Raad Buitenlandse Zaken Handel

[0:00:03] Goedemiddag bij deze commissiedebat van de vaste commissie Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp.

[0:00:11] Ik heet de minister van harte welkom en ook mijn collega-Kamerleden.

[0:00:16] Hier aanwezig is mevrouw Kammergaan van de VVD, mevrouw Heers van GroenLinks Partij van de Arbeid,

[0:00:23] de heer Ram van de PVV en de heer Paternotte van D66.

[0:00:27] Ikzelf ben mevrouw Zeedijk van Nieuw Sociaal Contract.

[0:00:34] We zijn een half uur te laat begonnen en we hebben tot zeven uur.

[0:00:40] Ik wilde eigenlijk proberen om ons daaraan te houden, maar natuurlijk moeten we elkaar ook een beetje kunnen bevragen.

[0:00:48] Dus ik wilde voorstellen twee interrupties in tweeën toe te staan en dan kijken hoe we in de tijd uitkomen.

[0:00:56] laten we de interrupties vooral zo kort mogelijk houden, zodat we dat gaan redden.

[0:01:03] Spreektijd, volgens mij hebben we drie minuten.

[0:01:06] Vier minuten? Oké, laten we dat proberen.

[0:01:13] Dan en gewoon kijken hoe het gaat en anders dan dan grijp ik in halverwege.

[0:01:20] Dan wil ik als eerste mevrouw Kammink van de VVD het woord geven.

[0:01:26] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:01:27] Met de overwinning van Trump hebben we wederom een aansporing gekregen om ervoor te zorgen

[0:01:31] dat Nederland en Europa sneller op eigen benen kunnen staan.

[0:01:34] Hoewel we moeten blijven zoeken naar mogelijkheden voor constructieve samenwerking, moeten we

[0:01:39] ook voorbereidingen treffen op het gebied van onze strategische autonomie en het vinden

[0:01:42] van nieuwe strategische partnerschappen.

[0:01:44] Al sinds de coronacrisis en de inval van Rusland en Oekraïne, staan het afbouwen van onze

[0:01:49] afhankelijkheden en het vergroten van de strategische autonomie hoog op de agenda.

[0:01:53] Maar de echte keuzes blijven uit, terwijl we zien dat 98 procent van onze zeldzame aardmetalen

[0:01:58] uit China komt en 90 procent van onze geavanceerde chips uit Taiwan.

[0:02:03] Intussen laat een duidelijke inzet wat betreft onze strategische grondstoffen en industriepolitiek

[0:02:07] op zich wachten.

[0:02:09] Onlangs werd het rapport van Draghi gepresenteerd en dat geeft een aantal goede aanbevelingen.

[0:02:13] Vooral zijn focus op het versterken van de interne markt, het stroomlijnen van de regelgeving

[0:02:17] voor het MKB en het verbeteren van onze technologische concurrentiepositie verdienen steun.

[0:02:22] Maar we moeten dit wat de VVD betreft doen door private investeringen aan te jagen en

[0:02:27] niet door nieuwe EU-schulden aan te gaan.

[0:02:29] Kan de minister toelichten welke stappen zij vanuit haar portefeuille gaat zetten en wat

[0:02:33] haar inzet in Europa is?

[0:02:35] Nu de spanningen wereldwijd oplopen, China zich steeds assertiever opstelt op het wereldtoneel

[0:02:41] en de VS zich na het aantreden van Trump meer en meer zal richten op het beschermen van de

[0:02:45] eigen economie is niet alleen verstandig, maar ook noodzakelijk om de banden aan te halen

[0:02:49] met Afrika, Latijns-Amerika en Azië.

[0:02:53] We zien China via het Belt and Road-initiatief al 1 biljoen dollar heeft geïnvesteerd in

[0:02:58] deze regio's, terwijl wij nog steeds discussiëren over voorwaarden.

[0:03:01] En ja, u weet, de VVD is nog steeds van mening dat de handelsakkoorden hierbij essentieel

[0:03:06] zijn.

[0:03:07] China zet al jaren in op intensieve samenwerking met landen uit Azië, Afrika en Latijns-Amerika

[0:03:11] om zo niet alleen toegang tot kritieke grondstofverzekering te stellen, maar ook invloed in die regio's

[0:03:16] te kopen.

[0:03:17] Zo controleren Chinese bedrijven nu al 80 procent van de kobaltmijnen in Congo en 60

[0:03:22] procent van de litiumproductie in Latijns-Amerika.

[0:03:25] Als EU hebben we voorlopig nog geen antwoord en lijken we niet voorbij onze eigen wensen

[0:03:29] te kunnen of willen kijken en accepteren dat ook wij op onderdelen waarde bij de wijnschulden

[0:03:34] moeten doen.

[0:03:35] Natuurlijk moeten we niet blind zijn voor de negatieve gevolgen, maar dat wil niet zeggen

[0:03:39] dat we niets moeten doen.

[0:03:40] De ervaring leert dat vrijhandel niet alleen economische voordelen biedt, maar ook de kans

[0:03:44] op conflicten tussen landen verkleint en tot betere diplomatieke relaties leidt.

[0:03:49] Door eerst de focus op economische samenwerking en het opbouwen van vertrouwen, leggen we

[0:03:53] een veel sterkere basis voor het uitdragen van onze waarden.

[0:03:56] Deelt de minister deze mening en zo ja, wat gaat zij doen om deze handelsakkoorden verder

[0:04:00] te bevorderen?

[0:04:02] Specifiek over China maak ik me zorgen over onze high-tech sector.

[0:04:05] ASML, NXP en andere Nederlandse bedrijven dreigen vermalen te worden tussen Amerikaanse

[0:04:10] exportrestricties en Chinese tegenmaatregelen.

[0:04:13] Kan de minister aangeven wat ze verwacht van de aangekondigde tegenmaatregelen uit China?

[0:04:17] En hoe beoordeelt ze de Duitse inzet om hun auto-industrie te beschermen?

[0:04:20] En welke risico's ziet zij voor het Nederlandse bedrijfsleven bij een verdere escalatie tussen

[0:04:25] China en de VS, als Trump is geïnstalleerd?

[0:04:27] En wat gaat ze doen om deze risico's te mitigeren?

[0:04:30] En dan, voorzitter, tot slot nog even kort Taiwan.

[0:04:32] We hebben onlangs een boeiend werkbezoek afgelegd.

[0:04:34] Ik was onder de indruk van de weerkracht van de Taiwanese, maar ook van het ondernemerschap.

[0:04:39] Vooral op het gebied van helfgeleiders en groene technologie liggen er echt concrete kansen.

[0:04:43] Taiwan zoekt nieuwe partners nu de spanningen met China oplopen.

[0:04:46] Wij zoeken nieuwe manieren om onze technologische autonomie te versterken.

[0:04:50] Een perfecte match, zou ik zeggen.

[0:04:52] Hoe kijkt de minister in dit kader naar het zetten van verdere stappen, ook op het gebied

[0:04:56] van een investeringsovereenkomst tussen Nederland en Taiwan?

[0:05:05] Ik ben toch even benieuwd naar de positie van de VVD, want ik hoor u pleidooi voor het aangaan van

[0:05:14] verdere handelsrelaties met landen in Afrika en in Zuid-Amerika.

[0:05:21] Mevrouw Kamminka noemt daarbij China, die ons voor is dat wij als EU water bij de wijn moeten doen.

[0:05:30] Kunt u iets specifieker zijn over wat u bedoelt met water bij de wijnoening?

[0:05:34] Klopt het dat u daar gaat over wat minder streng kijken naar mensenrechten, schendingen,

[0:05:39] naar het aantasten van ecosysteem, et cetera?

[0:05:42] Want daar maak ik me dan wel zorgen over.

[0:05:46] Dank u wel, voorzitter, en dank aan mevrouw Hiss voor deze vraag, dan kan ik dat wat nader

[0:05:50] toelichten.

[0:05:51] Kijk, we zien nu gewoon in de EU dat wij handelsakkoorden aan het... zijn we ongeveer al onze wensen

[0:05:56] en eisen, wat we maar willen en hoe wij denken dat we de wereld zouden kunnen verbeteren,

[0:05:59] allemaal in die handelsakkoorden stoppen, waardoor het eigenlijk min of meer bijna dictaten wordt

[0:06:03] en we niet meer in gesprek zijn met die partners en af en toe ook kijken van ja, het heeft misschien

[0:06:07] een negatieve impact op een aantal sectoren in Nederland, maar dat zou je ook door mitigerende

[0:06:11] maatregelen nationaal of in een U-verband kunnen oplossen, zonder meteen een handelsakkoord af te

[0:06:16] wijzen. En ja, dat betekent ook dat we moeten kijken hoe kunnen we stappen zetten in de normen

[0:06:20] en waarden die wij hebben, bijvoorbeeld de CSDD-ontbossingsstrategie, al die wetgeving,

[0:06:25] Maar we moeten ook wel oppassen dat omdat wij zeggen dat ieder land waar we een verdrag

[0:06:30] mee sluiten meteen aan onze voorwaarden moet voldoen, dat we daarmee hele markten afsluiten.

[0:06:38] Dank voor het antwoord en dat is bemoedigend.

[0:06:42] Is de VVD dan ook bereid om landen die aangeven dat ze het natuurlijk zelf ook om mensenrechten

[0:06:49] en ecosysteem geven, om te pleiten binnen de EU dat we daar meer steun aan geven aan

[0:06:55] deze landen, zodat ze ook sneller aan bijvoorbeeld een ontbossingsverordening of aan de CSDD kunnen

[0:07:01] voldoen.

[0:07:04] We hebben als VVD altijd dat soort initiatieven gesteund, maar nogmaals, het begint wel bij de

[0:07:09] bereidheid om ook handel te willen drijven.

[0:07:11] Want door handel, dat hebben we gewoon echt door de jaren heen gezien, daar komt juist die sociale

[0:07:16] vooruitgang, daar komt juist ook die emancipatie van die middenklassen en op die manier kun je

[0:07:20] stappen doen.

[0:07:20] Dus we moeten wel in de goede volgende beginnen.

[0:07:25] De heer Boswijk zie ik die met nog een interruptie.

[0:07:30] Dat is heel vriendelijk van de heer Boswijk.

[0:07:33] De heer Paternotte was eerst.

[0:07:35] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:07:37] Ik was eigenlijk naar twee dingen benieuwd.

[0:07:39] En een is dat, nou mevrouw Kammink gaat positief willen en zegt volgens mij over het Mercosur-verdrag,

[0:07:45] het EU-Mercosur-verdrag.

[0:07:46] Mijn vraag is, als ik naar het hoofdlijnenakkoord kijk, dan zie ik daar nog teksten staan over

[0:07:50] niet importeren wat we niet mogen produceren en bij het afspuiten van internationale handelsverdragen

[0:07:55] het gelijke speelveld.

[0:07:56] Mag ik in ieder geval concluderen uit de woorden van mevrouw Kamminka dat er niets in het hoofdlijnakkoord staat

[0:08:02] wat ondertekenen van het Mercosur-verdrag in de weg staat?

[0:08:08] Dank voor deze vraag. Wat mij betreft niet.

[0:08:10] Dat ligt er natuurlijk uiteindelijk altijd weer aan hoe het Mercosur-verdrag eruit gaat zien en zijn totaliteiten zullen altijd wegen.

[0:08:16] En ik vind nog steeds, dat was ook mijn reactie op de interruptie van mevrouw Heerschen,

[0:08:20] uiteraard moet het het uitgangspunt zijn, moet ook de inzet zijn,

[0:08:22] Maar we moeten ook ruimte houden voor als er bepaalde sectoren of andere zaken,

[0:08:27] als we dat niet helemaal voor 100% kunnen doen.

[0:08:30] In iedere relatie dat je aangaat, of dat nou privé is of zakelijk,

[0:08:33] kun je niet aangaan als je zelf alleen maar 100% je zin krijgt.

[0:08:36] Dus die ruimte moet er zijn.

[0:08:37] Maar ik vind wel, en laat ik daar ook heel helder in zijn,

[0:08:39] al die sectoren die denken van, goh, wat betekent dat voor mij?

[0:08:42] Dat als we negatieve effecten zien, dat we ook moeten kijken

[0:08:45] hoe je dat zou kunnen mitigeren.

[0:08:46] En dat we wel zoveel mogelijk, ook als het gaat om gelijkspeelveld,

[0:08:50] moeten voldoen aan de afspraken die we met elkaar hebben.

[0:08:55] Volgvraag van de heer Pettenotter.

[0:08:57] Nou, dat klinkt allemaal heel verstandig.

[0:08:58] Je kan inderdaad niet altijd honderd procentjes in krijgen

[0:09:00] als je afspraken met anderen maakt.

[0:09:02] Nu heeft de Kamer vandaag een motie van de VVD aangenomen die zegt

[0:09:04] dat in handelsakkoorden er altijd ook afspraken over terugkeer

[0:09:08] van uitgeprocedeerde asielzoekers in moeten zitten.

[0:09:10] We hebben van de minister een overzicht gekregen van 52 handelsafspraken

[0:09:14] waar nu aan gewerkt wordt.

[0:09:16] Welke handelsafspraken, zegt mevrouw Kammergaver, en daarvan wil ik toch echt

[0:09:19] die terugkeerafspraken inkrijgen voordat ik zeg van ik vind het goed dat we dat handelsakkoord pluiten.

[0:09:27] Het is geen geheim dat de VVD altijd heeft gepleit voor conditionaliteit en beter aansluiten bij de

[0:09:32] eigen prioriteiten en wat voor transactie je ook aangaat, of dat nou ontwikkelingshulp is of dat

[0:09:36] nou handelsakkoorden zijn. Dus ik vind het heel logisch als we akkoorden sluiten met een land

[0:09:39] als Marokko of als een ander land in die regio waarvan we zien dat het gewoon moeite hebben met

[0:09:45] uitgeprocesdeerde asielzoekers daarnaartoe terug te sturen,

[0:09:48] omdat die landen hem dan moeilijk terugnemen, vind ik het heel redelijk

[0:09:51] dat je dat ook onderdeel van die akkoorden maakt

[0:09:53] om dan ook de eigen inwoners die uitgeprocesdeerd zijn terug te nemen.

[0:09:58] Voorzitter, in algemeenheid helemaal mee eens.

[0:10:00] Uitgeprocesdeerde asielzoekers moeten

[0:10:01] terug en moeten worden opgenomen door de landen waar ze vandaan komen.

[0:10:05] Daarover geen twijfel.

[0:10:06] Ook prima om daar afspraken over op te nemen.

[0:10:07] Alleen, dit gaat natuurlijk om 52 verdragen

[0:10:10] waar natuurlijk al jaren aan gewerkt is.

[0:10:12] Bijvoorbeeld Eritrea, waar al vijf jaar aan gewerkt is.

[0:10:14] Dus zijn het nou dingen waarvan mevrouw

[0:10:16] Dat moet nu gewijzigd worden vanwege ons inzet op terugkeer.

[0:10:21] Of zegt zij, wat ik eerder hoorde, je kan niet altijd honderd procentjes in te krijgen.

[0:10:25] Het is meer signaal dat we graag willen dat dit ook in de toekomst wordt meegenomen.

[0:10:30] Volgens mij hoeft het een en het ander niet uit te sluiten.

[0:10:32] Ik zou gewoon hopen dat ook deze minister, maar ook de andere collega's in het kabinet,

[0:10:36] bij dit soort dingen er ook in Europees verband voor pleiten,

[0:10:38] dat waar dat mogelijk is, dat we dat gaan implementeren.

[0:10:41] Dat is iets anders dan dat het een breekpunt is.

[0:10:44] Maar dan vraag ik me af wat die motie eigenlijk betekent, want op zich dat Europa werkt aan

[0:10:47] een terugkeer, dat dat in handelsafspraken zit, dat is al zo en het is een belangrijke

[0:10:52] prioriteit ook in het migratiepact.

[0:10:54] Wat maakt die motie dan voor verschil?

[0:10:56] Het is blijkbaar niet voorwaardelijk voor de VVD voor handelsafspraken.

[0:11:01] Dat maakt de heer Paternotte er nu van, want volgens mij is die motie heel duidelijk en volgens

[0:11:05] mij zijn reacties ook heel duidelijk.

[0:11:06] Wij vinden het heel belangrijk dat als je akkoorden sluit, of het handelsakkoorden zijn, of het

[0:11:09] andere akkoorden zijn met andere landen, dat migratie daar een integraal onderdeel van is.

[0:11:14] Dus waar dat mogelijk is en waar dat kan, zal de VVD daarvoor pleiten.

[0:11:16] En hoopt de VVD ook dat het kabinet, dat mijn monden van de bewindspersonen die daar verantwoordelijk zijn,

[0:11:22] ook voor zijn ook doen.

[0:11:25] En dan kijk ik nog even naar de heer Boswijk.

[0:11:28] Ja, dank u wel.

[0:11:29] Voorzitter, ik hoor veel in het pleitdooi van collega Kamminga waar ik het wel mee eens ben,

[0:11:33] namelijk veel pragmatische kijken naar de wereld om ons heen.

[0:11:36] in plaats van altijd vanaf de morele verhevenheid...

[0:11:41] en dan vervolgens uiteindelijk helemaal niks voor elkaar krijgen.

[0:11:43] Dus ik ben erg vol pragmatisme.

[0:11:46] Nou, twee jaar geleden is de Afrika-strategie op initiatief van het CDA tot stand gekomen.

[0:11:52] Ik denk dat daar heel veel nuttige handvatten in zitten.

[0:11:57] Alleen, ja, een strategie blijft een strategie als we er niks mee doen en heel abstract.

[0:12:02] Is mevrouw Kamminga het met mij eens dat het kabinet zo snel mogelijk aan de gang moet gaan met een

[0:12:07] uitvoeringsagenda van deze strategie, waar gewoon heel duidelijk doelen en tijdlijnen worden

[0:12:13] geïdentificeerd, zodat wij ook als Kamer veel meer viering bij krijgen? Want ik moet wel zeggen,

[0:12:17] de punten die collega Kamminga aanhaalt, de afhankelijkheid van grondstoffen, de manier

[0:12:23] hoe Rusland en China opereren in Afrika, dat hebben we denk ik inmiddels al drie jaar geconcludeerd,

[0:12:28] Maar ik zie nog weinig concrete maatregelen waar Nederland of vanuit de EU op wordt gehanteerd.

[0:12:33] Dus is collega Kammergaard met mij eens dat het kabinet zo snel mogelijk aan de gang moet met een

[0:12:38] uitvoeringsagenda van de Afrika-strategie?

[0:12:42] Ja, dank u wel.

[0:12:43] En dat deel ik wel met de heer Boswijk, waarbij ik wel wil zeggen dat ik me zou kunnen voorstellen dat

[0:12:47] ook de bezuinigingen deze minister nog wel even kijkt hoe ze met die Afrika-strategie om wil gaan.

[0:12:53] Dus ik verwacht ook dat ze dat meeneemt in haar beleidsevaluatie.

[0:12:56] maar laat ik helder zijn, ik heb niet voor niks gezegd, Afrika is een belangrijk continent die

[0:12:59] zou wat mij betreft echt binnen onze focuslanden moeten passen en ook moeten blijven passen en

[0:13:04] dan verwacht ik inderdaad ook dat daar zo snel mogelijk een uitvoeringsagenda komt. Wat mij

[0:13:07] betreft niet alleen op Afrika, het gaat me net zo goed om Zuid-Amerika, het gaat me net zo goed

[0:13:11] om bepaalde delen van Azië, want ik denk we moeten aan de slag en we moeten zorgen dat we meer

[0:13:17] en diversere partnerschappen krijgen. De heer Boswijk. Ja, ik was het eigenlijk helemaal met

[0:13:23] Dat kan ik me geens.

[0:13:25] Behalve het laatste punt.

[0:13:27] Want je kan natuurlijk een focus leggen.

[0:13:29] Totdat je natuurlijk op heel de wereld een focus legt.

[0:13:31] En dan leg je weer nergens weer een focus op.

[0:13:33] Dus ja, natuurlijk moet je je ogen niet sluiten voor wat er in andere werelddelen gebeurt.

[0:13:39] Maar ik denk wel dat Afrika een streepje voor zou moeten hebben.

[0:13:42] Omdat het onze achtertuin betreft.

[0:13:44] En omdat we gewoon heel duidelijk zien dat in die achtertuin inmiddels...

[0:13:49] Rusland en China heel actief aanwezig zijn.

[0:13:50] Dus ja, natuurlijk, je ogen niet sluiten voor Azië en voor Zuid-Amerika,

[0:13:55] maar ik zou toch het pleidooi willen doen om het Afrikaanse continent een

[0:14:00] streepje voor te geven op alle andere continenten.

