Technische briefing Monitor energiearmoede

[0:00:00] sessie van de vaste kamer commissie van klimaat en groene groei op de de klimaat

[0:00:05] dag officiële dag van het jaar dat de klimaat en energieverkenning worden

[0:00:10] aangeboden en de klimaat nota en we zien dat er nog heel veel meer nodig is om de

[0:00:16] klimaat doelen te halen dus aan de slag voor deze commissie en

[0:00:19] aan de slag voor het kabinet zou ik denken en dat doen we meteen met een

[0:00:22] technische briefing over de briefing monitor energiearmoede

[0:00:26] Ik heet welkom aan onze gasten, mevrouw Manon van Middelkoop van het CBS en de heer Peter Mulder van TNO.

[0:00:32] Ik ben zelf Joris Thijssen, voorzitter van deze commissie en ik heet welkom aan de leden, mevrouw Postma van Nieuw Sociaal Contract,

[0:00:38] de heer Erkens van de VVD, mevrouw Kreuger van GroenLinks PvdA.

[0:00:41] We hebben afgesproken dat er een briefing is van een kwartier, twintig minuten en dan gaan we vragen en antwoorden doen.

[0:00:47] Dus het woord is aan, wie mag ik het woord geven?

[0:00:50] Gauwgang.

[0:00:52] Ben ik zo te horen?

[0:00:53] Ja.

[0:00:54] Oké, hartelijk dank voor deze uitnodiging om hier een technische toelichting te geven

[0:00:58] op de monitor energiearmoede.

[0:01:00] We nemen jullie eerst even mee in een korte samenvatting van de monitor en wat publicaties

[0:01:06] daaromheen.

[0:01:06] En daarna zijn we heel benieuwd naar uw vragen.

[0:01:11] Zo gaat hij goed, hartstikke goed.

[0:01:13] Ik zal eerst even u meenemen over de trends tussen 2019 en 2022.

[0:01:19] Daarna neemt Peter Mulder hier naast mij het over met de eerste cijfers of de voorlopige

[0:01:23] inschatting van de cijfers voor 2023. Hij zal daarbij ook ingaan op energiearmoede die verborgen

[0:01:29] is, de onderconsumptie, en een vrij recente studie uit september dit jaar over de energiearmoedekloof.

[0:01:37] Maar eerst dus die trends. En de meest gestelde vraag daarbij is wat is nou eigenlijk energiearmoede?

[0:01:43] En energiearmoede gaat over huishoudens die een te hoge energierekening hebben in relatie tot hun

[0:01:50] dat is ook de overlap met de algemene armoede, mensen die aan het einde van hun geld nog een stukje maand over hebben.

[0:01:57] Maar energiearmoede is breder dan dat.

[0:01:59] Mensen die last hebben van een woning met een slechte kwaliteit en daardoor te hoge energiekosten hebben,

[0:02:04] of wellicht de energieconsumptie zo beperken dat ze letterlijk in de kou zitten,

[0:02:11] gezondheidsklachten daardoor ontwikkelen of hun sociale leven daaronder leidt, ook dat is energiearmoede.

[0:02:16] En tot slot zijn er ook mensen die niet mee kunnen komen in de energietransitie,

[0:02:21] omdat ze niet zelfstandig die kwaliteit van die woning kunnen vernieuwen.

[0:02:24] Dus dat zijn alle vormen van energiearmoede.

[0:02:26] Er zijn heel veel indicatoren voor.

[0:02:29] Die gaan we niet allemaal behandelen op dit moment,

[0:02:32] maar de belangrijkste indicator waar we het meest geloven hebben als het gaat over energiearmoede,

[0:02:36] het getal wat altijd naar buiten komt,

[0:02:38] dat is een combinatie van huishoudens met een laag inkomen,

[0:02:42] Hoge energiekosten of laag inkomen en een slechte woonkwaliteit.

[0:02:47] Wat belangrijk is bij deze definitie of het operationaliseren van deze definitie, is dat

[0:02:52] we daarbij uitgaan van een nieuw betaalbaarheidsconcept dat het CDS heeft ontwikkeld.

[0:02:56] Energiekosten worden daarbij berekend als de energierekening minus de compensatie die

[0:03:01] over het algemeen uit het beleid voortkomt, waar u over gaat.

[0:03:05] Deze definitie in dachtig zijn dit de cijfers voor 2019 tot en met 2023, dus ook een klein

[0:03:12] stukje voor Van Peters presentatie.

[0:03:15] U ziet daar dat in 2019 de energiearmoede volgens de voorgaande definitie uitkwam op

[0:03:22] 8,6%, dat daalde in 2020 en 2021 naar 6,3%, 6,4% en in 2022 toen de prijzen behoorlijk

[0:03:33] begonnen te stijgen en de meeste mensen daar last van begonnen te krijgen, daalde die naar 4%.

[0:03:37] Dat komt mede door de compenserende maatregelen die er waren.

[0:03:41] Zonder die compenserende maatregelen zou het op 6,2% zijn uitgekomen.

[0:03:45] En in 2023 verwacht de TNO een lichte toename van de energiearmoede naar 4,8%,

[0:03:52] maar als daar de compensatie niet zou zijn geweest, dan zou het ver boven de 10% uit zijn gekomen.

[0:04:01] Wat verklaren deze ontwikkelingen?

[0:04:03] Dat heeft te maken met de definities en de ontwikkelingen in de samenleving.

[0:04:07] Allereerst stijgende inkomens, waardoor het aantal mensen met een laag inkomen daalt.

[0:04:12] De woningkwaliteit verbetert ieder jaar een klein beetje,

[0:04:15] waardoor het aantal mensen met een woning die verbetering behoeft, ook daalt.

[0:04:20] En daarbij was het in 2022, toen die prijzen zo enorm stegen,

[0:04:25] erg opvallend dat een heleboel huishoudens veel minder energie gingen gebruiken.

[0:04:29] Tien tot vijftien procent.

[0:04:30] Daarbij was het ook nog eens een best wel warm jaar,

[0:04:32] waardoor nog eens tiende procent energie bespaard werd.

[0:04:35] En als dan de prijzen stijgen,

[0:04:36] dan dempt dat het aantal mensen wat last heeft van hoge energiekosten.

[0:04:41] In een plaatje ziet het er dan zo uit.

[0:04:43] De eerste vier staafjes gaat over de inkomens.

[0:04:48] Die zie je gestaag een klein beetje dalen.

[0:04:50] Dus het aantal mensen met een laag inkomen daalt over die vier jaar.

[0:04:54] Dan de hoge energiekosten.

[0:04:56] Dat schommelt een beetje, heeft ook te maken met weersinvloed.

[0:04:58] Op het moment dat het een koud jaar is,

[0:04:59] ...hebben mensen meer last van hoge energielasten dan in een warm jaar.

[0:05:03] Maar daarnaast gingen natuurlijk in 2022 begonnen die prijzen te stijgen.

[0:05:08] Dus dat heeft allemaal invloed op het aantal mensen...

[0:05:10] ...of het aantal huishoudens, moet ik zeggen, met hoge energielasten.

[0:05:14] En de derde set van staafjes heeft betrekking op de kwaliteit van de woning...

[0:05:19] ...die stijgt gestaagd.

[0:05:21] Dus het aantal mensen met een wat wij dan lek, laagenergieënige kwaliteit woning heeft...

[0:05:25] ...dat daalt.

[0:05:26] En daar heb ik nog een verdiepend plaatje over meegenomen.

[0:05:29] Dat is wel belangrijk om te beseffen dat de energiekwaliteit van woningen verschilt per

[0:05:34] eigendomstype.

[0:05:35] Meer een deel van de energiearme huishoudens woont in een corporatiewoning, maar als je

[0:05:40] dit plaatje goed bekijkt, dan ziet u dat de corporatiewoningen minder woningen hebben

[0:05:47] van een slechte kwaliteit.

[0:05:49] Ik zie iemand heel aandachtig, als het goed is heeft hij ook een hand-out gekregen, daar

[0:05:54] staat het ook in.

[0:05:55] De corporaties zijn de middelste staafjes van de...

[0:05:58] De eerste drie sets is het het middelste staafje.

[0:06:01] Dat zijn de laag energetische kwaliteit.

[0:06:03] En dan de rechter drie staafjes, dat zijn de zeer slechte woningen.

[0:06:07] Dus dat zijn gemiddeld de F en G-woningen.

[0:06:10] En ook daar weer ziet u dat bij de woningcorporaties...

[0:06:13] het aantal zeer slechte woningen bijna nieuw is geworden.

[0:06:17] Aan de linkerkant ziet u de woningeigenaren.

[0:06:20] Daar is het aantal woningen met een slechte kwaliteit hoger dan in de corporatiewoningen.

[0:06:27] Dat geldt ook voor de woningen in bezit van investeerders en particuliere verhuurders.

[0:06:33] Dit is de eerste set van verklaringen voor de ontwikkelingen die zojuist geschet zijn.

[0:06:37] Er zijn nog meer verklaringen, namelijk de beleidsmaatregelen.

[0:06:40] Die waren in 2022 fors om mensen uit die energiearmoede te houden.

[0:06:45] Allereerst waren er componenten of beleidsmaatregelen die de energierekening aan zich verlaagden,

[0:06:52] de energiebelasting die mensen terug kregen eenmalig op de elektriciteitsaansluiting werd verhoogd

[0:06:58] en ook was er een lager btw-tarief op energie.

[0:07:02] Daarnaast waren er heel gerichte compensatiemaatregelen.

[0:07:06] Allereerst een energietoeslag van 1300 euro voor de lage inkomens.

[0:07:10] Nou, gegeven de definitie dat mensen met een laag inkomen energiearm zijn,

[0:07:13] is dat heel effectief om de gemeten energiearmoede te verlagen.

[0:07:18] En daarnaast waren er aan het einde van het jaar, in november en december,

[0:07:22] voor alle huishoudens met een elektriciteitsaansluiting 190 euro tegemoetkoming.

[0:07:27] Dat was vooruitgelopen op het prijsplafond wat in 2023 werd ingevoerd,

[0:07:32] maar wat die invoeringsdatum van 1 november niet kon halen.

[0:07:35] Dus dat heeft een forse impact gehad op het verlagen van de energiekosten, en met name

[0:07:41] die 1300 euro bij die lage inkomens, waardoor hun energielasten zo laag werden dat eigenlijk

[0:07:45] alleen nog maar huishoudens met een laag energetische kwaliteit van de woning tot energiearmen behoorden

[0:07:52] in dat jaar.

[0:07:53] Tot zover de ontwikkelingen tot 2023, ik geef het stokje door letterlijk aan Peter Mulders.

