Raad Concurrentievermogen/Interne Markt & Industrie (informeel)

[0:00:00] Ik wil iedereen van harte welkom heten bij dit commissiedebat ter voorbereiding op de Raad

[0:00:06] voor het Concurrentievermogen, Interne Markt en Industrie.

[0:00:10] Van harte welkom aan de minister van Economische Zaken en aan de leden van de Tweede Kamer.

[0:00:17] Hier aan bezig zijn de heer Thijssen van GroenLinks Partij van de Arbeid en mevrouw Van Meteren van de PVV.

[0:00:25] Ik heb mevrouw Martens van Amerika ook al gezien.

[0:00:27] Hij zal het waarschijnlijk iets later aanhaken.

[0:00:30] Ik ben zelf Femke Zeedijk van Nieuw Sociaal Contract.

[0:00:34] We hebben vier minuten spreektijd per fractie.

[0:00:38] En ik wil vier interrupties in twee toestaan om mee te beginnen.

[0:00:46] Ja, dan kan ik nu de heer Thijssen het woord geven.

[0:00:49] Dank, voorzitter.

[0:00:51] En goed dat we weer eens zitten om hierover te praten, te debatteren met elkaar,

[0:00:54] in plaats van dat we dat allemaal schriftelijk doen.

[0:00:58] GroenLinksPVDA vindt de welvaart in Nederland heel belangrijk.

[0:01:00] Die vindt het heel belangrijk dat mensen een fijn leven kunnen hebben.

[0:01:03] Dat ze nuttig werk kunnen doen.

[0:01:04] Dat ze een bijdrage leveren aan de samenleving.

[0:01:06] En dat ze daarbij een leefbaar inkomen kunnen verdienen.

[0:01:09] Zodat ze gewoon hun gezin kunnen onderhouden.

[0:01:11] En dat fijne leven kunnen leiden.

[0:01:13] En wat ons betreft verschuift onze economie steeds meer van een fossiele economie...

[0:01:17] naar een economie die schone energiebronnen gebruikt.

[0:01:19] En steeds meer van een lineaire economie waarin we heel veel weg gooien...

[0:01:22] naar een circulaire economie waar eigenlijk geen afval meer bestaat.

[0:01:25] En dat is in onze visie ook de manier voor Europa en voor Nederland om zo'n concurrentiepositie

[0:01:31] te behouden en dus ook in de toekomst dat geld te kunnen verdienen.

[0:01:36] En dat is hard nodig, dat daar een visie op komt, want de heer Draghi heeft het al gezegd

[0:01:40] in zijn rapport dat de Europese economie en daarmee ook de Nederlandse economie een langzame

[0:01:45] doodstrijd strijdt.

[0:01:46] Het gaat niet goed met de concurrentiekracht van Nederland en van Europa.

[0:01:50] En ik weet dat het kabinet nog met een reactie komt op dat rapport, dus daar gaan we het

[0:01:53] vandaag niet over debatteren.

[0:01:55] Maar ik ben wel blij te zien dat het kabinet zegt in het regeerprogramma dat Nederland terug moet in de top vijf van meest concurrerende landen ter wereld, want daar dreigt het toch een beetje uit te zakken.

[0:02:04] En daar heb ik een aantal vragen over, over wat nou precies de positie van het kabinet is, ook in aanloop naar deze raad in Europa.

[0:02:13] Ik zie mevrouw Martens van Amerika haar vinger opsteken voor een interruptie.

[0:02:17] Ja, dank voorzitter. En ik hoor de heer Thijs goede dingen zeggen.

[0:02:20] We zijn er natuurlijk niet altijd met elkaar eens, maar laten we ook dingen zoeken waar we wel met elkaar eens zijn.

[0:02:24] En dat is dat wij moeten stijgen op die lijst en dat we weer op z'n minst naar plek vijf moeten, waar we natuurlijk ook stonden.

[0:02:31] Maar uit één van de zaken die natuurlijk zijn aangegeven waarom we zijn gezakt is het onvoorspelbare beleid.

[0:02:38] Maar ook het verslechterde fiscale klimaat.

[0:02:42] Nou, één van de zaken die daaronder liggen is natuurlijk amendement Van der Lee.

[0:02:46] Dat is een feit, dat is door iedereen aangegeven.

[0:02:49] Maar ik ben dan wel heel erg benieuwd, is dan voor GroenLinks Partij van de Arbeid rapport Draghi,

[0:02:53] waar dan zeg maar de kersen uit worden gepikt, de enige zaken die we zouden moeten verbeteren

[0:02:58] om te stijgen op die lijst?

[0:03:00] Of zit hier ook een vorm van zelfreflectie in voor GroenLinks Partij van de Arbeid dat we inderdaad

[0:03:04] niet overnight lasten moeten verzwaren en dat er op een gegeven moment een grens is aan hoever

[0:03:08] je die lasten kan verzwaren?

[0:03:10] En nog los van het minimumloon, dat zie ik hier even los van, maar moeten we elkaar dan niet ergens

[0:03:15] ook al in het midden gaan vinden?

[0:03:19] We gaan het debat nog hebben over Draghi, plenair, maar dit is niet wat ik in Draghi lees.

[0:03:24] Ik lees in Draghi dat Europa bijvoorbeeld een voorsprong heeft als het gaat over schone energiebronnen,

[0:03:30] over de transitie naar een klimaatneutrale samenleving en dat we daar volop in moeten zetten om daarop door te investeren en die voorsprong uit te bouwen.

[0:03:40] Ik lees dat bijvoorbeeld de arbeidskosten, daarvan zegt hij ja, de arbeidskosten is niet het ding waar het op misgaat in Europa.

[0:03:47] Natuurlijk moet je er wel naar kijken hoe snel die arbeidskosten kunnen stijgen, maar dat

[0:03:50] is niet de uitdaging van Europa.

[0:03:52] De uitdaging van Europa is dat we al twintig jaar lang in de oude economie de meeste innovatie

[0:03:58] en onderzoek doen.

[0:03:59] Namelijk in de auto-industrie.

[0:04:00] Terwijl je ziet bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, er is een hele verandering plaatsgevonden

[0:04:03] van de auto-industrie en pharma naar veel meer de tech-sector.

[0:04:07] Nou, dat zijn dingen, daar moet in Europa echt een verschil worden gemaakt.

[0:04:11] En ook, ik bedoel, ik hoorde de minister ook zeggen, er moet stabiel fiscaal beleid komen.

[0:04:14] Ik zie het niet in Draghi dat dat nou het grote ding is, zijn grote spiegel die die Europa

[0:04:20] voorhoudt van mensen, blijf van je fiscaal beleid af.

[0:04:23] Nee, wat hij volgens mij zegt is, je moet een visie, een stip op de horizon zetten en dan

[0:04:27] moet je industriebeleid voeren, buitenlandbeleid voeren, fiscaal beleid voeren, handelsbeleid

[0:04:33] voeren en al die zaken tegelijk moeten ervoor zorgen dat Europa weer een sterke concurrentiepositie

[0:04:38] wordt.

[0:04:38] En we moeten niet wat we de afgelopen 20 jaar hebben gedaan, onder aanvoering van de VVD

[0:04:42] zeggen, de markt gaat het uitzoeken. Als de markt het uitzoekt, dan krijgen we waar we nu staan,

[0:04:47] namelijk dat de Europese economie een langzame doodstrijd strijdt. Dus we moeten heel erg goed

[0:04:51] nadenken hoe wij onze centen kunnen verdienen in de komende jaren. En dan moeten we op al die

[0:04:57] verschillende vakken aan de knoppen gaan draaien om te zorgen dat Europa en Nederland weer in die

[0:05:02] compositie terechtkomt. Dat is natuurlijk niet een antwoord op mijn vraag. Ik heb het over de

[0:05:10] index die recent afgelopen zomer is gepubliceerd, waar blijkt dat Nederland is gezakt naar een achtste

[0:05:15] plek. Daar staat wel degelijk dat het onvoorspelbare Nederlandse beleid, waar

[0:05:21] abonnement Van der Lee een typisch voorbeeld is, inclusief abonnement Omtzigt, waarin we een

[0:05:26] expertregeling overnight hebben afgeschaft. En dat al onze ondernemers aangeven, dit is voor ons de

[0:05:31] druppel, we kunnen niet meer samenwerken. Hoor ik nou goed dat GroenLinks Bedrijf en de Arbeid zegt

[0:05:35] ja, ik heb dat ook gelezen in de krant en dan laat ik alle tweets met dan gaan ze maar nog even

[0:05:39] buiten wegen, dat heb ik ook gelezen, waarvan akten, maar Draghi zegt dat dat niet een probleem

[0:05:44] is.

[0:05:44] Is dat dan, want dat hoor ik mijn collega letterlijk zeggen, Draghi zegt niet dat dat een probleem

[0:05:50] is.

[0:05:51] Betekent dat dat GroenLinks, Thijven Arbeid nu zegt, we horen de ondernemers, maar het

[0:05:55] is geen probleem.

[0:05:56] Meneer Thijssen.

[0:05:57] Nee, wat u hoort is dat Draghi zegt, het is een veelheid aan zaken waar we, een veelheid

[0:06:04] van knoppen waar we aan moeten draaien om te zorgen dat die concurrentiekracht op pleil

[0:06:07] komt.

[0:06:08] En ja, als je aan een bedrijf vraagt, wat vind je ervan om minder belasting te betalen?

[0:06:11] Of wat vind je ervan, van de motie van Wanderlee, het amendement van Wanderlee,

[0:06:15] dat je meer belasting over je winst moet gaan betalen?

[0:06:18] Ja, dan snap ik wel dat bedrijven zeggen, ja, dat doe ik liever niet.

[0:06:20] Mij zouden vragen, wil je meer of minder belasting betalen?

[0:06:22] Ja, dikke kans dat ik zeg, nou, doe maar minder.

[0:06:24] Het punt is natuurlijk, als we kijken macro-economisch,

[0:06:27] er is vandaag nog een bericht van het CPB, macro-economisch wat er gebeurt in Nederland,

[0:06:30] dan gaat er steeds meer geld naar bedrijven.

[0:06:33] De winstquote is weer gestegen.

[0:06:35] Aandeel van al het geld dat we in Nederland verdienen, gaat er weer meer geld naar de winsten van die bedrijven.

[0:06:40] Moeten we ze dan ook nog eens een keer belastingvrijstelling gaan geven?

[0:06:43] We hebben een gaatje in ons hoofd.

[0:06:45] Dit is echt een van de punten die ik totaal niet snap van het beleid van dit kabinet.

[0:06:49] 50 miljard gaat er per jaar meer naar bedrijven.

[0:06:52] In vergelijking met de afgelopen vijf jaar.

[0:06:55] 50 miljard!

[0:06:56] En wat doet dit kabinet?

[0:06:57] Die geven nog miljarden cadeautjes aan de aandeelhouders.

[0:06:59] Dus ik snap dat bedrijven zeggen, nou we willen graag minder belasting betalen,

[0:07:02] maar dit is niet de grote uitdaging waar we in het land voor staan.

[0:07:05] Duidelijk, de heer Thijssen volgt zijn betoog.

[0:07:11] Oh ja, dat kan ook.

[0:07:13] Ja, we hebben vier interrupties naast u staan, dus...

[0:07:14] Nee, dank u, voorzitter.

[0:07:15] En ja, kijk, het goede nieuws is, ik hoor hier ergens in het betoog van de heer Thijssen,

[0:07:20] waar ik het geheel mee eens ben, dus dat is weer goed nieuws op deze ochtend,

[0:07:23] namelijk dat het vele knoppen zijn waar we dit en dat aan moeten draaien.

[0:07:26] En het mogen duidelijk zijn dat over heel veel knoppen we het niet helemaal eens zijn

[0:07:29] hoeverre naar links of hoeverre naar rechts strijken.

[0:07:31] Waarvan akte.

[0:07:31] Maar toch hoor ik, dat vind ik toch wel goed nieuws, ja, fiscaliteit is een van die knoppen

[0:07:36] waar we naar moeten kijken.

[0:07:37] En het frame dat we alleen maar cadeautjes weggeven, dat de VVD alleen maar grote bedrijven

[0:07:41] groter wil maken.

[0:07:42] Het is prachtig, oprecht een groot compliment voor het herhalen van dat frame, maar ik ga

[0:07:47] daar mee doen.

[0:07:48] En dat is namelijk dat er vorige week een artikel is uitgekomen in het FD waaruit blijkt dat

[0:07:52] alleen al ASML zorgt voor het bestaan van 1400 mkb-bedrijven.

[0:07:57] Dus volgens mij betekent de fiscale knop wel degelijk heel veel voor onze samenleving,

[0:08:02] voor die netwerken, voor die ecosystemen.

[0:08:05] Dus nogmaals, is de heer Thijssen dan op z'n minst, en dan laat ik de fiscaliteit even

[0:08:09] buiten wegen, het eens met de VVD dat we niet meer s'nachts een amendement moeten aannemen

[0:08:14] waarmee per direct fiscale gevolgen hebben voor bedrijven, dat wij die gesprekken moeten

[0:08:19] aangaan.

[0:08:20] En dat betekent niet dat we moeten doen wat bedrijven zeggen, maar we kunnen wel met z'n

[0:08:23] allen zorgen voor een lang en stabiel beleid.

[0:08:25] is dat dan iets waar we elkaar op zouden kunnen gaan vinden in de toekomst, ongeacht de uitkomst?

[0:08:29] Nee, zeer Thijssen.

[0:08:30] Nou, eens proberen.

[0:08:31] Blij dat ze het eens zijn.

[0:08:32] Blij dat er aan heel veel knoppen gedraaid moeten worden.

[0:08:34] Volgens mij moeten ze heel eerst naar links gedraaid worden.

[0:08:37] En kijk, het is geen frame wat ik hier zeg.

[0:08:41] Dit zijn de macro-economische feiten waar we naar kijken.

[0:08:44] De winstquote is iets wat in de miljoenennota staat,

[0:08:46] wat in de begroting van deze minister zelf staat.

[0:08:49] Dat er steeds minder van al het geld wat we verdienen naar mensen gaat.

[0:08:52] Ja, jongens, dat haal ik uit de miljoenennota,

[0:08:54] de gegevens van deze minister. En als we dan kijken naar bijvoorbeeld een

[0:08:59] bedrijf als ASML, ja dan snap ik heel goed dat ASML het is

[0:09:03] probeert. Wat grootste bedrijf van Nederland slaapt met zijn vuist op tafel,

[0:09:07] die zegt ik wil minder geld betalen aan belasting en anders dan ga ik. Maar dat

[0:09:10] bedrijf kan helemaal niet zoveel weg. 1400 MKB-bedrijven zijn keihard nodig om

[0:09:14] ASML zo innovatief te laten zijn. Zijn keihard nodig om ASML leider te

[0:09:18] laten zijn in zijn marktaandeel. Dus we kunnen best met iets meer zelfvertrouwen

[0:09:24] onderhandelen met ASML en ons opstellen tegenover ASML.

[0:09:27] Zeker ook omdat ASML zegt ja, we willen graag minder betalen aan belasting,

[0:09:32] maar wat we ook willen is beter infrastructuur, meer huizen, meer talent,

[0:09:37] beter onderwijs, allemaal in de Brainport-regio, want dat hebben we keihard nodig

[0:09:40] om te kunnen verdubbelen wat ASML graag wil.

[0:09:43] Nou, en ik vind het heel goed, dat hebben we ook gesteund en wat ons betreft was het nog meer

[0:09:46] dat het vorige kabinet miljarden heeft vrijgemaakt om die dingen te doen.

[0:09:50] investeren in Nederland, investeren in Nederlanders, investeren in die

[0:09:54] innovatiekracht en de sociale cohesie van Nederland.

