Aanpak van netcongestie met de CEO's van de netbeheerders

[0:00:26] Een goedemiddag allemaal op deze woensdagmiddag 13 november 2024.

[0:00:34] We zijn bij elkaar gekomen voor de vaste commissie voor klimaat en groene groei.

[0:00:37] Op de agenda staat een hoorzitting.

[0:00:39] Een van de middelen die de Kamer ter beschikking heeft om extra informatie in te winnen,

[0:00:44] dus een diepgaand gesprek met de genodigden aan mijn rechterzijde, de mensen thuis aan linkerzijde

[0:00:50] en mensen op de tribune.

[0:00:52] En aan mijn linkerzijde zijn aangeschoven de Kamerleden.

[0:00:54] Ik stel ze even kort voor.

[0:00:56] Aan mijn rechterzijde, voor de mensen thuis links en op de tribune,

[0:00:58] hebben we de heer Rutger van der Leeuw,

[0:01:01] Chief Executive Officer van Enexis,

[0:01:04] de heer Otto, Chief Executive Officer van Alliander,

[0:01:08] de heer Bogers, Chief Executive Officer van Steden

[0:01:11] en de heer Abbenhaus, Chief Operations Officer van Tennet.

[0:01:17] En aan mijn linkerzijde zijn de Kamerleden aangeschoven,

[0:01:20] namens de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, de heer Erkens,

[0:01:25] namens de staatskundig gereformeerde partij, de heer Vlag.

[0:01:31] Excuseer. Nieuw sociaal contract hebben mevrouw Pasma,

[0:01:35] van de Boeren-Burgenbeweging, de heer Vermeer,

[0:01:37] van de ChristenUnie, de heer Grinwis

[0:01:39] en van de partij GroenLinks, PvdA, mevrouw Kreuger.

[0:01:44] Op de agenda staat de aanpak van de netcongressie

[0:01:46] met de CEO's van de netbeheerders.

[0:01:48] En dan gaan we beginnen met een hele korte introductie door de heer Otto.

[0:02:00] Dank u wel. Ik doe een korte introductie namens ons alle vier.

[0:02:04] Bedankt voor deze uitnodiging.

[0:02:05] Wij werken samen met onze partners, zoals u weet, aan een betrouwbaar, bereikbaar, betaalbaar energiesysteem.

[0:02:10] Dat bestaat uit een mix van energiedragers, elektriciteit, warmte, waterstof, duurzaam gas.

[0:02:15] En huiselijk gezegd zorgen wij met onze bedrijven ervoor dat het licht aangaat, dat het huis warm is, dat het bedrijf draait,

[0:02:20] ...dat u weet wat u opwerkt, verbruikt en moet betalen.

[0:02:24] En vandaag heeft u ons uitgenodigd om te spreken over netcongestie.

[0:02:27] Het is een van onze grote, urgente, relevante maatschappelijke opgaves...

[0:02:31] ...waar wij iedere dag keihard aan werken.

[0:02:35] We zien dat bedrijven en consumenten langer dan gewenst moeten wachten...

[0:02:38] ...op een aansluiting of op capaciteit op het elektriciteitsnet.

[0:02:42] En dat gaat ons aan het hart.

[0:02:45] Wij realiseren ons zeer goed dat de bouw van het energiesysteem van de toekomst iedereen raakt.

[0:02:52] Het is voor wonen en werken, voor welvaart en welzijn in Nederland van cruciaal belang dat

[0:02:58] we het elektriciteitsnet fors uitbreiden en verzwaren. En daar zijn we nog in ieder geval

[0:03:03] de komende tien jaar mee bezig. Ook hebben we al veel gedaan. We zetten in op het maximaal

[0:03:09] verzwaren en uitbreiden van onze netten. Onze werkpakketten zijn in de afgelopen vijf jaar

[0:03:13] verdrievoudigd, van welke opgeteld 2,5 miljard naar op dit moment 8 miljard.

[0:03:20] En om de komende jaren de netten in bijvoorbeeld de wijken te verzwaren,

[0:03:24] gaat één op de drie straten over.

[0:03:27] En zoals minister Hermans ook mededeelde,

[0:03:30] moeten er 50.000 nieuwe transformator huisjes worden geplaatst.

[0:03:34] Ook zullen we tot 2050 120.000 kilometer kabel moeten leggen.

[0:03:37] Dat is iedere maand van Groningen naar Maastricht.

[0:03:41] Daarnaast proberen we zoveel mogelijk klanten te helpen met de netten die we al

[0:03:44] hebben. Enerzijds door op een verantwoorde manier de netten zo zwaar als mogelijk te belasten

[0:03:49] en anderzijds door het flexibel gebruik maken van het elektriciteitsnet maximaal te stimuleren

[0:03:55] en te ondersteunen. Daar ontwikkelen we ook een groot aantal flexibiliteitsproducten voor.

[0:04:00] En tenslotte communiceren wij proactief over waar de klanten en ook de samenleving aan

[0:04:06] toe is. We geven zo goed mogelijk inzicht in de situatie en het eerste kwartaal van het

[0:04:11] Komend jaar, 2025, lanceren we daarom bijvoorbeeld de stroomnetchecker,

[0:04:16] waar we lokaal inzicht op het stroomnet geven,

[0:04:19] waardoor bijvoorbeeld ook consumenten kunnen zien,

[0:04:21] goh, waar ben ik aan toe?

[0:04:22] En als er een verzwaring nodig, wanneer komt die dan?

[0:04:25] Dat wordt ook steeds relevanter, want ook in woonwijken

[0:04:29] raakt het net op een aantal plekken vol.

[0:04:32] Dus dat betekent dat bewoners of eigenaren van een bedrijf

[0:04:34] met een kleine stroomaansluiting

[0:04:37] op die plekken te maken hebben met langere doorlooptijden

[0:04:39] voor een nieuwe of zwaardere stroomaansluiting.

[0:04:42] Graag gaan wij met u in gesprek over wat we hebben gedaan, waar we aan werken,

[0:04:47] wat we nog te doen hebben en ook wat we van u nodig hebben.

[0:04:50] Want voor ons is duidelijk, zonder fysieke ruimte om te bouwen,

[0:04:54] zonder versnelling van ruimtelijke procedures,

[0:04:57] zonder het bevorderen van instroom van vakmensen

[0:05:00] en zonder het actief stimuleren van flexibel energiebedrijf

[0:05:03] gaan wij nooit genoeg tempo kunnen maken.

[0:05:06] Daar hebben we u keihard voor nodig en we kijken ernaar uit om daarover met u van gedag te wisselen.

[0:05:11] Dank u wel.

[0:05:14] Dan dank ik de heer Otto voor de korte introductie en dan stel ik voor als voorzitter om de leden

[0:05:19] één voor één een vraag te laten stellen met de mogelijkheid een vervolgvraag erop

[0:05:22] te stellen.

[0:05:23] Dan gaan we gewoon het rijtje af.

[0:05:24] We hebben tot half zeven de tijd en ik had van de heer Erkes begrepen dat hij iets eerder

[0:05:31] zou gaan.

[0:05:34] Mevrouw Kreuger heeft nog een korte vraag.

[0:05:36] Ja, nou, ik weet niet of dat het voorstel is van de voorzitter,

[0:05:39] maar om dus een vraag en dan meteen ook het antwoord,

[0:05:41] zodat we op elkaars vragen kunnen voortbouwen.

[0:05:45] Dus vraag, antwoord en dan de volgende.

[0:05:48] Dat is inderdaad het voorstel. Ja, ja, ja.

[0:05:52] Ja, dus nee, gewoon één vraag wordt meteen beantwoord.

[0:05:58] Dan heeft u de mogelijkheid om een vervolgvraag te stellen, aanvullend op die vraag.

[0:06:03] En heeft u geen aanvullende vraag op de vraag wat u gesteld heeft,

[0:06:07] en dan kan de beurt doorgaan naar de volgende spreker.

[0:06:09] Kan iedereen daarmee instemmen?

[0:06:12] Dan zou ik beginnen bij de heer Erkens van de VVD.

[0:06:16] Dank, voorzitter, en ook dank aan de vier heren in dit geval voor hun aanwezigheid

[0:06:20] om hier te spreken over toch de sluimerende veenbrand

[0:06:23] die het volopende stroomnet eigenlijk begint te vormen voor Nederland.

[0:06:28] Ik zou graag beginnen ook met complimenten voor al die mensen bij u

[0:06:30] die nu al jaren werken aan de versnelling van de uitbreiding van het stroomnet,

[0:06:33] Het werken aan verschillende oplossingen die de problemen verkleinen.

[0:06:37] En zoals u terecht zei, volgens mij is er nog veel meer nodig,

[0:06:40] ook aan de kant van de overheid, snellere procedures,

[0:06:42] en daar gaan we vast en zeker dadelijk op in met elkaar.

[0:06:45] Maar u zult zelf ook een aantal zaken uiteraard anders moeten gaan doen

[0:06:48] dan in het verleden.

[0:06:49] En een van de zaken die mij wel op is gevallen als Kamerlid,

[0:06:53] in veel gesprekken ook met verschillende sectoren,

[0:06:55] is dat ik wel vaak te horen kreeg dat vanuit de netbeheerders

[0:06:58] men wel nog op de oude manier werkt.

[0:07:00] Dus energy hubs in het verleden, klanten zichzelf aansluiten, vaak was de eerste reflex in dit geval toch, zo doen we het in het verleden niet, dus we gaan het doen zoals we het altijd gedaan hebben.

[0:07:12] Nu zijn er de laatste maanden een aantal ontwikkelingen geweest op dat vlak ook, ook vanuit uw kant.

[0:07:16] Ik zou graag willen vragen wat u ook de komende twee jaar gaat doen, zodat wij als Kamerleden over twee jaar ook te horen krijgen.

[0:07:22] Verrek, die netbeheerders die hebben ons zo goed geholpen hiermee, zodat de onderlinge vertrouwen ook tussen gebruiker en netbeheerder terugkomt.

[0:07:29] En dan kijk ik even naar de rechterzijde, wie ik daarvoor het woord mag geven als eerste eventueel.

[0:07:36] En dan mag ik het woord geven aan de heer Abbenhuis.

[0:07:39] Ja, dankjewel. En vul maar gewoon aan, ik neem maar even het woord maar.

[0:07:44] Kijk, de situatie op het net en de ernst van de impact, die gaat ons natuurlijk aan het hart.

[0:07:48] En wat we ook zien, want dit is de derde voorzitting volgens mij waar we over spreken sinds juni 2022.

[0:07:56] En we zien dat er heel veel gebeurd is.

[0:07:57] Maar het belangrijkste, die drive die we hebben, is echt het aansluiten van de klanten.

[0:08:02] Want daar gaat het over.

[0:08:03] De echte elektrificatie en het CO2 vrijmaken van de samenleving zit in de industrie en

[0:08:08] bij de consumenten.

[0:08:10] Wat wij daaraan hebben gedaan en wat dus nog veel meer momentum gaat krijgen de komende

[0:08:14] twee jaar, is dat wij naast vanuit de vorige strategie, die bij ons was drive to energy

[0:08:19] transition, dus laten zien dat we de conventionele centrales kunnen vervangen door zon en door

[0:08:24] wint, hebben we nu de strategie connect the customers.

[0:08:28] Dus het hele bedrijf kantelt nu naar het gaat nu om het aansluiten van de industrie.

[0:08:32] Het gaat nu om de aansluiten van de woningbouw en het elektrificeren van de mobiliteit.

[0:08:37] En daar hebben we zelfs een hele aparte unit voor opgericht om echt te zorgen dat de focus op de klant gaat zitten.

[0:08:43] Want waar wij voorheen veertig aansluitverzoek in ons portfolio hadden, zeg maar voor 2022,

[0:08:49] Hebben we er nu 800, en bij mijn collega's loopt het in de tienduizenden ondertussen.

[0:08:55] En dat vergt voor ons echt een transitie.

[0:08:58] En ons doel is om de komende twee jaar, dus eigenlijk, we hebben het doel op drie jaar liggen,

[0:09:02] dus ik wijk een beetje af van je vraag, maar om in 2028 100 klantvelden per jaar te kunnen realiseren,

[0:09:08] waar we in het verleden ongeveer 20 per jaar, 25 per jaar deden.

[0:09:12] En dat was toen prima, maar we zien gewoon dat we naar 100 toe moeten.

[0:09:15] Nou, dat gaat niet overnight, daar moeten we naartoe groeien.

[0:09:20] Dan dank ik u voor de beantwoording. Mag u heel even de microfoon uitzetten en dan zie ik dat de heer Borus daar nog een aanvulling op heeft.

[0:09:26] Jazeker, dat wil ik graag op aanvullen.

[0:09:30] Precies wat Maarten ook zegt, we investeren al veel meer, wat de heer Erkens ook aangaf, al veel meer dan vier, vijf jaar geleden.

[0:09:37] Ik denk drie keer zoveel op dit moment dan vroeger.

[0:09:39] Dat kunnen we inderdaad nog versnellen door sneller met procedures en vergunningen te werken.

[0:09:44] Daar werken we ook hard aan samen met onze partners, de gemeentes, de provincies en het Rijk.

[0:09:48] En ook de ACM zijn we vooral mee bezig aan de flexibiliteitskant,

[0:09:53] om te kijken wat er allemaal mogelijk is.

[0:09:55] Maar we hebben ook een hoop mensen aangenomen die samen met gemeentes afspraken maken,

[0:10:01] plannen van aanpak, hoe we verder vooruit kunnen plannen,

[0:10:04] zodat die ruimte ook eerder beschikbaar kan komen.

[0:10:08] Als je kijkt naar het beter benutten van het net,

[0:10:10] want hoe snel we ook gaan, het bouwen van infrastructuur kost altijd tijd.

[0:10:15] Ja, dan zetten we ook echt in op net bewust zaken doen.

[0:10:20] Dus net bewust laden, net bewust bouwen en net bewust flexibiliteit organiseren.

[0:10:29] En als je het hebt over net bewust bouwen, dan moet je eigenlijk denken aan een soort energiehub,

[0:10:32] maar dan voor een woonwijk en daar kan ik straks wel een voorbeeld van geven.

[0:10:38] Dan dank ik u voor uw beantwoording en dan kijk ik nog even naar mijn rechterzijde.

[0:10:43] Geen verdere toevoeging. Kijk even naar de heer Erkens,

[0:10:46] of er nog een aanvullende vraag is.

[0:10:48] Ja, om het nog verder aan te scherpen, wat ik daarmee ook bedoel, is...

[0:10:51] ...als private partijen met initiatieven komen

[0:10:53] om inderdaad een energyhub te realiseren, was dat in het verleden gewoon heel lastig.

[0:10:57] Dus mijn vraag was ook heel specifiek daarop.