[0:14:04] Mevrouw Kammink.

[0:14:05] Ja, dank. En dank ook voor die gelegenheid om dat na te preciseren,

[0:14:08] want ik was inderdaad niet, het was niet de bedoeling van mijn betoog

[0:14:11] om ons te gaan blijven focussen op de hele wereld.

[0:14:14] Ik ben juist heel erg voor wat meer focus.

[0:14:16] En daar heeft wat mij betreft ook in zeker een groot deel van Afrika

[0:14:19] een belangrijk streepje voor.

[0:14:20] Maar ik zou daar wel aan willen toevoegen dat ook een aantal gebieden waar wij voor onze

[0:14:24] technologie afhankelijk zijn of waar we bijvoorbeeld voor grondstoffen heel afhankelijk zijn, zoals

[0:14:27] in Zuid-Amerika.

[0:14:28] En wederom, het hoeft niet per se heel Zuid-Amerika te zijn, maar dat we ook daarnaar kijken.

[0:14:33] Dus het is op mijn betreft een combinatie, maar wel met die focussen en niet meer alle

[0:14:37] landen van de wereld.

[0:14:40] Oké, dan zie ik verder geen interrupties meer, dan geef ik nu het woord aan de mevrouw

[0:14:43] Heers voor haar inbreng.

[0:14:47] Voorzitter.

[0:14:48] Nederland heeft als weinig andere landen ter wereld geprofiteerd van het wereldhandelssysteem

[0:14:52] dat na de Tweede Wereldoorlog is opgebouwd.

[0:14:55] Maar dit bouwwerk wankelt.

[0:14:57] De wereldhandelsorganisaties zitten in een impasse.

[0:14:59] En met de verkiezing van Trump dreigt een tariefoorlog zich te ontvouwen met hoge importheffingen

[0:15:05] op Europese exportproducten richting de VS.

[0:15:08] De verwachting is dat Nederland hard getroffen zal worden door die importheffingen.

[0:15:12] Economen berekenen dat de Nederlandse economie met 0,9 procent zal gaan krimpen.

[0:15:17] Dat gaat elke Nederlander 500 euro per jaar kosten, zegt de ABN.

[0:15:20] Het verbaast me dan ook dat de partij die de Nederlander weer op 1 wilde, er als de kippen

[0:15:25] bij was om Trump te feliciteren.

[0:15:28] Ik vraag de minister welke consequenties de verkiezing van Trump heeft voor haar handelsagenda.

[0:15:33] Kan de minister per brief een analyse aan de Kamer doen toekomen van de effecten van Trumps

[0:15:37] beleidsvoornemens op de Nederlandse economie en werkgelegenheid?

[0:15:41] Europa gaat zich tussen twee vuren bevinden als er een handelsoorlog tussen de VS en China

[0:15:45] ontstaat.

[0:15:46] Hoe beoordeelt de minister de kans dat China, als het geen toegang tot de Amerikaanse markt

[0:15:51] meer heeft, de Europese markt zal overspoelen, bijvoorbeeld met elektrische voertuigen?

[0:15:56] Wat betekent dit specifiek voor Nederland?

[0:15:59] Wat is haar plan nu de kans steeds groter wordt dat ASML een pion wordt in deze handelsoorlog?

[0:16:06] Terwijl de kans toeneemt dat China en de VS agressieve handelspolitiek gaan voeren, willen

[0:16:10] landen als Brazilië, Indonesië en Nigeria een meer gelijkwaardig handelssysteem.

[0:16:14] terecht, want het huidige systeem houdt de ongelijkheid tussen het mondiale zuiden en

[0:16:18] het westen in stand.

[0:16:20] We hebben dus te maken met een nieuwe wereldhandelsorde.

[0:16:23] Welke visie heeft de minister op de rol van Europa hierin en welke rol ziet ze nog voor

[0:16:27] de WTO weggelegd?

[0:16:29] Hoe gaat deze minister zorgen dat Nederland zich aanpast aan deze nieuwe wereldorde,

[0:16:34] waarin bestaande handelsrelaties aan grote verandering onderhevig zijn?

[0:16:38] Is zij het eens met de recente analyse van de wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid

[0:16:42] Dat modern handelsbeleid vereist dat Nederland meer gaat denken vanuit het belang van andere

[0:16:47] landen.

[0:16:48] En dat we die belangen soms voorrang zullen moeten geven op de kortertermijnbelangen

[0:16:52] van onze eigen bedrijven en economie, zodat we zelf op langere termijn profiteren van

[0:16:56] meer gelijkwaardige relaties.

[0:16:59] Voorzitter.

[0:17:00] In de Raad ligt onder andere het akkoord met Indonesië voor.

[0:17:03] Al eerder spraken we in deze Kamer over de problemen met de omnibuswet.

[0:17:07] Deze wet voldoet immers niet aan de ILO-normen.

[0:17:10] Is dit in de onderhandelingen op tafel gekomen?

[0:17:14] Hoe zorgt de minister ervoor dat dit verdrag de ILO-standaarden respecteert?

[0:17:19] Hoe staat het ervoor met de appeal door Indonesië om trinknikkel en wat is de reactie van de EU?

[0:17:24] Hoe analyseert de minister de houding van de EU in relatie tot de nikkelindustrie in Indonesië

[0:17:31] met de groeiende rol van China in deze industrie?

[0:17:35] Verder komt uit het verslag van de laatste RBZ-handel dat Nederland in deze onderhandeling

[0:17:40] vooral inzet op het oplossen van handelsbelemmeringen en het verbeteren van markttoegang.

[0:17:45] Wij zouden ook graag de inzet van Nederland zien op duurzaamheidsvoorwaarden en het waarborgen

[0:17:49] van fundamentele arbeidsrechten.

[0:17:51] Hoe gaat de minister dat doen?

[0:17:54] De Europese Raad zal ook spreken over de implementatie van de ketenszorgplichtwet.

[0:17:58] Hoe houdt de minister via de RBZ Handel een vinger aan de pols op de voortgang van de implementatie

[0:18:04] van deze wet om te voorkomen dat, net als nu met de ontbossingswet gebeurt, allerlei vertraging

[0:18:09] wordt opgelopen?

[0:18:11] Bedrijven bevestigen dat maatschappelijke organisaties een belangrijke rol spelen bij

[0:18:14] de implementatie van deze wet.

[0:18:16] Deelt de minister deze analyse?

[0:18:19] Voorzitter, een laatste vraag aan de minister.

[0:18:21] Ik neem aan dat zij zich ervan bewust is dat een belangrijke aanleiding voor deze wet

[0:18:25] het feit is dat veel bedrijven opereren in gebieden waar overheden de rechtsstaat onvoldoende

[0:18:30] respecteren, waardoor mensenrechten schendingen in internationale waardeketens ongestraft

[0:18:35] kunnen plaatsvinden.

[0:18:36] Hoe reint ze dit, met haar beleidsvoornemen om alleen nog organisaties te steunen die

[0:18:41] quote, goede relaties onderhouden met overheden in productielanden?

[0:18:46] Ik hoor het graag.

[0:18:47] Dank u wel.

[0:18:50] En ik zie geen interrupties, dus dan geef ik het woord aan de heer Ram voor zijn inbreng.

[0:19:03] Dank u wel, voorzitter.

[0:19:05] Vandaag spreken we over een aantal belangrijke zaken die invloed hebben op de toekomst van

[0:19:09] onze economie en onze werkgelegenheid in Nederland.

[0:19:11] Vanuit de Partij voor de Vrijheid wil ik graag aan enkele punten toeliggen over onze visie

[0:19:16] op de EU-handelsbeleid en wat het betekent voor onze burgers en onze mkb en onze strategische

[0:19:20] sectoren.

[0:19:21] Om te beginnen wil ik ingaan op onze staalindustrie.

[0:19:25] Door gekoop en gesubsidieerde staalimporten uit landen zoals China en het Midden-Oosten

[0:19:30] komt onze industrie onder druk te staan.

[0:19:34] Bedrijven als Stata Steel hebben steeds meer moeite om te concurreren met staal die hier

[0:19:39] tegen spotprijs worden gedumpt.

[0:19:40] De PVV vindt dat de EU haar handelsdefensieve instrumentarium moet uitbreiden op alle staalproducten

[0:19:47] en om alle staalproducenten te beschermen.

[0:19:50] Dit geldt ook voor recyclingsbedrijven en bijvoorbeeld de chemie.

[0:19:56] Dit is essentieel voor onze economie, economische veiligheid en de werkgelegenheid in Nederland.

[0:20:01] Een sterke staalsector is niet alleen belangrijk voor onze economie, maar zorgt ook voor dat

[0:20:05] we minder afhankelijk zijn van andere landen.

[0:20:08] Mijn vraag aan de minister is dan ook, wil de minister in de EU zich in gaan zetten

[0:20:12] om deze staalindustrie te beschermen tegen verdumping

[0:20:16] en tegen subsidiemaatregelen in het buitenland?

[0:20:21] Dan de handelsrelatie met de Verenigde Staten.

[0:20:24] Zoals u weet, zijn wij als PVV erg positief over de overwinning van Trump.

[0:20:29] Recent heeft Trump dus gewonnen.

[0:20:33] En volgens ons biedt dat ook mogelijkheden tot samenwerking met onze grootste handelspartner.

[0:20:41] Wat wij voorstellen is om gelijkwaardige voorwaarden aan te gaan in de handel en in gesprek te gaan

[0:20:47] over een handelsdeal.

[0:20:49] Europese en Nederlandse bedrijven mogen niet worden benadeeld door oneerlijke concurrentie.

[0:20:53] De PVV vindt dan ook het heel belangrijk dat de EU zich gaat inzetten voor eerlijke handelsregels

[0:20:59] en ervoor gaat zorgen dat onze bedrijven sterk staan op de Amerikaanse markt.

[0:21:02] En daarom vraag ik de minister, hoe wil de minister gaan garanderen dat onze handelsrelatie

[0:21:07] met de VS gelijkwaardig blijft, zonder dat onze Nederlandse bedrijven worden benadeeld?

[0:21:13] Tijdens de lunch van de Raad zal er worden gesproken over de hervormingen binnen de winnaarshandelsorganisatie.

[0:21:19] De PVV pleit ervoor dat in de WTO ook kleinere economieën beter vertegenwoordigd worden

[0:21:25] en dat er een eerlijker speelveld komt.

[0:21:27] We willen niet dat alleen grote economieën zoals China de regels naar eigen wil kunnen

[0:21:32] buigen en dat dit ten koste gaat van landen zoals Nederland.

[0:21:36] We zien graag dat de EU zich inzet in de WTO voor meer transparantie en eerlijke handel.

[0:21:42] Daarom vraag ik aan de minister welke concrete stappen zal Nederland nemen om binnen de WTO

[0:21:48] eerlijke regels in te voeren en op te treden tegen misbruik van handelsregels door grotere

[0:21:53] economieën.

[0:21:54] Een ander belangrijk onderwerp is de IMVO-richtlijn, ook wel bekend als de CSDDD.

[0:22:01] Deze richtlijn legt bedrijven verplichtingen op op duurzaamheid en verantwoord ondernemen.

[0:22:06] Dit geldt over het algemeen voor multinationals, maar heeft een grote weerslag op het MKB.

[0:22:13] Door de marktmacht van multinationals worden die regels uiteindelijk over de schutting gekieperd

[0:22:19] naar het MKB.

[0:22:20] En daarom wil ik de minister oproepen om te pleiten voor minder administratieve lasten,

[0:22:26] om het mkb niet onnodig te belasten met regels en zodat er geen concurrentienadeel kan optreden.

[0:22:35] De vraag aan de minister is hoe gaat de minister zich inzetten om de administratieve lasten

[0:22:41] van deze richtlijn voor ons mkb zo min mogelijk te beperken.

[0:22:47] En de administratieve lasten van nieuwe en bestaande regelingen te verminderen in de EU,

[0:22:52] zoals Macron laatst heeft opgeroepen.

[0:22:55] Daarnaast willen wij onze chipsector, voorzitter, deze sector is cruciaal voor Nederland en

[0:23:13] Europa.

[0:23:14] En op dit moment zijn wij volledig afhankelijk van Taiwan.

[0:23:16] Gezien de spanningen tussen Taiwan en China willen we graag dat de EU afspraken maakt

[0:23:22] met Taiwan over de wederzijdse investeringen in onze chipsector.

[0:23:27] Daarbij willen we ook graag opmerken dat er een mogelijkheid is geopperd bij de laatste

[0:23:33] informele raad dat er een op-out kan zijn voor landen die niet willen meedoen bij een

[0:23:44] handelsverdrag.

[0:23:45] U wil graag weten hoe de minister daartegen aankijkt en is de minister bereid om zich

[0:23:50] hard te maken voor Europese investeringen in het chipsector in samenwerking met Taiwan

[0:23:56] om onze technologische positie te waarborgen?

[0:23:59] Dank u wel, voorzitter.

[0:24:00] Ik zie een vraag van mevrouw Kamminka.

[0:24:04] Ik had inderdaad een vraag aan de heer Ram, want hij refereerde in zijn inbreng aan de

[0:24:08] staalindustrie en had het over handelsdefensieve instrumenten.

[0:24:12] en nu deel ik helemaal met de heer Ram dat het belangrijk is om te kijken

[0:24:15] welke industrieën wil je hier nog in Nederland of in Europa en hoe bescherm je die dan.

[0:24:19] Maar zou de heer Ram wellicht een tipje van de sluier op kunnen lichten

[0:24:23] aan welke instrumenten hij dan zelf denkt?

[0:24:27] Meneer Ram.

[0:24:28] Er zijn al een aantal instrumenten die Europa heeft.

[0:24:33] Anti-dumping, anti-subsidie, vrijwaardesmaatregelen,

[0:24:36] maar die kunnen worden aangescherpt en die kunnen worden verbeterd.

[0:24:41] Dus dat wil ik in eerste instantie voorstellen.

[0:24:45] En daarnaast kunnen we ook gewoon kijken van hoe kunnen we nou...

[0:24:50] Want we gaan met een tentatilstiel bijvoorbeeld groen staal maken.

[0:24:52] Die hebben daar allerlei extra kosten voor.

[0:24:55] Nou, Chinese bedrijven of een bedrijf uit het Midden-Oosten hebben dat niet.

[0:24:59] En die kunnen dus onder die kostprijs, heet het hier, die staal dus dan dumpen.

[0:25:05] Je kan bijvoorbeeld ook denken aan een CO2-heffing bij de import van staal.

[0:25:11] Dus er zijn manieren, denk ik, om onze staalindustrie te beschermen en tegelijkertijd ook nog een

[0:25:17] vrij handel te behouden.

[0:25:20] Dus dat is een beetje het raakvak waar ik naar zoek.

[0:25:24] Maar voor onze staalindustrie, denk ik, is het belangrijk dat we voor de lange termijn

[0:25:29] ook een perspectief binden.

[0:25:30] Want anders investeren we dadelijk 3,5 miljard in een data-steal en dan valt die over vijf jaar om.

[0:25:36] Ja, dat moeten we dus met alle tijden voorkomen.

[0:25:41] Ik kijk even naar mevrouw Kamminka, die wil het hierbij laten.

[0:25:44] Oké. Ik kijk nog even verder rond.

[0:25:48] Als er geen verdere interrupties zijn, dan geef ik de heer Paternotte het woord voor zijn inbreng.

[0:25:52] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:25:54] Our allies have taken advantage of us more than our enemies.

[0:25:57] I think the European Union is a foe, what they do to us in trade.

[0:26:02] Ik spreek het misschien iets netter uit dan Donald Trump dat deed, maar dit is dus wat hij zei.

[0:26:07] De EU is een vijand als het om handel gaat.

[0:26:10] En we weten wat de plannen zijn, want Trump heeft duidelijk gemaakt dat hij al zijn beloftes wil gaan betalen met importtarief.

[0:26:16] En dat gaat een enorme gevolgen hebben, niet alleen voor onze veiligheid, maar dus ook voor onze portemonnee.

[0:26:20] Want een derde van ons geld wordt in het buitenland verdiend.

[0:26:23] Totale exportwaarde 254 miljard euro in 2022.

[0:26:27] Dus meer geld dan we uitgeven aan zorg, onderwijs, defensie, infrastructuur, landbouw, volkshuisvesting

[0:26:32] en asiel, bij elkaar opgeteld.

[0:26:35] De aangekondigde tarieven van Trump tegen de EU zouden de gemiddelde Nederlander 500

[0:26:39] euro per jaar kosten.

[0:26:41] En dan kan de handelsoorlog met China ook nog eens extra gevolgen hebben en ons extra

[0:26:45] veel gaan kosten.

[0:26:46] Dus wat dat betreft, ik wist dat de PVV positief is over Donald Trump.

[0:26:51] Ik dacht altijd dat het meer was op gelijkenis in stijl tussen Trump en Wilders.

[0:26:55] Maar ik snap niet hoe je dat kan zeggen als je zegt dat je opkomt voor de Nederlanders.

[0:26:58] Want dat filmpje met America first en Nederland second is natuurlijk hartstikke leuk.

[0:27:02] Maar dat hoor je in Amerika echt niet terug.

[0:27:05] Handel is cruciaal. Dus ik zou tegen de minister willen zeggen ga ermee aan de slag,

[0:27:09] want we hebben werk te doen, juist door deze verkiezing van Trump,

[0:27:12] die voor ons hele grote problemen kan opleveren.

[0:27:14] En dan zou ik willen beginnen met Mercosur.

[0:27:16] Wat ons betreft moet de minister daar ook mee aan de slag.

[0:27:19] Want terwijl Europa twijfelt, breidt China haar invloed uit in deze landen.

[0:27:22] In de jaren tussen 2020 en 2022 is de omvang van investeringen vanuit China

[0:27:27] in Zuid-Amerika met een factor 24 gestegen.

[0:27:31] De winst van Mercosur zou voor Nederland oplopen tot bijna 300 miljoen per jaar,

[0:27:35] maar het helpt natuurlijk ook zo'n handelsoverenkomst om ons minder afhankelijk

[0:27:39] te maken van de afzetmarkt in Amerika en in China.

[0:27:43] Dus Nederland zou hier wat ons betreft voorop moeten lopen en urgentie moeten tonen.

[0:27:46] En ik zou de minister willen vragen wat zij verwacht als volgende stap in de besluitvorming,

[0:27:50] wat ze persoonlijk ook wil gaan doen om die besluitvorming te stimuleren,

[0:27:53] en dat het niet nog jaren zich voort gaat slepen.

[0:27:56] Kan zij toezeggen op de RBZ te pleiten voor snel ondertekening en implementatie?

[0:28:02] Ik zou nog specifiek willen vragen om een reactie op de uitspraak van

[0:28:05] de aankomend hoogvertegenwoordiger Callas vanochtend.

[0:28:08] Die zei als wij geen deal met Mercosur sluiten, dan gaat China dat wel doen.

[0:28:13] En dan voorzitter Taiwan, want daar zijn we met de commissie geweest

[0:28:16] En dat was, denk ik, een leerzaam, interessant, maar ook poëtiek erg belangrijk bezoek.

[0:28:21] Omdat we Taiwan dichtbij ons moeten houden.

[0:28:24] Nederland en Taiwan zijn samen eigenlijk de slagader van de wereldeconomie,

[0:28:27] als de maker van de chipmachines en de maker van verderweg de meeste chips

[0:28:31] en 90 procent van de meest geavanceerde chips.

[0:28:35] Is de minister het met ons eens dat een bilaterale investeringsoverenkomst met Taiwan

[0:28:38] goed zou zijn voor de Nederlandse economie?

[0:28:42] Wil zij zich ook inzetten om dubbele belastingen op te gaan heffen,

[0:28:45] om meer handel mogelijk te maken en deelt de minister dat een sterke

[0:28:48] handelsman met Taiwan ook een rol kan spelen in het voorkomen van escalatie daar

[0:28:52] en op die manier het veilig houden van een democratische samenleving op Taiwan.

[0:28:58] Tenslotte voorstelt het Verenigd Koninkrijk, want als we minder handel met

[0:29:00] Amerika hebben, kunnen we dan kijken of we de brexit niet kunnen verlichten.

[0:29:05] Nederland is door onze open economie en de Rotterdamse haven het hardst geraakt

[0:29:07] door de brexit van alle landen op het continent en op zich is het Verenigd

[0:29:12] Koninkrijk nog steeds de grootste investeerder in Nederland, maar die

[0:29:15] Die investeringen zijn wel flink gedaald.

[0:29:17] Ondernemers voelen dat elke dag.

