendelijke verzoek van uw voorzitter, het lid Kostis.

[1:45:48] Ja, u mag ongetwijfeld antwoorden.

[1:45:51] Nee, uiteraard doe ik de interrupties via de microfoon.

[1:45:53] Maar ik dacht het was een kleine correctie van de staatssecretaris.

[1:45:55] Dat het niet gaat om onderhoud in het algemeen, maar achterstallig onderhoud.

[1:45:59] Dus gewoon een correctie van de vraag hoe ik hem feitelijk heb gesteld.

[1:46:03] Nee, maar de staatssecretaris was nog niet klaar met de beantwoording.

[1:46:05] Dus wie weet was hij daar vast en zeker opgekomen.

[1:46:09] Dat had hij ook toegezegd.

[1:46:10] En hij weet uw woorden als geen ander te interpreteren.

[1:46:14] Gaat u verder, staatssecretaris.

[1:46:16] Ja, dank voorzitter.

[1:46:17] Ik ga door met de beantwoording van lid Kostiets.

[1:46:20] Ik ben natuurlijk op bezoek geweest.

[1:46:21] Dat gaf ik net ook in mijn algemene inleiding weer.

[1:46:23] En daar had ik het wel dekkelijk over achterstallige en ook nieuwe maatregelen.

[1:46:27] Dus ja, ik heb de essentie van uw vraag goed onthouden,

[1:46:30] maar dank voor de aanscherping.

[1:46:32] Ik hoor uw oproep om ten eerste geen belasting te geven aan achterstallig onderhoud

[1:46:36] en ten tweede duidelijke normen te stellen voor de reductie van de Pax.

[1:46:40] Dat is heel helder.

[1:46:41] We zullen en kunnen geen maatwerkafspraak maken over wettelijke verplichtingen,

[1:46:46] alleen bovenwettelijke maatregelen.

[1:46:49] Zodoende zullen we dus geen steun geven voor achterstallig onderhoud.

[1:46:52] Dat is de essentie achter de redenairlijn die we daar toepassen met elkaar.

[1:46:56] Pax is een zeer zorgwekkende stof.

[1:46:58] Daar geldt momenteel al een wettelijke minimalisatieplicht voor.

[1:47:02] Het bedrijf is dus al verplicht om de uitstoot te minimaliseren en daarom zijn aanvullende

[1:47:07] afspraken in onze optiek op dit moment niet nodig, omdat er al richtlijnen liggen.

[1:47:12] Mocht nou blijken dat het toch mogelijk in de toekomst wel noodzakelijk is, dan komen

[1:47:16] we daar natuurlijk bij u op terug.

[1:47:20] Dan heb ik een vraag van de heer Gabriels van GroenLinks Partij van de Arbeid.

[1:47:24] Dat ging om de motie rondom Tata Steel en kunt u iets vertellen over de stand van zaken

[1:47:30] van de gezondheidseffectrapportage, de GER, met director Tata Steel?

[1:47:36] Het kabinet span zich in om een snelle uitvoering van de GER, maar dit is niet eerder gedaan.

[1:47:42] De methodiek wordt dus nog ontwikkeld.

[1:47:45] Daarom is het nog niet helemaal zeker wanneer de GER wordt opgeleverd.

[1:47:48] Momenteel werken we met de expertgroep en het RIVM aan methodische kaders.

[1:47:56] De volgende stap is de uitvoering van de GR.

[1:47:59] Daarvoor zijn de inzichten van de milieueffectrapportage de meer nodig.

[1:48:03] Hierna kan het nog ongeveer drie tot zes maanden duren.

[1:48:07] Ik neem een enige slag om de arm.

[1:48:09] Dus de verwachte opleving op dit moment is eerst de helft van 2025.

[1:48:13] Dat is de penning waar we op dit moment mee werken.

[1:48:18] Dan heb ik nog een andere vraag van de heer Gabriels.

[1:48:20] Hoe staat het met de uitvoering van de motie die oproept te onderzoeken

[1:48:23] of een gezondheidseffectrapportage eenzelfde plek kan krijgen

[1:48:27] als de milieueffectrapportage in de besluitvorming over de omgevingsvergunningen.

[1:48:32] En denk ik dat dit een goede manier is om te sturen op gezondheid.

[1:48:36] Nou, even heel sec.

[1:48:39] Daar wordt aan gewerkt in het kader van de actieagenda Industrie en Omwonenden.

[1:48:43] Maar dat is heel algemeen, dat snap ik.

[1:48:45] Bij Tata Steel wordt tot dit moment gewerkt aan de gezondheidseffectrapportage.

[1:48:50] Nou, die moet u zien als een pilot, waarvan wij uiteindelijk kunnen leren.

[1:48:53] En op basis van de lessen daar bepalen we of het zinvol is om deze gezondheidseffectrapportage landelijk uit te rollen.

[1:49:01] Dat is zeg maar de volgorde die we proberen te hanteren hier omtrent.

[1:49:04] Dan heb ik nog een vraag van lid Kostic.

[1:49:06] Is de staatssecretaris bereid om met CE Delft in gesprek te gaan?

[1:49:12] En dan is mijn vraag, en ik kijk even opzij, wat is CE?

[1:49:15] Een onderzoeksbureau wordt mij verteld.

[1:49:18] Excuse.

[1:49:19] Ik zit nog niet lang genoeg in de materie.

[1:49:21] of ik bereid ben om met het onderzoeksbureau C.E. Delft in gesprek te gaan.

[1:49:26] Ik ben zeker bereid om in gesprek te gaan met C.E. Delft om hun onderzoek nader te begrijpen.

[1:49:31] En momenteel wordt er al een datum gezocht voor een ambtelijk gesprek.

[1:49:35] Dus ja, dat is mijn antwoord.

[1:49:37] Dat is de beantwoording van dit onderdeel, voorzitter.

[1:49:42] Ik dank de staatssecretaris voor dit blokje.

[1:49:45] Daar hebben wij twintig minuten over gedaan, dit blokje, met de beantwoording van de staatssecretaris.

[1:49:49] maar daar zaten gelijkzijdig inleidingen bij, bij het aanwezig zijn hier.

[1:49:54] Dus ik ga het heel snel door met de heer Bamenka.

[1:49:58] Die had een interruptie en ik zie meer vingers de hoogte ingaan.

[1:50:02] Dus wij gaan van start bij de heer Bamenka met interrupties.

[1:50:06] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:50:08] Allereerst wat de staatssecretaris juist ook heeft aangegeven bij een aantal vragen

[1:50:13] die ik in ieder geval gesteld heb, dat er een kabinetsreactie daarop zal komen.

[1:50:20] Eigenlijk wilde ik in eerste instantie gewoon even weten wanneer we dat kunnen verwachten.

[1:50:24] En of de vragen die ik inderdaad ook gesteld heb, daarin terug zullen komen.

[1:50:30] Dus worden ze beantwoord, nadrukkelijk.

[1:50:39] Wil de staatssecretaris dit bundelen, de beantwoording?

[1:50:43] of gelijk even? Ik begrijp dat bundelig meestal de procedure is. Ja, daarom. Dus dan kan het even verder

[1:50:51] uitgewerkt worden en dan ga ik snel verder met de interruptie. Tweede interruptie, meneer Momenca?

[1:50:56] Ja, nou doet u maar gelijk. Nee, ik vroeg me even af, want ik weet niet of ik het goed gehoord heb,

[1:51:03] want enerzijds gaf de staatssecretaris ook aan van ja, we moeten nog beter de gezondheid

[1:51:09] te beschermen, maar het leek net alsof de staatssecretaris zoiets had van dat de gezondheid

[1:51:17] op dit moment door regelgeving die we hebben en de toepassingen van al voldoende wordt

[1:51:23] beschermd.

[1:51:24] Klopt dat, of heb ik het toch verkeerd begrepen?

[1:51:30] Dat waren ze, heer Bamenga, op dit moment.

[1:51:32] Nou, afhankelijk van de antwoord.

[1:51:35] Nou ja, u hebt ook een aantal interrupties, he, dat u het aantal wel in de gaten houdt

[1:51:38] voor uzelf.

[1:51:39] Het leed kost iets.

[1:51:42] Mag ik eerst een mogelijk gemiste vraag?

[1:51:44] Misschien heb ik het gewoon niet goed gehoord.

[1:51:46] Maar wat koopt je industrie en omwonenden?

[1:51:49] Ja, het gaat over PFAS, of komt het dan weer...

[1:51:52] Ja, die wordt apart.

[1:51:53] Oh, oké. Dan gaat het helemaal goed.

[1:51:56] Waarvoor dank, en ook dank voor de toezegging om met CEDELF in gesprek te gaan.

[1:52:00] Met een vervolgverzoek om ook dat terug te koppelen aan de Kamer.

[1:52:04] Of daar iets uit is gekomen wat betreft het vervolg richting Tata Steel en de omwonenden.

[1:52:10] Dan had ik nog een interruptie over de stelling van de staatssecretaris dat hij eigenlijk niet

[1:52:16] van plan is om afspraken te maken met Tata als het gaat over Pax en andere kankerverwekkende

[1:52:26] stoffen.

[1:52:27] Dat maakt me toch wel zorgen, want u zegt dat Pax eigenlijk al in de ZZS zit, maar bovenwettige

[1:52:36] maatregelen nemen en scherpere afspraken kunnen maken, dat heeft ook te maken met hoe snel

[1:52:39] kan je dingen doen. Dus dat is ook iets wat je zou kunnen zeggen dat is bovenwettelijk. Dus dat je

[1:52:44] dan met data afspreekt in dat en dat jaar willen we zoveel reductie van paksen voor elkaar krijgen.

[1:52:51] En dat is mijn vraag aan de staatssecretaris. Bent u ook bereid voor kankerverwekkende stoffen ook

[1:52:55] hele duidelijke doelen vast te zetten? Zoals u dat eigenlijk ook doet met fijnstof wat officieel

[1:53:03] ook Europees geregeld is.

[1:53:06] Dank u wel.

[1:53:08] Ik kijk naar mevrouw Wingeler.

[1:53:11] Ja, dank u wel.

[1:53:12] Ja, even over die zorgkosten.

[1:53:14] Het gaat mij niet zozeer over de zorgkosten.

[1:53:15] Ik zie dus een signaal dat het op veel

[1:53:17] plekken mis is in Nederland.

[1:53:20] Allemaal in het gebied van industrie.

[1:53:22] En ik hoor de staatssecretaris

[1:53:24] zeggen van onderzoek

[1:53:25] gebeurde bij Tata,

[1:53:27] Chemours en Camelot in Gelingen komt daar bij.

[1:53:30] Heel goed.

[1:53:31] Maar welke kaders gebruiken we nou eigenlijk om voor een onderzoek een aanmerking te komen?

[1:53:36] Want het lijkt alsof we kiezen tussen inwoners.

[1:53:40] En ik vraag me dat dus echt af.

[1:53:42] Want de mensen in Delft zijn, waar dus de kosten het allerhoogst zijn, die krijgen dan geen onderzoek.

[1:53:48] Dus wanneer doen we dat dan wel en wanneer doen we dat dan niet?

[1:53:51] Ik heb daar moeite mee, want dan lijk je die inwoners tekort te doen.

[1:53:54] Dank u wel.

[1:53:55] Helder.

[1:53:57] Heer Buizen.

[1:53:59] Dank u wel, voorzitter.

[1:54:01] Ik sloeg een dank en felicitaties aan de staatssecretaris voor zijn eerste optreden, zeer gewaardeerd.

[1:54:07] Ik sloeg aan op de vraag van u, meneer Boutkamp, maar ook op de reactie van de staatssecretaris

[1:54:13] als het ging over het verstevigen van de omgevingsdiensten.

[1:54:16] En ik heb daar ook een vraag over, want voor inwoners is het natuurlijk belangrijk

[1:54:19] dat er robuuste omgevingsdiensten zijn.

[1:54:22] En we weten ook gewoon dat niet alle omgevingsdiensten in Nederland even effectief en robuust zijn.

[1:54:27] En ik vraag me gewoon af, als vraag aan de staatssecretaris, is er eigenlijk ook een ondergrens die u zult hanteren voordat u gewoon ingrijpt?

[1:54:34] Dank u wel.

[1:54:35] Dat is een mooie, aanvullende, heldere vraag.

[1:54:38] Ik dank u.

[1:54:39] Heer Gabriels, u zit te popelen.

[1:54:42] Ja, en ik ben ook aan het twijfelen of ik één of twee interrupties ga inzetten, maar laat het bij één houden.

[1:54:50] Vooralsnog, ik wist natuurlijk dat de staatssecretaris zou antwoorden met zaken als actieagenda OVV,

[1:54:55] chemische impulsprogramma, interbestuurlijk programma VTH.

[1:54:58] Dat is namelijk altijd ook wat mevrouw Heijnen deed en dat zijn onderzoeken en

[1:55:04] dus dat wist ik daar. Ik had gehoopt op iets meer urgentie dan dat en ook iets

[1:55:09] meer verandering als dat, maar het is in ieder geval goed dat dat in ieder geval

[1:55:16] doorgaat, dus dat is oké. Ten aanzien van het voorzorgsprincipe.

[1:55:20] Het voorzorgsprincipe is telkens in discussie geweest en er is een motie

[1:55:23] aangenomen van de heer De Hoop in 2023, waar gezegd is door de Kamer breed, wij

[1:55:30] willen het voorzorgsprincipe beter in de wet verankeren.

[1:55:34] Nou, toen is dat afgedaan met het chemisch impulsprogramma door

[1:55:39] te zeggen, wij gaan meer informatie aan u bieden door allerlei, wij gaan de

[1:55:43] omgevingsdiensten helpen door betere informatie te hebben om dat

[1:55:47] voorzorgsprincipe toe te passen. Toen zeiden de omgevingsdiensten, fijn dat we

[1:55:51] die informatie krijgen, maar er is ook iets anders nodig, namelijk een betere

[1:55:54] omschrijving in de wet. Dus dan hebben we en die informatie en die betere

[1:55:57] omschrijving. Die toezegging heeft mevrouw Heine gedaan, dat eind dit jaar

[1:56:01] er ook een betere omschrijving in de wet zou plaatsvinden. Dus zowel de motie

[1:56:05] die aangenomen is waar dat in staat, als de toezegging die gedaan is. Dus het

[1:56:10] antwoord, ja we hebben, we gaan dat met een chemisch impulsprogramma beter

[1:56:15] informatie voorzien, is niet voldoende. Dat was nou juist de vraag en de

[1:56:19] namelijk om te komen met een andere omschrijving in de wet, zodat

[1:56:23] omgevingsdiensten dat voorzorgprincipe beter kunnen toepassen, waardoor

[1:56:28] gezondheid beter beschermd wordt. Want het wordt bijna niet toegepast.

[1:56:31] Dat is nou juist het punt. Dus daar zou ik graag mijn eerste interruptie aan willen weiden.

[1:56:39] Dank u wel. En dan ga ik naar de beantwoording van de staatssecretaris van de interrupties.

[1:56:44] Dank voorzitter en dank voor de afvullende vraag.

[1:56:48] De heer Bemenga vroeg mij wanneer u dan met bepaalde zaken terugkomt

[1:56:54] die al eerder te sprake zijn gekomen, dan wel toegezegd.

[1:56:58] De RLI, de thematiek, die komt terug.

[1:57:04] En de kabinetsreactie op het rapport, die komt nog dit jaar.

[1:57:08] Dus dan heeft u iets meer duiding wanneer het naar u toe gaat komen.

[1:57:11] Ik ga niet zeggen of dat nog in dit kwartaal is of in het volgende kwartaal.

[1:57:15] Ik ga er zelf vanuitgevoelsmatig laatst kort aan, maar dit jaar komt het naar u toe.

[1:57:20] Dan was er een tweede vraag van de heer Bermengda.

[1:57:23] Dat ging over de vergunning, toezicht en handhaving.

[1:57:27] De beantwoording van de VTH-vragen in de voortgangsbrief

[1:57:31] zijn ook voorzien voor eind van dit jaar.

[1:57:35] Dus voor beide geldt hetzelfde.

[1:57:37] Eind dit jaar, uiterlijk, heeft u de beantwoording daarop.

[1:57:41] Dan heb ik de vraag van lid Kostiets rondom de PAX en de maatwerkafspraken.

[1:57:47] Nou, de inzet is de gezondheid zoveel mogelijk verbeteren.

[1:57:50] Dat heb ik ook al in eerste reactie aangegeven.

[1:57:54] We gaan nog bekijken voor welke stoffen we dan specifieke afspraken gaan maken.

[1:58:00] Daar kan ik op dit moment helaas niet op

[1:58:02] vooruitlopen, want het is onderdeel van de lopende onderhandelingen.

[1:58:06] Dus zolang die plaatsvinden, moet ik helaas het antwoord even schuldig blijven.

[1:58:10] Maar ja, we zijn er over aan het nadenken.

[1:58:12] We zijn erover in gesprek en ik kom er netjes bij u op terug.