[0:10:59] Gaan we daar de komende jaren ook een trendbreuk in zien aan uw kant?

[0:11:03] Ja, misschien daar nog inderdaad...

[0:11:05] Nee, sorry, de heer Van der Leeuw, excuseer.

[0:11:07] Misschien daar nog inderdaad even op aanvullen.

[0:11:09] Ik denk ook dat wat mijn collega's ook gezegd hebben,

[0:11:12] Dat wil zeggen dat wij de afgelopen jaren echt heel hard gewerkt hebben

[0:11:15] om meer te kunnen groeien, et cetera, et cetera.

[0:11:17] Maar ik denk ook dat we kunnen zeggen dat wij tien jaar geleden echt in een andere wereld zaten

[0:11:21] dan dat we nu zaten, waarin het echt ging over betrouwbaarheid van het net, wat het nog steeds is,

[0:11:25] veiligheid van het net, wat het nog steeds is en levensbetrouwbaarheid.

[0:11:28] Maar we zien dat daar nu iets nieuws bij is gekomen en dat is

[0:11:31] hoe ga je om met dit soort vragen van private partijen?

[0:11:34] Ik denk dat we best kunnen zeggen dat wij daar de afgelopen tien jaar

[0:11:36] echt wel in hebben moeten leren hoe dat we dat doen.

[0:11:39] Als we dan vooruit kijken van hoe gaan we dat doen,

[0:11:42] dan denk ik dat daar ook een opschaling zit in als het gaat over energy hubs,

[0:11:45] als het gaat over netbewust laden, als het gaat over flexmiddelen.

[0:11:48] Dat zijn dingen die voor ons onbekend waren een aantal jaren geleden en die we dus nu wel gaan doen.

[0:11:54] Maar het gaat over en dat je het op inhoud doet, dat je die producten maakt,

[0:11:58] maar het heeft inderdaad ook te maken met hoe neem je je organisatie daarin mee.

[0:12:01] Niet alleen in je, wat Maarten net zei, in hoe richt je het in, maar ook hoe neem je je mensen mee.

[0:12:06] Ja, ik denk dat wij daar als bedrijf ook gewoon in een transformatie zitten

[0:12:09] en dat we gewoon ons uiterste best doen, en dat is zeker wij hier aan tafel,

[0:12:12] om onze organisaties en onze klanten daar ook in mee te nemen.

[0:12:16] Ja.

[0:12:17] Hartelijk dank. Dan heeft de heer Boris nog een aanvulling.

[0:12:19] Ja, ik zou nog één ding willen aanvullen.

[0:12:23] We proberen echt de mindset te veranderen in onze organisatie,

[0:12:27] van hoe kan het wel?

[0:12:29] En dat gezegdhebbende zoeken we natuurlijk wel naar producten

[0:12:32] die we samen met de markt ontwikkelen, want de markt moet het ook kunnen bouwen,

[0:12:36] en producten die schaalbaar zijn,

[0:12:38] want uiteindelijk willen we iedereen diezelfde mogelijkheden geven.

[0:12:43] Dan dank ik u voor de beantwoording.

[0:12:44] En dan is de beurt aan de heer Vlag van Staatskundige Gereformeerde Partij.

[0:12:50] Dank voorzitter en dank aan de vier heren dat zij op dit tijdstip

[0:12:54] hun tijd beschikbaar stellen om met de Kamer van Gedachte te wisselen.

[0:12:57] Het onderstreept denk ik ook de gezamenlijke urgentie die we voelen

[0:13:00] voor de aanpak van dit probleem.

[0:13:02] Een woord wat ik in ieder geval een paar jaar geleden nog niet kende,

[0:13:05] netcongressie, omdat het nu bijna dagelijks te horen is.

[0:13:07] Mijn vraag gaat over een opmerking die de Otto maakt over het zo zwaar als mogelijk belasten van het net.

[0:13:16] De Nederlandse netbedrijven leveren een hele hoge mate van zekerheid af.

[0:13:21] 99, en dan een heleboel cijfers er nog achter.

[0:13:24] Dat leidt ertoe dat er een bepaalde reservecapaciteit zit nog in dat net.

[0:13:31] Wat ik begrepen heb is dat uit de aanpak netcongestie in de Amsterdamse haven naar voren kwam

[0:13:36] dat er echt mogelijkheden zijn om dat net tot wel twintig procent meer te belasten,

[0:13:41] maar dat dat een druk zal geven op de betrouwbaarheidscijfers.

[0:13:45] De vraag dringt zich op, het is nu alles of niks,

[0:13:48] dus aansluiten tegen bijna honderd procent zekerheid

[0:13:51] of je krijgt geen aansluiting.

[0:13:53] Een alternatief kan zijn, we gaan dat risico iets meer opzoeken,

[0:13:56] het percentage daalt naar, laten we zeggen, 99,5, dat is al heel wat,

[0:14:01] maar dan kun je wel meer mensen aansluiten.

[0:14:03] Hoe kijkt u daartegen aan en onder welke condities

[0:14:05] zou dat net verder verzwaard kunnen worden, wat u betreft.

[0:14:11] Dan kijk ik naar mijn rechterzijde en denk ik dat ik het eerste woord kan geven aan de heer Otto,

[0:14:15] want het was ook gericht aan de heer Otto.

[0:14:17] Ja, dank u wel.

[0:14:18] Dank voor uw vraag.

[0:14:21] Ja, ik denk dat het eerst en vooral belangrijk is om inderdaad nog een keer te onderstrepen

[0:14:26] dat we in Nederland de energievoorzieningen zeer goed voor elkaar hebben,

[0:14:29] dat de leveringsbetrouwbaarheid een groot goed is

[0:14:31] en dat we daar ook zien dat dat een belangrijk fundament is

[0:14:34] onder welvaart en welzijn in Nederland de meest brede zin van het woord.

[0:14:40] Daarnaast is eigenlijk het concrete antwoord op uw vraag,

[0:14:43] is hoeveel ruimte zit er nou nog in dat net en hoe weten we dat en hoe gaan we daarmee op?

[0:14:49] Wij noemen dat in ons jargon het beter benutten van het net.

[0:14:52] En dat vraagt eerst en vooral technisch onderzoek

[0:14:56] om te kijken hoe we dit op een veilige manier kunnen doen.

[0:15:00] Het beter benutten van het net hoeft niet per se ten koste te gaan van leveringsbetrouwbaarheid.

[0:15:03] De vraag is natuurlijk hoe groot is dan de risk appetite, als dat dan netjes heet, die je wil nemen.

[0:15:10] Nou, wij doen daar veel onderzoek naar, samen met onze klanten, samen met marktpartijen,

[0:15:15] om te kijken, kunnen we door net zwaarder te belasten, door de transformaties zwaarder te belasten,

[0:15:22] door om te gaan met bijvoorbeeld, hoe kunnen we de transformatie kouder houden, dus de schoeling,

[0:15:28] kunnen we daardoor meer klanten aansluiten.

[0:15:31] Dit is in het hart van onze strategie, om bijvoorbeeld te zorgen dat we zoveel als mogelijk klanten kunnen helpen.

[0:15:37] Dat doen we op dit moment.

[0:15:38] En we doen er veel innovatief onderzoek naar, om te kijken kunnen we op een andere manier zicht krijgen op ons net hoe het zich in het heden, op dit moment, real-time gedraagt.

[0:15:49] Zodat we op baas daarvan ook weten hoeveel kunnen we daar nou bij uitnutten.

[0:15:53] Daarbij refereert u ook aan, kunnen we dan met klanten afspraken maken?

[0:15:57] Dat hebben wij daar los van gemaakt.

[0:15:59] We zien het als onze verantwoordelijkheid...

[0:16:00] ...om dat net op een zo goed als mogelijke manier maximaal uit te nutten.

[0:16:04] Het is ook zo dat we op dit moment natuurlijk met klanten kijken...

[0:16:07] ...naar kunnen wij niet een andere contractvorm met u afspreken...

[0:16:10] ...door bijvoorbeeld te zeggen, dus u krijgt een deel baseloot, heet dat.

[0:16:12] Een deel krijgt u zeker en een deel is flexibel.

[0:16:16] En dat flexibel... Als de ruimte op het net is, dan krijgt u het.

[0:16:19] Maar als die ruimte niet er is, dan krijgt u het niet.

[0:16:21] En dat betekent dat businessmodellen er anders uit moeten zien...

[0:16:23] ...of dat productieprocessen moeten worden aangepast.

[0:16:25] Nou, daar hebben we gesprekken over.

[0:16:27] En het concrete voorbeeld in de haven, in Amsterdam waar we aan refereerden,

[0:16:30] is precies dit wat we aan het doen zijn.

[0:16:31] Dus aan de ene kant zijn wij aan het kijken met onze technische specialisten.

[0:16:36] Kunnen we niet binnen de grenzen van veiligheid meer belasting opdoen?

[0:16:40] Nou, dat doet iets in termen van hoe lang doet de spullenboel het?

[0:16:43] Gaat het eerder stuk? Moeten we het eerder afschrijven?

[0:16:45] Nou, dat zijn we aan het onderzoeken.

[0:16:46] En aan de andere kant kijken we met klanten.

[0:16:48] Kunnen we niet in andere contractvormen werken,

[0:16:51] waardoor mensen en bedrijven daar rekening mee kunnen houden?

[0:16:55] en ook, dat heet dan achter de meter, in hun eigen productieprocessen kunnen optimaliseren,

[0:17:00] zodat zij ook, zoals mijn collega Bogens dat zei,

[0:17:03] net bewuster op dat moment ondernemen

[0:17:05] en tegelijkertijd wel die groei kunnen pakken die ze graag willen.

[0:17:11] En misschien dat ik daar een aanvulling van de heer Abbenhaus.

[0:17:15] Dank u wel. En misschien dat ik daar inderdaad nog wat op kan aanvullen, voorzitter.

[0:17:21] Kijk, levingszekerheid is iets waar we met al onze medewerkers hard aan werken

[0:17:25] En dat is ook iets waar we trots op zijn.

[0:17:27] Als je de Nederlandse levingszekerheid vergelijkt in het spectrum van onze mondiale peers,

[0:17:34] dan doen we het echt hartstikke goed.

[0:17:36] Dat is geen toeval.

[0:17:37] Dat is omdat we een aantal dingen met elkaar al sinds jaar en dag goed geregeld hebben.

[0:17:42] In Nederland ligt bijna alle infrastructuur bij de RMB's onder de grond.

[0:17:45] Dus veel minder natuurgevoelig.

[0:17:47] En wij bouwen alles met een filosofie dat elk stukje equipment dat we in ons net hebben

[0:17:52] kan ten alle tijde kapot gaan.

[0:17:54] en dan vangt de rest van het net het op.

[0:17:56] Als er twee dingen stuk gaan, dan wordt het al wat spannender.

[0:17:59] Dat is een reserve, dat noemen we N-1.

[0:18:02] Die N-1 voor verbruik, dus voor onze klanten en voor de industrie,

[0:18:07] die willen we echt vasthouden, want dat is het fundament onder de welvaart.

[0:18:11] Voor productie, wat we tegenwoordig zien bij grote zonneparken,

[0:18:14] bij windparken, zijn we nu veel meer de grenzen te opzoeken,

[0:18:17] want als productie afvalt, dan kan je dat in het marktmodel echt wel opvangen.

[0:18:20] Dus juist aan die kant zijn we vrij progressief nu aan het kijken of we die marge inderdaad

[0:18:27] kunnen benutten voor betere zaken, voor andere zaken, zonder dat daar direct de levering voor

[0:18:33] de consument wel in gevaar komt.

[0:18:35] Want dat is toch wel iets waar we, dat zit in het DNA van de netbeheerder, om die leveringszekerheid

[0:18:40] hoog te houden.

[0:18:42] Wat we wel hebben, ook al op ons spanningsniveau, zijn die flexibele contracten waar de heer

[0:18:45] Otter ook al aan refereerde.

[0:18:47] We hebben dat nu voor een grote batterijproducent gedaan, maar ook voor de eerste waterstoffabriek in de haven Rotterdam.

[0:18:53] En dat is wel echt de toekomst.

[0:18:55] Dus dan ga je vrijwillig, 15% van je tijd, accepteer je dus dat wij de capaciteit niet geven.

[0:19:02] En dan krijg je dus ook een significante korting voor.

[0:19:07] En dan kijk ik of er nog een derde bijdrage is. Nee? Oké, dan ga ik nog even naar de heer Vlag.

[0:19:14] Ja, dank voor dit antwoord.

[0:19:15] Ik hoor er tussen de regels door dat we ook eigenlijk niet goed

[0:19:17] echt de monitoring nu op dit moment op het net kunnen doen,

[0:19:21] waar nou precies wat aan de hand is op dit moment.

[0:19:23] Dus de bemetering van het net is daar denk ik een aandachtspunt in.

[0:19:26] Ik hoor ook verder dat er echt onderzocht moet worden

[0:19:29] wat dat dan betekent als je dat net verder belast.

[0:19:35] Zijn er nog dingen die u nodig heeft, die u op dit moment niet beschikbaar heeft,

[0:19:39] ofwel in regelgeving of wat dan ook,

[0:19:42] om die zwaardere belasting ook daadwerkelijk te kunnen gaan doen.

[0:19:47] Ik kijk naar mijn rechterzijde en ik zie dat de heer Van der Leeuw

[0:19:50] graag antwoord wil geven.

[0:19:51] Ja, ik denk dat... Eigenlijk niet.

[0:19:54] Dus ik denk dat als we kijken naar het zwaardere belasten van de netten,

[0:19:58] inderdaad het beter bemeteren of eigenlijk het beter de telemetrie doen,

[0:20:02] dat we daar best ook wel een eind al in zijn.

[0:20:04] We hebben op dit moment driekwart van ons net is al real-time beschikbaar

[0:20:07] dat we weten wat daarin zit.

[0:20:08] Het is denk ik vooral voor ons ook, u had het net over twintig procent belasten.

[0:20:13] Wij zitten op sommige plekken op dertig, veertig, soms vijftig procent van overbelasting,

[0:20:16] omdat wij echt ook moeten kijken van wat kan er?

[0:20:19] En precies wat de heer Otterhoek zei, op een gegeven moment heeft dat een effect op

[0:20:21] hoe snel schrijf je die asset dan af?

[0:20:24] En dat betekent niet veertig jaar, maar dertig jaar.

[0:20:26] En dan zeggen wij ook ergens van nou ja, over dertig jaar zien we dat dan wel weer.

[0:20:30] Maar het is niet de bedoeling dat het nul jaar is en dat die kapot gaat.

[0:20:33] Dus wij zitten ook echt een beetje te kijken, want dit is echt wel een cutting edge.

[0:20:36] Dit gebeurt nog niet op heel veel plekken.

