Personeel/Materieel (voortzetting)

[0:00:00] aan uw commissie, als zij voornemend zijn om daar een motie of iets dergelijks op in te brengen,

[0:00:08] dan het verzoek om dan dat...

[0:00:13] Ik kan de staatssecretaris zeggen, als er moties zijn vanuit de Kamer,

[0:00:16] dienen ze ook vandaag ingediend te worden.

[0:00:19] Ja, maar goed, maar het gaat ook over stemming.

[0:00:21] Dat we in elk geval ervoor zorgen dat ik de tijd heb.

[0:00:27] Ja, net daarvoor.

[0:00:31] Ik overleg het met de griffier en ik hoorde dat de griffier zegt

[0:00:33] dat de stemming is na het herfstres, en dan zou het te laat zijn.

[0:00:38] Dus ik denk dat we even moeten overleggen met de plenaire griffier

[0:00:43] of die gewoon ook donderdag meegenomen kunnen worden met de stemming.

[0:00:46] Als dat nodig is, ja.

[0:00:49] Zodat ik mijn verplichting aan kan gaan en dat erheen kan krijgen.

[0:00:54] Een paar zaken, ik zal het kort houden.

[0:00:57] We kijken naar versnelle technische debrieven.

[0:00:59] 2% gaat kortop zijn, materiële gereedheid en wat overige zaken.

[0:01:06] Hier heb ik het over gehad.

[0:01:10] Mevrouw van der Werff heeft het ook over MKB-bedrijven.

[0:01:15] Hoe kunnen we er beter voor zorgen dat we die aan de voorkant betrekken?

[0:01:19] Ik denk dat een van de belangrijkste zaken is dat we het innovatieproces samen met onze Nederlandse kennisinstellingen doen.

[0:01:24] Ook met start-ups en MKB.

[0:01:27] Ik heb net het securityfonds erop aangekondigd.

[0:01:30] 12 november tekenen we dat en kunnen ondernemers ook daadwerkelijk instappen.

[0:01:35] En zo denk ik dat we een instrument hebben waar we voornamelijk de financiële belemmeringen deels op kunnen wegnemen.

[0:01:44] We werken ook samen met TNO, NLR en Marin.

[0:01:48] En daarin kunnen starters en MQB's hun innovaties ook daadwerkelijk betrekken.

[0:01:53] Ik heb van de week ook gesproken met mensen die een technology center bij het klas gaan opzetten.

[0:02:00] Dat komt bij Matlochco.

[0:02:02] En daar kijken we ook daadwerkelijk of je daar eventueel met innovatieve bedrijven kunt co-loceren op defensielocaties.

[0:02:08] Want we zitten vaak in een soort van sandbox waar net wat andere regelgeving in zit.

[0:02:14] En de AWTI, we hebben gesproken met EZ en OCW en daar komt een kabinetsreactie voor.

[0:02:21] Wat ik wel wil aangeven, is dat alle vier de conclusies die ze trekken, de aanbevelingen,

[0:02:28] daar zijn we op dit moment ook mee aan de slag.

[0:02:30] En ik ben trouwens heel blij dat de voormalig voorzitter van het AWTI de huidige minister is van OCW, de heer Bruins.

[0:02:38] Dus dat gaat best wel soepel.

[0:02:40] Wat niet al te soepel gaat, volgens mevrouw Heijt, is in de aanbestedingsproces.

[0:02:46] Kijk, we hebben dat onderzoek gedaan en daartoe hebben we uiteindelijk ook een Kamerbrief

[0:02:50] een paar weken geleden teruggestuurd naar uw Kamer om uiteindelijk

[0:02:58] actief gebruik te maken van uitzonderingsposities

[0:03:01] in de aanbestedingsprocedures en regels voor defensieve veiligheid,

[0:03:08] maar ook 3-4-6, dat is nationale veiligheid.

[0:03:11] Dus dat doen we nu ook daadwerkelijk actief.

[0:03:14] Ik heb er ook nog een alinea opgenomen over cultuur.

[0:03:17] Ik heb binnen mijn eigen organisatie, en daar ben ik met deze dame en heer

[0:03:20] elke dag mee bezig. We hebben nog steeds wel een beetje de neiging dat als de deadline over drie

[0:03:25] maanden is, dat we een tweeënhalve maand overleg hebben en dat we uiteindelijk die deadline

[0:03:29] achterschuiven en dat moet eigenlijk omgekeerd. En ik denk dat we wel een omslag in teweeg hebben

[0:03:35] gebracht, ook refererend naar alle d-brieven die ik naar jullie, naar u heb toegestuurd.

[0:03:43] Administratieve lastendruk, ja, daar maak ik me ook zorgen over. Ik denk dat, nou één ding is die

[0:03:49] die ik heb gestuurd of die uitzondering opzoeken.

[0:03:52] Maar het gaat ook om alle stappen die voorafgaand aan het inkoopproces...

[0:03:56] voorafgaand aangaan, dat we die eigenlijk proberen te versnellen.

[0:03:59] We zijn nu in gesprek met IRF,

[0:04:01] wie omgaat met voorafgaand financieel toezicht op raamcontracten,

[0:04:05] bijvoorbeeld om dat sneller te doen.

[0:04:06] En we hebben eigenlijk een hele set en pilots lopen

[0:04:09] om de administratieve lasten in het bestelproces terug te brengen

[0:04:14] en gebruikers sneller de nodige goederen en diensten in kan voorzien.

[0:04:19] Ik wil niet zo noemen, want ik wil geen cultuurverandertrajecten,

[0:04:23] maar uiteindelijk is het dat uiteindelijk wel.

[0:04:26] En daar heb je een veilige omgeving voor nodig.

[0:04:28] Dat is één. Je moet duidelijke doelen hebben.

[0:04:30] En je moet er voorspelbaar in zijn en hoe dat werkt.

[0:04:33] En dan denk ik dat het snelst alle mensen om zijn...

[0:04:36] om uiteindelijk van de mogelijkheden die we hebben...

[0:04:38] ook daar gebruik van te maken.

[0:04:41] Mevrouw Wijnas zei daarvan...

[0:04:43] misschien moet je het onderzoeken om het betalen van orders...

[0:04:46] Dat versnellen doen we eigenlijk al, die bestaat ook al.

[0:04:49] Dus het is niet zo dat we alleen achteraf betalen.

[0:04:52] We doen het ook wel zeker wel vooraf.

[0:04:55] En daarvoor hebben we wel een compatibiliteitswet met financiële regelgeving.

[0:05:00] En we zijn ook wel degelijk ook in gesprek met met IRF en onze collega's bij MINFIN...

[0:05:06] om daar ook die vertrouwensband op te op te bouwen, dat we dat sneller kunnen doen.

[0:05:11] Wat we ook doen met mkp, scale-ups, maken we ook maatwerk in betaal- en leveringsschema's.

[0:05:17] En ik denk ook dat op het gebied van financiering, we hebben daar een hele actielijst op gemaakt

[0:05:24] om eigenlijk al die belemmeringen ook weg te nemen.

[0:05:26] En ik denk ook met zijn secfunds dat we laten zien ook dat we dat serieus nemen, 100 miljoen

[0:05:30] specifiek om ondernemers in hun start-up, scale-up juist te faciliteren om dat snel

[0:05:37] te doen.

[0:05:37] Maar ik denk dat de allerbeste methode, of de allergrootste methode is,

[0:05:41] is dat Defensie voorspelbaar wordt in de langetermijncontracten die we neerleggen.

[0:05:46] En als je die uiteindelijk neerlegt, dan is het voor indernemers ook makkelijker om erop in te stappen.

[0:05:50] Heb je zekerheid? Kun je financiering krijgen?

[0:05:53] En dan gaat het allemaal wat sneller.

[0:05:58] Dus dat met betrekking tot versnellen.

[0:06:01] Op het gebied van debriefing stond ook snel een koorthouder.

[0:06:09] Mevrouw Wijnas zegt, wat is eigenlijk de samenhang tussen al die brieven?

[0:06:12] Nou, dat zijn eigenlijk de strategische doelstellingen die uit defensievisie komen.

[0:06:16] Dat is, hoe kijken we naar de wereld? Hoe ziet het opbretingsconcept eruit?

[0:06:20] Dus, hoe denken we in de toekomst op te kunnen treden?

[0:06:23] En, nou ja, wat daar de consequenties van zijn en personeel, materieel, randvaarde.

[0:06:28] Dat zijn die drie dingen. Die zitten eigenlijk in onze defensienote 24.

[0:06:31] En daar ben ik nu versneld daadwerkelijk aan invulling aan aan het geven.

[0:06:35] Dat is eigenlijk hoe we dat doen.

[0:06:40] Tanks, voor de tanks.

[0:06:43] Tanks, ik denk dat we wel degelijk aan het kijken zijn waar we die kunnen stationeren.

[0:06:48] Zowel dichter bij de plek waar ze moeten zijn, richting het oosten,

[0:06:53] betekent per definitie voor ons samenwerken met de Duitsers,

[0:06:56] want alles wat we doen op het gebied van land is geïntegreerd.

[0:07:00] Dus met het onderzoeken voor stationeren van tanks,

[0:07:03] Eventueel een Bergenhone bewegen we eigenlijk, wat dat betreft, al een heel stuk oostwaarts.

[0:07:09] Die motie van uw voormalige Kamerlid ging ook specifiek om een complete gevechtscapaciteit.

[0:07:17] Tanks alleen is niet de complete gevechtscapaciteit.

[0:07:19] Daar hoort uiteindelijk, wat dat betreft, veel meer bij.

[0:07:24] Hoe staat het nu met de gesprekken met de Duitsers?

