CPB over de doorrekening van het Hoofdlijnenakkoord en over de cMEV

[0:00:02] Goedemiddag allemaal hier in de zaal en iedereen die van afstand meekijkt.

[0:00:08] Welkom bij de vaste Kamercommissie voor Financiën.

[0:00:11] We hebben een technische briefing staan door het Centraal Planbureau.

[0:00:15] Daarom heet ik ook directeur van het Centraal Planbureau, meneer Hazekamp, van harte welkom.

[0:00:19] Evenal zijn collega's, mevrouw Van Tilburg en meneer Dikoe.

[0:00:23] Zij zullen zo een presentatie geven van ongeveer vijftien minuten, heb ik begrepen.

[0:00:31] over de doorrekening door het Centraal Planbureau van het Hoofdlijnakkoord

[0:00:36] en de conceptmakel-economische verkenningen die gemaakt zijn.

[0:00:39] Dus we gaan veel rekenmeesterwerk langs zien komen.

[0:00:44] En we, dat is de Kamercommissie, onder andere meneer Vaddergon van de PVV-fractie,

[0:00:49] meneer Stultiets namens de GroenLinks PvdA-fractie,

[0:00:52] mevrouw Matoeg namens de GroenLinks PvdA-fractie,

[0:00:54] mevrouw Van Eyck namens de VVD-fractie

[0:00:56] en meneer Velbrief namens D66-fractie.

[0:01:03] Ik geef zo het woord aan de heer Hazekamp en als hij zijn verhaal heeft gedaan dan geef

[0:01:10] ik gelegenheid voor vragen, tenzij u tussendoor denkt als ik deze vragen niet beantwoord krijg

[0:01:15] dan snap ik de rest van het verhaal van meneer Hazekamp niet meer, dan kan ik u de gelegenheid

[0:01:19] geven om een korte verhelderende vraag te stellen.

[0:01:22] Zullen we het zo doen?

[0:01:23] Het woord is aan de heer Hazekamp.

[0:01:25] Hartelijk dank voor de uitnodiging om een toelichting te geven op onze doorrekening van het hoofdlijnenakkoord.

[0:01:31] Die dateert van 21 mei.

[0:01:35] En de conceptmaker Economische Verkenning die op 16 augustus is uitgebracht.

[0:01:43] Deze zou ik moeten doen.

[0:01:44] Ik zal kort ingaan op wat we hebben gedaan en hoe we dat hebben gedaan.

[0:01:49] Dan specifiek als het gaat om de uitgaven en lasten inzoomen op het hoofdlijnenakkoord,

[0:01:55] de keuzes die daar gemaakt zijn en vervolgens eigenlijk het meest recente macroeconomische

[0:02:00] beeld daarnaast zetten, de CMF, waarin we dus wat meer kunnen kijken naar de effecten

[0:02:05] ook op de macroeconomie, de koopkracht en armoede en de overheidsfinanciën.

[0:02:11] Als het gaat om wat we gedaan hebben.

[0:02:16] We hebben ons gebaseerd op de budgettere bijlagen van het hoofdlijnakkoord.

[0:02:22] Dus over het algemeen niet de tekst daarbij bekeken.

[0:02:27] We hebben gekeken naar de budgettere economische effecten.

[0:02:31] Maar er zijn natuurlijk ook nog andere effecten, die hebben we niet in oogschouw genomen.

[0:02:34] Dus geen brede welvaartseffecten.

[0:02:36] Het basispad was de CPB-doorrekening van het voorjaarsakkoord.

[0:02:42] Het is goed om te vermelden dat er inmiddels een nieuw basispad is, namelijk dat van de CMEF.

[0:02:46] Daar zal ik zo nog wat over zeggen.

[0:02:48] Wij hebben bij die doorrekening uiteraard, zoals altijd, aannames gehanteerd.

[0:02:55] Dat wil zeggen dat we op een aantal punten onze eigen inschatting hebben gemaakt van een aantal

[0:02:59] maatregelen die ook in die budgetaire bijlagen staan.

[0:03:03] Dus met name enkele ombuigingen niet gehonoreerd.

[0:03:06] dan gaat het inderdaad om, u kunt dat hier zien, de EU-afdrachten, de nullijn voor de

[0:03:14] overheidssalarissen en de taakstelling van de ambtenaren, die hebben we allemaal deels

[0:03:18] gehonoreerd.

[0:03:20] We hebben onze eigen inschatting gemaakt, dat noemen we altijd van de onderuitputtingen,

[0:03:25] dus het geld wat wel in de begroting staat maar niet besteed wordt.

[0:03:29] En op een aantal punten hebben we ook echt technische verontstellingen moeten maken

[0:03:33] over dingen die in het hoofdleiderakkoord wel omschreven staan, maar niet nader uitgewerkt zijn.

[0:03:40] Dat gaat bijvoorbeeld over de vormgeving van de lastenverlichting en dat gaat ook over de enveloppen

[0:03:46] kwetsbare groepen die nog niet was uitgewerkt. De CMF is natuurlijk een reguliere publicatie van het

[0:03:56] Centraal Planbureau. Dat is wat het meest actuele economische beeld is, ook de meest recente inzichten

[0:04:03] van het CBS zijn daarin verwerkt.

[0:04:06] We hebben het hoofdlijnenakkoord voor zover uitgewerkt daarin verwerkt, maar zoals u weet

[0:04:11] daarna is er natuurlijk ook nog een nadere uitwerking gekomen, daar zal ik zo nog wat

[0:04:14] over zeggen.

[0:04:17] Voor sommige maatregelen betekent dat dat die uitwerking dus nog niet compleet was.

[0:04:21] De envelop kwetsbare groepen hebben we wel budgetair verwerkt, maar niet in de koopkracht

[0:04:26] en armoedecijfers, omdat er nog geen uitwerking bekend was.

[0:04:28] En we hebben opnieuw net als bij de doorrekening zelf van het hoofdlijnakkoord ook weer technische

[0:04:35] veronderstellingen gebruikt om die lastenverlichting zeg maar in te boeken en dus ook te vertalen

[0:04:41] bijvoorbeeld in koopkrachtcijfers.

[0:04:43] Deze raming is traditioneel en ook dit jaar het uitgangspunt voor de augustusbesluitvorming

[0:04:48] van het kabinet en uiteindelijk op Prinsjesdag volgende week wordt dan de definitieve macroeconomische

[0:04:56] verkenning gepresenteerd. Die bestaat uit het economische beeld vanuit de CMF, maar aangevuld

[0:05:03] met nieuw beleid wat vanuit de augustusbesluitvorming gekomen is. Dus er is geen nadere update

[0:05:09] van het economische beeld. Die cijfers krijgt u morgen onder in Wargo. Daar kan ik nu nog

[0:05:16] niks over zeggen, maar ze zijn er inmiddels wel. Nieuw is goed om te vermelden dat gegeven

[0:05:22] de nieuwe Europese begrotingsregels, we voor het eerst nu ook wat verder vooruitkijken

[0:05:27] als het gaat om de schuldontwikkeling, namelijk naar t plus 14, 2038.

[0:05:36] Dan de doorrekening van het hoofdlijnenakkoord.

[0:05:40] De cijfers die u hier ziet voor het basispad zijn die vanuit de CMEF.