[0:09:58] Dat is ook goed voor ASML, maar eerlijk gezegd als ASML dan aan het end daarvan,

[0:10:03] als wij als samenleving miljarden hebben geïnvesteerd, als ASML dan miljarden

[0:10:07] winst gaat maken en daar eigenlijk gewoon winstbelasting over moet betalen, maar

[0:10:11] dan zegt nee ik ga eigen aandelen inkopen zodat we die winstbelasting

[0:10:14] ontwijken, want dat is wat er gebeurt. En als jullie daar GroenLinks, PvdA iets

[0:10:18] aan willen doen, dan zijn we heel erg boos.

[0:10:20] Dit hebben we niet overnacht gedaan, zeg ik tegen mevrouw Martens.

[0:10:24] Hier zijn wij al jaren als GroenLinks-PvdA mee bezig.

[0:10:27] We zijn al jaren bezig om te zien hoe macro-economisch er steeds meer gaat naar

[0:10:31] bedrijven en daar proberen we al jarenlang iets aan te doen.

[0:10:34] En vorig jaar is dat helaas gelukt.

[0:10:36] En dit jaar helaas draait dit kabinet dat weer terug.

[0:10:39] En zijn er inderdaad weer cadeautjes aan aandeelhouders, terwijl wij gewoon vinden

[0:10:42] als je winst maakt, moet je gewoon iets teruggeven aan de samenleving.

[0:10:49] Ik heb nog steeds geen antwoord op mijn vraag, maar ik denk dat we er uiteindelijk misschien wel gaan komen.

[0:10:57] Even tot slot. Wat het betoog van de heer Thijssen van GroenLinks, Partij van de Arbeid, mij aan doet denken,

[0:11:03] is de situatie rondom de Audi-fabriek in België.

[0:11:07] Wat je daar zag, is dat eigenlijk de even knie van de partij van de heer Thijssen in België

[0:11:12] al jaren op de oorgel slaat dat de salarissen omhoog moeten en dat alles beter moet in de fabriek.

[0:11:19] En op een gegeven moment heeft de Audi-fabriek recent bekendgemaakt dat ze gaan vertrekken uit België.

[0:11:24] En nu staat diezelfde partij op de barricade op te roepen dat ze niet weg mogen.

[0:11:29] En ik hoop dat de heer Thijssen ook ziet nu wat ik hiermee bedoel.

[0:11:34] Je kunt niet eisen dat alle salarissen worden verhoogd, eisen dat er minder winst wordt verdiend.

[0:11:41] En als een bedrijf dan zegt, het is klaar, want het is een privaat bedrijf, eisen dat ze blijven.

[0:11:46] Dan zou het een staatsdeelneming moeten zijn, de heer Thijssen, zeg ik via de voorzitter, en dat is het niet.

[0:11:50] En deze discrepantie is heel typerend voor de partij waar de heer Thijssen lid van is.

[0:11:55] Je kunt niet zo lang blijven uitschringen dat er niks meer over blijft.

[0:11:58] En als een privaat bedrijf zegt, we gaan, dan gaan ze.

[0:12:00] Kijk, de VVD heeft liever dat die bedrijven hier blijven.

[0:12:03] Dat we afspraken kunnen maken over een groene toekomst, over goede arbeidsomstandigheden.

[0:12:08] Dus ik concludeer niets anders dan dat de heer Thijssen zichzelf hier tegenspreekt.

[0:12:12] Je kunt het bedrijf niet uitknijpen en eisen stellen.

[0:12:14] Je zult elkaar in het midden moeten vinden en de VVD gaat dat doen.

[0:12:17] En we gaan met die bedrijven in gesprek om te zorgen dat ze hier blijven en iedereen er baat bij heeft.

[0:12:24] Ik wil heel graag antwoord geven op de vraag.

[0:12:26] Want ik vind het een beetje vervelend dat ik hier nu drie keer probeer uitgebreid antwoord te geven.

[0:12:29] En dat ik dan te horen krijg, ja, je geeft geen antwoord op de vraag.

[0:12:32] Kijk, hoe het precies is gegaan in België en wat precies mijn zusterpartij doet, dat laat ik voor die zusterpartij.

[0:12:36] Maar als ik kijk naar wat er in Nederland gebeurt, onderzoek van het FD, dat de winsten die of

[0:12:43] via dividend of met inkoopeigenaandelen, hoezeer dat is gestegen, van twintig miljard naar

[0:12:48] wel zestig of zeventig miljard, dan zie je dat er ruimte zit bij bedrijven.

[0:12:54] Vandaag het CPB, vandaag die zegt de lonen zijn gestegen in het land, maar omdat we met

[0:12:59] meer mensen zijn valt het eigenlijk wel mee per inwoner, maar een paar procent, maar als

[0:13:04] Als je kijkt wat de winsten zijn, de winsten zijn veel en veel harder gestegen.

[0:13:08] En dat vinden wij gewoon onacceptabel.

[0:13:11] Tuurlijk zijn er aandeelhouders en investeerders die niet nemen risico...

[0:13:14] ...en die zetten hun kapitaal in, die hebben het risico dat ze dat verliezen.

[0:13:18] Dus tuurlijk is het helemaal terecht dat bedrijven en aandeelhouders wat winst maken.

[0:13:22] Maar de winst die we nu zien, het feit dat die winstquote...

[0:13:27] ...of die arbeidsinkomensquote, dat die zo enorm verschoven is...

[0:13:33] 50 miljard, in vergelijking met 5 jaar geleden, 50 miljard meer naar de aandeelhouders gaat

[0:13:37] en daarvoor dus minder is voor de werknemers, dat is niet meer normaal, dat zijn obscene

[0:13:43] bedragen.

[0:13:45] Dus volgens mij kunnen we echt, bijvoorbeeld met de ASML, met veel meer zelfvertrouwen

[0:13:49] zeggen dat je in Nederland mag ondernemen, dat is een zege voor die bedrijven.

[0:13:53] We zijn een delta, we hebben een fantastische infrastructuur, we hebben nog een rechtsstaat,

[0:13:58] we hebben een ontzettend rijk achterland, te weten Duitsland, we hebben een hele hoogopgeleide

[0:14:02] bevolking. Het is een zege als je hier kan ondernemen en je geld kan verdienen.

[0:14:07] Maar dan kunnen we ook zeggen prima, wij investeren in die samenleving.

[0:14:10] Als je dan winst maakt, dan willen we een stukje terug aan de samenleving.

[0:14:13] Dan mag je mee investeren in dat mooie Nederland.

[0:14:17] En de heer Thijssen vervolgt zijn betoog.

[0:14:26] Ja, voorzitter, dan moet ik even kijken waar ik ben.

[0:14:31] Ja, we waren erbij dat de regering zegt we moeten weer innovatief aan het worden en

[0:14:34] we moeten onze concurrentiekracht laten groeien.

[0:14:37] En daarbij zegt dit kabinet ook in het regeerprogramma, en nu citeer ik,

[0:14:43] daarbij zet het kabinet in op het bevorderen van de groene groei en het innovatie- en concurrentievermogen van de EU.

[0:14:49] Dus hierbij constateer ik dat het niet alleen gaat over Nederland, maar dat EU hier heel belangrijk is,

[0:14:52] omdat Nederland natuurlijk een onderdeel uitmaakt van die EU.

[0:14:55] Kennis en innovatie, ik citeer weer, zijn de motor van onze samenleving,

[0:14:59] dragen bij aan onze brede welvaart en concurrentiepositie en helpen om de juiste vragen te blijven stellen.

[0:15:04] En we investeren actief in onderzoek en ontwikkeling en proberen zo onze internationale concurrentiepositie

[0:15:09] te verstevigen.

[0:15:10] Mijn vraag aan de minister is dan, maar waarom kort het kabinet dan miljarden en miljarden

[0:15:15] op onderzoek en innovatie?

[0:15:17] En hoe, vraag ik de minister, gaat hij ervoor zorgen dat we dan weer stijgen?

[0:15:21] Hoe?

[0:15:22] Europees geld is hij ook tegen, subsidies voor bedrijven om te innoveren worden ook

[0:15:26] opbezuinigd.

[0:15:26] Dus hoe, vraag ik de minister, gaan we dit dan voor mekaar krijgen?

[0:15:31] En dan over onderwijs en onderzoek.

[0:15:32] Daar staat in het regeerakkoord, onderzoek, onderwijs en wetenschap spelen een belangrijke

[0:15:36] rol in een goed functionerende, democratische en innovatieve samenleving, waaronder in vitale

[0:15:40] regio's.

[0:15:41] En uit de brief over de staat van de economie heeft deze minister geschreven, ook blijkt

[0:15:45] uit de recente analyse dat onderwijs in de jaren 2015-2020 de grootste aanjager is geweest

[0:15:50] van arbeidsproductiviteitsgroei, lees concurrentiekracht.

[0:15:54] Dus ook hier vraag ik me af, dit kabinet bezuinigt bijna 2 miljard op onderwijs.

[0:15:59] Hoe gaat de minister dan zorgen voor een sterke concurrentiepositie?

[0:16:05] Nou voorzitter, ik gaf al aan dat voor GroenLinks en PvdA de Europese Unie cruciaal is voor onze

[0:16:10] concurrentiekracht en voor onze veiligheid en een heleboel andere dingen.

[0:16:14] En alleen samen met de andere EU-letstaten kunnen we een vuist maken tegen bijvoorbeeld

[0:16:17] China en de Verenigde Staten en andere werelddelen.

[0:16:19] En het kabinet lijkt dit ook te vinden, want het regeerprogramma zegt, daarbij zet het

[0:16:23] kabinet in op het bevorderen van de groene groei en de innovatie en concurrentievermogen

[0:16:27] van de EU.

[0:16:28] Maar er wordt 1,6 miljard gekort op de EU-afdracht.

[0:16:31] We willen een uitzondering voor mest.

[0:16:33] We willen een uitzondering voor het opvangen van mensen die verluchten voor oorlog en geweld.

[0:16:38] En wat denkt de minister dan precies te kunnen halen bij de EU op dit vlak, bij deze top?

[0:16:43] Wat heeft hij te geven aan die EU-staten?

[0:16:46] En met wie gaat de minister eigenlijk optrekken?

[0:16:48] Ik kan het niet lezen in de brief die hij geschreven heeft, maar ik wil het wel graag weten.

[0:16:52] En het lijkt me dat de enige met wie hij nog op kan trekken is Orbán.

[0:16:55] Klopt dat? Want met wie nog weer?

[0:16:57] Want de minister is wel van de partij die heeft gezegd dat hij de Europese Unie van binnenuit wil slopen.

[0:17:03] Dus wie zijn er nog meer als medestanden?

[0:17:06] Tot slot, voorzitter, afrondend wil ik nog één punt maken over LETA, het rapport LETA.

[0:17:14] En die heeft gezegd dat de single market on increasing inequalities and potential dispersion

[0:17:19] underlines the need for a more robust social protection systems and targeted policies to

[0:17:24] address social inequalities and ensure inclusive economic development.

[0:17:28] Oftewel, er is beleid nodig om te zorgen dat iedereen in Europa profiteert van die sterke

[0:17:34] concurrentiepositie en dat verdienvermogen.

[0:17:36] En mijn vraag is, hoe gaat-ie daar dan voor knokken in de Europese Unie?

[0:17:40] Dank u voorzitter.

[0:17:42] Dank u wel.

[0:17:42] Dan is mevrouw Martens van Amerika de volgende met haar inbreng.

[0:17:46] Ja, dank u wel.

[0:17:48] Voorzitter, een sterk Nederlands vestigingsklimaat is essentieel voor ons verdienvermogen en

[0:17:52] de afgelopen jaren is de rekening wat de VVD betreft te vaak weergelegd bij onze ondernemers

[0:17:57] en is de kloof.

[0:17:58] tussen onze bedrijven en de overheid te groot geworden.

[0:18:01] Dat een sterk vestigingsklimaat geen vanzelfsprekendheid is,

[0:18:04] daar zijn wij ontzettend goed met onze neus op de feiten gedrukt de afgelopen jaren.

[0:18:08] En een aantal fiscale zaken die natuurlijk ons ondernemersklimaat hebben verslechterd,

[0:18:12] daar hebben wij het zojuist al over gehad.

[0:18:14] En het mogen duidelijk zijn dat de VVD dit anders ziet en dat wij ontzettend blij zijn

[0:18:17] met de zaken die in de uitwerking van het hoofdlijnenakkoord staan.

[0:18:23] We mogen namelijk niet daar voorbij gaan dat onze bedrijven direct en indirect

[0:18:26] bijna 300 miljard bijdragen aan ons land, waarbij wij allemaal, ongeacht welke partij,

[0:18:31] de zaken uitfinanceren die wij graag zien gebeuren in ons land.

[0:18:35] En waar ik net al naar refereerde, het artikel in het Financieel Dagblad, waaruit blijkt dat

[0:18:38] een speler als ASML zorgt voor het voortbestaan van 1400 mkb-bedrijven, maakt dat wat de VVD

[0:18:45] betreft we sterker gaan kijken en vaker naar wat die ecosystemen betekenen in ons land

[0:18:50] en wat we daaraan gaan doen.

[0:18:52] Maar voorzitter, Nederland is groot in heel veel zaken, maar we kunnen niet alleen.

[0:18:56] Wij hebben een sterk Europa nodig, ook om slagkrachtig te zijn richting andere grote

[0:19:00] concurrerende werelddelen.

[0:19:02] En daarom is de Europese Unie voor ons belangrijk.

[0:19:05] Maar wanneer wij in Europa elkaar blijven beconcurreren om bijvoorbeeld grote spelers, om industrieën

[0:19:11] op te zetten, zullen andere werelddelen altijd de lachende derden zijn, neemt China of Amerika

[0:19:16] in dit geval.

[0:19:17] En dat is in niemands belang.

[0:19:18] Want waar mijn partij dan ook mee zit, is het verschil tussen woord en daad.

[0:19:22] Worden van grote Europese landen om ons heen dat we samen moeten optrekken om ons verdienvermogen

[0:19:27] van de toekomst veilig te stellen en om strategisch onafhankelijk te worden, maar tegelijkertijd

[0:19:31] beconcurreren we ook over spelers bijvoorbeeld in de halfgeleidersindustrie en is eigenlijk

[0:19:36] de vraag wie de grootste zak geld op tafel legt en zorgt dat een speler het land van herkomst

[0:19:41] verlaat.

[0:19:42] Deze minister is net begonnen, dus ik wil eigenlijk op dit moment vooral informerende

[0:19:46] vragen stellen over de inzet en wat we van hem mogen verwachten.

[0:19:49] Deelt de minister de mening van de VVD dat het oproepen tot samenwerken enerzijds en het

[0:19:54] verleiden van bedrijven anderzijds in lidstaten niet met elkaar strook ten aaf rechts zou kunnen

[0:19:59] werken?

[0:20:00] Kan de minister ons al meenemen in zijn voorgenomen houding richting deze landen om ons heen?

[0:20:06] En wat zouden wij hier van hem op mogen verwachten en waar mag ik hem aan houden en opnieuw naar

[0:20:10] vragen?

[0:20:11] Mijn laatste twee vragen.

[0:20:14] Europa had een MKB-gezant aangesteld, omdat EU breed werd ingezien dat het essentieel is

[0:20:20] in het tegengaan van overbodige of onuitvoerbare regels, maar deze gezant heeft voortijdig het

[0:20:26] speelveld moeten verlaten en tot op heden is het stil.

[0:20:30] Kan de minister ons misschien al vertellen of hier al nieuws over is?

[0:20:34] En zo nee.

[0:20:35] Kan hij dit voor ons achterhalen en de Kamer laten weten, omdat de VVD van mening is dat

[0:20:40] dit belangrijk is voor ons vestigingsklimaat.

[0:20:43] Tot slot.

[0:20:44] De minister is vorige week in Amerika geweest en heeft daar volgens mij de minister van Economische

[0:20:48] Zaken gesproken.

[0:20:49] Mijn fractie is heel erg benieuwd of daar ook gesproken is over de halfgeleide industrie

[0:20:52] en of er al iets is wat hij met ons zou kunnen delen.

[0:20:55] Dank u wel.

[0:20:57] Een interruptie van de heer Thijssen.

[0:21:01] Dank voor uw bijdrage.