[0:07:58] Ja, dankjewel. En misschien even ter toelichting de reden dat ik iets zeg over die inschatting.

[0:08:06] De rolverdeling die wij hebben werken al een aantal jaren intensief samen met het in kaart

[0:08:10] brengen van deze trends van energiearmoede, waarbij het CBS zich concentreert op de feitelijke

[0:08:14] cijfers zoals ze beschikbaar komen met één of twee jaar vertraging. En wij proberen om daar

[0:08:19] nog een inschatting bij aan te laten sluiten die actueler is, maar ook onzekerder is, omdat we

[0:08:24] aannames moeten maken. Als we nou kijken naar het aantal energiearme huishoudens in 2023,

[0:08:34] is een inschatting op basis van de daadwerkelijke cijfers in 2022 plus een aantal aannames. Dan

[0:08:39] staan hier een aantal cijfers. Je ziet hier de drie definities die Manon al eerder presenteerde

[0:08:45] over betaalbaarheid, woningkwaliteit en niet meekunnen doen met die transitie. Het aantal

[0:08:49] mensen wat energiearm is volgens die betaalbaarheidsdefinitie is zo'n 180.000, is onze inschatting.

[0:08:55] Als je kijkt naar die woningkwaliteit, is het zo'n 300.000.

[0:08:58] En als je die twee combineert in het lichtblauw,

[0:09:00] dat is dus de definitie, het cijfer wat het meest naar buiten komt,

[0:09:03] kom je inderdaad uit op zo'n 400.000 huishoudens afgerond.

[0:09:06] En dan heb je ook nog een groep mensen die niet mee kan doen aan de energietransitie,

[0:09:09] die is veel groter, dat zijn bijna een miljoen huishoudens.

[0:09:12] En dat zijn huishoudens met een lage energiekwaliteit van hun woning,

[0:09:16] die ze niet zelf kunnen verduurzamen.

[0:09:18] En dat bestaat voor het grootste deel 90 procent uit huurders.

[0:09:21] Dus dat zijn niet alleen mensen met een laag inkomen,

[0:09:22] Want ook als je een middeninkomen hebt, maar je huurbaas doet niets aan je woning,

[0:09:26] dan kan je niet zelf die woning verduurzamen.

[0:09:28] Dus dat is een veel grotere groep dan de mensen die een betaalbaarheidsprobleem heeft.

[0:09:33] En als we nog even inzoomen op die andere twee getallen,

[0:09:37] als je kijkt naar de mensen met een energiearmoedeprobleem,

[0:09:41] wat komt er onder andere door een lage energiekwaliteit van hun woning,

[0:09:46] dan is van die 300.000 woningen, 300.000 huishoudens die daarmee te maken hebben,

[0:09:50] hebben zo'n 33.000 mensen een woning van label F en G, helemaal rechts.

[0:09:55] En in totaal van de 400.000 mensen in energiearmoede in 2023...

[0:10:00] heeft zo'n 116.000 de twee laagste labels.

[0:10:03] Dat is ongeveer 1,6 procent van de bevolking.

[0:10:06] Dat zijn over het algemeen de huishoudens met het grootste probleem...

[0:10:09] maar dat is dus een minderheid van de groep die in de allerslechtste woningen zit.

[0:10:14] Hier staat inderdaad de impact van de financiële compensatie.

[0:10:17] Manon heeft het al even aangeduid.

[0:10:19] In totaal komen we op zo'n 400.000 huishoudens in energiearmoede.

[0:10:23] Zonder compensatie was dat 885.000 huishoudens geweest,

[0:10:27] naar onze beste inschatting.

[0:10:28] De definitieve cijfer komt natuurlijk nog volgend jaar of het jaar daarna.

[0:10:32] En dan zouden we boven de 10% uit zijn gekomen.

[0:10:35] Dus dat betekent dat die compensatiemaatregelen in 2023

[0:10:37] vermoedelijk zo'n kleine 500.000 huishoudens hebben behoed

[0:10:41] voor een val in energiearmoede.

[0:10:44] Dus u krijgt waarschijnlijk vaak kritiek te horen

[0:10:46] dat er veel nog moet gebeuren, maar dit is ook een compliment

[0:10:48] die u in uw zak kunt steken, dat dit inderdaad geholpen heeft.

[0:10:52] En misschien nog ter toelichting, in 2023 waren de prijzen al wat minder hoog

[0:10:56] op de markten dan in 2022.

[0:10:58] De grootste urgentepaniek was in 2022 na de inval in Oekraïne.

[0:11:03] Maar door allerlei contracten die mensen hadden,

[0:11:06] kwam bij de meeste huishoudens die marktontwikkeling met vertraging pas aan

[0:11:11] doordat ze nieuwe contracten kregen.

[0:11:13] Dus het grootste prijseffect zagen we in 2023 pas.

[0:11:17] Dus de energiecompensatiemaatregelen zijn in 2022 ingezet, maar hebben misschien wel

[0:11:22] in 2023 het grootste effect gehad.

[0:11:26] Als je dan kijkt naar de energiekosten en energiequote op de langere termijn, want energiearmoede

[0:11:30] gaat natuurlijk ook over van wat is dan het probleem.

[0:11:33] Hier ziet u twee indicatoren, links de energiekosten en rechts de energiequote, voor twee groepen

[0:11:38] huishoudens.

[0:11:39] De lichtblauwe lijnen zijn alle huishoudens in Nederland en de donkerblauwe lijnen de

[0:11:43] subgroep van energiearme huishoudens.

[0:11:45] En energiequote is het percentage van de energiekosten ten opzichte van je inkomen sinds 2019.

[0:11:51] Dus dan ziet u dat het sinds 2019 tot 2021 redelijk constant is dat mensen zo'n 130 euro

[0:11:59] per maand aan energiekosten kwijt waren.

[0:12:01] En dan zie je dat dat na 2022 daalt, met name door die energiebesparing die er is geweest

[0:12:06] en door de compensatie, en dan in 2023 weer stijgt.

[0:12:10] En u ziet hier dat energiearme huishoudens substantieel lagere energierekeningen hebben dan het gemiddelde

[0:12:16] van Nederland.

[0:12:17] Dat ziet u in de linker figuur.

[0:12:18] Maar in de rechter figuur ziet u dat die twee kleuren van die lijnen omgedraaid zijn, dat

[0:12:23] het percentage van het inkomen wat huishoudens kwijtstaan aan energiekosten uiteraard hoger

[0:12:27] ligt bij energiearme huishoudens, omdat hun inkomens lager zijn.

[0:12:31] Dus weliswaar een lager absoluutrekening, maar die tikt harder aan.

[0:12:34] En dat zie je met name in 2023 ook weer oplopen aan de rechterkant door die hogere prijzen.

[0:12:40] En de knik in 2023 komt dus door die combinatie van energiebesparing, die fors was, historisch

[0:12:46] uniek, zo'n 15%, plus die compensatiemaatregelen.

[0:12:53] Wat zijn dan de kenmerken van energiearme huishoudens?

[0:12:55] Daar zien we eigenlijk een vrij constant patroon.

[0:12:58] De meeste mensen wonen in meer gezinswoningen, dus flats, sportiek woningen, appartementen,

[0:13:03] zo'n 40%.

[0:13:04] Het tweede punt, ongeveer twee derde van hen woont in een corporatiewoning en een kleine

[0:13:09] kwart in particuliere huurwoningen en slechts zo'n 12 procent in koopwoningen.

[0:13:15] Eenspersoonshuishoudens en eenoude gezinnen zijn oververtegenwoordigd in de

[0:13:18] statistieken van energiearme huishoudens.

[0:13:20] En het zijn relatief veel mensen met een inkomen uit pensioen, de bijstand of een

[0:13:23] andere uitkering. En hier gebeurt niet zoveel in termen van dynamiek.

[0:13:27] Deze cijfers zien we eigenlijk al sinds we het monitoren, dat deze

[0:13:31] prestaties ongeveer constant blijven.

[0:13:34] Nou, waar wonen deze mensen?

[0:13:35] De eerste linker figuur laat zien het percentage energiearme huishoudens per gemeente in Nederland.

[0:13:40] Daar ziet u twee dingen.

[0:13:41] U ziet natuurlijk een hoger percentage, de donkere kleur, aan de randen van Nederland,

[0:13:47] Noordoost-Groningen met name, maar ook Zuidoost-Limburg en Oost-Nederland.

[0:13:52] Maar u ziet ook in een aantal grotere steden, met name Rotterdam, dat het percentage relatief hoog is.

[0:13:58] Rechts ziet u in de kleuren het verschil tussen 2022 en 2023.

[0:14:02] en hoe groener en geler de gemeente is, hoe hoger de toename is geweest tussen 2022 en 2023.

[0:14:10] En daar ziet u dan ook dat de toename het sterkst is geweest opnieuw aan de Oostrand

[0:14:15] en met name ook de Noordoostrand van Nederland,

[0:14:18] maar ook in een aantal grotere steden waar Amsterdam maar uitspringt, maar zeker ook Rotterdam,

[0:14:23] maar ook een aantal steden uit de G40-groep, waaronder de Heerlen, Sittard, Maastricht,

[0:14:30] Maar ook Almelo, Enschede, Arnhem, veel van dit soort middelgrootsteden,

[0:14:35] daar stijgt het ook vrij hard.

[0:14:39] Dan nog verborgen energieaarmoediging.

[0:14:40] Dat hebben we voor het eerst in kaart gebracht.

[0:14:42] Dat zijn huishoudens met een laag inkomen in een slecht geïsoleerde woning,

[0:14:45] die eigenlijk verdacht veel, weinig energie gebruiken.

[0:14:49] Dus die monitoren we niet met een hoge energierekening,

[0:14:51] maar juist met een te lage energierekening.

[0:14:54] En daarvan hebben we sterk het vermoeden dat deze mensen dus energie onderconsumeren

[0:14:58] doordat ze uit inkomensoverwegingen de verwarming laag of te laag hebben staan.

[0:15:05] Mensen met een zeer goed geïsoleerde woning die een heel laag energieverbruik hebben,

[0:15:08] dat is een teken van de energietransitie, dus dat is goed nieuws.

[0:15:11] Maar dit zijn mensen met een laag inkomen in een heel slecht huis,

[0:15:14] die zouden eigenlijk volgens onze berekeningen

[0:15:16] meer energie moeten gebruiken om hun woning warm te krijgen.

[0:15:19] En in de rechterfiguur ziet u het aantal huishoudens over de jaren heen.

[0:15:23] Dat was zo'n 119.000 in 2019.

[0:15:25] En met een knik in 2021 zitten we nu op zo'n 116.000 huishoudens.

[0:15:31] En vermoedelijk is dat in 2023 weer iets toegenomen.