[0:05:46] Ik dacht, verwarrend, als ik nou twee basispaden ga presenteren, dus dit is het meest recente

[0:05:52] de inzicht voor de ontwikkeling van de uitgaven en ontvangsten in de komende vier jaar dat

[0:05:58] we hebben, namelijk dat van de CMEF, de bedragen, de wijzigingen vanuit het hoofdlijnakkoord

[0:06:05] zijn ten opzichte daarvan geprojecteerd en we laten ook het totaaleffect zien.

[0:06:10] Dus we zien een behoorlijke stijging van de overheidsuitgaven in reële termen in de komende

[0:06:17] vier jaar, 2028 ten opzichte van 2024. Het hoofdlijnakkoord haalt daar een kleine 5 miljard

[0:06:25] vanaf, dus er wordt per saldo omgebogen. Dat is in dit geval ook de goede term, want per saldo

[0:06:30] stijgen nog steeds de reële uitgaven en dat leidt dan nog steeds inderdaad tot die uitgaansstijging

[0:06:36] van 32,6 miljard. Ik kom straks met de opsplitsing. Aan de lastenkant verandert wat minder. Er zit een

[0:06:45] Een behoorlijke stijging in het basispad voor de lasten komt met name ook door de stijging

[0:06:52] van zorgpremies de komende jaren.

[0:06:55] Het hoofdlijnakkoord verandert daar per saldo niet zo heel veel aan, onderliggend zie je

[0:06:59] wel wat verschuivingen.

[0:07:00] Dus per saldo krijg je dan een 12 miljard beleidsmatige lastenstijging in de komende

[0:07:06] vier jaar.

[0:07:08] Hier ziet u de opsplitsing, waarbij te zien is dat dit kabinet met name ook in de zorg

[0:07:16] extra intensiveert, onder andere door de afschaffing van het eigen risico, dat er op sommige terreinen

[0:07:25] bezuinigd wordt, openbaar bestuur, onderwijs, internationale samenwerking.

[0:07:32] U kunt het beeld zien, klimaatomilieu ook minder, subsidies via het Klimaatfonds.

[0:07:41] En hier zit nog een keer inderdaad gespecificeerd welke keuzes dit kabinet maakt in het hoofdlijnakkoord

[0:07:49] op die verschillende uitgavencategorieën van de overheid.

[0:07:55] Dan de lastenkant, zoals gezegd per saldo verandert daar niet zo heel veel in.

[0:08:00] In de basis had er een behoorlijke lastenstijging voor gezinnen en iets minder voor bedrijven.

[0:08:09] Daar verandert eigenlijk per saldo heel weinig in, waar wat wel het nodige in verandert is

[0:08:15] dat de lasten op arbeid, dus dat daaronder, wat minder stijgen dan in het basispad.

[0:08:21] Datzelfde geldt voor de lasten op vermogen en winst en vooral de overige lasten, en dan

[0:08:26] Dan moet u onder andere denken aan de btw, dus de belasting van consumptie, die later een stijging zien ten opzichte van het basispad.

[0:08:34] En hier ziet u nog een keer de effecten van het hoofdlijnakkoord uitgesplitst.

[0:08:40] Dan naar de economische effecten.

[0:08:43] Zoals gezegd, we hebben hier niet meer het hoofdlijnakkoord zelf als uitgangspunt gedaan, maar de conceptmef waar het hoofdlijnakkoord dus in zit.

[0:08:52] Dus dat is op basis van de meest recente economische inzichten.

[0:08:58] Nou, daar zien we dat de economische groei de komende jaren aantrekt.

[0:09:03] Eigenlijk na een periode van twee jaar stagnatie zou je kunnen zeggen.

[0:09:08] We hebben nu een mooi tweede kwartaal van dit jaar achter de rug.

[0:09:11] En eigenlijk is de verwachting dat we de komende kwartalen en komend jaar...

[0:09:16] daardoor op een gematigd groeipad zitten.

[0:09:22] En hier ziet u dan de cijfers waar dat in resulteert.

[0:09:26] Dus we komen natuurlijk uit een periode van heel krachtig herstel na de coronacrisis.

[0:09:31] Vervolgens kwam daar de energiecrisis overheen.

[0:09:36] Werd ook de koopkracht, maar ook de concurrentiepositie van bedrijven behoorlijk geraakt.

[0:09:42] En daardoor hielden we eigenlijk nauwelijks economische groei over in het jaar 2023.

[0:09:48] Dit jaar zie je dan herstel en volgend jaar zet dat door naar verwachting 1,6 procent per jaar.

[0:09:58] Hier zie je dan de opsplitsing.

[0:10:02] Met name de uitvoer heeft het vorig jaar slecht gedaan, maar ook de consumptie van huishoudens

[0:10:08] door die koopkrachtdaling die er natuurlijk geweest is.

[0:10:11] Dit jaar zien we de meeste uitgavencategorieën weer aantrekken en volgend jaar is er eigenlijk

[0:10:16] een breedgedragen economische groei.

[0:10:21] Ik zei al, de koopkracht, maar vooral dus ook de reële lonen hebben een flinke tik gehad

[0:10:28] door die hoge inflatie die samenhing met de energiecrisis.

[0:10:33] Daardoor is een tijd lang de reële loonontwikkeling behoorlijk negatief geweest.

[0:10:39] Dat zien we nu weer herstellen dit jaar en volgend jaar ligt de loonstijging boven de

[0:10:45] in onze raming en eigenlijk over die hele periode gemeten is dan ongeveer het effect van de loondaling

[0:10:53] die we eerder gezien hebben weer goed gemaakt. In koopkrachttermen zelfs een lichte plus over

[0:10:59] de hele periode als je die vanaf het begin van de coronacrisis zou bekijken. Als we kijken naar

[0:11:07] inflatiecijfers dan zien we natuurlijk dat in 2022 energie daar de belangrijkste bijdrage leverde

[0:11:13] en ook voedingsmiddelen fors bijdroegen.

[0:11:17] In 2023 sloeg dat al om voor energie en eigenlijk op dit moment zit de inflatie nog vooral in

[0:11:25] de kerninflatie, maar met name ook in de dienstensector, daar zien we ook weer als reactie op die hogere

[0:11:33] loonstijgingen ook wel inflatie die eigenlijk nog steeds doortikt en eigenlijk langzaam

[0:11:40] uitdoofd, zou je kunnen zeggen. Dus we zitten nog niet op de doelstelling van de Europese Centrale

[0:11:45] Bank, maar daar gaan we wel naartoe. Deze ontwikkelingen resulteren dan in het beeld van

[0:11:53] de CMEF in een koopkrachtplus voor heel veel huishoudens. We zullen nooit zeggen voor alle

[0:11:59] huishoudens, omdat die ook vooral de verdeling gemiddeld rond de mediaan in de gaten moeten

[0:12:06] Maar in doorsnee, dus in de mediaan, is er dit jaar een koopkrachtplus van 2,5 procent.

[0:12:14] In de MEV voor volgend jaar nog een koopkrachtplus van 1,1 procent.

[0:12:18] Het zou overigens zomaar zijn dat er straks een ander cijfer staat als gevolg van de kabinetsbesluitvorming,

[0:12:22] maar daar weet u morgen dan meer van.

