Gewasbeschermingsmiddelen

[0:00:04] Ik open hierbij het commissiedebat Gewasbeschermingsmiddelen...

[0:00:09] van woensdag 27 november 2024.

[0:00:12] Ik heet u alle van harte welkom voor het bijwonen van dit debat.

[0:00:17] Allereerst natuurlijk de beide bewindspersonen van harte welkom in ons midden.

[0:00:22] Vanuit de zijde van de Kamer, de collega's en vanaf de publieke tribune...

[0:00:26] en de mensen die dit debat vanuit huis volgen.

[0:00:30] Voor dit debat staat de tijd van twee tot zes uur.

[0:00:35] Vijf minuten spreektijd per lid vanuit de zijde van de Kamer.

[0:00:39] En ik wil voorstellen om vier interrupties toe te staan in eerste termijn op elkaar.

[0:00:45] Bij de Strategische Procedurevergadering is afgesproken vast te houden aan de 30 seconden regel.

[0:00:51] Maar ik ga u er niet op aanspreken.

[0:00:53] Dus achteraf, als het langer dan 30 seconden heeft geduurd, dan tellen ze wel.

[0:00:57] En dan zal u dus zelf in de gaten moeten houden.

[0:00:59] Als liberaal vind ik het belangrijk dat we daar een eigen verantwoordelijkheid

[0:01:04] voor een gunstig verloop van dit debat met elkaar meedragen.

[0:01:09] Wat is dit voor punt?

[0:01:12] Dit is onze eigen huishoudelijke mening.

[0:01:15] Dat geldt niet voor de zijde van het kabinet.

[0:01:19] Iedereen daarmee akkoord?

[0:01:21] Dan wil ik de heer Vlag het woord geven voor zijn bijdrage namens de staatskundige geïnformeerde partij.

[0:01:27] Voorzitter, voordat ik begin wil ik even zeggen dat ik vrijwel direct

[0:01:30] naar mijn eigen bijdrage zal verdwijnen.

[0:01:31] Dat is geen sindsuitgebrek aan interesse voor wat mijn collega's allemaal nog gaan zeggen.

[0:01:35] Dat ga ik zeker terugluisteren, maar omdat ik daar naar de begroting

[0:01:37] van sociale zaken terug ga.

[0:01:40] Voorzitter, de SGP maakt zich grote zorgen over het voortbestaan

[0:01:43] van de groente- en fruitteelt.

[0:01:45] Middelen verdwijnen zonder dat de goede alternatieven beschikbaar zijn.

[0:01:50] We kunnen de mond vol hebben van plantaardige consumptie en de gezondheidswinst

[0:01:54] van meer groente- en fruitconsumptie.

[0:01:56] Maar dan moeten deze wel geproduceerd kunnen blijven worden en betaalbaar blijven.

[0:02:01] Ik hoor in het veld tijdens werkbezoeken en dergelijke een grote urgentie.

[0:02:05] In de uienteelt resteren nog twee werkzame stoffen.

[0:02:09] Wat als de uien daarvoor ook resistent worden?

[0:02:12] Slaattelers zien met angst en beven het verlies van het middel Movento aankomen.

[0:02:17] Fruitteeltonderzoek laat zien dat er met het middelenpakket van 2027...

[0:02:21] vruchtboomkanker optreedt en oogsten teruglopen.

[0:02:24] Telers komen steeds meer in een spagaat. Je wilt geen middelen illegaal gebruiken,

[0:02:28] dat moeten ze ook vooral niet doen, maar je wilt ook geen teelt te zien verpieteren.

[0:02:32] Erkent de minister de urgentie? Wil ze per teelt een werkgroep instellen,

[0:02:37] inclusief deelname van het CTGB, om de vinger aan de pols te houden en te

[0:02:41] adviseren over middelen en alternatieven? Deelt de minister het uitgangspunt geen

[0:02:45] oude schoenen weggooien als er nog geen nieuwe zijn?

[0:02:49] Het is van belang dat in noodsituaties ruimte geboden wordt voor vrijstelling om alsnog

[0:02:53] belangrijke middelen te kunnen gebruiken.

[0:02:55] Geef meer ruimte aan telers die meedoen aan benchmarking en hun milieubelasting verkleinen.

[0:03:01] En wat doet de regering om ervoor te zorgen dat uitbreiding van toepassingen naar kleine

[0:03:05] teelten ondersteund en sneller beoordeeld en toegelaten wordt?

[0:03:10] De SGP wil inzetten op het verder terugdringen van de milieubelasting van gewasbescherming.

[0:03:15] In tien jaar tijd is het aantal normoverschrijdingen gehalveerd.

[0:03:18] Dat moet en kan verder omlaag door weerbare tilten en gewassen, spotspraying en groene middelen.

[0:03:25] Hier is inzet van het Rijk wel bij nodig.

[0:03:28] Ik pleit daarom ook voor meer investeren in praktijkonderzoek.

[0:03:32] De minister schrijft zelf ook dat voor het uitvoeringsprogramma gewasbescherming financiering nodig is.

[0:03:37] Het beschikbare budget van enkele miljoenen matcht niet met de grote opgave.

[0:03:42] Nogmaals wijs ik op mijn amendement om dit op te plussen.

[0:03:45] Gaat zij deze handschoen oppakken?

[0:03:47] Het mag niet zo zijn dat de aandacht voor stikstof en mest

[0:03:50] andere noodzakelijke investeringen in verduurzaming

[0:03:53] als een koekoeksjong uit het nest duwt.

[0:03:57] De Kamer heeft via een motie van de SGP gevraagd

[0:04:00] om het eerder in behandeling te nemen van aanvragen

[0:04:02] voor biologische en lage risicomiddelen door het CTGB.

[0:04:05] Dat duurde eerder wel drie jaar,

[0:04:07] nog los van de tijd die voor de beoordeling zelf nodig was.

[0:04:10] Goed dat er een apart loket is gekomen.

[0:04:13] Hoe wordt de voorgestelde voorrang in de praktijk vormgegeven?

[0:04:16] Gaat er ook meer capaciteit, vraag ik de minister,

[0:04:18] naar de beoordeling van alternatieve middelen, zodat aanvragen direct en voortvarend worden behandeld.

[0:04:24] Het probleem is daarnaast ook de trage toelating van werkzame stoffen op Europees niveau.

[0:04:28] Deze voorafgaande stap kost een paar jaar.

[0:04:30] Hoe zorgt de minister voor versnelling?

[0:04:34] Spotspraying is een effectieve methode om en gewassengoed te beschermen

[0:04:38] en het gebruik van middelen en de milieubelasting met meer dan 90% te reduceren.

[0:04:42] Een juridisch knelpunt is dat het etiket die de frequentie van gebruik maximeert

[0:04:47] niet hierop is toegesneden.

[0:04:50] Gaat de minister ervoor zorgen dat het etiket met de tijd meegaat?

[0:04:54] De SGP waarschuwt voor een nieuwe stapeling van middelvoorschriften.

[0:04:58] De minister wil bij de toelating kijken naar KRW-normen en ik vraag de minister om hier

[0:05:01] terughoudend mee om te gaan.

[0:05:03] Wij willen voorkomen dat telers in gebieden waar weinig normoverschrijdingen zijn of die

[0:05:08] precisiebespuiting toepassen, opeens in de problemen komen.

[0:05:11] Het lijkt me verstandiger om vooral in te zetten op een gebiedsgerichte aanpak bij de

[0:05:15] KW-waterlichamen waar het misgaat.

[0:05:18] De minister sleutelt aan het besluit gewasbeschermingsmiddelen om de

[0:05:21] beoordeling van het CTGB te omzeilen en alternatieven voor chemische middelen

[0:05:26] verplicht te stellen. Bedoeld voor specifiek gebruik van glyfosaat,

[0:05:30] maar het conceptvoorstel was breed en algemeen geformuleerd.

[0:05:33] Wil zij het voorstel inperken en er criteria aan hangen?

[0:05:37] Wat moeten boeren doen als het mechanisch vernietigen van groenbemesters

[0:05:41] in het voorjaar niet mogelijk is, tenzij je de bodem kapot rijdt?

[0:05:43] Dit is middelsturing die in de praktijk maar zo negatief kan uitpakken.

[0:05:49] Het sluit ook niet aan op de aangenomen motie om adviezen van onafhankelijke en deskundige

[0:05:53] instanties te respecteren.

[0:05:55] Voorzitter, ik pleit voor een aanpak zoals bij antibiotica in de veehouderij in plaats

[0:05:58] van een stapeling van verboden en middelvoorschriften.

[0:06:02] Maak samen met sectorpartijen werk van monitoring op bedrijfsniveau en benchmarking.

[0:06:06] Tot slot.

[0:06:07] We staan met elkaar aan de lat.

[0:06:09] In de groente- en fruitteel betekent minder middelen gebruik, mogelijk ook meer vlekjes en beschadigingen.

[0:06:16] Dit wordt door afnemers zoals supermarktketens nauwelijks getolereerd.

[0:06:19] Een enorme spagaat voor telers.

[0:06:21] Wil de minister, dat is mijn laatste vraag, met supermarktketens op tafel om hier afspraken over te maken?

[0:06:31] Dank meneer Vlagg.

[0:06:32] Strak binnen de tijd.

[0:06:33] Complimenten daarvoor, maar wel met een interruptie van lid Costis.

[0:06:36] Gaat uw gang.

[0:06:37] Ja, ik was benieuwd.

[0:06:39] SGP heeft altijd aandacht voor het ongeboren kind, het welzijn daarvan.

[0:06:42] Maar wel heel vaak in een beperkte mate als het gaat om het recht van vrouwen op bord.

[0:06:48] De Gezondheidsraad en het RIVM hebben de regering opgewezen dat er gevolgen kunnen zijn voor het ongeboren kind...

[0:06:55] die pas jaren na de blootstelling ook naar voren komen.

[0:07:00] Die worden nu niet meegenomen in toelatingsprocedures.

[0:07:03] Dat is een van de vele lacunes in ons systeem.

[0:07:06] Dat zegt het CTGB eigenlijk ook.

[0:07:07] Het is aan de politiek om hier verdere stappen in over te nemen

[0:07:11] en de maatschappelijke belangen af te wegen.

[0:07:12] Dus ik vraag me hier gewoon af waarom ik hoor in het verhaal van SGP

[0:07:18] dat ze zwaardere commerciële belangen bewegen

[0:07:20] in plaats van het belang van het ongeboren kind.

[0:07:23] We krijgen twee interrupties.

[0:07:24] Meneer Vlag.

[0:07:26] Nou, voorzitter, dit is wel een hele bijzondere bocht

[0:07:28] om bij het punt uit te komen.

[0:07:30] En wel mooi dat ik door de Partij voor de Dieren aangespoord word

[0:07:32] om nog wat meer over de bescherming van het ongeboren kind te spreken.

[0:07:35] Dat doe ik graag.

[0:07:37] Nee, zeg ik tegen collega Kostic, aan de ene kant vind ik dat er inderdaad

[0:07:43] nuchterheid betracht moet worden in het gebruik van middelen.

[0:07:46] Tegelijkertijd heb ik in mijn betogen op verschillende momenten aangedrongen

[0:07:49] op de gezondheidsrisico's, terugdringen van milieubelasting,

[0:07:51] om daar ook op wetenschappelijke basis naar te kijken.

[0:07:54] Wat ik belangrijk vind, is om dit debat echt op wetenschappelijke gronden

[0:07:57] te blijven voeren en ik vind het daarom best wel ingewikkeld

[0:08:01] als het CTGB het teruglegt bij de politiek,

[0:08:03] want dan is het gevaar op emotiepolitiek toch wat groter.

[0:08:08] Ik zou het dan liever zien dat daar aan de kant van de CTGB

[0:08:12] gewoon duidelijke voorstellen komen.

[0:08:15] Dank u wel, meneer Vlagt.

[0:08:17] Dan is er nog een interruptie van de heer Jim Wiskristi.

[0:08:22] Voorzitter, dank.

[0:08:24] Vraag aan de heer Vlagg is, want hij maakt aan het eind een punt van de supermarkten.

[0:08:28] En ja, ik denk dat daar het besef niet is ingedaald van dat ze

[0:08:31] niet alleen leegschappen met spinazie krijgen,

[0:08:34] maar met veel meer prachtige oerallense groenten.

[0:08:36] Maar is het schoonheidsideaal bij de consumenten ook niet een probleem?

[0:08:40] Wat is de boodschap van de SGP aan de consument?

[0:08:45] Ja, heel terecht punt van collega Grimwis.

[0:08:47] Ik denk dat we langzamerhand zo een beetje zijn opgevoed.

[0:08:50] Als ik langs de groente- en fruitschappen in de supermarkten loop,

[0:08:52] dan vind ik het wel eens onnatuurlijk mooi aandoen.

[0:08:56] Mijn zoon heeft gewerkt op de groenteafdeling van een grote grootgrutter.

[0:09:00] En dat moest er altijd perfect bij liggen.

[0:09:02] Het moest de juiste kant op gedraaid zijn, op grote gerang schikt en op datum enzovoort.

[0:09:07] Daarmee leer je consumenten dat perfectie de norm is.

[0:09:10] En het leuke is als je nu een keer in het oogsteizoen ergens wat appels of peren langs de kant van de weg koopt,

[0:09:16] dan vind ik het altijd mooi om te zien hoe verschillend die zijn, hoe er hier en daar een vlek of een putje aan zit,

[0:09:21] maar dan heb je wel het gevoel dat je puur natuur eet.

[0:09:23] En ik denk dat we dat, op besef misschien, wel gewoon weer eens op scholen moeten terugbrengen,

[0:09:27] dat we kinderen gewoon eens een keer ergens een zak appels langs de kant van de weg laten kopen,

[0:09:31] daar waar dat mogelijk is, in plaats van alleen maar bij de supermarkt.

[0:09:36] Dank u wel.

[0:09:37] Het woord is aan mevrouw Pot namens D66.

[0:09:39] Voor ik aan mijn tekst begin wilde ik een punt van orde maken.

[0:09:44] Dat had ik aan het begin willen doen.

[0:09:46] Dat gaat over de brieven.

[0:09:48] Ik wil richting de minister vragen of wij de brieven echt weer wat eerder mogen krijgen.

[0:09:55] Ik baalde er gisteren best wel van dat wij al een heel end waren met het fabriceren van de spreektekst.

[0:10:00] Daar werken ook allerlei mensen heel hard aan.

[0:10:02] En dan moet je last minute nog van alles gaan doorploegen en dingen weer gaan aanpassen.

[0:10:06] En dat is gewoon heel zonde.

[0:10:07] En volgens mij ook echt niet nodig.

[0:10:09] Mevrouw Ponten heeft daar gelijk in.

[0:10:11] Het zijn drie brieven.

[0:10:12] En goed dat u daarop wijst, want in de richting van het kabinet staan drie werktagen voor.

[0:10:17] Eigenlijk voorafgaand moet de Kamer de gelegenheid hebben om kennis te nemen van de brieven.

[0:10:21] Dus daar vragen we graag aandacht voor.

[0:10:24] Mevrouw Bromet, ook nog een punt van orde?

[0:10:25] Ja, ook een punt van orde.

[0:10:26] Ik kan het van harte ondersteunen.

[0:10:27] En ik wil ook even erbij zeggen dat het niet de eerste keer is.

[0:10:29] Het is de zoveelste keer.

[0:10:31] En ja, ik weet niet wat we moeten doen om het wel voor elkaar te krijgen.

[0:10:35] Dus een dringend beroep op de minister om te zorgen dat die stukken gewoon op tijd komen.

[0:10:41] Gimbis, ja aanvullend.

[0:10:43] Volgens mij is de regel dat er een week van tevoren de drie willen zijn.

[0:10:47] Er wordt neen geschud.

[0:10:48] Drie werkdagen.

[0:10:49] Drie werkdagen.

[0:10:50] Oh, dan moeten wij onze eigen regels de zon tegen het licht houden.

[0:10:53] Maar dan nog, drie werkdagen heb ik niet geteld.

[0:10:56] En in ieder geval een dringend verzoek om voor het volgende debat over stikstof,

[0:11:01] uiterlijk drie dagen van tevoren de brieven te hebben.

[0:11:03] Dus als ik terug tel, moeten er dus vrijdag uiterlijk de brieven liggen.

[0:11:08] Ik denk dat de mensen die meeluisteren daar goed naar hebben geluisterd.

[0:11:12] En ik ga ervan uit dat die medewerking ook wordt verleend vanuit de zijde van het kabinet.

[0:11:18] Mevrouw Pott, voor uw inhoudelijke bijdrage bij dit debat.

[0:11:21] Dank u wel, voorzitter.

[0:11:23] En voorzitter, vorige week was ik op bezoek bij mensen die tegenover een lelieteler wonen.

[0:11:28] Zij vertelde dat ze in de zomer vanuit de tuin naar binnen vluchten, wanneer de lelieteler

[0:11:33] onaangekondigd begint met het spuiten van landbouwgif.

[0:11:36] De barbecue gaat uit, de kinderen moeten binnenspelen, de hond gaat mee en ook de was aan de waslijn

[0:11:41] moet mee naar binnen.

[0:11:43] En daar zit je dan, met je ramen en deuren dicht, opgesloten in je eigen huis, wachtend

[0:11:48] tot de teler klaar is met spuiten.

[0:11:51] En let wel, dat is niet omdat je overdrijft, het is het gezondheidsadvies van de GGD.

[0:11:55] En ondertussen zegt dezelfde overheid dat je je geen zorgen hoeft te maken.

[0:12:00] De gemiddeld 35 bestrijdingsmiddelen zijn namelijk allemaal getest.

[0:12:04] Maar of een mix van die 35 middelen leidt tot een giftige cocktail, niemand die het zeker

[0:12:09] weet.

[0:12:10] Ondertussen zijn er allerlei signalen dat bestrijdingsmiddelen ziektes als Parkinson

[0:12:14] kunnen veroorzaken.

[0:12:15] Dus dan snap je de zorgen van de GGD en omwonenden wel.

[0:12:18] En als mensen klachten of vragen hebben, worden ze van het kastje naar de muur gestuurd.

[0:12:23] Officieel is de NVWA verantwoordelijk, maar die kunnen pas achteraf handelen als de wet

[0:12:27] wordt overtreden.

[0:12:28] Maar waar kunnen bewoners aankloppen als ze meer zorgen hebben dan of de wet of regelgeving

[0:12:32] wordt nageleefd?

[0:12:33] Of als ze willen weten hoeveel en welke middelen de teler gebruikt?

[0:12:37] Snap de minister dat een centraal aanspreekpunt deze mensen zou kunnen helpen?

[0:12:41] En waar zou dit volgens haar moeten liggen?

[0:12:43] En vindt de minister ook dat telers transparant moeten zijn over de bestrijdingsmiddelen die

[0:12:47] ze gebruiken?

[0:12:49] Voorzitter, wat de situatie nog lastiger maakt, is dat leliteelt enorm veel impact heeft op de grond.

[0:12:54] En daarom mag er op één perceel maar eens in de zeven jaar lelies geteeld worden.

[0:12:58] Dus moeten telers steeds zoeken naar percelen die daardoor ook weer dichter bij scholen, fietspaden en huizen komen.

[0:13:03] En zeker in kleine gemeentes met weinig capaciteit of kennis kunnen lastig sturen op deze ontwikkelingen.

[0:13:09] Burgers zijn er van de dupe en stappen dan ten eindraad naar de rechter.

[0:13:13] Is de minister het met me eens dat dat geen wenselijke ontwikkeling is?

[0:13:16] Als het aan D66 ligt, krijgen gemeentes die hun burgers vertegenwoordigen meer handvatten

[0:13:22] om te sturen op deze ruimtelijke opgave.

[0:13:25] Een wetenschappelijke onderbouwing voor spuitvrije zones, analoog aan de motie verder, is een

[0:13:30] goede stap.

[0:13:31] Maar welke andere maatregelen voorziet de minister om gemeentes te ondersteunen die meer grip

[0:13:35] willen op gebruik van bestrijdingsmiddelen binnen de gemeentegrenzen?

[0:13:39] Samen met enkele collega's heb ik een lezing gevolgd over de blootstelling aan bestrijdingsmiddelen.

[0:13:44] Wetenschappers vertelden dat landbouwgif je lichaam binnenkomt via het aanraken van oppervlakten

[0:13:47] door de lucht, wat je inhademt of door wat je eet.

[0:13:50] En veruit de hoogste concentratie werd gevonden in huistof, wat je ook dagelijks binnenkrijgt.

[0:13:55] Al deze bronnen maken dat wij een mix van vele middelen in ons lichaam hebben.

[0:13:59] Er zijn volgens deze wetenschappers alleen normen voor drinkwater, maar niet voor lucht,

[0:14:04] bodem en huistof.

[0:14:05] Wat het toxologische effect is van de mix van middelen in ons lichaam is niet bekend.

[0:14:09] Veel onzekerheden met mogelijk grote gevolgen.

[0:14:11] Dus hoe zorgen we dat we voldoende rekening houden met wat we niet weten?

[0:14:15] Zoals de minister in haar brief schreef, leliteelten worden nu verboden met een beroep op het vervoorzorgsbeginsel.

[0:14:21] Maar dat is weer achteraf.

[0:14:23] Ook aan de voorkant zouden we de risico's op het milieu en de volksgezondheid beter moeten

[0:14:27] wegen.

[0:14:28] De risico's zijn lastig wetenschappelijk te toetsen, maar dat ontslaat ons niet van de

[0:14:32] verantwoordelijkheid om in rekening mee te houden.

[0:14:34] De heer Ragels van de Radboud Universiteit riep vorige week op een onzekerheidsfactor in

[0:14:38] te stellen.

[0:14:38] Hij beschreef dat we onzekerheid en stapeling kunnen opvangen door de gebruikersnorm met

[0:14:43] een factor 10 te verkleinen.

[0:14:44] Hoe kijkt de minister daarnaar?

[0:14:46] Ten slotte, de minister laat gisteren weten dat het de facto verbod op doodspuiten van

[0:14:52] gras, glas, nou, nog een keer, het doodspuiten van gras met glyfosaat naar de Raad van State

[0:14:58] te sturen.

[0:14:59] Maar er zitten nogal wat eisen aan.

[0:15:00] Alternatieven moeten net zo goed of beter scoren dan glyfosaat op bijvoorbeeld economische

[0:15:05] punten.

[0:15:05] Maar gezondheid wordt in deze weging totaal buiten beschouwing gelaten.

[0:15:09] En daarmee zijn de eisen voor alternatieven hoger en wordt een de facto verbod de facto

[0:15:13] niks waard.

[0:15:14] Ik ga ervan uit dat de minister de vele aangenomen moties hierop niet negeert en dat het de facto

[0:15:19] verbod vanaf 2025 volwaardig in zal gaan.

[0:15:23] Graag een reactie.

[0:15:24] Mevrouw Pot.

[0:15:25] U heeft een, het leek mij een natuurlijk moment voor een interruptie, van de heer Bierik,

[0:15:28] BWB.

[0:15:30] Ja, dank voorzitter.

[0:15:31] Een korte vraag aan mevrouw Pot.

[0:15:38] Op welke wetenschappelijke inzichten baseert de D66 zich op als het gaat om de effecten

[0:15:45] die gewasbeschermingsmiddelen hebben op de gezondheid van mensen?

[0:15:48] Want er zijn natuurlijk heel veel rapporten.

[0:15:50] En de tweede vraag is ook of de D66 ook voor het uitfaseren van de leliteelt in Nederland is.

[0:16:01] Ik had hem aanstaan nog, voorzitter.

[0:16:04] Waarop baseer ik dat?

[0:16:05] Volgens mij, want de heer Pirik stelt nu een hele brede vraag, of eigenlijk twee vragen.

[0:16:10] Waarop baseer ik mij dat bestrijdingsmiddelen slechte effecten hebben?

[0:16:14] Volgens mij hebben we uit heden en verleden vele voorbeelden daarvan.

[0:16:18] Als het daar waar het gaat specifiek om glifosaat.

[0:16:22] Denk ik dat de vraag vooral gaat over, niet zozeer over weten we nu met volle zekerheid dat glifosaat inderdaad schadelijk is.

[0:16:29] Maar wat we wel weten, is dat er grote jaten zitten in het wetenschappelijk onderzoek.

[0:16:34] Dat is ook de reden dat er op dit moment heel hard gewerkt wordt aan nieuw onderzoek.

[0:16:39] En in de tussentijd zijn die zorgen zo groot, dat ik denk dat we ons dat aan moeten trekken.

[0:16:43] Niet alleen voor de omwonenden, maar zeker ook voor de boeren die ermee werken.

[0:16:47] Oh, voorzitter.

[0:16:47] En dan was er ook nog, ben ik voor de uitfasering van de Lelyteelt.

[0:16:51] Nou, voorzitter, laten we eens beginnen met het drastisch inperken daarvan.

[0:16:55] Daarvoor lag al een voorstel bij de heer Adema.

[0:16:58] En wat mij verbaast, en dan geeft mij de gelegenheid om dat gelijk ook nog even aan de minister te vragen,

[0:17:03] is dat in de beantwoording van de minister nu wordt gezegd, nou, er komt een confinant met de sector,

[0:17:09] terwijl wat de heer Adema eerder had beloofd, namelijk een vermindering van het areaal leliteelt,

[0:17:14] komt daar helemaal niet aan te pas.

[0:17:16] Dus ik ben eigenlijk wel benieuwd wat daarmee gebeurt.

[0:17:18] Dank u wel, meneer Pierik.

[0:17:21] Dank voor de antwoorden.

[0:17:23] Een aanvullende vraag.

[0:17:24] De rol van het CTGB is die dan niet afdoende als het gaat om de wetenschappelijke inzichten

[0:17:28] die mevrouw Pot nodig heeft om te kijken hoe we verstandig omgaan met het gewasbeschermingsmiddelen

[0:17:33] gebruik in Nederland.

[0:17:35] Mevrouw Pot?

[0:17:36] Voorzitter, ik heb heel veel vertrouwen in het CTGB.

[0:17:39] Het punt is alleen dat we het CTGB met een goede boodschap op pad moeten sturen als politiek.

[0:17:43] En op het moment dat het CTGB niet op het geheel toetst wat wij belangrijk vinden dat ze toetsen,

[0:17:48] namelijk ook op de langetermijneffecten voor ziektes als Parkinson,

[0:17:53] dan denk ik dat we het CTGB niet voldoende uitrusten om hun werk fatsoenlijk te kunnen doen.

[0:17:58] We hadden ook nog een interruptie van mevrouw Nijhoff-Leeuw van de PVV.

[0:18:01] Ja, dank u voorzitter. Ik wil het eerst tot het eind wachten, maar dat haal ik wel in op dit punt.

[0:18:06] Want ik zou via u voorzitter aan mevrouw Pot willen vragen of ze ermee bekend is dat in de bollenteelt,

[0:18:14] dat er geen andere middelen gebruikt worden dan in de land- en tuinbouw,

[0:18:18] zodat het dezelfde middelen zijn.

[0:18:22] En we zien dan bij de Lelyteelt, als je naar de statistiek kijkt,

[0:18:25] dat daar heel veel kilo gewasbeschermingsmiddel...

[0:18:30] Maar als we daar sec op inzoomen, dan zien we dat daar in die data,

[0:18:35] als je dan... Dat er 83 kilo paraffinaolie is,

[0:18:39] en dus inderdaad nog steeds hoog een 31 kilo gewasbeschermingsmiddel in,

[0:18:44] Maar dat overwegend ook groene middelen zijn, dus daar zit wel iets dat we goed moeten kijken

[0:18:51] dat we het juiste met elkaar vergelijken.

[0:18:53] En laten we te helden zijn dat alles wat met gezondheid te maken heeft, dat we daarboven

[0:18:58] op moeten zitten.

[0:18:59] Daarna moeten we kijken.

[0:19:00] Maar nog heel even, voorzitter, als dat mag, zou ik ook graag van mevrouw Port weten of

[0:19:03] ze ervan op de hoogte is dat het glyfosaat, ik kom daar straks een bijdrage op terug met

[0:19:08] de vraag richting de minister, voor 7% uit landbouw komt, de beperkte effecten op de oppervlakte

[0:19:17] water en dat er 93% riool en watersuivering is en dat haal ik uit de data van het CBS,

[0:19:25] voorzitter. Maar ik was benieuwd of mevrouw Potta ook van op de hoogte is. U heeft zelf ook nog een

[0:19:29] eigen termijn mevrouw Nijhoff en we zullen deze niet voor 3 tellen maar toch zeker voor 2. En daar

[0:19:33] ga ik hem dan iets inperken, want anders verwijs je me daarmee niet goed.

[0:19:35] Ja, dat doet u heel slim. Mevrouw Pot.

[0:19:38] Nou, voorzitter, ik ga mijn best doen, want het was wel echt een vragenvuur.

[0:19:43] Kijk, mevrouw Nijhoff zegt er zitten veel groene middelen tussen.

[0:19:46] Kijk, daar begint al gelijk mijn probleem, want toen ik bij die mensen thuis zat,

[0:19:51] toen vertelde zij mij dat ze enorm veel moeite moeten doen

[0:19:54] om bij telers los te krijgen wat er nou precies wordt gespoten.

[0:19:57] En dat ze zelfs daarvoor naar de rechter moeten stappen.

[0:19:59] Nou, ik vind dat absurd.

[0:20:00] Ik denk, als telers serieus zijn over het gebruik van groene middelen,

[0:20:05] het gebruik van middelen die helemaal niet zoveel impact hebben,

[0:20:09] dan denk ik dat ze moeten beginnen met het transparant zijn over welke middelen ze spuiten.

[0:20:13] En ik hoop dat mevrouw Nijhoff dat met mij eens is,

[0:20:15] want dan kunnen we samen die vragen aan de minister stellen.

[0:20:18] En ja, mevrouw Nijhoff zegt ook, we moeten boven op de gezondheid zitten.

[0:20:21] Kijk, mijn bezwaar is gewoon een beetje met de leliteel dat er en veel middelen worden gebruikt.

[0:20:26] En volgens mij valt daar weinig aan te sleutelen.

[0:20:31] En dat het bovendien, hoeveel respect ik ook heb voor individuele telers...

[0:20:35] in mijn ogen niet over een teelt gaat die heel erg essentieel is voor Nederland.

[0:20:40] En als het dan mogelijk zo'n grote impact heeft...

[0:20:43] zowel maatschappelijk als op de gezondheid van mensen...

[0:20:46] dan vind ik dat we de vraag moeten stellen of we dat op deze manier willen laten voortstaan.

[0:20:51] En daarmee bedoel ik, zo dicht bij huizen, zo dicht bij scholen, zo dicht bij speeltuinen,

[0:20:57] zo vaak spuiten, zoveel spuiten, zoveel onzekerheid bij de omwonenden.

[0:21:01] Ja, ik vind dat echt problematisch.

[0:21:03] Punt zelder.

[0:21:04] Mevrouw Nijhoff.

[0:21:05] Ja, het punt wat ik deel met mevrouw Potten is de transparantie.

[0:21:09] En ik kom daar, en wellicht als er twee minuten een debat gaan, ga ik ook wel vanuit, kom

[0:21:15] met een motie dat ik u aan onze zijde vind, waar het betreft monitoring.