[0:29:19] Maar er is nu een nieuwe regering daar.

[0:29:21] De premier is al naar Berlijn, Brussel, Rome,

[0:29:25] Dublin, Parijs geweest om te praten over nieuwe afspraken en een reset van de

[0:29:29] relatie met Europa. Mijn vraag is wat is de inzet van het kabinet?

[0:29:32] Is zij ook bezig om te kijken hoe we de brexit afspraken kunnen aanpassen?

[0:29:36] Bijvoorbeeld om zo snel mogelijk tot een deal te komen voor de zogenaamde SPS

[0:29:40] sector, zoals snijbloemen, groente en fruit.

[0:29:42] en door het VK altijd onderdeel te laten zijn van gesprekken over Europese

[0:29:46] rewetgevingen op het gebied van handel, zodat we dezelfde standaarden krijgen en

[0:29:50] onze bedrijven daar ook geen concurrentie-nadeel ondervinden.

[0:29:54] Voorzitter, ik hoop op een ambitieus verhaal van deze minister.

[0:29:59] Ik zie mevrouw Kominga.

[0:30:02] Dank voorzitter en ik ben blij dat de heer Paartenhout ook een vlammend betoog

[0:30:06] houdt voor Mercosur, want ik heb me de afgelopen periode af en toe wel eens

[0:30:09] alleen gevoeld in deze Kamer als ik warme pleidooi hield voor Mercosur en andere

[0:30:14] handelsakkoorden, dus ik ben altijd verheugd om daar nou ook medestanders voor te krijgen.

[0:30:18] En ik heb eigenlijk min of meer dezelfde vraag of een soortgelijke vraag aan de heer

[0:30:21] Paternotte als dat hij aan mij stelde.

[0:30:24] Hoe kijkt de heer Paternotte ernaar dat je ook als Europa en Nederland wat pragmatischer

[0:30:32] moet kijken naar het sluiten van die handelsakkoorden?

[0:30:34] Er is natuurlijk nu heel veel weerstand van allerlei partijen over een aantal negatieve

[0:30:38] effecten die er wellicht zouden zijn, maar hoe beoordeelt de heer Paternotte dat?

[0:30:42] en is hij, net als ik, pragmatisch omdat hij het belang ziet van dit soort akkoorden?

[0:30:47] De heer Paternatte.

[0:30:49] Ja, voorzitter, en je moet geen slechte handelsakkoorden sluiten,

[0:30:51] dus altijd naar totale effecten kijken,

[0:30:52] maar ik ben er bij Mercosur van overtuigd dat dat positief kan gaan zijn.

[0:30:55] En dat zie ik ook in rapporten, ook voor bijvoorbeeld het klimaat.

[0:31:01] Maar het gaat er inderdaad om dat je realiseert naar wat voor wereld we nu zitten.

[0:31:05] En als Europa Amerika heeft dat ons als vijand ziet onder Trump,

[0:31:08] Dat heeft hij aangekondigd.

[0:31:09] En we weten uit zijn eerste termijn dat zijn geen loze woorden.

[0:31:12] En als we ondertussen weten dat afhankelijkheid van China betekent dat je ook kwetsbaar bent

[0:31:16] voor chantage, dan moet je bereid zijn om naar de rest van de wereld te kijken.

[0:31:19] Want onze welvaart, dat Europa een rijk continent is, dat komt niet zomaar.

[0:31:23] De afgelopen jaren, en Draghi heeft dat uitstekend opgeschreven, is de concurrentiekracht van

[0:31:27] Europa afgenomen.

[0:31:28] Als we niet nu keuzes maken om te zorgen dat we in Europa opstaan en wel investeren in

[0:31:33] toekomstige concurrentiekracht, dan worden we langzamerhand een soort openluchtmuseum.

[0:31:37] En dat moeten we echt voorkomen.

[0:31:42] Mevrouw Kamihan.

[0:31:44] Ja, ik ben heel blij met het antwoord van de heer Paternotte.

[0:31:47] En dan wellicht kunnen we dan in de toekomst ook samen op dit dossier en wellicht ook andere dossiers qua handelsverdragen optrekken.

[0:31:52] Dus ik ben dan nog wel even nieuwsgierig.

[0:31:53] Naast Mercosur, hoe kijkt de heer Paternotte naar bijvoorbeeld verdere akkoorden ook in Afrika en zeker Noordelijke Afrika?

[0:32:06] De heer Paternotte.

[0:32:08] Nou, in het beginstel kijken we naar elk akkoord wat we zouden kunnen sluiten, wat een positieve impact heeft.

[0:32:15] Goed, we kijken wel naar het geheel natuurlijk ook, van de impact op bijvoorbeeld mensenrechten en arbeidsomstandigheden.

[0:32:20] Maar bijvoorbeeld het handelsakkoord met Chili vonden we ook erg belangrijk, juist ook vanwege de lithium daar.

[0:32:25] En Afrika, ja, dat is een snel groeiend continent ook in de economische opzicht.

[0:32:30] En dat werd net natuurlijk ook gezegd.

[0:32:32] We zien dat het steeds meer, met name in Noord-Afrika, een speeltuin voor Russische en Chinese invloeden wordt.

[0:32:37] Als je daar wat aan wil doen, dan is je alleen maar terugtrekken, daar geen goed antwoord op.

[0:32:46] Oké, ik zie verder.

[0:32:47] Oh, ik zei meer.

[0:32:50] Dank u wel, voorzitter.

[0:32:51] Ja, ik ben toch even benieuwd naar de visie van de heer Paternotte op handelsdagen zoals Mercosur,

[0:32:58] maar ook met Noord-Afrikaanse landen.

[0:33:01] Het is niet zo dat Nederland nog Europa geen handelsrelatie met deze regio's hebben.

[0:33:05] Sterker nog, deze regio's keren zich van Europa af omdat ze het gevoel hebben dat Europa en

[0:33:12] ook Nederland vooral veel kon halen en weinig kon brengen.

[0:33:16] Dus bent u het met mij eens dat als wij de relaties met deze landen willen bestendigen

[0:33:20] en verdiepen, even mijn woorden, in concurrentie met bijvoorbeeld China, dat we dan onze eigen

[0:33:26] houding richting deze landen ook zullen moeten veranderen, zodat deze landen, net als ze

[0:33:31] van China krijgen voordelen hebben bij de relatie die ze met Europa kunnen hebben, ook

[0:33:36] vanuit onze eigen waardegedacht?

[0:33:39] Ja.

[0:33:41] Ja, oké.

[0:33:42] Oké, dat is fijn om te horen, want een van de grote problemen met een aantal handelsverdragen

[0:33:49] die nu voorlichten, waaronder Mercosur, is dat die gelijkwaardigheid bijvoorbeeld als

[0:33:53] het gaat over het leveren van diensten ook voor landen als Brazilië er niet voldoende

[0:33:59] in zit.

[0:34:00] Maar het is ook een probleem dat er nog steeds vervuilende sectoren worden beschermd, waardoor

[0:34:06] verduurzaming in Europa zelf op de tocht komt te staan.

[0:34:10] Dus bent u dan bereid om mee te denken over, als we goede handelsrelaties willen, of we

[0:34:15] dan voorbij een oud verdrag, wat al vijftig jaar in onderhandeling is, wat niet meer van

[0:34:21] deze tijd is, om voorbij dat soort verdragen te gaan denken en nu echt werk te maken van

[0:34:25] moderne handelsverdragen?

[0:34:27] Nee, dat woord is weer aan de heer Paternotte met complimenten voor het vorige korte antwoord.

[0:34:32] Dank u wel. Ik neem aan dat ik nou nu even de tijd mag nemen.

[0:34:38] Ja, kijk, moderne handelsbedragen, dat klinkt goed.

[0:34:40] Dus daar ben ik natuurlijk per definitie voor.

[0:34:41] Maar ook voor CSDDD, zoals het net even werd aangehaald.

[0:34:46] We willen maatschappelijk verantwoord ondernemen.

[0:34:48] We willen ook een ontblossingsverordening.

[0:34:50] Terecht dat dat net even werd genoemd.

[0:34:52] Maar ik zie ook bijvoorbeeld een rapport van de London School of Economics die aangeeft

[0:34:55] aangeven, dat bijvoorbeeld bij Mercosur onderaan de streep.

[0:34:58] Dat verdrag leidt tot minder CO2-uitstoot.

[0:35:02] Ik denk dat je meer invloed gaat hebben op bijvoorbeeld het beschermen van de

[0:35:05] Amazone als je aan tafel zit, als je nieuwe banden hebt, als je stem daar

[0:35:08] ertoe telt,

[0:35:09] dan als je dat continent, zoals nu in feite gebeurt,

[0:35:12] overlaat aan landen die veel minder ophebben met mensenrechten, veel minder

[0:35:16] ophebben met natuurbescherming.

[0:35:18] 24 keer meer Chinese investeringen.

[0:35:21] Ik weet niet of u weet hoe heel veel Chinese investeringen in Afrika of

[0:35:24] bijvoorbeeld in Suriname op dit moment uitpakken, maar dat is zonder toezicht,

[0:35:28] zonder respect voor milieu en zeker zonder respect voor mensenrechten.

[0:35:31] Europa kan een heel positieve rol spelen in de wereld, maar dan moeten we er wel zijn.

[0:35:35] Dus dat is ons uitgangspunt als het gaat om handel.

[0:35:43] Helaas, uw interrupties zijn op.

[0:35:45] Dat was mijn antwoord. Het was ook wel heel kort bij de eerste.

[0:35:51] Ik kijk even rond en dan geef ik het woord aan de heer Boswijk.

[0:35:55] Ja, dank u wel. Voorzitter.

[0:35:56] Voorzitter, het is al een aantal keer gezegd.

[0:35:57] Handel heeft Nederland heel veel gebracht en brengt ons ook nog steeds veel.

[0:36:01] Het werd al genoemd.

[0:36:02] Een derde van ons geld wordt in het buitenland verdiend.

[0:36:04] Dat is natuurlijk heel erg mooi.

[0:36:06] En tegelijkertijd zijn we ook al misschien iets te hoogspannen verwachtingen geweest rond handel.

[0:36:10] We kennen allemaal de uitspraak handel durch wandel.

[0:36:12] We voeren vooral veel handel met Rusland of met China.

[0:36:17] En dan veranderen die landen uiteindelijk wel naar ons beeld.

[0:36:19] Nou, we hebben inmiddels gezien dat dat een naïef wereldbeeld was.

[0:36:23] En ik vind het positief om te merken dat dit kabinet handel telkens meer als een geopolitiek

[0:36:29] instrument gaat zien en niet alleen gaat focussen op de economische groei, maar ook de belangen

[0:36:33] van Nederland mee gaat wegen.

[0:36:35] Dus dat is positief.

[0:36:36] Want de afhankelijkheid die wij als westerse landen hebben opgebouwd, met name met China,

[0:36:40] is onhoudbaar.

[0:36:41] En tijdens de coronapandemie werd het duidelijk merkbaar.

[0:36:45] Bijvoorbeeld de beademingsapparatuur, dertig jaar geleden werd dat nog volledig in Eindhoven

[0:36:48] gemaakt.

[0:36:49] Nu bestaat zo'n apparaat uit onderdelen uit honderden fabrieken wereldwijd.

[0:36:53] maar de meeste van die fabrieken staan in China.

[0:36:56] En na corona hadden we het allemaal over reshoring, de-risking,

[0:37:00] maar de realiteit is echt dat ons handelstekort met China nog steeds toeneemt.

[0:37:06] In 2022, het jaar na de coronapandemie, nam onze handelstekort met China met 46 procent toe.

[0:37:14] En we zijn al ontzettend afhankelijk als het gaat om windturbines.

[0:37:16] 60 procent komt uit China wereldwijd, zonne-energie is dat 90 procent.

[0:37:20] En als het nog even doorgaat, gaat het ook met ons mobiliteit gebeuren.

[0:37:24] Neem de Chinese elektrische auto's met merken als NIO, Xpeng, BHD, wat staat voor Build Your Dreams.

[0:37:30] Dat kan net zo goed staan voor Bring Your Dollars.

[0:37:33] Want deze merken overspoelen onze markt.

[0:37:37] Het resultaat, ons handelstekort met China, neemt alleen maar toe.

[0:37:40] En we hebben als westerse landen maar weinig geleerd.

[0:37:42] We laten ons nog steeds leiden door korte impuls aankopen.

[0:37:46] Goedkope auto's nu, maar sluiten onze ogen voor de destructieve effecten,

[0:37:50] namelijk een einde van de maakindustrie in Nederland.

[0:37:53] De Fiat-fabriek sluit tijdelijk, Volkswagen vraagt haar medewerkers om loonoffers, banen

[0:37:59] verdwijnen en Europa wordt gereduceerd door een economische kolonie van China en de VS.

[0:38:04] Deelt de minister deze zorgen?

[0:38:06] En zo ja, welke concrete stappen gaat zij zetten om de Nederlandse maakindustrie te

[0:38:09] beschermen en onze strategische autonomie te versterken?

[0:38:13] Dan heb ik het alleen nog maar over de negatieve economische effecten van goedkope elektrische

[0:38:18] Chinese auto's.

[0:38:19] Dan heb ik het nog niet eens over de veiligheidsrisico's.

[0:38:21] Kan de minister aangeven hoe het staat met de uitvoering van mijn motie

[0:38:23] naar het veiligheidsonderzoek van Chinese elektrische auto's?

[0:38:27] Voorzitter, om minder afhankelijk te worden van China,

[0:38:30] moeten we een stevige positie krijgen in Afrika,

[0:38:32] onder andere voor onze grondstoffen.

[0:38:34] De Afrika-strategie biedt hier een solide basis voor

[0:38:36] om te gaan samenwerken met Afrikaanse landen

[0:38:39] op basis van gelijkwaardigheid en gedeelde belangen.

[0:38:41] Maar wat ontbreekt, is een uitvoeringsstrategie met duidelijke doelen.

[0:38:44] Is de minister bereid om hier werk van te maken?

[0:38:46] En natuurlijk snap ik dat er een andere politieke realiteit is.

[0:38:50] Ik begrijp dat de punten uit het hoofdlijnakkoord worden meegenomen, maar het zou wel ontzettend

[0:38:56] helpen als we deze strategie, wat een goede strategie is, van links tot rechts werd dat

[0:39:00] gedeeld, als dat ook concreet wordt gemaakt.

[0:39:03] Graag een reactie.

[0:39:04] En tot slot, naast de bezuiniging op de ontwikkelingssamenwerking hangt er ook een bezuiniging op het diplomatieke

[0:39:09] netwerk boven de markt.

[0:39:10] Dit netwerk is cruciaal voor ons bedrijfsleven.

[0:39:14] VNO-NCW pleit voor een samenwerking met private partijen om de ondernemer in het buitenland

[0:39:18] te ondersteunen.

[0:39:18] Hoe kijkt de minister naar dit idee?

[0:39:21] Dank u wel.

[0:39:23] Dank u wel, meneer Boswijk.

[0:39:25] Ik zie een interruptie van de heer Raam.

[0:39:27] Dank u wel, voorzitter.

[0:39:30] Ik was even getriggerd

[0:39:31] door de opmerking over

[0:39:33] het naïeve wereldbeeld

[0:39:35] wat we een aantal jaar geleden hadden.

[0:39:38] In mijn analyse is het

[0:39:40] niet een naïeve wereldbeeld, maar

[0:39:41] een ideologisch wereldbeeld waar we elke keer de wereld

[0:39:43] willen verbeteren.

[0:39:45] Het voorbeeld is nu de Green Deal

[0:39:47] die nu heeft geleid tot elektrische auto's, import van China, zonnepanelen, offshore wind.

[0:39:55] Ga zo maar door.

[0:39:56] Ze hebben dus perfect ingespeeld weer opnieuw in het ideaal van we willen de wereld verbeteren.

[0:40:03] Dus deelt het CDA ook het idee dat we niet eerst de wereld moeten verbeteren,

[0:40:09] maar eerst moeten kijken naar ons eigen belang als Europa en als Nederland.

[0:40:13] En vervolgens moeten we kijken wat de consequenties zijn van ons beleid.

[0:40:20] Het is een beetje een valse tegenstelling om te zeggen dat klimaatbeleid niet in ons

[0:40:25] belang is.

[0:40:25] Ik denk namelijk dat klimaatbeleid ook in ons belang is.

[0:40:28] Ik denk wat de WRR heel erg treffend schrijft in hun rapport Gefragmenteerde Wereldoorde.

[0:40:35] Die hebben eigenlijk de drie W's, waarde, welvaart en weerbaarheid.

[0:40:42] Hoe kan ik die nou weer vergeten?

[0:40:45] Het zijn allemaal belangrijke waarden.

[0:40:47] En het gaat, denk ik, om de juiste balans te vinden tussen die waarden.

[0:40:51] Dus ik denk dat we moeten uitkijken dat we niet zeggen, ja, weet je, we zijn nu heel

[0:40:57] erg afhankelijk als het gaat om die energietransitie, dus we gooien dat maar overboord.

[0:41:01] Ik denk dat het juiste uitdaging is om te zorgen dat die energietransitie nog steeds

[0:41:05] belangrijk is.

[0:41:07] En dat je dan gaat kijken hoe kunnen wij zorgen dat wij zelf die instrumenten en die batterijen

[0:41:12] enzovoort kunnen maken.

[0:41:14] De praktische uitwerking kan misschien zijn dat je een klimaatdoel...

[0:41:18] dat je daar een jaar langer over gaat doen.

[0:41:20] Ik vind dat nog een vrij pragmatische manier van kijken.

[0:41:22] Maar ik zou zeker niet zeggen van we gooien het maar overboord...

[0:41:25] en we gaan het helemaal niet doen.

[0:41:27] Ik echt gewoon een goede balans ertussen.

[0:41:30] En ik denk inderdaad dat onze balans soms teveel misschien op waarde is gezeten...

[0:41:35] en te weinig op weerbaarheid bijvoorbeeld.

[0:41:37] Ik denk dat je daar meer naar moet kijken...

[0:41:39] en dat die balans wat terug moet worden gezocht.

[0:41:46] Het gaat mij niet meer om de startpositie.

[0:41:50] Hoe maak je beleid en hoe beoordeel je nou wat de consequenties van het beleid zijn?

[0:41:58] Zo'n Green Deal is niet over nagedacht dat China daar direct op in kan spelen.

[0:42:02] En vervolgens is ons handelstekort van 100 miljard naar 350 miljard gestegen in die periode.

[0:42:08] Dus we hebben, als het gaat om weerbaarheid, hebben we heel veel weerbaarheid verloren.

[0:42:13] Ze subsidiëren nou met ons handelstekort hun auto-industrie.

[0:42:19] Dus de consequentie van ons beleid om elke keer de wereld te verbeteren,

[0:42:25] dus die waarde die u noemt, die zie ik nog niet bij u terug.

[0:42:29] Dus kunt u daar iets meer over vertellen hoe u dat dan ziet?

[0:42:33] De heer Boswijk.

[0:42:34] Voorzitter, ik ben groot voorstander van de energietransitie,

[0:42:38] niet alleen omdat ik de wereld schoner wil doorgeven aan mijn dochters,

[0:42:43] Maar ook net zo veel eigenlijk omdat we geopolitiek daardoor uiteindelijk minder afhankelijk worden.

[0:42:48] Ja, we zijn nu veel te afhankelijk van China.

[0:42:51] Ja, we zijn daar veel te naïef in.

[0:42:53] En ik vind ook dat wij onze eigen auto-industrie veel beter moeten beschermen.

[0:42:57] Maar de heer Ramp schetst nu wel een beetje het beeld of dat we in het vorige scenario

[0:43:03] niet afhankelijk waren van geopolitieke machten waar we eigenlijk niks mee op hebben.

[0:43:07] lees Russisch gas, lees olie uit Arabië of LNG uit Qatar.

[0:43:14] Dat zijn toch allemaal regimes waar je niet per se afhankelijk van wilt zijn.

[0:43:18] Dus ja, we zijn nu veel te afhankelijk van China.

[0:43:22] Maar dan zou ik toch tegen de PVV willen zeggen...

[0:43:26] gooi dan niet die hele energietransitie overhoop...

[0:43:30] maar maak die energietransitie wel slimmer.

[0:43:32] Wij hebben de kennis.

[0:43:34] Ik bedoel, in de jaren negentig kwamen de zonnepanelen uit Duitsland.

[0:43:38] We hebben het uit ons handel laten glippen, waarom nu 90 procent van die zonnepanelen uit China komt.