[0:12:26] En als je kijkt naar de jaren en de verdeling over de verschillende inkomensgroepen,

[0:12:32] dan zie je dat dit jaar de onderste inkomensgroepen,

[0:12:39] maar daar zitten relatief veel uitkeringsgerichtigden,

[0:12:42] er wat minder op vooruit gaan.

[0:12:43] En volgend jaar in dit beeld is dat dan weer andersom.

[0:12:49] Mevrouw Ammertoeg heeft een veranderende vraag.

[0:12:52] Ja, in de categorie, om het begrip van de presentatie goed te hebben,

[0:12:56] kort geformuleerd, omdat nu de doelrekening in de CMEF,

[0:12:59] dat had u aan het begin uitgelegd,

[0:13:00] Maar de cijfers die we zien zijn dus van de CMEF, maar met het basispad als gevolg van het hoofdlijnenakkoord zoals wij in de deelrekening hebben gezien.

[0:13:09] Dus om even te begrijpen wat wij zien.

[0:13:11] Maar ik denk dat er bijvoorbeeld voor Koopkracht daar niet heel erg veel verschil, ik kijk even naar de collega's, er niet heel erg veel verschil in zat.

[0:13:20] Mooi, gaat u verder.

[0:13:25] Dit is de uitsplitsing naar inkomensgroepen.

[0:13:28] Je kan natuurlijk ook uitsplitsen naar inkomensbron, werkende uitkeringsgerechten, pensioneerden.

[0:13:33] Dan zie je dat dit jaar vooral door die reële loonstijging werkenden er extra op vooruit

[0:13:39] gaan ten opzichte van andere groepen en dat in dit beeld, maar dat heeft ook te maken

[0:13:45] door de manier waarop wij de lastenverlichting uit het hoofdlijnakkoord technisch hebben

[0:13:50] verwerkt voor 2025 de uitkeringsgerechtigden er juist wat extra op vooruit gaan.

[0:13:56] Dat heeft ook te maken met de armoedeaanpak.

[0:13:59] Maar nogmaals, dit zijn de cijfers uit de CMF, dus het zou zomaar kunnen zijn dat op

[0:14:03] Prinsjesdag hier ook weer net iets andere cijfers staan.

[0:14:08] Armoede, al even genoemd, het vorige kabinet heeft daar dus in een periode met toch forse

[0:14:17] economische schokken opgestuurd en is erin geslaagd om het aantal mensen wat onder de

[0:14:23] N-armoedegrens leeft omlaag te brengen en in dit beeld zien we eigenlijk dat die daling

[0:14:30] van de armoede in 2024 en 2025 doorzet, maar dat als je iets verder vooruit kijkt de doelstelling

[0:14:39] van het kabinet en de stabilisering van de armoede over de periode 2025-2028 net niet

[0:14:47] helemaal gehaald wordt als het gaat om kinderen.

[0:14:51] Maar nogmaals, dit zijn ook weer de cijfers van voor de augustusbesluitvorming, dus ook

[0:14:55] hier kunnen weer wijzigingen in optreden.

[0:15:00] Ten slotte, de overheidsfinanciën, we hebben natuurlijk een periode gehad, eerst met een

[0:15:09] Dat is een forse negatieve schok voor de overheidsfinanciën tijdens corona.

[0:15:14] Vervolgens herstel van het EMU-saldo.

[0:15:20] Maar vooral door het ingezette beleid zie je de komende jaren dat overheidssaldo verslechteren.

[0:15:27] Waarbij we in één jaar schieten we er zelfs even doorheen.

[0:15:31] Maar waar we over het algemeen dicht tegen die EMU-norm van 3% tekort aan zitten.

[0:15:37] En dat is natuurlijk, hebben wij ook geconstateerd, wel enigszins lastig op het moment dat er

[0:15:44] toch tegenvallers zouden zijn en je daardoor tegen die vangrail of er door zelfs doorheen

[0:15:49] zou schieten.

[0:15:50] Want dan ben je genoodzaakt om extra maatregelen te nemen op het moment dat het misschien toch

[0:15:55] al iets tegen zit met de economie.

[0:15:59] Maar op zichzelf blijft het kabinet in onze raming wel binnen de bandbreedte aan het eind

[0:16:05] van de kabinetsperiode. U kunt zien wat er aan bijzondere ontwikkelingen speelt en met name in

[0:16:12] 2026 is er een afkoop defensiepensioenen waardoor eenmalig dat saldo ook door de drie procent heen

[0:16:22] zou schieten. Wat ook een belangrijke rol speelt is dat we op dit moment nog veel onderuitputting

[0:16:28] zien in de begroting en dus het kabinet en ook het vorige kabinet kregen de begroten uitgaven

[0:16:35] niet allemaal uitgegeven. Dat heeft natuurlijk ook te maken met de krappe arbeidsmarkt.

[0:16:39] De verwachting is dat dat wel duidelijk minder wordt aan het eind van de kabinetsperiode,

[0:16:44] waardoor de uitgaven natuurlijk oplopen en ook het saldo wel iets zal verslechteren.

[0:16:50] Dat zien we ook terug in de ontwikkeling van op de langere termijn. Dus daar verwachten

[0:16:56] we dat op een gegeven moment het tekort echt wel door die 3% heen schiet. Dit is die projectie

[0:17:03] ten behoeve van de nieuwe Europese begrotingsnormen, dat we dan ook onder die 3% blijven zitten

[0:17:13] in de zin van een groter tekort dan 3% voor de periode na 2028.

[0:17:21] En eigenlijk zien we een beetje hetzelfde patroon bij de overheidsschuld, daar zitten we op

[0:17:24] dit moment nog heel keurig onder de 60% en zelfs onder de 50%, maar zien we wel op langere

[0:17:32] termijn een oploop die dan ons brengt tot boven die 60% norm. Dat waren de inzichten die we

[0:17:41] op dit moment kunnen delen. Dank u wel. Interessant en goed begrijpbaar, ook voor niet financieel

[0:17:50] woordvoerders zeg ik namens mezelf. Ik ga even inventariseren welke vragen er leven. Ik denk

[0:17:59] dat dat gewoon handig is, dus ik verzamel even wat vragen en dan kom ik bij u terug voor de

[0:18:10] Ik zie dat in uw prognose tot 2038 de staatsschuld begint op te lopen en tot boven de 60% komt.

[0:18:21] Kunt u aangeven waarom u dat verwacht?

[0:18:29] Mijn vraag gaat over de lasten op vermogen en winst.

[0:18:33] Als ik het goed zag op uw slides, gaat het de komende jaren toenemen met een miljard

[0:18:38] of zes en een half, geloof ik, terwijl in de studie van mei was het basispad nog nul

[0:18:42] miljard. Dus ik ben benieuwd wat er gebeurt tussen nu en mei dat het basispad met zes

[0:18:47] miljard gewijzigd is op de last op vermogen en winst.