[0:20:39] Dus dit is voor ons ook en voor de hele industrie heel spannend

[0:20:41] om te kijken van hoe zoek je die grens op.

[0:20:43] Ik denk dat het aan ons is om ervoor te zorgen

[0:20:45] dat we de grens zo goed mogelijk opzoeken

[0:20:47] binnen de kaders van veiligheid en betrouwbaarheid

[0:20:50] om zoveel mogelijk klanten aan te kunnen sluiten.

[0:20:52] Je kunt ervan uitgaan dat we dat gewoon doen.

[0:20:54] Dat is ons dagelijks werk.

[0:20:59] Dan dank ik u voor de beantwoording.

[0:21:01] Of heeft er nog iemand een toevoeging? De heer Otthal.

[0:21:05] Sorry. Ja, u vroeg ook, heeft u nog wat nodig, zeg maar?

[0:21:09] En ik denk dat daar ook dus zeker voor het flexibeler gebruiken van het net

[0:21:14] is de nieuwe energiewet die natuurlijk voorlicht, zeg maar essentieel.

[0:21:19] Daar staan een aantal voorwaarden in die we echt nodig hebben

[0:21:21] en liever gisteren dan vandaag, om het zo maar te zeggen.

[0:21:24] Dus dat is zeg maar wetgeving die enorm gaat helpen

[0:21:27] om ook het vertrouwen in de markt bij marktpartijen,

[0:21:31] maar ook bij bedrijven, consumenten te geven.

[0:21:36] van oké, dus dit zijn de nieuwe spelregels, daar gaan we vanuit daar gaan we werken.

[0:21:39] Wij proberen zo goed als mogelijk in de geest van dat nieuwe kader wat er komt al te handelen.

[0:21:44] Maar ik kan niet nalaten om nog een keer te uitdrukken, dat is echt iets wat we echt nodig hebben.

[0:21:50] En dan nog een toevoeging van de heer Bogers.

[0:21:54] Ja, aanvullend nog.

[0:21:55] Ik denk dat wat we goed kunnen gebruiken is veel focus op net bewust laden, net bewust bouwen.

[0:22:02] En een praktijktoets op nieuw beleid.

[0:22:04] Dus als er extra beleid komt om bijvoorbeeld de doelstellingen toch in 2030 te halen,

[0:22:10] dan moeten we echt even kijken dat dat beleid niet netcongestieverhogend is,

[0:22:15] maar net bewust toegepast kan worden in de verduurzaming.

[0:22:21] En aan deze thema's werken we nou met marktpartijen en publieke partijen

[0:22:27] in het landelijk actieplan netcongestie en ook met de ministeries,

[0:22:31] Maar het is zeker niet alleen het ministerie van KGG, maar ook van INW en ruimtelijke ordening

[0:22:37] aan de woonkant en aan de transportkant.

[0:22:42] Dan dank ik u hartelijk voor uw antwoord.

[0:22:45] En dan is de beurt aan mevrouw Posma van Nieuw Sociaal Contract.

[0:22:49] Ja, dank voorzitter. Ik heb even wat zitten luisteren.

[0:22:53] Ik hoor veel de woorden we zitten in transitie, we proberen veel.

[0:22:57] En tegelijkertijd heb ik ook veel de woorden betrouwbaarheid gehoord, leveringszekerheid,

[0:23:02] Betrouwbare leveringszekerheid, fundament onder de welvaart,

[0:23:07] dat is het netwerk.

[0:23:08] Dus die waarde van die betrouwbaarheid zit zo hoog bij jullie

[0:23:14] in de bedrijfsvoering, volgens mij.

[0:23:16] En volgens mij is dat een KPI waar het decennialang op gestuurd is.

[0:23:20] Echt bovenaan verwacht ik hem bij elke rapportage die op jullie bureau

[0:23:26] of jullie voorgangersbureau kwam.

[0:23:29] We zitten echt in een transitie en we moeten dingen gaan loshouden.

[0:23:32] maken. En jullie, denk ik, als CEO's, weten als geen ander dat dat betekent dat je keuzes

[0:23:38] moet maken. Dat het niet meer alleen om proberen gaat, maar gewoon het doen. Welke KPIs gebruiken

[0:23:47] jullie nu om te sturen en welke staan bovenaan die lijst? En durven jullie de KPI van betrouwbaarheid,

[0:23:55] leveranszekerheid los te laten? Wie mag ik daarvoor antwoorden? Ik zie dat de heer Abbenhuis

[0:24:01] dat u hier graag het woord over wil voeren.

[0:24:03] Ja, dank je wel.

[0:24:05] Het is een vraag naar mijn hart, voorzitter.

[0:24:08] Kijk, leveringszekerheid hebben wij nooit beschouwd als een KPI,

[0:24:16] want dat is een after-the-fact-berekening.

[0:24:20] Het is alleen wel, en dat is iets wat ik ook herken in de vraag,

[0:24:24] het is wel iets waar we trots op zijn.

[0:24:26] Dus het zit wel in je cultuur om die leveringszekerheid zo hoog mogelijk te houden.

[0:24:31] Maar het was nooit iets waar je op kon sturen,

[0:24:32] want elke dag heeft intrinsiek een verrassing in zich.

[0:24:36] En als we even dan iets verder terug gaan in de tijd, want het ging over de voorgangers,

[0:24:42] daar hadden we een vrij eenvoudig systeem.

[0:24:44] We hadden kolen, gas en een enkele kerncentrale, en daar regelden wij het systeem mee.

[0:24:50] En onze mensen bij ons op de controle room, die grepen twee, drie, soms vijf keer per jaar in

[0:24:56] om het netwerk stabiel te houden.

[0:24:58] Als je nu bij Tennet op bezoek komt, kan je bijna niet meer naar binnen lopen.

[0:25:02] Dan brandt inmiddels een rode lamp als mensen bezig zijn het net te managen.

[0:25:06] En ze grijpen tientallen keren per dag in.

[0:25:09] Dus door de vooruitgang in wind, door de vooruitgang in zon, door de internationale verbindingen

[0:25:16] die we in de afgelopen twintig jaar gerealiseerd hebben met elkaar, is het net al significant

[0:25:22] dynamischer geworden.

[0:25:23] Dus we grijpen nu misschien wel twee, drieduizend keer per jaar in het net, waar we dat voorheen

[0:25:27] 5 keer per jaar deed. De vraag is, is dat kwalijk? Van stilzitten zit je nu in een auto, maar

[0:25:33] kunnen we naar een racewagen? Kunnen we misschien wel 10.000 keer per jaar? Ik denk van wel,

[0:25:37] als we met elkaar blijven door innoveren in systemen die dat net goed kunnen voorspellen

[0:25:42] en kunnen managen. Nou, dat zijn allemaal investeringen die op de achtergrond plaatsvinden.

[0:25:46] Maar het is toch wel bij ons een uitdaging om dat te doen met het behoud van leveringszekerheid.

[0:25:52] Maar als je ziet dat onze sector in 2010 nog geen één windmolen had en als je ziet waar

[0:26:01] we veertien jaar later met elkaar zijn dat we nu windparken bouwen van 2 gigawatt, wat

[0:26:05] drie keer het vermogen van Amsterdam is, ja dan vind ik toch wel dat we ook heel veel

[0:26:10] risico nemen.

[0:26:11] Het zijn wel gecalculeerde risico's, maar we doen het wel.

[0:26:13] En dat heeft allemaal impact op hoe wij met leveringszekerheid omgaan.

[0:26:20] Dank daarvoor.

[0:26:20] En dan zie ik een toevoeging van de heer Otter.

[0:26:23] Ja, dank voor uw vraag.

[0:26:25] En voorzitter, ik dacht dat ik een aanvulling hierop, ook omdat er wordt gevraagd hoe zit het nou met die indicatoren?

[0:26:30] En hoe werkt het nou ook in de transitie van je eigen bedrijf en hoe bestuur je dat nou?

[0:26:35] Dat is aardig om daar wat kleuring op te geven.

[0:26:38] Dus de allerbelangrijkste indicator altijd bij ons is de veiligheidsindicator.

[0:26:43] Dus dat moeten we, denk ik, hier toch ook even gezegd hebben.

[0:26:46] Wij werken met elektriciteit en gas, dat is gevaarlijk werk.

[0:26:49] Dus de allerbelangrijkste indicator is altijd de veiligheid van onze mensen.

[0:26:53] Dus dat is voorwaardelijk bij alles wat we doen.

[0:26:56] Dan vervolgens is het, wij noemen dat storingsverbruik, minuten, zeg maar, die indicator waaraan wordt

[0:27:02] gerefereerd.

[0:27:03] Voorzitter, ik herken dat dat, zoals collega Abba heet, jarenlang een vorm van dat is de

[0:27:10] allerbelangrijkste is.

[0:27:11] Dat is al enkele jaren niet meer zo.

[0:27:14] Dus de indicatoren die bovenaan in de lijst staan, dat zijn de indicatoren die gaan over

[0:27:19] productie en dat wil zeggen productie in natuurlijk euro's maar eigenlijk veel

[0:27:24] belangrijker geholpen klanten en megawatts dat zijn indicatoren die gaan

[0:27:31] over de wachtlijst is die gegroeid of is die wordt die kleiner en waar dan dat

[0:27:37] zijn indicatoren die gaan over het ontsluiten van flexibiliteit en het

[0:27:41] aanbieden van flex producten dus daar zit zit dat zijn de dat zijn de drivers

[0:27:46] achter waar wij de bedrijven mee sturen, waar we ook op sturen, is bijvoorbeeld

[0:27:52] hoe gaat het met de groei van het bedrijf, hoe gaat het met de betaalbaarheid,

[0:27:55] hoe gaat het met het welzijn van de mensen. Dan is het ook zo dat wij, denk ik,

[0:28:01] ten alle tijde ook altijd de SVBM op onze indicatoren dashboard zullen blijven houden.

[0:28:06] Ook omdat het zo is dat wij weten dat het voor mensen die in een storing zitten

[0:28:15] Meer dan essentieel is dat we dat zo snel als mogelijk kunnen verhelpen.

[0:28:21] En omdat ik denk dat het belangrijk is dat wij ten alle tijd de zicht houden op...

[0:28:26] ...oké, welke trade-offs zijn er dan en zien we dat terug in onze sturingscijfers.

[0:28:30] Dus als wij ergens teveel risico nemen...

[0:28:33] ...en dat leidt tot teveel stroomuitval, dan weet ik zeker dat wij hier weer zitten...

[0:28:39] ...maar dan niet te praten over netcongressie in termen van...

[0:28:42] gewoon stuur je op de goede dingen. Maar hoe komt het nou dat de betrouwbaarheid

[0:28:45] naar beneden is? Nou, dat is eigenlijk wat de heer

[0:28:50] Abberhuis ook net vertelde.

[0:28:54] Dank voor de aanvulling en dan nog een aanvulling van de heer Bogers.

[0:28:58] Ja, ik sluit daar graag bij aan. Ik denk dat we in het verleden inderdaad

[0:29:06] betrouwbaarheid bij design heel erg meenamen en ook gestuurd werden op

[0:29:09] betaalbaarheid, dus zo min mogelijk, zo laat mogelijk

[0:29:12] investeren. Daar komen we niet in de energietransitie verder mee. Dat is de afgelopen jaren ook echt

[0:29:18] wel gewijzigd, ook in onze regulering. Ik weet zeker dat nu dat we zoveel meer bouwen en

[0:29:25] de netten ook beter benutten, dus de zwaarder belasten, allerlei flexcontracten aansluiten,

[0:29:32] dat gaat op den duur ook impact hebben op onze betrouwbaarheid. Want de reden dat onze betrouwbaarheid

[0:29:36] zo hoog is, is omdat we die N-1 hebben en dus binnen een uur kunnen omschakelen, negen

[0:29:41] van de tien keer en dan later gaan repareren.

[0:29:45] Maar u kunt zich voorstellen dat als we ergens aan het bouwen zijn, dat we al

[0:29:47] omgeschakeld hebben en als er dan daar een storing gebeurt, dat we wel degelijk

[0:29:51] ook langer de tijd nodig hebben om te repareren.

[0:29:54] En ik heb in het begin, 3,5 jaar geleden ben ik bij Stedum begonnen, wel eens

[0:29:57] gevraagd, inderdaad ook, kunnen we niet naar 99% betrouwbaarheid?

[0:30:02] Toen zei een van onze slim ingenieurs, ja maar Koen, 1% onbetrouwbaar van 365 dagen

[0:30:06] is 3,65 dag. Wie kun je uitleggen dat je in Nederland

[0:30:11] 3,65 dag geen elektriciteit hebt.

[0:30:14] Het is ook niet zo dat we daar procenten aan ruimte hebben.

[0:30:20] Dan dank ik u voor de beantwoording.

[0:30:22] Ik kijk even naar mevrouw Posma, of ze nog een vervolgvraag heeft.

[0:30:25] Ja, hartelijk dank.

[0:30:26] Goed om even een overzicht te krijgen van waar sturen jullie nou precies op?

[0:30:32] Ik vond het overzicht van de heer Rotto daarin heel duidelijk.

[0:30:34] Een vraag aan jullie vier is, ik neem aan dat jullie allemaal ongeveer hetzelfde doen,

[0:30:38] even ter aanname.

[0:30:39] is welke moeten jullie nou het meeste, in een goed Nederlands woord,

[0:30:46] resources naartoe brengen om ervoor te zorgen dat die KPI gehaald gaat worden of overeind blijft?

[0:30:53] Want jullie hadden het over wachtlijsten, flexibiliteit, flexproducten,

[0:30:58] productie in euro's, kilowattuur.

[0:31:00] Waar zit nou die meeste aandacht in en de meeste spanning op voor de komende twee, drie, vier jaar?

[0:31:06] Heer van der Leeuw.

[0:31:07] Ja, dank u wel.

[0:31:08] Ja, ik denk als wij kijken inderdaad, waar gaan de meeste resources geld, maar vooral mensen naartoe.

[0:31:14] Dan zit dat vooral in de uitbouw van het net.

[0:31:17] Dus wij denken dat uitbouw van het net doet twee dingen.

[0:31:20] Het zorgt voor meer capaciteit, maar het zorgt ook vaak voor hogere betrouwbaarheid.

[0:31:23] Dus je vervangt namelijk oude apparatuur die je anders obsoliet zou raken.

[0:31:28] Dus als wij daar naar kijken, dan denken wij dat waar gaan de meeste mensen ook iedere dag voor in bed uit,

[0:31:32] dan is dat het uitbouwen van het net en zorgen dat er meer capaciteit bij komt.

[0:31:36] Alle andere dingen die we net noemden,

[0:31:38] het beter uitnutten van het net, meer flexibiliteit, meer producten,

[0:31:42] dat soort dingen toevoegen, dat is een belangrijk onderdeel,

[0:31:45] omdat dat over het algemeen vrij snel online komt.

