Water

[0:00:00] Dames en heren, een hele goede morgen.

[0:00:04] Een warm welkom aan ieder die het inmiddels al gelukt is om hier op tijd te zijn bij dit wetgevingsoverleg Water.

[0:00:15] Het was weer goed druk op de weg en op het spoor.

[0:00:19] Als u daar meer over wilt horen over dat debat, dan nodig ik u van harte uit volgende week maandag bij het wetgevingsoverleg over het MERT.

[0:00:27] Dat gaat over wegen en spoor, maar we gaan het vandaag over water hebben.

[0:00:31] Ik heet uiteraard ook bewindspersonen en ondersteuning van harte welkom.

[0:00:35] Welkom ook aan de leden, en natuurlijk ook iedereen die dit debat op afstand vanuit

[0:00:41] huis of elders volgt, van harte welkom.

[0:00:46] We gaan dit wetgevingsoverleg beginnen met de termijn van de begrotingsrapporteur van

[0:00:52] het Delde Fonds.

[0:00:53] De heer De Hoop van GroenLinks Partij voor de Arbeid gaat dat voor ons doen, maar in

[0:00:58] zijn rol als begrotingsrapporteur.

[0:00:59] En dan zal ook de minister, minister Madelena, daar als eerste op reageren.

[0:01:07] Dus ik zou graag het woord willen geven aan de heer De Hoop.

[0:01:10] Gaat uw gang.

[0:01:11] Dank u wel, voorzitter.

[0:01:12] En geheel vanuit mijn rol als informateur zou ik zeggen rapporteur.

[0:01:18] Wat niet is, kan nog komen.

[0:01:23] Goeiemorgen.

[0:01:24] Voorzitter, dank voor de mogelijkheid om als begrotingsrapporteur namens de commissie

[0:01:28] het woord te voeren over het Deltafonds.

[0:01:31] En voordat ik op de inhoud inga, wil ik graag ook de Griffie bedanken

[0:01:35] voor de ondersteuning en specifiek de heer Jochem van der Waals.

[0:01:39] Voorzitter, ik ga in op drie onderwerpen.

[0:01:42] De kasschuif op het Deltafonds, de verdeling van reserveringen

[0:01:45] over programma's en de tegenvallers en extra kostenposten die er aankomen.

[0:01:50] Allereerst de kasschuif.

[0:01:52] We zien dat 88 miljoen verschuift van 2025 naar 2029.

[0:01:56] Net als bij het mobiliteitsfonds is het argument dat de ramingen daardoor realistischer worden.

[0:02:01] En ook hier wordt de kastschuif gepresenteerd als een vorm van overprogrammering.

[0:02:06] We hebben bij het WGO over de INW-begroting al besproken dat het creëren van overprogrammering

[0:02:11] door het budget te verlagen natuurlijk niet bijdraagt aan het bereiken van de doelen.

[0:02:16] Bij het Deltafonds is dat zorgelijk, want met name bij de hoogwaterbeschermingsprogramma

[0:02:21] moeten we juist versnellen om de doelen voor 2050 te halen.

[0:02:25] In het Delta-programma lezen we niet wat de minister hieraan doet.

[0:02:29] Daarom heb ik de volgende vragen.

[0:02:31] Kan de minister garanderen dat de budgetverlaging voor 2025 niet ten koste gaat van de productie,

[0:02:37] bijvoorbeeld voor dijkversterkingen?

[0:02:39] Kan het budget gedurende 2025 ook worden opgehoogd als zich mogelijkheden tot versnelling voordoen?

[0:02:46] Welke concrete acties onderneemt de minister om het tempo in de uitvoering, met name bij

[0:02:50] dijksversterkingen, te verhogen?

[0:02:52] Als tweede onderwerp kom ik op de verdeling van reserveringen over programma's.

[0:02:58] De keuzes voor toekomstige investeringen worden vooral gemaakt op artikel 5.

[0:03:03] Netwerkgebonden kosten en overige uitgaven.

[0:03:05] Het gaat om meerjarige programma's zoals regionale keringen in het beheer bij het Rijk,

[0:03:10] integraal riviermanagement, het Delta-programma Zoetwater,

[0:03:14] de programmatische aanpak Grote Wateren en instandhouding van het hoofdwatersysteem.

[0:03:19] We hebben als commissie gevraagd om het afwegingskader dat de minister hanteert bij de verdeling

[0:03:24] van het geld over deze programma's.

[0:03:26] De brief van de minister op 11 november geeft meer informatie over de overwegingen, maar

[0:03:31] blijft nog wel vrij algemeen.

[0:03:33] Wij willen als commissie graag aan de voorkant worden betrokken bij de keuzes.

[0:03:37] En daarom wil ik de minister namens de commissie vragen om jaarlijks voorafgaand aan het commissiedebat

[0:03:42] Water in juni een brief te sturen over de te maken keuzes voor het Deltavonds voor het

[0:03:47] komende begrotingsjaar en de richting waarin de minister denkt.

[0:03:50] Analoog aan de werkwijze bij het commissiedebat Strategische Keuzes Bereikbaarheid

[0:03:54] kan de Kamer dan mede richting geven aan deze keuzes.

[0:03:58] Kan de minister dit toezeggen?

[0:04:00] De strategische keuzes worden steeds belangrijker in het licht van mijn derde onderwerp,

[0:04:04] de tegenvallers en extra kostenposten.

[0:04:07] Een brief die het ministerie van INW op 12 februari stuurde aan informateur Plasterk noemt vijf punten,

[0:04:13] Namelijk de afstuiddijk, getij Grevelingen, het hoogwaterbeschermingsprogramma, de integrale

[0:04:19] aanpak van rivieren en de kaderrichtlijn water.

[0:04:22] Het gaat om forse bedragen.

[0:04:24] Voor het hoogwaterbeschermingsprogramma lezen we in het Delta-programma over een tekort

[0:04:28] van 13 miljard euro tot en met 2050 met een bandbreedte eromheen.

[0:04:34] Voor integrale aanpak van rivieren noemde de brief van het ministerie aan de informateur

[0:04:38] een bedrag van 750 tot 1250 miljoen euro voor de periode 2028 tot 2038.

[0:04:47] In de begroting lezen we nog niets over gemaakte keuzes.

[0:04:50] Daar is de minister wellicht nog niet aan toegekomen, maar het roept wel vragen op.

[0:04:54] Wanneer is de minister van plan keuzes te maken...

[0:04:56] over deze tegenvallers en extra kostenposten?

[0:04:59] En hoe wil de minister de Kamer bij deze keuzes betrekken?

[0:05:02] Wanneer kan de minister bijvoorbeeld een betere inschatting sturen...

[0:05:04] van de kosten van het hoogwaterbeschermingsprogramma?

[0:05:07] Op korte termijn is de kaderrichtlijn water natuurlijk een zorg omdat we niet alle doelen

[0:05:12] voor 2027 gaan halen met het huidige beleid.

[0:05:15] De vorige minister signaleerde een tekort van ruim 133 miljoen euro.

[0:05:19] Uit de begroting is niet af te leiden hoe de huidige minister hiermee omgaat.

[0:05:23] Gaat de minister prioriteren in projecten voor de KRW of gaat hij extra middelen toevoegen?

[0:05:30] Hoewel voor veel maatregelen geen geld uit de Deltafonds nodig is, is toch mijn vraag

[0:05:34] In hoeverre is het tekort een bedreiging voor het halen van de doelen in 2027?

[0:05:40] Voorzitter, tot zover mijn bijdrage als rapporteur.

[0:05:43] Dank u wel, rapporteur.

[0:05:44] Ik zou graag het woord willen geven aan de minister.

[0:05:47] Voor een reactie hierop.

[0:05:49] Als de minister zover is. Gaat u eraan.

[0:05:52] Het is toch wel fijn om na zo'n crisisweek, crisisavond, vrijdagavond te kunnen spreken over water.

[0:06:00] Dat is eigenlijk wel even een verzuchting van mijn kant.

[0:06:05] Want water, daar hebben we allemaal iets mee.

[0:06:08] En dat geeft ook wat rust, denk ik.

[0:06:11] Ik wil allereerst de begrotingsrapporteur danken voor zijn inbreng en de vragen.

[0:06:17] De rapporteur heeft vragen gesteld over de drie thema's die hij genoemd heeft.

[0:06:20] En ik zal ook die thema's, alle drie, aanraken.

[0:06:23] Thema één was de kasschuif in relatie met de overprogrammering.

[0:06:26] De reden voor de kasschuif is dat we afgelopen paar jaar onderuitputting hebben gezien.

[0:06:31] En dat is natuurlijk onwenselijk.

[0:06:32] En met deze kasschuif probeer ik dat te voorkomen.

[0:06:35] Gezien de omvang van het uitvoeringsprogramma, omdat het gelijk is gebleven, verwacht ik

[0:06:40] geen direct effect op de doelen van het programma.

[0:06:42] Dat staat er gewoon nog steeds overeind.

[0:06:44] Het geldt ook voor het hoogwaterbeschermingsprogramma en bij dat programma constateer ik wel dat

[0:06:48] het niet snel genoeg gaat en ik met de waterschappen inzet op versnelling.

[0:06:53] Voor de komende jaren is het budget daar nog niet het knelpunt.

[0:06:55] U vraagt of het budget gedurende 2025 kan worden opgehoogd als zich mogelijkheden tot

[0:07:02] versnelling zouden voordoen.

[0:07:04] Dat is wel een lastige vraag.

[0:07:07] Eerst moet natuurlijk blijken of het tempo wel omhoog gekregen kan worden en daarna zou

[0:07:12] inderdaad aan de orde kunnen zijn dat het kabinet besluit meer budget naar 2025 te schuiven.

[0:07:18] Dan thema 2, de wens om aan de voorkant mee te denken over de reserveringen.

[0:07:23] U vroeg een toezegging om in juni een brief te sturen over beleidskeuzes voor de begroting

[0:07:28] van volgend jaar.

[0:07:30] Ik ga daar niet zonder meer in mee, om een aantal redenen.

[0:07:35] Allereerst natuurlijk op de beantwoording van de technische vragen waarin u ook refereert.

[0:07:40] Zoals daarin gemeld, ligt een groot deel van de reserveringen vast.

[0:07:44] Daarover bestaan al lopende, vaak bestuurlijke afspraken en die kan ik niet doorkruisen.

[0:07:48] Het Delta Fonds werkt vooral met langjarige programma's in tranches en minder met los

[0:07:54] van elkaar staande projecten, zoals in het MERT, waar tussen keuzes gemaakt moet worden.

[0:08:00] Dan de inzet van vrije middelen, daar bespreek ik als onderdeel van de voorjaarsbesluitvorming

[0:08:04] eerst in het kabinet, daarna zal de Kamer worden geïnformeerd.

[0:08:09] En als ik uw verzoek zo mag begrijpen dat u mij in commissiedebatten aandachtspunten

[0:08:13] voor de begroting mee wil geven, dan sta ik daar uiteraard voor open.

[0:08:16] Dan neem ik uw suggestie mee richting de begrotingsvoorbereiding.

[0:08:20] Het initiatief daarvoor ligt bij de Kamer.

[0:08:23] En de Kamer heeft natuurlijk het budgetrecht en het recht van amendement, waarvan u bij

[0:08:28] de begrotingsbehandeling uiteraard gebruik kunt maken.

[0:08:32] En dan het derde thema.

[0:08:33] U vraagt terecht naar de dreigende tekorten op een aantal belangrijke onderwerpen, zoals

[0:08:38] het hoogwaterbeschermingsprogramma en de afsluitdijk.

[0:08:42] En ook dat houdt mij natuurlijk bezig.

[0:08:44] Ik ben nu al aan het denken hoe ik hier de komende begrotingsperiode mee om zal gaan.

[0:08:49] Ook hier is het zo dat ik eerst in het kabinet zal bespreken welke keuze ik ga maken.

[0:08:54] En ook hier geldt, net als bij het vorige punt, dat ik opensta van goede suggesties van uw Kamer.

[0:08:59] Duidelijk is dat niet alles kan.

[0:09:02] Want ik moet het doen met het geld wat ik tot mijn beschikking heb.

[0:09:06] Overigens is het natuurlijk wel zo dat niet alles in de komende begroting hoeft te worden opgelost.

[0:09:10] De problematiek op het hoogwaterbeschermingsprogramma die u noemt strekt zich uit tot 2050.

[0:09:18] Dan de specifieke vragen over het hoogwaterbeschermingsprogramma en de kaderrichtlijn water.

[0:09:23] We hebben met waterschappen samen nog een keer goed gekeken naar wat er voor het hoogwaterbeschermingsprogramma

[0:09:29] nodig is tot 2050 en die analyse is vrijwel afgerond.

[0:09:33] Ik informeer u daarover in december van dit jaar samen met de uitkomsten van enkele evaluaties

[0:09:39] naar de waterwet en het functioneren van het hoogwaterbeschermingsprogramma.

[0:09:43] Voor de kaderrichtlijn water geldt dat u in 2023 bent geïnformeerd

[0:09:48] over een budgetspanning op het uitvoersprogramma KRW.

[0:09:52] Kaderrichtlijn water.

[0:09:53] Recent is gebleken dat deze spanning nog verder dreigt op te lopen.

[0:09:57] In de komende periode wil ik die eerst verder uitharden

[0:10:00] en daarna zal ik u uiteraard nader informeren.

[0:10:04] Bij de kaderrichtlijn water blijf ik inzetten op een maximale realisatie van maatregelen,

[0:10:08] Maar ik realiseer me dat het een grote uitdaging is

[0:10:11] om alle maatregelen tijdig te realiseren.

[0:10:14] Tot zover, voorzitter.

[0:10:16] Dank aan de minister voor de beantwoording.

[0:10:19] Dan kijk ik nog even naar de begrotingsrapporteur

[0:10:22] voor aanvullende vragen. Deer de Hoop, ga ter gang.

[0:10:25] Dank, voorzitter. En allereerst natuurlijk ook dank aan de minister

[0:10:28] voor zijn beantwoording.

[0:10:30] En hij is ook op alle punten van mijn inbreng als rapporteur ingegaan,

[0:10:33] dus dat is heel erg fijn.

[0:10:34] Er blijft toch één punt overeind staan en dat is een nadrukkelijk verzoek wat ik als rapporteur namens de commissie heb gedaan.

[0:10:42] Namelijk een brief van de minister voorafgaand aan het commissiedebat Water.

[0:10:47] Zodat we toch als commissie helderder de keuzes van de minister in beeld kunnen krijgen.

[0:10:52] De minister gaf een bepaalde beweging, maar nog niet helemaal een toezegging.

[0:10:57] Dus de vraag is ook waar kunnen wij als Kamercommissie nu op rekenen.

[0:11:00] En daarbij is het denk ik belangrijk om op te merken dat ook de commissie zich realiseert dat er minder sturingsmogelijkheden zijn dan bij een debat strategische keuzes.

[0:11:09] Dat daar volgens mij ook begrip voor is.

[0:11:11] Maar dat het wel fijn is om eerder in het traject een beeld te krijgen van welke richting de minister opdenkt.

[0:11:16] En dat het ook fijn is om dat te kunnen betrekken bij het commissie debat water.

[0:11:20] En ik denk dat het van niemand in de commissie en zeker ook niet van mij als rapporteur de bedoeling is om bestuurlijke afspraken te doorkruisen.

[0:11:26] maar dat maakt het voor de Kamer wel fijner en ook een mogelijkheid

[0:11:30] om iets meer grip te krijgen op de keuzes die de minister op het gebied van water maakt.

[0:11:35] Dus het zou toch heel fijn zijn als zij met die interpretatie die toezegging zou willen doen.

[0:11:41] De minister.

[0:11:42] Ja voorzitter, ik begrijp natuurlijk goed de wens van de Kamer

[0:11:46] om zo vroeg mogelijk kennis te kunnen nemen van de keuzes die ik ga maken,

[0:11:52] of die we kunnen maken.

[0:11:53] Ik begrijp dat de Kamer hier ook veel sturingsmogelijkheden op wil hebben.

[0:11:57] Dat snap ik ook.

[0:11:58] Het is ook wel zo dat we nu in beeld aan het brengen zijn welke budgetspanning er precies is.

[0:12:04] Die lijkt wat groter dan aanvankelijk gedacht.

[0:12:06] Dus er is inderdaad wel iets te bespreken samen.

[0:12:09] Ik wil het alleen eerst natuurlijk ook met het kabinet kunnen bespreken.

[0:12:14] En de voorjaarsnota is voorafgaand aan dat commissiedebat water.

[0:12:19] Dus kan ik als tussenweg zeggen van een brief sturen waarin ik de Kamer zoveel mogelijk informeer

[0:12:31] over de keuzes die wij als kabinet hebben gemaakt, inclusief de financiële situatie?

[0:12:37] Dat we in kaart brengen waar die spanning zit, hoe groot dat is, en dat ik u zo maximaal mogelijk

[0:12:42] informeer over de keuzes die het kabinet maakt.

[0:12:45] Ik kan echter niet een soort menukaart aan de Kamer sturen met wat allemaal kan.

[0:12:53] Dat zie ik in dit geval niet zo zitten.

[0:12:56] Ik zou eerst toch in de voorjaarsnota, dat wordt ook nog eens een hele stevige bespreking,

[0:12:59] willen kijken hoe het kabinet staat.

[0:13:02] Maar kan ik het zo met u afspreken dat ik u maximaal informeer voor het debatwater over de

[0:13:09] situatie waar we staan, de keuze die we maken of denken te maken?

[0:13:13] Is dat akkoord?

[0:13:20] Weerom dank voor de beweging die de minister maakt om echt tegemoet te komen aan de vraag

[0:13:24] die ik hier als rapporteur namens de commissie neerleg.

[0:13:27] De minister zegt ook dat hij zijn best doet om de maximale informatie daarmee te geven

[0:13:31] als commissie.

[0:13:32] Dan zie ik dat als een toezegging van de vraag die we als commissie gesteld hebben.

[0:13:38] De interpretatie die de minister daaraan geeft is voor mij als rapporteur voldoende en waarderen

[0:13:43] we het zeer.

[0:13:44] Dank u. Dan zijn we aan het einde gekomen van het onderdeel van de begrotingsrapporteur.

[0:13:52] De commissie wil natuurlijk de begrotingsrapporteur van harte danken voor het gedaane werk,

[0:13:56] inclusief natuurlijk de ondersteuning, heeft de begrotingsrapporteur zelf ook al benoemd.

[0:14:00] Hartelijk dank daarvoor.

[0:14:03] Dan gaan wij nu beginnen aan de eerstetermijn aan de kant van de Kamer.

[0:14:07] Allereerst een paar zaken.

[0:14:10] De initiatieve spreektijd is zeven minuten.

[0:14:12] De fracties van D66 en BWB hebben 10 minuten spreektijd aangevraagd in de eerste termijn.

[0:14:18] De partij van de dierenfractie heeft 15 minuten spreektijd aangevraagd in de eerste termijn.

[0:14:23] Van de overige fracties heb ik geen aanvraag van verlengde spreektijden mogen ontvangen.

[0:14:29] Ik kijk nog even rond of dat klopt.

[0:14:30] Dat is het geval.

[0:14:31] Dan gaan we dat zo doen.

[0:14:34] Dan het volgende.

[0:14:35] De commissie hanteert bij de wetgevingsoverlegger.

[0:14:41] U heeft van ons niks gehoord omdat we inderdaad zeven minuten als indicatief aanhouden.

[0:14:46] Mocht ik er vandaag een klein beetje overheen gaan, dan ga ik ervan uit dat het alsnog een indicatieve spreektijd is.

[0:14:52] Dat klopt. Zo werken wij hier, zoals u dat zegt.

[0:14:56] Maar het is wel een richtlijn dat u het ongeveer aan zeven minuten moet plooien dan.

[0:15:00] Maar mocht dat iets langer worden dan...

[0:15:02] U weet hoe scherp wij op richtlijnen zijn.

[0:15:04] Heel fijn, dank u wel.

[0:15:06] We verstaan elkaar goed vandaag.

[0:15:10] Dan iets over de volgorde van sprekers, omdat de Commissie-INW bij de wetgevingsoverleggen

[0:15:15] en de notenoverleggen waar deze begrotingsbehandelingen plaatsvinden, de sprekersvolgorde als bij

[0:15:22] de begrotingshandeling vasthoudt.

[0:15:24] Eerst de grootste oppositiepartij, dan de grootste coalitiepartij en vervolgens de ene

[0:15:29] grootste oppositiepartij en zo verder.

[0:15:31] Ze zullen in die volgorde de Kamer aan het woord laten.

[0:15:34] Dan wil ik graag nog wat zeggen over mijn eigen rol hier vandaag.

[0:15:37] We hebben als Kamer getracht om een vervangend voorzitter voor dit wetgevingsoverleg water te

[0:15:42] vinden omdat ik zelf ook spreker ben namens het VVD. Dus ik zal het ook doen op het moment als

[0:15:46] ik aan de beurt ben. En ik hoop dat uw commissie ook een beetje coulant bent mocht het het geval zijn

[0:15:50] als ik ook interrupties wil plegen. Want we hebben geen vervangende voorzitter kunnen vinden voor

[0:15:56] dit wetgevingsoverleg. De heer Gabriels. Prima, natuurlijk. En hoeveel interrupties hebben we

[0:16:03] Dat is het laatste punt waar ik aan toe ging komen.

[0:16:07] Ik zou willen voorstellen om zes interrupties per fractie toe te staan.

[0:16:10] In eerste aanvang.

[0:16:12] En in eerste aanvang is dat gewoon een richtlijn.

[0:16:15] En dan kijken we even hoe dat gaat.

[0:16:16] Zes?

[0:16:16] Zes stuks, ja.

[0:16:20] Nou, dan zijn we zo ver om te beginnen, denk ik.

[0:16:26] Ik was bezig met mijn eigen rol.

[0:16:28] En dat ik graag straks ook even de heer Heutingen het woord...

[0:16:32] of tenminste even het voorzitterschap wil overdragen bij mijn eigen termijn.

[0:16:35] Dat is wel zo praktisch.

[0:16:37] En dan kijken we even hoe het gaat met de interrupties.

[0:16:40] Of dat een beetje ordentelijk verloopt.

[0:16:42] Ja.

[0:16:43] Helemaal goed.

[0:16:44] We gaan starten.

[0:16:46] En dat betekent dat ik de heer Gabriels van GroenLinks Partij van de Arbeid als eerste het woord geef.

[0:16:50] Ga eraan.

[0:16:51] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:16:52] Ja, en niet zo belangrijk als het thema water.

[0:16:55] En dat bleek gisteren wel weer.

[0:16:56] Want gisteren stond ik op de akker in Zuid-Limburg bij boerderij Het Sierveld in Mechelen.

[0:17:00] En daar waren tientallen vrijwilligers bezig met het aanplanten van heggen en haken in het kader van natuurkracht.

[0:17:06] Dat is een project in Zuid-Limburg dat na 2021 in de overstromingen

[0:17:10] die er toen waren gestart is, om meer water vast te houden.

[0:17:13] Dus zij vonden het belang van bodemwatersturend heel relevant.

[0:17:16] Er moet meer water vastgehouden worden.

[0:17:18] En als het misgaat, kan het tot grote gevolgen leiden.

[0:17:20] En dat weten ze in Zuid-Limburg maar al te goed.

[0:17:23] En ik ga het in mijn bijdrage hebben over verschillende onderwerpen.

[0:17:26] Dus de kaderrechtlijn water als grootste onderwerp,

[0:17:30] bodemwatersturend, hoogwaterbescherming

[0:17:31] en ook desinformatiecampagnes over waterbeheer.

[0:17:35] En voorzitter, de kaderrechtlijn water moet gehaald worden.

[0:17:39] Het is geen vrijblijvend streven meer.

[0:17:43] Miljarden schade ligt op de loer, want we krijgen ook geen uitstel meer.

[0:17:46] We hadden dit gewoon 25 jaar geleden moeten regelen.

[0:17:49] En de EU gaat nu echt handhaven.

[0:17:51] Boetes kunnen oplopen tot 30 miljoen per dag.

[0:17:54] En dat kan ook schade voor de bouw zijn.

[0:17:55] En de bouw die stuurt ons namelijk de ene naar de andere brief.

[0:17:59] Een brandbrief.

[0:18:00] Als zij geen bouwput meer mogen bemalen.

[0:18:02] Als ze geen tijdelijk water mogen lozen.

[0:18:03] Dus dan komt de bouw stil te staan en dat moeten we met z'n allen niet willen.

[0:18:06] Meneer Gouders, u heeft een interruptie van de heer Heutink van de PVV.

[0:18:11] Ja, voorzitter, de Partij GroenLinks, Partij van de Arbeid, die blijft zeggen...

[0:18:17] dat de kaderrichtlijnwater gehaald moet worden.

[0:18:21] En op zich delen wij die mening, dat die richtlijn die lichter...

[0:18:24] en moeten we ons dus voldoen aan de eisen die worden gesteld.

[0:18:27] Maar, er zit een hele grote maar achter, het lijkt erop dat we die doelen niet gaan halen.

[0:18:33] Is meneer Gabriels het met ons eens dat als het blijkt dat we die doelen niet gaan halen...

[0:18:38] dat we beter dat nu al kunnen vaststellen zodat we maatregelen kunnen nemen...

[0:18:44] om eventueel wel te kijken naar uitzonderingsopties...

[0:18:47] om wel te kijken met de minister wat moet er nog wel gebeuren.

[0:18:50] Maar we moeten, en dat is mijn vraag aan meneer Gabriels...

[0:18:53] we moeten toch niet uitsluiten hier met elkaar dat we die doelen niet gaan halen?

[0:18:59] GroenLinks is van mening dat we niet moeten gaan liggen voordat we vallen.

[0:19:03] En dat we er nog lang niet alles aan gedaan hebben om die doelen te halen.

[0:19:07] Zo is tot nu toe zijn alle maatregelen altijd vrijwillig geweest.

[0:19:11] Er is echt gewoon nog veel meer mogelijk.

[0:19:14] En wij willen dat er gewoon alles aan gedaan wordt.

[0:19:17] En niet bij voorbaat al zeggen van we gaan het niet halen.

[0:19:20] We hebben er gewoon tientallen jaren gewoon te weinig aan gedaan.

[0:19:23] En zelfs nu willen we meer energie stoppen in het uitzonderingsgronde vinden dan in het daadwerkelijk schoonmaken van water.

[0:19:34] Voorzitter, ook de PVV staat voor schoon water, laten we daar volstrekt helder over zijn.

[0:19:39] Maar de deadline van de kaderrichtlijn water is al over drie jaar.

[0:19:45] En dat is echt in politiek-bestuurlijke termijnen overmorgen, zeg ik in de richting van meneer Gabriels.

[0:19:51] Dus dan kunnen we dus star blijven koersen op onhaalbare doelen.

[0:19:56] Of we gaan hier creatief kijken met...

[0:19:58] Oké, we halen die doelen niet en we gaan alles op alles zetten...

[0:20:03] om te voorkomen dat Nederland op een waterslot komt.

[0:20:06] Want volgens mij moet meneer Gabriels het ook met mij eens zijn...

[0:20:08] dat we alles op alles moeten zetten om te voorkomen...

[0:20:11] dat Nederland op een waterslot komt.

[0:20:13] Meneer Gabriels.

[0:20:14] We moeten alles voorkomen om op een waterslot te gaan.

[0:20:17] Maar dat doe je dus door keihard in te zetten...

[0:20:20] op het schoonmaken van water en het halen van die doelen van de KDA.

[0:20:24] En ik vind het heel erg jammer om eigenlijk vooral al,

[0:20:29] dat de PVV nu al concludeert van we gaan het niet halen en daardoor gaan we

[0:20:33] vooral inzetten op uitzonderingen, uitzonderingen, uitzonderingen.

[0:20:35] En dat is nou precies waardoor dat we op het watervlot gaan komen.

[0:20:39] Dat is nou precies waarom de rechtszaken voor verslechteringsverboden gaan komen.

[0:20:42] Dat is nou precies wat we al die tientallen jaren gedaan hebben.

[0:20:45] En daar is GroenLinks Partij voor de Arbeid het niet mee eens.

[0:20:47] Wij willen wel schoon water, niet alleen omdat we de doelen moeten halen,

[0:20:50] maar ook omdat we schoon water belangrijk vinden voor mensen en andere dieren.

[0:20:54] Hoe volgt uw betoog?

[0:20:59] Ja, ik was bezig met te vertellen over wat de redenen zijn

[0:21:02] waarom we die kaderrechtlijn water moeten halen.

[0:21:04] En dat is dus ook de bouw, maar ook de rechtszaken die zich aandienen.

[0:21:09] En ook drinkwaterbedrijven die aangeven dat de zuivering van water

[0:21:12] steeds moeilijker wordt vanwege PFAS en andere zeer zorgwerkende stoffen.

[0:21:15] En die zuiveringskosten die worden afgewenteld op inwoners.

[0:21:18] Maar los van dit alles moeten we gewoon schoon water willen hebben.

[0:21:21] Los van welke doelen dan ook, het water moet schoon voor gezondheid van mensen en dieren.

[0:21:25] Dat moet je gewoon willen.

[0:21:26] En als ik dan naar het dashboard kaderrecht glijmwater kijk,

[0:21:28] en naar die ellenlange lijst met niet uitgevoerde en onzekere maatregelen,

[0:21:32] dan vrees ik het ergste.

[0:21:33] In juni 2024 schrijft het ministerie dat er 30% risico is

[0:21:37] op het niet tijdig uitvoeren van mestmaatregelen,

[0:21:40] omdat ze gekoppeld zijn aan het NPLG.

[0:21:43] En dat risico moet nu 100% zijn, want het NPLG is afgeschaft.

[0:21:46] En hoe gaat de coördinerend minister van Water om met het afschaffen van het NPLG?

[0:21:50] En van de dertien maatregelen tegen landbouwgif, die in 2023 voor 95 procent effectief hadden

[0:21:55] moeten zijn, is er één afgerond.

[0:21:58] Gif in de sloot, natuur dood, en dit moet benoemd worden.

[0:22:03] En wat doet de coördinerend minister Water om zijn collega's te bewegen om de doelen

[0:22:07] wel te behalen?

[0:22:08] Nitraat, fosfaat en landbouwgif zorgen voor de meeste vervuiling.

[0:22:11] Deze minister is afhankelijk van de minister van LVVN, maar die heeft het NPLG afgeschaft,

[0:22:16] zonder alternatief.

[0:22:17] En ik wil hierbij mijn respect uitspreken voor individuele agrariërs die keihard werken

[0:22:21] om de doelen te behalen, maar helaas niet meer gesteund of gecompenseerd worden door

[0:22:25] de overheid.

[0:22:26] En dat is heel erg treurig.

[0:22:28] En de boetes die straks uit Brussel komen, stuurt de minister die door naar zijn collega

[0:22:31] van LVVN?

[0:22:32] Elke boete voor fosfaat of nitraat voor landbouwgif en medicijnresten uit de veehoderij zou moeten

[0:22:37] worden opgebouwd door de landbouwsector.

[0:22:39] En is de coördinerend minister dat met GroenLinks Partij van de Arbeid eens en hoe gaat hij dat

[0:22:43] aanpakken?

[0:22:44] De heer Pierik van de WWB heeft een interruptie.

[0:22:55] Ik ben blij dat de heer Gabriel aangeeft dat de boeren die de waterdoelen welhalen ontzien worden.

[0:23:05] Hij spreekt die waardering vooruit.

[0:23:07] Vindt hij dan ook dat de boeren die in een NV-gebied zitten en die de waterkwaliteitsdoelen welhalen,

[0:23:15] dat die dan ook uit zo'n NV-gebied gehaald moeten worden?

[0:23:20] Het N-V staat voor nutriënt in de verontreinigde gebieden.

[0:23:23] Voor de kijkers thuis is dat goed om te noemen.

[0:23:25] De heer Gabriels.

[0:23:26] Kijk, het is natuurlijk relevant om te kijken per gebied, en dat was ook de bedoeling van

[0:23:32] het Nationaal Plan Landelijk Gebied, waarin alle gebiedspartners bij elkaar zaten, wie

[0:23:36] verantwoordelijk is voor de grootste verontreiniging en welke aanpak gekozen kan worden om die

[0:23:42] verontreiniging tegen te gaan.

[0:23:43] En als dat inderdaad zo is, dat een individuele agrariër al alles aan gedaan heeft om zijn

[0:23:51] uitstoot omlaag te brengen, dan is het heel gek om zo'n individuele agrariër aan te pakken.

[0:23:56] En als het dan uit een rioolwaterzuiveringsinstallatie komt, dan zou het bij de rioolwaterzuivering

[0:24:00] moeten liggen.

[0:24:01] Maar helaas is het Nationaal Plan Landelijk Gebied afgeschaft en hebben we die gebiedsplannen

[0:24:05] niet meer en kun je dus niet meer constateren met z'n allen hoe we die uitstoot omlaag

[0:24:10] gaan brengen.

[0:24:11] Dus ja, ik heb eigenlijk wel een wedervraag, maar die zal ik dadelijk stellen.

[0:24:15] Waarom is dat NPLG afgeschaft en waarom...

[0:24:19] Ja, en natuurlijk vinden wij dat individuele agrariërs die niet...

[0:24:22] die onder de kaderrechtlijn water uitstoten, niet de dupe moeten worden.

[0:24:26] Dat lijkt me evident.

[0:24:30] Vervolgens Uw toon.

[0:24:41] Oké, dan herhaal ik mijn zin eventjes.

[0:24:44] Ik had het net over de afhankelijkheid van de minister van LVVN.

[0:24:47] Maar u heeft ook een afhankelijkheid van de staatssecretaris van Milieu.

[0:24:50] en er zijn inbreukprocedures uit Brussel over gebrekkige

[0:24:54] en achterhaalde vergunningsverlening.

[0:24:56] Er is onvoldoende capaciteit bij omgevingsdiensten voor handhaving.

[0:25:00] Loosingsvergunningen zijn niet eens allemaal inzichtelijk

[0:25:02] en laat staan dat ze geactualiseerd worden

[0:25:04] en aansluiten bij de eisen van de kaderrechtlijn water.

[0:25:07] En wanneer is dat op orde?

[0:25:09] En de coördinerend minister van Water is ook afhankelijk van de minister van Vro.

[0:25:13] Omdat we zonder goed ruimtelijk beleid niet voorkomen

[0:25:15] dat op vrijkomende grond ontwikkelingen plaatsvinden

[0:25:18] die de waterkwaliteit verder verslechteren.

[0:25:20] En ik noem daarbij ook gewoon leliteelt op gronden van vrijkomende agrariërs

[0:25:24] met bijbehorende slechtere waterkwaliteit.

[0:25:27] En hoe gaat u dat voorkomen?

[0:25:30] En tenslotte is onze coördinerend minister

[0:25:32] ook afhankelijk van de medewerking van provincies en waterschappen.

[0:25:35] En die hebben ook eigen doelen en belangen.

[0:25:37] En zij werken keihard, maar wachten ook op duidelijkheid,

[0:25:40] middelen en regelingen vanuit het Rijk.

[0:25:42] En zoals de bedoeling was in het nationaal-plattelandelijk gebied.

[0:25:45] En het Berendschot-rapport was heel erg helder.

[0:25:48] Lokale overheden verwachten dat het Rijk de leiding neemt,

[0:25:50] duidelijk is over taken en doelen en daar ook de nodige middelen en instrumenten bij levert.

[0:25:55] En u had het net over die budgetspanning.

[0:25:57] Ja, er moet wel geleverd worden, want anders krijgen we rechtszaken en problemen

[0:26:01] die nu al op kunnen treden, en ook in 2027.

[0:26:04] En samenvattend ten aanzien van de kaderrechten en water,

[0:26:07] wordt het echt tijd dat de coördinerend minister Water gaat coördineren.

[0:26:10] Neem het heft in handen en haal de doelen van de kaderrechten en water.

[0:26:14] We zitten in Nederland niet te wachten op weer een crisis

[0:26:15] en we willen schoon en voldoende water.

[0:26:19] De tijd dringt, en nu een paar vragen.

[0:26:21] Is de coördinerend minister Water inmiddels bereid

[0:26:23] dwingender instrumentarium in te zetten

[0:26:25] om de doelen van de kaderregelijn water te halen?

[0:26:27] Is hij bereid zijn aanwijzingsbevoegdheid in te zetten

[0:26:30] naar lagere overheden toe als dat nodig is?

[0:26:32] Komen er afrekenbare doelen voor die lagere overheden

[0:26:35] en voor die andere ministeries, of blijft het bij enkel benoemen

[0:26:38] dat we schoon water belangrijk vinden?

[0:26:41] En dan bodemwatersturend.

[0:26:43] In de brief van de minister staat dat bodemwatersturend

[0:26:45] soms bepalend werd. En kunt u hiervan concrete voorbeelden geven?

[0:26:50] Welk project ging niet door vanwege bodem- en watersturend?

[0:26:53] En is het de lagere overheden duidelijk wat er nu verandert door de afschaling van het kabinet?

[0:26:57] En wanneer krijgen wij een reactie op het rapport van het RLE, de Raad voor de Leefomgeving,

[0:27:02] Klimaatadaptatie in de Ruimtelijke Ordening?

[0:27:04] De heer Abels heeft een interruptie hierover van zowel de heer Huiting als de heer Grimwis.

[0:27:09] Ik geef als eerst het woord aan de heer Huiting.

[0:27:12] Terwijl meneer Gabriels hier de minister vraagt om zijn aanwijzingsbevoegdheid te gebruiken...

[0:27:18] blijft ons buurland Duitsland lekker pefals in de Rijn lozen.

[0:27:23] Sterker nog, ze weten niet eens hoe ze het eruit moeten halen of hoe ze het moeten meten.

[0:27:28] En dus blijven ze het maar lozen.

[0:27:30] We hoeven geen raketgeleerde te zijn om te weten dat dat vervuilde water Nederland binnenstroomde.

[0:27:36] Mijn vraag aan GroenLinks-partij Van der Abeis is...

[0:27:39] vindt u het redelijk, zeg ik tegen meneer Gabriels, C.U. voorzitter...

[0:27:43] vindt u het redelijk dat wij opdraaien als Nederland...

[0:27:46] voor de vervuiling van Duitsland?

[0:27:48] Meneer Gabriels.

[0:27:49] We hebben... Dit is weerom natuurlijk de vraag die altijd in een wateroverleg komt.

[0:27:55] Namelijk het wijzen naar het buitenland...

[0:27:58] om ook zelf maar niet alles te hoeven doen over onze eigen PFAS-frontreiniging.

[0:28:03] Maar onderdeel van de kaderrechtlijn water is ook...

[0:28:05] ...dat als dit gebeurt en je afhankelijk bent van andere overheden in het buitenland...

[0:28:10] ...Wallonië, Vlaanderen, in Duitsland...

[0:28:13] ...dat je dan met die overheden in gesprek gaat en dat je ze daarop aanspreekt...

[0:28:17] ...en dat je dus allemaal ervoor zorgt dat er schoon water in de rivieren komt.

[0:28:22] Dus enerzijds hebben we opdracht om zelf in Nederland onze verontreiniging tegen te gaan...

[0:28:26] ...met een PFAS-lozingsverbod bijvoorbeeld...

[0:28:28] ...en anderzijds moet het natuurlijk ook in het buitenland gebeuren.

[0:28:34] Hier hebben we er helemaal niks aan.

[0:28:37] De overheden zijn in gesprek geweest met Duitsland en die zeggen gewoon...

[0:28:42] we kunnen het niet en dus we doen het niet.

[0:28:44] Dus dan moeten we volgens meneer Gabriels dus in gesprek blijven.

[0:28:48] Maar dat gaat ons dus helemaal niks brengen.

[0:28:50] Dan zijn we hier dus straks weer het beste jongetje van de klas.

[0:28:54] Duitsland die gaat lekker zijn gang en wij zitten hier vervolgens met de problemen.

[0:28:59] Dat moet meneer Gabriels toch erkennen, dat we op zijn minst aan de grens moeten zeggen...

[0:29:04] ...oké, hier gaan we vanaf een nulpunt beginnen.

[0:29:08] En op het moment als we bij de zee zijn, dan weten we dat werkelijk wat de verontreiniging is...

[0:29:13] ...die door Nederland toedoen in ons water is gekomen.

[0:29:16] Dat moeten we toch kunnen uitsluiten met elkaar.

[0:29:19] Meneer Gabriels.

[0:29:20] Ja, in feite zegt het PVV net twee dingen.

[0:29:23] Ze zeggen wij zijn ook van schoon water.

[0:29:25] En er wordt ook gezegd, eigenlijk opgeroepen, want doe niets.

[0:29:28] Dus gewoon niets doen.

[0:29:30] Want het komt uit Duitsland.

[0:29:33] En dan moeten we bij de grens kijken wat er binnenkomt.

[0:29:35] En dat is het dan.

[0:29:35] Ik heb nog geen oplossing gehoord over de verontreiniging die wij hier toevoegen aan het water.

[0:29:40] En natuurlijk moeten wij strak inzetten op gesprekken met Duitsland om daar de verontreiniging ook tegen te gaan.

[0:29:46] Alleen wij hebben hier, zoals we hier met z'n allen zitten, invloed op de verontreiniging die wij hier in Nederland toevoegen.

[0:29:54] Daar heb ik het over.

[0:29:56] Daar wil ik maatregelen over en ik hoop dat de PVV dat ook wil,

[0:29:59] want de PVV is immers benoemd dat ze voor schoon water is.

[0:30:04] Overigens, slechte jongetje van de klas.

[0:30:05] Volgens mij blijkt uit alle cijfers dat dat niet het geval is op het gebied van water.

[0:30:10] De heer Heemhuis, voor uw interruptie.

[0:30:14] Voorzitter, dank u wel.

[0:30:15] Ik heb een interruptie bij collega Gabriels

[0:30:18] in aanleiding van zijn passage over water en bodemsturend

[0:30:22] dan wil rekening houden met.

[0:30:23] Hij refereerde aan de brief die we kregen van de minister hierover.

[0:30:30] En ja, je zou die brief ook kunnen interpreteren als geruststellend van het gedachtegoed is

[0:30:35] niet uit het raam geknikkerd, alleen er staat inderdaad iets over alles bepalend.

[0:30:39] Dus ik snap inderdaad onbedoeld alles bepalend.

[0:30:41] Dus ik snap de vraag en ik ben benieuwd naar de antwoord van de minister.

[0:30:44] Maar ik heb ook wel een vraag aan de heer Gabriels, want je zou een voorbeeld kunnen bedenken,

[0:30:49] Namelijk hoe wordt omgegaan bijvoorbeeld met het vijfde dorp en Zuidplassers.

[0:30:56] Eindeloos overgepalaverd moeten we wel of niet zo diep onder de zeespiegel een nieuwe woningbouw toevoegen.

[0:31:01] Nou daar is veel voor te zeggen en veel tegen te zeggen.

[0:31:03] Er is al jaren geleden voor gekozen.

[0:31:06] Er zijn allemaal eisen gesteld om hoe dat ruimtelijk allemaal in te richten.

[0:31:10] En een beetje adaptief, klimaatbestendig.

[0:31:13] En eind van het liedje is, dan is het ongeveer beklonken.