[0:18:52] Vooral maar toe. Ook voor ons dank, ook voor het maken van

[0:18:57] een doorrekening op verzoek in de periode dat het druk is en ook voor de MEV die eraan

[0:19:01] deze presentatie. Mijn vraag gaat over de categorie niet toegekend, want vanuit de beperkte uitvoeringscheck

[0:19:11] die jullie doen, en ik vind het heel fijn dat het zo duidelijk is, ook de disclaimers verder die jullie

[0:19:15] geven, maar de eerste check, dus de nulllijn EU. Ik was heel benieuwd, bij asiel zien we nu in het

[0:19:23] basispad een tekort door de raming, zo begrepen wij dat uit de voorjaarsstukken, en gaat er een

[0:19:30] af en die valt niet in die categorie en ik was benieuwd waarom het volledige budget daar toegekend

[0:19:36] was en die dus voldeed aan die uitvoerings, die hele lichte uitvoeringscheck gezien de

[0:19:41] beperkte invulling nog. Ik ga, mevrouw van Eyck heeft geen vragen, meneer van Veldbrieven vraag.

[0:19:51] Ik wilde eigenlijk vragen, dank ook voor de doorrekening en voor de toelichting. Ik wilde

[0:19:56] vragen of het cdp gaf vroeger een nog langere doorkijk op de schuld en nu houdt hij op in

[0:20:02] Ik herinner me dat we vroeger, bij de vorige doorrekeningen dus geen 30 jaar geleden,

[0:20:09] dat we toen wel eens doorkeken naar 2060.

[0:20:13] En waarom doen jullie dat eigenlijk niet meer?

[0:20:14] Als je dat op een bierviltje doet, wat verwacht je dan eigenlijk?

[0:20:22] Bierviltjes liggen niet in de zaal, maar we snappen wat men je wel bedoelt.

[0:20:29] Ik geef meneer Hazekamp

[0:20:36] Hartelijk bedankt voor de vragen.

[0:20:40] Waarom loopt structureel de overheidsschuld op?

[0:20:45] Simpel gezegd komt dat omdat de uitgaven sneller stijgen dan de ontvangsten.

[0:20:53] Dat heeft te maken met het feit dat een aantal in gang gezette uitgavenstijgingen

[0:21:01] inderdaad tijd nodig hebben om tot besteding te komen. Dat is eigenlijk het wegvallen van die

[0:21:05] onderuitputting die nu nog in het beeld zit. Het heeft natuurlijk ook te maken met dan stijgende

[0:21:11] rentelasten, want de schuld stijgt en daardoor stijgen de uitgaven en daardoor stijgt de schuld

[0:21:16] weer wat meer. Dus dat is dat rente-op-rente effect wat dan optreedt. En daarnaast zijn er

[0:21:24] Er zijn natuurlijk ook een aantal uitgavencategorieën, de zorg, de AOW, die specifiek door vergrijzing

[0:21:31] worden beïnvloed en daardoor zit er een voortdurende uitgavenstijging eigenlijk ook in dat onderliggende

[0:21:38] beeld.

[0:21:39] En de belastingontvangsten, de lasten als geheel, houden daar dan niet helemaal gelijk

[0:21:45] trek en tret mee, waardoor zowel het tekort als vervolgens ook die schuld oplopen.

[0:21:55] Ik sla even de vraag over de lastenvermogen, die doe jij.

[0:22:00] Met een kleine slag om de arm, want ik heb hem niet kunnen checken.

[0:22:03] Maar ik vermoed dat de Hoge Raad hier debet is.

[0:22:07] Dat de herstelbetalingen box drie gaan zijn.

[0:22:12] Die in de komende kabinetsperiode voorzien zijn.

[0:22:15] Dus tot aan het invoeren van het nieuwe stelsel.

[0:22:19] Ja hoor, minister Hultins.

[0:22:22] Maar waarom leidt dat tot een lastige verswaring op vermogen en winst?

[0:22:25] Deze herstelbetalingen, die snap ik nog niet helemaal.

[0:22:30] Wij boeken dus een inkomsten tegenvaller in.

[0:22:34] Zeg ik het goed?

[0:22:36] Ja, in 2024.

[0:22:39] Als aanvulling het basisjaar verandert.

[0:22:41] Dus vooral als je in 2024 juist veel lagere last hebt op vermogen en winst.

[0:22:47] omdat er eigenlijk een streep wordt gehaald door een boks drie of een deel van een boks drie,

[0:22:54] dan is vervolgens de stijging daarna duidelijk hoger.

[0:22:58] Dus het lastige is natuurlijk altijd, je kijkt 2028 ten opzichte van het basisjaar 2024

[0:23:04] en veel van de dingen die, want er zijn nog meer dingen veranderd ten opzichte van het basispad

[0:23:11] hoofdlijnakkoord, die veranderd zijn, hebben te maken met veranderende inzichten,

[0:23:15] bijvoorbeeld onder uitputting ook in 2024. Dus dat laat ook wel een beetje zien dat de waarde waarin,

[0:23:23] dus de trend denk ik is wel duidelijk zichtbaar, de overhoogste eigenlijk, maar de verschillende

[0:23:29] uitgavecategorieën, ja daar kan best dus in drie maanden tijd een paar miljard in schuiven.

[0:23:34] Misschien goed om eraan toe te voegen dat we eigenlijk de verschillen die je ziet in het

[0:23:38] basispad dat we hier presenteren en hoofdlijnakkoord zijn eigenlijk niet nieuwe inschattingen. Dat zijn

[0:23:42] allemaal dit soort correcties. Het CBS heeft ook de nationale rekeningen gereviseerd. Dat soort dingen

[0:23:48] zitten eronder. Geen nieuwe inzichten van onze kant. Ja, misschien daar dan nog een voorbeeld van.

[0:23:54] Dus als bijvoorbeeld de onderwijsuitgave zat eerst een daling in het basispad. Maar dat had ook weer

[0:24:00] te maken met hoe de compensatie studieleningen werd geboekt. Daar heeft het CBS veranderingen

[0:24:05] in aangebracht. En daardoor zie je nu wel een lichte oploop in de stijging van de onderwijsuitgave,

[0:24:11] Even los van wat het kabinet daarin verandert, maar dat soort effecten zit eigenlijk altijd

[0:24:17] helaas in dit soort ruimingen.

[0:24:22] De volgende vraag ging over asiel, waar ik, als ik hem even kort interpreteer, is waarom

[0:24:28] heeft het CPB de ombuiging gehonoreerd.

[0:24:33] We hebben hier eigenlijk de uitgangspunten die we ook bij de doorrekening van de verkiezingsprogramma's

[0:24:37] kick hebben gehanteerd, gevolgd. Dat wil zeggen dat we op basis, en de cijfers zijn niet heel hard,

[0:24:46] zal ik er onmiddellijk bij zeggen, op basis van de internationale vergelijking hebben gezegd,

[0:24:50] nou een 10% daling in de instroom zou uiteindelijk haalbaar moeten zijn als je een pakket maatregelen

[0:24:59] daar aan koppelt. Dat vertaalt zich dan uiteindelijk in lagere uitgaven voor asielopvang en op

[0:25:09] een gegeven moment ook in een iets lagere instroom in de bijstand. Dat zijn de effecten

[0:25:15] die je dan ziet. Een aanvulling is dat we nog wel een verschil hebben met de cijfers

[0:25:20] van het kabinet en dat zit in de latere jaren van de kabinetsperiode. Er is nu extra geld

[0:25:25] geboekt voor asielopvang volgens mij tot 2026. Wij hebben gezegd, wij veronderstellen wel,

[0:25:32] dat die reeks wordt doorgetrokken, zodat we eigenlijk nog steeds hoger uitkomen ook als

[0:25:36] we die 10% afhalen. Het is een plus en een min. Vrouw Martoeg in Vervolgveld. Dank, dat laatste

[0:25:45] is relevant, want daarom ook een vraag, want de ramen klopten niet, zat een gat, zagen wij,

[0:25:49] en dan komt dit er nog bovenop, dus toen, maar die zit er dus wel, dat is anders dan het kabinet,

[0:25:54] check. Een vraag over die bijstandsmaatregel. Op het moment dat je maatregelen minder effectief zijn,

[0:26:09] maar dat is wel ingeboekt en zo werkt beleid en jullie pretenderen helemaal niet de meest

[0:26:15] gedetailleerde te maken. Ik ben heel benieuwd of daar op basis van het verleden we met elkaar ook

[0:26:19] een soort les hebben geleerd van hoe je met dat soort specifieke ramingen die een soort

[0:26:23] tweede orde gedragseffect zijn als gevolg van een andere maatregel, of jullie daar nog

[0:26:27] een wijsheid in hebben die jullie met ons zouden willen delen?