[1:58:18] Dan de vraag van mevrouw Wingelaar van de NRC over het onderzoek in Delfzijl.

[1:58:26] Nou, ik heb het volgens mij al eerder geprobeerd ook toe te lichten hoe wij hiermee omgaan.

[1:58:31] De capaciteit bij het RIVM is natuurlijk beperkt, daarom kan helaas niet alles tegelijk.

[1:58:37] En wat wij dus voor oog hadden, was met de drie voorbeelden die ik noemde, Tata Steel,

[1:58:42] Geenmoers en Gemelot, om daar eigenlijk een landelijke systematiek voor te kunnen opzetten

[1:58:47] dat hij zich uiteindelijk ook voor andere delen, ook voor Geleen, ook voor Delft-Zeil, kan vertalen.

[1:58:53] Maar dat is zeg maar hoe we het doen, omdat helaas er gewoon niet voldoende mensen zijn.

[1:58:57] Was dat natuurlijk wel zo geweest, hadden we meer brandhaarden kunnen pakken.

[1:59:00] Maar dan nog kom je bij dezelfde essentie uit, welke brandhaard wel en welke niet.

[1:59:06] Nou, juist om die willekeurs zoveel mogelijk te voorkomen.

[1:59:08] We zeggen, we pakken eerst deze drie en van daaruit gaan we landelijk een stap verder zetten.

[1:59:14] Dan had ik nog de vraag van de heer Gabriels, voorzitter.

[1:59:21] Die ging over het voorzorgbegrinsel, om die beter in de wet te verankeren.

[1:59:26] Ik had het idee dat ik daar in de beantwoording al op terug was gekomen, maar mijn voorganger

[1:59:31] heeft u toegezegd om dit najaar te informeren over de uitkomsten van het juridisch onderzoek,

[1:59:36] onder andere naar de verankering van het voorzorgsbegrinsel.

[1:59:40] En juridisch, dit onderzoek loopt nog, zodra de uitkomsten zijn, kan ik hem naar uw Kamer zenden.

[1:59:45] Maar ik zie aan de reactie van de heer Gabriels dat hij mogelijk iets anders bedoelt dan wat ik nu probeer te beantwoorden.

[1:59:54] Wat gaan we proberen te achterhalen via de heer Gabriels, of dat zo is?

[1:59:57] Ik vind dit geen interruptie, maar er is een hierop ingang.

[2:00:00] Dus u zegt er komt geen daadwerkelijke wetsverandering of een betere verankering,

[2:00:05] maar er is een onderzoek om het beter in de wet te verankeren,

[2:00:08] wat eigenlijk een jaar geleden is ingediend...

[2:00:11] Nou, dat is al door de Kamer in 2023 bij de motie van de heer De Hoop

[2:00:16] gewoon echt breed aangenomen.

[2:00:18] Daar staat om te onderzoeken en om te bekijken

[2:00:22] hoe dat voorzorgsprincipe beter in de wet verankerd kan worden.

[2:00:25] Dan zijn we nu een jaar later en dan komt dat onderzoek.

[2:00:29] Ja, wanneer komt dan daadwerkelijk die wetsverandering of...

[2:00:35] Ik heb begrepen dat de staatssecretaris heeft gezegd dat de juridische toets nog loopt.

[2:00:41] Misschien dat het nu een beetje gras gaat maaien, maar ik kijk graag naar de staatssecretaris.

[2:00:46] Misschien gebruik ik een andere bewoording dan u zou verwachten, maar even heel plat, het onderzoek loopt.

[2:00:51] Misschien dat dat het makkelijker maakt.

[2:00:54] Ik zie aan het gezicht van de heer Gabriels,

[2:00:58] zit daar nou nog mevrouw Heijnen te spreken of is dat toch een nieuwe staatssecretaris?

[2:01:05] U zit een beetje te vissen. Hoe is dat verzamen?

[2:01:10] Ik zou willen dat we niet in 2025 dezelfde discussie hebben,

[2:01:15] namelijk dat het onderzoek nog loopt en het moet ooit af zijn, toch?

[2:01:19] Nou, misschien dat het toch een woordkeuze is.

[2:01:21] Misschien kunnen wij dan de afspraak met elkaar maken dat wij voorkomen dat diezelfde discussie over een jaar weer plaatsvindt.

[2:01:27] Ik zorg dat ik eerder bij u terugkom. Dat is mijn streven. Zullen we dat afspraken?

[2:01:30] Dat is dan de toezegging. Maar die had ik eigenlijk al van mevrouw Henen, maar dan herhalen we die.

[2:01:36] Ik ga proberen na te komen, zeg ik tegen de heer Gabrielsen.

[2:01:41] Een nieuwsgierige vraag van deze voorzitter. Zit daar dan ook nog een termijn aan verbonden?

[2:01:47] Ik probeerde net te zeggen, in ieder geval voor volgend jaar.

[2:01:50] Maar ik hoor ook nu net aan mijn zijkant, we gaan dat dit jaar gewoon doen.

[2:01:54] Dus dan bent u volgens mij goed bediend daarmee.

[2:01:58] Die zetten we op het lijstje.

[2:02:01] En dan kom ik bij de vraag van de VVD, van de heer Buijzen geloof ik, als die nog open stond.

[2:02:08] Over de robuuste omgevingsdiensten en ondergrens.

[2:02:11] De diensten werken momenteel op basis van plannen van aanpak,

[2:02:17] vastgesteld door de besturen, om robuust te worden.

[2:02:20] Daarvan hebben ze tot 1 april 2026 de tijd.

[2:02:24] Ik ben absoluut bezig met de monitoring daarvan.

[2:02:27] Toevallig hebben wij daar vandaag en ook al eerder deze week ook weer over gesproken.

[2:02:32] En die criteria leggen wij vast in de wetgeving.

[2:02:35] Dus ik denk dat dat voldoende is om uw gerustheid te kunnen meegeven.

[2:02:42] Dan denk ik dat we dit onderwerp hierbij hebben afgerond, voorzitter.

[2:02:45] Nou, dat dacht u, maar het leedt kostjes. Denk daar anders over.

[2:02:51] Ja, nou, ik ben al heel blij met de beweging van de staatssecretaris om toch echt scherper die paksen te gaan normeren en daar afspraken over te maken.

[2:03:01] Want het is ook de wens van de Kamer en de omwonenden.

[2:03:06] Maar wat ik me zorgen over maak, is die black box van die onderhandelingen.

[2:03:09] Het is natuurlijk de wereld op zijn kop dat wij hier belastinggeld dreigen te gaan besteden,

[2:03:14] miljoenen, miljarden, en niet weten waar we uiteindelijk op uit gaan komen.

[2:03:18] Volgens mij hebben wij als Kamer gewoon heel erg gezegd dat de gezondheid moet leidend zijn.

[2:03:22] En ik hoor de staatssecretaris hier zeggen er moet een balans zijn tussen gezondheid en economie.

[2:03:26] Dat is een ander verhaal. Dus ik wil van de staatssecretaris vooral horen,

[2:03:31] is de gezondheid voor hem leidend in de onderhandelingen en gaat hij ervoor zorgen

[2:03:36] Dat er duidelijke normen komen op al die stoffen waar de omwonenden zich over maken.

[2:03:41] Dat die verifiëerbaar zijn, dat die getoetst worden door de gezondheidsexperts op hun toereikendheid.

[2:03:48] Dat die afspraken vervolgens worden gecontroleerd door de overheid en dat de metingen in de

[2:03:54] handen van de overheid komen te zitten, zodat de data er niks meer mee te maken heeft, zoals

[2:03:58] per motie gevraagd.

[2:04:00] En ten slotte, dat we Tata niet als we over twee jaar erachter komen,

[2:04:09] dat gaat toch niet helemaal lekker, Tata voldoet, gaat niet goed richting die afspraken,

[2:04:14] dat we dan niet Tata nog een kans geven om misschien met een herstelplan te komen of verbeteringplan,

[2:04:20] dat nee, zodra we zien dat Tata zich niet aan de afspraken houdt,

[2:04:24] dat we meteen ingrijpen en stoppen met het project.

[2:04:27] Ik ben heel benieuwd hoe de staatssecretaris de zwarte doos gaat uitleggen die te maken

[2:04:33] hebben met de onderhandelingen.

[2:04:35] Gelukkig is het een black box en geen doos van Pandora, want die is nog ingewikkelder.

[2:04:39] Maar ik kan hier wel een antwoord op geven.

[2:04:42] Kijk, waar wij een beetje balanceren is natuurlijk tussen hoe voorkomen we dat wij het belang

[2:04:47] schaden van de onderhandelingen die we op dit moment voeren rondom de maatwerkafspraak

[2:04:51] en hoe houden we de Kamer op de hoogte van de vorderingen daarin.

[2:04:55] Nou, wat ik daarover kan meegeven is, wij gaan de Kamer periodiek vertrouwelijk bijpraten.

[2:05:00] Dus dan weet u ook waar we het over hebben en wat de status is.

[2:05:04] En uiteindelijk heeft de Kamer instemming op het eindresultaat.

[2:05:07] Volgens mij is dat voldoende waarborg voor u als Kamer

[2:05:10] om a, te worden bijgepraat in vertrouwelijkheid

[2:05:13] en b, uiteindelijk instemming op het eindresultaat.

[2:05:15] Ik denk dat u daarmee goed in positie bent gebracht.

[2:05:19] Ik begrijp misschien ook dat het...

[2:05:21] Ik zie de reactie, misschien had u iets meer gehoopt,

[2:05:23] maar dit is wat ik zeg mijn over op dit moment aan u kan aangeven.

[2:05:27] Ik denk dat dat in deze situatie het slimste is,

[2:05:31] want anders kan het ook maar dat de maatwerkafspraak daar dan negatief wordt beïnvloed.

[2:05:36] Dus dit is hoe we hiermee om zouden willen gaan, voorzitter.

[2:05:43] Gaan we naar het volgende onderwerp, dat is luchtkwaliteit.

[2:05:46] En ik zeg u direct, dat is volgens mij de laatste waar ik ook nog een kleine inleiding doe,

[2:05:51] misschien nog bij AARGO, maar dit is eigenlijk volgens mij de laatste waar ik echt een kleine inleiding doe

[2:05:56] voordat ik bij de beantwoording van de vragen kom.

[2:05:59] Als voorzitter vraag ik u toch uw inleidingen ook wat kort en bondig te zijn,

[2:06:04] want we zitten ondertussen op vijf over half vier.

[2:06:07] U heeft nog een aantal blokken te gaan.

[2:06:11] De rest van de mapjes zijn dunner, voorzitter, dus dat gaat heel snel.

[2:06:14] Wij kennen elkaar al langer als vandaag en ik ben gewend van u toch wat kort en bondig te zijn.

[2:06:19] Maar met deze pet op als staatssecretaris heeft u toch een iets andere lengte gekozen.

[2:06:26] Ja, dank u wel, voorzitter. Ik zal...

[2:06:29] waar mogelijk zal ik versnellen.

[2:06:30] Nou, ik denk dat luchtkwaliteit in zijn algemeenheid...

[2:06:33] Schone lucht is essentieel voor de gezonde leefomgeving.

[2:06:36] Mensen die overlijden in Nederland gemiddeld...

[2:06:39] nog altijd zo'n acht maanden eerder...

[2:06:40] als gevolg van vieze lucht.

[2:06:44] Luchtkwaliteit in Nederland wordt wel steeds beter.

[2:06:46] Dat is wel belangrijk, want elke verbetering...

[2:06:48] leidt uiteindelijk tot gezondheidwinst.

[2:06:51] Maar schone lucht ontstaat niet vanzelf.

[2:06:53] Dan moeten we met z'n allen gewoon keihard aan blijven werken.

[2:06:55] Dat doen we bijvoorbeeld met het Schone Luchtakkoord, dat is een aantal keren ter sprake gekomen.

[2:07:00] Het Schone Luchtakkoord moet ervoor zorgen dat 50% van de gezondheidswinst in 2030 door

[2:07:05] minder luchtvervuiling afkomstig is van Nederlandse bronnen.

[2:07:09] Dus dat is het streven voor 2030, 50% meer gezondheidswinst.

[2:07:17] In 2030 loopt het Schone Luchtakkoord af en gaan ook de nieuwe aangescherpte Europese normen

[2:07:22] voor luchtkwaliteit gelden.

[2:07:24] De Europese afspraken over het schoner en gezonder maken van het milieu zijn belangrijk,

[2:07:29] omdat vervuilende stoffen zich helaas niet houden aan landsgrenzen.

[2:07:35] Dat geldt zeker voor vuilende stoffen in de lucht.

[2:07:38] Doordat alle lidstaten er gezamenlijk de schouders onder moeten zetten,

[2:07:42] draagt dit denk ik bij aan een gelijk speelveld voor zowel burgers als bedrijven.

[2:07:46] Het belangrijkste blijft natuurlijk dat de nieuwe Europese grenswaarden

[2:07:49] en zullen leiden tot een betere luchtkwaliteit, minder gezondheidsschade,

[2:07:54] lagere maatschappelijke kosten en een gezondere leefomgeving in 2030 en daarna.

[2:07:58] Dat was mijn inleiding, voorzitter. Dan ga ik nu naar de beantwoording van de vragen.

[2:08:03] Ik begin weer met de heer Bamenga van D66.

[2:08:07] Ben ik het met D66 eens dat we de gezondheidskundige advieswaarden

[2:08:11] van de WHO uit 2021 niet kunnen negeren?

[2:08:15] En hoe nemen we de kennis van de WHO over schone lucht toch mee in ons beleid?

[2:08:19] Dat was uw vraag.

[2:08:21] De advieswaarden van de WHO uit 2021 zijn natuurlijk belangrijk,

[2:08:26] want ze laten zien wat uit het oogpunt van gezondheid wenselijk is.

[2:08:31] Uw Kamer heeft ook eerder gevraagd om toe te werken naar deze WHO-advieswaarden.

[2:08:36] Ik zet me in op termijn om die WHO-advieswaarden te bereiken,

[2:08:42] maar dat kan helaas niet van de een op de andere dag.

[2:08:44] We kunnen dat ook niet alleen als Nederlandse einde.

[2:08:46] Ook andere landen in Europa zullen een steentje hieraan moeten bijdragen.

[2:08:51] In de herziende EU-regelaar en luchtkwaliteit is het doel om via een tussenstap in 2030,

[2:08:56] uiteindelijk in 2050, overal aan deze nieuwe advieswaarde te voldoen.

[2:09:03] Dan heb ik een vraag van, wederom, de heer Bermenga.

[2:09:08] Bent u bereid om de WHO-advieswaarde uit 2021 op te nemen als streefwaarde, zodat provinciese

[2:09:14] gemeente wel de opdracht krijgen om beleid te maken op basis van de meest up-to-date

[2:09:19] kennis over luchtkwaliteit?

[2:09:20] In essentie kan ik zeggen ja, daar ben ik toe bereid.

[2:09:24] Volgens de Siene EU-Luchtkwaliteitsrichtlijn is afgesproken dat de lidstaten tussen 2030

[2:09:30] en 2050 toewerken naar de WHO-advieswaarde, zoals ik net ook al opmerkte.

[2:09:35] Bij de implementatie van de Siene richtlijn ga ik kijken welke opties er zijn om de omgevingswaarde

[2:09:41] op te nemen, zoals met een inspanningsverplichting of een resultaatverplichting.

[2:09:46] En voor de gezondheid van inwoners is het altijd het beste om niet stil te gaan zitten als

[2:09:50] normen behaald zijn.

[2:09:51] Maar ook als de luchtkwaliteit verder verbeterd kan worden, dan staat er natuurlijk nog meer

[2:09:55] gezondheidswinst.

[2:09:57] Dus niet voor niets is dat ook in de Schone Luchtakkoord geschreven uiteindelijk.

[2:10:02] Dan heb ik een vraag van lid Kostic van de Partij voor de Dieren.

[2:10:06] De advieswaarden van de WHO worden met de uitvoeringsagenda van de Schone Luchtakkoord niet gehaald.

[2:10:11] Met welk tempo ga ik alsnog toewerken naar de WHO-advieswaarde?

[2:10:15] En kan ik toezeggen om op korte termijn met een plan hiervoor te komen?

[2:10:21] Om de meest recente WHO-advieswaarde in Nederland te kunnen halen, moet er zowel in Nederland

[2:10:25] maar ook in onze omringende landen maatregelen genomen worden, want luchtvervuiling houdt

[2:10:30] niet op bij de grenzen.

[2:10:32] De Ercine-richtlijn luchtkwaliteit kent een pad met een tussenstap in 2030 naar 2050 toe.

[2:10:39] Verplichte grenswaarden van de richtlijn gelden voor alle Europese lidstaten.

[2:10:43] Dus echt iedereen moet aan de bak om dit te realiseren.

[2:10:47] En zodra de richtlijn officieel is vastgesteld, start het RDVM een analyse van wat daar moet

[2:10:52] gebeuren.