[0:15:34] En links ziet u de percentages.

[0:15:36] Daar zit een typfout in.

[0:15:37] Het is niet het percentage van het totaal aantal huishoudens in Nederland, maar van

[0:15:41] de energiearme huishoudens.

[0:15:43] Dus ongeveer zo'n 39 procent in 2022 van alle huishoudens met een laag inkomen in een slecht

[0:15:49] geïsoleerde woning consumeert vermoedelijk onder en heeft dus te maken met die verborgen

[0:15:53] energiearmoede.

[0:15:54] Dus dat is een vrij hoog percentage van de groep energiearme huishoudens

[0:15:58] die niet een te hoog, maar eigenlijk een te lage energierekening heeft.

[0:16:02] Dan nog een paar woorden over de energiearmoedekloof.

[0:16:04] Dat is een recente studie geweest van TNO

[0:16:08] die zeer vermoedelijk zijn weg gaat vinden

[0:16:10] ook naar de volgende versie van de Energiearmoedemonitor,

[0:16:12] waarbij we niet alleen kijken wie is er energiearm,

[0:16:16] maar ook hoe arm is energiearm.

[0:16:18] Dus dan kijken we naar het bedrag wat mensen kwijt zijn

[0:16:21] als verschil tussen hun daadwerkelijke uitgaven

[0:16:24] en die energiearmoedegrens. Met andere woorden, hoe ver zitten mensen onder de energiearmoedegrens?

[0:16:29] En hier ziet u dan een concept. De energiearmoedegrens heeft een bepaald niveau en mensen zitten daar

[0:16:36] ver of minder ver onder. Dit is de kloof voor verschillende type huishoudens. Voor heel

[0:16:41] Nederland gemiddeld is dat zo'n 470 euro per jaar, wat mensen eigenlijk tekortkomen

[0:16:46] om boven die energiearmoedegrens uit te komen. Uitgesplitst naar meerdere soorten of type

[0:16:53] huishoudens. En met name bij huishoudens met kinderen is die kloof relatief hoog.

[0:16:58] Dat is wat hier staat. En hier ziet u de kloof uitgedrukt naar type woning en naar

[0:17:03] de type energiekwaliteit. Dus de drie groepen zijn eigenwoningen, particuliere

[0:17:08] verhuur- en corporatiewoningen. En u ziet dat met name die rode staafjes eruit

[0:17:12] springen en dat zijn de woningen met de laagste energiekwaliteit.

[0:17:15] Dus opnieuw de allerslechts geïsoleerde woningen met de laagste twee labels

[0:17:19] ongeveer, daar is die energiearmoedekloof meer dan het dubbele van het gemiddelde.

[0:17:25] En u ziet ook in het rechterplaatje de absolute aantallen.

[0:17:28] Dat is een subtiel, maar belangrijk verschil, is dat de totale energiearmoedekloof het meest

[0:17:35] optelt in de corporatiesector, bij de sociale huurwoningen, maar dan vooral in de woningen

[0:17:40] die vrij goed geïsoleerd zijn, omdat daar de meeste mensen wonen met energiearmoede.

[0:17:44] En dat is dus ook voor een belangrijk deel een probleem van een te laag inkomen volgens

[0:17:48] deze definities, en niet per se alleen van die woningkwaliteit.

[0:17:54] Opnieuw even heel snel de geografie ervan. Links ziet u het plaatje van waar

[0:17:57] komt energiearmoede nou het meest voor, zoals ik net ook liet zien, met name in

[0:18:01] Noordoost-Groningen en een aantal steden. En naarmate we meer naar rechts gaan, krijg

[0:18:05] je meer inzicht in hoe diep die kloof is. Je ziet dat die plaatjes steeds donkerder

[0:18:09] worden buiten de randstad. Dus de meeste energiearme huishoudens wonen in de

[0:18:13] stedelijke gebieden, omdat daar simpelweg de meeste mensen wonen.

[0:18:16] Maar procentueel gezien, de meeste mensen met de diepste niveaus van energiearmoede

[0:18:21] vind je in de landelijke gebieden buiten de landstad.

[0:18:25] Ten slotte, samenvattend, energiearmoede neemt tot en met 2022 langzaam af en die daling wordt

[0:18:31] vooral veroorzaakt door de kommie van financiële compensatie en die besparingen.

[0:18:36] In 2023 zien we een lichte stijging die ernstig of heel erg is afgeremd door die compensatiemaatregelen.

[0:18:43] En we zien dat het aantal energiearme huishoudens dat onderconsumeert vrij substantieel is en

[0:18:48] ook in een stijgende lijn zit.

[0:18:51] Ten slotte, laatste slide, de precieze getallen zijn minder belangrijk dan de trends.

[0:18:56] Het zijn cijfers en cijfers kunnen er ook naast zitten.

[0:18:59] Het zijn inschattingen voor 2023, dus de exacte getallen varieren wat, maar de trends zijn

[0:19:04] denk ik wel helder en overtuigend.

[0:19:09] Belangrijk is natuurlijk ook om te bedenken dat die getallen die we laten zien vaak gemiddelden

[0:19:13] zijn, daar zitten hele grote variaties achter. Energiearmoede is meer dan een betalingsprobleem,

[0:19:19] dat is denk ik een cruciaal inzicht uit de Monitor. Het heeft heel veel te maken met

[0:19:23] woningkwaliteit en of je wel of niet kan verduurzamen. Dus alleen het oplossen van de acute betalingsproblemen

[0:19:29] is niet genoeg om energiearmoede structureel te bestrijden. En een laatste opmerking over

[0:19:34] de monitor. We hebben hem nu denk ik twee, drie jaar lopen. We voegen daar steeds dingen aan toe

[0:19:43] en we kijken nu met name ook met de vernieuwingen naar die diepte van energiearmoede. Die willen

[0:19:48] we eraan toevoegen. We willen ook verder gaan kijken naar wat wij noemen een residu benadering,

[0:19:56] waarbij we niet alleen kijken naar energiearmoede onder de allerlaagste inkomens, maar ook onder

[0:20:00] de inkomens net boven die lage inkomensgrens, want daar zien we een grote groep die op

[0:20:04] dit moment volgens onze definities officieel niet energiearm is, maar wel heel kwetsbaar

[0:20:09] is voor hoge energieprijzen.

[0:20:11] Dus dat zijn de mensen met een inkomen boven die lage inkomensgrens, maar onder het modale

[0:20:16] inkomensniveau.

[0:20:17] En de laatste belangrijke observatie is denk ik dat wij in de data zien, maar nog niet goed

[0:20:22] in die monitoring kaart brengen, of helemaal niet, maar dat er een wisselwerking bestaat

[0:20:27] tussen energie- en woonlasten.

[0:20:28] Je zou het een soort waterbed-effect kunnen noemen.

[0:20:32] Als woningen verduurzaamd worden, dan gaat vaak de huur omhoog of als het koopwoningen

[0:20:36] zijn, de hypotheeklasten gaan omhoog als je een hypotheekverhoging neemt om je woning

[0:20:40] te verduurzamen.

[0:20:41] De energierekening gaat dan naar beneden, maar je woonlasten kunnen stijgen.

[0:20:45] We zien ook een uitruil geografisch dat mensen met de hoogste energielasten vaak in oudere

[0:20:50] woningen wonen en ook vaak in landelijke gebieden waar de woonlasten lager zijn en de energiekosten

[0:20:55] hoger.

[0:20:56] Dus die twee lijken tot op zekere hoogte communicerende vaten te zijn.

[0:21:03] Dat is natuurlijk wel een aandachtspunt voor beleid, denk ik, dat als je alleen de energiekosten

[0:21:06] heel erg verlaagt ten nadele van het verhoogen van de woonlasten, dan is de vraag of mensen

[0:21:10] er aan het eind van de maand op vooruitgaan.

[0:21:14] Tot zover, dank.

[0:21:15] Voorzitter.

[0:21:17] Dank u wel voor deze briefing, deze uitleg.

[0:21:22] En dank ook, denk ik, namens de commissie voor het compliment dat die energiecompensatiemaatregelen

[0:21:26] toch de energiearmoede hebben gehalveerd de afgelopen jaren.

[0:21:29] En ik denk ook een compliment terug, want u geeft ons wel het inzicht

[0:21:32] om dan ook echt beleid te maken. Dus compliment ook terug.

[0:21:35] We gaan beginnen aan de vragen.

[0:21:37] Welkom aan de heer Kops van de PVV en aan de heer Vermeer van BBB

[0:21:40] en mevrouw Posma met uw eerste vraag.

[0:21:44] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:21:45] Voor ons altijd goed om dit zo uitgebreid te kunnen bekijken.

[0:21:48] Dus dank voor de monitor en dank ook voor de presentatie.

[0:21:54] U had het al terecht over, dit zijn de lage inkomens, wat is nou precies de grens tussen laag en midden?

[0:22:00] En nu zijn het ook al een beetje van middeninkomens zitten eigenlijk ook wel in de gevarenzone.

[0:22:06] Dat is mijn eigen interpretatie van uw woorden.

[0:22:10] U heeft daar vast ook al wat onderzoek naar gedaan.

[0:22:12] Kan dat een op een gezet worden op de methodes die u hier heeft?

[0:22:16] Komen daar dezelfde dingen in?

[0:22:17] Ik zou daar graag wat meer zicht op hebben.

[0:22:21] Die kan ik het woord geven.

[0:22:24] De definitie van de lage inkomens, dat is 130% van de lage inkomensgrens.

[0:22:31] De lage inkomensgrens is een grens die aangeeft door de jaren heen wat ongeveer hetzelfde pakket aan koopkracht vertegenwoordigt.

[0:22:39] Die is in 1979 vastgesteld toen het bijstandsniveau op zijn hoofd was.

[0:22:45] Dat is gedefinieerd op één persoonshuishoudens,

[0:22:50] dus er wordt rekening gehouden met meer persoonshuishoudens,

[0:22:52] dan komt daar een equivalentiefactor overheen om dat te compenseren.

[0:22:56] Dus kort gezegd is het 130 procent van een bepaalde grens

[0:22:59] die een bepaald pakket aan koopkracht vertegenwoordigt.

[0:23:02] Dat is de simpele antwoord op de definitiekwestie.

[0:23:07] Hoe zit het met die middeninkomens?

[0:23:08] Met de huidige benadering krijgen wij die niet in beeld.

[0:23:11] De definitie is, je hebt een laag inkomen of niet,

[0:23:13] En als je geen laag inkomen hebt, dan kan je niet binnen de definitie vallen zoals we die nu hanteren.

[0:23:18] Behalve bij de LECWI, dus de laag ingreedskwaliteit van de woning, maar weinig investeringsmogelijkheden.