[0:07:27] Die gesprekken staan heel goed.

[0:07:29] Ik heb goed contact met mijn collega Siemer.

[0:07:31] Laatst hier ook nog over gesproken, onze beelden gedeeld.

[0:07:35] Er is volgens mij, as we speak of net, weer terug een eerste verkenningsgroep geweest

[0:07:40] van onze departement in Duitsland om te kijken hoe dat zit.

[0:07:44] Antwoord op de heer Pool.

[0:07:46] Moet je tanks niet in Nederland hebben?

[0:07:48] Nou, ik denk dat tanks in Nederland, dat we ze beter in Duitsland kunnen hebben zitten.

[0:07:54] Past ook een beetje ook in de plannen hoe dat vroeger hadden.

[0:07:56] Toen hadden ze namelijk deels ook in C-dorf staan, bij de 1e VVC-lichtenbrigade.

[0:08:04] En goed, de zware brigade, de 13e, die stond wel in Nederland.

[0:08:07] Maar die tanks waren wel degelijk voorzien in Duitsland.

[0:08:13] Toen kwam er nog de vraag over, kun je dan uiteindelijk wel het personeel daarvoor werven?

[0:08:18] Dat vind ik een terechte vraag, hoor. Maar twee dingen daarover.

[0:08:22] In de tijd dat we daadwerkelijk een hele divisie en uiteindelijk ook een wat kleiner brigade hadden in Seedorf,

[0:08:29] die brigade was volledig gevuld.

[0:08:31] Er zaten een aantal specifieke voorwaarden voor.

[0:08:34] En ik denk dat die tanks, dat je die op een plek neerzet waar je elke dag kan rijden, schieten en radio maken.

[0:08:41] Fahren, schiessen und funken, zoals ze dat in het Duits wil zeggen.

[0:08:45] Dat is eigenlijk de basisfunctionaliteit van kavalerie en tanks.

[0:08:49] En je doet het op een plek waar je het met je collega's kan doen,

[0:08:52] dat je de beste wordt die er kan zijn.

[0:08:54] Ik denk dat dat ook stimulerend werkt voor het personeel.

[0:08:59] En we zijn het nu allemaal uit aan het werken.

[0:09:00] En wel degelijk moet het attractief zijn.

[0:09:03] Maar ik besef me ook goed, als we nu aan het kijken,

[0:09:06] als je er uiteindelijk met je gezin heen gaat,

[0:09:08] dat je daar ook perspectief moet hebben.

[0:09:11] Maar goed, Defensie heeft veel mensen in het buitenland zitten.

[0:09:14] En dat gaat over het algemeen zijn de plekken in het buitenland vaak

[0:09:16] de best gevulde eenheden die we hebben.

[0:09:18] Dus ik denk dat we daar wel een mouw aan weten te passen.

[0:09:22] Hij heeft ook nog gehad over de mini-utility-helikopter voor speciale operaties.

[0:09:27] Dat niet alleen.

[0:09:28] Gebruik in de achtervang ook voor maritiem en, nou ja, wat zijn naam zegt, utility.

[0:09:34] Dat is voor conventionele operaties.

[0:09:36] Nou gaat inderdaad van 14 naar 12.

[0:09:38] Moet je wel even meewijgen dat de kosten voor die helikopter significant zijn toegenomen.

[0:09:47] Het is een generieke helikopter.

[0:09:51] De usergroep, het aantal landen die er mee vliegen, dat zijn er veel.

[0:09:54] Maar uiteindelijk, als je hem voor soft gaat gebruiken, heb je er ook een softkit voor nodig.

[0:09:58] Dan heb je het aantal specifieke zaken ervoor nodig.

[0:10:01] En het is uiteindelijk duurder dan wat we verwachtten.

[0:10:04] En aan, ja, eigenlijk verspeld, nee, wat wij verwachtten.

[0:10:07] En daarom past dit erbij.

[0:10:11] Vind ik het jammer dat we van twee lange termijnen naar één lange termijn gaan.

[0:10:18] Ja, is het nog steeds minimaal benodigd, is ook zo.

[0:10:22] Dus ja, het is nog steeds een hele grote additie in het soft optreden,

[0:10:30] want op dit moment hebben we geen specifieke capaciteit.

[0:10:32] We kunnen nog steeds prima voldoen aan onze NAVO-taken.

[0:10:36] Er zit een clausule in om binnen achttiende maanden er twee extra af te roepen.

[0:10:43] Maar op dit moment en de budgetten die ik heb, ben ik voor nu nog niet vernemens om

[0:10:47] dat te doen.

[0:10:49] U heeft ook nog gehad over de Cougars, dat klopt.

[0:10:52] We hebben een verlenging Cougar, dat betekent dat we daar sowieso tot 2030 mee kunnen vliegen.

[0:10:57] Vijf daarvan zijn operationele reserven, maar niet alle onderdelen zijn altijd beschikbaar.

[0:11:01] Die kunnen we daarvoor gebruiken.

[0:11:03] Het schiet er wel naar uit, omdat we ze echt intensief gebruiken,

[0:11:06] dat de airframes, het gaat dus over het chassis,

[0:11:09] dat dat wel echt, echt, echt op is.

[0:11:12] Gaan we ze dan langer gebruiken of niet? Wat gaan we ermee doen?

[0:11:14] Daar hebben we DAP voor, Defensie Afstotingsplan.

[0:11:19] Dat volgt gewoon daaruit.

[0:11:20] Dan moet je die tijd kijken wat ze nog betekenen

[0:11:23] en of anderen daar überhaupt mee veilig mee kunnen vliegen.

[0:11:26] Wat ik er wel over wil zeggen, over afstoting,

[0:11:29] dat ik vooralsnog even alles tegenhoud.

[0:11:31] dus ik ga nog helemaal niks afstoten.

[0:11:33] Dus tot nu toe houden we alles wel op het gebied van materieel,

[0:11:36] als op het gebied personeel sowieso,

[0:11:38] maar ook wel op het gebied van randverwaarde en infra.

[0:11:42] Dus voorlopig stoten we nog even niks af op dat vlak.

[0:11:45] We hebben het gehad over luchtverdediging.

[0:11:47] Luchtverdediging is een belangrijk keur

[0:11:50] en misschien wel van sommigen het allerbelangrijkste.

[0:11:53] Dus ik ben blij dat u daar specifieke aandacht voor heeft.

[0:11:56] U heeft wat specifieke vragen gesteld over of we u daarop kunnen updaten.

[0:12:01] Dat is een tijdje terug een technische briefing geweest over radar, dekking.

[0:12:05] Maar dat is ook wel uitgelegd hoe het luchtverdeling en integrated air missile defense het allemaal in elkaar steekt.

[0:12:11] Maar als je echt behoefte aan heeft, dan ben ik altijd, of nee, niet zo goed,

[0:12:15] maar mijn collega's zijn altijd bereid om je daar in een technische briefing helemaal wijs op te maken.

[0:12:20] Het is best complex. Het is gelaagd. Het gaat niet alleen over shooters die ze eruit schieten.

[0:12:24] Het gaat overigens over sensors. Er zijn allerlei verschillende radarsystemen die je nodig hebt, soms optisch.

[0:12:29] En het lastige dan is, je hebt shooters, je hebt senders.

[0:12:31] Moet je die ook nog eens een keer met elkaar kunnen laten communiceren.

[0:12:34] Daarom heb je commando modules ertussen.

[0:12:36] Dat is ICT.

[0:12:37] En wat ik ook naar mevrouw Weijennas wil aangeven.

[0:12:40] Ja, we zijn voornemens om verschillende type raketten te kopen.

[0:12:43] Maar die heb je altijd nodig.

[0:12:45] Omdat je van de hulnden nabij...

[0:12:47] heb je iets anders nodig voor middel- lange afstand.

[0:12:50] Heb je iets anders nodig voor lange afstand.

[0:12:52] Heb je weer een ander type raket nodig als het ballistisch en hypersoon is.

[0:12:56] En de truc is, denk ik, wat uniek is aan dit project,

[0:12:59] is dat we die commandevoeringsmodulen en de ICT die erin zit,

[0:13:03] eigenlijk interoperabel maken.

[0:13:04] Dus het maakt niet zoveel uit wiens raketten het zijn.

[0:13:07] Je kunt ze er eigenlijk altijd wel in programmeren.

[0:13:10] En dat is mega interoperabel.

[0:13:12] Even kijken. Nou, daar heb ik het eigenlijk ook over gehad.

[0:13:14] En volgens mij zijn we dan door de D-brieven heen.

[0:13:18] U heeft het gehad over 2%.

[0:13:20] Ik wil er niet teveel over wijden.

[0:13:22] Wat vind ik nou echt zo'n thema, voorzitter, als iets mij toestaat?

[0:13:25] om dat met de begroting te bespreken.

[0:13:28] Kijk, zullen we dat doen?

[0:13:31] Dan kunnen we er echt ook alle tijd aan besteden.

[0:13:37] Dank je wel, voorzitter.

[0:13:38] Dan hebben we twee punten, materiële gereedstelling en overige.

[0:13:42] Kijk, materiële gereedstelling, ik ben heel blij

[0:13:44] dat u eraan wat vragen heeft gesteld,

[0:13:47] want ik krijg heel vaak de vraag ook van...

[0:13:49] Nou, die krijgsmacht moet groter worden, dus je koopt allemaal spullen.

[0:13:53] Mooi, dat zegt u ook, hè?

[0:13:54] Maar misschien wat nog mooier is,

[0:13:56] als we ervoor zorgen dat we structureel al het personeel hebben.

[0:13:58] Maar met spullen en mensen heb ik nog steeds niks.