[2:10:53] En deze is na verwachting klaar in het voorjaar van 2025.

[2:10:57] Op basis daarvan maak ik mijn plannen en dat deel ik dan weer met u als Kamer.

[2:11:03] Dan heb ik nog een vraag van lid Kostiets.

[2:11:06] Klopt het dat de doelen van het Schone Luchtakkoord op bepaalde plekken, denk bijvoorbeeld aan

[2:11:10] maasvlakte of in gebieden met intensieve veehouderij niet gehaald zullen worden.

[2:11:15] In essentie, ja, dat klopt. Op basis van de huidige prognoses zegt het RIVM ook inderdaad

[2:11:22] dat op enkele plaatsen in Nederland de WAO-advieswaarden uit 2005 in 2030 niet gehaald

[2:11:28] gaan worden. En ja, hierbij zitten helaas ook de IJmond en die directe omgeving van Schiphol. Dus

[2:11:35] Dus in essentie ja.

[2:11:36] Als onderdeel van de implementatie van de Siene-EU-richtlijn Luchtkwaliteit

[2:11:41] ga ik kijken wat nodig is om ook in deze gebieden

[2:11:44] te kunnen voldoen aan de normen.

[2:11:46] En dat moet uiteindelijk ook wel,

[2:11:47] want de richtlijn schrijft strengere grenswaarden voor

[2:11:50] die overal behaald moeten worden.

[2:11:52] Maar nogmaals, in essentie ja, ik ben het met u eens.

[2:11:55] We zijn aan het kijken binnen het Schone Luchtakkoord

[2:11:59] hoe we een plan van aanpak voor een hoog blootgestelde gebieden

[2:12:03] kunnen bepalen.

[2:12:04] Maar dit moet eigenlijk meer houvast bieden om zulke locaties uiteindelijk ook goed

[2:12:08] en adequaat aan te pakken.

[2:12:12] Dan nog een vraag van de heer Bamenga.

[2:12:15] Kan de staatssecretaris toezeggen dat er ook na 2025 nog budgetsels zijn voor de uitvoering

[2:12:20] van het Schone Luchtakkoord en beleid op luchtkwaliteit in het algemeen?

[2:12:24] Om de doelen van het Schone Luchtakkoord en de doelen uit de Siene richtlijn te halen,

[2:12:29] kunnen we niet achteroverleunen, maar is uitvoering nodig van alle gestelde maatregelen en acties.

[2:12:34] Alleen ik kan op dit moment niet vooruitlopen op de financiële keuzes, want die moeten door het kabinet worden gemaakt.

[2:12:40] Ik zit me wel in om de leefomgeving in Nederland gezondere en veiliger te maken,

[2:12:43] maar ook ik ben afhankelijk van de besluitvorming die binnen het kabinet hier omtrend gaat plaatsvinden.

[2:12:47] Dus op dit moment kan ik daar geen ander antwoord op geven.

[2:12:51] Dan heb ik nog een vraag van lid Kostiets wederom.

[2:12:54] Gaat de staatssecretaris de maatregelen uit het CE Delft rapport met betekening te verkenning luchtkwaliteitsmaatregelen, ga ik die nemen?

[2:13:03] Op dit moment zien we eigenlijk geen aanleiding voor nieuwe maatregelen, want we liggen op koers om

[2:13:09] de doelen uit het Schone Luchtakkoord te halen. Ik zie de verkenning naar aanvullende

[2:13:14] luchtkwaliteitsmaatregelen als een goede eerste stap van de onderzoeken naar de mogelijkheden

[2:13:19] die er straks zijn, als blijkbaar aanvullende maatregelen inderdaad nodig zijn. Ik ga het

[2:13:24] RIVM dan ook vragen om een analyse te doen naar de gevolgen van de herziende EU-kwaliteitsrichtlijn.

[2:13:30] En op basis van deze analyse van het RIVM zal ik kijken of maatregelen nodig zijn en zo ja waar.

[2:13:36] En op dat moment zal ik de resultaten van de verkenning na aanvullende maatregelen concreet meenemen in mijn afwegingen.

[2:13:43] Dan heb ik een vraag van mevrouw Wingelaar van NRC.

[2:13:47] De richting van de stikstofmaatregelen is niet bekend.

[2:13:49] Welke consequenties heeft dit dan voor het Schone Luchtakkoord?

[2:13:53] Nou, in essentie de stikstofdoelen staan overeind.

[2:13:57] Het is vooralsnog ligt we op koers om de doelen uit het schone luchtakkoord te halen.

[2:14:03] Het RIVM geeft aan dat we met het beleid tot nu toe op koers liggen, dus daar is niet de aanleiding.

[2:14:08] In het nieuwe regeerprogramma blijven echter wel de doelen voor klimaat en stikstof natuurlijk gewoon staan.

[2:14:13] Dus ik heb daarom nu geen reden om aan te nemen dat de doelen niet gehaald gaan worden.

[2:14:17] Maar als blijkt na de analyse dat dat anders is, ga ik natuurlijk kijken wat ik moet doen om de doelen alsnog te halen.

[2:14:22] Op dit moment denk ik dat we op het schema liggen.

[2:14:25] Dan een vraag van de heer Boutkamp, PVV, in het kader van het Schone Luchtakkoord.

[2:14:31] De vorige staatssecretaris was niet bereid het Eco Design Label door te voeren en wilde

[2:14:36] meer de instelling van preventie en daardoor klachten met betrekking tot houtstook verminderen.

[2:14:41] Hoe zie ik dat?

[2:14:43] Het Eco Design Label is al doorgevoerd, maar het is geen verplichte vervanging van oude kachels.

[2:14:50] Nieuwe kachels moeten al een Eco Design Label hebben, dus in die zin is de wetgeving daadwerkelijk

[2:14:54] zoals ik al zeg, al doorgevoerd.

[2:14:56] Om alle oude kachels te vervangen door nieuwe kachels,

[2:14:59] dat is echt niet mijn streven.

[2:15:00] Ik wil mensen niet op kosten jagen door hen te dwingen

[2:15:02] om een nieuwe kachel aan te schaffen.

[2:15:05] En bovendien is een dergelijke vervangingsslag

[2:15:07] voor uitvoering en handhaving

[2:15:08] simpelweg niet controleerbaar.

[2:15:11] Dat is mijn laatste vraag die ik

[2:15:13] volgens mij heb gekregen rondom dit onderwerp,

[2:15:15] voorzitter. Wij gaan het toetsen.

[2:15:20] Ik kijk even rond.

[2:15:21] Ik zie als eerste het lid Kostic

[2:15:22] en de heer Gabriels.

[2:15:26] Gaat uw gang. Dit kost iets.

[2:15:28] Ja, dank u wel.

[2:15:30] Er is denk ik een gemiste vraag over de investeringen in de luchtkwaliteit,

[2:15:35] die niet opgenomen zijn in de begroting van 2015 tot 2030.

[2:15:41] Of de staatssecretaris er met ons mee eens is dat dat veranderd zou moeten worden,

[2:15:46] als we gezondheid serieus nemen.

[2:15:48] Of wordt dat meegenomen in andere blokken?

[2:15:49] We gaan eerst even kijken of het inderdaad een gemiste vraag was,

[2:15:52] of dat die misschien niet helder duidelijk is overgekomen.

[2:15:56] Maar volgens mij is daar wel iets op ingegaan, maar misschien niet voldoende.

[2:16:01] Nou, het idee was eigenlijk dat wij, we hadden een soortgelijke vraag van de heer Bamenga

[2:16:05] en daar heb ik op geantwoord, dus ik had eigenlijk het idee dat dat ook direct het antwoord was op de vraag van lid Kostic.

[2:16:15] Nou, misschien, gelukkig staat dat nog op de band.

[2:16:36] Ten dele heeft u gelijk, want ik had inderdaad geantwoord op de vraag van de heer Bamenga.

[2:16:40] Ik kan nu niet vooruit lopen op de financiële keuzes die dit kabinet moet maken,

[2:16:44] Maar ik zet me natuurlijk wel in om de leefomgeving in Nederland gezonder en veiliger te maken.

[2:16:48] Dat was mijn antwoord.

[2:16:50] Dus een deel heeft u gelijk.

[2:16:52] Maar ik kan ook niet concreter worden op dit moment.

[2:16:54] Excuses daarvoor.

[2:16:55] Het gaat altijd om geld.

[2:16:59] Dat was een politieke kwestie.

[2:17:00] Vat u nog een andere?

[2:17:01] Ja, ik kan nog een andere.

[2:17:04] Even kijken.

[2:17:09] Even kijken hoor.

[2:17:12] Er was één vraag van mij die was eigenlijk gewoon anders geïnterpreteerd.

[2:17:21] Mijn vraag was over...

[2:17:23] Even kijken hoor.

[2:17:27] Misschien moet ik even een ronde openstaan, dan kom ik even terug.

[2:17:30] Ik heb een aantal vragen die door elkaar heen lopen.

[2:17:32] Ik wil u de woorden niet in de mond leggen, maar...

[2:17:36] Heer Gabriels.

[2:17:38] Ja, we zijn het met betrekking tot de schone leefomgeving...

[2:17:41] allemaal heel erg met elkaar eens.

[2:17:44] En iedereen is het eens totdat deze vraag komt.

[2:17:48] Nu ga ik vijf seconden even niks zeggen.

[2:17:53] Worden er ook juridische bindende doelen gesteld om de doelen van de Europese luchtkwaliteitrichtlijn te halen?

[2:18:01] Nou, ik denk even na over het antwoord, voorzitter.

[2:18:08] Ik zou bijna willen zeggen Tom Poes verzinnelist, maar ik denk toch even na. Gaat u dan.

[2:18:22] Ja, mogelijk ligt het aan mijn onervaardheid in deze, maar zo ver wij het hebben.

[2:18:26] Ik heb volgens mij net twee keer zelfs verwoord.

[2:18:28] De luchtkwaliteit is volgens mij bindend.

[2:18:31] Dus de EU-richtlijn.

[2:18:35] Dus daarmee dacht ik dat ik antwoord had gegeven op die vraag.

[2:18:38] Meneer Gabriels?

[2:18:40] Met andere woorden, als we, want het is over zes jaar hè, 2030,

[2:18:44] als we de doelen niet halen,

[2:18:46] kunnen er juridisch bindende consequenties volgen

[2:18:49] voor bedrijven die op dat moment boven die uitstoot,

[2:18:54] die van de lichtrichtlijn WHO 2005, die in die kaderrichtlijn staat,

[2:18:58] kunnen we dus juridisch aanpakken.

[2:19:00] Want dat is wat u zegt. Dat vind ik een hele fijne toezegging als dat is.

[2:19:04] Nee, sorry. Ik bedoel hem anders.

[2:19:05] Zo vroeg ik het niet.

[2:19:07] Dan is het antwoord dus...

[2:19:08] 2013 is de tussenstap en in 2050 is het bindend. Dat is hoe ik het antwoord bedoelde.

[2:19:12] Ja, maar de vraag... Het antwoord is dus... Want de vraag was dus...

[2:19:16] Iedereen is het eens totdat deze vraag komt.

[2:19:19] Worden er ook juridisch bindende doelen gesteld om die doelen van de Europese richtlijn te halen?

[2:19:25] Want in 2030 dan wordt die bindend.

[2:19:27] En het antwoord is dan dus... Nee, dat doen we pas in 2050.

[2:19:31] Of is het antwoord ja, vanaf 2030 gaan we bindende juridische doelen instellen, want dan heb ik heel veel hoop.

[2:19:40] Mijn antwoord is in 2050 zijn er juridische bindende doelstellingen.

[2:19:53] Dit kost iets heeft, nou ik ga niet zeggen het licht gezien, maar welke antwoord of de vragen vonden?

[2:19:59] Er lopen zoveel dingen door elkaar, zelfs mijn grote hoofd kan het niet bevatten.

[2:20:04] U had nog een vraag open staan, want dat is mijn eerste vraag.

[2:20:07] Eigenlijk...

[2:20:08] En welke vraag is dat?

[2:20:09] Dat was een verkeerde, misschien verkeerde geïnterpreteerde vraag.

[2:20:12] Ik vroeg de staatssecretaris namelijk niet of hij alle maatregelen van CEDELF wil gaan

[2:20:23] uitvoeren per direct, maar ik vroeg hem of hij bereid was er rustig naar te kijken en

[2:20:28] dan per brief ons te laten weten terzijne tijd en per maatregel of hij daar wel of niet

[2:20:36] heil in ziet.

[2:20:36] Maar begrijp ik hem nu goed dat de staatssecretaris bij Voorbouw nu al zegt,

[2:20:39] nou, we doen eigenlijk sowieso geen maatregelen?

[2:20:44] Ik heb wel gehoord dat de staatssecretaris bereid is om met CEDELF in gesprek te gaan.

[2:20:48] Dat was een andere.

[2:20:49] Ja, dat was weliswaar een andere, maar ik neem aan dat dat gesprek toch al voldoende stof oplevert

[2:20:53] om dan vervolgens iets op papier te zetten.

[2:20:56] Nee, ik ga het gesprek inderdaad aan met CEDELF, maar ik kan nu even niet een deadline noemen,

[2:21:02] omdat ik even moet overzien waar we het over hebben.

[2:21:04] En de gesprekken lopen natuurlijk ook wat langduriger.

[2:21:07] Vindt u het goed als ik daar periodiek op terugkom?

[2:21:10] Is dat goed voor u?

[2:21:13] Vooral twee dingen lopen.

[2:21:15] CEDELF doet heel goed werk op verschillende vlakken.

[2:21:17] In het eerste termijn hadden we het over CEDELF in relatie tot Tata.

[2:21:21] Daar gaat u mee over in gesprek.

[2:21:23] Dat is fijn.

[2:21:24] Maar er is nog een rapport van CEDELF.

[2:21:25] Dat gaat heel specifiek over wat je zou kunnen doen voor die luchtkwaliteit.

[2:21:29] Voor de mensen waar de staatssecretaris het net over had.

[2:21:32] Er zijn heel veel maatregelen die worden voorgesteld.

[2:21:34] en mijn vraag concreet aan de staatssecretaris of hij op korte termijn met een brief naar de kamer

[2:21:38] kan komen waarin hij per maatregel reageert of hij dat een goed idee vindt en niet en waarom.

[2:21:51] De staatssecretaris.

[2:21:53] Mijn voorstel is om dat samen te doen met het onderzoek van het RIVM wat dan komt.

[2:21:57] Dat is in het voorjaar van 2025.

[2:22:02] Die staat ook genoteerd.

[2:22:08] U heeft er nog één en ik geloof mijn gevier.

[2:22:17] Onvoorwaardelijk.

[2:22:20] Dus u kunt nu nog één interruptie stellen.

[2:22:22] Dus u kunt zeggen, nu of ik bewaar hem voor het volgende blokje.

[2:22:31] En Geur komt er. Ik zou zeggen, bewaart u hem nog even?

[2:22:35] Dan gaan wij door. Gaan we hem toch stellen?

[2:22:37] Ja, ik ga hem even gebruiken.

[2:22:38] Want ik hoorde toch ook weer iets van de staatssecretair.

[2:22:41] Die zegt, nou, ik overweeg eigenlijk ook niet extra maatregelen op dit moment.

[2:22:45] want we liggen op koers.

[2:22:47] Maar we weten ook van het onderzoek dat zei dat we op koers lagen,

[2:22:52] dat dat gebaseerd was op het beleid van het vorige kabinet.

[2:22:56] En volgens mij is net door een collega gezegd, daarbij werd aangetekend,

[2:23:02] dat alleen maar misschien wordt gered, onze doelen uit het Schone Luchtakkoord,

[2:23:09] als het klimaatbeleid wordt doorgezet en als het stikstofbeleid wordt doorgezet.

[2:23:14] Nou, wat wil het geval zijn dat dit kabinet de beide eigenlijk niet wil doorzetten?

[2:23:20] Dus mijn vraag aan de staatssecretaris, hoe komt hij erop dat we op koers liggen?

[2:23:28] Staatssecretaris.

[2:23:29] Ja, dank voorzitter.

[2:23:30] En ik snap uw vraag, alleen uw vraag maar vooruit te lopen op iets waar ik op dit moment nog geen zicht op heb.

[2:23:36] Op dit moment lopen we in de pas, dus liggen we op koers.

[2:23:39] En als daar een verandering optreedt, dat heb ik ook volgens mij in mijn eerste beantwoording gezegd,

[2:23:43] Dan zullen we wel mogelijk kijken of we de doelen kunnen aanscherpen, maar op dit moment

[2:23:46] liggen we op koers met het schone lucht akkoord.

[2:23:50] En daar moet u het mee doen, dus gaat u verder.

[2:23:58] Dan komen we bij het onderwerp bodem en ondergrond.

[2:24:05] Vraag van mevrouw Wingelaar van NSC, kan ik de zorg wegnemen rondom bodemregelgeving en

[2:24:12] wanneer kunnen we dat verwachten?

[2:24:14] Op dit moment hereik ik de bodemregelgeving.

