Schoolmaaltijden in het primair en voortgezet onderwijs

[0:00:01] Dames en heren, goeiemiddag. Welkom bij het rond de tafel gesprek over de schoolmaaltijden in het primair en voortgezet onderwijs van de Vaste Kamercommissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

[0:00:14] Mijn naam is Harriek Bevers. Ik ben voorzitter vanmiddag en ga u proberen door deze middag heen te helpen met het woord geven naar een korte uitleg over wat we precies gaan doen.

[0:00:25] Welkom ook aan het publiek op de publieke tribune en die mensen die via de stream meekijken.

[0:00:32] Onze gasten zal ik zo nader introduceren.

[0:00:35] En natuurlijk mijn collega's, de leden uit de Tweede Kamer.

[0:00:38] En namens de Kamer zijn aanwezig mevrouw Rodekerk van D66,

[0:00:43] mevrouw Pijperlink van GroenLinks Partij van de Arbeid,

[0:00:46] de heer Kisteman van de VVD en de heer Dasse van Volt.

[0:00:50] We doen dit rondetafelgesprek in twee rondes met verschillende gasten.

[0:00:56] Zij gaan zich zo even kort introduceren en een nadere toelichting geven.

[0:01:02] Daarna doen we het als volgt.

[0:01:03] Geef ik in een aantal rondes u steeds het woord.

[0:01:08] U kan dan een vraag stellen.

[0:01:09] Bij voorkeur geeft u even aan wie u primair van de gasten de vraag stelt.

[0:01:14] En dan krijgt u antwoorden en dan gaan we door naar het volgende lid van de Kamer.

[0:01:18] Nou, en dan kijken we even hoe we in ongeveer een uur hoe ver we komen

[0:01:22] en welke vragen er dan mogelijk blijven liggen,

[0:01:26] maar die we dan nog op een andere manier gaan stellen.

[0:01:30] Onze eerste ronde, onze eerste ronde met gasten.

[0:01:34] Namens het Jeugdeducatiefonds de heer Hans Spekman, directeur.

[0:01:40] Ik kan het bordje heel slecht leren, maar de heer Goossens,

[0:01:45] algemeen directeur en dagelijks bestuurder van het Nederlandse Rode Kruis.

[0:01:48] De heer Vedder, wethouder onderwijs van de gemeente Enschede.

[0:01:56] En als laatste de heer Otte, als directeur van de Katholieke Basisschool.

[0:02:02] Daar hoorden we net al een OLV sterren der zee uit Delftszeil.

[0:02:07] Met u is afgesproken dat u een korte introductie zelf geeft.

[0:02:13] Ik wil voorstellen om bij de heer Otte te beginnen.

[0:02:17] Stelt u zich een nade voor en we zijn benieuwd naar uw inbreng.

[0:02:22] Ja.

[0:02:24] Nou ja, mijn naam is dus Alex Otten.

[0:02:26] Ik ben officieel nu geen directeur meer van Sterre de Zee sinds het eind van het schooljaar.

[0:02:31] Dus de afgelopen vijf jaar daar wel geweest.

[0:02:33] Dus ik kan er genoeg over vertellen en ik kom er nog regelmatig.

[0:02:36] Dus dat als eerste even.

[0:02:38] Ik werk al 24 jaar in het onderwijs van 17 jaar in het basisonderwijs als leerkracht.

[0:02:43] in de laatste 17,5 jaar als directeur op diverse basisscholen,

[0:02:48] waaronder de laatste vijf jaar in Delfzijl.

[0:02:51] Is dat zo voldoende eerst?

[0:02:54] Ik weet niet of u nog... U heeft ook volgens mij een stuk ingeleverd.

[0:02:58] Heeft u daar nog een toelichting op? Want dat is ook de gelegenheid om daar...

[0:03:01] Ik dacht, ik moet het zelf eerst even voorstellen, maar...

[0:03:03] Ik denk dat ik er ook nog op kan vasthouden.

[0:03:06] Ja, hoor.

[0:03:07] Ik kan wel zeggen, vijf jaar geleden ben ik begonnen op Stelzerzee,

[0:03:10] een school met heel veel Antilliaanse...

[0:03:13] We zijn ook een soort mono-etnische school met veel Antilliaanse kinderen met de nodige problematiek.

[0:03:19] En vanaf dag 1 merkten we al, zeker na corona, dat je thuis kunt kijken wat er aan de hand is,

[0:03:26] dat het thuis niet altijd even goed is.

[0:03:30] En toen we terugkwamen van school na corona, merkten we gelijk dat ook de spullen die de kinderen meenamen,

[0:03:39] niet altijd even gezond waren en of er waren geen spullen mee.

[0:03:41] Daar heb ik het over lunch en ontbijt.

[0:03:45] En we zijn toen begonnen met het aanbieden van

[0:03:48] nou ja, zelf maar brood kopen en zorgen dat de kinderen die geen brood bij zich

[0:03:52] hadden, in ieder geval een broodje kunnen smeren in de keuken en kunnen ze op eigen

[0:03:55] gelegenheid doen. Vlak daarna hebben we inderdaad met behulp van het Rode Kruis en

[0:04:00] voedselbonden van het Rode Kruis bijna een jaar kunnen volhouden om zelf het

[0:04:05] om het ontbijt voor elkaar te krijgen en ook de lunchen voor de kinderen te verzorgen...

[0:04:09] voor de kinderen die geen lunchbijt gehad hebben.

[0:04:11] En daarna kwam inderdaad de schoolmaaltijden via het Jeugdeducatiefonds...

[0:04:16] en daar waren we heel blij mee dat dat op dat moment binnenkwam.

[0:04:20] En we merken echt goede resultaten bij de kinderen.

[0:04:22] Niet alleen resultaten op het cognitief gebied, maar ook op gedrag en op hoe ze zich sociaal voelen.

[0:04:27] En dat is heel mooi om te zien.

[0:04:30] Dank u wel. Dan geef ik het woord...

[0:04:33] microfoon uit wil zetten. Dan geef ik het woord aan de heer Vedder.

[0:04:36] Ja, dank. Dank ook om hier te mogen zijn.

[0:04:39] Harmian Vedder, wethouder in Enschede.

[0:04:42] Enschede is een beetje een stad van twee snelheden.

[0:04:45] Daar wil ik eerst kort wat over zeggen, want dan begrijpt u ook wat beter wat ik verder te zeggen heb.

[0:04:49] We zijn de grootste stad van Oost-Nederland.

[0:04:52] Er is bij ons internationaal baanbrekend onderzoek aan onze universiteit.

[0:04:57] We zijn een toeleverancier voor de chipindustrie.

[0:04:59] Met andere woorden, genoeg glimmende dingen te zeggen over Enschede.

[0:05:02] maar er is ook een andere realiteit en dat is de realiteit van een stad die in de top drie staat

[0:05:07] van steden waar kinderen de minste kansen hebben, een stad die in de top vijf staat van steden met

[0:05:12] de meeste armoede en dat is een hele bittere realiteit voor de vele kinderen in onze stad

[0:05:18] en we werken knetterhard met scholen, met onder andere ook het jeugdeducatiefonds en het rode

[0:05:24] kruis maar ook andere partijen om daar wat aan te doen in onze stad en ik vind het echt fantastisch

[0:05:29] dat die schoolmaaltijden doorgaan.

[0:05:32] Dat is echt belangrijk.

[0:05:33] Ik ben zelf ook een tijdje schooldirecteur geweest,

[0:05:35] voordat ik wethouder was.

[0:05:38] En ik had ook van die doosjes met volkoren crackers

[0:05:41] in de keukenkastjes staan.

[0:05:43] En ik ben blij dat we daarvan af zijn.

[0:05:45] Dat we af zijn van de lege broodtrommels

[0:05:47] met verlepte patat van de avond ervoor,

[0:05:50] die scholen bij mij in de stad vaak tegenkwamen.

[0:05:53] En dat was dan als ze geluk hadden,

[0:05:54] want meestal was die broodtrommel leeg of afwezig.

[0:05:57] Dus wat dat betreft ben ik ontzettend positief over het besluit dat is genomen.

[0:06:02] Ik wil er wel een aantal kanttekeningen bij maken.

[0:06:05] Dat heb ik in mijn position paper gedaan, maar twee wil ik er uitlichten.

[0:06:08] De eerste gaat over wat er nog meer in de onderwijsbegroting staat.

[0:06:11] Want ik vind het wel lastig dat diezelfde kwetsbare kinderen voor een deel ook de rekening betalen

[0:06:18] voor het structureel maken van die schoolmaaltijden.

[0:06:21] En dat heeft ermee te maken dat er 10% gekort gaat worden op het onderwijsachterstandenbeleid.

[0:06:25] Het beleid waarvan wij in Enschede elke euro nodig hebben

[0:06:28] om ervoor te zorgen dat kinderen goed ondersteund worden

[0:06:33] en een goede start kunnen maken.

[0:06:34] Dus ik wil u echt vragen, kijk daar nog een keer naar.

[0:06:37] Ik weet dat het complex is,

[0:06:39] maar overweeg echt om dit op een andere manier op te lossen,

[0:06:42] want elke euro van het onderwijsachterstandenbeleid

[0:06:45] wat er afgaat, is een euro dat we niet besteden

[0:06:47] aan de kansen voor kinderen in de toekomst.

[0:06:49] En het tweede wat ik u zou willen meegeven,

[0:06:53] is misschien wel samen te vatten in één zinnetje,

[0:06:56] namelijk die schoolmaaltijden, dat is de dwel,

[0:06:59] maar bestaanszekerheid is de kraan.

[0:07:01] En ik denk dat dat wel een belangrijke slotconclusie is.

[0:07:05] Daar moet echt meer aan gebeuren.

[0:07:07] Het mooiste zou zijn als we die schoolmaaltijden

[0:07:10] helemaal niet meer nodig zouden hebben,

[0:07:12] omdat kinderen gewoon van thuis uit een boterham mee kunnen krijgen.

[0:07:15] Dat was wat ik met u wilde delen.

[0:07:18] Dank u wel. Meneer Goossens.

[0:07:21] Ja, dank u wel.

[0:07:21] Mijn naam is Harm Goos. Ik ben het algemeen directeur van het Rode Kruis.

[0:07:25] En om te beginnen wil ik natuurlijk zeggen dat we ontzettend blij zijn dat dit project structureel doorgang blijft vinden.

[0:07:31] En u hoort ook hier van mijn twee vrienden aan de rechterkant die echt uit de praktijk komen hoe ontzettend goed het is en hoe het helpt.

[0:07:37] En wij zien dat ook. Het helpt gewoon echt.

[0:07:39] En het is prachtig dat we 350.000 kinderen in Nederland kunnen helpen.

[0:07:43] Het is ook afschuwelijk dat het nodig is.

[0:07:45] Maar alle verhalen die wij ook horen direct van ouders is...

[0:07:49] ouders die eindelijk een appel of een banaan mee kunnen geven aan hun kinderen.

[0:07:52] De schaamte speelt een grote rol.

[0:07:54] Dus het helpt echt enorm.

[0:07:56] De twee grote boodschappen die ik voor vandaag ook bij u wilde landen is...

[0:08:02] het zou natuurlijk mooi zijn als we meer kinderen en meer scholen kunnen bereiken.

[0:08:05] Want nog niet alle scholen die mee mogen doen, die doen mee.

[0:08:08] Er zijn ook scholen die niet mee mogen doen, terwijl er natuurlijk wel kinderen zitten die het nodig hebben.

[0:08:12] En er zijn ouders met name die door schaamte of er niet genoeg van weten, niet meedoen.

[0:08:18] Dus meer kinderen, meer scholen, is denk ik echt een uitdaging voor ons.

[0:08:22] Het tweede bij het nieuwe programma is denk ik dat het heel belangrijk is, en daar hadden we het daar straks ook even over,

[0:08:27] dat we echt heel goed luisteren naar de scholen en de ouders, wat hen het beste past.

[0:08:31] We hadden het net ook over Enschede, sommige gebruiken schoolmaaltijden, sommige gebruiken de boodschappenkaarten.

[0:08:37] En het is net wat het beste past bij ouder en school.

[0:08:41] En ik had een gelijkere einde aan mijn gesprek wat jij net zei.

[0:08:46] Uiteindelijk is het natuurlijk gewoon afschuwelijk dat dit nodig is.

[0:08:49] Dat we het doen is geweldig, maar een structurele oplossing daar is waar we met z'n allen naartoe moeten werken.

[0:08:53] Dank u wel.

[0:08:55] Dank u. Dan de heer Spekman.

[0:08:58] Ja, ik ben Hans Spekman. Ik ben van het Jeugdedecatiefonds en ik vind het heel fijn om hier te zijn.

[0:09:03] De doelstelling van het Jeugdedecatiefonds is dat wij willen dat alle kinderen zich maximaal kunnen ontwikkelen.

[0:09:07] Dus ook kinderen die opgroeien in armoede.

[0:09:10] En de cijfers zijn heel helder.

[0:09:11] 30 procent van de kinderen die opgroeien in armoede krijgt HVO-VWO-advies ten opzichte

[0:09:15] van 70 procent van de kinderen die opgroeien met relatief welvarende ouders krijgt HVO-VWO-advies.

[0:09:21] En dat ligt dus niet aan het verstand van de kinderen, maar wat wij als samenleving bij

[0:09:25] elkaar weten te compenseren om te zorgen dat die dezelfde kans krijgen als, ik maak het

[0:09:28] maar even plat praktisch, mijn eigen kinderen.

[0:09:30] En dat is nu niet het geval.

[0:09:33] Wij als jeugdeducatiefonds doen eigenlijk alles in vertrouwen met de scholen.

[0:09:37] Ik zag Audrey hier ook al zitten met de schorenstem die toch hier fantastisch naartoe is gekomen.

[0:09:42] En natuurlijk met Alex.

[0:09:43] Wij doen alles samen met de scholen in vertrouwen dat de scholen die kinderen iedere dag zien

[0:09:47] en weten wat belangrijk is voor de ontwikkelingskansen voor het kind.

[0:09:50] En of dat nou een bril is, of een bed is, of zwemles, dat wordt hier ook bediscussieerd.

[0:09:55] Of eten, of een schoolreisje voor de kinderen.

[0:09:58] Het moet niet alleen een bed zijn, want dan heb je goede nachtrust met een bende niet.

[0:10:02] En als je dat allemaal gestructureerd doet, dan hebben wij de overtuiging

[0:10:04] dat we die gelijke kansen van deze kinderen wel kunnen bereiken.

[0:10:07] En dan laten we tenminste iedereen zijn potentieel ook benutten, wat belangrijk is.

[0:10:12] En toen, omdat wij met zoveel scholen samenwerken door het hele land,

[0:10:16] Enschede is één van de gemeentes waar de meeste scholen overigens zijn,

[0:10:19] Rotterdam en Amsterdam vooral, dat zijn de topsteden dan Den Haag,

[0:10:24] maar we zitten ook in Putten, we zitten in Putten, we zitten in Stijn,

[0:10:26] we zitten in Wilsum, we zitten door het hele land.

[0:10:29] Want armoede is niet een randstadprobleem,

[0:10:30] maar is juist ook buiten de Randstad heel erg aanwezig.

[0:10:34] En als je dan kijkt wat we dan zien in die aanvragen,

[0:10:36] zagen we ineens in 2022 een toename van aanvragen van eten.

[0:10:43] Toen hebben we aan de bel getrokken en eer wie eerder toekomt,

[0:10:46] toen hebben Carolus Gouten, maar ook Laurens Das hier aanwezig en ook D66.

[0:10:51] Jan Paternotte toen de schouders eronder gezet

[0:10:53] en hebben we dit op een hoger plan kunnen tillen.

[0:10:55] Gewoon simpelweg omdat de scholen erom vroegen en wij dachten samen,

[0:10:58] Nou, dat kunnen we wel.

[0:11:00] Dus we zijn gaan bouwen.

[0:11:02] Dat was echt helemaal niet makkelijk.

[0:11:04] Maar ik ben wel heel trots op wat we hebben bereikt.

[0:11:06] In zo'n korte tijd als jeugdeducatiefonds alleen

[0:11:08] helpen we daar nu 1600 scholen mee

[0:11:11] door het hele land.

[0:11:12] En 350.000 kinderen.

[0:11:14] En die levens van die kinderen zijn wel veranderd.

[0:11:16] Maar ook voor de meester en de juf.

[0:11:18] Een van de eerste scholen die ik bezocht toen het rond was,

[0:11:20] was in Wormerveer. En daar zat een juf

[0:11:22] te huilen in de klas. En niet van

[0:11:24] verdriet, maar van geluk. Omdat ze zag

[0:11:26] wat het betekende voor de kinderen.

[0:11:28] Dat het pedagogische klimaat enorm verbeterde.

[0:11:31] Dat de ouderbetrokkenheid toenam.

[0:11:33] Dus dat is geweldig. Er zijn eigenlijk drie succesfactoren.

[0:11:35] En dan zou ik nog iets willen zeggen over wat de opgaven zijn voor morgen.

[0:11:39] Eerst, vertrouw nou alsjeblieft op de deskundigheid van de school en de ouders.

[0:11:44] Wees daar niet te gemakkelijk over om het andere toe te vertrouwen,

[0:11:47] maar vertrouw het nou alsjeblieft de scholen toe.

[0:11:50] Met de schoolleiders en de ouders samen.

[0:11:53] Het tweede is, wat heel belangrijk is,

[0:11:55] probeer ze zoveel mogelijk te ontzorgen.

[0:11:57] Dit is al ontzorgend, dat eten, want anders zitten kinderen gestrest in de klas

[0:12:00] en dat gaat ook niet in de koude kleren zitten voor leerkrachten,

[0:12:02] maar ontzorg ze zoveel mogelijk in de administratieve last.

[0:12:06] En het derde, wat heel belangrijk is, inspireer ze, maar verplicht ze niet.

[0:12:10] Eerbiedig dat de ene school kiest voor ontbijt en dat de andere school kiest voor een lunch.

[0:12:15] Eerbiedig dat de een kiest voor de ene maaltijd,

[0:12:17] om dat met de ouders te doen en de andere, de andere.

[0:12:19] En ik merk dat dat gewoon heel fijn is en ook juist motiverend, verhogend werkt.

[0:12:24] Als het nu gaat, hoe gaat het verder?

[0:12:26] En ik vind het echt fantastisch dat dit besluit is genomen.

[0:12:28] Ik vind het ook een overwinning van de politiek als geheel.

[0:12:31] Dat oppositie en coalitie dit allebei zo belangrijk vinden.

[0:12:35] Maar wees zorgvuldig in het vervolgproces.

[0:12:37] Wat mijn collega ook net zei van het Rode Kruis, het moet zorgvuldig.

[0:12:40] Dus ik hoop dat we vanuit vertrouwen blijven werken.

[0:12:43] Ik hoop dat we het geld niet gaan uitsmeren met allerlei andere doelstellingen belasten.

[0:12:47] Want deze doelstelling is al goed genoeg.

[0:12:50] En die armoededoelstelling om iets te doen aan de stress en de thuissituatie is cruciaal.

[0:12:54] Dus smeer het budget alsjeblieft niet uit en blijf die scholen wel inspireren, maar doe het laagdrempelig.

[0:12:59] Dat zijn volgens mij de belangrijkste lessen en ik hoop dat jullie ook zien welke potentie dit heeft.

[0:13:05] Dat zou mijn slotopmerking zijn, omdat ik zie dat bijvoorbeeld bij de kinderopvang,

[0:13:09] kunnen ouders die geen werk hebben, kunnen in de kinderopvang, als ze daar als vrijwilliger actief zijn,

[0:13:13] certificaten halen, zodat ze de arbeidsmarkt geleidelijk aan weer kunnen betreden.

[0:13:18] Hier zijn nu ontzettend veel ouders ineens in die scholen actief die er eigenlijk normaal helemaal niet waren.