[0:23:24] Daar zitten ook inkomens bij die boven die laag inkomensgrens zitten.

[0:23:30] Zoals Peter al aangaf, willen we in de toekomst de monitor gaan verdiepen, verbreden.

[0:23:36] Afgelopen vorige week donderdag, precies een week geleden,

[0:23:39] hebben het SCP, het CBS en het Nibud een nieuwe armoededefinitie gedefinieerd.

[0:23:47] Daar hebben we op gewacht, omdat we daarop willen gaan aansluiten.

[0:23:50] En we gaan die benadering vertalen naar energiearmoede.

[0:23:55] Dat doen we uiteraard weer in samenwerking.

[0:23:57] En dan hopen we ook beter zicht te gaan krijgen op waar ligt nou die grens.

[0:24:00] De laaginkomensgrens is maar gewoon een grens.

[0:24:02] En waar verschuift dat?

[0:24:03] En die grens zal ook verschuiven naarmate bijvoorbeeld prijzen verstijgen.

[0:24:07] Op het moment dat de prijzen stijgen, heb je bij een hoger inkomen al problemen.

[0:24:12] Dus ik hoop dat daarmee uw vraag beantwoord is.

[0:24:16] En als ik mag, voorzitter, ik kan hier nog iets aan toevoegen.

[0:24:20] Ik heb nog een paar plaatjes.

[0:24:22] Ik heb niet al mijn onderzoeken meegenomen, maakt u zich geen zorgen.

[0:24:25] Maar ik heb één plaatje meegenomen waar dit punt volgens mij goed geïllustreerd wordt.

[0:24:30] En dat is deze.

[0:24:33] Dit is uit een aanvullend onderzoek en u ziet hier twee grafietjes.

[0:24:38] Links voor een midden energieprijs, ongeveer wat we nu hebben, en rechts voor een hele

[0:24:41] hoge energieprijs zoals we in 2022 hadden.

[0:24:44] U ziet drie kleurtjes de hele tijd.

[0:24:47] De rode zijn de groep huishoudens in de allerslechtste woningen, de oranje in slechte woningen, zeg

[0:24:53] maar, en de groene in goed geïsoleerde woningen.

[0:24:56] En u ziet vier groepen, dat zijn de laagste inkomens, dat zijn de blokjes links en dan

[0:25:01] van de mid-lage inkomens en rechts van die stippenlijn de mid-hoge en de hoge inkomens.

[0:25:06] Je ziet hier vier inkomensgroepen, drie kleurtjes voor woningkwaliteit en dan

[0:25:10] het grafiekje voor een mid- en een hoge prijs.

[0:25:14] En als we nu helemaal naar de drie meest linkse blokjes kijken, dat zijn dus de

[0:25:20] huishoudens met een laag inkomen in drie verschillende niveaus van woningkwaliteit.

[0:25:26] En op de verticale as staat de energiequote,

[0:25:28] dus het percentage wat de huishoudens kwijt zijn aan hun energierekening.

[0:25:31] En dan zie je dat in het groene blokje is dat gemiddeld zo'n 10 procent, 0,10 staat daar.

[0:25:36] Dus dat is de energiequote van energiearme huishoudens...

[0:25:40] met een laag inkomen in relatief goed geïsoleerde woningen.

[0:25:44] Dus dat is al een vorm van kwetsbaarheid...

[0:25:46] want dan ben je dan zo'n 10 procent van je inkomen kwijt aan energiekosten...

[0:25:50] terwijl je woning eigenlijk qua isolatiekwaliteit min of meer oké is.

[0:25:54] Het is niet allemaal A+, maar het is wel boven de C ongeveer.

[0:25:57] Dus de meeste van deze woningen zijn belabeld B of C.

[0:26:02] En je ziet dat bij die lage inkomens, als je een hele slechte woningkwaliteit hebt,

[0:26:05] dus het rode blokje, dan is je gemiddelde energiequote al boven de 15 procent.

[0:26:11] En als je dan naar de volgende inkomensgroep gaat, dan zie je dat al die blokjes dalen,

[0:26:16] dus daar is de energiequote een stuk lager.

[0:26:19] En het punt hier is dat zelfs bij een energieprijs die we ongeveer nu hebben,

[0:26:24] dus ook al de groep huishoudens met een lage inkomen in een groene woning, zogezegd,

[0:26:29] al kwetsbaar zijn, maar in die rode woningen veel kwetsbaarder.

[0:26:33] En rechts zie je eigenlijk het plaatje herhaald, maar dan voor hoge energieprijzen,

[0:26:36] en dan zie je natuurlijk dat alles naar boven schuift.

[0:26:39] En daar zie je dat ook met name die groep van midlageninkomens al een energiequote heeft

[0:26:44] in goed geïsoleerde woningen van boven de 10 procent.

[0:26:47] Dus de moraal van dit verhaal is dat als je in een slecht geïsoleerde rode woning zit,

[0:26:52] dan is je energiequote bijna onbetaalbaar aan het worden bij een hoge energieprijs.

[0:26:57] En dan heb je dus te maken met een ernstige vorm van energiearmoede.

[0:27:01] Dus die woningen isoleren zal die energiequote fors verlagen.

[0:27:05] Dat helpt dus enorm.

[0:27:07] En tegelijkertijd lost dat niet het hele probleem van deze mensen op.

[0:27:10] Want zelfs in een goed geïsoleerde woning is er dus een groep huishoudens

[0:27:12] die dus met een hoge energiequote achterblijft.

[0:27:15] Die je niet meer kan verlagen door het verbeteren van die woning.

[0:27:18] Dus dan kom je in de sfeer van inkomensbeleid als je dat te hoog vindt.

[0:27:22] Dank u wel voor het uitgebreide antwoord.

[0:27:24] Ik zou eigenlijk naar meneer Erkens willen, want het waren meerdere vragen met een uitgebreid antwoord.

[0:27:28] Kunt u uw vervolgvraag voor de tweede ronde bewaren, mevrouw Posner?

[0:27:31] Meneer Erkens, met uw vraag.

[0:27:32] Dank u voorzitter, en dank ook vanuit mij voor de inzichtelijke presentatie.

[0:27:37] Eén vraag misschien over de regionale verschillen in de energieaanmoeden.

[0:27:40] Daar zijn we in de verleden in briefings ook vaak wat dieper op ingegaan.

[0:27:43] Misschien kunt u ook wat meer, want ik zie al een slide die er tevoorschijn getoverd wordt tegelijkertijd, dat is heel fijn.

[0:27:48] Misschien kunt u daar wat dieper om ingaan,

[0:27:49] en met name ook van wat dat zou betekenen voor het beleid dat we nu hebben

[0:27:53] als je dat ook regionaal moet adresseren, als het enorm verschilt tussen regio's.

[0:27:58] Meneer Mulder? Ja, ga u gaan.

[0:28:00] Ja, we zien inderdaad dus twee trends.

[0:28:02] Enerzijds, het is de linkerkaart van Nederland.

[0:28:05] Het is procentueel gezien hoger in gemeentes in het noordoosten van Nederland en het oosten.

[0:28:12] Maar als je inzoomt op de kaart, zeker ook als je buurt inzoomt,

[0:28:14] dus ook in een aantal stedelijke gebieden, dus het is niet alleen een landelijk probleem.

[0:28:20] En met name in aantallen is het ook vooral een stedelijk probleem.

[0:28:24] En je ziet dat het natuurlijk sterk gecorreleerd is met algemene armoede.

[0:28:27] En daarom springen steden als Heerlen en Almelo en Rotterdam en Arnhem springen er dan ook

[0:28:34] uit, want het is bekend dat daar veel armoede is procentueel gezien.

[0:28:39] Dat het in bepaalde gebieden veel hoger is dan andere, en met name ook als je dan kijkt

[0:28:45] naar Noordoost-Groningen en de randen van Nederland,

[0:28:48] dan heeft dat te maken met drie zaken.

[0:28:51] Enerzijds het lagere inkomen.

[0:28:53] Twee is dat woningen daar over het algemeen wat groter zijn.

[0:28:57] Ook vaker niet in de vorm van galerijflats zijn,

[0:29:01] maar twee onder één kap of zelfs vrijstaand.

[0:29:04] Vrijstaande woningen in Amsterdam zijn voorbehouden

[0:29:06] aan mensen met een hoog inkomen,

[0:29:07] maar dat is niet zo in landelijke gebieden.

[0:29:10] En het derde is dat natuurlijk de woningvoorraad daar

[0:29:12] over het algemeen ook wat ouder is en daardoor ook slecht geïsoleerd is.

[0:29:17] Dus als je dit regionaal, als je het wilt vertalen naar regionaal beleid,

[0:29:23] dan zou je natuurlijk ervoor kunnen kiezen, maar dat is aan de politiek uiteraard,

[0:29:26] om je woningverduurzamingsopgave regionaal te concentreren.

[0:29:34] Ik denk dat de cijfers ervoor pleiten dat woningverduurzaming

[0:29:40] de beste structurele strategie is om dit probleem structureel aan te pakken.

[0:29:45] Het lost niet het hele probleem op wat ik net al zei,

[0:29:48] maar de rode woningen, zeg maar, die eruit te halen, dat helpt enorm.

[0:29:52] En die rode woningen zijn niet random verdeeld over de ruimte.

[0:29:54] En daar zie je dus inderdaad wel een concentratie.

[0:29:57] En dat is nogmaals niet alleen landelijk, maar zeker ook landelijk.

[0:30:00] Maar ook als je naar steden als Amsterdam en Rotterdam

[0:30:03] en ook de kleinere steden als Arnhem gaat,

[0:30:06] zie je ook daar binnen, als je in zou zoomen op zo'n kaart,

[0:30:09] ook dat ze geconcentreerd zijn in bepaalde buurten.

[0:30:12] Dus ook in een stad als Rotterdam of Amsterdam

[0:30:14] zijn ze niet random over de hele stad verdeeld,

[0:30:16] maar geconcentreerd in een aantal wijken.

[0:30:19] En dat pleit natuurlijk, als je daar een efficiëntieslag wil maken,

[0:30:22] wel voor een regionale of lokale aanpak, ja.

[0:30:26] Dank u wel. Marok Kreuger.

[0:30:28] Ja, ik had ook een vraag op precies dit punt,

[0:30:30] over eigenlijk welke beleidskeuzes dit nou vraagt.

[0:30:35] En misschien een vraag over...

[0:30:38] Veel van ons beleid is vaak, hoe zeg je dat, verkokerd op sociale huurwoningen...

[0:30:44] of subsidies voor mensen om zelf te verduurzaken of alle verschillende...

[0:30:50] In hoeverre, ja...