[2:24:16] Het doel is te komen tot toekomstbestendige regels en die regels zijn nodig om de bodem

[2:24:22] te beschermen en de bodem te kunnen gebruiken voor maatschappelijke doelen, denk bijvoorbeeld

[2:24:26] aan woningbouw.

[2:24:28] Begin deze week heb ik twee rapporten van het RIVM aan de Kamer gestuurd en deze zijn

[2:24:32] een belangrijke bouwsteen voor de herijking van de bodemregelgeving.

[2:24:36] Ik verwacht u uiterlijk eind oktober verder te informeren over de voorstappen die ik ga

[2:24:40] zetten om de bodemregelgeving te verduidelijken, te verbeteren en te actualiseren.

[2:24:45] Dan heb ik een vraag van de heer Buissen van de VVD over staalslakken in Spijk.

[2:24:54] Hoe kijkt u aan tegen de problematiek van de staalslakken die in het verleden niet goed

[2:24:57] zijn toegepast op locaties, denk aan Spijk, Eerbeek en Oosterschelde, waarvan het milieu

[2:25:03] en de omwonenden of andere belanghebberen nu nadelige gevolgen ervaren?

[2:25:08] In essentie is dat zeer kwalijk.

[2:25:11] Daarom kijk ik ook hoe ik de kaders voor het toepassen van secundaire bouwstoffen kan aanpassen.

[2:25:16] Van de gevallen die u noemt, hebben er in Spijk en Eerbeek inderdaad nadelige gevolgen zich

[2:25:23] voorgedaan door de toepassing van staalslakken.

[2:25:27] Oosterschelde was een iets ander verhaal, maar de eerste twee wel.

[2:25:31] Staalslakken kunnen veilig en verantwoord worden toegepast, maar dan wel binnen de kaders

[2:25:36] van de regelgeving.

[2:25:38] Op die manier kunnen we primaire grondstoffen uitsparen en mensen, dier en milieu beschermen.

[2:25:44] Dat dit in een aantal gevallen, waar u aan refereert, in Spijker-Eerbeek in het verleden niet goed is gegaan,

[2:25:50] dat is een hele kwalijke zaak.

[2:25:52] Daarna ben ik ook bezig met het invoeren van de informatieplicht.

[2:25:56] Ik bekijk in het kader van de herijking van de bodemregelgeving welke aanpassingen ik nog meer kan doen

[2:26:01] in de kaders voor toepassing rondom secundaire bouwstoffen.

[2:26:06] Oplossen van het probleem in Spijker-Eerbeek is natuurlijk ook, dat heeft u volgens mij ook zelf aangegeven,

[2:26:11] wel de verantwoordelijkheid van bevoegde gezagen.

[2:26:14] En in Spijk is dat de gemeente in Eerbeek, de provincie.

[2:26:19] Dan heb ik een vraag, wederom van de heer Buijsen van de VVD.

[2:26:24] Heeft de staatssecretaris concrete acties uitgezet naar aanleiding van het rekenkameronderzoek

[2:26:27] over het veilig hergebruiken van afvalstoffen?

[2:26:31] In het rapport werd ook al geconcludeerd dat er snel acties nodig zijn voor een veilig

[2:26:35] hergebruik van afvalstoffen.

[2:26:37] Ja, in essentie waren voor het rapport al acties uitgezet, met name de herijking en

[2:26:43] de invoering van de informatieplicht van staalslakken.

[2:26:47] Dat betekent dat de informatieplicht vanaf 1 januari 2024 bij de toepassing van AEC-bodemassen

[2:26:55] in- en immobilisator.

[2:26:58] Voor staalslakken wordt een informatieplicht ook ingevoerd.

[2:27:02] Naar verwachting is dat 1 januari 2026.

[2:27:05] Bij 1 januari 2024 is voorgeschreven dat in de milieuverklaring bodemkwaliteit moet worden

[2:27:11] vermeld welke voorwaarden en beperkingen de toepasser in acht moet nemen.

[2:27:16] In mei is de circulaire toepassing van staalslak en de hoogovenslak geüpdate.

[2:27:23] Hierbij is er vooruitlopend op de informatieplicht bij toepassers op aangedrongen om bevoegd gezagd

[2:27:29] en vrijwillig te informeren over een voorgenomen toepassing van staalslakken.

[2:27:35] Bij de herijking van de bodemregelgeving worden de kaders voor het toepassen van secundaire

[2:27:39] bouwstoffen opnieuw tegen het licht gehouden.

[2:27:42] Inmiddels zijn de aangrijpingspunten voor verbetering en mogelijke

[2:27:45] oplossingsrichtingen in beeld.

[2:27:47] U krijgt hier in oktober een brief over.

[2:27:51] Nog een vraag van de heer Buijsen.

[2:27:53] Kunnen we voor u een proactieve houding van mij verwachten om te voorzien in de

[2:28:01] behoefte van omwonenden en belanghebbenden aan feitelijke informatie en hier een

[2:28:05] objectieve dialoog over aan te gaan?

[2:28:08] Uiteraard ben ik bereid tot gesprek.

[2:28:10] Het verschaffen van feitelijke informatie aan belanghebbenden en omwonenden,

[2:28:14] denk aan het bezoek van de week aan Tata Steel en de mensen in de omgeving,

[2:28:19] is natuurlijk ook wel een verantwoordelijkheid van lokaal bevoegd gezag.

[2:28:22] Maar dan nog vind ik het meer een taak van mij, ook gewoon persoonlijk,

[2:28:26] om ook het gesprek met die mensen aan te gaan.

[2:28:28] Want ieder bezoek geeft mij ook een concreter beeld.

[2:28:32] Ik ben verantwoordelijk voor de bodemregelgeving,

[2:28:34] waarin de kaders staan voor de toepassen van de secundaire bouwstoffen,

[2:28:37] waaronder staalslakken.

[2:28:38] En ik laat me natuurlijk ook informeren, adviseren door partijen zoals bijvoorbeeld het RIVM,

[2:28:45] omgevingsdiensten.

[2:28:46] Nou, die informatie wordt ook openbaar gemaakt.

[2:28:48] En daarnaast zijn natuurlijk, zoals ik al zeg, gesprekken met omwonenden, belanghebbenden,

[2:28:52] die zijn superbelangrijk, omdat dit namelijk inzicht geeft, dat zei de heer Gabriels op

[2:28:57] een gegeven moment ook, en ik geloof ook de heer Bamenga, het geeft inzicht in lokale

[2:29:02] zaken waar je tegenaan loopt.

[2:29:03] Mensen die hun eieren niet meer durven te eten, die oppervlaktewater proberen te mijden,

[2:29:09] kranenwater, dat zijn allemaal zaken die van belang zijn hierin, dus ja, het heeft absoluut

[2:29:14] mijn aandacht.

[2:29:15] Afgelopen jaar is er ook een gesprek geweest bijvoorbeeld met de bewoners van Hellevoetsluis

[2:29:20] en mijn voorganger heeft ook Zeeland bezocht.

[2:29:22] Dus ja, het heeft echt de aandacht.

[2:29:25] Het voorlichten van omwonenden, belanghebbenden over lokale issues is natuurlijk wel verantwoordelijkheid

[2:29:30] van lokaal bevoegd gezag.

[2:29:31] Maar waar nodig ondersteunen we en helpen we elkaar natuurlijk wel.

[2:29:35] Dan heb ik een vraag van de heer Boutkan over staalslakken.

[2:29:39] De toepassing van de regels gaat niet altijd goed, bevraagteken.

[2:29:43] Volgens de zorgplicht moet het toepassen rekening houden met de bijzondere eigenschappen van

[2:29:47] bouwstoffen zodat milieuschade wordt voorkomen.

[2:29:51] Dat gaat helaas niet altijd goed.

[2:29:53] Bij de herijking kijk ik hoe dat te verbeteren door middel van de handreiking, bijvoorbeeld.

[2:29:58] Dat is een oplossing.

[2:29:59] Hierover wordt u ook in oktober nader geïnformeerd.

[2:30:04] Dan heb ik nog een vraag van de heer Buijs van de VVD over aannemers.

[2:30:10] Het is risicovol voor grote infrastructurele projecten gezuiverde en schone bodemmassen

[2:30:15] te verwerven, waardoor ze mogelijk kiezen voor primaire stoffen.

[2:30:18] Dat is niet circulair, daar heeft u helemaal gelijk in.

[2:30:22] Met de herijking werk ik natuurlijk wel aan betere waarborgen, zodat het vertrouwen hersteld

[2:30:27] kan worden. Want veel van de zaken zijn in het verleden niet goed gegaan. Het gaat steeds beter,

[2:30:32] maar nog steeds moeten we er natuurlijk wel heel scherp op zijn met z'n allen. Even kijken hoor.

[2:30:38] Het is, zoals u zelf aangeeft, niets wenselijk vanuit het oogpunt van circulair, omdat je anders

[2:30:43] iedere keer weer primair de stoffen gaat gebruiken. Belangrijkste oorzaak, ja, het zijn toch de

[2:30:47] incidenten met onjuiste toepassingen in het verleden en ook alle terechte negatieve aandacht die dat

[2:30:53] Laten we daar heel duidelijk in zijn.

[2:30:55] Het is terecht dat die aandacht wordt gegenereerd.

[2:30:58] Binnen de herijken van de bodemregelgeving ga ik betere waarborgen proberen te bieden,

[2:31:04] waardoor het vertrouwen uiteindelijk hersteld kan worden.

[2:31:06] Bovendien ga ik in overleg met de omgevingsdiensten, maar ook met Rijkswaterstaat, na wat er nog

[2:31:11] meer nodig is, om secundaire bouwstoffen te kunnen blijven toepassen, mits voldoende aan

[2:31:17] de regelgeving aangepast.

[2:31:19] Vraag van mevrouw Wingelaar van NRC.

[2:31:22] Kan het voorschotsprincipe hier toegepast worden om drinkwatergebieden te beschermen?

[2:31:27] Nou, de bodemregelgeving is feitelijk een invulling van het voorschotsprincipe en voorziet

[2:31:32] in de bescherming van bodem en grondwater.

[2:31:34] Dus ik denk dat ik daarmee antwoord geef op uw vraag.

[2:31:38] En als laatste nog een vraag van mevrouw Wingelaar.

[2:31:41] Hoe ga ik me inzetten om de kwestie BOMIX A2 Limburg aan te pakken?

[2:31:47] Als ik het verkeerd uitspreek, moet u het vooral zeggen hoor.

[2:31:49] Ik kom weleens in Limburg, maar die naam ben ik nog niet eerder tegengekomen.

[2:31:54] Maar dat zal een tekortkoming van mijn zijde zijn.

[2:31:58] Secretair, bouwstoffen zoals boommix kunnen veilig worden toegepast binnen de kaders van

[2:32:02] de bodemregelgeving.

[2:32:03] Voor de A2 is Rijkswaterstaat als opdrachtgever.

[2:32:06] Zij passen toe binnen de kaders van de regelgeving.

[2:32:10] ILT is bevoegd gezag.

[2:32:12] Op dit moment heb ik geen reden om aan te nemen dat er niet binnen de kaders wordt toegepast.

[2:32:16] Mochten er signalen wel komen, zou ik er natuurlijk op acteren.

[2:32:19] Dat is de laatste, voorzitter.

[2:32:24] Ik kijk naar links en ik zie mevrouw Wingelaar voor een aanvullende vraag.

[2:32:31] Zeg ik u interruptie?

[2:32:33] Ja, ik weet ook niet precies hoe u het uitspreekt, maar ik noem het boommix.

[2:32:37] Maar iedere keer plopt zo'n casus op.

[2:32:40] En in Zuid-Limburg maakt men zich daar echt heel veel zorgen over.

[2:32:44] Het bevat namelijk restanten uit afvalovens.

[2:32:47] Maar u zegt nu, ik heb u duidelijk gehoord, er is eigenlijk niet nodig

[2:32:52] Dat is geen gevaar voor de volksgezondheid.

[2:32:57] Staatssecretaris.

[2:32:57] Ik denk maar reageren op grond van de informatie die we nu hebben.

[2:33:01] En de bevoegde gezagen die daar toezicht houden.

[2:33:03] Is er geen aanleiding voor nadere regelgeving hieromtrend.

[2:33:13] Oh, de heer Buizen.

[2:33:15] Ja, ik zie voorzitter dat u nog moet oefenen met mijn naam.

[2:33:17] Maar dat gaat de goede kant op hoor ik hoor.

[2:33:19] Dus complimenten.

[2:33:22] En over complimenten gesproken.

[2:33:23] Ik ben ook wel blij met de reactie van de staatssecretaris op de vragen die ik gesteld heb.

[2:33:29] Waarvoor dank.

[2:33:30] Ik merk gewoon een constructieve houding op richting een aantal echte excessen die hebben

[2:33:35] plaatsgevonden als het gaat over de staalslakken, dumpingen durf ik het wel te noemen.

[2:33:41] Ik haal lichtelijk uit de woorden van u terug dat u ook werkverzoek wellicht zou kunnen

[2:33:47] brengen, spijken, eerbeken in het bijzonder.

[2:33:50] Ik kan u dat echt aanbevelen.

[2:33:51] Ik stel graag mijn contacten beschikbaar om u daarin te voorzien, want het is echt zorgwekkend

[2:34:00] voor de inwoners daar, dus goed dat u dat persoonlijk oppakt en kan het alleen maar aanmoedigen.

[2:34:06] En ook over de secundaire bouwstoffen, ik voel gewoon dat u dat ook best wel op wilt pakken.

[2:34:12] Een soort van charme-offensief wil doen voor de secundaire bouwstoffen, u herkent ook een

[2:34:18] vanuit het verleden wat daar aan negatieve beeldvorming heeft plaatsgevonden.

[2:34:23] Dus ik ben blij dat u dat zo oppakt.

[2:34:26] En als ik u daar ergens nog in kan steunen, dan graag.

[2:34:29] En ik kom er op een later tijdsep heus wel weer op terug.

[2:34:31] Maar voor nu ben ik tevreden met de beantwoording.

[2:34:34] Korte reactie? Ja, korte reactie, graag.

[2:34:35] Korte reactie. Ik maak zeker gebruik van uw aanbod

[2:34:38] als er de contacten zijn die voor mij ook zeer waardevol zijn.

[2:34:42] En dat geldt trouwens voor alle leden die aanwezig zijn.

[2:34:45] Als er zaken zijn waarvan u zegt, daar moet u zich echt nader in verdiepen...

[2:34:49] en ik heb eventueel een contactpersoon, schroom niet om die met mij te delen.

[2:34:54] Dank u wel. Gaan wij door.

[2:34:56] De heer Gabriels.

[2:34:58] Ja, bij mijn weten heb ik een interruptie gebruikt voor het Schone Luchtakkoord.

[2:35:02] Eentje voor het voorzoeksprincipe om dat uit te zoeken.

[2:35:04] En ik heb nu nog één vraag over de BOMIX in Zuid-Dunberg.

[2:35:07] Is dat toegestaan? Dan zal ik de naam aan m'n mond houden...

[2:35:09] terwijl ik eigenlijk nog duizend vragen heb. Mag dat?

[2:35:12] Nou, met die zekerheidsstelling zeg ik gelijk ja.

[2:35:14] Ja, want ik...

[2:35:15] Ja, weet je, dit is voor mij te belangrijk om eigenlijk...

[2:35:20] Ja, het is... Hoe laat is het? Vier uur na.

[2:35:22] Om heel erg streng te zijn.

[2:35:24] Kijk, het punt is telkens...

[2:35:26] Er is nu geen aanleiding in de huidige regelgeving...

[2:35:30] om ervan uit te gaan dat er iets misgaat.

[2:35:33] Maar het voorzorgsprincipe... Kijk, dat is de hele tijd.

[2:35:35] Oeps, er is TFA geloosd. Oeps, in Katwijk liggen batterijen onder de dingen.

[2:35:39] Oeps, in Eerbeek is het niet goed toegepast met de staalslakken. Oeps.

[2:35:43] Dus het is de hele tijd overal...

[2:35:45] Komt niet voor uw vraag.

[2:35:46] Nou ja, op dat moment is er geen reden.

[2:35:48] En dan heb je het voorzorgsprincipe, want het gaat namelijk om drinkwaterlichamen.

[2:35:52] Als er wel wat gebeurt, dan heb je ook meteen hele grote impact.

[2:35:55] Dus mijn vraag is, ook als er niet nu direct regelgevingproblematieken zijn,

[2:36:04] terwijl er wel allerlei praktijkvoorbeelden zijn waar het wel misgegaan is,

[2:36:07] is dat niet reden genoeg om het voorzorgsprincipe toe te passen?

[2:36:11] Uw staatssecretaris.

[2:36:11] Voorzitter, ik snap echt de vraag die de heer Gabriel stelt, alleen het probleem zit hem ook.

[2:36:17] Wij kunnen niet in heel Nederland proactief, preventief dit uitvoeren.