[0:14:02] Want ik moet het namelijk bij elkaar brengen en daar heb ik ook ruimte voor nodig.

[0:14:06] Nou, daar zijn we nu in gesprek over ruimte voor defensie.

[0:14:08] Maar wat het uiteindelijk wat omgaat, is gereedstelling.

[0:14:10] Dus militair vermogen, gevechtscapaciteit of gevechtskracht...

[0:14:15] is dus de optelsom tussen spullen, mensen bij elkaar brengen...

[0:14:21] in realistische scenario's oefentrainen, en dat is uiteindelijk gereedstelling.

[0:14:26] En de eerste vraag ook van mevrouw van der Wal over,

[0:14:29] nou ja, dat we materiaal best wel veel aan Oekraïne hebben gegeven,

[0:14:32] dat zorgen dat die gereedheid de komende jaren juist moet toenemen.

[0:14:37] En hoe we zorgen daarvoor met het tekort aan materiaal en munitie,

[0:14:41] vind ik echt een hele passende vraag.

[0:14:44] En ik ben er wel heel eerlijk in, dus met de leveringen in Oekraïne,

[0:14:48] zowel materiaal, maar ook met de steun op het griep van instructeurs

[0:14:51] van die twee missies die ik over heb gehad, is onze netto geredenheid of de bankgenomen

[0:14:55] is afgenomen.

[0:14:58] Maar wat ik wel zeg, is dat de kwaliteit, de investering in kwaliteit in de mensen die

[0:15:03] met de Oekraïners hebben gewerkt, gaat ons op de lange termijn, gaat ons dat helpen.

[0:15:07] Moet ik wel de mensen kunnen behouden en uw zorgpunten neem ik daar uiteindelijk wat dat

[0:15:11] betreft in mee.

[0:15:12] Het tweede punt dat u ook aangeeft over materiële munitie, ben ik helemaal met u eens.

[0:15:16] op het gebied van Oekraïne.

[0:15:19] Maar goed, daar gaan we in de begroting denk ik ook nog wel specifiek over terugkomen.

[0:15:23] Is dat we eigenlijk alles wat we nu doen, is niet meer uit eigen voorraad leveren,

[0:15:26] maar we doen het allemaal bestellen bij de industrie,

[0:15:28] of vanuit onze raamcontracten afroepen.

[0:15:31] Wat ik wel wil zeggen is dat,

[0:15:34] is dat ook met de Defensie Nota,

[0:15:39] is dat het is soms best wel lastig uit te leggen als ik heel veel geld investeer

[0:15:43] in munitie, in randvoorwaarden.

[0:15:46] Maar dat heeft ook wel te maken met hoe we naar de zaken kijken.

[0:15:48] Ik moet altijd ook wel een verhaal hebben, ook naar u toe, van waar investeren we nou uiteindelijk in?

[0:15:53] Er is toch eigenlijk altijd wel een noodzaak om daar de big shiny objects van te maken,

[0:15:58] dus extra voertuigen, helikopters.

[0:16:02] Maar uiteindelijk, wat ik denk wat het verschil maakt, is het kunnen volhouden.

[0:16:07] Dat is eigenlijk die derde component, het kunnen volhouden, volhouden, volhouden.

[0:16:10] Dat betekent ook dat best wel veel geld, ook denk ik vanuit de defensienote,

[0:16:15] Het meeste geld zit hem natuurlijk in volhouden.

[0:16:18] Zijn er reserveonderdelen, voorraden, is munitie, is medische capaciteit, ook naar de heer Boswijk toe.

[0:16:24] Daar investeren we heel veel in, maar dat ziet u niet, omdat we de afgelopen jaren ontzettend door onze voorraden heen zijn gegaan en daar niet hebben in geïnvesteerd.

[0:16:33] Twee is dat de industrie en waar we het kopen vaak met achterstanden lopen en dat het lang duurt voordat ik de spullen heb.

[0:16:40] En de derde is, als we gaan kijken, ook wat de NAVO van ons verwacht,

[0:16:45] en ook in onze voorbereiding op hoofdtaak.

[0:16:47] Eén, dat ik niet, even platgezegd, één container moet hebben met munitie,

[0:16:53] maar dat ik nu een stuk of tien moet hebben.

[0:16:54] Dus dat ben ik helemaal met u eens.

[0:16:55] En daarom ziet u ook bij elke investeringsslag die we doen,

[0:16:58] dat er eigenlijk best wel wat geld het grijze gebied ingaat.

[0:17:01] Niet naar big shiny objects, maar specifiek hierin zit.

[0:17:04] Is het voldoende? Nee, het is nog niet voldoende.

[0:17:06] Dat ben ik met u eens.

[0:17:07] maar dat het wel is, we zitten op zeker kapitaal en munitie,

[0:17:10] zitten toch echt wel, nou op sommige zaken op 100%,

[0:17:13] sommige zaken toch echt wel op een 80% capaciteit van wat we daadwerkelijk nodig hebben.

[0:17:20] Zal het ooit voldoende zijn? Nee, het is nooit voldoende,

[0:17:23] want als ik namelijk genoeg heb om 40 dagen te kunnen vechten,

[0:17:25] dan wil ik na 60 dagen toewerken.

[0:17:27] Dus het is continu een belangrijke afweging tussen waar je uiteindelijk die euro's in laat vallen,

[0:17:32] Maar ik neem uw punt wel degelijk mee in het voor.

[0:17:37] U heeft ook nog een vraag gesteld over die logistieke ketens.

[0:17:39] Daar ben ik helemaal met u eens.

[0:17:41] Die logistieke ketens is superbelangrijk.

[0:17:43] En daar hebben we als Defensie de afgelopen twintig jaar ontzettend op ingeteerd.

[0:17:48] Omdat we voornamelijk altijd een tip hoeven te speren in de gevechtseenheden.

[0:17:51] En de gevechtsondersteunende eenheden, of de vuursteeneenheden, archerie en dat soort dingen,

[0:17:56] inlichting wel hebben geïnvesteerd.

[0:17:58] Omdat dat uiteindelijk eerst wat moet rijden.

[0:18:00] want anders, als dat niet rijdt, heb je geen voorraden nodig.

[0:18:03] Dus we moeten daar wel meer aan doen.

[0:18:05] Wat ik wel mooi vind, ook om te zien,

[0:18:07] een aantal van jullie kamerleden zijn meegeweest naar StatVisDefender.

[0:18:13] Nou ja, jullie hebben voornamelijk in die keten gezeten.

[0:18:15] En dat is gewoon mooi werk.

[0:18:17] En ik heb dat, nou laatst in een interne interview in het Defensiekrantje,

[0:18:21] heb ik het ook gezegd.

[0:18:22] Mijn les is wel, als staatssecretaris nu, de eerste honderd dagen of les.

[0:18:27] Ja, misschien wel, wat wel bij mij is binnengekomen.

[0:18:29] Ik zit normaal altijd aan de voorkant, op de vergatten, de onderzeeërs, in de tanks, in de vliegtuigen.

[0:18:33] En ik zit nu juist heel veel in de ondersteuning, dus bij Mat Logco, bij de herstel van F-35's, in de ketens.

[0:18:41] Ik moet eigenlijk wel zeggen dat dat misschien wel onze primaire focus is.

[0:18:45] En het is ook wel mooi om te zien dat daar sinds jaren geld komt, aandacht bij is en dat die motivatie van die mensen ook omhoog gaat.

[0:18:52] En ja, dat ik dat uiteindelijk wel zie goedkomen, maar we moeten er wel meer op insteken.

[0:18:58] Regionale opschaling van Defensie, van mevrouw Weijenaars.

[0:19:02] Kijk, voorbeeld.

[0:19:05] Securityfond, 100 miljoen.

[0:19:07] Doen we per definitie ontwikkeling over de regionale ontwikkelingsmaatschappijen.

[0:19:11] Allemaal in Nederland.

[0:19:12] Wij zijn het eerste land binnen de NAVO-lidstaten die een volledig model uitwerken...

[0:19:19] waarbij innovatie, scale-ups, maar ook kennisontwikkeling...

[0:19:23] echt tot in de haarvaten zit van de samenleving en van ons land.

[0:19:27] Wat dat doet, is dat ik uiteindelijk niet hoef aan te geven een brainport.

[0:19:31] Jullie moeten dit, dit en dit doen.

[0:19:32] Brightlands in Zuid-Limburg, jullie moeten op, weet ik veel wat, slimme materialen zitten.

[0:19:38] Maar voornamelijk dat ze er zelf uiteindelijk mee op kunnen komen.

[0:19:46] En we zijn daar nu met IRF uiteindelijk nog de laatste steentjes weg in te tikken.

[0:19:53] Om dat allemaal mooi, strak en rond te krijgen.

[0:19:59] Even kijken, mevrouw Bijenas had het nog over de plaats van orders.

[0:20:03] Goed kijken naar de levensduur en de houdbaarheid van munitie en materiaal, dat doen we zeker.

[0:20:08] We kijken altijd, het heet een ELOD, de technische levensduur van systemen.

[0:20:13] Dat zit ook in onze lifecycle planning en management, hoe we kijken naar groot materiaal.

[0:20:19] Dus we kijken niet alleen naar wat het kost om het naar binnen te halen,

[0:20:21] maar er zit in onze planning, aan onze budgetten zit ook het geld

[0:20:25] om dat uiteindelijk voor die vijftien of twintig jaar

[0:20:28] dat systeem te kunnen onderhouden.

[0:20:30] Munitie vind ik ook een goeie, daar kijken we ook specifiek naar.

[0:20:34] Ik heb het in het vorige debat over de venti-industrie gezegd.