[0:30:53] Hoe zou je dat moeten klusteren om energiearmoede adequater aan te kunnen pakken?

[0:31:02] Meneer Mulder.

[0:31:02] Ja, ik ben natuurlijk niet een beleidsexpert of een politicus,

[0:31:12] maar ik denk, als ik daar vanuit de cijfers naar kijk,

[0:31:17] denk ik dat een regionale aanpak, een lokale aanpak kan helpen,

[0:31:22] omdat je dan efficiënter woningen kan renoveren.

[0:31:25] Het is niet efficiënt om hier een woning te doen en daar een woning,

[0:31:27] maar om de hele straat te doen.

[0:31:28] Dus dan kan je kostenvoordelen behalen.

[0:31:30] Ik weet dat er initiatieven zijn en inspanningen

[0:31:34] om bijvoorbeeld te koppelen die woningrenovatie

[0:31:36] aan programma's als bijvoorbeeld een nationaal programma Leefbare Wijken,

[0:31:40] waar je ook een regionale concentratie hebt op een aantal wijken.

[0:31:43] Dus ik weet dat dat loopt.

[0:31:45] Ik heb niet exacte details over de voortgang,

[0:31:47] maar het is dus niet zo dat dat helemaal nog niet gebeurt.

[0:31:53] Dus dat is, denk ik, één opmerking.

[0:31:55] Een tweede opmerking is, je ziet dat die slechte woningen...

[0:32:01] Energiearmoede concentreert zich in de sociale huursector.

[0:32:03] Twee derde van de energiearme huishoudens woont in een corporatiewoning.

[0:32:07] Maar het heeft ook te maken met het feit dat de lagere inkomens...

[0:32:10] logischerwijs geconcentreerd zijn in corporatiewoningen.

[0:32:13] Want daar zit een inkomenseis om een corporatiewoning te mogen huren.

[0:32:16] Maar als je kijkt naar de aantallen woningen, slecht geïsoleerde woningen...

[0:32:21] dan zijn die hoger bij, zeker procentueel gezien, bij particuliere huurwoningen,

[0:32:29] dus huurwoningen in de particuliere sector,

[0:32:31] en ook een aanzienlijk deel van de energiearme huishoudens

[0:32:34] met een hele slechte woning heeft een eigen woning, heeft een koopwoning.

[0:32:38] Die laatste groep is natuurlijk moeilijker met een regionale aanpak te bedienen,

[0:32:42] maar ik denk dat zowel in die particuliere verhuursector

[0:32:45] als ook in de corporatiesector er misschien nog winst is te behalen,

[0:32:49] maar ik ben daar voorzichtig, want ik heb dat niet onderzocht,

[0:32:52] met bijvoorbeeld maatwerkafspraken met grotere verhuurders.

[0:32:55] En dat kunnen natuurlijk corporaties zijn, maar ook grotere verhuurders.

[0:33:02] En ik zeg dat om twee redenen.

[0:33:04] Een is dat ik al weet uit de cijfers die ik al gezien heb,

[0:33:08] maar het is nog niet goed onderzocht, helaas.

[0:33:10] Dat is, denk ik, een missende puzzel in de data,

[0:33:12] is dat energiearmoede ook niet random verdeeld is over woningcorporaties.

[0:33:16] Er zijn woningcorporaties met maar één of twee procent huurders die energiearm zijn.

[0:33:21] Maar er zijn ook woningcorporaties waarbij dat vele veel hoger is.

[0:33:24] Tot tien, twintig procent van hun huurders die in energiearmoede zitten.

[0:33:29] En we weten niet goed waarom dat is.

[0:33:31] Dat kan zijn omdat de meest logische verklaring is,

[0:33:35] de meest logische hypothese is dat dat corporaties zijn met een woningbestand wat verouderd is

[0:33:41] in buurten waar de woningen slecht geïsoleerd zijn van oudsher.

[0:33:47] Het maakt natuurlijk nog wel uit of je een woningcorporatie in Rotterdam-Zuid bent of in Almere.

[0:33:51] In Almere zijn de woningen nieuwer en dus zou je daar minder energiearmoede vinden.

[0:33:56] Maar het zou ervoor kunnen pleiten om te onderzoeken of je niet maatwerkafspraken kan maken met corporaties

[0:34:01] die een heel hoog percentage energiearmoede hebben.

[0:34:04] En dat dat efficiënter is dan alle corporaties hetzelfde, dezelfde aanpak aan te bieden.

[0:34:12] En dat zou ook kunnen, en dat gebeurt helemaal niet, kunnen, die zou kunnen overwegen om

[0:34:18] te kijken of je dat ook voor grote, particuliere verhuurders kan doen.

[0:34:21] En daarmee is niet gezegd dat de ene corporatie of de ene verhuurder zich veel slechter gedraagt

[0:34:25] dan de ander, maar het kan ook gewoon te maken hebben met hun woningbestand.

[0:34:28] Maar dat zou een route kunnen zijn.

[0:34:31] Dank u wel.

[0:34:31] Meneer Kops van de PVV met uw vraag.

[0:34:33] Mag ik een aanvullend antwoord geven?

[0:34:35] Ja, natuurlijk, sorry.

[0:34:36] Excuus.

[0:34:36] Graag gedaan.

[0:34:37] Mevrouw Van Middelkoop.

[0:34:38] Ja, ik zou graag een aanvullende opmerking willen maken.

[0:34:40] Een van de indicatoren binnen de monitor energiearmoede is de woning is van mindere kwaliteit en er

[0:34:46] zijn weinig mogelijkheden om te investeren.

[0:34:49] Daarbij worden alle huurders gerekend tot de huishoudens die weinig kunnen investeren

[0:34:54] omdat ze afhankelijk zijn van hun verhuurder.

[0:34:56] Dat kun je als negatief bestempelen omdat de verhuurder, nou ja, ze zijn afhankelijk van

[0:35:02] een verhuurder.

[0:35:02] In het licht van wat Peter net zei, de woningcorporaties doen het op dit moment wat beter

[0:35:07] als het gaat om het verbeteren van die woningkwaliteit.

[0:35:10] En dat kun je ook als positief zien, de inkomensgroepen die daar geconcentreerd zijn,

[0:35:14] dat zijn lage inkomens en die hebben wellicht er profijt van dat een verhuurder dat voor ze doet

[0:35:20] in plaats van dat ze dat zelf doen, want gegeven het lage inkomen hebben ze ook weinig investeringsmogelijkheden

[0:35:25] zoals we dat in de koopsector bekijken.

[0:35:26] Dus het is niet alleen maar negatief dat, en die LEGWI, dus de verval in jargon, sorry,

[0:35:33] de indicator waarbij je aangeeft dat er weinig investeringsmogelijkheden zijn,

[0:35:37] die zou je dus ook op een iets andere manier kunnen bekijken dan zoals die nu gepresenteerd wordt.

[0:35:42] En de tweede opmerking die ik wilde maken is dat, jij ging vooral in op de regionale verschillen,

[0:35:48] investeringsstromen lopen natuurlijk ook via eigendom,

[0:35:50] dus het is niet zo vreemd dat het beleid zich daarop richt, want daar zitten ook de knoppen.

[0:35:56] Dus vandaar ook dat het in de monitor op die manier wordt uitgesplitst.

[0:36:00] Dat jullie hopelijk handwater geeft.

[0:36:02] Dank u wel, Helder.

[0:36:04] Meneer Kops, met uw vraag.

[0:36:06] Ja, veel dank voor de presentatie.

[0:36:08] We lezen in de monitor dat er in 2023 zo'n 400.000 energiearme huishoudens waren.

[0:36:15] En dan zien we in de presentatie dat dat dan gebaseerd is op een gecombineerde definitie van betaalbaarheid van energie en woningkwaliteit.

[0:36:23] Nou heb ik hier een onderzoek van TNO van een jaar geleden, juli 2023,

[0:36:30] en daarin staat dan dat er in 2023 600.000 energiearm huishoudens waren.

[0:36:36] En ik vroeg me af, ik vind het verschil zo groot, zo'n verschil van 200.000, hoe kan dat?

[0:36:42] Vooral omdat ik in de presentatie zag dat tot en met 2022, dus een jaar eerder nog,

[0:36:49] het aantal energiearme huishoudens is gaan afnemen door compensatiemaatregelen.

[0:36:54] Dus ik snap niet helemaal goed, waar is die 600.000 van toen dan op gebaseerd?

[0:36:59] Is dat een definitie geweest of?

[0:37:09] Die vonden we al in Parleys inderdaad, dus die kunnen we allemaal terugleven.

[0:37:13] Je moet even kijken waar die zit.

[0:37:15] U zoekt het even op.

[0:37:17] Even zoeken.

[0:37:20] Zit wel in de, ja nee, we zitten nog even verder.

[0:37:25] Ja, dit is het.

[0:37:27] U noemt getallen.

[0:37:31] U noemt getallen voor 2023, daar ben ik niet zo goed mee bekend, maar de monitor is zo opgebouwd

[0:37:38] dat het CBS die presenteert de cijfers op data zoals die zijn waargenomen, dus de realisaties

[0:37:44] noemen we dat dan.

[0:37:45] TNO heeft daarbij de rol om één jaar daarop al te kijken naar wat verwachten we eigenlijk

[0:37:51] voor de toekomst, maar dat doen ze op basis van microdata van het CBS, die wat achterlopen,

[0:37:56] die wat ouder zijn.

[0:37:57] De eerste keer dat dat gebeurde, dat was voor 2022, gebruikte TNO de microdata voor 2022.

[0:38:05] En ze maken daarbij ook gebruik van de CBS-prijzen-tabellen, dus wij publiceren maandelijks de gemiddelde

[0:38:13] prijzen.

[0:38:15] En er heeft een verandering plaatsgevonden in die prijzenmethode.

[0:38:19] Voordat de energieprijzen enorm begonnen te stijgen, was de prijzenmethode gebaseerd

[0:38:24] op nieuwe contracten, zoals die door de ACM worden geregistreerd.

[0:38:27] Dat was onze bron van informatie.

[0:38:30] Op het moment dat die prijzen begonnen te stijgen,

[0:38:32] nadat de Oekraïne werd binnengevallen, et cetera,

[0:38:35] bleek dat de nieuwe contracten veel sneller in prijs stegen,

[0:38:38] terwijl de bestaande contracten beschermd werden vaak

[0:38:41] doordat er afspraken waren voor één jaar, drie jaar of vijf jaar vast.

[0:38:44] Op het moment dat dat geconstateerd werd,

[0:38:47] zijn we bij het CBS begonnen met een nieuwe dataverzameling.

[0:38:50] We hebben op dit moment beschikking over 82 tot 83 procent van de energiecontracten.