[0:26:32] Dat is een heel algemene vraag.

[0:26:34] Op het algemeen zijn wij natuurlijk geneigd om wel de ramingen zoals ze onder de begroting

[0:26:40] liggen te volgen, tenzij wij specifieke redenen hebben om dat niet te doen.

[0:26:47] Want wij zijn niet de ultieme experts als het gaat om asielinstroom of kosten van opvang

[0:26:52] of dat soort zaken.

[0:26:55] Kijk, de reden waarom we de basisraming over de instroom eerder niet hebben gevolgd is

[0:27:00] omdat wij daar een wel heel opvallend patroon in zagen, overigens niet alleen bij dit kabinet

[0:27:04] maar ook bij het vorige kabinet, namelijk dat op een gegeven moment de stijging die erin

[0:27:09] zat opeens uit het beeld zou wegvallen.

[0:27:12] Daarvan hebben we gezegd dat achten we niet zo plausibel, maar daar zitten verder geen

[0:27:18] beleidsinschattingen onder.

[0:27:21] Dus ja, wij proberen daar zo verstandig mogelijk mee om te gaan, maar over het algemeen ook

[0:27:26] omwille van vergelijkbaarheid zullen we proberen om waar dat kan, de uitgaven, de ramingen

[0:27:32] van het kabinet zelf in de begroting te voeren als het gaat om beleid, maar soms zullen

[0:27:36] we daar gemotiveerd van afwijken.

[0:27:40] De vraag van de heer Velbrief, waarom geen doorkijk naar 2060 en dan specifiek een schuldprojectie

[0:27:52] In het verleden rekende het CPB het houdbaarheidssaldo uit, daar zit natuurlijk wel een soort schuldprojectie

[0:27:59] onder, maar daar ging de analyse natuurlijk vooral over het generationele effect eigenlijk.

[0:28:07] Is het ingezette beleid onder een aantal veronderstellingen nou houdbaar of moet op een gegeven moment

[0:28:14] er toch bij gestuurd worden om een zeg maar ongecontroleerde oploop van de staatsschuld

[0:28:21] te voorkomen.

[0:28:23] Op die houdbaarheidssystematiek en die generationele rekeningen is wel steeds meer kritiek gekomen,

[0:28:29] ook vanuit de wetenschappelijke wereld, zeker onder een hele lage rente.

[0:28:35] Op het moment dat de rente onder de economische groei ligt, dan is wel een beetje de vraag

[0:28:39] van wat betekenen dat soort sommen nog.

[0:28:41] We hebben wel in het verleden laten zien wat ook nog, want we hebben hier wel instrumentarium

[0:28:48] voor een model wat naar de lange termijn kijkt, gamma, laten zien wat de schuld zou kunnen

[0:28:57] zijn, maar we hebben ook wel gezien dat dat wel leidt tot een vrij eenzijdige discussie

[0:29:03] op dat punt, omdat de veronderstelling dat je tot 2060 het tekort en de staatsschuld zou

[0:29:14] laten oplopen zonder dat er enige vorm van bijsturing is, misschien ook niet heel waarschijnlijk

[0:29:19] is.

[0:29:21] Dus we zijn al bezig dat instrumentarium opnieuw onder de loep te nemen en waarschijnlijk zullen

[0:29:26] in de toekomst, wat ook bijvoorbeeld de Europese Commissie doet, meer met

[0:29:33] stochastische bandbreiderswerk hebben. Dus wat kan er in een aantal scenario's onder

[0:29:36] verschillende veronderstellingen gebeuren met die schuldkwaliteit, omdat we denken

[0:29:40] dat dat uiteindelijk meer inzicht biedt dan één getal plakken op de schuld in

[0:29:45] 2060. Ik weet niet of daar nog aanvullingen op zijn.

[0:29:49] Maar meneer Velbrief heeft daar wel een velderende vraag over.

[0:29:52] Dat zeg ik niet, maar we gaan het proberen.

[0:29:56] Ik voel me af.

[0:29:57] Je zegt in de toekomst.

[0:29:58] De Iraanse kant zegt in de toekomst.

[0:29:59] Komen we daarmee?

[0:30:00] Waar ligt die toekomst?

[0:30:03] Waar ligt de toekomst?

[0:30:04] De rol 2060.

[0:30:08] Serieus, jullie gaan niet de som maken.

[0:30:11] We zijn daar nu mee bezig.

[0:30:13] Kunnen we al een datum noemen?

[0:30:15] Dit jaar nog?

[0:30:16] Dit jaar niet.

[0:30:17] Maar ik hoop wel volgend jaar.

[0:30:24] Ik vind interessant die stochistische benadering, ook omdat er in de literatuur ontzettend discussie

[0:30:32] ook heel veel landen berekenen het anders en wij waren heel lang, zeker met onze constante

[0:30:35] arrangementen, deden we het anders dan andere landen.

[0:30:38] Dus als je die stochistische benadering doet, betekent dat dan ook dat je in welke arrangementen

[0:30:44] je meeneemt, een aanleiding is die je daarin doet, ook een stap richting meer de norm

[0:30:49] in de Europese werkgroep gaat volgen.

[0:30:50] Je kan daar dan inderdaad ook onder verschillende veronderstellingen laten zien wat er gebeurt.

[0:30:56] Dus een van die dingen bij constante arrangementen is dat je bijvoorbeeld voor de zorguitgaven wel meenam

[0:31:02] demografie en de relatieve prijsontwikkeling, loonontwikkelingen, dus het bouwmolen effect,

[0:31:08] maar andere dingen niet. Dus technologische vooruitgang en inkomensstijging nam je dan eigenlijk niet mee.

[0:31:16] En je kan dan laten zien wat het zou betekenen als je dat wel doet.

[0:31:20] Dan kom je in dit geval hoger uit.

[0:31:22] Maar er zijn andere dingen waar je misschien juist lager door uit zou komen.

[0:31:29] Ja, en je kunt ook...

[0:31:31] Een van de dingen waar we ook meer mee willen doen in de toekomst...

[0:31:34] is de kosten van klimaat, bijvoorbeeld.

[0:31:37] In deze projectie hebben we de vondststelling van het kabinet gevolgd.

[0:31:40] Dat wil zeggen dat het klimaatfonds is op een gegeven moment klaar.