[0:21:23] Het is gewoon ook niet duidelijk, het is gewoon niet helder welvermiddelen en hoeveel er exact gebruikt wordt.

[0:21:31] Dus daar hoop ik u dan een tijd aan onze zijde te vinden.

[0:21:34] Ik kom daar met mijn bijdrage nog uitgebreid op terug.

[0:21:36] Hoe hoeft daar een reactie van mevrouw Poel?

[0:21:38] Nou voorzitter, volgens mij hoef ik daar niet zoveel aan toe te voegen.

[0:21:41] Ik deel de plannen van mevrouw Nijhoff, dus wellicht gaan we elkaar daarop vinden.

[0:21:45] Altijd goed, toch?

[0:21:46] U heeft ook een vervolginterruptie van mevrouw Ferrer.

[0:21:50] Ja, voorzitter, want inmiddels voel ik toch ook een beetje de behoefte om wat tegendruk te geven.

[0:21:56] Want ik ken ook een boel lelytalers die juist die proactieve houding heel erg opzoeken.

[0:22:02] En dat is by far het merendeel van de sector die dat doet.

[0:22:05] die zelf proactief transparant is over wat ze wanneer gaan spuiten.

[0:22:11] Maar er zijn ook telers die er tegenaan lopen dat van de kant van de omgeving het contact

[0:22:17] niet altijd even soepel verloopt of dat ze bijvoorbeeld worden opgewacht op het moment

[0:22:21] dat ze aangeven, en dan hoeft het niet eens een middel te zijn waar ze mee gaan spuiten,

[0:22:27] maar dat ze op het land aan het werk zijn en dat ze dan worden opgewacht.

[0:22:30] Dus dat gaat allemaal best stroef, maar er zitten heel veel goede intenties in die sector.

[0:22:36] En ik zou dan toch mevrouw Pot en ook mevrouw Nijhoff op het hart willen drukken om met hun streven

[0:22:42] naar transparantie ook nadrukkelijk die sector erbij te betrekken van hoe doe je dat nou op de beste

[0:22:46] manier? Want ze hebben daar ruime ervaring mee en dat zou ik ook niet onder de tafel willen schuiven.

[0:22:51] Mevrouw Pot.

[0:22:53] Nou, voorzitter, kijk, laat ik vooropstellen mensen thuis opzoeken.

[0:22:58] I don't care wie je bent, maar houd er maar op.

[0:23:02] Dat moet je gewoon niet doen.

[0:23:04] Dus volgens mij kunnen we het daar gewoon heel simpel over eens zijn.

[0:23:08] Ik ben blij dat er heel veel...

[0:23:09] Ik denk ook dat mevrouw Vedder daarin gelijk heeft.

[0:23:12] Ik denk sowieso dat in meerderheid...

[0:23:15] of dat nou Lely, Telers zijn of andere mensen,

[0:23:17] maar de meerderheid van de mensen is gewoon volgens mij van goede zin

[0:23:20] en wil dingen gewoon in goede harmonie oplossen.

[0:23:23] Dus dat kunnen we volgens mij alleen maar aanmoedigen.

[0:23:25] en als daar initiatieven in die kant op zijn, weet je wel, wie ben ik om daar doorheen te lopen?

[0:23:30] Kijk, wat ik wel lastig vind, en dat schets ik ook een beetje in mijn bijdrage,

[0:23:33] is dat wat inherent is aan de Lelyteelt, zijn die vele wisselingen van perceel.

[0:23:36] En dat is wel problematisch, want dat zorgt er natuurlijk ook voor

[0:23:40] dat er relatief heel veel mensen daarmee te maken krijgen.

[0:23:43] En ook als je dan dus hele grote telers hebt,

[0:23:46] zoals de telers tegenover de mensen die ik bezocht heb,

[0:23:50] ja, dan krijg je daar op allerlei plekken mee te maken.

[0:23:52] Dus ook al is dat er dan misschien maar één,

[0:23:54] Dan is de impact op zijn omgeving gewoon gigantisch groot.

[0:23:57] En volgens mij moeten we dat niet willen met elkaar.

[0:24:00] Mevrouw Nijhoff, voor je laatste interruptie.

[0:24:02] Ja, heel kort nog even, voorzitter, ook wel richting mijn buurvrouw.

[0:24:05] Laat voorop staan dat mijn oproep richting monitoring, waar ik dan straks op kom, ook vanuit de sector komt.

[0:24:13] En het is om de sector te ondersteunen en niet om ze inderdaad dwars te zetten.

[0:24:17] Dus wellicht vinden we u straks ook aan onze zijde.

[0:24:21] Mevrouw Pot, vervolgens uw betoog.

[0:24:24] Het staartje van mijn betoog.

[0:24:26] Ik had het over de motie over het divorceat.

[0:24:31] Er lag nog een andere motie, ook van mijn voorganger, over het stoppen met het gebruik van

[0:24:35] bestrijdingsmiddelen in grondwaterbeschermingsgebieden.

[0:24:38] Ik heb dat altijd als iets heel raars gevonden, want dat zijn de plekken waar wij ons drinkwater

[0:24:42] vandaan halen.

[0:24:43] Laten we dat alsjeblieft niet meer doen.

[0:24:49] Ten slotte, volgens mij is dit hele dossier een soort constante belangenafweging.

[0:24:55] En in mijn opinie, en dat zei ik net al in het interruptiedebatje, vind ik dat gezondheid

[0:25:00] en milieu eigenlijk standaard gewoon te weinig gewicht krijgen in die afweging.

[0:25:04] En de bewoners waar ik mee sprak, die vroegen zich af, gaan we nou over tien jaar terugkijken

[0:25:09] en hebben we dan niet gewoon heel erg veel spijt?

[0:25:12] En ik wil in ieder geval alles doen om dat te voorkomen.

[0:25:14] Dank u wel. Dank u wel, mevrouw Pot namens D66.

[0:25:18] Voorzitter, aan de heer Holman, factie Nieuw Sociaal Contract. U heeft het woord.

[0:25:23] Dank u wel, voorzitter.

[0:25:25] De Nederlandse landen en tuinbouwers eigenlijk top en die doen het gewoon hartstikke goed.

[0:25:30] Toch hebben we zorgen over of we voldoende en veilig voedsel hebben.

[0:25:34] En we hebben zorgen over of in de nabije toekomst wel genoeg middelen beschikbaar zijn die hun werk doen en veilig zijn.

[0:25:40] Hoe kijkt de minister daartegen aan?

[0:25:43] We moeten wel de maatschappelijke onrust die er is handelen en we moeten wel een antwoord

[0:25:48] bedenken op daar waar de rechter uitspraken doet op basis van voorzorgprincipen wat dat

[0:25:53] betekent hoe we daarmee omgaan.

[0:25:56] Ik maak mij zorgen om de neurodegeneratieve stoffen en het effect op mensen.

[0:26:04] We hebben wetenschappen, we doen onderzoek, we tonen aan wat de regiatuur van een middel

[0:26:08] Maar waar het inzicht nu steeds meer komt, is de cumulatie van middelen.

[0:26:12] En de cumulatie van alle middelen die beschikt zijn.

[0:26:15] Met het inzicht dat er veel meer diffuse bronnen zijn.

[0:26:18] En de verspreiding van diffuse bronnen veel groter is dan tot nu toe gedacht.

[0:26:22] Als je test op de residuen van één glasbeschermingsmiddel.

[0:26:27] Ja, het inzicht is nu al, als je er vijftien hebt.

[0:26:29] En dat gaat een versterker effect hebben.

[0:26:31] Maar als je er dan ook nog twintig hebt van PFAS.

[0:26:33] Waar we nu achter komen dat die ook indringend zijn.

[0:26:35] En als je dan ook nog twintig hebt van auto, verontreiniging, industrie,

[0:26:40] dan heb je vijftig keer een klein beetje.

[0:26:43] En dat zou wel eens veel meer effect kunnen hebben dan dat je met elkaar denkt.

[0:26:47] Dus hoe kijken we daar?

[0:26:49] Dus daar zou echt aandacht voor moeten zijn.

[0:26:52] Hoe kijkt de minister hier tegenaan?

[0:26:54] En hoe serieus neemt de minister dit probleem?

[0:26:59] Meneer Holman, dat leidt tot een interruptie bij mevrouw Potten.

[0:27:03] Ik dacht dat dit een natuurlijke pauze was naar een volgend puntje.

[0:27:08] Want inderdaad, ik deel de zorgen van de heer Holman ten aanzien van die stoffen die zoveel

[0:27:13] effect hebben op de ziektes die we allemaal kennen en die we allemaal vreselijk vinden.

[0:27:18] En ik herken ook zijn pleidooi over die accumulatie van middelen.

[0:27:22] Daar hebben we hiervoor ook met een aantal wetenschappers gezeten.

[0:27:25] Een van die wetenschappers die heeft vervolgens ook aangedragen van, zou je nou niet een soort

[0:27:30] factor moeten opnemen?

[0:27:31] Dus inderdaad een factor om te zorgen, eigenlijk een soort voorzorgsfactor, zeg maar,

[0:27:36] om te zorgen, gebruik nou allemaal wat minder van die middelen,

[0:27:39] om uiteindelijk ook te zorgen dat je die optelling,

[0:27:43] dat dat uiteindelijk niet leidt tot allerlei meer vreselijke dingen.

[0:27:47] En ik vroeg me af hoe de heer Holman daarnaar kijkt.

[0:27:50] Ja, dat is een interessante vraag, want een van de wetenschappers aanwezig,

[0:27:54] die zei ook van als we tien middelen bij elkaar moeten optellen,

[0:27:57] laten we dan de norm allemaal 90% verlagen, ja, dat zou iets kunnen zijn, maar dan ontken je het,

[0:28:04] dan benoem je het probleem wel, maar ontken je het probleem wel. En ook in dezelfde rondetafel

[0:28:09] werd duidelijk dat de CTGB wel de goede opdracht heeft, want dat wij als politiek, die doen z'n

[0:28:15] werk wel goed, maar misschien hebben we politiek gezien wel niet de goede opdracht gegeven. En

[0:28:19] daar werd ook gezegd van, wij toetsen ons beleid op basis van de EFSA, maar ja, die toetsen dat

[0:28:25] één keer in tien jaar en die lopen toch wel achter bij de wetenschappelijke onderzoek

[0:28:29] wat er plaatsvindt en de vraag is van is alle wetenschappelijk onderzoek wel meegenomen

[0:28:33] en anticiperen wel genoeg op de toekomstige zaken die speelt.

[0:28:39] Dus ja.

[0:28:41] U had ook nog een interruptie van mevrouw Bromet.

[0:28:45] Ja voorzitter want ik vind het goed dat de heer Holman vragen stelt bij de huidige gang

[0:28:49] van zaken en hij maakt zich zorgen dus dat lijkt mij een goed begin maar daar is de heer

[0:28:54] allemaal heel goed in om iets te benoemen, maar dan niet met een oplossing te komen.

[0:28:57] Dus als er politieke keuzes gemaakt moeten worden, waar staat de NSC dan eigenlijk?

[0:29:05] Ja, die vraag wilde ik nog stellen aan de minister, maar dat kan ik dan niet doen.

[0:29:10] Je hebt drie mogelijkheden van handelen.

[0:29:12] Je kunt zeggen wij houden ons strikt aan de normen en aan wat er is.

[0:29:17] En dus een middel is negen jaar goed gekeurd.

[0:29:20] Dus we mogen onbeperkt dat middel gebruiken de komende jaren.

[0:29:23] Je kunt strikt zeggen van het mag niet, ledeteelt moet verboden worden, glyfosaat moet in één

[0:29:30] keer gestopt worden.

[0:29:31] Of je kunt je maximaal inzetten, de sector, de minister, de industrie, om te proberen

[0:29:40] aantal dingen uit te faceren, maar zodanig dat ook de landbouw door kan gaan en je teelten

[0:29:45] kunt houden.

[0:29:47] En dat je het maximum doet om zo goed mogelijk bezig te zijn door met elkaar je verantwoordelijkheid

[0:29:53] En ik wil straks een voorbeeld noemen op grond waarvan dat niet gebeurt.

[0:29:58] Dus de vraag aan de minister is, als je deze drie scenario's heeft,

[0:30:02] welke scenario's staat de minister voor?

[0:30:05] De volgende interruptie, mevrouw Bromet.

[0:30:06] Ja, voorzitter.

[0:30:07] De afgelopen jaren hebben wij hier moties aangenomen in de Kamer

[0:30:11] om het verbieden van glieversaat op grasland, die gele velden,

[0:30:15] om dat te verbieden.

[0:30:16] Hoe staat NEC daar dan in?

[0:30:18] Want het gaat niet over teelt, maar het gaat gewoon over het doodspuiten van gras.

[0:30:22] Meneer Holman.

[0:30:22] Ja, analoog aan de vorige drie scenario's kunt u bijna vermoeden dat ik voor het middelste

[0:30:27] scenario kies.

[0:30:29] Glyfosaat is, ja, ik snap niet waarom een akkerbouwer standaard een aardappeltelenstandard

[0:30:35] als een land dood moet spuiten met glyfosaat.

[0:30:38] Zie, glyfosaat werkt bijvoorbeeld heel goed als je een grasland hebt met veel kweek.

[0:30:41] Het is heel goed voor wortelbestrijding, onkruiden, want daar zijn bijna geen andere middelen

[0:30:46] voor.

[0:30:46] Maar een groenbemester, ja, dat moet je niet willen altijd om dat te gaan doen.

[0:30:51] Als je met elkaar de verantwoordelijkheid neemt om glifosaat de komende jaren 90% minder te gebruiken,

[0:31:03] alleen daar waar het noodzakelijk is, zou ik dat een gewenste ontwikkeling vinden.

[0:31:07] Dat je de teler niet zodanig in het nauwe drijft dat hij niet meer uit de voeten kan,

[0:31:12] maar dat je toch wel een fors verbetering krijgt en daarmee ook je verantwoordelijkheid neemt.

[0:31:17] Dank u wel. U vervolgt uw betoog, maar niet voordat lid Kostic u nog heeft geïnterrumpeerd.

[0:31:23] Ja, ik hoor mooie woorden van NEC, maar toch ook weer een beetje een déjà vu, want we

[0:31:27] zijn al decennia hiermee bezig en het lijkt erop dat we nu weer de economische belangen

[0:31:32] van de agrariërs vooropstellen. Er zijn alternatieven. Biologische boeren laten dat zien, dus het

[0:31:37] is niet zo dat er geen alternatieven zijn. En er zijn aangenomen motieën om dat glyfosaat

[0:31:41] in ieder geval eigenlijk per direct gewoon te stoppen.

[0:31:44] Dus ik vraag toch de NEC om meer mee te denken

[0:31:46] hoe we zoveel mogelijke middelen zo snel mogelijk uit de markt kunnen halen,

[0:31:51] in plaats van dat we steeds denken hoe de achterhoede mee kan komen.

[0:31:56] Ja, ik ga gedeeltelijk met u mee, maar de minister zal antwoorden op

[0:32:00] als u die vraag aan de minister stelt, dat het wettelijk niet mogelijk is

[0:32:03] om glyfosaat nu te verbieden.

[0:32:06] Andere kant van uit het keuze van die drie scenario's.

[0:32:10] Ik noem er dan altijd het netste scenario, het kan ook zo zijn dat er wetenschappelijk

[0:32:16] bewijs komt dat er een relatie is tussen glifosaat en Parkinson bijvoorbeeld, ja dan krijg je,

[0:32:22] heeft de vorige minister gezegd, als dat aan de orde is dan stop ik per onmiddellijk het

[0:32:26] gebruik van glifosaat.

[0:32:28] Dat is ook iets wat je niet moet willen, dus mijn pleidooi is en blijft van ga voor de maximale

[0:32:33] verantwoordelijkheid en de maximale terugdrengen van middelen in samenspraak met de drie sectoren.

[0:32:42] Dit kost iets voor haar laatste interruptie.

[0:32:44] Maar dat is toch precies de omgekeerde wereld.

[0:32:47] Wachten tot de laatste onderzoek naar glyfosaat, dat het honderd procent bewijst dat het schadelijk

[0:32:52] is.

[0:32:52] Terwijl we meerdere onderzoeken hebben, onder andere van de Gezondheidsraad en buitenlandse

[0:32:56] onderzoeken, dat het gewoon schadelijk is, dat de kans groot is.

[0:33:02] En dan begrijp ik gewoon de NEC niet dat ze nog, wat is het, vijf jaar minstens willen

[0:33:07] wachten.

[0:33:07] en al die mensen die thuis zich zorgen maken over hun kinderen in de steek laten.

[0:33:12] Dus ik vraag nogmaals aan de NSC om hier met ons mee te denken,

[0:33:16] in ieder geval als het gaat om glyfosaat,

[0:33:17] om die, zoals meerdere aangenomen moties hebben gezegd, die te verbieden.

[0:33:22] En nou ja, we kunnen altijd samen kijken naar de juridische mogelijkheden.

[0:33:26] Meneer Holman.

[0:33:27] Voorzitter, het is zonde dat mevrouw Koshy zijn vragen weer aan mij stelt,

[0:33:31] want ze krijgt dezelfde antwoord.

[0:33:32] Ik denk, volgens mij hartstikke duidelijk geweest,

[0:33:35] Ik wil wel bepaalde dingen mogen maken, maar wel maximaal inzetten.

[0:33:38] En ja, glyfosaat moet je niet willen.

[0:33:41] En als je boer bent en je hebt verantwoordelijkheid, gevoel...

[0:33:44] dan moet je dat tot een minimum beperken.

[0:33:46] In mijn vorige leven dat ik nog boer was, hadden we planetproof...

[0:33:50] en daar mag je glyfosaat gewoon niet gebruiken.

[0:33:53] En daar, en daar kom ik zo op...

[0:33:56] als de bedrijfsleven zijn verantwoordelijkheid neemt...

[0:33:59] zou je daar behoorlijke stappen in kunnen maken...

[0:34:01] in de vorm van teelverschriften en leveringsvoorwaarden.

[0:34:05] En daar kom ik zo nog even op terug.

[0:34:08] En nu is daar de gelegenheid voor, volgt uw betoog.

[0:34:11] Goed, de Kees McDonald.

[0:34:14] Als u patat eet bij McDonald's, dan betaalt hij ongeveer 3,25 euro voor een portie patat.

[0:34:20] Daar zit 200 gram aardappelen in.

[0:34:22] En dat is ongeveer 5 cent aardappelen wat in een portie patat van 3,25 zit.

[0:34:29] Maar wist u, en gaat McDonald's vertellen aan u als burger dat die aardappel die gegeten wordt

[0:34:34] minimaal twintig keer bespoten is in één seizoen, wist u dat het ras innovator wat

[0:34:42] meest gebruikt wordt, de cynische naam innovator, het meest vervuilende ras is wat er is en dat

[0:34:47] de sector geen afspraken kan maken met McDonald's om naar een veel duurzamer concept te gaan

[0:34:52] van friet. Als McDonald's zijn verantwoordelijkheid zou nemen en de boer vijf of tien cent per

[0:34:59] kilo meer zou betalen, dan wordt de kostprijs van de aardappel in het portie friet gaat

[0:35:04] van vijf naar zes of zeven cent. Hoe simpel is het? Als McDonald's, en dan kom ik bij

[0:35:10] mevrouw Kostiets, voorschrijft dat het land waar aardappelen op geteeld worden voor McDonald's,

[0:35:16] dat daar twee jaar voorafgaand geen glyfosaat gebruikt mag worden, dan wordt daar geen glyfosaat

[0:35:22] gebruikt. Hetzelfde geldt voor een bedrijf als Kozum of welke andere dan ook. Maar dat geldt ook voor

[0:35:27] de supermarkt. Als Albert Heijn of zijn collega's voorschrijven waaraan het product moet voldoen,

[0:35:33] wat zij in het schap leggen, dan gebeurt dat gewoon. En ik zie toch een vorm van daar niet

[0:35:39] echt de verantwoordelijkheid nemen die wij wenselijk vinden. Meneer Holman, daar zijn wij

[0:35:48] toch voor als overheid? Wij zitten hier toch juist om grenzen te stellen aan kapitalisme,

[0:35:54] aan de uitwassen van zo'n ondernemer als McDonald's die gewoon voor winstmaximalisatie gaat. Dat is

[0:36:01] toch wat we hier moeten doen? Ja, dat is even de vraag van hoe maakbaar is de samenleving en wat

[0:36:08] kunnen wij als politiek regelen? Ik geloof meer in de motivatie van mensen en in het nemen van

[0:36:13] verantwoordelijkheid van telers, want wij gaan niet een hele bedrijfsleven en een

[0:36:17] hele volk in het gereel krijgen over wenselijk gedrag.

[0:36:24] Nogmaals, de consument weet niet wat er gebeurt en de

[0:36:30] producent en de verkoper van producten zal verantwoordelijkheidsgevoel moeten

[0:36:35] hebben voor datgene wat zij verkopen. En de supermarkten, als die echt op

[0:36:40] gebied van gezondheid en op gewaarschuwingsmiddelen duurzaamheid en

[0:36:43] verantwoordelijkheid nemen, dan moet je durven kiezen dat je bepaalde producten

[0:36:46] niet in het schap doet. En op mijn punt ga je gewoon zeggen van bepaalde producten

[0:36:51] doen wij onder strikte voorwaarden of biologisch, omdat wij dat verantwoord

[0:36:55] vinden om te kopen. En wat niet verantwoord is, moet je gewoon dan niet

[0:36:58] aanbieden. En nogmaals de simpelste stap is als dat gebeurt. En hoe zou, en die

[0:37:05] vraag moet ik dan straks maar aan mevrouw Bromet vragen, hoe denkt u dan dat u dat

[0:37:10] zou kunnen organiseren door wettelijke maatregelen om invloed te hebben op het

[0:37:13] gedrag van McDonald's. Ik daag u uit om er straks in uw betoog iets over te zeggen.

[0:37:18] Dat gaan we straks vasthoren, maar niet voordat we meneer Ginwisk de

[0:37:21] gelegenheid geven voor zijn interruptie. Ja, goed punt van de heer Holman, want niet

[0:37:25] alleen vanuit gewasbeschermersperspectief is er het nodige aan te merken op de

[0:37:28] innovator, maar ook vanuit de stikstofperspectief. Het is een aardappelras

[0:37:32] dat veel kunstmest, veel mest vraagt en ook veel residu, stikstofresidu, via de

[0:37:37] bladresten op het land achterlaten. En ik weet dat de sector hier al een paar jaar

[0:37:41] mee bezig is en veel boeren willen best overstappen op een andere lekkere

[0:37:44] frietaardappel, maar daar moet McDonald's om. En McDonald's is geen

[0:37:47] Nederlands bedrijf. Dus hoe wil de heer Holman McDonald's dan zover krijgen zodat

[0:37:53] we een stabiele andere frietaardappel mogen gaan telen in ons land voor die

[0:37:58] lekkere frietjes? Ja voorzitter, dat is een goede vraag en die zou je straks ook van

[0:38:04] met mevrouw Roubette kunnen vragen hoe die dat wil doen, want die heeft daar een antwoord op.

[0:38:09] Nee, zie, als politiek en als sector kunnen we denk ik gewoon maximaal druk uitoefenen op een duidelijk bedrijf

[0:38:15] en aan de kaak stellen dat het maatschappelijk gezien niet verantwoord is dat een bedrijf zo opereert.

[0:38:19] En het is toch van de zotte dat alleen bakkwaliteit, omdat je lange, rechte, mooie witte frieten wilt hebben,

[0:38:26] de lekker geel en dat je dus niet bekommelt, en terecht uw punt, dat heb ik ook wel gehoord,

[0:38:31] Want het moet heel veel stikstof hebben om die grote, mooie, lange, rechte aardappel te krijgen.

[0:38:37] Qua nitraat het meest vervuilend.

[0:38:43] Wilt u zich niet met mij bemoeien, meneer de voorzitter?

[0:38:45] Ik ben al honger van uw betogen, meneer Holman, wil ik zo zeggen.

[0:38:50] U komt op de afronding aan de beantwoording richting de heer Gimwis.

[0:38:53] Of dat de wens is van de telers, van de sector, om daar met het bedrijfsleven, maar dat geldt...

[0:38:58] We hebben ook een stukje vijf producenten van friet, daar geldt hetzelfde voor.

[0:39:01] Ik zal geen namen noemen, want dan zijn er meer niet blij vandaag.

[0:39:06] Maar ook die kunnen hun verantwoordelijkheid nemen.

[0:39:08] En die kunnen ook teeltverschriften doen, leveringsvoorwaarden.

[0:39:12] En ik merk als je met BO Akkerbouw, met akkerbouwers praat.

[0:39:15] Die willen dat.

[0:39:16] En die willen die kant op.

[0:39:17] En die willen hun verantwoordelijkheid nemen.

[0:39:19] En als zij als politiek daaraan kunnen bijdragen, mevrouw Brummet, graag.

[0:39:23] Ik hoor de suggesties straks.

[0:39:24] Maar zeker het bedrijfsleven zal gewoon wat moeten doen.

[0:39:26] U vervolgt uw betoog.

[0:39:32] Ja, voorzitter.

[0:39:32] Nou, ik ben bijna bij een afronding, want dit zijn toch wel de twee punten.

[0:39:39] Oh ja, nog wel één ding van de suggesties van de ronde tafel, ook al eerder gegeven.

[0:39:46] Of van de technische briefing.

[0:39:48] Van dat op gewasbeschermingsmiddelen de onwenselijkheid van het voorzorgprincipe die telers in onzekerheid biedt.

[0:39:54] Want in principe kan u erger burger een rechtszaak aanspannen tegen een willekeurige boer.

[0:39:58] En die loopt het risico dat dat fout gaat.

[0:40:01] En de suggestie om daar eens een keer, het is nu bij kort gedeen, om daar eens echt

[0:40:05] een bodemprocedure over te laten doen, om echt eens te toetsen van wat het past binnen

[0:40:10] het wettelijk kader wat we nu hebben, of de sector of de ministerie, maar wie dan ook

[0:40:14] zou dat moeten organiseren.

[0:40:16] En ik deel de zorg van mevrouw Poort, er wonen 750.000 mensen op een afstand van 250 meter

[0:40:25] van de Ambogrond, dus heb oog voor de maatschappelijke zorg en al die burgers en de verhalen over

[0:40:31] over transparantie, over duidelijk zijn, over voorlichting.

[0:40:33] Die zijn gewoon heel erg nodig,

[0:40:35] want anders gaat dit een vorm van geëscaleerde discussie worden.

[0:40:39] Ik zie erover twee jaar, dan hebben we alle

[0:40:41] problemen op mest en stikstof opgelost en dan hebben we geen discussie meer over de

[0:40:45] melkveehouderij, maar dan is het volgende onderwerp wat je aan ziet komen, is toch

[0:40:49] de akkerbouw over intensieve teelt en gewasbeschermingsmiddelen en hoe we dat

[0:40:54] verantwoord kunnen doen. Tot zover, voorzitter.

[0:40:57] Meneer Holman, ruimschat binnen de tijd.

[0:40:59] Dank u wel voor uw medewerking.

[0:41:01] Mevrouw Vedder van het CDA.

[0:41:03] Dank, voorzitter.

[0:41:06] We willen allemaal toe naar een land- en tuinbouw waar gezond voedsel in een gezonde omgeving

[0:41:12] wordt geteeld door boeren die daar een gezonde boterham mee kunnen verdienen.

[0:41:16] Een landbouw waar het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zo veel mogelijk wordt verminderd en daar waar

[0:41:20] ze nog wel nodig zijn met zo min mogelijk emissies.

[0:41:24] En boeren en tuinders hebben deze ambitie ook.

[0:41:26] En ze hebben ook het vakmanschap om die ambitie te verwezenlijken.

[0:41:29] Door in te zetten op doelsturing, kan die kennis en kunde het beste worden benut.

[0:41:34] Daarom hebben we in het voorbegrotingsdebat met anderen een motie ingediend om zo snel

[0:41:39] mogelijk aan de slag te gaan met doelsturing op het gebied van gewasbescherming.

[0:41:43] Ik zou graag van de minister willen weten of hierover al gesprekken zijn gevoerd met

[0:41:46] de sector en zo ja, wat die hebben opgeleverd.

[0:41:50] Er zijn natuurlijk ook financiële middelen nodig om verder te komen met die benchmarking.

[0:41:54] Vanuit de sector, maar ook vanuit het Rijk, kan de minister aangeven hoeveel geld er vanuit

[0:41:58] het Rijk nodig is en wat zij doet om middelen beschikbaar te stellen, om snel met benchmarking

[0:42:03] aan de slag te gaan.

[0:42:05] En kan zij ook toezeggen dat dat al in 2025 middelen voor beschikbaar zijn of is dat pas

[0:42:11] in 2026?

[0:42:14] Voorzitter, dan naar het uitvoeringsprogramma Gewasbescherming 2030.

[0:42:17] Daar staan ambitieus doelen in waar gemotiveerde sectoren mee aan de slag zijn.

[0:42:22] Dat maak ik alleen al op uit het feit dat ik van minstens tien kanten benaderd ben met

[0:42:26] dezelfde oproep.

[0:42:27] Maak alsjeblieft capaciteit vrij voor coördinatie en ondersteuning en geef zekerheid over budgetten.

[0:42:34] Als je het niet belangrijk vindt, dan stuur je zo'n mailtje niet en laat staan tien keer.

[0:42:38] Dus hoe kijkt de minister naar dit uitvoeringsprogramma?

[0:42:41] Is zijn van plan zekerheid te geven door hier budget en capaciteit aan toe te wijzen?

[0:42:45] En hoe kijkt de minister naar de wens van de sector om te starten met het nieuwe praktijkprogramma

[0:42:48] Weerbaar Telen?

[0:42:53] Voorzitter, ik wilde nog iets zeggen over de nieuwe blijdsberegeling van het CTGB om bij

[0:42:59] het terugkerend patroon van overschrijding in oppervlaktewater te willen ingrijpen.

[0:43:04] Dat vind ik positief, want we willen allemaal naar schoon water toe, maar we hebben ook

[0:43:08] ervaring met generiek ingrijpen en het risico dat telers die de boel goed voor elkaar hebben

[0:43:13] daarmee de dupe worden van collega's die dat niet hebben, die is natuurlijk groot.

[0:43:17] Kan de minister aangeven hoe daar oog voor blijft?

[0:43:22] En waar we ook ervaring mee hebben, is dat als je generiek gaat sturen,

[0:43:27] je uiteindelijk altijd plateaut op de effectiviteit daarvan.

[0:43:30] En dat is het moment dat je dan eigenlijk moet gaan overstappen

[0:43:33] naar een gebiedsgerichte maatwerkaanpak.

[0:43:35] En NIJK en LTO en het bedrijfsleven zijn daarmee bezig,

[0:43:38] die ze graag samen met de minister willen verderbrengen.

[0:43:41] Is zij daartoe bereid?

[0:43:42] En welke mogelijkheden ziet zij voor het aanstellen van een regisseur?