[0:21:02] Mijn vraag aan mevrouw Martens is, behalve dat we fiscaal het allemaal nog meer moeten

[0:21:09] verzachten voor bedrijven. Hoe gaan we volgens de VVD dan zorgen dat we weer stijgen in de

[0:21:14] concurrentiekracht? En hoe gaat Europa, want daar gaat deze raad over, hoe gaat Europa weer stijgen

[0:21:18] in concurrentiekracht? Mevrouw Martens. Ja, voorzitter, dank. En dat is een hele goede vraag.

[0:21:26] En ik geloof dat we daar vele debatten met elkaar over moeten voeren de aankomende tijd,

[0:21:31] omdat wat de heer Thijssen, en daar kan ik hem inderdaad zijn bijdrage daarin alleen maar

[0:21:36] bevestigen, het zijn vele knoppen waar we aan zullen moeten draaien de komende tijd.

[0:21:39] En A is zorgen dat bedrijven in Nederland in Europa blijven.

[0:21:44] Dus die halfgeleiderindustrie die essentieel is tegen andere werelddelen, ook om strategisch

[0:21:49] onafhankelijk te zijn, moet in Europa blijven.

[0:21:52] En dan is het natuurlijk ontzettend vervelend dat wij elkaar gaan beconcurreren in plaats van dat we

[0:21:56] denken hoe zorgen we dat die bedrijven met z'n allen in de EU blijven.

[0:21:59] En daar is een heel mooi rapport over geschreven door de heer Draghi.

[0:22:03] Ik kan ook eerder toegeven, ik heb niet elke letter gelezen, maar de grote lijnen.

[0:22:07] Daar zijn een aantal dingen in waarvan mijn partij denkt, ja, daar moeten we goede debatten over voeren.

[0:22:11] En ook een aantal zaken waar ik vraagtekens bij durf te plaatsen.

[0:22:14] Maar dat is niet zomaar op te lossen.

[0:22:16] Ja, en mijn zorg zit er natuurlijk ook in het feit dat op dit moment Nederland niet eens heel goed voor zichzelf heeft gezorgd de afgelopen jaren.

[0:22:24] Dus ja, dat vraagt vele debatten.

[0:22:28] Meneer Thijssen?

[0:22:31] Nou, nu lijkt het alsof we dit debat nog nooit hebben gevoed met elkaar.

[0:22:35] Ik ben ook wel benieuwd hoe het was in Amerika en of de IRA wordt afgebouwd.

[0:22:38] want anders is het zo oneerlijk met Europa.

[0:22:41] Maar wat ik toch vooral constateer is dat een aantal zaken waar volgens mij iedereen het over eens is,

[0:22:45] zelfs VVD en GroenLinks PvdA, dat je moet investeren in innovatie en onderwijs en onderzoek

[0:22:50] om te zorgen dat je economie concurrerend blijft.

[0:22:53] En dit kabinet bezuinigt daarop.

[0:22:54] Niet een beetje, maar vele miljarden bezuinigt dit kabinet daarop.

[0:22:58] Dus mevrouw Martens, is dit niet de manier voor het kabinet om deze economie van Nederland kapot te maken

[0:23:04] in plaats van innovatiever en krachtiger te maken?

[0:23:10] Het is natuurlijk de omgekeerde wereld dat GroenLinks-partij van de Arbe

[0:23:13] nu een rapport gebruikt uit de EU om vraagtekens te plaatsen bij het

[0:23:19] vestigingsklimaat in Nederland, terwijl de partij van de heer Thijssen de afgelopen jaren

[0:23:23] structureel het Nederlands vestigingsklimaat heeft afgebroken.

[0:23:26] En of dat nou op landelijk, regionaal of lokaal niveau is, waar ik uw partij ook van heel dichtbij heb meegemaakt,

[0:23:32] de ondernemer staat achter in de rij en voor in de rij op het moment dat er moet worden gepind.

[0:23:36] Dus laten we die discussie hier nou niet opnieuw voeren, want dan heeft de heer Thijssen, en dat

[0:23:39] meen ik echt, dan ga ik met alle liefde hier elke week een debat voeren over wat de partij van de

[0:23:44] heer Thijssen heeft gedaan om te zorgen dat onze ondernemers zich niet meer welkom voelen in ons

[0:23:48] land. Het vraagstuk die de heer Thijssen hier aan mij voorlegt is ingewikkeld en vraagt niet een

[0:23:53] heigerig 1-2 debatje wat we op dit moment aan het voeren zijn. We moeten, we zullen er niet aan

[0:23:59] voorbij kunnen gaan dat wij 11 miljard hebben uitgegeven aan innovatie de afgelopen 2,5, 3 jaar.

[0:24:06] 11 miljard. Dat is een gigantisch hoog bedrag. De heer Thijssen kan er niet aan voorbijgaan en

[0:24:11] volgens mij is afgelopen week het lijstje nog bekend geworden dat inmiddels wij Duitsland

[0:24:16] hebben ingehaald als het gaat over innovatiekrachten en dat we daar boven staan. Dus de aannames die

[0:24:21] de heer Thijssen doet die komen heel goed uit in het verhaal dat hij hier houdt, maar doet ons

[0:24:25] bedrijfsleven echt wat tekort. Dus wat ik zou willen doen en wat ik ontzettend mooi zou vinden

[0:24:29] is als wij het verdienvermogen van Nederland, dat debat gaat er aankomen, het er gewoon weer opnieuw

[0:24:33] over hebben, want volgens mij verdient ons bedrijfsleven dat wij hier elke maand uitgebreide

[0:24:37] debatten over hebben.

[0:24:38] Maar laten we niet voorbijgaan aan de ontzettende diarree en regeldruk die de afgelopen jaren

[0:24:45] ons vestigingsklimaat hebben gesloopt.

[0:24:47] De lastenverzwaring, boeks 2, boeks 3, inkoopeigenaandelen, een structurele waterval aan wet- en regelgeving

[0:24:53] en lastenverzwaring.

[0:24:54] En dat er nu een rapport ligt waar de heer Thijssen de prachtige kersen uit haalt om

[0:24:58] te zeggen dat het de VVD is die dit doet, nee de heer Thijssen, de VVD is de enige partij

[0:25:02] in dit huis. De enige die zorgt dat er nog iets gedaan wordt voor onze bedrijven.

[0:25:08] Ik ben echt met stomheid geslagen. De afgelopen 14 jaar heeft de VVD in de knoppen gezeten en ik

[0:25:13] citeer hier niet rapport Draghi. Ik heb één iets gezegd over Draghi en ik heb vervolgens gezegd,

[0:25:18] maar er komt nog een reactie van het kabinet, daar gaan we het nog over hebben. Ik heb alleen

[0:25:22] maar punten gehaald uit het regeerakkoord, namelijk we willen weer innovatiever worden,

[0:25:28] en uit een brief over de staat van de economie van dit kabinet. En het regeerakkoord en die brief

[0:25:33] zegt, innovatie, onderzoek en onderwijs is cruciaal.

[0:25:37] En wat doet dit kabinet?

[0:25:38] Die bezuinigt miljarden precies op die drie zaken.

[0:25:41] Dus ja, hoe kunnen wij in vredesnaam onze concurrentiekracht vasthouden?

[0:25:45] Hoe kunnen wij in vredesnaam ons verdienvermogen vasthouden?

[0:25:47] Als de VVD akkoord is met miljardenbezuiniging op deze drie cruciale zaken.

[0:25:52] U sloopt de economie, mevrouw Martens.

[0:25:55] Mevrouw Martens, in dat geval heeft u nog een minuut om u betoog.

[0:26:06] U was klaar?

[0:26:06] Ik was al klaar.

[0:26:07] O, oké. Dan geef ik het woord aan mevrouw Van Meter.

[0:26:11] Dank u wel, voorzitter.

[0:26:13] Ik ga het een beetje anders insteken.

[0:26:15] Ik had mijn inleiding anders, na het debat dat zich hier al heeft voorgedaan.

[0:26:22] Ik was een beetje gericht meer op het rapport Letta.

[0:26:26] Daar heb ik een aantal vragen over die ik graag aan de minister toch wel mee wil geven

[0:26:30] als hij daar in gesprek gaat.

[0:26:34] Ik laat het eerste gedeelte even voor wat het is.

[0:26:40] De letter zegt dat Europese burgerpanels te willen zijn en stakeholders een zware stem te geven.

[0:26:45] Ik vraag aan de minister hoe die panels bepaald gaan worden.

[0:26:49] Door wie worden ze aangewezen en hoe groot wordt die invloed?

[0:26:52] Dan ziet de minister ook enorme risico's van eventueel eenzijdige invloeding.

[0:26:57] Daar hebben wij vragen over.

[0:27:01] We gaan het er nog niet over hebben, want er komt op een ander moment een debat over.

[0:27:06] Maar we kunnen er niet omheen dat alle tweede rapporten naar buiten zijn gebracht.

[0:27:10] Dat heeft invloed op elkaar.

[0:27:13] De PVV is kritisch over beide rapporten, maar we zien er ook goede dingen in.

[0:27:17] Waar we het volledig mee eens zijn, is het verminderen van de regeldruk.

[0:27:20] Dat zal je niet verwaarsen.

[0:27:21] en dat er een verwetering moet komen op de energiemarkt.

[0:27:24] Hoe ziet de minister dit en trekt hij hierin samen op met de minister van KGG om dit slot te trekken?

[0:27:31] Wij denken niet per se dat nieuwe wetgeving of harmonisatie de oplossing is.

[0:27:37] Het kan ook goed zijn voor ondernemers om zich gewoon beter te informeren over bestaande regelgeving.

[0:27:42] Dus daar waar het kan, wel schrappen van vooral ook nationale koppen, en dat we daar het verder in gaan zoeken.

[0:27:51] Maar we kunnen het misschien ook gewoon wat duidelijker gaan maken voor ondernemers in Nederland en in de rest van Europa.

[0:27:57] Want we spreken hier inderdaad over Europa, maar laat er geen misverstand over bestaan, we zitten hier voor Nederland.

[0:28:04] En die moet vertegenwoordigd worden.

[0:28:11] De PVV ziet ook het bouwen van een efficiënte trans-Europees transportnetwerk.

[0:28:16] Dat zien we als een goed initiatief.

[0:28:18] Weet de minister wanneer deze plannen worden uitgewerkt?

[0:28:20] Want er staat verder nog niks over in.

[0:28:23] Dan lezen we nog in het kopje uitbreiding van de EU dat er een aantal sectoren mogelijk benaderd

[0:28:28] gaan worden door uitbreiding.

[0:28:29] Weet de minister dan welke sectoren dit zijn?

[0:28:32] De PVV vraagt dan een minister hier een lijst van en gaat de minister zich dan keihard inzetten

[0:28:37] om te voorkomen dat deze sectoren hier in Nederland daadwerkelijk geraakt worden.

[0:28:46] Toch ook even Draghi.

[0:28:49] Ik ben blij om te horen dat meneer Thijs van Glunz bij PvdA zegt dat absurde en obscene

[0:28:56] bedragen over 50 miljard zijn.

[0:28:58] Als we het over obscene bedragen hebben, vind ik 800 miljard echt obsceen.

[0:29:03] 800 miljard om eventueel te investeren per jaar in Europa.

[0:29:08] En dat moet toch ergens vandaan komen.

[0:29:12] Dat is gewoon te gek voor woorden.

[0:29:15] De PVV vraagt zich wel even af hoe dit is uitgerekend.

[0:29:18] Want de heer Draghi heeft in februari van dit jaar in een speech in Gent gesproken over 500 miljard.

[0:29:24] Ook al schrikbarend hoog.

[0:29:26] Maar dat is toch wel een significant verschil.

[0:29:29] En waar komt dit verschil vandaan?

[0:29:30] En kunnen we dan eventueel over een half jaar weer een herberekening verwachten?

[0:29:34] Dan is het dan misschien wel 1.100 miljard.

[0:29:36] Waar komen we op uit?

[0:29:38] Dus graag horen wij van de minister hoe hij hiernaar kijkt en of hij opheldering kan vragen

[0:29:42] over die enorme verschillen.

[0:29:45] En we zijn ook blij te lezen dat het kabinet het niet vervoelt om gezamenlijke schulden aan te gaan.

[0:29:52] Maar toch vraagt de PVV met klem aan de minister om erop toe te zien dat Nederland toch niet

[0:29:57] in een of andere financiële constructie gerond wordt, want daar voelen wij niks voor.

[0:30:02] Maar zoals al gezegd — ik weet niet of ik nog tijd heb, maar er zitten ook positieve dingen in en één

[0:30:07] wil ik nog naar voren brengen — Nederland heeft twee innovatieve manieren voor de aanpak van

[0:30:14] regeldruk ontwikkeld.

[0:30:15] De eerste is het MKB-indicatorprogramma.

[0:30:18] Dat wordt ook in haar verwezen.

[0:30:20] En het tweede is AI-onderzoek, waarbij er inmiddels geleerd is regeldruk te herkennen.

[0:30:25] Kan de minister dit ook onder de aandacht brengen bij de Raad?

[0:30:28] En kan de minister aandringen bij de Raad op de noodzaak voor een lastelieuwe wijze van

[0:30:32] het implementeren van nieuwe regels als die er komen?

[0:30:35] We vragen de minister zich echt actief in te zetten op het verminderen van die regeldruk

[0:30:39] op Europees en nationaal niveau.

[0:30:43] Dank u wel.

[0:30:44] Ik zie een interruptie van de heer Tijssen.

[0:30:48] Dank, voorzitter.

[0:30:49] En dank aan mevrouw Van Metelen voor haar bijdrage.

[0:30:53] Ik heb toch een vraag over hoe dit nou gaat.

[0:30:55] Het is de eerste keer dat we debatteren over een Europese raad.

[0:30:58] En ik ken de partij van metelen als een partij die niet zoveel opheeft met de Europese Unie.

[0:31:03] En ik heb nog even het verkiezingsprogramma van de partij bekeken gisteren.

[0:31:08] Daar staat nog steeds in dat we gewoon uit de Europese Unie moeten.

[0:31:10] Ik weet wel dat er iets met een ijskast is, maar ik kijk maar gewoon op de website.

[0:31:14] En daar staat gewoon een nexit. We moeten uit de Europese Unie.

[0:31:17] Dan moeten we maar in ons eentje de concurrentie aanramen met de VS en met China of iets dergelijks.

[0:31:25] Er is ook wel eens eerder gezegd, rond de Europese verkiezingen, dat uw leider, meneer Wilders,

[0:31:30] de EU dan maar van binnenuit wilde slopen.

[0:31:32] Dan gaan we er niet uit, maar dan gaan we er wel in, maar dan gaan we van binnenuit de

[0:31:34] Europese Unie afbreken.

[0:31:36] Dus ik vraag me eigenlijk af, is dat nou waar u deze minister mee op pad stuurt?

[0:31:39] Moet hij de EU van binnenuit gaan slopen of moet hij wel degelijk gaan samenwerken met

[0:31:44] alle andere machten en krachten die willen zorgen dat de EU de komende jaren welvarend

[0:31:48] blijft?

[0:31:51] Volgens mij heeft onze fractievoorzitter afgelopen week bij het APB heel duidelijk gemaakt dat we nu

[0:31:58] gewoon — we hebben niet voor niks een regeerprogramma, een hoofdlijnakkoord — daar

[0:32:05] dus gewoon mee verder gaan.

[0:32:06] Dus nee, we sturen de minister niet op pad om de boel te slopen, wat wij wel van mening zijn.

[0:32:12] Daar ben ik echt van overtuigd dat Nederland het veel beter doet dan wat de meeste mensen denken.

[0:32:16] Want het ging net ook over de innovatie en dat we daarop bezuinigen.

[0:32:21] En mevrouw Martens zei al van ja, we zijn zelfs Duitsland voorbij gegaan.

[0:32:25] Nou, we staan zelfs boven de Verenigde Staten en China, waar we dus zoveel van te duchten hebben.

[0:32:30] Dus we doen het eigenlijk nog steeds heel goed.

[0:32:33] Kijk, dit is dat lijstje.