[0:13:23] Ik was op een school in Amsterdam-Nieuw-West waar twintig moeders boterhammen zaten te smeren

[0:13:27] die eigenlijk van die mannen de deuren überhaupt niet uit mochten.

[0:13:30] Die zijn daar nu aan het boterhammen smeren en daar is een kleine revolutie gaande.

[0:13:34] Want die vrouwen, die zijn elkaar aan het sterker maken.

[0:13:36] Maar als dat ook nog eens leidt tot certificaten en vervolg, dan is de stap naar werk ook gaande.

[0:13:41] En een deel van de mensen die ik tegenkom op de scholen en de ouders die ik ook zelf spreek,

[0:13:45] want ik bezoek die scholen zoveel mogelijk ook zelf, die hebben geen baan, maar het gros

[0:13:50] van de ouders heeft wel een baan, maar in flexcontracten.

[0:13:53] Dus die werken voor dag en ontij en dat maakt het ook moeilijk.

[0:13:56] En daarvoor denk ik dat het programma van schoonmaaltijden, los van ideologie,

[0:14:00] nog wel even nodig is, want ik zie nog niet zo snel een arbeidsmarkt

[0:14:03] waar de moeders niet meer om zes uur al hoeven te gaan werken in de schoonmaak,

[0:14:07] maar waar ze pas na het begin van schooltijd kunnen beginnen.

[0:14:10] Dus ik vrees dat het nog lang nodig is, maar het heeft ook een enorme betekenis.

[0:14:13] Dus ik dank jullie hartstikke grondig en ik hoop echt op een zorgvuldige besteding

[0:14:16] van de middelen die nu vrijkomen.

[0:14:20] Dank u wel, dank u wel, alle vier, voor de heldere introductie.

[0:14:24] Gaan we over naar de vragen van de zijde van de Kamer.

[0:14:27] En als eerste geef ik het woord aan mevrouw Rodekerk.

[0:14:30] Ja, veel dank.

[0:14:32] En heel fijn dat we hier met elkaar zijn.

[0:14:35] Ik heb het rond de tafel aangevraagd, omdat ik denk dat het heel belangrijk is...

[0:14:38] dat we ervaringen delen over de schoolmaaltijden.

[0:14:43] Nou ja, hoe het bij mij is begonnen, is dat ik tien jaar geleden zelf voor de klas stond.

[0:14:46] In Amsterdam Zuidoost gaf ik cultuurlessen.

[0:14:50] En daar merkte ik bij een groep dat ze gewoon totaal niet aan de praat kregen, zeg maar.

[0:14:56] Ze hadden gewoon heel weinig energie.

[0:14:58] En toen kwam ik erachter dat het kinderen waren die gewoon geen ontbijt kregen.

[0:15:02] Ook geen lunch meenamen.

[0:15:04] En dan misschien een zak chips in de pauze gingen kopen.

[0:15:06] En daardoor dus met heel weinig energie de lessen aan het doen waren.

[0:15:10] En toen merkte ik hoe belangrijk het is dat je dus zoiets cruciaals en bazaals als een maaltijd...

[0:15:17] Later als vaksvoorzitter in Amsterdam mogelijk kunnen maken als eerste stad, samen ook met

[0:15:22] Rode Kruis de stad toen gestart en met jeugdeducatiefonds om daar de schoolmaaltijden in te, ja, mogelijk

[0:15:29] te maken.

[0:15:29] En later is dat ook in de Kamer geregeld door D60 en voelt samen.

[0:15:33] Dus ontzettend mooi dat het nu zo gebeurt en dat het dan ook dank aan onder andere deze

[0:15:38] organisatie en scholen dat het op deze manier nu plaatsvindt, dat 350.000 kinderen hiervan

[0:15:43] gebruik kunnen maken, is denk ik echt een heel groot succes.

[0:15:46] Daarom ook heel blij dat het programma doorgaat.

[0:15:49] Het was natuurlijk echt heel spannend, eerdere voorstellen werden niet aangenomen.

[0:15:52] Maar nu dan toch is het gelukt dat het kabinet er geld voor heeft vrijgemaakt.

[0:15:56] Dat is echt heel belangrijk voor heel veel kinderen.

[0:15:58] Ik ben het geloof ik ook niet helemaal eens dat dit iets is wat alleen maar een soort nood iets moet zijn en weg moet gaan.

[0:16:03] Want ik denk echt, ik snap het wel vanuit een rode kruis.

[0:16:06] Die natuurlijk niet per se is opgericht voor zoiets, maar ook voor rampen te bespreiden in oorlogstijd.

[0:16:11] Maar ik denk echt dat iets als maaltijden, ja waarom is dat niet gewoon onderdeel van ons onderwijs?

[0:16:15] In heel veel Europese landen is het heel normaal dat je een warme lunch krijgt op school.

[0:16:21] Dat dat gewoon geregeld is.

[0:16:23] Het is ook wetenschappelijk bewezen heel belangrijk voor kinderen...

[0:16:25] voor hun energie- en leerprestaties.

[0:16:27] Dus wat mij betreft gaan we hiermee door en maken we het nog veel verder uitgebreid.

[0:16:32] Ja, de vraag die ik had...

[0:16:34] Ik mag er maar eerst eentje stemmen.

[0:16:37] Ik kan hier al lang over blijven doorpraten, maar de vraag die ik...

[0:16:40] Ja, maar wel goed om even te weten waar we vandaan komen, denk ik.

[0:16:44] De vraag die ik had is aan de heer Spekman als allereerst.

[0:16:49] Ik denk dat het belangrijk is, er zijn nog veel scholen die we niet bereiken,

[0:16:54] maar waarvan we weten dat het voor de kinderen ook heel erg van belang is.

[0:16:58] Dus hoe bereiken we die? Wat zou daarvoor nodig zijn?

[0:17:02] Er werd ook gezegd dat we sowieso de ouders beter bij moeten betrekken,

[0:17:05] de kinderen en de scholen. Wat zou daarvoor nodig zijn?

[0:17:08] Dan ben ik heel benieuwd naar de ervaring die daar in de praktijk bij is.

[0:17:13] En daarnaast ook het punt van het ontzorgen van scholen, wat heel erg belangrijk is.

[0:17:19] Ik las ook in het position paper een voorstel om ook een deel van het geld te kunnen gebruiken

[0:17:24] voor het organiseren daarvan.

[0:17:26] Nou, dat kan ook gaan over de ouders, waar net over gesproken wordt, en de recertificering.

[0:17:31] Maar ik ben ook benieuwd daar nog wat meer over te horen.

[0:17:35] Meneer Spekman.

[0:17:37] Eigenlijk twee dingen.

[0:17:39] We bereiken nu 2100 scholen van de doelgroep die we hebben vastgesteld,

[0:17:44] van ongeveer 2600 scholen.

[0:17:46] De aarzeling die er bij scholen was om nog niet mee te doen,

[0:17:49] was aarzeling van is het continu en zijn scholen die een beetje gek worden

[0:17:54] van iedere keer incidentele subsidies.

[0:17:57] En desondanks hebben toch 2100 scholen het gedaan.

[0:18:00] Dus het laat iets zien van wat we voor elkaar hebben gekregen.

[0:18:03] En ook afgelopen jaar is er nog een behoorlijke stijging plaatsgevonden

[0:18:06] toen er weer extra geld voor een jaar kwam.

[0:18:08] En daarom hebben wij ook het rommelgeroffeld dat we ons zorgen maakten dat die continuïteit

[0:18:13] ongevaar stond.

[0:18:14] Want dan haken scholen af, dus continuïteit maken is goed en ik ben het eens met jouw argumenten

[0:18:20] dat het ook een eigenstandige waarde heeft naast alleen de voedselhulp.

[0:18:24] Maar het heeft wel degelijk ook die eigenstandige waarde en die kan ook nog veel beter benut

[0:18:28] worden.

[0:18:29] Waarom dan dat voorstel onder andere voor die ouders, kijk scholen kunnen gebruikmaken

[0:18:34] bijvoorbeeld van het zelf boodschappen laten bezorgen door de supermarkt of

[0:18:38] halen op de markt of allerlei dat soort methodes en dan de ouders betrekken bij

[0:18:42] het klaarmaken of oma's of mensen uit de buurt en je ziet dat dat zeer

[0:18:47] succesvol is en dat als scholen die methode gebruiken dat ze eigenlijk veel

[0:18:50] meer eten hebben dan als ze een inkopen via een leverancier want die zijn er

[0:18:55] natuurlijk ook dus er zijn ook commerciële bedrijven niks mis mee

[0:18:58] hartstikke goed waar scholen ook van gebruik kunnen maken dus ik wil die

[0:19:02] vrijheid gaan houden, maar die maken wel gebruik van betaalde krachten om die maaltijden samen

[0:19:07] te maken.

[0:19:08] Dus als een school armslag heeft om die ouders iets meer te belonen die dan helpen, ja dan

[0:19:14] sla je volgens mij twee vliegen in een klap, want je ontzorgt de school daadwerkelijk,

[0:19:19] je brengt menskrachten aan en het is ook nog eens goedkoper dan heel veel andere methodes

[0:19:23] die scholen benutten.

[0:19:24] Dus ik denk dat het een hele belangrijke is en de administratieve last is een verhaal

[0:19:28] apart, maar ik denk dat ook daar kunnen we de scholen nog beter ontzorgen.

[0:19:31] Dank u wel. Mevrouw Eipelink.

[0:19:37] Ja, dank.

[0:19:39] De vraag die ik had, die is eigenlijk hiermee beantwoord.

[0:19:42] Ik kijk even naar u allemaal.

[0:19:46] Want ik zat ook tijdens uw inleidingen te denken van,

[0:19:51] als ik u nu alle vier de keus zou geven van of dit doen voor de scholen,

[0:19:56] waar scholen zelf bepalen, het is hierin nodig,

[0:19:59] of integraal onderdeel maken van het programma op scholen.

[0:20:02] Waar zouden jullie dan voor kiezen en wat zou daarvoor nodig zijn?

[0:20:09] Dat betekent dat ik gelijk de controle kwijt ben, omdat die vragen aan u vieren.

[0:20:12] Maar ik ga u vragen om daar inderdaad alle vier dan even kort op te reageren.

[0:20:20] Meneer Otter?

[0:20:22] Mag ik nog even een verduidelijking van de vraag?

[0:20:24] Want jij bedoelt dat alle scholen hier gebruik van kunnen maken?

[0:20:29] Nou, dat eigenlijk bedoel ik meer.

[0:20:32] Een beetje wat mevrouw Rodekerk ook aangaf.

[0:20:35] In het buitenland zie je dat dit eigenlijk een heel vast onderdeel is.

[0:20:40] Ik vraag me namelijk ook af of alle scholen het wel zo goed in beeld hebben.

[0:20:45] Ik heb ook een keer een voorbeeld gehoord van een directeur die vertelde...

[0:20:50] de MR heeft het tegengehouden, want dat zou het imago van de school schaden.

[0:20:55] Ouders, hoor me wel, uit de MR.

[0:20:57] Dus mijn vraag is, moeten we niet toegroeien naar een systeem...

[0:21:01] waarbij dit gewoon onderdeel is van hoe wij het onderwijs verzorgen en organiseren in de scholen.

[0:21:09] Dat zou mij betreft fantastisch zijn, want dat heb je in de Scandinavische landen ook.

[0:21:12] Ik ben op studiorest geweest naar Zweden en daar is het gewoon onderdeel van.

[0:21:16] Zeker nog, de kleuters helpen mee, de peuters helpen mee.

[0:21:20] Dus volgens mij is dat ook gewoon een stukje leren en als je het hebt over burgerschap,

[0:21:24] zorgen voor elkaar en met elkaar.

[0:21:28] Ik denk dat dat het allerbelangrijkste is.

[0:21:30] Als we daar nog zo toe zouden kunnen groeien, zou dat fantastisch zijn, denk ik.

[0:21:34] Dan hebben we hetzelfde soort systeem als in Scandinavië.

[0:21:36] En dan heb je inderdaad geen verschil meer in de scholen.

[0:21:40] Meneer Vedder.

[0:21:41] Ik heb hier zelf een soort bekering in doorgemaakt, om het maar even zwaar te zeggen.

[0:21:45] Ik ben dus even een tijdje directeur van twee basisscholen geweest.

[0:21:49] Toen vond ik dit geen goed idee om ook nog een schoolmaaltijd erbij, scholen neer te leggen.

[0:21:53] Omdat ik vond dat we al zoveel moesten.

[0:21:56] Ummoestuin, dus gemeente, provincie, rijksoverheid,

[0:22:00] ze hebben allemaal wel ideeën over wat een school op moet lossen.

[0:22:03] En aan echt goed onderwijs geven kwamen we voor mijn gevoel dan nauwelijks toe.

[0:22:06] Maar ik ben daar echt in veranderd.

[0:22:07] En dat komt omdat ik als wethouder in Enschede de cijfers op tafel kreeg,

[0:22:12] de gesprekken voerde met schoolleiders over hoe massaal het is

[0:22:16] dat kinderen met honger in de klas zitten.

[0:22:18] En ik vind dus echt dat we hier een taak hebben.

[0:22:19] Want dat goede onderwijs, dat kun je nog zo goed geven,

[0:22:22] als er rammelende maagjes voor je zitten, dan werkt het niet.

[0:22:24] Een van uw leden bracht dat ook net naar voren uit eigen ervaring.

[0:22:28] Dus dat is de verandering die ik door heb gemaakt.

[0:22:32] En ik denk dan zelf, ook als ik de scholen spreek bij mij in de stad,

[0:22:35] dat het voor hen heel belangrijk zou zijn

[0:22:37] als ze zoveel mogelijk vertrouwen en ruimte krijgen om gewoon zelf invulling te geven.

[0:22:42] Dus ik sluit me helemaal aan bij de heer Spekman.

[0:22:45] En ik ben een beetje bang dat als we het helemaal in het schoolprogramma gaan doen,

[0:22:50] dat we ook vanuit landelijk allerlei regels gaan opleggen

[0:22:54] over hoe dat er dan uit moet zien en rijke schoolmaaltijd en zo.

[0:22:57] Ik heb hier in de Kamer weleens debatten gehoord over een warme maaltijd

[0:23:01] moest het dan zijn en dat soort dingen.

[0:23:03] Alsjeblieft, laat scholen met rust.

[0:23:05] Geef ze middelen om dit goed te doen en organisaties, steunorganisaties

[0:23:08] zoals de twee die hier naast mij zitten, om scholen echt te steunen in dat werk,

[0:23:13] want anders moeten ze het zelf doen.

[0:23:14] En dat is heftig.

[0:23:15] Kijken of je de regels nog kan versimpelen,

[0:23:17] want de scholen zijn nu wel iedere maand bonnetjes.

[0:23:19] En dat is soms nog best ingewikkeld.

[0:23:21] Ik weet dat, als je naar het Jeugdeducatiefonds kijkt,

[0:23:24] de scholen, als ze gewoon met het programma van het Jeugdeducatiefonds meedoen,

[0:23:29] vaak veel simpeler moeten verantwoorden dan bij deze schoolmaaltijdenregeling.

[0:23:33] En dat heeft te maken met wat het ministerie vraagt van de heer Spekman.

[0:23:38] Dus ik zou echt ook daar het pleidooi willen doen.

[0:23:42] Keep it simple, vertrouw scholen, helemaal het pleidooi eigenlijk van de heer Spekman.

[0:23:47] Ik heb hier uiteraard een persoonlijke mening over, maar die is niet zo relevant.

[0:23:52] Als directeur van het Rode Kruis zijn wij natuurlijk voor nood.

[0:23:55] Dus als we hier kinderen in nood en scholen en ouders in nood mee helpen,

[0:23:59] dan zullen wij er uiteraard aan meewerken.

[0:24:01] Maar deze wat bredere vraag is denk ik niet helemaal aan mij.

[0:24:03] Wat ik wel zie, en daarom open ik ook echt zo,

[0:24:06] er zijn nog scholen, zoals jij ook aangaf, die wel mee mogen doen en niet meedoen.

[0:24:11] Er zijn ook scholen die niet mee mogen doen,

[0:24:12] waar ook natuurlijk kinderen zitten met dezelfde problemen.

[0:24:14] En dat vind ik echt een groot probleem.

[0:24:17] En dan is er nog een grote groep, of een groep van ouders,

[0:24:20] waar schaamte speelt, dat ik eerder zei.

[0:24:21] En dat mogen we echt niet onderschatten.

[0:24:23] Dat zien we ook met onze andere boodschappenkaart.

[0:24:26] Dat mensen het niet durven.

[0:24:27] Ze zijn bang dat de overheid achter ze aan gaat.

[0:24:29] Ze schamen zich.

[0:24:30] Dus daar is nog een heleboel te winnen, denk ik,

[0:24:33] voordat we naar alle andere scholen zouden moeten gaan.

[0:24:35] Dank u.

[0:24:36] Met respect, meneer.

[0:24:38] Het normaliseren van dat er op school gegeten wordt,

[0:24:40] daar zijn wij echt absoluut voorstander van.

[0:24:43] Daarom doen we heel bewust op de school, voor de school, door de school, voor alle kinderen.

[0:24:50] En je ziet dat dat tot succes leidt en ook overigens tot eetpatronen die ik bewonderenswaardig vind.

[0:24:56] Want je ziet ineens kinderen hele andere dingen eten.

[0:24:58] Ik heb het zelfs bij mijn eigen kinderen geprobeerd.

[0:25:00] Dat was al hopeloos.

[0:25:01] Het derde kind dacht ik, dat gaat me nooit meer lukken.

[0:25:03] Maar die kinderen onderling, als ze elkaar zien eten, dan proberen ze andere dingen.

[0:25:07] Dus het is supergoed.

[0:25:08] Alleen ik ben heel angstig voor twee dingen bij het woord integraal.

[0:25:12] Eén, dat je toch uitsmeert hetzelfde budget over veel scholen,

[0:25:16] terwijl ik denk, ja, de nood zit echt wel in specifieke scholen.

[0:25:19] We zijn nou eenmaal een gesegregeerd land.

[0:25:21] Daar ligt de grote opgave.

[0:25:23] En de tweede is, integraal kan ook leiden tot voorgeschreven eten.

[0:25:27] Ik heb in gemeentes gezien dat er soms wel zeven verschillende moties worden ingediend

[0:25:30] over wat voor soort eten dat daar moet zijn.

[0:25:33] En ik vind het respect voor de school en de ouders om dat zelf ook met elkaar te bepalen.

[0:25:38] Die scholen, die willen toch niet ineens allemaal ongezond eten.

[0:25:41] Dus die kiezen over het algemeen voor gezond eten.

[0:25:43] Daar moet je ze bij inspireren.

[0:25:44] Daar moet je ze bij helpen.

[0:25:45] En er zijn heel veel mensen voor die dat doen.

[0:25:47] Wij doen dat ook.

[0:25:48] Maar alsjeblieft niet één voorgeschreven maaltijd.

[0:25:50] En ook niet dat je zegt het moet ineens allemaal een lunch zijn.

[0:25:54] Wij komen natuurlijk uit de traditie van de nog niet continu roosters, maar de gebroken roosters.

[0:26:00] Dus dat is een beetje anders dan in Zweden.

[0:26:01] Maar er zijn ook heel veel kinderen en heel veel scholen, ongeveer de helft, die kiezen voor om te ontbijten juist met die kinderen.

[0:26:07] Omdat ze dan dat energieverlies hebben.

[0:26:09] En die kiezen dus niet voor een lunch.

[0:26:11] Er zijn ook scholen die wel kiezen voor een lunch,

[0:26:13] en die doen dan sochtens een tussendoortje.

[0:26:15] Dus dat voorgeschreven, als dat een onderdeel is van integraal,

[0:26:18] dan zou ik pleiten om dat onderdeel juist niet te doen,

[0:26:21] maar geef nou de verantwoordelijkheid aan de schoolleider,

[0:26:23] samen met de ouders om dat te bespreken.