[0:20:38] Dat is dat op het gebied van kapitale munitie, zoals bijvoorbeeld stingers,

[0:20:43] er zit ook een datum op dat die dingen uiteindelijk niet meer houdbaar zijn

[0:20:46] omdat de batterijen of de sensoren over z'n dergels versleten zijn.

[0:20:49] en dat komt uiteindelijk van de fabrikant.

[0:20:52] Wat we eigenlijk doen, in het laatste jaar dat die systemen aan hun levensduur komen,

[0:20:58] dan gaan ze uiteindelijk de gereedstelling in.

[0:21:00] En dan kunnen ze ook daadwerkelijk mee oefenen en mee trainen.

[0:21:03] En dan helpt het dat we grote raamcontracten hebben,

[0:21:06] dat we elk jaar een aantal nieuwe wapens en systemen daadwerkelijk inkopen,

[0:21:10] zodat ze op z'n tijd vervallen,

[0:21:12] dat we die gereedstelling daar snel mee kunnen doen.

[0:21:15] En op het gebied van klein-kaliber munitie,

[0:21:17] Ja, daar gebruiken we zoveel voor in de gereedstelling van onze eenheden en mensen dat het eigenlijk daar nooit op aankomt.

[0:21:24] Dan de overige.

[0:21:27] De heer Noordkamp heeft het over vastgoed en minder geld.

[0:21:31] Wat ik, voorzitter, tegen de heer Noordkamp wil zeggen.

[0:21:34] Mijn grootste aangrijpingspunt voor vastgoed gaat niet eens zozeer over geld.

[0:21:40] Want het budget is zat. Het gaat echt over realiseren.

[0:21:43] Dus ik ben met mijn strategisch vastgoed eigenlijk dat in stukjes aan het hakken.

[0:21:47] Dat doe ik samen met het Rijksvatstgoedbedrijf.

[0:21:51] Dat doen we eigenlijk samen.

[0:21:52] En eigenlijk wat ik aan het doen ben, ik ben aan het kijken wat moet het snelst gerealiseerd worden.

[0:21:57] En dat doen we eigenlijk over de band van hoofdtaak 1.

[0:22:01] Hoe zorg je ervoor dat je dat zo snel mogelijk kunt realiseren?

[0:22:04] Dat is de eerste.

[0:22:05] Ik heb ook gewoon vergunningen nodig.

[0:22:06] Ik heb ook gewoon stikstofruimte nodig.

[0:22:08] We weten allemaal hoe lastig dat is.

[0:22:10] Daar moet ik in prioriteren.

[0:22:11] maar het gaat er echt over wat de snelste impact heeft om gereed te komen voor hoofdzaak 1.

[0:22:16] En hoe sneller ik mijn geld kan uitgeven, hoe meer impact.

[0:22:19] Want elk jaar wordt het 15 procent, wat dat betreft, duurder.

[0:22:24] En het verlengde daarvan had u, geloof ik, ook nog een...

[0:22:28] Kijken we...

[0:22:36] Ja, in ieder geval dat is over vastgoed.

[0:22:39] Dus het gaat mij niet zozeer om het totale pot met geld.

[0:22:42] Daar heb ik genoeg van, maar het voornamelijk geldt over leveren, leveren, leveren en kunnen realiseren.

[0:22:49] Kunt u echt proberen zo kort mogelijk te zijn in uw beantwoording?

[0:22:52] We lopen echt tegen de deadline aan qua tijd.

[0:22:55] Ik ben bijna klaar, voorzitter.

[0:22:59] Gaat u door, staatssecretaris.

[0:23:01] Ik zag nog een vraag voor Grit van de heer Boswijk.

[0:23:05] Daar geldt eigenlijk hetzelfde voor.

[0:23:06] U kijkt er heel negatief naar.

[0:23:09] Nou goed, ik kijk er toch iets anders naar.

[0:23:11] En dat is ook een beetje het sentiment of de richting die zit in de laatste voortgangsrapportage.

[0:23:16] Kijk wat we hebben gedaan, we hebben geluisterd naar de Kamer.

[0:23:18] We hebben echt het programma hereikt.

[0:23:20] We zijn al de laatste slagen op aan het leggen.

[0:23:23] Maar wat je wel ziet is dat we hebben gezegd drie prioriteiten.

[0:23:25] De eerste prioriteit is die grensverleggende aspect.

[0:23:28] Dat zijn de operationele capaciteiten.

[0:23:31] De tweede is hoe zorgen we ervoor dat we de ondersteunende diensten erin hebben.

[0:23:36] En de derde is eigenlijk alle randverwaarden.

[0:23:38] Wat ik ook zie met GRID en wat ik ook wil zeggen,

[0:23:40] is dat we wel degelijk daar een aantal projecten hebben opgeleverd.

[0:23:43] Het Twin Data Center hebben we opgeleverd en we hebben ook op verzoek van de operationele

[0:23:49] eenheden en capaciteiten ook daar een, ja hoe noemen we dat, een data warehouse box,

[0:23:56] een klein ding wat je operationeel kunt meenemen, dat hebben we wat dat betreft ook opgeleverd.

[0:24:01] Dus ik wil degelijk, er ligt een nieuwe business case, daar zijn we wel degelijk mee bezig.

[0:24:06] We hebben nieuwe dingen gerealiseerd en stellen het programma dusdanig in,

[0:24:10] dat we het ook opknippen, dat we dat leveren wat de meeste impact heeft aan deze tijd.

[0:24:17] AB2E hebben we het denk ik over gehad.

[0:24:21] Wat ik kan zeggen over de onderzeeboten, contract is getekend, dat ziet er goed uit.

[0:24:27] Ik hou de vinger aan de pols, ik heb ook tegen de CEO van de val, de heer Pommelet, gezegd

[0:24:31] ik kom pas naar Scheurboer op het moment dat hij daadwerkelijk de contracten heeft getekend

[0:24:37] met de Nederlandse bedrijven, wat ook in de ICA staat.

[0:24:42] En op het moment dat mijn Nederlandse team, dat zijn een stuk of tien man, vrouw, in Cherboer zit,

[0:24:47] en zodra ik signale krijg dat dat lekker werkt, kom ik naar Cherboer toe.

[0:24:51] En ik denk dat dat snel kan gaan.

[0:24:54] Het is een groot project, dus u wordt daar periodiek over, elke halfjaar over geïnformeerd.

[0:25:00] En jaarlijks komt de ADR daarop terug hoe we er uiteindelijk voor staan.

[0:25:05] Ik heb nog een vraag gesteld over cultureel erfgoed.

[0:25:08] Ik denk dat mevrouw Van der Wal daar een hele mooie reflectie op gaf.

[0:25:13] Ja, daar wordt nu aan gewerkt binnen OCW.

[0:25:16] Maar de NCTV samen met Defensie kijken er ook samen met alle ministeries hoe we de weerbaarheid

[0:25:22] tegen militaire dreigingen daarin vorm kunnen geven en bescherming van dat cultureel erfgoed.

[0:25:27] En ook deels van onze identiteit is er wel degelijk onder veel van.

[0:25:32] en de toegezegde Kamerbrief van het kabinet maatschappelijke weerbaarheid tegen hybride en militaire dreiging

[0:25:38] zal er ook aandacht aan besteden.

[0:25:41] En voorzitter, dan concludeert dit mijn eerste...

[0:25:48] Dank aan de staatssecretaris.

[0:25:51] Ik zag de heer Noordkamp als eerste nog vragen.

[0:25:53] Probeer het als het liefst zo kort en bondig mogelijk te houden.

[0:25:55] Ik had eigenlijk een vraag over vastgoed,

[0:25:57] maar nu ik dus verneem dat de eerste termijn van de staatssecretaris erop zit,

[0:26:03] Vraag ik hem waarom mijn, mijn bedenking, dat is dan enerzijds, maar waarom mijn specifieke vraag

[0:26:08] ook over de input uit Israël niet behandeld is. De staatssecretaris. Even kijken, voorzitter.

[0:26:19] Nou ja, die emrat had ik wel benoemd. Kijk, wat ik wel denk is dat u geeft aan de defensie moet

[0:26:26] afzien van de aankopen in Israël en dat alles materiële moet moeten vinden. Kijk, wat ik erover

[0:26:33] We moeten het beste spul hebben voor onze mensen, maar dat moet ook tijdig beschikbaar zijn.

[0:26:41] Dus voor het materiaal dat we in Israël willen bestellen, dan kijken we er case-by-case naar.

[0:26:45] En voor de andere materiaalbehoeften die we uiteindelijk in Israël uitkomen,

[0:26:53] er zijn gewoon geen goede alternatieven voor beschikbaar.

[0:26:57] En als u mij een opdracht geeft om naar alternatieven te gaan kijken,

[0:27:01] dan wil ik een paar dingen.

[0:27:02] Dan wordt het per definitie een latere levering.

[0:27:05] En daar zitten risico's in, maar het gaat ook een stuk meer geld kosten.

[0:27:08] En als we het helemaal niet bestellen,

[0:27:10] omdat het gewoon nu niet beschikbaar is buiten de genoemde bedrijven,

[0:27:15] dan zijn onze mensen wat dat betreft minder goed beschermd

[0:27:17] en hebben we uiteindelijk minder slagkracht.

[0:27:20] En die grote risico's ben ik op dit moment niet bereid te nemen.

[0:27:25] De heer Pol.

[0:27:28] Dank u wel, voorzitter.

[0:27:29] Ja, ik had nog een onbeantwoorde vraag over de uren in de simulator met het vliegen,

[0:27:34] omdat dat zo enorm is verhoogd onder het kopje van de duurzaamheid.