[0:32:35] En dus ik denk dat wij best wel op ons.

[0:32:39] Kijk, we willen wel de samenwerking.

[0:32:41] Dat hebben we ook altijd gezegd, maar we zijn altijd voor samenwerking geweest.

[0:32:44] Alleen we willen gewoon niet nog meer macht overhevelen naar Brussel en zeker niet miljarden euro's.

[0:32:52] Zo simpel is het.

[0:33:00] Bedankt, mevrouw Van Metele.

[0:33:02] Nou zou ik zelf ook graag met inbreng willen brengen.

[0:33:06] En dan geef ik het voorzitterschap even over hier naar links naar de heer Thijssen.

[0:33:09] Dank u wel, voorzitter.

[0:33:10] En dan geef ik mevrouw Zederk van NRC het woord voor haar inbreng.

[0:33:14] Ga u gang.

[0:33:18] Voorzitter. Bijna een jaar geleden hield ik mijn medespeech over de concurrentiepositie van Europa

[0:33:23] tussen de VS en China. Voordat ik Kamerlid werd, heb ik zakelijk veel gereisd, zowel naar de VS als

[0:33:30] naar Azië, en heb ik de innovatiekracht daar echt mogen ervaren. Ik ben blij met dit rapport en

[0:33:35] herken veel van de bevindingen. Als nieuw sociaal contract kunnen we het niet met alle aanbevelingen

[0:33:41] eens zijn, maar we delen absoluut de urgentie dat we de concurrentiepositie van Europa moeten

[0:33:47] Ik wil de minister dan ook graag een aantal aandachtspunten meegeven om te bespreken in Europa.

[0:33:53] Zoals bijvoorbeeld op het punt van de investering.

[0:33:55] Mevrouw Van Meterlen noemde het bedrag van 800 miljard al.

[0:33:58] En ik moet zeggen, om even te verduidelijken, dit zijn niet investeringen die de EU allemaal als Europese Unie zelf mee over de brug gaat komen.

[0:34:08] Dit is het bedrag dat we met z'n allen bedrijven, overheden en met z'n allen gaan investeren in onze toekomst.

[0:34:17] Ook in Nederland hebben we gezien dat ondanks flinke investeringsimpulsen van de overheid

[0:34:22] investeringen van bedrijven achterblijven.

[0:34:24] Een oorzaak is onder andere een gebrek aan financiering.

[0:34:27] Een mogelijke oplossing, dus die kapitaalmarktunie waar we het al 20 jaar over hebben, komt niet

[0:34:32] van de grond.

[0:34:33] En dat terwijl al lang bekend is welke wetgeving we daarvoor moeten harmoniseren.

[0:34:37] Ik vraag de minister of hij bereid is om initiatief te nemen in Europa om samen met een paar welwillende

[0:34:42] landen stappen te zetten.

[0:34:43] Ik ben van mening dat als we laten zien dat harmonisatie op dit punt werkt, steeds meer

[0:34:48] landen vinden dat ze niet achter kunnen blijven en laten we dus zo een kopgroep organiseren.

[0:34:53] Is de minister bereid om deze stap in Brussel te initiëren?

[0:34:57] Interessant om te lezen vond ik dat de schrijver pleit voor een strikter hanteren van het subsidiariteitsbeginsel.

[0:35:02] Voor de mensen thuis, dit betekent beleg de verantwoordelijkheid voor regelgeving zo laag

[0:35:07] mogelijk.

[0:35:08] Europa moet focussen op waar zij het verschil kan maken in het algemeen belang van alle

[0:35:12] lidstaten.

[0:35:13] Ook in Nederland pleit NEC voor het beleggen van verantwoordelijkheden zo dicht mogelijk

[0:35:18] bij de burger.

[0:35:19] Hoe gaat de minister helpen om de discussie over subsidiariteit in Europa aan te wakkeren?

[0:35:25] NEC denkt dat het juist is om een Europese industriepolitiek te formuleren.

[0:35:29] Het is van belang dat we in een paar belangrijke ketens krachten bundelen in plaats van elkaar

[0:35:33] als landen beconcureren.

[0:35:36] Daarvoor zijn wat NEC betreft zeker geen gemeenschappelijke schulden nodig.

[0:35:40] In China heb ik zelf gezien hoe makkelijk het is om staatsteun volledig ineffectief in te zetten.

[0:35:46] Ik pleit voor de Nederlandse ecosysteemaanpak, waarbij de samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven

[0:35:51] en kennisinstellingen in dit geval dan grensoverschrijdend wordt versterkt.

[0:35:56] Een risico is dat de industriepolitieke keuzes in Europa die we gaan maken, dat alle landen

[0:36:02] evenveel willen bijdragen en meeprofiteren, wat tot Poolse landdagen zou kunnen leiden

[0:36:07] en met vertegenwoordiging uit heel veel landen ten gevolge.

[0:36:11] Het ecosysteemdenken gaat dit beperken tot 2, 3 of 4 landen per ecosysteem

[0:36:16] en dat is volgens ons werkbaar.

[0:36:18] Bovendien hoef je ze niet te verzinnen, want de consortia bestaan vaak al.

[0:36:22] Funding organiseer ik dan door nationale en Europese gelden te combineren

[0:36:26] en incentives te stellen voor samenwerken met 1, 2 of 3 partnerlanden.

[0:36:32] Is de minister bereid om ons ecosysteemdenken te promoten in Brussel?

[0:36:36] Tot slot iets over mededinging.

[0:36:38] De roep om meer Europese fusies toe te staan kan niet op onze steun rekenen.

[0:36:43] We pleiten juist voor minder verticale integratie van ketens.

[0:36:47] Steeds grotere bedrijven zijn geen garantie voor betere concurrentie met Amerikaanse en

[0:36:51] Chinese bedrijven.

[0:36:52] Bovendien ondermijnen steeds groter wordende bedrijven de democratische tegenmacht.

[0:36:57] Op het eerste gezicht lijkt dat allemaal lekker efficiënt, maar op termijn zal de kloof

[0:37:02] tussen bedrijfsleven, overheid en burgers verder vergroten.

[0:37:04] Hoe gaat de minister onze zorgen over mededingen aankaarten in Brussel?

[0:37:09] Hoe gaat Europa het verschil tussen cultuur op dit vlak, tussen verschillende landen, overbruggen?

[0:37:17] Dank u wel.

[0:37:19] Dank, mevrouw Zederik.

[0:37:20] Er zijn geen interrupties, dus dan geef ik u weer het voorzitterschap.

[0:37:25] Dank u wel.

[0:37:27] Dan ga ik even hier naar rechts kijken hoe lang de minister nodig heeft.

[0:37:31] Twintig minuten?

[0:37:31] Oké, 20 minuten, dan schors ik tot 11 uur.

[0:37:36] Dan zien we elkaar dan weer.

[0:59:09] Ja, het is 11 uur.

[0:59:11] Het is 11 uur en wij heropenen dit debat met de inbreng van de minister.

[0:59:18] Ik geef de woord aan de minister van Economische Zaken.

[0:59:22] Dank u wel, voorzitter.

[0:59:24] Allereerst deel ik vandaag met u de inzet tijdens de Raad voor de Concurrentievermogen,

[0:59:29] waaraan ik morgen in Brussel zal deelnemen, zoals u weet.

[0:59:32] Twee weken geleden hebben we elkaar al gesproken

[0:59:35] over het belang van een goed draaiende economie

[0:59:37] en daarin kwamen al verschillende uitdagingen aan bod,

[0:59:40] waaronder onder andere vergrijzing, personeelstekorten

[0:59:43] en een te vol elektriciteitsnet.

[0:59:46] Ook door geopolitieke spanningen

[0:59:48] staan onze weerbaarheid en welvaart steeds meer onder druk.

[0:59:52] Dat vraagt ook op Europees niveau om acties die bijdragen

[0:59:56] aan een sterke en weerbare economie,

[0:59:58] waarvan onze bedrijven en burgers de vruchten plukken.

[1:00:01] Tijdens de raad en in mijn gesprekken met collega's

[1:00:04] zal ik daarom ook inzetten op het versterken van de interne markt

[1:00:07] en het vestigings- en ondernemingsklimaat van Nederland en de EU.

[1:00:12] In die gesprekken zal ik ook aandacht vragen

[1:00:14] voor hoe lastig Europese wetgeving in de praktijk uitpakt

[1:00:17] voor het bedrijfsleven en specifiek voor mkb'ers.

[1:00:21] Er moet continu aandacht blijven voor de administratieve lasten

[1:00:24] en de naleveningskosten van regels.

[1:00:26] Het is goed om te zien dat de Europese Commissie hier zelf ook op wijst en ook al eerder aan

[1:00:31] bod gekomen.

[1:00:33] Ook wil ik werk maken van de knelpunten op de interne markt, zoals het openen van bijvoorbeeld

[1:00:38] een bankrekening en de regels zoals de AVG die autoriteiten in verschillende EU-landen

[1:00:44] verschillend uitleggen en toepassen.

[1:00:46] Ondernemers en burgers lopen hier iedere dag tegenaan.

[1:00:50] Ook zal ik mij inzetten voor het tegengaan van de territoriale leveringsbeperkingen die

[1:00:56] producenten opleggen aan hun afnemers.

[1:00:59] Door deze beperkingen, weet u, betalen consumenten onnodig hoge prijzen,

[1:01:04] hoger dan in andere landen binnen de EU.

[1:01:06] Een Europees verbod op de leveringsbeperkingen is daarom essentieel.

[1:01:11] En daar zal ik me voor blijven inspannen.

[1:01:13] In samenwerking uiteraard met de Europese Commissie en de andere lidstaten.

[1:01:17] Voor het vertrouwen in de interne markt is het belangrijk dat regels correct

[1:01:21] en door de hele EU op dezelfde wijze worden toegepast.

[1:01:25] Ik zal daarom ook samen met de Europese landen pleiten voor een Europese interne marktstrategie

[1:01:30] met concrete acties voor het verbeteren van de handel in goederendiensten en met de focus

[1:01:35] op de consequente handhaving daarvan.

[1:01:39] Zo wordt ook regeldruk aangepakt en wordt grensoverschrijdend ondernemen aantrekkelijker en toegankelijker

[1:01:46] voor het MKB.

[1:01:47] Het zou mooi zijn als het MKB op die manier tastbaar de vruchten kan plukken van de interne

[1:01:52] markt.

[1:01:52] Met deze ambities wil ik aan de slag in de EU, te beginnen morgen tijdens de raad en zal

[1:01:57] daarin zoveel als mogelijk gezamenlijk optrekken met de commissie en de andere lidstaten.

[1:02:03] Graag vraag ik ook uw aandacht over het recent gepubliceerde rapport van Draghi, waar het

[1:02:08] al vanochtend veel over is gegaan.

[1:02:11] Het is een lijvig rapport wat we momenteel nog nader aan het bestuderen zijn en ik kan

[1:02:15] nu al opmerken dat ik me kan vinden in de probleemanalyse die hij schetst.

[1:02:19] Er is meer aandacht nodig voor de Europese concurrentievermogen, bijvoorbeeld via het

[1:02:23] verminderen van regeldruk, bevorderen van innovatie, een beroepsbevolking met de juiste

[1:02:27] vaardigheden en het versterken van de interne markt en de kapitaalmarktunie.

[1:02:33] Allemaal onderwerpen die Draakje beschrijft.

[1:02:36] Wel moeten we oppassen dat de publieke investeringen niet een doel op zich worden.

[1:02:40] Het gaat om een rapport, overigens dat is gericht aan de commissie, dus het is nu ook eerst

[1:02:45] aan de commissie om de aanbevelingen naar concrete voorstellen om te zetten.

[1:02:48] en we zagen al elementen terug in de missiebrieven aan de nieuw voorgestelde eurocommissarissen.

[1:02:55] Zelf zullen we het rapport gebruiken als input voor onze eigen inzet om die verder aan te scherpen.

[1:03:00] Hierover ga ik graag met u in gesprek tijdens de plenaire debat daarover.

[1:03:06] Voor het kerstreces wil ik graag, meed op basis van het rapport Draki en het debat daarover,

[1:03:11] mijn uitgebreidere visie op Europees concurrentievermogen met u delen.

[1:03:15] Dan heb ik de beantwoording van de vragen in een aantal kopjes onderverdeeld.

[1:03:27] Te beginnen met concurrentievermogen en de samenwerking binnen de EU.

[1:03:31] Dan de financiering, dus onder andere kapitaalmarkt, unie en staatssteun.

[1:03:35] Dan een kopje regeldruk en dan overige onderwerpen.

[1:03:39] Te beginnen met...

[1:03:42] Een interruptie van de heer Thijssen.

[1:03:44] Misschien toch één interruptie hiervoor om toch iets meer proberen los te krijgen uit de minister.

[1:03:49] Kijk, ik snap dat het Draghi-rapport is gericht aan de commissie.

[1:03:52] De commissie komt met een reactie, dan komt de minister met een reactie

[1:03:55] en dan krijgen we een planneer debat. Allemaal hartstikke goed.

[1:03:58] Maar informeel zou bij deze top het natuurlijk gaan over Draghi.

[1:04:01] Want het is nogal wat wat de beste man heeft geschreven,

[1:04:03] dat we een langzame doodstrijd aan het sterven zijn.

[1:04:06] En ik neem toch aan dat informeel echt wordt gekeken van,

[1:04:09] goh, wie vindt wat waarvan?

[1:04:12] En dat de Europese commissie ook een beetje aan het peilen is van,

[1:04:15] ja, waar kunnen we meerderheden op krijgen?

[1:04:16] Dus kan de minister misschien toch iets meer zeggen in die informele contacten,

[1:04:21] ja, welke richting hij nou zit te denken bij dat Draghi-rapport,

[1:04:25] waar het heen moet met dat concurrentievermogen van Europa?

[1:04:28] Ja, zeker. En dan zal ik A, niet vooruit willen lopen op de gesprekken die nog moeten plaatsvinden.

[1:04:36] Ik weet dat de overige landen ook bezig zijn met de appreciatie hiervan.

[1:04:40] En het zou de inhoud en de 450 pagina's tekort doen om binnen een week

[1:04:45] al nationale appreciaties te hebben, dus ik denk dat andere landen daar ook de tijd voor willen nemen.

[1:04:52] Waarom ik daar wel voorzichtig in wil zijn, is omdat we de afstemming...

[1:04:56] We hebben de regierol op dit rapport, maar we hebben de afstemming nog die plaats moet vinden,

[1:05:02] ook met mijn collega-ministers van OCW, SZW, Financiën.

[1:05:07] Dus ik wil ook niet te voorbarig, voordat ik met een kabinetsappreciatie kom,

[1:05:11] om eigenlijk al te veel te delen.

[1:05:14] Wat ik ook dadelijk in de beantwoording van de vragen

[1:05:16] wel ga toelichten, is dat ik echt de positieve punten wel zie van het rapport

[1:05:22] en dat het ook wel belangrijk is in de discussie,

[1:05:25] om die niet te vertroebelen, dat we de inhoudelijke adviezen

[1:05:28] en het financieringsvraagstuk, dat we die wel uit elkaar houden.

[1:05:32] Want we zijn wel kritisch op het financieringsvraagstuk.

[1:05:35] Dat hebben we ook al met mijn collega, minister van Financiën,

[1:05:39] al eerder kort uitgedragen.

[1:05:43] Overigens heeft lid Zeedijk ook al net toegegeven in haar betoog

[1:05:49] dat het niet alleen publieke...

[1:05:50] Die 800 miljard is niet alleen publiek, dat is uiteraard een combinatie van.

[1:05:55] Maar we moeten daar scherp naar kijken.

[1:05:57] We weten ook hoe de coalitie staat ten opzichte van financiering naar de EU toe.

[1:06:03] Dus daar nemen we goed notie van.

[1:06:06] Inhoudelijk zitten er natuurlijk wel goede adviezen in, die we ook herkennen,

[1:06:12] die ik ook herken, waar we heel graag mee aan de slag gaan.