[0:26:25] En geleidelijk aanzien hier dan ook scholen waar inderdaad,

[0:26:27] ik ken ze ook, dat soort voorbeelden van die scholen,

[0:26:30] waar eerst de MT zeg maar aarzelingen had,

[0:26:33] en die dan eerst heel voorzichtig begonnen zijn,

[0:26:35] maar wat nu een groot succes is voor de hele school,

[0:26:37] en waar de ouders ook helemaal overstacht zijn, omdat het zo genormaliseerd is.

[0:26:41] Omdat er niet wordt gezegd voor het ene kind wel, het andere kind niet, maar voor iedereen.

[0:26:46] En dat is echt een doorbraak.

[0:26:47] Dank u wel. Het woord is aan de heer Kisteman.

[0:26:51] Ja, voorzitter, bedankt.

[0:26:53] Ja, ik ben eigenaar van een bakkerij,

[0:26:55] dus als mijn kinderen altijd met gevulde boteren broodrommen naar school gingen,

[0:26:58] dat hadden we altijd wel voor elkaar thuis, zeg maar.

[0:27:01] Maar we mogen nooit iets lekkers in de broodrommen van onze school.

[0:27:05] Dus als we dat stiekem doen in groep 1, dan kregen we altijd een appje van de juf van

[0:27:08] Geen plakje cake meer in de broodgommel, weet je dat?

[0:27:11] We zijn van de VVD ook superblij dat dit in stand is gehouden.

[0:27:15] Ik heb even een vraag naar de heer verder toe.

[0:27:18] U noemde in uw pleidooi was het meest ideale situatie...

[0:27:21] dat de schoolmaltijden eigenlijk niet meer nodig waren.

[0:27:24] En op de vraag van mijn buurvrouw gaf u, ja, dat zou mooi zijn...

[0:27:26] als eigenlijk alle scholen een schoolmaltijd zouden kunnen hebben.

[0:27:30] Ik zal het iets specifiek maken, u gaf ook aan...

[0:27:32] dat sommige ouders de ongezonde dingen meegeven.

[0:27:36] Wat zouden we daaraan kunnen doen?

[0:27:39] Aan de ene kant legt de verantwoordelijkheid bij de scholen.

[0:27:41] Ze zijn slim genoeg om zelf keuzes te kunnen maken.

[0:27:43] Ouders kunnen niet altijd goede keuzes maken.

[0:27:46] Wat zouden we daaraan kunnen doen?

[0:27:47] Dat ouders zelf weer een beetje het gevoel krijgen bij...

[0:27:49] wat is wel gezond om mee te geven.

[0:27:52] En niet zoals ik dan een plakcake aan mijn dochter meegeef.

[0:27:54] Snapt u een beetje?

[0:27:55] Wat kunnen we daaraan doen?

[0:27:57] Omdat in uw eerste pleidooi u aangaf...

[0:27:58] het zou het mooiste zijn als we van de schoolmaal tijd af zouden kunnen...

[0:28:01] en het niet meer nodig is.

[0:28:04] U gaf daar eigenlijk zelf het mooiste antwoord op, want u heeft namelijk op uw kop gekregen

[0:28:08] toen u plakjes cake in de broodrommel stopte en dat is natuurlijk wat scholen doen.

[0:28:13] Scholen zijn voortdurend bezig om met elkaar te regelen dat kinderen op een normale manier

[0:28:19] opgroeien en dat betekent ook, ik heb dat als schooldirecteur ook wel eens gedaan, dat

[0:28:23] je tips in de nieuwsbrief zet over wat je kan meegeven of dat je even regels afspreekt

[0:28:27] over van nou we doen niet iets lekkers bij het tussendoortje.

[0:28:31] Laat dat alsjeblieft aan scholen.

[0:28:32] Dus ga niet vanuit de Tweede Kamer of ik als vanuit het Stadsbestuur voorschrijven wat wel en niet mag.

[0:28:39] Scholen en schoolteams zijn ontzettend goed in staat om dat gewoon zelf op te vangen.

[0:28:43] En dan denk ik ook dat het vanzelf goed gaat.

[0:28:46] Maar die keuzes van, zeg maar, die verlepte patat even in zo'n broodtrommel,

[0:28:50] dat zijn natuurlijk geen keuzes vanuit de positie waarin u dat kon doen

[0:28:54] en waar ik dat ook vanuit kan doen met mijn kinderen.

[0:28:57] Dat zijn keuzes van ouders die eigenlijk geen keuze hebben.

[0:29:02] En daar ging mijn pleidooi over, om ook naar de kraan te kijken en niet alleen op deze dwel te concentreren.

[0:29:08] Er zijn gewoon ouders die de developte patatjes als enige mee kunnen geven in de broodtrommel,

[0:29:13] omdat er geen brood is in de ochtend.

[0:29:15] En dat in ons land.

[0:29:17] En daar moeten we, denk ik, iets mee doen.

[0:29:20] Ik geloof ook dat daar breed draagvlak voor is in de hele politiek,

[0:29:24] om ervoor te zorgen dat mensen gewoon rond kunnen komen.

[0:29:27] en mooi dat deze regeling er is. Prima ook om het in het schoolprogramma op te nemen,

[0:29:32] daar ben ik dus eigenlijk zelf wel voor, daar ben ik wat in veranderd.

[0:29:35] Maar tegelijkertijd, we zullen altijd moeten blijven doen aan die bestaanszekerheidsvragen.

[0:29:40] En even los van hoe je daar dan politiek precies aan vliegt, is dat wel gewoon een urgent onderwerp.

[0:29:46] Dank u wel. Ja, de heer Spekpan zie ik.

[0:29:49] Nou ja, omdat ik ben best wel optimistisch, omdat wat je hebt gezien uit het onderzoek,

[0:29:53] wat overigens en de Rode Kruis doet, maar wij ook doen, is dat ouders, als je die het

[0:29:57] vertrouwen geeft en de armslag, dat die stressfactor, als je die eraf haalt, dat het geld wat ze

[0:30:02] ermee besparen, dat ze dat omzetten in gezonde keuzes, ochtends en s'avonds.

[0:30:07] Het probleem wat er nog is, is werktijden van ouders, waardoor het kind zelf, meestal

[0:30:13] de oudste dochter, aan de lat staat om het eten te verzorgen voor alle andere kinderen.

[0:30:17] Daar gaat soms wat mis, tot aan branden aan de frituur aan toe.

[0:30:20] Dat is niet omdat die moeder het leuk vindt, maar omdat de werktijden haar dwingen door dat op afstand te doen.

[0:30:27] En dan worden er andere keuzes gemaakt door die kinderen.

[0:30:29] Maar je ziet dat de regel is, het eten wordt gezonder, ook in de avond.

[0:30:34] En ook wat wordt meegegeven door de komst van schoonmaaltijden.

[0:30:37] En dat is een grote winst.

[0:30:41] Ik wist helemaal niet dat dat nog, dat je op je beurt moest wachten.

[0:30:45] Wij zien in onderzoek precies hetzelfde.

[0:30:47] Toen ik begon bij het Rode Kruis had ik dezelfde vraag.

[0:30:49] Waar wordt het uitgegeven? Dat hebben we op allerlei verschillende manieren onderzocht.

[0:30:53] 99 procent van de tijd geven mensen uiteraard de goede dingen aan hun kinderen.

[0:30:56] Dus dat is een zorg die ik ook had, maar ik geloof dat die eigenlijk eigenlijk onterecht is.

[0:31:02] Dank u wel, meneer Darssen.

[0:31:04] Ja, dank. En dank ook voor de introducties.

[0:31:08] En ik wilde toch nog even stilstaan bij het stukje bestaanszekerheid en schoolmaaltijden,

[0:31:13] want helemaal eens dat aan bestaanszekerheid, zeker in Nederland, is nog heel veel te doen, heel veel te winnen.

[0:31:19] Dus daar moeten we ook van alles aan doen.

[0:31:21] Ik ben alleen bang dat we het ook niet alleen maar moeten gaan vermengen met het initiatief van de schoolmaaltijden.

[0:31:26] Want wat ik hier zelf heb ervaren in de Kamer, is dat het voor heel veel partijen daarom ook vaak een reden is om bijvoorbeeld zoiets niet te doen.

[0:31:36] En wat mij, en ik ben benieuwd of dat ook zo ervaren wordt uit het onderzoek in de omliggende landen, Scandinavische landen, heel erg terugkomt,

[0:31:43] is het helpt ook met pesten verminderen, omdat je samen aan tafel zit.

[0:31:48] Het helpt, wat jullie zelf ook aangaven, sociale cohesie met de buurt te verbeteren.

[0:31:52] Het zorgt ervoor dat je samen voeding ontdekt,

[0:31:56] dus beter leert omgaan met gezonde voeding.

[0:31:58] Dus er zijn heel veel andere aspecten aan die schoolmaaltijden die ik zelf ook...

[0:32:03] Naast natuurlijk het belang van een gevulde maag, die ik zelf ook heel interessant vind.

[0:32:06] En ik was benieuwd of jullie daar ook naar kijken, nu het al wat langer loopt,

[0:32:10] wat de effecten daarvan zijn.

[0:32:12] Ik denk misschien, Hans Spekman, dat de vraag aan jou gericht is,

[0:32:16] maar daar ben ik zelf benieuwd naar,

[0:32:17] omdat het voor mij, volgens mij, meer is dan alleen maar inderdaad een gevulde maag.

[0:32:24] Respect, man.

[0:32:25] Ja, dat is ook zo, omdat, zeg maar, die scholen, waarom ze er zo blij mee zijn,

[0:32:29] is dat het pedagogische klimaat in de scholen ook zo enorm verbetert door het samen eten.

[0:32:34] En dat de oude betrokkenheid, wat ook een hoofdprijs is in het onderwijs,

[0:32:38] enorm is toegenomen, wat echt een hoofdprijs is.

[0:32:42] Dus het heeft eigenstandige extra waarden.

[0:32:45] En ook het eetpatroon van die kinderen verandert ook omdat je elkaar ziet eten.

[0:32:50] Dus daar heeft het een werking voor.

[0:32:52] Dus ik denk zelf dat die waarde zo groot is dat je het eigenlijk nooit meer zou moeten afschaffen,

[0:32:58] maar geleidelijk aan moet uitbouwen en te beginnen bij de groep die prioriteit heeft,

[0:33:02] omdat ook die bestaanszekerheidskwesties spelen.

[0:33:05] Waar ook kwesties overigens aan vastzitten die hartstikke ingewikkeld zijn,

[0:33:08] en die jullie in deze kamertermijn niet gaan oplossen, ondanks alle goede wil.

[0:33:13] Dus bijvoorbeeld in Amsterdam-Zuidoost was ik op twee scholen.

[0:33:16] Allebei de scholen hadden een echtscheidingspercentage van 60, 70 procent.

[0:33:20] En die ouders wonen best wel vaak in hele afhankelijke huissituatie.

[0:33:25] Dus hun vaste lasten zijn heel hoger dan dat we ook maar enigszins beseffen en dat we in de niebud zitten.

[0:33:30] Dus die ouders hebben het hartstikke zwaar.

[0:33:34] En dat is niet zomaar 1, 2, 3 op te lossen. Dus ook die bestaanszekerheidskant loopt door.

[0:33:37] En de crux, volgens mij, van dit programma uitbouwen, is verder werken met het vertrouwen in die school,

[0:33:43] echt geven aan de schoolleider, dus niet aan het schoolbestuur, zelfs niet aan de gemeente,

[0:33:49] maar ik vind echt aan de school wat daar gebeurt.

[0:33:52] Daar komen 1,4 miljoen kinderen die vol van ambitie zitten en die door dit programma gewoon ineens beter gaan presteren

[0:33:59] en lekker er in hun vel zetten.

[0:34:00] En dat is dus niet alleen een bestaanszekerheidskwestie, dat is inderdaad ook het tegengaan van pestgedrag,

[0:34:05] wat nou mee plaatsvindt. Dus ja, hartstikke ronde voorstanden van het programma

[0:34:10] continueren, maar dan wel goed doen, inderdaad. En uitbouwen en lessen benutten

[0:34:14] die we nu die we nu hebben getrokken. En daar is veel van te leren.

[0:34:18] Dank u wel. Ik zie de heer Gooss een spook.

[0:34:20] Ja, een bevestiging van wat u ook zei. Het is veel meer dan een volle maag.

[0:34:24] We zien echt gewoon dat de impact is veel breder. Het geeft enorm zelfvertrouwen ook,

[0:34:28] zowel aan kind als aan ouder. En je kan het je ook voorstellen.

[0:34:31] Iedereen komt met eten op school en jij niet. En ik kan me herinneren,

[0:34:34] Een moeder die zei, op deze school moet iedereen een appel en een banaan meenemen.

[0:34:38] Maar die heb ik niet. En nu heb ik het wel.

[0:34:40] En dan kom je dus als kind niet zonder appeltje, terwijl iedereen een appel heeft.

[0:34:43] Het is heel klein, maar eigenlijk heel erg groot.

[0:34:47] Dus ik heb al een paar keer het woord schaamte genoemd.

[0:34:49] Dat speelt echt een ontzettend grote rol.

[0:34:51] Los van het feit dat een volle maag en beter concentreren...

[0:34:54] en je beter voelen fysiek, speelt een hele grote rol.

[0:34:57] Maar schaamte, zelfvertrouwen, erbij horen...

[0:34:59] en dat is zowel met de maaltijden echt samen klaarmaken...

[0:35:03] als de boodschappenkaarten.

[0:35:04] Dus het heeft een veel grotere sociale impact

[0:35:07] dan we ons misschien realiseren.

[0:35:10] Heer Vedder.

[0:35:13] Dank.

[0:35:14] Ja, zeg maar, ik kan hier eigenlijk ook een heel deel in meekomen,

[0:35:18] ondanks mijn pleidooi ook, om naar bestaanszekerheid te kijken

[0:35:20] en het wel als een dweil te blijven beschouwen.

[0:35:22] En dat zit hierin.

[0:35:23] Ik ben schooldirecteur geweest en dan zag je gewoon kinderen

[0:35:25] die aan de ene kant een veilige en fijne plek hadden op school,

[0:35:29] waar het ze aan niet veel ontbrak.

[0:35:30] En dat was nog voor de schoolmaatijden.

[0:35:32] En inmiddels hoor je van scholen de verhalen

[0:35:34] hoe dat nog meer verrijkt en verbeterd is.

[0:35:38] En tegelijkertijd kinderen die dan weer met lood op het schoenen

[0:35:40] als laatste van het schoolplein verdwenen richting huis.

[0:35:43] En ik denk dat we in alle goede dingen die we hier doen,

[0:35:46] die kloof ook in de gaten moeten houden.

[0:35:48] Daar ging eigenlijk mijn pleidooi voor.

[0:35:49] Ik denk dat niemand het daarmee oneens is.

[0:35:51] Om het even in het goede perspectief te zetten,

[0:35:53] vond ik het wel belangrijk om dat nog even te noemen.

[0:35:55] Want ik heb steeds op het oog dat kindje dat als laatste van het plein loopt,

[0:35:58] waarvan je weet, ik weet waarom jij zo aan het ralen bent.

[0:36:02] Ja, en dat gaat je aan het hart.

[0:36:04] Ik zie meneer Otta ook nog een aanvulling willen geven.

[0:36:08] Als ervaringsdeskundige van een school zelf, wat de verhalen hiernaast ook kan bevestigen,

[0:36:15] ik vond het mooiste, ik heb het zelf ook geschreven, de honger verandert in leerhonger.

[0:36:22] Kinderen hebben een gevulde maag en zijn minder prikkelbaar en willen in een keer leren en willen in een keer dingen weten.

[0:36:30] Dat verschil zien we echt. Dat is in anderhalf jaar tijd enorm gegroeid.

[0:36:34] En dat zien wij niet alleen, dat ziet zelfs een onderwijsinspectie.

[0:36:36] We hebben helaas twee keer een inspectiebezoek moeten krijgen.

[0:36:41] Goed afgerond overigens, maar die hebben echt een daadverschil gezien.

[0:36:44] Van hoe het eerst was en hoe het nu is.

[0:36:47] En daar vind ik een mooi compliment in.

[0:36:48] Dat is mede te danken aan de schoolmaaltijden.

[0:36:54] Het opbevinden van kinderen is in deze periode toegenomen van 6,3 op een school naar 8,9.

[0:36:59] Dat is het resultaat uiteindelijk toch van politieke besluitvorming en ook overwinning van ons allemaal.

[0:37:06] Dank u, dat was de eerste vragenronde.

[0:37:09] Ik ben wat royaal in de ruimte, zowel voor de beantwoording als de vraag stellen.

[0:37:15] Dat betekent wel dat we wellicht iets minder rondes hebben met vragen,

[0:37:18] maar volgens mij komt het het gesprek, wat uiteindelijk is wel ten goede.

[0:37:22] Dus ik ga nu voor de tweede ronde naar mevrouw Rodekerk.

[0:37:27] Dank. En ook dank voor al deze uitwisseling van ervaringen.

[0:37:30] Want daar hebben we inderdaad heel erg veel aan, denk ik ook voor het vervolg.

[0:37:35] Ja, even ook over dat punt van bestaanszekerheid.

[0:37:38] Ik denk wel dat dit juist iets is wat een heel directe manier van bestaanszekerheid investeren is.

[0:37:45] Want als je denkt, nou, heel Nederland gaat er 29 euro voor uit met de huidige begrotingsplannen.

[0:37:51] Maar ja, als je kinderen daadwerkelijk een maaltijd kan geven die dit heel erg nodig hebben...

[0:37:54] Volgens mij directer kan het bijna niet.

[0:37:56] Dus dat vind ik ook wel mooi aan dit programma.

[0:37:59] En als we het dan over geld hebben, is er net ook onderzoek gedaan door Deloitte,

[0:38:04] samen met Maastricht Universiteit en onder meer Tommy Tometo,

[0:38:07] waar het blijkt dat elke euro die je investeert in schoolmaandtijden uiteindelijk vijf euro oplevert.

[0:38:12] Dus berekend dat een investering van één miljard in het schooldienstprogramma

[0:38:16] op lange termijn 4,8 miljard kan opleveren aan besparingen op gezondheidszorg en verbeterde productiviteit.

[0:38:22] Dus in die zin is dat ook nog eens, volgens mij, een hele interessante om het op die manier

[0:38:26] ook wat meer te bekijken, ook wanneer het begrotingsbesprekingen voor de toekomst gaat

[0:38:31] en de uitbreiding van het programma.

[0:38:33] En de vraag die ik nog heb is, wat mij betreft ook aan mij te beantwoorden, maar zit hem

[0:38:40] ook in die gezondheid?

[0:38:44] Want ik hoor inderdaad zeggen van ik denk dat we ook straks het voedingscentrum daarover

[0:38:47] kunnen horen.

[0:38:48] Maar ik zie aan de ene kant het uitbijden van die groep, van het aantal kinderen die dit nodig hebben.

[0:38:55] Maar aan de andere kant ook de lunches zelf.

[0:38:59] Hoe zorgen we er nou voor dat we ook daar zorgen voor die gezonde maaltijd?

[0:39:06] Waarbij het Voedingscentrum zegt, denk aan de schijf van vijf, zien jullie daar zelf een rol?

[0:39:10] Of is het meer dat we dit aan scholen willen laten?

[0:39:13] Is dat jullie advies?

[0:39:16] Eventueel met wat vanuit jullie nog kan komen,

[0:39:21] daar ook aan mogelijkheden of ondersteuning daarbij.

[0:39:29] Dit is een vraag aan alle vier, begrijp ik?

[0:39:33] Ik ga dan denk ik eerst maar even bij meneer Otter.

[0:39:36] Ja, als het gaat om autonomie,

[0:39:38] denk ik dat Hans heeft het al een paar keer benoemd,

[0:39:41] dat moet je bij de scholen laten.

[0:39:43] Als je steeds door de hoepeltje moet sprengen wat een ander van jou bedacht heeft, daar word je niet blij van.

[0:39:47] Ik denk echt dat hoe je het wilt organiseren en hoe je het wilt doen, laat dat aan de school over.