[0:31:43] Er liggen nog wel doelstellingen.

[0:31:44] Die kun je ook zonder subsidies bereiken.

[0:31:46] Maar als je er wel geld aan uitgeeft, op die manier kun je dus ook...

[0:31:50] meerdere gevolgen van beleidskeuzes in beeld brengen.

[0:31:52] En dan met die stochistiek kun je er ook de onzekerheid naast leggen.

[0:31:59] Dank. Ik kijk of er nog vragen resteren.

[0:32:02] Ja, ik ga gewoon nog even weer het rijtje helpen.

[0:32:05] Ja, dat mag zeker. Meneer Van der Golden.

[0:32:11] Ja, ik had een vraag over de lastenverlichting van 2 miljard.

[0:32:16] Zit die dan dus niet in deze koopkrachtplaatjes?

[0:32:20] Dat is één vraag. Ik heb nog een vervolgvraag.

[0:32:23] Dat het gaat over het EMU-saldo.

[0:32:25] In hoeverre verschilt het EMU-saldo van het CPB

[0:32:29] van die van het ministerie van Financiën?

[0:32:33] Dat was het.

[0:32:34] Dank u wel, meneer Stiltes.

[0:32:36] Mijn vraag gaat over ongelijkheid.

[0:32:39] In het verleden heeft het CPB ook wel eens bij regeerakkoorden aangegeven

[0:32:42] wat gaat gebeuren met de Gini-coefficiënt.

[0:32:44] Neemt de ongelijkheid toe of af?

[0:32:45] Dat is deze keer niet gebeurd. Misschien ook vanwege tijdsgebrek.

[0:32:48] Maar op zich het instrumentarium ligt er, denk ik, nog steeds.

[0:32:50] Dus eigenlijk is de vraag, is dat mogelijk voor CBB als we daar vragen over hebben de komende tijd om weer te beoordelen of dit toe- of afneemt met dit akkoord?

[0:33:03] Mijn vraag gaat ook over koopkracht in het verlengde van de vraag van de collega.

[0:33:07] Om even goed te snappen wat wij in de doorrekening hebben gekregen, wat dat is, de CMEF en zometeen,

[0:33:13] en ik ga u niet vragen om te zeggen wat er in de MEF staat, dat lezen we morgen onder embargo,

[0:33:17] maar om wel te snappen, want daar gaan verschillen tussen zitten,

[0:33:20] Hoe ik het nu begrijp is, de bedragen uit de enveloppes, die zijn uit het hoofdlijnakkoord

[0:33:25] gehaald en er is een aanname gedaan voor wat het pakket is, maar de onderliggende keuzes

[0:33:29] zijn nog niet gemaakt.

[0:33:31] Maar die zijn zo neutraal mogelijk ingevuld om een goed beeld te kunnen plaatsen.

[0:33:36] Het kan zijn dat er een verschil is tussen het hoofdlijnakkoord en de enveloppes, of

[0:33:39] veranderde bedragen, maar dan heeft het kabinet zelf een nieuwe keuze gemaakt, of de invulling

[0:33:44] maakt heel erg uit, waardoor dat beeld er dus heel anders kan uitzien dan wat in de doorrekening

[0:33:49] stond. En om een beetje gevoel te hebben van hoeveel is dit nou een eikpunt en hoeveel bandbreedte

[0:33:54] is er, even los van de nieuwe keuzes te maken, binnen de enveloppes die er waren.

[0:34:03] Meneer Vuilbreef, nog een vraag?

[0:34:07] Nou, laatste vraag. Van mijn kant in ieder geval zou het CPB nog wat beter kunnen toelichten.

[0:34:15] Jullie maken soms veronderstellingen over ontbuigingen die een kabinet veronderstelt

[0:34:19] in die plaat en die jullie uiteindelijk niet meenemen of niet helemaal meenemen.

[0:34:25] Ik vond eigenlijk het interessantste zelfs de ambtenaren, de 22% uit het hoofdlijnakkoord,

[0:34:32] daar hebben jullie bepaalde veronderstellingen over gemaakt, wat kan daar wel, wat kan daar

[0:34:34] niet.

[0:34:36] En de andere interessante vond ik de noodrem EU, waar jullie een bepaalde opvatting over

[0:34:40] geven.

[0:34:41] Zou je kunnen aangeven, zou het CPP kunnen aangeven, waar dit soort, zeg maar, inschattingen

[0:34:48] vandaan komen?

[0:34:50] Is dat nou, bijvoorbeeld wanneer het gaat om de EU, is dat geboren uit het verleden?

[0:34:56] Dus met andere woorden, in het verleden is dat slecht gelukt, dus het zal nu ook niet

[0:35:00] lukken.

[0:35:01] En dat geldt ook voor het aantal ambtenaarden, ben ik erg geïnteresseerd hoe je dat nou

[0:35:06] begrenst hebt.

[0:35:13] Ja, dank u wel. De vraag over de lastenverlichting van de heer Vaddegonde en dan kan ik gelijk

[0:35:18] denk ik ook de vraag van mevrouw Matoeg meenemen. Dus wat wij verwerkt hebben zijn de bedragen

[0:35:25] uit het hoofdlijnakkoord. Dus die lastenverlichting, die 2 miljard, die zit erin. Maar de vormgeving

[0:35:38] daarvan was nog niet helemaal uitgewerkt en daar zijn echt verschillende keuzes te maken.

[0:35:43] Ga je het in de tarieven stoppen van de schijven IB, stop je het in de arbeidskorting, eindeloos

[0:35:52] veel mogelijkheden.

[0:35:53] Wij hebben inderdaad ook in eerder overleg met minister van Financiën een technische

[0:35:58] veronderstelling gemaakt, die hebben we ook verhelderd, waarbij we het inderdaad in de

[0:36:00] eerste schijf IB hebben gestopt.

[0:36:06] En op het moment dat het kabinet daar een andere keuze in maakt, en hoogstens ook als de bedragen

[0:36:12] zouden veranderen, want ook dat is nog een mogelijkheid dat men toch iets meer fasseert.

[0:36:18] Dan gaat het beeld veranderen, dan verandert zowel de verdeling in de koopkracht als uiteindelijk

[0:36:23] ook de omvang, althans voor het komende jaar, want op het moment dat over de hele kabinetsperiode

[0:36:31] wel die bedragen uiteindelijk blijven staan, dan zal het totaalbeeld over de hele kabinetsperiode

[0:36:37] niet zo veranderen. De verdeling kan natuurlijk wel weer veranderen, afhankelijk van de keuzes

[0:36:42] die gemaakt worden.

[0:36:45] Mevrouw Mathoeg kijkt een beetje hopeloos, maar dat betekent dat ze een vraag heeft misschien.

[0:36:50] Dat is mijn geconcentreerde luistergezicht, voorzitter. Dus dat was ik als helemaal aan

[0:36:54] het leren, dankjewel. Dat is heel duidelijk. Maar omdat er daartussen ook nog een basispad

[0:37:00] verandering is. Ik noem er even eentje, de myeloomverhoging die in de CEP nog zat.

[0:37:06] Dus ik weet even niet, de doorrekening van koopkracht bij het hoofdlijnakkoord.

[0:37:13] Heeft er in het basispad een verandering plaatsgevonden die koopkracht raakt?