[2:36:23] Dus als er hotspots zijn, dan heeft dat natuurlijk onze onverdeelde aandacht

[2:36:27] en ook van andere bevoegden gezagen om daarop nauwer toe te zien.

[2:36:32] Maar in heel Nederland, het liefst als ik de Middelland gehad en de mensen,

[2:36:35] hadden we dat echt op die manier gedaan, maar ik kan het op dit moment gewoon niet waarmaken.

[2:36:48] Wij gaan door met het ene laatste blok, genaamd...

[2:36:54] Het is het favoriete onderdeel van de commissie, PFAS, voorzitter.

[2:36:57] Oh, heerlijk.

[2:36:58] Ik doe geen inleiding, want ik wil ook aan de tijd denken.

[2:37:01] Ik ga direct naar de beantwoording van de vragen.

[2:37:05] Vraag van de heer Gabriels.

[2:37:06] Welke maatregelen gaat de staatssecretaris nemen op het gebied van PFAS?

[2:37:10] En wie coördineert de problematiek integraal?

[2:37:12] Nou, het kabinet zet zich volop in, natuurlijk, op de vermindering van PFAS.

[2:37:17] We lopen meerdere initiatieven om de uitstoot van PFAS te beperken, zoals het komen tot een

[2:37:23] breed Europees verbod — u heeft het zelf ook al over gehad in uw bijdrage — en het

[2:37:27] actieprogramma PFAS.

[2:37:29] Daarnaast help ik bevoegd de gezage om strenge PFAS-emissieeis te kunnen stellen in de uitvoering

[2:37:35] van de vergunningverlening, toezicht- en handhavingtaken, de VTH-taken.

[2:37:40] Ten slotte werkt het RIVM aan een landelijk onderzoeksprogramma PFAS.

[2:37:44] Op deze manier kunnen we de blootstelling aan PFAS verminderen.

[2:37:47] Vanuit het kabinet zijn er betrokken ministeries, INW, VWS en LVVN, die samen optrekken in deze problematiek.

[2:37:57] En voor de hotspots, denk aan Geen Moers en Wester Schelde, heeft INW ook coördinatoren aangesteld.

[2:38:03] Dus op die manier proberen we het adequaat, goed en weldoordacht in te gaan aanpakken met meerdere ministeries.

[2:38:11] Dan heb ik een vraag van de heer Buissen van de VVD.

[2:38:14] Wat zijn uw eerste ervaringen met het kennis- en innovatieprogramma PFAS?

[2:38:24] Mijn voorganger heeft in juni aangegeven dat er gestart is met de uitwerking van het kennis-

[2:38:28] en innovatieprogramma PFAS.

[2:38:30] Op dit moment wordt voornamelijk gekeken hoe de samenwerking met overheden, met wetenschap

[2:38:35] en met bedrijfsleven op de beste wijze vorm kan krijgen, hoe de financiering geregeld

[2:38:40] wordt en hoe de uitvragen binnen het programma worden gedaan.

[2:38:43] Ondertussen lopen er al diverse projecten en initiatieven betrekend tot de afbraak van PFAS

[2:38:48] en de zuivering van PFAS uit het water.

[2:38:51] Veel projecten lopen via decentrale overheden met een taak voor bodemsanering en zijn vaak

[2:38:56] gefinancierd met een specifieke uitkering vanuit onze begroting.

[2:39:01] Dan heb ik een vraag van de heer Bermenga.

[2:39:04] Hij vraagt hoe het staat met de uitvoering van de aangenomen motie die het kabinet oproept

[2:39:09] om uiterlijk in 2025 een eind te maken aan de PFAS-productie in Dordrecht.

[2:39:14] Er wordt samen met bevoegde gezagen gekeken welke mogelijkheden er zijn om lozingen uiteindelijk

[2:39:19] te reduceren naar nul.

[2:39:21] Ik heb laten opvragen, op dit moment is de afnaam 99 procent.

[2:39:27] Dan is mijn reactie, het is nog geen honderd, want dan zitten we op nul, dus ja, daar gaan

[2:39:32] we naartoe.

[2:39:33] Dit kan echt natuurlijk niet in één keer, want nul eisen betekent eigenlijk op dit moment

[2:39:37] simpelweg sluiting van de fabriek.

[2:39:40] Dat denk ik dat het op dit moment niet zo realistisch is,

[2:39:43] want daarmee krijgen we hele andere zaken die op dit moment niet te overzien zijn.

[2:39:48] Dus zover wil ik nog niet gaan, zeg ik heel eerlijk.

[2:39:51] Nieuwe vergunningen die zijn verleend, zijn wel steeds scherper met meer monitoringseisen.

[2:39:57] En zo heeft het RWS ook een last onder dwangsom opgelegd.

[2:39:59] Dit betekent dat de afvullende maatregelen op korte termijn toegepast worden.

[2:40:04] Dat is de situatie waarin we nu zitten.

[2:40:06] En nogmaals, ja, we werken toen naar nul.

[2:40:08] Dat is uiteindelijk het doel.

[2:40:11] Dan een vraag van de heer Boutkamp van de PVV over PFAS-verbod.

[2:40:16] Sommige toepassingen kunnen we niet zonder, niet het kin met het badwater weggooien.

[2:40:19] Een uitspraak die we wel vaker hebben gehoord.

[2:40:22] In essentie, dat doen we natuurlijk ook niet, zeg ik richting de heer Boutkamp, PFAS wordt

[2:40:26] in veel toepassingen gebruikt en niet overal kan het even makkelijk worden vervangen.

[2:40:31] Gelijktijdens is wel duidelijk dat PFAS-emissies naar het milieu zo ver mogelijk moeten worden

[2:40:37] teruggedrongen.

[2:40:37] En juist daarom vindt nu een grondige Europese weging plaats van de gevolgen van een totaalverbod.

[2:40:43] En de uitgangspunt blijft dat uiteindelijk geen PFAS meer in het milieu komt,

[2:40:47] zelfs als een toepassing niet wordt verboden.

[2:40:49] Dat is uiteindelijk de essentie van hetgeen waar we mee bezig zijn.

[2:40:53] Dan heb ik een vraag van de heer Buissen.

[2:40:56] Heeft u met uw ambtsgenoot in Duitsland contact gezocht over de PFAS-lozingen en het effect van ons drinkwater?

[2:41:02] Zijn de drinkwaterbedrijven hierbij betrokken?

[2:41:04] ...onderzoekte de mogelijkheden om de beste zuiveringstechnieken toe te passen in Nederland.

[2:41:09] Amtelijk is de overleg gaande, alleen ik zeg het wel heel eerlijk...

[2:41:14] ...wilt u hier nader informatie over, moet u zich wel wennen tot de minister.

[2:41:18] Want dit is zijn beleidsterrein, niet mijn beleidsterrein, dus ik kan daar niet op antwoorden verder.

[2:41:24] Het overleg wat met Duitsland gaande is over terugdringen van verontreinigde stoffen rond de PFAS...

[2:41:30] In de internationale commissie ter bescherming van de Rijn is onder andere overleg.

[2:41:35] Nou, daar zit de drinkwatersector ook aan tafel.

[2:41:38] Alleen drinkwater, waterkwaliteit, drinkwaterbedrijf, dat is nogmaals allemaal de ministerse verantwoordelijkheid.

[2:41:44] Ik wil me niet op zijn terrein begeven.

[2:41:46] Dan heb ik nog een vraag van de VVD.

[2:41:50] Naast Leeuwarden zijn er nog 12 andere defensielocaties met PFAS-verontreiniging en we weten nog niet

[2:41:55] hoe erg het is.

[2:41:56] Wanneer zijn de oppervlaktewatermonsters bekend en is er genoeg geld om te saneren?

[2:42:00] Naar uitgangspunt is natuurlijk de vervuiler betaald.

[2:42:04] Dus in situatie dat er geen aansprakelijk partijen in beeld zijn, dan ondersteunen wij

[2:42:08] de bevoegdheidszager ook financieel.

[2:42:11] Het budget voor de aanpak van PFAS via de tijdelijke regeling specifieke uitkering was

[2:42:16] de afgelopen jaren voldoende.

[2:42:18] Wat betreft specifieke locaties, verwijs ik u naar de lokale bevoegdheidszager en in dit

[2:42:23] geval naar de minister van Defensie, want de waterschappen zijn verantwoordelijk voor

[2:42:28] De minister van Defensie is verantwoordelijk voor deze locaties.

[2:42:33] Dan heb ik nog een vraag, dat is de laatste overigens, voorzitter, van de heer Gabriels.

[2:42:37] Waar kunnen omwonenden terecht met zorgen?

[2:42:40] In het algemeen is de gemeente het eerste aansprekpunt voor zorgen van omwonenden.

[2:42:45] Dan heb je ook nog lokale GGD'en, die zijn er voor gezondheidsvraagstukken.

[2:42:49] Verdere informatie over PFAS is te vinden op de site van het RIVM.

[2:42:54] Dat is denk ik op dit moment adequaat.

[2:42:56] Ik weet wel dat er wordt gekeken hoe we alles kunnen bundelen,

[2:43:00] dat mensen op één plek alles kunnen vinden.

[2:43:02] Maar zover zijn we nog niet.

[2:43:05] Oh, oh, en ik krijg nog een kleine correctie.

[2:43:10] Er is geen coördinator PFAS aangesteld voor Geenmoers.

[2:43:13] Ik zei net dat er een coördinator was aangesteld.

[2:43:15] Voor Geenmoers geldt dat dus niet.

[2:43:18] Excuus. Ja, ja, ik keek even rond, zeg maar,

[2:43:31] of nog iemand interruptie had op het onderdeel PFAS.

[2:43:36] Ja, maar ik heb zelf wel een interuptie nog, dus...

[2:43:41] Kijk, ik zie nog meer mensen, dus laat maar eerst gewoon even beginnen met mevrouw Wingelaar.

[2:43:48] Ja, begrijp ik nu goed dat u iedereen naar de gemeente stuurt die zich zorgen maakt.

[2:43:53] Ik heb namelijk ook de portefeuilleën ter bestuurlijke verhoudingen.

[2:43:57] Ik weet niet of het de juiste weg is, want zij weten hier niks van.

[2:44:03] Kunt u de vraag misschien nog een keer herhalen, want ik miste het begin.

[2:44:06] Sorry, ik praat ook met een zachte G, misschien ligt het daaraan.

[2:44:10] Ik vroeg haar nu of u nou iedereen naar de gemeente stuurt die zich zorgen maakt over PFAS.

[2:44:15] Ik kan me zomaar voorstellen dat gemeenten daar niet het antwoord op hebben en ze zijn daar ook niet verantwoordelijk voor.

[2:44:25] Ja.

[2:44:26] Wat ik net probeerde te zeggen was dat er eigenlijk verschillende loketten zijn waar mensen terecht kunnen met zorgen.

[2:44:34] Gemeente, GGD'en, website van de RIVM, dat is hoe ik hem bedoelde.

[2:44:38] Dus ik stuur niet iedereen naar de gemeente toe.

[2:44:40] Ik zeg alleen, er zijn verschillende plekken waar mensen terecht kunnen.

[2:44:42] En in de toekomst is het juist idee

[2:44:43] om eigenlijk één plek waar alle informatie verzameld is te realiseren.

[2:44:48] Dat maakt het voor de mens uiteindelijk makkelijker.

[2:44:51] En de heer Buizen?

[2:44:53] Ja, dank u wel.

[2:44:55] Ja, als het gaat over de motie van Havercourt

[2:44:59] en het kennis- en innovatieprogramma PFAS,

[2:45:02] was mijn vraag eigenlijk van

[2:45:03] wilt u de Kamer ook informeren?

[2:45:05] U laat in ieder geval blijken dat u aan de slag bent.

[2:45:08] Dat ben ik blij mee om te horen.

[2:45:10] Maar ik vind het dermate interessant.

[2:45:12] En ook gezien de belangen voor inwoners om kennis te kunnen nemen in de openbaarheid.

[2:45:17] Over wat dit programma kan betekenen.

[2:45:19] Zou ik eigenlijk u willen vragen of u ons met gezette momenten ons kunt informeren hierover.

[2:45:28] Volgens mij kunnen we daar periodiek gewoon met u over van gedachten wisselen.

[2:45:31] Oké, dank u wel.

[2:45:33] En ik had nog een tweede punt.

[2:45:36] Ik weet niet goed hoe ik het moet formuleren.

[2:45:38] Maar wij maken ons echt zorgen over de...

[2:45:41] En dat doen we volgens mij best wel breed in deze commissie...

[2:45:44] als het gaat over ons drinkwaterkwaliteit, in de algemene zin van het woord.

[2:45:49] En of het nou de PFAS uit Geenmoer komt, of hij komt uit België, of hij komt uit Duitsland...

[2:45:54] het maakt eigenlijk niet uit.

[2:45:55] We zijn met z'n allen ontzettend bezorgd over de kwaliteit van ons drinkwater.

[2:45:59] En de gewone inwoner die nu aan de keukentafel zit, die merkt er niks van.

[2:46:04] Want water komt gewoon uit de kraan en we zijn tevreden.

[2:46:08] Echter, wij zijn bezorgd dat het over vijf jaar bijvoorbeeld op plekken gewoon niet meer kan.

[2:46:15] En om te voorkomen dat dat gaat gebeuren, vond ik het antwoord wat magertjes, als ik eerlijk ben.

[2:46:21] Omdat u eigenlijk zegt, ja, daar is de minister mee bezig.

[2:46:27] Maar tegelijkertijd gaat u wel over de leefomgeving.

[2:46:29] En het is natuurlijk het grondwater wat naar het drinkwater gaat.

[2:46:32] En het is het oppervlaktewater wat in de rivieren stroomt, wat uiteindelijk gebruikt wordt als drinkwater.

[2:46:36] En daar gaat u weer over. Dus ik vond het mager en ik zou u willen aanmoedigen om met de minister samen daar toch proberen wat meer structuur aan te brengen en ons daar ook beter in te helpen in de vervolgdebatten die vast zullen plaatsvinden op dit onderwerp.

[2:46:54] Dank u wel.

[2:46:55] Staatssecretaris.

[2:46:57] Ja, ik snap dat u het liever wat uitgebreider en dat het misschien niet helemaal bevredigend is,

[2:47:02] maar zowel oppervlaktewater als grondwater zijn echt de verantwoordelijkheid van de minister.

[2:47:07] Ik kan op dat terrein geen antwoord geven, want dan kom ik op zijn gebied.

[2:47:12] Het zou hetzelfde zijn wanneer de minister rondom circulaire economie dingen gaat vertellen.

[2:47:16] Dat is niet hoe we dat hebben afgesproken.

[2:47:22] Ja, Afron, voorzitter, dank u wel.

[2:47:24] Ik neem het me niet kwalijk als dit een beginnersfout is,

[2:47:27] maar wanneer kunnen wij dan met de minister in debat over PFAS-lozingen in de Rijn of in de Maas?

[2:47:32] Want dit is wel echt een thema wat ontzettend hard leeft bij heel veel inwoners,

[2:47:36] En daar wil ik graag ook de inlandse problematieken van PFAS-lozingen bij betrekken.

[2:47:45] Eind september is er een commissie-debat.

[2:47:47] Dus dan kunt u de vragen aan de minister stellen.

[2:47:49] Commissie Water?

[2:47:55] Waarschijnlijk zit uw collega daarin in de Commissie Water.

[2:47:59] Die nu had moeten voorzitten.

[2:48:01] Sorry voorzitter, misschien ten aanvulling.

[2:48:04] Ik kan me zo voorstellen dat wij de vragen ook wel alvast doorleggen naar de minister.

[2:48:07] Ja, en dan had ik zelf ook nog een interruptie, maar de heer Bamenka ook nog, dus die laat ik sowieso voorgaan.

[2:48:18] Dank u wel, voorzitter. Ik begrijp goed vanuit de staatssecretaris dat de staatssecretaris samen met de bevoegde gezagen gaat kijken naar de lozing om dat op nul naar nul te krijgen.

[2:48:32] En dat er ook voor nieuwe vergunningen scherper vergund wordt.

[2:48:36] Maar als het gaat om de productie van PFAS, dat de staatssecretaris daar niks aan wil doen.

[2:48:44] Begrijp ik dat goed? Want er is een motie aangenomen wat juist dat verzoekt om...

[2:48:51] En daar ging mijn vraag natuurlijk ook over, wanneer dat uitgevoerd gaat worden.

[2:48:54] Namelijk dat de PFAS-productie in Dordrecht uiterlijk 2025 zou stoppen.

[2:48:59] Betekent dit dat de staatssecretaris deze motie niet gaat uitvoeren?

[2:49:04] Ik zeg het voelsmatig als staatssecretaris.

[2:49:07] En natuurlijk voer ik aangename moties uit.

[2:49:09] Hoe ik het dan ga uitvoeren, daar moet ik misschien bij uw schrift nog even op terugkomen.

[2:49:12] Dat lijkt me in deze wel handig.