[0:39:53] Dat komt goed en dat is ook gebleken.

[0:39:58] Inspireren kan wel, want wij werken nu al samen met het voedingscentrum, heel plezierig moet ik zeggen.

[0:40:03] En wat wij wel doen is dat we gewoon voorlichting geven aan de scholen, maar wel aan de scholen laten.

[0:40:08] En ook soms toestaan dat scholen iets doen waarvan jullie misschien ook wel eens allemaal gebruik maken.

[0:40:14] maar wat heel feestelijk is voor een kind.

[0:40:16] En die mogen misschien ook wel als einde van het jaar een patatje eten.

[0:40:20] Er zullen sommige mensen van gruwelen misschien, maar...

[0:40:22] Er zijn best wel veel mensen in Nederland die soms een patatje eten.

[0:40:25] Dus soms mag het ook feestelijk zijn voor een kind.

[0:40:28] Dus alles voorschrijven is niet goed, maar inspireren en daarop richten is wel heel belangrijk.

[0:40:34] En je ziet ook dat scholen dat doen en daar ook plezier in hebben,

[0:40:37] maar dan wel op de keuzes die zij maken.

[0:40:40] Dank, mevrouw Pijpeling.

[0:40:42] Ja, dank.

[0:40:44] Nou is de regeling, het programmaschoolmaaltijden, officieel voor het funderend onderwijs.

[0:40:49] Daar hoort ook het voortgezet onderwijs bij.

[0:40:51] Daar hebben we het eindelijk nog niet zoveel over gehad.

[0:40:53] Tenminste, in uw beantwoording hoorde ik toch vooral het primair onderwijs.

[0:40:57] Maar ik ben wel benieuwd.

[0:40:58] Ik heb zelf twintig jaar gewerkt op een middelbare school, op verschillende middelbare scholen.

[0:41:04] Daar zagen we de armoedeproblematiek ook toenemen.

[0:41:08] Hebben jullie daar ervaring?

[0:41:09] Hebben jullie daar een idee bij?

[0:41:11] Hebben jullie daar suggesties bij?

[0:41:14] Want ik vond het heel mooi, van honger naar leerhonger.

[0:41:18] Nou, ik zou het graag tot en met een achttiende willen.

[0:41:20] Dus ja, hoe ziet u dat?

[0:41:24] Meneer Spekman is denk ik de...

[0:41:26] Ik heb die scholen ook bezocht, ook middelbare scholen,

[0:41:28] maar ook niet te vergeten praktijkscholen en voortgezet speciaal onderwijs.

[0:41:33] Want die praktijkscholen, die zijn echt zo blij.

[0:41:36] Zijn 175 scholen maken er bijna allemaal gebruik van.

[0:41:40] Het voortgezet speciaal onderwijs ook.

[0:41:42] En wat ook nog zo gaaf is, is dat die kinderen daar zelf ook aan het koken zijn.

[0:41:47] Dat is geweldig.

[0:41:48] En sommige van deze scholen zijn zelfs aan het koken voor andere scholen waar ze dan ook dat uitserveren.

[0:41:54] Bij middelbare scholen zie je het ook.

[0:41:55] We zijn wel een gesegregeerd land.

[0:41:57] Dus ik zeg erbij, dat zijn bijna alleen de VMBO's die onder die doelgroep vallen.

[0:42:01] Maar daar zie je ook dezelfde effecten als in het basisonderwijs.

[0:42:05] Ze organiseren het anders, maar ook daar vinden ze het een groot succes en zijn ze heel blij dat dit programma wordt voortgezet.

[0:42:13] Meneer Gauwsens.

[0:42:14] Voorzitter, mag ik daar even één vragen stellen?

[0:42:17] Ja, vervolg.

[0:42:17] Want ik ben ook echt benieuwd naar de omvang van de scholen voor het gezet onderwijs, of het dan vso is of regulier.

[0:42:27] Want daar heb ik echt nog weinig zicht op.

[0:42:30] Heeft u daar concreet...

[0:42:31] Ja, al die getallen, volgens mij hebben we over 607.

[0:42:34] Jullie moeten me lek schieten als ik het fout zeg, maar ik dacht 607 uit mijn hoofd bij het middelbaar onderwijs.

[0:42:40] Dus dat is ongeveer... Dat zijn er ook minder, omdat die scholen die zijn groter.

[0:42:45] Dus we hebben ongeveer 5600 basisscholen in Nederland

[0:42:48] en we hebben veel minder middelbare scholen, wat natuurlijk logisch is.

[0:42:51] En als je kijkt naar de doelgroep, dan zit het vooral bij praktijkonderwijs,

[0:42:55] bij het VSO en bij een aantal VMBO-scholen.

[0:42:59] Ook best veel overigens nog, hoor.

[0:43:01] Meneer Goossens.

[0:43:02] Daar kan ik alleen aan toevoegen dat we het zelf te zien.

[0:43:04] Of het nou een lagere school is of de scholen die u noemt,

[0:43:07] de problematieken en de uitdaging zijn eigenlijk hetzelfde.

[0:43:09] En zoals we het net ook met elkaar bespraken, het echt aan de school en de ouders laten is wat we moeten doen.

[0:43:15] En ook daar geldt boodschappenkaart in ons geval en soms gewoon schoolmaaltijden, beide werken eigenlijk even goed.

[0:43:20] En het belang is minimaal even groot, zou ik zeggen.

[0:43:24] Meneer Vedder.

[0:43:25] Ja, wat ik ook nog van onze scholen die daar aan meedoen terugkrijg,

[0:43:30] is dat het juist op die scholen ook een enorme impact heeft op het pedagogisch-didactisch klimaat dat je dit doet.

[0:43:35] Dus er ontstaat daarin potentieel nog iets meer onrust over verschil en over...

[0:43:43] En leerlingen zijn ook meer geneigd nog dan op de basisschool al om ook een beetje stiekem te doen en het te verbergen en zo.

[0:43:50] Dus ze komen ook meer knel te zitten en raken meer verscheurd.

[0:43:54] En ja, de scholen waar dit dan toch opduikt.

[0:43:58] Bijvoorbeeld inderdaad de praktijkschool bij ons ook.

[0:44:00] Ja, dat is echt een geweldig effect.

[0:44:02] Daar zijn de schooldirecteuren ontzettend blij mee.

[0:44:06] Nog een aanvulling, meneer Rotterdorf?

[0:44:10] Driema.

[0:44:12] Meneer Kirstenman.

[0:44:14] Ja, dank u wel.

[0:44:15] Ik heb een vraag voor de heer Spekman.

[0:44:17] In uw positionpaper schrijft u dat het fijn zou zijn, u gaf het elkaar,

[0:44:19] als u bepaalde kosten mag opdragen, voor bijvoorbeeld docenten of ontsteunend personeel.

[0:44:25] Maar u zei net in uw betoog ook voor ouders, bijvoorbeeld.

[0:44:28] Maar hoe zou u dat dan voor u zien dan?

[0:44:30] Want dan kijk ik er vanuit werkgeverschappen,

[0:44:31] Maar ga je dan een contract aan als school met zo iemand, of hoe ziet u dat in de praktijk voor u dan?

[0:44:38] We hebben eerder voorgesteld om een vergoeding te geven aan ouders die daar als vrijwilliger actief zijn.

[0:44:42] En dat je dat op mag voeren als kostenpost binnen schoolmaaltijden.

[0:44:46] Waarom? Omdat als je een leverancier inhuurt, net als bijvoorbeeld Tommy Tomato gehuurd,

[0:44:50] prima, daar doe ik niks op af, maar die hebben ook personeel in dienst,

[0:44:54] die wel worden betaald vanuit schoolmaaltijden.

[0:44:56] Dus het is eigenlijk, vind ik, krom en het zou scholen zeer helpen

[0:44:59] Als je dat ook zou kunnen bekostigen vanuit schoolmaaltijden.

[0:45:04] Omdat je dan ook nog eens eerlijk is eerlijk, goedkoper af bent.

[0:45:07] Want die ouders doen het nog voor minder.

[0:45:09] En je hebt uiteindelijk wel de boodschappen zelf in de hand.

[0:45:12] Waarvan veel scholen ook nog eens succesvol afdingen bij de supermarkten.

[0:45:16] Omdat de supermarkt zich ook betrokken voelt bij de school.

[0:45:18] Wat geweldig is hè.

[0:45:20] Dus daarom.

[0:45:22] Dus die kostenpost zou ik graag willen kunnen onderbrengen.

[0:45:27] Ja.

[0:45:30] Ik bedoelde eigenlijk van hoe...

[0:45:31] Maar kun je gewoon vanuit scholen zeggen...

[0:45:33] het gaat me om die ouders waar u het over had.

[0:45:35] Kan je dat gewoon...

[0:45:37] Wat zei u nou?

[0:45:40] Ja, vraag even.

[0:45:41] Maar kun je dat als school...

[0:45:42] Ik vraag af of dat juridisch überhaupt...

[0:45:44] Ik snap uw hele pleidooi, want als je dit leest klinkt het superlogisch namelijk.

[0:45:48] En helemaal mooi...

[0:45:49] als het nog goedkoper kan.

[0:45:50] En ik zou je nog voorstellen om het bij de plaatselijke bakker te doen als het aan mij lag.

[0:45:55] Maar mag je zomaar...

[0:45:57] Dat vraag ik me gewoon af.

[0:45:59] We hebben dat uitgezocht.

[0:46:01] Ook juridisch laten toetsen.

[0:46:03] En dat kan.

[0:46:03] Er moet alleen toestemming zijn om die kostenpost op te voeren.

[0:46:07] Dat scholen hem mogen declareren.

[0:46:09] Bij ons.

[0:46:10] En dan kunnen wij hem namelijk vergoeden.

[0:46:13] Maar als wij hem niet mogen declareren bij het Rijk, dan kunnen we hem ook niet vergoeden.

[0:46:17] En de Rijksoverheid is daar vrij streng in.

[0:46:18] En dan is OCW weer strenger dan SZW.

[0:46:21] Want OCW heeft een heel strak accountsprotocol.

[0:46:23] En SC2 is weer, uit het koudheidsprotocol, 3% marge.

[0:46:28] Dus er zitten ook fascinerende verschillen tussen de ministeries,

[0:46:30] die ik nog niet helemaal snap.

[0:46:31] En we moeten hem gewoon kunnen opvoeren als kostenpost.

[0:46:34] En ze gaan bijna altijd bij de buurtsuper, bij de buurtbakker

[0:46:37] en bij alles wat er in de buurt zit, doen ze de boodschappen.

[0:46:40] En dat vind ik geweldig.

[0:46:42] Dat past ook helemaal binnen het familieschoolconcept

[0:46:44] wat in Amsterdam wordt uitgebouwd en echt succesvol is.

[0:46:49] Helder.

[0:46:49] Meneer Darssen.

[0:46:50] Ja, dank.

[0:46:51] Ik heb nog een vraag over de toekomst en de financiering daar ook van.

[0:46:57] Dus het is nu via het Rode Kruis en de jeugdedicatiefonds allemaal gegaan.

[0:47:02] Nu wordt het structureel. Ik weet nog even niet precies hoe dat eruit gaat zien.

[0:47:07] Maar mijn vraag is of jullie daar al een beeld bij hebben.

[0:47:10] Komt daar een bepaalde verandering in? Blijft dat zoals het nu is?

[0:47:13] Zijn daar zorgen over of niet?

[0:47:16] En wel ligt dat in de beantwoording mee als sluisterstuk ook nog even

[0:47:18] naar die administratie gerefereerd, want dat hoorde ik u zeggen, maar ik kon het zelf even...

[0:47:24] dat ik dacht van, is dat zijn we daar nu niet weer onnodig regeltjes aan het maken?

[0:47:29] Meneer Otter, u heeft ervaring, denk ik, met de administratie.

[0:47:32] We moeten bijna het laatste beginnen, dus...

[0:47:34] Ja, dat is een behoorlijke klus. En daarin ligt het verschil bij hoe dat bij het Jeugd- en Educatiepont

[0:47:38] gedeclareerd moet worden en schoonmaaltijden. Daar ben ik echt drie keer zoveel tijd mee kwijt.

[0:47:42] Misschien nog wel meer. Dus dat is echt een heel gedoe.

[0:47:46] Absoluut. Dus als dat simpeler kan en effectiever kan,

[0:47:50] dan scheelt ons als school heel veel werk.

[0:47:54] Meneer Goossens?

[0:47:57] Nou, om te beginnen.

[0:47:58] Wij zijn natuurlijk blij dat het structureel wordt.

[0:48:00] Wij zijn daar helemaal klaar voor, ook al zijn we een noodorganisatie.

[0:48:03] Wij stappen hier zeker niet uit weg.

[0:48:06] Maar ook de manier waarop jij erover spreekt.

[0:48:07] Ik denk dat het heel goed is om met deze partijen samen te kijken

[0:48:10] hoe we het kunnen verbeteren, makkelijker kunnen maken voor scholen

[0:48:12] en uiteindelijk zo efficiënt en goed mogelijk geld te besteden

[0:48:15] om zoveel mogelijk kinderen goed te bereiken.

[0:48:18] Dus dit loopt, als ik me niet vergis, tot midden 2025.

[0:48:22] Samen te kijken hoe we een nieuw plan kunnen maken, daar zou ik zeer voor openstaan.

[0:48:27] Aanvulling van de heer Spekman.

[0:48:29] Misschien ben ik een zorgelijk type, maar ik heb natuurlijk zorg.

[0:48:33] Want ik weet dat wat scholen nu hebben, waar ze zo blij mee zijn...

[0:48:37] dat het niet vanzelfsprekend is dat het zomaar door kan gaan.

[0:48:40] Er zijn natuurlijk eerder scenario's naar de vorige Kamer gestuurd...

[0:48:43] waar een aantal mensen dat natuurlijk ook hebben gezien,

[0:48:46] die zijn uitgewerkt in een A, B en C en dan met subvarianten.

[0:48:50] En er moet nu gekeken worden natuurlijk hoe dit geld, wat fantastisch is,

[0:48:54] structureel bij die scholen komt.

[0:48:56] Kijk, voor ons is het geen doel op zichzelf om het te doen,

[0:49:00] alleen wij zijn het gaan doen omdat we het kunnen en omdat de nood er is.

[0:49:03] En ik maak me wel zorgen over heel veel alternatieve methodes,

[0:49:06] dat dat bijvoorbeeld via de gemeentefinanciering loopt

[0:49:09] of via schoolbesturen loopt.

[0:49:11] Daar ben ik angstig voor,

[0:49:12] Omdat ik dan wel benieuwd ben hoeveel vrijheid die scholen dan nog hebben,

[0:49:16] hoe ze de keuzes maken.

[0:49:18] En ik denk dat we eerder toe moeten gaan naar het verbeteren van het programma.

[0:49:22] Bijvoorbeeld de administratieve last kan echt minder.

[0:49:25] Bij de boterhammenbar, dat zo heette de voortganger,

[0:49:28] onder de SZW-financiering was die last ook kleiner.

[0:49:32] Daar kunnen de scholen ook over meepraten.

[0:49:34] Dus ik denk dat er echt wel winst te boeken is.

[0:49:36] Er moet altijd natuurlijk iets gebeuren en we kunnen misschien ook nog beter ontzorgen.

[0:49:39] Maar de zorg die ik vooral heb is hoe we zorgen voor de continuïteit, voor de scholen die nu zijn ingestapt en die er zo enthousiast over zijn.

[0:49:46] Want we hebben ook met criteria gewerkt.

[0:49:48] En als je het op een andere systematiek doet, bijvoorbeeld op weging.

[0:49:51] Jullie opereren ook vaak voor schoolweging.

[0:49:54] Dan zorg je dat een deel van de scholen die het nu krijgt, afvalt.

[0:49:57] Terwijl wij gaan nu uit van een criterium die vooral gaat over hoeveel kinderen er op groeien in relatieve armoede, alleen armoede.

[0:50:03] En dan zie je dat heel veel plattelandsgemeentes er onder vallen en die zullen dan misschien gaan afvallen.

[0:50:07] Snap je? En dat is echt niet rechtvaardig.

[0:50:11] Dus ik maak me zorgen over de vervolgcriteria waaronder scholen het krijgen.

[0:50:15] En ik hoop hartsgrondig dat schoolbaas is.

[0:50:17] Wie het ook uitvoert, maakt me niet uit.

[0:50:20] Maar de school moet echt absoluut baas zijn, anders wordt het alsnog een mislukking.

[0:50:24] Ben ik bang.

[0:50:25] Wil meneer verder nog de gelegenheid geven om ook te reageren, als hij dat wil?

[0:50:29] Ja, ik sluit me eigenlijk wel aan bij de andere sprekers.

[0:50:33] Ik denk dat je zou kunnen nadenken of we dit bedrag in de lumsum kunnen uitkeren of dat soort dingen,

[0:50:38] maar ik denk dat je het dan versmeert over te veel scholen.

[0:50:41] Dus mijn suggestie zou ook zijn, bekijk de systematiek en ook de criteria van het Jeugdeducatiefonds,

[0:50:47] want wij zien ook in onze stad dat dat de criteria zijn die echt helpen voor dit onderwerp.

[0:50:52] En kijk of je de administratielast gewoon heel erg naar beneden kan brengen.

[0:50:56] Niet meer iedere maand die bonnetjes en dat wantrouwen naar scholen,

[0:50:59] wat nu toch nog noodgedwongen in het systeem zit, gaat dichter naar hoe het Jeugdeducatiefonds

[0:51:04] al met scholen werkt in de andere projecten die wij ook samen met het Jeugdeducatiefonds

[0:51:07] doen in Enschede.

[0:51:09] Want daar zijn scholen razend enthousiast over, veel mindere administratiewerk.

[0:51:13] En ik denk dat wij allemaal die scholen wel kunnen vertrouwen dat ze het goede doen voor

[0:51:16] kinderen.

[0:51:17] Daar hoef je echt niet, zeg maar, allemaal accountantsverklaringen op te zetten, lijkt

[0:51:21] mij.

[0:51:22] Dus keep it simple, zei ik eerder al.

[0:51:24] Nou, dat herhaal ik dan maar even in goed Nederlands.

[0:51:26] Dank u wel. We hebben een hoop uitgebreide antwoorden gehad.

[0:51:29] Ik wil even naar links kijken of er nog echt prangende vragen zijn die gesteld moeten worden.

[0:51:35] Dan is daar nog kort tijd voor.

[0:51:37] Ook in de zin van stel een duidelijke vraag aan een van de vier heren en iets minder de introductie.

[0:51:44] Maar als er nog prangende vragen zijn, wil ik daar toch even nog ruimte voor geven.

[0:51:47] Ik kijk even.

[0:51:50] Ik was benieuwd op welke manier er, of er ook nog onderzoek gedaan blijft worden naar de effecten van de schoonmaatijden.

[0:51:56] Ik denk dat dat ook heel nuttig is geweest, om te weten wat er allemaal voor positieve bijdragers zijn en hoe dat eruitziet.

[0:52:04] Aan wie vraagt u dat?

[0:52:08] Ja, we doen het eigenlijk constant.

[0:52:09] Dus het antwoord daarop is ja, om constant te begrijpen hoe goed het werkt, of er nog dingen anders moeten.

[0:52:13] Het past ook in de eerdere verbeteringen die jij noemde.

[0:52:16] Dus constant kijken of we dingen beter kunnen doen.

[0:52:18] We nodigen jullie graag.

[0:52:22] Uw microfoon is uit.

[0:52:26] Goed.

[0:52:28] Mevrouw Pijperlink?

[0:52:29] Nee.

[0:52:33] We zitten enorm goed in deze materie, echt veel beter dan ik zelf zit.

[0:52:37] Wat moeten wij nou echt niet doen als Kamer de komende tijd hierin?

[0:52:43] Wie vraagt u dat?

[0:52:45] Ik zou eigenlijk de heer Sperkman willen noemen, die hoor ik de hele tijd al een beetje.