[0:31:49] Maar by far de grootste eindoplossing voor congesti

[0:31:53] is gewoon het bijbouwen van netcapaciteit.

[0:31:55] En daar gaat wat ons betreft ook de meeste capaciteit qua mensen naartoe.

[0:31:58] Maar ook als het gaat om innovatie, IT, dat soort zaken,

[0:32:06] moeten we ook naartoe, omdat wij denken dat dat eigenlijk de grootste oplossing voor het probleem is.

[0:32:12] Dan nog een aanvulling van de heer Bochors.

[0:32:14] Ja, wil ik graag aanvullen. Ik sluit me helemaal aan bij wat de heer Van der Leeuw zegt.

[0:32:19] Veel extra mensen gaan naar de bouwenkant.

[0:32:23] Onze strategie is bouwen, benutten, beheren.

[0:32:25] Dus beheren moet goed blijven, maar ondertussen gaan we veel meer bouwen

[0:32:28] en de netten veel beter benutten.

[0:32:30] En je ziet dus dat we met name opschalen aan de engineering en monteurskant voor het bouwen

[0:32:34] en ook aan de samenwerking met aannemers.

[0:32:36] Langer vooruit grotere contracten afsluiten en werkpakketten wegzetten.

[0:32:42] Maar ook aan de benuttenkant, wat Maarten Albuys net ook aangaf,

[0:32:47] Tennet was degene die in het verleden met name het net balanceerde en doet dat nog steeds.

[0:32:52] Maar je ziet in verband met die lokale opwek en lokale batterijen en lokale flex dat ook

[0:33:00] de regionale netmeerders steeds meer aan het balanceren zijn lokaal dan of regionaal.

[0:33:06] En daarvoor zijn wij ook aan het opschalen.

[0:33:10] En dan nog de heer Abbenhaas.

[0:33:14] Dankjewel.

[0:33:16] Als het gaat over het allokeren van resourcen, waar gaat nou echt die aandacht naartoe?

[0:33:21] Binnen Tennet zit dat inderdaad in de executie.

[0:33:24] Dus zorgen dat we het net uitbreiden en het investeringsplan, dat we met elkaar opstellen,

[0:33:29] maar dat we ook goedgekeurd krijgen via het ministerie en het ACM, dat we dat uitrollen.

[0:33:33] Om in ieder geval te zorgen dat de komende tien jaar dat netwerk verder wordt uitgebouwd,

[0:33:38] zoals de maatschappij dat van ons verwacht.

[0:33:40] Dat is één groot element.

[0:33:41] Het tweede element, wat ik toch ook wel wil benoemen, is de digitalisering van de energiemarkt.

[0:33:49] Met het toenemen van zon en wind, het censoring en het bemeteren van alle assets die we in onze grid hebben over een aantal jaren,

[0:33:59] zie je dat de digitalisering daar ook echt een inhalslag aan het maken is. Daar investeren we fors in.

[0:34:04] En dan heb ik het nog niet eens over de efforts die we in cybersecurity spelen, want leveringszekerheid of nationale zekerheid, vitale infrastuur, is ook iets wat je op alle fronten moet beschermen.

[0:34:13] Dus daar gaan veel resourcen ook.

[0:34:16] En als laatste, omdat we toch in een Europees vermaasd net zitten...

[0:34:20] stoppen wij veel resourcen ook in de Control Room of the Future.

[0:34:23] Wij delen de verantwoordelijkheid en verlevingszekerheid...

[0:34:26] met al onze Europese collega's, omdat we aan elkaar vastzitten.

[0:34:30] Die processen die daar op de achtergrond draaien...

[0:34:33] die we in onze Control Rooms moeten managen...

[0:34:35] zijn we ook toekomstgereed aan het maken...

[0:34:36] zodat we daar de komende dertig jaar ook weer vooruit kunnen.

[0:34:41] Ik dank u zeer voor de beantwoording.

[0:34:43] Dan zie ik dat de heer Otter ook nog even een aanvulling heeft.

[0:34:46] Volgens mij was de vraag al vier, dus dan probeer ik dat ook maar even af te maken.

[0:34:50] Ik denk dat u hierin hoort dat wij als individuele bedrijven en als sector ons ontzettend bewust zijn

[0:34:56] van wat er van ons wordt gevraagd en dat onze strategie is.

[0:35:00] We zetten maximaal in opbouwen, verzwaren en uitbreiden.

[0:35:04] En vervolgens kijken we hoe krijgen we alles uit dat net en hoe flexibiliseren we.

[0:35:07] Dus ook bij ons is het zo dat het grootste deel van onze resources gaat naar de uitvoering.

[0:35:15] Hoe verzwaren we dat net zo snel als mogelijk?

[0:35:18] Dat zit hem van de energieplanologie, dus het maken van het plan samen met gemeenten tot en met de daadwerkelijke schop in de grond.

[0:35:28] Daarnaast werken we aan de verslimming, ook referent aan een eerdere vraag die al werd gesteld.

[0:35:32] En daar gebruiken we digitalisering voor en hebben we die flexibiliteit nodig.

[0:35:37] Heel hartelijk dank voor de beantwoording.

[0:35:39] We gaan door naar de volgende vraagsteller.

[0:35:41] Dat is de heer Vermeer namens de Boer-Burgenbeweging.

[0:35:44] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:35:46] Fijn dat we hier over kunnen praten.

[0:35:48] Voor ons is natuurlijk net beheren een middel en geen doel.

[0:35:54] Dus ook bij ons branden rode lampen, volgens ons.

[0:35:58] En dan in ieder geval ook vanuit de KEF.

[0:36:03] Nou heb ik afgelopen week een gesprek gehad met een energyhub uit Halm.

[0:36:07] in het mooie Friesland. En ja, die komen toch wel met wat punten.

[0:36:13] Kijk, wij moeten zorgen dat we doelstellingen halen met z'n allen.

[0:36:16] En daar hebben we de bedrijven bij nodig.

[0:36:18] En er zijn ook bedrijven die hebben plannen klaarliggen om te verduurzamen,

[0:36:22] zoals ook een groep bedrijven in Halm.

[0:36:24] Maar die hebben nu het probleem dat het codewijzigingsvoorstel

[0:36:28] wat net beheer Nederland naar de ACM heeft gestuurd,

[0:36:31] Die maakt het eigenlijk niet mogelijk dat grote bedrijven samen met kleinere bedrijven één aansluiting krijgen.

[0:36:43] Of in ieder geval als één cluster kunnen werken.

[0:36:46] En het hoofdargument dat de netbeheerders hiervoor voerden is dat dat komt omdat daar andere tariefstructuren gelden.

[0:36:52] Dus dat heeft niets met techniek te maken, als ik het goed lees.

[0:36:56] Of tariefstructuur moet ook techniek zijn, maar dan hoor ik dat graag.

[0:37:02] Maar hoe kunnen wij dit soort belemmeringen weghalen, want er zal natuurlijk nergens een

[0:37:07] energy hub te vinden zijn, denk ik, waar niet één of meerdere kleintjes tussen zitten.

[0:37:13] Of je moet op een bepaald industrieterrein de kleinere bedrijven uit gaan sluiten of

[0:37:19] de grotere, als het alleen maar kleintjes mogen zijn.

[0:37:22] Dus hoe kunnen wij gewoon zorgen dat die energy hub tot stand komt en dan dit soort barrières

[0:37:30] weghalen. En ja, wat houdt de netbeheerders tegen om dit niet toe te staan vanwege tariefstructuren?

[0:37:38] En wie daar allemaal een antwoord op kan geven, dat weet ik niet, want netbeheerders zijn niet

[0:37:43] mijn vak. Ik kijk naar mijn rechterzijde en ik zie dat de heer Otto heel graag antwoord

[0:37:48] wil geven. Dit is een voorbeeld wat mij aan het hart gaat, ook omdat het in het verzorgingsgebied

[0:37:55] van Liander is. En we kennen de case goed, want we hebben er echt intensief contact, ook met de bedrijven

[0:38:02] en met de bestuurders, verantwoordelijke bestuurders in de provincie en ook in de gemeente, over hoe

[0:38:08] krijgen we dit nou wel voor elkaar, wat kan er nou wel, wat kan er nou niet en wat is dan de trade-off

[0:38:12] die erin zit. Dus dank ook voor deze vraag. Het generieke antwoord is dat wij continu zoeken naar

[0:38:24] om zo snel als mogelijk zoveel als mogelijk innovaties te kunnen toepassen.

[0:38:29] Daarbij kijken we aan de ene kant welke ruimte we moeten creëren

[0:38:32] en aan de andere kant hoe voorkomen we dat het kaartenhuis

[0:38:35] van al die regels en codes die er zijn gemaakt

[0:38:39] niet in één keer allemaal onderuit gaat.

[0:38:41] Ook omdat we weten dat daar weer andere bedrijven zijn

[0:38:44] die zich juist op basis van die bestaande codes hebben georganiseerd,

[0:38:48] daar afspraken over hebben gemaakt,

[0:38:50] daar een investeringsbesluit op hebben genomen.

[0:38:52] ...en wij ons heel goed realiseren dat als we dan iets hier optimaliseren...

[0:38:55] ...dus dan is de optimalisatie van een deel een suboptimalisatie van het geheel.

[0:39:01] Nou, dat stelt ons voor best een groot dilemma...

[0:39:04] ...want het liefste, dus iedere klant is ons even lief...

[0:39:07] ...het liefste zouden wij iedereen die denkt...

[0:39:09] ...hé, maar wij kunnen wat met zo'n energyhub, helpen.

[0:39:13] Tegelijkertijd zien we ook...

[0:39:14] ...hé, we moeten zo snel mogelijk nieuwe kaders maken...

[0:39:17] ...dat hebben we gedaan met het codevoorstel dat voorligt...

[0:39:19] ...en dan zien we inderdaad dat er ook partijen zijn...

[0:39:22] die dan net niet werkt.

[0:39:25] Daar moeten we dan opnieuw naar kijken.

[0:39:26] Dat wil niet zeggen, dat we dan moeten zeggen,

[0:39:27] dan moet het hele codevoorstel weer terug.

[0:39:29] Want dat betekent namelijk dat we heel veel partijen,

[0:39:31] die hier juist heel veel baat bij hebben,

[0:39:33] dat we die zouden moeten remmen. Maar we moeten blijven kijken,

[0:39:36] is dit dan de beste manier?

[0:39:38] Kunnen we niet nog op een andere manier innoveren?

[0:39:40] Wat zijn de technische belemberingen?

[0:39:43] Maar in dit geval ook,

[0:39:44] wat zijn de juridische en bijvoorbeeld

[0:39:47] marktordeningsvraagstukken, die hier achterweg komen?

[0:39:49] Want zoals u inderdaad

[0:39:50] terecht aangeeft. Er wordt gerefereerd aan de tariefstructuur, maar dat heeft heel erg te maken

[0:39:55] met de zwaarte van aansluitingen. Daar gelden andere rechten bij. Daar gelden ook andere plichten

[0:39:59] bij. Daar zit ook bescherming in van degene die die aansluiting heeft. En als we dat allemaal in

[0:40:07] één keer willen gaan aanpassen, dan zien wij dat we meer onzekerheid brengen dan dat we versnelling

[0:40:16] op al die energy hubs die we op dit moment met dit codevoorstel wel kunnen helpen.

[0:40:21] Dat neemt niet weg en ik hoop dat u dat ook hoort in mijn toog,

[0:40:25] dat het ons aan het hart gaat en dat we ook blijven kijken

[0:40:28] hoe kunnen we ook op die innovaties en op die locaties waar het niet helpt

[0:40:34] wel overgaan tot een andere oplossing.

[0:40:38] En daarbij en daarom ken ik deze case ook zo goed.

[0:40:43] Hier zitten zeer bedreven mensen die met veel bevlogenheid werken aan...

[0:40:49] hoe krijgen we dit dan wel voor elkaar?

[0:40:51] Op een plek, in dit geval in Friesland, waar er op dit moment niet voldoende capaciteit is...

[0:40:58] en we ook continu met de provincie op het kijken van...

[0:41:01] als we hier meer aandacht aan zouden geven of meer capaciteit naartoe zouden willen brengen...

[0:41:05] dan moet er op een andere plek in de provincie niet...

[0:41:08] Want dan kom je op een soort allocatievraag,

[0:41:13] omdat dat dus ook niet oneindig kan zijn.

[0:41:15] En dat is hier ook, dat gaat ons aan het hart,

[0:41:17] maar het is natuurlijk ook goed om dat te zeggen.

[0:41:20] Dus het codewijzigingsvoorstel dat er ligt, accommodeert heel veel energyhubs wel.

[0:41:25] En ja, ik realiseer me ook dat er ook enkelen zijn die het juist niet helpt.

[0:41:30] En daar moeten we dan vervolgens weer gaan kijken, oké, hoe gaan we daarmee om?

[0:41:35] GESPREKSLEIDER DE JONGEREN DOOR ELKAAR Een aanvulling door de heer Van der Leeuw.

[0:41:38] Ja, ik zou dat graag nogal wat willen aanvullen,

[0:41:40] want dit is wel een herkenbaar probleem.

[0:41:44] En ik denk dat... Wat u hier ziet, is de worsteling die wij zelf ook hebben,

[0:41:49] om aan de ene kant heel veel snelheid te maken,

[0:41:51] zo snel mogelijk te versnellen en zo veel mogelijk klanten te helpen.

[0:41:54] Maar dat doe je door te vragen wat er is er in de markt,

[0:41:59] welke producten zouden we kunnen aanbieden, et cetera, et cetera.

[0:42:01] En aan de andere kant ook, wij weten ook dat hoe meer maatwerk

[0:42:04] en hoeveel puntoplossingen we doen,

[0:42:06] hoe inefficiënter en hoe minder snel we vooruitkomen.

[0:42:09] Dus voor ons is dit de worsteling tussen aan de ene kant

[0:42:11] proberen alle klanten te helpen

[0:42:12] en aan de andere kant proberen dingen te uniformeren.

[0:42:15] En wat de heer Abberhuis net ook al zei,

[0:42:17] als je dingen uniformeert en standaard maakt

[0:42:19] en duidelijke spelregels maakt voor iedereen,

[0:42:23] dan zorgt dat ook voor dat we sneller kunnen schalen,

[0:42:25] dingen sneller in IT-systemen kunnen bakken, et cetera, et cetera.

[0:42:27] En dan gaat het uiteindelijk sneller.

[0:42:29] Maar het is wel een beetje op die snijvlakken waar het net wel en niet kan.

[0:42:33] Daar is het juist pijn, omdat daar dus klanten niet geholpen kunnen worden.

[0:42:36] Wij doen ons uiterste best om dat wel te doen.

[0:42:38] Maar we zien wel dat hier de dagelijkse worsteling is

[0:42:41] over hoe we dit zo snel mogelijk vooruitkrijgen.