[1:06:15] En in sommige van de vragen kom ik daar ook wel een klein beetje uitgebreider op terug.

[1:06:22] De heer Thijssen.

[1:06:23] Misschien dan toch nog één vervolgvraag die ik ook stelde in een interruptiedebatje met mevrouw Martens.

[1:06:28] Kijk, het is bekend, vooral de partijen, maar ook wel het kabinet,

[1:06:32] die terughoudend is met, ja, hoe moet dat nou met Europees geld?

[1:06:35] En dan is nog de vraag van, moet dan Europa zelf eurobonds uitgeven of moeten we als lidstaten een potje maken?

[1:06:42] Nou, er zijn allemaal verschillende varianten in.

[1:06:45] Maar goed, ondertussen hebben we wel te maken met een Chinese industrie die behoorlijk gesubsidieerd wordt.

[1:06:49] Er worden nu ook handelsbeperkingen opgelegd, bijvoorbeeld aan elektrische voertuigen.

[1:06:52] En we hebben een IRA, waar deze minister eerder is geweest in Amerika, die ook ervoor zorgt dat bedrijven flinke voordelen kunnen krijgen.

[1:06:59] Dus ja, kunt u daar dan iets meer over zeggen van hoe moet Europa zich daartoe dan verhouden?

[1:07:03] Of is het gelukt gisteren om te zeggen dat de IRA wordt afgebouwd?

[1:07:06] Want dat arme Europa kan het anders niet bijbenen.

[1:07:09] Nee, maar op de eerste deel van uw vraag kom ik terug in de beantwoording van de vragen.

[1:07:14] En nee, daar is het gisteren niet over gegaan.

[1:07:18] De minister vervolgt zijn beantwoording.

[1:07:20] Dank u wel, voorzitter.

[1:07:22] Als eerste antwoord op de vraag van lid Thijs over de positie van het kabinet voor deze raad.

[1:07:29] Nou, het kabinet verwelkomt de agenda voor de aankomende raad.

[1:07:33] en we gaan ook spreken over de toekomst van het Europese concurrentievermogen, zoals u weet,

[1:07:38] de rol van staatsteun en het versterken van de interne markt, zoals het MKB,

[1:07:41] zodat het MKB ook de vruchten kan plukken.

[1:07:44] En die focus op de MKB heb ik meerdere keren teruggehoord,

[1:07:47] dus daar vinden we elkaar absoluut.

[1:07:49] Alle drie zeer relevante onderwerpen,

[1:07:52] waarbij de rapporten van ook de heer Letta en ook de heer Draghi

[1:07:57] over het Europese concurrentievermogen een goede basis geeft.

[1:08:00] Ik zal tijdens de raad dan ook inbrengen dat een sterke economie belangrijk is voor de

[1:08:04] bestaanszekerheid en de koopkracht van de Nederlandse burger.

[1:08:08] Het gaat uiteraard niet alleen over het bedrijfsleven, maar ook over de burger.

[1:08:12] Een stabiele Nederlandse economie en gezonde bedrijven kunnen dan ook niet zo goed zonder

[1:08:18] een goed vestingsklimaat.

[1:08:20] Om dit te bereiken is het dus ook van belang om ook op Europees niveau concrete stappen

[1:08:23] te zetten om de groei en innovatie en concurrentievermogen van de EU te bevorderen.

[1:08:30] Dan de vraag van heer Thijssen over waarom het kabinet kort op innovatie.

[1:08:38] Het kabinet onderschrijft het belang van het investeren in het onderzoek en innovatie ter versterking van onze internationale concurrentiekracht.

[1:08:45] Dat belang is wederom bevestigd door het rapport Draghi.

[1:08:50] Innoverende ondernemers moeten geholpen worden om verder te bloeien.

[1:08:55] We hebben ze nodig en dat is belangrijk voor het kabinet.

[1:08:57] We geven Nederlandse ondernemerschap volop de ruimte en creëren ook een groene groei

[1:09:03] door innovatie aan te jagen.

[1:09:05] We zorgen ervoor dat het aantrekkelijk blijft om in Nederland te investeren.

[1:09:09] Tegelijkertijd zijn er ook scherpe keuzes nodig om de overheidsfinanciën gezond te

[1:09:13] houden.

[1:09:14] Voor wat betreft de nationale publieke uitgaven blijft dit kabinet investeren in de brede basis

[1:09:19] van onderwijs, onderzoek en innovatie, onder andere via de eerste drie rondes van het Nationaal

[1:09:25] Groeifonds.

[1:09:25] Vaak wordt nadruk gelegd op het niet doorgaan van de laatste twee rondes,

[1:09:30] terwijl ik denk dat we juist ook heel trots moeten zijn

[1:09:32] dat de enorme investeringen in de eerste drie rondes plaatsvinden,

[1:09:36] waarvan vaak de revenuen nog in de toekomst plaats moeten vinden.

[1:09:41] Verder zijn er ook nog andere instrumenten,

[1:09:44] en zo kiest het kabinet ervoor om gericht in innovatie te investeren

[1:09:48] via bijvoorbeeld InvestNL en de regionale ontwikkelingsmaatschappijen.

[1:09:53] Voor wat de private investeringen betreft,

[1:09:55] Zet het kabinet onder andere in op verbetering van het ondernemersklimaat,

[1:09:58] het versterken van de kapitaalmarktenunie en het aanjagen van de technologie-intensieve bedrijvigheid

[1:10:03] via de nationale technologie-strategie.

[1:10:08] Interruptie van de heer Thijssen.

[1:10:10] Dank, voorzitter.

[1:10:12] Ja, dat vind ik toch wel wonderlijk over de drie eerste rondes van het Groeifonds.

[1:10:15] Toch een beetje pronken met Andermans Veren, want het was toch echt de zorgige kabinet die daar geld voor vrij wist te maken.

[1:10:20] En ik hoorde mooie woorden over wat het kabinet allemaal wil, maar ik zie het niet terug in de daden.

[1:10:24] Ik zie het niet terug in de miljoenennota.

[1:10:26] Ja, er gaat een half miljard aan InvestNL, maar grosso modo, en ik hoop dat de minister

[1:10:30] dat met me eens is, worden de miljarden bespaard op onderwijsonderzoek en innovatie.

[1:10:36] Ziet de minister dat ook zo, dat dat wel de feiten zijn waar we over debatteren, of heb

[1:10:40] ik de miljoenennota verkeerd gelezen?

[1:10:42] Ik zie, dank u wel voorzitter, ik herken de druk die erop staat en uiteraard in een situatie

[1:10:49] met enorme overschotten was het natuurlijk makkelijker geweest om niet pijnlijke maatregelen

[1:10:53] te nemen die we als kabinet wel hebben moeten nemen.

[1:10:56] Dus uiteraard had het fijner geweest als we de bepaalde bezuiniging niet hadden moeten doen.

[1:11:02] Aan de andere kant is het niet zo dat innovatie alleen samenhangt met publieke investeringen

[1:11:07] of met de investeringen in onderwijs.

[1:11:11] U gaf aan 500 miljard, dat is 900 miljard voor InvestNL.

[1:11:14] Dat is niet weinig, of 900 miljoen, dus dat is niet weinig.

[1:11:17] Dat is een serieus bedrag en een serieus signaal dat we dat als kabinet serieus nemen.

[1:11:23] En innovatie heeft niet alleen te maken met publieke investeringen vanuit het Rijk.

[1:11:28] Het bedrijfsleven in Nederland is daar ontzettend bedreven in, doet daar heel veel.

[1:11:33] En daar hebben wij wel veel vertrouwen in, dat die mix van ingrediënten zorgt dat wij niet op achterstand raken.

[1:11:42] Nou snap ik er niks meer van.

[1:11:44] Dus ik ben blij dat we het eens zijn over de feiten.

[1:11:47] Er wordt een stukje geïnvesteerd in investeren, maar grosso modo wordt het er echt miljarden

[1:11:51] gekocht op onderwijs, innovatie en onderzoek.

[1:11:55] Het kabinet maakt zich zorgen over de concurrentiekracht van Nederland, maar nu zegt het kabinet, maar

[1:12:00] goed, we zien eigenlijk wel de kracht van dit land, het komt wel goed.

[1:12:03] Begrijp ik dat goed?

[1:12:04] Of wat gaat dit kabinet nou doen om te zorgen dat we weer stijgen in dat lijstje?

[1:12:08] En wat gaat de minister dus doen bij die raadmorgen om te zorgen dat de concurrentiekracht van

[1:12:13] Nederland weer beter wordt?

[1:12:14] Want ik hoor twee dingen. Het komt al goed, maar we maken ons grote zorgen, maar ondertussen bezuinigen we wel.

[1:12:19] Ik snap het niet meer.

[1:12:21] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:12:23] Ik sta me toe om dat toe te lichten.

[1:12:25] Wat het kabinet doet, is natuurlijk een veelvoud.

[1:12:28] En daar heeft ook het stabiele fiscale klimaat mee te maken.

[1:12:32] Ook de lastenverzwaringen die teruggedraaid zijn.

[1:12:35] Ook het aanpakken van regeldruk.

[1:12:37] Dat heeft allemaal te maken met de 30%-regeling.

[1:12:40] Dat heeft te maken met uiteindelijk het vestigings- en ondernemingsklimaat,

[1:12:45] wat een essentieel onderdeel is ook van innovatie.

[1:12:48] De 900 miljoen voor Invest NL is een belangrijke signaal.

[1:12:52] En het is ook geen fooi.

[1:12:54] Het is serieuze investering in innovatiekracht binnen Nederland.

[1:12:59] Dus ik herken niet het beeld van de heer Thijssen

[1:13:02] dat we zeggen dat er een probleem is en dat er geen oplossing is.

[1:13:06] We erkennen dat de World Competitive Index, waar we van vijf naar plek negen zijn, gedaald.

[1:13:12] Dat is een feit. Dat is ook voor ons een aanjager geweest om te zeggen

[1:13:16] dat we wel hiermee aan de slag moeten.

[1:13:18] Met alle ingrediënten die in de Miljoenennota en ook in het regeerprogramma staan,

[1:13:23] geven we daar rekenschap van dat we daar dus wel mee aan de slag aan.

[1:13:27] Dus ik herken niet het beeld, wat de heer Dijs aangeeft,

[1:13:31] dat dat niet hand in hand gaat.

[1:13:36] De minister vervolgd zijn de toog.

[1:13:43] We staan nog één kortere.

[1:13:45] Of misschien een punt van orde.

[1:13:46] Het is kwart over elf.

[1:13:47] We hebben tot één uur volgens mij.

[1:13:49] Er zijn niet superveel leden.

[1:13:50] Kunnen we niet gewoon met wat meer interrupties werken?

[1:13:57] Waarom niet?

[1:13:58] We hebben toch tijd?

[1:13:58] We hebben allemaal tijd.

[1:13:59] De zaal is gereserveerd.

[1:14:01] De bode is er.

[1:14:01] De minister is er.

[1:14:03] Superbelangrijk onderwerp, namelijk de concurrentiekracht van Nederland.

[1:14:06] Dus laten we gewoon lekker debatteren tot één uur.

[1:14:08] Ik zie de rest van uw collega's heel hard neeschudden.

[1:14:12] We hebben allemaal een hele drukke agenda, dus ik denk dat we het hierbij laten.

[1:14:17] Ja, voorzitter, misschien toch wel, want ik snap de heer Thijssen heel goed, dus het is aan de

[1:14:20] voorzitter om te beoordelen of we één, twee extra interrupties willen of niet.

[1:14:24] Maar ik denk ook wel dat we even goed moeten kijken waar dit debat nu over gaat.

[1:14:27] Het gaat over de inbreng die de minister op dit moment meeneemt.

[1:14:29] Dus om nou een intern debat te voeren over onze eigen innovatiekracht, dat is natuurlijk niet waar

[1:14:34] de minister morgen mee op pad gaat.

[1:14:36] Dus ik ben het helemaal eens met de heer Thijssen dat er misschien ruimte zou moeten zijn voor

[1:14:40] extra interrupties.

[1:14:41] Nogmaals, dat laat ik aan de voorzitter.

[1:14:42] Maar laten we wel even de ogen op de bal houden waar we hier vandaag een debat over voeren.

[1:14:47] Dat is niet het debat staat van de economie.

[1:14:59] Oké, ik vind dat een goed punt van orde wat mevrouw...

[1:15:06] Nee, jongens, laten we hier even duidelijk zijn.

[1:15:10] We hebben inderdaad wat langer de tijd, alleen laten we twee interrupties extra toestaan.

[1:15:16] Ik vind het punt dat mevrouw Martens maakt juist.

[1:15:19] Laten we ons vooral focussen op wat we de minister willen meegeven

[1:15:22] aan wanneer hij morgen naar Brussel gaat.

[1:15:26] Dus twee interrupties extra.

[1:15:30] En dan maak ik achteraf ook nog even een vragenrondje of alle vragen beantwoord zijn.

[1:15:37] Dan mag je een tijdje deze tijd.

[1:15:39] Fijn collega's dat we dat zo kunnen doen.

[1:15:43] En ik snap het punt van mevrouw Martens wel.

[1:15:45] We gaan ook nog praten over de Nederlandse concurrentiekracht,

[1:15:48] maar die hangt natuurlijk heel erg samen met Europa.

[1:15:51] Maar goed, ik snap nog steeds niet precies hoe we nou met stabiel fiscaal beleid,

[1:15:57] want volgens mij doen we gewoon het beleid van de afgelopen jaren

[1:15:59] en we hebben gezien dat we dan zakken in de concurrentielijstjes.

[1:16:02] Dus dat is niet genoeg.

[1:16:03] Maar goed, laten we die even rusten voor het volgende debat.

[1:16:06] Maar dan vraag ik wel af wat gaat de minister dan concreet inbrengen in Europa

[1:16:11] om die concurrentiekracht daarom hoog te krijgen?

[1:16:13] Want als de minister zeer terughoudend is om te zeggen

[1:16:16] we gaan Europees geld scheppen

[1:16:17] of we gaan met de lidstaten weer een potje maken om dat te doen.

[1:16:22] Het is niet gelukt om de subsidiekraan in Amerika wat lager te krijgen bij de IRA.

[1:16:27] Dus wat gaat Europa dan doen

[1:16:29] om te zorgen dat wij die concurrentiekracht opvoeren?

[1:16:32] Minister, wat gaat u concreet inbrengen?

[1:16:35] Ja, nou daar kom ik, maar zover was ik nog niet,

[1:16:37] daar kom ik in de beantwoording van de vraag,

[1:16:39] want ik heb nog drie hele mooie pakketten liggen in de beantwoording.

[1:16:44] Dus ik ga ervan uit dat daarmee er een goed beeld ontstaat over hoe we dat gaan doen.

[1:16:51] De laatste bewaart u, denk ik, hè?

[1:16:53] Deze deelt er ook niet in.

[1:16:59] We gaan door, dames en heren.

[1:17:03] De minister gaat verder met zijn beantwoording van onze vragen.

[1:17:09] Dank u wel.

[1:17:09] Dan ga ik door op de vraag van lid Thijssen over wie in de EU

[1:17:15] nog meer medestander is van concurrentiekracht.

[1:17:18] Het is zeker belangrijk om de samenwerking met de andere EU-lidstaten op te zoeken,

[1:17:22] zowel in de EU als met de lidstaten onderling.

[1:17:25] En met die instelling reis ik dan ook af naar Brussel vandaag.

[1:17:29] A marge van de raad zal ik dan ook met enkele Europese collega's spreken,

[1:17:33] waaronder Duitsland, Italië en Finland, die afspraken zijn al bevestigd.

[1:17:38] Ook neem ik deel aan de internationale overleggen.

[1:17:40] Zo reis ik later deze week nog naar de D9-vergadering in Kopenhagen.

[1:17:45] En daarin komen elf EU-lidstaten bij elkaar

[1:17:48] en spreken we over de gezamenlijke ambities

[1:17:50] op het gebied van het versterken van de digitale technologieën.

[1:17:53] Onder andere België, Zweden, Denemarken, Polen en Spanje.