[0:52:48] Misschien iemand anders.

[0:52:49] Iemand die gewoon echt...

[0:52:52] U refereerde er net al een klein beetje aan.

[0:52:54] De heer Sperkman mag ook.

[0:52:55] Maar iemand die dat echt even kan zeggen, doe dit nou alsjeblieft niet,

[0:52:59] want dan is het echt, nou ja, dat voegt niks toe.

[0:53:03] Misschien meneer Otte, vanuit de ervaring.

[0:53:05] Ja, een beetje herhaling van wat er steeds gezegd is.

[0:53:08] En dat is wat Hans ook steeds noemt, van geef vertrouwen aan de scholen

[0:53:11] en ga niet in de regeltjes zitten en of bij andere instanties neerleggen.

[0:53:17] Scholen en ouders dan.

[0:53:20] En via de voorzitter.

[0:53:22] Nee, maar dat is wat Hans steeds zegt.

[0:53:25] Dat is een stokpaardje verhaal, maar hij is er echt ook heel erg waar.

[0:53:29] Ja, absoluut.

[0:53:30] Meneer Dassen?

[0:53:31] Ja, misschien nog een hele korte vraag aan de heer Verder of de heer Otten.

[0:53:35] In het begin was er ook veel zorgen inderdaad bij leerkrachten.

[0:53:38] Van, krijgen we dit er ook nog bij?

[0:53:41] En ik was benieuwd hoe de ervaring daarin is.

[0:53:45] Of dat inderdaad meer is geworden of dat het uiteindelijk meevalt...

[0:53:48] ...mede vanwege de systematiek en hoe het het ervaren wordt.

[0:53:52] Het opzetten van de schoolmaaltijd is inderdaad in het begin wel...

[0:53:55] Maar als je het echt wilt, dan gaat het ook lukken.

[0:53:58] Het is even met elkaar, hoe gaan we het doen?

[0:54:00] En dan ga je dingen fout doen, ga je dingen opnieuw doen.

[0:54:04] Je gaat leren van andere scholen.

[0:54:05] Je gaat leren van wat er in de nieuwsbrieven verteld wordt, andere ervaringen.

[0:54:09] Maar uiteindelijk, als je het echt wilt, dan krijg je het voor mekaar.

[0:54:12] En zeker als je ook ziet wat de effecten zijn in de school.

[0:54:15] En dan wil elke leerkracht wel een stapje harder lopen.

[0:54:18] Dat is mijn ervaring op mijn school en ook andere scholen die ik ken.

[0:54:23] De eerlijkheid is wel dat schoolleiders vooral, want die moeten dit zeg maar voor de leerkrachten

[0:54:27] organiseren, dat die er wel tegen aanlopen dat het extra regelwerk is en ze moeten al

[0:54:33] zoveel.

[0:54:34] Dus dat krijg ik wel terug en ik denk dat we ze daar dus bij kunnen helpen door die

[0:54:38] regel gewoon nog eenvoudiger te maken, want ik hoor ze dat beklag niet doen over de andere

[0:54:42] programma's van het jeugdeducatiefonds.

[0:54:44] Dus het kan echt simpeler als we daar nog een stap in kunnen zetten met elkaar

[0:54:47] en verder vertrouwen kunnen geven, dan denk ik dat we een heel eind komen.

[0:54:51] Want schoolleiders hebben ook heel veel plezier van het feit dat het zo vormvrij is.

[0:54:55] Ze mogen dus echt iets kiezen wat bij hen past.

[0:54:58] Of met vrijwilligers, maar dat kost wat meer werk.

[0:55:00] Maar ze kunnen ook een bedrijf inhuren om het te regelen of op een andere manier het vormgeven.

[0:55:05] En dat is wel in de roos.

[0:55:06] Als we nou nog iets meer vrijheid aan ze geven, dan denk ik dat we er helemaal zijn.

[0:55:11] We gaan nog even nabranden.

[0:55:13] Gewoon even een mooi voorbeeld van successen die we op onze eigen school hebben gehad.

[0:55:19] Daar hebben we moeders die allemaal via vrijwilligersvereniging aan de slag zijn gegaan.

[0:55:24] Een van die moeders heeft na anderhalf jaar besloten om een opleiding te gaan volgen als onderwijsassistent.

[0:55:27] Die hebben we nu in dienst via een BBL-constructie.

[0:55:30] Dus zo kan het ook lopen.

[0:55:32] Dat lijkt mij een mooie afsluiting.

[0:55:34] Ik wil onze vier gasten heel hartelijk danken voor de uitgebreide en open en eerlijke manier

[0:55:40] van antwoorden over dit onderwerp.

[0:55:42] We gaan nu een kleine wisseling maken voor de tweede ronde.

[0:55:46] Dat betekent dat ik deze vergadering schors tot tien over twee.

[1:06:28] Ik heropen dit rondetafelgesprek.

[1:06:32] We hebben een viertal nieuwe gasten aan tafel gekregen.

[1:06:38] Ik begin bij mevrouw Audrey Ratschkomer, directeur van de Oranje Nasser School in Amsterdam-Noord.

[1:06:46] Marjolein Muskuns van KBA Nijmegen en Wageningen University and Research.

[1:06:54] Dan van het Voedingscentrum Petra Verhoef, directeur al daar.

[1:07:00] En hoogleraar Onno van Schaik van de Universiteit van Maastricht.

[1:07:06] We doen het op dezelfde wijze. U heeft op de tribune gezeten, zag ik.

[1:07:11] Ik zie onze andere gasten ook weer terug.

[1:07:14] U krijgt kort van mij het woord om een korte introductie te geven over wie u bent...

[1:07:19] en een eventuele nadere toelichting of aanvulling op datgene wat u al aan ons toe heeft gesonden.

[1:07:26] En dan wil ik beginnen bij mevrouw Rajkumar.

[1:07:33] Ik ben Aude Rajkumar, directeur van de Oranje Nasser School in Amsterdam-Noord.

[1:07:36] Het mooiste beroep dat je kan hebben is leiding geven aan een groep mensen die met hart en

[1:07:44] ziel ontzettend hard werken voor al onze kinderen.

[1:07:48] Het is een hele heese stem hier, maar ik vond het echt waardig om hier te zijn en ik moest

[1:07:53] mijn stem laten horen.

[1:07:58] Dank u wel, korte introductie inderdaad, maar ik begrijp de stem.

[1:08:04] U heeft me in ieder geval laten horen inmiddels.

[1:08:06] Mevrouw Muskins.

[1:08:07] Ja, dank u wel.

[1:08:11] Marjolein Muskens, onderzoeker bij KBA Nijmegen, een onderzoeksinstituut dat beleidsgerichte

[1:08:17] en wetenschappelijk onderzoek uitgroeit op het vlak van onderwijs, vaak naar thema's

[1:08:21] zoals kansengelijkheid, toegankelijkheid van onderwijs en basisvaardigheden.

[1:08:26] Wij hebben in 2023 samen met de Wageningen Universiteit een onderzoek gedaan naar de

[1:08:30] implementatie van het programma Schoolmaaltijden en ook naar de ervaren effecten.

[1:08:36] Eigenlijk werd uit dit onderzoek duidelijk dat de ervaringen van het programma tot nu

[1:08:39] positief zijn. Dus over het algemeen is het gewoon goed te organiseren door scholen.

[1:08:44] Kinderen hebben meer energie op school en je ziet ook dat er signalen zijn dat de

[1:08:47] stress rondom voedsel en gezin inderdaad minder wordt. Dus we hebben op basis van

[1:08:50] ons onderzoek dan ook aanbevolen om het programma voor te zetten en we hebben

[1:08:53] toen ook specifieke aandacht gevraagd voor het structureel maken van het

[1:08:57] programma. Enerzijds vanwege het verlichten van de

[1:08:59] stress die eigenlijk op dat moment maar tijdelijk was en nu dan structureel.

[1:09:03] En wat we ook zagen was dat sommige scholen niet durfden te starten met het

[1:09:07] uit de angst dat ze er ook snel weer mee zouden moeten stoppen

[1:09:09] en dat ze dan ook een bepaalde geloofwaardigheid naar ouders toe zouden verliezen,

[1:09:13] omdat voor ouders niet altijd duidelijk is welke beslissingen op schoolniveau genomen worden

[1:09:16] en welke op het niveau van de overheid.

[1:09:18] Dus wij zijn heel blij dat het programma schoolmaaltijden inderdaad gecontinueerd wordt.

[1:09:23] We hadden wel een paar aandachtspunten eigenlijk meer in de uitvoering, om het nog verder te verbeteren.

[1:09:28] Een had te maken met de schaamte en angst voor stigmatisering, die net ook al een aantal keer genoemd werd,

[1:09:33] waardoor leerlingen eigenlijk niet optimaal gebruik maken van de mogelijkheden die het programma biedt.

[1:09:37] En wij raden het daarom aan om het eigenlijk zo te organiseren

[1:09:40] dat het niet zichtbaar is voor andere leerlingen

[1:09:41] voor wie het programma noodzakelijk is.

[1:09:43] Dus als het gaat om maaltijden,

[1:09:44] moet je maaltijden echt aan iedereen in de klas aanbieden

[1:09:46] en dat het niet duidelijk wordt welke leerlingen het nodig hebben.

[1:09:50] En verder zagen we ook dat het voor sommige scholen wat belastend is

[1:09:54] om de maaltijden zelf te organiseren.

[1:09:56] En dat er dan ook een risico is dat er wat minder aandacht is

[1:09:58] voor het gezondheidsaspect van de maaltijden.

[1:10:02] Ja, een oplossing hiervoor is dat scholen de maaltijden

[1:10:04] ...deels ook kunnen uitbesteden aan externe organisaties...

[1:10:07] ...die veel makkelijker kunnen letten op de voedingswaarde en dus het gezondheidsaspect...

[1:10:11] ...en daarmee tegelijk ook de scholen ontlasten in de organiseerbaarheid.

[1:10:15] En nou ja, van dat soort externe organisaties...

[1:10:17] ...zijn al een aantal heel goede voorbeelden hier ook al genoemd zijn.

[1:10:20] Ja, dus kortom, op basis van ons onderzoek...

[1:10:22] ...zijn we heel blij dat het programma gecontinueerd wordt...

[1:10:24] ...en wijzen we graag op een paar aandachtspunten voor verbetering.

[1:10:28] Dank u wel. Misschien wilt u de microfoon even uitzetten.

[1:10:31] Dan geef ik het woord aan mevrouw Verhoef.

[1:10:35] Petra Verhoef, directeur van het Voedingscentrum.

[1:10:38] Allereerst wil ik zeggen dat ik het heel fijn vind

[1:10:40] dat het Voedingscentrum is uitgenodigd bij dit ronde tafelgesprek.

[1:10:45] En natuurlijk zijn ook wij heel verheugd

[1:10:48] dat het schoolmaaltijdenprogramma structureel karakter gaat krijgen

[1:10:54] als het aan het nieuwe kabinet ligt.

[1:10:57] En het is ook heel mooi om te horen en te zien ook

[1:11:00] hoe de inzet is van de verschillende scholen

[1:11:03] om dit echt tot een succes te brengen.

[1:11:06] Wij pleiten ervoor om bij het voortzetten van de regeling deze nog effectiever te maken

[1:11:13] door extra aandacht te geven aan een gezonde invulling van de maaltijden,

[1:11:18] want daar hebben de leerlingen een levenlang voordeel van,

[1:11:22] doordat ze allereerst gezonder opgroeien en een goede basis leggen

[1:11:25] voor een blijvend gezond eetpatroon in hun verdere leven.

[1:11:30] Ten tweede kunnen de kinderen op een laagdrempelige manier kennis en allerlei vaardigheden opdoen

[1:11:36] op het gebied van eten en drinken, oftewel hun voedselvaardigheid vergroten.

[1:11:42] En ten slotte kunnen kinderen ook beter presteren op school en dat vergroot kansengelijkheid.

[1:11:48] Scholen en leerkrachten willen het beste doen voor hun leerlingen, dat horen we ook.

[1:11:54] En schoolmaaltijden die aansluiten bij de schijf van vijf zijn niet alleen gezond voor

[1:11:57] de kinderen, maar leggen ook minder druk op de aarde, op het klimaat.

[1:12:02] Vanuit het Voedingscentrum kunnen wij ook met diverse partners, scholen, cateraars en

[1:12:08] leveranciers helpen om gezonde en duurzame keuzes te maken door hen te informeren, te

[1:12:13] inspireren met goede voorbeelden, te ondersteunen en zeker niet door alleen maar hele strikte

[1:12:19] regels neer te leggen.

[1:12:21] En als je daar vanaf de start als school ook aandacht aan geeft en stapje voor stapje die

[1:12:30] richting ingaat, gezond aanbod, dan hoef je dat later ook niet meer te repareren.

[1:12:36] En als voedingscentrum gaan we samen met anderen aan de slag om te zorgen dat gezond en duurzaam

[1:12:42] eten op school, via de schoolmaaltijden om te beginnen, voor ieder kind de normaalste

[1:12:48] de zaak van de wereld is en blijft.

[1:12:51] Dank u wel.

[1:12:53] Dank u wel.

[1:12:55] Mevrouw Verhoeffeld.

[1:12:56] Ja, hartelijk dank.

[1:12:58] Hij staat aan.

[1:12:59] Hartelijk dank voor de uitnodiging.

[1:13:01] Ik vind het ontzettend mooi om hier te zijn.

[1:13:04] En ik vond de eerste sessie ook echt heel inspirerend.

[1:13:07] Dus dank voor de uitnodiging.

[1:13:10] Ja, als laatste in de rij zal ik ook nog

[1:13:12] zeggen dat ik echt geweldig blij ben met het feit dat die 135 miljoen er zeer waarschijnlijk gaat

[1:13:19] komen en structureel beschikbaar is. Dat is natuurlijk echt een fantastisch besluit. Er

[1:13:24] is alleen één zorgpunt wat ik heb en dat is gebaseerd op het onderzoek wat we jarenlang

[1:13:30] in Maastricht gedaan hebben. Onderzoek wat we genoemd hebben gezonde basisschool van de toekomst,

[1:13:35] Vier jaar lang onderzoek bij 2500 leerlingen, waarbij we gekeken hebben.

[1:13:42] En daar hebben we gekeken wat de effecten zijn van gezonde voeding,

[1:13:47] ook samen met bewegen, met of zonder bewegen,

[1:13:50] maar dat hebben we bekeken ten opzichte van de reguliere voeding die kinderen hadden.

[1:13:55] En laat ik dat maar even oneerbiedig noemen.

[1:13:58] Maagvullers, die heel veel kinderen meekrijgen, hebben ook gezien wat de kinderen hadden.

[1:14:02] stukjes koude pizza die meegingen.

[1:14:05] En we hebben dat eigenlijk met elkaar vergeleken, die twee situaties.

[1:14:09] En dan zie je, zoals mevrouw Verhoef van het Voedingscentrum al noemde,

[1:14:13] dan zie je dus dat er op termijn enorme grote verschillen zijn

[1:14:17] in gezondheid tussen die kinderen die de gezonde voeding krijgen

[1:14:21] ten opzichte van de kinderen die, wat je dan kan zeggen, de maagvullers krijgen.

[1:14:26] Je ziet dat het zo is dat die kinderen op termijn, dus na een aantal jaren, het begint eigenlijk

[1:14:34] al in het eerste jaar, zie je dat het overgewicht echt duidelijk afneemt als je gezonde voeding

[1:14:39] geeft.

[1:14:41] Je ziet dat met name het ongezonde overgewicht, wat uiteindelijk leidt, veelal tot diabetes

[1:14:49] en hart-vaatziekten, dat dat heel duidelijk afneemt.

[1:14:52] En dat betekent dus dat die kinderen op termijn die wel, zeg maar, die ongezonde voeding krijgen,

[1:14:59] dat dat uiteindelijk leidt tot obesitas, tot hart-vaatziekten en dat is niet alleen vervelend

[1:15:07] voor de kinderen zelf of als ze volwassen worden, maar het is natuurlijk ook voor ons

[1:15:12] als maatschappij is het ongelooflijk kostbaar wat we krijgen, dus vandaar een enorm pleidooi

[1:15:18] om echt ook aandacht te geven aan gezondheid, aan gezonde voeding.

[1:15:23] En ik kan heel erg goed voorstellen wat Hans Prekman zei,

[1:15:26] van we willen niet regels opleggen aan de scholen, maar dat hoeft niet.

[1:15:32] We hoeven geen regels aan de scholen op te leggen.

[1:15:35] We hebben dat onderzoek samen gedaan met het Voedingscentrum

[1:15:37] en wat we gezegd hebben, is 80 procent is schijf van vijf om te kiezen.

[1:15:43] Dus de kinderen mogen zelf kiezen.

[1:15:45] En je geeft een buffet, geef je dan.

[1:15:47] En 20% kunnen ook de ongezonde dingen, zoals Hans het even noemde, om het leven ook leuk

[1:15:54] te maken.

[1:15:54] Dat kan, maar je ziet op termijn dat die kinderen steeds meer de gezonde dingen kiezen.

[1:16:00] Dus in ieder geval is mijn sterke advies, haal die gezondheid, benoem die ook.

[1:16:08] Het onderzoek wat u aanhaalde, dus wat uiteindelijk Deloitte doorberekend heeft, wat het op termijn

[1:16:14] oplevert, dat elke euro die je in gezonde voeding investeert,

[1:16:18] kan op termijn vijf euro terugleveren.

[1:16:21] Dat is mede gebaseerd op het onderzoek dat wij gedaan hebben.

[1:16:25] En dan het laatste. We zitten in de vaste Commissie voor Onderwijs.

[1:16:29] Iets over het onderwijs zelf.

[1:16:31] Wat wij ook bekeken hebben, is op termijn

[1:16:34] wat de effecten zijn op de leerprestaties.

[1:16:38] En ja, enigszins tot onze verbazing,

[1:16:41] want we wisten het niet precies wat de effecten zouden zijn.

[1:16:45] En net zoals de heer Dassen noemde, even rondom het pesten.

[1:16:48] Nou, dat hebben we ook heel duidelijk gezien, dat dat invloed had.

[1:16:51] De sfeer in de klasse.

[1:16:53] Maar wat we gezien hebben, zijn ook de leerprestaties.

[1:16:56] Op het moment dat de kinderen gezonde voeding krijgen,

[1:16:59] dan zie je dat na een aantal jaren dat de rekentesten structureel verbeteren

[1:17:05] ten opzichte van de kinderen die ongezonde voeding hebben.

[1:17:08] Dus datgene wat al een aantal keren in de wetenschappelijke literatuur gesuggereerd is,

[1:17:14] hebben we gewoon hard kunnen aantonen.

[1:17:16] Dus echt een pleidooi.

[1:17:19] In ieder geval adviseer aan de scholen, geef ze wel vrijheid, maar adviseer aan de scholen

[1:17:23] om ook echt het aspect van gezonde voeding om dat voorop te laten staan.

[1:17:28] Dat wou ik zeggen.

[1:17:29] Dank u wel, alle vier, voor de introductie.

[1:17:32] Dan gaan we over naar de vragen aan de zijde van de Kamer.

[1:17:36] Ga ik weer beginnen bij mevrouw Rodekerk.

[1:17:39] Veel dank ook voor jullie aanwezigheid en bevlogen introducties, zou ik zeggen.

[1:17:47] Waar zou ik beginnen?

[1:17:49] Misschien bij Audrey.

[1:17:52] Twee jaar geleden ben ik op de school langs geweest om te helpen met...

[1:17:55] toen was het volgens mij net begonnen met de schoolmaaltijden...

[1:17:58] om te helpen broodjes smeren met ontzettend bevlogen moeders...

[1:18:02] die daar ook aan de slag waren om dat mogelijk te maken.

[1:18:05] Ik ben heel erg benieuwd hoe dat nu ermee gaat.

[1:18:09] Welke leerpunten zijn er ook naar voren gekomen sinds de start van het programma en hoe gaat het nu?