[2:49:19] Ik kijk even naar het lid Kostiets, want ik zou graag met de andere pet op dit onderwerp willen doen van PFAS.

[2:49:26] Dus als u mij toestaat dan...

[2:49:29] Ja, natuurlijk. Het woord is aan u, de heer Pauwtkamp.

[2:49:31] Dank u wel.

[2:49:33] In de beantwoording over PFAS zit een goede antwoord in, maar er zit ook een antwoord bij wat de PVV zorgen baart.

[2:49:41] Want met uw voorganger hebben we daar regelmatig over van gedachte gewisseld.

[2:49:48] Over die essentiële en niet-essentiële, de goede en de slechte PFAS-soorten.

[2:49:53] De productie daarvan, maar ook de toepassingen daarvan.

[2:49:56] En met een algeheel verbod ziet de PVV ook problemen ontstaan van bepaalde bedrijven die nu toepassingen

[2:50:04] hebben die geïmmobiliseerd PFAS gebruiken, om het maar zo uit te leggen, en dan mogelijk

[2:50:10] uitwijken naar een niet-Europees land aan de andere kant van het kanaal.

[2:50:14] Dus hoe denkt de staatssecretaris op het gebied van PFAS daar toch een goede richting aan

[2:50:20] te geven in die Europese discussie met betrekking tot de toepassingen, maar ook om te zorgen

[2:50:26] dat wij geen bedrijven gaan verliezen die, zeg maar, die geïmmobiliseerde PFAS'en toepassen.

[2:50:33] Dus ja, het is misschien een technische, hele technische vraag, maar mocht het nodig zijn,

[2:50:38] dan kunnen we daar eventueel wel schriftelijk ook op doorgaan.

[2:50:41] Misschien mag ik hem ook technisch antwoorden, vraag ik aan voorzitter Konstiets.

[2:50:49] Ja, natuurlijk, het woord is aan de staatssecretaris.

[2:50:51] Dank u wel, voorzitter.

[2:50:53] Nee, kijk, wat ik net probeerde te zeggen is, er vindt nu een grondige Europese weging plaats

[2:50:57] van de gevolgen van een verbod.

[2:50:59] Nou, ik denk dat dat het antwoord is wat u eigenlijk zoekt.

[2:51:04] Rigoureus in één keer afkappen kan ook naduidelijke gevolgen hebben.

[2:51:08] Daarnaast kun je sprake hebben van uitwijkgedrag.

[2:51:11] Dus ook daar moeten we oog voor hebben.

[2:51:13] Dat is precies de reden waarom nu juist een grondig Europese weging gaat plaatsvinden.

[2:51:18] En uiteindelijk is natuurlijk het doel dat PFAS niet meer in het milieu terechtkomt,

[2:51:23] zelfs als een toepassing niet zou worden verboden.

[2:51:28] Ja, dat was het dan.

[2:51:29] Kijk even rond en geef ik het woord weer aan de heer Boutkamp.

[2:51:34] Ja, voor de kijkers thuis, het is allemaal heel verwarrend natuurlijk,

[2:51:36] maar dat krijg je als je zeg maar, nou, ook met een bijdrage zit en niet de vaste voorzitter bent.

[2:51:43] Maar we hebben het laatste blokje, volgens de staatssecretaris.

[2:51:47] Heel dun mapje, voorzitter, dus ik probeer daar snel doorheen te gaan.

[2:51:50] Een vraag van mevrouw Wingelaar van NRC.

[2:51:53] Wat is de stand van zaken rond het onderzoek naar geurbelasting in de concentratiegebieden?

[2:51:58] In de rapportage onderzoek geurbelasting concentratiegebieden, die op de agenda staat, wordt ingegaan op de geurbelasting.

[2:52:06] In de uitgangspuntenbrief wordt ingegaan op de uitspraak van de rechter.

[2:52:10] Het onderzoek naar geurbelasting in concentratiegebieden is aan uw Kamer gestuurd en is voor vandaag

[2:52:16] ook op de agenda geagendeerd.

[2:52:19] Er is geen vervolgonderzoek uitgevoerd, maar Rijkswaterstaat heeft wel nagevraagd in hoeverre

[2:52:24] buiten de concentratiegebieden er ook sprake is van veehouderijden met een geurbelasting

[2:52:30] van boven de 19,4 odeur, zal het ongetwijfeld zijn, denk ik, voorzitter, maar dat zijn slechts

[2:52:36] enkele gevallen.

[2:52:37] Dus dat is de situatie waar we mee zitten.

[2:52:40] Ik weet van de getallen waar u ook op doelde in uw bijdrage, maar dit is de situatie.

[2:52:45] Enkele gevallen, dan is het nog enkele gevallen te veel, maar dat is het antwoord op de vraag.

[2:52:51] Tweede vraag van mevrouw Wingelaar.

[2:52:54] Bestank van varkenshouderijen, schending mensenrechten, bescherming schiet tekort.

[2:52:59] Wat is de visie van de staatssecretaris hierop?

[2:53:02] De huidige geurregels beschermen omwonenden van veehouderijen.

[2:53:06] Wat mij betreft is veehouderijen onvoldoende tegen een hoge geurbelasting.

[2:53:12] Dat heeft de rechtbank in 2022 in Den Haag ook vastgesteld.

[2:53:17] Daarna moet de geurregelgeving worden aangepast.

[2:53:20] Welke grens daarbij de norm wordt, kan ik nu helaas nog niets over zeggen, want voor

[2:53:24] de aanpassing van de geurregelgeving moeten we wel een zorgvuldig traject doorlopen met

[2:53:29] elkaar.

[2:53:30] Hierbij zoek je naar de balans tussen de belangen van de omwonenden en van de veehouderijen.

[2:53:34] Dus het heeft aandacht, maar we moeten wel de goede balans hierin vinden.

[2:53:39] De laatste vraag is van lid Kostiets.

[2:53:45] Geurnormen aanscherpen voor alle veehouderijen.

[2:53:47] Gaat u daarmee aan de slag en bent u bereid om korte termijn en planning naar de Kamer te sturen?

[2:53:53] Diverse evaluaties laten zien dat de geurregelgeving moet worden aangepast voor het verbeteren

[2:53:58] van de leefomgeving in het landelijk gebied.

[2:54:00] De rechtbank in Den Haag heeft gesteld dat de staat met haar huidige regelgeving rondom

[2:54:05] geurbelasting haar inwoners, haar burgers, onvoldoende beschermt.

[2:54:09] Dat betekent dat ik op korte termijn met een planning voor aanpassing voor de geurregelgeving

[2:54:13] naar de Kamer ga komen.

[2:54:14] Korte termijn, ik ga ervan uit dit jaar.

[2:54:19] En dan de laatste vraag van mevrouw Kostic.

[2:54:22] Sorry, lid Kostic, excuse.

[2:54:25] Het meest effectief voor aanpakken van luchtvervuiling is één, een emissiebelasting op de veehouderij.

[2:54:30] twee, verkleinen van het aantal dieren en drie, aanpak van houtstrook.

[2:54:35] En heeft de staatssecretaris een idee hoeveel zorgkosten

[2:54:38] hoeveel ziekenwerknemers het zou schelen als we maatregelen nemen?

[2:54:41] En ben ik bereid om die te gaan nemen?

[2:54:44] In de breedte bedragen de maatschappelijke kosten

[2:54:47] van luchtverondereindiging in Nederland 3 tot 6 miljard euro per jaar.

[2:54:52] Het maatregelenpakket van het Schone Luchtakkoord

[2:54:54] draagt dus totaal bij aan een betere luchtkwaliteit.

[2:54:58] Alle sectoren dragen daar allemaal hun steentje aan bij uiteindelijk.

[2:55:02] Hiermee liggen we op koers om de doelen te halen.

[2:55:04] En zoals ik u net ook al aangaf, is er aanleiding om bij te sturen, zal ik dat doen.

[2:55:08] Op dit moment heb ik daar geen zicht op.

[2:55:10] Dus moet ik uitgaan van de informatie die ik heb.

[2:55:12] Dus we liggen op koers qua doelen.

[2:55:18] Dat is het, voorzitter.

[2:55:20] Dat was hem.

[2:55:23] Ik kijk even rond, ook gezien de tijd.

[2:55:26] Maar die laat nog een vraag toe.

[2:55:32] Ja, ik ben streng door rechtvaardig, maar ik ben ook eerlijk als ik kijk naar de klok.

[2:55:41] Dus meneer Babenka, overval ik u nu?

[2:55:44] Of zegt u van nou, ik kom zo, misschien heeft een ander gelijk nu.

[2:55:47] Ja, ik kom zo.

[2:55:49] Mevrouw Litkostis, heeft u al een vraag wat u zegt, die wil ik toch nog kwijt in deze ronde?

[2:55:54] Over een van de onderwerpen?

[2:55:57] Ja, één hè?

[2:55:58] Ja, nee, die kans laat ik mij niet ontnemen.

[2:56:00] Dank u wel, voorzitter, trouwens.

[2:56:03] Ik ga het een beetje technisch maken, denk ik.

[2:56:06] Even terug naar Tata Steel.

[2:56:09] De onderhandelingen zijn dus nog een beetje wazig.

[2:56:11] We worden inderdaad achter de schermen een beetje geïnformeerd.

[2:56:14] Maar ook daarin is veel onduidelijkheid.

[2:56:16] Je hoeft van de staatssecretaris concreet te horen of hij bereid is om de omgevingswet leidend te zijn.

[2:56:23] zijn die eigenlijk zegt dat Tata Steel en andere bedrijven ook alle mogelijke maatregelen moeten

[2:56:29] nemen om gezondheidsschade te voorkomen.

[2:56:33] Dat gaat verder dan de bbt maatregelen die nu te slap zijn.

[2:56:37] Als hij dat wil toezeggen dat hij dat leidt en die gaat meenemen in de onderhandelingen,

[2:56:41] dan ben ik voorlopig wel tevreden.

[2:56:45] Ik had nog verzuimd om het er net even te zeggen toen u het had over die onderhandelingen.

[2:56:49] Afgelopen dinsdag hebben wij een vooraankondiging gehad,

[2:56:52] dan is het maar ook gewoon voor iedereen helder en duidelijk,

[2:56:56] over zeg maar een technische besloten bijeenkomst,

[2:57:02] een briefing over de voortgang van de maatwerkafspraken over Tata.

[2:57:06] Dus ongetwijfeld zal dat bij u bekend zijn,

[2:57:09] maar dan is het maar voor iedereen ook helder en duidelijk dat dat ook speelt.

[2:57:12] En het vervelende met besloten vergaderingen is dat je daar niets over mag zeggen

[2:57:17] En ook geen vragen mag stellen, helaas.

[2:57:22] Nee, dat geldt ook.

[2:57:24] Dus, kunt u een antwoord geven op de vraag die Kostic heeft gesteld?

[2:57:32] Ik pak materiaal erbij, voorzitter.

[2:57:34] Want de Omgevingswet en andere wetgeving, die geldt gewoon.

[2:57:40] Alleen, maatwerk gaat wel over bovenwettelijke maatregelen.

[2:57:46] Dus in essentie, ja, de Omgevingswet, die geldt.

[2:57:51] Hij komt ook ter sprake.

[2:57:53] Maar ik kan u niet vertellen hoe die te sprake komt, hoe de reacties daarop zijn.

[2:57:58] Want anders knap ik uit de school, want dat is niet goed.

[2:58:04] Ik ga naar het lid Babenka.

[2:58:08] Dank u wel, voorzitter, voor het toelaten van nog een extra vraag.

[2:58:12] Deze vraag heb ik, naar mijn weten, net ook al proberen te stellen,

[2:58:17] maar ik heb er eigenlijk nog geen antwoord op gehoord.

[2:58:20] Het is eigenlijk afkomstig vanuit de uitspraak die de staatssecretair zelf heeft aangegeven

[2:58:26] dat de staatssecretaris gaat kijken naar de manier waarop gezondheid wat meer op één zou kunnen staan.

[2:58:34] Hoe kunnen wij beter de mensen beschermen op gebied van gezondheid?

[2:58:40] Nou, daar kijken we naar.

[2:58:41] Alleen ik heb de invulling daarvan, daar ben ik natuurlijk heel erg benieuwd naar,

[2:58:46] op welke manier dat ingevuld gaat worden.

[2:58:49] En ook de toezegging die gedaan is om een nader onderzoek te gaan doen,

[2:58:53] een vervolgonderzoek te gaan doen naar het RTL-onderzoek.

[2:58:58] Eigenlijk ben ik meer op zoek naar wanneer komt...

[2:59:01] kunnen we daar iets van verwachten?

[2:59:06] Wanneer kunnen we iets verwachten, naar aanleiding van de onderzoeken?

[2:59:11] De termijn waarop ga ik u zo direct vermelden.

[2:59:14] Maar dat is wat ik in eerste instantie ook antwoordde.

[2:59:18] We proberen, zeg maar, de onderzoeken die we laten uitvoeren...

[2:59:22] rondom Tata Steel, rondom Geen Moers en rondom Geenblot,

[2:59:26] proberen we uiteindelijk lessen uit te trekken die we uiteindelijk landelijk kunnen gaan uitrollen.

[2:59:31] Dat is de manier hoe we hem aanvliegen.

[2:59:34] Kijk even naar mijn rechterzijde.

[2:59:36] Eerste helft 2025.

[2:59:38] Ik heb het ook eerder gezegd, maar ik zeg heel veel dingen.

[2:59:47] Kijk nog even naar de andere leden.

[2:59:50] Of zijn er nog een vraag aan de heer Gabriels?

[2:59:52] Ja, dus, want dit vind ik best een belangrijke, want die gezondheidseffectrapportage voor Tata

[3:00:00] dient als pilot ook voor de hele vergunningsverleningen, hoe je een gezondheidseffectrapportage toepast.

[3:00:07] En die dertien clusters naar dat RTL-onderzoek is dezelfde methodiek.

[3:00:14] Dus u zei, we hebben de vraag van vier leden hier, gaat u naar aanleiding van dat gezondheidsonderzoek

[3:00:22] rondom die dertien clusters, of in ieder geval gaat u na aanleiding van dat rapport

[3:00:26] nog een extra gezondheidsonderzoek doen, zegt u, we doen een methodiek rondom

[3:00:29] Gemmoer, Gemmelot en Tata. Dat is één deel. En dan heb je de GER rondom Tata Steel.

[3:00:37] Die gebruik was pilot voor de aangenomen motie voor alle vergunningen

[3:00:44] gezondheidsrefectrapportage mee te nemen. Is dat dezelfde methodiek of...

[3:00:50] Want ik vond beide best een oké... Want het zijn dus twee dingen.

[3:00:56] Er zijn hier vragen gesteld over...

[3:00:58] GESPREKSLEIDER 1 Ja. We moeten even overzien wat u precies bedoelt,

[3:01:02] want de vraag over Val-Marco-Beek...

[3:01:04] GESPREKSLEIDER 2 Ja, snap ik.

[3:01:05] GESPREKSLEIDER 1 ...vindt u het goed als we daar schriftelijk op terugkomen mee?

[3:01:07] GESPREKSLEIDER 2 Als u de vraag dan wel begrijpt, mag ik hem nog één keer uitleggen?

[3:01:10] We hebben hier vier leden die vragen van hoe volgt u het RTL-rapport op

[3:01:15] en met een gezondheidsonderzoek, met de Gezondheidsraad en zo, hoe gaan we dat doen?

[3:01:18] Daarop was het antwoord Gemmelot, Gemoer en Tata doen we

[3:01:22] en dat gaan we over het hele land uitrollen.

[3:01:24] Vervolgens zijn er aangenomen moties over gezondheidseffectrapportages bij Tata Steel en bij algemene vergunningsverlening.

[3:01:32] En daarvan zegt u, Tata dient als pilot voor het algehele.

[3:01:35] En nou vraag ik van die twee wat het verschil is in de methodiek, of dat het dezelfde methodiek is, ja of nee, en wat het verschil is.

[3:01:45] Ik ga even peilen en toetsen of de vraag nu helder en duidelijk is.

[3:01:51] Kijk.

[3:01:52] Nou.

[3:01:53] Hij is helder en duidelijk, want het antwoord komt eraan.

[3:01:56] Of het niet duidelijk is, weet ik niet.

[3:01:58] Er wordt best wel veel gecrast, maar het zijn verschillende methodieken, zeg ik, voorzitter.

[3:02:06] Ik zal het blaadje niet laten zien, want u verstapt wat ik bedoel.

[3:02:16] Goed, ik kijk nog even rond.

[3:02:21] Denkt u dat de vergadering voldoende is besproken?

[3:02:23] Nee?

[3:02:24] Daar was ik al bang voor, wat u al zou zeggen.

[3:02:28] Nee, nee, nee, ik durf geen vragen meer te stellen, want dat gaan we niet doen.

[3:02:33] Wilt u nog een tweede termijn?

[3:02:35] Ja.

[3:02:37] Dan gaan wij heel streng naar de tijd kijken.

[3:02:39] Want die is dan gelimiteerd en daar is een rekenmethode voor die de G4 kan...