[0:43:47] beschikbaar maken van een jaarlijks budget voor gebiedsprocessen en eventueel een subsidieregeling

[0:43:51] voor niet-productieve investeringen.

[0:43:53] Want ik heb echt zorgen als we op de generieke route door blijven lopen, dat we wel steeds

[0:43:58] strakker de knop aandraaien en niet effectief zijn, maar wel boeren in hun verdienvermogen

[0:44:02] gaan beschadigen.

[0:44:06] Voorzitter, weerbaar telen is belangrijk.

[0:44:09] Mevrouw, voordat u verdergaat, mevrouw Plott een interruptie.

[0:44:11] Ik probeer echt even, dit is niet zozeer een heel politieke interruptie, maar ik probeer

[0:44:15] gewoon even te begrijpen wat mevrouw Fedder nou bedoelt.

[0:44:18] Want aan de ene kant pleit ze voor doelsturing en aan de andere kant zegt

[0:44:21] ze ook ja, maar het wordt wel ingewikkeld op het moment dat we in het water gaan kijken

[0:44:25] of het echt wel schoon is, dan heb ik het overduidelijk verkeerd begrepen.

[0:44:30] Dan gaan er misschien dingen mis,

[0:44:32] want dan gaan we mensen daarop aanspreken en dan gaat het mis.

[0:44:36] Ik snap gewoon dan niet waar die twee dingen bij elkaar komen, want volgens mij

[0:44:40] zijn we het er allemaal over eens dat het heel belangrijk is dat ons water schoon blijft.

[0:44:45] Maar hoe dan wel in haar ogen?

[0:44:48] Voorzitter, dank voor de vraag, want dan kan ik het ook verduidelijken en dat is blijkbaar nodig, dus dat doe ik graag.

[0:44:55] Waar mijn zorg juist zit, is dat als we dus inderdaad met metingen constateren dat er ergens een terugkerend patroon van overschrijding is, die wil je aanpakken.

[0:45:03] Tot nu toe doen we dat met generiek beleid. Dus we gaan over het hele land, voor alle sectoren gaan we hetzelfde de maatregel uitrollen.

[0:45:10] En dan hopen we dat dat op de plek waar zich een probleem bevindt, dat dat genoeg gaat helpen.

[0:45:14] Maar heel vaak komen we dan tot de conclusie dat dat niet zo is.

[0:45:17] En dan blijven we strakker, strakker, strakker draaien...

[0:45:22] waardoor we in het gebied met het probleem uiteindelijk de stappen niet gaan zetten...

[0:45:25] die eigenlijk gezet moeten worden.

[0:45:27] En in de rest van het land zijn we dingen aan het doen...

[0:45:31] die eigenlijk helemaal niet nodig waren geweest.

[0:45:34] En daar sluit dus juist doelsturing op aan...

[0:45:36] omdat je dan in de gebieden waar een overtreding plaatsvindt, waar het niet goed gaat...

[0:45:41] je in die gebieden gaat kijken op gebiedsgericht niveau...

[0:45:44] misschien wel bedrijfsniveau, van jongens, hier hebben we een klus te klaren.

[0:45:50] Wat hebben we daarvoor nodig om wel effectieve stappen te kunnen zetten?

[0:45:54] Want je moet naar die doelen toewerken. Dus het grijpt juist in elkaar.

[0:46:02] Gaat u verder.

[0:46:09] Voorzitter, weerbaar telen wilde ik nog iets over zeggen.

[0:46:13] We krijgen steeds meer te maken met ziekteplagen en volatilere weersomstandigheden.

[0:46:20] Collega Kostic had het net over de biologische teelte, maar afgelopen jaar zijn de biologische

[0:46:24] aardappelen en uien massaal mislukt vanwege de weersomstandigheden, dus zo makkelijk is

[0:46:29] het lang niet altijd.

[0:46:31] Dus ten eerste wil je beginnen met weerbare rassen, met een goed afweersysteem om het

[0:46:35] zo maar te zeggen, en een medicijnkast die de middelen bevat die je kunt inzetten op

[0:46:41] het moment dat het nodig is, als het misgaat.

[0:46:43] En op weerbare rassen zou ik graag willen vragen aan de minister hoe zij kijkt naar

[0:46:48] of zij al ruimte ziet in Brussel, of er beweging is op dat vlak.

[0:46:53] Of moeten we over een paar jaar concluderen dat Europa is ingehaald door de rest van de wereld?

[0:46:57] Want dat is een beetje mijn zorg.

[0:46:59] En vooral dat onze zaadveredelaars het nakijken hebben.

[0:47:04] En ik heb ook zorgen rond resistentie.

[0:47:06] Andere collega's hadden het er ook over.

[0:47:07] Hoe smaller we het pakket beschikbare middelen maken,

[0:47:10] hoe groter de kans dat ziektes de resistente genen doorbreken.

[0:47:15] En dan hebben we echt een groot probleem.

[0:47:20] En dan wil ik ook even aansluiten op het pleidooi richting afnemers en consumenten, want verduurzamen

[0:47:28] is niet alleen de verantwoordelijkheid van onze boeren en telers, maar ook van de consumenten

[0:47:31] en van de afnemers.

[0:47:33] Want als je een plekje of een vlekje hebt, hoef je niet direct in de prullenbak.

[0:47:36] Dat doen we ook niet met mensen en zouden we ook niet met groenten, fruit en bloemen

[0:47:38] moeten doen.

[0:47:39] Een mooi voorbeeld vind ik de enthousiaste studenten van de HASS Green Academy, die zijn

[0:47:44] bezig met chemievrije grisanten, maar die hebben daardoor lichtere bloemen en die zijn niet te vermarkten.

[0:47:50] En ondertussen krijgen ze dan te horen dat telers allemaal gifspuiters zijn.

[0:47:54] Die zitten in die spagaat, balen daarvan en daar balen ze terecht van.

[0:47:58] En ik wil graag vragen aan de minister welke mogelijkheden zij ziet om ook afnemers en consumenten

[0:48:02] hun verantwoordelijkheid te laten nemen om bloemen, fruit en groenten met een plekje of een vlekje

[0:48:07] toe te staan en gewasbescherming te verduurzamen, voorzitter.

[0:48:10] Dank u wel.

[0:48:11] Is er nog een interruptie van meneer Holman?

[0:48:14] Ja, mevrouw Kossius en mevrouw Bromet hebben de vragen bijna op.

[0:48:17] Dus dan zal ik die maar even stellen.

[0:48:21] Hetzelfde vraag die mij net is gesteld.

[0:48:25] Hoe ziet u dan de verantwoordelijkheid van de partijen in de sector?

[0:48:32] Hoe kom je tot de verantwoordelijkheid van de industrie, van de supermarkten?

[0:48:38] Wat is de rol van de overheid en wat is de rol van de sector?

[0:48:42] Oftewel, hoe ga je een proactief beleid voeren die leidt tot versneld resultaat?

[0:48:48] Meneer Holman, voordat ik het woord geef voor de antwoord,

[0:48:50] collega Kostic wenst met lid aangesproken te worden.

[0:48:53] Wilt u daarop letten?

[0:48:54] Maar wat verder voor uw antwoord?

[0:48:57] Ja, voorzitter, daar zou een landbouwakkoord nou echt een goed idee in zijn.

[0:49:05] Maar die hebben we niet meer.

[0:49:07] Maar ik zou toch wel pleiten voor een tweede poging.

[0:49:11] Want ik ben ook kritisch op hoe onze maatschappij in elkaar zit, op doorgeschoten marktwerking

[0:49:18] en hoe rendementsdenken verduurzaamd en continu in de weg staat.

[0:49:21] Sterker nog, ik word er zo langzaam aan mijn hand een beetje flauw van, want we leggen

[0:49:25] de bal wel neer bij boeren en telers en zij zijn ook degenen die de stappen moeten gaan

[0:49:29] zetten.

[0:49:30] Maar degenen die echt aan de knoppen kunnen draaien, dat zijn de afnemers en de inkopers.

[0:49:35] Aan de onderhandeltafels waar ik nog heb gezeten in een vorig leven heb ik me altijd toch wel

[0:49:40] een beetje geërgerd aan hoe er achterover wordt geleund.

[0:49:45] Ik verwacht veel meer verantwoordelijkheid in die partijen, maar ik besef me ook dat

[0:49:49] wij maar weinig middelen hebben om vanuit de politiek mensen daartoe te dwingen.

[0:49:55] En dan komt dus zo'n landbouwakkoord om de hoek kijken.

[0:49:58] dat je met elkaar beslist, overheid, primaire sector en afnemer en inkoper,

[0:50:05] dat je bepaalde doelen echt wil bereiken en dat je ieder daarin je verantwoordelijkheid neemt.

[0:50:11] Dat was afdoende voor de heer Holman.

[0:50:13] U vervolgt uw betoog. Nee, u was klaar met uw betoog.

[0:50:15] Dank u wel. Mevrouw verder. Nee, ja, helaas.

[0:50:19] Mevrouw Nijhoff-Leeuw, namens de fractie van de Partij voor de Vrijheid.

[0:50:23] Dank u, voorzitter.

[0:50:24] Voorzitter, de PVV vindt het van belang dat er bij gebruik van gewasbescherming

[0:50:27] geen risico's voor mens, dier en bodem zijn.

[0:50:30] Het is belangrijk dat er zo snel mogelijk werkbare alternatieven komen voor chemische

[0:50:35] bestrijdingsmiddelen.

[0:50:36] Echter, zonder alternatieven kunnen we de chemische middelen niet uitsluiten voor gebruik,

[0:50:41] want onze voedselproductie en voedselzekerheid is anders niet te waarborgen.

[0:50:46] Daarnaast moeten we ons ook realiseren dat de Europese regelgeving voor beoordeling van

[0:50:51] gwasbeschermingsmiddelen tot de strengste ter wereld behoort.

[0:50:54] De actieve stof wordt pas goedgekeurd door de Europese Commissie naar zeer strenge en uitvoerige

[0:50:59] wetenschappelijke beoordelingen die moeten verzekeren dat de stof veilig is voor gebruik.

[0:51:04] Om de gezondheidsrisico's tot een absoluut minimum te brengen, hanteert de CTGB binnen

[0:51:09] Nederland een worst-case-scenario waarbij de factor 100 bovenop de EC-beoordeling wordt

[0:51:15] gehanteerd.

[0:51:17] De risico's die dan bij bijvoorbeeld slechtere nalevering van het gebruik van gewasbestrijdingsmiddelen

[0:51:23] zijn, worden daarmee ook volledig afgedekt.

[0:51:27] De conclusie die hieruit getrokken kan worden, is dat het gewasbeschermingsmiddel in gebruik

[0:51:32] binnen Nederland voldoet aan de uiterst strenge gestelde eisen.

[0:51:37] Een gezonde bodem en goede waterkwaliteit is voor de PVV belangrijk voor de volksgezondheid,

[0:51:42] met een landbouw die binnen de regels voor eten op ons bord kan blijven zorgen.

[0:51:47] Het is essentieel voor de haalbaarheid, betaalbaarheid en continuïteit van het voedsel.

[0:51:51] Nederland is koploper in de wereld op het gebied van efficiëntie en intensieve landbouwproductie.

[0:51:57] Dit gaat in samenhang met gewasbeschermingsgebruik, regelgeving en verduurzaming.

[0:52:02] In Nederland realiseren de telers met de zeer lage input van gewasbeschermingsmiddel een

[0:52:06] zeer hoge output.

[0:52:08] Wereldwijd wordt naar Nederland gekeken als voorbeeld.

[0:52:11] Laten we dit koesteren.

[0:52:12] Een interruptie van mevrouw Bromet.

[0:52:15] Het lijkt wel alsof ik naar een reclamefolder van Bayer zit te luisteren, in plaats van een politieke

[0:52:23] partij die zegt burgers te willen beschermen tegen gezondheidsrisico's.

[0:52:28] De PVV was altijd een partner voor partijen die gif wilden verbieden, want ze kregen altijd steun van

[0:52:34] de PVV. Het lijkt er nu op alsof er een andere wind is gaan waaien bij de PVV en al die reclamepraat

[0:52:42] nu hier gereproduceerd wordt.

[0:52:45] Voorzitter, we hebben vorig jaar gedebatteerd over de kersenteelt.

[0:52:49] Gisteren is gebleken dat 75% van de kersentelers hun gif gewoon niet gebruikt volgens de voorschriften.

[0:52:55] Ook in de ronde tafel werd bekend dat die voorschriften helemaal niet nageleefd worden.

[0:52:59] Hoe kun je nou zo'n reclamepraatje houden hier over bestrijdingsmiddelen in Nederland?

[0:53:07] Voorzitter, ik weet niet waar ze mijn reclamepraat vandaan houden.

[0:53:14] Dat zijn gewoon echt de feiten van hoe hier in Nederland de gewasbeschermingsbeoordeling

[0:53:20] tot stand komt.

[0:53:21] En als we dan naar de kersenteelt kijken, hebben we wel het klopt inderdaad, dat we hebben

[0:53:28] kunnen zien in het rapport, dat de naleving nog verbeterd kan worden, absoluut.

[0:53:33] Maar wat wel opvalt, is dat het overgrote deel van de grote telers niet gecontroleerd zijn.

[0:53:41] De twintig grote telers vertegenwoordigen gezamenlijk namelijk 50 procent van het areaal.

[0:53:48] Dus daar wil ik de opmerking in.

[0:53:52] Daarnaast denk ik inderdaad dat we in gesprek moeten met de sector, want dit moet inderdaad

[0:53:56] beter, als die sector in Nederland zich wil blijven kunnen producten op de markt brengen,

[0:54:03] zodat we niet met producten, de kersen uit Griekenland, waar veel meer middel overheen

[0:54:08] gaat, als dat de enige keus is die we in het schap hebben.

[0:54:14] Voorzitter, met uw goedvinden ga ik verder met mijn betoog.

[0:54:18] Ondanks dat wij zien dat gewasbeschermingsmiddelen onder grote druk staan, bijvoorbeeld de klachten

[0:54:26] die verbrand worden gebracht met het middel glyfosaat.

[0:54:29] Mijn voorgangers hadden het daar ook al over.

[0:54:33] Want wanneer een gewasbeschermingsmiddel bewezen klachten veroorzaakt, moeten we dit serieus nemen.

[0:54:37] Er zal onderzocht moeten worden welke bron dit veroorzaakt.

[0:54:43] In het geval van glifosaat worden de klachten altijd in verband gebracht met landbouw, waar

[0:54:47] het ook inderdaad als gewasbeschermingsmiddel gebruikt wordt om de gewassen te beschermen

[0:54:52] tegen onkruid.

[0:54:53] Echte voorzitters zien wij als wij bij het CBS bij de belasting van het oppervlaktewater

[0:54:58] naar herkomst van 2022 kijken, de meest recente data is vrij recent gepubliceerd, dat de landbouwsector

[0:55:04] dat voor slechts 7% verantwoordelijk is voor het geliever zaad in het opleverfactorwater

[0:55:09] en het overige 93% uit riool- en watersuivering.

[0:55:13] Waarbij ik niet wil bagitaliseren dat het niet belangrijk is dat we naar het gebruik

[0:55:17] kijken bij de landbouwsector, maar ik zou van de minister willen weten of hij van de hoogte

[0:55:23] is, want er wordt vaak gesproken over neurologische klachten — ook mijn buurman twee stoelen

[0:55:30] Verder is er ook die aan de hand van glyfosaat.

[0:55:36] En in dat licht vinden wij het ontzettend belangrijk dat ook die herkomst van die 93% in kaart gebracht wordt.

[0:55:42] Ik zou de minister willen vragen of ze bereid is om met haar collega, die zit ook een paar stoelen verder van INW, hierover in gesprek te gaan.

[0:55:49] Want daar waar wij inderdaad de gezondheid, die moeten we borgen.

[0:55:54] Dus niet alleen bij landbouw, maar kijk ook inderdaad verder.

[0:55:58] Voorzitter. Waar wij ook een belangrijk verbeterpunt zien — daar had ik het net al even in mijn

[0:56:04] interruptie met mevrouw Pot over — is waar het gaat om actuele data van de hoeveelheid

[0:56:08] gebruikte gewasbeschermingsmiddelen.

[0:56:10] Keuzes worden meegemaakt op basis van cijfers van het CBS — dat CBS betrouwen we als een

[0:56:15] betrouwbare databron — en wordt voor een overgrote deel gepubliceerd.

[0:56:20] Heel wat normaal wordt voor het grote deel gepubliceerd, is actuele DASA.

[0:56:26] Echt de hoeveelheden van gewasbeschermingsmiddelen in de sector wordt bepaald door middel van

[0:56:32] een enquête.

[0:56:33] Bij kleine sectoren is de kans dat een enkele teler die enquête voorbij krijgt, in moet

[0:56:39] vullen of in gaat vullen.

[0:56:41] Ze doen het ook niet allemaal.

[0:56:44] Als het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen onder druk staat, dan ga je niet helemaal

[0:56:49] aan de onderkant zitten, dan denk je van nou, ik doe het hoog, maar we moeten toch nog minderen.

[0:56:53] Dus je krijgt dan eigenlijk een heel vertekend beeld.

[0:56:58] Voorzitter, is de minister met de PVV-inzet dat er een degelijke monitoring moet komen

[0:57:02] voor gewasbeschermingsmiddelen, zodat we op basis van feiten keuzes kunnen maken?

[0:57:09] Wij vinden dan wel dat totdat er goede monitoring is, we op het gebied van landbouw geen onomkeerbare

[0:57:17] besluiten zouden moeten nemen om onze voedselproductie en voedselzekerheid te waarborgen.

[0:57:22] Voorzitter, tot zover mijn bijdrage.

[0:57:25] Dank u wel, mevrouw Nijhoff.

[0:57:26] Leo, het woord is, oh, interruptie van de heer Ginwis van de ChristenUnie.

[0:57:32] Ja, voorzitter, inderdaad een andere toon dan het vorige woordvoerder.

[0:57:35] Ik heb een specifieke vraag over de wijziging van de wet gewasbeschermingsmiddelen en biocide.

[0:57:40] Die is destijds geamendeerd, in mijn ogen destructief geamendeerd.

[0:57:45] De PVV dreigde toen voor die wet te stemmen.

[0:57:48] Gaan ze dat nu nog steeds doen, of zou de PVV-fractie nu tegen deze wijziging van de

[0:57:54] wet schaapgewasbeschermingsmiddelen en biociden stemmen?

[0:58:00] Voorzitter, ik heb wat extra uitleg nodig, want dat was voor mijn tijd en die heb ik

[0:58:03] niet allemaal scherp.

[0:58:04] Dus anders ga ik nu een antwoord geven, terwijl ik de hele motie of abonnementen niet gelezen

[0:58:09] heb.

[0:58:13] Het was een wet die ging over gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw en die is door de Partij

[0:58:18] voor de Dieren met een amendement een combinatie gemaakt voor gewasbeschermingsmiddelen binnen

[0:58:23] de landbouw.

[0:58:24] Daar is een discussie over geweest en de vraag ligt voor hoe gaat de Kamer die verder behandelen?

[0:58:31] De PVV is er zeker voor om het gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw echt helemaal in banden

[0:58:38] te leggen.

[0:58:39] want ja, in mijn optiek, misschien generaliseer ik dan,

[0:58:42] dat men daar buiten er veel minder verstand van heeft en denkt van,

[0:58:45] nou, we gaan er wat royaler mee om, zodat het echt goed werkt.

[0:58:49] Dus in die zin willen we dat zeker doen.

[0:58:51] Maar, zoals ook mijn voorgangers ook al zeiden,

[0:58:54] op het moment dat we nu binnen de landbouw alles al op slot gaan zetten,

[0:58:59] dan hebben we wel een probleem met onze voedselzekerheid.

[0:59:01] En dat vindt de PVV ook belangrijk.

[0:59:04] Ja, we zullen daar minder moeten en daarom willen we ook graag een versnelling

[0:59:08] op de toelating van groene middelen, zodat we de middelen die inderdaad een probleem zijn zo snel

[0:59:15] mogelijk uit kunnen bannen voor gebruik. Maar er moet wel alternatief zijn. Dat zal de ChristenUnie

[0:59:20] waarschijnlijk ook met ons eens zijn. U bent door uw interrupties heen. U bent ook wel van

[0:59:27] de boven de 30 seconden regel. U bent er wel doorheen. Maar u heeft ook nog een eigen termijn,

[0:59:32] Dus het is ongetwijfeld nog mooi om daar iets in te vlechten.

[0:59:37] Het woord is aan mevrouw Verder voor haar interruptie.

[0:59:43] Ik hoor collega Nijhoff vragen om meer transparantie over gebruikte middelen, maar ik ben daar wel

[0:59:50] een beetje in verwarring.

[0:59:51] Ik was onder de veronderstelling dat telers nu al via de UMR bij de gemeente dat doorgeven.

[0:59:59] Is dat dan niet voldoende voor mevrouw Nijhoff?

[1:00:03] Ik denk dat het ook belangrijk is dat er ook actuele, echte data is voor de hoeveelheid

[1:00:12] gewasbeschermingsmiddelen.

[1:00:12] Als we het hier in huis hebben of we het reduceren, zul je ook moeten weten hoeveel kilo dat daadwerkelijk

[1:00:17] inderdaad gebruikt wordt.

[1:00:18] Die data is er gewoon niet.

[1:00:19] Als we bij het CBS kijken, dan kunt u zelf ook nakijken, dan staat daar dat deze data

[1:00:25] verkregen wordt op basis van enquêtes.

[1:00:27] Dat vinden wij eigenlijk niet de juiste wijze.

[1:00:29] Dat hoor ik ook inderdaad in de sector.

[1:00:32] Ik heb ook al in de wandelgang gehoord dat daar al aan gewerkt wordt.

[1:00:36] Wij vinden het inderdaad belangrijk dat er ook monitoring komt, zodat je echt de actuele

[1:00:42] data hebt.

[1:00:43] Dat is de actuele kilo's.

[1:00:44] Dat is er op dit moment niet.

[1:00:46] Dat is niet inzichtelijk.

[1:00:49] Dat zeg ik niet als mevrouw Nijhoff, maar dat heb ik mij ook door de sectoren laten vertellen.

[1:00:55] Dat kunt u ook bij het CBS lezen, hoe ze aan die data komen.

[1:01:01] Dat was het. Het woord is aan mevrouw Bromet van de fractie van GroenLinks Partij voor de Arbeid.

[1:01:05] Ja, voorzitter. En ik denk dat vier van de vijf voorgaande sprekers hun eigen invloed en macht onderschatten.

[1:01:11] Want zij leggen de verantwoordelijkheid bij de retail. Ze leggen de verantwoordelijkheid bij de telers.

[1:01:16] Ze leggen de verantwoordelijkheid bij de consumenten.

[1:01:18] Maar wij zijn hier als politiek om grenzen te stellen aan overmatig gebruik om onze burgers te beschermen.

[1:01:24] En als ik door Noord-Holland rijd, dan zie ik heel veel gele velden platgespoten.

[1:01:29] gespoten en krijgt daar elke keer buikpijn van.

[1:01:32] En toen ik die kaart zag vorige week van Follow the Money, voor waar glyfosaat gebruikt wordt

[1:01:36] om die velden leeg te spuiten, toen bleek dat het eigenlijk in Noord-Holland helemaal

[1:01:40] niet zo erg gesteld is, maar dat het in Brabant echt één grote gele vlakte is.

[1:01:45] Dat er 108 grondwatersbeschermingsgebieden zijn waar glyfosaat in zit, dat in de buurt

[1:01:51] van 96 beschermde Natura 2000-gebieden glyfosaat zit, dat in de buurt van 176 basisscholen

[1:01:58] gliforzaat zit en in de buurt van 500 speeltuinen ook gliforzaat zit en dat 700.000 Nederlanders

[1:02:05] wonen binnen 250 meter van een bespoten akker met gliforzaat.

[1:02:09] Gliforzaat zit overal.

[1:02:11] Het zit in ons huisstof, het zit in de lucht, het zit hier waarschijnlijk ook en we ademen

[1:02:14] het in en we hebben er niet om gevraagd.

[1:02:17] Ik heb er in ieder geval niet om gevraagd.

[1:02:19] Ik vind het echt onacceptabel dat deze risico's genomen worden met mens, dier en milieu.

[1:02:24] De afgelopen jaren is er bijna elk jaar wel een motie aangenomen hier in de Kamer.

[1:02:29] Ik vind het echt treurig dat de PVV nu een ander standpunt heeft, want we hebben de PVV

[1:02:33] altijd als steunpilaar gehad om glyfosa te verbieden in bepaalde gebieden.

[1:02:38] Achtereen volgende bewindspersonen hadden er geen zin in en die talmden en die draalden.

[1:02:43] Ook deze minister heeft weer een uitweg gevonden om wel iets op te sturen, maar met zoveel

[1:02:47] mitsen en maren.

[1:02:48] D66 stelt daar ook een vraag over, dat het vraag is of het iets gaat helpen.

[1:02:53] Ik word daar echt moedeloos van.

[1:02:56] Voorzitter, een andere ergernis is die van de lelieteelt, want er wordt hier heel vaak

[1:03:01] gesproken over voedselzekerheid, maar lelies kun je niet eten.

[1:03:06] U heeft een interruptie van de heer Pierik.

[1:03:09] Dat gaat niet over de lelieteelt, maar over het verhaal daarvoor over glyfosaat.

[1:03:14] Ik bedoel, eigenlijk had mevrouw Nijhoff het over dat 7% van de glyfosaat afkomstig is van de landbouw en 93% niet.

[1:03:25] Mevrouw Bromet heeft het over dat er heel veel glyfosaat zit overal.

[1:03:30] Waar komt die glyfosaat vandaan waar we allemaal dan zoveel last van hebben en wat doet dat met de bescherming van de burger?

[1:03:44] Mevrouw Nijhoff had het over het aandeel glifosaat in water vanuit de landbouw.

[1:03:49] Ik heb het over glifosaat overal.

[1:03:52] Als je ziet hoeveel grasland en gele vlaktes er zijn in Nederland, dan lijkt het me logisch.

[1:03:57] Als je ziet hoeveel kilo glifosaat verspreid wordt, dan is het duidelijk dat de landbouw

[1:04:04] daar een heel belangrijk aandeel heeft.

[1:04:06] Het is niet voor niks dat de landbouwliefhebbende partijen zo'n voorstander zijn van het gebruik

[1:04:12] of in ieder geval dat gebruik niet heel enthousiast willen afremmen.

[1:04:15] Dat is juist omdat het in de landbouw gebruikt wordt.

[1:04:19] Voorzitter, het gaat mij uiteindelijk niet om de bron.

[1:04:21] Het gaat mij erom dat mensen er niet aan blootgesteld worden.

[1:04:24] Als er andere bronnen zijn, dan moeten die ook ingeperkt worden.

[1:04:27] Maar wij zijn een milieupartij, dus als het gaat over PFAS of glyfosaat en andere bronnen,

[1:04:31] dan kunt u ervan op aan dat in het debat over water en ruimtelijke ordening mijn collega's

[1:04:36] dit punt ook zullen maken. Het is niet te doen om de landbouw weg te zetten, het is het doel om het

[1:04:41] gewoon uit te faceren, om het weg te hebben.

[1:04:45] Meneer Holman, interruptie.

[1:04:47] Vraag volgens mij, is mevrouw Bromet van oordeel dat je glifosaat helemaal moet uitbannen, verbieden

[1:04:56] en wat is haar voorstel hoe de minister dat gaat regelen en is mevrouw Bromet voor om met de

[1:05:03] lelie teelt in Nederland überhaupt helemaal te stoppen?

[1:05:08] Voorzitter, allereerst gliforzaat.

[1:05:09] Wij zijn met de commissie in Oostenrijk geweest en Oostenrijk heeft het gebruik van gliforzaat verboden.

[1:05:14] Dus ik zou zeggen, waarom zouden wij dat niet doen?

[1:05:17] Het geeft enorm veel ergernis aan mensen.

[1:05:19] Ik zat gisteren nog in de trein.

[1:05:21] Wielekeurige mensen achter mij die langs zo'n geelgespoten veld reden en die zeiden, kijk, dat is gliforzaat.

[1:05:26] Erg, hè? Erg, hè? Het is gewoon echt een hele grote ergernis.

[1:05:29] En ik snap dat het voor het gebruiksgemak van boeren heel prettig is.

[1:05:34] Ik snap ook dat het voor het buyer heel prettig is, maar wij hebben belangen te wegen.

[1:05:39] En voor GroenLinks PvdA wegen we dat zo dat wij zeggen, ja, het hoeft voor ons niet meer.

[1:05:45] En als het gaat over de Lelyteelt, dan zeg ik, er wordt hier altijd heel hoog van de toren geblazen over voedselzekerheid.

[1:05:53] En over dat als je een bepaald middel niet gebruikt, dat dan de voedselzekerheid in gevaar komt.

[1:05:57] Als die voedselzekerheid dan zo op het punt staat om in gevaar te komen, zou ik zeggen

[1:06:01] dan stoppen we met het verbouwen van sierteelt.

[1:06:04] Ik ga zometeen in mijn bijdrage nog iets zeggen over de Lelyteelt, waar 16 keer zoveel bestrijdingsmiddelen

[1:06:09] gebruikt worden als op andere teelten die je wel kan eten.

[1:06:21] Het zijn de omwonenden van Lelyvelde die voor hun eigen rechten op moeten komen, omdat de

[1:06:27] politiek niet levert, dus zij moeten naar de rechter stappen.

[1:06:32] Omdat zij denken dat die bestrijdingsmiddelen grote risico's met zich meebrengen en de GGD

[1:06:37] onderstreept dat ook wel door mensen naar binnen te sturen als er gespoten wordt.

[1:06:41] Het is niet alleen voor de gezondheid van mensen, maar ook voor de biodiversiteit, voor

[1:06:45] de waterkwaliteit en voor het milieu ontzettend schadelijk.

[1:06:49] Nederland is een klein land waar de ruimte schaars is en waarom zouden we dan in hemelsnaam

[1:06:55] lelies telen, als we voedsel moeten verbouwen, als we huizen moeten bouwen, als we de veehouderij

[1:07:00] moeten extensiveren, waarom hebben wij lelies nodig, behalve voor een inkomen van een enkele

[1:07:05] boer?

[1:07:06] GroenLinks PvdA vindt dat er scherpere keuzes gemaakt moeten worden en dat we kritisch moeten

[1:07:11] gaan kijken naar welke teelt we echt willen hebben in dit land.

[1:07:14] En we vragen dan ook aan de minister of er mogelijkheden zijn om vervuilende, niet-biologische

[1:07:19] teelten te verbieden wanneer deze een onevenredige druk veroorzaken.

[1:07:24] Voorzitter. Bij het rond de tafelgesprek was het voor mij een eye-opener dat we ons misschien

[1:07:28] wel meer moeten gaan richten op de toepassing in plaats van alleen op de toelating.

[1:07:32] Wij voeren het debat hier heel vaak over de toelating, maar niet over de toepassing.

[1:07:37] Er gaat heel veel mis, zoals ik net ook al in mijn interruptie bij de PVV aangaf met

[1:07:41] de kerstenteelt.