[0:31:16] en dan gaat het waterschap naar de rechter en Rijkswaterstaat gaat naar de rechter.

[0:31:21] Is dat niet een voorbeeld van, als dat een interpretatie zou zijn van water en bodem sturend,

[0:31:27] dat het dan een soort onbedoeld alles bepalend wordt?

[0:31:30] En moeten we dat niet voorkomen?

[0:31:31] Bedankt voor uw debat bijdragen, zou ik willen zeggen.

[0:31:34] Het was wat lang, zeg ik hiermee.

[0:31:36] Laten we proberen met z'n allen de interrupties wat korter te houden.

[0:31:41] Dan kunnen we die zes of wellicht meer dan ook waarmaken.

[0:31:44] Ik vind dat een hele goede vraag van de heer Grinwis.

[0:31:47] En natuurlijk is het mogelijk om met technische maatregelen op bepaalde plekken

[0:31:51] die door bodemwatersturend niet geschikt zijn

[0:31:54] om die met technische maatregelen op te lossen.

[0:31:57] Maar dan moet je met z'n allen eerlijk zijn

[0:31:58] dat je de dure technische maatregelen die je daar neemt

[0:32:01] dat die misschien leiden tot meer kosten

[0:32:03] dan je eigenlijk had gehad als het op een andere plek was gebouwd.

[0:32:06] Dat is één.

[0:32:07] Twee, ik denk dat we moeten voorkomen

[0:32:09] door hele goede gebiedsprocessen vooraf

[0:32:12] dat overheden elkaar gaan beconcurreren.

[0:32:14] En dat is ook... Hoe je het ook noemt, bodemwatersturend

[0:32:17] of rekening houden met bodemwater, gaat dat gebeuren of niet?

[0:32:20] Maar de andere vraag vind ik niet helemaal eerlijk,

[0:32:22] want ik ben niet gerustgesteld.

[0:32:24] Want als er geen verschil is tussen bodemwatersturend

[0:32:27] en rekening houden met bodem en water, als daar geen verschil tussen zit,

[0:32:31] waarom is het dan afgeschaald?

[0:32:32] Waarom hebben we het dan niet gewoon bodemwatersturend gelaten?

[0:32:34] Wat is dan het verschil? Dat is mijn antwoord daarop.

[0:32:40] Dank u wel. Vervolgt u me toe.

[0:32:42] Ik had het dus over bodemwatersturend en GroenLinks is van mening dat ook in de toekomst huizen

[0:32:47] veilig en verzekerd moeten zijn tegen waterschade en nu al zijn tienduizenden woningeigenaren

[0:32:51] niet gedekt en vaak zonder dat ze het zelf weten en dat wordt straks honderdduizend woningen

[0:32:55] of meer als we op verkeerde plekken bouwen en hoe zit het met funderingsschade als grondwaterstanden

[0:33:00] noodgedwongen meer fluctueren en waar begint en eindigt de verantwoordelijkheid van INW

[0:33:04] op dit vlak en hoe denkt de coördinerend minister Water over het principe teelt volgt

[0:33:08] pijl nu bodemwatersturend afgeschaald is. GroenLinks Partij van de Abed maakt zich

[0:33:12] zorgen over het gemak en de intenties waarmee dit kabinet bodemwatersturend

[0:33:15] afschaalt. Wij willen Nederland toekomstbestendig

[0:33:18] inrichten en daarvoor op tijd systeemkeuzes maken ten aanzien van

[0:33:23] wateroverloopgebieden, wateropvang en infiltratie.

[0:33:25] Ik hoop dat u dat ook dat u dat ook wilt. En dan hoogwaterbeschermingsprogramma.

[0:33:29] We zijn trots op ons watermanagement.

[0:33:33] De heer Peter de Groot namens VVD heeft interruptie.

[0:33:36] We gaan even kijken of dit zo werkt, mensen. Dus laten we het proberen.

[0:33:39] Dit is het meest praktisch, denk ik.

[0:33:41] Nog één korte vraag over het water- en bodemsturend.

[0:33:44] Want uw antwoord net op de hygiënwis was...

[0:33:47] ja, maar je moet op logische plekken dan bouwen...

[0:33:49] en je moet de gebiedsprocessen goed inrichten.

[0:33:52] Daar is de VVD het helemaal mee eens.

[0:33:55] Maar je ontkomt er soms niet aan om plekken te bouwen...

[0:33:57] die bijvoorbeeld uit polders bestaan, zoals de Zuidplaspolder of de Gnephoek...

[0:34:01] of misschien straks in Flevoland wel.

[0:34:02] De VVD denkt dat het een van de beste plekken is om te bouwen

[0:34:06] als het gaat over waterveiligheid.

[0:34:08] Wat anders ga je op plekken bouwen die ook ontzettend veel geld kosten.

[0:34:11] Dus het is ook altijd een afweging van waar kun je op een goede manier bouwen

[0:34:14] gezien de voorzieningen. Hoe kijkt de heer Gabriel daarnaar?

[0:34:17] Op dezelfde manier als de heer De Groot.

[0:34:19] Het is natuurlijk ook soms op bepaalde plekken met technische maatregelen

[0:34:23] mogelijk om juist daar te bouwen als daar de voorzieningen aanwezig zijn.

[0:34:27] Maar bodemwatersturend hoeft niet gereduceerd te worden tot bouwen.

[0:34:31] Bodemwatersturend, en dat weet ik nog uit mijn tijd als gedeputeerde, gaat ook over teelten en grondwaterpeil.

[0:34:37] En dat heeft dan niets met bouwen te maken. Op sommige plekken, nabij de Peel, is het heel moeilijk om samen met agrarische en natuurorganisaties te komen tot een goed natuurbeheer en ook peilbeheer.

[0:34:47] En wat daar gebeurt, is dat peil teelt volgt en niet teelt-peil volgt.

[0:34:53] En het afschalen van bodemwatersturend draagt niet bij

[0:34:58] aan de gesprekken tussen agrariërs en overheden,

[0:35:02] want het is afgeschaald.

[0:35:03] En er wordt nu gezegd dat bodemwatersturend is afgeschaald,

[0:35:07] dus we kunnen gewoon door blijven gaan met bepaalde teelten,

[0:35:10] terwijl we weten dat daarvoor het pijl aangepakt moet worden.

[0:35:13] Dus het is breder dan alleen bouwen.

[0:35:15] En ik wil dat hier nog een keer breed noemen.

[0:35:17] Bodemwatersturend ging niet alleen over plekken waar je moet bouwen,

[0:35:19] het ging ook over grondwaterbeheer, pijlbeheer, bij veenweidegebieden.

[0:35:22] En daar maak ik me zorgen over.

[0:35:25] En daar zou ik ook graag een reactie op willen van de minister, maar goed.

[0:35:28] Dank u wel. Vol te betoog.

[0:35:31] Hoogwaterbeschermingsprogramma. We zijn trots op ons watermanagement.

[0:35:34] Tijdens een werkbezoek, waar ook heel veel collega's van hier aanwezig waren,

[0:35:37] hoorden we dat er 2,5 miljard nodig is om het hoogwaterbeschermingsproject

[0:35:40] die nu opgestart moet worden voor de middellange termijn,

[0:35:43] dat die nog niet gedekt zijn.

[0:35:45] Uitvoeringsorganisaties met 80 FTE hebben nu duidelijkheid nodig.

[0:35:49] En dat is noodzakelijk om ervoor te zorgen dat Nederland ook in 2050

[0:35:51] nog waterveilig is en de uitvoeringsorganisatie kan blijven bestaan.

[0:35:56] Kunt u de projectwaterschappen garanderen

[0:35:58] dat ze hun projecten kunnen opstarten?

[0:36:00] Kunt u de benodigde middelen uit het Deltafonds hiervoor vrijgeven,

[0:36:03] zodat ook waterschappen hun 50 procent van het 2,5 miljard kunnen bijdragen?

[0:36:07] En tenslotte, voorzitter,

[0:36:09] wij zien toenemende desinformatie over waterbeheer

[0:36:13] en zelfs agressie naar waterbeheerders toe.

[0:36:17] Dat is onacceptabel.

[0:36:18] In Noord-Holland wordt een bedrijf dat kustbeheermaatregelen uitvoert bedreigd door complotdenkers.

[0:36:25] En we zien verder ook dat weersextremen door klimaatverandering gebagatelliseerd worden.

[0:36:28] Zelfs hier in de Kamer zijn er partijen die beweren dat de extreme overstromingen met

[0:36:33] honderden doden in Valencia veroorzaakt zijn door het weghalen van dammen.

[0:36:38] Dat is gevaarlijk en dat is verdrietig, want het gaat over mensen en dan is het belangrijk

[0:36:44] dat er geen desinformatie verspreid wordt.

[0:36:46] En het weghalen van dammen is geen oorzaak van grootschalige overstromingen.

[0:36:51] En gaten maken in duinen in Noord-Holland is geen aanval op onze waterveiligheid.

[0:36:55] En kunt u dat bevestigen?

[0:36:57] En bent u bereid om desinformatie over water, overstromingen, klimaatadaptatie en waterbeheer

[0:37:02] om dat actief te ontkrachten als dat nodig is?

[0:37:05] Zo in de voorbeelden die ik gaf.

[0:37:06] Het ondermijnt onze veiligheid en dat vindt GroenLinks Partij van de Arbeid onacceptabel.

[0:37:11] En ik zie uit naar de antwoorden.

[0:37:13] Dank u wel, heer Gabriels.

[0:37:16] We gaan door met de inbreng van de PVV.

[0:37:18] En de heer Heutink wil ik daarvoor het woord geven.

[0:37:21] Gaat uw gang.

[0:37:24] Voorzitter, Nederland is een waterland.

[0:37:28] Nederland en water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

[0:37:32] En die verbondenheid, voorzitter, die levert ons hele mooie dingen op.

[0:37:38] En daarvoor hoeft u alleen maar te kijken naar de afgelopen zomerspelen.

[0:37:41] Maar liefst acht Olympische medailles werden veroverd door de roeiploeg op het water.

[0:37:48] Overal in Nederland kan je bezig zijn en genieten op en in het water.

[0:37:55] En dat willen we natuurlijk koesteren, maar de opgaven zijn echt te groot.

[0:38:01] En we zien dat, zoals bijvoorbeeld in Limburg, droge voeten niet altijd vanzelfsprekend zijn.

[0:38:06] En de inzet op waterveiligheid moet dus als een paal boven water staan, voorzitter.

[0:38:14] En we willen dan ook tegen de minister zeggen dat hiervan werk gemaakt moet worden.

[0:38:19] Want voorzitter, al jarenlang hebben we te maken met een forse onderuitputting van de

[0:38:24] fondsen.

[0:38:25] De minister krijgt het geld niet uitgegeven.

[0:38:28] En dat probeert het ministerie nu op te lossen door middel van een pilot die realistisch

[0:38:34] begroten heet.

[0:38:35] We zagen het bij het Mobiliteitsfonds al en nu ook hier bij het Deltafonds.

[0:38:41] In hele simpele taal uitgelegd, het beschikbare budget wordt verspreid over meerdere jaren

[0:38:48] om het vervolgens in kleinere bedragen te kunnen uitgeven.

[0:38:52] Bij het Mobiliteitsfonds hadden we hier al kritische vragen over en hier bij het Deltafonds

[0:38:57] vandaag is dat niet anders.

[0:38:59] En waarom kieste de minister er niet voor om dat geld versneld in te zetten voor bijvoorbeeld

[0:39:05] de dijkversterkingsprojecten?

[0:39:07] Want de minister zei al tijdens het commissiedebat Water in september versnelling van de dijkversterkingen

[0:39:14] is volgens hem broodnodig en ja die mening die delen wij de opgave is en ik zei het net

[0:39:20] al gigantisch groot en moet maar liefst 2000 kilometer aan dijken versterkt worden.

[0:39:26] Het wordt echt tijd dat de minister hier een prioriteit van maakt, want op deze manier

[0:39:31] worden de doelen in 2050 niet gehaald.

[0:39:35] Als het geld er is, als de politieke wil er is, waar wachten we dan op?

[0:39:41] We vragen aan de minister om daadkracht te tonen als het gaat om het versterken van de

[0:39:46] dijken.

[0:39:46] Graag een reactie van de minister.

[0:39:50] Maar voorzitter, we zijn ook van mening dat alleen het versterken van de dijken niet voldoende

[0:39:55] zal zijn.

[0:39:55] Het water moet ook ruimte krijgen.

[0:39:59] Om die reden, voorzitter, is de PVV voorstander voor het plan dat ruimte voor de rivier heet.

[0:40:05] En ook hier mag er best wat sneller gehandeld worden, vinden wij.

[0:40:09] En we lezen dat het kabinet in 2026 met uitwerkingen komt van de herijking van dit programma.

[0:40:17] Maar wat ontbreekt, voorzitter, is het pad ernaartoe.

[0:40:20] Aan welke maatregelen, denkt het kabinet, hoe ziet de tijdlijn eruit, wat mag het kosten?

[0:40:25] Voorzitter, precies om die reden vragen wij de minister om een concreet plan van aanpak

[0:40:31] en een tijdlijn omtrend de herijking van het programma Ruimte voor de Rivier naar de Kamer

[0:40:36] te doen toekomen.

[0:40:37] Dank u wel.

[0:40:38] De heer Grimmers van de ChristenUnie heeft de interruptie.

[0:40:40] Ja, voorzitter.

[0:40:41] Zoals de heer Huytek ook al zei, er zit enorme budgetspanning in het Delta-fonds.

[0:40:47] Zeker als je op langere termijn kijkt en je kijkt naar de enorme, alleen al de enorme

[0:40:51] met dijkversterkingsopgave, maar ook zoetswater, waterkwaliteit.

[0:40:56] En zijn pleidooi voor ruimte voor de rivier.

[0:40:58] Enerzijds vind ik dat mooi.

[0:40:59] Ruimte voor de rivier 1.0 is een fantastisch project geweest...

[0:41:03] waar we als Nederland trots op kunnen zijn.

[0:41:06] En wat ongeveer het laatste grote project is...

[0:41:08] waar de Rijksoverheid niet gefaald heeft, maar iets moois heeft gerealiseerd.

[0:41:14] Maar voor dezelfde mate van veiligheid...

[0:41:17] is het misschien wel een factor 10 duurder dan een dijkversterking.

[0:41:22] En hoe maakt de PVV die afweging?

[0:41:25] Ik weet dat ze in het verleden als een ongeveer enige partij ongelooflijk kritisch waren op ruimte voor de rivier.

[0:41:30] En nu lopen ze een soort van voorop.

[0:41:32] En ik ben een beetje op zoek van hoe maakt de heer Heuting die afweging tussen de kosten die je moet maken voor waterveiligheid

[0:41:38] en de baten van zo'n ruimte voor de rivier project.

[0:41:40] Dank u wel, de heer Heuting.

[0:41:42] Nou, voorzitter, de ruimte voor de rivier staat zelfs in ons verkiezingsprogramma,

[0:41:45] Dus ik weet niet waar meneer Grimwis het over heeft, voorzitter.

[0:41:50] Maar als je kijkt, wat wij vragen aan de minister is heel erg simpel.

[0:41:54] In het regeerprogramma is opgenomen dat in 2026 uitwerkingen gaan komen...

[0:41:59] over een herijking van dat programma.

[0:42:01] Wij willen graag vooraf weten van oké, hoe gaat dat dan precies uitzien?

[0:42:05] Wanneer kunnen wij als Kamer iets verwachten?

[0:42:08] Ik ga nu geen afweging maken zonder dat ik weet waar het kabinet mee gaat komen, concreet.

[0:42:13] Dus daarom mijn oproep aan het kabinet.

[0:42:15] Laat ons nou zien waar u aan denkt.

[0:42:18] Laat ons zien wat dat eventueel mag gaan kosten.

[0:42:21] Laat ons zien hoe die herijking eruit gaat zien.

[0:42:24] Daar heb ik eventueel in de tweede termijn ook nog een motie over.

[0:42:27] En pas dan, op het moment dat we al die antwoorden hebben...

[0:42:30] ga ik met meneer Gimwis een afweging maken om te kijken...

[0:42:33] hoe gaan we dat nou precies doen?

[0:42:34] Wanneer en wat mag het dan kosten volgens ons?

[0:42:38] Meneer Gimwis.

[0:42:39] Ja, maar voorzitter, op de eerste reactie van de heer Ruiten kan ik heel eenvoudig zijn.

[0:42:46] Zoals de minister, volgens mij toen in zijn rol als kerstvers kamerlid,

[0:42:51] die buitengewoon kritisch was over ruimte voor de rivier.

[0:42:53] Maar daar kan hij misschien zelf meer over zeggen.

[0:42:55] Maar in ieder geval, de PVV-fractie was toen de PKB ruimte voor de rivier tot stand kwam

[0:43:01] en ruimte voor de rivier hier in de Kamer vaak werd besproken in het kader van het grote project.

[0:43:05] Dat is PVV ongeveer de enige fractie die daar tegen was en de rest was er ongeveer voor.

[0:43:10] Dus dat is de aanleiding dat ik dat zeg.

[0:43:13] En wat het laatste programma zegt, het verkiezingsprogramma, dat is wat anders.

[0:43:16] Maar dat is even de achtergrond van mijn vraag.

[0:43:19] Mijn vervolgvraag is, ja zolang we het in abstracties houden, allemaal leuk en aardig.

[0:43:24] Maar het gaat om concrete projecten.

[0:43:25] We weten allemaal dat Farek Heessel de afgelopen jaren dat er gigantisch aan getrokken is.

[0:43:29] Maar dat het uiteindelijk niet is gelukt en eigenlijk is mislukt.

[0:43:32] Dus welke projecten denkt de heer Heuting aan?

[0:43:35] En hoe maakt hij dan die afweging tussen wat de optimale waterveiligheidsoplossing is

[0:43:41] en hoeveel ruimte voor de rivieren extra mag kosten voor dezelfde hoeveelheid waterveiligheid,

[0:43:45] omdat het ook water op natuur en andere vlakken oplevert.

[0:43:48] Hoe gaat die afweging gemaakt worden?

[0:43:49] Is er bijvoorbeeld een max van factor 5 dat het meer mag kosten dan een hbbp project?

[0:43:54] Hoe gaat het pvv dit doen?

[0:43:57] Ja, voorzitter.

[0:43:58] Ik begrijp heel goed dat meneer Gimwis dit wil weten.

[0:44:00] maar voorzitter ik heb net al duidelijk aangegeven dat wij willen weten hoe die

[0:44:05] herijking van het van het programma ruimte voor de rivier er precies uit gaat zien

[0:44:09] en tot die tijd gaan wij nog geen afweging maken. Ik ben het heel erg duidelijk

[0:44:13] geweest tegen meneer Gimmis en het antwoord blijft hetzelfde voorzitter, sorry.

[0:44:16] De heer Habeals voor een interruptie. Ja dankuwel voorzitter.

[0:44:20] Ik hoorde de heer Heuting van de PVV over ruimte voor de rivier goeie dingen zeggen.

[0:44:25] Ik heb wel een andere vraag, namelijk over de waterveiligheid en de dijkversterkingsprojecten.

[0:44:34] En de vraag luidt als volgt, we waren op werkbezoek bij een waterschap in Rivierenland en daaruit

[0:44:39] bleek dat er hele grote uitvoeringsorganisaties zijn die eigenlijk nu onduidelijkheid hebben

[0:44:44] omdat ze projecten die voor 2036 opgestart moeten worden, nu al voorbereid moeten worden

[0:44:49] en die projecten zijn nog niet gedekt.

[0:44:52] Daarvoor vragen zij om geld en wat zij als waterschapper dan ook de koofinanciering kunnen doen.

[0:44:58] Hoe denkt de PVV met een verhaal zojuist over daadkrachtig dijkversterkingsinzet?

[0:45:06] Is de PVV het met GroenLinks Partij van de Arbeid eens dat wij nu al dan dit geld moeten vrijbestellen om die veiligheid ook in 2050 te kunnen garanderen?

[0:45:16] Voorzitter, ons pleidooi was aan de minister om te gaan kijken naar het geld dat we middels die kasschuif...

[0:45:23] vanwege die onderuitputting hebben we geld naar achter geschoven...

[0:45:27] omdat we dat geld nu niet uitgegeven krijgen.

[0:45:30] En wat ons betreft zit daar ruimte om te gaan werken aan die dijkversterkingen.

[0:45:34] Welke projecten dat dan gaan zijn, die afweging laat ik heel erg graag aan het kabinet...

[0:45:39] zeg ik in de richting van GroenLinks Partij van de Arbeid.

[0:45:41] Maar ja, wij zien dus die financiële ruimte, want er is onderuitputting en dat betekent

[0:45:46] gewoon dat er meer geld is dan werk.

[0:45:48] Simpel zat.

[0:45:50] Even kijken.

[0:45:52] Dan heeft u nog een interruptie van de heer Bamenga van D66.

[0:45:55] Dank u wel, voorzitter.

[0:45:58] Ik ben blij om te horen vanuit de PVV dat ze inderdaad als het gaat om waterveiligheid

[0:46:03] dat ze in willen zetten op dijkversterking, maar ook datgene wat ze gezegd hebben als

[0:46:09] het gaat om ruimte voor rivier.

[0:46:11] Ik ben eigenlijk wel benieuwd of de PVV erkent dat we ook anders om moeten gaan met landgebruik,

[0:46:18] onze bodem en onze ruimtelijke ordening.

[0:46:23] Ik moet toch erg gaan oppassen als ik zelfs complimenten krijg van D66, want dat wordt

[0:46:28] ook wel heel erg eng vandaag in dit debat, voorzitter.

[0:46:32] Maar ik begrijp niet zo heel erg goed waar meneer Bamenga met deze vraag naartoe moet.

[0:46:38] Kijk, het kabinet heeft het principe bodem en water sturend.

[0:46:44] Hebben ze in de woorden van GroenLinks Partij van de Arbeid...

[0:46:47] iets afgezwakt naar afgezwakt, andere bewoordingen, hoe je het ook wil noemen...

[0:46:50] naar rekening houden met water en bodem?

[0:46:53] Volgens mij is dat de juiste toon die we moeten slaan met elkaar.

[0:46:57] Want op het moment als je water en bodem leidend gaat maken en sturend gaat maken...

[0:47:02] daar heeft de minister ook in zijn rol als Kamerlid destijds in de vorige periode echt voor gewaarschuwd...

[0:47:08] Doe dat nou niet, want op een gegeven moment ga je met elkaar in de knel komen in regelgeving

[0:47:13] en wetgeving die we met elkaar hier verzinnen.

[0:47:15] Dus ik denk dat het principe wat het kabinet hier nu hanteert,

[0:47:18] dat dat een hele goede lijn is, voorzitter.

[0:47:22] De heer Baminga, D66.

[0:47:24] Ja, ik hoor wat de heer Heutink zojuist zegt en eigenlijk aangeeft wat het kabinet hanteert,

[0:47:32] Maar ik heb daar ook vragen over wat de minister daarover te zeggen heeft.

[0:47:38] Want voor mij is het nog steeds niet helemaal duidelijk wat de positie hierin van de minister is.

[0:47:44] Of de minister nog steeds achter die brief staat van november 2022 of niet.

[0:47:50] En daarnaast zien we ook dat de Delta-commissaris duidelijk aangeeft dat water en bodem sturend

[0:47:54] is het minimale wat wij moeten doen voor onze veiligheid.

[0:47:58] Ik vraag me af hoe de heer Heutink hierin staat.

[0:48:04] Het minimale wat we moeten doen is ruimte geven aan de rivier en zorgen dat de dijken

[0:48:08] verstevigd worden.

[0:48:09] Dat is het minimale wat we moeten doen, voorzitter.

[0:48:15] Ik hoorde de heer Heuting grote woorden spreken over Limburg, dat ze daar precies weten dat

[0:48:20] het er heel erg is geweest in 2021 en dat is ook zo.

[0:48:23] Daarom stond ik gisteren op die akker, samen met al die vrijwilligers die wel bodemwatersturend

[0:48:28] relevant vinden, omdat zij geloven en vinden dat in het landgebruik en in de natuurkracht

[0:48:34] door het aanplanten van heggen en hagen en het vasthouden van meer water in de bodem

[0:48:38] die overstromingen ook in de toekomst gewoon echt niet hoeven voort te komen. Waarom blijft

[0:48:44] de heer Heutink dan zo eigenlijk hangen op dat ja we moeten alleen maar in hoogwaterveiligheid

[0:48:51] en dijkversterking werken en waarom antwoordt hij dan zo ja niet positief op de vraag van

[0:48:57] Als het gaat over bodemwatersturen, terwijl hij wel grote woorden heeft over Limburg en de overstromingen in 2021 al daar.

[0:49:04] Ik heb net al in een interruptiedebatje aangegeven dat wij van de PVV zeker willen dat er rekening wordt gehouden met de bodem en met het water.

[0:49:15] Volgens mij heb ik dat net duidelijk aangegeven.

[0:49:17] We vinden het belangrijk. Vinden wij dat dat het enige moet zijn waar we rekening mee houden?

[0:49:23] berekening mee moeten houden, exclusief.

[0:49:26] Nou, dat denken wij niet.

[0:49:27] Er zijn meer factoren waar we rekening mee moeten houden.

[0:49:29] Dat ziet het kabinet ook.

[0:49:31] Dat onderschrijven wij.

[0:49:32] Dat ondersteunen wij ook.

[0:49:34] Dus vandaar hier dit pleidooi vandaag, voorzitter.

[0:49:40] Dat er op de reactie van de heer Geenwis.

[0:49:42] Gaat u aan.

[0:49:43] Ja, voorzitter.

[0:49:44] Nog eventjes over het HBWP.

[0:49:47] Want wat de heer Heutink daar als antwoord gaf, dat klopt natuurlijk niet.

[0:49:51] Dat je onruikputting hebt

[0:49:52] en dat je dan vervolgens gaat

[0:49:54] Dat is vooral een uitvoeringsvraag van...

[0:49:57] waarom is de minister genoodzaakt zoveel geld naar achteren te schrijven...

[0:50:01] en lukt het nou niet om die uitvoering te versnellen?

[0:50:03] Dat is wat anders dan dat je daarmee geldvrij speelt...

[0:50:06] om nieuwe projecten op te starten of extra projecten te doen.

[0:50:10] Dus wil je op track blijven, op de vaart erin houden...

[0:50:16] als het gaat om dijkversterking...

[0:50:17] en die waterschappen zijn bereid om voor de periode 2030, 2036...

[0:50:21] 1,25 miljard extra op tafel te leggen...

[0:50:23] om daadwerkelijk volgend jaar te kunnen starten met projecten,

[0:50:27] dan moet er dit najaar ook duidelijkheid komen,

[0:50:29] zoveel zekerheid komen van de Rijksoverheid, van deze minister,

[0:50:32] dat er ook die rijksbijdrage komt van 1,25 miljard in de periode 2030, 2036,

[0:50:37] om daadwerkelijk te kunnen starten, want we hebben een 50-50 afspraak.

[0:50:40] Dus onderuitputting, kasschuiven, moet de heer Huiting niet verwarren met de noodzaak

[0:50:46] om nu commitment te geven aan die waterschap van dat het Rijk levert

[0:50:49] en zich aan de afspraken houdt en dat die dijkversterkingen,

[0:50:52] ...die nieuwe projecten die moeten worden opgestart...

[0:50:54] ...daadwerkelijk van het volgend jaar kunnen beginnen.

[0:50:57] En is de heer Huiting bereid om die helderheid te verschaffen in dit debat?

[0:51:04] Nou, voorzitter, de ChristenUnie vraagt om even hier vandaag...

[0:51:07] ...meer dan een miljard euro uit de hooghoed te toveren.

[0:51:09] Nou, ik kan meneer Gimmes dan direct teleurstellen...

[0:51:11] ...dat gaat hier vandaag niet gebeuren.

[0:51:13] Wat we wel vragen aan de minister is om creatief om te gaan.

[0:51:17] En we hebben gezien dat hij dat kan.

[0:51:19] We hebben gezien dat hij dat gedaan heeft, onder andere bij het MIRT.

[0:51:22] Maar daar gaan we het volgende week over hebben.

[0:51:24] dat hij creatief kan omgaan met de resterende middelen die op de begrotingen staan om te kijken

[0:51:28] van wat er wel kan. De middelen zijn schaars en dat is dan mijn antwoord richting de ChristenUnie

[0:51:34] en als hij echt graag wil dat er een zak met geld naar boven komt dan vraag ik hem om amendementen

[0:51:40] maken en het kabinet daarop toe op te roepen en dan gaan we de afweging maken voorzitter.

[0:51:51] Dan een ander toekomstig schrikbeeld.

[0:51:56] Op dit moment voldoet niet één van alle ruim 700 waterlichamen aan de kaderrichtlijn water.

[0:52:02] Niet één, nul, voorzitter.

[0:52:05] En daarbovenop komt de verwachting dat we in 2027, als we aan die richtlijn moeten voldoen,

[0:52:10] nog steeds 42 stoffen in ons water zitten die de norm overschrijden, waarvan er 30 in 2027

[0:52:18] gehaald moeten worden.

[0:52:20] En dankzij die verschrikkelijke one-out-all-out-methodiek, waarbij dus de overschrijding van de norm

[0:52:27] van één stof betekent dat het hele waterlichaam wordt afgekeurd, zullen de waterlichamen in

[0:52:33] Nederland dus niet één keer, niet twee keer, maar dertig keer worden afgekeurd, voorzitter.

[0:52:40] Om in watertermen te blijven, we zitten in een boot en gaan vol gas richting de Kade.

[0:52:47] Er is niemand die het anker uitgooit en de tank zit nog vol met benzine.

[0:52:52] De vraag is, springen we uit de boot of nemen we het risico dat de boot ontploft?

[0:52:59] Dit is een crisis in Wording en dit is niet de eerste keer dat de PVV hierover waarschuwt.

[0:53:06] Snap de minister dat als we doorgaan op deze manier,

[0:53:10] dat dan opnieuw Nederland op slot raakt?

[0:53:13] We willen van de minister horen of er al gedacht wordt aan uitzonderingsposities en zo.

[0:53:18] Ja, welke dan?

[0:53:20] En ook willen we bij de minister er graag op aandringen

[0:53:22] dat het voorbereiden van uitzonderingsverzoeken niet langer op zich kan laten wachten.

[0:53:27] Want voorzitter, iedereen weet inmiddels dat we de doelen niet gaan halen in 2027.

[0:53:33] Ja, we moeten ons best ervoor doen, maar we mogen er niet voor wegkijken.

[0:53:37] En het is aan de minister om te voorkomen dat Nederland opnieuw voor de zoveelste keer op slot raakt.

[0:53:44] Ik zie dat er een interruptie is.

[0:53:46] Nee, dat dacht ik heel even, maar dat is niet het geval.

[0:53:47] Nou, dan gaan we vrolijk verder, voorzitter.

[0:53:49] Gaat u vrolijk verder.

[0:53:50] Voorzitter, en als je denkt dat het nog niet erg genoeg is, dan hebben we nog de houding van ons buurland.

[0:53:56] Onlangs hebben Nederlandse bedrijven aan de Duitse regering gevraagd...

[0:54:00] zij wilden meewerken aan het verwijderen van PFAS in het water.

[0:54:04] Het hebben zij gedaan omdat dat vervuilde water anders Nederland instroomt.

[0:54:09] Het is een compleet logisch verzoek als je het ons vraagt.

[0:54:12] En immers, wij zitten met dat vervuilde water opgeschreept en halen daardoor de normen niet.

[0:54:18] Maar voorzitter, de reactie van de Duitse minister is gerust tenen krommen te noemen.

[0:54:22] De Duitse regering stelt dat zij niet in staat is om PFAS in het water te meten.

[0:54:28] en dus ook niet in staat is om het PFAS te verwijderen.

[0:54:32] Wie begrijpt het nog?

[0:54:34] Zijn we dan echt weer het beste jongetje van de klas, vragen we aan de minister.

[0:54:38] Voorzitter, wat vindt de minister van de reactie van zijn Duitse collega?

[0:54:42] En klopt het dat wij nog steeds opdraaien voor de vervuiling die wordt veroorzaakt door andere landen?

[0:54:48] Vervuild water stroomt ons land binnen en zonder nulpunt aan de grens

[0:54:52] zullen we altijd blijven opdraaien voor de vervuiling van anderen.

[0:54:56] En dat kan dus echt niet en helemaal niet in de wetenschap dat wij in sommige gevallen ook nog eens hogere normen hanteren dan Duitsland.

[0:55:04] Voorzitter, het mag niet en het kan niet zo zijn dat Nederland regelrecht afgaat op een nieuwe crisis terwijl onze buurlanden met de handen aan het hoofd staan toe te kijken.

[0:55:16] Graag een reactie van de minister hierop.

[0:55:19] Ik dank u voor uw tijd.

[0:55:20] Ik dank u ook voor uw tijd.

[0:55:22] Maar u heeft nog interrupties.

[0:55:24] En als eerste van het lid Kostic, voor de Partij van de Dieren.

[0:55:26] Gaat uw hang.

[0:55:27] Ja, dank u wel.

[0:55:28] We kennen de PVV als een partij die steeds blijft wijzen naar de ander als de schuldige.

[0:55:34] En in die zin hebben ze in dit geval gelijk.

[0:55:36] Ja, natuurlijk, andere landen moeten hun best doen om de schadelijke vervuiling van water aan te pakken.

[0:55:42] Daar moeten we ons ook over laten horen.

[0:55:44] En tegelijkertijd moeten we onze verantwoordelijkheid ook nemen.

[0:55:46] Dat zeggen ook experts.

[0:55:48] We moeten onze eigen lozingen onder andere aanpakken.

[0:55:50] En dan noem ik er eentje concreet, want ik wil heel graag even concreet van PVV weten wat ze hier willen doen

[0:55:55] als het gaat om vervuiling van onze water.

[0:55:57] Er wordt heel veel geloost in onze Nationale Trotse de Waddenzee.

[0:56:02] Dat is een super kwetsbaar natuurgebied, super belangrijk voor onze economie, voor onze recreatie, voor onze natuur.

[0:56:09] En toch mag daar worden vervuild.

[0:56:12] Bijna gratis.

[0:56:14] Mijn vraag aan de PVV is, zijn ze op zijn minst bereid

[0:56:17] om met ons aan de minister te vragen om een pad te schetsen die de lozingen op de

[0:56:23] wadden, of tenminste daar, afbouwt.

[0:56:28] Voorzitter, volgens mij zit het kabinet bovenop vergunningen ten aanzien van

[0:56:32] lozingen, dus alle vertrouwen in dat het kabinet daar de goede lijn in pakt.

[0:56:37] Als je het hebt over de eigen verantwoordelijkheid die wij moeten

[0:56:40] nemen. Kijk, tuurlijk moeten wij als Nederland

[0:56:43] om te zorgen dat ons eigen water schoon is.

[0:56:47] Dat is volstrekt logisch.

[0:56:49] Alleen we hanteren en strengere normen dan Duitsland.

[0:56:52] Er stroomt vervuild water ons land binnen.

[0:56:56] Dan kunnen we hier nog zoveel doen om ons water schoon te krijgen.

[0:57:00] Maar op het moment als vervuild water binnen blijft stromen,

[0:57:02] gaan we de normen niet halen.

[0:57:04] Dus het is compleet...

[0:57:06] Nou, ik wil het bijna een idiote gedachte noemen, voorzitter,

[0:57:09] Dat we hier alles op alles gaan zetten om het maar schoon te houden.

[0:57:13] Daar gaan we miljarden in investeren, waarschijnlijk.

[0:57:17] En als we dat dan gedaan hebben...

[0:57:18] Duitsland doet niks.

[0:57:19] En dat water komt hier gewoon weer binnen.

[0:57:21] En wij zitten vervolgens met de gebakken peer omdat we de normen niet halen.

[0:57:24] Dat is wel geen werkbare situatie, zeg ik tegen de Partij voor de Dieren.

[0:57:29] Wat ik heel vervelend vind aan de PVV...

[0:57:32] is dat ze toch weer gewoon blijven wijzen naar anderen.

[0:57:34] Terwijl de discussie daar niet over gaat.

[0:57:36] De discussie gaat niet over wat kunnen wij doen.

[0:57:38] Ik daag het PVV uit om drie maatregelen voor te stellen...

[0:57:42] waarmee we onze eigen waterkwaliteit kunnen verbeteren voor 2027.

[0:57:48] Kan het PVV daar drie maatregelen van noemen?

[0:57:50] En zijn ze dan bereid om als het gaat om de lozing op de Waddenzee...

[0:57:54] niet alleen maar te zeggen we hebben vertrouwen in het kabinet om daar iets mee te doen...

[0:57:57] maar ook gewoon een stip op de horizon te zetten en te zeggen...

[0:58:00] het Waddenzee is zo kwetsbaar, is zo belangrijk voor ons...

[0:58:03] Daar hoor je natuurlijk geen troep als lood in te dumpen.

[0:58:09] Daar moeten we naar lozen op nul zetten.

[0:58:13] Dus een stip op de horizon, lozing op nul op de wadden.

[0:58:16] Is de PVV daartoe bereid?

[0:58:19] De heuting.

[0:58:19] Nou, voorzitter, de stip op de horizon van Partij voor de Dieren is dat ze ook alle bedrijven de nek om willen draaien.

[0:58:24] En dat is niet wat de PVV wil.

[0:58:26] Ik ben het heel erg duidelijk geweest, voorzitter.

[0:58:28] Ja, de PVV wil schoon water.

[0:58:31] Ja, de PVV wil uiteindelijk ook dat de minister gaat kijken naar al die lozingen,

[0:58:37] want iedereen weet dat het niet oké is, maar wel op een verantwoorde manier, voorzitter.

[0:58:43] En daarnaast verwachten wij dat het kabinet zich in gaat spannen om te gaan kijken wat

[0:58:48] gebeurt er, wat komt er uit het buitenland ons land binnen, omdat ons doel is, voorzitter,

[0:58:53] voorkomen dat Nederland niet opnieuw op een slot raakt.

[0:58:56] we moeten woningen bouwen, we moeten bedrijven gebruik kunnen maken van water,

[0:59:03] we hebben onze drinkwatervoorzieningen. Alles staat op het spel, zeg ik in de richting van de Partij voor de Dieren.

[0:59:09] En daarom is het belangrijk dat het kabinet gaat kijken naar 1. de uitzonderingsgronden van de KNW,

[0:59:15] 2. alles op alles zetten om in ieder geval te kijken welke doelen we wel kunnen halen,

[0:59:19] en 3. ervoor zorgen dat we niet vervuild water nog langer gaan meetellen,

[0:59:24] omdat wij daar uiteindelijk zelf als Nederland en alle Nederlanders die hier wonen de dupe van worden,

[0:59:29] voorzitter. Het kost iets. Ja, voorzitter, ik hoor nog steeds van de PVV niet hoe we hier de

[0:59:37] vervuiling in Nederland gaan aanpakken. En dat is heel bedroevend, omdat we allemaal weten dat de

[0:59:41] kosten van die vervuiling niet worden betaald door de grote vervuilers, de grote bedrijven die

[0:59:46] bewust al jarenlang vervuilen. Nee, die wordt betaald door de gewone belastingbetaler. De

[0:59:52] De belastingen gaan dan gewoon omhoog, onder andere de waterbelastingen, terwijl de gewone

[0:59:56] burgers daar niks mee te maken hebben.

[0:59:58] Het zijn de PVV-stemmers die hier de klos van worden, omdat de PVV gewoon wegkijkt.

[1:00:03] En in plaats van bedrijven die het goede willen doen, die al groen produceren, die een groen

[1:00:08] businessmodel hebben bedacht, om die de ruimte te geven, wil de PVV een soort achtergoede

[1:00:14] gevecht houden en de grote vervuilers helpen, ten koste dus van de belastingbetaler.

[1:00:18] Ik vraag de PVV om met ons mee te denken in oplossingen.

[1:00:22] Is de PVV nogmaals daartoe bereid en welke oplossingen stellen ze dan voor?

[1:00:27] Uiting.

[1:00:29] Voorzitter, onder de meer dan 2 miljoen kiezers die op de PVV hebben gestemd,

[1:00:34] zitten ook gewoon mensen die werken voor bedrijven.

[1:00:38] Die werken in fabrieken, die werken op schepen,

[1:00:40] die elke dag knetterhaard hun best doen om een boterham te verdienen.

[1:00:45] Daar zijn we hartstikke trots op.

[1:00:47] Maar wat de Partij voor de Dieren vraagt van al die bedrijven...

[1:00:50] is dat ze vandaag gaan verduurzamen.

[1:00:53] Dat ze morgen alle activiteiten die slecht zijn voor het milieu beëindigen.

[1:00:58] En dat heeft consequenties voor al die hardwerkende mensen in Nederland.

[1:01:02] Dat heeft consequenties voor die bedrijven...

[1:01:04] die hun nek boven het maaifeld durven uit te steken...

[1:01:07] en al die mensen in Nederland een baan durven te geven.

[1:01:10] Ja, we zijn voor schoon water.

[1:01:12] Ja, we vinden dat we ons best moeten doen om dat te verbeteren.

[1:01:16] Maar nee, wij gaan niet al die bedrijven en al die werknemers pakken en ze morgen verplichten

[1:01:23] om onhaalbare duurzaamheidseisen op te leggen, voorzitter.

[1:01:28] De heer Bemenga, D66.

[1:01:30] Dank u wel, voorzitter.

[1:01:33] Met alle respect, het klinkt niet heel erg geloofwaardig wat de heer Heutink zegt.

[1:01:40] Ik begon inderdaad door met de heer Heutink complimenteren met zijn inbreng.

[1:01:46] maar als ik vervolgens hoor dat de PVV staat voor schoon water,

[1:01:53] maar vervolgens het blijft maar bij ruimte bieden aan rivieren,

[1:01:58] dan komt dat bij mij niet geloofwaardig.

[1:02:01] En vorige week hebben we ook een motie gehad

[1:02:04] wat gaat over overzicht geven aan de PFAS-lozingen.

[1:02:09] Volgens mij heeft bijna de hele Kamer voorgestemd, behalve dus de PVV.

[1:02:14] En dan begrijp ik niet, als het PVV zegt dat ze dat belangrijk vinden,

[1:02:19] dat er iets gedaan wordt aan die lozingen.

[1:02:22] Dus het klinkt voor mij gewoon niet helemaal geloofwaardig.

[1:02:25] Dus ik zou graag, nou ja, willen vragen aan de heer Heutink

[1:02:29] of hij toch niet zou willen heroverwegen,

[1:02:34] misschien wel iets zou willen zeggen bijvoorbeeld

[1:02:37] over die structurerende keuzes, of hij daarachter staat,

[1:02:40] die geformuleerd zijn, ook in de brief van november 2022.

[1:02:47] De complimenten zijn opgedroogd, de heer Huiting, dus houdt u gang.

[1:02:51] Ja, voorzitter, het ging echt werkelijk alle kanten op,

[1:02:54] van een compliment naar mijn hand,

[1:02:56] naar wat de PVV vindt van lozingen,

[1:03:00] of we voor of tegen een motie hebben gestemd,

[1:03:02] en dan vervolgens een quote uit een brief uit 2022 of zo ergens.