[3:02:45] Een derde van de spreektijd.

[3:02:46] Een derde van de spreektijd.

[3:02:48] Dus dat is dan... Even kijken, heel snel.

[3:02:51] Twee minuten.

[3:02:52] Twee minuten?

[3:02:54] Eén minuut veertig.

[3:02:55] Eén minuut veertig krijg ik, hè?

[3:02:57] Ja, maar ja, dat kan ook wel eens in je portemonnee treffen.

[3:03:02] Nee, dat gaan we ook niet doen.

[3:03:05] Wij zetten de klok op 1 minuut 40 en dan kijken we.

[3:03:11] Het lid Babenka, oftewel meneer Babenka.

[3:03:14] Yes, dank u wel voorzitter.

[3:03:16] Ook voor de beantwoording van de staatssecretaris.

[3:03:20] Ik apprecieer de constructieve houding van de staatssecretaris.

[3:03:26] Daar ben ik heel erg blij mee.

[3:03:28] Volgens mij zijn er een aantal toezeggingen gedaan.

[3:03:30] Volgens mij kan ik in algemene zin, maar dat geef ik ook aan de voorzitter meer,

[3:03:34] de vraag natuurlijk wanneer we de uitvoering van deze toezeggingen kunnen verwachten.

[3:03:41] Eén van de toezeggingen is uiteraard om te kijken naar de waarde van de WHO als het gaat om 2021,

[3:03:49] omdat we nu gewoon beter weten wat goed is voor onze gezondheid.

[3:03:52] Daarvan heb ik in ieder geval ook de staatssecretaris horen zeggen ja,

[3:03:56] Daar gaan we naar kijken en ook richting de gemeenten en provincies gaan we daar neerleggen

[3:04:01] als streefwaarde.

[3:04:02] En daar ben ik heel erg blij mee dat dat in ieder geval aangegeven is.

[3:04:06] Ik wil ook een twee minuten debat gaan aanvragen bij deze.

[3:04:12] En verder nog een extra vraag, die heb ik net niet gesteld, maar wel aan de PVV-woordvoerder

[3:04:17] daar waar het gaat om bloedonderzoek.

[3:04:19] Volgens mij is eerder in het debat, heb ik die vraag ook gesteld,

[3:04:25] of de mogelijkheid er is voor mensen die zich zorgen maken om de bloedonderzoek testen te doen.

[3:04:30] En volgens mij kwam het toen als antwoord vanuit de staatssecretaris,

[3:04:33] we gaan onderzoeken of een bloedonderzoek het juiste manier is om erachter te komen.

[3:04:41] Wellicht dat de huidige staatssecretaris iets meer daarover kan zeggen wat daar de stand van zaken van is,

[3:04:46] zodat we de mensen uiteindelijk kunnen bieden wat ze willen, namelijk de zekerheid over hun eigen gezondheid.

[3:04:53] Ik wil eindigen met het RLE-rapport.

[3:04:59] Dank u wel dat daar in ieder geval schriftelijk op teruggekomen wordt.

[3:05:03] Ik hoop dat hetgeen waar schriftelijk het kabinet mee komt, dat dat in ieder geval voor zal zorgen

[3:05:10] dat milieu- en klimaatorganisaties beter bediend worden,

[3:05:17] dat wij als samenleving beter bediend worden.

[3:05:20] Want uiteindelijk is het zo dat meer en meer mensen de gang naar de rechter doen,

[3:05:27] juist omdat de overheid zelf die de regels maakt als eerste is die de regels overtreedt.

[3:05:32] En dat is hoe ze dat ervaren.

[3:05:34] En ik hoop dat we richting de toekomst dat dat gewoon niet gebeurt,

[3:05:38] zodat wij, zeg maar, met z'n allen de mensen beschermen.

[3:05:45] Mevrouw Van Akten.

[3:05:46] Ik ga door naar het lidkossies.

[3:05:48] Dan kunt u dadelijk de beantwoordingen.

[3:05:50] Dank u wel, voorzitter.

[3:05:51] Al eerst wil ik de staatssecretaris bedanken voor de toezeggingen die zijn gedaan.

[3:05:56] Onder andere over het in ieder geval overwegen om Pax mee te nemen in die onderhandelingen.

[3:06:01] En daarvan weten we nog niks, maar dat is één.

[3:06:04] En het andere is het gesprek met CDelft aan te gaan over het rapport

[3:06:07] met betrekking tot de toekomst van Tata en de borging van de gezondheid.

[3:06:11] En daarnaast ook de planning rondom de aanpassing van de geurnormen...

[3:06:16] in verband met de veehouderij.

[3:06:20] Maar ik maak me ook een beetje zorgen.

[3:06:22] Ik wil de staatssecretaris het voordeel van de twijfel geven...

[3:06:25] maar als ik hem vraag naar concrete maatregelen...

[3:06:27] om die bewoners te beschermen, in het algemeen waar hij mee begon...

[3:06:31] dan loopt het mis, want hij heeft nog geen concrete maatregel genoemd.

[3:06:36] Als ik dan bijvoorbeeld kijk naar de advieswaarde van de WHO uit 2021, dan richt de staatssecretaris

[3:06:43] zich op de deadline van 2050.

[3:06:47] De staatssecretaris weet het, elke maand dat we langer wachten kost het gewoon levens.

[3:06:51] Ik ga het een beetje scherpstellen, maar zo is het.

[3:06:53] Ik begrijp goed dat de staatssecretaris geen moeite wil doen om die deadline te versnellen

[3:06:57] en dus om levens te besparen.

[3:07:00] De WHO-advieswaarde moeten we dus op een gegeven moment gaan opvolgen.

[3:07:05] Het oude kabinet heeft gezegd om met een plan te komen, dat is al lang toegezegd.

[3:07:10] Dus eigenlijk zou dit kabinet sneller dan volgend jaar met op zijn minst een planning moeten komen

[3:07:15] van hoe gaan we die nieuwe WHO-advieswaarde nou halen.

[3:07:19] Dus ik verzoek toch de staatssecretaris om de burgers niet nog een jaar op alleen maar een planning te laten wachten,

[3:07:26] maar gewoon nu te zeggen van laat mij even nadenken

[3:07:30] en ik ga proberen om een plan van aanpak om die WHO-advieswaarde uit 2021 eerder dan volgend jaar te leveren.

[3:07:40] U bent door de tijd heen.

[3:07:42] Oké.

[3:07:43] Ik kan u misschien enigszins tegemoetkomen door een interruptie op u te plegen.

[3:07:48] Ik krijg van tevreden de situatie dat u normaal dan het woord zou krijgen, maar dan doe ik het toch maar even snel via deze meneer.

[3:07:55] Ja, die WHO-richtlijnen waar je elke keer naar voorwezen wordt als je dan die lijst kijkt waar die op gebaseerd is,

[3:08:01] dat is dan zeg maar de luchtkwaliteit van de Alpenlanden.

[3:08:04] Nou weet ik dat er toevallig enkele commissieleden uit deze Kamer daar op bezoek zijn,

[3:08:08] dus die zullen ongetwijfeld hele schone lucht op snuiven daar zo bij het hun dienstreis per dieseltrein.

[3:08:15] Maar is het heel realistisch om een Alpenland te vergelijken met Nederland?

[3:08:21] Om dan vervolgens te zeggen die richtlijnen moeten we gaan halen?

[3:08:26] Ik waardeer mijn collega heel erg, maar ik wil even aanstippen dat de WHO puur en alleen

[3:08:34] maar kijkt naar wat de normen zijn voor de gezondheid.

[3:08:40] Hoe kunnen we ervoor zorgen dat burgers overal ter wereld gezond kunnen, dat ze zich gezond

[3:08:45] kunnen houden.

[3:08:46] Dus dat maakt niet uit waar je woont, dat is het uitgangspunt.

[3:08:50] Maar ik wil afsluiten met positieve woorden eigenlijk, want de staatssecretaris begon het

[3:08:54] verhaal met de uitspraak dat hij graag leert en dat hij de Kamer ook dat hij

[3:08:57] graag ook met de Kamer samenwerkt. In een coalitieakkoord stond ook niks over

[3:09:00] milieu en dat is eigenlijk goed nieuws want het geeft de coalitiepartijen alle

[3:09:04] ruimte om samen ook met de oppositie de staatssecretarissen te helpen om

[3:09:08] inderdaad waar ik mee begon die daadkrachten laten zien en toch zo

[3:09:12] snel mogelijk verder de stappen te zetten voor onze burgers.

[3:09:15] Dank u wel. Graag gedaan. Heer Buizen. Ja sorry dat ik even tussendoor schiet

[3:09:22] Maar met terugwerkende kracht zou ik nog een interruptie mogen doen op lid Bamenga.

[3:09:28] Met terugwerkende kracht?

[3:09:33] Ja, wie ben ik dan om dat te weigen?

[3:09:35] Kort en bondig, hè?

[3:09:37] Ja, ja, zeker. Nee, ik wou eigenlijk de heer Bamenga even vragen...

[3:09:41] Ik schoot aan even op je bewoording over bloedstalen en nader onderzoek.

[3:09:47] Bloedonderzoek.

[3:09:47] Bloedonderzoek, ja.

[3:09:47] Kunt u dat misschien voor mij nog even toelichten wat u daar precies mee bedoelt?

[3:09:51] Want misschien heb ik daar wel een aanvulling op.

[3:09:54] Heel kort, heer Bormenga.

[3:09:56] Ja, we weten dat PFAS in alles zit.

[3:09:59] Dat heeft u net al aangegeven, ook in het water.

[3:10:02] Maar dus ook in het bloed.

[3:10:04] En dat veroorzaakt allerlei ziektes.

[3:10:06] En mensen willen gewoon weten, heb ik het in mijn bloed of niet?

[3:10:09] En het liefst ook natuurlijk, waar komt het vandaan?

[3:10:12] Zodat het vervuiler het mag betalen.

[3:10:17] Ja, u begrijpt hem.

[3:10:19] Dan ga ik door met de 1 minuut 40 van mevrouw Wingelaar.

[3:10:23] Ja, dank u wel, voorzitter. Ook mijn dank aan de staatssecretaris voor de beantwoording.

[3:10:29] Ik heb hem mogen zeggen over het Nationaal Milieuprogramma, dat hij de lessen en de suggesties van zijn

[3:10:33] voorganger meeneemt, maar, en ik kijk ook even naar meneer Gabriels, dat hij ook nog zelf

[3:10:38] wilt kijken en ik wil wel de toezegging doen dat we daar misschien ook wat strakker in

[3:10:43] kunnen zitten.

[3:10:45] Dan geurbeleid nog dit jaar, nou dat vind ik ontzettend goed, wel nog wat zorgen over

[3:10:51] het Schone Luchtakkoord en de stikstofmaatregelen, om eerlijk te zijn.

[3:10:56] En over die boommix, en dan sluit ik ook even aan bij de inbreng van meneer

[3:11:01] Gabriels, blijkbaar is Zuid-Limburg dan wel heel ver dat die signalen nog niet

[3:11:06] tot u gekomen zijn, dat mensen zich daar heel veel zorgen over maken.

[3:11:09] Nu lijkt het veilig, het ligt dadelijk onder de A2,

[3:11:13] en wat als het niet veilig is? En ik wil die opmerking toch nog een keer gemaakt

[3:11:17] Dank u wel.

[3:11:20] Ik dank u ook, heer Buizen.

[3:11:22] Ja, dank u wel, voorzitter.

[3:11:24] Ja, ook mijn dank aan de staatssecretaris voor beantwoording.

[3:11:27] Wat mij betreft is er een heel mooie basis gelegd met u, maar ook met mijn collega's in deze commissie,

[3:11:32] om mooi werk te gaan leveren voor de inwoners de komende jaren.

[3:11:37] En omdat ik de vraag stelde aan de heer Bamenga, wil ik daar toch even een toevoeging aan doen in de tijd.

[3:11:43] Want ik heb inderdaad verschillende Zeeuwen gesproken.

[3:11:46] U hoort misschien mijn tongval.

[3:11:47] Ik ben een Zeeuw, afkomstig uit Zeeuws-Vlaanderen.

[3:11:50] Nou ja, tussen die Limburgers hier...

[3:11:55] Nee, maar ik bedoel het hartstikke positief.

[3:11:57] Maar ik zou eigenlijk wel een hartekreet willen doen naar aanleiding van uw opmerking.

[3:12:01] Dus dank voor de opmerking.

[3:12:02] En de hartekreet is van ja, als u dan onderzoek doet met het RIVM samen.

[3:12:07] Neem inderdaad die bloedstalen en bloedonderzoek mee.

[3:12:10] Want het is voor inwoners een grote zorg als zij kennis kunnen...

[3:12:17] maar ze willen graag weten wat dan het volgende is.

[3:12:21] Hoe kunnen we het beheersen, deze situatie?

[3:12:23] Dus die hartenkreet neem ik graag over.

[3:12:25] Dank u wel.

[3:12:26] Dank u wel.

[3:12:27] Heer Gabriels.

[3:12:28] Ja, ik proef welwillendheid.

[3:12:31] En zowel bij de voorzitter, ook bij de Commissie en ook bij de staatssecretaris.

[3:12:37] En dat is fijn.

[3:12:38] Het verschil zit er misschien tussen woord en daad.

[3:12:42] En de GroenLinkspartij van de Abbad zal met concrete voorstellen gaan komen

[3:12:46] waardoor dat ook echt woord en daad ook leidt tot die daad.

[3:12:52] En even SLA als voorbeeld, het Schone Luchtakkoord als voorbeeld.

[3:12:56] Vanaf 2030 is het, gaat het, juridisch bindend zijn.

[3:13:00] En ik denk dat we met z'n allen die druk dan moeten gaan voelen.

[3:13:04] Want het is over zes jaar al.

[3:13:07] Dus dat zijn van die zaken waarin woord en daad...

[3:13:11] waarin we uiteindelijk gewoon tot elkaar moeten komen.

[3:13:13] Maar ik wil iedereen bedanken voor deze bijeenkomst.

[3:13:18] Ik dank u ook. Ik kijk even naar de staatssecretaris.

[3:13:22] Die kan wel blijven zitten, dan hoeft hij niet te gaan wandelen voor het antwoord.

[3:13:26] Nee hoor, ik heb geen half uur nodig. Nee, dat dacht ik ook niet. Gaat uw gang.

[3:13:29] Laat ik beginnen met de vraag van de heer Bamenga.

[3:13:33] Zijn er juridisch binnen de consequenties bij het niet voldoen aan de vereisten van de richtlijn?

[3:13:37] Dat was één van de opmerkingen die u maakte.

[3:13:41] En ik zie u kijken van, klopt dat wel helemaal?

[3:13:46] GESPREKSLEIDER 1.

[3:13:46] Het gaat over de luchtkwaliteit?

[3:13:48] Het gaat over de luchtkwaliteit.

[3:13:49] Ja, het gaat over de luchtkwaliteit.

[3:13:50] GESPREKSLEIDER 2.

[3:13:51] Ja, ik zie het.

[3:13:52] Ja.

[3:13:52] Nee, kijk, voor de Hercine-richtlijn bevat de nieuwe...

[3:13:55] De Hercine-richtlijn bevat nieuwe grenswaarden voor de belangrijkste luchtvervuilende stoffen.

[3:14:00] En dat gaat dan niet alleen om emissies, maar juist om concentratie in de lucht, die u en

[3:14:04] ik gewoon dagelijks en iedereen inademt.

[3:14:08] Daar gaat het om.

[3:14:09] Deze grenswaarden liggen op het niveau van de WHO-advieswaarde van 2005 en gelden vanaf 2030,

[3:14:18] waarnaar ook alle lidstaten, ook Nederland, moeten zorgen dat overgaande nieuwe omgevingswaarde voldaan wordt.

[3:14:24] Ze zijn niet direct gericht op bedrijven, maar wel moet de bevoegde gezage bij vergunningverlening toetsen

[3:14:30] of in het betreffende gebied de omgevingswaarden niet overschreden worden.

[3:14:35] En via emissiegrenswaarde kan in de vergunningen van bedrijven dus wel worden gestuurd op het behalen van de grenswaarde.

[3:14:42] Het is technisch, daar ben ik met u eens.

[3:14:46] Bovendien schrijft de nieuwe richtlijn ook een pad voor de onconcentratie nog verder te verlagen richting 2050.

[3:14:52] We hebben ook een aantal keer daarover gesproken.

[3:14:55] Aan de meest recente WHO-advieswaarde.

[3:14:58] Na officiële vaststelling van de richtlijn, naar verwacht in dit najaar,

[3:15:01] heb ik twee jaar de tijd om de richtlijn in nationale wetgeving te implementeren.

[3:15:06] Als u dat niet zou doen, dan start de Europese Commissie een inbreukprocedure tegen Nederland.

[3:15:12] Dus dat is de stok achter de deur.

[3:15:14] Maar eigenlijk, heel eerlijk, hebben we die niet nodig.