[1:07:43] De openheid van gebruiksgegevens is daarvoor echt nodig om te kunnen sturen op de toepassing.

[1:07:48] Ik vraag aan de minister waarom er geen verplichte registratie van middelen komt, zodat we hier

[1:07:53] veel beter zicht op krijgen en we kunnen sturen op het verminderen van het gebruik.

[1:07:59] En ten tweede, risicomiddelen zouden eigenlijk alleen gebruikt moeten worden op receptuurbij,

[1:08:04] een zeer ernstige plaag.

[1:08:06] Ziet de minister daar mogelijkheden voor?

[1:08:10] Voorzitter, we vinden ook dat het toelatingsbeleid van het CTGB veel strenger moet.

[1:08:15] En daar heb ik twee concrete punten voor.

[1:08:17] Ten eerste moeten we veel meer rekening houden met de stapeling van stoffen en de combinatie-effecten

[1:08:22] daarvan.

[1:08:23] Zo wordt nu bijvoorbeeld ook vaak meerdere middelen toegelaten met dezelfde werkzame stof.

[1:08:28] Kan de minister het CTGB vragen om in kaart te brengen welke toegestaande middelen per

[1:08:33] teelt dezelfde werkzame stoffen bevatten en vervolgens in het gebruiksvoorschrift van die

[1:08:37] middelen opnemen dat stapeling van die middelen verboden is?

[1:08:41] Ten tweede wordt er op dit moment bij de toelating van stoffen veel te weinig rekening gehouden

[1:08:45] met de impact op de waterkwaliteit.

[1:08:47] Gaat de minister ervoor zorgen dat het CTGB bestaande toelatingen gaat herzien van alle

[1:08:52] middelen waarvan de toegelaten stoffen de kaderrichtlijnwaternormen structureel overschrijden.

[1:08:57] Ik doe mijn tijd heen.

[1:09:00] Dan ga ik nog een punt doen.

[1:09:09] De wet gewasbeschermingsmiddelen — hij kwam net ook al even langs — moet regelen dat het gebruik van

[1:09:15] bestrijdingsmiddelen buiten de landbouw moet worden verminderd.

[1:09:17] Dat wordt nu al bijna vier jaar getraineerd, net als al het andere beleid waar de Kamer om gevraagd heeft.

[1:09:22] En nadat de amendementen van mij en van de Partij voor de Dieren zijn aangenomen om de wet verder aan te scherpen,

[1:09:28] is er echt alles geprobeerd om dit weer terug te draaien.

[1:09:30] Een korte vraag?

[1:09:31] Vraag aan de staatssecretaris, wat gaan we er nou mee doen?

[1:09:35] Dank u wel.

[1:09:36] Dan geef ik het woord aan de heer Ginwis, die in verband met verplichtingen elders hier in het gebouw ons straks moet verlaten.

[1:09:43] Dus vandaar dat hij nu eerst het woord voert voor de andere fracties.

[1:09:47] Meneer Ginwis.

[1:09:47] Ik dank de voorzitter en ik dank mijn collega's voor de coulant.

[1:09:50] Voorzitter, bij een debat over gewasbeschermingsmiddelen, zoals vandaag, onthult het door partijen gehanteerde

[1:09:55] begrip vaak direct de politieke richting, vaak met een stevige lading.

[1:10:00] Zijn het nou plantmedicijnen, gewasbeschermingsmiddelen, bestrijdingsmiddelen of landbouwgif?

[1:10:06] Wat mij betreft is het het allemaal en drukt elk begrip en aspect van de veelzijdige werkelijkheid

[1:10:11] uit en verdient elk aspect betrokken en nuchter aandacht, zowel als het gaat om toelating,

[1:10:16] toepassing als handhaving.

[1:10:18] En is de minister dat met de ChristenUnie-fractie eens?

[1:10:21] Voorzitter, de akkerbouwsector, inclusief de volle grondschroententeel, staat op een kruispunt.

[1:10:25] Aan de ene kant zien we helaas dat de afname en reductie van werkzame stoffen in het water stabiliseert.

[1:10:30] Aan de andere kant worstelt de akkerbouw het afgelopen jaar met grote en hardnekkige uitbraken

[1:10:34] van bijvoorbeeld Phytophthora in de aardappelen en valse mildauw in bijvoorbeeld de uienteelt.

[1:10:40] Hardnekkig, want we zien dat met veel moeite veredelde aardappelrassen,

[1:10:43] noodzakelijk voor de biologische landbouw, dat daarin de resistentie vaak is doorbroken.

[1:10:47] Weg tien jaar hartstochterlijke veredelingsarbeid.

[1:10:51] Omgevingsfactoren als vochtige weersomstandigheden, niet los te zien van klimaatverandering, zijn mede veroorzaker.

[1:10:57] De akkerbouwer zit ondertussen met de hand in het haar.

[1:10:59] Voor bestrijding van allerlei ziekten en plagen is de boer namelijk afhankelijk van steeds minder toegelaten middelen.

[1:11:05] Hierdoor wordt er meer en vaker gespoten met minder effectieve middelen.

[1:11:09] Hoe speelt de minister in op deze veranderende omstandigheden in haar beleid en in haar vraag aan het CTGB?

[1:11:14] Zo'n beetje de helft van het middelengebruik in de akkerbouw is ter bestrijding van de aardappelziekte

[1:11:19] Phytophthora.

[1:11:20] Vorig jaar moesten aardappeltelers soms wel 15 tot 20 keer spuiten vanwege de hoge ziektedruk.

[1:11:25] Bovendien is men hierdoor genoodzaak meerdere middelen tegelijk te spuiten, ook wel cocktails

[1:11:28] genoemd.

[1:11:29] En waarom wordt er in de risicobeoordeling van het CTGB eigenlijk geen rekening gehouden

[1:11:33] met de ecologische en medische effecten van veel voorkomende cocktails?

[1:11:38] Ook denk ik aan de teelt van gezonde volle grondsgroenten,

[1:11:42] en vaak oerolandse volle grondsgroenten, zoals ijsbergsla.

[1:11:45] We kregen als commissie gisteren nog een duidelijke petitie.

[1:11:47] De sla raakt op van Nederlandse groentetelers.

[1:11:50] En terecht, nu is een leeg schap, bijvoorbeeld omdat er geen spinazie is,

[1:11:53] nog een uitzondering.

[1:11:54] Straks, vanaf vooral 26, zal dat veel vaker voorkomen,

[1:11:58] want een middel als mankozep is al verboden

[1:12:00] en movento is niet meer te koop en mag nog een klein jaartje worden gebruikt.

[1:12:03] En dan? Hoe dan de witte vlieg, andere beestjes

[1:12:06] een tal van schimmels te bestrijden in vooral de volle grondschroenteteelt.

[1:12:10] Voorzitter, een aantal collega's hier weten dat ik hier al een paar jaar terug

[1:12:13] aandacht heb gevraagd voor dit issue met een pleidooi om de teelt van de

[1:12:18] oer-Hollandse spruit toch mogelijk te houden in ons land.

[1:12:20] Want u weet, de spruit is de favoriete groente van de ChristenUnie.

[1:12:24] Er gaat immers niets boven spruitjeslucht.

[1:12:26] Alle gekheid op een stokje, deze groenten zijn heel moeilijk biologische telen.

[1:12:31] Het kan wel, maar heel moeilijk. Sterker, het is geprobeerd met biologische

[1:12:34] spruit in de supermarkt, maar omdat de consument die liet liggen, zijn supermarkten er weer

[1:12:39] mee gestopt.

[1:12:40] En dat sluit aan bij het schoonheidsideaal debatje wat ik met collega Vlag had.

[1:12:44] Wanneer wordt mijn motie in zaak het Fonds Kleine Tilte van enkele jaren terug echt helemaal

[1:12:48] uitgevoerd?

[1:12:49] Ziet de minister mogelijkheden om de toelating van kleine toepassingen te versnellen?

[1:12:53] NLKUG.

[1:12:54] Afgekort.

[1:12:54] Is de minister bereid afspraken te maken met supermarkten?

[1:12:58] Er liggen nu al behoorlijk wat Poolse peren en Italiaanse appels in Nederlandse schappen

[1:13:01] en straks waarschijnlijk ook steeds meer groenten uit Afrikaanse landen.

[1:13:04] en geen haan lijkt te kraaien naar wat er op deze grond allemaal aan middelen is gespoten.

[1:13:08] Dus ik ben benieuwd naar de reactie van de minister.

[1:13:10] Dan Glivo Saat.

[1:13:13] Mevrouw Verder heeft een interruptie.

[1:13:16] Ja, voorzitter, ik ben nu heel enthousiast dat ik een mede-KUG-fan gevonden heb,

[1:13:21] want ik vind ook dat dat versneld moet worden.

[1:13:23] Ik zou graag van de heer Grinnis willen weten of hij vindt dat we ook een keer zouden moeten kijken

[1:13:27] naar de maximale areaal van een teelt om onder de KUG te mogen vallen.

[1:13:32] moeten kijken en dat er misschien toch wel teelten ook nu buiten de boot dreigen te vallen?

[1:13:38] Dat vind ik wel een goede dat. Ik ben er nog niet zo heel erg over nagedacht. Maar je ziet natuurlijk

[1:13:43] de teelt van oerhollandse groenten snel afnemen. Het aantal telers neemt nog harder af. Dat gaat

[1:13:50] gewoon niet goed. En een kug-procedure duurt op dit moment, dat is een snelle procedure, maar die

[1:13:56] duurt niet één dag of twee dagen, maar die duurt twaalf maanden op dit moment in Nederland. Dus

[1:14:00] geen snelle procedure. Dus alles wat kan bijdragen aan een snellere procedure en aan het bevorderen van

[1:14:06] het behoud van de oer-Hollandse volle grondschoonteelt dat juich ik toe. Volgende hoepentoog. Over het

[1:14:16] gebruik van glifosaat in de landbouw zijn in het verleden al genoeg discussies gevoerd. Het resultaat

[1:14:21] ligt klaar op het ministerie. Een wijzigingsvoorstel, een besluit op de wet gewasbeschermingsmiddelen en

[1:14:27] biocide waarin geregeld is dat inzet van alternatieven voor glifosaat verplicht wordt

[1:14:30] bij het resetten van groenmesters en vangkwassen.

[1:14:33] Dus geen verbod, maar een verplichting voor een alternatieve toepassing.

[1:14:36] De WEUR heeft gescherptelijk nogmaals aangetoond...

[1:14:38] dat het gebruik van glyfosaat in veel gevallen niet noodzakelijk is.

[1:14:41] De minister heeft dit voorstel naar de Raad van State gestuurd.

[1:14:44] Wanneer is dat eigenlijk gebeurd? Van de zomer al of net pas?

[1:14:47] En er zit nog een addertje onder het gras...

[1:14:48] wat betreft de door deze minister gestelde randvoorwaarden, las ik in de brief.

[1:14:51] De impact van alternatieven voor glyfosaat...

[1:14:54] is namelijk per definitie slechter voor het klimaat.

[1:14:56] De boer zal immers groenmester moeten klepelen, eggen en of onderploegen.

[1:15:01] Ja, dat betekent vanzelfsprekend meer gebruik van gasolie.

[1:15:05] Ja, en dat is dus minder goed voor het klimaat.

[1:15:07] En wat houden de randvoorwaarden nou concreet in, is mijn vraag.

[1:15:10] En wat wil de minister nu echt?

[1:15:12] Wat mij betreft hangt de minister snel het besluit voor bij de Kamer, zodat we het erover

[1:15:16] kunnen hebben en het verantwoord kunnen doorvoeren.

[1:15:19] Ik heb al eerder gezegd, voorzitter, een boer spuit niet voor.

[1:15:21] Meneer Holman heeft nog een interruptie.

[1:15:24] Voorzitter, ik wil graag dezelfde vraag stellen dan Grinvus aan de minister stelt.

[1:15:30] Van wat vindt u zelf?

[1:15:33] Wat is volgens u het gewenste resultaat en hoe komen we daartoe?

[1:15:36] Want uw vraag heeft het ondertoon van dit is niet genoeg minister, wat vindt u daarvan?

[1:15:42] Voorzitter, Grinvus Saad is een discussie met een hele lange baard.

[1:15:48] We hebben er al heel vaak over.

[1:15:51] Er zijn adviezen ingewonnen.

[1:15:52] Er is in Europa een strijd geweest, moet het wel of niet weer tien jaar worden toegelaten?

[1:15:57] Het is toegelaten, alleen er is wel een soort consensus dat het gebruik kan worden teruggedrongen.

[1:16:03] En met name als het gaat over het resetten van grasland en het doodspuiten van groenbemesters.

[1:16:07] Ikzelf kom natuurlijk als zoon van de akkerbouwer uit de akkerbouwwereld.

[1:16:11] En ik weet dat groenbemesters heel goed op een alternatieve wijze zijn onder te werken.

[1:16:15] Natuurlijk heb je altijd misschien uitzonderingen met nat weer en zo.

[1:16:18] Maar laten we nu niet die uitzondering nu dominant maken.

[1:16:21] Maar laten we even op de hoofdlijn richten.

[1:16:22] En de hoofdlijn is, denk ik, uiteindelijk goed door de voorganger van deze minister ingezet,

[1:16:26] door een besluit voor te bereiden met een aantal verplichtingen,

[1:16:30] hoe op een andere wijze kan omgegaan worden met graslandresetten en groenbomenstersonderwerken.

[1:16:35] Dat ligt nu bij de Raad van State en dat lijkt mij ook een goede lijn.

[1:16:39] Dus ik ben in principe voorstander van het besluit dat door de vorige minister is voorbereid

[1:16:43] en wat naar uitgebreid overleg met deze Kamer tot stand is gekomen.

[1:16:47] Dat lijkt mij uiteindelijk een goede, evenwichtig benadering.

[1:16:50] Namelijk niet een totaal verbod, want harknekkige wortelomkruiden.

[1:16:53] Sorry, daar heb je een roundup voor nodig.

[1:16:56] Maar wel zoveel mogelijk terugdringen van het gebruik van glibrozaat.

[1:17:01] Heeft u uw punt richting mevrouw Nijhoff toch nog kunnen maken?

[1:17:04] U vervolgt uw betoog.

[1:17:05] Ja, dat ging natuurlijk nog over die andere wet, maar prima.

[1:17:08] Ik ga verder met mijn betoog, voorzitter.

[1:17:10] Ik heb het eerder gezegd, een boer spuit niet voor de lol.

[1:17:13] Onder de huidige omstandigheden gaat de boer alleen maar...

[1:17:15] meer uren doorbrengen in zijn spuitmachine.

[1:17:17] Wat logischerwijs invloed heeft op het beeld van mensen...

[1:17:20] en sociale spanningen teweeg kan brengen.

[1:17:22] De ChristenUnie ziet kansen in geïntegreerde gewasbescherming,

[1:17:24] ook wel in technische termen innovative crop management genoemd.

[1:17:27] Deze benadering, gericht op gezonde bodem en plant,

[1:17:29] met als laatste stap chemische middelen, heeft potentieel.

[1:17:32] Na één keer niesten nemen wij toch ook niet meteen een paracetamol.

[1:17:35] Uit de pilot van BO Akkerbouw blijkt dat via deze methode

[1:17:38] 50% reductie van de impact van chemische gewasbeschermers mogelijk is.

[1:17:41] En ik heb nog een paar vragen. Heb ik daar nog de tijd voor?

[1:17:44] Hoe gaat de minister het beschikbare budget voor innovatie gericht uitgeven?

[1:17:47] En in hoeverre was de subsidieregeling geïntegreerde grasbescherming succesvol?

[1:17:51] Is de minister voornemens deze subsidie opnieuw open te stellen?

[1:17:54] En ik zal de andere vragen laten liggen, voorzitter, gezien mijn termijn.

[1:17:58] Mijn slotvraag is aan de staatssecretaris van INW.

[1:18:00] Is hij bereid die wet die destructief is geamendeerd in te trekken...

[1:18:04] en een nieuwe wet in te dienen bij de Kamer?

[1:18:07] U doet uw reputatie weer eerder, meneer Kim Wiss.

[1:18:10] Succes met uw andere activiteiten hier.

[1:18:12] Dank u.

[1:18:13] Het beste gewend.

[1:18:14] Het woord is aan, dat worden overigens, denk je, die frietjes met spruitjes straks in de schorsing?

[1:18:19] Ja, maar al dan niet van McDonald's.

[1:18:21] Ja, heel goed.

[1:18:22] Meneer Pierik, uw bijleiding namens de boerburgerbeweging.

[1:18:26] Dank voorzitter.

[1:18:28] Sommige mensen denken dat boeren zomaar even zonder gewasbeschermingsmiddelen kunnen.

[1:18:33] Laat ik eenhoudig de droom helpen.

[1:18:34] Net als de mens een medicijnenkastje heeft en bij de apotheek medicijn haalt om een ziekte

[1:18:41] of een aandoening te bestrijden. Zo kan de boer ook gebruiken van gewasbeschermingsmiddelen.

[1:18:51] En medicijnen gebruik je als je het nodig hebt en zo doet het boer ook. Hij gebruikt alleen de

[1:18:55] gewasbeschermingsmiddelen als hij het in zijn gewassen nodig heeft. De laatste grote Europese

[1:19:01] hongersnood in vredestijd was 180 jaar geleden toen de schimmelziekte de aardlop oogst en grote

[1:19:06] delen van Noordwest-Europa vernieuwde. Hongersnoden door misoogsten met miljoenen doden in Europa

[1:19:12] kwamen in de negentiende eeuw regelmatig voor. Sinds de komst van gewasbeschermingsmiddelen

[1:19:16] heeft Noordwest-Europa nooit meer een hongersnood gekend, in vredestijd. Voor de BBB blijft de

[1:19:22] mondiale voedselzekerheid een cruciale rol spelen, ook in dit debat. Boeren wegzetten

[1:19:28] als gewetenloze gifspuiters is niet alleen respectloos, maar ook onterecht. Boeren doen

[1:19:33] juist hun uiterste best om voedsel te produceren op een manier die zowel economisch als ecologisch

[1:19:39] verantwoord is. Toch kan ik ook niet recht praten wat krom is. Afgelopen maandag ben

[1:19:46] ik geschrokken door een rapport van de NVWA over de kersenteelers die zich niet aan de

[1:19:53] regels hebben gehouden als het gaat om de vrijgestelde middelen. Als dit waar is, beschadigt

[1:19:59] dit het vertrouwen van de hele sector. Ik wil dan ook de onderste steen boven krijgen

[1:20:04] en daar de dingen aanpakken waar het fout gaat.

[1:20:10] Want zoals een kerstenteeler gisteren bij de petitieaanbieding treffend zei

[1:20:14] als één persoon in mijn straat iets verkeerd doet

[1:20:16] dan is niet de hele straat verkeerd.

[1:20:20] Kan de minister toezeggen dat de onderlinge rapportages geanonimiseerd

[1:20:24] met de Kamer gedeeld kunnen worden als het gaat om die overschrijding in de kerstenteelt?

[1:20:32] Bescherm onze instituties, een belangrijk onderdeel in de formatieonderhandelingen met deze coalitie.

[1:20:38] Eén van die instituties is het CTGB, het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen

[1:20:42] en Biociden.

[1:20:44] Een onafhankelijk en wetenschappelijk instituut dat beoordeelt of gewasbeschermingsmiddelen

[1:20:47] veilig zijn voor mens, dier en milieu.

[1:20:50] In deze Kamer is vorige week en ook al eerder twijfel uitgesproken over de onafhankelijkheid

[1:20:55] van de CTGB.

[1:20:56] Ik vind dat kwalijk en zorgelijk.

[1:20:58] Het CTGB is cruciaal in het garanderen dat gewasbeschermingsmiddelen

[1:21:02] voldoen aan de strenge veiligheidseisen.

[1:21:06] Boeren, maar ook burgers moeten hierop kunnen vertrouwen

[1:21:08] en dat vertrouwen moet niet ondermijnd worden.

[1:21:11] Vraag aan de minister, hoe kijkt de minister naar de twijfels

[1:21:14] die worden rondgestrooid over de onafhankelijkheid van het CTGB

[1:21:16] en hoe zorgt de minister ervoor dat burgers kunnen vertrouwen op het CTGB?

[1:21:21] Kunnen we bijvoorbeeld de communicatie rondom de beoordeling van het CTGB

[1:21:24] transparanter maken, zodat onterechte twijfels bij het publiek worden weggenomen.

[1:21:30] Voorzitter, akkerbouwers en tuinders werken al jarenlang aan schoon water, ook in hun eigen

[1:21:36] belang. Na de forse daling van normoverschrijding en van glasbeschermingsmiddelen in het oppervlakte

[1:21:40] water stagneert nu de afname. LTO en NIJK hebben daarom een gebiedsgericht aanpak ontwikkeld die

[1:21:47] maatwerk biedt voor ondernemers. Hierbij staan duidelijke doelen en actuele meetgegevens per

[1:21:53] centraal. Zo kunnen ondernemers gericht acties ondernemen die passen bij een bedrijf en een teelt.

[1:22:00] Heeft de minister al gesprekken gevoerd met de sectorpartij over de uitvoering ervan? En wat is

[1:22:05] de status daarvan? En ook is er het uitvoeringsprogramma gewasbeschermingsmiddelen 2030.

[1:22:12] Op welke manier ondersteunt de minister de sector bij het uitvoeren van het programma? Vragen die

[1:22:17] ook al door andere fracties zijn gesteld. Voorzitter, BBB gelooft sterk in innovaties

[1:22:22] zoals zaadbehandeling, precisielandbouw en crisperkas.

[1:22:25] Hiermee kan de milieu-impact van gewasbeschermingsmiddelen fors worden beperkt.

[1:22:29] Momenteel verliezen veel werkzame stoffen in een Europese goedkeuring,

[1:22:33] waardoor er ook minder opties komen voor zaadbehandeling.

[1:22:37] Hoe zorgt de minister ervoor dat zaadbehandeling, een techniek die emissies verlaagt, behouden blijft?

[1:22:43] En blijft de minister zich actief inzetten voor passende Europese regelgeving

[1:22:47] die deze innovaties ook mogelijk maken?

[1:22:51] Graag wil ik de motie-Grimwis CS aanhalen die oproept om de toelating van gewasbeschermingsmiddelen

[1:22:57] in lijn te brengen met de kaderrichtlijn water.

[1:23:00] De minister heeft gisteren in een Kamerbrief drie opties gepresenteerd om dit te realiseren.

[1:23:05] Kan de minister een inschatting geven van de gevolgen van deze opties voor de agrarische

[1:23:09] praktijk en hoe wordt voorkomen dat hierdoor zonder werkzame alternatieven komen te staan?

[1:23:18] Het moet werkbaar blijven natuurlijk voor de boer.

[1:23:21] En tenslotte, voorzitter.

[1:23:22] In diezelfde Kamerbrief wordt een algemene maatregel van bestuur aangekondigd...

[1:23:27] om het gebruik van glyfosaathoudende middelen verder aan banden te leggen.

[1:23:31] Dat is jammer.

[1:23:32] Zeker gezien de gemaakt afspraken in het hoofdlijnenakkoord...

[1:23:35] om te vertrouwen op de wetenschappelijke adviezen van onafhankelijke instanties.

[1:23:39] Dank u wel, meneer Pierik.

[1:23:41] Dat was uw termijn.

[1:23:43] Ik heb nog twee zinnen.

[1:23:45] Twee zinnen?

[1:23:45] Twee zinnen.

[1:23:46] Ik zat iets meer op uw blaadje te staan, maar gaat uw gang.

[1:23:51] Ik had het over die onafhankelijke adviezen.

[1:23:52] Helaas wil de Kamermeer afwijken van deze afspraak.

[1:23:56] Toch waardeer ik de inzet van de minister om zorgvuldig te kijken naar de voorwaarden en eventuele alternatieven.

[1:24:01] Het is positief dat de minister benadrukt dat deze alternatieven doeltreffend, doelmatig, uitvoerbaar en betaalbaar moeten zijn voor de gratissector.

[1:24:07] vraag hoe gaat de minister en verzorger deze voorwaarden in de praktijk strikt worden gewaarbeigd

[1:24:12] zodat ondernemers niet de dupe worden van onhaalbare en onbetaalbare oplossingen.

[1:24:17] Dank u meneer Pierik en uw bijdrage leidde tot een persoonlijk feit bij mevrouw Pot en daar wil ik

[1:24:21] gelegenheid voor geven. Ja voorzitter ik vind het een persoonlijk feit, geen interruptie.

[1:24:26] Nee maar ik vind het een beetje lastig als de heer Pierik hier eigenlijk tot twee keer toe dus in eerste

[1:24:33] instantie al zegt dat wij met z'n allen het CTGD in twijfel zouden trekken. Dat is gewoon niet waar,

[1:24:37] heeft niemand gedaan en ten tweede dat wij met z'n allen zouden beweren dat

[1:24:41] boeren een soort losgaan als gifspuitende maloten, dat heeft ook

[1:24:45] helemaal niemand hier beweerd, dus zullen we dat gewoon niet meer doen.

[1:24:48] Punt gemaakt.

[1:24:50] Meneer Pierik.

[1:24:53] Wacht nog even, meneer Holman wil ook een persoonlijke feit maken.

[1:24:56] Nee, nee, nee.

[1:24:58] Ja, meneer Pierik.

[1:25:00] Ja goed, ik bedoel, ik heb helemaal niet geroepen dat hier in de Kamer dit

[1:25:04] beweerd is, ik bedoel, gifspuitende boeren, dat horen we natuurlijk

[1:25:07] Her en der in de samenleving, en daar ageer ik op.

[1:25:10] En dat de CTGB hier en daar niet als onafhankelijk weggezet wordt...

[1:25:15] Nou, er is ook hier in de Kamer wel gesproken over hoe de financiering van de CTGB...

[1:25:20] Dat was toch wel een soort van interruptiedebatje.

[1:25:23] Dus ik geef gauw het woord aan lid Kostic voor haar bijdrage namens de Partij voor de Dieren.

[1:25:28] Meneer Holman, wilt u een interruptie plaatsen?

[1:25:31] Dan is het een interruptie, meneer Holman.

[1:25:35] Een interruptie.

[1:25:37] Ik wil de heer Pierek graag het volgende voorleggen.

[1:25:39] Is de heer Pierik tevreden met de huidige situatie, want dat is ongeveer wat ik hoor in zijn betoog?

[1:25:45] Of is er een wenselijke verbetering mogelijk?

[1:25:48] En de vraag die velen is gesteld van wat is daar dan de verantwoordelijkheid van de primaire

[1:25:52] sector, de overheid en het bedrijfsleven?

[1:25:58] Dank voor deze vraag.

[1:26:01] De BBB die is ook voor verdere verduurzaming, dus die zal ook alles op alles zetten om het

[1:26:05] gebruik van gewasbeschermingsmiddelen verder aan banden te leggen, daar waar het mogelijk

[1:26:10] is.

[1:26:10] En we zien dat er al wat stappen gezet worden, maar het gaat de BBB ook niet om het gebruik in kilogram.

[1:26:16] Het gaat de BBB om de milieu-impact die gewasbeschermingsmiddelen hebben in de samenleving.

[1:26:21] En daar zijn niet alleen de boeren verantwoordelijk voor.

[1:26:25] Daar is de hele keten verantwoordelijk voor.

[1:26:27] Dus daar waar de inkopers en de partijen in de keten een rol kunnen spelen, moeten we dat zeker omharmen.

[1:26:34] En ik denk dat boeren heel goed in gesprek kunnen met ketenpartijen.

[1:26:39] Mevrouw Vedder had het over een landbouwakkoord dat er niet kwam.

[1:26:42] Maar ik kan me wel voorstellen dat zulke soort gesprekken er heel constructief toe leiden,

[1:26:47] dat je ook verdere stappen zet in die verduurzaming van de landbouw.

[1:26:51] En dat is dus een combinatie van alle partijen in de keten van land tot wat er op de tafel komt.

[1:27:01] Mevrouw Pot, interruptie.

[1:27:02] Dank u wel, voorzitter.

[1:27:04] We hadden het net over instituties die we vertrouwden.

[1:27:06] Een andere institutie die ik vertrouw is UNICEF, een VN-organisatie.

[1:27:11] En die zegt dat met name kinderen kwetsbaar zijn voor de blootstelling aan pesticiden.

[1:27:16] En ik ben heel benieuwd of meneer Pierik een plan zou steunen om pesticidegebruik rond scholen te verminderen.

[1:27:24] Of te verbieden eigenlijk, laat ik het zo zeggen.

[1:27:29] Dank voor de vraag. Het is een hele concrete vraag.

[1:27:31] Ik denk dat het goed is om naar al die dingen te kijken.

[1:27:37] BBB is ook altijd heel erg voor transparantie en voor meten en voor monitoren en zo, dus

[1:27:42] op het moment dat we vaststellen dat er daadwerkelijk grote risico's zitten in de nabijheid van

[1:27:49] scholen als het gaat om de gezondheid van kinderen, dan vindt u me aan mijn zijde, maar

[1:27:54] dat moet wel eerst blijken uit wetenschappelijke onderbouwing.

[1:27:57] En dan ga ik niet af op wat UNICEF zegt, maar dan ga ik af op wat de kennisinstituten zeggen

[1:28:03] die hiervoor geëquipeerd zijn.

[1:28:06] Dank u wel, meneer Pierik. Het woord is aan lid Kostic namens de Partij voor de Dieren.

[1:28:11] Ja, voorzitter, dank u wel. Omdat burgers in deze zaal bijna nooit worden gehoord,

[1:28:16] citeer ik Gitta uit Noord-Holland, die non-stop vijf maanden lang landbouwgif op negen meter afstand gespoten krijgt.

[1:28:25] Wat doet dat met je als persoon, als gezin?

[1:28:28] Zodra ik de spuitmachine zie aankomen, sluik ik de ramen en roosters.

[1:28:32] Ik roep mijn kinderen naar binnen. Er gaan dan kilo's aan gif over het veld.

[1:28:36] Ik neem het vooral de overheid kwalijk.

[1:28:38] Ik krijg zinnen te horen als, wij kunnen niets voor u doen, neem een advocaat.

[1:28:42] En wij hechten een zeer zwaar belang aan de bedrijfsvoering van de agrariër.

[1:28:46] Wie beschermt ons belang?

[1:28:48] Het gevoel van onrecht, boosheid, frustratie is wat overheerst.

[1:28:52] De onmacht die je voelt als blijkt uit zo ontzettend veel onderzoeken dat het niet goed is wat

[1:28:57] we hier doen.

[1:28:58] En er niemand op lijstniveau opkomt voor jouw recht.

[1:29:01] Als blijkt dat over vijf of tien jaar een van mijn kinderen kanker heeft of mijn man ALS

[1:29:06] of Parkinson krijgt.

[1:29:07] Wat dan?

[1:29:08] Hoe kan de politiek zichzelf in de spiegel aankijken als het willens en wetens en bewust

[1:29:13] heeft nagelaten ons te beschermen?

[1:29:15] Voorzitter, het landbouwgif zit inderdaad overal, zelfs in de slaapkamers en luiers

[1:29:20] van baby's.