[1:18:15] Zijn er nog zaken veranderd of is het zo goed?

[1:18:18] En wat zijn dus ook zaken die wij moeten meenemen voor de verlenging en de structurele subsidiëring die eraan komt?

[1:18:26] Mevrouw Ratsch, kom maar.

[1:18:28] Nou, fijn. Ik heb het zelf meegemaakt op school.

[1:18:32] Ze hebben ontzettend veel actieve moeders.

[1:18:35] Ik kom uit een wijk waar heel veel ouders en vooral moeders zijn die niet Nederlands sprekend zijn.

[1:18:42] Ze hebben een groepje met elkaar gecommiteerd, een groep van 50.

[1:18:47] En nu hebben ze een wachtlijst van ouders die graag willen smeren.

[1:18:51] Dus ik nodig echt ook iedereen uit, kom eens een dagje meekijken.

[1:18:55] Je hebt het gezien, je wordt omarmd.

[1:18:57] En nu hebben ze een taalschool met elkaar opgericht vanuit een andere organisatie...

[1:19:04] Waar die moeders dus niet op straat gingen, maar nu twee van ze dus zwemmelen ze volgen en dan gaan ze ook naar de taalschool.

[1:19:12] Dus ik heb mijn oude betrokkenheid daardoor ook vergroot.

[1:19:17] Tegelijkertijd is het geweldig gewoon.

[1:19:19] Ik zou zeggen wat anders zou kunnen.

[1:19:21] Zoals Hans ook al zei, geef ons iets meer ruimte om af en toe ook even na te denken van...

[1:19:27] dit is wat we doen en het is goed.

[1:19:30] En laat het ook voor haar goed blijven.

[1:19:31] Als er niets veranderd moet worden, zij ons ook niet horen.

[1:19:34] Maar soms is er zoveel papierwerk dat ik af en toe denk, dat zou iets minder kunnen.

[1:19:42] Maar het loopt als een trein.

[1:19:44] En ik heb onderzoek bij mij op school uitgewezen.

[1:19:48] Als je naar de schoolresultaten kijkt, ze hebben vakantiegelijkheid.

[1:19:53] Door de schoolmaaltijden, de kinderen dus op school eten.

[1:19:56] Ze krijgen een fruit tussendoor en ze krijgen de lunch.

[1:20:01] Dat de schoolresultaten aanzienlijk hoger zijn.

[1:20:05] En ik heb het niet om een percenteel van één, maar wel veertig procent is omhoog gegaan in hun leerprestaties.

[1:20:11] Want ook die kinderen verdienen het om iets voor de maatschappij te betekenen.

[1:20:18] Dank u wel. Mevrouw Pijperink.

[1:20:22] Ja, dank. Dank voor de inderdaad bevlogen introducties.

[1:20:27] Ik heb eigenlijk een vraag aan de heer Van Schaik en aan mevrouw Verhoeven.

[1:20:31] Die ligt een beetje in dezelfde lijn.

[1:20:34] U geeft beide, en dat werd in de eerste ronde eigenlijk ook wel duidelijk, ook aan dat het

[1:20:38] een positief effect kan hebben op de voedselvaardigheden, het gezond eten, verder dan alleen maar tijdens

[1:20:44] de schooldag.

[1:20:45] Althans, zo hoorde ik hem.

[1:20:47] Maar dan horen we ook, en zeker ook als commissieleden, het onderwijs af en toe zuchten en steunen.

[1:20:52] Ja, niet weer wat.

[1:20:53] U gaf dit zelf ook wel een beetje aan.

[1:20:55] Ik vind dat zelf echt een hele nauwe balans, zeg maar.

[1:20:59] We hebben het bij het schoolzwemmen gezien.

[1:21:02] Daar brak echt wel wat paniek uit bij scholen en ik begrijp hem ook.

[1:21:06] Wat is nou jullie idee hoe je dat dan zou kunnen doen?

[1:21:11] Want daar hebben jullie vast over nagedacht.

[1:21:12] Jullie horen denk ik deze verhalen ook van scholen.

[1:21:15] Hebben jullie suggesties van hoe je het dan niet na kan laten,

[1:21:18] maar zonder de scholen het gevoel te geven en daadwerkelijk ze weer te overvragen?

[1:21:24] Dus dan gaat het over dat je niet alleen maar de schijf van vijf,

[1:21:30] voedselvaardigheden, dat aspect. Dat bedoel ik.

[1:21:32] Meneer Van Schaik.

[1:21:33] Ja, ik denk dat dit een hele terechte vraag is.

[1:21:37] Ik denk dat alles wat we doen op de scholen, moet niet extra belastend zijn.

[1:21:43] Dat is echt heel erg belangrijk.

[1:21:44] En dat betekent dus ook dat als je zaken als een gezonde maaltijd aanbiedt,

[1:21:51] dan moet dat dus niet door de leerkrachten gedaan worden.

[1:21:54] Want dat werkt niet.

[1:21:55] Dus wat wij van het begin af aan gezegd hebben is,

[1:21:57] Dus we gaan niet de leerkrachten extra belasten.

[1:22:01] We gaan in principe niemand extra belasten die het niet wil.

[1:22:05] Dat gaan we niet doen.

[1:22:07] Ik weet nog heel goed toen we begonnen met het programma,

[1:22:09] toen kwamen we op scholen en kwam er een gepensioneerde

[1:22:12] of bijna gepensioneerde leerkracht naar me toe en die zei alsjeblieft niet.

[1:22:17] Het is een mooi idee, maar ik heb er gewoon geen zin in,

[1:22:21] want ik zit al helemaal vol en ik wil gewoon niet.

[1:22:24] We hebben gezegd, we gaan niks doen wat jullie niet willen.

[1:22:28] We gaan goed naar jullie luisteren en we doen alleen maar datgene wat jullie willen.

[1:22:33] En de Medisch Ergenschapsraad is normaal 50 plus 1, 50 procent plus 1,

[1:22:37] maar wij gaan zeggen, minimaal 80 of 90 procent van de leerkrachten, van de ouders,

[1:22:43] moet dit zien zitten, anders doen we het niet.

[1:22:45] En dat betekent dat we hebben in het begin enorm gewerkt aan draagkracht.

[1:22:48] Nu zijn die scholen zo populair dat andere scholen lopen leeg en deze scholen worden steeds populairder.

[1:22:58] En er is ook veel media-aandacht geweest.

[1:23:02] Nu zijn er andere scholen die er ontzettend enthousiast over zijn om dit nu ook te starten.

[1:23:06] Dus het is in het begin wel dat je heel veel tijd aan het draagvlak moet.

[1:23:11] Ja, daar moet je echt energie in stoppen.

[1:23:13] Maar op termijn zie je dat het zichzelf bewijst en dat...

[1:23:18] Nou, het werd al eerder even gezegd, de gemiddelde cijfer bij ons,

[1:23:21] wat leerlingen gaven aan hun school, zat ergens zo rondom de 6, 6,5.

[1:23:27] Nu zit het boven de 9.

[1:23:29] Omdat leerlingen zijn gewoon enthousiast.

[1:23:32] Ouders worden enthousiast ervan.

[1:23:34] We zien dat thuis zelfs voedingsgedrag verandert.

[1:23:39] Omdat soms... Wij denken altijd dat oudersleerlingen op...

[1:23:42] Ouders kinderen opvoeden, maar heel vaak is het ook andersom.

[1:23:45] Dat kinderen, die nemen hun ouders mee in het idee over wat gezond is.

[1:23:50] En die gaan ook mee naar de supermarkt toe om juist gezonde dingen uit te zoeken.

[1:23:54] Dus het heeft een enorm invloed, zelfs van binnenuit.

[1:23:57] Om nog één voorbeeld te noemen. Ik werk op een vakgroep huisartsgeneeskunde.

[1:24:01] De huisartsen die in die wijken zitten, waar die scholen staan.

[1:24:04] die zeggen van we zien gewoon echt dat het in families verandert we zien dat dit

[1:24:10] hele idee dit hele concept als het ware van binnenuit maatschappij aan het

[1:24:14] veranderen is alsjeblieft zet door hierin dank u wel mevrouw verhoef

[1:24:22] ja dank u wel voor uw vraag er zijn een aantal dingen die ik wil doen maar ik ga

[1:24:26] even kijken of ik ze in een goede volgorde gegoten krijg

[1:24:31] allereerst voor voor ons als voedingscentrum ook de partijen met wie

[1:24:34] wij werken, niet alleen in het schoolmaaltijdenprogramma, maar ook bijvoorbeeld om ouders te leren uit te

[1:24:43] leggen hoe ze bijvoorbeeld hun kinderen van jongs af aan gezond kunnen laten eten.

[1:24:50] Alle activiteiten die we bij de kinderdagopvang ontplooien, de educatieprogramma's die we

[1:24:56] hebben ontwikkeld voor het primair onderwijs, maar ook het voortgezet onderwijs.

[1:25:02] Bij al die programma's, bij al die educatie, staat de schijf van vijf centraal.

[1:25:10] Daar is eigenlijk niks moeilijks aan.

[1:25:13] Wij helpen mensen daarbij, hoe kun je eten volgens de schijf van vijf?

[1:25:17] En we willen daar juist zoveel mogelijk vrijheid aan de scholen laten.

[1:25:22] Nog heel even terug over, daar is niks moeilijks aan.

[1:25:24] Wat we bijvoorbeeld als vijf pijlers geven voor een gezonde broodmaaltijd op school...

[1:25:29] is kijk of het lukt of zorg ervoor dat er altijd groente en fruit bij is.

[1:25:36] Dus of een losse appel en een banaan of doe plakjes banaan op brood,

[1:25:40] schijfjes appel op brood kan ook.

[1:25:43] Kies voor volkoren of bruin brood, niet voor wit,

[1:25:46] maar dat kan natuurlijk ook een volkoren cracker zijn of een wrap of een pita broodje.

[1:25:51] Smeer met margarine of gebruik olijfolie.

[1:25:55] Ga voor gezond beleg, bijvoorbeeld 30 plus kaas of een ei.

[1:25:59] of honderd procent pindakaas en ga voor dranken zonder suiker.

[1:26:04] Dat kan halfvolle melk zijn of water met een schijfje citroen erin.

[1:26:08] Dus zo eenvoudig is het eigenlijk.

[1:26:11] Ouders hebben daar en ook kinderen hebben ontzettend veel eetvragen.

[1:26:15] Die kunnen wij ook allemaal beantwoorden.

[1:26:17] Maar dit is de simpele basis waarmee je niet alleen gezonder, maar ook duurzamer kan eten.

[1:26:23] Maar een school kan dat natuurlijk zelf invullen met een ontbijt, een lunch, een keer warm,

[1:26:30] zelf broodjes smeren, moeders helpen mee, de kinderen helpen mee en spelenderwijs leren

[1:26:36] ze dan van elkaar wat doe jij op je brood, wat vind jij lekker, waarom is dit eigenlijk

[1:26:43] gezonder dan dat, hoe moet het in de koelkast bewaard worden, waarom dan, kan ik dit nog

[1:26:50] Ook al is het al een dag over de datum.

[1:26:53] Ja, dat kan. Ruik maar, proef maar.

[1:26:57] Al die aspecten maken de kinderen voedselvaardiger.

[1:27:01] En dat nemen ze hun leven lang mee.

[1:27:04] Dus het is niet moeilijk.

[1:27:06] Wij ondersteunen.

[1:27:08] Het JOCH helpt mee.

[1:27:09] Allerlei partijen met het Jeugdeducatiefonds.

[1:27:12] Daar hebben we natuurlijk ook juist heel goed zicht op waar de scholen tegenaan lopen.

[1:27:17] En ik denk dat dat eerder in de administratieve romslomp zit dan in bedenken,

[1:27:24] want dat weet de leerkracht natuurlijk prima,

[1:27:27] dat een tomaat beter is dan een stukje chocola.

[1:27:31] Wat natuurlijk op zijn tijd ook mag als er een feestje is.

[1:27:35] Dus dat is eigenlijk het simpele verhaal,

[1:27:39] waar natuurlijk nog heel veel vragen juist van mensen omheen zitten,

[1:27:43] maar de basis is echt eenvoudig.

[1:27:46] Dank u wel. Meneer Kirstenman.

[1:27:50] Bedankt, voorzitter.

[1:27:52] Ik vind het altijd een mooie discussie, de bruine boterham of de witte bol.

[1:27:55] Ik denk altijd dat een wit bolletje beter is dan patatjes mee naar school te nemen.

[1:27:59] Mijn dochter van zes zweert bij een witte bolletje met kaas.

[1:28:03] Mijn vraag gaat eigenlijk aan mevrouw Rajcho.

[1:28:06] We hoorden in de vorige sessie namelijk van...

[1:28:08] bemoei je er nou niet teveel mee, Carmen.

[1:28:10] Je hebt vertrouwen in docenten, in de ouders.

[1:28:12] En nu horen we toch, ja, pak daar alsjeblieft die schijf van vijf er een beetje bij.

[1:28:16] Hoe ziet u dat? En u hebt ook misschien andere kinderen met andere afkomst of achtergrond, zeg maar.

[1:28:23] Zitten die, wat jullie op school serveren, om het zo te noemen, überhaupt in de schijf van vijf?

[1:28:28] En hoe sluit dat aan bij wat jullie doen? Dus mijn vraag is,

[1:28:32] uw praktijkervaring sluit dat aan bij deze oproep van de schijf van vijf?

[1:28:36] Ja, zeker. En wij smeren ook gewoon letterlijk volgende schijf van vijf.

[1:28:40] want er staat fruit en kaas erbij.

[1:28:43] Dan moet ik heel eerlijk zeggen...

[1:28:45] moet ik nu even gaan kijken met die moeders of het echt 30 plus is, maar dat is echt...

[1:28:49] Dat moet ik dus, dat ga ik ook even achterop.

[1:28:52] Maar al dat soort dingen, margarine, 100% pindakaas, dat zit erbij.

[1:28:57] En het is heel makkelijk te organiseren als je dat ook met de moeders bespreekt.

[1:29:01] En ook de ouders voorlicht.

[1:29:03] En ook een ouderochtend of oude bijeenkomst inplannen met die ouders.

[1:29:08] waardoor mijn leerkrachten, met volle honderd procent kan ik het zeggen,

[1:29:12] niemand van mijn team heeft er überhaupt één moment werk aan.

[1:29:17] Nul. Want het wordt gedragen door de ouders.

[1:29:20] Het is van hun, het zijn hun kinderen, het zijn onze kinderen.

[1:29:24] En als je ze uitlegt waarom ze iets moeten doen en helpen doen,

[1:29:28] zodat de school daar geen last van kan hebben,

[1:29:32] dan krijg je hele mooie gesprekken met ouders voeren.

[1:29:35] En dan krijg je ook draagvlak van de ouders en voelen ze zich ook eigenaarschap van.

[1:29:41] Dus wij doen het echt volgende schijf van vijf.

[1:29:45] Dank u wel.

[1:29:45] Het is mogelijk, het is mogelijk.

[1:29:48] Meneer Dassen.

[1:29:49] Dank en dank voor de introducties.

[1:29:51] Ik denk gezonde voeding, dat is ontzettend belangrijk.

[1:29:55] Ik heb eigenlijk een beetje dezelfde vraag, maar aan mevrouw Muskens.

[1:29:58] Want u heeft ook veel onderzoek gedaan.

[1:30:01] Dus ik was benieuwd of u dit tegenkomt bij scholen...

[1:30:05] op een andere manier wordt gedaan in plaats van met bijvoorbeeld de schijf van vijf.

[1:30:09] Tenminste, de bezoeken waar ik zelf ben geweest op scholen...

[1:30:12] ...heb ik het gevoel dat ze hier ook heel erg naar proberen te kijken...

[1:30:15] ...en zo goed als mogelijk dat ook mee te nemen.

[1:30:17] Maar wellicht kunt u daar een beter beeld van schetsen.

[1:30:20] GESPREKSLEIDER. Mevrouw Meuskens.

[1:30:22] JOURNALISTE. Ja, goeie vraag.

[1:30:23] Wat wij wel zien is dat er, ja, de schijf van vijf is natuurlijk heel duidelijk van het voedingscentrum...

[1:30:28] ...maar dat er toch niet altijd ook consensus is bij scholen wat precies gezond is en wat niet.

[1:30:32] Er zijn bijvoorbeeld mensen die heel erg voorstander zijn van vegetarisch eten...

[1:30:37] ...of juist helemaal niet, die discussie.

[1:30:40] Wat we ook wel gehoord hebben, is dat het soms als relatief duur ervaren wordt...

[1:30:44] ...om gezonde voeding te kopen, dus dat goedkoper ook vaak wat minder gezond is.

[1:30:51] Ja, dus dat zijn eigenlijk de ervaringen die we dan zien.

[1:30:54] En we komen natuurlijk ook uit de situatie dat leerlingen echt met honger naar school komen.

[1:30:58] En het doel van het programma was ook om te zorgen dat ze iets eten...

[1:31:00] en daardoor met meer energie in de klas zitten.

[1:31:03] Dus in het onderzoek wat wij hebben gedaan, hebben wij bijvoorbeeld ook niet in kaart gebracht

[1:31:06] wat precies de voedingswaarde is van wat er op school wordt aangeboden,

[1:31:08] maar veel meer van, ja, lukt het om kinderen inderdaad een maaltijd aan te bieden

[1:31:12] en zitten ze dan met meer energie in de klas en verlaagt dat de stress in gezinnen?

[1:31:16] En ik zou me ook voor kunnen stellen dat vanuit die situatie geredeneerd in 2023

[1:31:22] dat de gezondheid ook wel stap twee was van de maaltijden.

[1:31:27] En dat het op scholen misschien ook wel,

[1:31:28] Terwijl ze natuurlijk hun gezond verstand gebruiken en ook graag gezonde voeding natuurlijk uitdelen aan leerlingen als het kan.

[1:31:34] Maar dat echt het eerste doel al was, leerlingen gewoon van voedsel voorzien.

[1:31:41] Ik zie dat mevrouw Verhoef wellicht wil aanvullen.

[1:31:46] Ja, dank u voorzitter. Een kleine verduidelijking.

[1:31:49] De Schijf van Vijf is van het Voedingscentrum, maar de Schijf van Vijf is eigenlijk van iedereen hier in Nederland.

[1:31:55] Hij is dus ook voor iedereen toepasbaar, ook voor mensen die liever geen vlees eten of minder vlees.

[1:32:04] Mensen uit verschillende culturen, Turks, Marokkaans, Surinaams.

[1:32:08] Dus op allerlei manieren. Het gaat over het hele eetpatroon, het gaat over voedingsmiddelen.

[1:32:14] En daar kun je oneindig mee variëren. Daar hebben wij ook allerlei recepten voor.

[1:32:19] Maar ik wil even dat uit de wereld geholpen hebben.

[1:32:22] Hij is breed toepasbaar in allerlei eetpatronen onder alle situaties in het leven.

[1:32:28] Dank u wel, meneer Van Schaik.

[1:32:30] Ja, misschien nog een hele korte aanvulling.

[1:32:33] Ik denk de motie van Daz van Paternotte was natuurlijk geweldig omdat die heel actueel was

[1:32:40] en dat die inging op zeg maar een jongetje wat flauw viel vanwege de honger.

[1:32:46] Dus er was een acute nood die op dat moment direct moest opgelost worden.

[1:32:49] en ik was ontzettend blij dat die motie zo ondersteund werd.

[1:32:53] Maar ik denk, we moeten natuurlijk toegroeien naar een situatie van continuïteit.

[1:32:58] Daar zitten we nu op, op dit moment.

[1:33:00] En dan zou mijn enorme pleidooi zijn, let dan wel op gezondheid,

[1:33:06] omdat we weten dat het zo buitengewoon effectief is.

[1:33:09] Niet alleen voor de kinderen, niet alleen voor de leerprestaties,

[1:33:12] maar ook echt uiteindelijk voor ons als BV Nederland.