[1:03:07] Ik heb echt werkelijk geen idee wat meneer Bamenga bedoelt.

[1:03:11] Misschien dat hij het nog kan uitleggen, maar op deze manier kan ik echt...

[1:03:14] ...geen fatsoenlijk antwoord formuleren in zijn kant.

[1:03:16] Meneer Bamenga, ga ter gang.

[1:03:19] Voorzitter, ik hoop niet dat dit van mijn interruptie ingaat, want volgens mij is het...

[1:03:23] Ja?

[1:03:24] We zijn vandaag ook niet strak gebonden aan de zes, dus ik denk dat het goed komt.

[1:03:28] Ja, oké. Volgens mij was het gewoon een heldere vraag, want...

[1:03:33] Maar ik zal het opknippen, laat zo zeggen.

[1:03:34] De heer Hunting geeft enerzijds aan van ja, we staan voor schoon water, ja, we staan voor waterveiligheid,

[1:03:43] maar wil bijvoorbeeld niet aangaan als het gaat om water- en bodemsturend.

[1:03:48] Nou, dat is eigenlijk, als ik het zou opknippen, dan is dat vraag 1a, bewijs van spreken,

[1:03:54] en vraag 1b is, ik hoor mooie verhalen over, nou ja, lozingen, dat we dat zouden moeten aanpakken,

[1:04:03] Maar tegelijkertijd, wanneer we een simpele overzicht willen van die lozingen,

[1:04:08] dat is wat we vorige keer hebben gevraagd, vorige week.

[1:04:12] Dan stemt iedereen inderdaad bij wijze van spreken voor,

[1:04:16] omdat ze ook het belang daarvan inzien.

[1:04:18] Maar dan is de PVV degene die tegenstemt.

[1:04:20] En dat vind ik niet geloofwaardig op het moment dat je hier aangeeft

[1:04:24] dat je die lozingen wil aanpakken van al die giftig stoffen.

[1:04:29] We willen ons best doen om die lozingen te doen afnemen.

[1:04:35] Maar dat is wat anders dan het kabinet vragen per motie om een lijstje op te stellen met bedrijven die lozen.

[1:04:42] Wij willen daadwerkelijk dat het kabinet zich inspant om daar wat aan te doen...

[1:04:46] in plaats van dat ze hun tijd verspillen met het maken van lijstjes.

[1:04:50] Dat is een hele simpele reden.

[1:04:52] Wij werken niet mee aan die bureaucratische romslomp van D66.

[1:04:56] En dan als je het hebt over de vraag wat wij nou vinden van dat water en bodem sturend.

[1:05:01] Ik heb daar volgens mij net al in een interruptie heel erg duidelijk aangegeven wat de PVV daarvan vindt.

[1:05:07] Wij vinden het belangrijk dat je rekening houdt met het water en de bodem.

[1:05:13] Dat is de lijn van het kabinet, die volgen wij.

[1:05:16] Heel erg simpel, vinden we belangrijk.

[1:05:18] En ja, dat is het antwoord van dit hoorcollege in de richting van meneer Bamenga, voorzitter.

[1:05:24] Ik ga geen vraag stellen, maar wel een opmerking plaatsen.

[1:05:28] De PVV zegt eerst, nadat ze trots over de Olympische Spelen en over water gesproken

[1:05:33] heeft en dat ze ook voor water zijn, zegt de heer Heuting hier drie dingen.

[1:05:39] We zijn voor uitzonderingsposities, dus we moeten investeren in uitzonderingsposities,

[1:05:44] dus niet investeren in schoon water, maar in uitzonderingsposities.

[1:05:47] Twee, we moeten alles doen voor schoon water.

[1:05:52] Geef daar geen enkel concrete oplossing op.

[1:05:54] Vragen van lid Kostis van de Partij voor de Dieren.

[1:05:58] En drie, we moeten er alles aan doen om in het buitenland,

[1:06:01] want alles komt uit het buitenland, buitenland, buitenland.

[1:06:03] Ik hoor niets wat die trots over de Olympische Spelen en water

[1:06:08] en schoon water gewoon eigenlijk bevestigt.

[1:06:11] Niets.

[1:06:13] Vraagteken.

[1:06:14] Nou ja, voorzitter, dan moet meneer Gabriels toch echt goed luisteren en helemaal als

[1:06:19] hij mij citeert, voorzitter, dan moet hij dat ook juist doen, want ik heb namelijk duidelijk

[1:06:24] aangegeven.

[1:06:25] Eén, we moeten investeren in de uitzonderingspositie, posities, twee, en daar moet meneer Gabriels

[1:06:32] goed op letten in plaats van dat hij naar zijn collega van D66 kijkt, is dat het kabinet

[1:06:37] alles op alles moet zetten om zoveel als mogelijk de doelen van de kaderrichtlijn water te

[1:06:43] volgens mij staan die doelen vast. Volgens mij heeft het kabinet maatregelen opgenomen om die

[1:06:50] doelen te halen. Ja, het kabinet moet werk gaan maken om die doelen zoveel als mogelijk te halen.

[1:06:54] Alleen, ik zeg ook, we moeten ons niet blind staren op het feit dat we die doelen gaan halen. We moeten

[1:07:01] nu al voor sorteren op wat, als Nederland toch op slot raakt, nog liever gaat voorkomen. Dus zeker

[1:07:07] vinden wij dat we werk moeten gaan maken van het halen van die doelen en de maatregelen die daarbij

[1:07:17] U heeft een vervolginterruptie, of een interruptie moet ik zeggen, van de BVW.

[1:07:22] Gaat uw gang.

[1:07:23] Ja, dank voorzitter.

[1:07:26] Ik snap het betoog van de heer Heutek heel goed.

[1:07:29] Die doelen van die waterkwaliteit in 2070 om niet te halen, dat is...

[1:07:33] Nou ja, eigenlijk vriend en vijand die geeft al aan dat dat gewoon niet realistisch is.

[1:07:39] Ik denk wel dat het goed is, dat geeft de PVV ook aan, dat ze wel alles op alles zet om daar wel stap in te zetten.

[1:07:44] Maar we willen het toch ook al voorstatteren.

[1:07:46] Die willen eigenlijk naar plan B toe om te kijken van joh,

[1:07:48] als het niet lukt, hoe gaan we dan verder?

[1:07:51] Dus mijn vraag zou zijn van,

[1:07:53] als er dan ontheffingen

[1:07:55] zouden moeten komen, aan welk type

[1:07:56] ontheffing denkt de heer Uiting dan?

[1:07:59] De heer Uiting.

[1:08:01] Nou ja, bijvoorbeeld een ontheffing

[1:08:03] in het kader van het hoger belang.

[1:08:05] Kijk naar de grote woningbouwopgave

[1:08:07] die we met elkaar hebben. We weten allemaal

[1:08:09] dat we in Nederland

[1:08:11] forse huizen moeten gaan bouwen. Dat is ook een vorm van

[1:08:13] hoger belang en dat is een typische uitzonderingsgrond waarop je onder de

[1:08:16] kaderrichtlijn water waarop je uitzondering zou kunnen krijgen

[1:08:19] dus dat is een hele goede richting andere richting zou het het hoger belang van het

[1:08:25] van de drinkwatervoorziening kunnen zijn het kabinet is voornemens om 100 miljoen

[1:08:29] kuub extra drinkwater te gaan winnen het kan toch niet zo zijn

[1:08:32] voorzitter zeg ik in de richting van mijn collega pierik dat wij doordat we die

[1:08:37] doelen niet halen dat wij vervolgens niet nederland kunnen voorzien van de

[1:08:42] drinkwater omdat ons wat administratieve rompslomp in de weg ligt, want dat is dan

[1:08:47] wel waar we op op op uit gaan komen zeg ik in richting van meneer Pierik en dat

[1:08:51] moeten we volgens mij niet willen. Dank u wel. Dan zijn we aan het einde gekomen van de

[1:08:59] bijdrage van de heer Huiting namens de PVV en dan gaan we door met de bijdrage van

[1:09:05] de heer Bamenga namens D66. U heeft daarvoor 15 minuten gevraagd, als ik het goed...

[1:09:13] Dank u wel, voorzitter. Ik herinner mij toen ik pas in Nederland was, dat was ongeveer 30 jaar geleden,

[1:09:22] toen kwam ik eigenlijk op een punt in Nederland, in Brabant, wat vrij kwetsbaar is juist in het

[1:09:29] kader van water. Ik verbleef namelijk in een asielzoekcentrum in Den Bosch en daar zag ik

[1:09:35] dat het water bleef stijgen op zo'n manier...

[1:09:40] dat mijn voeten op een gegeven moment zelfs nat ervan werden.

[1:09:43] En dat was eigenlijk mijn introductie van Nederland, Waterland.

[1:09:49] En sindsdien zie ik ook hoe kwetsbaar we met z'n allen zijn...

[1:09:54] op het moment dat wij het water onvoldoende managen.

[1:09:57] En daar wilde ik even mee beginnen.

[1:10:00] Ik wilde ook stilstaan bij de overstromingen die plaatsen hebben gevonden in Spanje twee

[1:10:07] of drie weken geleden, waarbij 220 mensen om het leven kwamen, waaronder een Nederlandse

[1:10:13] vrouw.

[1:10:14] En er zijn nog vele mensen die vermist worden.

[1:10:17] Het woeste water kwam opeens en het was de meest extreme regenbui in Spanje van de afgelopen

[1:10:23] eeuw.

[1:10:24] Door klimaatverandering gaan we dit soort extreem weer steeds vaker zien, ook in Nederland.

[1:10:28] Maar niet alleen de extreme regen leidde ertoe dat de ramp zo dodelijk werd.

[1:10:32] Dat komt ook door menselijk handelen.

[1:10:35] Verkeerd management van het omliggende land en het te laat afgeven van waarschuwingen aan de bevolking

[1:10:41] hebben bijgedragen aan de omvang van de ramp.

[1:10:44] Deze ramp was tragisch.

[1:10:46] En daarom moeten wij iets, moet mij in ieder geval iets van het hart.

[1:10:50] Het is verwerpelijk hoe sommige partijen de situatie aangrepen om het extreme rechtsretoriek de wereld in te helpen.

[1:10:57] Dan neem ik het onder andere over de verzinssel van de BBB,

[1:11:02] dat rondom Valencia dammen zijn weggehaald,

[1:11:04] die zorgden voor de overstromingen.

[1:11:07] Het zou in ieder geval de BBB een partij met een regeringsverantwoordelijkheid sieren

[1:11:12] om op z'n minst een fact-check te doen

[1:11:14] voordat zij dit soort berichten klakkeloos herhalen.

[1:11:18] Een fact-check laat namelijk zien

[1:11:20] dat er geen enkele dam rondom Valencia is weggehaald

[1:11:23] die de ramp had kunnen voorkomen.

[1:11:25] De BBW is hier desinformatie aan het verspreiden en verwarring aan het zaaien.

[1:11:37] Ik hoor de heer Gabriels dat ook al roepen, desinformatie, en ook de heer Bamenga die

[1:11:42] geeft aan.

[1:11:44] Ja, het is natuurlijk ontzettend jammer dat dit gevreemd wordt als desinformatie, want

[1:11:48] wat de heer Vermeer in het debat geroepen heeft, is dat natuurlijk die overstromingen

[1:11:54] aan Valencia te maken hebben met klimaatveranderingen.

[1:11:56] Ik bedoel, er is ook geen enkele twijfel binnen de BBB als het gaat om die

[1:12:01] klimaatverandering, dat dat een heel serieuze ontwikkeling is.

[1:12:07] En dus het causale verband tussen het weghalen van die dammen en die overstromingen

[1:12:13] daar, dat heeft de heer Vermeer nooit geroepen.

[1:12:16] Dat wil ik toch gezegd hebben hier.

[1:12:18] Wimmermenga.

[1:12:18] Nou ja, ik hoor eigenlijk ook de heer Pierik nu eigenlijk zeggen dat de BBB gelooft dat

[1:12:28] dat inderdaad met de klimaatverandering te maken heeft en ook mismanagement, begrijp

[1:12:35] ik dat goed.

[1:12:37] En ik hoor ook eigenlijk de heer Pierik aangeven dat hij afstand wil nemen van hetgene wat

[1:12:44] er eerder gezegd is, of eigenlijk dat wij het met z'n allen al verkeerd begrepen hebben.

[1:12:48] Dat is eigenlijk wat de heer Heutink zegt.

[1:12:50] Nou goed, dat is in ieder geval goed om dat te weten.

[1:12:54] Volgt uw betoog.

[1:12:56] Nou ja, dan zou ik graag ook aan de minister willen weten,

[1:12:58] nou ja, los van de reactie van de heer Pierik,

[1:13:02] om deze complotretoriek totaal af te doen als onzin.

[1:13:07] Of de minister dat ook zou willen doen vanuit zijn positie.

[1:13:12] Voorzitter, Nederland is een trots waterland.

[1:13:14] We hebben een triple-E-status voor klimaatbestendigheid.

[1:13:18] Maar omdat het klimaat verandert, moeten wij mee veranderen.

[1:13:23] Dan heb ik het over sterkere dijken, ons land beter inrichten om te leven met het water

[1:13:27] en zorgen voor genoeg schoonwater.

[1:13:30] Het Deltaprogramma laat zien dat op al die vlakken extra inzet van de minister nodig

[1:13:34] is.

[1:13:35] De reactie van de minister op het Deltaprogramma stellen helaas niet gerust, maar geven een

[1:13:40] ja en aan mijn gevoel van een tandloze minister.

[1:13:43] Daarom drie vragen.

[1:13:44] Hoe belangrijk vindt deze minister zijn waterportefeuille, die bingelt, ik hoop niet dat hij onderaan

[1:13:50] bingelt in zijn prioriteitenlijstje?

[1:13:53] Gaat de minister alle aanbevelingen van de Delta-commissaris naar de letter opvolgen

[1:13:57] en uitvoeren?

[1:13:58] Of zijn er ook aanbevelingen waar de minister wat minder zwaar aan tilt?

[1:14:02] Welke zijn deze?

[1:14:03] Ik verwacht hier een openheid van de minister.

[1:14:06] En geen ja en amen, want de Kamer en Nederland moeten weten waar we aan toe zijn.

[1:14:11] Voorzitter, ik loop de drie thema's die ik net noemde een voor een af om te beginnen met onze dijken.

[1:14:17] Volgens de Delta-commissaris moeten we een duizelingwekkende 9 miljard euro meer investeren in onze dijken.

[1:14:23] Graag een reactie van de minister van dit immense bedrag.

[1:14:27] Investeren we nu wel of niet genoeg?

[1:14:30] Gaat hij de komende jaren 9 miljard euro toevoegen aan het Delta-fonds?

[1:14:34] Ten tweede de uitdaging om ons land beter in te richten om te leven met het water.

[1:14:39] oftewel water- en bodemsturend.

[1:14:41] De minister blijft vaag over zijn plannen hiervoor,

[1:14:45] maar de ramp in Spanje laat zien dat de inrichting

[1:14:47] en het gebruik van het land cruciaal zijn.

[1:14:50] De bodem rondom Valencia was namelijk zo droog

[1:14:52] dat het niet werd opgenomen in de bodem, maar eraf spoelde.

[1:14:56] Waterberging is dus belangrijk tegen de droogte en tegen wateroverlast.

[1:15:00] Een aantal vragen over waterbodemsturend.

[1:15:03] Kan de minister bevestigen dat alle structurerende keuzes

[1:15:06] die volgen uit water- en bodemsturend

[1:15:08] worden uitgewerkt conform de brief van 25 november 2022,

[1:15:12] met uitzondering van de structurerende keuze die wordt beïnvloed door de motie van de Groot over woningbouw.

[1:15:19] Hoe kijkt de minister naar het schrappen van het Nationaal Programma Landelijke Gebied,

[1:15:23] gegeven het feit dat water- en bodemsturend het uitgangspunt was van dat programma?

[1:15:28] Behaalt hij ook van het schrappen van de NPLG door zijn landbouwcollega?

[1:15:32] En hoe beschouwt hij het schrappen van de NPLG in relatie tot de oproep van de Delta-commissaris

[1:15:36] om de impassen te doorbreken en het echte werk te maken van landbouw die ook bijdraagt aan de opgave

[1:15:42] voor water en bodem in brede zin. En tot slot is de minister van mening dat de huidige landbouw en

[1:15:49] grondgebied, grondgebruik in Nederland niet optimaal zijn voor een waterveiligheid en

[1:15:53] watervoorzieningen en dat er dus een grondige transitie in de landbouw nodig is om gehoor

[1:15:57] te geven aan Delta-commissaris en uitvoering aan het Delta-programma. Zo ja, hoe brengt de minister

[1:16:02] dit zware belang onder aandacht van zijn landbouwcollega.

[1:16:07] Voorzitter, ten derde wil ik het hebben over genoeg schoon water.

[1:16:11] Bij het vorige debat over water in september beweerde een ambtsgenoot van de PVV

[1:16:16] dat we geen watertekort hebben, omdat het dit jaar zoveel heeft geregend.

[1:16:21] Zo werkt het natuurlijk niet, maar de PVV houdt zich weer eens expres van de dommen.

[1:16:27] Het duurt namelijk 40 jaar voordat een regendruppel die in de grond ingaat

[1:16:31] omgezet kan worden in drinkwater.

[1:16:34] Alle experts zeggen daarom, pas nou op en wees zuinig op dat water.

[1:16:39] Want het tekort is vanaf 2030 een reëel risico.

[1:16:43] Ik ben benieuwd of de PVV ook met al die andere belangrijke adviezen

[1:16:47] wil blijven volhouden dat de besparing onnodig is.

[1:16:51] Volgens mij vindt de minister besparing ook belangrijk.

[1:16:54] GESPREKSLEIDER.

[1:16:55] Een interruptie van de heer Uiting.

[1:16:59] Voorzitter, voordat we hier mensen elkaar van de domme gaan houden,

[1:17:02] dan opnieuw moet meneer Bamenga mij wel goed citeren.

[1:17:04] Want wat de PVV en overigens de hele Kamer heeft uitgesproken,

[1:17:09] per motie, is dat er geen tekort is aan drinkwater.

[1:17:13] In plaats van dat er geen tekort is aan water, bedoel ik.

[1:17:17] Voorzitter, het is heel erg simpel.

[1:17:21] Ja, we moeten inzetten op bewustzijn van het gebruik van drinkwater.

[1:17:25] Dat is common sense. Daar moeten we gewoon zuinig mee omgaan.

[1:17:28] Alleen waar D66 met een loep onder de kraan van alle Nederlanders wil gaan staan...

[1:17:33] en te gaan meten wat iedereen nou wil gaan gebruiken en daar ook nog eens extra voor moet gaan betalen...

[1:17:38] zeggen wij, doe dat nou niet.

[1:17:40] En mijn vraag aan D66 is...

[1:17:43] waarom onderschrijft u niet eens het belang dat we geen tekort hebben?

[1:17:50] Want dan hoeven we geen extra maatregelen te nemen en dan hoeft D66 niet...

[1:17:55] onnodige prijsverhogingen door te voeren op het drinkwatervoorziening, voorzitter.

[1:18:02] Voorzitter, volgens mij legt de heer Heutink mijn woorden in de mond die ik nooit gezegd zou hebben.

[1:18:09] Om te beginnen, als de vraag is wat vindt D66? Wij vinden en en.

[1:18:13] We vinden dus dat je inderdaad ook moet zorgen dat er voldoende drinkwater is,

[1:18:17] maar dat je daar ook zuinig mee om moet gaan.

[1:18:28] Volgens mij vindt de minister besparing ook belangrijk, maar zijn inzet hierop lijkt onvoldoende

[1:18:33] om zijn eigen doel, namelijk 20 procent besparing per persoon per dag in 2030 te halen.

[1:18:40] Erkent de minister dat zijn inzet onvoldoende is om zijn eigen doel voor waterbesparing

[1:18:44] te halen?

[1:18:45] Kan de minister toezeggen om aanvullend beleid in te voeren, zodat zijn eigen beleidsdoelen

[1:18:50] dichterbij komen?

[1:18:51] Kan hij toezeggen om daarbij een voorbeeld te nemen aan België, waar waterbesparing

[1:18:56] wel gelukt is?

[1:18:57] Welke maatregelen denkt hij dan aan?

[1:19:00] Genoeg drinkwater kunnen maken, betekent ook dat ons water schoon moet zijn.

[1:19:06] Hoe viezer het water vervuild is, bijvoorbeeld met PFAS, hoe duurder en moeilijker het is

[1:19:11] om er goed drinkwater van te maken.

[1:19:14] Dat is ook een van de redenen dat de waterschapbelasting jaar na jaar stijgt.

[1:19:18] Deelt de minister onze zorgen over steeds hoger wordende waterschapbelasting?

[1:19:24] Erkent de minister dat meer inspanningen om het water schoon te maken, waar hij voor

[1:19:28] aan het lat staat, ook goed zullen zijn om de waterschapbelasting binnen de perken te

[1:19:33] houden?

[1:19:34] Wat is zijn reactie op de brief vanuit de waterschappen waarmee wordt opgeroepen om

[1:19:39] de uitstoot van PFAS tot nul terug te brengen?

[1:19:42] Nee, maar u heeft nog een interruptie. Ik zoek naar een natuurlijk moment.

[1:19:46] Ja, ik moest nog één vraag als ik nog één vraag kan stellen.

[1:19:48] Ja, maar ga er aan.

[1:19:48] Welk signaal haalt de minister uit het feit dat er een inbreukprocedure tegen Nederland is gestart...

[1:19:53] om het niet naleven van de kaderrichtlijn water?

[1:19:57] Dank u wel.

[1:19:57] De heer Hutting.

[1:19:59] Ja, voorzitter, we roepen het al heel erg lang.

[1:20:01] Er is dus geen tekort aan drinkwater, maar er is een tekort aan vergunningen.

[1:20:06] En dat is natuurlijk wel één van de oplossingsrichtingen waar het kabinet ook aan zou moeten denken.

[1:20:11] Ga nou eens werk maken van het versoepelen van regels en wetten...

[1:20:16] om die winning van nieuwe waterwindpunten mogelijk te maken.

[1:20:20] Mijn vraag aan D66. In plaats van dat u steeds wijst naar klimaat...

[1:20:24] in plaats van dat u steeds wijst naar het beprijzen van drinkwater...

[1:20:29] en mensen tot de laatste druppel wil controleren wat iemand gebruikt...

[1:20:34] zou u niet met mij aan uw zijde moeten kijken...

[1:20:38] en het kabinet moeten helpen om die regels te versoepelen?

[1:20:41] ...om te zorgen dat die verginningen makkelijker kunnen worden afgegeven...

[1:20:44] ...zodat we de drinkwatervoorziening op peil houden.

[1:20:48] De heer Bumenga.

[1:20:50] Voorzitter, wij staan als D66 altijd voor kijken naar meer innovatieve manieren...

[1:20:57] ...om te zorgen voor in dit geval drinkwater.

[1:21:01] Maar dat betekent niet dat wij op het moment dat er bijvoorbeeld vraagstukken zijn...

[1:21:08] Als het gaat om bijvoorbeeld het grondwater,

[1:21:10] dat we dat niet moeten adresseren.

[1:21:13] Volgens mij moeten wij en-en doen.

[1:21:15] Volgens mij moet je altijd inderdaad kijken naar innovatieve manieren,

[1:21:18] maar je moet ook kijken op welk manier het betaalbaar blijft ook voor mensen.

[1:21:24] En als de goedkopere betaalbare manieren voor mensen

[1:21:28] in dit geval steeds meer in gevaar komen,

[1:21:32] dan vind ik het wel belangrijk dat we daar aandacht voor hebben.

[1:21:36] Volg op het oog.

[1:21:43] Afgelopen week heeft deze Kamer al een belangrijk stap gezet.

[1:21:48] De minister moet aan de slag.

[1:21:50] Met een totaaloverzicht van alle lozingen van PFAS.

[1:21:54] En aan andere zeer zorgwekkende stoffen.

[1:21:56] Dank aan alle collega's die onze motie hiervoor steunden.

[1:22:01] Wanneer verwacht de minister dit overzicht te kunnen geven?

[1:22:05] Voorzitter, tot slot.

[1:22:06] Zorgen om het water stijgen wat mij betreft boven partijpolitiek.

[1:22:10] Ons water is van ons allemaal. We mogen er allemaal van genieten.

[1:22:15] Maar deze vrijheid komt met plichten.

[1:22:18] Bedrijven moeten stoppen met het lozen van giftige stoffen.

[1:22:22] Boeren moeten niet onbeperkt water blijven oppompen.

[1:22:25] En gewone mensen zouden wat beter kunnen letten op hun waterverbruik.

[1:22:30] Om verspilling te voorkomen.

[1:22:32] Hier zouden we met z'n allen achter moeten staan.

[1:22:35] Met z'n allen er iets goed van maken.

[1:22:37] Voor toekomstige generaties.

[1:22:39] Maar ook om te laten zien dat we in ons mooie land nog gewoon rekening met elkaar kunnen houden.

[1:22:45] Dank u wel.

[1:22:49] Ik zou graag het voorzitterschap willen overdragen aan de heer Huiting, zodat ik namens de VVD de inbreng kan doen.

[1:22:58] Helemaal goed, dan is nu het woord aan de heer Peter de Groot van de fractie van de VVD.

[1:23:05] Dank u wel, voorzitter.

[1:23:07] Nederland is een waterland.

[1:23:08] Ik heb deze zin niet afgestemd met de PVV, maar dat was ook de initiatie van de PVV.

[1:23:11] Dus stelt maar gelijk eens te registreren.

[1:23:13] Maar Nederland is een waterland en het is gebouwd op en in samenwerking met het water.

[1:23:18] Maar we horen het hier vandaag.

[1:23:20] Er zijn zorgen rondom het water.

[1:23:22] Die zorgen nemen toe.

[1:23:23] En of dit dan gaat over het houden van droge voeten, de kwaliteit van het water

[1:23:27] of de vraag of er voldoende drinkwater is.

[1:23:31] Mensen maken zich steeds meer zorgen over tekorten en overstromingen.

[1:23:37] En in het commissiedebat van onlangs gaf ik al aan dat in het door het nieuwe

[1:23:41] kabinet gepresenteerde regeerprogramma, en ik wil het nogmaals benoemen, voor het

[1:23:45] thema water geen paragraaf was opgenomen. En om die reden hebben wij hier in de

[1:23:50] Kamer werk te doen. De Kamer is aan zet.

[1:23:55] Voorzitter, ik wil graag beginnen met waterveiligheid.

[1:23:59] Hoog en hoog water is helaas de toekomst.

[1:24:03] Het gaat om het versterken van de kuststrook, maar ook over

[1:24:08] dijken langs rivieren. Samen met de provincies en waterschappen

[1:24:12] werkt het Rijk aan voldoende bescherming tegen overstromingen

[1:24:16] in het hoogwaterbeschermingsprogramma.

[1:24:20] En de waterschappen hebben om die urgentie...

[1:24:23] hebben vanwege die urgentie al 1,25 miljard extra gereserveerd.

[1:24:28] En dat gaat over de financiering na 2030.

[1:24:32] En ik wil graag van de minister weten hoe hij hierop gaat dolpakken.

[1:24:38] Gaat hij de komende jaren geld vrijmaken binnen de begroting?

[1:24:41] gaat hij duidelijkheid geven over de financiering?

[1:24:44] En dan specifiek, gaat de minister een deel van de extrapolatie ook inzetten

[1:24:48] voor het hoogwaterbeschermingsprogramma?

[1:24:51] Ik wil graag van de minister weten, en dat gaat niet over zijn antwoorden zojuist,

[1:24:56] dat hij erover nadenkt, dat hij dus gesties meeneemt.

[1:24:59] Maar ik wil het gewoon concreet van de minister weten.

[1:25:01] Welke verantwoordelijkheid gaat deze minister nemen als het gaat over die dijken

[1:25:05] die versterkt moeten worden?

[1:25:09] Als de minister gaat kiezen, dan wil ik graag van de minister weten ter koste van wat gaat

[1:25:14] het dan binnen de hele IMW-begroting.

[1:25:19] Voorzitter, dan nog kort over drinkwater.

[1:25:22] Het is goed dat de minister het besluit heeft genomen om de mogelijkheden voor drinkwaterbedrijven

[1:25:27] om te investeren in die voorzieningen die ze nodig hebben voor drinkwater te verruimen.

[1:25:33] Ook gaat de minister in gesprek met provincies, collega Heutink van de PVV zei het al, over

[1:25:37] het wegnemen van belemmeringen voor nieuwe windvergunningen.

[1:25:40] En dat zal beiden enorm helpen om het aanbod van drinkwater te vergroten.

[1:25:45] We groeien in ons als land, dat betekent ook dat die vraag toeneemt.

[1:25:49] En nee, ik zal gelijk zeggen, de VVD kijkt niet alleen daarnaar,

[1:25:54] maar vindt ook dat we moeten kijken hoe we goed omgaan met water.

[1:26:00] Wel vindt de VVD het belangrijk dat er een terugkeer is van de ontspanning op dit gebied

[1:26:05] als het gaat over drinkwater, maar ik wil graag meer horen van deze minister.

[1:26:09] Want hoe kijkt de minister aan tegen het illegaal blijven winnen van water door geslagen putten,

[1:26:15] bijvoorbeeld?

[1:26:17] Ook wil ik de inzet van de minister weten op het vasthouden van zoet water, in plaats

[1:26:22] van zo snel mogelijk afvoeren.

[1:26:24] Met name hoe innovaties hierbij gaan helpen.

[1:26:28] En gaat de minister ook kijken of meer drinkwaterwinning nodig is door bijvoorbeeld ontsiltingsinstallaties?

[1:26:35] Mijn laatste onderwerp van vandaag gaat over de kaderrichtlijn water.

[1:26:43] Want de Europese Commissie is op 25 juli jongsleden een inbroekprocedure gestart tegen Nederland.

[1:26:49] Omdat de Commissie van mening is dat Nederland de KRW op specifieke punten onvoldoende in wetgeving heeft omgezet.

[1:26:58] En volgens de Commissie, even kijken, onvoldoende heeft omgezet.

[1:27:04] De VVD onderschrijft de doelen van de KUW en wil graag door op de ingeslagen weg om de kwaliteit

[1:27:11] van het water te verbeteren.

[1:27:14] De VVD wil dat de minister doorpakt op de problematiek met lozingen en onttrekkingen.

[1:27:20] Denk aan extreme PVOAS en PVAS lozingen.

[1:27:26] De VVD ziet ook graag een realistische aanpak als het gaat om de natuurlijke aanwezigen

[1:27:30] verontreiniging in het water, maar is dus streng op het indammen van externe

[1:27:35] verontreiniging die in hout moet worden toegeroepen.

[1:27:38] Daar heeft deze minister dus werk te verzetten.

[1:27:41] Ook richting zijn collega's in het kabinet.

[1:27:44] Als het gaat om bijvoorbeeld vergunningen en illegale lozingen.

[1:27:49] Maar ook als het gaat om het niet halen van de doelen door activiteiten vanuit andere sectoren.

[1:27:54] Zoals de bouw, de mijnbouw en de landbouw.

[1:27:59] Ik kan er wel een lijstje doen, maar uit welke sectoren nog meer.

[1:28:04] Om die reden wil ik als laatste specifiek van de minister weten in hoeverre we de gesteld

[1:28:08] doelen in specifieke gebieden, en ik weet dat de minister daar aan werkt, voor 2027

[1:28:12] niet gaan halen.

[1:28:14] Maar vooral hoe de minister ervoor gaat zorgen dat die doelen in die specifieke gebieden

[1:28:19] die onder druk zijn wel gaan halen.

[1:28:22] Tot zover, voorzitter.

[1:28:23] Nou, dat komt goed uit, want u heeft een interruptie van meneer Gabriels.

[1:28:28] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:28:30] De heer De Groot van de VVD zegt, nou ja, we willen dat de minister de doelen van de kaderrechtlijn water gaat halen.

[1:28:37] Nou hebben wij verschillende rapporten gekregen van bouworganisaties die aangeven dat als wij de doelen van de kaderrechtlijn water niet halen,

[1:28:45] vanwege het feit dat er geen tijdelijk lozingswater geloosd mag worden

[1:28:51] of dat er tijdelijk niet bemaald mag worden,

[1:28:53] dat de bouw dan in de knel komt.

[1:28:56] De vorige keer, tijdens een wetgevingsoverleg water,

[1:28:59] was het ook al bekend dat we de doelen niet gingen halen.

[1:29:01] Toen hebben lid Kosti en ik een motie ingediend om te vragen

[1:29:09] en op te dragen om alles op alles te zetten

[1:29:11] om de doelen van de kaderrechtlijn water te halen en daarbij ook gewoon niet

[1:29:18] dwingender instrumentarium, waar iedereen om roept, uit te sluiten.

[1:29:23] Hoe denkt de VVD over het inmiddels wel inzetten van dwingender instrumentarium

[1:29:30] om de doelen wel te halen en daarmee te voorkomen dat we op een waterslot komen

[1:29:35] en dat ook de bouw in de knel komt?

[1:29:37] Meneer De Groot.

[1:29:39] Dank u wel, voorzitter.

[1:29:39] Ja, ik zou twee antwoorden willen geven.

[1:29:42] De eerste gaat over die ingediende motie.

[1:29:46] Want die motie die zegt eigenlijk om niets te schomen,

[1:29:51] dus alles op alles te zetten om die doelen te halen.

[1:29:54] De VVD pleit in het debat voor een realistische aanpak.

[1:29:58] Kijk, ik was in de Nieuwkoopse Plassen bijvoorbeeld,

[1:30:00] ben ik geweest, prachtig mooi natuurgebied.

[1:30:03] En ik denk dat we daar de doelen niet gaan halen.

[1:30:05] Maar dat komt niet door de landbouw, dat komt niet door de bouw, dat komt niet door mijn bouw...

[1:30:08] ...of dat komt niet door andere... of door lozingen die daar gedaan worden...

[1:30:11] ...maar dat komt gewoon door, ik noem het maar even, gewoon vogelpoep in het water.

[1:30:17] Tenminste, zo heeft Staatsbosbeheer me dat uitgelegd.

[1:30:23] Dus op die specifieke waarde zullen we daar het doel niet halen.

[1:30:28] Op die specifieke waarde, zeg ik.

[1:30:30] Nou ben ik geen afgezeerde expert op alle dertig doelen die we moeten halen, dat zeg ik tegelijk bij.

[1:30:41] Maar ik kan dus niet overzien op alles zetten wat dat precies betekent.

[1:30:45] Wat ik wel weet, en dat blijkt ook uit die rapporten, is dat we meer kunnen doen.

[1:30:49] En daarom hebben wij bijvoorbeeld ook de motie van de heer Bemenga gesteund om die lozing in kaart te brengen.

[1:30:57] Ik zie ook wat de heer Heutink zegt over dat er heel veel PFAS-verontreiniging

[1:31:00] in ons land instroomt.

[1:31:01] Dus het is een wat gecompliceerdere discussie dan alleen maar zeggen

[1:31:05] alles op alles zetten om die doelen te halen.

[1:31:08] En daarom wil het VVD ook graag van de minister weten hoe hij dat voor specifieke gebieden,

[1:31:12] en dat is het laatste wat ik erover wil zeggen, voorzitter.

[1:31:14] Wij hebben ook in de technische briefing gezien dat het heel erg verschillend is

[1:31:17] per gebied wat er gaat gebeuren en dat niet heel Nederland daarmee op slot gaat.

[1:31:21] Maar dat het wel kan betekenen dat in specifieke gebieden aandachtspunten overblijven

[1:31:25] als het gaat over het halen van dit doel in 2027.

[1:31:28] Dus kortom, ik wil maar zeggen, het is volgens mij een iets genuanceerdere discussie.

[1:31:32] En de VVD is op zoek naar die realiteit daarin.

[1:31:35] Toch is het laatste woord er nog niet over gesproken, maar meneer Gabriel zegt nog een vervolg.

[1:31:39] Ja, en ik hoop dat deze niet afgaat van mijn interrupties,

[1:31:42] want de specifieke vraag ging over het gebruik van dwingender instrumentarium niet uitsluiten.

[1:31:48] Dus alles op alles zetten, dat wil heel veel mensen, dat wil zelfs de PVV.

[1:31:53] Maar de vraag gaat er dus over, alles eraan doen wil dus ook zeggen dat je af en toe ook

[1:31:58] dwingender instrumentarium ook inzet om die doelen te halen.

[1:32:02] De vraag aan de VVD is dus, bent u bereid, omdat de hele waterwereld daarom schreeuwt,

[1:32:09] om ook niet dwingender instrumentarium uit te sluiten.

[1:32:12] Dat is iets anders dan het ook daadwerkelijk te gebruiken.

[1:32:15] Maar gewoon het niet uit te sluiten bij voorbaat, om als je de doelen niet kunt halen, om af

[1:32:20] en boventoe dan ook een instrument...

[1:32:22] Met vrijwilligheid is het niet gelukt,

[1:32:23] om ook een instrument te hebben waarmee je de doelen wel haalt.

[1:32:26] Is de VVD daartoe bereid om die oproep van de hele waterwereld te steunen?

[1:32:32] Het was een volledige interruptie.

[1:32:34] Meneer De Groot.

[1:32:36] Dank u wel, heer Reutting.

[1:32:37] Ik weet niet naar welk instrumentarium de heer Galiels longt dan.

[1:32:45] Maar laat ik het dit over zeggen.

[1:32:47] Ik doe in mijn eigen bijdrage al een oproep aan de minister

[1:32:49] om sowieso illegale lozingen aan te pakken,

[1:32:54] maar ook extreme verontreinigingen

[1:32:57] die binnen de vergunningenwereld wellicht vergund zijn om daarnaar te kijken.

[1:33:01] Dus we moeten naar verschillende onderdelen strenger kijken

[1:33:05] om wel die doelen te halen.

[1:33:07] Dus daar zit iets in van, als de minister daarnaar zou moeten kijken,

[1:33:11] staan we dan nog toe dat door bijvoorbeeld lozingen,

[1:33:14] extreme lozingen van bijvoorbeeld PFAS in Nederland,

[1:33:16] dus hogere concentraties,

[1:33:18] Dat als we daardoor bijvoorbeeld het doel niet halen, dat we moeten ingrijpen.

[1:33:22] Daar zit iets in, wat misschien de heer Gaber is wat meer gerust stelt over wat de koers van de VVD is.

[1:33:28] Maar we kijken er wel op een realistische manier naar, zeker.

[1:33:32] U heeft nog een vervolgvraag van meneer Pierik. Gaat u gaan.

[1:33:37] Ja, dank voorzitter.

[1:33:38] Ik werd even getriggerd ook door het werkbezoek dat de heer De Groot gehad heeft in de Nieuwkoopse Plassen,

[1:33:44] waar dan die natuurlijke verontreinigingen nog zo'n belangrijke rol spelen.

[1:33:48] Dat voorbeeld van een nieuwkoopse plas, dat is niet een voorbeeld op zich.

[1:33:51] We hebben natuurlijk tientallen, misschien wel honderden gebieden in Nederland

[1:33:54] waar die natuurlijke verontreinigingen toch wel een hele dominante rol spelen.

[1:33:58] Dus dat we daar ook maatregelen voor moeten treffen om dat wat terug te ringen,

[1:34:02] dat staat wat mij betreft als een paal boven water.

[1:34:04] Maar aan welke maatregelen denkt de VVD om ook wat meer werk te maken

[1:34:09] van die natuurlijke verontreinigingen in het water?

[1:34:12] Meneer De Groot, aan welke maatregelen denkt u?

[1:34:14] Dank, voorzitter. Ik begrijp de vraag niet helemaal,

[1:34:16] want de heer Perik zegt volgens mij dat we dat moeten terugdringen,

[1:34:22] die natuurlijke verontreiniging.

[1:34:23] Volgens mij was mijn oproep juist van,

[1:34:25] de natuurlijke verreiniging die er is, die kun je soms gewoon niet wegnemen.

[1:34:29] En daarom noemde ik dat voorbeeld ook over de Nieuwkoopse plassen.

[1:34:32] Want dat lukt dus niet.

[1:34:33] Anders zou dat betekenen dat die vogels daar niet mogen zijn bijvoorbeeld.

[1:34:36] Dat lijkt mij heel lastig, maar misschien dat de heer Perik zijn vraag kan verduidigen.

[1:34:40] Meneer Perik, kunt u het verhelderen?

[1:34:42] Ja zeker, het gaat inderdaad om die nutriënten die dan in dat water zitten,

[1:34:49] waaruit we eigenlijk de conclusie kunnen trekken dat als we de KRW-doelen willen halen,

[1:34:54] waar ook die nutriënten zeg maar in zitten, dat we dat dan nooit van z'n leven zullen gaan halen.

[1:34:59] En is de VVD het dan met mij eens dat als die natuurlijke frontreinigingen zeg maar

[1:35:04] in die nieuwkoopse plassen blijven zitten, dat we in ieder geval daar nooit en ten nimmer

[1:35:07] die KRW-doelen zullen gaan halen?

[1:35:09] Meneer De Groot.

[1:35:10] En nu is het mij helder, voorzitter.

[1:35:12] Kijk, dat is precies mijn vraag ook aan de minister.

[1:35:13] Breng het gewoon in kaart waar dat is en hoe dat is.

[1:35:15] en je zult niet alles kunnen voorkomen.

[1:35:18] En dat betekent dus ook,

[1:35:19] en daar hebben wij de vorige debatten met elkaar ook over gehad,

[1:35:21] dat je in bepaalde specifieke gebieden,

[1:35:24] die natuurlijke verenigingen alleen,

[1:35:25] en dat je dan de afwegging moet maken,

[1:35:26] is ingrijpend nodig, ja of nee.

[1:35:28] En dat gaat precies over die realistische aanpak.

[1:35:31] Daar gaat het precies over.

[1:35:34] Ik zie dat er geen volgtvragen meer zijn.

[1:35:36] Dan dank ik u voor uw inbreng

[1:35:37] en geef ik met liefde het voorzitterschap weer in uw handen.

[1:35:41] Hartelijk dank, de heer Heutink,

[1:35:43] voor het overnemen van het voorzitterschap.

[1:35:48] Als het goed is, dan heb ik het bij het juiste eind, dat we inmiddels moeten even kijken.

[1:35:55] Ja, we zijn aangekomen bij het lid Kossiets in dit geval, voor haar inbrengen, als ik het goed heb.

[1:36:05] Dat is het geval, en u heeft 15 minuten spreektijd aangevraagd.

[1:36:09] Gaat uw gang, maar als het korter kan, is het natuurlijk altijd mooi.

[1:36:12] Ik dacht dat er iemand anders aan de beurt was.

[1:36:17] Wij hebben drie Kamerzeters.

[1:36:19] We hanteren de begrotingsvolgorde.

[1:36:22] En van de aanwezigen hier bent u na de heer Bamenga de opvolgende oppositiepartij.

[1:36:34] Oké, dan...

[1:36:35] U mag natuurlijk al het vragen aan de ingenieurs of hij eerst wil, maar hij is al weggelopen.

[1:36:44] Nou, ik ga een beetje improviseren, maar we gaan ervoor.