[1:29:21] Nederlandse boeren en burgers hebben in Europa het hoogste niveau van landbouwgif in bloed

[1:29:26] en ontlasting.

[1:29:27] Burgers worden in hun vrijheid beperkt.

[1:29:29] Hun vrijheid om in eigen staapkamer schone lucht te kunnen indademen.

[1:29:33] De vrijheid om hun kinderen zorgloos te laten spelen in de tuin.

[1:29:37] En de vrijheid om groenten in eigen tuin te telen die niet onder het landbouwgif van de

[1:29:41] buurman zitten.

[1:29:43] Komen partijen die vrijheid in hun naam hebben ook op voor de vrijheid van deze burgers?

[1:29:48] Of alleen maar voor de vrijheid van de agro-industrie?

[1:29:51] Het is tijd dat de overheid burgers gaat beschermen in plaats van de agro-industrie.

[1:29:55] Het is onverteerbaar dat burgers nu hun eigen kinderen moeten beschermen via de rechter

[1:30:01] in plaats van wat wij dat hier doen.

[1:30:04] Voorzitter, de overheid heeft zich sinds de jaren negentig voorgenomen om de afhankelijkheid

[1:30:08] van bestrijdingsmiddelen te verminderen en af te bouwen en dat is nog steeds niet gelukt.

[1:30:15] Keer op keer halen we de doelen niet.

[1:30:18] En in plaats van dat deze minister de maatschappij hoort, de Kamer hoort en zegt ik ga niet alleen

[1:30:24] maar doen wat we hebben afgesproken. Ik ga nog meer doen, want dat is wat de mensen hier willen.

[1:30:28] Gaat ze ook nog eens afzwakken wat al was afgesproken?

[1:30:31] Voorzitter, dat is echt voor ons onacceptabel en gaat in tegen wat zowel de wetenschap als mensen willen.

[1:30:40] Voorzitter, we hebben ook nog eens een biodiversiteitscrisis volgens de wetenschap.

[1:30:44] Een ongekende massa extintie van dieren en plantensoorten.

[1:30:48] Insectensoorten gaan keihard achteruit en we hebben bijna te weinig insecten voor onze eigen voedselproductie.

[1:30:53] Mensen hier hebben het over voedselzekerheid.

[1:30:56] Nou, die voedselzekerheid kan je wel vergeten als we die biodiversiteitscrisis uit het oog verliezen.

[1:31:02] En dat is wat ik ook mis in het beleid van de minister. Graag reactie daarop.

[1:31:06] Voorzitter, we hebben geen excuus meer door te verwijzen naar het CTGB.

[1:31:10] Het CTGB heeft ook gezegd dat we doen wat we kunnen, maar de politiek is aan zet om meer te doen.

[1:31:16] Ik heb collega's horen gespreken over transparantie.

[1:31:20] Ik hoor daar graag meer over.

[1:31:21] Over handhaving, voorzitter, heel belangrijk om daarop in te zetten.

[1:31:26] Ik wil graag in het eerste kwartaal van 2025 van de minister horen wat ze daar precies op gaat doen.

[1:31:34] Maar laten we ook eerlijk zijn, handhaving kost waanzinnig veel geld, belastinggeld.

[1:31:39] De oplossing is niet alleen maar handhaving.

[1:31:41] De oplossing is een ander landbouwsysteem en ervoor zorgen dat de middelen überhaupt niet op de markt komen.

[1:31:47] Want laten we ook eerlijk zijn, normoverscheidingen, problemen komen ook van middelen die gewoon

[1:31:53] nog steeds zijn toegelaten.

[1:31:54] Voorzitter, als we het over geld hebben, dan is het logisch dat de vervuiler betaalt.

[1:31:59] Laten we het voorbeeld van Denemarken bevolgen, dat stel ik aan de minister voor en ik wil

[1:32:02] graag haar reactie, om te onderzoeken of wij ook een heffing kunnen geven op pesticidegebruik,

[1:32:09] want in Denemarken heeft dat voor halvering van landbouwgeheven gezorgd.

[1:32:13] Dat lijkt me een zeer effectieve maatregel.

[1:32:15] Dan ook de strengere toelatingsprocedure.

[1:32:18] Laten we daar focussen op cumulatieve effecten op het milieu en op verspreiding van stoffen.

[1:32:26] Als het gaat om water, is de toelating van de emissie naar het oppervlaktewater via drainage

[1:32:35] nog niet meegenomen.

[1:32:36] Ik vraag de minister, kan hij toezeggen het CTGB opdracht te geven om de voorgestelde

[1:32:43] RIVM-methode om dynage mee te nemen in de toelatingsbeoordeling en dat te implementeren.

[1:32:50] En dan ook nog een stap te nemen als het gaat om een stappenplan richting de beoordeling van cumulatieve effecten op milieu en biodiversiteit,

[1:32:57] waar het CTGB nu nog niet uitkomt. Maar het is goed om in ieder geval stappen te maken. Graag reactie van de minister.

[1:33:03] Ik wil ook heel graag van de minister een toezegging dat ze in gesprek gaat met PAN, Natuur en Milieu, Soorten,

[1:33:08] en vogelsbescherming over welke stappen de politiek kan nemen om betere monitoring en onafhankelijkheid van de sector te waarborgen.

[1:33:18] En de laatste vraag.

[1:33:19] En daarover te rapporteren in Q2024.

[1:33:23] Voorzitter, ik heb nog een aantal andere voorstellen, maar ik kom tijd tekort.

[1:33:26] Maar volgens mij is het woordsgebeid.

[1:33:28] Dank u wel voor uw bijdrage.

[1:33:30] Dan draag ik voor mijn eigen termijn het voorzitterschap over aan mevrouw Pot.

[1:33:34] Nou, dan ga ik in gang, meneer Van Kampen. Veel succes.

[1:33:38] Dank u, voorzitter. De discussie over gewasbeschermingsmiddelen raakt vrijwel iedereen die woont of werkt op het platteland.

[1:33:45] Want voor boeren zijn deze middelen soms noodzakelijk om ziekten, plagen en schimmels te voorkomen of te bestrijden.

[1:33:51] Maar tegelijkertijd maken omwonenden zich zorgen over mogelijke effecten op de gezondheid.

[1:33:54] En voor de VVD staat één ding vast.

[1:33:57] Gebruikers en bewoners moeten erop kunnen vertrouwen dat het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

[1:34:01] veilig en verantwoord plaatsvindt.

[1:34:04] Uit de recente briefing van het CTGB en het rond de tafel gesprek blijkt hoe complex die

[1:34:08] toelating van middelen is en hoeveel strikte voorwaarden daaraan verbonden zijn.

[1:34:13] Vele wetenschappelijke studies liggen hieraan ten grondslag.

[1:34:17] Alleen recente arresten van het Europees Hof onderstrepen dat nationale beoordelingsinstanties

[1:34:22] op basis van het voorzorgsbeginsel gebruik mogen en soms moeten maken van de op het moment

[1:34:27] van beoordeling beschikbare relevante kennis, als daarbij in eerdere beoordeling geen

[1:34:31] rekening is gehouden en daaruit een onaanvaardbaar risico blijkt voor de gezondheid van mens,

[1:34:36] dier of milieu.

[1:34:37] De minister stelt dat het CTGB de werkwijze hierop heeft aangepast, maar wat zijn deze

[1:34:41] aanpassingen precies, want mijn fractie was altijd in de veronderstelling dat dit staande

[1:34:45] praktijk was.

[1:34:46] Graag een reactie.

[1:34:48] Onze fractie vindt dat het CTGB als nationale beoordelingsautoriteit boven elke twijfel

[1:34:53] verheven moet zijn, alleen dit blijkt in de praktijk minder te gelden voor de naleving

[1:34:58] van gebruiksvoorschriften die het CTGB aan de teler voorschrijft.

[1:35:02] De uitkomsten van het recente onderzoek van de NVWA naar de kersenteelt,

[1:35:06] al eerder besproken door collega's, die zijn wat mij betreft,

[1:35:08] fractie betreft, ronduit onacceptabel.

[1:35:12] Nalevingcijfers die daalden van 58 procent in 2023 naar slechts 23 in 2024.

[1:35:18] Voorzitter, dit toont niet alleen fouten van telers,

[1:35:21] maar ook gewoon een tekortschietend toezicht door gemeenten en andere bevoegde instanties.

[1:35:25] Is de minister het met de VVD eens dat provincies, gemeenten en waterschappen hun rol hierin moeten verbeteren?

[1:35:31] En zo ja, hoe zouden zij dat wat de minister betreft moeten doen en hoe gaan we ervoor zorgen dat zij dat doen?

[1:35:37] En in die zin ben ik het helemaal eens met de opmerking van collega Kostic.

[1:35:40] Je kunt het niet alleen maar laten aankomen op handhaving.

[1:35:44] Ook die bevoegde gezagen moeten daar hun rol pakken.

[1:35:47] Tijdens het rond de tafel gesprek hoorden we dat de kennis en data over naleving van de gebruiksvoorschriften hopeloos verouderd zijn.

[1:35:53] Kan de minister dit bevestigen? Is dat daadwerkelijk zo?

[1:35:57] En is hij bereid het onderzoek naar naleving van gebruiksvoorschriften in de kerstenteelt uit te breiden naar ook andere teelten,

[1:36:02] zodat we een beter beeld krijgen van die situatie?

[1:36:06] Voorzitter, onze fractie, de VWD, steunt de voorzetting van de doelen in het uitvoeringsprogramma Gewasbescherming 2030.

[1:36:12] Iedereen heeft immers belang bij schoon grond en oppervlakte water.

[1:36:16] Daarvoor moeten we wel een aantal randvoorwaarden stellen.

[1:36:18] Ten eerste roepen wij de minister op om de oproep van LTO en NIJK te ondersteunen om

[1:36:24] een convenant te realiseren van zaadveredelaars tot retailers en iedereen daaromheen.

[1:36:29] Want dit draagt wat onze vakantie betreft bij aan een verduurzaming van teelten.

[1:36:33] Ten tweede willen we dat het kabinet zich inspant voor een door de sector ontwikkeld instrument

[1:36:38] voor monitoring en benchmarking van vermindering van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[1:36:43] Eén benchmark voor zowel de telers als de adviseurs.

[1:36:45] In haar brief blijft de minister hierover echter vaag.

[1:36:49] En voorzitter, is de minister bereid de sector actief te ondersteunen bij het opzetten van die benchmark,

[1:36:54] bijvoorbeeld door het verstrekken van een investeringssubsidie voor de opstart en uitrol hiervan?

[1:36:59] Maar voorzitter, met inzicht en transparantie alleen zijn we er niet.

[1:37:02] En wij hechten er veel belang aan de verbetering van de naleding van de voorschriften,

[1:37:07] dat die verbetering plaatsvindt van de voorschriften bij gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[1:37:12] Dit vraagt om verantwoordelijkheid van de professionals die deze middelen gebruiken.

[1:37:16] Wij zien kansen voor verbetering van de naleving aan de hand van een bewijs van vakbekwaamheid

[1:37:21] dat iedere gebruiker een adviseur moet hebben.

[1:37:24] Is de minister bereid het bestaande systeem van vakbekwaamheid via een gericht verzoek

[1:37:27] aan Bureau Erkenningen aan te scherpen, met specifieke eisen gericht op het verminderen

[1:37:32] van het gebruik van hoogrisicomiddelen en op betere naleving van gebruiksvoorschriften?

[1:37:37] Graag een reactie.

[1:37:38] Ten derde is het echt nodig dat de werkklas voor de toelating van nieuwe middelen, groen

[1:37:42] of laag risico eerlijk wordt verdeeld over alle Europese beoordelingsautoriteiten.

[1:37:47] Want de wachtlijst voor de toelating van middelen is lang en die toelating is hoog nodig om

[1:37:51] telers van de goede gereedschapskist te voorzien.

[1:37:54] Het CTGB is een zeer professionele, competente instantie en daarom populair bij fabrikanten

[1:37:59] en op zichzelf is dat een compliment, maar het leidt ook gewoon tot capaciteitsproblemen.

[1:38:04] En wij vinden dat de werklast eerlijker verdeeld moet worden over de instanties in Europa.

[1:38:09] De minister spreekt in haar brieven over de ontwikkeling van een Europees richtsnoer,

[1:38:13] capaciteitsuitbreiding in andere lidstaten, er komt een conferentie om toelatingstrajecten

[1:38:18] te versnellen.

[1:38:19] Maar kan de minister niet directer optreden door haar Europese ambtsgenoten tijdens de

[1:38:23] raden gewoon aan te spreken op hun verantwoordelijkheid?

[1:38:25] Tot slot juicht de VVD de voorgenomen wijziging van het besluit gewasbeschermingsmiddelen

[1:38:30] en biociden toe om alternatieven voor glyfosaat in bepaalde toepassingen

[1:38:33] verplicht te stellen.

[1:38:35] En wij zouden nog graag van de minister horen, want de brief is daar een beetje

[1:38:38] vaag over, of zij daarbij aansluit bij de toepassingen die ook haar

[1:38:41] ambtsvoorganger heeft geformuleerd.

[1:38:43] Vanggewas, groenbemester en gasland.

[1:38:45] Dank u, voorzitter.

[1:38:47] Nou, keurig.

[1:38:49] Gaat het woord weer terug naar de voorzitter van Kampen.

[1:38:54] Dank u wel en dank ook leden van de Kamer.

[1:38:57] Ik kijk even naar de bewindspersoon.

[1:38:59] Hoeveel tijd heeft u ongeveer nodig voor de voorbereiding van uw termijn?

[1:39:05] Half uurtje? Zullen we twintig minuten proberen?

[1:39:09] Twintig minuten?

[1:39:11] Vijfentwintig minuten. Ja, vijfentwintig minuten.

[1:39:15] Dus dan zien we elkaar weer om...

[1:39:18] O, wat erg. Vijf uur over.

[1:39:20] Ik was altijd een taalmens op de HVO. Ik sluit deze vergadering.

[1:39:24] Ik schors deze vergadering.

[2:08:34] Camera eruit. We lopen.

[2:08:36] Ik heropen het commissiedebat gewasbeschermingsmiddelen voor de

[2:08:39] beantwoording van de zijde van het kabinet, de regering en de

[2:08:43] staatssecretaris heeft verzocht om de beantwoording als eerste te mogen

[2:08:47] verzorgen, omdat dat een vrij beknopt aantal vragen is wat aan

[2:08:50] mij hem is gesteld.

[2:08:53] De minister heeft aangegeven dat zij daar ook mee akkoord is.

[2:08:56] Dus ik wilde het zo doen.

[2:08:57] Vier interrupties voor de Kamer in de richting van het kabinet wil ik voorstellen.

[2:09:05] Nee, mevrouw Nijhoff, u bent weer van de creatieve kant vandaag.

[2:09:09] Dat gaan we niet doen.

[2:09:11] Het woord is aan staatssecretaris Jansen voor zijn beantwoording.

[2:09:14] Dank voorzitter. Dank ook aan de commissieleden voor de inbreng.

[2:09:17] En de vragen uit eerste termijn.

[2:09:19] Vragen aan mij waren vrij beperkt.

[2:09:21] Dus ik ben blij dat ik als eerste mag beginnen.

[2:09:24] Ik had een vraag van mevrouw Nijhoff-Leeuw van de PVV.

[2:09:28] Over de CBS-cijfers uit 2022.

[2:09:30] waar het blijkt dat de belasting aan glifosaat op een factor waarde van zegmaar 7% afkomstig is van de landbouw.

[2:09:37] Zijn er dan primaire maatregelen op dit gebied nodig, richting andere sectoren, niet richting de landbouw,

[2:09:42] om ook de herkomst van de 93% in kaart te brengen?

[2:09:45] En is de minister van LVVN, dat was eigenlijk de vraag die u stelde,

[2:09:49] bereid om hier voor het gesprek met de collega van INW aan te gaan?

[2:09:52] Nou, ik zal dat inderdaad dan maar doen, zeg ik dan, voorzitter.

[2:09:56] Antwoord is, emissies van glifosaat zijn sterk afgenomen door het verbod op het gebruik van chemische onkruidbestrijding

[2:10:02] en het niet meer op de markt brengen voor particulieren buiten het landbouw.

[2:10:06] INW gaat momenteel na wat hiervan de nieuwste cijfers zijn.

[2:10:10] En de minister van INW zal hier schriftelijk op terugkomen voor het volgende commissiedebat in februari 2025.

[2:10:20] Dat leidt tot een interruptie bij eerst mevrouw Nijhoff en daarna mevrouw Bromet.

[2:10:27] Het is niet dat het PVV zegt dat we niet naar landbouw kijken, maar ook bij de bronnen.

[2:10:33] Dus dat we die andere bron zeker niet vergeten.

[2:10:36] En ja, op een gegeven moment is het andere gebruik verboden.

[2:10:41] Maar dan nog zien we inderdaad in die cijfers toch nog wel.

[2:10:43] Maar ik ben blij dat er inderdaad nog een opvolging op komt, middels een brief.

[2:10:50] Dat was niet direct een vraag.

[2:10:51] Ik zag een interruptie van Margot Mert.

[2:10:54] Ik ben heel blij dat de staatssecretaris zegt dat, als gevolg van het verbod van glyfosaat

[2:11:02] op verharding in gemeentes, gemeentes zijn gaan borstelen.

[2:11:05] Daar is de druk op de waterkwaliteit enorm afgenomen door dat verbod, dus het is een direct resultaat.

[2:11:12] Tegelijkertijd zijn er ook vragen gesteld over het wetsontwerp dat de staatssecretaris nu

[2:11:16] weer teruggenomen heeft.

[2:11:17] Ik zou in dat verband ook even willen vragen waar hij mee gaat komen, omdat de industrie

[2:11:23] dit verbod heeft aangevochten en wij dat nog wel moeten repareren.

[2:11:27] Anders krijgen we weer de omgekeerde wereld dat het weer verder gaat verslechteren.

[2:11:32] Dat is eigenlijk ook de tweede vraag die ik gehad heb van zowel lid Bromette als lid Grimwis.

[2:11:38] Wat gaat er nou gebeuren met het voorstel wijziging gewasbeschermingsmiddelen en biocide?

[2:11:46] De voorzitter van de Tweede Kamer heeft aangekondigd dat de eindstemming op 3 december zal plaatsvinden

[2:11:52] over het geamandeerde wetsvoorstel met enkele wijzigingen voorgesteld door de regering.

[2:11:57] Deze wijzigingen zijn noodzakelijk om het amendement juridisch en praktisch uitvoerbaar te maken

[2:12:02] en tegelijk ook het oorspronkelijke doel van het wetsvoorstel te behouden.

[2:12:06] De commissie-INW heeft echter een klemmend beroep gedaan op de Kamer om die wijzigingen

[2:12:11] op principiële gronden te verwerpen.

[2:12:14] Dat is ook de reden waarom ik de voorzitter gevraagd heb om de stemming over het wetsvoorstel

[2:12:17] uit te stellen, zodat het kabinet zich op deze nieuwe situatie kan beraden.

[2:12:20] en dat zullen wij komende maand op terugkomen richting de commissie.

[2:12:25] Dat is ook direct het antwoord van de vraag die de heer Ginwis stelde.

[2:12:29] Ik wil niet vooruitlopen op de bespreking binnen ministerraad over wat het gaat worden,

[2:12:33] maar wij zullen daar in ieder geval in december op terugkomen.

[2:12:39] Het constitueert wel een interruptie, mevrouw Bromet.

[2:12:41] Ik vind het een heel belangrijk punt.

[2:12:45] Zou de staatssecretaris kunnen aangeven of hij het wel belangrijk vindt

[2:12:49] dat die belasting van het oppervlaktewater door glifosaat afgenomen is door de maatregelen

[2:12:55] die al in 2012 zijn genomen.

[2:13:01] Natuurlijk is het belangrijk dat het gebeurd is, alleen laten we niet vooruitlopen op zaken.

[2:13:05] Het is niet zozeer wat ik belangrijk vind, het is uiteindelijk wat de ministerraad belangrijk

[2:13:08] vindt in deze.

[2:13:09] Daarover gaan wij komende maand met elkaar het gesprek aan en dan kom ik terug naar de commissie.

[2:13:16] U vervolgt uw beantwoording of was u al tot een afronding gekomen?

[2:13:21] Ik ben tot een afronding gekomen, voorzitter.

[2:13:23] Dan dank ik u heel hartelijk, maar niet voordat de heer Holman ook nog een vraag heeft gesteld.

[2:13:29] De heer Holman.

[2:13:30] Ik wil de staatssecretaris in algemene de vraag stellen van wat ik verneem van het

[2:13:35] drinkwaterbedrijf en dat hun zorg over dat er over een paar jaar nog überhaupt verantwoord

[2:13:41] drinkwater is van gewasbeschermingsmiddelen en andere, vandeelt de staatssecretaris die

[2:13:46] zorg en wat denkt de staatssecretaris dat we hier aan kunnen doen?

[2:13:52] Voorzitter, met uw welnemen. Ik zal deze vraag doorleiden naar de minister, want die gaat daar

[2:13:56] over en ik kan daar schriftelijk op terugkomen. Ik kan er nu geen antwoord op geven namens de

[2:14:00] minister. Dan tellen we die niet als interruptie. Dan tellen we die niet als interruptie. Ik dank

[2:14:07] de staatssecretaris voor zijn aanwezigheid en wens u alle goeds bij de voortzetting van uw

[2:14:14] werkzaamheden. Dan gaan we naar de beantwoording van de minister van LVVN. Minister.

[2:14:21] U heeft het woord.

[2:14:23] Ja, dank voorzitter.

[2:14:25] Ja, ik zal maar even beginnen met te zeggen dat ik voornemens ben de beantwoording te doen in drie blokjes.

[2:14:32] En daarbij begin ik met het blokje toelating.

[2:14:35] En dan het blokje gebruik.

[2:14:38] En dan kom ik op het blokje naleving en handhaving.

[2:14:44] Ja, om maar even te beginnen.

[2:14:46] Ik heb mijn best gedaan om hier op tijd te zijn.

[2:14:50] Dat geldt natuurlijk ook voor Kamerbrieven, maar ik heb gehoord wat hier gezegd wordt en

[2:14:56] ik herken dat een aantal brieven laat zijn toegezonden.

[2:15:01] Daarvoor ook excuses en ik zal alles op alle zetten om dat soort situaties in de toekomst

[2:15:07] te voorkomen.

[2:15:10] Ten aanzien van gewasbescherming.

[2:15:14] Gewasbeschermingsmiddelen, en dat is in dit debat ook al een aantal keren naar voren gebracht,

[2:15:19] dat echt een cruciale rol speelt bij onze voedselzekerheid, oogzekerheid en het beschermen van gewassen

[2:15:27] tegen ziekte, plagen en onkruiden.

[2:15:29] En dat is nu nodig en dat blijft ook nodig.

[2:15:34] Het telen van gewassen moet daarbij voor de telers en de tuinders een redelijke beloning

[2:15:39] Maar het is uiteraard belangrijk dat er geteeld wordt binnen de bandbreedtes van de milieueffecten

[2:15:49] en ook gezondheid van omwonenden en dat er maatschappelijke acceptatie is.

[2:15:56] Dat betekent dat ik de komende tijd op verschillende terreinen stappen zal gaan zetten op dit dossier.

[2:16:03] En dat ziet toe op onder andere de toelating, maar ook het gebruik, de naleving en de transparantie.

[2:16:12] In de basis heb ik veel inbreng gehoord van verschillende Kamerleden met onderdelen waar

[2:16:19] we mee aan de slag zijn en ik denk dat dat in de beantwoording van de vragen ook goed

[2:16:24] duidelijk zal worden.

[2:16:26] Vooropgesteld ook dat het CTGB, en ik ben ook blij om hier te horen in deze Kamer, dat wij de autoriteit

[2:16:35] van deze onafhankelijke organisatie als toelatingsinstituut, dat wij dat hier echt bekrachtigen en erkennen

[2:16:46] en dat er geen sprake is dat daar twijfel over bestaat over de toonaangevende autoriteit

[2:16:52] op het gebied van de toelating van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:16:56] En dan begin ik ook gelijk met een vraag van de BBB over het CTGB en hoe we de onafhankelijkheid

[2:17:03] van het CTGB beschermen tegen ongegronde kritiek en wat we doen om het vertrouwen in deze instantie

[2:17:10] te herstellen.

[2:17:13] Voor mij staat dit ook niet ter discussie en ik ben ook blij dat dat hier vandaag ook

[2:17:17] meermaals door verschillende Kamerleden vanuit de brede partijen ook is bekrachtigd, want

[2:17:25] het CTGB werkt echt op basis van de objectieve professionaliteit en wetenschappelijke kennis

[2:17:31] vastgelegd in het Europese toetsingskader.

[2:17:34] Dat is gelijk ook de reden, en daar kom ik straks op terug in de beantwoording van de

[2:17:38] vraag van de heer Van Kampen, waarom ook heel veel lidstaten juist het CTGB kiezen als instituut.

[2:17:45] Het is wettelijk aangewezen als de onafhankelijke toetsingsautoriteit voor ons land en die integriteit

[2:17:53] en die professionaliteit daarvan blijkt ook uit de rapportage van de internationale visitatiecommissie.

[2:17:59] Dus ik waardeer en respecteer de adviezen en de werkwijze van het CTGB zeer en dat is ook

[2:18:05] benadrukt in ons regeerprogramma en volgens mij ook nog niet zo lang geleden met een motie

[2:18:12] ook bekrachtigd.

[2:18:18] Het is een interruptie van de heer Holman.

[2:18:21] Ik denk dat de minister redelijk terechte woorden spreekt.

[2:18:25] Maar in de ronde tafel kwam wel naar voren van de vraag of de politieke opdracht wel goed is.

[2:18:30] Maar daar kwam ook naar voren van heel veel Nederlands beleid is gericht op wat de EFSA doet, wat Europees beleid is.

[2:18:38] En daar was toch een beetje de suggestie dat de vernieuwende inzicht in cumulatie en voorzorg

[2:18:46] niet in de maximale voortvaardigheid werd opgepakt.

[2:18:51] Hoe kijkt de minister hier tegenaan?

[2:18:54] Er wordt op dit moment breed gewerkt.

[2:18:56] Dat is ook iets wat wij financieren aan een toetsingskade voor de cumulatie van stoffen.

[2:19:02] En dat wordt al lang.

[2:19:03] Dat is echt al van... Voor mijn ambtstermijn, als het goed is,

[2:19:07] is dat volgend jaar gereed voor toepassing.

[2:19:10] En zal het CTGB dat ook hanteren?

[2:19:13] Want dat is een... Ja, het is al een thema wat al langer onder de aandacht staat

[2:19:18] en uiteraard ook onze...

[2:19:23] Door ons, door mij ook, van groot belang geacht wordt.

[2:19:26] Dus dat komt. En op het moment dat het CTGB nieuwe informatie verkrijgt,

[2:19:32] die de toelating van een bepaalde stof in een ander daglicht doet staan,

[2:19:39] omdat er niet aangetoond wordt dat er toch gezondheidsrisico's

[2:19:44] op welk gebied dan ook of milieurisico's zijn

[2:19:47] die bij de toelating niet in beeld waren,

[2:19:50] dan zal zij per direct ook overgaan tot het van de markt halen van de stof.

[2:19:57] Dus ik spreek daarbij nadrukkelijk de wens uit

[2:20:01] om weer terug te komen op de beantwoording van de vraag van de heer Pierik,

[2:20:04] dat we het vertrouwen in het werk van het CTGB bij de beslissers, bij de bestuurders,

[2:20:10] en dat dat dragen wij met elkaar volgens mij uit.

[2:20:13] Ik zal dat zeker doen en ik ben daarom ook blij te horen dat de Kamer daarin dat ook doet.

[2:20:20] De heer Pierik had nog een vraag over de transparantie vanuit het CTGB

[2:20:25] en hoe we die communicatie over beoordelingen transparant te kunnen maken

[2:20:30] dat onterechte twijfel bij het publiek wordt weggenomen.

[2:20:34] En ja, het antwoord is dat het CTGB al streeft naar transparantie.

[2:20:40] Dat is ook de reden dat die beoordelingen die plaatsvinden...

[2:20:43] en genomen besluiten, al die stukken ook publiceert op hun website.

[2:20:49] Maar uiteraard, ik hoor ook wat u zegt...

[2:20:52] en wij zijn op dit moment ook in gesprek om te kijken van...

[2:20:55] hoe kunnen we die communicatie nog transparanter maken?

[2:20:58] En ik denk dat dat ook te maken heeft met hoe we ervoor zorgen dat die goede informatie

[2:21:05] ook goed terechtkomt waar het gehoord moet worden.

[2:21:10] Maar de transparantie vanuit het CTGB staat echt hoog in het vaandel en daar werken zij

[2:21:16] ook al mee.

[2:21:18] De heer Vlag van de SGP had een vraag over het uitgangspunt van geen oude schoenen weggooien

[2:21:25] als er nog geen nieuwe zijn.

[2:21:27] en dat gaat ten aanzien van beschikbare alternatieven voor wegvallende middelen.

[2:21:33] Ik ben als vintage shopper geen tegenstander van oude schoenen,

[2:21:40] dus daar kan ik met de heer Vlag misschien nog wel eens koffie over gaan drinken.

[2:21:44] Maar voor wat betreft het toelaten van middelen of het uit de markt halen van middelen,

[2:21:49] daarbij vertrouw ik echt op de onafhankelijke wetenschappelijke instantie

[2:21:55] Dat is het CTGB.

[2:21:57] Die beoordeelt de risico's van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:22:00] En laat deze alleen toe op de Nederlandse markt, als deze veilig kunnen toegepast worden voor mens, dier en milieu.

[2:22:09] En op het moment dat dat niet veilig kan worden toegepast volgens de hier aangewezen instanties zoals het CTGB, dan moeten we dat serieus nemen.

[2:22:19] En dan moet de toepassing worden verboden.

[2:22:21] En zoals ik juist ook al zei, is dat precies wat het CTGB ook doet.

[2:22:25] Wat natuurlijk wel het geval is, is dat er, en daar ben ik ook voorstander van,

[2:22:30] en zoveel mogelijk nieuwe schoenen ook moeten komen en beschikbaar moeten zijn.

[2:22:35] En daar werken we ook aan de alternatief.

[2:22:37] En dat heeft ook bijvoorbeeld de groene middelen, die we meer beschikbaar willen zien.

[2:22:42] Daar zetten we op dit moment ook maximaal op in.

[2:22:46] Zowel nationaal door het CTGB, maar ook binnen Europa.

[2:22:50] Maar ook nieuwe genomische technieken mogelijk te maken in de EU.

[2:22:54] via adequate wetgeving, om planten te kunnen veredelen en weerbaarder te kunnen maken.

[2:23:01] Er wordt straks ook nog iets gevraagd over crispe kas, daar zal ik straks ook op terugkomen.

[2:23:06] En innovatie te bevorderen, dat gaat bijvoorbeeld om mechanische bewerking.