[1:33:16] Het gaat gewoon niet goed met ons in Nederland.

[1:33:20] Ik bedoel, we kunnen het gewoon niet meer betalen, de gezondheidszorg.

[1:33:23] Het gaat niet goed met de leerprestaties.

[1:33:26] We moeten er wat aan doen.

[1:33:27] En we zien dat deze methode gewoon buitengewoon effectief is.

[1:33:33] Zowel op leerprestaties als op gezondheid.

[1:33:36] Dank u wel.

[1:33:37] Dan ga ik terug bij mevrouw Rodekerk.

[1:33:40] Ja, dank.

[1:33:43] Heel interessant wat hier gezegd is over gezondheid en ik denk er zit ook best wel wat tussen scholisch opleggen

[1:33:49] en gewoon verwachten dat het gezond is en dat scholen dat natuurlijk ook van zichzelf zullen kunnen doen

[1:33:54] en daar wellicht wat ondersteuning bij doen.

[1:34:00] En ik ben benieuwd of we daar iets meer gewoon voor de praktijk voorbeelden kunnen krijgen van op welke manier gebeurt dat al

[1:34:10] Ik hoor u inderdaad het voedingscentrum aangeven.

[1:34:12] Wij geven voorlichting natuurlijk.

[1:34:14] Maar het is denk ik ook een stukje educatie.

[1:34:16] We hebben het wel over het onderwijs.

[1:34:18] We willen natuurlijk ook dat de leerlingen leren over voeding.

[1:34:20] Dus in die zin sluit het ook helemaal op elkaar aan, wat mij betreft.

[1:34:24] Dus ik ben benieuwd wat praktische voorbeelden zijn,

[1:34:27] waarop dat kan, of waarop dat nog

[1:34:28] beter zou kunnen ter inspiratie

[1:34:30] voor scholen. En een

[1:34:32] andere vraag is,

[1:34:34] ik weet uit onderzoek dat

[1:34:36] de tijd die er is voor kinderen om te lunchen

[1:34:38] ook best wel belangrijk is. Want als je als school maar een kwartiertje hebt,

[1:34:42] dat is vaak veel te weinig. Dus wat is daarover te zeggen over die lunchtijd

[1:34:48] en of dat wellicht langer zou kunnen en scholen daar ook rekening mee kunnen houden?

[1:34:53] Aan wie wilde u die vraag als eerste stellen?

[1:34:58] Meneer Van Schijken.

[1:34:59] Ik heb denk ik al voldoende pleidooi voor de gezondheid gehouden,

[1:35:02] dus dat zou ik niet verder nog een keer benadrukken.

[1:35:04] Maar over die tijd, dat is denk ik heel belangrijk.

[1:35:09] Het continu rooster, wat we bij veel scholen hebben, is echt gewoon heel verkeerd.

[1:35:14] Want dat betekent dat kinderen gewoon, hap, ze proppen gewoon iets naar binnen toe en dan

[1:35:20] gaan ze naar het schoolplein toe en dat is gewoon eigenlijk het meest stresserende wat

[1:35:25] je kan doen.

[1:35:26] Dus wat ontzettend belangrijk is, is dat kinderen echt tijd hebben, dat ze echt met elkaar gezellig

[1:35:32] kunnen eten.

[1:35:32] En zoals we dat dan doen bij de gezonde basisschool van de toekomst,

[1:35:36] we hebben een buffet waar ze uit kunnen kiezen

[1:35:38] en ze zitten met elkaar aan tafeltjes en praten met elkaar.

[1:35:42] En we zien dat dat enorm veel sociale cohesie geeft in die klassen.

[1:35:48] Dus we hebben net al even genoemd,

[1:35:49] naar aanleiding ook van de opmerking van de heer Dassen over het pesten,

[1:35:52] we zien dat bij die klassen waarbij we doen,

[1:35:55] dat dat pestgedrag enorm afneemt.

[1:35:57] We zien dat de kinderen veel meer met elkaar optrekken.

[1:36:00] We zien dat de verschillen tussen de kinderen

[1:36:02] uit een lage sociaal-economische status en een hoog sociaal-economische status,

[1:36:06] dat dat eigenlijk verdwijnt,

[1:36:07] omdat ze allemaal in dezelfde situatie zitten

[1:36:10] en er wordt veel meer met elkaar gecommuniceerd.

[1:36:13] En daar is tijd voor nodig. Dat is echt heel belangrijk.

[1:36:17] Nou, wat wij nu op dit moment doen,

[1:36:18] wij kiezen ervoor om een uur per dag extra aan de scholen.

[1:36:23] Dus de totale tijdstuur is een uur extra.

[1:36:27] Dat is niet de lesduur.

[1:36:29] De lesduur blijft precies hetzelfde en wat wij doen is, de leerkrachten die worden niet

[1:36:35] zeg maar belast met dat uur, maar dat lossen we op door middel van pedagogisch medewerkers

[1:36:41] of als ouders als vrijwilliger willen optreden, dan lossen we het op die manier op.

[1:36:46] En dat gaat eigenlijk heel goed en we zien ook dat uiteindelijk ouders het heel fijn

[1:36:50] vinden want het betekent dat ze gewoon een uur meer mogelijkheden hebben en daardoor

[1:36:55] het makkelijker is ook werk en opvoeding te combineren.

[1:37:02] Ik ben in een gelukkige gedanigheid dat ik een van de familiescholen ben van Amsterdam.

[1:37:07] Een van de eerste familiescholen ook.

[1:37:09] En we hebben daardoor een subsidie om de verlengde schooldagen in te zetten.

[1:37:13] En dat gebeurt al.

[1:37:14] Waardoor eigenlijk de tijd om, zowel de lunchpauze als het tien uur tussendoortje,

[1:37:20] leerlingen ruim de tijd hebben om met elkaar te praten.

[1:37:24] Ik hou van om met loco mensen te werken.

[1:37:26] want ik vind die lokale mensen moeten we ook ontzettend ondersteunen.

[1:37:30] Dus ik doe het via de lokale bakker en via de lokale fruitboer.

[1:37:34] Het is niks tegen alle grote supermarkten,

[1:37:37] maar ik wil dat mijn lokale mensen in mijn buurt ook meeprofiteren

[1:37:41] en daardoor ook banen blijven bestaan.

[1:37:44] De lokale fruitboer die zorgt ervoor dat er een mand komt met fruit voor de klas,

[1:37:49] waardoor van alles in zit.

[1:37:50] Kinderen die dus thuis nog nooit een persik hebben gezien

[1:37:53] en dat helemaal niet hebben geproefd,

[1:37:55] die gaan met elkaar praten erover.

[1:37:58] Dus je creëert ook zelfde tijd.

[1:37:59] En ik vind ook dat scholen...

[1:38:01] en dan pleit ik ook dat schoolleiders ook daar voor open moeten staan...

[1:38:05] en heel even met elkaar alle neusen dezelfde kan.

[1:38:09] Het gaat om onze kinderen.

[1:38:11] Het is de toekomst van morgen.

[1:38:12] En ik blijf het zeggen.

[1:38:14] Ik heb het in mijn pleidooi ook naar jullie gezien.

[1:38:16] Ik woon in een prachtig land.

[1:38:19] Ik kan er niet tegen dat er kinderen in armoede leven.

[1:38:22] Mijn kinderen, onze kinderen, in onze hele gemeenschap mogen het woord armoede niet kennen.

[1:38:30] Het moet ver van ons bed staan.

[1:38:32] Ze moeten het kennen van de tv, ergens uit een derde wereldland.

[1:38:36] Niet onze kinderen.

[1:38:38] Mijn onderwijshart bloedt.

[1:38:41] Het kan niet.

[1:38:42] Dus ik vraag jullie, pleit structureel, alsjeblieft.

[1:38:49] Dank u wel.

[1:38:52] Mevrouw Puiperling.

[1:38:53] Oh, zou ik nog...

[1:38:55] U wilt nog... Mevrouw Verhoef.

[1:38:56] Ja, want er is wel veel gesproken over de tijd die er moet zijn om samen te lunchen,

[1:39:00] maar ik wilde toch ook nog antwoord geven op een aantal vragen.

[1:39:06] Ja, kijk, de gezonde schoolmaaltijden, dat is natuurlijk één onderdeel

[1:39:12] waarmee je kinderen gezonder kunt laten eten.

[1:39:14] Er is al heel veel beschikbaar al jarenlang op het gebied van school, educatie,

[1:39:20] zowel voor primair onderwijs als voortgezet onderwijs.

[1:39:23] Dat kan natuurlijk nog wel wat vaker worden ingezet.

[1:39:26] De scholen weten dat te vinden en bouwen het soms heel slim in het onderwijs.

[1:39:31] Maar dat kan nog steeds beter.

[1:39:34] Het kan ook gebruikt worden, juist rondom die lunchen, dat onderwijsmateriaal.

[1:39:39] En we hebben ook al jarenlang ervaring met hoe maak je schoolkantines gezonder.

[1:39:44] En daar hebben we allerlei materialen.

[1:39:46] Niet alleen, ja, richtlijnen klinkt heel streng,

[1:39:49] maar allerlei tips, handvatten, broodjesbouwers.

[1:39:53] We gaan langs bij de kantines.

[1:39:55] Al die handvatten, die kunnen we ook aan de scholen bieden.

[1:39:59] Dat hebben we al samengevat staan op de website.

[1:40:02] Dat wordt al uitgedragen, ook door de partners.

[1:40:06] Dus er is echt van alles om het ook te gaan doen

[1:40:10] en daarmee ook de leerkrachten te ontlasten.

[1:40:12] en ook dat stuk educatie als vanzelf in te bouwen.

[1:40:18] Dank u. Kom ik nu bij mevrouw Peipeling.

[1:40:21] Ja, dank voor dat inspirerende verhaal net.

[1:40:26] Want dat is, wat ik zeg, heel inspirerend.

[1:40:29] Ik heb nog een vraag aan mevrouw Muskuns.

[1:40:31] U heeft onderzoek gedaan naar dat fenomeen schoolmaaltijden.

[1:40:36] Ik neem aan dat u dat ook in een wat internationale context heeft bekeken.

[1:40:39] Ik zou u willen vragen, als dat het geval is, of u landen kunt noemen waarvan u zegt dat dat echt

[1:40:47] een best practice is.

[1:40:48] Dat zien we heel duidelijk.

[1:40:51] Wat is er dan nog nodig, naast middelen, om dat echt ook in Nederland zo te doen, landen?

[1:40:58] Ik zeg dat omdat ik van mening ben, maar dat zeg ik ook om even uw reactie daarop te ontplokken.

[1:41:07] Het is niet alleen een kwestie van organiseren.

[1:41:10] Daar begint het wel mee.

[1:41:12] Maar als je dit echt onderdeel wil laten zijn van de Nederlandse onderwijskultuur,

[1:41:18] en dan zeg ik het eigenlijk al, dan is het ook een cultureel ding.

[1:41:21] Ik weet nog de omslag van het continuroosten op de basisschool van mijn kinderen.

[1:41:26] Dat was een revolutie, dat kinderen niet meer tussen de middag naar school kwamen.

[1:41:30] Laat staan als je dit ook doet.

[1:41:31] Dus die internationale context — en ik heb dan ook in mijn gedachten Jamie Oliver, die een jaar of 10,

[1:41:38] 15 jaar geleden in Engeland rond moest om in ieder geval ervoor te zorgen dat die maaltijden die

[1:41:43] werden aangeboden echt voedzamer en gezonder waren.

[1:41:46] Dus kunt u iets zeggen over die internationale context en wat u ziet dat er dan echt nog nodig

[1:41:51] is in Nederland?

[1:41:54] Ons onderzoek heeft zich wel echt op de Nederlandse context gericht, waarbij we inderdaad wel met een

[1:41:58] schuinoog naar voorbeelden in het buitenland hebben gekeken.

[1:42:01] En inderdaad, het allergrootste verschil is toch hoe er nagedacht wordt over wat de taak is van scholen

[1:42:07] en wat niet. Want dat hoor je ook vaak als argument waarom schoolmaaltijden geen goed idee zou zijn.

[1:42:11] Ja, dat is toch geen taak van scholen.

[1:42:13] Terwijl in alle ons omringende landen wordt dat wel zo gezien.

[1:42:17] En daar zit natuurlijk ook gewoon een sociaal-culturele geschiedenis achter die we kennen.

[1:42:21] Er zit volgens mij ook niet per se een visie achter, in eerste instantie, dat het in Nederland geen taak

[1:42:25] van de scholen is, maar was het gewoon praktisch om het zo in te richten?

[1:42:29] Dus tussen de middag naar huis, thuis eten, langzaamaan steeds meer toch op school eten

[1:42:33] en dan van thuis uit eten mee eten.

[1:42:35] Maar daar zit geen dieperliggende visie achter dat het al dan niet een taak van de school zou zijn.

[1:42:40] Maar die gedachte zit nu wel dwars, omdat hij wel heel vaak naar voren komt dat dat niet goed zou zijn

[1:42:46] of niet zou kunnen of wat dan ook.

[1:42:49] Dus volgens mij zit dat heel diep in onze cultuur, dat wij denken dat het geen taak van de school is.

[1:42:53] En dan kun je dat denk ik veranderen door ook misschien vaak voorbeelden te laten zien van landen

[1:42:57] waarin dat heel normaal is.

[1:42:58] En inderdaad, wat al gezegd werd, kinderen leren van elkaar.

[1:43:01] Als ze elkaar zien eten, ze gaan nieuwe dingen proeven,

[1:43:03] zien wij ook in ons onderzoek naar schoolmaaltijden.

[1:43:06] Dus er zitten heel veel voorbeelden aan,

[1:43:08] maar het wordt vooral niet normaal gevonden in Nederland.

[1:43:11] Ik denk dat dat een belangrijk punt is.

[1:43:14] Dank u wel.

[1:43:15] Meneer Christophe.

[1:43:19] Ja, echt een hele goede vraag.

[1:43:20] Ik had Jamie Oliver met dat programma in mijn hoofd dat ik dacht dat hij het wou.

[1:43:24] Maar ik ga toch even iets anders proberen.

[1:43:27] Ik heb deze portefeuille van OCW met veel plezier sinds deze zomer gekregen.

[1:43:32] Ik leer allemaal termen over basisvaardigheden, PISA-scoren enzovoort, zeg maar.

[1:43:38] En ik ben eigenlijk een soort van zoektocht voor mezelf begonnen.

[1:43:40] Hoe kan het nou dat onze basisvaardigheden achteruit gaan?

[1:43:43] En jullie pleidooi is allemaal, als we dan met die lunches gaan beginnen,

[1:43:46] dan gaan de prestaties op school omhoog.

[1:43:49] Maar in de landen om ons heen gaan ook die PISA-scoren ook achteruit,

[1:43:53] terwijl we daar wel allemaal massaal aan lunches zijn.

[1:43:58] In hoeverre kunnen we dit nu echt bijdragen van het onderwijs dat omhoog gaat,

[1:44:04] in combinatie met de lunches?

[1:44:06] Is het een tijdelijk iets, een algemene vraag?

[1:44:09] Ik bedoel, ik heb mijn politiek er niks mee, maar...

[1:44:11] Sam, ik ben een beetje... Voordat jullie denken, wat wil die nou?

[1:44:14] Ik ben een beetje benieuwd en ik zie dat meneer Van Schrijver...

[1:44:17] Volgens mij wil u ook reageren, mevrouw Rijk. Klopt dat?

[1:44:20] Wilt u dan als eerste beginnen?

[1:44:22] Zullen we dat aan de voorzitter laten?

[1:44:24] Sorry voorzitter, mijn vraag is een algemene vraag.

[1:44:29] Misschien kan iemand mij verder helpen in mijn zoektocht.

[1:44:31] Ja hoor, ik denk dat het is prima om even bij mevrouw Ratschel maar te starten.

[1:44:35] En dan kom ik zo bij u meneer Verschaik.

[1:44:39] Het zijn twee verschillende onderwerpen die we hier gaan bespreken.

[1:44:43] Basiswaardigheden staat gewoon, dat is het onderwijs gewoon,

[1:44:46] waar dan al met al de kinderen rekenen, taal, lezen moeten aanleren.

[1:44:51] Een kind die met een leeg maagd naar school komt...

[1:44:55] want dat zijn de kinderen bij mij op school, 90 procent komen met een leeg maagd...

[1:44:58] kan nooit al de vaardigheden die de leerkracht op dat moment onderwijst niet aan.

[1:45:06] Want je maagd knort, je wilt eten, je hoofd zit niet meer bij een stukje begrijpend lezen...

[1:45:10] of bij een rekensom uitrekenen.

[1:45:13] Daardoor zeg ik ook, onderzoek bij mij op school heeft uitgewezen...

[1:45:17] dat de resultaten beter zijn geworden.

[1:45:19] Ik zeg ook niet dat morgen alle resultaten verhoogd staan,

[1:45:24] maar we komen stapsgewijs dichter bij het doel dat we graag willen.

[1:45:27] En het doel is alle basisvaardigheden van alle kinderen,

[1:45:30] een goed gevoel de rugzak meegeven,

[1:45:32] naar de middenbare school, ongeacht wat ze gaan worden.

[1:45:36] Ik denk zelf als mens, als je met een lege maag ergens zit,

[1:45:40] dat je nergens gefocust kan zijn.

[1:45:43] Misschien ben ik een ander soort mens,

[1:45:45] maar ik kan niet focussen zonder niet gegeten te hebben.

[1:45:47] Dus die kinderen zijn mini-mensjes. Die hebben het nodig.

[1:45:53] En als wij als onderwijspersoneel zorgen dat ze een gevulde maag hebben...

[1:45:58] en dan gaan onderwijzen waarvan wij weten dat ze daarvan gaan genieten...

[1:46:03] van het aanbod, dan komt het goed.

[1:46:06] En dat de basisvaardigheden nog niet op orde zijn...

[1:46:09] dat is een andere discussie die ik met u wil voeren.

[1:46:11] Maar dat wil ik aan een andere ronde tafel doen.

[1:46:14] Maar bij deze gaat het met schoolmaaltijden.

[1:46:17] Waar ik zeker weet dat gevulde maag zorgt voor betere leerresultaten.

[1:46:22] En dan komen alle vaardigheden vanzelf.

[1:46:25] Ik voel een onderliggende boodschap aan meneer Christenman.

[1:46:29] Dank u wel. Meneer van Schaik.

[1:46:32] Ja, ik ben het daar natuurlijk helemaal mee eens.

[1:46:34] Je moet iets in je maag hebben wil je je kunnen concentreren.

[1:46:38] Maar de volgende vraag is wat heb je in je maag?

[1:46:41] En als we nou naar de ons omringende landen kijken...

[1:46:43] Dan hebben we denk ik een aantal positieve voorbeelden en een aantal negatieve voorbeelden.

[1:46:48] Dus ook in landen waar gegeten wordt, tussenmiddag, dat kan warm of dat kan niet warm zijn, het

[1:46:55] kan een koude lunch zijn, bijvoorbeeld Frankrijk, we zien het in België, we zien het in een

[1:47:01] aantal andere landen, zien we dat er niet aandacht besteed wordt aan gezondheid.

[1:47:07] En daar zien we dat de leerprestaties niet verbeteren.

[1:47:10] We zien in Finland en in Denemarken, dat zijn twee hele goede voorbeelden,

[1:47:15] dat de leerprestaties hoger liggen dan in Nederland.

[1:47:18] En er wordt veel aandacht aan gezondheid gegeven.

[1:47:21] Dus ik ken niet een onderzoek

[1:47:23] wat het op die manier systematisch op een rij gezet heeft.

[1:47:26] Het zou heel interessant zijn. Ik vind uw vraag echt heel erg goed.

[1:47:30] Het is echt een uitnodiging om dit gewoon beter uit te zoeken.

[1:47:34] Maar ik ben geweest in nogal wat landen en gekeken ernaar

[1:47:37] En dan valt dit heel erg op.

[1:47:41] Dank u wel, meneer Dasse.