[0:42:46] Dan kijk ik naar de heer Vermeer voor een vervolgvraag.

[0:42:49] Ja, voorzitter. Deze Energy Hub en die bedrijven

[0:42:53] staan in de top vijf van stroomafnemers in Friesland.

[0:42:56] Die verbruiken ongeveer 30 megawatt.

[0:43:00] Die bedrijven zijn gevestigd op 500 meter naast zeven windmolens

[0:43:05] die op dit moment soms gewoon in de weekenden stilstaan

[0:43:08] omdat ze de stroom niet kwijt kunnen.

[0:43:10] Wij kunnen dit oplossen.

[0:43:12] Wij worden geconfronteerd met allerlei doelstellingen op het gebied van CO2-reductie.

[0:43:17] Ja, en ik weet gewoon hoe het werkt,

[0:43:19] want als dat codewijzigingsvoorstel overgenomen wordt door de ACM,

[0:43:22] zie dan maar eens als Energy Hub er weer door te komen,

[0:43:25] want dat gaat natuurlijk weer jaren duren.

[0:43:27] Dus ja, ik hoor een uitleg,

[0:43:32] maar ik hoor totaal geen oplossing voor zo'n Energy Hub van juist bedrijven

[0:43:37] die de investeringsplannen klaar hebben staan.

[0:43:40] En dan denk ik van, ja, als ik kom uit het bedrijfsleven,

[0:43:45] dan denk ik van, ja, dan zijn we aan de verkeerde kant van het touwtje aan het trekken.

[0:43:49] En, ja, hoe kunnen deze bedrijven nog de motivatie houden om dit voor elkaar te krijgen,

[0:43:54] als zij door, wat mij betreft, een, ja, gewoon door een stuk regeldruk eigenlijk niet kunnen doen

[0:44:04] wat iedereen van ze wil dat ze doen,

[0:44:07] en waar ze straks ook nog voor beboet worden als ze het niet doen.

[0:44:11] Dus ja, ik vind het eigenlijk...

[0:44:13] Ik snap dat u geen maatwerk wil,

[0:44:15] maar als wij wel maatwerk willen voor taarten stelen en zo,

[0:44:18] dan moeten wij toch ook voor dit soort bedrijven, groepen bedrijven,

[0:44:22] die regionaal essentieel zijn in krimpregio's voor de werkgelegenheid,

[0:44:26] dan moet dat toch gewoon gefixt worden.

[0:44:29] Dan wil u toch nog eens één poging doen wat u hier dan wel kan.

[0:44:32] Ik denk dat dit een appel is op mij en mijn collega's, dus dat heb ik goed gehoord,

[0:44:41] laat ik dat dan eerst maar eens hebben gezegd. En daarnaast, ik denk, voorzitter, dat hier een

[0:44:48] van de grote vraagstukken die samenkomen met het bouwen van een nieuw duurzaam toekomstig

[0:44:53] energiesysteem, zeg maar, samenvalt, goed wordt gearticuleerd. Er zijn best veel ook schaduwzijdes

[0:45:00] en er zijn trade-offs en er is een allocatievraag.

[0:45:04] Want zoals we net al zeiden, ook bijvoorbeeld het aantal mensen bij ons met de technische bagage

[0:45:11] en de innovatieve instelling om met klanten, met bedrijventerreinen mee te denken

[0:45:17] over hoe richt je nou een goede energy hub in, dat is ook beperkt.

[0:45:21] En sterker nog, dat zijn vaak ook mensen die ik heel hard nodig heb

[0:45:24] om de netontwerpen te maken voor die langdurige verzwaring.

[0:45:29] Het aanpassen van codes maakt dat sommige partijen heel erg geholpen gaan worden.

[0:45:35] Maar andere partijen hebben hun investeringsbeslissingen, bedrijven hebben hun investeringsbeslissingen

[0:45:39] over hoe richt ik mijn bepaalde productieproces in, gemaakt op, ja, maar toen golden deze regels

[0:45:45] en nu passen jullie die regels aan.

[0:45:47] Dus mijn zorg hierbij, en dat is fijn om ook hier gezegd te hebben, is dat iedere keer,

[0:45:53] overal waar we maatwerken is het zoeken van hebben we daar dan de technische inhoudelijke capaciteit

[0:45:59] voor en dat betekent dat ze dat we die mensen niet inzetten op iets anders wat ook moet gebeuren

[0:46:04] dat is 1 en 2 is dat wij ook zien dat juist omdat het zo transformatief is in een innovatief dat we

[0:46:10] dat we spelregels in het totaal systeem veranderen wat moet daar werken we aan dat past bij de

[0:46:15] cultuurverandering die we willen maar we zien ook dat er dan dus andere partijen zijn die tegen

[0:46:19] zeggen ja maar hoofd even ik heb drie jaar geleden ik doe maar even wat of vijf jaar geleden dit en

[0:46:23] dit en dit gedaan op basis van het toenmalige systeem en nu veranderen jullie dat opeens en

[0:46:29] die trade-off dat is de praktijk van van van ons en ik noem maar eens ik heb uw appel gehoord dus

[0:46:36] daar daar dat neem ik dat neem ik mee naar huis en ik denk ook dat belangrijk is dat onze mensen in

[0:46:42] de praktijk iedere dag worden geconfronteerd met deze dilemma's omdat iedere klant gaat ons aan

[0:46:49] Iedere innovatie maakt dat we denken,

[0:46:51] hé, maar dit zou misschien wel kunnen leiden tot een goed idee.

[0:46:55] En tegelijkertijd we dan ook continu weten,

[0:46:57] ja, maar als we het hier doen, dan is de grote vraag,

[0:47:00] en de heer Bogens zei er net al iets over,

[0:47:01] het moet ook schaalbaar, dus kunnen we dit dan ook op alle andere plekken?

[0:47:04] Want als we het hier doen, dan moeten we het ook op andere plekken kunnen doen.

[0:47:06] En dat is de werkelijkheid waar wij ook ons werk in doen.

[0:47:12] Hartelijk dank voor deze beantwoording.

[0:47:14] Het woord is aan de volgende vraagsteller,

[0:47:16] dat is de heer Grinwis van de ChristenUnie.

[0:47:18] Ja, voorzitter. Naar dit antwoord komt er een bekend bijbelwoord naar boven.

[0:47:23] Wees niet al te rechtvaardig.

[0:47:25] En is in transitieperiodes de wens om iedereen gelijk te willen behandelen niet een vijand van het goede?

[0:47:34] Dat is dan een beetje de vraag hierbij.

[0:47:37] Wat is er, Henk?

[0:47:38] Of dat voor het belastingplan ook geldt?

[0:47:40] Daar ben ik superrechtvaardig.

[0:47:47] Een vraag.

[0:47:50] Een vorige keer dat we in dezelfde setting zaten ging het over hoe het allemaal zo gekomen is.

[0:47:57] En nu zijn we toch wel heel erg vooruit aan het kijken van wat kan wel.

[0:48:04] En dan valt me op.

[0:48:06] Er worden allerlei veranderingen doorgevoerd ten opzichte van het verleden.

[0:48:10] Ik denk aan Tennet. Ik heb hiervoor bijvoorbeeld alle concrete maatregelen

[0:48:15] op het gebied van het tegengaan van netcongestie op een capaciteitscontract,

[0:48:20] anders omgaan met het transportrecht, die 15 procent afschalen

[0:48:25] en dan een 50 procent korting op de netkosten.

[0:48:31] En dat wordt dan als een enorme stap gebracht.

[0:48:34] Terwijl, als ik dan degene spreek die daar mee te maken hebben

[0:48:39] of die misschien wel over twijfelen van hey, waar zullen wij onze grootschalige opslag realiseren

[0:48:45] binnen de Nederlandse landgrenzen of toch maar in het havengebied van Antwerpen,

[0:48:49] dan zeggen ze toch vaak van, doet u mij toch maar het havengebied van Antwerpen,

[0:48:53] want daar is het toch iets beter geregeld met die transportrechten en de netkosten, bedoel ik, en de tarieven.

[0:49:03] En daar zit een beetje mijn vraag, halen we nu echt alles uit de beprijzing, nettarieven

[0:49:11] en het inprijzen van het kostenveroorzakingsbeginsel ook niet alleen om recht te doen aan de kostenveroorzaker

[0:49:19] betaald, maar ook aan het tegengaan van netcongressie middels die prikkel.

[0:49:23] Ik weet niet, misschien is de vraag aan de heer Abberhaus primair, maar ik ben ook wel

[0:49:26] benieuwd of de anderen daar iets over te zeggen hebben.

[0:49:29] Ik zie dat de heer Abberhaus al in de startblokken staat, dus het woord is aan de heer Abberhaus.

[0:49:34] Ja, dank je wel, voorzitter.

[0:49:39] Ja, dat is een gevoelig punt wat u aansnijdt.

[0:49:44] En het is ontegenzeggelijk waar dat de nettarieven de afgelopen jaren gestegen zijn.

[0:49:51] We zien wel dat ze nu weer stabieler zijn geworden, want die echte stijging werd voornamelijk

[0:49:56] veroorzaakt door kosten die we maken om het net stabiel te houden, dus ancillary service

[0:50:02] kosten, nog niet zozeer vanuit de investeringen die we doen.

[0:50:06] We zien in de toekomst, daarom hebben we ook een tienjaarsprognose voor onze tariefstijging

[0:50:11] gepubliceerd dit jaar, zien we wel dat het uitrollen en het investeren in het netwerk

[0:50:17] en het verzwaren van het netwerk en het aansluiten van meer klanten aan het netwerk, dat dat

[0:50:21] wel een impact gaat hebben op die koststijging.

[0:50:23] Een aantal, ergens tussen de drie en de vier procent per jaar verwachten wij dat die stijging

[0:50:27] gaat voortzetten.

[0:50:29] Maar het punt dat u aansluit is die behoefte aan flexibiliteit middels grootschalige opslag.

[0:50:35] Wij rekenen daar elk jaar aan in ons monitoringsrapport leveringszekerheid en wij zien duidelijk een

[0:50:41] behoefte aan tussen de vier, vijf, maar ergens tussen de vier en de tien gigawatt aan grootschalige

[0:50:48] opslag.

[0:50:51] Wat ik jammer vind om te constateren, is dat er geen Europees level playing field is voor

[0:50:57] dit soort partijen.

[0:50:58] En het zijn bijna allemaal grote internationale ontwikkelaars.

[0:51:03] En als je in de landen om ons heen tot wel 100% korting krijgt op je nettarieven voor

[0:51:07] een periode van 10 jaar, dan snap ik wel waar die investeringen gaan vallen.

[0:51:13] Het is voor ons dus ook, pijnlijk is niet het juiste woord, maar het is teleurstellend

[0:51:17] om te zien dat de grootschalige investeringen plaatsvinden, net over de grens,

[0:51:20] zowel in Duitsland als in België als in de UK,

[0:51:23] waar ik die veel liever in Nederland zou hebben.

[0:51:25] Nou, er zijn een paar partijen, die zijn de uitzonderingen.

[0:51:28] Die hebben met ons een variabel contract, dus een TDTA-contract afgesloten.

[0:51:33] Dus we zijn heel blij dat er ook investeringen in Nederland vallen.

[0:51:36] Maar ik denk dat u ons het beste kan helpen

[0:51:39] door echt een punt te maken over dat level playing field.

[0:51:42] En het zit voornamelijk in de kortingen op de tarieven voor grootverbruikers

[0:51:45] en voor grootschalige opslag.

[0:51:52] Dan heeft de heer Bogers nog een aanvulling daarop.

[0:51:55] Ja, dat wil ik graag ontstenen wat mijn collega Abberhuis aangeeft.

[0:51:59] Dat level playing field is belangrijk.

[0:52:01] We willen natuurlijk graag het kostenveroorzakingsprincipe toepassen.

[0:52:04] Dat klinkt ook fair en is ook fair, denk ik.

[0:52:07] Maar we zijn natuurlijk, we staan niet alleen in deze markt.

[0:52:10] We zitten in een Europese markt, zowel qua investering als qua elektriciteitsnetten.

[0:52:16] En wat dat betreft zou ik ook willen pleiten voor een level playing field, zowel voor de grote industrie als voor batterijen-exploitanten.

[0:52:23] En natuurlijk kunnen we proberen de landen om ons heen te overtuigen dat ze met ons mee moeten doen.

[0:52:27] Maar als dat niet lukt, dan is het verstandig dat wij met hun meedoen.

[0:52:33] De heer Otto heeft ook nog een aanvulling.

[0:52:36] Ik denk dat iedereen in deze zaal...

[0:52:39] ...het is toch goed om zeggen dat er loopt een IBO naar...

[0:52:44] ...de kosten van het elektriciteitsnet en hoe daarmee om te gaan.

[0:52:48] Dus ik denk dat het ook belangrijk is om in dat licht over dit onderwerp verder over te praten.

[0:52:53] De heer Van der Leeuw knikt in stemmend.

[0:52:56] En dan geef ik het woord aan de heer Grimwis voor een vervolgvraag.

[0:52:59] Ja, ik hoorde al om me heen gefluisterd van ACM, eat your heart out.

[0:53:04] Ik weet niet of dat de goede vertaling was, maar volgens mij wel.

[0:53:07] Oké, oké, oké.

[0:53:09] Ja, wij hebben...

[0:53:11] Maar dat is politiek, daar moeten we verder uit discussiëren.

[0:53:14] Maar wij hebben zoiets van, ja, jongens, als Mozes niet naar de berg komt...

[0:53:17] dus andere landen passen niet aan onze tarieven...

[0:53:21] dan moet de berg misschien richting Mozes.

[0:53:22] Dan moeten wij ons maar een poosje aan het buitenland aanpassen.

[0:53:26] We zijn...

[0:53:27] O nee, we gaan bijna je naam misbruiken.

[0:53:28] Dat zal ik niet doen, Henk.

[0:53:30] We zijn niet gek, Henk.

[0:53:31] Zo is het. Zo is het.

[0:53:35] Misschien nog een andere vraag, want volgens mij is het helder.

[0:53:40] Een andere vraag hierbij is, wij, toevallig heb ik de stukken bij me,

[0:53:43] wij gaan morgen een inbreng inleveren als Kamerfractie op het wetsvoorstel wet collectieve warmte.

[0:53:50] En de warmtetransitie is op sterven naar dood lijkt het wel, af en toe als je om je heen kijkt.

[0:53:56] Terwijl de warmtetransitie een belangrijke rol ook zou kunnen spelen in het verminderen van netcongestie.

[0:54:03] Maar als serieuze oplossing voor de komende jaren is die eigenlijk een beetje uit het

[0:54:08] zicht aan het verdwijnen.