[0:27:38] De staatssecretaris.

[0:27:40] En terecht de vraag.

[0:27:41] Ik vind het heel mooi dat u die vraag stelt.

[0:27:44] Dan kan ik toch kort even iets over zeggen.

[0:27:46] Kijk, uiteindelijk gaan piloten niet per definitie minder vliegen.

[0:27:50] Kijk, wat ik denk, wat simulatie doet,

[0:27:52] en een gesimuleerde virtual reality of augmented, hoe je het wil noemen, wat je doet.

[0:27:58] Je kunt scenario's trainen die je niet real life kunt trainen.

[0:28:02] En wat dat ervoor zorgt, is dat de kwaliteit van de vlieguren van onze piloten gewoon omhoog gaat.

[0:28:08] En ik denk dat dat het beste argument is.

[0:28:11] Dus we blijven vliegen wat we vliegen.

[0:28:14] Het kan best betekenen dat een helikopterpiloot misschien wat minder uren maakt.

[0:28:19] Maar het zijn nu uren die hij eigenlijk nodig heeft om zijn basis vaardig op orde te krijgen

[0:28:24] om die hele complexe scenario's te trainen.

[0:28:27] Dus met knetterhard investeren in veel meer uren en simulators zijn piloten meer bezig

[0:28:33] met de kern van hun vak, worden ze beter en daardoor kunnen ze real-time vele complexe

[0:28:38] scenario's vliegen.

[0:28:40] Dat is mijn antwoord.

[0:28:41] De heer Pol voor uw tweede interruptie.

[0:28:44] Ja, dank u wel.

[0:28:46] Nee, dan wil ik de staatssecretaris heel concreet vragen of dus het verhogen van 15% naar 60%

[0:28:53] die vlieguren in de simulator, dat dat dus niet ten koste gaat van de opleiding en daarmee

[0:28:59] dus ook niet van de veiligheid van onze vliegers.

[0:29:01] Klopt dat dan?

[0:29:03] De staatssecretaris.

[0:29:04] U heeft over de vervanging van de vliegtuigen die gebruiken voor de enfo, dus de initiële

[0:29:10] opleiding.

[0:29:11] Kijk, ik ga die toezegging niet doen.

[0:29:13] Kijk maar, wat mij omgaat is dat zo'n opleiding het meeste rendement heeft.

[0:29:20] En ik denk dat we daar hetzelfde in denken.

[0:29:22] Is dat piloten, en zeker dit is de basisopleiding voor vliegen,

[0:29:27] dat zij zo kwalitatief mogelijk uiteindelijk naar hun type vliegopleiding toegaan die ze nodig hebben.

[0:29:34] Want die Envo...

[0:29:40] Nee, wat die Envo omgaat is de basisopleiding van piloten.

[0:29:44] En dus met het gebruik van de simulators gaat de kwaliteit van onze vliegopleiding en de kwaliteit van de vliegers die we afleveren,

[0:29:53] gaat juist omhoog in plaats van omlaag.

[0:29:58] Mevrouw Weijenas.

[0:30:00] Ja, dank u wel voorzitter. Ik had nog een vraag over de munitiedepots in Gelderland.

[0:30:05] En het kan zijn dat ik het in de beantwoording heb gemist, maar volgens mij heb ik geen beantwoording daarop gehoord.

[0:30:11] De staatssecretaris.

[0:30:12] Nee, voorzitter. Munitiedepots, je hebt ze in verschillende vormen en maten.

[0:30:16] Maak er onderdeel uit van het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie.

[0:30:23] We kijken daar heel goed naar. We hebben dat nu in NPRD gezet, de MER,

[0:30:28] dus de Milieu- en Effectrapportage, waarbij we kijken hoe dat allemaal inpast op alle verschillende niveaus die lopen op dit moment.

[0:30:35] Ik ben dan nu ook in gesprek met de provincies en alle bestuurders in elke regio.

[0:30:44] En tuurlijk, wij kijken altijd hoe je die munitiecomplexen het best kunt inpassen in de praktijk.

[0:30:50] En uiteindelijk schuw ik daar ook niks voor.

[0:30:53] Dus ik ben best wel bereid om te kijken hoe dat multifunctioneel ingepast kan worden.

[0:30:59] Dank. Dan zie ik dat er geen vragen meer zijn. Dan gaan we naar de tweede ronde.

[0:31:05] Ik begin met mevrouw Heijten en graag kort en bondig, want we zitten echt al tegen de 11 uur aan.

[0:31:15] Voorzitter, dank u wel. Ik wil allereerste staatssecretaris bedanken voor de zeer

[0:31:19] uitgebreide beantwoording van alle vragen en ik heb eigenlijk alleen maar twee moties die

[0:31:23] ik graag wil voorlezen. De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat het voor

[0:31:27] Defensie van belang is om zich beter te positioneren in de grote opgave die voor

[0:31:31] haar licht en met het huidige dreigingsbeeld, overwegende dat een brede communicatiestrategie

[0:31:37] de zichtbaarheid van Defensie in de maatschappij en daarmee ook de bewustwording en weerbaarheid

[0:31:41] in de maatschappij kan vergroten, constaterende dat Defensie op dit moment met grote personeelstekorten

[0:31:47] te maken heeft, overwegende dat Defensie om de potentiële doelgroepen in de Nederlandse

[0:31:52] samenleving te enthousiasmeren om bij Defensie te komen en te blijven werken en om tenminste

[0:31:57] de 9000 militairen per jaar vanaf 2030 te werven.

[0:32:01] Een concrete communicatiestrategie nodig heeft met meer aandacht voor diversiteit,

[0:32:06] omdat niet alle potentiële doelgroepen nu voldoende worden bereikt en verzoekt

[0:32:10] de regering om voor de zomer een communicatiestrategie te ontwikkelen

[0:32:13] die haar eigen positionering en zichtbaarheid aanscherpt, de bewustwording

[0:32:17] in de maatschappij van het huidige dreigingsbeeld benadrukt en daarmee

[0:32:20] haar weerbaarheid vergroot met aandacht voor alle potentiële doelgroepen

[0:32:23] en de maatschappij als geheel en gaat over tot de orde van de dag.

[0:32:26] Mede namens Noordkamp, Boswijk, Van der Wal, Van Dijk en Ceder.

[0:32:36] De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende dat het van belang is dat Defensie meer met

[0:32:41] één been in de maatschappij staat, om de bewustwording en weerbaarheid in de samenleving

[0:32:46] te vergroten, overwegende dat alle onderwijsinstellingen van WNBO tot WO daarbij kunnen helpen en dat

[0:32:52] dit tevens een arbeidspotentieel stimuleert in de samenleving, overwegende dat de werving

[0:32:57] van talent moet worden doorontwikkeld door gezamenlijke onderwijsprogramma's op te zetten

[0:33:01] en stages te organiseren.

[0:33:03] Overwegende dat samenwerking met onderwijs- en kennisinstellingen de hoogwaardige technologische

[0:33:08] innovatiekracht van Defensie versterkt, verzoekt de regering om met onderwijs- en kennisinstellingen

[0:33:13] wederzijdse afspraken voor een duurzame samenwerking te maken, ten behoeve van de ontwikkeling

[0:33:18] van innovatiebeleid voor de Defensiesector en het aanboren van arbeidspotentieel in

[0:33:22] de samenleving gaat over tot de orde van de dag.

[0:33:25] Mede namens Noordkamp, Boswijk, Van der Wal, Weijenas en Ceder.

[0:33:30] Dank u wel, voorzitter.

[0:33:31] Dan is nu het woord aan de heer Pol.

[0:33:35] Voorzitter, zou de heer Boswijk eerst mogen, want hij moet de trein halen.

[0:33:39] Dat mag zeker, de heer Boswijk.

[0:33:41] Geweldig, dank aan mijn collega's.

[0:33:42] Ja, voorzitter, dat geheugt van mij dat zo meteen de laatste trein rijdt.

[0:33:46] Dus dat wordt wat.

[0:33:47] Ik had allereerst dank aan de staatssecretaris voor de antwoorden.

[0:33:50] Ik had alleen nog geen antwoord gekregen op de vraag.

[0:33:52] Het MDT loopt af.

[0:33:54] 25 procent van de MBT kwam bij Defensie.

[0:33:58] Als de antwoord schriftbaar kan, gevorderd de begroting graag.

[0:34:03] De staatssecretaris zei net wel een soort van toezegging over het verschil aangeven tussen

[0:34:08] de reservistennoten in 2014 en wat nou de maatregelen zijn die we nu gaan genomen.

[0:34:13] Wat is nou het verschil?

[0:34:15] Kan de staatssecretaris dit ook voor de begroting aangeven?

[0:34:18] Dank voor de toezegging over het VST en andere toezeggingen over de medische keten.

[0:34:23] En dan had ik tenslotte nog een motie.

[0:34:24] De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegen dat het uitbreiden van de

[0:34:27] flexibele schil van reservisten rond de kruis nog van groot belang is.

[0:34:31] Overwegen dat landen als Zweden, Denemarken en de Verenigde Koninkrijken

[0:34:33] een jaarlijkse Uniform at Work Day hebben, met als doel reservisten zichtbarer

[0:34:37] te maken in de samenleving en het gesprek met collega's in de civiele baan

[0:34:39] aan te gaan over de banen van reservisten.

[0:34:41] Verzoekt de regering te onderzoeken of samen met werkgeversorganisatie afspraken

[0:34:44] gemaakt kunnen worden over de invoering van een jaarlijkse uniform

[0:34:47] uniform naar het werkdag en gaat over tot de orde van de dag.