[0:43:43] Nou, laten we nu voorkomen dat we dit opnieuw gaan doen en laten we zorgen dat die schone technologie,

[0:43:47] dat wij dat gaan maken en dat wij dus in Afrika die handelsdeals met die Afrikaanse landen zelf gaan maken,

[0:43:54] zodat wij daar weer een positie krijgen.

[0:43:57] En ik ben ervan overtuigd dat het ons kan lukken,

[0:43:59] want wij kunnen veel betere deals maken als als China heeft gemaakt omdat wij veel beter netwerk

[0:44:06] hebben en je merkt ook al in Afrikaanse landen nu al dat ze terugkomen van van China want de rol die

[0:44:12] China nu eigenlijk pakt over hoe zij de positie pakken nu in Afrika is eigenlijk hoe wij dat de

[0:44:17] afgelopen 200 jaar hebben gedaan en ik denk dat wij het slimmer en beter kunnen. Concreet laten we

[0:44:23] nou niet alleen de grondstoffen importeren, verwerk de grondstoffen daar tot accu's en

[0:44:27] exporteerde accu's naar Europa. Daardoor krijg je werkgelegenheid daar.

[0:44:30] Heb je misschien iets minder winst, kost het misschien iets meer,

[0:44:33] maar op de lange termijn zijn we minder afhankelijk en kunnen we China

[0:44:37] op dat gebied buitenspel zetten. En ik hoop dat ik de PVV bij mijn zijde vind.

[0:44:45] Oké, dan dank ik de heer Boswijk voor zijn bijdrage.

[0:44:47] En dan heb ik zelf ook nog een bijdrage. Dus ik kijk eventjes naar mijn linkerbuurvrouw,

[0:44:51] of zij de voorzitterschap even zou willen overnemen, zodat ik dat kan doen.

[0:44:56] Uiteraard, dat doe ik met alle liefde.

[0:44:58] Dan geef ik u meteen het woord terug, mevrouw Zeedijk, voor de inbreng namens het Nieuw Sociaal Contract.

[0:45:04] De komende Raad Buitenlandse Handel staat de toekomst van EU-handelsbeleid op de agenda.

[0:45:09] Daar wil ik het dus ook graag over hebben, ook gezien de aandacht voor handelsverdragen

[0:45:12] in het hoofdlijnenakkoord.

[0:45:14] De wereld is de afgelopen decennia veranderd.

[0:45:16] Waar we twintig jaar geleden vol gingen voor het efficiënter maken van waardeketens en door

[0:45:21] schaalvergroting, lopen we tegenwoordig ook tegen wat van die nadelen hiervan aan.

[0:45:25] Door de toegenomen geopolitieke spanningen is strategische autonomie een steeds belangrijker thema.

[0:45:31] Dit betekent iets voor de manier waarop we handelsverdragen moeten afsluiten.

[0:45:38] Een nieuw sociaal contract wil vooral niet de pleisters plakken op oud beleid, maar ook

[0:45:43] juist meer herijking en meer visie op dit vlak.

[0:45:46] Ten eerste onze strategische autonomie.

[0:45:51] We hebben onze mond er vol van, maar waar leggen we vanuit dat perspectief de juiste prioriteiten?

[0:45:57] Doen we dat op dit moment wel?

[0:45:59] Want in het huidige lijstje van handelsakkoorden mis ik toch veel landen juist met kritische

[0:46:05] grondstoffen.

[0:46:07] Een reactie van de minister.

[0:46:09] We zien de machtsbalans in de wereld verschuiven en een grote gedeelte van de waardeketens

[0:46:13] verschuift naar andere landen.

[0:46:15] Dat zal doorgaan en dat is op zich geen slecht punt.

[0:46:19] Daar moeten we dus vooral afspraken maken over investeringen, diensten en kennisdeling.

[0:46:24] Wat betreft de huidige investeringsbescherming zijn we van mening dat in de huidige akkoorden

[0:46:32] vooral grote bedrijven daar wat aan hebben, want grote bedrijven hebben het geld om te

[0:46:36] procederen tegen belangen die hen geschaad worden.

[0:46:39] Ziet de minister dit ook zo?

[0:46:41] Los nog van de impact op democratische instituties.

[0:46:44] Een nieuw sociaal contract is van mening dat de ISDS-bepaling in de bilaterale akkoorden

[0:46:48] anders zou moeten zijn. Geschillenbeslechting dient in principe

[0:46:52] onder het normale rechtstelsel plaats te vinden en als er een andere oplossing

[0:46:56] gekozen moet worden in nieuwe bi- of multilaterale verdragen dan zouden we

[0:47:00] graag willen dat de geschillenbeslechting in een optioneel protocol wordt

[0:47:04] vastgelegd en dat elk land dan kan kiezen of het kan toetreden of niet.

[0:47:09] Kan de minister dit meenemen naar Europa en wat is de inzet van de regering op

[0:47:12] dit punt voor nieuwe en bestaande bilaterale verdragen?

[0:47:16] Daarnaast vragen wij ons af of onze omhandelingspartners waarmee we praten bij het afsluiten van akkoorden

[0:47:22] nog wel de juiste zijn.

[0:47:23] In Nederland is het moeilijk om beleid te maken met het mkb, innovatie of verduurzamingsblik

[0:47:31] als prioriteit.

[0:47:32] Dat ligt voor andere landen niet anders.

[0:47:35] Dus geen focus op lagere tarieven.

[0:47:38] Dat tariff, tariff, tariff van Trump komt waarschijnlijk toch wel vanzelf op ons af, maar juist op

[0:47:44] brandvoorwaarden.

[0:47:45] Mkb'ers hebben meer aan afspraken die het lokale investeringsklimaat versterken, zoals transparante

[0:47:50] en efficiënte logistieke processen, infrastructuur, opleidingen, arbeidsomstandigheden en feinige

[0:47:56] kennisdelingen en beleid om innovatie te stimuleren.

[0:47:59] Kan de minister in Europa pleiten voor een dergelijke herprioritering aan visie?

[0:48:03] Kunnen we onze eigen aanpak dan ook herijken?

[0:48:07] Vervolgens nog een concreter onderwerp, niet helemaal gerelateerd aan de Raad, maar wel

[0:48:12] aan een verzoek aan de minister, want twee weken geleden waren we met z'n allen met de commissie in

[0:48:16] Taiwan. De vlucht naar Taipei moest sinds de oorlog tussen Oekraïne en Rusland omvliegen,

[0:48:23] wat de route minder rendabel maakt. Om de business case te verbeteren, wil KLM graag tickets verkopen

[0:48:28] tussen Taipei en Manila, maar de Taiwanese regering ziet dat voordeel daar niet zo van in en vraagt

[0:48:33] er veel voor terug. Mijn collega de heer Patonotte van D66 heeft dat verzoek al netjes overgebracht

[0:48:39] aan de Taiwanese minister, maar ik zou toch een andere insteek willen kiezen.

[0:48:43] Vooral ASML en Boskalis bijvoorbeeld hebben baat bij lagere ticketsprijzen.

[0:48:48] En ook vooral ASML en Boskalis kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie in Taiwan.

[0:48:54] Voor het eiland één van de grootste knelpunten.

[0:48:58] ASML bijvoorbeeld door hun io4-machines energie zuiniger te maken en Boskalis door te helpen met een bijdrage aan wind op zee.

[0:49:07] Dus kan de minister het initiatief nemen om deze drie bedrijven bij elkaar om tafel te zetten

[0:49:11] om tot een betere waardepropositie te komen voor de Taiwanese regering?

[0:49:16] Tot zover.

[0:49:18] Ik kijk heel even of daar interrupties zijn.

[0:49:22] Nee, iedereen is er doorheen.

[0:49:24] Dus dan geef ik het woord terug aan u als voorzitter.

[0:49:26] Dat had ik heel goed voor mezelf geregeld.

[0:49:29] Dan kijk ik even naar de rechterkant, hoelang de minister nodig heeft om de vragen te beantwoorden,

[0:49:35] voor te bereiden.

[0:49:37] Tot kwart over zes is dat oké?

[0:49:39] Dat lijkt me uitstekend.

[0:49:40] Kwart over zes zien we elkaar hier weer terug en dan schors ik de vergadering.

[1:10:11] Oké. Ik kijk naar links en ik kijk naar rechts.

[1:10:13] De minister is weer gearriveerd.

[1:10:17] Dan kan ik de vergadering heropenen.

[1:10:21] Ik stel voor om ook deze keer weer twee interrupties in tweeën toe te staan.

[1:10:28] Dan is het woord aan de minister.

[1:10:35] Voorzitter, dank u wel.

[1:10:36] Het is goed om hier te zijn en met u van gedachte te wisselen, voorafgaand aan de Raad Buitenlandse

[1:10:45] Zakenhandel van 21 november, aanstaande in Brussel.

[1:10:51] Bij deze raad wordt een aantal zeer relevante onderwerpen besproken, zoals de toekomst van

[1:10:57] het handelsbeleid van de Unie, de handelsbetrekkingen met de Verenigde Staten en de stand van zaken

[1:11:02] van de onderhandelingen over de hervormingen van de World Trade Organization.

[1:11:09] Ik heb in antwoorden een aantal blokjes verdeeld, dat is misschien handig.

[1:11:15] Ik wil beginnen met een blokje toekomst handelsbeleid, vervolgens EU-VS, vervolgens China,

[1:11:24] dan Taiwan, dan IMVO en een blokje overig.

[1:11:33] Om te beginnen, de toekomst van het EU-handelsbeleid.

[1:11:36] De Raad zal spreken over de toekomst van het gezamenlijke handelsbeleid van de Unie en daarmee

[1:11:42] specifiek over de lopende onderhandelingen met derde landen over mogelijke akkoorden.

[1:11:47] Denk hierbij aan de onderhandelingen met onder andere Indonesië, India en Mercosur.

[1:11:54] Daarbij komt de discussie samen met de inzet van de nieuwe commissie over het nieuw te formuleren

[1:11:58] economisch buitenlandbeleid van de Unie, waarbij handelspolitiek één van de pijlers gaat zijn.

[1:12:03] En ik kijk er naar uit samen te gaan werken met de nieuwe Commissaris voor Handel en Economische

[1:12:09] Veiligheid, de heer Sjefcovic.

[1:12:12] Het kabinet wil de welvaart en weerbaarheid van Nederland verbeteren.

[1:12:17] Het verdienvermogen van Nederland en daarmee het inkomen van de Nederlanders is prioriteit

[1:12:22] in ons internationale handelsbeleid.

[1:12:25] Een wereld met oplopende geopolitieke spanningen vereist een assertief handelsbeleid dat deze

[1:12:30] Nederlandse belangen verdedigt.

[1:12:32] Voor het kabinet is het allereerst van belang dat beleid en daarmee ook handelsbeleid goed

[1:12:38] is voor Nederland, Nederlandse bedrijven en het Nederlands belang dient.

[1:12:43] Het Europese handelsbeleid meer op de leest van welbegrepen eigenbelang schoeien, kan

[1:12:48] het kabinet daarom alleen maar verwelkomen.

[1:12:53] Nadere afspraken over handel en handelstromen kunnen zeker in ons belang zijn.

[1:12:57] Het kabinet heeft dan ook een positieve basishouding jegens het maken van nieuwe afspraken.

[1:13:04] Zo kunnen afspraken bijdragen aan grotere zekerheid en meer diversificatie voor ondernemers.

[1:13:11] Ook kunnen afspraken zorgen voor het bieden van eenvoudiger toegang tot de markten in

[1:13:15] derde landen, zowel bij het verlagen van tarifaire als non-tarifaire barrières.

[1:13:21] In dit kader zet het kabinet ook in op het overeenkomen van gelijke en eerlijke standaarden.

[1:13:26] Dit moet wel goed worden afgewogen en moet per akkoord worden bezien of de uitkomsten ook

[1:13:31] inderdaad goed voor Nederland zijn.

[1:13:34] De uitkomsten van de onderhandeling over ieder individueel akkoord worden op hun eigen meritus

[1:13:39] beoordeeld, zodra de voor besluitvorming benodigde stukken aan de Raad zijn aangeboden.

[1:13:45] Dan ga ik nu over tot de beantwoording van uw vragen over het handelsbeleid.

[1:13:53] Mevrouw Kamminga van de VVD had een vraag over het rapport Draghi en hoe het kabinet opvolging

[1:14:03] wil geven hieraan.

[1:14:05] Om de concurrentiepositie van Nederland en de EU te versterken, is een breed pakket aan

[1:14:10] maatregelen nodig, waaronder op handel.

[1:14:13] Het kabinet zal in Brussel inzetten op open handel, gekoppeld aan maatregelen voor behoud

[1:14:18] van een mondiaal gelijk speelveld, zoals Draghi ook voorstelt.

[1:14:23] Dat vereist maatwerk.

[1:14:25] Per handelspartner gaan we de kansen en risico's bekijken.

[1:14:29] Het kabinet steunt ook de oproep van Draghi om tot een beter gecoördineerd en geïntegreerd

[1:14:34] Europees economisch handelsbeleid te komen.

[1:14:38] Het is nu aan de commissie om Draghi's aanbevelingen naar concrete voorstellen om te zetten.

[1:14:43] En het kabinet zal daar dan positie op innemen en uw Kamer daarover informeren.

[1:14:58] De volgende antwoord luister ik ook nog even af en dan geef ik mevrouw Kamminga het woord.

[1:15:10] Mevrouw Kamminga had een vraag over banden aanhalen met Azië, Afrika en Latijns-Amerika.

[1:15:24] Het kabinet zet in op een pragmatisch handelsbeleid waarin handelsakkoorden een belangrijk instrument

[1:15:31] zijn.

[1:15:31] Handelsakkoorden kunnen bijdragen aan het vergroten van de economische weerbaarheid

[1:15:35] en slagvaardigheid van de EU en zorgen voor verbeterde markttoegang voor Nederlandse ondernemers.

[1:15:41] Bovendien faciliteren handelsakkoorden de diversificatie van handelspartners en beperken

[1:15:48] daarmee de risico's van strategische afhankelijkheden.

[1:15:52] Daarom speel ik een constructieve rol in discussies over handelsakkoorden in EU-verband, waarbij

[1:15:57] de belangen van Nederlandse ondernemers voor mij altijd voorop staan.

[1:16:05] Dank aan de minister voor de beantwoording.

[1:16:09] En fijn ook dat zij voor een groot deel het eens is met wat ik schetste in mijn inbringing

[1:16:15] voor het belang van die handelsakkoorden en die samenwerkingsverbanden.

[1:16:18] Ik zat nog wel even bij het antwoord daarvoor over Draghi.

[1:16:21] Ik begrijp natuurlijk haar punt en ook dat Draghi in de commissie in eerste instantie

[1:16:26] met voorstellen moet komen.

[1:16:27] Ik zag dat ook terug in de kabinetsreactie.

[1:16:29] Maar ik zou het wel nuttig vinden als de minister toch een iets breder inkijkje geeft in wat

[1:16:34] de Nederlandse positie is.

[1:16:35] We weten ook allemaal dat die onderhandelingen nu volop gaande zijn en dat Draghi of de Europese

[1:16:41] Commissie dat ook niet helemaal in z'n eentje verzint en dat er aan de voorkant wel degelijke

[1:16:45] gesprekken plaatsvinden.

[1:16:46] Ik ben dus toch wel nieuwsgierig of de minister ons nog iets meer kan meenemen, wat in ieder geval

[1:16:51] vanuit haar portefeuille zij haar ambtenaren meegeeft aan die onderhandelingstafels.

[1:16:59] Voorzitter. Het kabinet heeft een appreciatie van het Draghi-rapport naar de Kamer gestuurd.

[1:17:09] Het kabinet vindt het belangrijk dat we een open handelsrelatie behouden.

[1:17:14] Wij zijn afhankelijk van import en export.

[1:17:16] Wij zijn een open handelsland, dus dat vinden we belangrijk.

[1:17:20] Mondiagelijk speelveld vinden we belangrijk, maar ook dat we als Europa beter gecoördineerd

[1:17:30] tot een gezamenlijk handelsbeleid komen, dat we een groot blok vormen met Europa in de veranderende

[1:17:36] geopolitieke wereld ook.

[1:17:39] Het is belangrijk dat we dat ook Europees gezien aanvliegen.

[1:17:46] De concrete voorstellen moeten verder nog uitgewerkt worden.

[1:17:52] Ik heb dan maar de vervolgvraag, omdat we maar twee interrupties in twee hebben.

[1:17:56] Daar maak ik dan toch ook mijn gebruik van.

[1:17:57] Maar alle steun aan de minister voor die inzet.

[1:18:00] Maar laat ik het dan misschien anders nog proberen, want ik begrijp dat de minister nog niet veel vooruit loopt

[1:18:06] op die voorstellen die er gaan komen.

[1:18:08] Maar zijn er dan wellicht ook rode vlaggen, waarvan we in ieder geval als Nederland zeggen van

[1:18:12] en aan de voorkant meegeven, ik vind het prima.

[1:18:14] Er is bij ons over veel te praten binnen die kades.

[1:18:18] maar deze en deze dingen, dat is voor ons een rode vlag.

[1:18:24] Nou, aan het rapport Draghi, daar stonden allerlei maatregelen en aanbevelingen in

[1:18:28] en daar hing ook een fors prijskaartje aan.

[1:18:32] En daar moeten we echt nog even naar kijken of we daarin meegaan.

[1:18:37] Dus over rode vlaggen gesproken wil ik niet helemaal zeggen,

[1:18:40] maar dat prijskaartje is wel erg fors.

[1:18:45] De heer Paternot heeft ook een vraag.

[1:18:47] Ja, dank u wel.

[1:18:48] Voorzitter, ik heb goed gebeurd te luisteren naar de inbreng van de inleiding

[1:18:53] Dat klinkt behoorlijk positief over handelsakkoorden en inzet op meer handelsverdragen vanuit Europa.

[1:19:01] Dat klinkt voor mij ook wel voor een groot deel als de lijn die de ministers Kage en Schijnemagers hadden.

[1:19:06] Ik vroeg me af, is er nou iets waarvan zij zegt, op handel dat wil ik anders gaan doen dan mijn voorgangers?

[1:19:14] Voorzitter. Zoals door een of meerdere woordvoerders al gezegd is, verdient Nederland één derde

[1:19:24] van zijn geld in het buitenland.

[1:19:27] Dit kabinet wil inzetten om dat te behouden en te vergroten.

[1:19:35] Het belang van het Nederlands bedrijfsleven is het belang van Nederland.

[1:19:40] En in hoeverre dat afwijkt van mijn voorgangers.

[1:19:45] Ik denk dat dat niet zo heel veel afwijkt, maar het is gewoon heel belangrijk...

[1:19:49] dat wij het belang van de handel en het wegnemen van handelsbelangrijkingen...

[1:19:55] om ondernemers maximaal te faciliteren, dat we dat ondersteunen.

[1:20:01] Meneer Pattenotter.

[1:20:03] Goed, voorzitter.

[1:20:04] Ik bedoel, wij zullen ongelooflijk veel meningsverschillen met het kabinet hebben.

[1:20:07] Zeker ook op de portefeuille van deze minister.

[1:20:09] Maar ik ben blij om te horen dat ze op het gebied van handel zegt dat haar inzet niet afwaakt

[1:20:15] van die van de vorige twee ministeren.

[1:20:16] Ik denk dat dat voor het Nederlandse bedrijfsleven goed nieuws is.

[1:20:21] De minister vervolgt.

[1:20:22] Dat is wel de bedoeling, dat het voor het Nederlandse bedrijfsleven en voor Nederland goed uitpakt.

[1:20:30] Mevrouw Heers vroeg de visie op de wereldorde en het WTO, World Trade Organization.

[1:20:40] VS en China willen een ander handelssysteem, zegt mevrouw Heers.

[1:20:45] Het op regels gebaseerde multilaterale handelssysteem met de WTO als centrale organisatie blijft van groot belang.

[1:20:54] Als Nederland zullen we dit blijven verdedigen.

[1:20:57] We hebben een groot gedeelte van onze welvaart daaraan te danken.

[1:21:01] Ook de VS en China zijn onderdeel van dit systeem en van de WTO.

[1:21:06] Dus ja, we moeten hun kritiek erop serieus nemen en daarom moeten we daarover praten

[1:21:11] en meenemen in de hervormingen.

[1:21:17] De heer Boswijk heeft het over geopolitiek, afhankelijkheid van China, goedkope auto's,

[1:21:29] handelstekort en strategische afhankelijkheden.

[1:21:33] Het verminderen of voorkomen van strategische afhankelijkheden vindt dit kabinet van cruciaal

[1:21:40] belang, zowel voor het versterken van onze nationale veiligheid als voor ons innovatievermogen.