[0:37:17] Dus even los van de bedragen.

[0:37:25] Myeloom was er, klopt in CEP zat die nog wel, maar wij hebben ons bij de doorrekening

[0:37:30] hoofdlijnakkoord en zo zie je dus dat het basispad voortdurend zich blijft ontwikkelen.

[0:37:35] hebben we ons gebaseerd op de voorjaarsnoten en daar was die al uit.

[0:37:43] Dat hebben we ook geëxpliciteerd bij de doorrekening.

[0:37:48] Het is nog één slag complex hoor.

[0:37:53] Dit jaar wordt eerst de voorjaarsnoten ex ante doorgerekend, daar hebben we een aparte publicatie over gemaakt.

[0:37:59] Ten behoeve van het hoofdlijnakkoord hebben we die ook ex poste doorgerekend.

[0:38:02] Dus we hadden echt een volledig nieuw basispad.

[0:38:06] En dat hebben we ook geprobeerd zo goed mogelijk te laten zien.

[0:38:09] Maar goed, ik snap dat het bewegende doelen zijn, maar goed, de economie verandert en we hebben toch gemeen dat het het beste was om het uiteindelijk op de meest recente stand door te rekenen.

[0:38:22] Verschil EMU-saldo met financiën?

[0:38:27] Ja, ik weet eigenlijk niet wanneer de laatste raming van financiën die gepubliceerd is van wanneer die dateert.

[0:38:36] Dus eigenlijk is het makkelijkste antwoord...

[0:38:39] u kunt dat morgen zien in de cijfers.

[0:38:43] En wij zullen bij de publicatie van de MEV...

[0:38:49] in de verantwoordingsnotitie die erbij zit...

[0:38:54] ook een toelichting geven op waar nu de precieze verschillen zitten...

[0:38:57] met het ministerie van Financiën.

[0:39:00] Met aanvulling.

[0:39:01] Dat zijn de beleidsmatige verschillen...

[0:39:04] waar we dus echt een andere inschatting maken.

[0:39:06] Daarnaast zijn er ook ramingsinzichten.

[0:39:07] We maken een raming van de inkomstenontwikkeling.

[0:39:11] Uitschaven zijn wat makkelijker aan te sluiten vaak,

[0:39:13] omdat daar is een begroting en die volgen we of niet.

[0:39:15] Maar dat weet je.

[0:39:17] Voor de inkomsten geldt dat we ook echt een inschatting moeten maken

[0:39:20] afhankelijk van onze inzichten over hoe de economie zich ontwikkelt

[0:39:23] en hoe de belastingontvangsten dan meebewegen.

[0:39:26] Daar zit ook verschil tussen.

[0:39:27] Dat is iets lastiger.

[0:39:29] Maar dat maakt ook dat het emissiesalde van financiën

[0:39:32] nooit één op één hetzelfde is als ons ebisaldo.

[0:39:34] Over het algemeen zijn de verschillen wel beperkt.

[0:39:39] Belangrijke kanttekening van de laatste

[0:39:40] tijd is dat er ook onderuitputting in zit.

[0:39:44] Wij zijn wat, laat ik zeggen,

[0:39:46] assertiever in het inboeken van die onderuitputting.

[0:39:49] Je ziet dat het ministerie van Financiën gedurende het jaar

[0:39:52] vaak ook wat meer onderuitputting voorziet voor het lopende jaar, maar dan voor het

[0:39:56] volgende jaar toch wat langer aan de begrote cijfers vasthoudt.

[0:39:59] Dat verklaart vaak ook een deel van het

[0:40:01] verschillen tussen onze emu-saldo-raming en die van het ministerie van Financiën?

[0:40:08] De vraag van de heer Stoelten is over de Gini-coëfficiënt.

[0:40:13] Kijk, wij hebben natuurlijk op geen enkel terrein een lange termijn doorrekening gemaakt, dus

[0:40:18] dat was natuurlijk ook al eerder de antwoord op de vraag van de heer Velbrief.

[0:40:22] Dus we hebben geen houdbaarheidstekort of emu-saldo op lange termijn, we hebben geen

[0:40:27] geniecoefficiënt uitgerekend en we hebben ook geen langetermijn arbeidsaanbodeffect

[0:40:33] gepresenteerd.

[0:40:34] En dat is in lijn met wat we gedaan hebben bij de doorrekening van de verkiezingsprogramma's.

[0:40:40] Dus we zijn ons nog een beetje, hetzelfde antwoord was net op de RFL-brief, aan het beraden op

[0:40:47] hoe wij om willen gaan met die langetermijndoorrekening, omdat we toch het gevoel hebben dat wat we

[0:40:53] tot nu toe presenteerde, niet een helemaal compleet beeld geeft van wat je zou willen zien.

[0:40:59] Dus wat ik net ook al zei, dit zijn misschien aspecten van brede welvaart,

[0:41:03] maar een heleboel dingen zitten daar dan ook weer niet in.

[0:41:06] En ik denk dat ook het onderwerp van overleg ook met de andere planbureaus is,

[0:41:10] van hoe kan je eigenlijk een compleeter beeld geven van wat beleid op de lange termijn

[0:41:16] en met alle onzekerheden die er ook zijn doet met een aantal aspecten van brede welvaart,

[0:41:21] waaronder ongelijkheid, de Gini-coefficiënt, maar waaronder ook schuldhoudbaarheid en een aantal andere zaken.

[0:41:32] De vraag van de heer Velbrief, waar komen onze inschattingen vandaan als het gaat om het al dan niet honoreren,

[0:41:40] heet het dan zo mooi, van bepaalde maatregelen of ombuigingen?

[0:41:45] We proberen dat natuurlijk ook voorafgaand aan die doorrekening van kiezenprogramma's

[0:41:51] altijd zo goed mogelijk vooraf aan te geven.

[0:41:55] Dat zijn dan de spelregels die daarbij gelden en die gelden dan vervolgens eigenlijk ook

[0:42:00] voor de doorrekening van een coalitieakkoord.

[0:42:04] Als het gaat om het aantal ambtenaren dan is het antwoord inderdaad ja, we baseren

[0:42:07] ons daar eigenlijk op ervaringen uit het verleden.

[0:42:10] Wat is er nou mogelijk aan, zeg maar, kaasschaafbezuinigingen, waarbij je eigenlijk een soort algemene productiviteitswinst inboekt, zonder dat het ten koste gaat van dienstverlening.

[0:42:21] Je kan wel meer bezuinigen, maar dan zeggen we ook, dan moet u van tevoren aanwijzen waar u dat precies wil halen.

[0:42:27] Dus dat is eigenlijk de spelregel die daar geldt.

[0:42:30] Als het gaat om die EU-uitgaven, is het net weer iets anders.

[0:42:34] Daar hebben we echt gekeken naar de Brusselse regels.

[0:42:40] Wat kan Nederland nou in zijn eentje bereiken als het gaat om, bijvoorbeeld door een veto uit te spreken,

[0:42:48] als het gaat om een lagere groei, want daar hebben we het over, van de afdrachten aan de Europese Unie.

[0:42:57] Nou, daar kamen wij op dit bedrag van, in ieder geval wat duidelijk een stukje lager lag.

[0:43:06] 1,1 miljard lager.