[0:34:50] Boswijk van der Wal, Uyten, Van Werf, Van Dijk en Ceder. Dank u wel.

[0:34:55] Dank aan de heer Boswijk en dan is het woord nu wel aan de heer Pol.

[0:35:00] Ik dank u hartelijk, voorzitter, en ook de staatssecretaris voor de uitgebreide

[0:35:05] beantwoording in de eerste termijn. Ja, nog even een kort punt over de tanks.

[0:35:11] De staatssecretaris zegt ja, we gaan ze echt in Duitsland plaatsen,

[0:35:14] want het gevaar komt ook uit het oosten.

[0:35:17] Ik zou de staatssecretaris graag op het jaar 1799 willen wijzen.

[0:35:22] Toen kwamen de Russen vanaf de zee de Bataafse Republiek via Noord-Holland binnenvallen.

[0:35:28] Toen kwam dus het gevaar niet via Duitsland, maar landden ze gewoon op onze eigen kust.

[0:35:32] Als dat nu weer gebeurt, staan onze tanks ergens in Duitsland.

[0:35:35] Zijn ze veel te laat, is een verschrikkelijk scenario.

[0:35:38] Dus is het niet echt heel erg verstandig om die tanks gewoon in Nederland te stationeren.

[0:35:42] Ik dank u wel.

[0:35:43] Dank aan de heer Paul. Dan het woord aan mevrouw van der Wal.

[0:35:47] Dank voorzitter, dank voor alle beantwoording.

[0:35:52] Ik heb een vraag om een toezegging en twee moties.

[0:35:55] En die vraag om die toezegging stel ik zodat ik dan die motie niet hoef in te dienen.

[0:36:00] Maar ik zou heel graag voor de begrotingsbehandeling die we hebben op 13 november.

[0:36:07] En dat weet ik zo goed, want dan is het mijn verjaardag.

[0:36:10] En wat doe je nou liever dan een begrotingsbehandeling defensie?

[0:36:14] Dat is toch waar we allemaal naar uitkijken.

[0:36:16] Maar ik zou heel graag voor die begrotingsbehandeling een brief ontvangen over dat NATO-Force model.

[0:36:22] En dan met name, wat zijn nou exact de juridische verplichtingen?

[0:36:32] Volgens mij is het zo dat het NFM echt vraagt om gevulde eenheden.

[0:36:38] Maar wij hebben een groeipad, kunnen we überhaupt voldoen, wat zijn precies de verplichtingen

[0:36:44] die we aan zijn gegaan en wat betekent dat voor de organisatie?

[0:36:48] Ik zou heel graag daarvoor de begrotingsbehandeling een brief over ontvangen.

[0:36:52] Dan hebben we twee moties.

[0:36:55] De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende dat het van groot belang is dat onze kruismacht

[0:36:59] zo spoedig mogelijk klaar is om hoofdstaak 1 uit te voeren en daarvoor een groot aantal

[0:37:02] examensen nodig heeft, constaterende dat de eerste lichting van het dienjaar een overtuigend

[0:37:07] succes is geweest en een groot aantal van deze dienjaarmilitairen besloten heeft te blijven

[0:37:11] bij defensie, overwegende dat defensie het dienjaar aan het opschalen is naar tenminste

[0:37:15] 4.000 deelnemers per jaar, verzoekt de regering een onderzoek in te stellen naar variaties

[0:37:19] van het dienjaar defensie, waarbij ook rekening wordt gehouden met opties waarbij het dienjaar

[0:37:23] korter, part-time of doorwerkend en ouder dan de 27 jaar kan worden ingevuld en de Kamer

[0:37:29] uiterlijk in het tweede kwartaal van 2025 te informeren, gaat over tot de orde van de dag.

[0:37:34] Van der Wal, Van der Werff, Boswijk, Noordkamp, Heijten en Van Dijk.

[0:37:38] Dan de tweede motie.

[0:37:43] De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende dat het van groot belang is dat onze krijgsmacht

[0:37:47] volledig paraat staat om Nederland en het NAVO-grondgebied te verdedigen om een sterke,

[0:37:52] afschrikwekkende werking te werk te kunnen stellen, constaterende dat Defensie bijna

[0:37:56] 10.000 vacatures open heeft staan die moeten worden opgevuld,

[0:37:59] constaterende dat de Defensieorganisatie op 1 juli 2024

[0:38:03] nog altijd slechts voor 18,7% uit vrouwen bestaat,

[0:38:07] terwijl dat onze hele bevolking 50% is,

[0:38:09] overwegende dat onder andere scherfvesten en rugzakken

[0:38:12] die Defensie gebruikt niet altijd geschikt zijn voor vrouwen,

[0:38:15] wat zorgt voor ongemak en zelfs blessures,

[0:38:17] verzoekt de regering in de hele Defensieorganisatie te onderzoeken

[0:38:20] tegen welke obstakels vrouwen aanlopen tijdens het werken

[0:38:22] en deze waar mogelijk weg te nemen,

[0:38:25] zonder dat dit invloed heeft op de op het oud-IJssen en normen binnen de defensie.

[0:38:29] Verzoek de regering na te gaan of het huidige personeelsbeleid van defensie voldoende past

[0:38:33] bij de huidige tijd, bijvoorbeeld op het gebied van de gezinssituatie van Nederlanders en

[0:38:37] voor het einde van het eerste kwartaal de Kamer hierover te informeren.

[0:38:41] Verzoek de regering op korte termijn extra maatregelen te nemen ten behoeve van de werving

[0:38:44] van vrouwen voor defensie.

[0:38:46] Ik ga over tot de orde van de dag.

[0:38:47] Van der Wal, Van der Werf, Boswijk, Noordkamp en Heijten.

[0:38:51] Dank mevrouw Van der Wal.

[0:38:52] Dan het woord is aan mevrouw Van der Werf.

[0:38:56] Dank, voorzitter. Ik ga het kort houden.

[0:38:59] Ik heb twee moties die ik vanavond in wil dienen.

[0:39:01] De eerste gaat over defensie als werkgever van de 21ste eeuw.

[0:39:06] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat meer dan de helft van het defensiepersoneel

[0:39:10] bestaat uit mensen tussen de 18 en de 43, dat het bij militairen zelfs gaat om ongeveer

[0:39:15] 70 procent en dat jaarlijks tussen de 2.000 en 3.000 van hen defensie verlaten, overwegende

[0:39:22] dat jongere en toekomstige generaties veel vaker van baan verwisselen

[0:39:26] dan voorgaande generaties en ook andere eisen stellen aan voorkeuren hebben bij een baan,

[0:39:31] overwegende dat Defensie tot 2029 nog 9000 vacatures te vullen heeft

[0:39:36] en dat personeelsbehoud specifiek voor wat betreft de jongere generaties daarbij cruciaal zal zijn,

[0:39:42] verzoekt de regering om met concrete stappen te komen op het gebied van personeelsbehoud

[0:39:47] met als doel jongere en toekomstige generaties langer aan de krijgsmacht te binden

[0:39:52] en de Kamer over de plannen te informeren.

[0:39:54] De voorzitter gaat over tot de orde van de dag.

[0:39:57] De voorzitter is ondertekend door Van der Werf, Van der Waal en de heer Noordkamp.

[0:40:03] De tweede motie gaat over Defensie en het MKB.

[0:40:07] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat het onderzoek van de Adviesraad voor Wetenschap,

[0:40:12] Technologie en Innovatie blijkt dat MKB-bedrijven en start-ups moeite hebben met het benutten

[0:40:17] van de testfaciliteiten van Defensie en dat de eisen voor deelname aan publiek-private

[0:40:22] samenwerkingen voor deze bedrijven zo hoog zijn dat zij nauwelijks kunnen deelnemen, overwegende

[0:40:28] dat deze drempels leiden tot verlies van kennis en innovatiekracht, bijvoorbeeld op het gebied van

[0:40:33] drones, AI en robotica, overwegende dat andere landen hun defensietestfaciliteiten gratis of

[0:40:41] via subsidies tegen sterk gereduceerde tarieven beschikbaar stellen aan mkb-bedrijven en startups,

[0:40:47] verzoekt de regering in lijn met het AWTI-advies de defensietestfaciliteiten toegankelijk te

[0:40:52] maken voor MKB-bedrijven en start-ups door bestaande drempels weg te nemen en te onderzoeken

[0:40:57] welke eisen voor deelname aan publiek-private samenwerking worden versoepeld, met name door

[0:41:02] het verlagen van cofinancieringseisen en administratieve verplichtingen.

[0:41:06] Hij gaat over tot de orde van de dag, ondertekend door Van der Werf, Van der Waal en de heer Boswijk.

[0:41:13] Dank aan mevrouw Van der Waal, de heer Noordkamp.

[0:41:17] Dank voorzitter. Terugkijkend op de beantwoording van de staatssecretaris op gebied van de bijzondere

[0:41:22] regeling defensie. Fijn dat hij ook wel mijn gedachten hierover volgt. Maar ik volg tegelijkertijd

[0:41:29] ook wel de keuze van de staatssecretaris om nu snel te handelen, want er zit niks anders

[0:41:33] op in die continuïteiten te waarborgen. Ik had toch misschien wel liever een bredere reflectie

[0:41:39] gezien tussen de wens en de capaciteit, maar ook vanwege tijdsgebrek. Ik denk dat we dat

[0:41:43] natuurlijk bij de begrotingen moeten doen. Veteranen, het duidelijke woord van de

[0:41:49] staatssecretaris gaan we ook nog over hebben met de minister.