[1:36:48] Voorzitter, water doet leven.

[1:36:50] Droge voeten, schoon, voldoende en veilig water is van levensbelang voor onze gezondheid,

[1:36:55] dieren, natuur en de samenleving.

[1:36:57] Maar we staan er niet goed voor.

[1:36:59] We zijn het vieste jongetje van de klas in Europa qua waterkwaliteit en gezond water

[1:37:04] wordt steeds schaarser.

[1:37:06] Drinkwaterbedrijven waarschuwen ervoor dat het over tien jaar mogelijk niet meer vanzelfsprekend

[1:37:11] is dat er drinkwater uit de kraan komt.

[1:37:13] Er zijn scenario's waarbij Nederlanders op rotsoen zouden moeten waarin ze niet meer

[1:37:18] dan 4 liter water per dag kunnen gebruiken.

[1:37:21] En met name de industrie en de landbouw tasten de kwaliteit van ons water aan en verbruiken

[1:37:26] onevenredig veel water.

[1:37:28] En het goede nieuws is dat juist Nederland met haar rijke waterverleden het in zich heeft

[1:37:34] om de grote problemen rond water op te lossen.

[1:37:37] We hebben de kennis en de kunde en als één van de rijkste landen ter wereld kunnen we

[1:37:42] ook niet klagen over de middelen.

[1:37:44] Maar die potentie en kracht die Nederland

[1:37:46] heeft, kan alleen benut worden en leiden tot oplossingen als de overheid de juiste

[1:37:51] kaders stelt en de juiste prikkels geeft.

[1:37:54] U heeft een interruptie van de heer Huiting.

[1:37:56] Voorzitter, ik zou eigenlijk aan het lid

[1:37:58] Kostic willen vragen of ze alstublieft zou willen stoppen met het bang maken van

[1:38:01] mensen in ons land, want voorzitter, er is helemaal geen tekort aan drinkwater.

[1:38:08] Het lid Kostic doet net alsof er straks geen druppel meer uit de kraan komt.

[1:38:12] Wat moeten al die mensen dan niet denken?

[1:38:14] Het klopt gewoon niet, zeg ik in de richting van de lid Kostis.

[1:38:17] En ik wil haar nogmaals, en ik heb het net gedaan, maar ik ga het nog een keer doen,

[1:38:21] op het hart drukken om mensen in Nederland niet bang te maken voor een doemscenario

[1:38:27] wat gewoon niet de realiteit is.

[1:38:29] Lid Kostis.

[1:38:32] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:38:34] Ten eerste, ik vind het jammer dat de PVV weer niet in oplossingen denkt,

[1:38:37] maar de rekening blijft afschuiven op de gewone burger.

[1:38:39] En ten tweede vind ik het ook jammer dat de PVV gewoon de feiten ontkent.

[1:38:44] We hebben wereldwijd al problemen met waterschaarsten, wat onze voedselvoorziening in problemen kan

[1:38:52] brengen.

[1:38:52] Daar is onlangs nog een rapport over gepubliceerd, wetenschappers die alarmbellen doen rinkelen.

[1:38:57] En onze eigen waterbedrijven hebben gewoon gewaarschuwd voor waterschaarsten in Nederland

[1:39:03] op termijn.

[1:39:04] Voor nu hebben we voldoende water.

[1:39:06] Maar slim beleid en toekomstgericht beleid is ook gewoon anticiperen en niet alleen maar

[1:39:13] hameren op nog meer waterputten slaan, nog meer punten waar je water uit de grond kan

[1:39:19] halen.

[1:39:20] Je moet ook nadenken over wat klimaatverandering gaat doen.

[1:39:24] Dat is niet positief voor onze waterbeschikbaarheid.

[1:39:28] Het feit dat we grote industrieën bijvoorbeeld veel water gebruiken zonder daarvoor te hoeven

[1:39:34] betalen, wat dat doet met onze waterbeschikbaarheid.

[1:39:37] Je moet daar slim over nadenken en dat is wat ik zeg.

[1:39:40] En dit systeem, het huidige systeem dat we hebben opgetuigd,

[1:39:43] is niet slim en jaagt mensen op de kosten.

[1:39:46] En het enige wat ik de PVV vraag is om daarin met ons mee te denken en dat te veranderen.

[1:39:54] Vervolgt u me toe.

[1:39:58] Ik had het dus over om die potentie van Nederland, die goede potentie,

[1:40:02] om het positief verschil te maken, om daar het meest uit te halen.

[1:40:06] Dat je daar juist als overheid de juiste prikkels moet geven.

[1:40:11] En dat is precies wat er nu misgaat.

[1:40:12] De regels geven nog steeds ruim baan voor vervuilende lozingen door grote vervuilers

[1:40:16] als NEDMAG, voor het spuiten van landbouwgif, voor het over ons hele leefomgevingsverspreiden

[1:40:22] van giftige en persistente soffen zoals PFAS en het dumpen van schadelijke stalslakken.

[1:40:27] De grootste vervuilers betalen niet eerlijk voor de schade die ze veroorzaken voor een

[1:40:31] vervuiling.

[1:40:31] De burger draait voor deze kost op, op dit moment.

[1:40:35] Grote bedrijven die het meeste water verbruiken, betalen niet eerlijk voor dat water.

[1:40:39] Zo gebruikt Tata jaarlijks tientallen miljoenen kubieke meters aan alleen al leidingwater.

[1:40:43] We betalen daar slechts ongeveer 100 euro voor per jaar.

[1:40:47] Dat is veel minder dan twee Nederlandse gezinnen moeten betalen.

[1:40:50] Terwijl deze twee gezinnen veel minder verbruiken.

[1:40:53] Kortom, het wordt met het huidige steen grote vervuilers en verbruikers wel heel makkelijk

[1:40:59] gemaakt om het slecht te doen, terwijl het mensen moeilijker wordt gemaakt om het goede

[1:41:03] te doen.

[1:41:04] In dit systeem zijn niet alleen de gewone burgers de klos die voor dit wanbeleid moeten

[1:41:08] betalen in de vorm van stijgende belastingen, maar ook moderne bedrijven die wel een toekomstbestendig

[1:41:14] businessmodel hebben en waterzuinig en zonder grote watervervuiling weten te produceren.

[1:41:19] Dit systeem zorgt zo voor oneerlijke concurrentie ten gunste van vervuilers en ten nadelen van

[1:41:25] bedrijven die het juist goed willen doen.

[1:41:28] Dat is waar partijen als PVV nu voor kiezen.

[1:41:32] Met belasting geldt cadeautjes voor grootvervuilers geven en de gewone burger laten betalen.

[1:41:37] We kunnen beter als Nederland en de minister heeft als alle instrumenten in handen om het

[1:41:42] huidige oneerlijke en schadelijke systeem te veranderen.

[1:41:45] In een Kamerbrief zegt de minister dat het niet afwentelen op toekomstige generaties

[1:41:50] een van de belangrijke uitgangspunten is van zijn beleid.

[1:41:54] Dat klinkt heel goed, maar we zien het nog niet in zijn handelen.

[1:41:57] We zien dit niet bij de aanpak van de bescherming van onze waterkwaliteit, niet bij de aanpak

[1:42:01] van giftige staalstakken, van lozingen van onder andere PFAS en andere gevaarlijke persistente

[1:42:06] stoffen en niet bij zijn eindverantwoordelijkheid voor water, nu het wederom misgaat met de

[1:42:11] aanpak van landbouwgif en overbemesting.

[1:42:13] De burgers hebben een bewindspersoon nodig die nu stevig doorpakt in plaats van verzand

[1:42:19] in het zoveelste onderzoek, in slappe maatregelen die gelijk staan aan druppels op een gloeiende

[1:42:24] plaat en in vrijblijvende en niet handhaafbare afspraken.

[1:42:28] En lid Costis, ik wil u toch onderbreken, ik probeer dat al een paar keer, maar...

[1:42:31] Ik maak deze heel even af om de vraag aan de minister te stellen,

[1:42:34] gaat de minister die rol op zich nemen?

[1:42:37] De heer Pierik namens BWB heeft een interruptie.

[1:42:40] Ja, dank voorzitter.

[1:42:43] Lid Costis heeft het veel over de gewone burger en dat is ook iets wat...

[1:42:47] de gewone burger die wil natuurlijk gewoon schoon water uit de kraan en dat wil die ook

[1:42:52] over tien en over twintig jaar nog.

[1:42:54] Vervolgens is het betoogd toch wel heel nadrukkelijk van, nou ja, de vervuiling die komt vanuit de industrie en vanuit de landbouw.

[1:43:01] En dat is ongetwijfeld ook het geval.

[1:43:04] Maar de gewone burger die ook impact heeft op de waterkwaliteit, dat wordt nooit genoemd.

[1:43:10] Heeft eigenlijk lid Kostik wel idee van wat voor vervuilingen de gewone burger ook aanricht als het gaat om de kwaliteit van ons opgevlakte water?

[1:43:20] Het kost iets.

[1:43:21] Voorzitter, ja zeker en daarom pleit de Partij voor je Dieren ook daarvoor voor maatregelen

[1:43:27] en voor bewustwording onder burgers.

[1:43:30] En ook om burgers in dit systeem het makkelijker te maken, wat ik net zei, om het goede te

[1:43:34] doen.

[1:43:35] Het wordt mensen heel moeilijk gemaakt om het goede te doen, omdat we eenmaal allerlei

[1:43:40] vervuilende producten verkopen, waarbij consumenten en burgers geen andere keuze hebben dan die

[1:43:46] te kopen.

[1:43:47] En dan is het heel moeilijk om dan het goede te doen.

[1:43:49] Dus het systeem moet fundamenteel anders en dan heeft deze minister de instrumenten in

[1:43:55] handen om dat te veranderen.

[1:43:57] Dus ik wil niet ontkennen dat de burgers daar ook in moeten worden geholpen, maar ik wijs

[1:44:03] even op de grote verveilers en dat is de industrie en de landbouw, waar jarenlang niets over

[1:44:09] is gezegd, de hand boven het hoofd is gehouden en nu we zijn vastgelopen, het toch echt tijd

[1:44:17] is voor actie, juist omdat uiteindelijk de rekening toch weer terechtkomt bij die burgers,

[1:44:22] die al sommige van de boodschappen niet eens goed kunnen betalen.

[1:44:26] Ik vraag ook de verantwoordelijkheid van partijen als de BBB om daarin meer mee te bewegen,

[1:44:32] want als ik zie hoe zij besturen in sommige waadschappen, dan kunnen ze daar ook keuzes

[1:44:37] maken.

[1:44:38] Wat we daar zien, is als ze kunnen kiezen tussen de rekening neerleggen bij landbouw

[1:44:43] in de industrie of de burger, dan leggen ze de rekening structureel bij de burger, ook al is het

[1:44:49] de landbouw die het daar vervuilt. En ik vind dat echt schandalig en ik zou de BB willen oproepen

[1:44:54] om daar anders in te gaan denken. De heer Bierik, BBB. Ja, een vlammend betoog, maar geeft eigenlijk

[1:45:02] geen antwoord op mijn vraag. Want ik wil eigenlijk in beeld hebben van wat nou de inbreng is, zeg maar,

[1:45:08] van de gewone burger als het gaat om de vervuiling van de waterkwaliteit, ons oppervlaktewater.

[1:45:17] De heer Kostik heeft het overgegeven dat er een gedragsverandering nodig is, maar ik wil even graag

[1:45:23] een beeld hebben van hoe de Partij van de Dieren op dit moment aankijkt tegen hoe die verhoudingen

[1:45:28] liggen tussen de invloed die we met z'n allen, 18 miljoen inwoners, bedrijven en inwoners, hebben

[1:45:36] op de kwaliteit van ons oppervlaktewater anno 2024.

[1:45:42] Dat hebben we nu juist goed in beeld.

[1:45:46] Sterker nog, we hebben het al ongeveer 25 jaar in beeld, wat de grootste bronnen van vervuiling zijn.

[1:45:53] Er komt steeds meer informatie en dan zie je inderdaad dat de grootste vervuiling zit bij de

[1:45:59] landbouw, bij de industrie en voor een gedeelte bijvoorbeeld bij medicijnresten, bij de consumentenkant

[1:46:05] zeg maar, bij de burgerkant.

[1:46:07] Dat kunt u gewoon bij de minister opvragen.

[1:46:10] U kunt het onder de stukken zien.

[1:46:12] Dus dat is geen nieuws, denk ik aan.

[1:46:15] Wil u graag voor de voorzitter spreken?

[1:46:16] Die cijfers ken ik gelukkig ook wel.

[1:46:18] Eén moment hoor. Ik wil graag het lid Kossi's vragen om via de voorzitter te spreken.

[1:46:22] En niet te uur, maar dan als u de heer Perik bedoelt, de heer Perik te benoemen.

[1:46:26] De heer Perik, ga te gang.

[1:46:29] Ja, dank voorzitter.

[1:46:30] Die cijfers over die vervuiling, die ken ik natuurlijk ook allemaal heel goed.

[1:46:34] Maar wat we dan kunnen concluderen, dat is dat vanuit de industrie, vanuit het bedrijfsleven

[1:46:40] al heel wat stappen zijn gezet om die logingen verder terug te dringen en dat een van de

[1:46:44] grote stijgers van die vervuiling toch die medicijnresten zijn.

[1:46:48] Dat is alleen maar toegenomen en dat is toch echt iets waar 18 miljoen inwoners verantwoordelijk

[1:46:53] voor zijn.

[1:46:54] Is dat de Partij van de Dieren het met de BBB eens?

[1:46:58] Het leed kost iets.

[1:47:01] Twee dingen. Ten eerste kan de BBB de Partij voor het Dieren altijd aan haar zijde vinden

[1:47:06] om alle bronnen van vervuiling aan te pakken, dus inclusief die medicijnresten. Dat is echt

[1:47:10] een groot probleem ook. Maar ook dat kan je niet toeschuiven aan 18 miljoen Nederlandse

[1:47:17] burgers, want ook daarin hebben zij als burger vrij weinig keuze. Het systeem geeft ze eigenlijk

[1:47:24] bijna geen andere keuze. Je kunt een gedeelte doen door gedragsverandering, maar je moet

[1:47:30] veel meer ook doen met regels, ook stellen aan bijvoorbeeld de producenten van medicijnen

[1:47:36] om maar iets te zeggen, aan degenen die het verspreiden. En daar moet je veel meer over

[1:47:42] nadenken. De gewone burger heeft vaak, heeft wel invloed, maar de grotere bedrijven, of

[1:47:48] Of het nou is in de zorg, in de medicijnenketen, of in de verdere industrie en in de landbouw.

[1:47:55] Die hebben veel meer macht, die hebben ook de toegang tot de minister, hè.

[1:47:58] Dat heeft de gewone burger niet.

[1:48:00] En die bedrijven doen er alles aan om de status quo in stand te houden.

[1:48:05] Dat is het tweede punt, ik ben het niet met de BB eens dat de industrie en de landbouw voldoende hebben gedaan.

[1:48:11] Nee, anders zaten we niet letterlijk in deze shit.

[1:48:13] Met verschillende problemen op elkaar gestapeld.

[1:48:16] En bewindspersonen die structureel te weinig hebben gedaan, ten koste van die gewone burger.

[1:48:22] Dus ja, ik heb de BBB de afgelopen tijd, ik ben maar een jaar Kamerlid,

[1:48:28] eigenlijk geen maatregelen horen voorstellen die dat structurele probleem aanpakt.

[1:48:34] En dat zou ik toch wel willen.

[1:48:35] De heuting, PvdA.

[1:48:37] Voorzitter, het is telkens het lid Kostic die het heeft over de bezorgde burger,

[1:48:43] Telkens vraagt aan iedereen in deze zaal wat voor maatregelen wij dan zouden hebben.

[1:48:50] Maar tegelijkertijd de maatregelen die het lid Kostiets voorstelt voor die bezorgde burger zijn,

[1:48:56] als het aan haar ligt en haar partij, dan zijn dat onbetaalbare medicijnen,

[1:49:01] omdat ze extra regels gaat eisen voor producenten van medicijnen.

[1:49:06] Nog duurdere boodschappen, omdat akkerbouwers en melkveehouders aan extra regels moeten voldoen.

[1:49:14] Dus hoe gaat dan het lid Kostiets al die bezorgde burgers waarvoor ze zegt op te komen helpen door de prijzen die al onbetaalbaar zijn nog veel verder door het plafond te laten schieten?

[1:49:26] Het lid Kostiets.

[1:49:28] Voorzitter, ik heb geen idee hoe de PVV tot deze conclusie komt.

[1:49:33] Wat ik wel constateer is dat de PVV volledig gebrainwashed is door de industrie en het belang

[1:49:39] van de industrie hier zit te verkondigen in plaats van het belang van de gewone burger.

[1:49:42] Want de burger, laten we daar heel eerlijk over zijn, die betaalt dus nu voor de kosten

[1:49:49] voor de vervuiling van die producenten waar het over heeft.

[1:49:53] Dus het is echt volstrekte onzin als u schetst dat de burger er op een of andere manier slechter

[1:50:02] als we slimmer gaan nadenken over hoe het systeem is ingericht.

[1:50:06] Dat we kijken naar hoe we de zaken die we produceren,

[1:50:11] waaronder medicijnen, duurzamer kunnen doen.

[1:50:13] Als je er een maatschappelijke kost- en baatanalyse tegenaan legt,

[1:50:17] dan ben je netto voordeliger uit als samenleving.

[1:50:19] Ja, de grotere vervuilers moeten zich dan aanpassen,

[1:50:22] maar dat is wat de Partij voor de Dieren wil.

[1:50:24] Dat is wat de meeste burgers zouden willen.

[1:50:25] Maar PVV op een of andere manier niet wil

[1:50:28] en in de achtervoergoeden blijft hangen.

[1:50:30] En daar gaan wij niet in mee.

[1:50:33] Ja, ik wil nog een interruptie plegen en ik wil het graag toestaan.

[1:50:37] Maar ik wil dan ook wel erbij vermelden dat ik al coulant ben geweest.

[1:50:40] Dit wordt uw tiende interruptie, dus dat is een behoorlijke coulantse.

[1:50:43] En dat heb ik vooraf ook aangekondigd om ruimte te bieden voor dit debat.

[1:50:47] Dat kan ook omdat we de tijd hebben.

[1:50:49] Maar ik zou wel voor willen voorstellen dat het dan uw laatste interruptie is.

[1:50:52] Gaat uw gang.

[1:50:53] Dan ga ik hem goed gebruiken, voorzitter.

[1:50:55] Want echt, ik val van de ene verbazing in de andere.

[1:50:59] Als wij hier van de PVV aangeven dat we willen waken...

[1:51:02] dat door extra regelgeving de medicijnen onbetaalbaar worden...

[1:51:06] dat we willen dat eten in de supermarkt betaalbaar wordt...

[1:51:09] dan zijn we in één keer de grootste fan van de industrie...

[1:51:13] en komen we niet op voor die bezorgde burger, voorzitter.

[1:51:16] Echt, hoe bestaat het?

[1:51:18] Het zijn juist die bezorgde burger die betaalbare medicijnen willen hebben...

[1:51:23] en toegang tot zorg.

[1:51:24] Het is die bezorgde burger die toegang wil hebben tot betaalbaar eten.

[1:51:29] En hoe durft de Partij voor de Dieren hier te stellen dat wij dan niet opkomen voor de bezorgde burger?

[1:51:34] Het is haar partij, zeg ik in de richting van het lid Kostiets, die de medicijnen op deze manier door het plafond jaagt.

[1:51:40] En u zou zich moeten schamen, zeg ik tegen het lid Kostiets, dat u dit frame in mijn schoenen durft te werpen.

[1:51:47] Het lid Kostiets.

[1:51:47] Ja, voorzitter, dit zegt denk ik wel genoeg over het gelijk dat de Partij voor Dieren hier heeft.

[1:51:56] Het is de PVV die het leven van mensen op alle mogelijke aspecten knetterduur maakt in het

[1:52:05] voordeel van een paar grootvervuilers en grootverbruikers. Een PVV die het niet eerlijk

[1:52:12] wil regelen in Nederland voor de gewone burgers en voor al die bedrijven die het wel

[1:52:18] goed willen doen. De pvv wil hun systeem in stand houden die het heel moeilijk

[1:52:25] maakt om het goede te doen en het heel makkelijk maakt om het slechte te doen.

[1:52:29] En nogmaals, dat verwijt ik de pvv, dat blijf ik de pvv verwijten en tegelijkertijd

[1:52:34] hoop ik echt, hoop ik echt dat er ergens een ingang is om toch stappen te maken

[1:52:40] naar een eerlijke systeem. Dat blijf ik hopen.

[1:52:44] Wat vond u betoog?

[1:52:46] Ik was eigenlijk net begonnen voorzitter, maar goed.

[1:52:51] De kosten van het te weinig doen om onze waterkwaliteit te borgen en gevaarlijke overstromingen en droogtes

[1:52:57] door de klimaatcrisis te voorkomen zijn niet te overzien en eigenlijk ook niet meer in

[1:53:02] geld uit te drukken.

[1:53:03] Dat weten we van mensen uit Spanje en Oost-Europa die hun dierbaren hebben verloren in overstromingen.

[1:53:09] Die krijg je niet met een bedrag terug.

[1:53:13] Daarbovenop komt een immense schade aan het wegspoelen van onder andere wegen, huizen

[1:53:17] en voedselgewassen.

[1:53:19] En de effecten van de recente overstromingen merken we nu al in de stijgende groenteprijzen.

[1:53:23] Als deze minister te weinig doet, zal een gigantische rekening terechtkomen bij de mensen

[1:53:27] die nu nog jong zijn en bij kinderen die nu geboren worden.

[1:53:31] Ik weet dat deze minister persoonlijk niets heeft met de wetenschap, maar hij is als minister

[1:53:35] nu verantwoordelijk voor ons hele land en dient het algemene belang.

[1:53:39] Wil de minister dan op zijn geweet hebben dat hij bijgedragen heeft aan beleid dat Nederlanders

[1:53:44] in rampen heeft gestoord?

[1:53:45] Wil hij het op zijn geweet hebben dat er mede door zijn gebrek aan actie om vuilnis aan te

[1:53:49] bakken mensen niet meer betaalbaar schoon water kunnen krijgen en ziek kunnen worden?

[1:53:55] Of neemt hij liever het zekere voor het onzekere en toont hij zich een sterk bewindspersoon

[1:53:59] die de regie pakt en alle actie neemt om het risico op zulke vreselijke scenario's te

[1:54:04] voorkomen?

[1:54:05] En zo ja, welke extra maatregelen gaat hij dan nemen om dat te doen?

[1:54:08] Is hij bereid wetenschappelijk te laten toetsen of het pakket aan maatregelen voldoende is

[1:54:12] om de waterveiligheid, waterbeschikbaarheid en waterkwaliteit te borgen en daar de Kamer

[1:54:17] per brief over te informeren begin 2025?

[1:54:19] Is hij bereid de Kamer per brief te informeren hoe hij zijn pakket aan maatregelen, hoe dat

[1:54:24] pakket ervoor gaat zorgen dat de risico's en kosten niet worden afgewenteld op de jonge

[1:54:29] en toekomstige generatie, zoals hij eigenlijk belooft in zijn Kamerbrief?

[1:54:33] Maar dat willen we ook gewoon zien.

[1:54:38] Voorzitter, dan over die slechte waterkwaliteit.

[1:54:40] Ik heb het al gezegd, we zijn het smerigste jongetje van Europa en we hebben al 25 jaar

[1:54:44] de tijd gehad om het goed te doen.

[1:54:47] En telkens opnieuw wordt er dan uitgesteld gevraagd bij Europa.

[1:54:51] En nu dragen we zelfs de laatste deadline van 2027 niet te halen.

[1:54:55] Al in 2013 is een motie van de Partij voor de Dieren aangenomen die vraagt om actie om

[1:54:59] de doelen te halen.

[1:55:00] 2013, voorzitter.

[1:55:02] En dat is gewoon structureel je huiswerk als overheid niet doen, onvoldoende scoren maar

[1:55:07] blijven smeken om herkansingen.

[1:55:09] De prijs is hoog, er is risico op gevaarlijke aantasting van ecosystemen waar we afhankelijk

[1:55:14] van zijn, van ons water, voedsel en gezonde lucht, en er is risico op directe schade

[1:55:19] voor de gezondheid van onze inwoners, mensen en andere dieren.

[1:55:22] En INW werkt momenteel aan een tussenevaluatie voor de kaderregelijn water, maar deze evaluatie

[1:55:28] die komt past voor het kerstproces en niet voor dit debat, helaas.

[1:55:32] Maar als we kijken naar het advies van de Raad voor de Leefomgeving...

[1:55:37] om de beleidsaanpak aan te scherpen...

[1:55:39] het feit dat het Transitiefonds landelijk gebied is geschapt...

[1:55:42] waar wel veel geld zat voor waterkwaliteit...

[1:55:45] en het feit dat nu volgens experts onvoldoende maatregelen worden genomen...

[1:55:49] om de uit- en afspoeling van meststoffen en landbouwgif tegen te gaan...

[1:55:52] is het eigenlijk al helder dat de tussenevaluatie zal uitwijzen...

[1:55:55] dat meer maatregelen nodig zijn.

[1:55:57] Waarom doet de minister dan niet al meer?

[1:56:00] De Europese Commissie heeft ons al een tik op de vingers gegeven met de start van een

[1:56:04] inbreukprocedure.

[1:56:06] Wat erop neerkomt dat Nederland te veel ruimte geeft voor lozingen en onttrekkingen van water.

[1:56:10] De situatie is nu zelfs zo dat de overheden nog steeds niet alle lozingen en onttrekkingen

[1:56:14] in beeld hebben en het beleid is versplinterd en mist regie, waardoor overheden steeds naar

[1:56:20] elkaar kunnen blijven wijzen.

[1:56:22] Er liggen gelukkig moties om direct de situatie te verbeteren.

[1:56:25] Een goede en snelle uitvoering van met name de motie Bromet en Van Esch is van groot belang.

[1:56:31] Die is al anderhalf jaar geleden al aangenomen en vraagt om het inzichtelijk maken en reguleren

[1:56:36] van alle relevante onttrekkingen van water en van alle relevante verveilingsbronnen en

[1:56:41] om alle onttrekkingen en verveilingsbronnen die bijdragen aan het overschijden van KRW-normen

[1:56:44] zodanig te beperken dat het halen van de normen in 2027 wordt gegarandeerd.

[1:56:50] Dit geldt voor onttrekkingen en verveilingsbronnen die nu formiel ook vallen onder andere overheidslagen.

[1:56:54] Het is dus ook belangrijk dat de minister de regie pakt en daarmee een efficiëntie-slag maakt.

[1:56:59] Kan de minister de Kamer dit jaar nog per brief laten weten welke andere stappen voor de uitvoering van de motie Bromet en Van Esch nodig zijn?

[1:57:06] Hoe hij de regie gaat pakken om te voorkomen dat de overheden naar elkaar blijven wijzen?

[1:57:10] En welke eventuele wetwijzigingen nog nodig zijn?

[1:57:14] En wat de snelste mogelijke tijdspad voor uitvoering daarvan is?

[1:57:17] Dat zijn cruciale stappen, voorzitter.

[1:57:19] Want straks moet de minister in Europa aantonen dat hij als Nederland er alles aan heeft gedaan

[1:57:26] om de waterboelen te halen.

[1:57:28] Als de genoemde stappen ontbreken, zal het betoof van de minister in Europa compleet ongeloofwaardig

[1:57:33] zijn.

[1:57:33] Daarom is het betoof van de PVV zo ongeloofwaardig om nu alvast in te zetten op smoesjes.

[1:57:39] Want in Europa moet je straks echt aantonen, en dat zeg ik ook tegen de VVD, dat je inderdaad

[1:57:44] alles op alles hebt gezet.

[1:57:46] En dat is niet te zien.

[1:57:48] Ook als we zien wat er door de jaren heen aan aanbeveling is gedaan om die kaderrichter

[1:57:52] zijn waterdoelen te halen, dat heeft de overheid jarenlang niet voldoende opgepakt en dat ligt

[1:57:56] niet alleen maar aan deze minister, want die is eigenlijk feitelijk al net begonnen.

[1:58:00] Dus het ligt ook aan al die bewindspersonen voor hem, maar het is wel deze bewindspersoon

[1:58:05] die de laatste kans heeft om even door te pakken.

[1:58:08] En het zou mij echt een lief ding waard zijn als hij dat lef toont.

[1:58:12] Dat zit ook ergens in het regeerprogramma, dat woordje, maar echt dat lef toont.

[1:58:17] en hierop doorpakt. Het in kaart brengen van lozingsvergunningen en het actualiseren en

[1:58:25] aanscherpen ervan gaat heel traag, voorzitter. Lagere overheden lopen ook tegen capaciteitsproblemen

[1:58:30] aan. Welke mogelijkheden ziet de minister om vanuit het Rijk de andere overheden te helpen

[1:58:34] in versnellen door bijvoorbeeld het uitwisselen van expertise en opleiden van medewerkers

[1:58:38] beter te faciliteren? We weten nu al dat zelfs legaal gemaakte lozingen nog steeds opdelen

[1:58:45] tot een zwaardere belasting dan de Europese regels toestaan,

[1:58:49] waarmee mogelijk veel vervuilers voldoen aan die vergunning,

[1:58:52] maar Nederland niet aan de Europese wetgeving.

[1:58:53] De vervuiling moet flink worden teruggedrongen,

[1:58:56] dus juridische instrumenten moeten maximaal worden benut

[1:58:58] om voor schadelijke lozingen zoveel mogelijk te beperken.

[1:59:03] Is de minister daar met ons eens?

[1:59:05] Is hij bereid om dan bijvoorbeeld in ieder geval

[1:59:07] geen nieuwe vergunningen meer af te geven

[1:59:09] voor het lozen van persistente stoffen en schadelijke stoffen zoals PFAS?

[1:59:14] Er zijn nu zeker 54 bedrijven die nog steeds lozingsvergunningen hebben, waardoor grote

[1:59:20] hoeveelheden zeer schadelijke stoffen, zoals kwik, lood, nikkel, zelfs in de Waddenzee

[1:59:26] worden geloonst.

[1:59:27] De Waddenzee is, ik zei het net tegen de PVV, niet alleen onze nationale trots, maar ook

[1:59:32] wereldwijd een ongelooflijk uniek natuurgebied, waar veel diersoorten en ecosystemen van afhankelijk

[1:59:37] zijn.

[1:59:38] En uiteindelijk wij als mensen ook.

[1:59:40] Niet voor niets is het werelderfgoed, het is ook een heel erg kwetsbaar gebied, maar

[1:59:44] Ondanks dat alles, dat al miljoenen liters water met giftige stoffen...

[1:59:51] Ondanks dat alles worden miljoenen liters water met giftige stoffen...

[1:59:56] op het unieke gebied geloosd.

[1:59:58] En stoppen met lozen op dit kwetsbare gebied zou een soort basislijn moeten zijn...

[2:00:02] als deze minister zijn taak serieus neemt.

[2:00:05] Is de minister bereid om begin volgend jaar een plan van aanpak naar de Kamer te sturen...

[2:00:09] waarmee hij het aantal lozingen in de Waddenzee...

[2:00:13] op termijn terug kan dringen naar nul.

[2:00:15] En dan laat ik het aan hem even over op welk termijn dat is.

[2:00:19] We hebben een aangenomen motie uit 2022

[2:00:22] waarin we de regering verzoeken zich maximaal in te spannen

[2:00:24] om de KRW-doelen in 2027 te halen

[2:00:26] en in ieder geval op kort termijn actieplannen op te stellen

[2:00:30] om drastisch de uitspoeling van meststoffen te verminderen,

[2:00:33] het gebruik van landbouwgiften beperken

[2:00:35] en de lozingsvergunningen van de industrie aan te scherpen.

[2:00:38] 2022.

[2:00:40] Er is dus voldoende mandaat voor de minister

[2:00:41] om keihard aan de slag te gaan.

[2:00:45] Voorzitter, een van de problemen met water is landbouwgif.

[2:00:52] En nu weet ik dat voor een groot gedeelte

[2:00:55] het ministerie van Landbouw daarover gaat

[2:00:57] en voor een ander gedeelte de INW.

[2:00:59] Maar uiteindelijk is voor water deze minister eindverantwoordelijk.

[2:01:03] En ik heb van hem gehoord dat hij in goed contact staat

[2:01:05] met de staatssecretaris en de minister van Landbouw en Natuur hierover.

[2:01:09] Maar voorzitter, dat is niet genoeg.

[2:01:11] We weten uit de nieuwste plannen over onder andere mest dat die onvoldoende zijn om onze

[2:01:19] water te beschermen.

[2:01:21] Dat is al getoetst.

[2:01:22] Dus daarvan zou je zeggen, daar moet deze minister van Water ingrijpen en een serieus

[2:01:27] gesprek gaan hebben met de minister van Landbouw.

[2:01:31] Ook zijn er nog steeds hele zorggewekkende ontwikkelingen als het gaat om uitbreiding

[2:01:36] van teelten waar heel veel landbouwgif wordt gebruikt, omdat het nou economisch goed uitkomt

[2:01:44] voor een paar. Maar de kosten daarvan worden nu door de maatschappij gedragen. Mensen kunnen

[2:01:50] niet meer in hun eigen tuin zitten omdat er landbouwgif door hun buren wordt gespoten.

[2:01:57] Voorzitter, als we die kaderlicht- en waterdoelen willen gaan halen, dan moeten we ook grenzen

[2:02:01] stellen aan deelten die misschien niet zo noodzakelijk zijn voor onze welzijn, zoals giftige sierdeelten.

[2:02:09] En ik heb van de minister van Landbouw daar geen serieuze actie op gehoord, terwijl burgers

[2:02:14] in het land rechtszaak aan het winnen zijn, waarbij de rechter zeer niet gelijk stelt

[2:02:19] dat er inderdaad grenzen moeten worden gesteld aan giftig sierdeelt.

[2:02:24] Ik wil de minister vragen om onder andere deze onderwerpen aan te kaarten bij het ministerie

[2:02:31] van Landbouw en met een brief, zeg begin volgend jaar te komen aan de Kamer, te komen waarin

[2:02:39] hij uitlegt welke maatregelen hij gaat nemen in samenwerking met het ministerie van Landbouw

[2:02:47] om dat landbouwgif heel snel terug te dringen en dus het areaal seerteelt bijvoorbeeld te beperken.

[2:03:00] Voorzitter, we hebben gezien dat in de Provinciaal Staat van Utrecht een voorstel is aangenomen om

[2:03:07] inderdaad die seerteelten als bolleteelt te verbieden, te beperken, nieuwe seerteelten.

[2:03:13] En ik weet zeker dat er heel veel provincies zijn die daar misschien voor openstaan,

[2:03:15] maar geen idee hebben dat het kan.

[2:03:17] Ik zou willen vragen aan de minister om met Utrecht in gesprek te gaan om te kijken hoe

[2:03:23] we dit misschien verder bekend kunnen maken bij andere provincies, zodat ze in ieder geval

[2:03:26] weten dat dit een mogelijkheid is.

[2:03:29] Want daarmee kunnen we daadwerkelijk onze doelen gaan halen, of komen we in ieder geval dichterbij.

[2:03:37] Voorzitter, we hebben ook een brandbrief gekregen van de waterschappen, een initiatief van de

[2:03:46] links tot rechts, om PFAS echt te gaan verbieden en ook om andere gevaarlijke en persistente

[2:03:54] stoffen serieus aan te pakken.

[2:03:57] Kan de minister daarop reageren, per voorstel, per vraag eigenlijk die ze hebben, per punt,

[2:04:05] en daar de Kamer over informeren eind dit jaar, zodat we weten waar de minister nou

[2:04:11] echt toebereid is als het gaat om het beschermen van ons water, zoals de waterschap omvragen.

[2:04:19] Klein detail misschien, maar het is toch best wel groot, visloot. Deze minister was ooit

[2:04:23] Kamerlid en hij heeft ooit een motie ingediend, in 2018, waarin hij vraagt om visloot uit

[2:04:28] de schappen van winkels te verbanden. Dat deed hij niet voor niets, denk ik, want hengelaars

[2:04:34] die gebruiken visloot en dat is een zeer zorgwekkende stof, een giftige stof, die zelfs in kleine

[2:04:39] hoeveelheden heel gevaarlijk is voor het waterleven,

[2:04:42] maar ook voor onze kinderen.

[2:04:45] En alles bij elkaar, al die hengels bij elkaar,

[2:04:48] stotten veel meer lood uit dan tatastiel.

[2:04:52] En tatastiel wordt terecht aangepakt op de uitstoot van lood,

[2:04:55] maar al die hengelars niet.

[2:04:56] Dus je hebt allemaal kleine tatastieltjes eigenlijk in Nederland,

[2:05:00] die eigenlijk onnodig vislood gebruiken.

[2:05:02] Want zoals de minister zal weten, er zijn alternatieven.

[2:05:06] En sinds de jaren tachtig wordt er gesproken over dit probleem.

[2:05:08] CDA heeft het destijds nog aangeagendeerd in de jaren tachtig, maar in de tussentijd zoals we dat

[2:05:12] van de politiek gewend zijn, zijn er alleen maar onderzoeken gedaan, vrijblijvende afspraken en

[2:05:18] ondertussen zitten we nog steeds met het probleem. Ik weet dat er ergens in Europa het plan speelt om

[2:05:24] inderdaad het vrieslood te verbieden, maar dat kan nog even duren en gezien het totaal onnodig is en

[2:05:30] we alles op alles moeten zetten om onze waterkwaliteit te borgen, zou ik tenminste toch willen vragen of

[2:05:37] waar je voor openstaat om op een of andere manier dat vieslood hier in Nederland alvast te verbieden.

[2:05:42] We zien het al gebeuren in verschillende gemeenten en waterschappen die al het voortouw nemen

[2:05:48] om inderdaad het gebruik van vieslood te verbinden.

[2:05:51] Dat kost iets. Ik wil u zeggen dat u bijna 17 minuten erop heeft zitten, dus ook hier coulantsen.

[2:06:00] Maar u heeft ook een interruptie van de soepboer van een nieuw sociaal contract. Gaat te gang.

[2:06:06] Dank u wel. Het lid Kostiets vindt mij aan haar zijde als het gaat over het terugdringen van vervuiling.

[2:06:14] Maar om dan met elkaar te kunnen doen, en u zei net ook in een interruptiedebatje wat hier plaatsvond,

[2:06:20] dat de burger daar belangrijk onderdeel van is, dan is toch ook draagvlak heel belangrijk.

[2:06:26] En ik vraag u dan toch even, noemt u nou de jongetjes die bij mij aan de slootkant staan te vissen,

[2:06:31] Noemt u die nu tata, kleine tata's?

[2:06:35] Is dat eigenlijk wat de Partij voor de Dieren, dat die nu,

[2:06:38] de jongetjes die proberen bewust met de natuur om te gaan,

[2:06:41] dat die hier nu weg worden gezet als tata's?

[2:06:44] Kan ik het zo interpreteren?

[2:06:46] Het heeft kost iets.

[2:06:48] Nou, ik ga er even vanuit dat de heer Spoer dit echt oprecht heeft voelde.

[2:06:51] En dus ik ga het ook meteen even oprecht corrigeren.

[2:06:54] Nee, natuurlijk niet.

[2:06:55] Het zijn niet die jongetjes. Die weten dat totaal niet.

[2:06:58] Ze worden natuurlijk gewoon geïnstrueerd.

[2:06:59] Ze weten niet anders.

[2:07:01] Ze weten niet wat de gevolgen zijn.

[2:07:04] En dat is één van de problemen.

[2:07:06] Vislood is makkelijk te verkrijgen.

[2:07:09] Iedereen raadt het eigenlijk aan.

[2:07:11] En er is te weinig bewustwording over de schade ervan.

[2:07:14] En als je, nogmaals, we zijn politici.

[2:07:16] Dus we moeten boven dat soort dingen uitstijgen.

[2:07:19] En kijken, als het gaat over die jongetjes om de hoek, die heb ik ook.

[2:07:23] Wat is nou belangrijker?

[2:07:26] Dat ze met vislood kunnen vissen, terwijl er alternatieven zijn?

[2:07:29] Of dat we niet alleen maar onze waterkwaliteit beschermen, maar ook hun eigen gezondheid.

[2:07:37] Want nogmaals, dat lood is extreem giftig.

[2:07:41] Zelfs de kleinste hoeveelheden kunnen de hersenen van kinderen beschadigen.

[2:07:46] Hun ontwikkeling in de weg zitten.

[2:07:48] De heer Soeboer is heel erg van het onderwijs.

[2:07:52] Voor zorgen dat onze jongeren, onze kinderen meekomen in ontwikkeling.

[2:07:56] Om achterstanden in te halen.

[2:07:58] dan moet hij zich juist zorgen maken over dat lood.

[2:08:02] Zeker gezien het zo makkelijk op te lossen is.

[2:08:05] Als de heer Soepoor hier al niet een stapje in wil nemen,

[2:08:08] dan vraag ik me wel af hoe serieus hij is over het aanpak van andere grote maatschappelijke problemen.

[2:08:14] De heer Soepoor heeft nog een interruptie.

[2:08:16] Je hebt gelijk. Ik ben inderdaad van het onderwijs.

[2:08:19] En als je van het onderwijs bent, dan denk je na over hoe je leerlingen iets leert.

[2:08:23] En dan denk je na over hoe je mensen meekrijgt om een bepaald doel te bereiken.

[2:08:28] En ik heb daarin iets geleerd en het extreem polariseren van een onderwerp,

[2:08:33] wat in principe volgens mij niet eens echt een heel gepolariseerd onderwerp is,

[2:08:39] door te zeggen alle kinderen die vissen zijn kleine tata's,

[2:08:41] want dat is letterlijk wat het lid Kost, iets van Partij voor de Dieren,

[2:08:45] letterlijk heeft gezegd.

[2:08:46] Met elkaar stoten ze meer uit dan tata en daarmee zijn het kleine tataatjes.

[2:08:50] Dat is wat u wat u net zei.

[2:08:53] Daarmee polariseer je deze hele discussie.

[2:08:55] en denk ik dat je een compleet verkeerd frame hierover neerlegt.

[2:08:58] Natuurlijk moeten we met elkaar proberen die waterkwaliteit te verbeteren.

[2:09:03] Maar wat u hier doet is, en daar betrap ik toch, en dat moet ik toch zeggen,

[2:09:08] de Partij van de Dieren vaker op, is niet een poging tot verzoening en om de Kamer mee te krijgen,

[2:09:13] maar is een poging om iets op het spits te drijven en ongelooflijk te overdrijven

[2:09:16] door alle kinderen die vissen kleine tata's te noemen.

[2:09:20] En ik vind dat eigenlijk wel veel te ver gaan, moet ik u zeggen.

[2:09:23] En ik zie soms ook filmpjes op uw Instagram, niet zozeer van uw oma, maar van uw partij,

[2:09:29] die vrij ver gaan, hè.

[2:09:31] Een hond verdrinkt in een waterplas en dus moeten we met elkaar ervoor gaan zorgen.

[2:09:36] Dus zou u daarmee kunnen stoppen?