[1:18:00] Even kijken, dan ga ik door naar de beantwoording van de vraag

[1:18:04] van lid Thijssen en mevrouw Martens van Amerika

[1:18:07] over hoe ik ga zorgen voor een goede concurrentiepositie en hoe die wordt versterkt.

[1:18:13] Het versterken van de EU-concurrentievermogen is een belangrijke prioriteit.

[1:18:17] Niet alleen voor ons eigen verdienvermogen, maar ook voor de economische weerbaarheid.

[1:18:23] Die aanpak moet inderdaad integraal worden.

[1:18:25] En dat doen we onder andere door het versterken van de interne markt,

[1:18:28] betere regelgeving en verminderende regeldruk,

[1:18:32] zodat bedrijven makkelijker zaken kunnen doen.

[1:18:35] Een toekomstbestendige economie met strategisch industriebeleid en het

[1:18:38] vergroten van de toegang tot kapitaal door middel van de verdieping van de

[1:18:46] kapitaalmarktunie. De antwoord op de vraag van lid Seedijk of ik bereid ben om het

[1:18:52] ecosysteemdenken te promoten. Ja, dit is een belangrijk, belangrijk en

[1:18:56] ik zal me dan inzetten om die samenwerking te zoeken op strategische

[1:18:59] sectoren, zowel in de EU als met andere lidstaat.

[1:19:02] lidstaten, een coalition of the willing waar ik aan denk.

[1:19:07] Een voorbeeld van het instrument is the Important Project of Common European

[1:19:11] Interest, de IPSI, afgekort. En dat is een manier om enkele EU-lidstaten

[1:19:18] publiek en privaat samen te werken op grote grensoverschijnende thema's.

[1:19:23] Bijvoorbeeld is de deelname van die D9 waar ik net aan refereerde in Kopenhagen

[1:19:28] met die elf lidstaten die de gezamenlijke ambities hebben om de

[1:19:32] digitale technologieën te versterken. Dan de beantwoording van het kopje financiering,

[1:19:42] ook kapitaalmarkt, unie en de staatssteun. Naar aanleiding van de vraag van lid Van Metele of ik

[1:19:49] in kan gaan op het Draghi benoemde bedrag van de 800 miljard. Wat ik eigenlijk net ook aangaf,

[1:19:57] wat mij betreft moet de discussie nu nog niet over het bedrag gaan, maar eerst over de inhoud.

[1:20:02] dat die twee losgekoppeld worden, omdat de inhoud verdient het om het goede gesprek te hebben zonder

[1:20:09] dat het vertroebeld wordt door het wel of niet kunnen voldoen aan dat bedrag. Dus vandaar dat

[1:20:15] ik ook niet vooruit wil lopen op de appreciatie van het van het rapport wat we uiteindelijk met

[1:20:20] uw kamer gaan delen. En wel wil ik natuurlijk opmerken dat de grootste gedeelte ook wel privaat

[1:20:28] Volgens mij heeft Blitzedek dat ook net benoemd.

[1:20:31] Mevrouw Van Meter wil daar nog even op reageren.

[1:20:35] Ja, dank u, voorzitter.

[1:20:37] Ja, dat is prima.

[1:20:38] Dat ben ik ook helemaal eens.

[1:20:39] Maar ik vraag me dan toch af, en dat vraag ik dan wel aan de minister, als de heer Draghi in februari het

[1:20:45] heeft over een bedrag van 500 miljard en dan zes maanden later over 800 miljard, waar dat dan in zit.

[1:20:51] En of dat dan publiek of privaat geld is.

[1:20:54] Ik wil gewoon weten waar zit dat verschil en is het dan over zes maanden weer 300 miljard meer?

[1:21:01] Daar moeten we toch gewoon duidelijkheid over krijgen.

[1:21:05] Dank voor de vraag, voorzitter.

[1:21:08] De eerdere 500 miljard is mij onbekend.

[1:21:11] Dus het rapport wat nu voor ligt aan de commissie, dat is wat ik heb aan informatie.

[1:21:18] Misschien om iets van de zorg weg te nemen, is dat we kritisch uiteraard staan op de

[1:21:24] aangaan van eurobonds of iets in die zin.

[1:21:27] En ik zou graag ook de collega ministers en het kabinet in de

[1:21:32] gelegenheid willen stellen om integraal de appreciatie te doen,

[1:21:36] om die naar de Kamer te sturen, zodat we dan ook het gesprek hebben.

[1:21:38] Dan weten we ook over welke bedragen we het eventueel wel of niet hebben

[1:21:42] en hoe wij als kabinet een split tussen publiek en privaat voor ons zien.

[1:21:52] Gaat u verder.

[1:21:54] Dan in antwoord op de vraag van Dit Zeedijk over hoe ik in Brussel

[1:22:00] de discussie over de staatssteun ga voeren.

[1:22:02] Ik ben het met u eens dat verruiming van de staatssteunregels het gelijkspeelveld

[1:22:07] op de interne markt in gevaar kunnen brengen.

[1:22:10] Staatssteun moet dan ook niet te lichtvaardig worden ingezet.

[1:22:13] En concurrentievermogen kan niet alleen op staatssteun worden gebouwd.

[1:22:17] In het EU-krachtenveld neemt het Nederlands traditioneel een

[1:22:21] terughoudende positie in ten opzichte van staatssteun.

[1:22:24] Dat neemt niet weg dat in verband met de groene en digitale transitie,

[1:22:27] in het geval van marktvalen, gerichte staatssteun nodig kan zijn.

[1:22:32] Mijn ambtenaren onderhouden goede contacten met de DG-mededinging

[1:22:36] om het Nederlandse belang onder de aandacht te brengen.

[1:22:38] En ook trek ik nou op met gelijkgestemde lidstaten,

[1:22:41] zoals bijvoorbeeld Finland, die ik morgen ook spreek,

[1:22:44] bijvoorbeeld met position papers om tegenwicht te bieden tegen lidstaten

[1:22:48] die voor te verregaande verruimingen op het gebied van staatssteun pleiten.

[1:22:53] Ik zou heel graag een vraag aan de minister willen stellen.

[1:22:56] Kan ik de voorzitterstaf even overnemen?

[1:22:58] Zeker, voorzitter.

[1:23:00] De interruptie van mevrouw Zeederk. Ruigang.

[1:23:02] Ja, nog even doorgaan, vooral op die mededinging.

[1:23:06] Heeft u zicht op hoe het krachtenveld in Europa op dat vlak ligt?

[1:23:11] Liggen er grote tegenstellingen en hoe wilt u daarmee omgaan?

[1:23:16] De antwoord op de... Dank u wel, voorzitter.

[1:23:18] Die antwoord op de vraag is voorzien verderop in de beantwoording.

[1:23:22] Dus als u me toestaat, kom ik daar zo op.

[1:23:26] Mevrouw Zijdeik, u bent weer de voorzitter.

[1:23:29] Dan kan de minister verdergaan met de beantwoording van zijn vragen.

[1:23:32] Dank u wel.

[1:23:33] In antwoord op de vraag van lid Van Metele over hoe we erop toezien dat er geen

[1:23:39] gemeenschappelijke schulden worden aangehaald.

[1:23:41] Wat ik eerder heb aangegeven, het kabinet is geen voorstander van het aangaan van

[1:23:44] gemeenschappelijke schulden voor nieuwe Europese instrumenten.

[1:23:47] Ik zal deze boodschap in Europa dan ook duidelijk overbrengen.

[1:23:52] In antwoord op de vraag van lid Martens Amerika of ik in gesprek met buurlanden met diepe zakken

[1:23:59] wil gaan in verband met een gelijk speelveld.

[1:24:02] Omdat het gelijk speelveld op de interne markt het fundament is van een gezonde economie,

[1:24:07] is het voor het kabinet van belang dat het staatssteuninstrument niet te lichtvaardig

[1:24:11] wordt ingezet.

[1:24:13] Het moet niet in isolement worden gezien, maar als onderdeel van een breder instrument daarin binnen de EU.

[1:24:20] Het gesprek moet mijn zinziens dan ook niet enkel gaan om de inzet van het staatssteuninstrument,

[1:24:25] maar ook andere instrumenten zoals over de kapitaalmarkt-Unie ten behoeve van meer private investeringen.

[1:24:31] En dat gesprek voer ik natuurlijk met mijn ambtenaren, met andere lidstaten en ook met lidstaten die voor de verruiming van de staatssteunregels pleiten.

[1:24:46] Dank voorzitter, en ook dank aan de minister voor de beantwoording.

[1:24:49] Dat snap ik.

[1:24:51] Ik denk ook dat dat, wat de VVD betreft, de juiste invalshoek is en dat staatssteun niet het middel

[1:24:57] zou moeten zijn voor een generiek doel, maar een heel specifiek middel voor het behouden van

[1:25:04] bepaalde sectoren.

[1:25:05] Maar toch weten we ook dat er vandaag de dag lidstaten om ons heen zijn die zakken geld bieden

[1:25:11] bedrijven die wij ontzettend graag in Nederland houden en zelf heel veel

[1:25:14] belastinggeld uitgeven om ze hier te houden en ik kan me voorstellen dat dat

[1:25:18] een lastig gesprek is en de minister het misschien niet allemaal met ons wil

[1:25:21] delen maar ik ben wel heel erg benieuwd naar onze houding dan jegen ze die landen

[1:25:25] gaan wij dat gesprek aan met de boodschap en wij weten welke gesprekken jullie

[1:25:29] voeren met welk doel doen jullie dit of laten we dat dan gaan omdat dat heel

[1:25:34] gevoelig ligt want dit is natuurlijk wel een fundamentele vraag

[1:25:39] Nou, klopt. En u gaf zelf aan, voorzitter, dat die gesprekken gevoelig kunnen liggen.

[1:25:45] Dus die gesprekken worden gevoerd. Ons standpunt is helder, denk ik ook, zoals ik heb uitgedragen.

[1:25:51] Dat is niet iets om echt publiek te delen of op de voorpagina te zetten.

[1:25:57] Ik denk dat u er gerust van kan zijn dat de gesprekken op de juiste manier gevoerd worden.

[1:26:04] Ja, vervolgt u de beantwoording.

[1:26:05] Dank u wel.

[1:26:10] Dan in antwoord op de vraag van de voorzitter of ik bereid ben op de kapitaalmarktunie in

[1:26:18] Brussel een kopgroep te initiëren.

[1:26:20] De kapitaalmarkten in de EU-lidstaten zijn gefragmenteerd en niet voldoende ontwikkeld,

[1:26:26] waardoor zowel bedrijven als burgers beperkt toegang hebben tot marktfinanciering.

[1:26:30] Met de ontwikkeling van de kapitaalmarktunie bevordert de EU het vrije verkeer van kapitaal.

[1:26:36] en het doel is meervoudig, zowel verdieping als integratie.

[1:26:40] In lijn met het regeerprogramma zet het kabinet in

[1:26:42] op de versterking van de kapitaalmarktunie

[1:26:45] en daarom zet het kabinet erop in

[1:26:47] om op alle geïdentificeerde knelpunten voortvarend actie te ondernemen.

[1:26:53] Denk hierbij aan de centralisatie van de kapitaalmarkttoezicht

[1:26:56] en toezichtdata bij de EU-toezichthouder ESMA,

[1:27:00] gerichte standardisatie van de ondernemings- en feestmensrecht

[1:27:03] en accountingstandaarden en als laatste de nationale hervormingen zoals de ontwikkeling

[1:27:09] van pensioenstelsels om kapitaal te mobiliseren en huishoudensvermogen te laten opbouwen.

[1:27:15] Het kabinet heeft de voorkeur om de voortgang in alle EU-landen, maar als dit niet snel

[1:27:22] ambitieuze acties en resultaten oplevert, is het kabinet bereid om via een kopgroep

[1:27:27] stappen te zetten.

[1:27:29] Ik zou heel graag weer even het voorzitterschap overgeven.

[1:27:33] En een interruptie van mevrouw Zeddijk.

[1:27:37] Ja, bedankt. Ik wil hier toch wel echt de nadruk opleggen.

[1:27:42] We hebben het hier heel vaak over financiering, ook hier in Nederland.

[1:27:50] En de harmonisatie van de regelgeving.

[1:27:53] Ik ben blij dat de minister precies weet over welke regelgeving het gaat.

[1:27:56] En dat hij ze ook hier zo nadrukkelijk benoemt.

[1:27:59] Natuurlijk is het belangrijk om alle lidstaten mee te krijgen.

[1:28:02] Maar dat lukt ons gewoon al twintig jaar niet.

[1:28:05] En dat is echt wel falen van de Europese Unie, wat dat betreft.

[1:28:10] Voor Nederland.

[1:28:10] We hebben altijd een grote financiële sector hier in Nederland.

[1:28:18] We hebben enorme pensioenfondsen, dus voor ons als Nederland is het extra belangrijk.

[1:28:24] Ik zou heel concrete acties willen horen voor de komende dagen van de minister.

[1:28:30] Kan hij daar nog iets scherper in zijn?

[1:28:37] De minister, pardon.

[1:28:39] Ja, dank u wel.

[1:28:42] Dat wil ik wel, alleen precies om de reden die u benoemt, dat het al twintig jaar moeizaam gaat, of misschien zelfs niet gelukt is zoals u aangaf.

[1:28:54] Vind ik het heel lastig in dit stadium om daar concrete acties aan te verbinden.

[1:29:00] Dat zegt niets over de ambitie, want ik heb gezegd dat ik graag met de kopgroep hiermee aan de slag wil gaan.

[1:29:05] Maar ik vind het ook gevaarlijk om hier met hele harde kreten een toezegging te doen,

[1:29:11] wetende dat het zo moeilijk ligt en dat hier echt tijd voor nodig is om in dat lochenapparaat beweging te krijgen.

[1:29:19] Als u het prettig vindt dat ik schriftelijk nog een keer terugkom met u met een inzet,

[1:29:25] misschien ook met een tijdlijn, zodat we ook de verwachtingen reëel kunnen stellen.

[1:29:30] dat de verwachting misschien niet te hoog bij deze minister gelegd wordt

[1:29:34] om binnen een hele korte tijd heel veel te veranderen.

[1:29:37] Dan wil ik dat uiteraard met plezier doen.

[1:29:40] Mevrouw Zijdijk.

[1:29:41] Deze toezegging neem ik ook heel graag in ontvangst.

[1:29:44] Nou, die noteren we dan.

[1:29:46] Nog een interruptie?

[1:29:47] Dan bent u weer de voorzitter, mevrouw Zijdijk.

[1:29:50] En ik mag de minister verder met zijn beantwoording.

[1:29:53] Dank u wel.

[1:29:54] Dan ga ik door naar de beantwoording van de vragen in het kopje regeldruk.

[1:30:01] Als eerste de beantwoording van de vraag van lid Zeedijk over hoe ik ga helpen om de discussie

[1:30:07] over de subsidiariteit in Europa aan te wakkeren.

[1:30:10] Nou, die vraag raakt aan mijn inzet op het verminderen van de onnodige regeldruk.

[1:30:15] Ik vind het ook belangrijk dat we daar stevig op inzetten, niet alleen als het gaat om regeldruk

[1:30:19] die veroorzaakt wordt door nationale regelgeving, maar zeker ook als het gaat om de regeldruk

[1:30:23] die veroorzaakt wordt door Europese regelgeving.

[1:30:26] Dat begint met een vroegtijdige kritische analyse van een EU-voorstel en de vraag is

[1:30:32] is deze regelgeving überhaupt nodig?

[1:30:34] Die vraag moeten we ons heel scherp stellen als onderdeel van bijvoorbeeld de BNC-affiches

[1:30:40] waarin we de kabinet standpunt formuleren over deze EU-voorstellen.

[1:30:45] Als we kritisch zijn over de subsidiariteit moeten we vervolgens in Brussel ook standpunt

[1:30:50] assertief uitdragen in onderhandelingen en dat zal ik dan ook doen.

[1:30:55] Dan de vraag van lid Van Metele over de inzet van mij als het gaat om de vermindering van regeldruk.