[3:15:16] We gaan het gewoon doen op die manier.

[3:15:24] Ik neem aan dat dit alles is wat u wilde zeggen over wat de staatssektaars wilden zeggen over luchtkwaliteit.

[3:15:31] Of niet? Want anders wacht ik nog even tot...

[3:15:35] Ja, nee, ik vroeg me af of dit alles was wat de staatssecretaris wilde zeggen over luchtkwaliteit.

[3:15:40] Nou, er zit een stukje overlap ook met de vraag die lid Kosti stelde.

[3:15:44] Dus ik denk dat daar een deel van uw beantwoording ook zit.

[3:15:47] Oké, dan wacht ik nog even.

[3:15:49] Wil de staatssecretaris geen moeite doen om de WHO 2021 advieswaarden te versnellen?

[3:15:55] Wat is de planning, was eigenlijk de vraag.

[3:15:56] En daarmee kom ik ook een beetje bij de aanvullende beantwoording van nu.

[3:16:00] Inzetten is permanente verbetering van de luchtkwaliteit, heb ik al eerder aangegeven.

[3:16:04] WHO 2021 zijn richtinggevend voor 2050.

[3:16:09] We maken een plan voor de implementatie van de richtlijn luchtkwaliteit op basis van een analyse van het RIVM,

[3:16:15] voorzien in het voorjaar van 2025.

[3:16:19] Ja, en verder is er geen plan aan de Kamer toegezegd.

[3:16:21] Dat is zeg maar de situatie zoals die gewoon feitelijk is.

[3:16:34] Meneer Gabriels, vraag over de GERD versus de reguliere onderzoeken.

[3:16:39] Nou, volgens mij heb ik daar wel in mijn laatste beantwoording duidelijkheid over gegeven.

[3:16:45] Effectrapportage, die kijkt vooruit naar verwachte effecten in de toekomst.

[3:16:49] Andere onderzoeken kijken eigenlijk meer naar de huidige impact...

[3:16:52] ...van de industrie op gezondheid.

[3:16:53] Dus het is vooruitkijken versus terugkijken.

[3:16:56] Dat is eigenlijk in essentie het verhaal daarachter.

[3:17:00] Dan had ik nog een vraag van...

[3:17:03] Wat zijn die allemaal van de heer Bamenga?

[3:17:06] Oké. Meneer Bamenga, die had nog twee vragen gesteld, zie ik nu.

[3:17:10] Geenmoers en Zeeland, het RIVM doet onderzoek naar de mogelijkheden van gezondheidsonderzoek

[3:17:18] en dit jaar gaat dat nog naar de Tweede Kamer toe.

[3:17:23] En de tweede vraag die ging over dat bloedonderzoek, waar ook een aantal van uw opmerkingen over

[3:17:27] maakten.

[3:17:28] Het is onderdeel van de verkenning gezondheidsonderzoek bij omwonenden Geenmoers en Westerschelde

[3:17:35] en de Tweede Kamer wordt nog dit jaar daarover geïnformeerd.

[3:17:41] En als het goed is, is dit de laatste, voorzitter.

[3:17:43] Het is een vraag van de heer Gabriels en mevrouw Wingelaar, als ik het goed heb.

[3:17:49] Zorg over incidenten, bomix, staalslakken, et cetera.

[3:17:54] En met name ging het eigenlijk over incidenten, dat was de gemene delen.

[3:17:59] Nou, er gebeurt wel degelijk van alles, onder andere herijking, regelgeving.

[3:18:03] We kijken naar de kadertoezicht en de handhaving met betrekking aan de versterking van de mogelijkheden,

[3:18:11] de mogelijke verbetering van de kadersbeoordeling van bouwstoffen en meer verantwoorde toepassingscriteria.

[3:18:19] Verder in het CMP — en wat is het, vraag ik?

[3:18:22] Het Circulair Materiaalplan.

[3:18:29] Sorry, ik ben nog niet zo in de afkortingen, want ik zie een aantal andere mensen wel knikken.

[3:18:32] Ik ben er nog niet in.

[3:18:34] Wordt aanscherping regels voor batterijen en metalisch ijzer, waaronder bomics, wordt daar behandeld.

[3:18:40] Dus weer is geleerd trouwens.

[3:18:42] Dat is mijn beantwoording, voorzitter.

[3:18:47] Ik dank u wel voor deze beantwoording.

[3:18:49] Ik wou het lijstje van toezeggingen gaan voorlezen.

[3:18:53] Dat is een hele lijst.

[3:18:55] Dat hebben we weleens anders meegemaakt.

[3:18:59] Dus ik kijk even naar de ambtelijke ondersteuning of ik ze goed verwoord.

[3:19:04] Ik verzoek aan mijn linkerzijde ook even goed op te letten.

[3:19:10] In het RIVM-onderzoek naar Tata Steel, Gemoers en Gemelot wordt ook aandacht besteed aan

[3:19:15] de zorgkosten.

[3:19:16] Dit onderzoek wordt in de eerste helft van 2025 opgeleverd, ten behoeve van het landelijke

[3:19:22] systemetiek.

[3:19:25] Voor het einde van het jaar wordt de Kamer geïnformeerd over de verdere uitwerking van

[3:19:30] de opties voor meer regie ten aanzien van het Vergunningen, Toezicht en Handhavingsstelsel.

[3:19:35] De oplevering van de gezondheidseffectrapportage voor Tata Steel is voorzien voor de eerste helft van 2025.

[3:19:46] De kabinetsreactie op het RLI-rapport met recht balanceren komt nog dit jaar naar de Kamer.

[3:19:54] Dit najaar wordt de Kamer geïnformeerd over de uitkomsten van het juridisch onderzoek over de verankering van het voorzorgsbeginsel.

[3:20:04] Nadat het RIVM een analyse heeft uitgevoerd van de gevolgen van de herziene Europese richtlijn

[3:20:11] luchtkwaliteit, wordt de Kamer geïnformeerd over de implementatie van de richtlijn.

[3:20:17] Daar staat geen datum bij, dus wanneer kunnen we dat verwachten?

[3:20:23] Eerste helft 2025, dan schrijf ik die er nog even bij, is men aan de linkerzijde ook daar

[3:20:30] gelukkig over.

[3:20:34] Uiterlijk eind oktober wordt de Kamer geïnformeerd over de vervolgstaffen ten aanzien van de

[3:20:38] herijking van de bodemregelgeving. In oktober wordt de Kamer geïnformeerd over de handreiking

[3:20:47] voor de toepassing van staalslakken. Zelfde? Ja, is bijna hetzelfde. Maar goed, hij staat zo opgeschreven.

[3:20:58] Hij kan maar duidelijk zijn. De Kamer zal periodiek worden geïnformeerd over de

[3:21:02] kennis- en innovatieprogramma PFAS. Aanvullende vraag van deze voorzitter.

[3:21:08] Wat verstaat de staatssecretaris onder periodiek?

[3:21:15] Tenminste twee keer per jaar gaan we vanuit, voorzitter.

[3:21:19] Nou, dat kan instemming krijgen van de commissieleden, daar ben ik blij mee.

[3:21:23] Twee keer per jaar.

[3:21:25] Hij staat me genoteerd.

[3:21:27] De Kamer wordt geïnformeerd over de vraag hoe de aangenomen motie wordt uitgevoerd waarin

[3:21:31] tot een PFAS-productieverbod van Geen Moers in 2025 wordt opgeroepen.

[3:21:38] Ja, daar komt u op terug, staatssecretaris.

[3:21:42] Komt u daar schriftelijk op terug?

[3:21:44] Ja?

[3:21:47] Uiteraard een vraag. Wanneer kunnen we dat verwachten? Gisteren? Oktober?

[3:22:02] Het is ingewikkeld. Laten we proberen voor de eind oktober. Is dat realistisch?

[3:22:08] Is dat te halen? Want ik wil geen onhaalbare doelstellingen van u eisen.

[3:22:16] We gaan hem op een rijtje zetten, maar voor de eind oktober komen we hier op terug.

[3:22:20] Oké, voor eind oktober.

[3:22:24] Dan heb ik hem nog staan.

[3:22:26] Dit jaar ontvangt de Kamer de planning voor de aanscherping van de geurnomen voor de veehouderij.

[3:22:34] Niet vergeten, het lid Bamenga van D66 heeft een twee minuten debat aangevraagd.

[3:22:40] Mag deze voorzitter van u weten waarover dan?

[3:22:47] Overleefomgeving.

[3:22:50] Daar komt u wel mee weg, moet ik zeggen.

[3:22:54] Ik had van u verwacht dat u al pan klaar kon antwoorden waar het over zou gaan.

[3:22:58] Maar zo schijnt het niet te werken in de Tweede Kamer, ben ik ondertussen wijs geworden.

[3:23:03] Ik kijk even of ik wat vergeten ben van toezeggingen.

[3:23:09] Ja, want er komen natuurlijk ook de nodige brieven naar u toe waarin toezeggingen staan.

[3:23:17] En ja, dat komt al in.

[3:23:19] Dus ik zit me af te vragen wat heeft de staatssecretaris dan, of wat ik niet genoemd heb.

[3:23:25] Maar ik ga gewoon heel snel van start bij de heer Bamenga.

[3:23:27] Heb ik iets wat over het hoofd gezien?

[3:23:30] Ja, bijvoorbeeld excuses als ik het totaal verkeerd begrepen heb.

[3:23:34] Maar ik was juist heel erg blij met de toezegging van de staatssecretaris

[3:23:38] als het gaat om die advieswaarde van de WHO 2021.

[3:23:44] Nou ja, om die om te zetten in grenswaarde, zo niet, in ieder geval om te zetten in streefwaarde.

[3:23:50] En ik begreep dat de staatssecretaris daar een toezegging over gedaan had van ja,

[3:23:54] dat gaat de staatssecretaris doen en opdracht geven aan de provincie en gemeente

[3:23:59] om dat mee te nemen in hun beleid.

[3:24:04] Maar...

[3:24:06] Dat is een brief hoor ik hier.

[3:24:08] We kijken er even naar. Maar ik heb niet op die manier een toezegging gedaan.

[3:24:11] Volgens mij zou er een brief komen.

[3:24:13] Ik hoorde meteen het antwoord ja.

[3:24:16] Dat ga ik doen. Dat was wat ik hoorde.

[3:24:17] We kunnen het dan terugkijken.

[3:24:19] Dus vandaar dat ik het even nog voor alle helderheid vraag.

[3:24:29] Maar misschien komt dat op een bepaalde manier terug.

[3:24:32] Dat zou ik ook heel fijn vinden.

[3:24:37] Wij noteren alleen, zeg maar, niet dat het een brief is, maar u wordt nadig geïnformeerd.

[3:24:49] Er wordt alleen genoteerd dat er brieven worden toegestuurd.

[3:24:53] Oké, maar dat wil ik nog steeds van de staatssecretaris weten.

[3:24:57] In ieder geval een extra bevestiging of de staatssecretaris daar positief tegenover staat...

[3:25:02] en ook, zeg maar, in de praktijk de uitvoering aan zal geven.

[3:25:20] Laten we hem als volgt omschrijven.

[3:25:22] Inderdaad, want voor mij heb ik het namelijk ook eerder gezegd.

[3:25:24] In het voorjaar komen wij, naar aanleiding van het rapport van het RIVM en CI Delft,

[3:25:28] komen we daar bij u op terug.

[3:25:30] Ik denk dat dat meer biedt dan dat ik nu concreet hier de invulling aangeef.

[3:25:35] Want ik wil namelijk eerst even overzien wat daar uitkomt.

[3:25:38] En dan kan ik u daar beter mee bedienen.

[3:25:41] Dat is helder.

[3:25:43] Het lid Kossis.

[3:25:46] Ja, sorry meneer.

[3:25:46] Ik vind het waar wat nou wel of niet hier wordt opgeschreven als toezegging.

[3:25:49] maar in ieder geval is er toegezegd om in gesprek te gaan met CEE Delft

[3:25:54] over de toekomst van Tata Steel en omwonenden.

[3:25:58] Maar dat daarop teruggekoppeld zal worden richting de Tweede Kamer,

[3:26:02] dus dat is wel een brief.

[3:26:04] Oké, kijk.

[3:26:06] Ik heb volgens mij aangegeven dat ik daarop terugkoppeling zou geven.

[3:26:11] De wijze waarop, daar kom ik nog bij u op terug,

[3:26:13] maar er komt terugkoppeling over.

[3:26:14] Helder.

[3:26:16] Even kijken of ik dan...

[3:26:18] Misschien een verduidelijking, want ik vroeg naar een brief van de staatssecretaris

[3:26:24] waarin hij per maatregel reageert op de voorstand van CEDELF

[3:26:29] als het gaat om extra maatregelen voor luchtkwaliteit.

[3:26:31] Volgens mij heeft de staatssecretaris gezegd

[3:26:33] dat hij dat gaat koppelen aan het RIVM-onderzoek in voorjaar 2025.

[3:26:39] Maar komt hij dan, in begin 2025, in het voorjaar van 2025,

[3:26:44] terug op de reactie op die maatregelen?

[3:26:49] Oké, dat is dat een toezegging, ja.

[3:26:51] Er wordt ja gezegd.

[3:26:53] Volgens mij heb ik hem ook zo eerder verwoord.

[3:26:54] Maar misschien heeft mijn woorden verkeerd gekomen.

[3:26:57] Wij gaan door.

[3:26:58] Ik kijk even of dat...

[3:27:00] Ja, de heer Buizen.

[3:27:03] Ja, het is wel een toezegging om een charmeoffensief te doen op die secundaire bouwstoffen.

[3:27:08] Hoef ik verder nu even niet tijd of brieven bij te hebben, dat is goed.

[3:27:14] Werkbezoek voor die incidenten in Spijk en Eerbeek gaan we regelen.

[3:27:19] Dat is ook goed.

[3:27:20] Eén checkvraag heb ik nog wel over de omgevingsdiensten en die criteria die in de wet komen.

[3:27:26] Ja, u zegt dat.

[3:27:28] Fijn, dat is goed.

[3:27:29] Maar moeten we dit ook vastleggen als een toezegging?

[3:27:33] Dat is eigenlijk meer een vraag.

[3:27:34] Op zich weet ik wel genoeg.

[3:27:41] Ik ga er vanuit dat de wet hoe dan ook naar jullie toe gaat komen, naar de Kamer.

[3:27:48] Dat weet je nooit met wetgeving.

[3:27:51] Deze uitspraak heeft echt wel gevolgen voor de aantal omgevingsdiensten, dat weet ik wel zeker.

[3:27:55] En om ook aan hun kant iets wat tegemoet te treden, is het, misschien denkt u er nog zo over na,

[3:28:02] maar het communiceren naar deze omgevingsdiensten is ook belangrijk.

[3:28:05] U doet nu een uitspraak hier in deze commissie.

[3:28:08] Ik weet zeker dat er vanavond een aantal bestuurders contact hebben over deze uitwisseling.

[3:28:13] En dan is het wel fijn om vanuit het ministerie in ieder geval al iets voorbereid te hebben

[3:28:17] Als communicatie richting de omgevingsdiensten van jongens, dit heb ik uitgesproken en dit gaat gebeuren.

[3:28:24] Dus daar waak ik gewoon voor, ook gewoon vanuit zorg.

[3:28:27] U krijgt zo'n antwoord hierop.

[3:28:36] Volgens mij is er namelijk amtelijk en ook met de provincie zo'n overleg hierover met de omgevingsdiensten.

[3:28:42] Dat is zeg maar de stand van zaken, maar ik krijg nu een kleine aanscherping.

[3:28:53] Ja, omgevingsdiensten worden inderdaad nauw betrokken.

[3:28:56] En dergelijk maar ook IPO en VNG worden erbij betrokken.

[3:29:01] Het is bekend dat er haast bij geboden is en ook aandacht.

[3:29:08] Ja?

[3:29:09] Zonder om over in de inhoud te willen debatteren, maar het gegeven dat u uitspreekt dat we in

[3:29:15] de wet gaan borgen, de robuustheidscriteria, is volgens mij nog niet bij alle omgevingsdiensten

[3:29:21] en de bestuurders die daarbij horen, al zodanig bekend.

[3:29:24] U kunt dat met IPO afgestemd hebben, dat zijn de provincies, goed, maar op algemeen bestuurslevel

[3:29:30] Vooral van de omgevingsdiensten is dit niet bekend, volgens mij.

[3:29:35] Het is wel bekend, maar dat wil niet zeggen dat iedereen er op dit moment al heel blij mee wordt.

[3:29:41] Laat ik het zo dan maar omschrijven.

[3:29:43] En ik zou bijna willen zeggen als voorzitter, maar ook als ex-handhaver,

[3:29:48] dat het potverdikken wel eens een keer tijd had met wat gaan doen.

[3:29:52] Want ik kom er vreselijk over, maar meer zeg ik er niet over.

[3:29:57] Was er nog meer wat we niet gezegd hebben?

[3:30:01] Dan sluit ik hierbij de vergadering.