[2:09:38] Zou u gewoon deze discussie over het vislootje, gewoon over het vislootje kunnen voeren?

[2:09:43] En dat niet zo danig uitvergroten dat u alle kinderen in Nederland die vissen kleine tataatjes noemen.

[2:09:48] Zou u dat kunnen doen, zodat we de discussie op inhoud kunnen voeren?

[2:09:51] Dat is eigenlijk mijn vraag.

[2:09:51] En u is het lid Kostiets.

[2:09:53] Vierde voorzitter.

[2:09:54] Zeker, het lid Kostiets.

[2:09:56] Ja, het is eigenlijk ook gewoon een persoonlijk feit, want het wordt heel raar dit.

[2:10:01] Voorzitter, als de heer Soekboer mij kent, volgens mij kent hij mij iets beter dan inmiddels,

[2:10:08] dan weet hij dat ik knetterhard werk om iedereen hier in de Kamer mee te krijgen.

[2:10:12] Van PVV tot en met de SP.

[2:10:15] Ik vind het echt heel kwalijk wat hij hier aan het vertellen is.

[2:10:17] Dat we hier zomaar maar dingen zitten te roepen.

[2:10:20] Ik baseer me op feiten, voorzitter.

[2:10:22] En dat wat hij mij nu in de woorden probeert te leggen, iets over de jongetjes en tata's,

[2:10:26] dat is niet wat ik heb gezegd.

[2:10:28] Ik heb gewoon proberen te schetsen wat een feit is.

[2:10:31] Dat is namelijk dat alle hengelaars bij elkaar meer lood in de omgeving doen komen dan tata.

[2:10:38] En dat is een feit.

[2:10:39] Om maar even, zeg maar, het probleem te schetsen.

[2:10:41] Dat is wel fijn, denk ik, ook voor de Kamer.

[2:10:43] Anders denkt iedereen, ja, wat maakt het nou uit, af en toe een vies loodje daar, een vies loodje daar.

[2:10:46] Dus ik heb even de omvang van het probleem daarmee geprobeerd te schetsen.

[2:10:51] Ik vind het jammer dat de heer Soepboer daar dan allerlei andere dingen bij haalt.

[2:10:54] Laten we ons richten op de oplossingen en als de heer Soepboer dan echt geïnteresseerd

[2:10:58] is in de oplossingen, ik heb het nu even geschetst hoe ik dat bedoelde, dan vraag ik hem dan ook

[2:11:04] weer terug of hij dan bereid is om er inderdaad voor te zorgen, zoals sommige bewaatschappen

[2:11:09] en gemeenten, dat we als Kamer kijken of we dat vislood aan banden kunnen leggen, zodat

[2:11:15] dat er echt ruimte ontstaat voor die alternatieven die echt voorhanden zijn.

[2:11:20] De heer Soeboer.

[2:11:22] Ja, lid Kostiet zegt, ik wil juist constructief zijn en de hele Kamer meekrijgen.

[2:11:27] Dan zou ik u willen vragen om nogmaals letterlijk voor te lezen wat u net heeft gezegd...

[2:11:32] en dan vervolgens dat te beoordelen of dat dan een constructieve insteek is, ja of nee.

[2:11:36] Want ik ben altijd bereid met u samen te werken.

[2:11:38] Sterker nog, dat gaan we volgens mij ook doen en dat vind ik hartstikke leuk en ook belangrijk.

[2:11:42] maar dan wel op een manier waar ook draagvlak onder blijft.

[2:11:47] En ik vind dat de uitspraken die net zijn gedaan, dat ondermijden.

[2:11:49] Dat is het enige wat ik heb willen zeggen, voorzitter.

[2:11:51] Dank u wel.

[2:11:52] Dank u wel, heer Soeboer.

[2:11:55] Nog een reactie van het het kost iets op deze interruptie.

[2:11:58] Ja, ik heb net gezegd wat ik precies heb gezegd.

[2:12:01] Dat hoef je volgens mij niet te herhalen, omwille van de tijd.

[2:12:05] Ik ben blij dat het opgehelderd is.

[2:12:07] En ja, ik neem aan dat de heer Soeboer ook zijn woorden over onze opstelling

[2:12:12] en de social media gebruik ook gewoon terug nemen,

[2:12:14] want het is gewoon niet de manier waarop ik hier politiek wil bedrijven.

[2:12:18] Ik heb nog niet gehoord of hij openstaat om die visloot nu eindelijk aan band te leggen.

[2:12:23] Kunnen we altijd samen kijken naar de motie, hoe we dat goed kunnen formuleren.

[2:12:27] Maar ik zit heel lang op dit dossier, ook vanuit de provincie,

[2:12:30] en ik zie het gewoon sinds de jaren tachtig niet opgelost worden,

[2:12:34] omdat we steeds maar verzanden in die vrijblijvende afspraken.

[2:12:37] Het zou fijn zijn als we hier echt een streep nu kunnen trekken,

[2:12:39] want dit is echt het minimale wat we kunnen doen, zou ik zeggen,

[2:12:43] maar toch weer een grote stap.

[2:12:46] Ik zou willen vragen of u afrondt.

[2:12:49] U kunt uw laatste deel van uw betoog doen,

[2:12:52] maar dan wel in de afronding, omdat u zeventien minuten gebruikt heeft inmiddels.

[2:12:57] Ja, dank u wel, voorzitter. Ja, dan krijg je dat ze een beetje moeten improviseren.

[2:13:02] Ik wil eigenlijk twee dingen nog aankaarten.

[2:13:07] Eén is biodiversiteit. We zien dat...

[2:13:11] Mijn verzoek was om niet nieuwe onderwerpen te starten, als ik eerlijk ben.

[2:13:14] Ik ga hem heel snel aanvangen.

[2:13:15] Want dat betekent dat u nog drie, vier minuten bezig bent en dat is echt...

[2:13:18] Twee minuten.

[2:13:18] ...ruimschoots over de tijd.

[2:13:19] Ja, maar u bent al heel veel over de tijd, dus ik gaf u de gelegenheid om af te ronden.

[2:13:22] Ja.

[2:13:23] Maar u gaat nu nieuwe onderwerpen starten en dat is wel vrij complex in een korte tijd die ik u nu wil geven.

[2:13:28] Dus komt u tot een afronding is het verzoek.

[2:13:30] Ik zou gewoon willen vragen aan de minister of hij bereid is om te kijken over een soort basisnormen.

[2:13:40] de basislijn kan worden gesteld voor biodiversiteit bij dijkversterking en alle dijkwerkzaamheden

[2:13:47] ook bij waterschappen.

[2:13:48] Je ziet daar grote kwaliteitsverschillen in.

[2:13:51] En tenslotte of hij ruimte ziet om vanuit het Rijk, als het gaat om die dijkversterking

[2:13:59] en daar de werkzaamheden in voor, om die zo in te richten en zo te stimuleren richting

[2:14:04] de waterschappen, dat het muscusproef wordt, dus dat we dijken maken waar muscusratten niet

[2:14:14] doorheen kunnen knagen en waardoor we dus die musculaten niet massaal vanuit de waterschappen

[2:14:20] hoeven af te maken.

[2:14:21] Of daar aandacht voor kan worden gevraagd richting de waterschappen en of het Rijk daarin

[2:14:27] kan helpen of hij de Kamer daarover wil informeren.

[2:14:30] Dank u wel.

[2:14:31] Dank lid Kostis voor de inbreng.

[2:14:33] Wij zullen natuurlijk altijd in de tweede termijn nog ruimte hebben voor aanvullende vragen.

[2:14:39] Dan gaan we door met de inbreng van de heer Soeboer van het Nieuw Sociaal Contract.

[2:14:45] Gaat uw gang.

[2:14:48] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:14:52] Nederland is een heel bijzonder land.

[2:14:55] Een land wat al heel lang onder de zeespiegel ligt.

[2:14:59] En toch slagen we erin om daar met elkaar, ik vind toch, op een fijne manier te wonen.

[2:15:05] En dat is niet altijd een gegeven.

[2:15:07] Ik bedoel, wij kunnen ons als de beste tegen de problemen die het klimaat, maar die bijvoorbeeld

[2:15:13] de zeespiegel en dat soort dingen met zich meebrengen, beschermen.

[2:15:17] Daar zijn wij heel goed in in Nederland.

[2:15:18] En de hele wereld die kijkt daar ook in toe en die rekent ook op ons.

[2:15:22] Dat wij ons rol daarin pakken, dat we generaties vooruit durven te kijken en dat we ook op

[2:15:27] dat gebied innovatief blijven en ook anderen daarmee kunnen helpen.

[2:15:31] En dat gaat niet altijd vanzelf.

[2:15:33] Door schade en schande wordt mijn rijk.

[2:15:35] Ik woon in Friesland.

[2:15:36] Heel veel kleine mooie vissersdorpjes daarin.

[2:15:38] Eigenlijk elk dorp heeft wel een monument.

[2:15:41] En die monumenten hebben eigenlijk allemaal iets te maken met water.

[2:15:44] Of de mensen die op zee gebleven zijn.

[2:15:47] Maar er zijn ook een aantal monumenten die ons herinneren aan de overstromingen die we zelf hebben gehad.

[2:15:52] Die momenten dat onze bescherming niet toereikend was.

[2:15:54] Dat mensen soms een derde van een dorp verging in een watersnood.

[2:16:00] En dat is van de afgelopen honderden jaren een aantal keren gebeurd.

[2:16:03] En dan drukt ons dat met de neus op de feiten.

[2:16:06] En dan zet ons dat soms ook aan tot het doen van grote investeringen en het maken van grote plannen.

[2:16:12] Bijvoorbeeld het Deltaplan noem ik u even.

[2:16:14] Ik vind trouwens, maar dat is even een opmerking in de zijlijn,

[2:16:17] dat we alleen dingen een Deltaplan mogen noemen als het met water en infrastructuur te maken heeft.

[2:16:23] En dat we echt moeten kappen met alles een Deltaplan noemen,

[2:16:26] bijvoorbeeld ook als het over onderwijs en andere dingen gaat.

[2:16:28] Ik zou bijna een motie in willen dienen, maar ik doe een brop op iedereens gezonde verstand.

[2:16:32] Maar dat is over het Delta-plan, maar bijvoorbeeld ook het Lely-plan wat we hebben gehad.

[2:16:39] Ja, dat vergt altijd een bepaalde afweging.

[2:16:43] En het is denk ik goed om met elkaar als Kamer na te denken en te wegen, wat is nou de investering

[2:16:49] die we over de hele breedte doen in adaptieve maatregelen en wat is nou de investering die

[2:16:54] we doen op mitigerende maatregelen?

[2:16:56] En ik heb die vraag aan de minister ook gesteld.

[2:16:59] Ik heb daar een antwoord op gekregen wat mij niet helemaal na de zin was.

[2:17:02] Dus ik heb een overweging om daar een motie over in te dienen,

[2:17:05] omdat volgens mij dat nog niet helemaal inzichtelijk was.

[2:17:08] En ik wil het toch graag inzichtelijk krijgen, want ik vind het belangrijk

[2:17:10] dat we op een goede manier die afweging kunnen maken om bijvoorbeeld er ook

[2:17:14] voor te kunnen zorgen dat in de toekomst onze voeten droog blijven,

[2:17:18] dat we dit soort grote rampen die ons met de neus op de feiten drukken

[2:17:21] zo goed als mogelijk tegen kunnen houden.

[2:17:23] En dan, wie weet, voorzitter, in het licht van een Delta-plan of een Lely-plan,

[2:17:28] misschien moeten we het hebben over de matlenermaatregelen.

[2:17:31] De dingen die deze minister gaat doen de komende tijd om dat ons te verzekeren.

[2:17:35] Dus ik zou graag een toezegging daarop willen hebben van deze minister,

[2:17:39] om ons een soort lezing te geven, een briefing te geven.

[2:17:42] Wat zijn dan die matlenermaatregelen die ervoor gaan zorgen

[2:17:45] dat wij in Nederland veilig blijven de komende tijd?

[2:17:48] En dan in het idee van generaties vooruitdenken.

[2:17:53] Wie weet levert het de heer Madelen nog een mooi standbeeld op in Ralkanje of iets dergelijks.

[2:17:58] Dat zou een hele aardige bijvangst zijn.

[2:18:00] Misschien dat daar ook nog ergens een paar centen op de begroting voor zijn.

[2:18:04] Maar ik gun het Nederland dat er gewoon goede plannen komen.

[2:18:07] In het licht ook van een deltaplan, een Lelyplan.

[2:18:11] Om voor de komende tijd die veiligheid, die waterveiligheid en het watermanagement te kunnen waarborgen.

[2:18:17] Ik zou dat heel erg belangrijk vinden.

[2:18:20] En één specifieke vraag daarin dan nog aan de minister...

[2:18:23] als we het bijvoorbeeld over het hoogwaterbeschermingsplan hebben...

[2:18:26] in hoeverre is nou het waterschap op zich mee...

[2:18:29] of de waterschappen, moet ik eigenlijk zeggen, meegenomen?

[2:18:31] Want er is eerder nagevraagd vandaag...

[2:18:34] er lijkt toch een probleem zich af te tekenen...

[2:18:36] als het gaat over de dijkversterking...

[2:18:39] waarin Rijkswaterstaat wel graag...

[2:18:41] of de waterschappen een co-financiering aan willen gaan met het Rijk...

[2:18:44] om toch ook voor de langere termijn die veiligheid te waarborgen.

[2:18:48] Zou de minister daar antwoord op kunnen geven?

[2:18:50] Hoe ver zijn die waterschappen daarin meegenomen?

[2:18:55] Zitten jullie op één lijn? Moet er nog wat gebeuren?

[2:18:57] Ik hoor daar graag de bespiegeling van van de minister.

[2:18:59] Dan maken we een stapje, wat mij betreft, naar waterkwaliteit.

[2:19:03] Want schoon water is natuurlijk een groot goed.

[2:19:05] En ik gun het ons dat we op een gegeven moment...

[2:19:06] net als onze opa's wellicht uit de klompen, uit de slootweren kunnen drinken.

[2:19:11] Dat zou voor mij een mooi vergezicht zijn.

[2:19:14] Maar ja, er zijn wel een aantal dingen die moeten gebeuren.

[2:19:16] Dus we moeten het aantal lozingen, denk ik, drastisch terug gaan brengen.

[2:19:21] Ik heb daarin ook een motie in overweging.

[2:19:24] Wat ook heel belangrijk is voor ons, is dat we naar onszelf kijken in de eerste plaats.

[2:19:28] Maar ook het gesprek aangaan met onze buren.

[2:19:31] In welke mate gebeurt dat op dit moment?

[2:19:32] Met Duitsland, België misschien, maar in ieder geval in Duitsland.

[2:19:35] We lezen daar regelmatig dat daar toch dingen gebeuren.

[2:19:39] Ja, de waterkwaliteit die ook ons land binnenkomt.

[2:19:42] En zoveel beïnvloed eigenlijk dat je wel zou kunnen spreken van schadelijk effect.

[2:19:49] Ook daar heb ik een motie over in voorbereiding, maar ik hoor graag ook eerst de minister.

[2:19:56] En dan toch even over de kaartenrichtlijn.

[2:19:58] Ik heb daar vorige keer bij het commissiedebat ook het een en ander over gezegd.

[2:20:02] De fractie Vernieuwd Sociaal Contract vindt het belangrijk dat we de doelen gaan halen.

[2:20:06] Ik heb destijds ook gepleit voor realistische doelen, haalbare doelen.

[2:20:10] Dus we willen ze graag halen, ja.

[2:20:11] Maar we moeten ook rekening houden met het scenario waarin dat misschien hier en daar

[2:20:15] of op bepaalde stoffen niet gaat gebeuren.

[2:20:20] Ja, hoe staat dat op dit moment?

[2:20:22] De non-papers hebben we een mooi afschrift van u van gekregen zoals beloofd.

[2:20:26] Dank daarvoor.

[2:20:26] Volgens mij geeft dat ook hoop, dat soort dingen, op een haalbaar doel.

[2:20:32] En dan heb ik toch even een vraagje voor u.

[2:20:33] Ik ga u een schema laten zien.

[2:20:35] Ik weet niet of u het vanaf daar kunt zien, maar misschien herkent u het ook.

[2:20:38] Dit zijn de rondjes die je moet hebben.

[2:20:44] Dit is van de waterschappen Friesland.

[2:20:47] En ik neem u dan even mee.

[2:20:48] Eigenlijk alles wat u hier aan uw linkerzijde ziet, dat is groen of geel.

[2:20:54] Dus het is al goed of matig.

[2:20:56] En dan zit er één grote in.

[2:20:58] Dat zijn die specifieke verontreinigende stoffen.

[2:21:00] Die is knalgroot.

[2:21:02] Toch scoort Friesland daar op ecologie redelijk.

[2:21:06] Dus hier zit nog wel hoop dat we dit kunnen gaan halen.

[2:21:09] Maar ik neem u even mee naar die bovenste.

[2:21:11] Ja, die is gewoon donkerrood. Het eindoordeel.

[2:21:13] En dat komt grotendeels door wat in deze kolom staat.

[2:21:16] En dat zijn dus die ubiquitaire stoffen.

[2:21:18] Stoffen die al in het water zitten, niet meer afgebroken worden.

[2:21:22] En dan toch bijvoorbeeld bluffschuimen, nog dat soort dingen.

[2:21:25] Ja, minister, hoe zou nou in dit geval dan dit schema...

[2:21:30] Hoe zou Friesland dit kunnen gaan halen...

[2:21:32] Als die ubiquitaire stoffen ervoor zorgen dat deze donkerrood kleurt,

[2:21:36] zou u daar een bespiegeling op kunnen geven?

[2:21:37] Ik ben daar gewoon echt heel benieuwd naar wat daar een avondplan op zou kunnen zijn.

[2:21:41] Want anders weet ik het niet.

[2:21:42] Als we dit zo blijven tellen zoals het nu telt, dan maak ik me zorgen.

[2:21:45] En ik wil nog even opmerken, als u mij toestaat,

[2:21:49] dat die van Friesland toch beter uitziet dan die van heel Nederland.

[2:21:52] Maar dat is een complimentje aan Friesland, denk ik.

[2:21:54] Die wil ik hiervan aan hebben geven.

[2:21:56] Dank u wel. De heer Gabriel, u heeft een interruptie.

[2:21:59] Dank u wel, voorzitter.

[2:22:00] De heer Soeboer van NSC spreekt erover dat hij schoon water heel belangrijk vindt.

[2:22:07] Ik gun Nederland goede plannen voor waterveiligheid.

[2:22:10] En dan maakt hij een overstap naar de kaderrechtlijn water.

[2:22:14] En eigenlijk komen dan de woorden, moet wel haalbaar zijn, het moet wel realistisch zijn.

[2:22:19] En dat wordt natuurlijk bepaald door de doelen van de kaderrechtlijn water.

[2:22:22] En niet door ons. Hier.

[2:22:24] Want er zijn Europese regels die gehaald moeten worden.

[2:22:27] En je moet natuurlijk dat ook willen, omdat je schoon water wil hebben.

[2:22:31] Dan de vraag.

[2:22:32] Is de heer Soubourg van NEC, het Met GroenLinks Partij van de Arbeid,

[2:22:35] van mening dat er ook ingezet moet worden op dwingender instrumentarium

[2:22:40] om op bepaalde plekken, en dan niet, met de voorbeelden die u net genoemd heeft,

[2:22:44] wel de kaderrecht van water te kunnen halen?

[2:22:47] Bijvoorbeeld als het lozingen betreft,

[2:22:49] bijvoorbeeld als het intrekking van vergunningen

[2:22:53] of herzien van vergunningen betreft.

[2:22:54] En als het noodzakelijk is om de kaderrichtlijn waterdoelen te halen,

[2:22:58] mag er dan ook dwingend instrumentarium ingezet worden?

[2:23:03] In specifieke gevallen zou dat kunnen, dus ik ga niet generiek ja zeggen,

[2:23:06] maar in specifieke gevallen zou dat kunnen, zeker als het lozingen betreft

[2:23:09] en bijvoorbeeld het slecht gebruik van een materiaal als staalslak.

[2:23:14] En ik heb daar samen met lid Kostic een motie in voorbereiding,

[2:23:18] maar ik wil lid Kostic zeker niet het gras voor de voeten wegmaaien.

[2:23:21] dus wellicht komt dat in tweede termijn nog maar.

[2:23:25] Daarin vindt u mij zeker aan uw zijde, zeker als dat erin gaat resulteren,

[2:23:28] dat de vervuiler ook bijvoorbeeld meer bij gaat dragen dan dat nu het geval is.

[2:23:32] Dus dat zou zeker een mogelijkheid kunnen zijn, zeg ik tegen de heer Gabriels,

[2:23:37] maar nogmaals, geen riek zeggen we moeten naar dwingender instrumentarium.

[2:23:41] Dat valt dus per geval te bezien en daar moeten we de discussie over verder gaan

[2:23:44] welk instrumentarium dat dan precies zou zijn.

[2:23:48] Dank u wel.

[2:23:49] En was u ook aan het einde van uw inbreng gekomen?

[2:23:51] Nee. Uw tijd zit er wel op.

[2:23:53] Nou, dat was een indicatieve spreektijd.

[2:23:55] We hebben dan even de ruimte om nog even verder te gaan...

[2:23:57] en dan langzaam maar zeker tot een afronding te komen.

[2:24:00] Gaat uw gang. Ja, dank u wel.

[2:24:02] We hebben het dus over de kwaliteit van water.

[2:24:05] Oppervlaktewater in het kader van de kaderrichtlijn.

[2:24:07] Daar heb ik een aantal vragen over gesteld.

[2:24:09] Natuurlijk is het ook belangrijk dat we genoeg drinkwater hebben.

[2:24:12] We zitten gelukkig als Nederland echt bovenaan.

[2:24:14] Ik geloof zelfs boven Zweden als het gaat om kwaliteit drinkwater.

[2:24:18] We moeten ons echt realiseren dat dat een luxe is.

[2:24:20] Dus daarmee zijn we als Nederland erg verwend.

[2:24:23] En het kan ook drastisch misgaan, zoals we laatst bijvoorbeeld in,

[2:24:25] ik geloof dat het Amersfoort was, hebben kunnen zien.

[2:24:29] Dus het is een luxe, maar het is ook een uitdaging, zou ik willen zeggen.

[2:24:33] En zo is dat ook wel voor andere delen van ons koninkrijk.

[2:24:36] En dan gaat mijn vraag eigenlijk even specifiek over de BES.

[2:24:40] Er komen signalen tot mij dat daar zorgen leven over de kortingen op de subsidies op drinkwater.

[2:24:47] En ik zou toch aan de minister willen vragen of hij daar iets over kan zeggen.

[2:24:51] Onderschrijft hij die zorgen ook?

[2:24:52] Kunnen we die zorgen ook wegnemen als die er al zijn?

[2:24:55] En mogelijk dien ik daar anders ook een motie over in straks.

[2:24:58] Maar ik wil eerst natuurlijk de minister horen.

[2:25:01] En naast dus het drinkwater daar is er ook wel een beetje te doen om de staat van de natuur.

[2:25:07] Neem ik dan toch maar even de vrijwilligers bij te nemen.

[2:25:09] De kraankamer van de oceaan, de BES.

[2:25:12] Het schijnt dat die koraalriffen daar gigantisch onder druk staan.

[2:25:15] Ik geloof dat de helft al weg is, omdat er eigenlijk niet echt een adequate afvalzuivering zou zijn.

[2:25:22] Zou de minister daar iets over kunnen zeggen?

[2:25:24] Heeft u het idee bijvoorbeeld dat deze problematiek goed genoeg op de agenda staat?

[2:25:28] Het is een directe lijn met schoon water, directe link zou ik willen zeggen.

[2:25:32] Wordt er gewerkt bijvoorbeeld aan een afvalwaterplan?

[2:25:36] Nou, voor nu over dat onderwerp daar even dan tot slot, voorzitter.

[2:25:40] En dan rond ik echt af, want ik wil nog even iets dichterbij huis brengen.

[2:25:43] Ik heb vragen gesteld over het Juliana-kanaal, samen met collega Wingelaar, die daar ook in

[2:25:48] de buurt woont, die precies weet hoe de problematiek er is.

[2:25:51] Het is de tweede keer.

[2:25:52] Ik vroeg u ook om de vragen voor dit WGO te beantwoorden.

[2:25:56] U zei ja, dat was inderdaad tien minuten van tevoren.

[2:25:59] Dus ja, hartstikke op tijd.

[2:26:01] Ik heb het dus niet helemaal in detail kunnen lezen, maar het was inderdaad op tijd.

[2:26:07] Ik wil u alleen even vragen, is er al een indicatie dat gedupeerden bijvoorbeeld

[2:26:13] een verzoek tot nadeelcompensatie hebben gedaan. Zou u daar iets over kunnen zeggen omdat we ook dan

[2:26:18] een inschatting kunnen maken van hoe groot de gevolgen van de problematiek daar zijn. En dan

[2:26:23] wil ik afsluiten met de woorden van Ernst Bobbie en de rest. Zonder water kun je niet, zonder water

[2:26:28] kun je niet. Dank u wel, voorzitter. Dank u wel, minister Robben. Hartstikke mooi. Ik kijk op

[2:26:35] mijn lijstje. We hebben nog twee inbrengen te gaan. Ik zou dat willen doen voordat we gaan

[2:26:38] schorsen voor de lunchpauze en denk ik ook voor schorsing voor voor de

[2:26:43] beantwoording aan de kant van het kabinet. En dan is nu de heer Grinwis van de

[2:26:47] ChristenUnie aan het woord. Gaat u gang. Ja voorzitter, ik hoop dat dit niet door

[2:26:52] mijn collega's als een dreigement wordt opgevat en dat ze nog wel durven

[2:26:55] interrumperen. Dat we op weg gaan naar de lunchschorsing, maar nog even twee

[2:27:00] bijdragen hebben te doen. Voorzitter, ja we bespreken vandaag het

[2:27:05] onderdeel water. Dat is wel helder na de laatste uitroep van collega Soeboer van

[2:27:10] de INW-begroting en daarmee tevens de begroting van het Deltafonds. En dat mag

[2:27:14] ik vandaag doen, mede namens mijn gewaardeerde collega Christoffer van de

[2:27:19] SGP. En voorzitter, zoals u misschien wel

[2:27:24] weet, dat woord voer ik met grote liefde voor het onderwerp water, maar ook met de

[2:27:27] nodige zorg, zowel als het gaat over het geld als de inhoud.

[2:27:31] Eerst laat de veiligheid. Al in de formatiestukken was duidelijk

[2:27:34] ...welke tekorten er zouden ontstaan op het Deltafonds.

[2:27:38] De herijking en de tekorten op het hoogwaterbeschermingsprogramma...

[2:27:41] ...a 1,25 miljard euro tot en met 2036...

[2:27:45] ...en de kostenstijging van het project Afsluitdijk, a 500 miljoen euro...

[2:27:49] ...staan keurig benoemd in de formatiestukken van het ministerie.

[2:27:52] En mijn vraag, heeft dit geleid tot actie?

[2:27:56] En dan ben ik bang, een rhetorische vraag, want mijn antwoord is nee.

[2:27:59] Er is geen euro extra beschikbaar gesteld voor waterveiligheid...

[2:28:02] En over het mobiliteitsfonds durfde deze minister toegeven in een te strak pak te zijn genaaid.

[2:28:08] Durfde dat ook op het gebied van het Deltafonds?

[2:28:10] Mij frustreert het in ieder geval wel een beetje.

[2:28:15] Deelt de minister de overtuiging van de ChristenUnie en SGP dat waterveiligheid de eerste en voornamste

[2:28:19] randvoorwaarde is voor het functioneren van onze samenleving in ons grotendeels overstromingsgevoelige

[2:28:25] land, in onze delta, die eigenlijk een kustmoeras is, dat voor een stevig deel inmiddels diep

[2:28:32] onder de zeespiegel is gezakt.

[2:28:35] Nog steeds is het zakken van een groot deel van ons land...

[2:28:39] een tien keer groter issue dan de zeespiegelstijging.

[2:28:43] Ja, en daarmee is deze kwestie van waterveiligheid...

[2:28:47] een soort prealabele kwestie die voorafgaat aan alle andere discussies...

[2:28:50] die we in dit mooie land kunnen hebben over zorg, onderwijs en wat niet al.

[2:28:55] En dat de besteding van de middelhopende deltafonds...

[2:28:57] dan ook eerst en vooral voor dat doel aangewend zullen moeten worden.

[2:29:00] Voor het hoogwaterbeschermingsprogramma...

[2:29:01] hebben de waterschappen hun commitment getoond

[2:29:03] en gaan zij conform de wettelijke en bestuurlijke afspraken

[2:29:06] 50 procent van die extra opgave ofwel 1,25 miljard op tafel leggen dit najaar.

[2:29:12] Op het Deltafonds is nu nog precies genoeg vrije investeringsruimte

[2:29:15] om de andere 1,25 miljard op tafel te leggen.

[2:29:17] En is de minister daartoe bereid nog dit najaar?

[2:29:21] En mijn oproep is, regel het en houdt u aan de met de waterschappen gemaakte afspraak.

[2:29:28] En ik overweeg samen met een aantal collega's een motie op dit punt.

[2:29:31] En ik snap de financiële cyclus natuurlijk best en dat het pas bij voorjaarsnota uiteindelijk

[2:29:36] kan worden vastgeklikt in een begroting, maar neem nu alvast een zodanige positie in, is

[2:29:40] mijn oproep aan de minister, waarop de waterschappen het vertrouwen kunnen baseren om nu door te

[2:29:45] pakken.

[2:29:47] En ja, dat hebben wij pas nog eens luid en duidelijk gehoord van de waterschappen bij

[2:29:52] ons prachtige werkbezoek aan de dijkversterking Waardenburg, waar we met een aantal collega's

[2:29:56] waren en waar collega Gabriels al aan refereerde.

[2:30:00] Overigens lopen zowel HWBP- als KRW-projecten aan tegen hoge proceskosten en ingewikkelde

[2:30:08] tijdverslindende aanbestedingsprocedures, en dat is niet houdbaar.

[2:30:11] Wat gaat de minister in overleg met Rijkswaterstaat, waterschappen en aannemers doen om procedures

[2:30:15] te versnellen en kosten te beperken?

[2:30:18] Dan water- en bodemsturend.

[2:30:19] In sommige waterschappen wordt gedacht dat dat principe is afgeschaft, maar niets is

[2:30:23] minder waar.

[2:30:24] De brief van de minister van INW en VRO was duidelijk.

[2:30:27] sturend rekening houden met water en bodem staat, maar water en bodem is niet alles bepalend.

[2:30:32] Kan de minister nog eens bevestigen dat de 33 structurerende keuzes nog helder overeind staan?

[2:30:37] En hoe gaan we dat nou merken?

[2:30:38] Wanneer verwacht het kabinet het toetsen op tustringente voorwaarden bij woningbouw

[2:30:43] af te ronden, zoals gevraagd met de motie van collega De Groot?

[2:30:48] In het afgelopen jaar zijn overigens al meerdere interessante moties aangenomen,

[2:30:52] bijvoorbeeld om bij het bepalen van woningbouwlocaties goed rekening te houden met de

[2:30:56] levenscycluskosten van infrastructuur en slimme eisen te stellen

[2:30:59] aan het bouwrijpmaken van woningbouwlocaties in zettingsgevoelig gebied,

[2:31:03] zodat we na 50 jaar niet enorme spijt hebben van de ruimtelijke keuze nu.

[2:31:08] En dat is Kamerstuk nummer 27, 6, 25, nummer 5, 7, 5.

[2:31:14] Voor de ambtenaren die nu druk in het zoeken zijn.

[2:31:17] Waarvoor dank.

[2:31:18] Hoe doet de minister recht aan deze motie?

[2:31:20] Of anders gezegd, hoe voorkomt de minister dat we spijt gaan krijgen van ruimtelijke keuzes,

[2:31:24] zeker nieuwe woningbouwlocaties, over vijftig dan wel honderd jaar.

[2:31:30] En die vraag bedoel ik niet als een showstopper,

[2:31:31] niet om als een konijntje in de koplampen te gaan kijken,

[2:31:34] niet omdat we alleen nog maar durven mee te bewegen met het veranderende klimaat,

[2:31:38] alsof er geen technische oplossingen zijn,

[2:31:39] maar juist als een oproep om nuchtere en rationele afwegingen te maken.

[2:31:43] Graag reactie.

[2:31:44] Ook op de vraag of de minister dit als een gezamenlijke verantwoordelijkheid ziet

[2:31:47] over alle overheidslagen heen.

[2:31:50] Een goede uitwerking van mijn oproep tijdens het vorige commissiedebat water

[2:31:54] en van de motie De Groot zou wat mij betreft zijn

[2:31:56] om minder conservatief te zijn met woningbouw aan de randen van het Markermeer en IJmeer.

[2:32:00] Ik zag een hoopvol signaal in de brief van de minister

[2:32:03] met betrekking tot het waterfront Lelystad.

[2:32:05] Ik hoop dat de ateliers zullen leiden tot een doorbraak

[2:32:08] en een voorbeeld zullen worden van hoe het wel kan,

[2:32:12] waar de minister de nadruk op legt, ook in zijn brief.

[2:32:15] Hoe kunnen we dingen wel mogelijk maken?

[2:32:17] En voor andere nieuwe ontwikkelingen lijkt de minister

[2:32:19] echter nog steeds de deur in het slot te gooien.

[2:32:21] En dat zou een gemiste kans zijn.

[2:32:23] bijvoorbeeld voor het woningbouwplan Nieuw Monnikendam met 450 woningen,

[2:32:28] waar de hele gemeenteraad voor is, inclusief de wethouder van P. van der Ahuizen.

[2:32:32] Ik kan de minister nogmaals aangeven hoe hij in die discussie over het buitendijks ontwikkelen

[2:32:38] in het IJsselmeergebied staat, met name langs de randen van het Markermeer en het IJmeer.

[2:32:42] En ik kan het om precies te zeggen uitbreiden naar het Gouwzee, het Gooimeer, het Eemmeer.

[2:32:47] Hier heeft mijns inzienste gevraagde toets in de motie de groot bij uitstek betrekking op.

[2:32:52] En wat betekent dat?

[2:32:54] Wat de minister betreft volgt het woningbouwplan bij bijvoorbeeld Monnikendam.

[2:32:58] Voorzitter, dan waterkwaliteit.

[2:33:00] Nog twee jaar slechts en dan moet worden voldaan aan de kaderrichtlijn water.

[2:33:04] Hoe voorkomt de minister dat dit een nieuwe stikstofcrisis gaat worden?

[2:33:07] Gaat het one-out, all-out-principe voor een waterlichaam de vergunningverlening niet platleggen?

[2:33:12] Want collega Soeboer liet net dat plaatje zien.

[2:33:15] Maar één geel streepje ergens is voldoende voor rood.

[2:33:20] Dat is hoe het werkt.

[2:33:22] En dat is eigenlijk niet te verteren.

[2:33:25] Europa staat klaar om te handhaven.

[2:33:27] De inbreukprocedure wordt al opgestart.

[2:33:29] Het is dan ook niet te verkroppen dat het transitiefonds en het NPOG,

[2:33:32] met daarin ook het budget voor waterkwaliteitsmaatregelen,

[2:33:34] voor de beekdalen A811 miljoen euro opgenomen,

[2:33:38] per douche uit het raam is geknikkerd op de Bezuidenhoutseweg 73.

[2:33:42] Dat moet de minister van Waterstaat toch niet lekker zitten.

[2:33:45] Hoe zorgt hij ervoor dat de minister van LVVN

[2:33:48] hier doet wat nodig is voor doelbereik?

[2:33:50] Ik verwijs ook maar eens naar de motie die ik samen met collega Van Kampen van de VVD heb ingediend

[2:33:55] in zaken doelbereik en de aanwending van de 5 miljard.

[2:34:00] Kortom, geen visie, geen aanpak, geen geld en een treinramp in slow motion dreigt.

[2:34:07] Of zie ik het te zwartschallig? Ik ben benieuwd.

[2:34:11] Ik wil een helder antwoord van de minister hoe hij ooit nog denkt de doelen te halen.

[2:34:15] Bevestiging dat dit eigenlijk onmogelijk is en hoe hij zich voorbereidt op de inbreukprocedure.

[2:34:19] En voor het stikstofdebat van 4 december zal het kabinet de contouren schetsen van een

[2:34:24] nieuwe aanpak en met de Kamer delen.

[2:34:26] Wat is de inzet van de minister bij deze brief van zijn collega van LVVN en kan hij een brief

[2:34:30] sturen met een impactanalyse als de doelen in 2020 niet behaald zijn en welke waterlichamen

[2:34:36] dat het hardst optreft en wat de consequenties daarvan zijn?

[2:34:38] Voorzitter, in het Gevelingenmeer, dat is het gebied waar ik ben opgegroeid, gaat de waterkwaliteit

[2:34:44] jaar op jaar achteruit, met name in de diepe delen.

[2:34:46] En toen ik daar opgroeide, kreeg ik altijd nog te horen...

[2:34:49] het Geveliermeer is het schoonste meer van Europa.

[2:34:52] En ik ben nog niet stokoud.

[2:34:57] Grotere getijdenwerking al daar vergt een investering...

[2:34:59] van meer dan 800 miljoen euro voor getijen van 40 centimeter.

[2:35:02] Of dit de problemen oplost, is nog maar de vraag.

[2:35:04] Bovendien is er geen geld beschikbaar voor zo'n enorme investering...

[2:35:09] het komende decennium.

[2:35:11] Momenteel worden de wachttijden bij de volkrachtsluizen gemonitord...

[2:35:14] om te bepalen of er een vierde schutsluis nodig is.

[2:35:16] Hoe staat het daarmee?

[2:35:17] En als we dat complex aanpakken, is het natuurlijk een meekoppelkans

[2:35:21] om de zoetwaterinlaat uit te breiden en ook de schutsluizen daarvoor geschikt te maken.

[2:35:25] Dus pak deze sluizen alsjeblieft adaptief aan, is mijn oproep,

[2:35:29] zodat we de optie van een zoetgevelingen openhouden.

[2:35:33] Dus ik zeg niet dat we dan daadwerkelijk het gaan doen,

[2:35:35] maar bij zo'n grote investering die in de toekomst een bottleneck kan vormen,

[2:35:39] moet je het natuurlijk zodanig doen dat je die optie openhoudt.

[2:35:42] En is de minister dat bereid te onderzoeken?

[2:35:45] Ik zie u naar een volgende blaadje omslaan.

[2:35:47] En ik ben al door de tijd?

[2:35:49] Nou, ruimschoot is over de tijd.

[2:35:50] O, over de tijd. Dan ga ik, denk ik, veel over KRW heb ik,

[2:35:53] denk ik, kan ik me aansluiten bij de collega's.

[2:35:57] Ik heb nog wel een vraag over,

[2:35:59] wat volgens mij ook een van mijn collega's heeft genoemd,

[2:36:01] over droogmalen van bouwputten.

[2:36:03] En mijn vraag is in retourbemaling,

[2:36:05] waarbij het opgepompte water teruggepompt wordt in het grondwaterlichaam,

[2:36:09] kan Solaas bieden?

[2:36:10] Mijn Nederlandse wetgeving is nog geen wettelijke basis voor toepassing hiervan.

[2:36:14] Herkent de minister dit?

[2:36:15] Hoe staat het met het gesprek in Europa over retourbemaling?

[2:36:19] En wil hij zich inspannen om een nationale regeling voor te bereiden in retourbemaling?

[2:36:23] Bij PFAS verwijs ik naar mijn collega's en daarbij laat ik het voorzitter in eerste termijn.

[2:36:29] En ik dank u voor uw coulance.

[2:36:31] Ik dank u hartelijk, maar u heeft ook nog een interruptie, want dit kost iets.

[2:36:35] Gaat uw gang.

[2:36:36] Ik was benieuwd naar welke collega's u verwijst als het gaat om kaderrichtlijnwater en PFAS,

[2:36:41] want dat maakt nogal een verschil.

[2:36:43] Ik was benieuwd welke maatregelen de ChristenUnie voor zich ziet om de kaderlicht- en waterdoelen

[2:36:50] alsnog te houden.

[2:36:52] U krijgt een wat extra spreektijd.

[2:36:55] Ik had al over KRW gesproken, dus een van de collega's heeft gesproken over het droogmalen

[2:37:03] van bouwputten.

[2:37:03] Ik weet niet meer welke collega het precies was, het was collega Gabriels, dus daar verwees

[2:37:08] ik even specifiek naar.

[2:37:09] Maar ik heb mijn vraag al eigenlijk nog alsnog gesteld in de dying seconds van mijn bijdrage.

[2:37:13] En over PFAS hebben volgens mij heeft u ook gesproken, of heeft collega Konstitz gesproken en nog verschillende collega's.

[2:37:21] En dan gaat het eigenlijk over, ja, wat de reactie is van de minister op het rapport,

[2:37:33] dan moet ik het even goed zeggen, over Geenmoers.

[2:37:37] Over een rapport in opdracht van Geenmoers.

[2:37:41] Maar notabene, van die opdrachtgever bleek dat er heel veel vervuiling is.

[2:37:45] En mijn vraag was aan de minister eigenlijk geweest,

[2:37:48] hoe luidt de reactie van hem op dit rapport?

[2:37:50] Is hij bereid om met de minister van LVVN te bespreken,

[2:37:53] vervolgstappen te ondernemen?

[2:37:55] En ja, is er nou een secretarie nog nodig om te bepalen of sanering

[2:37:59] alsnog aan de orde zou moeten zijn?

[2:38:01] En dan heb ik het over dus de albelastse waard met name en de vervuiling daar.

[2:38:04] Dus dat zijn zo wat punten die ik, wat wil ik noemen,

[2:38:08] maar niet in mijn bijdrage kwijt kon.

[2:38:09] en ik dank collega Kolsies van harte.

[2:38:13] Maar dat leidt nog tot een interruptie van Ruud Kolsies.

[2:38:16] Nou ja, ik ga er maar even vanuit dat de heer Grimmens bedoelt

[2:38:19] dat hij stevige maatregelen wil op kaderlichten en water en PFAS.

[2:38:24] Maar een tweede vraag is, is de heer Grimmens het met ons eens

[2:38:28] dat de minister zou kunnen kijken naar meekoppelkansen

[2:38:33] als het gaat om versterking van biodiversiteit

[2:38:35] die ook kunnen bijdragen aan waterveiligheid

[2:38:41] en klimaatbestendigheid.

[2:38:43] Zeker, voorzitter.

[2:38:44] Ik heb eerder samen met collega Minas een motie ingeliend over investeren in natuur bij dijkversterkingen.

[2:38:50] En in het regeerakkoord gaat het over ruimte voor de rivier.

[2:38:53] Ik heb daar net al een vraag over gesteld aan collega Huiting.

[2:38:57] Want je moet er ook wel kritisch naar kijken.

[2:38:59] Want je moet wel kijken van hoeveel veiligheid krijg je voor je euro.

[2:39:03] Tegelijkertijd, het biedt wel kansen.

[2:39:05] en ik denk dat investeren in biodiverse natuur bij dijkversterking heel goed kan.