[2:23:13] Maar ik was recent ook ergens, en daar ben ik echt heel erg van onder de indruk,

[2:23:18] op werkbezoek bij een symposium, waarbij ze lieten zien dat ze ook bijvoorbeeld drones gebruiken

[2:23:25] om ziekte en plagen in een heel vroeg stadium te herkennen in teelte met kunstmatige intelligentie,

[2:23:31] waardoor je dat eigenlijk eerder ontdekt dan je dat met het menselijk oog kunt waarnemen,

[2:23:36] waardoor ook de alternatieven, je veel meer precisietechnieken op die manier kunt gebruiken.

[2:23:43] En als we daar met elkaar maximaal op inzetten,

[2:23:46] dat lijkt me via al die sporen van groot belang.

[2:23:50] Meneer Holman.

[2:23:52] Voorzitter, meerdere Kamerleden hebben genoemd de beschikbaarheid van middelen.

[2:23:56] Is er een lijst van kritische gewassen waar dreigt dat er de komende jaren geen gewasbeschermingsmiddelen zijn?

[2:24:04] Is die lijst er? En welke staan erop?

[2:24:06] En is het ook duidelijk wie de trekker is en de eerste verantwoordelijke is voor dat hele proces

[2:24:12] om maximaal te voorkomen dat we in de problemen komen?

[2:24:15] Minister?

[2:24:17] Ik kan zo niet zeggen, daar kan ik in de tweede termijn op terugkomen of die lijst er is,

[2:24:22] maar het is natuurlijk wel bekend, de heer Grimbissie die refereerde bijvoorbeeld aan de spruitjes.

[2:24:27] Nou ja, de kersentelers die hebben natuurlijk vorig jaar is daar een uitgebreid debat over geweest

[2:24:32] met de middelen die toen tijdelijk zijn toegestaan.

[2:24:37] Of daar echt een expliciete lijst is van de totale teelten en middelen...

[2:24:41] die daaraan verbonden zijn, kan ik in de tweede termijn op terugkomen.

[2:24:44] Dat zou ik moeten checken.

[2:24:45] Maar wat uiteindelijk een terugvaloptie is...

[2:24:49] en dat is natuurlijk wat vorig jaar ook bij de nog niet toegelaten middelen...

[2:24:54] Exirel en... Oh, even kijken hoe het heet.

[2:24:56] Ja, dat er tijdelijk een uitzondering in noodgevallen wordt toegestaan.

[2:25:03] Dus dat kan.

[2:25:06] Voor wat betreft een permanentere oplossing...

[2:25:08] dan gaat het toch echt aan kijken of er meer toegelaten middelen beschikbaar komen.

[2:25:14] En uiteraard zetten we er ook volop in.

[2:25:16] Maar goed, dat is de andere weg.

[2:25:19] Dus ik uiteraard...

[2:25:21] Maar daarbij is het natuurlijk wel ook aan de producenten...

[2:25:24] om middelen aan te bieden, te laten toetsen.

[2:25:28] Ja, en ik zou zeggen, als het ook gaat om bijvoorbeeld die groene middelen,

[2:25:32] waar we nu een loket voor hebben,

[2:25:33] daar zijn het afgelopen jaar alleen al zeker tien middelen aangeboden.

[2:25:39] Dus het beschikbaar krijgen van alternatieven,

[2:25:42] en dat zie ik dus ook als de nieuwe schoenen waar de heer Vlag aan refereerde,

[2:25:47] dat is van groot belang en daar moeten we met elkaar gewoon goed aan werken.

[2:25:52] En dat wordt dus ook gedaan, want dat is één van de sporen.

[2:25:57] Oké, dan kom ik weer terug bij een vraag van de heer Vlag van de SGP, en die gaat gelijk

[2:26:04] ook in op een vraag van GroenLinks PvdA van mevrouw Bromet, en dat gaat over de KW-normen

[2:26:11] en toelating gewasbeschermingsmiddelen, waarbij de heer Vlag eigenlijk vroeg om terughoudend

[2:26:18] om te gaan bij de herbeoordeling en in relatie tot de kw-normen en ja het antwoord is dat ik me

[2:26:27] bewust ben van ja de noodzaak en de problemen waar Telus voor staan daar waar het gaat om de

[2:26:34] beheersing van ziekte en plagen en tegelijkertijd staan we natuurlijk ook voor een opgave daar waar

[2:26:39] het gaat om het halen van de doelen van de kaderrichtlijn water dit is een heel zorgvuldig

[2:26:46] en proces, waarover ik op dit moment in gesprek ben met mijn collega van INW,

[2:26:53] uiteraard zowel de minister als de staatssecretaris,

[2:26:56] over welke routes we daar als opties hebben.

[2:27:01] En de belangen zijn natuurlijk de goede

[2:27:03] waterkwaliteit, voldoen aan Europese afspraken,

[2:27:07] maar ook de impact voor de agrarische bedrijfspraktijk.

[2:27:10] En dat kost tijd.

[2:27:12] Dat is ook de reden dat ik de verschillende

[2:27:14] sporen gedeeld heb, waarin dus nu op dit moment nog geen keus gemaakt is.

[2:27:19] Dit moet echt zorgvuldig gebeuren en ik ga ervan uit dat ik in het begin

[2:27:27] 2025 de Kamer daarover kan informeren.

[2:27:30] Interruptie van mevrouw Brummet.

[2:27:32] Ja, voorzitter, want de kaderrichter Lernwater schrijft voor dat het water in

[2:27:35] Nederland in 2027 schoon is, dus dan heeft de minister nog twee jaar.

[2:27:39] Gaat ze dat dan redden?

[2:27:41] We zijn op dit moment volop bezig met de uitwerking van beleid.

[2:27:46] Daarover komt ook eind deze week, als het goed is, een aantal brieven uw kant op.

[2:27:52] De inzet is natuurlijk erop gericht om te voldoen aan de Europese en nationale wetten, regelgevingen en afspraken die we gemaakt hebben.

[2:28:02] Dus de inzet is daar zeker op gericht.

[2:28:06] Dat is ook wat in het regeerprogramma staat opgenomen.

[2:28:10] Dan had de heer...

[2:28:12] Dat leidt nog tot een interruptie bij mevrouw Pot.

[2:28:16] Ja, sorry, voorzitter, want ik zit naar de minister te luisteren en dan denk ik wel,

[2:28:21] want ik deel wel heel erg de zorg van mevrouw Bromet, dat je zegt ja,

[2:28:25] 2027 is echt heel dichtbij.

[2:28:28] En als de minister dan zegt ja, er is allerlei beleid in ontwikkeling en u krijgt een brief,

[2:28:32] ja, ik weet niet of ik daar nou veel rustiger op slaap vannacht.

[2:28:35] Dus kunt u toch nog even aangeven, weet je al met welk urgentiegevoel

[2:28:39] gevoel gaat u nou de komende tijd in? En op welke manier kunnen wij als

[2:28:44] Kamer nou ook een beetje gerustgesteld worden dat er echt stappen worden gezet,

[2:28:48] de komende tijd dus niet alleen een brief en beleid, maar echt ook stappen worden

[2:28:51] gezet om te zorgen dat we daar in 27 zijn? Minister.

[2:28:56] Nou ja, voor wat betreft de toelating van gewasbeschermingsmiddelen in

[2:29:00] relatie tot de KNW, kom ik toch weer terug bij wat ik zojuist ook zei, dat is

[2:29:05] een zorgvuldig proces waarbij echt die verschillende belangen die ik ook in mijn

[2:29:09] beantwoording zojuist goed afgewogen moeten worden en waarover ik op dit

[2:29:14] moment met mijn collega's van INW nog in gesprek ben.

[2:29:17] Daar kan ik niet op vooruitlopen dus zodra daar iets uit voortvloeit dan

[2:29:22] kom ik daar op terug. Ik weet wel dat de KRW een van de belangrijke opgaves is

[2:29:27] ook waar ik mezelf de komende periode ook voor zie staan dat we daar

[2:29:34] beleidsmatig ook voor Anderlandse en de sector ook zelf.

[2:29:36] Dat zal in mijn beantwoording op andere vragen straks ook terugkomen.

[2:29:40] Dit is wel ook een van de onderwerpen waar de sector ook mee aan de slag moet.

[2:29:45] En dat is voor een gedeelte wat ook door de Kamer net is ingegeven met dat benchmarking systeem.

[2:29:50] Maar we gaan natuurlijk, hebben we ook afgesproken in het regeerprogramma,

[2:29:53] dat we over willen gaan naar een systematiek van doelsturing.

[2:29:57] Dat is allemaal in ontwikkeling.

[2:29:59] Ik hoop echt volgend jaar ook daarin wat met concreetere voorstellen te komen.

[2:30:04] Ik heb toevallig gisteren bijvoorbeeld nog, waar ik zelf bestuurlijk noodwerktrekker ben,

[2:30:09] met iemand van het waterschap De Peel ook contact gehad.

[2:30:13] Of het was eergisteren, ja de dagen vliegen voorbij, excuus.

[2:30:16] Maar die zijn ook bezig om te kijken van, ja echt op perceelsniveau met afvloeien van

[2:30:23] gewasbeschermingsmiddelen.

[2:30:24] En dat is echt heel interessant.

[2:30:27] Ik ga dan maandag ook op werkbezoek.

[2:30:28] Dan wil ik me hier ook specifiek over laten bijpraten, omdat dat volgens mij echt ook de

[2:30:33] kennis en de inzichten is die we echt nodig hebben om ook op deze onderwerpen in relatie

[2:30:38] tot KRW goede stappen te gaan zetten de komende tijd.

[2:30:42] Dus de energie daarop is volop, maar de KRW zit er al heel lang aan te komen.

[2:30:48] Ik had niet verwacht dat ik daar nu, in die vier maanden dat ik hier nu rondloop, al een

[2:30:53] pasklaar antwoord op heb, maar het is echt een van de prioriteiten die ik heb.

[2:30:58] en dat doe ik in goed overleg met mijn collega's van INW.

[2:31:03] Dan was er nog een vraag van de BBB

[2:31:07] en dat ging over een motie van de heer Grimwis.

[2:31:12] Ik zit even te kijken.

[2:31:13] Oh, dat ging over die drie opties die in de brief staan,

[2:31:20] over de impact van toelating en een inschatting van de gevolgen

[2:31:25] van de opties voor de agrarische praktijk.

[2:31:28] De motie ging zowel over de toelating als de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen.

[2:31:34] Het antwoord is om goed na te gaan welke maatregelen het snelst effectief zijn om die normoverschrijdingen

[2:31:41] terug te dringen en de impact voor de agrarische bedrijfspraktijk te minimaliseren, hebben

[2:31:46] we gewoon extra tijd nodig.

[2:31:48] Want ingrijpen op de toelating kan mogelijk als consequentie hebben dat telers op onoverkomelijke

[2:31:54] problemen stuiten om plagen of ziekte te beheersen.

[2:31:57] Dat is ook de reden dat het echt zaak is om dit zorgvuldig na te gaan en alleen in te zetten

[2:32:03] wanneer dat nodig is.

[2:32:06] De heer Vlag van de SGP had ook een vraag over de uitbreiding van toepassingen naar kleine

[2:32:14] teelten, of die ondersteund kan worden, sneller beoordeeld en toegelaten kan worden.

[2:32:21] Ik heb goed nieuws voor de heer Vlag, want er is al een fonds Kleine Toepassingen.

[2:32:26] En daaruit kunnen toelatingsaanvragen voor kleine toepassingen financieel ondersteund worden.

[2:32:32] En aanvragen voor laagrisicomiddelen in deze worden ook voor de kleine teelten met voorrang behandeld door het CTGB.

[2:32:42] En daarbovenop heeft het CTGB voor laagrisicomiddelen een vereenvoudigde route ingesteld voor de uitbreiding van een bestaande toelating met kleine toepassingen.

[2:32:52] En voor de uitbreiding van een bestaande toelating met grote toepassingen.

[2:32:55] Dat is vanwege een uitzonderlijke behoefte.

[2:33:00] Dit fonds wordt 50-50 door de sector en door het departement, door LVVN, gefinancierd.

[2:33:08] Dat ondersteunen we zeker en daar is veel aandacht voor.

[2:33:13] De heer Vlag heeft nog een vraag over de voorgestelde voorgang in de praktijk, vormgegeven rond

[2:33:24] toelating van alternatieve middelen.

[2:33:28] Het antwoord is dat ik me op nationaal en Europees niveau inzet om laagrisico-stoffen

[2:33:34] en middelen, waaronder veel biologische middelen, makkelijk en snel mogelijk goedgekeurd en toegelaten

[2:33:40] te krijgen.

[2:33:42] Daarvoor heeft het CTGB sinds januari dit jaar een groen loket ingericht.

[2:33:50] Via dit loket worden die aanvragen voor laagriscomiddelen ook met voorrang behandeld.

[2:33:56] En wat ik zojuist al aangaf is dat er nu al zeker tien gedaan zijn en drie nog in behandeling zijn.

[2:34:02] Dus ook in Europees gezin blijven we hier op inzetten om de eisen voor laagriscostoffen en middelen te verlagen.

[2:34:11] Zodat we de beoordelingsprocedures ook kunnen versnellen.

[2:34:14] En zo heeft Nederland bijvoorbeeld ook actief bijgedragen het aanpassen van de indieningsvereisten

[2:34:20] voor micro-organismen.

[2:34:22] En daarbij, wat ik zojuist ook aangaf, is het wel ook cruciaal dat de producenten daarvan

[2:34:27] ook daadwerkelijk die toelatingen gaan aanvragen voor de Nederlandse markt en vervolgens dat

[2:34:33] de telers ze ook gaan gebruiken.

[2:34:35] Dan kom ik op de volgende vraag van de heer Holman.

[2:34:42] Hetzelfde onderwerp is een aantal keren voorbijgekomen en dat gaat over de cumulatie van de verschillende

[2:34:49] middelen in relatie tot mogelijke neurodegeneratieve werking te voorkomen.

[2:34:57] Ik denk dat ik ze juist in principe dat antwoord ook gegeven heb, want wij vinden dat, uiteraard

[2:35:03] Ik vind het ook belangrijk dat er goedkeuring en toelating op het gebied van cumulatie goed op

[2:35:10] toegezien wordt en dat dit zorgvuldig, maar uiteindelijk ook op Europees niveau, gebeurt.

[2:35:17] Ik had ze juist al aangegeven dat ik daar een onderzoek toe financieer.

[2:35:21] Het ene is, wat ik ze juist zei, juist op die cumulatie en dat toetsingskader.

[2:35:29] De methode moet volgend jaar al toepasbaar zijn.

[2:35:34] Daarnaast is er nog een onderzoek die we financieren en dat is het ontwikkelen van testrichtlijnen

[2:35:40] voor de ziekte van Parkinson.

[2:35:43] Dat onderzoek is op dit moment recentelijk van start gegaan en dat heeft een doorlooptijd

[2:35:49] van vijf jaar.

[2:35:51] Dus dat zijn twee, maar dat van cumulatie in het bijzonder, dat zou volgend jaar klaar

[2:35:58] voor gebruik zijn voor de toepassing bij de risicobeoordeling.

[2:36:02] En uiteraard zijn we daarover ook in goed contact met de EFSA.

[2:36:06] De heer Holman had ook nog een vraag over de accumulatie in het voedsel.

[2:36:15] Ik snap ook dat er zorgen bestaan over die cumulatieve effecten en de stoffen waar die op gebaseerd zijn.

[2:36:25] Maar voor de residuen van gewasbeschermingsmiddelen op voedsel

[2:36:29] hebben we hele strenge wettelijke normen.

[2:36:33] En bij die normen worden echt hele ruime veiligheidsmarges gehanteerd...

[2:36:38] om de volksgezondheid te beschermen.

[2:36:41] En daarnaast is het belangrijk om wetenschappelijke methoden...

[2:36:44] over de cumulatie verder te ontwikkelen.

[2:36:47] Nou ja, enerzijds wordt dat dus nu ook gedaan.

[2:36:51] En wordt er nu door het RIVM in opdracht van zowel LVVN als VWS...

[2:36:57] in Europees verband ook gewerkt aan het uitbreiden van de methodiek voor cumulatieve effecten?

[2:37:03] En zal ik dit ook bij de Europese Commissie onder de aandacht blijven brengen?

[2:37:08] Wat ik zojuist al zei, dat toelatingscriterium is volgend jaar verwacht gebruiksklaar.

[2:37:19] Mevrouw Pot van D66 had een vraag over de gebruikersnorm met een factor 10 verkleinen en hoe ik daar

[2:37:27] tegenoverstaan. De WUR is al gevraagd om te werken aan een onderbouwde veiligheidsfactor

[2:37:36] voor cumulatieve effecten in het milieu. Daarmee wil ik ook bijdragen aan de Europese discussie.

[2:37:44] Ik vind het belangrijk dat we toewerken naar een Europees geharmoniseerde veiligheidsfactor

[2:37:49] en daarin niet als lidstaat solo gaan opereren.

[2:37:55] Dat is ook de reden dat mijn ministerie en Amtsvolganger in 2021

[2:38:00] bij de Europese Commissie heeft voorgesteld om,

[2:38:04] zolang er nog geen wetenschappelijk onderbouwd richtsnoer is

[2:38:07] voor het meenemen van cumulatie, een veiligheidsfactor te gebruiken.

[2:38:12] En de Commissie heeft zich toen niet goed uitgesproken

[2:38:15] of niet duidelijk uitgesproken over de wenselijkheid daarvan.

[2:38:18] En die wees op de diverse onderzoekstrajecten hieromtrend en de complexiteit van het vraagstuk.

[2:38:28] Mevrouw Verder, die had een vraag.

[2:38:31] Wrappelt.

[2:38:32] Interruptie.

[2:38:35] Voorzitter, ik begrijp niet zo goed dat de minister zegt waar het gaat om de veiligheid,

[2:38:43] want daar gaat het hier over, een opeenstapeling van dingen waarbij verschillende wetenschappers

[2:38:47] zeggen wij maken ons daar zorgen over.

[2:38:50] en dat de minister daar als antwoord op geeft,

[2:38:53] ja, maar ik wil niet voorop lopen op andere lidstaten.

[2:38:55] Die veiligheid en die gezondheid zou toch juist iets moeten zijn

[2:38:59] waarop je als Europese lidstaat voorop wil lopen?

[2:39:04] Ik denk als het gaat om cumulatie,

[2:39:07] dan heb ik ze juist ook gezegd

[2:39:09] dat we juist vanuit mijn departement

[2:39:12] het onderzoek daartoe ook gefinancierd hebben.

[2:39:16] Dus dat het van belang is

[2:39:17] om hier wetenschappelijke inzichten over te verkrijgen.

[2:39:21] Dat staat niet ter discussie.

[2:39:23] Dat moet en dat doen we ook.

[2:39:26] En ja, dus dat staat niet ter discussie.

[2:39:29] Maar conform de huidige wetenschappelijke inzichten

[2:39:33] ga ik ook niet afdoen aan het huidige beoordelen van het CTGB.

[2:39:39] En komt het onderzoek waar u aan refereert,

[2:39:43] dat komt volgend jaar beschikbaar.

[2:39:45] En op het moment dat er twijfel bestaat over een stof, dan wordt dat uit de markt gehaald.

[2:39:54] Mevrouw Fedde had een vraag over weerbare rassen en krispen kas en hoe ik daarnaar kijk.

[2:40:04] Ja, weerbare rassen is uiteraard van cruciaal belang, ook voor een robuuste teelt die weerbaar

[2:40:12] is tegen ziektes en plagen en veranderde weersomstandigheden.

[2:40:17] En ik zie dat veredeling in algemene zin.

[2:40:19] Ik was afgelopen maandag ook bij een aardappelveredelingsbedrijf in Zeeland.

[2:40:26] Heel mooi bedrijf. Maar ja, goed, dat duurt zes jaar.

[2:40:28] Is ook knap, want het duurde voorheen twaalf jaar.

[2:40:31] Inmiddels heel knap zes jaar.

[2:40:34] Maar CRISPR-Cas kan daarin natuurlijk echt van groot belang zijn.

[2:40:38] Het is wel een onderwerp van mijn collega

[2:40:42] Staatssecretaris Rumeni.

[2:40:43] Die is er op dit moment ook hard mee bezig om ook in de EU hier voor te pleiten...

[2:40:50] dat we dit in de gereedschapkist van de veredelaars krijgen.

[2:40:54] En dat ze daar ook gebruik van kunnen maken.

[2:40:57] Wij zijn er groot voorstander van.

[2:40:59] Dus de EU is op dit moment ook met wetgeving bezig.

[2:41:04] En wij hopen ook dat, en ik ook, ik juich het van harte toe...

[2:41:08] voorstander van innovatie, en dit is een hele belangrijke...

[2:41:10] dat Polen dit ook echt gaat oppakken straks.

[2:41:14] En dat zullen we ook bepleiten in de Landbouw- en Visserijraad.

[2:41:19] Mevrouw Verder had nog een vraag over de beleidsregel van het CTGB,

[2:41:25] ingrijpen bij overschrijding, en of ik kan aangeven hoe er wordt voorkomen

[2:41:30] dat de goede teler niet leidt onder het gedrag van een teler die de regels overtreedt.

[2:41:35] In die beleidsregel is door het CTGB rekening gehouden met onzorgvuldig gebruik en die is

[2:41:44] erop gericht om overschrijdingen van het toelatingscriterium aan te pakken die het gevolg zijn van gebruik

[2:41:51] volgens de wettelijke gebruiksvoorschriften.

[2:41:55] Het CTGB gaat dus niet om ingrijpen bij incidenten, maar op het moment dat de naleving structureel

[2:42:03] slecht is en dit leidt tot structurele overschrijdingen, dan zal het CTGB dat ook meenemen.

[2:42:14] Ik kom bij mevrouw Bromet van GroenLinks PvdA.

[2:42:19] Die had een vraag over of ik het CTGB zou kunnen vragen in kaart te brengen welke toegestaande

[2:42:26] middelen op basis van dezelfde werkzame stoffen per tilt bestaan en vervolgens in de gebruiksvoorschriften

[2:42:33] opnemen dat stapeling van deze middelen verboden is.

[2:42:38] Vooropgesteld dat het van het allergrootste belang is dat gewasbeschermingsmiddelen alleen

[2:42:42] op de markt komen op het moment dat het veilig kan worden toegepast, is het zo dat al sinds

[2:42:48] 2021 het CTGB hier ook maatregelen tegenneemt tegen het stapelen van dezelfde stoffen in

[2:42:55] verschillende middelen binnen het gebruiksvoorschrift.

[2:42:58] Dus hier wordt al sinds 2021 door het CTGB aangewerkt.

[2:43:04] De heer Grimwis van de ChristenUnie had de vraag hoe ik inspeel op de veranderde omstandigheden

[2:43:12] in het beleid en richting het CTGB.

[2:43:15] Het antwoord is natuurlijk dat het ministerie en het CTGB voortdurend in contact zijn, ook

[2:43:22] over ontwikkelingen waar het gaat om de toelating, het middelenpakket of het ontwikkelen van

[2:43:29] het beoordelingskader en ontwikkelingen in dat oogpunt.

[2:43:33] Daarin is er voortdurend contact en we zien natuurlijk ieder vanuit onze eigen rol wat

[2:43:38] we daarin moeten doen.

[2:43:40] Dus dat inspelen wordt in die zin gedaan.

[2:43:43] Er is veelvuldig contact over alle veranderende omstandigheden.

[2:43:48] De heer Grimwis had ook een vraag over de spruitjesteelt en hoe we schimmels in de toekomst bestrijden.

[2:43:58] Ja, ik zie mevrouw verder lachen, want ik dacht ook aan spruitjeslucht ineens, inderdaad.

[2:44:04] Biologisch is het lastig om te telen en ja, dat is aan gewasbeschermingsmiddelenproducten

[2:44:11] om ook die aanvragen te doen voor alternatieve middelen.

[2:44:14] En daar ga ik niet over.

[2:44:15] Dat is ook een beetje waar we ze juist op kwamen, ook in reactie tot wat de heer Holman vroeg.

[2:44:21] Wat wel zo is en dat is ook in het verlengde daarvan dat de spruitjes teelt op het moment

[2:44:27] dat zij vanwege een noodsituatie niet toegelaten middelen iets nodig hebben,

[2:44:33] dan kunnen zij natuurlijk een aanvraag doen voor gebruik van niet toegelaten middelen.

[2:44:39] In het voorbeeld van de kersentelers.

[2:44:43] Dus op dat moment kan ik dan een besluit nemen en laat ik me uiteraard adviseren door het CTGB en de NVWA.

[2:44:51] Nou ja, dat is de procedure die we daarin lopen.

[2:44:57] Ik hoop dat ik dat dan een beetje in de geest ook van collega Grinwis doe, want de moeilijkheid

[2:45:06] zit hem natuurlijk voor die kleine teelten in, dat het de producenten van de gewasbeschermingsmiddelen

[2:45:11] zijn die het interessant moeten vinden om voor zo'n teelt producten te gaan ontwikkelen.

[2:45:16] En heel vaak is dat gewoon niet het geval, omdat het niet rendeert.

[2:45:21] En dat gaat ons waarschijnlijk uiteindelijk die kleine teelten kosten,

[2:45:24] die we wel graag willen behouden.

[2:45:26] Hoe kijkt de minister daarnaar?

[2:45:27] Zijn er nog kansen voor ons als politiek, als beleidsmaker, om daar een rol in te spelen?

[2:45:35] Dat is een goede vraag.

[2:45:37] Kijk, ik denk wel binnen ons bereik doen we daar natuurlijk ook al iets aan.

[2:45:43] Wat ik zojuist ook zei, voor die fondsen, voor de kleine teelten.

[2:45:48] En ik zie zeker ook het belang ervan.

[2:45:51] en ik deel de onderliggende zorg die ik hier hoor, het zou zonde zijn dat we hierdoor niet

[2:45:58] die toelating in die teelten krijgen, omdat het kleine teelten zijn en we daardoor belangrijke

[2:46:04] ja, toch echt oud-Hollandse groenten of wat dan ook zouden verliezen.

[2:46:11] Dus ik zal dit meenemen ook in het vervolg als we echt tot de uitwerking van beleid komen

[2:46:18] of er haakjes zitten waarin we hier nog extra oog voor kunnen hebben.

[2:46:22] Ook naast hetgeen wat ik net al aangaf,

[2:46:25] dat wij dus ook voor een gedeelte die fondsen

[2:46:27] voor toelating van die middelen financieren.

[2:46:32] Maar ik hoor wat u zegt en in het verlengde van de heer Grimwis.

[2:46:37] Ik denk dat we daar met elkaar naar moeten kijken

[2:46:40] wat we daarin mee kunnen doen.

[2:46:44] Dan kom ik op een vraag van de heer Van Kampen.

[2:46:50] Ik zie hier twee ledige vragen over de workload van het CTGB, omdat het zo'n mooie instantie

[2:46:58] is en ook door heel veel andere Europese landen en bedrijven ingezet en gebruikt wordt.

[2:47:04] Ik zie hier ook een kostencomponent, dat de Nederlandse belastingbetaler voor die kosten

[2:47:11] opdraait.

[2:47:13] Omdat bedrijven voor hun toelating relatief vaak naar het CTGB stappen.

[2:47:19] Wat ik daaraan kan doen en of ik wil agenderen in de Landbouw- en Visserijraad dat het anders moet.

[2:47:26] We kwamen net al tot de conclusie dat deze en genen veel de gebruik maken van het CTGB.

[2:47:33] Ik wil daarbij wel benadrukken dat waar het gaat om de kosten die wij betalen,

[2:47:37] dat het echt zit op de adviezen die zij aan ons geven.

[2:47:40] En als het gaat om de toelating van stoffen die de aanvrager betaalt, als het gaat om

[2:47:47] de totale kosten van het CTGB, dan staat de overheid er voor 15% voor en de bedrijven

[2:47:54] dus 85% van die kosten.

[2:47:58] Wij betalen voor beleidsadvisering en bezwaar en beroep, inclusief openbaarmakingsverzoeken.

[2:48:04] Dus daar zit het niet in.

[2:48:07] Maar wat ik met u eens ben, is dat het belangrijk is dat die totale werklast, dat die beter

[2:48:13] en evenrediger verdeeld gaat worden over de lidstaten.

[2:48:17] En ik ga dat ook aan de orde stellen in de Landbouw- en Visserijraad.

[2:48:24] Ja, dat was het blokje toelating, voorzitter.

[2:48:31] Dank u wel.

[2:48:32] En ik zie dat dat een verzadigende beantwoording is.

[2:48:37] Dus we gaan door naar het volgende blokje.

[2:48:39] Nee, niet? Ik zie alleen Litkostich.

[2:48:42] En mevrouw...

[2:48:43] Ja, volgens mij zijn onder het kopje toelating...

[2:48:44] Litkostich, u heeft een interruptie. Gaat uw gang.

[2:48:48] Excuse, voorzitter.

[2:48:49] Volgens mij zijn onder toelating wat vragen onbeantwoord,

[2:48:51] maar misschien komen ze in de volgende ronde.

[2:48:55] Als het gaat om cumulatie, met name dus naar het milieu,

[2:48:58] want we hoorden net de beantwoording.

[2:49:00] Volgens mij ging dat over...

[2:49:02] Wat volgend jaar ingaat, gaat het over...

[2:49:06] cumulatie met betrekking tot mensen en de effecten daarop.

[2:49:09] Ik was specifiek benieuwd naar cumulatie met betrekking tot milieu en ook als het gaat

[2:49:16] om water.

[2:49:17] Die is beantwoord, dus dat rekenen we gewoon als een interruptie.

[2:49:20] De minister.

[2:49:20] Ja, voorzitter.

[2:49:21] Ja, nee.

[2:49:22] We kennen hoe u dat doet, dus het is een interruptie en de beantwoording is aan de minister.

[2:49:27] Nee, die maak ik echt bezwaar tegen, voorzitter.

[2:49:29] We hebben vier interrupties.

[2:49:30] Ja, maar u doet dit vaker.

[2:49:35] De minister noemt onder de noemer onbeantwoorde vragen.

[2:49:39] Dit is een interruptie, want ik heb het goed gehoord dat de minister de vraag heeft beantwoord.

[2:49:43] Maar de minister heeft de gelegenheid om er nog eens nader op in te gaan.

[2:49:46] Minister.

[2:49:50] De risicobeoordeling volgend jaar is inderdaad gericht op gezondheid.

[2:49:54] Voor milieu wordt daar ook naar gekeken.

[2:49:57] Alleen dat ligt wel een stuk complexer en dat loopt.

[2:50:00] Maar dat is volgend jaar niet al toepasbaar.

[2:50:05] Ja, dat kan ik zo niet zeggen.

[2:50:06] Ik kan er in de tweede termijn wel even op terugkomen.

[2:50:09] Dank u wel.

[2:50:10] Mevrouw Bromet, een interruptie.

[2:50:12] Ik heb ook nog een vraag over de beantwoording van de minister.

[2:50:15] Want zij zegt, wij kijken al, het CTVB kijkt al naar stapeling van stoffen.

[2:50:20] Maar ik heb begrepen dat dat maar voor vier stoffen zo is.

[2:50:24] Klopt dat het maar voor vier stoffen is, dat er naar die stapeling gekeken wordt?

[2:50:27] Of wordt er naar alle stoffen gekeken?