[0:41:51] Wat betreft het verouderde vastgoed, ik volg ook in dit geval wel, ik ben ook

[0:41:57] blij, de heldere lijn van de minister, van we hebben voldoende geld, we hebben wel

[0:42:01] beperkte mankracht, vergunningsruimte, stikstof et cetera, dus we kiezen waar we

[0:42:06] het meeste impact maken in relatie tot hoofdtaak 1. Ik ben blij met deze duidelijke

[0:42:10] uitspraak. Tegelijkertijd is er natuurlijk ook vastgoed wat niet direct bijdraagt aan

[0:42:14] hoofdtaak E, maar waar wel onze mensen bij defensie dagelijks in leven of inwerken.

[0:42:22] Dus ik ben even aan het kijken wat we daarmee moeten doen. Ik ben blij dat het

[0:42:25] CHP open blijft, dat is een hele geruststelling. Wat betreft het tankbataillon en mijn

[0:42:32] verzoek om die te betrekken bij de verkenning hoe we de uitvoering kunnen

[0:42:36] geven aan de motie van onder andere de staatssecretaris Tuijman van die

[0:42:39] permanente aanwezigheid aan de oostflank.

[0:42:41] Zou ik toch wel graag een toezegging willen hebben dat

[0:42:43] de aanschaf van de

[0:42:45] tanks, dat die wordt meegenomen daarin.

[0:42:47] Anders moet ik wellicht een motie in overweging

[0:42:49] nemen.

[0:42:52] Verder, een echt

[0:42:53] compliment ook, het duurde misschien wat lang, maar ik

[0:42:55] vond het echt fijn dat niet alleen werd verteld wat we doen,

[0:42:57] maar ook waarom we het doen. Dus echt fijn dat u ons meeneemt

[0:42:59] in de gedachten gang.

[0:43:01] Zeer verfrissend.

[0:43:03] Klein punt van kritiek, en ik wil echt niet te

[0:43:05] activistisch uithangen over u of welke collega dan ook

[0:43:07] in de schoenen schuift, maar hoe argeloos we hier spreken over wapenimport uit

[0:43:13] israël en dat we soms net doen alsof het internationale gerechtshof hier niks

[0:43:17] over geadviseerd heeft. En dat we met elkaar meteen spreken over het beste

[0:43:23] spul, het moet tijdig, anders wordt het misschien duurder.

[0:43:27] Dat hadden wij graag anders gezien, dat heb ik ook benadrukt in mijn eerste

[0:43:31] inbreng en daarover lienen wij ook een motie in.

[0:43:34] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat de regering voornemens is om meerdere

[0:43:41] Israelische wapensystemen aan te schaffen, constaterende dat het internationaal gerechtshof

[0:43:46] lidstaten zwaarwegend heeft geadviseerd om af te zien van handels- of investeringsbetrekkingen

[0:43:51] die bijdragen aan de instandhouding van de illegale bezetting van de Palestijnse gebieden

[0:43:55] door Israël, constaterende dat het internationaal gerechtshof heeft geoordeeld dat er een reëel

[0:44:00] aandregend risico is op genocide in de Gazastrook, verzoekt de regering de aankoop van Israëlische

[0:44:05] wapens op te schorten en op zoek te gaan naar alternatieve producenten, en gaat over tot

[0:44:09] de orde van de dag.

[0:44:11] En dat voor zover.

[0:44:14] Dank aan de heer Nortkamp.

[0:44:15] Dan is het woord aan mevrouw Weijen Nass.

[0:44:18] Ja, dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:44:19] Ik zal allereerst even terugkomen op de vraag die mevrouw Van der Werff mij had gesteld in de

[0:44:24] vorige termijn over de motie over de munitiedepots en hoe wij daartegen aankijken.

[0:44:30] We hebben destijds tegen die motie gestaan omdat we het belangrijk vonden dat de staatssecretaris

[0:44:35] alle locaties kon bekijken.

[0:44:37] Mijn vraag vandaag over het gebied in Gelderland, over de provincie Gelderland, was vooral dat ik heel

[0:44:44] benieuwd was hoe de staatssecretaris tegen die locaties daaraan zou kijken.

[0:44:48] Daar heb ik inmiddels antwoord op gekregen.

[0:44:50] Het is mij duidelijk dat de staatssecretaris breed kijkt naar alle belangen die hier spelen.

[0:44:55] Dus in dat opzicht ben ik voor nu gerustgesteld.

[0:44:57] Dan heb ik nog één motie en dat is de volgende, meneer de voorzitter.

[0:45:02] De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende dat de staatssecretaris met de materieel

[0:45:08] verwerfingsprojecten SORAD en MRAD de luchtverdediging in Nederland significant versterkt,

[0:45:14] constaterende dat Nederland onder artikel 3 van het NAVO-verdracht verantwoordelijkheid draagt

[0:45:18] voor onze individuele zelverdediging, constaterende dat we op het gebied van

[0:45:22] luchtverdediging van bevolkingscentra nog onvoldoende capaciteiten hebben,

[0:45:27] verzoekt de regering om in toekomstige uitbreiding van onze

[0:45:31] luchtverdedigingscapaciteit rekening te houden met het beschermen van

[0:45:34] bevolkingscentra en gaat over tot de orde van de dag.

[0:45:37] Weijenas en Heijten. Dank u wel.

[0:45:39] Dank aan mevrouw Weijenas. Ik kijk de staatssecretaris aan.

[0:45:42] Heeft u voldoende na vijf minuutjes schorsen?

[0:45:48] Dan proberen we kwart over hier te zijn.

[0:45:55] Laten we dan twintig over hier terug zijn.

[0:46:00] Ik schors de vergadering.

[0:54:22] Ik heropen de vergadering en geef het woord aan de staatssecretaris voor de applicatie

[0:54:31] van de moties en het beantwoorden van een aantal vragen.

[0:54:35] Ja zeker voorzitter, dank allemaal.

[0:54:38] Nou, de heer Pol, u heeft het over dat via de westkant de risico is.

[0:54:43] Dat is zeker waar, maar daar heb je geen tanks voor nodig.

[0:54:46] Kijk, wat wij doen, we kijken naar multidomein optreden.

[0:54:49] En dat kun je beter doen met het versterken en verstevigen van onze marine, wat we dus ook uiteindelijk doen.

[0:54:56] Maar ik neem uw boodschappen mee.

[0:54:58] En volgens mij heb ik ook aangegeven dat ik daarna ga kijken hoe we dat gaan vormgeven.

[0:55:03] De tweede, de heer Boswijk, die gaat het over MDT-missie.

[0:55:06] Hij gaf aan dat 2025 dat afloopt.

[0:55:11] Op dit moment is er budget voor 2027.

[0:55:14] En ik wil wel aangeven, wat Defensie doet met MDT...

[0:55:18] is dat wij subsidie aanvragen bij OCW.

[0:55:20] Dat is 3 miljoen, daar plussen we zelf 3 miljoen bij.

[0:55:24] En zo draaien we uiteindelijk dat programma.

[0:55:27] Maar MDT is wel eindig.

[0:55:30] Maar goed, tot en met 2027...

[0:55:32] Als de subsidieaanvraag van Defensie wordt goedgekeurd,

[0:55:39] dan kunnen we dat gewoon nog een tijdje volhouden.

[0:55:42] Het gaat ook over reservisten en of ik kon aangeven wat ik nu aan het doen ben ten opzichte van de reservistennota's.

[0:55:50] Er zijn verschillende geweest. De eerste was specifiek in 2014.

[0:55:53] En mijn verzoek eigenlijk aan de heer Boswijk, en is er nu niet, maar in ieder geval wat ik wil gaan doen,

[0:55:58] ik zie dat wel als een aanmoedigingsvraag.

[0:56:02] En ik ben er nu hard mee bezig.

[0:56:03] Ik ben ook in gesprek met de vakbonden hierover in het sociaal overleg, het SOD.

[0:56:11] En wat ik eigenlijk wil doen, is zodra ik met de bonden daadwerkelijk tot resultaat kom en ik kan het concretiseren,

[0:56:16] dan aanvullend de Kamer informeren hoe we dat hele pakket bij elkaar brengen.

[0:56:21] want die rechtspositie is denk ik de belangrijkste.

[0:56:23] En daar zit ik nu midden in gesprekken en onderhandelingen over.

[0:56:27] Even kijken. Mevrouw van der Wal had het over NFM.

[0:56:30] Kijk, wat lastig is, mevrouw van der Wal, is dat het allemaal geheim is.

[0:56:34] En dat is maar goed ook, wat dat concreet betekent.

[0:56:37] Wat die getallen zijn, is ook geheim.

[0:56:40] Dat moet nog deels helder worden.

[0:56:43] Maar wat ik wel wil voorstellen, om dat in een besloten sessie te doen.

[0:56:46] Dus je kunt het geen onderdeel laten zijn van het debat.

[0:56:49] Maar ik stel wel uw positie en ook uw interesse op dit vlak.

[0:56:54] Stel ik wel een prijs en ik denk dat het wel goed is om een...

[0:56:57] Nou ja, daar laat ik het nu over.

[0:56:59] Ik ben wel bereid om dan met mijn specialisten in de besloten sessie te kijken wat het uiteindelijk betekent.

[0:57:06] En dan ben ik door de vragen heen, zo goed als...

[0:57:09] Nee, de heer Van Nortkamp had het ook over vastgoed.

[0:57:12] Kijk, ik zeg niet dat ik genoeg geld heb.

[0:57:15] Wat ik zeg is dat ik een hele hoop zakken met geld heb.

[0:57:17] En wat ik zeg, dat mijn probleem zit voornamelijk in het snel kunnen realiseren.

[0:57:22] En daar maak ik nu harde beslissingen in.

[0:57:24] En hoofdtak één is voor mij ook per definitie personeel.