[1:21:46] Op 31 oktober is de voortgangsbrief over risicovolle strategische afhankelijkheden aan uw Kamer

[1:21:53] aangeboden.

[1:21:54] Momenteel werken de verschillende departementen de handelingsopties uit.

[1:21:59] Ook grijpen we het Draagje-rapport aan voor het verbeteren van de concurrentiepositie

[1:22:04] van Nederland en de EU.

[1:22:06] Daarom zetten we in op open handel, samen met maatregelen voor een mondiaal gelijk speelveld.

[1:22:14] Mevrouw Heersch vroeg nog of de minister het eens is dat een modern handelsbeleid ook uitgaat

[1:22:24] van denken vanuit andere landen.

[1:22:27] Het multilaterale handelssysteem werkt het beste voor alle landen, inclusief Nederland,

[1:22:32] als elk land goed mee kan doen.

[1:22:34] Dit verschaft onze bedrijven bijvoorbeeld beter toegang tot andere markten.

[1:22:38] Nederland zet zich ervoor in dat alle landen gelijkwaardig kunnen meedoen in het handelssysteem.

[1:22:44] We steunen hiervoor verschillende initiatieven die ook ontwikkelingslanden goed laten aansluiten

[1:22:49] op handelsgebied, bijvoorbeeld op het gebied van voedselveiligheid.

[1:22:55] Mevrouw Heers vroeg ook naar de Indonesische Nikkelzaak.

[1:23:02] Dat gaat over een uitspraak van de WTO.

[1:23:08] Indonesië is in beroep gegaan tegen een uitspraak in die Nikkelzaak.

[1:23:15] Omdat het beroepsorgaan van de WTO nu niet functioneert, onderhandelt de EU zelf met Indonesië...

[1:23:22] tot een oplossing te komen in dit geschil.

[1:23:25] Wanneer dit niet tot een oplossing leidt, overweegt de commissie om over te gaan tot

[1:23:30] het nemen van handelssancties.

[1:23:32] Hopelijk verhoogt dit de druk op Indonesië.

[1:23:36] Tegelijkertijd lopen ook de onderhandelingen over het handelsakkoord, waarbij ook het oplossen

[1:23:40] van handelsbelemmeringen besproken wordt.

[1:23:43] Goede afspraken met Indonesië helpen om de Europese aanwezigheid in de regio te versterken

[1:23:48] en daarmee de invloed van China waar mogelijk te beperken.

[1:23:58] Ik probeer een rode lijn te ontdekken in alle antwoorden en er botsen volgens mij een aantal

[1:24:04] dingen in die antwoorden.

[1:24:06] De reden waarom China in Indonesië meer ruimte krijgt, is omdat Indonesië er volgens mij

[1:24:12] problemen mee heeft dat ze geen begrensing mag stellen aan de export van ruwe nikkel,

[1:24:20] een grondstof, en dat de EU haar daarop aanklaagt.

[1:24:24] Ze zegt dat ze daarmee de industrie niet kan opbouwen en daar helpt China dus wel bij.

[1:24:29] Mijn vraag over die specifieke nickelcase is dat dit voor mij exact het voorbeeld is waarom

[1:24:37] we zoveel problemen hebben om voorrang te krijgen bij een aantal sleutellanden, zoals in Indonesië

[1:24:43] als het al om nikkel gaat, om onze handelsrelaties te bestendigen, omdat wij die landen niet gunnen

[1:24:49] om hun eigen industrie op te bouwen.

[1:24:51] Ze hebben groot gelijk, in mijn optiek, als zij zeggen dat ze daar niet meer voor doen.

[1:24:58] Dus ik vraag u toch nogmaals wat uw werkelijke invulling is van die gelijkwaardige handelsrelaties.

[1:25:06] Volgens mij gaat dat wel wat dieper dan alleen maar steunen op het gebied van voedselzekerheid.

[1:25:20] Over die nikkelzaak, daar lopen de gesprekken nog over, dus daar kan ik verder ook niet

[1:25:27] nog heel veel uitspraak over doen.

[1:25:33] Het is van belang om goede afspraken te maken, zowel voor Indonesië, maar ook voor het belang

[1:25:41] van Nederland in zaken die nikkel.

[1:25:47] Voor de rest lopen die afspraken nog, lopen die gesprekken nog, dus ik kan daar ook niet

[1:25:52] heel erg op vooruitlopen.

[1:25:57] Ik wil hier toch even op doorvragen, omdat ik volgens mij in de meeste inbreng collega's

[1:26:05] en ik hebben aangegeven dat we in een nieuwe situatie zitten.

[1:26:09] We hebben als Nederland handelsland een nieuwe visie nodig op hoe wij onze handelsrelaties

[1:26:14] een duurzame toekomst bieden.

[1:26:16] De nickelcase is zo interessant, omdat die precies laat zien waar de kern van de verschuiving

[1:26:22] ligt, namelijk dat er handelslanden zijn die zeggen wij willen het op een andere manier

[1:26:28] gaan regelen.

[1:26:30] Volgens mijn fractie is het mede in ons belang om daar meer gehoor aan te geven, dat zegt

[1:26:36] volgens mij ook het al eerder aangehaalde rapport van de WRR.

[1:26:42] Ik zou gewoon graag van de minister een reflectie horen op die nieuwe machtsverhoudingen in

[1:26:51] de wereld en hoe Nederland leert van het verleden en haar houding ten opzichte van een aantal

[1:26:56] cruciale landen aanpast.

[1:27:04] Voor Nederland is het belangrijk dat we regels met elkaar hebben afgesproken via het WTO en

[1:27:12] dat we daar zo veel mogelijk ook gelijk een speelveld mee creëren.

[1:27:18] Over heel specifiek de Nikkelzaak staat mij toe dat ik daar in de tweede termijn op terugkom.

[1:27:27] Ik neem het voorzitterschap heel even over, omdat mevrouw Seedijk hier ook een interruptie heeft.

[1:27:33] Ik wilde misschien wel even helpen in deze discussie.

[1:27:38] Ik vind namelijk een heel goed punt wat mijn collega Heers aanbrengt.

[1:27:44] Dat heb ik zelf in mijn eigen inbreng ook gezegd.

[1:27:46] Ik denk dat wat er gaat gebeuren in de wereld is dat die waardeketens anders verspreid worden

[1:27:51] over de wereld.

[1:27:53] Dus het feit dat bijvoorbeeld Indonesië graag wat verder wil opschuiven in die waardeketen,

[1:28:00] dat zou misschien niet eens zo slecht zijn, ook niet voor Nederland.

[1:28:04] Dus ik vraag me af of de minister in Indonesië, maar ook in meerdere landen, wil kijken als

[1:28:10] Als landen dat soort eisen stellen, en zeker in concurrentie die we hebben met China,

[1:28:16] of dat misschien een oplossing zou zijn om dan een betere waardepropositie te kunnen aanbieden aan landen

[1:28:23] ten opzichte van wat China doet.

[1:28:25] Veer minister.

[1:28:30] Ja, goede vraag.

[1:28:32] Feit is natuurlijk wel dat China heel erg veel investeert in dat soort landen

[1:28:37] en ook heel erg veel investeert in grondstoffen.

[1:28:43] Wat dat betreft kunnen wij daar ook niet per se heel veel financieel tegen op, maar Nederland

[1:28:55] zet wel altijd in aan de regels, het gelijkspeelveld, de WTO, de World Trade Organization, en ook

[1:29:06] om in bilaterale gesprekken tot een oplossing te komen en ook de druk wat op te voeren.

[1:29:21] Maar goed, de gesprekken lopen allemaal nog.

[1:29:24] Het is complex.

[1:29:28] Ik denk dat het een goed punt is dat de minister maakt dat China hele diepe zakken heeft.

[1:29:35] Maar goed, in Europa zijn we natuurlijk ook niet arm.

[1:29:40] En we zitten inderdaad nu eenmaal in die concurrentie met China.

[1:29:45] Dus we zullen toch moeten kijken op wat voor andere gebieden, behalve hoeveelheid geld en investeringen,

[1:29:51] we kunnen concurreren met China op dat vlak.

[1:29:56] Omdat we anders zorgen maken over onze strategische autonomie.

[1:30:00] Hoe ziet de minister dat?

[1:30:05] Nederland zet vooral in op de wereldhandelsorganisatie, op de WTO-regels.

[1:30:14] China investeert erin.

[1:30:17] Uiteindelijk zijn het illegale exportbeperkingen waar we nu tegenaan lopen.

[1:30:23] Nederland wil inzetten op je aan de regels houden.

[1:30:27] Dat is op dit moment de optie waar Nederland op inzet.

[1:30:33] Want concurreren met China klinkt goed, maar China is natuurlijk wel een hele grote macht.

[1:30:40] Wat dat betreft moeten we ons toch beroepen op dat WTO om die regels te bewaken en ervoor te zorgen

[1:30:50] dat als er illegale praktijken zijn of exportbeperkingen, we daar dan tegenop kunnen treden.

[1:30:57] U krijgt het voorzitterschap terug.

[1:30:58] Dan neem ik het voorzitsschap weer over.

[1:31:01] Dan kan de minister verder met haar betoog.

[1:31:07] Het lid Heers vroeg over de omnibuswet en wat dat betreft de onderhandelingen over het

[1:31:16] akkoord met Indonesië lopen nog.

[1:31:20] De commissie zet in op een akkoord waarin ook afspraken gemaakt worden over arbeidsrechten en

[1:31:25] kernprincipes van de International Labour Organization.

[1:31:28] Het kabinet steunt deze inzet.

[1:31:30] De inzet van de EU is dat er in het handelsakkoord ook afgesproken wordt dat overgegaan kan worden

[1:31:37] tot geschillenbeslechting als een partij zich niet aan de duurzaamheidsafspraken houdt.

[1:31:44] Het lid Paternotte vroeg naar het Verenigd Koninkrijk of we niet kunnen kijken of we

[1:31:51] de brexit kunnen verlichten.

[1:31:54] Wat is de inzet van het kabinet om afspraken aan te passen en het WK mee te nemen voor

[1:32:00] onderhandelingen over handelswetgeving?

[1:32:03] Nederland verwelkomt de recente wens van het VK om de banden aan te halen met de EU en de lidstaten.

[1:32:09] Het VK is als buurland een belangrijke partner voor Nederland en zelf reis ik begin december

[1:32:15] naar het VK voor een economische missie en de bilaterale North Sea Neighbours-conferentie.

[1:32:22] In maart 2025 is er ook een EU-VK-top voorzien, waar de EU en het VK verder de banden kunnen

[1:32:30] intensiveren.

[1:32:32] Nederland zal Britse voorstellen voor versterking van de economische relatie met een positieve

[1:32:37] grondhouding bestuderen.

[1:32:39] Het kabinet zal uiteraard de Nederlandse economische belangen wel in acht nemen.

[1:32:45] Ook is het van belang dat de EU eenheid bewaart, zoals ook de integriteit van de interne markt

[1:32:54] bewaakt.

[1:32:57] Dit paterneelte vroeg ook over Mercosur.

[1:33:02] De EU-Mercosur-onderhandelen zijn nog steeds gaande.

[1:33:07] Het kabinet zal pas een positie bepalen wanneer de onderhandelingen zijn afgerond en alle

[1:33:11] daarvoor noodzakelijke stukken ter besluitvorming worden voorgelegd aan de Raad.

[1:33:16] Het kabinet maakt dan een weging van de voor- en nadelen van de akkoord, waarbij uiteraard

[1:33:21] ook gekeken zal worden naar bredere geopolitieke belangen.

[1:33:29] De heer Paternotte heeft een vraag daarover.

[1:33:32] Ja voorzitter, ik probeer me even voor te stellen, de minister zit straks voor het eerst volgens mij in de Raad Buitenlands Zaken Handel

[1:33:37] en dan gaat het onder andere hierover.

[1:33:39] Mercosur is natuurlijk een groot ding, Kaya Kalas is niet voor niets dat ze vanochtend daar een glashelder uitspraak over doet.

[1:33:46] Het is toch niet zo dat Nederland dan zegt wij wachten af wat u met z'n allen gaat besluiten en dan gaan we dan het beoordelen.

[1:33:53] Dat heeft tenminste toch misschien ook een boodschap namens Nederland over wat wij willen met dat akkoord.

[1:33:57] of we het graag snel zien, wat we dan belangrijk vinden.

[1:34:02] Ik kan me toch niet voorstellen dat het is van er is nog geen akkoord.

[1:34:05] En als er is, dan gaan we het lezen.

[1:34:08] Het woord is aan de minister.

[1:34:12] Voorzitter, er is natuurlijk in de Kamer al heel uitgebreid gesproken over Mercosur,

[1:34:17] zolang als die onderhandelingen lopen, volgens mij.

[1:34:20] En er zijn in de Kamer ook zorgen over Mercosur, onder andere over de landbouw

[1:34:26] en wat dat betekent voor de Nederlandse landbouwsector.

[1:34:28] En het kabinet neemt natuurlijk die zorgen ook mee in de besprekingen over Mercosur.

[1:34:36] Maar als het uiteindelijk ter besluitvorming voor ligt, dan pas neemt het kabinet een definitieve

[1:34:42] positie in zaken, de stempositie.

[1:34:49] Met alle respect, dat is natuurlijk geen antwoord op mijn vraag.

[1:34:51] Mijn vraag is wat is de boodschap die het kabinet nu uit?

[1:34:53] Dat kan toch niet zijn dat er zorgen zijn in de Kamer en die nemen we mee?

[1:34:57] De kabinet heeft toch wel iets van een boodschap in de Raad Buitenlandse Zaken

[1:35:00] over wat Nederland dan wil.

[1:35:03] Willen we graag dat er een raadwoord komt waarin dan zorg geadresseerd wordt?

[1:35:06] Of hebben we zoiets van het maakt ons niet uit?

[1:35:09] Of is het echt zo dat de minister daar wel in de bespreking zit,

[1:35:12] maar dan eigenlijk niks gaat zeggen omdat we alleen de uitkomst afwachten

[1:35:16] van wat de nieuwe commissaris, de nieuwe Europese Commissie

[1:35:20] en de andere ministers willen proberen voor elkaar te krijgen.

[1:35:23] Ik probeer toch een beeld te krijgen van wat nou de boodschap van Nederland is

[1:35:26] en wat mij betreft, ik hoor hier ook mijn collega's,

[1:35:29] is die toon toch wel ietsje anders dan in de vorige Tweede Kamer.

[1:35:32] En is hij wel iets meer van, we leven wel in een nieuwe wereld,

[1:35:35] een nieuwe realiteit waarin Europa ook nieuwe partnerschappen nodig zal hebben.

[1:35:38] En dat Mercosur-akkoord zoals het al in 2019 natuurlijk een keer is afgerond,

[1:35:42] ja, dat is daar een onderdeel van. Dus dat willen we graag.

[1:35:44] Natuurlijk willen we goede waarborgen, maar we willen graag dat het er komt.

[1:35:49] Ik hoop dat dat de boodschap is die de minister daar wil uitdragen.

[1:36:00] Voorzitter. Zoals ik al in mijn introductie zei, is Nederland het belang van goede handelsakkoorden.

[1:36:09] Dat is ook een boodschap die we uitdragen in Brussel.

[1:36:13] Ook voor Mercosur dragen we uit dat het belangrijk is dat er een goed akkoord komt, dat het goed

[1:36:19] voor Nederland is.

[1:36:21] Daarbij zijn er zorgen over de landbouwparagraaf, wat dat betekent voor de Nederlandse landbouw

[1:36:26] En ook dat zal Nederland uitdragen.

[1:36:30] Dat is zonder klaar.

[1:36:33] Het is ook wat Nederland ook voorheen heeft uitgedragen en wat de Kamer ook eerder aan mijn

[1:36:40] voorgangers heeft meegegeven.

[1:36:43] Maar het belang van handelsakkoorden is ook zeker onderwerp van gesprek.

[1:36:49] Dan een vraag in één zin, omdat ik op de eerste vraag ga in antwoord.

[1:36:52] Dan vraag ik me af wat het gaat om die landbouw.

[1:36:54] Ik lees een rapport van Wageningen waarin staat dat het positief is voor de Nederlandse landbouws.

[1:36:57] Welke zorgen zijn er dan volgens het kabinet over de landbouwparagrafen?

[1:37:03] Dat rapport waar de heer Paternotte naar verwijst van de Universiteit van Wageningen is al van enige

[1:37:10] tijd geleden en we hebben opdracht gegeven of gevraagd aan de Universiteit van Wageningen om met

[1:37:16] een update van dat rapport te komen naar aanleiding van de laatste stand van zaken.

[1:37:22] Tegen het einde van het jaar verwacht ik dat en dan kunnen we daar inhoudelijk wat meer over zeggen.

[1:37:27] Dat was het dan, meneer Paternod.

[1:37:30] Ik zat even niet op te letten.

[1:37:32] De minister vervolgt haar betoog.

[1:37:38] Mevrouw Heers vraagt nog over duurzaamheid en fundamentele arbeidsnormen in handelsverdragen.

[1:37:47] Het kabinet steunt de Europese inzet op het gebied van handel en duurzame ontwikkeling.

[1:37:53] Deze is in 2022 nog vernieuwd.

[1:37:57] Dat houdt in dat handelsakkoorden afspraken bevatten die verwijzen naar internationale afspraken over

[1:38:02] mensenrechten, klimaat en arbeidsrechten.

[1:38:06] De fundamentele arbeidsnormen van de International Labour Organization horen daar ook bij.

[1:38:12] Het doel is dat in handelsakkoorden afgesproken wordt dat overgegaan kan worden op geschillenbeslechting

[1:38:18] als een partij zich niet aan de duurzaamheidsafspraken houdt.

[1:38:26] De heer Ram vraagt welke concrete stappen Nederland zal nemen om binnen de WTO op te komen voor

[1:38:34] eerlijke regels en tegen het misbruiken van handelsregels door grote economieën.

[1:38:39] Dit kabinet hecht er veel waarde aan dat bestaande handelsregels door iedereen worden nagekomen,

[1:38:46] bijvoorbeeld regels over industriële subsidies.

[1:38:49] Onjuist gebruik van zulke subsidies leidt tot oneerlijke concurrentie en dit schaadt onze

[1:38:54] bedrijven.

[1:38:55] Binnen de WTO bepleiten we dan ook dat er duidelijkere regels en meer transparantie komen, zodat

[1:39:04] misbruik van bestaande regels wordt aangepakt.

[1:39:07] Dat zal ik blijven doen.

[1:39:11] Mevrouw Zeedijk vroeg naar de onderhandelingen met grondstofrijke landen.

[1:39:19] Het EU-handelsbeleid richt zich op het strategisch diversifiëren van handelspartners, ook op

[1:39:24] het gebied van kritieke grondstoffen.

[1:39:27] Momenteel heeft de EU handelsakkoorden met onder andere Canada en Chili, die ook afspraken bevatten

[1:39:35] die de toelevering van grondstoffen vergemakkelijken.

[1:39:39] De EU onderhandelt momenteel ook over handelsakkoorden met grondstofrijke landen zoals Indonesië,

[1:39:46] Australië, Brazilië, Filipijnen en India.

[1:39:49] Daarnaast heeft de EU 14 grondstofpartnerschappen met onder andere Namibië, Argentinië,

[1:39:57] de Democratische Republiek Congo en Oezbekistan.

[1:40:01] Daarnaast zet het kabinet bilateraal in op samenwerkingsverbanden op het gebied van grondstoffen.

[1:40:07] Momenteel bestaan deze verbanden met Vietnam, Zuid-Korea en Canada.

[1:40:16] Voorzitter, dat was het blokje handelsbeleid.

[1:40:21] Dan kom ik bij het blokje EU-VS.

[1:40:25] Daar waren ook een aantal vragen over gesteld.

[1:40:34] De EU-VS-handelsbetrekkingen staan op de agenda van de Raad.

[1:40:43] Uiteraard zal dit ook in het teken staan van de verkiezing van inkomend president Trump

[1:40:47] voor een nieuwe termijn.

[1:40:49] De transatlantische relatie is sterk en Nederland heeft eerder succesvol met president Trump

[1:40:54] samengewerkt tijdens zijn vorige termijn.

[1:40:57] We kijken ernaar uit om een goede relatie voor te zetten met een volgende regering.

[1:41:01] Veel banen in de VS en in Nederland zijn gebaat bij goede betrekkingen.

[1:41:05] Ik ben van plan om snel naar de VS af te reizen om de handelsrelaties te intensiveren.

[1:41:12] Ook voor onze economische veiligheid is samenwerking met de VS van belang.

[1:41:16] Samen staan we sterker.