[2:39:10] Je hebt altijd wel de afweging van al dat struweel in het rivierbed leidt tot minder waterafvoercapaciteit.

[2:39:18] Dus je moet even kijken van hoeveel biodiversiteit wil je in het rivierbed bijvoorbeeld

[2:39:23] en hoeveel ben je bereid daarvan weer te compenseren in een stukje extra dijkversterking.

[2:39:29] Maar ik denk dat natuur en versterking in combinatie met dijkversterking

[2:39:34] een hele goede combinatie is.

[2:39:36] En vandaar dat ik daar eerder al in mijn ogen,

[2:39:39] en volgens mij in de ogen van de Kamer, want het is aangenomen,

[2:39:41] een prachtige motie over heb ingediend.

[2:39:43] Dank u wel.

[2:39:44] De heer Soeboer, Nieuwsuur Contact.

[2:39:46] Ja, dank u voorzitter.

[2:39:47] Ja, ik zie de heer Grinders toch wel als een autoriteit op het gebied van water.

[2:39:52] En zeker de minister natuurlijk ook.

[2:39:53] Dus die wil ik niet tekort doen.

[2:39:55] Dus misschien dat die er ook nog een antwoord op heeft in zijn eerste termijn straks.

[2:39:58] Maar mijn vraag aan de heer Grinwis en dus ook indirect aan de minister is hoe...

[2:40:02] En misschien heb ik het gemist hoor, want u hebt het allemaal heel mooi gezegd,

[2:40:05] maar ik vraag het toch nog voor de duidelijkheid.

[2:40:07] Hoe staat u nou in het verbieden van alle PFAS?

[2:40:10] Hoe staat de ChristenUnie daarin?

[2:40:12] En zou er ook een mogelijkheid zijn dat er toch sommige stoffen zijn

[2:40:15] waarvan je moet concluderen dat het verbieden ervan wellicht grotere gevolgen heeft

[2:40:19] dan het niet verbieden ervan?

[2:40:21] En dan denk ik bijvoorbeeld aan PFAS die in medicijnen zit,

[2:40:24] PFAS die in schroefafdichtingsstof zit.

[2:40:27] En als je het niet doet, ja, dan moet je dus met een inferieure stof gaan werken,

[2:40:31] waardoor wellicht op termijn de milieugevolgen nog groter zijn.

[2:40:35] Eerst mijn vraag aan de heer Grimwis.

[2:40:37] Ja, de heer Grimwis.

[2:40:38] Ja, dit is een hele moeilijke kwestie.

[2:40:40] Volgens mij zijn er wel 10.000 verschillende verbindingen die PFAS of PFOA's bevatten,

[2:40:50] of in ieder geval in die categorie vallen.

[2:40:52] En is het heel moeilijk om in één duidelijke uitspraak over die zeer zorgwerkende stoffen

[2:40:57] eigenlijk te doen en nu al te zeggen van het moet zo, het liefst zouden wij in Europa zo

[2:41:05] snel mogelijk toch wel in willen zetten op een verbod op PFAS.

[2:41:10] In Nederland zoveel mogelijk PFAS-lozingen voorkomen, dat zijn denk ik acties die we kunnen

[2:41:14] doen.

[2:41:15] En als er dan in die Europese inzet blijkt dat er een aantal toepassingen zijn waarbij

[2:41:20] alternatief, dus het middel erger is, dus de oplossing erger is dan de kwaal,

[2:41:27] dan moet je misschien een uitzondering maken. Maar ik heb te weinig kennis om

[2:41:31] nu even te zeggen, dat betreft dat medicijn, dat betreft die vorm van die

[2:41:37] soort koekenpan. Ik denk dat het daar trouwens heel goed zonder PFAS kan,

[2:41:41] etc. Ik durf hier niet in te vullen van welke toepassingen we PFAS toch moeten

[2:41:48] blijven toestaan in de toekomst. Mijn hoofdregel is probeer in Europa vol in te zetten op het

[2:41:54] uitverzeren van PFAS het liefst zo snel mogelijk en zet ondertussen Nederland aan op het voorkomen

[2:41:59] van lozingen van PFAS.

[2:42:05] Verkomen van lozingen, dat vinden we elkaar zeker, maar kort en verduidelijk in de vraag,

[2:42:09] bedoelt meneer Grimwis dan dat we dan, voordat we alles zouden moeten gaan verbieden, wel

[2:42:13] duidelijk voor de bril moeten hebben welke, en dat bedoel ik natuurlijk figuurlijk voor

[2:42:17] welke stoffen op voorhand al uitgezonderd zouden moeten worden,

[2:42:22] of moeten we dat eerst ondervinden en dan na de tijd nog besluiten om die stoffen uit te zonderen?

[2:42:26] Hoe ziet meneer Grimwis dat procedureel voor zich?

[2:42:28] Meneer Grimwis.

[2:42:29] Ja, voorzitter, ik vind het nu...

[2:42:30] Het risico van deze vraag beantwoorden is dat het een hoog theoretisch gehaalte krijgt.

[2:42:35] Ik heb gewoon niet de kennis om hier precies te kunnen zeggen van deze wel, deze niet.

[2:42:40] Het algemene inzet in Europa moet zijn om PFAS de wereld uit te krijgen.

[2:42:45] Dat moet helder zijn.

[2:42:46] En we weten ook dat als wij een helder norm stellen en ook een duidelijk ingroeipad hebben,

[2:42:53] dat het ook de markt uitdaagt tot innovaties.

[2:42:55] Dus om nu al uitspraken te doen dat bij die en die toepassing het nooit anders zou kunnen

[2:43:00] en altijd milieuvervuilender zou zijn dan met PFAS,

[2:43:03] ja dat lijkt mij zeer risicovol om die uitlating te doen.

[2:43:07] Ik denk dat als we andere regels stellen en daar ook een bepaalde tijd bij geven,

[2:43:14] ...dat de markt en dat bedrijven en ondernemers altijd weer inventief zijn...

[2:43:18] ...en met betere oplossingen komen zonder vervuilende stoffen.

[2:43:20] Dat heeft het verleden bewezen, dus daar heb ik wel vertrouwen in.

[2:43:23] En daarom durf ik ook wel ver te gaan in normstelling in Europa.

[2:43:29] Dank aan de heer Ginwits voor zijn inbring.

[2:43:31] En we gaan over naar de inbring van de heer Pierek van de BUB...

[2:43:34] ...als sluitstuk van de eerste termijn aan de kant van de Kamer.

[2:43:38] Uiteraard.

[2:43:39] Dank, voorzitter. Ja, als sluitstuk dan.

[2:43:42] Voorzitter, water, waterkwaliteit en waterveiligheid...

[2:43:45] het raakt ons allemaal en we staan er vaak nauwelijks bij stil.

[2:43:50] We willen allemaal schoon water, niet te veel water en vooral ook niet te weinig water.

[2:43:55] Mens en dier moeten kunnen blijven vertrouwen op schoon water.

[2:43:59] Zo zorgeloos als onze lakenvelders op ons boerderijtje in de Kop van Overijssel drinken uit de net geschoonde boerensloten,

[2:44:05] zo zorgeloos moet het ook voor onze inwoners blijven om water uit de kraan te drinken.

[2:44:11] Dit is een groot goed waar we ook oprecht trots op mogen zijn.

[2:44:14] En het onderscheidt ons namelijk ook van heel veel andere landen in de wereld.

[2:44:20] Voorzitter, vorig jaar is gebleken dat er veel meer dijken versterkt moeten worden

[2:44:24] dan eerder werd aangenomen.

[2:44:26] Het gaat om zo'n 500 kilometer extra dijk en daar ontstaat een gigantisch financieel gat

[2:44:33] in het budget.

[2:44:35] Daarnaast zijn de kosten per kilometer dijk ook flink hoger dan eerder geraamd.

[2:44:40] Als dit tekort terechtkomt bij de waterschappen, dan kan de Nederlandse burger de bos nog nat

[2:44:45] opmaken, want dan worden de waterschapsbelastingen torenhoog.

[2:44:50] Ik hoor graag van de minister hoe hij de langjarige bekostiging van het versterken

[2:44:54] van de dijken wil garanderen en of hij bereid is om het deltafonds mee te

[2:44:59] laten groeien met de verwachte kostenstijging.

[2:45:02] Dank u wel. De heer Gabriels heeft een interruptie.

[2:45:03] Ja, dank u wel, voorzitter.

[2:45:05] De heer Pierik van de BBB benoemt, zoals wel vaker,

[2:45:10] dat dat schoon water heel belangrijk is, dat we allemaal schoon water willen, dat we

[2:45:14] trots op moeten zijn en dergelijke. En vervolgens gaat hij over naar

[2:45:17] dijkversterking, maar prima. Ik heb wel nog een vraag over die

[2:45:22] waterkwaliteit, want erkent de heer Pierik dat een groot deel

[2:45:26] van het niet behalen van de doelen van de kaderrechtlijn

[2:45:30] water komt door nitraat, fosfaat en pesticiden uit de

[2:45:34] landbouwsector? En zo ja, want dat zijn volgens mij

[2:45:38] de feiten, is de heer Pierik ook bereid

[2:45:42] om dan ook maatregelen te treffen die ook ervoor zorgen in die sector

[2:45:48] dat die uitstoot omlaag gaat.

[2:45:50] En dat mogen dan dus ook soms verplichtende maatregelen zijn.

[2:45:52] Meneer Peering.

[2:45:56] Dank, voorzitter. Ik kom in mijn inbreng verder nog terug op de waterkwaliteit,

[2:46:01] maar ik kan wel antwoord geven op de vraag die de heer Gabriels nu stelt.

[2:46:06] Natuurlijk vindt de BBB ook dat er, ja, verdere reducties moeten komen

[2:46:12] als het gaat om de verontreinigde stoffen die in het water komen,

[2:46:15] of dat nou de nutriënten zijn, de biologische of de chemische stoffen.

[2:46:19] Ik bedoel, daar moeten we verder aan werken.

[2:46:21] Tegelijkertijd wil ik ook wel benadrukken

[2:46:23] dat er in ieder geval de laatste jaren al stappen zijn gezet.

[2:46:27] Ik bedoel, als we kijken naar de waterkwaliteit anno 2023,

[2:46:30] waar de laagste cijfers over beschikbaar zijn,

[2:46:32] en we vergelijken dat met 20 jaar daarvoor,

[2:46:34] dan kan iedereen de conclusie trekken

[2:46:36] dat de waterkwaliteit al een stuk verbeterd is.

[2:46:39] En dat wil ik in ieder geval ook benadrukt hebben.

[2:46:42] En ja, natuurlijk gaan we verder werken aan maatregelen die de verontreinigde stoffen,

[2:46:49] biologische en chemische, verder terugdringen.

[2:46:51] En dan kijken we niet alleen naar de gewasbeschermingsmiddelen.

[2:46:53] Dan kijken we niet alleen naar de nutriënten die vanuit de landbouw komen.

[2:46:56] Maar dan kijken we echt naar het complete beeld.

[2:47:00] En daar spelen, dat heb ik ook al eerder aangegeven in de interruptie,

[2:47:02] daar spelen natuurlijk ook 18 miljoen inwoners een rol.

[2:47:05] Volgens uw betoog...

[2:47:08] Sorry, de heer Bamenga heeft nog een interruptie.

[2:47:10] De heer Bamenga.

[2:47:12] Dank u wel, voorzitter.

[2:47:14] BBB gaf zojuist aan

[2:47:16] het moet zorgeloos blijven voor mensen

[2:47:18] om water te blijven drinken

[2:47:20] en daarnaast gaf BBB ook aan

[2:47:22] dat het belangrijk is om

[2:47:24] in ieder geval te letten op die kostenstijging.

[2:47:27] Naar aanleiding daarvan

[2:47:28] heb ik een vraag, want ik was

[2:47:29] een aantal weken geleden bij een drinkwaterbedrijf

[2:47:32] en ze hebben me aangegeven

[2:47:35] ...waar ze tegen aanlopen, namelijk dat het steeds moeilijker wordt...

[2:47:39] ...om water in het diepe, zeg maar, om die eruit te pompen...

[2:47:44] ...en dat ze steeds meer op zoek moeten gaan naar nieuwe winningspunten.

[2:47:49] Juist ook omdat in het ondiepe eigenlijk door boeren het wordt opgepompt.

[2:47:55] Dus ik was eigenlijk wel benieuwd hoe de BBB daarin staat...

[2:47:59] ...want dat zorgt er dus voor dat die kosten steeds hoger worden.

[2:48:04] Hoe maakt de BBB die afweging tussen enerzijds die boerenbelangen...

[2:48:09] ...en anderzijds de burgerbelangen?

[2:48:12] De heer Berger.

[2:48:15] Ja, dat is een interessante vraag, voorzitter.

[2:48:18] Ik kan de heer Bamenga geen antwoord geven in concrete cijfers...

[2:48:22] ...van hoe dat het belang dat wegen 40 procent boeren en 60 procent anderen.

[2:48:27] Het is natuurlijk, je benadert het vraagstuk van die waterkwaliteit, benadert je integraal

[2:48:33] en dan weet je dat je aan ontzettend veel knoppen moet draaien om te zoeken naar een

[2:48:38] balans en om te zoeken naar hoe je die waterkwaliteit kan verbeteren en dan kunnen innovaties helpen

[2:48:43] en dan moeten we kijken naar de achtergrondvervuiling en dan moeten we kijken naar de historische

[2:48:46] vervuiling en dan moeten we kijken naar heel veel mogelijkheden om de vervuilende stoffen

[2:48:52] terug te dringen.

[2:48:53] En ja, volgens mij moeten we echt allemaal aan de slag en moeten we vooral niet alleen kijken naar de landbouw,

[2:48:59] want dat gebeurt op veel fronten nog wel.

[2:49:01] En dat vind ik eigenlijk wel heel jammer, omdat veel stoffen die vanuit de landbouw komen,

[2:49:05] dat zijn eigenlijk de natuurlijke stoffen, dat zijn nutriënten en dat zijn niet de zeer zwaar schadelijke stoffen.

[2:49:14] Heer Bumenga.

[2:49:15] Nou ja, ik ben het eens met de opmerking dat wij inderdaad het integraal moeten benaderen

[2:49:23] en dat we allemaal een verantwoordelijkheid hebben.

[2:49:26] En dat heb ik volgens mij ook in mijn bijdrage aangegeven.

[2:49:29] Dat inderdaad ook bedrijven die moeten zorgen dat gif niet meer geloost wordt,

[2:49:35] maar ook dus de boeren moeten ervoor zorgen dat er niet zoveel water wordt onttrokken uit het ontdiepen.

[2:49:42] Is de BBB het met mij eens dat we daar toch wel strenger moeten zijn op beide?

[2:49:50] Ik denk dat dat ook echt weer een vraag is waar lastig een zwart-witte wandel op te geven is.

[2:50:01] Je moet die belangen afwegen en minder water onttrekken voor boeren.

[2:50:06] Dat betekent dat het impact heeft op de opbrengsten van een gewassen.

[2:50:09] En als wij allemaal akkoord gaan met veel duurdere aardappelen en veel duurdere voedingsmiddelen,

[2:50:15] dan kun je natuurlijk zeggen van ja, maar dan gaan we wat minder water onttrekken.

[2:50:18] Maar het moet in balans zijn en ik denk dat we gewoon de komende jaren verder toe moeten werken

[2:50:22] naar wat realistisch en haalbaar en ook uitlegbaar beleid is.

[2:50:27] En dat geldt ook voor de waterkwaliteit.

[2:50:31] Vervolgt u betoog?

[2:50:36] Dank, voorzitter.

[2:50:37] Ik vervolg mijn betoog.

[2:50:39] Ik vraag ook aandacht voor de nieuwe gedragscode voor het onderhoud en beheer van waterschappen

[2:50:43] in het kader van de wet natuurbescherming.

[2:50:46] De Unie van Waterschappen en het ministerie van LVVN lukten het niet om gezamenlijk tot

[2:50:50] een werkbare gedragscode te komen.

[2:50:52] En voordat de minister dit direct doorschuift naar het ministerie van LVVN, dit is wel degelijk

[2:50:57] een groot probleem, ook voor de minister van INW.

[2:51:00] Zoals de gedragscode nu voorlicht, bestaat er een levensgroot risico dat het onderhoud

[2:51:04] van de slootkanten en de oevers niet meer overal tijdig kan gebeuren, met alle gevolgen

[2:51:13] van die.

[2:51:14] Want zonder goed onderhoud wordt de doorstroming van het water belemmerd en dat brengt grote

[2:51:18] risico's met zich mee.

[2:51:19] De risico's voor de waterveiligheid, zeker in tijden van grote piekbelasting van hemelwater.

[2:51:26] En los van die risico's, de nu voorliggende gedragscode gaat waterschap enorm op kosten

[2:51:31] jagen.

[2:51:32] En dat gaat niet over duizenden, maar zeker over honderdduizenden euro's voor veel waterschappen.

[2:51:37] En voorzitter, deze kosten komen direct terecht bij de belastingbetaler.

[2:51:41] Als gevolg van de nieuwe gedragscode zullen de waterschapslasten, die al fors stijgen,

[2:51:46] nog veel hoger worden.

[2:51:48] En dat is onacceptabel.

[2:51:50] Voorzitter, ik wil de minister dan ook vragen of hij in beeld kan brengen wat de extra kosten gaan worden voor de waterschappen

[2:51:58] als de voorliggende gedragscode wordt ingevoerd.

[2:52:02] En als de minister dat niet weet, wil ik vragen of hij daar toch een raming van kan maken.

[2:52:09] En ziet de minister dan mogelijkheden om binnen de budgetten te schuiven zodat waterschappen financieel ondersteund kunnen worden?

[2:52:16] Voorzitter, wat betreft de gedragscode, nog het volgende.

[2:52:23] Als er een werkbare gedragscode komt, betekent dat ook iets voor het klepelen.

[2:52:31] Een gedragscode waarin het klepelen gewoon is toegestaan.

[2:52:35] Dan hebben we het niet over de oude gedragscode, maar dan hebben we het over de gedragscode

[2:52:40] klepelen 2.0, zou ik zeggen.

[2:52:42] Dat is klepelen op een afstand van 10 centimeter boven het maaiveld.

[2:52:45] Dat is een natuurvriendelijke manier om te klepelen, waarbij er enorm bespaard wordt

[2:52:50] op het aantal bewerkingen.

[2:52:53] Het is daarnaast onzinnig dat de gedragscode strengere eisen oplegt dan voor soorten waar

[2:52:59] het prima mee gaat.

[2:53:01] Zoals ecoloog Arnold van Krefeld beschrijft, overregulering ondermijnt natuurbeheer.

[2:53:07] Als regels onuitvoerbaar worden, dan bereikt men het tegenovergestelde wat men wil bereiken.

[2:53:12] En dat is precies wat er aan de hand is met de voorliggende gedragscode.

[2:53:17] Ik vertrouw erop dat de minister bereid is zich in te zetten voor een beter werkbare

[2:53:21] gedragscode en ook op dit punt graag een reactie van de minister.

[2:53:26] Los van deze gedragscode zitten we met het probleem van beheer, namelijk het beheren van

[2:53:31] invasieve exoten.

[2:53:35] Ik ga ook even wat zeggen over de tijdsplanning van vandaag.

[2:53:41] Ik heb op het verzoek van de Kamer, ook als het gaat over spreektijden en het aantal interrupties

[2:53:45] en ook de vrijheid van interrupties, heb ik heel veel ruimte gegeven voor de eerste termijn

[2:53:48] aan de kant van de Kamer.

[2:53:49] Dit zegt niets over de interruptie die u vraagt, hoor ik geen wissel, maar we steven af op tijdstip

[2:53:53] één uur.

[2:53:54] Dat betekent dat we drie uur hebben gebruikt, nog voordat de minister aan het woord is.

[2:54:00] We gaan zo meteen schorsen, dat zal vermoedelijk tot een uur of twee zijn.

[2:54:03] Dat betekent dat we nog drie uur over hebben voor de termijn aan de kant van het kabinet,

[2:54:08] ...voor de tweede termijn een afronding van het debat.

[2:54:11] Het betekent wel iets voor het verdere verloop van de vergadering.

[2:54:14] Het betekent dus beperkte interrupties, korte interrupties...

[2:54:17] ...en ook een korte tweede termijn naar verwachting.

[2:54:21] Dus dat wil ik nu alvast meegeven aan de Kamer...

[2:54:24] ...zodat we ook snel de eerste termijn aan de kant van de Kamer kunnen afronden.

[2:54:28] Dus graag korte interrupties. Ik geef het woord aan de heer Gimmes.

[2:54:33] Ja, voorzitter.

[2:54:36] De heer Pierik had het over klepelen en gedragscode.

[2:54:40] Ik stelde de vraag aan deze minister, maar primair verantwoordelijk is toch de staatssecretaris van LVVN.

[2:54:46] Ik heb een drie, viertel weken geleden al een setje vragen hierover aan hem gesteld.

[2:54:50] Die zijn volgens mij nog steeds niet beantwoord.

[2:54:52] Dus ik ben het zeer eens met de strekking.

[2:54:54] Maar volgens mij moet de heer Pierik ook de staatssecretaris van LVVN vooral...

[2:55:01] Nou, ik wou netjes zeggen aanspreken.

[2:55:05] Dat heb ik in mijn betoog ook aangegeven, voorzitter.

[2:55:08] Het is natuurlijk primair de verantwoordelijkheid van de staatssecretaris van LVVN, maar hij

[2:55:12] heeft natuurlijk wel degelijk ook impact op de doorstroming van het water en dus ook

[2:55:16] op het dossier van deze minister.

[2:55:20] Volgt uw betoog.

[2:55:21] Hij heeft toch een krappe zes minuten.

[2:55:28] Daarnaast even kijken naar wat ik heb gebleven.

[2:55:30] Los van deze gedragscode zitten we met het probleem van het beheer, namelijk het beheer

[2:55:33] van invasieve exoten.

[2:55:34] Dit probleem is inmiddels levensgroot.

[2:55:36] Er zijn sloten waarin niets meer groeit, omdat de Amerikaanse rivierkreeft alles opeet.

[2:55:43] Maar ook de Japanse duizendknoop is een groot probleem en de bestrijding ervan kost veel geld.

[2:55:48] Voorzitter, als we de KRW-doelen willen halen, dan is deze bestrijding van wezenlijk belang,

[2:55:53] want je kunt nutriënten nog zo goed willen beheren, maar de inversieve exoten tasten

[2:56:00] alsnog de waterkwaliteit aan.

[2:56:03] Ik zie hiervoor te weinig aandacht in de begroting.

[2:56:05] Graag hoor ik hoe de minister dit probleem wil aanpakken.

[2:56:09] Dat brengt mij bij een andere bezoeker van onze wateren, die zo lang gebrand een groot probleem vormt.

[2:56:15] U heeft een interruptie van het lid Kostiets.

[2:56:18] U heeft het over de Amerikaanse rivierkreeften en andere invasieve exoten.

[2:56:26] Het is goed dat u daar aandacht voor vraagt.

[2:56:28] Ik zou willen dat u met dezelfde passie aandacht zou vragen voor de andere grote problemen,

[2:56:33] en namelijk bijvoorbeeld landbouwgif.

[2:56:36] Maar goed, als het gaat om die exoten, bent u zich ervan bewust

[2:56:40] dat experts zeggen dat de beste manier eigenlijk om zulke exoten aan te pakken

[2:56:46] is te investeren in versterking van de natuur,

[2:56:49] zodat die exoten uiteindelijk echt kunnen worden aangepakt.

[2:56:53] Omdat het uitroeien van de Amerikaanse rivierkreeft niet alleen maar kostbaar is,

[2:56:58] maar ook gewoon onmogelijk is.

[2:57:04] Ik heb op zich niet een kant-en-klaar plan liggen van hoe we nou die Amerikaanse riviercraft

[2:57:10] het beste kunnen beteugelen en of daar de natuur ook een handje bij kan helpen, maar

[2:57:15] de BBB staat altijd open voor alternatieven die zorgen voor een goede balans tussen aan

[2:57:21] de ene kant wat er haalbaar is op het gebied van wat er in de landbouw mogelijk is, wat

[2:57:28] wat het verdienmodel van de boeren in ieder geval in de lucht houdt,

[2:57:31] dat we eigenlijk moeten verbeteren,

[2:57:32] want het verdienmodel van de boeren is op dit moment best behoorlijk bagger.

[2:57:35] En aan de andere kant de zorg voor de natuur.

[2:57:38] Dus ik denk dat we gewoon, als we op zoek gaan naar die balans,

[2:57:40] dat we een eerlijkheid moeten kunnen komen.

[2:57:44] En dit kost iets.

[2:57:45] Ja, voorzitter.

[2:57:47] Dan hoor ik dat toch een opening, dat de BB in ieder geval voor open staat

[2:57:51] voor maatregelen die de natuur versterken,

[2:57:53] zodat we eventueel disbalans in de natuur,

[2:57:56] als het gaat om de invloed van invasieve exoten,

[2:57:59] dat we dat kunnen corrigeren.

[2:58:01] En ik kan de BVB met zekerheid stellen dat de experts hier met elkaar overeen zijn

[2:58:07] dat de versterking van de natuur een grote deel is van de oplossing voor dit vraagstuk.

[2:58:14] Dus daar ben ik heel blij mee.

[2:58:16] Ten slotte nog een laatste vraag aan de BVB.

[2:58:18] Is de BVB het met ons eens dat die invasieve exorten, zoals de Amerikaanse riveerkreeft,

[2:58:24] in Nederland zijn gekomen door menselijk handelen,

[2:58:27] door onder andere commerciële belangen.

[2:58:31] En dat de mens daar ook in verantwoordelijkheid heeft om het op een zo

[2:58:36] diovriendelijk mogelijke manier op te lossen, aangezien die dieren zichzelf niet hebben geplaatst hier in Nederland.

[2:58:43] Maar gewoon de mens hier weer onzorgvuldig is geweest.

[2:58:46] Ja, dank voorzitter.

[2:58:48] Het eerste punt, ja, ik bedoel hè, de BBB die ziet ook wel dat de rivierkreeft hier gekomen is door menselijk handelen.

[2:58:54] Twee, dat we dat moeten oplossen in balans met, maar dat is eigenlijk het antwoord dat ik net ook gaf.

[2:59:07] De andere bezoeker van het water, daar wil ik het over hebben, de bever namelijk.

[2:59:10] Het herintroduceren van de bever is succesvol in Nederland.

[2:59:13] Het is zo succesvol dat we per waterschap vele miljoenen zullen moeten gaan uitgeven om de schade van de bever aan te pakken.

[2:59:22] De schade bedreigt de veiligheid van bijvoorbeeld dijken en wegen.

[2:59:25] Als we niets doen, dan lopen deze kosten volledig uit de klauwen.

[2:59:30] Kan de minister toelichten hoe dit financieel is afgedekt en is dat ook toereikend?

[2:59:36] Voorzitter, dan ga ik snel door naar het onderwerp waterkwaliteit.

[2:59:39] BWB is heel blij met het voornemen van het kabinet om de normen voor fosfaat en nitraat

[2:59:43] in het oppervlaktewater gelijk te stellen met het buitenland.

[2:59:46] Ik ben benieuwd hoe dit aangepakt gaat worden en kan de minister dat toelichten.

[2:59:50] Daarnaast zien we telkens dat als het gaat om waterkwaliteit er heel veel nadruk ligt

[2:59:55] op landbouw. De nutriënten vanuit de humane kant zijn echter niet goed in beeld, terwijl

[3:00:01] we weten dat zo'n 15% van die nutriënten in het oppervlaktewater komt door de rioolzuiveringsinstallaties.

[3:00:12] Dan nog iets over de waterkwaliteit. Vanuit de nitraatrichtlijn hebben we natuurlijk alle

[3:00:16] focus op landbouw. We hebben dus ook heel veel meetpunten gericht op landbouw. Maar

[3:00:21] als we kijken naar stedelijk gebied en naar industrie, dan hebben we daar al die meetpunten

[3:00:26] niet.

[3:00:27] Heeft het kabinet erover nagedacht om ook daar meetpunten in te richten, zodat we behalve

[3:00:32] de nutriënten ook op andere stoffen de monitor kunnen aanscherpen en de bronnen kunnen achterhalen?

[3:00:38] Voorzitter, dan de met nutriënten verontreinigde gebieden.

[3:00:42] Ik roep u echt op om kort en bondige interrupties te plaatsen.

[3:00:49] De BBB geeft aan als het over de nutriëntenkwaliteit en over de kaderrechtlijn water gaat, dat er

[3:00:56] al veel gebeurd is in de landbouw en dat er in de rioolwaterzuiveringsinstallaties van alles moet gebeuren en de rivier kreeft en we hebben normen die niet gelijk zijn aan het buitenland, oké.

[3:01:05] Ik wil heel graag weten van de BBB welke concrete maatregelen de BBB voor terugdringing van de nutriënten en het halen van de kaderrechtlijn water heeft voor de landbouwsector.

[3:01:15] Concrete maatregelen, want over al die andere zaken noemt hij concrete maatregelen.

[3:01:19] Over die kreeft, over de rioolwaterzuiverings, over de lozingsrobot van industrie.

[3:01:23] Maar welke maatregelen heeft u dan voor de landbouwsector?

[3:01:27] Want dat is toch ook een bijdrage.

[3:01:29] Die leveren ook een bijdrage.

[3:01:32] Zeker.

[3:01:33] Voorzitter, er zijn eigenlijk heel veel concrete maatregelen die eraan zitten te komen.

[3:01:38] Misschien zijn die nog niet helemaal uitgetreld, maar de BBW is in ieder geval ontzettend blij

[3:01:43] dat in het regeerakkoord er 500 miljoen euro per jaar, structureel dus,

[3:01:49] is vastgelegd voor Agrarisch Natuurbeheer.

[3:01:53] Dat Agrarisch Natuurbeheer zal ongetwijfeld ook uitmonden in maatregelen en pakketten...

[3:01:59] die ook waterkwaliteitsdoeleinden dienen.

[3:02:03] Een tweede maatregel die er natuurlijk ook aan zit te komen...

[3:02:06] dat heeft alles te maken met innovaties.

[3:02:07] Als we kijken hoe in het verleden gebruik gemaakt is van gewasbeschermingsmiddelen...

[3:02:13] en hoe boeren complete velden bewerkten met bepaalde gewasbeschermingsmiddelen...

[3:02:19] en hoe dat tegenwoordig gaat, ja, dat is een wereld van verschil.

[3:02:22] Ik heb een paar weken terug sprak ik nog een akkerbouwer en die zegt,

[3:02:25] nou goed, als ik nu met mijn bezig ga met gewasbeschermingsmiddelen,

[3:02:30] dan heb ik nog ongeveer 20 procent nodig van de actieve stof

[3:02:33] die ik in het verleden gebruikte, omdat ik nu heel gericht

[3:02:38] die gewasbeschermingsmiddelen kan toepassen.

[3:02:40] En we zien ook de ontwikkelingen als het gaat om de toepassing van drones

[3:02:44] en in combinatie met gewasbeschermingsmiddelen.

[3:02:46] Dat biedt eigenlijk een legio mogelijkheden om ervoor te zorgen dat ook uiteindelijk de

[3:02:53] afspoeling van gewasbeschermingsmiddelen richting het oppervlaktewater verder beperkt

[3:02:56] gaat worden.

[3:02:57] Ik denk dat dat echt een paar voorbeelden zijn die majeure effecten zullen hebben op wat

[3:03:02] er nog te winnen is als het gaat om de waterkwaliteit.

[3:03:04] De heer Gabriels.

[3:03:06] Dank u wel, voorzitter, en ook dank u wel, de heer Pierik, voor uw antwoord.

[3:03:09] Ik vind het jammer dat er niets gezegd wordt over dieraantallen en mest.

[3:03:15] De heer Pierik.

[3:03:18] Nou ja, over dieren aantallen en mest kan ik ook best nog een half uur praten, hoor.

[3:03:23] Nee, daar gaat het debat niet over.

[3:03:25] Nee, precies.

[3:03:26] Maar goed, ik bedoel, wat we in ieder geval zien als het gaat om het dierenaantal, en

[3:03:29] dat zal natuurlijk ook indirect, gaat het over de nutriënten, wat de dieren produceren

[3:03:35] aan fosfaat en nitraat en zo, ik bedoel, we zien de laatste zes jaar dat de veestapel

[3:03:40] behoorlijk krimpt.

[3:03:41] En die autonome krimp van die veestapel, ja, die zullen we ongetwijfeld doorzien.

[3:03:44] Dus dat is eigenlijk ook wel een soort ontwikkeling waardoor de waterkwaliteit zal gaan verbeteren.

[3:03:52] Dank u wel, voorzitter.

[3:03:54] De heer Pierik heeft het over waterkwaliteit en ik heb eigenlijk een heel korte vraag.

[3:04:01] Er is een consensus hier in de Kamer die zegt ja, we willen weten, we willen graag een overzicht van

[3:04:07] al die lozingen die plaatsvinden, maar toch heeft de BBB tegengestemd en ik zou graag willen weten waarom.

[3:04:17] Dat heeft te maken met het feit dat we moeite hadden met de uitvoerbaarheid van die motie.

[3:04:23] Maar ook de BBB is voor, meten is weten en zodra we, want het gaat dan vooral over die PFAS,

[3:04:30] de heer Grimbeser zei al, er zijn wel 10.000 verschillende soorten PFAS, PFOS en zo,

[3:04:36] ik denk dat er nog wel meer zijn.

[3:04:38] Dus je moet wel heel gericht aangeven van welke PFAS'en je dan allemaal insnapt.

[3:04:43] wat je wil hebben om uiteindelijk die waterkwaliteit te verbeteren.

[3:04:46] En daar zit het dilemma natuurlijk dat er een aantal van die PFAS'en die zitten in

[3:04:49] geneesmiddelen enzo.

[3:04:50] Ja, het is maar de vraag of je die dan ook uit het water kan halen en wil halen

[3:04:56] om in ieder geval ook te zorgen dat we in een gezonde samenleving blijven leven.

[3:05:02] De heer Pierik volgt u betoog.

[3:05:09] Ja, eh, we zullen even kijken.

[3:05:12] Waar was ik ook alweer gebleven?

[3:05:18] De nutriënten voor ongereinigde gebieden.

[3:05:20] Eerlijk gezegd, ik zeg u eerlijk dat ik totaal niet blij ben met de omschrijving

[3:05:26] nutriëntenverontreinigde gebieden. Nutriënten zijn namelijk voedingsstoffen

[3:05:29] en in die zin niet verontreinigend. En voorzitter, we hebben een focus op

[3:05:34] nutriënten vanwege de eutrofiering. We willen niet dat te veel voedsel in het

[3:05:39] water zit, zodat het water eutrof wordt.

[3:05:43] Maar die eutrofiering berekenen we op basis van de

[3:05:47] concentraties nitraat en fosfaat.

[3:05:50] Dat doet echter vaak geen recht aan de werkelijkheid.

[3:05:54] De temperatuur van water is bijvoorbeeld ook erg belangrijk.

[3:05:57] Ik zou graag de minister willen vragen...

[3:06:00] of de wijze waarop we nu die eutrofiering beoordelen...

[3:06:03] wel goed aansluit op wat de Europese Commissie van ons vraagt.

[3:06:07] En hoe doen andere landen dit?

[3:06:12] Dan de toekenning van de gebieden zelf.

[3:06:14] Er is veel gemopper als het gaat om de toewijzing...

[3:06:17] en dat is zeer begrijpelijk.

[3:06:18] Er worden boeren gekort in de plaatsingsruimte voor mest omdat ze in een nv-gebied zitten,

[3:06:23] terwijl het water bij hen voldoet aan alle normen.

[3:06:27] Dat kan niet en dat is niet rechtvaardig en ook niet uitlegbaar.

[3:06:31] De vervuiler betaald betekent dat je alleen aangesproken dient te worden op de stoffen

[3:06:36] die je echt vervuiling betekenen.

[3:06:38] We kunnen de rivierkreeft en de gans niet laten betalen voor deze vervuiling.

[3:06:43] Dit doorschuiven naar het boeren is onacceptabel.

[3:06:49] En aanvullend, daarop heb ik begrepen dat er inmiddels door groepen boeren juridische

[3:06:54] stappen gezet zijn tegen de toewijzing van de NV-gebieden.

[3:06:57] Het lijkt mij verstandig dat de betrokken ministers dit niet afwachten, maar zelf bewegen en bijvoorbeeld

[3:07:03] alsnog de toewijzing van de NV-gebieden te herzien.

[3:07:07] Graag een reactie.

[3:07:09] Ten slotte, voorzitter. Dan heb ik ook nog de wens om een veel fijnmaziger te gaan meten

[3:07:18] daar waar het gaat om de NV-gebieden. Want het is nu op een vrij hoog schaalniveau bepaald

[3:07:25] welke gebieden NV-gebieden zijn. Hierdoor zijn er allerlei wateren in een NV-gebied

[3:07:31] terechtgekomen waar in werkelijkheid juist niet veel nutriënten zijn. En dit is buitengewoon

[3:07:38] frustrerend, maar ook oneerlijk. Kan de minister onderzoeken hoe we tot een meer

[3:07:43] fijnmazig meetwerk kunnen komen? En wil de minister daarin de mogelijkheid

[3:07:47] meenemen voor boeren om een eigen meetpunt te installeren?

[3:07:51] Dit sluit immers ook mooi aan op het principe van doelsturing waar het

[3:07:55] kabinet naartoe werkt. Graag ook hierop een reactie.

[3:08:00] Dank u wel, voorzitter. Dank u wel voor uw inbrengen, heer Pierik.

[3:08:03] Dan zijn wij aan het einde gekomen van de eerste termijn aan de kant van de Kamer.

[3:08:07] We gaan schorsen, zodat de minister zich kan voorbereiden...

[3:08:11] voor de beantwoording van alle gestelde vragen.

[3:08:13] Daarin doen wij gelijk een middaglunchbreak.

[3:08:18] En ik stel voor om te schorsen tot vijf over twee.

[3:08:22] Ik wens iedereen een heel smakelijk eten.

[3:08:24] Ik schors de vergadering.

[4:10:00] We gaan verder met het vervolg van dit debat.

[4:10:03] De minister heeft een heel aantal blokjes meegenomen.

[4:10:05] Ik hoorde ook een blokje gimwis.

[4:10:07] Maar...

[4:10:11] Nee, laten we...

[4:10:13] Ik zou graag het woord aan de minister willen geven welke blokjes hij heeft meegenomen.

[4:10:19] Zodat dat helder is voor de leden wat er te wachten staat.

[4:10:23] Ik wil ook een voorstel doen aan de leden om na elk blokje pas de vragen te stellen.

[4:10:28] Dat heeft ook wat voordelen als het gaat over de tijd.

[4:10:31] Natuurlijk ook weer de oproep die ik voor de lunchpauze heb gedaan om de interrupties kort en bondig te houden.

[4:10:37] Al eerst de minister over de blokjes. Gaat uw gang.

[4:10:40] De blokjes zijn als volgt. Ik begin met waterveiligheid...

[4:10:44] dan kaderrichtlijn water, dan drinkwater, water en bodem...

[4:10:52] dan NPLG en dan blokje overig.

[4:10:59] Dank u wel. Gaat uw gang.

[4:11:03] Ja, nou, het is een mooi debat...

[4:11:07] want je ziet dat iedereen dus ontzettend betrokken is bij het onderwerp water.

[4:11:11] Dat ben ik zelf ook.

[4:11:13] Het is alleen de vraag hoe je het doet in de tijd,

[4:11:18] hoeveel belang geef je aan bepaalde dingen.

[4:11:19] Maar over het algemeen zijn natuurlijk alle fracties het hier eens dat water heel belangrijk is.

[4:11:25] En dat is ook een vraag die ik kreeg van het lid Bamenga.

[4:11:28] Hoe belangrijk vindt deze minister de waterportefuie?

[4:11:32] Nou, ik vind dat dus enorm belangrijk.

[4:11:34] We mogen trots zijn op de manier waarop we Nederland uit het moeras hebben opgebouwd.

[4:11:37] Ik ben trouwens opgegroeid aan de kust.

[4:11:39] Dus dan zie je de prachtige duinen.

[4:11:42] Dan zie je ook de kracht van het water en misschien wel het gevaar.

[4:11:46] Want ik woon ook vlakbij Zeeland, daar ben ik veel geweest, ook als taxateur.

[4:11:49] En dan zie je nog allemaal huizen met de lijn waar het water stond.

[4:11:53] Dat kan je nog steeds zien.

[4:11:55] En dan krijg je er ook uitleg bij.

[4:11:57] En dan weet je hoe zo'n ramp zich voltrokken heeft.

[4:12:01] Nou ja, we zien het nu in Spanje.

[4:12:03] Maar ja, vergeet ook niet, een paar jaar geleden.

[4:12:07] Luik, Limburg, Duitsland.

[4:12:09] Dat was eigenlijk vergelijkbaar met Spanje.

[4:12:11] Een clusterbui die lang blijft hangen.

[4:12:13] Het water stroomt de dalen in en daar krijg je een enorme ramp.

[4:12:17] Ook hier in Europa, dus eigenlijk vlakbij Limburg, zijn ruim 300 doden gevallen.

[4:12:22] Hetzelfde als in Spanje ongeveer.

[4:12:24] Dus het is zeer belangrijk water.

[4:12:27] Ook ons drinkwater is natuurlijk belangrijk.

[4:12:29] En ik was afgelopen donderdag op het Nationaal Deltacongres.

[4:12:34] Samen met de Deltacommissaris, nou is een geweldige man.

[4:12:37] We waren er maar 1200 mensen en dan zie je dus dat iedereen hier enorm mee bezig is,

[4:12:43] dat dit leeft, ook bij alle besturen die hiermee te maken hebben.

[4:12:46] Dus water is belangrijk en dan begin ik nu snel met het eerste blokje waterveiligheid.

[4:12:56] Verschillende leden hebben gevraagd naar het rijksaandeel van de middellange termijn van

[4:13:00] het hoogwaterbeschermingsprogramma.

[4:13:02] Het Rijk staat voor zijn verantwoordelijkheid om het wettelijk doel waterveilig in 2050

[4:13:07] te halen en daaraan geconformde wettelijke afspraken voor 50-50 samen met de waterschappen

[4:13:13] financieel bij te dragen.

[4:13:15] De rijksbijdrage aan het financieel knelpunt in het hoogwaterbeschermingsprogramma in 2030-2036

[4:13:20] wordt meegewogen in het reguliere begrotingsproces.

[4:13:24] Van belang daarbij is het inzicht in de noodzakelijke planning, want ook dat is natuurlijk nog niet

[4:13:27] helemaal uitgekristalliseerd.

[4:13:30] Besluiten over financiële knelpunten zijn daarom onlosmakelijk verbonden met afspraken

[4:13:35] over de sturing en voortgang van het hoogwaterbeschermingsprogramma.

[4:13:38] In het hoofdlijnenakkoord en het regeerprogramma is aangegeven

[4:13:41] dat over de herrijking van het hoogwaterbeschermingsprogramma

[4:13:44] en de financiën eind 2025 bestuurlijke afspraken worden gemaakt

[4:13:49] en daarbij wordt ook de voortgang en de sturing van het programma betrokken.