[1:47:46] Ja, ik heb nog een vraag aan mevrouw Muskens.

[1:47:49] Want een van uw aandachtspunten die naar voren kwam...

[1:47:54] was dat het raadzaam is om de maaltijd op school zo te organiseren...

[1:47:58] dat eigenlijk alle leerlingen er gebruik van kunnen maken.

[1:48:01] En ik was even benieuwd wat u daar gevonden hebt.

[1:48:05] Want bij veel scholen waar ik ben geweest, was het altijd het geval.

[1:48:07] Dus ik was even benieuwd of u daar wat meer uitleg aan kon geven.

[1:48:11] GESPREKSLEIDER GESPREKSLEIDER Vrouw Meuskens.

[1:48:14] Nou, op veel scholen is het inderdaad zo georganiseerd

[1:48:17] dat alle leerlingen kunnen meedoen met ontbijt of met lunch,

[1:48:20] iets vaker lunch dan ontbijt.

[1:48:21] En vaak is dat dan ook voor alle leerlingen.

[1:48:23] Maar er zijn ook scholen waarbij ouders zich moeten inschrijven.

[1:48:27] Dus dat alleen maar een beperkt aantal leerlingen

[1:48:28] waarvan de ouders het hebben aangegeven, mee mag doen.

[1:48:31] En er wordt ook wel voor gekozen om gezonde tussendoortjes aan te bieden

[1:48:35] door die ergens neer te leggen of door aan te geven dat in een bepaalde kast

[1:48:40] bepaalde etenswaren liggen.

[1:48:42] En dan moeten leerlingen zich... Ja, moeten daar echt actief naartoe lopen

[1:48:45] en dan wordt dus zichtbaar dat die leerlingen dat nodig hebben.

[1:48:48] En daarvan zien we in ons onderzoek terug dat dat vaak ervoor zorgt

[1:48:52] dat leerlingen die het echt nodig hebben, dat dus niet doen.

[1:48:54] Dus wij denken dus die ontbijt en lunch die je echt voor een hele klas aanbiedt,

[1:48:57] dat dat dus voorkomt dat kinderen uit schaamte niet gaan eten.

[1:49:02] Ja, zeker.

[1:49:03] Een hele korte voorvraag.

[1:49:04] Wat is de reden dat scholen er op die manier voor kiezen om het op die manier aan te bieden?

[1:49:08] Dus door het bijvoorbeeld weg te leggen.

[1:49:10] Zit daar een gedachte achter of...

[1:49:12] Mevrouw Merschens.

[1:49:13] Ja, dat hebben we niet zo expliciet gevraagd.

[1:49:16] Maar ik denk, wat daarachter kan zitten, is dat ook...

[1:49:22] Ja, niet alle leerlingen hebben het natuurlijk nodig binnen een school.

[1:49:25] Dus er zijn ook leerlingen die natuurlijk wel met een goed gevulde brood erom aan naar school komen.

[1:49:28] en dus ook om ouders ook de kans te geven om het op de traditionele manier aan te pakken.

[1:49:33] Ik denk dat dat erachter zit.

[1:49:36] Mag ik daarop reageren?

[1:49:38] Zeker.

[1:49:39] Omdat ik dat ook ken.

[1:49:40] Er is vanuit een bepaalde subsidie, is het toen aangegeven,

[1:49:44] zorg ervoor dat degenen die het wel kunnen betalen, hun eigen brood meenemen op school.

[1:49:51] Ik heb pertinent gezegd, ik doe mee aan de subsidie, ik vraag hem aan,

[1:49:54] maar ik doe niet mee wat jullie willen.

[1:49:56] Want in mijn school wordt het pestgedrag onderling niet vergroten.

[1:50:01] Kinderen gaan elkaar pesten.

[1:50:02] Jouw moeder kan het wel betalen, dus jij hebt een goed gevoel.

[1:50:06] Broodtrommel. Jouw moeder kan het niet betalen.

[1:50:10] Maar als we met z'n allen ervoor zorgen en willen zorgen...

[1:50:13] dat het pestgedrag op een school verandert...

[1:50:17] moeten we het onderscheid niet gaan maken.

[1:50:19] En natuurlijk heb ik ook aan alle ouders gezegd...

[1:50:22] Als ze een keer zegt van nou, m'n kind lust van haar eigen eten voor huis mee, prima, doen.

[1:50:27] Maar we gaan iedereen, het aanbod is voor iedereen.

[1:50:31] Zo creëer je in ieder geval ook draagvlak onder alle kinderen.

[1:50:35] Want je vergroot alleen maar het persgedrag.

[1:50:38] Daardoor gaan die kinderen hem ook zelf niet ophalen.

[1:50:41] Want zie mij daar lopen, want m'n moeder heeft het niet.

[1:50:44] Daarom loop ik naar dat kastje.

[1:50:45] Want iemand die het wel heeft, die loopt niet naar dat kastje.

[1:50:48] Dus ik ben er pertinent tegen dat scholen daarmee,

[1:50:52] maar pleit ik dus misschien iets dat niet oké is,

[1:50:54] maar ik ben er pertinent tegen dat in mijn school het op deze manier wordt georganiseerd.

[1:51:01] Aanvoering nog van mevrouw Verhoef.

[1:51:04] Ja, een hele kleine.

[1:51:06] Uit Europees onderzoek is wel bekend dat wanneer je het inderdaad voor alle kinderen doet,

[1:51:12] dat dan ook de kinderen voor wie het het meest nodig is, ook vaker meedoen.

[1:51:17] Dus dat je op die manier ook echt zorgt dat het terechtkomt bij de kinderen die het het meest nodig hebben.

[1:51:24] En natuurlijk het stigma en alles wat eraan kleeft als jij in het hoekje moet zitten van wel eten en de andere kinderen niet.

[1:51:31] Dat wil je natuurlijk voorkomen, maar dat is heel goed uitgelegd.

[1:51:35] Helder, dan kom ik terug bij mevrouw Roodkerk.

[1:51:41] Ik denk dat we al veel besproken hebben, veel vragen gesteld over het punt van onze cultuur.

[1:51:47] Dat we verwachten dat die lunchen dat niet iets van school, maar van ouders.

[1:51:50] Ik denk dat daar emancipatie ook een heel groot onderdeel is.

[1:51:52] Dat wij gewoon een cultuur hebben waar vrouwen veel minder werken dan in andere landen,

[1:51:56] waardoor dit lang door moeders eigenlijk vooral gedaan werd.

[1:52:00] En ook dat kinderen dus tijdens schooldag eerst naar huis,

[1:52:03] dat gebeurt nog steeds op plekken, maar naar huis gaan, daar dan lunchen en dan weer naar school.

[1:52:08] Nou ja, maar goed, als we willen dat vrouwen meer gaan werken en daar ook meer ruimte voor geven,

[1:52:12] dan is denk ik ook nodig dat dit iets is wat niet alleen van ouders is of van moeders op neerkomt,

[1:52:16] maar ook echt dat iets wat we als samenleving oppakken.

[1:52:20] Ik zou eigenlijk... Ik denk dat veel vragen gesteld zijn.

[1:52:23] Misschien nemen we de vraag om een kort laatste uitzemijter.

[1:52:26] Wat is nou echt iets wat wij moeten meenemen voor het vervolg

[1:52:30] en waarvan jullie hopen dat wij dat zullen doen

[1:52:33] en waar we gezamenlijk het programma en de schoolmatijden beter mee kunnen maken?

[1:52:38] Begin ik bij meneer Van Schaik.

[1:52:40] Twee zaken.

[1:52:42] Geef scholen... Eigenlijk drie zaken.

[1:52:44] Geef scholen vrijheid, maar stimuleer wel gezondheid.

[1:52:48] Keuzemogelijkheden, maar in ieder geval 80 procent uit gezonde onderdelen.

[1:52:52] En zorg ervoor dat in ieder geval dat continuorooster echt van tafel gaat.

[1:52:57] Dus dat betekent dat er gewoon echt voldoende tijd is...

[1:53:01] ...om dingen met elkaar te doen, om een uur te kunnen bewegen...

[1:53:05] ...om met elkaar gewoon een gezonde maaltijd en tijd met elkaar te hebben.

[1:53:10] Dank u wel. Mevrouw Verhoef.

[1:53:13] Ja, mijn laatste pleidooi.

[1:53:16] Ik denk dat school de plek is om die mini-mensjes te helpen opgroeien tot volwassen, gezonde mensen.

[1:53:27] Dus mijn pleidooi is, houd de schoolmaaltijden structureel.

[1:53:33] Vul ze zoveel mogelijk gezond in met heel veel ruimte voor de scholen om dat op hun eigen manier te doen.

[1:53:39] En licht voldoende handvat om dat goed te doen.

[1:53:42] En als het mogelijk is, combineer het met voedsel, educatie, spelende wijs

[1:53:48] of toch wat meer met het lesmateriaal, wat er is.

[1:53:51] En dan kun je hele grote impact hebben met dit programma.

[1:53:56] Dank. Mevrouw Muskins.

[1:53:59] Ja, inderdaad, het programma Continueren is sowieso heel erg belangrijk.

[1:54:03] Ja, wat ik net dus ook al zei, let erop dat binnen scholen gewoon alle leerlingen toegang krijgen

[1:54:07] tot de maaltijden en daarnaast denk ik ook, kijk, de grens van scholen

[1:54:11] die wel en geen toegang hebben nu tot dit programma.

[1:54:14] Die is ergens een beetje arbitrair natuurlijk, hè?

[1:54:16] Dertig procent leerlingen met ouders met een laag inkomen.

[1:54:19] Er zijn natuurlijk ook scholen waar 25 procent een laag inkomen heeft

[1:54:22] en daar zitten net zo goed kinderen die het heel hard nodig hebben.

[1:54:24] Dus denk er misschien ook over om het programma echt heel inclusief te maken

[1:54:27] en dan ga je inderdaad richting de cultuurverandering

[1:54:29] waar u het ook over had.

[1:54:33] Mevrouw Jarotsch, kom maar.

[1:54:36] Volgens mij hebben andere voorgangers alles al gezegd, maar ik blijf er nog bij.

[1:54:40] En ik vraag het echt uit de grond van alle kinderen van Nederland.

[1:54:46] Maak het inclusief.

[1:54:48] En het wordt armoede willen.

[1:54:50] Ik wil het niet. Ik wil het niet voor onze kinderen.

[1:54:53] Ik vraag jullie echt.

[1:54:57] Sprekend, vecht ervoor.

[1:55:00] Dat de schoolmaaltijden structureel blijven.

[1:55:02] Het is zo van volle waarde voor de kinderen.

[1:55:05] En ik nodig bij deze iedereen uit in de Tweede Kamer.

[1:55:08] Komend nachtje werken op de Oranje Nassau School, je krijgt een extra bakje koffie en dan zie je alleen maar blije kinderen.

[1:55:19] Jullie zijn ook van harte aangenomen.

[1:55:20] Ik zou bijna zeggen, ik kan geen nee meer zeggen. Dank u wel.

[1:55:24] Ik kijk nog even naar mevrouw Pijperlink.

[1:55:27] Dit zou een hele mooie slotronde zijn.

[1:55:30] Maar het niet dat ik toch ook dezelfde vraag stel die ik aan de gasten in de eerste ronde heb gevraagd.

[1:55:36] En die gaat toch over het voortgezet onderwijs.

[1:55:38] Ik heb toch het idee dat wat u zegt en wat u onderzocht, wat meer gericht is op het primair

[1:55:47] onderwijs, ook nog zaken zijn waarvan u zegt dat u dit in de gaten hebt ten aanzien van

[1:55:53] het voortgezet onderwijs.

[1:55:56] Ik zie de heer Van Schaik al.

[1:55:57] Wat mij betreft kan u er iets over zeggen.

[1:56:01] Uw kinderen gaan natuurlijk wel vervolgens door.

[1:56:03] maar, nou ja.

[1:56:07] Het RIVM heeft berekend dat ons programma,

[1:56:11] als je dat zou invoeren in Nederland,

[1:56:13] en je zou het kunnen continueren op de middelbare school,

[1:56:16] dat je meer dan 90 procent van de ambities van het preventieakkoord

[1:56:19] dat je zou kunnen halen.

[1:56:21] Maar daar zitten wel absolute voorwaarden in

[1:56:24] dat je het kunt continueren op het voortgezet onderwijs.

[1:56:28] En ik denk eerlijk gezegd dat we tot nu toe

[1:56:30] de makkelijkste leeftijdsgroep hebben bereikt.

[1:56:33] Dat wil zeggen, we weten bij kinderen, die zijn niet conservatief, die vinden het geweldig.

[1:56:40] Terwijl pubers vinden alles natuurlijk leuk wat niet goed is.

[1:56:44] Dus dat betekent dat het een stuk belangrijker is om die leeftijdsgroep ook echt daarmee aan de gang te gaan.

[1:56:50] Dus een enorm pleidooi om ook daar de stappen nu echt naar te zetten.

[1:56:55] En ik was heel blij om te horen, dat Van Hans ook, dat in ieder geval al er voldoende ervaringen zijn op de middelbare scholen.

[1:57:02] en dat moeten we echt heel snel doorzetten.

[1:57:05] Mevrouw Verhoef.

[1:57:08] Ja, ik wil in ieder geval zeggen over het voortgezet onderwijs dat er...

[1:57:14] Ja, daar zijn natuurlijk schoolkantines, daar hoef je niet...

[1:57:17] Daar kun je natuurlijk met schoolmaaltijden iets doen,

[1:57:20] maar ook de schoolkantine speelt daar een grote rol.

[1:57:23] Die is al op veel scholen steeds gezonder aan het worden,

[1:57:27] maar daar is nog heel veel ruimte, dus dat is één ding wat ik mee wil geven.

[1:57:31] En natuurlijk ook de schoolomgeving is heel belangrijk,

[1:57:34] dat die ook uiteindelijk een gezonder aanbod heeft,

[1:57:39] want de leerlingen gaan natuurlijk ook wel weg van de school

[1:57:43] om hun boodschappen te doen voor de lunch.

[1:57:46] Dat wil je eigenlijk voorkomen,

[1:57:47] doordat ook de schoolkantine heel aantrekkelijk is

[1:57:50] en een breed palet aan keuzes biedt.

[1:57:55] En voor de schooleducatie blijf ik opnieuw pleiten

[1:57:57] en dat kan ook in het voortgezet onderwijs natuurlijk prima.

[1:58:02] Daar is ook materiaal voor.

[1:58:07] We zien in ons onderzoek dat het verschil tussen VO en PO is dat in het VO de ouders natuurlijk

[1:58:13] meer op afstand zitten, letterlijk vaak, omdat de kinderen uit een groter voedingsgebied komen,

[1:58:16] dus dat ook de betrokkenheid van de ouders minder eenvoudig geregeld is.

[1:58:20] Tegelijkertijd is ook door het volume — op middelbare scholen zijn gewoon meer leerlingen

[1:58:23] bij elkaar — het op een bepaald manier makkelijker te organiseren, omdat je het iets grootschaliger

[1:58:28] kan inkopen, aanpakken of met externe organisaties aan de slag kan.

[1:58:31] En dat er ook op middelbare scholen vaak minder problemen zijn met de faciliteiten.

[1:58:36] Dus er zijn vaak wel ruimtes waar je met z'n allen kan gaan zitten.

[1:58:39] Of er zijn koelkasten of dat soort.

[1:58:41] Dus ja, het maakt het makkelijk organiseren.

[1:58:45] Er zijn net iets andere kenmerken aan die scholen, waardoor je het net iets anders zou willen organiseren.

[1:58:51] Dank u wel. Ik kijk nog even naar de heer Kisteman.

[1:58:55] Nog een vraag van zijn kant.

[1:58:56] Ik wil je wel vervolgvaardig zijn, want dat is een hele goede vraag.

[1:59:00] Mevrouw Ratsjomar, ziet u een gedragsverandering bij kinderen die van de basisschool komen naar het voortschip onderwijs gaan?

[1:59:07] Dat is uit zichzelf. Omdat ze het zo gewend zijn door de loop der jaren heen, gezond voedsel te eten of gewoon te ontbijten.

[1:59:13] Is daar een gedragsverandering zichtbaar, dat kinderen daar anders mee omgaan?

[1:59:18] Mevrouw Ratsjomar.

[1:59:20] Dat weet ik niet precies, maar wel als je dan kinderen spreekt, oud-leerlingen die nog op school komen, die nog eens een keer langskomen.

[1:59:26] Ja, dan wel.

[1:59:29] Terugkomend op de vraag van u, maak de cantines voor de kinderen vooral ontzettend gezond, maar ook betaalbaar.

[1:59:39] Ik ga regelmatig naar scholen in Noord-Veeuw waar je de warme oven draait.

[1:59:43] Dan denk ik dat je geld moet hebben om daar een broodje van 5 euro te kopen.

[1:59:48] Maak hem ontzettend betaalbaar voor ze, waar ze de drang niet hebben om naar buiten te gaan,

[1:59:53] om wel een ongezond croissantje te kopen van 70 cent in de appie en dan een broodje van vijf euro.

[2:00:00] Dus dat vind ik dat wel zou moeten gebeuren.

[2:00:03] Daardoor denk ik dat wel een gedragsverandering met een grote groep gaat komen.

[2:00:08] Maar zolang de kantines ook duur zijn, gezond is het probleem niet eens, denk ik.

[2:00:12] Want dat kunnen ze faciliteren, maar het moet gewoon betaalbaar zijn, denk ik.

[2:00:18] Helder. Mevrouw Verhoef nog haar aanvullingen?

[2:00:23] Ik wil in ieder geval aanvullen op deze vraag.

[2:00:27] En die gaat over eetgedrag.

[2:00:30] Eetgedrag wordt zo vroeg mogelijk in het leven bepaald.

[2:00:34] Daarom is het zo ontzettend belangrijk dat jonge ouders ook weten hoe je gezond eetgedrag kunt aanleren.

[2:00:40] Daarom zijn er ook zoveel kinderdagverblijven die gezond voedsel aanbieden.

[2:00:45] Dus hoe eerder in het leven je dat gedrag, dat eetpatroon eigenlijk kunt laten inslijten...

[2:00:51] des te makkelijker neem je dat ook verder in het leven mee.

[2:00:54] En dat zien we ook aan cijfers, dat de kinderen tussen 0 en 4, die eten nog relatief gezond.

[2:01:02] De lagere schoolleerlingen al ietsje minder, maar de tieners, dus de middelbare schoolleerlingen,

[2:01:08] zie je drastisch dalen in hun gezonde eetgedrag.

[2:01:13] Dus dat, nou ja, omdat die omgeving het croissantje van, nou ik denk geen eens 70 cent, maar 35 cent,

[2:01:22] omdat dat nodig uit en het is ontzettend moeilijk om daar weerstand tegen te bieden.

[2:01:29] Dank u wel. Ik kijk tenslotte naar de heer Dassen.

[2:01:32] Voorzitter, ik heb geen extra vragen meer. Ik wil de gasten, de sprekers heel erg danken.

[2:01:39] Weer een paar mooie wijze woorden.

[2:01:42] Wijzige woorden. Dank je wel.

[2:01:44] Dank u wel meneer Dassen. Ik sluit me daar natuurlijk van harte bij aan.

[2:01:47] Hartelijk dank voor uw komst.

[2:01:49] Uw mooie oproepen en bevlogen uitspraken.

[2:01:55] Dank dat u hier wilde zijn.

[2:01:57] Daarmee komt een einde aan dit rond de tafel gesprek.

[2:01:59] Ik dank de mensen op de publieke tribune en de mensen die thuis hebben gekeken.

[2:02:04] Ik wijs de leden er nog op dat er een aantal organisaties zijn geweest...

[2:02:07] naar aanleiding van dit rond de tafel gesprek brieven hebben gestuurd.

[2:02:11] Dus die niet hier aan tafel zitten, die vindt u terug op de reguliere brievenlijst van deze commissie.

[2:02:17] En dan sluit ik deze vergadering.