[0:39:01] En de nieuwe methode die geïntroduceerd is, die is dus gebaseerd op het grootste deel

[0:39:08] van de contracten en niet alleen de nieuwe contracten.

[0:39:10] En als je met die nieuwe prijzenmethode diezelfde cijfers voor 2022 met dezelfde methode zou

[0:39:16] berekenen, dan zou je 2,2 procent lager uitkomen dan eerder berekend door TNO.

[0:39:22] TNO doet zijn uiterste best om met de nieuwste stand van zaken en inzichten een prognose te

[0:39:29] maken voor het meest recente jaar, maar door dit soort methodische vernieuwingen kan je

[0:39:33] daar af en toe naast zitten.

[0:39:34] Daarnaast, behalve die best wel grote verwijzigingen in de methode voor de prijzen, zijn ook die

[0:39:41] microdata twee jaar ouder dan het jaar waarover de uitspraken gaan.

[0:39:44] Dat wil zeggen dat de kwaliteit van de woningen kan veranderen,

[0:39:47] de inkomens kunnen veranderen en alle andere dingen kunnen veranderen

[0:39:51] in die periode, ietsje minder dan zo'n inbreuk

[0:39:53] of zo'n vernieuwing van een prijzenmethode.

[0:39:56] Maar dat is hieruit... We hebben dat bij de laatste monitor uitgezocht

[0:39:59] dat 2,1 procent van het verschil tussen de oude en de nieuwe methode

[0:40:04] kwam door die vernieuwde prijzenmethode

[0:40:06] en 1,3 procent kwam door actuelere gegevens op microniveaus

[0:40:10] over inkomen en de woningkwaliteit.

[0:40:13] Dat geeft ook een indicatie dat zo'n berekening van een jaar waarover je nog geen data hebt,

[0:40:18] dat dat omgeven is met een bepaalde vorm van onzekerheid.

[0:40:21] En we hebben met deze extra analyses proberen aan te geven hoe dat verdeeld is over de verschillende

[0:40:27] componenten die die onzekerheid veroorzaken.

[0:40:31] Dank u wel.

[0:40:32] En misschien eens in ter aanvulling, ja, stel dat we met die oudere prijsmethode van het

[0:40:37] CBS hadden doorgerekend, dan had je dus gezien dat in 2022, wat wij eerst zeiden, vrij hoog

[0:40:43] was geweest.

[0:40:43] En in 2023 zeer waarschijnlijk was gedaald omdat de energieprijzen zijn gedaald sinds 2022.

[0:40:51] En met die nieuwe prijsmethode zie je dus dat het in 2022 dus een minder groot probleem was dan wij eerst dachten.

[0:40:58] Maar in 2023 juist weer een groter probleem is dan we hadden gedacht op basis van die oude prijsmethode.

[0:41:04] Omdat die prijzen die op de internationale markten er zijn, dus vertraagd aankomen in de contracten van mensen.

[0:41:10] Dus in 2022 hebben we eigenlijk het probleem overschat door die prijsmethode en in 2023

[0:41:16] zien we juist dat die nieuwe prijsmethode goed laat zien, dat mensen nu eigenlijk, veel

[0:41:21] huishoudens in 2023 eigenlijk een groter probleem hebben dan in 2022, hoewel het in de krant

[0:41:26] zeg maar een minder groot probleem lijkt omdat de prijzen zijn gedaald op de markten.

[0:41:32] Dank u wel.

[0:41:33] Meneer Vermeer, met uw vraag.

[0:41:35] Ja, dank u wel voorzitter en bedankt voor de informatie.

[0:41:39] Heeft u ook gekeken wat de invloed is van niet kloppende energielabels?

[0:41:45] In maart heeft Enovesta daar in een rapportage nog wat over gemeld.

[0:41:49] Corporaties mogen bijvoorbeeld labelen met referentiewoningen.

[0:41:53] Bij een particulier moet echt iemand in het huis geweest zijn.

[0:41:56] En corporaties mogen gewoon prelabels uitgeven die een schatting zijn.

[0:42:01] En dat kan als dat je te hoog ingeschat wordt,

[0:42:03] dan betekent dat en een hogere uur en ook nog hogere energiekosten.

[0:42:07] Dus wij denken zelf dat dat wel van grote invloed is, met name in de armste wijken en waardoor

[0:42:16] ook die regionale plaatjes zo uitkomen.

[0:42:19] Heeft u daar zicht op?

[0:42:23] Ik sta te popelen om te antwoorden, dank u wel voor deze vraag.

[0:42:26] Het is namelijk een mooie gelegenheid om iets uit te leggen over hoe wij de energiekwaliteit

[0:42:30] van de woning meten.

[0:42:31] We gebruiken uiteraard ook de informatie uit de energielabels, maar die zijn notwaar.

[0:42:38] Er zitten problemen in die energielabels, wat u zelf noemt, maar een van de belangrijkste

[0:42:44] dingen is dat niet elke woning een energielabel heeft, dus je hebt over een flink deel van

[0:42:48] de voorraad geen informatie over het energielabel.

[0:42:51] En daarbij komt ook nog dat het energielabel wordt afgegeven op een heel specifiek moment,

[0:42:56] verhuur of verkoop.

[0:42:57] En die worden dus ook niet actueel gehouden.

[0:43:00] In de koopsector, u had het vooral over de huursector, maar in de koopsector is het vrij

[0:43:03] gebruikelijk om, als je een woning koopt, direct te gaan verbouwen

[0:43:06] voordat je erin trekt.

[0:43:07] En dat heeft ook invloed waarschijnlijk op dat energielabel.

[0:43:09] En daarmee weet je dat die energielabels vaak wat achterlopen,

[0:43:12] in ieder geval in de koopsector.

[0:43:14] In de huursector spelen wellicht andere mechanismen,

[0:43:16] maar we weten dat die energielabels een indicatie geven op een bepaald moment.

[0:43:20] En zelfs daar zitten nog onzekerheden in.

[0:43:22] Dus wat wij hebben gedaan, is om voor de hele woningvoorraad

[0:43:25] een indicatie te krijgen van de energiekwaliteit.

[0:43:27] Een methode ontwikkeld met regressieanalyses,

[0:43:30] die gebaseerd is op het daadwerkelijke verbruik van energie in woningen.

[0:43:34] Daar hebben we een heleboel informatie aan gekoppeld.

[0:43:36] Het energielabel, maar ook het aantal inwoners,

[0:43:42] inkomens, oppervlaktes,

[0:43:43] een heleboel kenmerken die we hebben van personen en huishoudens en de woning.

[0:43:48] Met een model hebben we geprobeerd om op de registratiedata die wij hebben in te schatten

[0:43:53] wat dan de werkelijke kwaliteit van die woning is, maar dan geredateerd in kosten.

[0:43:58] Een energielabel kijkt naar de CO2-uitstoot of het energieverbruik.

[0:44:02] Wij hebben ons gericht op kosten.

[0:44:04] En met dat regressiemodel wat we voor 2019 hebben geschat,

[0:44:07] dat houden we constant en dan schatten we voor de nieuwe jaren

[0:44:10] op basis van de nieuwe registratieinformatie die we hebben,

[0:44:12] hoe dan die kwaliteit van die woning zich heeft ontwikkeld.

[0:44:15] Daar zitten uiteraard ook onzekerheden weer in.

[0:44:18] Nogmaals, dat energielabel wordt niet actueel gehouden,

[0:44:20] maar er zitten ook andere kenmerken in die we wel beter kunnen volgen.

[0:44:24] Bijvoorbeeld het aantal zonnepanelen zit erin.

[0:44:27] De oppervlakte van een woning is wat constanter, maar ook die kan veranderen.

[0:44:31] Een andere belangrijke factor is de installaties in de woning.

[0:44:33] Dat kunnen we ook beter volgen dan het energielabel aan zich.

[0:44:36] Dus we proberen zo goed mogelijk met de registraties die we hebben

[0:44:38] een inschatting te maken van die kwaliteit van die woning.

[0:44:41] We spreken dus over grofweg energielabels,

[0:44:44] als we het hebben over die laag energetische kwaliteit,

[0:44:46] maar we gebruiken niet de energielabels als indicator daarvoor.

[0:44:51] Ja, dat is goed, meneer Vermeer. Kleine vervolgvraag.

[0:44:53] Ja, dank u. Dat intrigeert me wel, want u zou dus eigenlijk ook een rapport kunnen maken over

[0:45:00] wat het verschil is tussen de papieren energielabels en de werkelijke energietoestanden

[0:45:07] van de woningen in Nederland. Want dat werkt andersom en heel veel rapportages en zo,

[0:45:14] die zijn gebaseerd op de ontwikkeling van de energielabels van woningen,

[0:45:18] maar we lopen daar dus op vooruit, op de manier zoals u dat ook aangeeft.

[0:45:23] Het klopt dat de indicatie die uit een energielabel te halen is over het verwachte energieverbruik,

[0:45:30] dat dat niet overeenstemt met het daadwerkelijke energiegebruik in een woning.

[0:45:34] Dat heeft een heleboel redenen.

[0:45:35] Het gedrag van mensen is er één van.

[0:45:37] Het al dan niet helemaal goed gemeten hebben van het energielabel is een tweede.

[0:45:42] Er zijn heel veel studies die aantonen dat met name energiezuinige woningen een wat hoger

[0:45:49] ...dan je zou verwachten, terwijl de slechtste woningen...

[0:45:51] ...een lager energiegebruik hebben dan je zou verwachten.

[0:45:54] Dat heeft heel veel te maken met bijvoorbeeld die betaalbaarheid.

[0:45:57] Als mensen weten dat het te duur wordt om die woning helemaal te verwarmen...

[0:46:01] ...verwarmen ze wellicht een deel of...

[0:46:04] ...nou ja, nogmaals, ook het energielabel kan niet helemaal goed geregistreerd staan.

[0:46:07] Dus dat is een bekend fenomeen en wij kunnen inderdaad in beeld brengen...

[0:46:10] ...wat het energielabel is en wat het gemiddeld energieverbruik is daarvan.

[0:46:14] En er zijn een aantal tabellen op de CBS-site te vinden daarover.

[0:46:18] We zijn op dit moment ook actueel bezig om daar vernieuwing aan te geven.

[0:46:21] Dus daar komen binnenkort, hopen we, nieuwe, actuelere cijfers voor 2023 voor.

[0:46:28] Dank u wel.

[0:46:29] Dan heb ik een hele korte feitelijke vraag.

[0:46:33] U noemt het getal voor energiearmoede en dan ook nog de verborgen energiearmoede.

[0:46:38] Moet je die getallen dan bij elkaar optellen, of zitten verborgen armoede nu in het totaalcijfer van de energiearmoede?