[0:54:12] Ik zit even te kijken hoe ik de vraag zou formuleren, maar wat zouden jullie dan meewillen

[0:54:18] geven om dat aspect van het tegengaan van het congres, die namelijk die waanzin-transitie

[0:54:22] weer in beweging krijgen, meewillen geven?

[0:54:25] Of zijn het gewoon losstaande zaken?

[0:54:27] En nou ja, dan moeten we maar even constateren dat er niet zoveel gebeurt.

[0:54:34] Het woord is aan de heer Borgers.

[0:54:36] Ja, goede vraag en fijn dat u dat ook opbrengt.

[0:54:39] Nee, het is heel belangrijk dat de warmtetransitie en ook warmtenet weer een boost krijgen.

[0:54:44] Ik denk belangrijk is dan om snel de wet collectieve warmte goed te keuren, zodat de markt ook

[0:54:49] duidelijkheid heeft.

[0:54:51] Wij gaan namelijk als netbeheerders vanuit dat ongeveer een derde van de wijk in Nederland

[0:54:55] op een warmtenet komt.

[0:54:56] Als dat niet zo is, worden de netcongestieproblemen alleen maar erger

[0:55:00] dan dat we tot nu toe voorspeld hebben en waar we vanuit gaan.

[0:55:06] Ja, er is nu een vertraging, dus we willen graag dat dat weer op volle stroom komt.

[0:55:16] Wij hebben bijvoorbeeld onlangs bij Nieuwe Utrechtse Stadswijk Merwede

[0:55:20] een groepscontract en een netbudget van 5 megawatt afgesproken met de gemeente,

[0:55:29] met de projectontwikkelaar, met de warmte-exploitant en daar wordt bijvoorbeeld

[0:55:33] een WKO-installatie, een warmtenet, uitgerold voor die 4200 woningen.

[0:55:39] En het netbudget wat daarvoor nodig is, is echt maar de helft of een derde wat

[0:55:43] je anders zou nodig hebben als iedereen individueel een warmtepomp zou nemen.

[0:55:48] Dus het is zeker de moeite waard. We moeten daarop inzetten.

[0:55:52] En we moeten dat punt van betaalbaarheid en reputatie samen adresseren.

[0:55:57] De heer Van der Leeuw.

[0:55:59] Ja, misschien inderdaad daar nog even op aanvullen.

[0:56:01] Dus wat ons betreft is inderdaad, wat de heer Boges ook zegt,

[0:56:04] een integraal onderdeel van de oplossing.

[0:56:06] Wij zien ook wel dat als dat niet gebeurt, dat wij vooral in de laagspanning...

[0:56:09] Dat is best wel arbeidsintensief werk dat je nou te doen hebt als je dat doet,

[0:56:13] om daar nog meer verzwaring in aan te brengen.

[0:56:15] Dus wij maken ons daar ook zorgen over.

[0:56:16] We maken ons ook zorgen over hoe langer de duidelijkheid hier duurt,

[0:56:21] hoe groter het aandeel van warmtepompen in die wijken gaat zijn

[0:56:25] en dus het voloprisico en daarmee dus dat de oplossing

[0:56:28] nog verder uit het zicht gaat.

[0:56:30] Dus wat ons betreft snel duidelijkheid, welke kant dan ook.

[0:56:33] En ik wil ook nog een keer benadrukken dat, wat de heer Bogers net zegt,

[0:56:37] in nieuwe wijken zijn warmteoplossingen...

[0:56:39] Misschien als je nieuw moet beginnen wel een oplossing,

[0:56:42] Maar wij zien ook dat het vooral waarde heeft in de wijken die al bestaan.

[0:56:47] En de wijken die juist wat ouder zijn en waarin het dus moeilijker is...

[0:56:50] om uiteindelijk dit all electric te vormen.

[0:56:51] En dat is echt met een collectief warmtesysteem zo moeten.

[0:56:54] Dus de zorg die u heeft, meneer Grimwis, die deden wij, denk ik, hierbij.

[0:57:00] Dan heeft de heer Abbenhuis nog een toevoeging.

[0:57:03] Een hele korte, want de heer Grimwis gaf ook aan...

[0:57:07] kunnen we die dingen wel los van elkaar bekijken.

[0:57:11] Wij werken al sinds jaar en dag met scenario's.

[0:57:14] En er is geen enkel scenario dat wij hanteren waar er geen meerdere modaliteit zijn.

[0:57:20] Dus die combinatie van elektriciteit, van moleculen, van warmte, van waterstof, die moeten we aangrijpen.

[0:57:29] Omdat er is niet één modaliteit die dit gaat oplossen.

[0:57:31] We zullen dit op alle assen moeten doorontwikkelen in Nederland.

[0:57:36] Dan dank ik u voor de beantwoording en dan gaan we door naar mevrouw Kreuken van GroenLinks

[0:57:40] Partij voor Arbeid.

[0:57:41] Dank u wel voorzitter en dank voor de komst en dank ook voor de tijd die we hiervoor met

[0:57:48] elkaar uittrekken.

[0:57:49] We hebben natuurlijk als Tweede Kamer als commissie aangegeven dat we echt een stevige informatiepositie

[0:57:54] willen op het onderwerp netcongesti, omdat we beter willen kunnen volgen eigenlijk of

[0:58:00] We hoeven wel on-track te zijn, om dat maar even zo in lelijk Engels te zeggen.

[0:58:06] En ik heb vreselijk... Precies.

[0:58:09] Een heleboel vragen, maar misschien om te beginnen...

[0:58:13] het gevoel dat we vanuit maatschappelijke belangen kunnen sturen...

[0:58:19] op waar nieuwe investeringen plaatsvinden, waar geprioriteerd wordt...

[0:58:24] wat prioriteit heeft qua verzwaring.

[0:58:26] er werd net geschetst, we hebben een beperkte menskracht en ja, zet je mensen dan in om zo'n

[0:58:31] energyhub van de grond te trekken of juist in netverzwaring, daar moeten soms keuzes gemaakt

[0:58:37] worden. Dat is uiteindelijk een maatschappelijke weging. Hoe vindt die aansturing in die maatschappelijke

[0:58:43] weging nu plaats vanuit het publiek belang? En hoe kunnen wij daar als Kamer maximaal zicht op

[0:58:52] De heer Van der Leeuw.

[0:58:53] Ja, misschien daar even twee dingen over.

[0:58:56] Want wij vinden het ook heel belangrijk dat als wij investeren,

[0:59:01] dat dat op een faire manier gebeurt.

[0:59:03] Wij denken namelijk ook dat alleen als de transformatie of de transitie die we hier doen,

[0:59:08] dat die eerlijk is, dat dat ook het meeste draagvlak oplevert in de maatschappij

[0:59:12] en dat we daarmee ook te vers te komen.

[0:59:14] Dus daarom zijn we ook heel blij, het eerste, met het maatschappelijk prioriteringskader

[0:59:20] waarin we zeggen, nou, er is een wachtrij.

[0:59:23] Vroeger was dat, of tot voor 1 oktober, was dan...

[0:59:25] Degene die het eerst komt, die het eerst maalt.

[0:59:27] Dus degene die boven aan de wachtlijst staat, is eerst aan de beurt.

[0:59:30] En volgens dit maatschappelijk kader kunnen we dat veel beter afroepen

[0:59:33] op wat is nou eigenlijk van maatschappelijk belang

[0:59:36] en wat is het voor maatschappelijke waarde.

[0:59:38] Wij zijn daar ook heel blij mee, omdat het voor ons dan ook veel uitlegbaarder is

[0:59:41] welke klant je als eerste aansluit of eigenlijk welke je als eerste vermogen toekent.

[0:59:46] Dus daar zijn we gewoon heel blij mee.

[0:59:47] We denken dat dit ook echt gewoon heel erg helpt.

[0:59:49] Er zijn goede stappen gemaakt.

[0:59:52] En het tweede wat ik zou willen zeggen, is hoe wij prioriteren.

[0:59:56] Het gebeurt eigenlijk al sinds jaar en dag op een aantal waarden,

[0:59:59] we hebben er al een aantal eerder genoemd,

[1:00:02] waarop wij denken dat het het meeste waarde heeft voor de maatschappij.

[1:00:04] Een aantal dingen zijn net al gepasseerd.

[1:00:05] Het gaat over veiligheid, het gaat over betrouwbaarheid uiteraard,

[1:00:08] maar volgt ook duurzaamheid en het zoveel mogelijk nieuwe klanten aansluiten.

[1:00:14] Daar hebben wij een heel model voor.

[1:00:15] De heer Ambuys noemde het net ook al, hoe dat je dat kan prioriteren

[1:00:19] en hoe dat je daar de meeste waarde aan geeft.

[1:00:21] Je mag ervan uitgaan dat voor ons in de boardroom

[1:00:24] dit een bijna wekelijks gesprek is van hoe prioriteren we dat nou het beste

[1:00:29] en waar gaat de laatste man of vrouw die we nog over hebben,

[1:00:32] waar gaat die heen om maximale maatschappelijke waarde te voeren?

[1:00:36] Dus dit is hoe wij dit eigenlijk dagelijks doen en balanceren

[1:00:41] om die resourcen zo goed mogelijk neer te zetten

[1:00:43] om de waarde te genereren op voorruimte voor Nederland.

[1:00:46] Een aanvulling van de heer Bogers.

[1:00:49] Ja, ik sluit me daar graag bij aan, bij collega Van der Leeuw.

[1:00:53] Maatschappelijk prioriteren van onze netinvesteringen

[1:00:55] doen we ook samen met provincies en gemeentes

[1:00:58] in de energy boards, de provinciale energy boards.

[1:01:01] En we hebben natuurlijk via de ACM de mogelijkheid gekregen

[1:01:04] om voor de klantaansluitingen te prioriteren

[1:01:07] naar maatschappelijke toegevoerde waarde.

[1:01:10] Maar dat gaat alleen als we ook netcapaciteit hebben.

[1:01:13] Dus het blijft het allerbelangrijkste om meer netcapaciteit te bouwen.

[1:01:17] En daar hebben we ruimte voor nodig en korte procedures.

[1:01:21] En ten tweede meer flexibiliteit te creëren in het net,

[1:01:25] waardoor je dus die netcapaciteit die je in de niet-piekmomenten hebt,

[1:01:29] ook vrijspeelt.

[1:01:31] En voor dat laatste merken we wel dat onze klanten de bedrijven hulp nodig hebben.

[1:01:36] We hebben laatst in de provincie Utrecht,

[1:01:38] samen met Tennet, iets van 2700 bedrijven gesproken.

[1:01:42] en daar is maar iets van 20 megawatt aan flex uitgekomen, wat nog niet eens is afgesloten.

[1:01:47] En dat komt vooral omdat de bedrijven eigenlijk niet precies weten wat ze daarmee moeten,

[1:01:51] hoe ze dat moeten aanpakken.

[1:01:53] Een bakker weet goed hoe die brood moet bakken en wij weten goed hoe we onze netten kunnen benutten.

[1:01:58] Maar wij weten niet wat het betekent als die bakker op een lagere temperatuur bakt of op een ander moment.

[1:02:03] Dus er is echt hulp nodig, zoals destijds ook op uw initiatief de energiehubs hulp krijgen.

[1:02:11] Dat soort hulp is ook nodig voor bedrijven die flexibiliteit kunnen bieden,

[1:02:15] maar niet specifiek in een energiehub zitten.

[1:02:19] Dan dank ik u voor de beantwoording.

[1:02:21] Een vervolgvraag door mevrouw Krugger.

[1:02:27] Ik snap dat het in de boardrooms een onderwerp van gesprek is.

[1:02:32] Alleen mijn vraag was eigenlijk hoe zit de publieke sturing op die afweging van waarde.

[1:02:40] Want uiteindelijk is verdeling van schaarste.

[1:02:42] Kan je of aan de markt laten, of het is een publieke taak.

[1:02:49] Dus we zijn niet zomaar hier gekomen,

[1:02:51] dat we hier nu met een heleboel Kamerleden zitten in deze hoorzitting.

[1:02:54] Dat is wel omdat er eerder, nou ja, dat er niet genoeg geïnvesteerd is,

[1:02:59] niet tijden genoeg geïnvesteerd is, niet genoeg vooruitgekeken is.

[1:03:02] Dus wij zouden in ieder geval graag zien dat we minister daar flink op kan sturen.

[1:03:08] En mijn vraag is eigenlijk wat in die boardroom gebeurt

[1:03:11] en welke sturing komt daar dan vanuit de minister op prioritering.

[1:03:19] Want uiteindelijk is verdeling van schaarste, dat laten we in deze niet aan de markt.

[1:03:29] Als ik het heb over de energy boards, dan heb ik het over provinciale boards waar de provincie voor zit,

[1:03:36] gemeentes aan tafel zitten en ook vaak ministerie van KGG.

[1:03:42] En daar worden regionaal prioriteiten gesteld, maar ook regionale initiatieven

[1:03:46] zoals netbewuste nieuwbouw, waar ik net aan refereerde in Utrecht,

[1:03:51] worden daar uitgewerkt en met veel passie en voortgang geïmplementeerd.

[1:03:59] En op nationaal niveau, kijk ik even naar mijn collega Abberhuis,

[1:04:03] wordt zeker ook in nauw overleg met KGG samengewerkt.

[1:04:11] De heer Abberhuis.

[1:04:13] Dank u wel, voorzitter. Ik wil dat ik daarop kan voorbeduren.

[1:04:16] Kijk, wat we goed hebben gedaan de afgelopen jaren

[1:04:20] in nauw samenwerking met de overheid, is dat we hebben aangegeven

[1:04:24] welke projecten vinden wij nou echt van maatschappelijk belang.

[1:04:27] Waar we voorheen eindeloze procedures doorliepen over nut- en noodzaak,

[1:04:31] hebben we een fors aantal projecten geclassificeerd als relevant,

[1:04:35] de zogenaamde MIEK-projecten.

[1:04:37] Dat hebben we op regionaal niveau ook gedaan in de PMIEK-projecten.

[1:04:40] Daarmee kunnen we versneld aan de gang.

[1:04:42] Dat scheelt soms wel twee, drie jaar in de voorbereiding van een project.

[1:04:47] Een gemiddeld tennisproject duurt ongeveer tien jaar,

[1:04:49] waarvan twee jaar bouwen is en acht jaar inpassing.

[1:04:52] Als je dus het hele voortraject echt kan inkorten, is dat winst.

[1:04:56] Hebben we alleen nog niet verzilverd.

[1:04:58] Maar dat is wel echt een goede ontwikkeling.

[1:05:00] We worstelen daar natuurlijk wel mee, omdat we de projecten met elkaar hebben geïdentificeerd.

[1:05:05] Maar het krijgen van de locatie om daadwerkelijke hoogspannenstations te bouwen, dat blijft echt

[1:05:10] nog een beetje achter.