[0:43:06] 1,1 miljard lager lag dan het bedrag van het kabinet, omdat wij zeggen ja, het kan best zijn

[0:43:12] dat er een hoger bedrag uiteindelijk uitonderhandeld kan worden, maar dat is niet unilateraal eenzijdig

[0:43:20] afdwingbaar.

[0:43:21] Dus ook hier hebben we wel experts geraadpleegd, ook op het ministerie van Financiën, van wat

[0:43:26] Dat zou hier volgens de huidige inzichten dan inderdaad wel afdwingbaar zijn door het

[0:43:33] uitspreken van een veto bijvoorbeeld en dan kom je op een lager bedrag dan nu in het hoofdlijnakkoord

[0:43:40] staat.

[0:43:40] Wat niet wil zeggen dat het hoger bedrag nooit gehaald kan worden, maar je kunt het niet

[0:43:44] van tevoren inboeken.

[0:43:48] Dank wederom.

[0:43:49] Ik kijk even of er nog vragen resten.

[0:43:51] Meneer Stultings.

[0:43:52] Ik heb er nog één als het mag, wederom in het blokje vermogen en winst.

[0:43:56] Het gaat over de inkoop eigen aandelen.

[0:43:59] Er is in het verleden een raming gemaakt en dan bleek het plan zo'n 800 miljoen

[0:44:03] toekomstig op te leveren, maar net hoef je hem afschaft of invoert.

[0:44:06] Nu is er vorige week een rapport verschenen dat zegt het misschien wel een stuk hoger.

[0:44:09] Misschien wel 2 miljard, ik ben benieuwd.

[0:44:11] Komt er nog een nieuwe raming aan het belastingplan of een nieuwe beoordeling van het CPB

[0:44:15] van de raming van financiën op hoeveel dit plan gaat kosten?

[0:44:19] Waarbij dit onderzoek wordt meegenomen.

[0:44:22] Ja, die komt er, want wij certificeren als CPB de raming van de ministerie van Financiën

[0:44:28] die onder het belastingplan liggen, dus die ramingsmemo's worden ook meegestuurd en wij

[0:44:34] komen met een publicatie waarin we uitspreken, ja is die raming neutraal, is die plausibel,

[0:44:42] is die, hoe onzeker is die, nou dit is in ieder geval een vrij onzekere, maar we zullen

[0:44:48] inderdaad ook op Prinsjesdag, kijk even naar mijn buurman, inderdaad laten zien hoe wij

[0:44:54] dat bedrag nu inschatten en of wij daar in de raming van financiën volgen of niet.

[0:45:04] Heel fijn en we komen in vervolg mocht daar na morgen en als de stukken openbaar zijn zoals

[0:45:11] nu vandaag gebruik willen maken van expertise is het altijd fijn om te weten dat we die die

[0:45:15] kennis hier naar de kamer kunnen halen dus dank daarvoor. Mijn laatste vraag ik zou er nog heel

[0:45:19] veel kunnen stellen maar kijk naar de strenge voorzitter en de tijd dus dit is denk ik mijn

[0:45:25] Ik vind het heel fijn dat u in deze briefing en eigenlijk ook in de eigen stuk heel duidelijk bent over het basispad.

[0:45:30] We hebben natuurlijk een gek jaar gehad met een best wel grote voorjaarsnota.

[0:45:34] We hadden het net ook over de aanpassing.

[0:45:36] We hebben nu zowel een nieuw regeerakkoord, hoofdlijnakkoord en wat technische aanpassingen.

[0:45:45] Voor een kamerlidje, ook al ben je een fractie van 25, is het soms heel moeilijk en het gaat om grote wijzigingen.

[0:45:50] Dus wij hebben van de minister een briefje gekregen, tenet, box 3,

[0:45:55] waar een paar dingen in de basisbadwijziging in kaart zijn gebracht.

[0:46:01] Ik wil ook uitkijken om maar constant verzoeken te doen,

[0:46:05] maar zo meteen krijgen wij een bak met stukken,

[0:46:06] dan ga je toch kijken van wat zijn de veranderingen?

[0:46:09] En nu hebben we meerdere veranderingen vanuit verschillende oorzaken

[0:46:12] en ik ben een beetje op zoek naar wat is nou de beste manier

[0:46:14] om als Kamer vanuit ons budgetrecht dat overzicht goed te hebben.

[0:46:18] En soms is dat gewezen worden op kijk goed in bijlage X.

[0:46:22] Soms is het misschien moeten we die vraag even op een duidelijke manier stellen bij de technische vragen.

[0:46:28] Dus ook hier weer de hele algemene vraag via u voorzitter naar meneer Hazekamp.

[0:46:33] Heeft u daar advies voor de vaste Kamer, commissie Financiën op dit punt?

[0:46:37] Omdat goed overzicht wel echt belangrijk is.

[0:46:41] Mag ik die gelijk beantwoorden? Ja.

[0:46:43] Nee, een terechte vraag. Wat ik in ieder geval kan doen is verwijzen naar de MEV, maar met name ook het verantwoordingsdocument bij de MEV waarin we echt proberen wat dieper in te gaan op hoe zijn we nou gekomen, want de cijfers als zodanig die zijn op een gegeven moment wel bekend, maar wat zit daar nou achter en wat verklaart inderdaad ook, een aantal punten hebben we hier ook aan tafel aan de orde gehad, wat verklaart ook grote wijzigingen ten opzichte van eerdere standen, we zullen niet op alle terreinen

[0:47:14] een exacte aansluiting presenteren of zelfs kunnen presenteren en dus tot op de koma van

[0:47:20] hoe kom je van het ene naar het andere, maar we kunnen denk ik wel hulp bieden in dat

[0:47:26] verantwoordingsdocument bij het duiden van die wijzigingen en uiteraard inderdaad er komt ook

[0:47:30] nog een traditioneel en schriftelijke vragenronde bij de maakbare economische verkenning, dus dan

[0:47:36] zullen we graag bereid zijn om punten op te helderen voor zover dat in onze macht ligt.

[0:47:44] Mooi, dan dank ik het Centraal Planbureau voor al het rekenwerk en de toelichting daarop die we vandaag krijgen en waar we ook de komende weken inderdaad nog dankbaar gebruik van zullen maken, werd al naar verwezen.

[0:47:56] Stukken komen morgen in embargo, maar dinsdag met Prinsjesdag zullen wij al jullie aanvullende en geüpdate rekenwerk en toelichtingen daarop zien.

[0:48:06] En daar volgt dan een schriftelijke vragenronde waar ik al naar verwezen werd waarbij de Kamerleden

[0:48:12] op 23 september hun vragen in mogen leveren en we verwachten dat ze 27 september beantwoord

[0:48:18] zijn.

[0:48:19] En dan kan daarna de hele financiële beschouwing en alle begrotingen van alle departementen

[0:48:25] worden beoordeeld en beschouwd in de Kamer en wellicht ook nog gewijzigd opgrond van

[0:48:31] ons budgetrecht.

[0:48:32] Welk wordt ook al veel.

[0:48:34] Dank nogmaals.

[0:48:35] Dank aan de Kamerleden voor hun interesse en aan de mensen die meekeken.

[0:48:39] Een fijne dag en wordt vervolgd, zou ik eigenlijk zeggen. Tot ziens.