[0:46:44] Nee, dat is daar een onderdeel van.

[0:46:46] Dus wij zeggen, als je die eerste twee indicatoren over betaalbaarheid en woningkwaliteit combineert,

[0:46:51] kom je op zo'n 400.000 huishoudens uit, naar schatting in 2023.

[0:46:55] En daarvan zijn er 116.000 die te maken hebben met verborgen energiearmoede.

[0:46:59] Dank u wel.

[0:47:00] Mevrouw Postma, met een tweede vraag.

[0:47:02] Ja, dank u wel.

[0:47:03] Even door over die verborgen energiearmoede, dat is natuurlijk gewoon ellendig.

[0:47:09] Die vindt plaats, zoals u al zei, onder de lage inkomens.

[0:47:14] Ik vermoed ook dat hij doorstijgt naar de middeninkomens.

[0:47:18] U gaf net al eerder een aantal suggesties die we konden doen.

[0:47:23] Maatwerkafspraken met corporaties, maar ook een groot groep verhuurders.

[0:47:29] Heeft u misschien andere dingen die u ziet waarvan u denkt...

[0:47:32] als u dit nou aanpakt, dan kunnen we die verborgen energiearmoede aanpakken?

[0:47:37] En dan u richting beleid, dus richting ons.

[0:47:43] Dat is een moeilijke vraag. Of de vraag is niet moeilijk, maar het antwoord is moeilijk.

[0:47:49] Ik denk dat links of rechts komt het neer op het verbeteren van die allerslechtste woningen.

[0:47:55] Want we zien gewoon dat deze verborgen energiearmoede is geconcentreerd in de allerslechtste woningen.

[0:48:03] En het uitfaceren, het renoveren van de woningen met de twee of drie slechtste labels gaat dit probleem voor een aanzienlijk deel verhelpen.

[0:48:12] dan hou je nog steeds opnieuw mensen over met een laag inkomen

[0:48:15] die zullen onderconsumeren.

[0:48:18] Maar we zien dat het zich concentreert in die subgroep

[0:48:20] van alle slechts geïsoleerde woningen.

[0:48:23] En dat is eigenlijk een minderheid van de woningen in Nederland

[0:48:26] en zeker ook een minderheid van de woningen

[0:48:29] waar mensen met een laag inkomen huren.

[0:48:31] Dus zowel in de corporatiesector als in de particuliere verhuursector

[0:48:35] gaat dat, nou ja, hoe je precies telt, daar hangt het vanaf,

[0:48:38] maar enkele tienduizenden tot zo'n honderdduizend woningen.

[0:48:40] Dus dat is niet half Nederland, zeg maar.

[0:48:43] Dus dat is een minderheid van de woningen.

[0:48:46] Als je een manier vindt om die met voorrang te renoveren,

[0:48:49] dan zal je dit probleem voor een aanzienlijk deel hebben verholpen.

[0:48:53] Als er dan nog steeds mensen zijn in een goed tot zeer goed geïsoleerde woning,

[0:48:58] die vanwege een inkomensproblematiek energie onderconsumeren,

[0:49:01] omdat ze te hoge woonlasten hebben of andere lasten,

[0:49:04] dan wordt het een verhaal van inkomensbeleid.

[0:49:08] En dat is buiten onze expertise.

[0:49:09] maar dan zou je niet via die energierekening of via woningrenovatie of energie- en klimaatbeleid

[0:49:14] daar nog iets aan kunnen doen.

[0:49:16] Maar we zien duidelijk dat die piek van verborgen energiearmoede en ook de piek,

[0:49:20] als je kijkt naar die energiearmoedekloof van waar is nou het probleem het allerdiepst,

[0:49:24] welke mensen zitten het verst onder die energiearmoedegrens,

[0:49:28] dat zit in die minderheidsgroep met de allerslechtste woningen.

[0:49:32] Dus ja, het komt links of rechts om neer, je moet die piek eruit halen.

[0:49:35] Dan is de piek van het probleem eruit.

[0:49:39] Dank u wel. Mevrouw Kreuger, met nog een vraag.

[0:49:43] Een vraag die ik niet helemaal zeker weet of jullie kunnen beantwoorden.

[0:49:49] De kosten die mensen kwijt zijn aan energie zijn natuurlijk deels voor verwarming van het huis en deels voor gebruik van elektra.

[0:49:58] In hoeverre is er iets te zeggen over het type energie die mensen gebruiken in hoeverre de energiearmoede is?

[0:50:08] Dus of mensen verwarmen, wat toch het grootste deel is van je energierekening,

[0:50:12] hoe mensen hun huis verwarmen.

[0:50:15] Dus of mensen op een warmtenet zitten of zelf een cv-ketel hebben of etc.

[0:50:20] Blokverwarming.

[0:50:23] Ja, dat laatste heb ik niet helemaal scherp.

[0:50:26] We zien natuurlijk wel dat inderdaad het grootste deel van de energierekening,

[0:50:29] zeker van mensen met lagere inkomens in niet zulke heel goed geïsoleerde huizen,

[0:50:33] is verwarming, is gas.

[0:50:35] We zien natuurlijk in de energietransitie dat er steeds meer huishoudens komen

[0:50:38] die een veel grotere prestage van hun energiekosten aan elektra uitgeven,

[0:50:41] tot en met all electric gaan.

[0:50:44] Maar dat is niet het springende punt hier, zeg maar.

[0:50:46] Het zit hem in de verwarmingskosten, zogezegd.

[0:50:50] En dat is zeker ook het geval bij huishoudens

[0:50:55] die op een warmtenet zijn aangesloten.

[0:50:56] Maar het gros van het probleem zit hem ook zeker in aantallen bij huishoudens

[0:51:00] die hoge kosten hebben vanwege de hoge gaskosten, zogezegd.

[0:51:05] Dus het ontkoppelen van huizen van gas zal zeker helpen.

[0:51:09] Maar nogmaals, de piek van het probleem zit hem in die woningrenovatie.

[0:51:13] Dus als je voorrang zou moeten geven aan zo snel mogelijk die piek eruit te halen...

[0:51:17] dan zit het springende punt hem in het isoleren van woningen...

[0:51:20] in plaats van in het ontkoppelen van woningen van het gas.

[0:51:24] En dat laatste gaat natuurlijk ook helpen.

[0:51:26] Maar de piek van het probleem wat mensen nu hebben in onze data...

[0:51:29] dat is inderdaad de koemie van het lage inkomen...

[0:51:32] en hoge gaskosten door slechte isolatie.

[0:51:37] Maar misschien... En nog een korte aanvulling.

[0:51:39] Ik heb inderdaad een korte aanvulling.

[0:51:42] Ik ga dan over de data, en de data vooral die we niet hebben in dit geval.

[0:51:46] Als u vraagt naar verwarmingstypen...

[0:51:49] Peter noemde zelf al gas wat overgaat op elektra.

[0:51:55] De mensen op warmtenetten, daar hebben wij niet zo goed zicht op

[0:51:57] wat daar precies de verbruiken zijn.

[0:51:59] We hebben bij het CBS informatie over gasleveringen en elektraleveringen

[0:52:04] en terugleveringen, maar we hebben op dit moment nog geen zicht

[0:52:07] op de warmteleveringen op individueel niveau.

[0:52:09] Die groepen zitten wel in de monitor,

[0:52:11] omdat wij volgens het niet-meer-dan-anders-principe

[0:52:14] bijschatten hoeveel dat type woningen gebruikt aan gas

[0:52:18] of zou gebruiken aan gas, maar dat is een bijschatting.

[0:52:21] En dat is dus niet gebaseerd op waarneming van die individuele leveringen.

[0:52:25] Dus we kunnen wat minder goed duiden hoe het in de warmtewoningen, in de stadswarmtewoningen zit.

[0:52:32] Dat is een belangrijke kanttekening bij de cijfers zelf.

[0:52:35] Dank u wel.

[0:52:38] Heel kort.

[0:52:39] Misschien denk ik dat het super interessant zou zijn een hele vergelijking collectieve warmte versus individuele verwarming.

[0:52:47] Is dat iets wat wel gaat komen in de volgende? Kan dat?

[0:52:51] Je zou het nu al uit kunnen draaien, maar omdat ik net uit heb gelegd dat die warmteleveringen

[0:52:56] of eigenlijk de gasequivalenten, zoals we dat dan noemen, gebaseerd zijn op bijschattingen,

[0:53:01] weten we niet in hoeverre zich dat verhoudt tot de daadwerkelijke leveringen.

[0:53:05] We zijn momenteel wel bezig om ook die warmteleveringen beter in beeld te krijgen,

[0:53:10] maar dat is een proces van jaren en helaas hebben we ze nog niet.

[0:53:16] Wat zijn uw verwachtingen voor 2024, wat betreft het aantal energiearme huishoudens?

[0:53:22] Valt daar al wat over te zeggen, als u zo de energieprijzen ziet of beleid?

[0:53:30] Het korte antwoord is nee, want we hebben geen glazen bol.

[0:53:33] Het iets langere antwoord is dat er twee trends tegen elkaar inwerken waar we inderdaad de

[0:53:40] balans nog niet van kunnen opmaken.

[0:53:42] Enerzijds is dat de energieprijzen verder zijn gedaald.

[0:53:46] En we verwachten ook dat die langzaam weer doorcijpelen...

[0:53:49] naar contractprijzen van huishoudens.

[0:53:51] Dus als je kijkt naar de energieprijzen, zou ik een daling verwachten.

[0:53:57] Tegelijkertijd is het enorme dempende effect van energiecompensaties...

[0:54:03] in de vorm van een energietoeslag, er niet meer in 2024.

[0:54:07] Dus met name de huishoudens met een laag inkomen...

[0:54:09] die in 2023 profijt hadden van die energietoeslag,

[0:54:13] van pakweg 1.300 euro per jaar,

[0:54:17] dat is er niet meer en dat werkt daar natuurlijk tegen in.

[0:54:20] En hoe dat uitpakt, dat weet ik niet.

[0:54:22] Ik denk dat de energiekosten van de huishoudens gemiddeld over heel Nederland,

[0:54:27] voor alle huishoudens, lager zal zijn, gemiddeld nogmaals, dan in 2023.

[0:54:32] Maar bij die lage inkomens die te maken hebben met de energiearmoede,

[0:54:35] Werkt dat effect van die toeslag daar weer tegen in, die er niet meer is?

[0:54:39] En de balans daarvan kunnen wij nog niet opmaken, dat weet ik niet.

[0:54:42] Dank u wel. Meneer Vermeer.

[0:54:45] Ja, dank u wel.