[4:13:53] In de brief die ik voorafgaand aan dit overleg heb gestuurd,

[4:13:56] is aangegeven dat het Deltafonds financieel onder druk staat inderdaad

[4:14:00] en dat is één van de grote vraagstukken

[4:14:02] waar nog een besluitvorming over plaats moet vinden.

[4:14:05] Maar er zijn ook andere opgaven, want we zien die tekorten overal terug,

[4:14:09] ook trouwens bij andere bestuurslagen, want provincie, gemeenten, waterschappen,

[4:14:14] ze hebben allemaal te maken met tegenvallers, stijgende kosten.

[4:14:19] Zoals ook bekend bij het hoofdlijnenakkoord en het RHIP-programma,

[4:14:22] zijn geen middelen toegevoegd aan het Deltafonds.

[4:14:26] De afweging tussen de verschillende opgaven zal plaatsvinden

[4:14:28] via de reguliere momenten in de begrotingcyclus,

[4:14:30] waarover u uiteraard geïnformeerd wordt.

[4:14:33] En dit wordt ook afgestemd met de waterschappen.

[4:14:37] Gelukkig is het wel zo dat...

[4:14:39] We hebben natuurlijk eerder een debat gehad over de algemene begroting, INW.

[4:14:43] Op het gebied van het Deltafonds lijken de problemen toch iets beheersbaarder,

[4:14:47] zeg ik daarbij, dus dat is dan weer een geluk bij een ongeluk

[4:14:50] of misschien valt het dan ook wel ergens mee.

[4:14:52] Dus ik verwacht wel dat we hier uit gaan komen.

[4:14:55] Wat ik dus niet heb bij, als ik kijk naar het meer en de infrastructuur,

[4:14:59] want daar zijn de tekorten vele malen groter en de uitdaging is daar vele malen groter.

[4:15:03] Hier valt het nog mee.

[4:15:06] Maar goed, dat is nog geen toezegging, maar ik wil in de volgorde de dingen wel even goed duiden.

[4:15:15] Dan een reactie op het lid Heutink.

[4:15:20] In mijn reactie op de rapporteur heb ik aangegeven dat ik onderuitputting onwenselijk vind.

[4:15:24] Het betreft geen geld wat vrijvalt, maar het is geld wat in een later jaar

[4:15:30] moet worden uitgegeven aan die doelen, dus het is niet vrijvallend geld.

[4:15:35] Tegelijkertijd constateer ik dat versnelling van de waterveiligheidsopgave nodig is.

[4:15:39] En daarom zet ik op verschillende manieren in op versnelling

[4:15:41] en ben daarover in overleg met de waterschappen om goede afspraken te maken.

[4:15:46] Het is echter niet eenvoudig om een versnelling mogelijk te maken,

[4:15:50] want dat moet aan verschillende voorwaarden voldoen.

[4:15:52] Dus alleen geld naar voren halen wil niet zeggen dat je ook iets sneller uit kunt voeren.

[4:15:58] De maakbaarheid, zoals we dat noemen, dat betekent gewoon...

[4:16:01] ...is er genoeg capaciteit, vergunningen, bedrijven die het kunnen uitvoeren...

[4:16:06] ...stikstofruimte, noem maar op, is dat er wel? Dat is de vraag.

[4:16:08] En het is dus niet zo dat als je geld naar voren haalt, dat dat probleem opgelost is.

[4:16:13] Het gaat hier om een heel stelsel van zaken die voor vertraging kunnen zorgen.

[4:16:17] Zoals dus stikstofruimte...

[4:16:20] Beperkte beschikbaarheid van emissieloos materieel, ja.

[4:16:23] Wij gaan in Nederland steeds meer emissieloos bouwen, ook dijken aanleggen.

[4:16:29] En die machines moeten wel aanwezig zijn.

[4:16:32] En ik heb uiteraard gevraagd, moet dat nou allemaal wel?

[4:16:35] Want al die bedrijven, die grondbedrijven hebben nog van die dieselkranen,

[4:16:38] kunnen die niet gewoon gebruikt worden.

[4:16:40] Ja, dan zit je dus weer met stikstofrechten en stikstofproblemen.

[4:16:43] Dus het is niet zo dat we dat zo leuk vinden per se,

[4:16:45] maar het is nog eenmaal nodig om stikstofloos te bouwen.

[4:16:52] Maar goed, gelukkig zijn er wel een aantal bedrijven die dat kunnen.

[4:16:57] Dus de projecten kunnen wel over het algemeen doorgaan.

[4:17:00] Met de waterschappen zijn we in gesprek hoe we beter kunnen sturen op tijdige oplevering van projecten

[4:17:05] en een efficiëntere aanpak van dijkversterkingsprojecten.

[4:17:09] Want ook dat is nodig als de spanning op het budget stijgt.

[4:17:12] Dan moet je toch gaan kijken hoe kunnen we de kosten beheersen.

[4:17:15] Het is altijd een belangrijk punt.

[4:17:17] Verder is afgesproken om 16 projecten, die tot 2026 in realisatie gaan,

[4:17:22] om die extra te monitoren.

[4:17:24] En hierdoor kan ik voegtijdig bijspringen als er vertraging dreigt op te treden.

[4:17:30] Dan richting de heer Grimwis.

[4:17:32] Ja, de oplopende kosten, die zie ik ook.

[4:17:34] Dat is zorgelijk en daarom kijken we naar het aanbesteedingsproces.

[4:17:38] Kunnen we meer standaardiseren, bijvoorbeeld?

[4:17:40] Ook dat zou in de kosten kunnen schelen.

[4:17:43] En ik zeg toe dat ik de Kamer medio 25 ga informeren hoe we die kosten kunnen beheersen of liever beheersen.

[4:17:51] Dat is dan door de lid Bamenga heeft gevraagd over de Delta commissaris en 9 miljard.

[4:18:03] Het door de heer Bamenga genoemde bedrag van 9 miljard euro herken ik niet.

[4:18:08] Ik weet dat de Delta commissaris zich wel heeft uitgesproken over een grotere opgave.

[4:18:12] Zoals u weet is in het hoofdlijnakkoord geen extra geld beschikbaar gekomen voor deze opgave.

[4:18:18] En ik heb aangegeven dat het Rijk staat voor zijn verantwoordelijkheid om het wettelijke doel

[4:18:22] voor waterveiligheid in 2050 te halen.

[4:18:25] Daarom dragen wij conformde wettelijke afspraken voor 50-50 samen met de waterschappen financieel bij.

[4:18:31] Dat staat dus, die afspraak.

[4:18:33] Op dit moment ben ik bezig met herijking van de kosteninschatting van het hoogwaterbeschermingsprogramma.

[4:18:37] en eind dit jaar kunt uw Kamer daarover een opgave verwachten.

[4:18:43] In het hoofdlijnakkoord en het reerprogramma is aangegeven dat over de herijking

[4:18:46] van het hoogwaterbeschermingsprogramma en de financiën

[4:18:48] eind 2025 bestuurlijke afspraken zullen worden gemaakt.

[4:18:53] Dan vraagt de heer Grimwis over het Deltafonds.

[4:18:56] Ja, dat staat onder druk. Dat is ook geschetst in de Waterbrief.

[4:18:59] En ik ben het zeer met u eens dat waterveiligheid van het allergrootste belang is voor Nederland.

[4:19:03] Ongeveer 55 procent van ons land zou overstromen als er geen preventieve maatregelen genomen waren.

[4:19:10] En daarom is ook het overgrote deel van het Deltfonds bestemd voor waterveiligheid.

[4:19:15] Het overgrote deel van de middelen die hiervoor nodig zijn, zijn ook wettelijk verankerd.

[4:19:20] Waterveiligheid blijft dus prioriteit.

[4:19:24] Dan vraagt Pierek over de inschatting van de bandbreedte van de hoogwaterbeschermingsprogramma.

[4:19:30] Dat was groot. Dat moet eerst aangescherpt worden voordat besluitvorming kan plaatsvinden.

[4:19:34] Met waterschappen samen is de eerste inschatting van de kosten inmiddels aangescherpt.

[4:19:42] Die resultaten kunt u in december verwachten.

[4:19:45] Dit is onderdeel van de herijking van het hoogwaterbeschermingsprogramma, waarover dus

[4:19:48] eind 2025 afspraken worden gemaakt over het verbeteren van sturing en over de financiële

[4:19:54] afspraken langjarig.

[4:19:56] Als er meer duidelijk is over de financiële problematiek op de lange termijn, kan ik

[4:19:59] in het kabinet bespreken of de groei van het deltafonds nodig en haalbaar is.

[4:20:03] Dat moet natuurlijk met de minister van Financiën en daar kan ik niet op vooruit lopen.

[4:20:07] Maar goed, het valt misschien ook nog wel een beetje mee, dus laten we kijken waar we komen.

[4:20:12] Hoe gaat de minister de langjarige bekostiging van de dijken garanderen?

[4:20:17] Ook Pierik en ook anderen.

[4:20:19] Bij de eerste inschatting was de bandbreedte van het hoogwaterbeschermingsprogramma erg groot.

[4:20:24] Die moet eerst aangescherpt worden.

[4:20:27] Met de waterschappen samen is een eerste inschatting van de kosten inmiddels al aangescherpt

[4:20:31] en die resultaten kregen we dus in december.

[4:20:33] En dat is onderdeel van de herijking van het hoogwaterbeschermingsprogramma.

[4:20:38] En dus eind 2025 worden er afspraken gemaakt, heb ik al gezegd.

[4:20:42] En als er meer duidelijkheid is over de problematiek, dan zal ik in het kabinet bespreken of daar

[4:20:47] ook vanuit anderen aan kan worden bijgedragen.

[4:20:52] Het lid Kostic vraagt over de kosten, ook kosten waterveiligheid, waterbeschikbaarheid,

[4:20:59] waterkwaliteit.

[4:21:00] Bij het waterbeleid kijken we natuurlijk steeds naar de toekomst en we gebruiken actuele scenario's.

[4:21:05] En ook de Delta-commissaris adviseert ons elke jaar over wat we moeten doen.

[4:21:09] Dus we zijn juist toekomstbestendig bezig.

[4:21:13] En elk jaar bij de begroting krijgt de Kamer ook via het Delta-programma het actuele overzicht.

[4:21:20] Dan vraagt Bamenga of we alle aanbevelingen van het Delta-programma gaan uitvoeren.

[4:21:26] Ja, we nemen die aanbevelingen natuurlijk zeer serieus en we nemen ze ook zeker mee bij de uitvoering.

[4:21:30] Dus versterken van dijken, beter inrichten van ons land om te leven met water en zorgen

[4:21:35] voor genoeg schoon water is uiterst belangrijk.

[4:21:39] Met een werkbare gedragscode kunnen we het beheer van dijken gemakkelijker uitvoeren.

[4:21:56] De Unie van Waterschappen is hierover nog in gesprek met het ministerie van LVVN.

[4:22:01] Ik ga ervan uit dat zij daar samen uitkomen.

[4:22:04] Ik vind het belangrijk, want het mag niet ten koste gaan van de waterveiligheid.

[4:22:08] En wat betreft de kosten geldt dat de voorziene stijging het gevolg is van de natuurwetgeving

[4:22:13] die onder verantwoordelijkheid van LVVN valt.

[4:22:16] Dus daarover zal ik naar mijn collega van LVVN moeten verwijzen.

[4:22:24] Dan het lid Kostic over de basislijn biodiversiteit bij dijkversterking.

[4:22:31] Waterschappen hebben dus hun eigen biodiversiteitsbeleid met innovaties in het hoogwaterbeschermingsprogramma

[4:22:37] zoals Future Dikes over soortenrijke en bloemrijke grasbedekking, bekleding, ondersteuning te

[4:22:44] waterschappen om hun duurzaamheidsdoelen te halen en hun biodiversiteitsambities te halen.

[4:22:50] We moeten natuurlijk allemaal de kosten in de gaten houden, want we kunnen heel veel willen,

[4:22:54] maar we zitten ook met een spanning.

[4:22:56] Maar goed, als het gaat om bloemrijke dijken zal het nog wel meevallen.

[4:23:00] Dan de beverproblematiek.

[4:23:02] Hoe hebben we die schade afgedekt?

[4:23:04] Ook vraag ik van de heer Pierik.

[4:23:07] Er is inderdaad sprake van toenemende schade door de bever die bij de waterbeheerders terechtkomt.

[4:23:12] Ook financiële gevolgen.

[4:23:14] Daarom wordt er gewerkt aan een nationale aanpak voor de bever.

[4:23:16] Ja, we hebben natuurlijk alles aangehaald dat de bever terugkomt in Nederland.

[4:23:19] En nu zitten we dan met schade.

[4:23:21] Maar goed, we zijn wel blij dat die bever terug is.

[4:23:24] Het doel is wel om calamiteiten snel langs dijken, spoor en wegen aan te kunnen pakken.

[4:23:30] Vooral door preventieve maatregelen.

[4:23:33] En te zorgen dat een gelijke aanpak in heel Nederland geldt.

[4:23:37] Die aanpak zal begin 2025 gereed zijn.

[4:23:42] Het muskusproof maken van dijken, vraagt het lid Kostic.

[4:23:46] Het beleid van Rijk en Waterschap is erom gericht om muskusratten terug te dringen

[4:23:51] tot de landgrens.

[4:23:53] De dijken en dammen in beheer van Rijkswaterstaat zijn veelal harde constructies, daar zal dus

[4:23:58] geen schade van dijken ontstaan, dat zal ook niet bloemrijk zijn, dat is de andere kant.

[4:24:03] Gelet op het beleid van terugdringen is het niet zinvol en niet nodig om de dijken aan

[4:24:07] te passen.

[4:24:10] Er wordt bij het aanleggen van gaten in de duinen, de kerven, zorgvuldig rekening gehouden

[4:24:16] met de bescherming tegen overstromingen.

[4:24:17] Dat ging over die duinen in Noord-Holland, daar waren zorgen over.

[4:24:24] De waterveiligheid is daar natuurlijk uiterst belangrijk en hier wordt ook absoluut binnen

[4:24:29] die normen gehandeld.

[4:24:33] Het doorstuiven van zand heeft als voordeel dat de duinen breder worden en dat is natuurlijk

[4:24:39] van belang voor de veiligheid.

[4:24:41] Dus ik heb over dit onderwerp ook proactief contact opgenomen met Marianne Zwageman, die

[4:24:47] ook aandacht voor heeft gevraagd. Ze had daar zorg over. Die zorgen worden natuurlijk ook gedeeld door

[4:24:51] andere mensen, maar ik heb daar dus direct haar geïnformeerd en ik ben bereid om dat ook te

[4:24:56] blijven doen, want het moet niet zo zijn dat milieu ten koste gaat van de veiligheid. Veiligheid

[4:25:04] staat altijd bovenaan en andere milieuprojecten moeten daar niet afbreuk aan doen. Hier is dat

[4:25:11] ook niet het geval, dus het gaat juist om een duinverstuiving waardoor de duinen breder worden.

[4:25:17] Dan Gabriël Bumenga, de desinformatie.

[4:25:24] In Nederland leven we in de gelukkige situatie...

[4:25:28] dat we met waterschappen, Rijkswaterstaat en vele waterbouwkundige experts...

[4:25:31] een goede basis hebben om met desinformatie om te gaan.

[4:25:34] Wat is desinformatie? Dat is altijd een goede vraag.

[4:25:38] We hebben ook vrijheid van informatie, gelukkig.

[4:25:41] Meningen lopen soms erg uiteen, met alle social media ook.

[4:25:46] Wat is waar, wat is niet waar.

[4:25:47] Ik blijf natuurlijk aan werken dat we met gezond verstand naar zaken kijken

[4:25:52] en dat we echte desinformatie of bangmakerij uit de weg gaan.

[4:25:56] Dat moeten we niet willen.

[4:25:57] Maar goed, Nederland heeft gelukkig ook heel veel kennis in huis

[4:26:00] om goede keuzes te maken.

[4:26:02] En het blijft alleen werk aan de winkel

[4:26:04] om te zorgen dat we allemaal over dezelfde informatie beschikken.

[4:26:10] Dan Soepboer.

[4:26:12] Wat zijn de matlenermaatregelen voor de komende tijd

[4:26:15] om de waterveiligheid en watermanagement te waarborgen?

[4:26:17] Ja, wat zijn matlenermaatregelen?

[4:26:20] Ja, ik hoop dat dat gewoon alle noodzakelijke maatregelen zijn om de veiligheid natuurlijk goed op orde te houden.

[4:26:25] Ik informeer de Kamer natuurlijk over het waterbeleid en alle maatregelen die daarvoor nodig zijn.

[4:26:29] En ik ben natuurlijk altijd bereid een technische briefing over het waterbeleid te verzorgen.

[4:26:35] U mag dat matlenermaatregelen noemen, maar ik heb dat op de Delta-congres gezien.

[4:26:40] Je ziet, alle bestuurslagen in Nederland zijn hiermee bezig.

[4:26:43] Dit heeft ontzettend veel positieve energie.

[4:26:45] ook hier in deze commissie. We willen allemaal hetzelfde. We willen veilige dijken, schoon water

[4:26:50] en het liefst nog een beetje in combinatie met de natuurwaarde. En ik denk dat ons dat gaat lukken

[4:26:56] op een manier dat we er allemaal toch wel mee tevreden kunnen zijn. Dan een tijdlijn vraagt

[4:27:03] de heer Heutink. Er wordt op dit moment gewerkt aan het starten van het programma Ruimte voor de

[4:27:06] rivier 2.0. De tijdlijn wordt dus gemaakt en het resultaat kan ik voor de zomer van 2025 met de

[4:27:15] Kamer delen, dus dan kunt u dat verwachten.

[4:27:18] En dat was over waterveiligheid.

[4:27:21] Als ik er goed, dan wil ik als eerste de interruptie geven aan de heer Ginwis.

[4:27:28] Ja, dank voorzitter.

[4:27:29] En dank minister voor de antwoord en ook de toezegging in zaken.

[4:27:34] Het medio 2015 informeren over besparen van kosten bij aanbestedingen.

[4:27:41] Mijn vraag richt zich even op de eerste

[4:27:43] antwoord wat hij gaf, namelijk over het hoogwaterbeschermingsprogramma.

[4:27:46] En ik snap de spanning in het budget en in de investeringsruimte.

[4:27:52] Misschien kan de minister ook nog wel eens kijken naar de beleidsreserveringen die zijn gemaakt.

[4:27:56] Moet alles wat daar is gereserveerd gebeuren?

[4:27:59] Of hebben we andere dingen die nog niet zijn gereserveerd concreet?

[4:28:02] Misschien nog iets meer prioriteit?

[4:28:06] Misschien kan hij daarop reageren.

[4:28:08] Mijn andere vraag hierbij is...

[4:28:09] Ja, ik snap het allemaal, de formele gang van zaken...

[4:28:12] en dat je uiteindelijk in de begroten cyclus uiteindelijk in het voorjaarsnota

[4:28:16] vast weer wat vastklikt.

[4:28:19] Tegelijkertijd, waterschappen hebben gewoon heel duidelijk een bot op tafel gelegd

[4:28:22] en zich gecommitteerd.

[4:28:23] Wij willen 50% van die extra benodigde opgave voor 2030, 2036 op tafel leggen.

[4:28:27] Dat is relevant, want een aantal projecten gaan de komende jaren al in de verkenning.

[4:28:32] Dus als de minister te lang wacht met een soort van knipoog of signaal

[4:28:36] of duidelijkheid of richting, dan ontstaat er toch een potentiële impasse

[4:28:42] Dus kan de minister iets meer duidelijkheid uitstralen,

[4:28:46] niet alleen richting Kamer, maar ook naar de waterschappen?

[4:28:49] Ik zal mij houden aan die 50-50 afspraak.

[4:28:53] Zojuist heeft de minister al bevestigd dat die afspraak nog helemaal staat.

[4:28:56] En ik zal zorgen dat het goed komt.

[4:28:58] Want waterveiligheid heeft inderdaad prioriteit.

[4:29:00] En de minister beseft dat dit een verdubbelaar is in zijn fonds.

[4:29:04] Want als hij een euro aan zoet water geeft, wat heel nodig is, prachtig.

[4:29:07] Maar dan moet hij het helemaal zelf doen bijna.

[4:29:08] Maar hier doet hij het samen met de waterschappen en elke euro die hij inlegt, levert een extra euro op.

[4:29:16] Ja, ik vind een hele goede vraag, voorzitter.

[4:29:18] Ik vind het ook heel belangrijk dat ik hier een heel scherp en goed antwoord op geef,

[4:29:22] namelijk dat wij absoluut de commitment hebben om dit na te komen.

[4:29:25] Dit moet ook voor de waterschappen duidelijk zijn dat zij met hun investeringen en hun plannen door kunnen gaan

[4:29:31] en dat wij ook die commitment voelen en hebben.

[4:29:36] We moeten dat natuurlijk wel in overleg doen samen en in de tijd moet het kloppen.

[4:29:40] Dus dat is vooral waar ik hier op wijs.

[4:29:42] Maar absoluut de commitment van onze kant om samen met de waterschappen om die projecten uit te voeren.

[4:29:47] En we kijken ook naar de beleidsreserve uiteraard, zoals de heer Gimmes dat vraagt.

[4:29:52] Dank u wel.

[4:29:54] Ik wil nog even meedelen.

[4:29:56] Kijk, we hebben natuurlijk afgesproken dat we de interrupties aan het eind van elk blokje doen.

[4:29:59] Ik wil voorstellen, ook gezien de korte tijd die we hebben, dat we de vier vervolgvragen,

[4:30:03] dus die interrupties toestaan, uitgezonderd vragen die niet beantwoord zijn.

[4:30:09] Want dan is het altijd een beetje lastig als je een interruptie moet gebruiken

[4:30:11] voor de vragen die beantwoord zijn.

[4:30:13] En ik ga nu mijn lijstje af, zoals ik ook de leden heb genoteerd,

[4:30:17] wanneer zij hun hand hebben opgestoken om een interruptie te plegen

[4:30:20] en de herhuting is aan de beurt.

[4:30:23] Ja, voorzitter, ik hoop dat u de toezegging van de minister

[4:30:27] net hebt opgeschreven als zodanig dat we worden geïnformeerd

[4:30:31] over de tijdlijn voor het verzoek dat ik net heb gedaan.

[4:30:40] Ik hoorde de minister praten over het standardiseren van aanbestedingen.

[4:30:46] Daar ben ik wel even heel erg benieuwd naar.

[4:30:48] Want bedoelt de minister bij het standardiseren klusteren van aanbestedingen?

[4:30:54] Dus het samenvoegen en dan in een treintje richting aannemers uitzetten?

[4:31:00] En zojaar, geldt dat dan alleen voor de waterprojecten

[4:31:05] of is de minister dat van plan, Rijkswaterstaat breed?

[4:31:10] De uitdaging is Rijkswaterstaat breed, want we zien dat in alle aanlegprojecten,

[4:31:14] dat geldt ook voor de waterschappen en alle andere overheden,

[4:31:17] allemaal hetzelfde te maken, schaarstaan materiaal, schaarstaan stikstofruimte,

[4:31:22] de vergunningsverlening gaat ook soms wel eens moeizaam,

[4:31:28] personeelstekorten deskundigen hebben we nodig.

[4:31:31] In de uitvoering ook bij de aannemers, we zien toch een concurrentie

[4:31:34] tussen grondwerken in de waterhuishouding

[4:31:38] met bijvoorbeeld energievernieuwing, elektrificering, noem maar op.

[4:31:44] Je ziet dus dat er een soort schaarste is in die aannemerssector

[4:31:48] en dat zorgt voor een prijsopdrijvend effect.

[4:31:50] En dat zien we nu al jaren, dat daar dus...

[4:31:52] Ja, dat eigenlijk de kostenstijging hoger is dan de inflatie,

[4:31:56] dan de algemene inflatie, en dat is natuurlijk zorgelijk,

[4:31:59] want het gaat altijd om heel veel geld.

[4:32:01] Het zijn dure projecten en de tekorten lopen dus ook snel op.

[4:32:06] Waar we dus naar gaan kijken, is hoe kunnen we het slim aanbesteden,

[4:32:09] zoals in de tijd, dus dat treintje van aanbestedingen,

[4:32:11] dat zou een besparende effect kunnen hebben,

[4:32:14] maar ook in de voorwaarden zelf.

[4:32:16] Door te standardiseren zou je wellicht voordeel kunnen halen.

[4:32:20] Maar goed, we gaan het allemaal uitzoeken.

[4:32:22] Het heeft in ieder geval al mijn aandacht om die beheersbaarheid van kosten toch goed te houden,

[4:32:28] want anders dan loopt het echt uit de hand.

[4:32:31] Ja, dat is goed streven, zeggen we in de richting van de minister.

[4:32:36] Dan tot slot even aansluitend op wat meneer Gim net zei,

[4:32:39] dat ging over het hoogwaterbeschermingsprogramma.

[4:32:42] Is mijn conclusie nou juist, want de minister die gaf het niet helemaal duidelijk aan,

[4:32:47] Dat we ergens in het najaar of begin volgend jaar een brief van deze minister kunnen verwachten...

[4:32:53] waarin hij dus het voorstel doet of gaat doen om 1,25 miljard vrij te spelen op het Deltafonds...

[4:32:59] om dus tegemoet te komen aan de provincies.

[4:33:02] Of houdt hij dat bedrag nog in zijn zin...

[4:33:04] richting het waterschap, dank u wel meneer Gim Wiss voor het scherphouden.

[4:33:08] Of houdt hij dat bedrag nog in de zak en gaat hij het in de tijd uitzetten richting het waterschap.

[4:33:14] Ik ben even heel erg benieuwd of we nou een financiële bijdrage uit het datafonds...

[4:33:19] of de minister dat gaat halen, ja of nee?

[4:33:21] Meneer De Jonge.

[4:33:26] Het is ten eerste bedoeld als de commitment uitspreken die we hebben naar de waterschappen...

[4:33:31] dat we dit samen gaan doen.

[4:33:32] Het is inderdaad 50-50 in de kosten, dus dat is voor beide partijen goed.

[4:33:38] En vandaar dat beide partijen op elkaar moeten kunnen rekenen.

[4:33:40] En daarom dat ik hier dat commitment nog eens geef.

[4:33:42] We moeten wel in het begrotingsproces kijken hoe we dat in de tijd gaan uitzetten.

[4:33:46] En we moeten natuurlijk goed samen met de waterschappen kijken

[4:33:48] in de komende jaren hoe dat precies gaat neerslaan, die kosten,

[4:33:52] zodat het wel op een gelijkmatige manier is,

[4:33:54] zodat we niet in financiële problemen komen in één jaar bijvoorbeeld.

[4:33:58] Dus... Maar dat gaan we samen met de waterschappen doen,

[4:34:00] maar nogmaals alle commitment naar de waterschappen

[4:34:02] om dit samen te gaan doen.

[4:34:05] Helen Koosditsch.

[4:34:07] Ja, dank u wel. Allereerst een vraag over de muskischatten.

[4:34:11] Het ging natuurlijk ook over andere dieren dan alleen maar de muskischatten,

[4:34:14] maar toch even dat voorbeeld.

[4:34:16] Kijk, wat we hebben gehoord van de waterschappen is dat ze eerder gebruik konden maken van het

[4:34:24] hoogwaterbeschermingsprogramma, het budget daarvan, om te investeren in graafwerende

[4:34:27] maatregelen.

[4:34:28] En dat zij dat zeer nuttig vinden, omdat zij inderdaad ander soort dijken hebben dan landelijk,

[4:34:33] die minder versteend zijn en waar zij dus wel nut en noodzak zien om toch het anders

[4:34:38] aan te pakken.

[4:34:39] En inderdaad de dieren die eventueel de dijken zouden kunnen aanpassen op een diervriendelijke

[4:34:43] manier te weren.

[4:34:43] En dat is eigenlijk de vraag, heel simpel, vanuit de waterschappen,

[4:34:47] dat het Rijk binnen het bestaande budget van het hoogwaterbeschermingsprogramma

[4:34:52] nog steeds wel de mogelijkheid aan de waterschappen blijft bieden

[4:34:55] om in die grijpwerende maatregelen te investeren.

[4:34:59] Is de minister daartoe bereid?

[4:35:01] Want waterschappen zoals Amstel, Gooi en Vecht, die snakken daarnaar.

[4:35:05] Ja, de minister.

[4:35:07] Ja, wat hier dan precies nodig is, is mij niet helemaal bekend

[4:35:12] en ook niet wat mogelijk is.

[4:35:13] ...wat die graafwerende maatregelen dan ook kosten, moeten we ook goed in de gaten houden...

[4:35:18] ...want er is natuurlijk wel weer een wens die kostenverhogend is en niet kostenverlagend.

[4:35:24] Dus laat ik zeggen, ik wil graag misschien in de tweede termijn erop terugkomen...

[4:35:29] ...dat we nog even kunnen uitzoeken waar gaat het hier precies over...

[4:35:32] ...en als dat niet lukt in de tweede termijn, dan zeg ik u toe een brief om hierop terug te komen.

[4:35:38] Tweede termijn.

[4:35:39] Nou, dat klinkt heel goed en ik zou de minister dan tegelijk willen oproepen...

[4:35:43] om met zo'n waterschappen als Amstel, Gooi en Vrecht hierover te gaan praten.

[4:35:46] Die hebben daar expertise in en die kunnen ook precies zeggen waar het dan eventueel knelt,

[4:35:50] maar ook waar de kansen liggen.

[4:35:52] Want ik hoorde de minister zeggen dat het kosten verhogen zou kunnen zijn,

[4:35:55] maar je zou goed kunnen bedenken dat het op termijn misschien wel als kosten verlaagd zou kunnen zijn.

[4:35:59] Dus dat is misschien goed om in ieder geval te verkennen.

[4:36:02] En dan een tweede vraag waar ik benieuwd naar was,

[4:36:05] is die soort basislijn voor de biodiversiteitsplan bij de dijken.

[4:36:14] Inderdaad is het zo dat de verschillende waterschappen er een eigen plan hebben.

[4:36:18] Maar daar zit ook een knelpunt.

[4:36:21] Want voornamelijk als het gaat om primaire dijken...

[4:36:24] ligt de verantwoordelijkheid bij een aantal waterschappen...

[4:36:27] terwijl alle waterschappen eraan mee moeten betalen.

[4:36:30] En wat sommige waterschappen in ieder geval zeggen...

[4:36:33] Kijk, wij vinden het heel fijn dat er een soort van basislijn is vanuit het Rijk

[4:36:37] over waar je op z'n minst aan moet voldoen qua biodiversiteit.

[4:36:40] Want wat je nu krijgt is dat sommige waterschappen wel investeren in die biodiversiteit,

[4:36:44] met meekoppelkansen, en andere waterschappen dat gewoon negeren.

[4:36:48] Dat het gewoon niet gevonden onder hun aandacht is.

[4:36:51] Dus de waterschappen zeggen dan, gezien we toch allemaal moeten meebetalen,

[4:36:55] wil je niet dat de een het wel doet en de ander niet.

[4:36:59] En het Rijk zou met een basislijn kunnen komen in overleg met de waterschappen.

[4:37:02] Dus het enige wat ik vraag is of de minister in ieder geval met de waterschappen hierover

[4:37:06] in overleg wil gaan om te verkennen of er een opening hier ligt en het Rijk eigenlijk ook

[4:37:13] gewoon de waterschappen hierin kan helpen.

[4:37:15] Ja, ik begrijp wat lid Kostic vraagt.

[4:37:19] Ik twijfel wel, want iedere situatie is natuurlijk anders, elke dijk is anders.

[4:37:25] Er is een enorm verschil tussen dus om hier een soort basis te zoeken.

[4:37:30] Ik zou het wel willen zoeken, die basis, samen met de waterschappen.

[4:37:34] Als ik dat kan toezeggen, dan wil ik dat doen, maar ik wil nu nog niet toezeggen dat we die

[4:37:38] basislijn ook gaan vinden, want ik zie te veel verschillen lokaal tussen allerlei dijken

[4:37:44] en een dijkversterkingsopgave om te zeggen dat gaan we zo en zo doen.

[4:37:49] Dus als dat goed is, dan wil ik dat wel gaan proberen met de waterschappen te bespreken.

[4:37:56] Dat kost iets.

[4:37:57] Dat klinkt echt heel goed.

[4:38:00] En dan zou ik de minister willen vragen om hierover terug te koppelen naar de Kamer,

[4:38:04] naar die gesprekken.

[4:38:06] Zeg eerst de kwartaal 2025 als dat haalbaar is.

[4:38:13] Dan kijk ik even naar de minister.

[4:38:14] De minister zegt dat toe.

[4:38:18] Dat kost iets.

[4:38:19] Ja, dank u wel.

[4:38:20] Ik was benieuwd of de minister toevallig ook al kan toezeggen om in de herijking van de

[4:38:24] Nationale Klimaatadaptatiestrategie mee te nemen hoe versterking van biodiversiteit

[4:38:29] en klimaatadaptatie hand in hand kunnen gaan, welke maatregelen daarvoor kunnen worden genomen

[4:38:34] en welke daadwerkelijk zullen worden overgenomen door de minister.

[4:38:38] Dus die meekoppelkans, biodiversiteit en klimaatadaptatie, hoe de minister daar activiteiten aan verbindt,

[4:38:47] ben ik nog niet mee.

[4:38:49] De minister.

[4:38:50] Ja, daar zou ik graag in de tweede termijn op terugkomen.

[4:38:54] Dan houden we die aan.

[4:38:58] Dank u wel, voorzitter.

[4:39:01] Volgens mij is er een vraag wat gaat over desinformatie niet beantwoord.

[4:39:05] Volgens mij had de heer Gabriels ook een vraag in dezelfde strekking.

[4:39:10] Volgens mij heb ik gevraagd aan de minister om die complottheorieën,

[4:39:14] retorieken vanuit extreem rechtse hoek over die overstromingen in Spanje,

[4:39:19] de oorzaak daarvan om dat af te doen als onzin.

[4:39:24] Maar daar heb ik nog geen antwoord op gekregen.

[4:39:27] Dus...

[4:39:28] Ja, minister.

[4:39:29] Ja, ik ben niet op de hoogte van alle complottheorieën, of ze nou van rechts of links komen.

[4:39:33] Ik weet niet of dit met rechts of links te maken heeft, maar goed.

[4:39:36] Ja, we hebben ook een vrijheid van meningsuiting en een vrijheid van informatie.

[4:39:39] Dus ik vind dat ook heel belangrijk.

[4:39:41] En iedereen heeft zijn eigen complottheorie, zou ik haast willen zeggen, of zijn eigen geloof.

[4:39:46] Dus ik ben hier wel terughoudend in.

[4:39:50] Kijk, je kunt ook zo'n overstroming niet één op één koppelen aan klimaatverandering.

[4:39:53] klimaatverandering. Het is een weerssituatie, een weersfenomeen, dat misschien vaker voor zou kunnen

[4:39:59] komen. En dan druk ik me voorzichtig uit. Om dat te koppelen aan klimaatverandering lijkt me ook al

[4:40:07] vergaan. En dat is geen complot, zeg ik tegen de heer Bamenga. De wetenschap is interessant en

[4:40:14] belangrijk, maar de wetenschap over het weer of het klimaat is ook nog niet helemaal uitgekristalliseerd.

[4:40:23] Vandaar dat we allerlei scenario's hebben die enorm uit elkaar lopen,

[4:40:27] want ook de wetenschap weet dit niet precies.

[4:40:30] Het gevaar als je dan gelijk iets tot een complottheorie gaat benoemen,

[4:40:35] ja, dan ga je toch wel echt afbreuk doen aan de vrijheid van meningsuiting.

[4:40:38] Daar ben ik ook heel beducht voor.

[4:40:39] Dus ik denk dat we met elkaar het gezonde verstand moeten laten zegevieren,

[4:40:45] dat we allemaal kritisch mogen zijn op welke theorie dan ook,

[4:40:48] dat we ook samen zelf aan de slag gaan om te kijken

[4:40:52] dat we onze eigen informatievoorziening goed op orde hebben,

[4:40:55] maar dat we elkaar niet te maat gaan zitten nemen over wie gelijk heeft en wie niet,

[4:41:00] want dat kan ook nog wel eens wat ingewikkelder blijken dan het soms lijkt.

[4:41:06] Dus ik zou me toch heel voorzichtig willen uitlaten op dit vlak.

[4:41:11] De heer Bemenga.

[4:41:14] Nou ja, ik vind het totaal niet rijmig met het allereerste antwoord van de minister.

[4:41:18] De minister geeft in eerste instantie aan, ik blijf werken om te zorgen

[4:41:22] dat er betrouwbare informatie is en dat desinformatie bestreden wordt.

[4:41:27] En dan kom ik gewoon met een concreet geval waarin dat het geval is.

[4:41:31] En dan vraag ik aan de minister, wil je dat tegenspreken?

[4:41:35] En de minister wil dat niet en geeft aan dat hier sprake is

[4:41:38] van vrijheid van meningsuiting en complotretorieken.

[4:41:43] Beschouwt de minister iets als vrijheid van meningsuiting?

[4:41:46] Ik vind dat gewoon niet passen bij de minister.

[4:41:50] De minister zou hier gewoon de betrouwbare informatie moeten geven

[4:41:54] en desinformatie uit de wereld moeten helpen.

[4:41:57] En dat is eigenlijk wat ik vraag.

[4:41:59] De minister.

[4:41:59] Ik denk het beste hoe je complotdenkers te lijf kan gaan,

[4:42:03] is met goede informatie.

[4:42:05] En dat probeer ik ook te verschaffen.

[4:42:07] Maar ik heb geen goede informatie hoe het klimaat er in 2200 uit zal zien.

[4:42:12] Dat heb ik gewoon niet.

[4:42:13] Er zijn allerlei scenario's, dat is ook niet te geven.

[4:42:15] Dus we moeten niet te snel vervallen in iets aan te wijzen als complottheorie

[4:42:19] en om overal naar ieder weerfenomeen te gaan wijzen en te zeggen

[4:42:22] dat is dus klimaatverandering, gaat ook te snel.

[4:42:25] Dus ik wil daar gewoon terughoudend mee zijn.

[4:42:27] Wij geven goede informatie als we het over beschikken,

[4:42:29] maar ook wij en ook de wetenschappers weten niet alles.

[4:42:33] Dus ik wil hier toch voorzichtigheid betrachten

[4:42:35] en niet gelijk het label complottheoreticus op iemand plakken.

[4:42:41] Tenzij de heer Bamenga een heel duidelijk voorbeeld heeft,

[4:42:44] want dat heb ik ook niet gehoord,

[4:42:46] Ik wil op voorbeelden best ingaan, maar in het algemeen vind ik de complottheorie altijd...

[4:42:52] Ja, ik wil er toch terughoudend mee zijn.

[4:42:55] De heer Bembinga.

[4:42:56] Voorzitter, volgens mij ben ik in mijn betoog...

[4:42:59] heb ik daar best wel wat veel woorden aan besteed over een concreet voorbeeld.

[4:43:04] En een concreet voorbeeld gaat dus over die overstromingen in Spanje.

[4:43:09] En dat daar allerlei complotretorieken waren.

[4:43:12] En daar heb ik volgens mij ook de BBB daarop aangesproken,

[4:43:16] de rol die zij daarin gespeeld hebben.

[4:43:17] En daar heeft de heer Pierek zojuist ook een antwoord op opgegeven vanuit zijn zijde.

[4:43:23] Maar ik wilde heel graag juist dat de minister,

[4:43:26] die hier in ieder geval de betrouwbare informatie kan geven,

[4:43:31] die complotretorieken de wereld uit kan helpen,

[4:43:34] dat hij daar gewoon serieus werk van maakt.

[4:43:36] En dat zie ik hier niet terug.

[4:43:38] Ja, ik beschik niet over informatie om alle comploten uit de weg te kunnen gaan.

[4:43:45] Kijk, wat er in Spanje is gebeurd, is een weerfenomeen, zoals we dat ook in Limburg hebben gezien.

[4:43:49] Dat er een bui blijft hangen, dat het weer op zo'n dadige manier een soort vast patroon,

[4:43:55] een soort, ja, een lage drukgebied, dat maar blijft hangen boven één gebied, zorgt voor heel veel regen.

[4:43:59] Dus ja, dat is wat er gebeurd is.

[4:44:04] En verder, daar zou ik het ook bij willen laten.

[4:44:06] Dat kan gebeuren. Ook in Nederland kan het dus gebeuren en daar moeten we ons op voorbereiden.

[4:44:12] Ik denk dat dat de verstandige lijn is, maar om daar allerlei uitspraken over te doen,

[4:44:18] dat lijkt mij te ver gaan.

[4:44:23] Dan is de heer Peerik.

[4:44:27] Dank u wel, voorzitter.

[4:44:28] Ik wil nog even verder gaan over...

[4:44:30] Voorzitter, mag ik hier op dit thema ingaan?

[4:44:33] Want anders moet ik er dadelijk opnieuw over beginnen.

[4:44:36] Ja, ik vind dat geen probleem, want u gebruikt gewoon een interruptie.

[4:44:42] Dus u kunt gewoon daarop terugkomen.

[4:44:44] Ik wil iedereen eer doen en degene die zijn hand heeft opgestoken gewoon het woord geven.

[4:44:48] De heer Pirrie.

[4:44:50] Ja, dank voorzitter.

[4:44:52] Dan ga ik toch nog even terug naar de gedragscode.

[4:44:56] Het is natuurlijk fijn om te weten dat de staatssecretaris van LVVN en de Unie van Waterschap

[4:45:00] met elkaar praten om te kijken of ze eruit kunnen komen om een nieuwe gedragscode vast

[4:45:04] te stellen.

[4:45:04] Maar dat slott nog niet zo en mijn vraag is dan eigenlijk van, want uiteindelijk is de

[4:45:10] minister van INW verantwoordelijk voor de waterveiligheid.

[4:45:13] En ik heb gelukkig drie, vier keer gehoord uit de mond van de minister dat die waterveiligheid op één

[4:45:17] zet en zelfs dat milieunatuur niet ten koste mag gaan van de waterveiligheid.

[4:45:23] Dat vind ik wel belangrijk om ook vast te stellen.

[4:45:26] Maar mijn vraag is hoe de minister gaat beoordelen in hoeverre die nieuwe gedragscode straks geen

[4:45:32] impact heeft op het verslechteren van de waterveiligheid.

[4:45:42] Ja, dat zullen we moeten gaan toetsen met het waterschap om te kijken of dat zo is.

[4:45:49] Het is in ieder geval een uitgangspunt, dus daar moeten we gewoon voor zorgen.

[4:45:55] Dus dat betekent, als ik het goed begrijp, dat als het negatieve impact heeft op de waterveiligheid,

[4:46:02] dat die gedragscode niet door kan gaan?

[4:46:08] We streven in de waterveiligheid naar bepaalde normen,

[4:46:12] zodat we allemaal kunnen rekenen op veiligheid.

[4:46:15] Het kan natuurlijk niet zo zijn dat een gedragscode zorgt voor het zakken onder zo'n norm.

[4:46:20] Die normen staan vast. Waterveiligheid is wat dat betreft nummer één.

[4:46:25] Dus zo zou ik het willen zien.