[1:05:11] En daar hebben we hulp nodig.

[1:05:12] Die inpassingen, het zorgen dat we dat ruimtelijke beslag ook mogen gaan inzetten, dat blijft

[1:05:18] een worsteling.

[1:05:20] Omdat iedereen het moment van de energietransitie nu wel herkent, en mensen steunen het ook

[1:05:25] van harte, maar infrastuur vinden we toch nog spannend.

[1:05:29] Dus daar hebben we echt de hulp nodig.

[1:05:31] Waar ik ook een positief signaal voor af wil geven, is als het hebt over klantaansluitingen.

[1:05:35] Wie mogen we nou prioriteren, wie mogen we nou niet prioriteren?

[1:05:37] Als je naar onze wachtrij kijkt, in het begin heb ik het aangegeven,

[1:05:41] we hadden normaal gesproken echt tussen 40 en 50 aansluitverzoeken,

[1:05:45] waarvan de helft ongeveer van de heren links van mij kwam,

[1:05:50] zien we dat we nu meer dan 800 aansluitverzoeken hebben,

[1:05:53] waar een heel groot deel waarschijnlijk niet gebouwd gaat worden.

[1:05:59] Zo eerlijk moet ik dat wel zeggen.

[1:06:01] Wij zijn met KG echt in gesprek of we die wachtrij kunnen rationaliseren,

[1:06:06] want als het gaat over toekennen van schaarste, wil ik dat onze medewerkers

[1:06:10] en die van de RNB's werken aan de projecten die doorgaan.

[1:06:13] En niet aan de projecten die een plek reserveren.

[1:06:18] Dus daar zijn we nu druk mee bezig en hopen we binnen nu in een kwartaal

[1:06:21] daar echt ook een stap voorwaarts te kunnen zetten,

[1:06:23] zodat we gericht kunnen werken aan dingen die echt doorgaan.

[1:06:26] En dat is veel leuker voor iedereen in de hele sector.

[1:06:30] Maar dat ruimtebeslag dat we daarvoor nodig hebben, dat blijft echt iets waar we met z'n

[1:06:35] allen de schouders onder moeten zetten.

[1:06:36] Want de energy boards functioneren goed, de Ressen functioneren goed, het NPVI is echt

[1:06:42] heel transparant hoe we daar met elkaar omgaan.

[1:06:46] Maar bij ons ligt er geen enkele vergunning te niksen.

[1:06:49] Overal waar we mogen bouwen, zijn we aan het bouwen.

[1:06:53] En natuurlijk moeten er bij ons intern ook nog dingen sneller, die kunnen ook sneller.

[1:06:57] Maar ja, daar hebben we jullie echt bij nodig.

[1:07:01] Hier, Otto.

[1:07:03] Ja, dus ik dacht aanvullend op mijn collega's en ook de voorzitter.

[1:07:08] Ik heb de vraag over hoe zit het nou met die allocatie en waar kan je dit nou volgen?

[1:07:12] Dat dacht ik nog. Misschien goed om in herinnering te brengen.

[1:07:15] Wij publiceren iedere twee jaar onze investeringsplannen.

[1:07:18] Die worden ingeleverd bij de ACM. Dat zijn eerst concepten.

[1:07:21] Dat doen wij op basis van alle wet- en regelgeving kaders die we hebben meegekregen

[1:07:27] over wat moet er dan allemaal gebeuren?

[1:07:28] Daar maken wij natuurlijk een beoordeling van.

[1:07:30] Oké, wat hebben we echt nodig voor de veiligheid en de stabiliteit van onze netten?

[1:07:33] De kwaliteitstoets, daar zitten natuurlijk ook toetsingscriteria op.

[1:07:38] En dan zeggen we, oké, wat zijn dan de projecten die we allemaal gaan uitvoeren?

[1:07:41] Die liggen dan voor. Dan zijn er een veelvoud aan partijen uit de markt,

[1:07:46] maar ook provinciale overheden, soms lokale overheden die daarop reageren.

[1:07:49] Vinden wij dat logisch? Hebben we daar opmerkingen over?

[1:07:52] En op basis daarvan zegt de ACM dan tegen ons, oké,

[1:07:55] We vinden het oké dat jullie dit gaan bouwen.

[1:07:57] Dus dit systeem van welke keuzes maken jullie...

[1:08:00] en welke toebedelingen doen jullie, is daarin voorzien.

[1:08:05] En dat is een systeem waar we dat eigenlijk altijd doen.

[1:08:09] Ik hoor ook een vraag die gaat over...

[1:08:13] Goh, investeer je assertief genoeg?

[1:08:17] Zou het niet nog meer kunnen? Ben je niet terughoudend? Et cetera.

[1:08:21] En dan ga ik op dit moment, en ik hoop dat mijn collega's dat ook goed uit hebben gezegd,

[1:08:27] betaalbaarheid is absoluut een belangrijke voorwaarde waar we ook naar kijken.

[1:08:31] En soms staat dat wel op gespannen voet.

[1:08:33] Dus we willen het begraafd betaalbaar, maar we willen ook maken wat er nodig is.

[1:08:38] Dus daar zie je soms een onverenigbare dualiteit.

[1:08:42] Tegelijkertijd moeten we dat onder ogen zien en daarop innoveren.

[1:08:45] Maar wat ik eigenlijk vooral probeer te zeggen,

[1:08:48] Dus er is op dit moment niemand in onze organisaties die kan bouwen die niet bouwt.

[1:08:54] Er is op dit moment niemand in onze organisaties die betrokken kan zijn

[1:08:58] bij het plannen of het versnellen die daar niet mee bezig is.

[1:09:04] Dus de begrenzing van het tempo dat we lopen, zit niet op

[1:09:08] kan je nog een soort strategische keuze maken

[1:09:11] om dat een beetje meer of dat een beetje minder

[1:09:13] of om dit op een andere manier te alloceren.

[1:09:16] Wat we enorm nodig hebben, is wat wij noemen,

[1:09:17] en daar hebben we het vaker over gehad, ook met uw commissie,

[1:09:21] voorzitter, is energieplanologie.

[1:09:23] Want daar zit de allocatie in.

[1:09:26] Dus in Noord-Holland heeft Liander met de provincie afspraken gemaakt

[1:09:30] over wat worden de grote hubs waar we als eerste gaan bouwen.

[1:09:34] Daarmee geven we duidelijkheid aan de markt,

[1:09:35] namelijk dat zijn de plekken waar je moet komen.

[1:09:37] Maar daar zit natuurlijk ook de impliciete allocatie in van ja,

[1:09:40] als je op deze zeven plekken wel doet,

[1:09:42] dan doen we het op die andere plekken niet.

[1:09:45] En daar vindt, juist met democratisch gelegitimeerde organen, zoals in dit geval de provincie,

[1:09:51] de afweging wat doen we waar wel, wat doen we waar niet.

[1:09:54] En hoe geven we dat vorm binnen dat grotere kader, wat ik net benoemde, wat we hebben afgesproken,

[1:09:59] het gebouw dat we hebben met onze investeringsplannen, de mogelijkheid om daarop in te spreken,

[1:10:04] de afstemming die we daarover hebben met het departement en met de minister,

[1:10:07] en natuurlijk uiteindelijk ook het oordeel van de ACM die zegt oké, wij vinden dit een goed investeringsplan.

[1:10:13] Dan dank ik u voor uw beantwoording.

[1:10:15] Ik zie dat de heer Van der Leeuw nog heel graag een toevoeging wil maken.

[1:10:18] Ik zat even te twijfelen, maar omdat de heer Otto zei net,

[1:10:22] ja, er zit bij ons niemand stil.

[1:10:24] En dat is ook zo.

[1:10:26] Alleen dat is niet altijd even makkelijk.

[1:10:28] Omdat wij vooral zien dat het bouwen behoorlijk belemmerd wordt

[1:10:31] door regelgeving, vergunningen en grond aankopen.

[1:10:36] En ik kan u wel vertellen dat op het moment dat wij een fabriek hebben staan

[1:10:39] die maximaal probeert te draaien en die iedere keer bijna stil komt te staan

[1:10:43] omdat ploegen een andere kant op moeten, omdat daar de vergunning niet is,

[1:10:47] de grond is er niet, de stikstof is niet geregeld, et cetera, et cetera,

[1:10:50] dat het bijzonder frustrerend is in de voortgang die wij willen maken

[1:10:54] en de snelheid die wij willen maken.

[1:10:55] Het voelt af en toe wel eens voor ons alsof we in borsthoog water aan het rennen zijn.

[1:11:00] Het zou heel fijn zijn als dat water een stukje naar beneden kan,

[1:11:03] zodat we wat meer snelheid zouden kunnen maken

[1:11:05] en ook veel sneller de maatschappelijke waarde kunnen realiseren

[1:11:08] die mevrouw Kruijker net noemde.

[1:11:11] Hartelijk dank voor de beantwoording. Het lijkt me geen onbelangrijk detail.

[1:11:14] We hebben nog tijd voor een hele korte ronde,

[1:11:16] dus één vraag en een kort en mondig antwoord.

[1:11:18] Dan wil ik graag een voorstel van de heer Van Meer.

[1:11:21] Ja, is het dan ook mogelijk dat er gewoon maar één antwoord komt van één persoon,

[1:11:25] zodat we allemaal aan de beurt komen?

[1:11:27] Ja? Ja, alsjeblieft.

[1:11:33] Ik zal erop toezien. De heer Erkens.

[1:11:35] Ja, voorzitter. Dan richt ik mijn vraag aan één van de regionale netbeheerders.

[1:11:39] We gaan er bijna 50.000 trafohuisjes bij bouwen tot 2040,

[1:11:43] een enorm aantal.

[1:11:45] De procedures daarvoor worden versneld en toch zal inspraak en bezwaar

[1:11:49] nog steeds voor vertraging kunnen zorgen op veel plekken.

[1:11:52] In het verleden is er soms voor gekozen om op sommige plekken in Nederland

[1:11:55] de trafohuisjes ook wat mooier te maken.

[1:11:57] Maar moet het lelijk zijn of niet?

[1:11:59] Er zijn 35 trafohuisjes die een rijksmonument zijn.

[1:12:03] Ik snap de noodzaak voor standaardisatie,

[1:12:06] want je wilt ook niet vertragen, maar zijn hier mogelijkheden

[1:12:08] om ervoor te zorgen dat het ook wat mooier in het straatbeeld gaat passen.

[1:12:12] En zo ja, wat is daarvoor nodig, ook vanuit het Rijk of vanuit gemeenten.

[1:12:17] Zodat misschien ook een draagvlak voor een trafelhuisje

[1:12:18] wat erbij komt in de straat, juist groter wordt

[1:12:20] omdat er een mooie aanvulling is aan het uitzicht.

[1:12:24] GESPREKSLEIDER. En verder staat er eentje mooi opgefleurd

[1:12:26] met een beeldenis van Griet Tieteleer.

[1:12:28] Ik geef het woord aan de heer Van der Leeuwen.

[1:12:32] DE HEER VAN DER LEEUWEN.

[1:12:35] Er zit inderdaad een heel goed punt.

[1:12:37] Dus aan de ene kant hebben we te maken met standardisatie,

[1:12:41] zoveel mogelijk volume maken.

[1:12:42] Aan de andere kant de inpassing en laten dat er mooi zijn.

[1:12:44] Dus we hebben op dit moment ook programma's en pilots,

[1:12:47] waarbij wij dus inderdaad artiesten vragen om het met graffiti

[1:12:51] of met een andere afbeelding of dat soort dingen om te doen.

[1:12:53] Ook inspraak in buurt.

[1:12:55] Wanneer we zeggen wat zou er mooi zijn,

[1:12:56] dan krijg je over het algemeen wel heel veel verschillende antwoorden

[1:12:58] van wat er dan mooi is.

[1:13:00] Maar wij proberen het in ieder geval wel zo mooi en zo goed mogelijk

[1:13:03] in te passen in de omgeving.

[1:13:04] Kan met kunst zijn,

[1:13:06] maar dat kan ook te maken hebben met bossages en rondomheen, et cetera, et cetera,

[1:13:09] om het zo goed mogelijk in te passen.

[1:13:11] Wij snappen ook dat, ja, dat dat gewoon een enorme belemmering zou kunnen zijn

[1:13:15] of het gewoon heel erg vooruit zou kunnen helpen.

[1:13:17] Dus in principe is daar geen regelgeving voor nodig.

[1:13:20] Dit zijn meer afwegingen die wij zelf te maken hebben als het gaat over kosten,

[1:13:23] inpassingen en snelheid.

[1:13:26] Dank voor de beantwoording.

[1:13:27] De heer Vlag, SGP.

[1:13:30] Ja, voorzitter, het stikstofknelpunt wil ik nog even kort aanroeren.

[1:13:32] Daar heb ik een aantal keer bij minister Jettel op aangedrongen.

[1:13:35] Een motie een keer aangehouden, motie uiteindelijk ingediend.

[1:13:37] hoe groot is dat knelpunt nu nog in de realisatie van jullie projecten?

[1:13:42] Ik kan er wel... Ik denk dat ik...

[1:13:43] De heer Van der Leeuw?

[1:13:44] Als het oké is. Ja, ik kan er denk ik wel wat over zeggen.

[1:13:48] Het is zo dat voor in ieder geval voor ons verzorgingsgebied,

[1:13:50] wat veel landelijk gebied is,

[1:13:52] dat wij tussen de 20 en de 22 procent van onze projecten

[1:13:57] ligt in de buurt of in Natura 2000-gebied.

[1:14:00] Op dit moment is het zo voor bijvoorbeeld de provincie Noord-Brabant

[1:14:03] dat wij daar ongeveer 3000 projecten onder handen hebben,

[1:14:06] waarvan tussen de zeven en acht procent op dit moment of stil ligt

[1:14:11] of sterk vertraagd is door stikstof.

[1:14:15] Het zou mij een liefding waard zijn als we of daar vanaf kunnen,

[1:14:21] want op dit moment is het zo, als wij moeten bouwen

[1:14:24] in of bij een Natura 2000-gebied in de buurt,

[1:14:26] dat dat vrijwel altijd volledig all electric moet.

[1:14:30] Ik wil even meenemen dat als je all electric een project moet bouwen,

[1:14:34] Dat betekent dat de jongens vier uur per dag aan het bouwen zijn

[1:14:37] en twintig uur per dag staan die dingen aan de lader.

[1:14:40] Als we het dus net hebben over mensen zitten niet stil, die zitten dan dus stil.

[1:14:44] En wat ik echt niet kan uitleggen, is als wij daar staan op die klus

[1:14:47] en die jongens zijn daar hard aan het werken, die proberen het zo goed mogelijk te doen,

[1:14:50] dat er twintig meter verder een 800 pk-trekker langs rijdt op diesel

[1:14:54] die de akker aan het ploegen is.