[1:41:19] President Trump heeft tijdens zijn campagne veel gesproken over tarieven die hij in wil

[1:41:23] voeren, vooral op Chinese import, maar ook op andere import.

[1:41:27] Maar ik kan nu niet gaan speculeren over eventuele maatregelen van de nieuwe administratie.

[1:41:35] Wel kan ik in algemene termen zeggen dat Nederland en Europa pleiten voor minder handelsbarrières

[1:41:40] en tarieven.

[1:41:42] Als handelsblokken hebben zowel de EU als de VS belang bij een zo gelijk mogelijk speelveld

[1:41:47] en bij robuuste en efficiënte internationale waardeketens.

[1:41:51] Bedrijven zijn gebaat bij zekerheid en voorspelbaarheid van de spelregels.

[1:41:57] Dat is ook de reden waarom de EU altijd hamert op het belang van een op regels gebaseerd

[1:42:01] multilateraal handelssysteem en het belang dat landen zich hier aan houden.

[1:42:09] Tegelijkertijd moeten we ook onze eigen belangen beschermen, indien de interne markt schade

[1:42:13] ondervindt als gevolg van optreden van een derde land.

[1:42:17] Wij, Nederland en de EU, zullen met de nieuwe Amerikaanse regering in gesprek blijven over

[1:42:22] handelspolitiek.

[1:42:24] En het is hierbij van belang dat we als EU met één stem spreken.

[1:42:31] Mevrouw Kamminga vroeg mij wat de minister gaat doen aan de negatieve gevolgen van een

[1:42:37] potentiële handelsoorlog tussen de VS en China.

[1:42:43] Het toekomstig beleid van Trump en de mogelijke gevolgen voor China en de hele wereld, daar

[1:42:49] ga ik nu niet over speculeren.

[1:42:51] We weten nog helemaal niet exact wat er gaat gebeuren, maar we zoeken altijd de samenwerking

[1:42:56] met handelspartners.

[1:42:57] Dat zullen we bij Trump doen en dat zullen we bij China blijven doen.

[1:43:01] Daarbij zullen we onze eigen belangen assertief verdedigen waar nodig en we zullen pleiten

[1:43:07] voor een op regels gebaseerd handelssysteem.

[1:43:13] De heer Ram vroeg hoe de minister gaat garanderen dat onze handelsrelatie met de VS gelijkwaardig

[1:43:20] blijft zonder dat Nederlandse bedrijven worden benadeeld.

[1:43:25] Ten eerste ben ik het eens met het belang van eerlijke handelsregels en ik ben voor een sterke

[1:43:30] positie van onze bedrijven op de Amerikaanse markt.

[1:43:33] Beide punten zijn inzet van het Nederlandse handelsbeleid.

[1:43:38] De Europese en de Amerikaanse economieën zijn nauw met elkaar verweven.

[1:43:42] Dat geeft ons bepaalde voordelen, maar er zijn ook afhankelijkheden.

[1:43:46] Een belangrijk element van het Europese beleid is om onze eigen concurrentiepositie zoveel

[1:43:52] mogelijk te versterken en het Draghi-rapport geeft ook een belangrijke impuls aan deze

[1:43:58] discussie.

[1:44:00] We zullen met de VS in dialoog over het versterken van de handelsrelatie blijven en in die nodig

[1:44:05] zullen we dan ook assertief blijven opkomen voor onze belangen.

[1:44:10] Mevrouw Heers vraagt welke consequenties de verkiezing van Trump voor de handelsagenda

[1:44:16] heeft en of ik per brief kan aangeven wat de gevolgen zijn voor de economie en de werkgelegenheid.

[1:44:24] De transatlantische relatie is sterk en Nederland heeft eerder natuurlijk met Trump samengewerkt.

[1:44:30] We hebben een sterke handelsrelatie, veel banen zijn er van afhankelijk, zowel in de VS als

[1:44:36] in Nederland.

[1:44:37] Die samenwerking zullen we voortzetten, maar de exacte invulling zullen we pas kunnen bepalen

[1:44:42] wanneer het nieuwe beleid bekend is.

[1:44:45] Dus het is nu te vroeg om daar een beleidsbrief over te schrijven over de mogelijke gevolgen

[1:44:52] van toekomstig beleid.

[1:44:59] Voorzitter. Dan waren er nog een aantal vragen over China gesteld.

[1:45:06] China is en blijft een belangrijke economische speler voor Nederland en de EU.

[1:45:11] Bilaterale handel in goederen en diensten tussen Nederland en China is van grote waarde.

[1:45:17] Economische samenwerking met China is van belang om mondiale uitdagingen op het terrein van

[1:45:22] klimaat, volksgezondheid en duurzaamheid te adresseren.

[1:45:26] Nederland steunt de inzet van de Commissie om de handelsrelatie met China enerzijds niet

[1:45:31] te laten escaleren, maar tegelijkertijd de legitieme belangen van de EU-markt en marktpartijen

[1:45:37] te beschermen waar dat gerechtvaardigd en nodig is.

[1:45:41] Dit geldt bijvoorbeeld voor de onlangs ingestelde antisubsidieheffingen op elektrische voertuigen

[1:45:45] uit China en de zaak die de EU bij de WTO aankaart over het door China gestarte antisubsidieonderzoek

[1:45:53] naar Europese zuivelproducten.

[1:45:55] De Europese Commissie blijft tegelijkertijd in gesprek met China over mogelijke oplossingen

[1:46:00] voor de negatieve effecten van marktverstorende subsidies, met name voor elektrische voertuigen

[1:46:06] uit China.

[1:46:07] Nederland steunt deze inzet.

[1:46:10] Mevrouw Kamminga vroeg specifiek naar de aangekondigde tegenmaatregelen uit China en de inzet om de

[1:46:22] Duitse auto-industrie te beschermen.

[1:46:26] Nederland volgt natuurlijk de Chinese handelssancties op de voet, zoals de eerder dit jaar door

[1:46:32] China gestarte handelsdefensieve onderzoeken naar konjak, varkensvlees en zuivel.

[1:46:37] Als een onderzoek niet in overeenstemming is met de WTO-regels, kan de Europese Commissie namens de EU

[1:46:44] een WTO-zaak starten, zoals bij dat antisubsidieonderzoek naar Europese zuiverproducten is gebeurd.

[1:46:52] Nederland steunt de inzet van de Europese Commissie om de handelsrelatie niet te laten escaleren.

[1:46:57] Dat heb ik al gezegd in mijn intro, dus dat is denk ik overbodig.

[1:47:02] Wat betreft de steun aan de Duitse autoindustrie, binnen de Europese staatssteunregels is het

[1:47:09] mogelijk voor de lidstaten om steun te verlenen.

[1:47:12] Het is niet aan het Nederlandse kabinet om daar nu over te oordelen.

[1:47:20] Mevrouw Heersch is bezorgd over dat de Europese markt wordt overspoeld met elektrische auto's

[1:47:28] als het niet meer kan exporteren naar de VS.

[1:47:33] Als er sprake is van dumping van producten uit China of een toevloed van oneerlijk gesubsidiërde

[1:47:38] producten, dan kan de EU antidumping- of antisubsidimaatregelen nemen.

[1:47:44] Zo gelden per 30 oktober in de EU antisubsidimaatregelen op de import van elektrische voertuigen uit

[1:47:51] China.

[1:47:52] Dit zal naar verwachting zorgen voor een gelijkspeelveld, waardoor Europese producenten eerlijk kunnen

[1:47:57] concurreren.

[1:48:01] De heer Boswijk had nog een vraag.

[1:48:09] Ik had nog even geaarselt of ik een interruptie zou doen, omdat het natuurlijk ook de laatste is,

[1:48:13] maar ik zit dan nog even te worstelen over het verhaal van EU-VS, maar ook China.

[1:48:17] Ik begrijp heel goed dat de minister natuurlijk ook niet helemaal vooruit kan lopen op wat er allemaal

[1:48:22] gaat gebeuren en wat als niet.

[1:48:24] Tegelijkertijd, ongeacht welke president er in de VS zit, ook nu voert de VS natuurlijk al een

[1:48:30] protectionistisch economisch beleid.

[1:48:32] Dus nog los van of het of het erger anders wordt, maar ook nu is dat aan de gang.

[1:48:35] We zien natuurlijk ook hoe China zit.

[1:48:37] En wat ik de minister hoor zeggen is

[1:48:39] vooral maatregelen die heel defensief en reactief zijn.

[1:48:43] En wat ik nu zo hoop, juist ook omdat we gewoon meer dan ooit nodig is dat we die

[1:48:48] Europese economie draaiende houden, dat we competitief worden, dat we onafhankelijk

[1:48:51] worden, dat we ook zelf gaan nadenken over welke industrieën vinden wij dan

[1:48:55] belangrijk om overeind te houden in plaats van en nogmaals, ik snap ook daar weer het

[1:48:59] antwoord van de minister over de Duitse industrie.

[1:49:01] Het gaat me ook niet per se om dat voorbeeld.

[1:49:03] Maar als we nou ieder land individueel dit soort dingen gaan doen, dan wordt de optelsom

[1:49:06] denk ik wel ingewikkeld.

[1:49:07] Ik zou toch verwachten dat we daar wat meer over nadenken en dat we dus aan de slag gaan

[1:49:11] met die grondstoffenstrategie en met die industriepolitiek.

[1:49:15] Het woord is aan de minister.

[1:49:18] Voorzitter. Dank voor de interruptie.

[1:49:21] Er zijn ook goede punten die mevrouw Kammering aandraagt.

[1:49:25] Dat is ook precies wat dit kabinet ook doet.

[1:49:26] We zijn bezig met de nationale grondstoffenstrategie.

[1:49:31] We hebben het rapport Draghi waar we opvolging aan geven.

[1:49:35] We zijn bezig om ook in EU-verband de economie te versterken.

[1:49:42] Ik kan de oproep van mevrouw Kamminka helemaal volgen.

[1:49:48] Dat is ook exact de inzet van dit kabinet.

[1:49:55] Mevrouw Kaminka.

[1:49:56] Dank.

[1:49:57] Dat stelt mijn grusses goed om dat te horen.

[1:50:00] Ik zal de minister daarop blijven bevragen op wat dan die concrete acties gaan zijn.

[1:50:05] Ik wil er dan toch nog wel één aandachtspunt aan toevoegen.

[1:50:08] Dat is toch die chipindustrie.

[1:50:09] We hebben wat mij betreft en wat mijn partij betreft terecht veel geld richting ASML gedaan in de omgeving,

[1:50:15] om daar te kunnen groeien.

[1:50:17] Dat is essentieel wat mij betreft voor die economie.

[1:50:19] Dus als we het nou over die strategische onafhankelijkheid hebben,

[1:50:21] Dan hoort dit wat mij betreft daar met stip zeker voor Nederland op 1 te staan.

[1:50:26] Maar ook daar zien we natuurlijk dat er toch risico's zijn dat door wat er gebeurt tussen

[1:50:30] China en de VS daar maatregelen uit voortkomen waar wij als Nederland heel veel last van

[1:50:35] gaan hebben en waar we ook niet altijd automatisch op de EU kunnen rekenen.

[1:50:39] Dus ook daar de vraag aan de minister, wat doen we aan de voorkant om te zorgen dat we

[1:50:42] klaarstaan als er nog meer exportrestricties komen?

[1:50:45] Hoe gaan wij die onderhandelingen in en hoe zorgen wij dat we ook de EU als partner dan

[1:50:49] hebben, ook als het alleen onze Nederlandse economie in eerste instantie dreigt te raken?

[1:50:55] Ik begrijp de zorgen van mevrouw Kaminka over de chipindustrie.

[1:51:02] Het vorige kabinet heeft terecht ook een mooi steunpakket neergelegd voor ASML.

[1:51:10] Wat betreft de exportcontrole, is Nederland continu in gesprek met alle partners.

[1:51:18] Uiteindelijk zijn economische belangen zwaarwegend, maar daarbij is ook het veiligheidsbelang wat

[1:51:24] zwaar meeweegt in deze.

[1:51:27] We zijn continu in gesprek met alle partners, maar ook met de industrie zelf, om dit in

[1:51:35] goede banen te leiden.

[1:51:37] Uiteindelijk gaat Nederland zichzelf over zijn exportcontrolebeleid, maar dat wordt

[1:51:47] met de grootste mogelijke zorgvuldigheid gedaan, met alle belangen in ogenschouw nemen.

[1:51:54] Dus dat is zeker een heel belangrijk aandachtspunt voor ons.

[1:52:11] De Kamercommissie is naar Taiwan geweest, dus er zijn een aantal vragen over Taiwan.

[1:52:20] Ten eerste van mevrouw Kamminga, onder andere, hoe het kabinet staat tegenover het zetten

[1:52:28] van verdere stappen om een investeringsovereenkomst met Taiwan te sluiten.

[1:52:34] Er wordt al een aantal jaar gesproken over een bilateraal investeringsverdrag tussen

[1:52:39] de EU en Taiwan.

[1:52:41] Dit proces ligt momenteel stil en voor Nederland is er op dit moment geen dringende economische

[1:52:48] rationalen voor het afsluiten van een handels- of investeringsverdrag met Taiwan.

[1:52:52] Taiwan heeft een goed investeringsklimaat.

[1:52:56] Op dit moment zijn er ook geen geluiden vanuit het Nederlandse bedrijfsleven die ons bereikt

[1:53:01] hebben die erop wijzen dat een investeringsovereenkomst met Taiwan economisch opportuun zou zijn.

[1:53:08] De EU heeft recentelijk wel stappen gezet naar nauwere samenwerking met Taiwan.

[1:53:12] Vorig jaar vond de tweede gemoderniseerde EU-Taiwan Trade and Investment Dialoog plaats, waar werd

[1:53:19] gesproken over verdere samenwerking, zoals in sectoren als halfgeleiders en op onderwerpen

[1:53:24] als exportcontrole en investeringstoetsing.

[1:53:27] Ook is er periodiek een Nederland-Taiwan Economische Dialoog.

[1:53:32] Deze vond voor het laatst plaats in 2023 en wordt nu weer gepland.

[1:53:42] De heer Ram vroeg of ik bereid ben om m'n hart te maken voor Europese investeringen in het

[1:53:49] chipsector in samenwerking met Taiwan, om zo onze technologische positie te waarborgen.

[1:53:55] De chipsector is van groot belang voor Europa, dat stelt ook Draghi in zijn rapport.

[1:54:03] Het kabinet is bezig met het vormgeven van een EU-strategie op het gebied van de semiconductors.

[1:54:10] Het doel is de Nederlandse en Europese sleutelposities in deze sector verder te versterken en onze

[1:54:17] strategische autonomie te vergroten, aangemoedigd door het Draghi-rapport.

[1:54:22] Onderdeel hiervan is ook EU-investeringen en samenwerking met andere partners.

[1:54:27] Eind dit jaar zal de minister van Economische Zaken komen met een brief over de stand van

[1:54:32] zaken van de coalition of the willing.

[1:54:35] Het kabinet zal begin 2025, in het eerste kwartaal, met een update komen op de halfgeleiderbrief

[1:54:43] van december 2023.

[1:54:48] De heer Paternotte vroeg nog over een bilaterale investeringsovereenkomst met Taiwan.

[1:55:01] Dat heb ik net ook al gezegd in antwoord op de vraag van mevrouw Kamminga, dat er nu geen

[1:55:07] dringende economische rationale is.

[1:55:09] Taiwan heeft een goed investeringsklimaat.

[1:55:11] Er zijn ook geen geluiden vanuit het bedrijfsleven dat het op dit moment opportuun zou zijn.

[1:55:18] En op de vraag over een verdrag ter voorkoming van dubbele belasting.

[1:55:23] De minister van Financiën is verantwoordelijk voor de vraag met welke landen Nederland een

[1:55:28] verdrag sluit ter voorkoming van dubbele belasting.

[1:55:35] Mevrouw Zeedijk had nog een voorstel om samen te gaan zitten met KLM, ASML en Boscalis voor een

[1:55:42] propositie voor Taiwan voor verkooptickets tussen Manila en Taipei.

[1:55:50] Allereerst valt de luchtvaartrechten.

[1:55:54] Daarvoor moeten bij mijn collega van IMW zijn.

[1:56:00] Uiteraard zou de regering een rol kunnen spelen in de contacten met Taiwan,

[1:56:04] indien de KLM daar tegen barrières aanloopt.

[1:56:08] We hebben daar ook een diplomatieke poster plekken die dat kan oppakken.

[1:56:12] Tegelijkertijd zou ik ook willen voorkomen dat het kabinet een te grote rol hierin wordt toegedicht.

[1:56:19] Uiteindelijk is het aan bedrijven zelf om aan te geven of zij behoefte hebben aan dienstverlening

[1:56:24] door andere bedrijven en daar eventueel gezamenlijk een business case voor willen bouwen.

[1:56:29] Daar wil ik als minister eigenlijk niet tussen gaan zitten.

[1:56:38] Dan heb ik nog een mapje over internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen en

[1:56:44] nog een mapje overig.

[1:56:46] Gezien de tijd zal ik even wat sneller gaan.

[1:56:50] Het kabinet staat voor internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen.

[1:56:54] Informe info draagt bij aan veerkrachtige waardeketens en biedt kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven.

[1:57:01] In juli is de Corporate Sustainability Due Diligence Directive, oftewel de CSDDD, formeel

[1:57:08] in werking getreden en lidstaten hebben twee jaar de tijd om de richtlijn om te zetten

[1:57:12] in nationale wetgeving.

[1:57:14] Het uitgangspunt van dit kabinet is hierbij een zuivere en lastenlue implementatie zonder

[1:57:20] nationale koppen.

[1:57:21] Dat voorkomt onnodig regeldruk en draagt bij aan het gelijke speelveld.

[1:57:26] Ik streef ernaar om voor het eind van het jaar de internetconsultatie voor het

[1:57:31] conceptwetsvoorstel te starten.

[1:57:34] Mevrouw Heersch vraagt naar de rol van het maatschappelijk middenveld om bedrijven te helpen

[1:57:40] bij het voldoen aan de invooverplichtingen onder de CSDDD.

[1:57:44] Ik zie ook dat hier een rol is weggelegd voor het maatschappelijk middenveld.

[1:57:48] En daarom heb ik in de Kamerbrief van gisteren ook aangegeven dat bij de nieuwe programma's

[1:57:54] voor ondersteuning van het maatschappelijk middenveld ook aandacht moet zijn voor het

[1:57:57] bevorderen van schone en eerlijke handel.

[1:58:00] En ik heb daarin ook expliciet de link gelegd met die CS Triple D.

[1:58:08] Ik heb twee interrupties.

[1:58:09] De eerste was van de heer Bram.

[1:58:14] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:58:17] Nu weten we dat bij de Europese Commissie de ontbossingsrichtlijn een jaar is uitgesteld,

[1:58:24] om meerdere redenen.

[1:58:27] Mijn vraag is aan de minister, wellicht kunnen we ook de lessen die we kunnen trekken bij

[1:58:34] de invoer van die verordening ook meenemen met de uitvoering van de CSDDD, om te kijken

[1:58:40] wat we daarvan kunnen leren en hoe we dat beter kunnen vormgeven.

[1:58:44] Is de minister daartoe bereid?

[1:58:52] Uiteraard zullen we de lessen die we geleerd hebben meenemen in de CSIII, dat kan ik u toezeggen.

[1:59:03] Dan is het woord aan mevrouw Heers.

[1:59:15] Mijn vraag sluit een beetje aan op de vraag van de heer Ram.

[1:59:20] Hoe gaat u voorkomen, dus hoe houdt u een vinger aan de pols, dat deze wet wel degelijk binnen

[1:59:26] twee jaar geïmplementeerd wordt?

[1:59:28] Dat is dus het hoe.

[1:59:29] Het is geen intentieverklaring, maar hoe gaat u dit doen?

[1:59:32] En de tweede is toch even, in mijn inbreng zeg ik heel expliciet dat u inderdaad, ik herken

[1:59:38] dat u expliciet zegt dat organisaties zullen worden gesteund die in internationale waardekedens

[1:59:45] een rol hebben spelen.

[1:59:47] Maar de minister voegt daar in haar beleid aan toe dat het dan vooral gaat om organisaties

[1:59:54] die goede relaties onderhouden met overheden in productielanden.

[1:59:58] En dat is nu precies de reden waarom die wet er is gekomen, namelijk dat er heel veel productielanden

[2:00:03] zijn waar die overheden een onderdeel zijn van het probleem, omdat de rechtsstaat niet

[2:00:08] goed functioneert.