[4:46:29] En verder is het prima om een gedragscode af te spreken,

[4:46:32] als je maar zorgt dat waterveiligheid daar niet onder leidt.

[4:46:35] in die zin dat je onder bepaalde normen uitkomt?

[4:46:39] De heer Soeboer.

[4:46:42] Ja, dank, voorzitter.

[4:46:44] Nou goed, de minister heeft een mooie bespiegeling gegeven op de matlenemaatregelen

[4:46:48] die er dus op zich niet gaan komen.

[4:46:50] Dus we hoeven niet een plan à la Delta-plannen,

[4:46:52] de enige echte, te verwachten of een Lely-plannen, wat dan ook.

[4:46:56] Maar hoor ik ook de minister zeggen, we gaan wel natuurlijk kijken wat er al gebeurt

[4:47:00] in het veld, de samenwerking die er is, daar ook bepaalde prioriteringen in aanbrengen,

[4:47:04] zoals we het net hebben gehoord.

[4:47:05] En één ding die de minister noemde, dat trok even mijn aandacht, dat ging over natuurwaarden.

[4:47:10] En ik heb net het lid Kostic ook het een en ander horen vragen over dijken.

[4:47:14] Daar wil ik even een vraag aan toevoegen.

[4:47:16] Mogelijk dat u die ook mee kunt nemen in die toezegging van het lid Kostic.

[4:47:21] En dit daar dus als toezegging aan mij aan toe zou kunnen voegen.

[4:47:24] Ik weet dat er ook waterschappen namelijk zijn die bezig zijn met groene dijken.

[4:47:27] Het aanleggen van groene dijken.

[4:47:29] Dat zijn dijken dus die ook een wat andere helling hebben dan de bestaande dijken.

[4:47:33] waar dus begroeiing op is, die ook wat bloemrijker zijn, wat biodiverser zijn.

[4:47:37] Alleen die kosten natuurruimte.

[4:47:39] Dus daar zien we eigenlijk een direct conflict tussen aan de ene kant het willen vergroenen

[4:47:43] en natuurdoelen willen halen en aan de andere kant dus de natuurruimte die er is.

[4:47:49] Hoe zit de minister hierin? Welke mogelijkheden ziet de minister hier?

[4:47:52] Zou hij daar iets over kunnen zeggen?

[4:47:53] En het mag ook meegenomen worden in die toezegging.

[4:47:55] Maar dat laat ik natuurlijk aan de minister.

[4:47:58] Ja, overigens, de meeste dijken zijn natuurlijk best groen, als ik ze zo bekijk.

[4:48:03] Maar inderdaad, als je de helling wat flauwer maakt en daar dus wat meer ruimte voor neemt,

[4:48:08] zodat er wat meer biodiversiteit kan plaatsvinden, ja, dat is natuurlijk op zich een mooie ontwikkeling.

[4:48:15] Nu hoor ik de heer Soeboer zeggen dat het ten koste gaat van natuur, maar dat begrijp

[4:48:19] ik niet helemaal, want die biodiversiteit levert toch juist natuur op?

[4:48:24] De heer Soeboer.

[4:48:25] Ja, ik zie het als dan een vraag aan mij, voorzitter, die niet per deen interruptie

[4:48:29] is, maar een verduidelijking voor de minister.

[4:48:32] Ja, u schrijft al.

[4:48:34] Waar het dus om gaat is letterlijk ruimte die het inneemt.

[4:48:37] Dus waar nu de voet van de dijk stopt, zal dan de voet van de dijk verder bijvoorbeeld het wat op komen te liggen.

[4:48:43] Wat dus direct ten koste gaat van ruimte van het wat.

[4:48:46] En zo zou het ook op andere plaatsen kunnen zijn.

[4:48:48] Dus dat is mijn concrete vraag.

[4:48:50] En daar zit toch wat discussie omheen.

[4:48:53] Hoe staat de minister daarin?

[4:48:55] En zou die daar iets over kunnen zeggen, maar het mag ook later meegenomen worden.

[4:48:58] Uw voorzitter zag een kans om tijd te besparen.

[4:49:00] Ik zie het niet als een interruptie.

[4:49:03] Ja, en dat ging in dit specifieke geval om ten koste van natuur, zoals ik goed begrijp.

[4:49:11] Maar als je de ene natuur, de biodiverse dijk, legt tegen een ander natuurstukje, is dat

[4:49:19] lijkt mij winst voor de natuur als geheel.

[4:49:22] Dus ik weet niet welk probleem dat zou opleveren.

[4:49:25] Ik denk juist dat de ene natuur, de ene biotoop versterkt de andere, zou ik denken.

[4:49:33] Maar goed, ik ben geen deskundig op dat gebied, maar het lijkt mij dat een dijk op die manier aangelegd

[4:49:39] met een stuk biodiversiteit alleen maar een toegevoegde waarde is.

[4:49:43] En ik denk dat we juist dat moeten stimuleren als dat kan.

[4:49:50] Meneer Goudenhild.

[4:49:51] Dank u wel, voorzitter.

[4:49:54] Datgene wat er in Zuid-Limburg gebeurd is in 2021 en datgene wat er in Valencia gebeurd is dit jaar,

[4:50:00] is linea recta te koppelen aan klimaatverandering.

[4:50:03] En om het af te doen als een weerfenomeen vind ik schandalig. Dat voorop.

[4:50:07] Dan het tweede. Wat ik vroeg in mijn bijdrage over desinformatie...

[4:50:10] gaat ook over het ondermijnen van het draagvlak voor uw beleid...

[4:50:17] wat u op één heeft staan, waterveiligheid. Dat geeft de minister duidelijk aan.

[4:50:21] Dat begrijp ik heel erg goed, dat u dat op één heeft staan.

[4:50:25] Deze theorieën en deze desinformatie zorgen ervoor...

[4:50:28] dat het draagvlak van uw beleid, wat we met z'n allen hier willen,

[4:50:31] waar we volgens mij een goed debat over hebben, ondermijnd wordt.

[4:50:34] Een daarvan, van die theorieën, is dat de overstromingen in Valencia komen

[4:50:39] en ook in andere plekken, door het weghalen van dammen.

[4:50:44] U ontkrachtte heel goed de desinformatie

[4:50:48] over de kerven in Noord-Holland. Dat vond ik heel fijn.

[4:50:52] Ik denk dat dat heel belangrijk is, dat u daar aangeeft

[4:50:55] het is veilig, het is goed voor de waterveiligheid,

[4:50:58] er is daar geen probleem, daar ontkracht u het wel.

[4:51:00] En vervolgens bij de dammen en bij Valencia doet u het niet

[4:51:03] en zegt u ja, iedereen heeft recht op zijn eigen mening.

[4:51:06] Ik denk dat het niet sterk is om datgene wat in Valencia gebeurd is,

[4:51:14] waar allerlei rare, inderdaad, complottheorieën over dammen de ronde gaan,

[4:51:19] om dat niet te ontkrachten.

[4:51:20] En ik roep u op om ook dat te ontkrachten.

[4:51:24] en daarnaast ook het erkennen dat datgene wat er in Zuid-Limburg gebeurd is ook komt door klimaatverandering.

[4:51:33] Dat vind ik namelijk, dat ligt namelijk echt gevoelig als u dat niet doet.

[4:51:37] De minister.

[4:51:38] Ja, de heer Gabriels neemt hele zware woorden in de mond als schandalig.

[4:51:43] Kijk, klimaat en weer is dan toch twee verschillende zaken.

[4:51:47] Het weer is wat we elke dag meemaken. Het klimaat gaat over een lange periode.

[4:51:51] Het zou zo kunnen zijn, als je goed uitdrukt, dat een bepaald weerstype vaker voor zou kunnen komen in een bepaald klimaat.

[4:51:58] Dat zou dan eventueel gerelateerd kunnen aan een klimaatverandering.

[4:52:01] Maar je kunt niet zeggen dat het weer in Valencia de klimaatverandering zou zijn.

[4:52:08] Dat kun je niet zeggen.

[4:52:09] En daar zie je al dat het tussen ons in de communicatie misgaat.

[4:52:12] En als we dan elkaar het label complot theoreticus op gaan plakken, lijkt me ook helemaal niet wenselijk.

[4:52:17] Dus ik denk dat... Nee, maar goed, dit zijn...

[4:52:20] Kijk, ook de klimaatwetenschap is niet op zo'n danig niveau

[4:52:23] dat ook dat helemaal uitgekristalliseerd is.

[4:52:26] Dat is een zeer onzekere wetenschap.

[4:52:29] En in zo'n onzekere wetenschap hoort het dus

[4:52:32] dat daar allerlei uiteenlopende meningen mogen bestaan.

[4:52:36] Die mogen elkaar bediscussiëren. Dat moet ook in een goede wetenschap.

[4:52:43] En het weer is wat er op een bepaald aantal dagen gebeurt.

[4:52:47] Dat is geen klimaat, dat is een weerfenomeen.

[4:52:49] Vandaar dat ik zeg, het weerfenomeen wat gezorgd heeft voor de overstromingen,

[4:52:52] die we ook in Nederland kunnen krijgen, dat kun je niet per se klimaatverandering noemen.

[4:52:58] Daarbij ken ik niet de situatie in Valencia.

[4:53:01] Ik weet niet of daar in de bouw of in de ruimtelijke ordening iets gebeurd is

[4:53:06] wat daar niet had moeten gebeuren.

[4:53:07] Je ziet dat wel op heel veel plekken in de wereld waar er gebouwd wordt op een manier

[4:53:13] waar risico's bewust zijn genomen op overstroming.

[4:53:17] Dat heeft ook niet per se met klimaatverandering te maken, want dat zijn risico's die altijd kunnen voorkomen.

[4:53:24] Dus ik vind dit een hele gevoelige discussie.

[4:53:28] Ik wil absoluut niet hier iets in een complot gaan zitten benoemen.

[4:53:34] Ik ken de situatie in Valencia niet.

[4:53:37] Dus ik kan niet ingaan op mensen die dat beweren. Dat weet ik gewoon niet.

[4:53:40] Dat zouden ze in Valencia moeten bekijken.

[4:53:43] Of daar handig gebouwd is, of dat daar iets gebeurd is. Ik heb geen idee.

[4:53:48] Maar laten we die hele...

[4:53:50] Kijk, laten we complotten uit de weg gaan door goede informatie.

[4:53:54] Ik denk dat dat belangrijk is. Ik wil die goede informatie graag leven als ik erover beschik.

[4:53:58] En laten we de wetenschap ook de wetenschap zijn.

[4:54:01] En dat betekent in een goede wetenschappelijke discussie...

[4:54:03] dat je heel uiteenlopende meningen mag hebben.

[4:54:07] En dat lijkt me ook heel gezond.

[4:54:10] Meneer Gabriels.

[4:54:15] Dank u wel, voorzitter.

[4:54:17] Klimaatverandering en de impact daarvan af te doen als een mening...

[4:54:21] vind ik ingewikkeld, zeker in deze commissie...

[4:54:24] waar het ook gaat om waterveiligheid, dat is één.

[4:54:27] En punt twee, als we het woord complot even niet noemen...

[4:54:30] maar wel de juiste informatie ten aanzien van de caravan...

[4:54:34] ten aanzien van de gebeurtenissen in Valencia...

[4:54:38] maar die ook dus hier in Zuid-Limburg zijn voorgekomen.

[4:54:41] En daarmee de veel voorkomende opmerkingen over dat dat niet komt

[4:54:45] doordat er dammen zijn weggehaald.

[4:54:48] Dan kunt u toch met mij eens zijn dat het heel belangrijk is

[4:54:51] om de juiste informatie te verstrekken

[4:54:52] en daarmee uw eigen beleid overeind te houden.

[4:54:55] Maar als u dat niet doet, dan ondermijnt u draagvlak

[4:54:58] voor uw eigen beleid, namelijk die waterveiligheid.

[4:55:00] Als dadelijk heel veel mensen denken dat het weghalen van dammen

[4:55:03] de oorzaak is van overstromingen, dan draagt dat niet bij aan op een betere manier het land veiliger

[4:55:11] maken voor overstromingen en voor waterimpact, omdat het niet waar is. En ik vraag van de minister

[4:55:17] om dat te ontkrachten, om daar misschien in het tweede termijn op terug te komen, en in ieder geval

[4:55:22] dat wil ik ook oproepen, de informatie die u wel heeft, die dit soort zaken natuurlijk ontkrachten,

[4:55:27] om die dan in ieder geval actief te communiceren, zodat we daar naartoe elkaar komen. En dat is dan

[4:55:33] specifiek over die dammen en over de draakvlak van uw eigen beleid?

[4:55:40] Ik weet niet of het nu nuttig is dat ik als Nederlands minister van INW

[4:55:44] een onderzoek ga doen naar de dammen in Valencia.

[4:55:48] Ik beschik niet over de informatie wat er in Valencia gebeurd is.

[4:55:52] Ik weet wel dat op heel veel plekken in de wereld er onverstandig wordt omgegaan

[4:55:56] met hellingen, waar er bos gekapt wordt, wat het grond niet meer vasthoudt,

[4:56:02] dat er aardverschuivingen kunnen, dat er veel te dicht bij de rivier wordt gebouwd.

[4:56:08] Dat zijn risico's die men neemt en die kunnen lelijk uitpakken.

[4:56:12] En dat is van alle jaren, dat gebeurde altijd al.

[4:56:17] Ik denk niet dat ik daar verder iets over hoef uit te wijden.

[4:56:20] Ik denk dat we in Nederland geleerd hebben van het verleden, van de risico's die we hebben.

[4:56:24] We leren daar nog steeds van, want ook in Limburg, die bui in 2021 die u noemt,

[4:56:28] Daar hebben we ook weer van geleerd, dat houdt ons scherp van...

[4:56:32] O jee, kijk eens, er kan een bui blijven hangen in één gebied...

[4:56:35] en dat kan er heel veel regenen, er kunnen heel veel neerslag in een paar dagen vallen.

[4:56:39] En daarom doen we ook stresstesten om te kijken hoe Nederland eruit zou komen.

[4:56:43] Nou is Nederland een vlak land en dat heeft dan wat voordeel...

[4:56:46] want in een bergachtig gebied loopt het water naar het laagste punt...

[4:56:49] en krijgt natuurlijk enorme krachten.

[4:56:54] Maar ja, ik denk dat we gewoon goede informatie moeten geven...

[4:56:57] En dat in het algemeen de maatschappij weerbaarder moet worden tegen complottheorieën.

[4:57:03] En ik denk dat we dat allemaal mee bezig zijn, van waar halen we onze informatie?

[4:57:08] Zijn we kritisch op die informatie?

[4:57:10] Maar ik zou wel na willen blijven denken en niet twee hokjes maken.

[4:57:13] Eén is een complot, ander niet, want je weet nooit waar het uitpakt.

[4:57:17] Soms blijkt iets later net iets anders te liggen dan we nu denken.

[4:57:22] Ik ga weer als voor de derde interruptie.

[4:57:29] Ja, en ik wil ook weer als uw voorzitter een oproep doen om echt de interrupties korter te houden.

[4:57:35] Er worden best wel interrupties gepleegd met een heel betoog erin.

[4:57:38] Wij kijken ook hoe lang de interrupties zijn. Het zijn lange interrupties.

[4:57:41] En interrupties bedoelden om een vraag te stellen, met een korte introductie in de vraag.

[4:57:44] Dus ik roep u daartoe op, want we zijn inmiddels weer bijna een uur aan de slag en we hebben nog heel veel blokken te gaan.

[4:57:50] De heer Genwis.

[4:57:52] Ja, voorzitter. Op het gevaar of deze discussie geen ge-OH mag worden,

[4:57:56] maar ik voel me toch gedrongen om even iets over te zeggen,

[4:57:59] want de minister ging in het begin van zijn antwoord iets te frivool,

[4:58:04] nam niet een afslag alsof iedereen heeft zijn eigen complottheorie of geloof.

[4:58:08] Pas op, er is een verschil tussen feiten en fictie.

[4:58:12] En dat er op basis van feiten en trends wetenschappelijke onzekerheid kan zijn,

[4:58:18] is nog wat anders dan fictie.

[4:58:19] Dat is feitelijk informatie en onzekerheid die je op een rationele wijze,

[4:58:24] waar je op een rationele wijze grip op probeert te krijgen.

[4:58:26] Dat is nog wat anders dat je dat vermengt met fictie, soms met een vleugje kwaadaardigheid,

[4:58:30] wat dus een complottheorie kan worden.

[4:58:33] En het weerfenomeen is een weerfenomeen.

[4:58:35] Maar de heftigheid daarvan is gewoon natuurkundig principe.

[4:58:39] Als de kloof tussen dat warme zeewater steeds warmer wordt als gevolg van klimaatverandering,

[4:58:44] op lange termijn zie je dat gewoon gebeuren,

[4:58:47] ja, dan komt er steeds meer energie in zo'n storm en komt er steeds meer regenval.

[4:58:51] Ik bedoel, dat is heel simpel, dat is rechtstreeks aan elkaar verbonden.

[4:58:57] Maar het weerfenomeen als zodanig kwam al vaker voor, dat is niet nieuw.

[4:59:00] Maar de heftigheid van zo'n weerfenomeen...

[4:59:02] valt niet los te zien van klimaatverandering.

[4:59:03] Dat is volgens mij de discussie die we hier over het feit hebben.

[4:59:07] En verder moeten we, denk ik, pal staan achter ons...

[4:59:10] laten we het dan wel niet op Valencia richten, maar op Nederland...

[4:59:13] dat onze waterschappen, onze ministerie, onze kennisinstellingen, onze bedrijven...

[4:59:19] zich baseren op feitelijke informatie, proberen onzekerheid op een adaptieve wijze hanteerbaar

[4:59:25] te maken en op die manier beleid te maken en daar moeten we het pal achter gaan staan

[4:59:29] achter onze uitvoerders en beleidsmakers, dat zij zich niet laten leiden door complotten,

[4:59:33] maar gewoon rationeel beleid proberen te maken en ons land veilig proberen te houden tegen

[4:59:37] hoogwater, ook als dat in de toekomst extremer kan worden als gevolg van klimaatverandering

[4:59:42] door optredende weerfenomenen die beïnvloed worden door die klimaatverandering.

[4:59:47] Dus dat wilden we toch even gezegd hebben en graag een reactie op van de minister.

[4:59:50] Want ik denk dat we dit wel helder moeten stellen, want anders gaat het een beetje...

[4:59:54] Wetenschap is ook maar een mening. Daar moeten we echt ver van weg blijven.

[4:59:58] Wat wel een feit is, is dat deze interruptie twee minuten en vijf seconden duurde.

[5:00:03] Ja, maar goed, het gaat wel ten koste van uw tweede termijn, wil ik maar even zeggen.

[5:00:07] Want deze voorzitter gaat om vijf uur naar een ander debat.

[5:00:11] Dus de minister.

[5:00:13] Ja, ik wist niet dat dat hier zo leefde, al die complottheorieën.

[5:00:16] Het gaat een beetje langs mij heen, ook eerlijk gezegd,

[5:00:19] want ik ben zelf niet zo van de complottheorieën.

[5:00:23] Ik zou graag gewoon goede informatie willen geven over een weerfenomeen.

[5:00:28] Ja, we hebben nu zo'n clusterbui gezien.

[5:00:30] Het woord clusterbui heb ik leren kennen in de afgelopen jaren.

[5:00:33] Ja, je zou kunnen zeggen, er zijn vast mensen die zeggen,

[5:00:35] ja, dat komt door klimaatverandering. Ja, dat weet ik niet.

[5:00:38] Ik weet wel dat het kan voorkomen.

[5:00:40] En het zal best wel in het verleden ook wel eens voor zijn gekomen.

[5:00:44] Het gaat meer om de kans.

[5:00:46] Hoe groot is die kans dat dat voorkomt?

[5:00:48] Is dat aan het toenemen?

[5:00:51] Dus ja, ik zie het als een bewustwording.

[5:00:54] En ik zou weg willen blijven van de complottheorie en gewoon verstandig omgaan met water.

[5:01:00] Dat zijn we hier met elkaar aan het doen.

[5:01:03] En ja, alle complottheorie kan ik hier niet op ingaan.

[5:01:05] Ik ken ze gewoon niet.

[5:01:08] Dit kost niets.

[5:01:09] Dit is uw laatste interruptie.

[5:01:11] Ik moet hier toch even op ingaan, want dit is heel fundamenteel.

[5:01:13] We moeten erop rekenen dat de minister ons betrouwbare informatie geeft.

[5:01:18] Wat hij hier nu doet, gaat rechtstreeks in tegen wat op de website van KNMI staat.

[5:01:23] De KNMI is heel duidelijk.

[5:01:25] Die zegt dat klimaatverandering een rol speelt in de hoeveelheidsneerslag die in Spanje is gevallen.

[5:01:32] Dat heeft te maken met wat de heer Grimm net heel goed schetste.

[5:01:37] Dus ik wil heel glashelder van de minister horen

[5:01:43] dat hij achter deze bewering van KNMI staat en daar geen enkele andere kanttekeningen bij plaatst.

[5:01:52] Nou, dit is ook een heel andere bewering dan ik daarnet hoorde,

[5:01:56] namelijk dat het is niet door klimaatverandering, het speelt een rol.

[5:02:00] Dat is ook een hele voorzichtige formulering en waarom doet KNMI zo voorzichtig?

[5:02:04] omdat het allemaal niet exacte wetenschappen is.

[5:02:07] Het is...

[5:02:08] En in die zin krijg je natuurlijk vaak discussie, want we weten het gewoon niet.

[5:02:13] Daarom zijn al die voorspellingen ook zo uiteenlopend

[5:02:17] en wordt er met scenario's gewerkt, want we weten het gewoon niet.

[5:02:22] Ja, en verder... Kijk, het KNMI doet wat het KNMI doet.

[5:02:27] En dat kunt u zelf lezen en daar mag u zelf iets van vinden.

[5:02:31] Ik denk dat iedere Nederlander er iets van mag vinden.

[5:02:33] Ik vind het KNMI over het algemeen een betrouwbare organisatie, dus ja, als u ze wilt citeren

[5:02:41] dat het een rol speelt, ja, dan is dat de uitspraak van het KNMI en dat is toch prima.

[5:02:49] Sorry, maar uw interruptie is aan het opruimen, dus helaas, ik gaf aan dat het uw vierde en

[5:02:57] laatste interruptie was.

[5:02:59] Ik kijk nog even rond voor deze ronde of er nog anderen zijn die wat...

[5:03:03] Dat is niet het geval. Dan nodig ik de minister uit om door te gaan met het tweede blokje.

[5:03:08] En dat is de KRW, als ik het goed heb.

[5:03:12] Ja, de KRW en PFAS zitten er ook bij.

[5:03:18] Waterkwaliteit is natuurlijk ook van levensbelang voor ons drinkwater en al onze economische activiteiten.

[5:03:24] In de KRW hebben we vastgelegd aan welke doelen we onze waterkwaliteit moeten voldoen.

[5:03:28] De volgende mijlpaal zal 2027 zijn en we zijn natuurlijk druk bezig met de voorbereidingen.

[5:03:33] We voldoen nog niet aan de doelen die we voor de KRW gesteld hebben en met de tussenevaluatie

[5:03:39] brengen we in beeld wat we nog moeten doen en kunnen doen om aan de KRW-eisen te kunnen

[5:03:44] voldoen.

[5:03:46] Voldoen aan de KRW is echt niet hetzelfde als alle doelen bereiken.

[5:03:51] Dat is dus iets anders.

[5:03:54] Het uitvoeren van de afgesproken maatregelen plus een extra inspanning voor 2027 is wat we gaan doen.

[5:04:01] Parallel werken we aan het opstellen van stroomgebiedsbeheersplannen tot 2033,

[5:04:10] met daarin onder meer een verantwoording wat we erop heen hebben gedaan.

[5:04:13] Het programma wat we vanaf 2028 uitvoeren, voorstellen voor technische doelaanpassingen en een beroep op uitzonderingen.

[5:04:22] Tevens breng ik de grensoverschrijdende belasting beter in beeld via joint factfinding met onze

[5:04:27] buurlanden en onderzoeken we de mogelijkheden voor het beter afstemmen van onze normen op

[5:04:32] die van de buurlanden.

[5:04:34] En dan ga ik nu naar de vragen van de commissie.

[5:04:38] Hoe staat het nu met het halen van die doelen?

[5:04:41] Ja, we voldoen nu ongeveer aan 80% van de KRW-doelen.

[5:04:45] Tot 2027 zullen we dus nog meer dan 80% halen.

[5:04:49] Voor de doelen die we niet halen, kijken we nu naar wat extra nodig is en naar mogelijkheden

[5:04:54] van het gebruik van uitzonderingen.

[5:04:59] In december ontvangt u de resultaten van de tussenevaluatie van de KRW.

[5:05:04] Daarin wordt helder in welke gebieden nog resterende opgaven liggen.

[5:05:07] Bij de opgaven is vaak al per gebied rekening gehouden met achtergrondbelasting.

[5:05:11] Ik bespreek op basis van de opgave met alle partners aanvullende maatregelen.

[5:05:15] Als stoffen, bijvoorbeeld al wijd verspreid in het systeem, zitten, ubiquitair zijn, kan

[5:05:25] met een beroep op een uitzondering toch aan de KUW voldaan worden.

[5:05:31] Een voorwaarde is wel dat de oorspronkelijke menselijke bronnen van deze stoffen voldoende

[5:05:36] zijn weggenomen.

[5:05:38] Overigens kijkt de Europese Commissie breder bij de beoordeling dan alleen naar een one-out-all-out.

[5:05:46] Gabriels, de doelen voor mede-overheden zijn al afrekenbaar.

[5:05:50] Provincies stellen de concrete doelen voor regionale wateren, waar ook door de waterschappen

[5:05:55] en gemeenten invulling aan moet worden gegeven.

[5:05:57] We bespreken dit in het bestuurlijk overleg van de KRW en ik bespreek dit individueel

[5:06:01] met de gedeputeerden over water.

[5:06:04] Diverse leden vragen over de dreigende crisis.

[5:06:10] Ik maak me ook zorgen over dat KRW-doelbereik, maar de KRW bevat gelukkig — de KRW is de

[5:06:16] bevat gelukkig mogelijkheden om uitzonderingen toe te passen

[5:06:19] en daar bereiden we ons ook voor.

[5:06:21] Bijvoorbeeld als de oorzaak van het probleem in het buitenland ligt.

[5:06:24] Maar dan moeten we wel zelf kunnen aantonen

[5:06:27] dat we onze eigen problemen oplossen.

[5:06:29] En daar wil ik me voor inzetten.

[5:06:30] We moeten gewoon echt ons best doen

[5:06:32] en ook voor de rechter zal dat getoetst worden.

[5:06:36] Is er coördinatie nodig om de KNW-doelen te halen?

[5:06:39] Ja, natuurlijk.

[5:06:40] Er wordt door alle partijen hard gewerkt aan die waterkwaliteit.

[5:06:42] kwaliteit. We werken daarbij goed samen en bespreken dat in het bestuurlijk overleg

[5:06:46] KRW en ik bespreek dat één op één met elke gedeputeerde.

[5:06:50] Daarbij spreken we elkaar aan op het behalen van die doelen.

[5:06:53] Mocht dat niet voldoende blijken, dan heb ik nog een formeel instrumentarium.

[5:06:58] Maar goed samenwerken is waar we nu mee bezig zijn.

[5:07:02] Waarom doet deze minister niet meer, vraagt het liftkostiets.

[5:07:06] We weten inderdaad dat we aanvullend op de gemaakte afspraken extra maatregelen zullen moeten nemen.

[5:07:11] De tussenevaluatie zal dat ook gaan bevestigen.

[5:07:15] Daarom zijn we begin 2023 ook gestart met het gezamenlijk impulsprogramma KRW, met concrete

[5:07:20] aanvullende maatregelen, bijvoorbeeld verstoffing.

[5:07:27] Een impactanalyse, vraagt de heer Grinwis, als de doelen niet gehaald zijn.

[5:07:31] Welke waterlichamen treft het het hardst?

[5:07:34] De tussenevaluatie KRW wordt nu uitgewerkt.

[5:07:38] Deze evaluatie is dus bijna gereed.

[5:07:40] In december ontvangt de commissie een brief met de resultaten van de tussenevaluatie en

[5:07:45] en hoe we daarmee verder aan de slag gaan.

[5:07:49] Naar aanleiding van het dashboard KRW,

[5:07:51] wat doe ik richting LVVN

[5:07:56] als maatregelen niet tijdig worden uitgegroeid, dat vraagt lid Gabriels.

[5:08:01] Met de tussenevaluatie KRW eind dit jaar

[5:08:04] brengen we nog scherper in beeld wat er nodig is voor de KRW.

[5:08:08] Uiteraard bespreek ik bilateraal met de minister van LVVN

[5:08:11] over nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen

[5:08:13] in relatie tot doelbereik KRW.

[5:08:17] Ook dit bespreken we dan in het bestuurlijk overleg KRW, waar ook de minister van LVVN bij zal zitten.

[5:08:24] We zijn hier samen mee bezig.

[5:08:26] Ik ben coördinerend minister, maar heel veel van de maatregelen zal de minister van LVVN moeten nemen.

[5:08:32] En daar zijn we dus ook druk mee bezig.

[5:08:36] Dan landbouwgif.

[5:08:39] Ja, wat doen we daaraan?

[5:08:41] Ik werk goed samen met mijn collega van LVVN.

[5:08:43] Zij zijn ook betrokken bij de tussenevaluatie en de minister van LVVN doet ook mee

[5:08:48] aan het bestuurlijk overleg van KRW.

[5:08:51] Daarin bespreken we ook de opgave voor de landbouw.

[5:08:55] Dus ik zie nu geen reden om hier een brief richting Tweede Kamer te sturen.

[5:09:01] Dan de inbroekprocedure uit Brussel.

[5:09:03] Daar heeft de Kamer een vertrouwelijke briefing over gehad.

[5:09:09] Ik ben hiermee bezig met waterschappen en de omgevingsdiensten.

[5:09:15] Rijkswaterstaat is bezig met de vergunningen, om die te bezien en te herzien.

[5:09:19] Volgend jaar kom ik met een brief op welke wijze dat moet worden vormgegeven.

[5:09:23] Met het interbestuurlijke programma VTH, dat is Vergunning, Verlening, Toezegging en Handhaving,

[5:09:30] wordt al versterkt aan de versterking van de Omgevingsdiensten, en dat doet de staatssecretaris

[5:09:34] van INW.

[5:09:39] Wat doen we als de inbreukprocedure...

[5:09:42] Even kijken, welk signaal halen we uit die inbreukprocedure, vraagt het lid Bamenga.

[5:09:46] Ja, ik zie het als ondersteuning van mijn inzet, eerlijk gezegd.

[5:09:50] En ik zet me er dus ook voor in dat lozingen en onttrekkingen beter worden geregeld.

[5:09:58] Het lid Kostis vraagt lozingen die bijdragen aan het overschrijden van de KRW-doelen beperken.

[5:10:04] Nou, daar kan ik het alleen maar mee eens zijn, zeg ik tegen het lid Kostis.

[5:10:07] Daarom staat Rijkswaterstaat alle vergunningen aan het bezien en waar nodig worden die aangepast,

[5:10:12] zodat ze in lijn komen met de KRW.

[5:10:14] In 2027 zal deze actie worden afgerond.

[5:10:18] De andere bevoegden gezagen hebben ook aangegeven dit zo te gaan doen.

[5:10:23] Is de minister bereid juridische mogelijkheden maximaal te benutten?

[5:10:27] Vraagt lid Kostiets ja, want alles wat niet in het oppervlaktewater terecht hoeft te komen,

[5:10:33] hoeven we later bij de productie van drinkwater uit te halen.

[5:10:38] Dit is eigenlijk een vraag voor een drinkwaterkopje, maar goed, niet bij deze.

[5:10:44] Welke mogelijkheden ziet de minister voor het helpen om te steunen van lagere overheden,

[5:10:47] vraagt lid Constitutie.

[5:10:48] Kennis is natuurlijk essentieel om te komen tot een goede vergunning en effectieve handhaving.

[5:10:54] Er wordt een kennisinfrastructuur opgezet via de omgevingsdiensten, waar ik financieel

[5:10:58] een bijdrage aan lever.

[5:10:59] Daarnaast heeft Rijkswaterstaat een opleidingstraject opgezet voor vergunningsverlening, toezicht

[5:11:04] En met de andere bevoegde gezagen ben ik vanuit de pilot indirect de loging in gesprek over wat zij nodig hebben om kennis en kunde verder op te bouwen.

[5:11:14] Zijn we bereid om een brief te sturen over het aantal lozingen op de Waddenzee, om die terug te brengen naar nul?

[5:11:19] Vraagt lid Kostiets.

[5:11:21] Nou, zolang er bedrijven zijn, zullen er wel afvalwaterstromen zijn.

[5:11:25] En als een bedrijf aan zeer strenge voorwaarden kan voldoen, heeft een bedrijf ook recht op een vergunning.

[5:11:30] En dit principe is overal hetzelfde, dus ook rond de Waddenzee.

[5:11:37] Wanneer verwachten we een overzicht te kunnen geven aan alle vergunningen met zeer

[5:11:40] zorgwekkende stoffen of PFAS?

[5:11:43] Ik wil niet dat het maken van een lijstje ten koste gaat van de inzet om vergunningen op

[5:11:47] orde te brengen.

[5:11:48] Ik heb aan het bevoegd gezag gevraagd om bij het bezien en herzien bij te houden welke vergunningen

[5:11:54] zeer zorgwekkende stoffen of PFAS bevatten.

[5:11:57] Op die manier maken we werk met werk.

[5:12:00] Voor krw-stoffen moet het in 2027 afgerond zijn.

[5:12:05] Voor andere zeer zorgwekkende stoffen zal dit nog iets langer duren.

[5:12:10] Rijkswaterstaat geeft aan dat dit overzicht over alles, dus ook de zeer zorgwekkende stoffen,

[5:12:16] mogelijk pas in 2032 kan worden gegeven.

[5:12:22] Gaat het one-out-all-out-principe voor een waterlichaam de vergunningverlening platleggen?

[5:12:26] Het antwoord is nee.

[5:12:27] Het verlenen van een vergunning wordt wel lastig als een bepaalde stof wordt geloosd

[5:12:31] waarvoor het doel niet is gehaald.

[5:12:34] Het gaat dus per stof en daar speelt de one-out-all-out geen rol bij.

[5:12:41] Is de minister bereid om geen nieuwe vergunningen af te geven voor persistente stoffen?

[5:12:45] Er is een streng regime voor het beoordelen en toelatingen van lozingen.

[5:12:48] De beoordeling hiervan vindt plaats op het bevoegde zag.

[5:12:51] Er is nu geen verbod op het afgeven van nieuwe vergunningen.

[5:12:54] Op uw verzoek ben ik bezig met de mogelijkheden van een lozingsverbod van PFAS

[5:12:58] om een rij te zetten.

[5:12:59] En daarover ontvangt de commissie begin 2025 een brief.

[5:13:05] Dan de reactie op de waterschappen over PFAS-uitstoot nul, vraagt Pamenga en Kostic.

[5:13:11] Ik heb de brief van de waterschappen gezien en ik ga serieus naar hun voorstellen kijken.

[5:13:16] Voor de emissies geldt een grote groep PFAS is recent toegevoegd aan de lijst,

[5:13:20] zeer zorgwekkende stoffen.

[5:13:22] Hiermee wordt de automatische doel toewerken naar nul emissies.

[5:13:25] Ik wil deze brief eerst met de waterschappen bespreken, want zij hebben zelf als

[5:13:28] waterbeheerder ook een verantwoordelijkheid als het gaat om PFAS.

[5:13:31] Ik zal mijn reactie ook met uw Kamer delen, omdat ik eerst gesprekken voeren wordt

[5:13:35] aan het begin 2025.

[5:13:39] Soeboer over het aantal lozingen drastisch terugbrengen.

[5:13:43] Ook in gesprek met de buren, België en Duitsland.

[5:13:46] We spreken met onze buurlanden over de waterkwaliteit en we hebben bijvoorbeeld

[5:13:50] gezamenlijke meetprogramma's.

[5:13:51] Begin volgend jaar wordt een Vlaams-Nederlandse top georganiseerd en daar

[5:13:55] willen we het ook op de agenda zetten.

[5:13:57] Met Duitsland en België spreken we daarnaast in december tijdens de overleggen van de riviercommissies

[5:14:02] Rijn en Maas over onder andere de grensoverschrijdende verontreinigingen en de opgave die hier ligt.

[5:14:11] Pirik had ook dezelfde vraag, we bespreken dus met de buurlanden.

[5:14:17] Duitsland en België hanteren niet dezelfde normen, dus dat vraagt wel een zorgvuldig proces.

[5:14:21] Voor de zomer van 2025 kunnen we een eerste beeld geven van de gezamenlijke resultaten,

[5:14:31] Dan sluit de wijze waarop Nederland de eutrofeering beoordelen aan op het buitenland.

[5:14:36] Ja, wij beoordelen de waterkwaliteit door te kijken naar een breed scala aan parameters

[5:14:40] zoals stikstof en fosfor, maar ook de temperatuur, chloride, zuurgraad en nog veel meer parameters.

[5:14:47] Dat geldt voor alle landen, conform de Europees voorgeschreven methodiek van de KRW.

[5:14:52] Uit die gegevens maakt LVVN een keuze voor het aanwijzen van een nutriënt voor ontreinigde gebieden.

[5:14:57] Voor verdere vragen zult u daarvoor bij mijn collega LVVN moeten zijn.

[5:15:05] De vraag over de aanwijzing van nutriënts voor ontreinigde gebieden doet mijn collega

[5:15:11] van LVVN.

[5:15:12] De meetnetten die er zijn, zijn wel voldoende fijnmazig voor de doelen van INW.

[5:15:20] Duitsland werkt dus net als Nederland aan een goede waterkwaliteit en ook de kaderrichtlijn

[5:15:24] water.

[5:15:24] Duitsland en Nederland meten op een andere manier hoeveel PFOS er in het water zit.

[5:15:29] Allebei de manieren mogen om de kwaliteit van het water aan te tonen.

[5:15:33] De verschillen tussen Nederland en Duitsland bespreken we bilateraal en in de riviercommissies.

[5:15:37] Dat vroeg ook het lid Heutink.

[5:15:39] Dank u wel.

[5:15:42] Lid Perik, stedelijk gebied en industrie.

[5:15:46] Over de meetpunten.

[5:15:47] Er is een uitgebreid monitoringsprogramma voor de kaderrichtlijn water.

[5:15:51] Dat programma is erop gericht dat we een goed beeld krijgen van alle belastingen, ook in stedelijk gebied.

[5:15:55] Daarbij worden niet alleen nutriënten, maar ook andere chemische parameters bekeken.

[5:15:59] Hierbij is gekeken naar relevante en representatieve locaties en naar relevante stoffen.

[5:16:05] Zo wordt bij grensovergangen een breed scala aan stoffen gemeten, net als bij diverse locaties

[5:16:09] in stedelijke gebieden en de industrie.

[5:16:13] De vervuiling al belast zijn waard met PFAS, vraagt ook het lid Grinwis.

[5:16:18] Ik heb begrip voor de zorgen die leven onder de inwoners van de regio rondom Geenmoers.

[5:16:22] De PFAS-vervuiling heeft een grote impact op hun dagelijks leven en dat geldt ook voor

[5:16:26] de boeren daar.

[5:16:26] De NVVA houdt toezicht op het vlees dat op de markt komt, in opdracht van de ministers van LVVN en VWS.

[5:16:33] Ik ben bereid hierover met de ministers van LVVN en VWS in gesprek te gaan.

[5:16:38] Gemeenten en provincies bepalen als bevoeggezag of er een aanpak van de bodem, bijvoorbeeld in de vorm

[5:16:43] van een sanering, nodig is.

[5:16:45] Het is aan het bevoeggezag om te oordelen of er al of niet een second opinion nodig zou zijn.

[5:16:51] Kostich, nationaal verbod over het vislood, interessante vraag.

[5:16:56] Hoewel er gelukkig weinig normoverschrijdingen zijn, is lood een materiaal dat absoluut niet

[5:17:00] in ons water thuishoort.

[5:17:02] Het Rijk werkt met Sportvisserij Nederland en de waterschappen aan bewustwording bij

[5:17:06] sportvissers en stimuleert alternatieven voor lood.

[5:17:09] Een verbod op lood is iets wat op Europees niveau geregeld moet worden en daaraan wordt

[5:17:14] wel gewerkt.

[5:17:15] Ja, al heel lang zeg ik uit ervaring tegen het lid Kostiets en dat frustreert mij ook,

[5:17:21] maar goed, ik zal kijken wat ik daar nog verder aan kan.

[5:17:26] Het lid PIRIK, invasieve exoten, de minister van LVVN, is verantwoordelijk

[5:17:31] voor de aanpak van exoten.

[5:17:33] LVVN is bezig met het programma Rivierkreeften om te komen tot een

[5:17:36] kosteneffectieve beheersingsaanpak, waarbij ook gekeken wordt naar de financiering.

[5:17:41] En dat moet dus in de begroting van LVVN een plek krijgen.

[5:17:44] Dat gebeurt samen met INW, de koepels, de regionale waterbeheerders en de relevante

[5:17:49] maatschappelijke organisaties.

[5:17:50] En verder heb ik ook het gevoel dat we eigenlijk die rivierkreeft niet meer wegkrijgen.

[5:18:00] En dat we moeten zorgen dat het wordt opgenomen in de biodiversiteit in Nederland.

[5:18:05] Dat predatoren uiteindelijk zorgen voor een beheerste aantal van die rivierkreeften.

[5:18:10] Dat is natuurlijk het mooiste einddoel.

[5:18:13] Want ja, met alleen vangen, ik denk dat dat een eindeloze weg is eerlijk gezegd.

[5:18:17] Maar goed, het is wel nu de effectiefste methode op korte termijn.

[5:18:20] en laat op langere termijn kijken hoe dat zich ontwikkelt.

[5:18:24] Dan het lid Grimwis heb ik als laatste blaadje in dit blokje.

[5:18:29] Is er geen wettelijke basis voor retourbemaling?

[5:18:34] Europees zetten we erop in dat het verplaatsen van bestaande verontreiniging niet in strijd is met de KRW.

[5:18:40] Nationaal gezien is retourbemaling overigens niet verboden,

[5:18:44] zolang het geen grondwaterprobleem geeft.

[5:18:48] Dat was het.

[5:18:50] Dank u wel, meneer Reuting.

[5:18:53] Ik wil het nog heel even hebben over het vervuilde water wat uit Duitsland naar Nederland binnenstroomt.

[5:19:03] Kijk, we hebben natuurlijk normen waaraan we moeten voldoen.

[5:19:07] En dan helpen gesprekjes natuurlijk niet op het moment als we niet rekenen met een nulpunt.

[5:19:13] Dus is de minister het met ons eens dat we eigenlijk zouden moeten weten...

[5:19:18] om te kunnen weten hoeveel vervuiling wij zelf bijdragen in Nederland,

[5:19:24] dat we dan bij Lobith bijvoorbeeld zeggen nu is het nul