[1:31:02] En de indicatoraanpak was heel specifiek de vraag.

[1:31:06] Nou, de inzet op betere regelgeving vind ik uiteraard heel belangrijk.

[1:31:09] Dat zal u niet verbazen, zowel nationaal als op EU-niveau.

[1:31:13] Donderdag spreek ik hier ook over tijdens de Raad voor Concurrentievermogen.

[1:31:18] Ook dat hebben we eerder aangekondigd.

[1:31:20] En ik doe dan eigenlijk ook precies wat u voor ogen heeft.

[1:31:23] Ik vraag dan ook nadrukkelijk aandacht voor vermindering van regeldruk.

[1:31:27] En ik weet al van andere lidstaten dat we daar niet alleen in staan.

[1:31:31] Samen met deze lidstaten heb ik dan ook een non-paper opgesteld,

[1:31:36] met suggesties om de aanpak van betere regelgeving te verbeteren.

[1:31:41] Die non-paper zal ik morgen ook in Brussel noemen.

[1:31:45] En wat me eigenlijk wel proactief leek, is om de non-paper ook met de Kamer te delen,

[1:31:50] zodat u daar ook kennis van kan nemen.

[1:31:53] Dan bent u eigenlijk eerst de hand geïnformeerd.

[1:31:56] Dat vraag ik aan de voorzitter.

[1:31:59] Ik kijk even naar mevrouw Van Metelen.

[1:32:05] Voorzitter, heel graag natuurlijk dat non-paper, dus daar ben ik heel benieuwd naar.

[1:32:08] Maar ik had ook een tweede vraag over het AI-onderzoek hier in Nederland, waarbij ze geleerd heeft

[1:32:18] regeldruk te herkennen.

[1:32:19] Dus een van de vragen was ook of de minister dit ook onder de aandacht kan brengen bij de Raad.

[1:32:24] Of dat ze misschien kunnen kijken of dat gebruik kan worden.

[1:32:29] Dank u wel.

[1:32:32] Ik wilde het vervolgen, alleen ik wilde een kleine pauze bij het mooie aanbod even inbouwen.

[1:32:38] Maar uiteraard, die indicatoraanpak is vrij nieuw, zoals u weet.

[1:32:42] Dus het is nog te vroeg om die echt als best practice te omarmen.

[1:32:45] Maar het is er wel een om in de gaten te houden en dat doen we uiteraard ook.

[1:32:50] Dan blijf ik bij lid Van Metelen over de vraag wat ik ga doen tegen nationale koppen.

[1:32:54] Conform het regeerakkoord is mij inzet dat we de nationale koppen zoveel mogelijk voorkomen

[1:32:59] in nieuwe regelgeving en wegnemen in bestaande regelgeving.

[1:33:03] Ik heb een wetsvoorstel ingediend om het mandaat van de ATR te verbreden, zodanig dat de ATR

[1:33:09] eerder in het vroege fase betrokken wordt bij de ontwikkeling van regelgeving.

[1:33:13] Ook bij de implementatie van EU-regelgeving, waar nationale koppen kunnen ontstaan, zal

[1:33:18] de ATR eerder meekijken dan nu het geval is.

[1:33:21] Daarnaast is de bedrijfseffectentoets aangepast om ervoor te zorgen dat de

[1:33:26] noodzaak van nationale koppen beter wordt onderbouwd en de verwachte

[1:33:30] regeldrukeffecten beter in kaart worden gebracht.

[1:33:35] Dan blijf ik bij lid van Metelen over de vraag wat ik ga doen om bestaande

[1:33:40] regelgeving beter uit te leggen.

[1:33:43] Goed punt, want uitleg en voorlichting is zeker belangrijk.

[1:33:46] Daar ga ik ook zeker op inzetten.

[1:33:47] We zijn bijvoorbeeld bezig met het opzetten van een wet wijzer bedrijven, waarmee we ondernemers

[1:33:53] een online overzicht op maat willen bieden van de op hun situatie van toepassing zijnde

[1:33:58] wet en regelgeving.

[1:33:59] Dat is nieuw.

[1:34:00] Daar is vraag naar en hiermee gaan we daar aan voldoen.

[1:34:08] Nog een vraag van mevrouw Van Metelen.

[1:34:12] Ja, dank u voorzitter.

[1:34:13] Binnen welke is er een tijdslijn misschien wanneer we die wet wijzer bedrijven kunnen

[1:34:19] ontvangen?

[1:34:21] En als er al iets van is, kunnen we daar iets over krijgen?

[1:34:25] De minister.

[1:34:32] De tool, daar wordt nu aan gewerkt, die is nog niet beschikbaar.

[1:34:36] Dus dat wordt uitgerold.

[1:34:38] We zullen daar de nodige communicatie op toepassen als dat zover is,

[1:34:42] zodat het ook zoveel mogelijk bedrijven bereikt.

[1:34:45] En daarvoor zullen we het ook met u delen.

[1:34:54] Oké, vervolgt u toch.

[1:34:55] Dank u wel.

[1:34:56] Dan heb ik de beantwoording van de vraag van lid Thijssen over hoe ik ervoor ga zorgen

[1:35:02] dat er betere infrastructuur en meer talent komt voor bijvoorbeeld ASML.

[1:35:08] In de afgelopen periode, zoals u weet, is onder het project Beethoven door verschillende

[1:35:14] ministeries en samenwerkende regionale overheden in de Breenpoortregio gewerkt aan een omvangrijk

[1:35:20] pakket aan maatregelen.

[1:35:21] Met dit ambitieuze pakket willen Rijk en Regio knelpunten wegnemen

[1:35:25] of daar richting de toekomst zekerheid over te geven richting het bedrijfsleven.

[1:35:31] Er zijn ook regelmatig bestuurlijke overleggen om vinger aan de pols te houden.

[1:35:36] Een week of twee, drie geleden was er nog één

[1:35:38] waar we met Rijk en Regio goed contact hebben om daar de voortgang op te bewaren.

[1:35:45] In 2022 en 2024 is het een behoefte van de doorontwikkeling van de Breempoortregio

[1:35:49] door het toenmalige kabinetten en regio, dus publiek en privaat, 1,6 miljard

[1:35:55] respectievelijk voor de Brainport-deal en 2,51 miljard voor Beethoven-convenant

[1:36:00] beschikbaar gesteld voor investeringen in fysieke maatregelen, onder andere

[1:36:04] wonen, mobiliteit en energie, zoals bij u bekend, en ook talent.

[1:36:08] Dit kan dan ook worden beschouwd als een van de belangrijkste investeringen van

[1:36:12] Nederland om de chipsector te versterken zonder dat er rechtstreeks geld in

[1:36:16] bedrijven zelf wordt gestoken. Dan blijf ik bij lid Thijssen over op de vraag of ik ga knokken voor

[1:36:25] sociale gelijkheid in de EU. Een sterke en duurzame en eerlijk interne markt gaan hand in hand. Het is

[1:36:32] dan ook belangrijk dat de interne markt bijdraagt aan onze welvaart en de bestaanszekerheid van

[1:36:36] bedrijven, burgers en uiteraard ook consumenten. Effectieve handhaving van de interne marktregels

[1:36:43] op Europees niveau is daarvoor cruciaal en dat garandeert dat er ook wordt

[1:36:48] geconquereerd op innovatie en kwaliteit en niet op arbeidsvoorwaarden,

[1:36:53] arbeidsomstandigheden en het beschermingsniveau van werknemers.

[1:36:57] Een goede handhaving van regels voorkomt oneerlijke concurrentie,

[1:37:00] misbruik van regels en ook fraude. De inzet van mijn voorganger voor het

[1:37:05] uitvoeren van de interne marktactieagenda zet ik uiteraard ook

[1:37:09] Ik zet me daarvoor in om de kansen die de interne markt voor burgers en ondernemers biedt optimaal

[1:37:15] te benutten en ongerechtvaardige belemmeringen te verminderen.

[1:37:19] Ook is er in het Europees Verband aandacht voor het verkleinen van sociaal-economische

[1:37:23] verschillen tussen regio's, bijvoorbeeld via de fondsen onder het cohesiebeleid.

[1:37:30] Dan de beantwoording van vraaglid Seedijk, of ik de zorgen over mededinging van de versoepelen

[1:37:36] van de regels wil gaan aankaarten.

[1:37:39] Ik ben ook geen voorstander van het versoepelen van de Europese mededingingsregels

[1:37:43] omwille van het toestaan van meer Europese fusies.

[1:37:47] Mijn voorganger heeft zich hier nog uitdrukkelijk over uitgesproken

[1:37:49] in de laatste raad van concurrentievermogen voor de zomer.

[1:37:53] En ik ben van mening dat het wegnemen van de blemmeringen op de interne markt

[1:37:57] de juiste route hiervoor is.

[1:37:59] En daar zal ik dan ook voor pleiten in de komende raad morgen.

[1:38:03] Een sterke en effectief mededingingstoezicht leidt tot meer schaal en concurrentiekracht

[1:38:07] en ik zal dat blijven aankaarten in Brussel.

[1:38:11] De beantwoording van de vraag van lid Martens en de interruptie van lid Thijssen

[1:38:17] over gesproken is over de halfgeleide industrie tijdens mijn bezoek in de Verenigde Staten

[1:38:23] en of de IRA wordt afgebouwd.

[1:38:27] Ja, de halfgeleide industrie is uiteraard aan bod gekomen.

[1:38:30] Hier hebben we met name over gesproken over het verdiepen van onze samenwerking,

[1:38:34] dus de promotoragenda vanuit Nederland.

[1:38:38] Hiernaast zal Nederland zich met name inzetten om de samenwerking te zoeken in EU-verband

[1:38:42] op strategische sectoren, zoals de halfgeleide industrie, en dit wil ik onder andere doen

[1:38:46] met een coalition of the willing.

[1:38:48] Ik heb daar onder andere met mijn Italiaanse counterpart, minister Urso, in juli al overgesproken.

[1:38:57] En ik zal op de G7-top, waar ik uitgenodigd ben in Rome, zal ik hier ook en marge van de

[1:39:04] top gesprekken over voeren.

[1:39:06] Dus het is een belangrijk onderwerp.

[1:39:09] Wat betreft de IRA en of die wordt opgebouwd, dat is uiteraard aan de nieuwe regering van de VS.

[1:39:16] Ik blijf daar wel over in contact.

[1:39:19] Dat zal ik uiteraard doen, maar het is niet een bevoegdheid van mij.

[1:39:25] Een beantwoording van de vraag van lid Martens Amerika of ik kan vertellen of er nieuws is over de MKB-gezant.

[1:39:33] Op 12 september 2023 heeft de Europese Commissie in de mededeling Steunpakket voor Kleine en

[1:39:40] Middelgrote Bedrijven, de zogenaamde SME Relief Package, aangekondigd een EU-MKB-gezant aan

[1:39:47] te stellen.

[1:39:48] Op 15 april jongsleden maakte de Commissie bekend dat de eerder benoemde Marcus Pieper

[1:39:54] besloten had om af te zien van de nieuwe functie en het is nog niet bekend of en wanneer dat

[1:40:01] wel zal gebeuren.

[1:40:06] We zitten hier natuurlijk in de hoop dat we de minister nog wat dingen kunnen meegeven

[1:40:10] voor deze vergadering, dus misschien kan hij wel toezeggen dat hij zich hier hard voor

[1:40:14] gaat maken.

[1:40:15] Want wat de VVD betreft is dit nou een van de puntjes die heel makkelijk mee te nemen

[1:40:18] zijn in de tas.

[1:40:20] Uiteraard, zo zie ik dat ook, dus ik wil daar wel druk op voeren om daar uitsluitsel

[1:40:25] over te krijgen.

[1:40:30] Dan ga ik door naar de ene laatste beantwoording van de vraag van lid Van Metele, naleiding

[1:40:37] van Letta. Letta noemde inderdaad in zijn rapport het gebruik van de Europese burgerpanels om

[1:40:44] democratische participatie in de EU te versterken. Deze Europese burgerpanels worden vaker op EU-niveau

[1:40:50] georganiseerd, zoals u weet, en brengen willekeurig gekozen burgers uit alle 27 lidstaten samen om over

[1:40:57] Europees niveau te discussiëren en over belangrijke voorstellen die alle burgers in de EU aangaan. Dat

[1:41:04] Dat was specifiek uw vraag over de samenstelling.

[1:41:08] Die panels worden gebruikt om aanbevelingen te doen aan de commissie,

[1:41:12] die ze in overweging kunnen nemen voor het bepalen van beleid.

[1:41:16] En daarmee is het één van de vele processen die bestaan om ideeën uit te wisselen.

[1:41:22] En dan blijf ik bij lid Van Metelen voor de beantwoording van de laatste vraag,

[1:41:26] hoe ik ga optrekken met collega minister Hermans in zaken energie.

[1:41:31] Nou ja, betaalbare energie en een Europees gelijkspeelveld op energiegebied

[1:41:35] Dit zijn natuurlijk van groot belang voor het concurrentievermogen van Nederland en ook de EU.

[1:41:40] Verschillende Europese energiedossiers, waaronder de harmonisatie van de methodieken voor het vaststellen van de netwerktarieven,

[1:41:47] draken bij aan het versterken van het Nederlandse concurrentievermogen.

[1:41:51] De energiedossiers vallen grotendeels onder de verantwoordelijkheid van mijn collega, zoals u weet.

[1:41:57] Waar deze dossiers raken aan concurrentievermogen, werken we nou samen aan een coherente inzet.

[1:42:03] En ik weet, de zorgen die er leven zijn ook niet voor niets in het hoofdlijnakkoord beschreven

[1:42:10] voor het gelijkspeelveld, niet teveel uit de pas lopen met andere Europese landen, dus

[1:42:14] die staat bovenaan onze beide prioriteit.

[1:42:21] De laatste beantwoording van de vraag, ook lid Van Metele, over de bouw van het trans-Europese

[1:42:30] transportnetwerk, en dat is echt de laatste beantwoording, die is onderdeel van een meerjarig

[1:42:35] financieel kader. Dus de aanpassingen hiervan lopen mee in de voorbereidingen voor het nieuwe pakket

[1:42:40] voor het financieel meerjarig kader na 2027. En dit zal onderdeel uitmaken van de kabinetsinzet

[1:42:47] voor het nieuwe MFK. We zullen hier op een later moment op terugkomen.

[1:42:55] Dan bedank ik de minister voor de beantwoording van de vraag in de eerste termijn. En ik had

[1:42:58] beloofd om eventjes naar links te kijken of er nog vragen onbeantwoord waren. Ik zie de heer Thijssen.

[1:43:04] Geloof ik niet, maar ik heb wel nog een laatste interruptie.

[1:43:07] Maar misschien eerst even kijken of er nog vragen zijn.

[1:43:14] Laten we eerst dan even die laatste interruptie doen.

[1:43:16] Dan hebben we het inhoudelijke gedeelte gehad.

[1:43:17] En dan kijken we daarna of er nog vragen, of er nog lege plekken zijn

[1:43:20] qua beantwoording van de vragen.

[1:43:23] Dank, voorzitter.

[1:43:24] En ik hoor de minister allerlei zaken zeggen waar hij voor zich voor gaat inspannen

[1:43:27] om die concurrentiepositie van Europa naar boven te krijgen.

[1:43:30] Maar ik hoor hem ook iets zeggen op een vraag van de PVV

[1:43:34] dat hij zal pleiten tegen extra Europees geld.

[1:43:38] En ik weet niet zeker of ik dat nou goed begreep.

[1:43:40] Want het kan natuurlijk zo zijn dat de Europese Commissie geld gaat uitgeven, Eurobonds.

[1:43:45] Het kan natuurlijk zo zijn dat lidstaten allemaal geld neerleggen en dat er op die manier Europees geld ontstaat.

[1:43:50] Of we kunnen natuurlijk ook zeggen van nou nee, we spreken allemaal af dat lidstaten een bepaalde hoeveelheid geld gaan investeren in dat verdienvermogen.