[0:54:46] Is er ook duidelijk wat de regelingen die allemaal zijn ingesteld

[0:54:50] voor mensen die eigenlijk geen geld hebben om te investeren,

[0:54:54] maar waarbij wel, zeg maar, nul procent leningen en dat soort dingen beschikbaar gesteld zijn?

[0:55:01] is goed duidelijk welke regelingen daarvan wel of niet effectief zijn.

[0:55:09] Ik heb daar geen integraal overzicht over, maar ik weet wel uit werk van naast de collega's die

[0:55:15] kijken naar de subsidieregelingen en waar die terechtkomen en hoe effectief die zijn,

[0:55:19] weet ik wel een aantal zaken. En dan zie je dat er wordt veel gebruik gemaakt van die

[0:55:25] Er lijkt een onderbenutting te zijn van regelingen waarbij je renteloos kan lenen

[0:55:32] als je een minder hoog inkomen hebt, omdat mensen het of niet weten of niet aandurven.

[0:55:39] En wat we ook zien bij het gebruik van zo'n ISDE-regeling,

[0:55:43] waarbij mensen als ze maatregelen in hun koopwoning nemen, subsidie kunnen krijgen,

[0:55:48] is dat er heel veel gebruik van gemaakt wordt, maar dat heel veel mensen één maatregel nemen.

[0:55:53] en dat kan ook tegenwoordig met die regeling.

[0:55:55] Dus we zien dat er heel veel gebeurt in Nederland,

[0:55:57] dat heel veel mensen een maatregel nemen en daar ook subsidie voor krijgen,

[0:56:01] maar dat het renovatieniveau wat daaruit volgt eigenlijk niet ambitieus genoeg is.

[0:56:06] Dus mensen verbeteren wel iets aan hun woning,

[0:56:08] maar onvoldoende om daarmee de energierekening echt hard naar beneden te krijgen.

[0:56:12] En als je zegt van die woningen zouden allemaal in een goed label moeten terechtkomen

[0:56:17] of aan een isolatiestandard moeten voldoen,

[0:56:19] dan zien we wel dat heel veel mensen een stap maken, maar niet tot dat niveau, zeg maar.

[0:56:23] Dus er is heel veel activiteit, maar het telt nog niet op tot forse renovaties.

[0:56:29] Het aantal woningen wat echt van heel slecht naar heel goed gaat,

[0:56:33] is daardoor veel lager dan het aantal woningen waar wel iets gebeurt

[0:56:36] en waarbij mensen een stap naar het midden zetten, zeg maar.

[0:56:40] Dank u wel. Dan is het tijd voor nog één vraag van u, maar u had net ook al twee vragen.

[0:56:44] Mevrouw Posma wil ook.

[0:56:46] Of...

[0:56:50] We hebben het heel beleefd naar elkaar gekeken.

[0:56:52] Dat is wel heel aardig. Mevrouw Posma, dan mag ik de laatste vraag stellen.

[0:56:56] Ik wou daar ook even op doorgaan.

[0:56:57] En dan op die middeninkomens.

[0:57:00] Ik vroeg me net ook af, want heel veel van de lage inkomens,

[0:57:03] die zitten vooral in huur, 10% koop.

[0:57:05] Ik ga er vanuit,

[0:57:06] maar dan hoor ik graag een reactie,

[0:57:08] dat zodra je richting middeninkomens gaat,

[0:57:10] dat veel meer richting koop ook gaat.

[0:57:12] En ik wil eigenlijk voortbeduren dan op de vraag van de heer Vermeer.

[0:57:16] van hoe zorgen we ervoor dat we hun ook kunnen ontzorgen?

[0:57:20] Want we zien eigenlijk dat er te weinig geld wordt opgenomen

[0:57:23] voor die nul procent leningen die ook heel begrijpelijk zijn.

[0:57:26] Wat zouden we daar nog meer kunnen doen?

[0:57:29] Meneer Mulder, een beetje kort antwoord als het kan.

[0:57:31] Ja, ik weet niet zo heel goed wat je daar meer kan doen,

[0:57:34] maar het is absoluut een issue.

[0:57:35] We zien het zowel in de cijfers dat er is ook een behoorlijke groep

[0:57:38] energiearme huishoudens in zo'n koopwoning en ook daarboven met name

[0:57:41] een groep mensen met een lager middeninkomen

[0:57:44] die dus heel kwetsbaar is voor die hogere energieprijzen.

[0:57:49] En die dus niet bediend worden met maatregelen die gericht zijn op de huursector, op de corporatiesector.

[0:57:53] Dus ik bevestig dat het een issue is.

[0:57:57] We zien dus wel dat er veel maatregelen genomen worden, maar kleine stapjes.

[0:58:01] We zien bijvoorbeeld ook uit de cijfers die we nu aan het analyseren zijn van het noodfonds energie,

[0:58:06] dat daar een aanzienlijk deel van de mensen die daar gebruik van gemaakt heeft en een uitkering heeft gehad,

[0:58:10] ook inderdaad een koopwoning heeft.

[0:58:13] En een aanzienlijk deel van deze koopwoningen, van die woningen waar mensen een aanvraag voor hebben gehonoreerd gekregen van het noodfonds,

[0:58:22] ook een slechte tot zeer slechte energiekwaliteit hebben.

[0:58:25] Dus we zien wel dat mensen dan de weg willen vinden naar zo'n noodfonds voor compensatie.

[0:58:31] Maar dat is niet, het noodfonds was natuurlijk afgelopen jaar niet voor woningverduurzaming.

[0:58:36] Daar zal denk ik misschien ook samen gewerkt kunnen worden, maar dat is een suggestie voor de vuistweg,

[0:58:40] waar ik geen onderzoek naar gedaan heb, met hypotheekverstrekkers,

[0:58:45] met de mensen die dus de leningen verschaffen voor de aankoop van die woning,

[0:58:50] dat daar misschien ook in de voorwaarden om te kunnen lenen,

[0:58:53] dat er ook via die kant misschien nog iets gebeuren kan.

[0:58:57] Kijk, een andere maatregel die, denk ik, goed zou kunnen werken,

[0:59:01] maar het is een politieke afweging of je dat wil of niet,

[0:59:04] is dat er op dit moment natuurlijk nog geen verplichting is

[0:59:07] als je een woning met een heel slecht label aankoopt,

[0:59:10] dat je een verplichting hebt om die te renoveren.

[0:59:13] Dus je ziet wel dat mensen met een laag inkomen,

[0:59:15] die net toegang hebben tot de koopmarkt, een woning aanschaffen.

[0:59:18] En hoe slechter het label gemiddeld genomen ook de goedkopere woning is,

[0:59:23] gecorrigeerd voor de locatie en de omvang en zo.

[0:59:26] Maar dan blijven ze dus, heel zwart-wit gezegd,

[0:59:28] dan tel je je laatste geld neer bij de makelaar

[0:59:30] en dan heb je een label G-woning die je vervolgens niet kan renoveren.

[0:59:35] En dan kan je dus toegang krijgen tot misschien renteloze leningen.

[0:59:40] Maar mensen met koopwoningen zijn ook vaak wel weer iets beter bemiddeld

[0:59:43] dan het echte lage inkomen.

[0:59:45] Maar je zou kunnen overwegen om daar een verplichting aan te koppelen,

[0:59:48] dat je zegt van als je een woning van label F of G koopt,

[0:59:51] dat je hem binnen twee of drie jaar moet opknappen.

[0:59:54] En dat je dat organiseert bijvoorbeeld via een bouwdepot,

[0:59:57] dat je een deel van het aankoopbedrag van de hypotheekverstreken

[1:00:01] reserveert in zo'n bouwdepot.

[1:00:03] Kijk, het nadeel is natuurlijk... Er zit een voor- en nadeel aan.

[1:00:06] Het voordeel is dat je daarmee mensen eigenlijk dwingt om...

[1:00:10] ...als ze een label G-woning aankopen, of F of G...

[1:00:13] ...dat ze in de aankoop rekening houden dat ze een bedrag over moeten houden voor renovatie.

[1:00:17] En een aankoop van een woning is een natuurlijk moment voor renoveren.

[1:00:21] Het nadeel is natuurlijk niet dat je zegt...

[1:00:22] ...ja, dan kunnen woningen nog moeilijker toegankelijk worden voor deze groep.

[1:00:25] Maar ik denk ook, als je dit als norm instelt...

[1:00:29] en ook zegt vanaf 2028 gaat dat gelden, of 2007, maar met enige termijn erin

[1:00:35] en dan ook daar consistent in bent,

[1:00:37] dat marktprijzen van woningen ook zich daarop aanpassen.

[1:00:41] We weten uit onderzoek, dat hebben we niet zelf gedaan,

[1:00:43] maar we weten uit onderzoek van anderen

[1:00:45] dat dezelfde woning met een slechte label

[1:00:47] goedkoper is dan die woning met een goed label.

[1:00:51] Dus de woningmarkt zal ook reageren op zo'n norm.

[1:00:55] Dat woningen die een slechte label hebben, en er is zo'n norm,

[1:00:58] Daarvan weet je ook dat je moet gaan bijbetalen om te gaan renoveren.

[1:01:02] Dus ook in de aankoopbedrag zullen mensen dan minder geld overhebben voor zo'n woning.

[1:01:05] Dus die woningmarkt zal zich daar denk ik ook op aanpassen,

[1:01:08] mits je die norm voor iedereen stelt en hem van tevoren aankondigt en hem dan ook consistent houdt.

[1:01:13] Als je hem twee jaar later afschaft, dan werkt het natuurlijk niet.

[1:01:16] Maar het is dus niet per se gegeven dat die woningmarkt daardoor ontoegankelijker wordt,

[1:01:20] omdat ik verwacht dat dat ook een daling zal teweegbrengen van de marktprijzen.

[1:01:26] En degene die dus waarschijnlijk bij zo'n maatregel misschien aan het kortste eind

[1:01:31] trekt, dat zijn de verkopers van woningen met de label G, die dan bij zo'n normstelling

[1:01:35] minder voor hun woning zullen krijgen dan als zo'n normstelling er niet zal zijn.

[1:01:40] Dank u wel.

[1:01:41] Dank u wel voor deze technische briefing en dank u wel voor deze monitor-over-initio.

[1:01:45] Ik zie een aantal collega's van TNO volgens mij ook op de tribune zitten.

[1:01:48] Dank voor dit belangrijke stuk werk, wat ons echt hele waardevolle inzichten geeft.

[1:01:53] Dank aan de leden voor hun aanwezigheid voor de G4 en uiteraard de collega's van de Tweede Kamer,

[1:01:58] zonder wie het zeker niet zou lukken, deze technische briefing.

[1:02:01] Dan sluit ik deze sessie.