[1:14:56] Ik kan dat niet uitleggen aan die jongens, of aan de mannen, dames, die dit aan het bouwen zijn.

[1:15:01] Ik vind het ook maatschappelijk heel lastig uit te leggen

[1:15:04] dat die klussen veel duurder zijn en veel langer duren in de tijd.

[1:15:08] Dus het zou ons heel erg helpen als hier of vrijstemmingen komen

[1:15:12] voor dit soort projecten, omdat ze uiteindelijk meehelpen

[1:15:15] aan de reductie van uitstoot, stikstof, CO2, et cetera, et cetera.

[1:15:19] Dus dat is ook wel echt een oproep die wij graag zouden willen doen.

[1:15:22] Help ons daarmee, want het is echt nog steeds een serieus probleem.

[1:15:26] Dank daarvoor. Dan kijk ik naar links, mevrouw Posma, Nieuws Sociaal Contract.

[1:15:29] Ja, dank voorzitter. En ik eens dat dit soort situaties gewoon echt belachelijk zijn.

[1:15:35] Dat is bizar dat dat energietransitie tegenhoudt.

[1:15:39] Ik had een vraag over de grond aankoop.

[1:15:42] Die heb ik eerder voorbij horen komen als probleem.

[1:15:44] En dan gaat het volgens mij ook over grond die in overheidshanden is.

[1:15:50] Kunt u daar een nadere toelichting over geven?

[1:15:52] Waar loopt die tegenaan bij de grond die in overheidshanden is en die in commerciële handen?

[1:15:57] Hoe krijgen we dat sneller?

[1:16:01] Kijk even wie ik het woord mag geven daarover.

[1:16:04] De heer Abbenhuis.

[1:16:05] Ja, daar ben ik enigszins overvraagd.

[1:16:08] Want wij kopen niet heel veel grond van de overheid.

[1:16:15] Commercieel is wel heel complex.

[1:16:17] Je merkt gewoon dat iedereen weet dat we die grond nodig hebben.

[1:16:21] En ja, dat is niet altijd even makkelijk.

[1:16:24] Ik kan er iets over zeggen.

[1:16:25] Dus wat wij zien in gemeentes is dat er plekken zijn

[1:16:29] waar we grond gewoon kunnen aankopen,

[1:16:31] waar er nog steeds wel vergunningen moeten zijn, et cetera, et cetera.

[1:16:34] We zien ook gemeentes die terughoudend zijn omdat zij zeggen

[1:16:38] ja, wij willen graag flexibel blijven in de ruimtelijke ordening.

[1:16:41] Energieplanologie is daar een onderdeel van, maar ook andere soort planologie.

[1:16:45] En dat die gemeentes zeggen, nou, wij willen het niet aan u verkopen.

[1:16:49] We willen hooguit een vergunning geven voor tien of voor vijftien jaar.

[1:16:54] en daarna dan houden wij ons de handen vrij om die vergunning weer in te trekken

[1:17:00] en die grond weer terug op te uitzetten.

[1:17:01] Dat is voor ons niet doenbaar.

[1:17:02] Dus wij leggen uiteindelijk infrastructuur neer voor 50, 60 jaar.

[1:17:05] Dan moet het ook gewoon blijven liggen.

[1:17:07] Dit is publiek geld dat we in de grond stoppen.

[1:17:08] Dat moeten ze ook kunnen werken en kunnen blijven renderen.

[1:17:11] En we roepen daarom ook op.

[1:17:13] We zijn ook in gesprek met die gemeentes om dat zo goed mogelijk te regelen.

[1:17:15] En op heel veel plekken gaat dat goed, maar niet altijd.

[1:17:18] En wat de heer Abberhuis ook zegt,

[1:17:19] Ja, hier zit ook vaak nog een financiële kwestie aan die we echt moeten oplossen, ja.

[1:17:26] Wederom hartelijk dank. De heer Vermeer, BBB.

[1:17:30] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:17:31] Ik heb ook een memo gekregen van de aankondiging...

[1:17:34] deelnameverplichting Congesti Management in Utrecht.

[1:17:38] Een brief van vrijdag 8 november.

[1:17:43] En daar is het eigenlijk de bedoeling dat bedrijven uiteindelijk...

[1:17:47] dus verplicht kunnen worden om bepaalde maatregelen te treffen.

[1:17:51] En uit het memo blijkt dat bedrijven tot nu toe weinig bereidheid tonen

[1:17:54] om flexibel vermogen vrijwillig aan te bieden.

[1:17:58] En wie van u weet wat de belangrijkste obstakels zijn

[1:18:01] die die bedrijven zelf ervaren, waarom ze dat niet doen?

[1:18:06] De heer Poggers.

[1:18:08] Ja, daar kan ik wel iets over zeggen.

[1:18:10] Ik denk dat we tot nu toe gezien hebben

[1:18:13] dat de bedrijven die op de wachtlijst staan het meest flexibel zijn.

[1:18:16] die doen graag mee met capaciteitsbeperkende contracten, of graag,

[1:18:19] maar die werken in ieder geval mee en zijn flexibel in oplossingen.

[1:18:24] Bedrijven die niet op de wachtlijn staan, en dat is natuurlijk het grootste deel,

[1:18:30] hebben geen probleem en hebben eigenlijk te weinig kennis

[1:18:35] om goed het overzicht te hebben wat het betekent om flexibiliteit aan te bieden.

[1:18:39] Dus men begrijpt de vraag wel en staat er ook niet onwelwillend tegenover,

[1:18:45] maar kan gewoon de consequenties voor hun operaties, bedrijfsvoering en dergelijke niet overzien.

[1:18:52] Dus we hebben daar, net zoals ik ook eerder aangaf, net als bij de energiehubs,

[1:18:58] ja, adviserende ondersteuning hebben die bedrijven nodig.

[1:19:03] Dank daarvoor. Heer Grimwis, Chris Sudi.

[1:19:08] Voorzitter, toen het over trafelhuisjes ging,

[1:19:10] toen moest ik denken aan het trafelhuisje hier op het Zwelingplein, werkelijk een kwareltje.

[1:19:14] Je zou denken, bouw meer trafelhuisjes. Nou, dat gaat dus gebeuren.

[1:19:21] Precies, dat tezijde.

[1:19:23] Net kwam een belangrijke blemmering te spraken met stikstof,

[1:19:28] waar wij als wetgever ook een zee in hebben,

[1:19:33] en waar we zelf, wat eigenlijk buiten jullie macht ligt.

[1:19:37] Je zou bijna denken dat die boer uit het voorbeeld even wat door moet ploegen

[1:19:41] en de grond is weer braak en jullie kunnen weer bouwen.

[1:19:44] Maar dat tezijde, mijn vraag is, welke belemmeringen waar wij iets in kunnen betekenen?

[1:19:52] Zijn er nog meer die echt nu de aanpak van netcongestie gigantisch frustreert?

[1:19:58] Er is al opgeroepen, behandel de WCW snel en neem die snel aan.

[1:20:02] Nou, dat was een heldere oproep.

[1:20:04] Zijn er nog meer van die oproepen die u tot bijna besluit kunt doen?

[1:20:10] En waar wij morgen gehoor aan kunnen geven?

[1:20:17] Dank u wel. En voorzitter, ja, dat lijstje dat is er, want er zijn een aantal echt pregnante

[1:20:24] dingen. Dus we hebben het net al gehad over ruimte, ruimte, ruimte, ruimte, ruimte. En

[1:20:30] ik denk dat wij alle vier hebben geprobeerd duidelijk te maken waarom dat zo'n enorm

[1:20:34] belemmerende factor is. En dus de versnelling van de vergunnings- en beroepsprocedures

[1:20:38] dus voor de duurzame infrastructuur daar, dat is echt essentieel om door te kunnen gaan.

[1:20:44] We hebben meerdere plekken waar iedereen klaar staat, iedereen ook wil,

[1:20:48] en we toch nog steeds geen schop in de grond hebben.

[1:20:51] Dus dat is één. Twee is dat het beleid rondom het net net bewust laden,

[1:20:59] net bewust bouwen, maar aangescherpt kan worden en kan neergezet ook vanuit u als een voorwaarde

[1:21:06] over als wij bijvoorbeeld die grote woonomgave in Nederland willen realiseren,

[1:21:10] dan moeten we dat doen op een manier dat die ook kan worden ingepast in het

[1:21:13] energiesysteem van de toekomst. Een derde punt wat ik graag zou willen maken is

[1:21:18] dat we om al dit werk te zetten mensen nodig hebben.

[1:21:24] Vakkrachten. Dat gaat om nieuwe mensen die we moeten opleiden.

[1:21:27] Dat gaat om zij-instromers. Dat gaat om eigenlijk iedereen die het

[1:21:33] elektrotechnisch vak zich kan eigenmaken.

[1:21:42] Daarbij kijken wij dus ook naar gerichte arbeidsmigratie, de technische vakkachtvereniging, en ik weet

[1:21:48] hoe precair dat onderwerp is, maar ik breng maar even in herinnering dat wij als sector

[1:21:53] de komende jaren 28.000 mensen nodig hebben om niet alleen maar die heel grote blok werk

[1:22:00] te verzetten, maar ook het aantal mensen dat wij moeten vervangen in onze bedrijven

[1:22:05] omdat die pensioengerechten de leeftijd gaan bereiken,

[1:22:08] zeg maar, om dat op te kunnen vangen. En dat is echt een belangrijk ding en

[1:22:12] dat is een van de grote punten waar wij ons echt zorgen over maken, over hoe

[1:22:15] krijgen we dit op een goede manier voor elkaar en dan doen we ook een beroep op u

[1:22:18] om daar samen voor te staan. Ik heb nog twee andere dingen als ik dan

[1:22:25] zo vrij mag zijn en u mij de vrijheid geeft om deze vraag te beantwoorden.

[1:22:29] En dat is dat we ook zien, en de heer Bogens zei dat er een handelingsperspectief voor bedrijven en industrie is.

[1:22:36] We zien eigenlijk op alle plekken dat partijen snappen dat er wat moet gebeuren, maar het is niet hun vak.

[1:22:45] Er zitten best veel vragen rondom begeleiding bij mkb-bedrijven.

[1:22:50] Er zijn grote industriële partijen op zoek naar maatwerkafspraken om dan de zekerheid te hebben...

[1:22:56] dan kan ik ook dit investeringsbesluit nemen en wij zien dat het ons helpt als er duidelijkheid is

[1:23:04] over oké en wat gaan we dan waar voor wie bouwen, want het gaat er niet alleen maar om dat we weten

[1:23:09] dat er in Nederland zoveel moet worden gebouwd, uiteindelijk is dit een heel praktisch pragmatisch

[1:23:14] vraagstuk, namelijk waar moet het dan komen en wanneer moet het er dan staan en daar hebben we

[1:23:20] die duidelijkheid nodig en ik denk dat dat u daar ook vanuit uw verantwoordelijkheid enorm aan kan

[1:23:25] bijdragen. Zou ik als als laatste nogmaals willen benadrukken dat het

[1:23:31] toekomstig energie systeem bestaat uit elektriciteit, uit moleculen.

[1:23:36] Daar hebben we voor nodig duurzame gassen, daar hebben we voor nodig waterstof,

[1:23:41] daar hebben we voor nodig warmte. Dus snelle voortvaande behandelingen van de

[1:23:45] WGW, de WCW, de energiewet, de bijmengverplichting voor groen gas.

[1:23:49] Dus al dat soort voorstellen zijn maar vragen om spoedige behandeling.

[1:23:55] Het is aan u om daar keuzes in te maken.

[1:23:56] Wat willen we dan wel? Wat willen we niet? Hoe willen we dat dan inrichten?

[1:23:59] Maar wij vragen vooral om duidelijkheid, want hoe duidelijker het is, hoe sneller wij kunnen gaan.

[1:24:05] Dank u wel. Het beste als laatste, mevrouw Kreuger, GroenLinks-PvdA.

[1:24:11] Dank u wel, voorzitter.

[1:24:12] En ik bleef nog even hangen op het woord energieplanologie,

[1:24:15] omdat dat het woord is wat best wel vaak terugkomt.

[1:24:17] en natuurlijk gaat over de mix van de ruimtelijke ordening, de bouwopgave,

[1:24:22] wat doen we waar en wie neemt daar besluiten over?

[1:24:28] En dan is mijn vraag eigenlijk als we het lokale energiesysteem willen versterken.

[1:24:33] We hebben als Kamer amendementen aangenomen over energie delen,

[1:24:36] over het versterken van energiegemeenschappen.

[1:24:39] Als je een lokaal energiesysteem als onderdeel van de oplossing ziet,

[1:24:43] wat is daar nog meer op dit moment voor nodig?

[1:24:45] lokale opslag, lokale opwek, wat is de rol bijvoorbeeld van wind op land ook op

[1:24:52] plekken om inderdaad het lokaal bij elkaar te brengen, daar ben ik benieuwd naar.

[1:25:00] De heer Bogers. Ja, hele goede vraag. Ik denk lokaal zijn er een aantal dingen

[1:25:04] belangrijk. Eén duidelijke keuzes en in de warmtestrategie waar komen warmtenetten

[1:25:11] En waar gaan we met groen gas verder en waar gaan we all electric?

[1:25:17] Daar zijn we al een aantal jaren mee bezig, maar we moeten nu echt kiezen.

[1:25:20] Per wijk, zo gaan we het doen.

[1:25:23] En daar willen we graag de gemeentes bij helpen.

[1:25:28] En voor de industrie geldt hetzelfde.

[1:25:31] Wat gaan we elektrisch doen, wat gaan we met groen gas doen, wat gaan we met waterstof doen?

[1:25:35] En laten we dan ook die infrastructuren gaan aanleggen.

[1:25:38] En het tweede is, los van deze keuzes, is het denk ik heel belangrijk om ook lokale opwek

[1:25:47] en vraag zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen.

[1:25:50] Dus decentrale opwek en ook goed kiezen tussen variabele duurzame opwek en meer baseloodachtige

[1:25:59] regelbare opwek is essentieel.

[1:26:05] Dan dank ik u voor de beantwoording.

[1:26:07] Ik kijk op de klok.

[1:26:08] Ik zie dat we nog wel geteld drie minuten over hebben.

[1:26:11] Ik kijk nog even naar links of er iemand een uitsmeter heeft en zegt dat hij nog één prangende vraag heeft.

[1:26:18] Dan kijk ik naar rechts of u nog één prangende boodschap heeft.

[1:26:21] U zegt dat het jammer is dat dat net niet gevraagd is, maar dat wil ik toch heel graag meegeven.

[1:26:26] Dan dank ik u allen voor uw aanwezigheid. Keurig, netjes, binnen de tijd.

[1:26:29] Dan wens ik u allen een fijne avond en wel thuis. Ik sluit de vergadering.