[0:57:28] Dus dat mijn mensen hun werk en leefomgeving hebben die gewoon goed is, dat is mijn eerste prioriteit.

[0:57:39] En die staan ook op de lijst om zo snel mogelijk mee aan de gang te gaan.

[0:57:44] Wat betreft die tanks, ik heb nog geen beslissingen daarin genomen.

[0:57:48] We zijn nu dat onderzoek aan het doen.

[0:57:50] En ja, dat klopt. Ik ben met de Duitsers over heel veel zaken in gesprek.

[0:57:56] En vooralsnog richt het onderzoek op Berghonen, maar ik sluit er niks voor uit.

[0:58:01] We zijn met de Duitsers, zoals mij uw Amstelvergranger ook heeft aangegeven, altijd in gesprek.

[0:58:05] Hoe kun je dat uiteindelijk versterken?

[0:58:07] En ik besef ook heel goed dat de meeste afschikking is de dichtstbij de grens.

[0:58:13] Dan wil ik doorgaan naar de moties, voorzitter.

[0:58:17] De eerste motie van mevrouw Heijten over onderwijs- en kennisinstellingen.

[0:58:23] Die krijgt oordeel Kamer.

[0:58:34] Heel goed, oké.

[0:58:37] De tweede motie van mevrouw Heijten over de communicatiestrategie.

[0:58:42] Kijk, ik wil die best wel oordeel Kamer geven.

[0:58:44] Maar wat ik wel wil aangeven is dat ik dit al doe.

[0:58:46] En ik doe dat al, ik ben ook met de JNV bezig met zo'n publiekscampagne.

[0:58:53] Ik ben ook bezig met een onderzoek over mensen met bioculturele achtergrond van CBS.

[0:58:58] Maar ik wil hem best wel ordekamer geven.

[0:59:00] Wat ik dan aangeef is dat ik in 2025 specifiek erop terugkom hoe we dit uiteindelijk allemaal aanpakken.

[0:59:07] En dan kan ik hem ordeelkamer geven.

[0:59:09] Ja, dan krijgt u ordeelkamer.

[0:59:11] De motie van de heer Boswijk, mooi initiatief over uniform op de werkdag.

[0:59:17] Uiteindelijk is het wel aan de bedrijven zelf om dat te doen, moet ik veilig kunnen.

[0:59:22] Maar ik ga er zeker over in gesprek, dus die krijgen ze ook in de oordeelkamer.

[0:59:30] Even kijken, de motie van mevrouw Van der Wal over variaties op het dienjaar.

[0:59:37] Ik ben daarmee bezig. Ik ben echt aan het kijken naar hoe je het allemaal bij elkaar kunt brengen.

[0:59:42] Aan de voorkant heb ik allerlei verschillende programma's.

[0:59:45] Ik heb bijvoorbeeld FIFA met confinant 21-mbo's, Defensity College, 10 jaar MDT-lei, dat levert op dit moment ook nog wat op.

[0:59:57] Ik wil eigenlijk geen extra onderzoek doen, maar ik wil u in de loop van 2022 informeren...

[1:00:05] over wat de stand van zaken is en hoe we die verschillende variaties allemaal in ontwikkeling

[1:00:13] brengen.

[1:00:17] Dus ik ga geen onderzoek doen, maar eigenlijk roept hij mij op om stappen te zetten op dit

[1:00:21] dossier en daar in 2025 terug te komen hoe die variaties op dien jaar daarin zitten.

[1:00:26] Dat ga ik doen.

[1:00:28] Ja, Alkoerd?

[1:00:29] Ik zie mevrouw Van der Wal knikken, dus ze is eens met de uitleg van de staatssecretaris.

[1:00:45] Dan zitten we op de motie van mevrouw Van der Bal over de werving van vrouwen.

[1:00:51] Als ik de motie kan interpreteren dat ik geen nieuw extern onderzoek moet doen,

[1:00:55] maar gewoon inzet en stappen zetten hierop en voor de zomer 25 al die activiteiten inventariseer,

[1:01:02] operationaliseer en hiervoor leg, dan ga ik dit ook doen.

[1:01:06] Ik heb die 30 procent vrouwen erin zitten, ik heb me daar aan gecommiteerd,

[1:01:12] Ik doe dat ook vanuit het tonen uit de top.

[1:01:16] Ik zet er hard op in.

[1:01:19] Als u mij ook opdracht geeft om hier stappen in te zetten, dan krijgt u heel de Kamer.

[1:01:24] Ik zie mevrouw Van der Wal knikken.

[1:01:26] Even kijken.

[1:01:29] Mevrouw Van der Wal over Defensie, de werkgever van de 21ste eeuw.

[1:01:36] Ja, dat gaat elke keer mis.

[1:01:38] Nou, opnieuw, de motie van mevrouw Van der Werf over Defensie de werkgever van de 21e eeuw.

[1:01:46] Eigenlijk wil ik u ook wel zeggen, ik wil stappen zetten.

[1:01:49] Ik wil niet onderzoek doen, maar ik wil echt daarop stappen zetten.

[1:01:53] En daarin kan ik u ook informeren.

[1:01:57] Mevrouw Van der Wal, of Van der Werf, nu ga ik zelf ook de fouten.

[1:02:01] Mevrouw Van der Werf.

[1:02:02] Het is laat, voorzitter, laten we daarop houden.

[1:02:05] Er staat geen onderzoek.

[1:02:06] De staat verzoekt de regering om met concrete stappen te komen op het gebied van...

[1:02:13] De staatssecretaris.

[1:02:15] Voorzitter, ik heb in mijn moties verzoekt de regering ondertussen naar personeelsbehoud

[1:02:18] en welke maatregelen genomen moeten worden.

[1:02:22] Die van ons staat echt concrete stappen te komen op het gebied van personeelsbehoud.

[1:02:27] Als ik u hoor, kunt u me dan een oordeelkamer geven?

[1:02:30] Ja, als het over stappen gaat, dan krijgt u een oordeelkamer, zeker weten.

[1:02:33] Ja.

[1:02:38] Dan zitten we bij de volgende motie, ook van mevrouw Van der Werft.

[1:02:42] Het gaat over toegang van mkb en start-ups tot testfaciliteit.

[1:02:49] En ik wil ook aangeven, die kabinetsreactie op het AWTI-advies komt er aan.

[1:02:54] We nemen die sowieso al over.

[1:02:56] Dat heb ik ook bij de ontvangstname op Innovation in Defence aangegeven.

[1:03:00] Dat ga ik sowieso doen. En daarmee kan ik deze motie ook voor een oordeel Kamer geven.

[1:03:06] De motie 8 van de heer Noltkamp over aanschafmateriaal en Israel.

[1:03:11] Die moet ik toch echt ontraden, omdat de consequenties er voor mij eigenlijk onaanvaardbaar zijn.

[1:03:17] Ik heb dat onderzoek gedaan. Er zijn geen alternatieven.

[1:03:20] En er komt dus uiteindelijk wel op deze behoeftes aan.

[1:03:23] Misschien krijgt u wat dat betreft van mij ontraden en verzoek ook aan de voorzitter om hem dan...

[1:03:28] ja, ik ga er niet over, maar wel voor het herfstreces in stemming te brengen,

[1:03:33] want anders wordt het lastig om uitvoering aan de motie te geven, omdat ik aan de deadline zit.

[1:03:40] De motie van mevrouw Wijnas gaat over luchtverdediging en bevolkingscentra.

[1:03:53] Het nationale erfgoed is al benoemd, die halen we er tussenuit en dan kan ik een oordeelkamer

[1:03:58] geven.

[1:03:59] Het gaat specifiek over de luchtverdediging van bevolkingscentra.

[1:04:12] Dank aan de staatssecretaris, dank ook aan de Kamerleden, maar we hebben ook nog een drietal

[1:04:20] toezeggingen, die ga ik voorlezen en dan kan de staatssecretaris aangeven of hij daarmee

[1:04:26] eens is.

[1:04:27] De staatssecretaris Defensie zegt toe voor eind 2024 de Kamer een opzet voor de periodieke

[1:04:33] rapportage mensen toe te zullen sturen en bij de gelegenheid ook in te gaan op een aantal

[1:04:38] vragen gesteld door de rapporteurs over de strategische evaluatieagenda.

[1:04:44] De tweede toezegging is de staatssecretaris Defensie zegt toe dat de Kamer direct na het

[1:04:51] kerstreces 2024-2025 een strategische P-agenda ontvangt waarin de adviezen van de externe

[1:04:57] adviseur betrokken worden.

[1:04:58] Ja, voorzitter, direct. In ieder geval in Q1 gaat u die krijgen, zo snel mogelijk.

[1:05:04] Q1. Ja, dan noteer ik dat het in Q1 is.

[1:05:09] Dan de derde toezegging. De staatssecretaris van Defensie zegt toe de Kamer voor de plenaire begrotingsbehandeling

[1:05:14] een brief te zullen sturen waarin hij in kaart brengt welke voorbereidingen en maatregelen worden getroffen

[1:05:20] op medisch gebied in een artikel 5 scenario. Toezegging aan het lid Boswijk.

[1:05:27] Dank, dan zijn deze drie toezeggingen genoteerd en dan wil ik de staatssecretaris bedanken

[1:05:34] voor zijn beantwoording en ook voor de appreciatie en dank ik ook de Kamerleden, maar ik wil

[1:05:42] ook de bodes bedanken voor het adequate handelen vanavond bij het publiek.

[1:05:48] Dank.

[1:05:50] Dan sluit ik om half twaalf deze vergadering en dank ik iedereen en wens ik iedereen nog een fijne avond.