[2:50:35] Ik kom hier in de tweede termijn op terug.

[2:50:36] Ik weet niet hoeveel stoffen dat, of dat er vier zijn, of alle stoffen.

[2:50:39] Volgens mij is het cumulatie, echte cumulatie.

[2:50:42] Dat is waar ze op dit moment aan werken, om die effecten daarvan in de risicobeoordeling een kaart te voeren.

[2:50:49] Maar ja, hoeveel het exact is, ja, ik kom hier in de tweede termijn wel even op terug hoeveel het er zijn.

[2:51:00] En was er ook nog een interruptie van wat verder?

[2:51:04] Zitten er vragen over de KUG in dit blokje of in een ander blokje?

[2:51:08] Die heb ik volgens mij voorbij zien komen in een ander blokje.

[2:51:14] Dan gaan we naar het blokje gebruik.

[2:51:22] Ja, dank voorzitter.

[2:51:27] Ja, gebruik en verduurzaming.

[2:51:32] Recent is natuurlijk de Europese Commissie heeft de goedkeuring van glyfosaat met tien jaar verlengd.

[2:51:41] Die beslissing is genomen op basis van een beoordeling door de EFSA.

[2:51:45] Maar ook de beoordelende instanties uit de lidstaten.

[2:51:48] Daar zijn heel veel wetenschappelijke studies bij beoordeeld.

[2:51:53] We hebben er ook in het Vragenuur nog niet zo lang geleden uitgebreid over gesproken.

[2:51:59] Uit die beoordeling blijkt dat er geen kritische zorgpunten zijn en dat gliforsaat veilig kan

[2:52:04] worden toegepast.

[2:52:06] Uiteraard zaken die de volksgezondheid en de veiligheid aangaan, neem ik zeer serieus.

[2:52:12] Daarom hebben we ook in het regeerprogramma opgenomen dat we onafhankelijke wetenschappelijke adviezen

[2:52:17] van de daartoe toegewezen instanties volgen.

[2:52:29] Ik ga over naar de vragen.

[2:52:31] Daar zal een hele hoop in terugkomen.

[2:52:35] Ik hoorde juist ook de opmerking over de uitgebreide beantwoording.

[2:52:40] Dan kom ik bij een vraag hierover van de heer Grimwis, maar ook de heer Pierik en de heer

[2:52:47] Van Kampen had hier een gerelateerde vraag over.

[2:52:50] Dat gaat over het inperken van alternatieven van glyfosaat als dat slechter is voor het

[2:52:55] klimaat.

[2:52:56] Wat houden de randvoorwaarden dan echt in?

[2:52:58] En de aanverwante vraag is hoe ik ervoor ga zorgen dat oplossingen betaalbaar en uitvoerbaar

[2:53:03] blijven voor de sector.

[2:53:04] En ik zie daar een aantal randvoorwaarden, die moeten uitvoerbaar en betaalbaar zijn,

[2:53:11] dat lijkt me logisch.

[2:53:14] En de impact van een alternatief op andere doelen, dat kan stikstof, klimaat, biodiversiteit,

[2:53:20] dat moet niet nadeliger zijn dan de impact van gangbare methoden.

[2:53:24] Waar het hier gaat om het voorschrijven van een alternatief, zoals zojuist door de heer

[2:53:31] Holman heel terecht werd aangekaart, is een verbod op glifosaat niet aan de orde.

[2:53:35] Dat kan juridisch gezien niet.

[2:53:38] En als we alternatieven gaan voorschrijven, dan moet dat dus wel op een zorgvuldige manier.

[2:53:44] Ik ga me daarbij laten adviseren wat nu voor ligt met de ANVB.

[2:53:48] Dat is alleen maar een haakje opnemen die kan leiden tot een ministeriële regeling.

[2:53:55] En uiteindelijk, als het gaat om de toetsing op die randvoorwaarden, laat ik me daar

[2:54:00] adviseren door zowel de wetenschap als de sector.

[2:54:05] En voor wat betreft de opmerking met betrekking tot het klimaat, ja, ik heb ook collega's

[2:54:10] in dit kabinet die dat van groot belang achten en die daar ook echt op toezien dat alle voorstellen

[2:54:16] waarmee ik kom, dat die geen negatieve afwenteling heeft op hun doelen.

[2:54:20] Dat gaat zowel op het gebied van klimaat als uiteraard ook de waterkwaliteit zo.

[2:54:26] Daarom is het ook van belang om vol in te zetten op voldoende alternatieven, maar ook innovatie.

[2:54:35] Want het is gewoon belangrijk dat als we toe willen naar alternatieven, dat er ook iets

[2:54:39] voorhanden is om de gewassen te beschermen.

[2:54:43] En ja, dat in de brede zin van het woord.

[2:54:46] Meneer Holman, een interruptie.

[2:54:51] Microfoon meneer Holman, want dan kunnen we u thuis ook zien.

[2:54:55] Ik dacht dat ik een...

[2:54:57] O, een uur.

[2:54:59] Voorzitter, ik ben blij dat de minister de zaak uitermate serieus neemt,

[2:55:03] maar ik zou graag toe willen naar maximaal niet gebruiken.

[2:55:06] En ik heb iets geschetst, McDonald's als voorbeeld, maar dat geldt dus ook voor anderen,

[2:55:10] in de vorm van teeltvoorschriften, leveringsvoorwaarden.

[2:55:14] Daar kunnen we veel mee doen.

[2:55:16] En waar ik schets dat ik het gedrag van McDonald's eigenlijk niet verantwoord,

[2:55:21] ongewenst maatschappelijk gedrag vind, is de minister dat met mij eens

[2:55:24] en lichtbaar een uitdaging voor het bedrijfsleven?

[2:55:29] Dank, voorzitter. Zeg maar even.

[2:55:32] Ja, ik ben het wel eens met de heer Holman dat,

[2:55:35] en dat is ook de reden van,

[2:55:38] wij kunnen allemaal kaders stellen en verplichten,

[2:55:40] maar ik denk juist ook dat vanuit keten en sectorpartijen

[2:55:43] dat die ook aan zet zijn om hier stappen in te zetten.

[2:55:47] En ja, dat kan ook zeker

[2:55:49] door middel van het opnemen van leveringsvoorwaarden.

[2:55:52] Want we zien ook in andere sectoren

[2:55:54] dat dat echt wel leidt tot een beweging en ik zou zeggen ik heb liever dat de handschoen ook

[2:56:01] opgepakt wordt door sector en ketenpartijen dan dat wij met allemaal voorschriften en regels komen.

[2:56:09] Dus ik ben het met de heer Holman eens en ik zou bij deze ook ja die nadrukkelijke dat signaal

[2:56:14] willen uitspreken maar ja ook ik ben de afgelopen week ook met ja veel sectorpartijen ook daarvoor

[2:56:22] natuurlijk in gesprek geweest en ik zie ook dat er goede stappen gezet worden en dat daar ook de

[2:56:27] bewustwording is dat die ook gemaakt moeten worden of het is vanuit milieu oogpunt of vanuit het

[2:56:34] maatschappelijk draagvlak maar de ketenpartijen zeker die die hebben daar ook een absolute rol

[2:56:40] in en of het nou om de buitenbeentjes gaat of op het gebied van gewasbescherming absoluut en ja dat

[2:56:50] De heer Vlag had een vraag over of ik het voorstel zoals het nu voorligt ook in zou willen perken

[2:57:01] en er criteria aan wil hangen.

[2:57:04] Het is altijd laveren van meer naar minder.

[2:57:10] De wens is zeer divers, laat ik het zo zeggen.

[2:57:14] Het voorstel zoals het nu voorligt, de criteria die eraan hangen, zijn er juist om ervoor te zorgen

[2:57:22] dat er echt gedegen en gedragen alternatieven zijn en dat pas tot een voorschrift wordt overgegaan

[2:57:30] als ze er daadwerkelijk zijn en zowel wetenschap als sector daarin ook een advies kunnen geven.

[2:57:37] Dus de criteria zijn noodzakelijkheid, geschiktheid en evenredigheid.

[2:57:42] Ik heb daarbij ook verduidelijk dat ik vind dat het in de praktijk doeltreffend, doelmatig,

[2:57:47] uitvoerbaar en betaalbaar moet zijn in navolging daarop.

[2:57:53] Even kijken, het voorstel inperken, ik begrijp die vraag omdat er op dit moment, als het

[2:57:59] gaat om de ANVB, dan staat er natuurlijk in de brede zin chemische gewasbeschermingsmiddelen

[2:58:04] en dat komt omdat het haakje dat nu geslagen is, die moet aan een wet gehangen en in de

[2:58:10] wordt er alleen over gewasbeschermingsmiddelen gesproken en niet over glyfosaat.

[2:58:17] Dus via die weg het inperken van het voorstel is geen optie, omdat je daar geen haakje in de wet op kunt maken

[2:58:23] en dat tot dit voorstel geleid heeft.

[2:58:29] Uiteraard zullen die criteria en de randvoorwaarden ook in de noten van toelichting goed beschreven worden

[2:58:36] voordat het naar de Raad van State gestuurd wordt.

[2:58:39] De heer Vlag had ook een vraag over het mechanisch vernietigen van groenbemesters in het voorjaar

[2:58:47] en dat dat soms lastig is.

[2:58:51] Ja, uitvoerbaarheid is ook een criteria die ik van belang zie, voordat we overgaan tot

[2:59:00] het mogelijk verplichten van alternatieven, dus in dat geval zullen we ook rekening houden

[2:59:06] met eventueel ongunstige weersomstandigheden in het voorjaar om groenbemesters en vanggewassen

[2:59:12] mechanisch te vernietigen.

[2:59:15] Mevrouw Pot van D66 had een vraag over de moties over het de facto-verbod vanaf 2025 en of

[2:59:24] ik die ga uitvoeren.

[2:59:26] Het antwoord is dat er verschillende moties zijn aangenomen om glyfosa te verbieden.

[2:59:32] Mijn AMS-voorganger heeft reeds uw Kamer geïnformeerd over dat dit juridisch gezien onmogelijk is.

[2:59:39] Wat wel een begaanbare weg is, is het verplichten van alternatieven.

[2:59:44] Daarmee is het voorstel dat voorligt in de AMVB de eerste stap gezet.

[2:59:50] Ik ben dus wel voornemend, zoals ik ook met uw Kamer heb gedeeld, om dit voorstel via de

[2:59:55] ministerraad voor advies naar de Raad van State te sturen.

[2:59:59] En pas na inwerkingtreding van de ANVB is deze eerste stap.

[3:00:05] En daarna is het mogelijk om via ministeriële regeling ook alternatieve verplicht voor te schrijven.

[3:00:14] U bent eigenlijk door uw interrupties heen.

[3:00:18] Ja, maar dat was eigenlijk een beetje hetzelfde als lid Kostic.

[3:00:24] Dus ik denk dat we het even...

[3:00:27] Nou nee, ik heb nu even een...

[3:00:30] Doen we er allemaal één extra?

[3:00:31] Doen we er allemaal een extra, maar dan blijven we wel echt even binnen de 30 seconden.

[3:00:36] Want het is niet mijn tijd, het is ook richting uw collega's.

[3:00:39] Nee, voorzitter, respect.

[3:00:41] Hele korte vraag.

[3:00:44] Zo'n alternatief, is dat ook bijvoorbeeld gewoon ploegen?

[3:00:50] Dat wordt getoetst, maar dat zou in principe een alternatief kunnen zijn of mechanische bewerking.

[3:00:56] Dat kan natuurlijk heel breed, in de brede zin des woords.

[3:00:59] Ja, als het voldoet aan de criteria en de randvoorwaarden.

[3:01:03] Ja, zeker.

[3:01:05] Kostić?

[3:01:07] Ik had alleen een punt van orde en die is nu opgelost.

[3:01:10] Maar u wil een interruptie plegen, volgens mij?

[3:01:12] Nee, geen interruptie?

[3:01:13] Oké.

[3:01:14] Mevrouw Pott, interruptie.

[3:01:16] Ja, voorzitter, want het was mijn vraag maar toch niet, want dit was niet de vraag die

[3:01:19] ik had gesteld.

[3:01:20] Mijn punt ging over dat de alternatieven, die net zo goed of nog beter moeten scoren

[3:01:25] dan glifosaat, maar er worden allerlei randvoorwaarden aangesteld,

[3:01:29] waardoor je de facto je wel moet afvragen of dit natuurlijk nu wat gaat opleveren.

[3:01:33] Want de kans dat glifosaat op deze manier vermindert,

[3:01:37] ja, acht ik niet heel erg groot. Ik ben wel benieuwd hoe de minister daarnaar kijkt.

[3:01:42] Ik kijk er op deze manier naar.

[3:01:45] Glifosaat is een toegestaan middel.

[3:01:47] Op het moment dat wij verplichtend andere voorschriften gaan doen,

[3:01:52] waarbij middelen of hetzij bewerkingen gaan voorschrijven,

[3:01:57] dan moet daar zorgvuldig naar gekeken worden of de kosten tegen de baten opwegen.

[3:02:03] Daarvoor wordt aan wetenschap en sector een oordeel gevraagd

[3:02:08] om te kijken of de alternatieven daaraan voldoen.

[3:02:12] En ik vind dat zeker ook juist in het kader van afwenteling en andere milieudoelen

[3:02:17] vind ik dat van groot belang om daar wel randvoorwaarden aan te hangen,

[3:02:21] want anders kunnen de kosten wel eens hoger zijn dan de baten en dan spannen we het paard

[3:02:30] achter de wagen.

[3:02:31] Dat lijkt me ook zeer ongewenst.

[3:02:39] Dan gaan we over naar een vraag van mevrouw Verder en ook de heer Grimbis en de heer Pierik

[3:02:46] had daar ook een vraag over.

[3:02:49] Sorry, ik neem even een slok.

[3:02:57] De gebiedsgerichte maatwerkaanpak is van NEJK en het LTO.

[3:03:03] Ik vraag me af of ik daar wat mee wil doen en welke mogelijkheden ik zie rond het aanstellen

[3:03:08] van een regisseur- en subsidieregeling hiervoor.

[3:03:11] Het antwoord is dat ik hier al samen met INW, we echt al een tijd in gesprek zijn met LTO

[3:03:18] over dit voorstel om normoverschrijdingen terug te dringen en de waterschappen zijn er ook bij betrokken.

[3:03:27] Ik ben bereid de aanpak te ondersteunen, maar ik vind dat het plan wel aan kracht wint

[3:03:33] als er gefocust wordt op gebieden en teelten.

[3:03:36] Want het is nu al bekend waar de meeste normoverschrijdingen zijn

[3:03:40] en dat is zowel het gebied als de teelt als de werkzame stoffen.

[3:03:46] Ik wil daarom ook starten waardoor het ook uitvoerbaar wordt in de praktijk.

[3:03:53] Dat sluit ook aan bij de motie-Grimwis voor een snelle terugkoppeling van de monitoringsgegevens

[3:03:58] door waterschappen aan het gebied.

[3:04:01] Dan kunnen we op basis van die ervaringen besluiten of en hoe de aanpak verder kan worden uitgerold,

[3:04:07] ook naar andere gebieden, dus wel echt met focus beginnen.

[3:04:11] Het is wel zo dat als het gaat om subsidieregelingen ik daar op dit moment niet op vooruit kan lopen,

[3:04:16] want ik heb zelf pas echt financiële middelen beschikbaar per 2026.

[3:04:23] Die middelen en de afweging daarvan moet echt nog in het kabinet besluitvorming rond plaats vinden.

[3:04:30] Dus die toezegging kan ik nog niet doen, maar ik sta wel positief tegenover het plan.

[3:04:35] De heer Pierik van de BBW had ook een vraag over het uitvoeringsproject...

[3:04:41] Maar niet voordat mevrouw verder nog een interruptie heeft gepleegd.

[3:04:46] Heer voorzitter, dank aan de minister voor het antwoord.

[3:04:50] Begrijp ik het dan goed dat er dus in een bepaald gebied en of een bepaalde tilt gaat worden gestart?

[3:04:56] Dat snap ik ook heel goed.

[3:04:57] Om daarna te kijken hoe gaan we dit plan van aanpak verder uitrollen, klopt dat?

[3:05:00] En wanneer gaat het dan ook daadwerkelijk starten?

[3:05:03] en zijn daar dan geen middelen voor nodig?

[3:05:05] Vraag ik me af.

[3:05:06] Minister?

[3:05:08] Ja.

[3:05:19] We staan er positief tegenover.

[3:05:22] Dus het plan starten ja, maar laten we dan beginnen in de aandachtsgebieden.

[3:05:27] Want we weten nu inderdaad in welke teelt er normoverschrijdingen zijn,

[3:05:32] in welke gebieden, en dat we daar op focussen.

[3:05:35] Voor wat betreft middelen, die heb ik pas per 26 beschikbaar,

[3:05:39] dus dan kunnen we het eraan vasthangen.

[3:05:40] Dus ja, mocht de sector zelf daar al eerder in die focusgebieden mee willen starten, ook goed.

[3:05:47] Maar ik heb begrepen, het totale plan, daar moet nog wel wat bij.

[3:05:52] Daar is op dit moment nog geen ruimte voor, maar dat zal in de besluitvorming rondom de incidentele middelen...

[3:05:59] Nou ja, dan is dit wel een onderdeel van waarover we in gesprek zijn om te kijken van...

[3:06:05] Ja, kunnen we daar zo snel mogelijk stappen in zetten.

[3:06:11] Oké, de volgende vraag over het uitvoeringsprogramma en hoe we de sector ondersteunen bij het uitvoeringsprogramma

[3:06:20] UP230.

[3:06:23] Ja, uiteindelijk moet het natuurlijk zo zijn dat hier, dat er toegewerkt wordt, dat hier

[3:06:28] gewoon goede dekking aan middelen gezocht wordt voor gewasbescherming überhaupt.

[3:06:33] Het is, wat ik net ook al aangaf, wel een van de belangrijke als het gaat om doelsturing

[3:06:39] en doelen die zeker in het kader van de KRW ook gehaald moeten worden.

[3:06:43] De uitvoering van de rijkstaak in het uitvoeringsprogramma Toekomstvisie Gewasbescherming is conform het

[3:06:49] regeerakkoord en voor de continuering van die subsidieregelingen en stimulering van biologische

[3:06:56] en laagriscomiddelen, innovaties op het gebied van robotisering, precisietoepassing en een

[3:07:02] systeem van benchmarking, daar gaan we allemaal mee aan de slag.

[3:07:06] Alleen, het is wel zo dat het gros van de middelen daarvoor in de 5 miljard zit en het kabinet

[3:07:12] heeft hierover nog geen besluitvorming gehad.

[3:07:16] Maar goed, ik vind ook dat daar structureel gewoon geld voor beschikbaar gesteld moet worden.

[3:07:25] Mevrouw Verder heeft een interruptie.

[3:07:29] Ik zei in mijn inbreng al, ik ben echt misschien wel vanuit tien kanten benaderd met dezelfde

[3:07:34] vragen in verschillende beoordelingen.

[3:07:37] Dat geeft aan dat de sector dit graag wil en het belangrijk vindt.

[3:07:42] Ik vind het zelf ook belangrijk.

[3:07:44] Ze zeggen allemaal dat ze behoefte hebben aan meer duidelijkheid en zekerheid.

[3:07:47] Ze willen capaciteit vrij maken.

[3:07:49] Ze willen duidelijkheid rondom budgetten.

[3:07:53] Ik hoor het antwoord van de minister.

[3:07:55] Kunnen wij haar als Kamer ondersteunen?

[3:07:59] Zou een ondersteunende motie bijvoorbeeld helpen?

[3:08:03] Minister, er wordt zaken gedaan.

[3:08:06] Ik vraag me nu even af of dit binnen de bandbreedte valt waarin ik mij namens het kabinet kan bewegen.

[3:08:12] Ik ben natuurlijk hierover binnen het kabinet over in afstemming.

[3:08:16] Ik sta er positief tegenover dat we met deze initiatieven en ook zeker op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen...

[3:08:24] Ik sta er echt tegenover van we moeten alle initiatieven echt wel energie meegeven.

[3:08:29] En daar horen ook middelen bij.

[3:08:31] Daarvoor ben ik gebonden aan besluitvorming binnen het kabinet.

[3:08:34] En ja, uiteraard is de Tweede Kamer zo vrij om daarin zelf ook stappen te zetten en dat

[3:08:39] is uw taak en verantwoordelijkheid en ik zou u daarin ook de vrijheid willen geven om die

[3:08:46] afweging dan ook te maken.

[3:08:49] Dan was er nog een vraag van de heer Vlag over of het etiket ook met de tijd mee kan

[3:09:00] gaan en of de minister daarvoor zorgt en het antwoord is dat de technische mogelijkheden

[3:09:06] voor precisiebespuiting steeds groter wordt en de gebruiksvoorschriften daar niet op zijn

[3:09:12] aangepast.

[3:09:14] Samen met stakeholders wordt op dit moment gekeken hoe we dit generiek op kunnen lossen.

[3:09:19] Dat is dus zowel de sector als de overheid als het CTGB, maar het aanpassen van dat soort

[3:09:25] regelgeving. Dat heeft echt een lange doorlooptijd, omdat het ook Europese regelgeving betreft. Ik ben

[3:09:33] het eens met de heer Vlag dat dit wel moet en zal er ook aandacht voor blijven vragen. En in 2025

[3:09:41] zal binnen het uitvoeringsprogramma ook specifiek aandacht worden gegeven aan de registratie en

[3:09:46] handhaafbaarheid van precisietechnieken, ook om deze toepasbaar te krijgen voor de praktijk.

[3:09:52] De heer Grimwis had ook een vraag over het kruispunt van de akkerbouwer die worsteld

[3:10:01] met ziekteresistentie is doorbroken.

[3:10:05] Dat er ziektes en plagen zijn die op dit moment niet meer goed kunnen worden bestreden en

[3:10:10] hoe we daarop inspelen vanwege ook een veranderend middelenpakket.

[3:10:17] Het is natuurlijk zo dat gewasbeschermingsmiddelen nogmaals echt alleen op de markt mogen komen

[3:10:23] en kunnen komen als deze aantoonbaar veilig kunnen worden gebruikt voor mens, dier en milieu.

[3:10:33] En op het moment dat dat niet zo kan, dan moeten we dat gewoon heel serieus nemen.

[3:10:38] En de toegewezen instanties acteren daar dan ook op, want dan wordt het middel verboden.

[3:10:45] Ik zet er natuurlijk wel op in om zoveel mogelijk alternatieven beschikbaar te krijgen.

[3:10:52] En dat is onder andere door ook meer groene middelen beschikbaar te krijgen.

[3:10:57] En ja, dat doen we door die capaciteit en dat groene loket, zoals ik ze juist al aangaf,

[3:11:02] binnen het CTGB, wat afgelopen jaar is opengesteld.

[3:11:06] En uiteraard bepleiten we dat ook binnen Europa.

[3:11:10] Daarnaast hebben we het juist ook gehad over nieuwe genomische technieken, die hier in

[3:11:14] een belangrijke rol kunnen spelen om planten te veredelen en teelten ook weerbaarder te

[3:11:21] maken en innovaties daarnaast te bevorderen, ook op het gebied van mechanische toepassingen

[3:11:28] en precisietechnieken of bijvoorbeeld het gebruik van drones.

[3:11:33] En tot slot, nogmaals, ik heb het juist in het eerste blokje ook een aantal keer gezegd,

[3:11:37] is het wel ook aan de markt om hier ook op in te spelen en toelating voor alternatieven

[3:11:42] te vragen en die ook daarvoor nog te ontwikkelen.

[3:11:46] De heer Vlag had ook een vraag over het investeren in praktijkonderzoek.

[3:11:52] Hij had een amendement om dit op te plussen en of de handschoen daarvoor ook opgepakt wordt.

[3:12:00] Het antwoord is ja, ik vind ook dat er structureel geld voor beschikbaar moet komen en dekking

[3:12:06] voor moet zijn.

[3:12:08] Dat gaat ook over de uitvoering van de Rijksdake in het uitvoeringsprogramma toekomstvisie

[3:12:12] gewasbescherming.

[3:12:13] staat ook opgenomen in het regeerprogramma.

[3:12:17] Dat gaat ook voor de continuering van subsidieregelingen

[3:12:19] en de stimulering van biologische en laag risicomiddelen.

[3:12:23] Innovaties...

[3:12:23] Nou ja, ik kan de hele riedel weer opnoemen, maar dat doe ik maar even niet.

[3:12:27] En nogmaals, de middelen daarvoor moeten wel...

[3:12:30] Ik vind dat er structurele bedekking voor moet komen,

[3:12:33] maar die moeten we op dit moment wel vinden

[3:12:35] in de incidentele middelen van de 5 miljard vanaf 2026.

[3:12:38] Dus de besluitvorming daaromtrend, nogmaals, moet nog plaatsvinden.

[3:12:43] Mevrouw Bromet had een vraag over de gebruiksregistratie en dat risicomiddelen eigenlijk alleen gebruikt

[3:12:50] zouden moeten worden op receptuur, bijvoorbeeld bij een ernstige plaag, en of de mogelijkheden

[3:12:56] er zijn.

[3:13:00] Vooropgesteld dat ik zeker zie dat er mogelijkheden zijn, maar dan met name voor de sector zelf,

[3:13:09] om ook voorstellen te doen voor het terugdringen van het gebruik van chemisynthetische hoogrisico

[3:13:16] gewasbeschermingsmiddelen.

[3:13:18] Sectororganisaties kunnen daarvoor ook een gids voor goede gewasbeschermingspraktijken

[3:13:24] opstellen.

[3:13:26] Daarin geeft de sector zelf ook aan hoe geïntegreerde gewasbescherming moet worden toegepast.

[3:13:31] Ik zie ook kansen voor de afnemers in de keten.

[3:13:34] En dat is ook even wat de heer Holman zojuist in zijn interruptie aangaf.

[3:13:41] Want afnemers kunnen strengere leveringsvoorwaarden opnemen, waarbij dan vervolgens ook echt wel een ontwikkeling gaande is.

[3:13:51] En de afnemers kunnen daarbij ook ondersteunen, het zij door een iets hogere financiële compensatie in het verdienvermogen van de boeren.

[3:13:59] Dus ja, dat zijn denk ik de mogelijkheden die ik daarvoor zie.

[3:14:07] De heer Gerim wis had nog een vraag over de subsidieregeling geïntegreerde gewasbescherming,

[3:14:12] of die succesvol is en of die verlengd wordt.

[3:14:15] Hij is in 2023 en 2024 opengesteld.

[3:14:20] Die had het doel om het stimuleren van innovatie en het gebruik van preventieve en niet chemische maatregelen

[3:14:26] voor ziekteplagen en onkruiden te bestrijden.

[3:14:29] Er is beperkt gebruik gemaakt van de mogelijkheid voor het indienen van aanvragen voor innovatieprojecten.

[3:14:36] Maar er was wel heel veel belangstelling voor investeringen om groenbemesters en vanggewassen

[3:14:40] mechanisch te vernietigen en om ziekteplagen en onkruiden op een niet-chemische wijze te

[3:14:45] bestrijden.

[3:14:46] De openstelling van de subsidiemodulen heeft geleid dat veel meer aanvragen dan toegekend

[3:14:53] kon worden gezien het budget en dus ik zie het zeker als een succesvolle subsidieregeling

[3:14:59] en wil ook onderzoeken of het mogelijk is om een derde openstelling ervan financieel

[3:15:06] of dat haalbaar is.

[3:15:08] Het lid Kostic die had een vraag over de heffing op pesticidegebruik en mijn reactie daarover

[3:15:19] En het antwoord daarop is dat ik een rol voor de sector zelf zie om voorstellen te doen

[3:15:25] voor het terugdringen van het gebruik van chemisch synthetische gewasbeschermingsmiddelen.

[3:15:29] Ik had juist al iets gezegd over die gids voor goede gewasbeschermingspraktijken, wanneer

[3:15:35] ze dat voorschrijven en de rol van de afnemers, maar ik zie dus zelf niet zoveel in die heffing

[3:15:43] daarop, maar ik zie wel ook dat de sector daar ook echt mee aan de slag moet gaan.

[3:15:47] Het zei ook via die benchmark systematiek waar de sector nu zelf mee bezig is.

[3:15:53] Er worden echt stappen gezet, maar een heffing in deze zin lijkt me premature.

[3:16:01] Dan waren er in dit blokje nog vragen over de Lelie-tilt.

[3:16:06] Een aantal partijen heeft daar vragen over gesteld.

[3:16:12] Ik heb vorige week een brief gestuurd over de uitspraak van de rechters.

[3:16:17] Daar kan ik dus verder nu nog niets op zeggen, ook omdat er ook nog een aantal zaken lopen.

[3:16:24] Maar verder zou ik wel willen zeggen dat er in de bollenteelt op dit moment relatief veel

[3:16:28] gebruik gemaakt wordt van gewasbeschermingsmiddelen.

[3:16:32] Voor een deel zijn dat ook middelen die ook in de biologische sector zijn toegestaan.

[3:16:37] Dat zijn de olieën, waar juist mevrouw Nijhoff ook al aan refereerde.

[3:16:45] Ik heb wel de sector, en dat gaat zowel om de teelt als de handel, die hebben aangekondigd

[3:16:53] dat zij zelf ook zien dat de handschoen opgepakt moet worden om het gebruik van die gewasbeschermingsmiddelen

[3:16:59] terug te brengen.

[3:17:00] En dat gaan ze uitwerken op dit moment in een confinant, wat dit jaar ook gereed moet

[3:17:06] zijn.

[3:17:07] En ik waardeer dat en ik vertrouw er ook op dat dat dus dit jaar ook gereed is en zal

[3:17:14] dat ook goed in de gaten houden.

[3:17:17] Daarbij, en ik heb het juist ook al een aantal keren aangestipt, is de benchmark, die heb

[3:17:22] ik in de brief van gister ook al benoemd, nou ja, die gaat ook inzicht geven in het gebruik,

[3:17:27] in de bollensector ook, als ze daar, die gaan er ook aan meedoen, of als ze daar aan mee

[3:17:34] gaan doen.

[3:17:35] Ik heb begrepen dat daar wel gesprekken over lopen.

[3:17:40] Want dat zorgt ook voor transparantie in het gebruik en meer bewustwording.

[3:17:45] En ook waar sta je in vergelijking met je collega's?

[3:17:47] Dat kan een goede prikkel zijn om door middel van met en leren van andere praktijken...

[3:17:54] via zo'n systeem te leren en ook de prikkel te krijgen.

[3:17:59] Want ik ken ook wel een aantal boeren...

[3:18:02] en die willen toch ook altijd wel net zo goed presteren als de rest.

[3:18:06] Dus ik ben heel positief ook over dat benchmarkingsysteem.

[3:18:10] En dat past ook heel goed bij de overgang waar we ook voor staan,

[3:18:14] niet alleen op het gebied van gewasbescherming, maar doelsturing.

[3:18:18] Dus in het totaalpakket denk ik dat daar grote stappen gezet gaan en zullen worden.

[3:18:24] Ten derde is het natuurlijk in elke teelt, en dat is niet alleen de bollenteelt,

[3:18:31] want helaas heb ik ook het bericht gelezen van de NVWA met de naleving van de kersenteelt.