[2:00:09] Dus ik vraag de minister nogmaals om een reactie of een uitleg hoe zij dit beleid voornemen

[2:00:16] richting deze maatschappelijke organisaties, die inderdaad van essentieel belang zijn voor

[2:00:20] de uitvoering van de wet, hoe dit beleidsvoornemen rijmt met de oorsprong van de wet, namelijk

[2:00:26] dat er heel veel overheden zijn die het niet zo nauw nemen met mensenrechten?

[2:00:36] Dat waren twee vragen, ten eerste over de CSDDD.

[2:00:45] Kijk, het is belangrijk dat er snel richtsnoeren worden gepubliceerd

[2:00:49] hoe die CS triple D uit zal gaan werken.

[2:00:53] En dat is precies wat er niet is gebeurd bij die ontbossingsrichtlijn

[2:00:56] en waardoor die ontbossingsrichtlijn nu met een jaar uitgesteld wordt.

[2:01:02] Dus ik denk dat deze les ook wel geleerd is door de commissie

[2:01:07] om te zorgen dat die richtsnoeren snel gepubliceerd worden

[2:01:12] in het kader van een snelle implementatie van die CSDDD.

[2:01:19] De andere vraag gaat over dat maatschappelijke middenveld.

[2:01:24] Ik heb het via een brief aan de Kamer doen toekomen, omdat ik het maatschappelijke middenveld

[2:01:31] ook ruim de tijd wilde geven om zich aan een nieuwe werkelijkheid aan te passen.

[2:01:35] Daardoor heb ik een indicatie gegeven waar we op willen gaan inzetten.

[2:01:41] Dat moet nog wel verder uitgewerkt worden.

[2:01:44] Dat zal ook uitgewerkt worden in de beleidsbrief die ik begin 2025 naar uw Kamer stuur.

[2:01:52] Dus dat volgt nog.

[2:01:56] Het spijt me, maar ik leg een tegenstelling bloot tussen het beleid van de minister als

[2:02:07] over de implementatie van de CSDDD en haar voornemen om maatschappelijke organisaties

[2:02:13] alleen maar onder een hele zware conditie te steunen.

[2:02:17] Kan ik nou uit het antwoord van de minister opmaken dat zij deze laatste condities gaat

[2:02:24] herzien, omdat dat in tegenstelling is met de intentie om de CSDDD uit te werken?

[2:02:30] Oftewel kan ik dit beleidsvoornemen alvast van mijn lijstje van discussiepunten afstappen

[2:02:36] voor de volgende keer, omdat hij komt te vervallen?

[2:02:38] Of houdt de minister vast aan haar overtuiging dat het toch vooral organisaties moeten zijn

[2:02:43] die zij gaat steunen en die het goed kunnen vinden met hun eigen overheden?

[2:02:47] Ik zou gewoon even duidelijkheid willen over de visie van de minister werkelijk op de hol

[2:02:51] van maatschappelijke organisaties in die implementatie.

[2:02:59] Mevrouw Heers vraagt mij naar de beleidsbrief die ik gisteren gestuurd heb.

[2:03:04] Ik kan daar heel uitgebreid op ingaan.

[2:03:07] Ik denk dat dat gezien de tijd niet heel handig is, dus ik houd kort.

[2:03:13] Ja, er vindt een reorganisatie plaats, kan ik bijna wel zeggen, van het maatschappelijk middenkader.

[2:03:20] Dat gaan we anders doen.

[2:03:22] We willen dat efficiënter doen.

[2:03:26] We willen dat er meer afstand komt tussen de overheid en de maatschappelijke organisaties,

[2:03:31] ...dat ze meer hun eigen broek kunnen gaan ophouden.

[2:03:34] En we willen ook meer rechtstreeks gaan werken met organisaties in de landen.

[2:03:40] Daarbij staat ook uitdrukkelijk in de brief dat er ruimte blijft voor maatwerk.

[2:03:46] Dus... En voor de rest moet dat allemaal nog verder uitgewerkt worden.

[2:03:50] Ik heb er een richting aangegeven. Er zit een bezuiniging op.

[2:03:54] We gaan een aantal dingen wel doen...

[2:03:56] waaronder ruimte voor programma's voor het bevorderen van schone en eerlijke handel.

[2:04:05] Maar de exacte verdere uitwerking volgt, zoals gezegd, in die beleidsbrief van begin 2025.

[2:04:15] Ik vermoed dat het onderwerp deze week nog terug zal komen, maar de minister vervolgt nu haar doel.

[2:04:23] De heer Rand vraagt naar de regeldruk in zaken die CS drippelt, en in het bijzonder voor het MKB.

[2:04:30] Het MKB valt niet direct onder de richtlijn en zal dus ook niet zelf aan de verplichtingen hoeven te voldoen.

[2:04:36] Maar grote bedrijven die wel onder de richtlijn vallen, moeten waar nodig steun verlenen aan het MKB in hun keten.

[2:04:42] Denk aan het bieden van trainingen of financiële ondersteuning.

[2:04:46] Dit wordt ook overgenomen in de Nationale Implementatiewet.

[2:04:49] Verder zal de commissie richtsnoeren maken die bedrijven helpen bij het voldoen aan de verplichtingen.

[2:04:55] Ook daarbij is er specifiek aandacht voor het terugdringen van regeldruk.

[2:05:02] Dan had de heer Ram ook nog een vraag over algemeen regeldruk voor het MKB en de administratieve lasten.

[2:05:11] Het ministerie van Economische Zaken is verantwoordelijk voor de kabinetsbrede

[2:05:17] regeldrukverminderingsaanpak.

[2:05:19] Uitgangspunt in het regeerprogramma van dit kabinet is om de EU-regelgeving zuiver en

[2:05:23] lastenluw te implementeren, dus geen nationale koppen erop.

[2:05:28] Dit sluit aan bij de agenda van Von der Leyen voor haar tweede termijn ook.

[2:05:32] Elke commissaris heeft de opdracht om regeldruk te verminderen en regelgeving te vereenvoudigen,

[2:05:37] met name voor het MKB.

[2:05:53] Ik denk dat het al de sprake is geweest over de tijdige implementatie van de CSDD.

[2:06:00] Dat heb ik eigenlijk al gezegd.

[2:06:01] Het is belangrijk dat de richtsnoeren en informatie vanuit de commissie tijdig beschikbaar worden

[2:06:07] gesteld, zodat die tijdig geïmplementeerd kan worden.

[2:06:13] Die had ik al gehad, inderdaad.

[2:06:16] Voorzitter. Tot slot heb ik nog een blokje overig met een aantal vragen.

[2:06:23] De heer Boswijk vraagt naar de Afrika-strategie en een concrete actieagenda.

[2:06:32] De Afrika-strategie bevat als bijlage een actieagenda met concrete doelen.

[2:06:39] Uiteraard zullen de consequenties van beleidskeuzes en bezuinigingen een weerslag hebben op die actieagenda.

[2:06:45] Hierover zal ik in gesprek gaan met de Kamer.

[2:06:50] Het kabinet rapporteert over de uitvoering van de Afrika-strategie in de jaarverslagen van BZ en BHO.

[2:07:01] De heer Ram had nog een vraag over de staalindustrie, over de bescherming van de staalindustrie te

[2:07:07] versterken en de dumping van gesubsidieerd staal aan te pakken.

[2:07:11] Er is mondiaal overcapaciteit van staal en de vraag naar staal is teruggelopen.

[2:07:20] Dit drukt de staalprijzen.

[2:07:22] Gesprekken voor oplossing van dit probleem zijn gaande via de commissie en ook in multilateraal

[2:07:27] verband.

[2:07:28] Het kabinet steunt dit.

[2:07:30] Intussen wordt de hele Europese staalindustrie, dus ook de Nederlandse staalindustrie, op

[2:07:35] verschillende manieren tegen oneerlijke concurrentie beschermd.

[2:07:39] Er gelden op dit moment zo'n veertig antidumping- en antisubsidimaatregelen op verschillende

[2:07:44] soort staal en ook gelden er vrijwaringsmaatregelen op basis waarvan extra heffingen van 25% gelden

[2:07:51] als er meer wordt ingevoerd dan een bepaald kwotum.

[2:07:58] De heer Boswijk had nog een vraag over de bezuiniging op het postenetwerk en de consequenties.

[2:08:10] Ik zit zelf inmiddels ook een beetje te slapen over de tijd, maar de heer Ramm heeft zeker

[2:08:16] nog een interruptie te gaan, dus ik geef het woord aan de heer Ramm.

[2:08:19] Dank u wel, voorzitter.

[2:08:22] Mijn vraag in de eerste termijn die ik stelde over de staalindustrie was of de minister bereid

[2:08:28] is om bij deze raad ook in te zetten om te kijken naar defensieve maatregelen,

[2:08:37] op dit geval om die instrumenten toe te laten voegen aan het instrumentarium van de Europese Unie,

[2:08:44] om te kijken of we staal en ook andere sectoren, ik heb namelijk ook de recycling genoemd, de chemie,

[2:08:52] die beter kunnen beschermen als er dumping aan de orde is.

[2:09:00] Dus dat was mijn verzoek aan de minister om dat ook in de raad in te dienen.

[2:09:12] Voorzitter, ik snap de vraag, maar ik heb net opgenoemd wat het bestaande instrumentarium is,

[2:09:20] wat ook ingezet wordt en wat ook goed werkt.

[2:09:24] Dus de vraag is ook wel een beetje terug aan de heer Am.

[2:09:28] Heeft hij dan signalen dat er nog meer instrumentarium nodig is hiervoor?

[2:09:35] Want de antidumping- en antisubsidiemaatregelen werken, de vrijwaringsmaatregelen werken.

[2:09:43] En per 1 januari 2026 hebben we ook nog het carbon border adjustment mechanisme.

[2:09:50] Dat is een grensheffing die ervoor zal zorgen dat buitenlandse producenten evenveel betalen

[2:09:54] voor hun CO2-uitstoot als Europese bedrijven.

[2:09:59] Dus we hebben een heel instrumentarium wat ingezet wordt.

[2:10:05] Om maar een voorbeeld te noemen, die vrijwaardigingsmaatregelen lopen tot juni 2026 af.

[2:10:13] Er zit ook een termijn aan bij de WTO, en op een gegeven moment kan je ook niet meer

[2:10:20] zo'n vrijwaardigingsmaatregel nemen.

[2:10:22] Dus dat betekent dat na een bepaalde periode onze staalindustrie wel degelijk een heel groot

[2:10:28] risico gaat lopen als we daar geen andere instrumenten tegenover zetten.

[2:10:33] Mijn verzoek is om daarnaar op zoek te gaan, ook in gesprek te gaan met de staalindustrie

[2:10:38] in dit geval, om te kijken hoe je de staalindustrie voor de lange termijn kan behouden, want als

[2:10:44] wij deze strategische, autonomische sector van Europa kwijtraken, dan zijn we echt heel

[2:10:51] ver van huis.

[2:10:51] Dat is mijn zorg, voorzitter.

[2:10:59] Wat betreft die vrijwaringsmaatregelen heeft de heer Ram gelijk dat die aflopen en dat je die niet

[2:11:06] eindeloos kan invoeren.

[2:11:08] Dat geldt niet voor de antidumpings- en antisubsidiemaatregelen.

[2:11:11] Die kunnen lang doorlopen en ook het carbon border adjustment mechanisme.

[2:11:19] Maar ik wil de heer Am ook meegeven dat het kabinet ook uitgebreid en regelmatig spreekt

[2:11:25] met Tata Steel bijvoorbeeld, met de staalindustrie, over dit soort zaken.

[2:11:32] En dat we in nauw contact blijven en het blijven monitoren.

[2:11:35] En indien er maatregelen nodig zijn, dan zullen wij daarop inzetten.

[2:11:42] Gaat u verder, minister.

[2:11:43] Nog een vraag over versterking van het postennetwerk.

[2:11:51] De consequentie voor het bedrijfsleven en de oproep van VNO-NCW om de posten te versterken.

[2:12:00] Er was een taakstelling van 22% voor de posten.

[2:12:04] Ik ben blij dat we die taakstelling hebben weten terug te brengen naar 10%.

[2:12:10] Ik zal samen met de heer Veldkamp zorgvuldig kijken naar hoe we dat invullen.

[2:12:18] We zullen uiteraard in overleg blijven met VNO-NCW.

[2:12:23] Daar waar gaten vallen voor ondersteuning, zal er mogelijk ook een rol weggelegd zijn

[2:12:29] voor private partijen, bijvoorbeeld dat grote bedrijven, zoals mkb'ers, op weg helpen om

[2:12:35] een markt te leren kennen.

[2:12:36] Maar we zullen dat met de grootst mogelijke zorgvuldigheid invullen.

[2:12:44] Mevrouw Zeedijk had nog een vraag over IBO's, Investeringsbeschermingsovereenkomsten,

[2:12:53] alleen voor grote bedrijven.

[2:12:56] Ik ben het helemaal met u eens dat het belang van een goed investeringsklimaat voor Nederland

[2:13:03] en in andere landen waar we handel mee drijven.

[2:13:09] Investeringsbeschermingsverdragen moeten toegankelijk en bruikbaar zijn voor alle bedrijven, dus ook het MKB.

[2:13:14] Ik ben bereid me daarvoor in te zetten.

[2:13:17] Het is ook goed om te weten dat er op Nederlands en EU-niveau veel aandacht voor is, bijvoorbeeld door middel

[2:13:23] van regels, om het voor het MKB makkelijker en goedkoper te maken om te procederen onder

[2:13:28] een investeringsbeschermingsverdrag.

[2:13:34] Mevrouw Zeedek heeft een interruptie.

[2:13:36] Het is goed dat de minister zegt dat het MKB haar aan het hart gaat, maar mijn punt was

[2:13:46] voornamelijk dat vooral die investeringsbeschermingsmaatregelen de wetgevende macht van de nationale overheid

[2:14:04] beperken, omdat die procedures vaak buiten het rechtssysteem van de nationale overheid vallen.

[2:14:11] Dus ik ben heel erg benieuwd hoe de minister daarnaar kijkt, of ze dat niet als probleem ziet.

[2:14:19] De minister.

[2:14:42] De investeringsbeschermingsverdragen zijn natuurlijk de bescherming van bedrijven,

[2:14:47] Maar dat neemt niet weg dat nationale wetgeving verdrinkt.

[2:14:54] Het staat landen vrij om hun nationale wetgeving in te voeren.

[2:15:00] Maar ik snap de zorg dat dat soms kan wrijven.

[2:15:10] Dus die zorg deel ik.

[2:15:12] Maar het belangrijkste is dat het een goed investeringsverdrag is die toegankelijk en

[2:15:18] bruikbaar is voor bedrijven, ook voor het mkb.

[2:15:22] De EU onderhandelt ook daarover, ook over het verminderen van administratieve verplichtingen.

[2:15:29] Er worden ook afspraken gemaakt over transparante en voorspelbare regelgeving en verbetering

[2:15:34] van het investeringsklimaat.

[2:15:37] En dat dat soms wrijft met nationale wetgeving, dat is niet de inzet.

[2:15:46] De inzet is dat ook bedrijven durven te investeren omdat ze weten dat ze beschermd zijn door zo'n IBO.

[2:15:57] Een vervolgvraag van mevrouw Zeebeek.

[2:15:59] Ja, ik herken de balans die je moet zoeken aan de ene kant tussen investeringen van bedrijven mogelijk maken,

[2:16:05] Je wilt ook niet dat bedrijven terughoudend zijn in investeren.

[2:16:11] Aan de andere kant wil ik zeggenschap afgeven aan de geschillenbeslechtingscommissie binnen

[2:16:24] zo'n handelsverdrag.

[2:16:27] Ik vind de PVV meestal aan mijn zijde als het gaat over een opt-out in Europa.

[2:16:33] Ik vraag me af of de minister het in dit geval ook aan mijn zijde vindt als ik zeg dat zo'n geschillenbeslechting

[2:16:43] dan in een optioneel protocol moet waar ieder nationaal land ja of nee tegen kan zeggen.

[2:16:50] Ik zag de heer Ram opveren, maar het is toch echt een vraag aan de minister.

[2:17:03] Voorzitter. Zo'n beschillenbeslechting gaat niet over het recht om wetgeving te maken,

[2:17:11] Maar het gaat om de gevolgen van wetgeving en om het beschermen van investeerders in zaken,

[2:17:20] gevolgen van bepaalde wetgevingen.

[2:17:22] Maar het staat een land altijd vrij om zijn eigen wetgevingen natuurlijk te maken.

[2:17:33] Mevrouw Zedek, u krijgt weer het voorzitterschap.

[2:17:36] Dan vervolgt de minister haar betoog.

[2:17:44] Ik zie hier nog een laatste antwoord, maar volgens mij hebben we die net gehad.

[2:17:50] Over die geschillenbeslechting heb ik gehad en dat waren de antwoorden.

[2:18:04] Oké, dan sluiten we hierbij de eerste termijn van de minister af.

[2:18:12] Ik stel voor om de tweede termijn kort te houden.

[2:18:21] Ik heb begrepen dat er al een vooraankondiging is gedaan voor een twee-minuten-debat door de heer Paternotte.

[2:18:27] Ik kijk even zijn kant op of hij dat alsnog graag wil doorlaten gaan.

[2:18:35] Ik zie hem knikken.

[2:18:37] Mag mevrouw Kammerga ook aanvragen?

[2:18:42] Als ik dan mag, begin ik maar meteen een rondje.

[2:18:45] Ik denk dat het goed is dat er een twee-minuten-debat komt.

[2:18:47] En daarmee zou ik nu dan ook niet een heel betoog me houden in deze termijn.

[2:18:51] En dat zit voor mij, want ik vind het ook altijd goed om daar even bij te ploegen.

[2:18:54] Waar zit dat voor mij dan op?

[2:18:55] Ik begrijp op zich de houding van de minister, dat ze afwachtt waar ze komt vanuit Europa.

[2:19:01] Maar ik zou haar en ons ook gunnen om ook met een aantal punten daar ook actief zelf aan tafel te gaan zitten.

[2:19:06] Dus ik overweeg daar een drukkelijke motie over in te dienen.

[2:19:10] En ik zag al dat hij voorlopig al op de donderdag staat.

[2:19:12] Dus dan hebben we een mooie dag om over al deze thema's te kunnen spreken.

[2:19:21] Ik moest heel even om de procedure vragen, maar ik begrijp dat inderdaad de heer Paternotte

[2:19:25] als eerste spreker is.

[2:19:28] Het maakt mij niet uit.

[2:19:29] Hij mag het zijn, maar op zich is de formele route wel de eerste spreker van de zijde van de Kamer.

[2:19:33] Want een vooraankondiging mag niet leidend zijn dat je niet op die manier de orde van de vergadering

[2:19:38] maakt. Maar goed, ik vind het helemaal prima.

[2:19:49] Oké. Ik ben de voorzitter.

[2:19:51] Er is wat onduidelijkheid over, maar laten we gewoon afspreken dat de heer Paternotte de eerste

[2:19:54] spreker is. Er is in ieder geval een tweeminutendebat aangevraagd en waarschijnlijk gaan we dat

[2:20:00] Zoals we het nu horen, houden we het op donderdag.

[2:20:03] In ieder geval is mevrouw Kamminka voornemens om daar een motie in in te dienen.

[2:20:13] Ik kijk even naar mevrouw Kamminka of dit dan ook haar inbreng was.

[2:20:17] Vervolgens geef ik mevrouw Heers het woord voor haar tweede termijn.

[2:20:24] Ik heb gezocht naar een overtuigende visie op handel in een nieuwe wereld voor een land

[2:20:32] zoals Nederland, dat inderdaad voor 30 procent van haar economie afhankelijk is van internationale

[2:20:37] handel.

[2:20:39] We zijn gewaarschuwd door verschillende experts dat het beleid dat verwacht wordt dat Trump

[2:20:44] gaat voeren, onze economie gaat doen krimpen.

[2:20:48] 500 euro per persoon per jaar wellicht.

[2:20:52] En ik zou het zeer op prijs stellen als we vanuit de regering

[2:20:56] een analyse zouden krijgen van de mogelijke scenario's die er voor liggen,

[2:21:02] zodat we ons zowel vanuit de regering, maar ook vanuit de Kamer

[2:21:06] kunnen voorbereiden op de keuzes die we zullen moeten maken.

[2:21:09] Want dat de wereld aan het veranderen is, dat staat wat mij betreft vast.

[2:21:13] En ik maak me echt oprecht zorgen, ook vanuit economisch perspectief,

[2:21:16] maar ook vanuit andere belangen, dat we gewoon onvoldoende voorbereid zijn hierop.

[2:21:20] Dus ik zal zeker een motie indienen om die analyse wel te krijgen.