[1:43:57] Maar zegt de minister nou nee tegen alle drie deze vormen van geld?

[1:44:00] of misschien nog een vierde vorm van geld, is het...

[1:44:03] Ja, is bij deze de deur definitief dichtgeslagen

[1:44:06] dat er publiek geld wordt vrijgemaakt

[1:44:09] om de concurrentiepositie in Europa te verbeteren?

[1:44:12] De minister.

[1:44:13] Dank u wel, voorzitter. Nee, dat heeft u mij niet horen zeggen.

[1:44:17] Wat ik heb aangegeven is, en dat is ook breed in de coalitie uitgegeven,

[1:44:23] dat we kritisch zijn op geld dat richting de Europese Unie gaat.

[1:44:28] Maar wat ik ook heb aangegeven is dat ik voor wat betreft, en dat was een van de grote gespreksonderwerpen vanochtend,

[1:44:36] rapport Draghi, dat ik juist de discussie uit elkaar wilde trekken om de inhoud niet te kort te doen met de financiële discussie.

[1:44:42] Dus de kritische blik hoe we kijken ten opzichte van eurobonds is denk ik geen verrassing.

[1:44:50] De minister van Financiën heeft zich daar ook al eerder over uitgelaten.

[1:44:55] Maar dat betekent niet dat we niet naar de inhoud moeten kijken.

[1:44:57] En ik zou het ook waardevol vinden om in deze discussie ook te voorkomen dat het idee leeft

[1:45:05] dat het hele bedrag door de diverse landen publiek opgebracht moet worden.

[1:45:11] Het blijft een co-financiering, publiek-privaat.

[1:45:15] Dus in welke verhouding dat zou moeten neerslaan, wat je daarmee kan bereiken, daar is het nu

[1:45:22] nog te vroeg voor.

[1:45:23] Dus ik wil niet weglopen voor uw vraag, maar ik vind het nog echt te vroeg om nog voor de kabinetsappreciatie

[1:45:29] op de inhoud van bijvoorbeeld Draghi al te gaan schermen met dat daar geen euro van Nederland voor vrijgemaakt worden.

[1:45:37] Dat zou ik onzorgvuldig vinden, ook omdat we als kabinet nog gewoon de inhoud moeten appreciëren.

[1:45:44] Dus om die discussies ook wel echt ruimte te geven.

[1:45:52] Dan kijk ik inderdaad even naar links of er nog lege witte vlekken zijn

[1:45:57] qua beantwoording van de vragen.

[1:45:58] Ik zie twee collega's nee schudden.

[1:46:03] Meneer Thijssen, heeft u nog vragen?

[1:46:05] Ook nee? Dan ronden we hierbij de eerste termijn af.

[1:46:13] Dan kijk ik even naar links of we meteen door kunnen met de tweede termijn.

[1:46:23] Mevrouw Van Metelen heeft een opmerking.

[1:46:28] Er is alsnog een vraag van mevrouw Van Metelen niet beantwoord, dus heel snel.

[1:46:33] Mevrouw Van Metelen, met de microfoon, graag.

[1:46:41] Sorry, voorzitter, dat er in het letterrapport gesproken wordt over die uitbreiding en dat

[1:46:48] een aantal sectoren daar mogelijk benaderd wordt.

[1:46:53] Ik had gevraagd aan de minister voor een lijst en of de minister zich echt heel hard ging

[1:46:58] inzetten om te voorkomen dat er sectoren hier in Nederland zijn die geraakt gaan worden

[1:47:03] als er eventueel uitgebreid gaat worden.

[1:47:09] Dat ondersteun ik uiteraard, dus daar blijven we op focussen.

[1:47:15] Als het zover is dat er echt iets lijkt dat sectoren daar geraakt worden, dan gaan we

[1:47:22] dan publiek actie op ondernemen.

[1:47:30] Dan geef ik de heer Thijs het woord.

[1:47:34] Dank voorzitter en dank aan de minister en zijn team voor de beantwoording van alle vragen.

[1:47:39] Ik denk dat we het eens zijn over dat het heel belangrijk is dat we praten over het verdienvermogen van Nederland en Europa.

[1:47:44] En dat er zorgelijke signalen zijn dat dat bedreigd wordt.

[1:47:49] Of dat nou zo dramatisch is dat we een langzame doodstrijd strijden, maar dat we echt een gesprek hebben te voeren, dat is wel duidelijk.

[1:47:54] En ik moet toch zeggen dat de minister noemt een heleboel, maar wat nou precies de zaken

[1:48:01] zijn waarmee we echt voort gaan maken in die concurrentiepositie, nou ik ben heel benieuwd

[1:48:04] naar de terugkoppeling van deze raad en om te kijken waar we dan concreet meters gaan

[1:48:08] maken met andere lidstaten.

[1:48:10] Waar ik wel grote, grote, grote zorgen heb, is dat dit kabinet in Nederland groots bezuinigd,

[1:48:16] miljarden bezuinigd, op dingen die essentieel zijn voor de concurrentiekracht, te weten

[1:48:20] onderwijs, innovatie en onderzoek.

[1:48:22] En eerlijk gezegd doet dit kabinet dat ook in Europa.

[1:48:26] Dus de afdracht moet naar beneden, maar dat wordt ook bezuinigd op de IPSEI, dus dat zijn

[1:48:30] die Interest in Projects of Common Interest, nee, nou ja.

[1:48:36] Ik weet even niet precies wat de afkorting is, maar dat zijn die grote belangrijke onderprojecten

[1:48:40] die we in Europa hebben afgesproken, en deze gaat specifiek over waterstof.

[1:48:43] Er wordt gewoon 183 miljoen bespaard, terwijl we allemaal weten, als we in Europa ons boek

[1:48:48] op willen houden, als we ons geld willen kunnen verzienen, dan is groene waterstof cruciaal.

[1:48:53] Dus ik maak me hier toch echt grote zorgen, omdat er onzorgvuldig wordt omgegaan met onze economie en met onze concurrentiekracht.

[1:49:00] En dat dit wel echt een onderwerp is wat ook in een gespreksonderwerp aan moet, dat er gewoon geld bij moet.

[1:49:07] Dank voorzitter.

[1:49:11] Mevrouw Martens schudt nee.

[1:49:13] Betekent dat dat ze dit aan zich voorbij wil laten gaan?

[1:49:16] Oké, dan geef ik mevrouw Van Metele het woord.

[1:49:22] Ja, eigenlijk heb ik er op dit moment niet zo heel veel aan toe te voegen.

[1:49:25] Ik wil vooral de minister bedanken voor zijn antwoorden en heel veel succes wensen bij de eerste

[1:49:32] gesprekken in de Raad en dat hij al onze vragen en antwoorden en al onze initiatieven meeneemt.

[1:49:41] Dan geef ik nog heel even het voorzitterschap over voor een korte reactie van mijn kant.

[1:49:46] Dank, voorzitter.

[1:49:47] En dan geef ik het woord aan mevrouw Zeedijk.

[1:49:49] Ja, ik wilde ook heel graag de minister bedanken voor het beantwoorden van zijn vragen en hem ook

[1:49:53] heel veel succes wensen voor de eerste keer in Brussel.

[1:49:56] Dat lijkt me ook best wel spannend en leuk.

[1:50:00] Ik ben heel blij dat de urgentie van het concurrentievermogen van Europa ten opzichte van de andere delen

[1:50:09] in onze wereld ook zo ervaren wordt en dat ook hier weer gedeeld is met elkaar.

[1:50:14] Ik ben ook blij met de toezegging over de Kapitaalmarktunie dat we, na jaren van stilstand op dit vlak,

[1:50:21] als Nederland echt een goed initiatief zou kunnen nemen.

[1:50:27] Subsidiariteit vinden wij erg belangrijk, dus dat de regelgevingen op het laagste niveau belegd worden.

[1:50:33] Volgens ons heeft dat niet alleen met de regeldruk te maken.

[1:50:36] Ik vind het punt van de regeldruk een hele goeie.

[1:50:38] We moeten niet hebben dat de wetgeving over de rookworsten in Europa komt te liggen.

[1:50:47] Ik wil de minister nog even meegeven om te kijken naar het proces wat de lidstaten kunnen doen.

[1:50:54] om ook Europa te waarschuwen van, juist luister jongens, op dit vlak gaan jullie gewoon te ver,

[1:51:03] want we moeten op verschillende niveaus elkaar helpen op dat vlak.

[1:51:06] Dus daar zou ik nog graag een korte reactie van de minister op willen en dan wil ik daarbij afsluiten.

[1:51:12] Dank voor uw tweede termijn en dan is het voorzitterschap weer voor u, mevrouw Zijdek.

[1:51:17] En dan geef ik...

[1:51:20] Ja, dan vraag ik even aan de minister of schorsen nodig is,

[1:51:23] maar hij schudt van niet. Dus ik geef graag het woord aan de minister.

[1:51:27] Dank u wel.

[1:51:29] Als eerste in antwoord op de vraag van de heer Thijssen.

[1:51:36] Ik herken niet het beeld dat het alles of niets is.

[1:51:40] Er worden echt wel bewuste keuzes gemaakt in investeringen.

[1:51:44] En ik herken de zorg dat de bepaalde bezuinigingen

[1:51:49] dat die ogenschijnlijk niet positief uitpakken.

[1:51:52] Wat ik aangaf is dat in een situatie met overschot het ook niet zo moeilijk is om keuzes te maken.

[1:51:59] Maar we moeten als kabinet de keuzes in de huidige context wel maken.

[1:52:04] Maar ik wil ook niet doen alsof het zo is dat er helemaal niet geïnvesteerd wordt of dat het beleid

[1:52:10] wat we hebben uitgestippeld ervoor zorgt dat we verder weg tuimelen op de rankings.

[1:52:17] Misschien goed om te benadrukken, en dan gaat het specifiek even over waterstof, dat die bijvoorbeeld

[1:52:21] wel in de eerste drie rondes van Nationaal Groeifonds zitten.

[1:52:26] Dus het is niet dat er niets gebeurt.

[1:52:28] Als u het mij vraagt als economieminister, is het uiteraard hoe meer miljarden we aan

[1:52:34] innovatieonderwijs kunnen uitgeven, is altijd beter.

[1:52:37] In de context hebben we, in deze context, financiële context, hebben we als kabinet ook

[1:52:41] een bredere verantwoordelijkheid, financiële verantwoordelijkheid.

[1:52:45] En dan moeten we de keuzes maken die we hebben genomen.

[1:52:51] En de interruptie van de heer Thijssen.

[1:52:53] Ja, maar ik vind toch dat er een beetje wollig gepraat wordt hier.

[1:52:55] Kijk, ik snap dat er meer is.

[1:52:57] Er is regeldruk waar iets aan gedaan kan worden.

[1:53:00] Er is die interne markt die beter opengezet kan worden.

[1:53:02] Maar at the end of the day hebben we het gewoon over bedrijven die moeten besluiten.

[1:53:05] Investeer ik in Europa of niet?

[1:53:07] Investeer ik in een groene technologie of niet?

[1:53:10] En dan vergelijken ze gewoon van ja, waar kan ik dit allemaal produceren?

[1:53:12] In Europa, in Amerika, in China of in andere werelddelen?

[1:53:15] En dan is er misschien een onrendabele top en daar komt dan dat publieke geld om de hoek

[1:53:18] om te zorgen dat die onredapelde top wordt weggefinancierd.

[1:53:21] Of de minister moet bereid zijn om te zeggen, nee, ik ga gewoon normeren.

[1:53:25] Of de minister moet bereid zijn om te zeggen, nou nee, er komt toch iets van een handelsbarrière

[1:53:28] zodat we onze interne markt beschermen, zoals China doet, zoals de VS doet.

[1:53:32] Dat hoor ik allemaal niet.

[1:53:33] Ik hoor dat we met alle beste intenties en met hele mooie woorden naar Europa gaan,

[1:53:37] dat we daar gaan werken aan regeldruk en interne markt en allemaal van dat soort zaken,

[1:53:40] maar uiteindelijk gaat het gewoon om, wordt die final investment decision genomen

[1:53:45] en komt die dan in Nederland of in Europa of komt die eldo's?

[1:53:47] En ik zie gewoon niet dat daar meters op gemaakt worden,

[1:53:50] dat dat meer in Europa en in Nederland gaat gebeuren.

[1:53:53] Dus ik ben benieuwd naar de feedback van de konkurrenten van de Raad.

[1:53:58] Maar dit gesprek moeten we echt verder met elkaar voeren,

[1:54:00] want zo gaan we niet klimmen op de stijging op de lijstjes van innovatieve landen.

[1:54:05] De minister.

[1:54:07] Dank u wel.

[1:54:08] En als laatste beantwoording op uw vraag over de zorgen van het proces wat lidstaten ook kunnen doen,

[1:54:15] dat ze te ver gaan, wat u aangeeft.

[1:54:17] Nou, dat is een helder signaal.

[1:54:18] Dus die zal ik meenemen.

[1:54:20] En waar het zich ook concretiseert, zal ik daar uiteraard ook aandacht voor vragen.

[1:54:25] Daar kunt u van op aan.

[1:54:31] Oké, bedankt. Dan sluit ik hierbij de tweede termijn af.

[1:54:34] Ik heb een aantal, een vijftal toezeggingen.

[1:54:40] Laat ik ze even doorlopen.

[1:54:42] En ik zie dat er nog geen termijnen aanstaan.

[1:54:44] Dus misschien als de minister een termijn heeft bij de verschillende toezeggingen,

[1:54:47] dan kunnen we dat nog net even iets concreter maken.

[1:54:50] De minister zegt toe voor het kerstreces de Kamer na te informeren over de kabinetsappreciatie

[1:54:55] van het Draghi-rapport.

[1:54:56] Nou, daar staat voor het kerstreces bij.

[1:54:59] Ik zie de minister knikken.

[1:55:00] De minister zegt toe om schriftelijk terug te komen op de inzet voor de kapitaalmarktunie in Europa.

[1:55:06] Is daar ook een termijn bij die u genoemd had?

[1:55:17] Ja, dat zouden we samen kunnen laten lopen met de termijn van de appreciatie van het Draghi-proces

[1:55:22] voor het kerstreces.

[1:55:26] Voor het kerstreces samen laten lopen met de kabinet-appreciatie van het Draghi-rapport.

[1:55:33] De minister zegt toe de non-paper met betrekking tot betere regelgeving met de Kamer te delen.

[1:55:38] Heeft u daar een termijn bij?

[1:55:41] Dat kunnen we gelijk doen.

[1:55:44] Zo spoedig mogelijk.

[1:55:46] De minister zegt toe de Kamer nadat te informeren over de verdere ontwikkelingen rond de digitale

[1:55:50] wetgevingstoel voor ondernemers.

[1:55:56] Zodra dat is een lopend proces, als het bekend gemaakt wordt, zullen we daarvoor zorgen dat de Kamer geïnformeerd is.

[1:56:06] Er is niet nu een harde deadline, dat is nog in proces.

[1:56:11] We kunnen zorgen dat de Kamer daar uiteraard eerder op geïnformeerd wordt dan dat het publiek wordt.

[1:56:18] Oké, dus voordat die digitale wetgevingstoel publiek wordt, worden we daarover geïnformeerd.

[1:56:23] De minister zegt toe om op een later moment terug te komen op de trans-Europese transportnetwerk.

[1:56:30] Wat is een later moment?

[1:56:31] Kan daar nog iets mee spelen?

[1:56:36] Niet per se, nee, want dit is echt ook even afhankelijk van de ontwikkelingen.

[1:56:42] Er is niet een vastgesteld tijdspad op, dus dit is echt afhankelijk van hoe het zich verder ontvouwt.

[1:56:48] Oké, dan laten we dat zo staan zoals het ligt.

[1:56:51] Ik kijk naar links en ik kijk naar rechts.

[1:56:57] Dan denk ik dat ik hiermee het debat afsluit.

[1:56:59] Ik bedank de minister hartelijk voor het beantwoorden van alle vragen en wens hem heel veel succes in Brussel.

[1:57:06] Ik bedank de leden voor hun inbreng.