[2:21:25] In eerste instantie in relatie tot de VS.

[2:21:28] Ten tweede vind ik het ook ingewikkeld om uit de antwoorden van de minister op te maken

[2:21:33] wat nou precies de visie is op de EU.

[2:21:36] Want de VS is onze tweede handelspartner, maar de EU is onze eerste handelspartner van Nederland.

[2:21:41] Het is duidelijk dat we als EU alleen maar samen sterk staan

[2:21:45] Als we investeren in onze eigen industrie en onze eigen strategische autonomie, dan maakt

[2:21:52] het me toch wel zorgen dat als er naar rode vlaggen wordt gevraagd, dat Nederland wel

[2:21:57] het belang ervan inziet, zeker ook voor ons eigen welzijn, maar niet bereid lijkt te zijn

[2:22:03] om daar ook geld voor neer te leggen.

[2:22:05] Ik kan gewoon niet goed met elkaar rijmen dat we van alles willen, maar dat we daar niet

[2:22:10] ook wat voor willen meebrengen.

[2:22:12] Als laatste zullen we zeker — dat is een vooraankondiging op dat debat — terugkomen

[2:22:18] op de rol van maatschappelijke organisaties, meer in het algemeen, maar zeker ook in ketenverduurzaming.

[2:22:25] Nogmaals, de visie die de minister hierover heeft neergelegd gisteren is in directe tegenspraak

[2:22:32] met de bedoeling die achter de CSDD zit.

[2:22:36] Hierbij wil ik de vraag laten.

[2:22:37] De heer Ram is aan de beurt.

[2:22:41] Dank u wel, voorzitter.

[2:22:43] Ik wil de minister in ieder geval bedanken voor de toezegging die ze heeft gedaan op de staalsector

[2:22:47] en ook over de uitvoering en de implementatie van de CSDDD.

[2:22:55] Wat in tegenstelling tot mijn collega Heers, heb ik wel een visie gehoord over handelsakkoorden

[2:23:01] en hoe je moet omgaan in deze nieuwe wereld om je handelsbelangen verder te stellen.

[2:23:07] En de handelstekorden te beoordelen op haar meritus en pragmatisch te kijken naar het

[2:23:14] Nederlands belang om het vrijhandel te bevorderen, dat kunnen wij steunen.

[2:23:23] Het punt van een draakje, dat daar nog een fors prijskaartje in zit, dat is ook een van

[2:23:27] de dingen die onze fractie bezighoudt.

[2:23:30] De analyse is duidelijk.

[2:23:32] Wim Kok heeft al eerder een paar jaar geleden diezelfde analyse gedaan.

[2:23:36] Toen is er helemaal niks gebeurd en nu is er een rapport van Draghi.

[2:23:40] Dus er is wel degelijk een grote noodzaak om te kijken hoe we ons handelsbeleid anders vorm gaan geven.

[2:23:48] De zorg die ik wel deel met mevrouw Heerser en ook de anderen hier aan tafel, is de veranderende

[2:23:53] machtsverhoudingen in de wereld.

[2:23:55] Niet alleen als het gaat om een Amerika die wellicht een tarievenoorlog zou kunnen beginnen.

[2:24:02] Ik denk dat er bij Trump ook positieve dingen kunnen zijn qua economische ontwikkeling.

[2:24:07] Maar als het gaat om de BRICS, China, Afrika, Zuid-Amerika, ik denk dat daar wel degelijk

[2:24:14] ook een visie van het kabinet nodig is.

[2:24:18] Daar wil ik de minister oproepen om samen met haar collega's scenario's voor te ontwikkelen.

[2:24:24] Dan wil ik het laatste punt nog even noemen.

[2:24:31] Als het gaat om de chipsector en de mogelijke investeringsovereenkomst.

[2:24:37] In ons bezoek in Taiwan is wel degelijk gebleken dat investeringen als de first line of defense

[2:24:45] mogelijk in gevaar kunnen komen.

[2:24:48] Dat is ook een laatste punt, meneer Pattenotten.

[2:24:49] Ja, een allerlaatste punt.

[2:24:50] Een allerlaatste punt, juist omdat de geopolitieke situatie en spanningen toenemen.

[2:24:58] En daarmee ook de investeringen en de rente op die lening die voor die investeringen onder druk kan bestaan.

[2:25:04] Dus dat wil ik even nog noemen.

[2:25:06] En meneer Pattenotten heeft nog één interruptie op meneer Ram op dit punt.

[2:25:12] Kort, graag.

[2:25:13] Ja, ik hoorde het weer heel positief over Trump.

[2:25:16] maar in dit debat ging het voor een heel groot deel over het feit dat de plannen van Trump

[2:25:20] slecht zijn voor onze economie, de gemiddelde Nederlander 500 euro per jaar kosten.

[2:25:25] Dus ik vraag me af, hoe kan de PVV nou positief zijn over iemand die,

[2:25:29] omdat hij president wordt, ons als Nederland armer gaat maken?

[2:25:33] De heer Ran.

[2:25:34] Nou ja, ik kijk in eerste instantie toch ook naar de eerste termijn van Trump.

[2:25:39] En toen is er enorme economische ontwikkeling geweest in China,

[2:25:44] waar Europa ook vanaf heeft geprofiteerd.

[2:25:47] We kennen Trump als iemand die de art of the deal wil, een goede deal wil sluiten.

[2:25:54] Ik zie dat ook als onderdeel van zijn onderhandelingsstrategie.

[2:25:58] Als wij vanuit onze eigen kracht denken in Europa en in Nederland,

[2:26:02] dus niet zo angstig zijn voor de rest van de wereld,

[2:26:04] dat wil ik meneer Paternotte meegeven,

[2:26:07] moeten we gewoon kijken hoe wij de beste deal voor Nederland en Europa eruit kunnen slepen

[2:26:11] als we gaan omgaan met Trump.

[2:26:13] En ik denk dat een Trump-administratie dat ook kan waarderen

[2:26:17] als wij ook gewoon voor onze eigen belangen staan.

[2:26:20] Daarnaast moeten we ook maar afwachten

[2:26:22] of die doemscenario's die de heer Paternotte schetst

[2:26:26] ook werkelijkheid worden.

[2:26:27] Want we weten nog niet exact

[2:26:29] hoe de Trump-administratie nu zijn beleid gaat vormgeven.

[2:26:34] Dus dat wil ik even meegeven.

[2:26:37] De heer Paternotte, heel kort.

[2:26:38] Ja, voorzitter, we weten nog niet hoe het gaat vorgeven.

[2:26:42] terwijl dat hij beloofd heeft al zijn beloften te financieren met handelsbeperkingen.

[2:26:47] En er werd gerefereerd in de eerste termijn, ja, goed voor de economie van China, zei de heer Ram.

[2:26:52] Nou ja, het ging toen inderdaad beter met de Chinese economie,

[2:26:54] maar ik weet niet wat wij daar nou hier in Europa precies aan hadden.

[2:26:58] Wat we wel weten, is dat Trump ook toen allemaal handelsbeperkingen,

[2:27:01] protectionisme heeft opgelegd aan Europa, noemde zelfs notabene de staalindustrie.

[2:27:05] Dus de les van de eerste termijn van Trump is toch dat als hij zegt

[2:27:08] ik ga een handelsoorlog starten, dat hij die ook begint.

[2:27:11] en dat wij er nadeel van hebben.

[2:27:15] Meneer Robben.

[2:27:16] Nou ja, heel kort.

[2:27:18] Ik zit er niet zo pessimistisch en nargeestig in als de heer Portenotte.

[2:27:24] De reden daarvoor is dat je moet ook gewoon kijken naar wat je positie is als Nederland

[2:27:30] en wat je positie is als Europa.

[2:27:33] We worden meer teruggeworpen op onze eigen positie.

[2:27:37] Dat betekent dat we ook meer vanuit onze eigen kracht moeten gaan redeneren,

[2:27:40] vanuit ons eigen belang.

[2:27:41] Ik denk dat het heel goed is in plaats van de hele tijd, zoals de oude visie van Kaag, de wereld

[2:27:48] lopen te verbeteren, gewoon pragmatisch moeten kijken naar onze economische belangen en dat naastreven.

[2:27:55] Ik geloof in deze minister dat dit op die manier conform gegeven kan worden.

[2:28:01] Ik begrijp dat D66 toch wat angstig naar de wereld kijkt.

[2:28:05] Zo kijken wij daar niet naar, voorzitter.

[2:28:08] Dank u wel. Dan geef ik nu het woord aan de heer Paternotte voor zijn tweede termijn.

[2:28:15] Voorzitter, ik begrijp nog steeds niet waarom de PVV nou dan wel positief is over Trump,

[2:28:19] behalve dat ze hopen dat het wel meevalt. Maar goed, voorzitter, mijn tweede termijn.

[2:28:24] De minister is behoorlijk positief over de kansen voor handelsakkoorden.

[2:28:28] Dat is niet precies wat ik moest verwachten, maar ik ben daar op z'n recht wel blij mee.

[2:28:31] Het is voor D66 ook belangrijk dat we als Europa daar heel actief op gaan zijn.

[2:28:35] Alleen de houding over EU-Mercosur is me nog niet helemaal duidelijk eigenlijk,

[2:28:40] want de minister heeft gerefereerd aan zorgen in de Kamer en dat ze dingen afwacht.

[2:28:45] Maar zijn we nou een toeschouwer bij dat verdere proces?

[2:28:48] En zo nee, wat is dan onze rol op het veld?

[2:28:51] Die vraag wil ik graag aan de minister stellen.

[2:28:53] Over Taiwan zei ze, ik zie geen economische rationalen of signalen.

[2:28:57] Nou, wij hebben die signalen in die geval van Nederlandse bedrijven in Taiwan

[2:29:00] juist wel gehad bij ons bezoek daar.

[2:29:02] ...dat zij beperkingen zien en dat zij kansen ook zien om de investeringsrelatie te verbeteren.

[2:29:09] Maar ik vroeg ook natuurlijk nog wel naar de betekenis die dat kan hebben...

[2:29:12] ...een sterkere band met Taiwan voor bijvoorbeeld de kans dat er escalatie komt vanuit China.

[2:29:17] Hoe sterker de band, hoe kleiner die kans.

[2:29:19] Of de minister dat ook deelt en daar nog op in kan gaan.

[2:29:22] Mevrouw Zeder, ik vroeg nog over KLM, ikzelf over dubbele belasting.

[2:29:25] De minister zei ja, daar gaan dan collega's over.

[2:29:28] We kunnen natuurlijk steeds het hele kabinet hier aan tafel zetten bij een RBZ-handel...

[2:29:31] Het is voor ons gewoon als Kamerleden denk ik niet te doen dat we dan naar

[2:29:34] commissiedebatten over luchtvaardig belastingen moeten gaan.

[2:29:37] Het voordeel is dat de minister natuurlijk in enorme ondersteuning er is.

[2:29:39] Mijn vraag is even of zij ons een klein beetje kan helpen met de eloketgedachte,

[2:29:44] dat zij even te raden kan gaan bij haar collega's over KLM of dubbele belastingen

[2:29:47] en ons daar iets over kan melden.

[2:29:49] Bijvoorbeeld voorafgaand aan de tweede termijn van de begroting volgende week woensdag.

[2:29:53] Dat is denk ik iets haalbaarder dan dat wij als Kamerleden met een halve medewerker

[2:29:57] nu allemaal debatten gaan aflopen om daar enkele vragen te stellen aan collega's.

[2:30:06] Bedankt, meneer Paternotte.

[2:30:07] Ik moet eerlijk zeggen dat de meeste opmerkingen die ik had opgeschreven voor mijn tweede termijn

[2:30:11] zijn door mijn collega's al ter tafel gebracht, dus ik zie af van mijn tweede termijn.

[2:30:19] Ik kijk even naar rechts of we gelijk door kunnen met de beantwoording van de vragen die nog gesteld zijn.

[2:30:27] Ik ga een poging wagen.

[2:30:29] Dan geef ik het woord aan de minister.

[2:30:32] Even kijken hoor.

[2:30:34] De vraag over een brief over de gevolgen van wat Trump gaat doen.

[2:30:43] Ik vind het belangrijk dat we eerst kijken waar we samen uitkomen.

[2:30:48] We hebben een positieve insteek wat betreft de handelsrelatie.

[2:30:52] En we moeten toch echt afwachten welke maatregelen er komen voordat we überhaupt iets daarover kunnen zeggen.

[2:30:59] voordat we allemaal negatieve doemscenario's gaan schetsen.

[2:31:04] Er was nog een vraag over de EU.

[2:31:08] Ik deel dat we met de EU samen...

[2:31:10] Eén momentje.

[2:31:12] Ik wilde nog best wel één interruptie toestaan als er echt nog heel dringende vragen zijn.

[2:31:18] Ik zag mevrouw Heers heel smekend kijken, dus die ga ik toestaan.

[2:31:25] Ik waardeer het optimisme van mijn collega van de BVW en van de minister.

[2:31:30] Het is niet zo dat we de wereld bang of angstig inkijken.

[2:31:38] Dit is een analyse die wordt door economische experts van de grootste banken van Nederland gemaakt.

[2:31:44] Mijn vraag aan de minister is of ze het echt niet eens is met die analyse.

[2:31:51] dan zou ik daar graag een argumentatie voor willen horen,

[2:31:56] het liefst op papier.

[2:31:58] Maar deze mensen spreken vanuit een lange ervaring op handelsrelaties.

[2:32:03] En het kan toch niet zo zijn dat we dit soort waarschuwingen in de wind slaan,

[2:32:07] gaan achterover gaan zitten leunen,

[2:32:09] wachten tot er wat er over ons heen komt,

[2:32:10] en dan dus te laat zijn met het voorbereiden van wat er komen gaat.

[2:32:15] Dus ik verzoek de minister echt met klem

[2:32:18] om dit niet af te doen als een soort waandenkbeeld van een aantal partijen in deze Kamer.

[2:32:25] Het zijn experts die dit zeggen en ik hoop dat zij bereid zijn dit serieus aan te pakken

[2:32:30] en dus ook die analyse met ons te delen.

[2:32:36] Ja, voorzitter, die analyse die gedaan is, is op basis van een scenario dat nog geen werkelijkheid

[2:32:43] is.

[2:32:45] Dus het is echt koffiedik kijken wat er precies gaat gebeuren.

[2:32:49] Ik kan natuurlijk een heleboel analyses gaan maken, maar uiteindelijk gaat het erom welke

[2:32:54] maatregelen komen er.

[2:32:56] Dus het heeft niet zoveel zin om een what-if-scenario-analyse te gaan maken en die met de Kamer gaan delen.

[2:33:02] Dan zijn we elkaar aan het werk aan het houden, denk ik.

[2:33:05] Wat wel belangrijk is, is dat we natuurlijk inzetten op versterking van onze economie.

[2:33:11] Wat dat betreft ben ik het helemaal eens met mevrouw Heers dat we ons wel moeten voorbereiden

[2:33:15] En ook dat we zeker in EU-verband moeten zorgen voor een sterke economie in de EU.

[2:33:23] Dus dat is wat we van tevoren kunnen doen.

[2:33:26] Maar een what-if-scenario op basis van aannames maken heeft gewoon niet zoveel zin.

[2:33:33] Dus dat ga ik niet doen.

[2:33:38] Even kijken, er waren nog vragen over Taiwan en dubbele belasting.

[2:33:45] Ik ben bereid om dat bij mijn collega na te vragen.

[2:33:49] Bij mijn collega van Financiën kan u hier verder niet meehelpen, dus dat zal ik navragen.

[2:33:58] Dan nog een vraag over EU-mercosuur.

[2:34:02] We staan positief tegenover handelsakkoorden, ook met mercosuur.

[2:34:06] Uiteindelijk is het de inhoud die we gaan beoordelen.

[2:34:11] Tot slot zijn we van mening dat de geschillen tussen China en Japan vreedzaam opgelost moeten worden.

[2:34:23] We moeten rekening houden met de wensen van de Taiwanese bevolking.

[2:34:28] De inzet van Nederland en de EU is gericht op deescalatie en een constructieve dialoog.

[2:34:33] Het is natuurlijk belangrijk om incidenten te voorkomen die kunnen leiden tot escalatie.

[2:34:40] Voor Nederland blijft Taiwan een belangrijke partner.

[2:34:46] Dat betekent dus ook dat we een handels- en investeringsrelatie met Taiwan willen blijven onderhouden.

[2:34:56] Tot zover.

[2:34:59] Dan sluiten we hierbij ook de tweede termijn af.

[2:35:06] De vraag van de griffie was inderdaad, ik heb twee keer het woord toegehoord, maar het is belangrijk

[2:35:12] als het een toezegging is, dat er dan ook een terugkoppeling naar de Kamer komt.

[2:35:15] Dat is de eerste op de vraag van de heer Ram over de staalindustrie en de tweede over de dubbele

[2:35:23] belasting en daaraan die vraag doorgeleiden naar de minister van Financiën.

[2:35:30] Dus mijn vraag op alle twee is...

[2:35:31] De voorzitter heeft meteen gevraagd of ook het punt dat u zelf maakte over het KDM,

[2:35:35] of dat er ook bij betrokken kan worden.

[2:35:36] Dat is waarschijnlijk ook de minister van Financiën, maar goed.

[2:35:40] Dat was de minister van IND.

[2:35:42] Dat kan ook de minister van IND zijn.

[2:35:43] Dat vind ik heel schappelijk.

[2:35:45] Dan kunnen we alle drie aan die minister vragen of zij die misschien inderdaad voor...

[2:35:52] Die heb ik niet toegezegd.

[2:35:53] Die laatste.

[2:35:54] Ik denk dat het echt aan de bedrijven zelf is om met elkaar te spreken over diensten die ze

[2:36:00] van andere bedrijven willen afvullen.

[2:36:02] Dus leuk geprobeerd.

[2:36:07] De andere twee zou ik willen terugkoppelen aan de suggestie van de heer Paternotte.

[2:36:13] Ik vond het wel schappelijk om dat te doen voor de eerste termijn van de minister bij het begrotingsdebat.

[2:36:22] Waarschijnlijk volgende week.

[2:36:27] Volgende week woensdag.

[2:36:28] Is dat mogelijk?

[2:36:30] En voorzitter, misschien had ik gehoord de minister net zeggen

[2:36:32] wat bedrijven met andere bedrijven afspreken.

[2:36:34] Ik had de vraag niet gesteld, hoor, maar het gaat om een

[2:36:36] vijfde vrijheidsrecht onder het verdrag van Chicago

[2:36:37] en dat is een verantwoordelijkheid van Staten om daar afspraken

[2:36:40] over te maken. Dus ik denk niet dat de minister dat kan zien

[2:36:42] als iets tussen bedrijven.

[2:36:44] Ja, dat gaat over die landingsrechten en dat

[2:36:46] ligt echt bij de minister van INW

[2:36:48] en ik stel voor dat hij die vraag aan hem

[2:36:50] stelt, want anders dan zitten we overal

[2:36:52] tussen.

[2:36:54] Ja, voorzitter, dit vind ik dus

[2:36:56] weer niet goed als het kabinet op die manier naar de Kamer handelt, terwijl het kabinet met één mond spreekt

[2:37:00] en Kamerleden niet de hele dag allemaal debatten kunnen aflopen.

[2:37:03] Meneer Paternotte, het was inderdaad mijn verzoek.

[2:37:08] Ik neem nu even genoegen met het antwoord van de minister op dit vlak.

[2:37:13] Maar van de andere twee zou ik nog heel graag van de minister horen of ze akkoord is met het terugkoppelen aan de Kamer

[2:37:22] voor volgende week woensdag.

[2:37:24] Ik denk dat de dubbele belasting in Taiwan wel gaat lukken.

[2:37:29] Over de staalindustrie is dat wat ingewikkelder.

[2:37:31] Dat is wel een hele korte termijn.

[2:37:33] Daar neem ik liever iets langere tijd voor met uw goedvinden.

[2:37:36] Ik zie de heer Rand knikken.

[2:37:39] Welke termijn kan ik wel noteren?

[2:37:50] Ik krijg de suggestie om dat misschien terug te koppelen in het verslag van de Raad, zodat

[2:37:59] dat we dat eerst in de Raad van Handel bespreken en dat we dat dan in het verslag kunnen terugkoppelen.

[2:38:05] Prima, dan gaan we dat noteren.

[2:38:09] En dan zijn we aan het eind gekomen van dit debat.

[2:38:12] Dan wil ik de minister van harte bedanken en mijn collega's ook van harte bedanken.

[2:38:17] En dan zien wij elkaar weer terug tijdens de begrotingsbehandeling de komende dagen.