[3:18:39] Ja, daar ben ik ook teleurgesteld in, want naleving van de gebruiksvoorschriften die

[3:18:47] door het CTGB zijn opgesteld, dat is wel van cruciaal belang.

[3:18:52] En ik vind echt dat de telers en de adviseurs en ook de rest van de keten hier werk van

[3:18:58] moeten maken, want ook dat valt en staat met het maatschappelijke draagvlak.

[3:19:04] Dus ik zie het grote belang daarvoor, maar voor naleving ligt de verantwoordelijkheid echt bij de telers

[3:19:10] en indirect ook de keten die ook de telers daarop mag aanspreken.

[3:19:16] En dat doe ik ook.

[3:19:18] En ik merk ook dat u dat doet in uw inbreng.

[3:19:21] En ik denk dat dat goed is en dat dat ook veelvuldig gehoord wordt en dat dat ook een belangrijke prikkel is.

[3:19:28] Dan het laatste punt, en dat is een aantal keren ook aangestipt, dat is de ruimtelijke

[3:19:34] ordening in relatie tot het gebruik.

[3:19:37] In dit geval zijn de gemeenten daarin het bevoegd gezag als het gaat om bijvoorbeeld woningbouw

[3:19:44] toestaan naast agrarische percelen.

[3:19:48] Dat is ook logisch, want zij hebben toezicht op de lokale situatie en kunnen dan ook de

[3:19:54] afwegingen maken die recht doen aan de specifieke omstandigheden daar.

[3:19:59] En op dit moment is er geen wettelijke

[3:20:01] verplichting voor het hanteren van een spuit zonder bijwoningbouw.

[3:20:06] Maar jurisprudentie heeft inmiddels wel

[3:20:09] tot min of meer een soort vuistregel geleid en dat is die 50 meter.

[3:20:14] Een gemeente kan daarvoor afwijken.

[3:20:18] Maar goed, ik snap ook dat dat lastig is om zo'n afweging te maken, dat je daar

[3:20:23] liever een kader voor hebt.

[3:20:25] Op dit moment is er al een handreiking beschikbaar om die afwegingen te maken, maar is er wel

[3:20:33] nog steeds behoefte aan een meer wetenschappelijk gefundeerd afwegingskader om die onderbouwing

[3:20:39] te versterken.

[3:20:40] En dat is ook de reden om in die behoefte te voorzien dat we vanuit de LVVN samen met

[3:20:46] RVO op dit moment de opdracht hebben gegeven aan WUR en het RIVM om een onderzoek te beginnen

[3:20:55] dat dat kader zal ontwikkelen en definiëren en dat is ook dus om die decentrale overheden

[3:21:02] daarbij te helpen en te ondersteunen.

[3:21:05] Dit was het einde van mijn blokje, voorzitter.

[3:21:09] Laten we die inventariseren, maar dan wel even kort in een paar steekwoorden.

[3:21:13] Misschien eerst mevrouw Pot.

[3:21:16] Ik hoop dat dit niet een signal is van hoe belangrijk het is, maar ik heb mijn beide vragen over omwonenden gemist.

[3:21:26] En de motie gaat over het gebruik van bestrijdingsmiddelen in grondwaterbeschermingsgebieden.

[3:21:32] Ik heb de vraag gemist over voorzorgprincipen.

[3:21:36] Wat betekent dat om juridische zekerheid te krijgen bij boeren?

[3:21:40] en of de minister heil ziet in een bodemprocedure om hier uitspraken over te hebben van de rechter.

[3:21:47] Oké, ik zie Bromet.

[3:21:49] Ja, voorzitter, ik had gevraagd of er een verplichte registratie van medewerkers kon komen en die is ook niet beantwoord.

[3:21:54] Pierik.

[3:21:56] Ik heb geen gemiste vraag, maar gewoon een interruptie over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

[3:22:01] Kostic.

[3:22:02] Ja, dank u wel, voorzitter. Nogmaals, als ik het heb gemist is het mea culpa, even een check.

[3:22:07] Gemiste vragen?

[3:22:08] Twee vragen.

[3:22:11] Kijken naar emissie naar opvakte water via drainage in plaats van alleen maar aan het drift.

[3:22:15] Daar ligt al een advies over sinds 2012.

[3:22:18] Volgens mij van het RIVM.

[3:22:19] Die moet alleen maar even toegevoegd worden.

[3:22:22] En dan de tweede.

[3:22:23] Ik had ook specifiek gevraagd naar een toezegging om in gesprek te gaan met PAN.

[3:22:26] Soorten NL, vogelbescherming.

[3:22:27] Over welke stappen de politiek kan nemen met betrekking tot hormonotoring van effecten op dier en planten.

[3:22:34] en borgen dat het onafhankelijk gebeurt van de industrie.

[3:22:38] Om daar een Q1 over te rapporteren.

[3:22:40] Gaan we... Mevrouw Nijhoff, ook nog gemist zijn er wel een hoop.

[3:22:43] Mevrouw Nijhoff.

[3:22:45] Ja, registratie van de daadwerkelijke kilo's gwasbeschermingsmiddelen in plaats van enquête.

[3:22:50] Oké.

[3:22:51] Mevrouw de minister, werkt dit?

[3:22:52] Of zouden we kunnen zeggen dat we dit in de tweede termijn nog eventjes in de beantwoording doen?

[3:22:55] Dan gaan we dat doen.

[3:22:56] Dan is er nog een interruptie van de heer Pierek.

[3:22:59] En de gestelde vragen worden natuurlijk amtelijk even geïnventariseerd,

[3:23:03] want de minister zit hier niet alleen met haar bijstand ter rechterzijde,

[3:23:08] maar er zijn meer mensen in het gebouw aanwezig.

[3:23:10] En dan komen we in tweede termijn nog even terug op de vragen die nu zijn geïnventariseerd.

[3:23:14] Meneer Pierik, een interruptie.

[3:23:17] Ja, dank. Als we het hebben over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen,

[3:23:21] en er zijn steeds meer groene gewasbeschermingsmiddelen,

[3:23:24] dan hebben we het vaak over het gebruik in kilo's.

[3:23:26] En wat we eigenlijk heel graag willen weten,

[3:23:28] dat is wat de milieu-impact nou is van die gewasbeschermingsmiddelen.

[3:23:33] Hoe kunnen we nou ook in het kader van doelsturing straks het beste gaan stromlijnen

[3:23:39] hoe we toegaan naar het verlagen van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen?

[3:23:45] Minister.

[3:23:47] Het verlagen van het gebruik van de gewasbeschermingsmiddelen,

[3:23:50] ja, volgens mij is dat ook iets wat onderdeel is van de benchmark-systematiek

[3:23:55] waar de sector zelf mee aan de slag is

[3:23:56] en waar ik ook echt positief tegenover sta.

[3:23:59] Ik heb die vraag ook gehoord.

[3:24:01] Ik zit even te kijken, oh, dat komt in het volgende blokje.

[3:24:04] Ik ben ook voornemens om daar ook een financiële impuls aan te geven,

[3:24:07] om daarmee van de wal te komen, dat ik ook denk dat het een heel

[3:24:10] belangrijke onderdeel kan zijn van die doelsturing.

[3:24:13] Ja, en voor wat betreft de impact op milieu, helemaal eens,

[3:24:17] maar daar is in de eerste beantwoording ook al een aantal raakvlakken

[3:24:22] zie ik op dat gebied.

[3:24:23] A, de CTGB toetst nu natuurlijk al op impact voor milieu.

[3:24:27] Dan gaat het met name ook om de naleving van de voorschriften die op de middelen worden

[3:24:34] voorgeschreven.

[3:24:35] En voor wat betreft, als het bijvoorbeeld gaat over die normoverschrijdingen in water, dat

[3:24:42] is dan ook een heel specifiek, waar wel degelijk op dit moment, ook als het gaat om gewasbeschermingsmiddelen,

[3:24:48] nog echt doelbereik op bepaalde middelen en waar we het juist ook met mevrouw verder over hadden,

[3:24:56] teelt en in bepaalde regio's mee aan de slag moeten.

[3:25:00] Ja, daar kwamen we net ook tot de conclusie dat we dat met een focus aanpak ook aan gaan pakken.

[3:25:05] Dus dat is een samenhang van verschillende inzet en aanpakken.

[3:25:21] Ik wil nog even terugkomen op de vraag van mevrouw Pot over de gebruikersnorm, maar ook de milieuimpacten.

[3:25:30] Op dit moment is de WUR gevraagd om te werken aan een onderbouwde veiligheidsfactor voor cumulatieve

[3:25:36] effecten in het milieu.

[3:25:38] Is dat ook waar we mee bij willen dragen in de Europese discussie?

[3:25:43] Voor dat zover even nog de interruptie op dit blokje.

[3:25:47] Ik zie nog een interruptie van de heer Pierik.

[3:25:50] Een korte vervalligvraag, want als ik goed begrijp, vindt de minister ook de reductie op puur het aantal

[3:25:57] kilo's niet het meest relevante criterium?

[3:26:05] Nogmaals, ik denk dat het in algemene zin goed is dat de sector zelf ook aan de slag gaat met

[3:26:12] zo weinig mogelijk toepassing van middelen en daar waar het kan ook middelen die minder

[3:26:18] impact hebben op het milieu gebruiken.

[3:26:22] Uiteraard ben ik ook van mening dat we daarin als overheid niet alles moeten voorschrijven

[3:26:28] omdat het soms ook echt wel nodig is ter voorkoming van plagen en ziektes en we kennen allemaal

[3:26:34] de voorbeelden, mislukte oogsten, laten we wel ook heel blij zijn dat er middelen zijn.

[3:26:40] Waar het gaat om de toepassingsvoorschriften, daar heeft het CTGB natuurlijk gewoon toepassingsvoorschriften bij.

[3:26:48] Wat ik van belang vind is dat die worden nageleefd, maar de voorschriften daarvan vertrouw ik erop dat het CTGB dat gewoon goed voorschrijft.

[3:26:57] Het is een mooie brug naar het volgende, een laatste blokje, naleving en toezicht.

[3:27:03] Ik zou de minister wel echt willen vragen of aanmoedigen om dat echt kort en bondig te doen.

[3:27:07] Anders is er geen tweede termijn meer en geïnventariseerde vragen...

[3:27:10] moeten dan per brief naar de Kamer worden gestuurd.

[3:27:13] Het is zes uur in zes uur en dan gaat het licht uit en dan is het feest voorbij.

[3:27:18] Maar er is nog een interruptie van lid Constitutie op het tweede blokje.

[3:27:21] Hoeveel interrupties heb ik? Sorry, dan heb ik het scherp.

[3:27:24] Ik heb u net geappt dat u er nog vier heeft.

[3:27:27] Nou, dank u wel. Dan ga ik het proberen kort en bondig te houden.

[3:27:30] Ik was benieuwd welke extra stappen gaat de minister nemen...

[3:27:33] anders dan de voorgangers al hebben ingezet.

[3:27:36] Dat heb ik nog niet gehoord.

[3:27:37] Gaat ze inzetten op instrumenten rondom ruimtelijke ordening, instructies, inbesluiten kwaliteit

[3:27:44] en leefomgeving, dus bufferzones, spuitvrije zones, om daar Q1-stappen in te ondernemen.

[3:27:53] Of als het gaat om heel bazaal, dat we ervoor zorgen dat we hier maximaal biologisch inkopen.

[3:27:59] De minister heeft daar iets heel beperkts over gezegd, maar als wij niet het goede voorbeeld

[3:28:05] geven dan wie dan wel. Dus wat gaat de minister nou extra doen?

[3:28:09] Twee interrupties, de minister. Nou ja, wat ik zojuist ook al zei, is dat wij

[3:28:15] als het gaat om het beperken van gebruiken, waar dan ook, of dat dat echt niet aan de

[3:28:21] rijksoverheid is, dat dat echt iets is aan de decentrale overheden, om daar op toe te zien.

[3:28:27] En ook als het gaat om die bufferstroken die u zojuist aangeeft, zijn we op dit moment

[3:28:33] bezig om te werken aan dat afwegingskader waar we de gemeente bij kunnen helpen en op dit moment

[3:28:43] wordt natuurlijk gewoon getoetst aan toelating van middelen op gezondheid milieu en heb ik geen

[3:28:49] reden om daaraan te twijfelen dat de maatschappelijke zorgen soms bestaan dat daar heb ik natuurlijk oog

[3:28:55] voor ik woon zelf ook in in landbouwgebied ja ik ik heb die zorg zelf niet omdat ik echt oprecht

[3:29:01] vertrouw op de toelatende instanties en dat de middelen die gebruikt worden op een zorgvuldige

[3:29:08] manier worden toegepast en natuurlijk is daar de naleving bij van belang.

[3:29:14] Dus wat ik dus aanvullend doe, dat is dat afwegingskade voor gemeentes daar een wetenschappelijke

[3:29:20] onderbouwing bij voorzien.

[3:29:23] En ja, wat ik verder aanvullend doe, ten opzichte van wat er nu al gebeurt, dat initiatief benchmarking

[3:29:30] vanuit de sector zelf, daar willen we een financiële impuls aan geven.

[3:29:34] Volgens mij gaan we ook over op doelsturing.

[3:29:36] Ik heb ze juist al iets gezegd over de innovatie die ik ook echt aan wil jagen.

[3:29:41] En dat gaat voor een gedeelte over innovatieve technieken,

[3:29:43] of het nu gaat om veredelingstechnieken, maar ook om het werken met drones,

[3:29:49] waardoor je echt veel meer gericht in teelten dat toe kunt passen.

[3:29:55] Groene middelen heb ik al veelvuldig in antwoorden.

[3:29:58] ook ben ik daarop ingegaan, dat we daar bij de CTGB ook extra aandacht voor hebben.

[3:30:03] Er is een opening van een speciaal loket waar dit jaar alleen al meer dan

[3:30:08] tien middelen zijn aangemeld, ook voor toetsing.

[3:30:11] Dus er wordt een hele hoop inzet op gepleegd en ook in het kader van doelsturing

[3:30:16] gaan we daar de komende tijd nog grote stappen op zetten.

[3:30:19] Dank u wel. Meneer Holman nog? Lid Kostic nog?

[3:30:22] Ik hoor dus nog steeds helemaal niks nieuws en dat baart me zorgen, maar ik vraag me dat af.

[3:30:27] We weten al dertig jaar dat er bijna geen vooruitgang komt.

[3:30:32] De minister wil inzetten op nog meer vrijwillige maatregelen.

[3:30:35] De monitoringsrapportage, als het gaat om de toekomstvisie...

[3:30:38] waar de minister haar beleid verder op doorvoert, die is ook heel treurig.

[3:30:41] Die zegt eigenlijk we halen heel veel doelen niet, die raken uit het zicht.

[3:30:45] Dus dat vraagt gewoon om meer actie.

[3:30:48] Anders dan dat eigenlijk al die jaren is gedaan en wat de minister zegt.

[3:30:51] Dus mijn vraag is waar bezeert de minister het op...

[3:30:54] dat alleen maar de innovatie en nog meer confidanten gaat helpen,

[3:30:58] terwijl alle rapportages zeggen we gaan niet de goede kant op.

[3:31:02] De doelen worden waarschijnlijk niet gehaald.

[3:31:04] Kom op.

[3:31:06] Dat waren uw interrupties. De minister.

[3:31:09] Ja, ik vind het, ik wil niet in herhaling vallen,

[3:31:14] want volgens mij zijn daar waar het gaat om het niet halen van doelen,

[3:31:18] dan gaat het over normoverschrijdingen in de KW.

[3:31:21] Nou, zoals u weet, ben ik daarover ook in goed gesprek

[3:31:24] met mijn collega's van INW en wordt er op verschillende manieren al gewerkt aan dat in beeld brengen.

[3:31:35] Ik heb juist ook een klein debatje gehad met mevrouw Verde over waar zijn de normoverschrijdingen,

[3:31:40] welke teeltes zijn dat en daar is ook vanuit de sector zelf een plan op die ik van harte ondersteun.

[3:31:46] En volgens mij is het niet altijd per se met iets weer heel nieuws komen,

[3:31:49] Hoewel doelsturing uiteraard, wat we met elkaar hebben afgesproken,

[3:31:53] wel een nieuwe vorm straks is die hier ook aan bij gaat dragen.

[3:31:58] Maar is het soms ook kijken naar van wat is er aan kennis

[3:32:01] en hoe kunnen we de goede praktijken daarin ook landelijk goed voor het voetlicht brengen.

[3:32:08] Dat is wel iets waarvan ik denk dat we dat de komende periode veel inzet op gaan plegen.

[3:32:14] Interruptie van meneer Holman.

[3:32:15] Geen interruptie en niet beantwoordde vraag, voorzitter.

[3:32:18] Ik heb nog geen helder antwoord gekregen op de juridische onzekerheid over voorzorg.

[3:32:22] Nee, maar meneer Holman, dit gaan we niet doen.

[3:32:24] Dit gaan we echt niet doen. Ik heb net een inventarisatie gedaan.

[3:32:28] Toen heeft u de gelegenheid gehad.

[3:32:29] We gaan nu naar het derde blokje van de minister naleving en handhaving.

[3:32:33] En als er nog tijd is voor een tweede termijn, kunt u hem daar nog in terug laten komen.

[3:32:37] Punt van orde van mevrouw Bromet.

[3:32:39] Ja, voorzitter. Met respect voor de minister, maar ik hoor echt heel veel steeds herhaling.

[3:32:43] Dus we weten van doelsturing, et cetera, et cetera.

[3:32:45] Dus dat hoef ik op zich niet nog een keer te horen.

[3:32:47] Oké, nou laten we dat als aanmoediging meenemen voor het derde blokje waar ik van wil verzoeken

[3:32:53] dat u daarmee zou willen beginnen.

[3:32:56] Ja, dank voorzitter, ja een antwoord is ook gewoon een antwoord natuurlijk en even kijken

[3:33:03] in het laatste blokje had mevrouw Bromet over waarom er geen verplichte registratie van

[3:33:10] middelen komt zodat er zicht komt op het verminderen van gebruik.

[3:33:15] Waar het gaat om de professionele gebruikers, dan is er op dit moment al de verplichting

[3:33:21] om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te registreren.

[3:33:25] Die houden dat dan ook bij op bedrijfsniveau en dat gebeurt vormvrij.

[3:33:30] Om toch maar weer in herhaling te vallen, hecht ik eraan vanuit de sector dat de benchmark

[3:33:36] systematiek ontwikkeld wordt en die steun ik ook van harte.

[3:33:40] Daarin kunnen telers het gebruik digitaal registreren en kunnen ze het onderling ook

[3:33:45] met elkaar vergelijken hoe de toepassing daarop is.

[3:33:49] Dat ondersteun ik van harte, zoals gezegd.

[3:33:52] De heer Van Kampen had een punt over het verbeteren van de naleving en het aangrijpingspunt bij

[3:34:05] aanscherpen van bestaande eisen en de vakbekwaamheidsbewijs voor toepasser en adviseur, en of ik bereid

[3:34:14] ben bureau-erkenningen te verzoeken om de eisen aan te scherpen op het gebruik van twee zaken.

[3:34:21] Ik zeg met u, heer Van Kampen, dat het is en blijft ten eerste een verantwoordelijkheid

[3:34:26] van de telers en adviseurs zelf om de wet na te leven, en ik doe hier dan ook expliciete

[3:34:32] oproep om dat ook netjes te doen.

[3:34:34] Ik vind dat het een goede suggestie is en ik zeg u toe dat ik met bureau-erkenningen ook

[3:34:41] na wil gaan hoe we dat instrument van het vakbekwaamheidsbewijs effectiever kunnen maken, zodat de naleving

[3:34:49] ook verbetert.

[3:34:52] Ik zal het kort houden, die toezegging is er.

[3:34:58] De heer Van Kampen had ook een vraag over de toezichthoudende rol van provincies, gemeenten

[3:35:06] en waterschappen en hoe we dat moeten doen en gaan zorgen dat zij dit naleven.

[3:35:13] Ook over dit onderwerp ben ik samen met INW en de NVWA, waterschappen en VNG in gesprek

[3:35:21] over versterkt toezicht en handhaving.

[3:35:24] En ten aanzien van het nalevingsonderzoek van de NVWA, om dat breder in teelte te doen,

[3:35:32] de NVWA doet op dit moment risicogebaseerd nalevingsonderzoek.

[3:35:36] En dat is ook echt iets wat aan de NVWA zelf is, maar niet aan mij.

[3:35:42] Dus ik ben het met u eens, het is zeer belangrijk en het toezicht daarop is op dit moment aan de NVWA

[3:35:50] en met de andere overheden en wordt samengewerkt.

[3:35:57] Dan heb ik nog een vraag van mevrouw Pot van D66 en dat gaat over het verbeteren van de informatievoorziening

[3:36:06] voor omwonenden en of dat beter kan en vooral transparanter.

[3:36:14] Er zijn heel veel gemeenten die met vragen van mensen, soms van het kastje naar de muur

[3:36:20] gestuurd worden, of mensen worden dan van het kastje naar de muur gestuurd en of een centraal

[3:36:25] aanspreekpunt ook een optie is.

[3:36:29] Ik heb ze allebei maar even bij elkaar genomen, omdat ze beide met informatievoorziening te

[3:36:34] maken hebben.

[3:36:35] Ik vind een goede informatievoorziening voor omwonenden natuurlijk ontzettend belangrijk

[3:36:43] en dat een informatiepunt ook in die informatiebehoeften kan voorzien.

[3:36:47] Dus ik wil wel toezeggen om te kijken of ik samen met gemeentes, provincies, de GGD en

[3:36:55] de NVWA, of wij zo'n informatiepunt in die behoefte kunnen voorzien en dan bij welke

[3:37:03] organisatie dat eventueel zou kunnen worden ondergebracht.

[3:37:07] En op het gebied van transparantie steun ik.

[3:37:13] Ik zeg toe om met ze te gaan onderzoeken, ik ga dat gesprek nu met ze aan, dus wanneer dat zal blijken.

[3:37:24] Maar als ik er meer zicht op heb, dan informeer ik u daarover.

[3:37:31] U vervolgt uw beantwoording.

[3:37:35] Dat is natuurlijk ook even in overleg met die instanties en daar heb ik nog niet mee gesproken,

[3:37:40] dus ik vind het nog lastig om daar uitspraken over te doen.

[3:37:43] Voor wat betreft transparantie steun ik de oproep om ook juist aan de telers en boeren

[3:37:50] om het gesprek aan te gaan, om ook gebruiksgegevens te delen, want soms dan denkt men dat er iets

[3:37:57] gebruikt wordt en dan blijkt het iets heel anders te zijn.

[3:38:00] Ik ben ook blij te horen dat mevrouw Verden met haar eigen ervaring ook ziet dat veel

[3:38:06] boeren dat toch ook wel doen.

[3:38:09] Wat boeren en telers kunnen doen is de handreiking nabuurschap daarvan gebruik maken bij het

[3:38:18] gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, dus ik steun de oproep om daar transparant over

[3:38:24] te zijn.

[3:38:26] Het gesprek met de supermarktketen is een vraag van de heer Vlag van de SGP en dat gaat

[3:38:32] over of ik met zo'n tafel wil gaan over minder middelengebruik.

[3:38:36] En ik denk inderdaad, dat heb ik ze juist ook al een paar keer gezegd, dat ik ook vind dat afnemers

[3:38:43] kunnen natuurlijk eisen gaan stellen aan de leveringsvoorwaarden en er op die manier aan

[3:38:50] bijdragen dat er minder gewasbeschermingsmiddel gebruikt wordt.

[3:38:54] En als de keten mijn hulp daarbij nodig heeft, dan ga ik er graag over met ze in gesprek.

[3:39:00] Maar ik ga ervan uit dat uw Kamer vandaag ook goed gehoord is en dat geldt ook voor anderen

[3:39:08] in de keten.

[3:39:09] Ik denk dat de heer Holman zich juist heeft uitgesproken over de McDonald's bijvoorbeeld.

[3:39:17] Ik ben het ook eens met de heer Vlag dat de keten hierin ook een verantwoordelijkheid

[3:39:22] heeft.

[3:39:23] Ik zal dat ook meenemen in de gesprekken die ik in ieder geval met ze voer.

[3:39:28] Mevrouw Vedder had een vraag over de vlekjes met betrekking tot bloemen en fruit en welke

[3:39:39] mogelijkheden we daarin zien.

[3:39:41] Ik denk dat dit met name ook echt bij de afnemers, die spelen hier in de eerste plaats een grote

[3:39:49] rol in.

[3:39:51] Ik moet wel zeggen dat ik recent ook een subsidie heb verleend aan een supermarktketen.

[3:39:58] Dan worden telers begeleid in duurzaam telen en geëxperimenteerd met een aanbod in de

[3:40:03] schappen van producten die minder gaaf zijn.

[3:40:06] Dit is een voorbeeld van een ketenaanpak en die verdient wel bredere navolging.

[3:40:12] Die leerlessen zullen we ook beschikbaar stellen voor alle supermarkten.

[3:40:16] En in algemene zin, ik weet niet meer zo goed welke terminologie u gebruikte,

[3:40:21] maar het was iets in de zin van alles moet mooi lijken.

[3:40:26] En ik denk dat daar ook een verantwoordelijkheid ligt bij ons,

[3:40:30] om dat beeld ook naar de consument uit te dragen wat reëel is.

[3:40:36] Ik heb zelf ook fruitbomen in mijn tuin,

[3:40:38] en dan weet je als je dat niet gebruikt,

[3:40:41] dat ze er niet altijd rond en schijnig uitzien.

[3:40:45] Dus ik steun dat van harte en ga daar ook graag over verder in gesprek.

[3:40:53] Maar er lopen dus ook initiatieven, ook bij de supermarkten, want zij zien ook dat dit een belangrijk onderdeel is.

[3:40:59] En ik heb dit toevallig ook besproken met een aantal supermarktketens recent bij de Voedselverspilling Vrije Week,

[3:41:07] Waarin zij ook aangaven dat ze dit ook echt wel als belangrijke doel zien.

[3:41:12] Ook in het kader van voedselverspilling uiteraard, wat ook een belangrijk onderwerp is.

[3:41:17] Dus dat mes werkt twee kanten op.

[3:41:20] Er was nog een vraag van de BBB over de rapportage van de kerststil,

[3:41:24] over die geanonimiseerd naar de Tweede Kamer kunnen sturen.

[3:41:29] En het antwoord is dat alle gegevens die in mijn bezit zijn,

[3:41:33] die heb ik met uw Kamer gedeeld.

[3:41:35] En voor wat betreft de onderliggende data, dat is niet aan mij, want het N-VVDA is daarover

[3:41:42] zelfstandig het bevoegd gezagd, dus daar kan ik geen uitspraken over doen.

[3:41:49] Mevrouw Kostic had een vraag over de naleving en het antwoord is dat de telen daar uiteindelijk

[3:42:05] zelfverantwoordelijk voor is, en de NVWA is de aangewezen handhavingsautoriteit.

[3:42:12] Die stelt uiteindelijk een jaarplan op waarin de werkzaamheden op toezicht en handhaving

[3:42:17] op het juiste gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zijn opgenomen.

[3:42:22] De NVWA ziet er dus op toe en ik vind ook dat het van belang is dat de voorschriften goed

[3:42:30] worden nageleefd.

[3:42:31] Het lid Kostiets had ook een vraag over drainage en dat gaat over de strengere toelating.

[3:42:39] De emissie van drainage naar water is niet meegenomen en of we dat mee kunnen nemen in

[3:42:48] de toelating van middelen.

[3:42:50] Het antwoord is dat hier een model in ontwikkeling is en dat zou in de loop van 2025 ook klaar

[3:43:00] moeten zijn en dan zal ik dat uiteraard ook met uw Kamer delen als het klaar is.

[3:43:07] Dus dat is een ontwikkeling.

[3:43:11] Dit was het blokje naleving en handhaving, voorzitter.

[3:43:15] En bent u daarmee ook aan het einde gekomen van uw termijn?

[3:43:18] Zijn er onbeantwoorde vragen?

[3:43:19] Ik zie er twee van Verre en Holman.

[3:43:22] Mevrouw Verre.

[3:43:24] Ja, ik had eerder ook al iets gevraagd over de KUG.

[3:43:27] En die heb ik volgens mij nog niet voorbij horen komen.

[3:43:30] De KUG en de heer Holman.

[3:43:32] een herhaling van de vraag in het tweede blokje van de juridische onzekerheid op het gebied van voorzorg

[3:43:37] en of een bodemprocedure daarin kan helpen.

[3:43:41] Kan dat nu direct of in het tweede termijn?

[3:43:43] Beantwoord de tweede minister.

[3:43:44] Die was net opgehaald en toen hadden we afgesproken om die in het tweede termijn mee te nemen.

[3:43:50] Oké, dan...

[3:43:51] Nee, want je bent door de interrupties heen.

[3:43:53] Dus we gaan naar de tweede termijn van de Kamer.

[3:43:56] Meteen maar door.

[3:43:57] En dan geef ik...

[3:43:58] Zullen we een minuut doen?

[3:44:00] Ja, een minuut veertig seconden is dat.

[3:44:02] Anderhalf. Anderhalve minuut hebben we.

[3:44:06] Wappelt, D66.

[3:44:08] Yes, voorzitter.

[3:44:09] Ik ben blij met de toezegging van de minister op een aanspreekpunt voor omwonenden.

[3:44:13] Ik denk dat dat voor veel mensen heel prettig is.

[3:44:16] Dus ik hoop ook dat ze daar vaart achter kan zetten.

[3:44:19] Wat ik wel teleurstellend vond, was toch weer zo'n debatje wat dan ontstaat over het opvangen van de stapelingen door betere gebruiksnormen.

[3:44:26] en dat de minister dan zegt, ja, ja, maar we moeten niet te veel voorop gaan lopen

[3:44:30] bij andere lidstaten.

[3:44:31] Kijk, Nederland heeft het hoogste gebruik van beschrijvingsmiddelen per hectare,

[3:44:35] geloof ik, behalve Malta.

[3:44:37] Maar ja, dat is zo klein.

[3:44:38] Als je daar één busje gebruikmiddel gebruikt, dan win je al.

[3:44:42] Dus ik denk, zolang je dat niet heel hard

[3:44:44] gaat verwinderen, dan moet je meer veiligheidsmaatregelen nemen.

[3:44:48] Dat kan gewoon niet anders.

[3:44:49] Dus vandaar dat ik ook een twee minuten debat wil aanvragen,

[3:44:52] want ik wil de minister graag nog wat aansporen de goede kant op.

[3:44:55] Ik denk echt dat er heel veel omwonenden zijn die vandaag zitten te kijken en denken...

[3:45:00] ja, het gaat niet de goede kant op.

[3:45:04] En u zal er bij de eerste spreker zijn.

[3:45:05] Leer Holman, NSC.

[3:45:07] Ja, voorzitter. Ik heb geen vraag.

[3:45:08] Ik wil alleen zeggen dat ik blij ben met de erkenning en het steunen in mijn gedachte...

[3:45:14] dat het bedrijfsleven een hele grote verantwoordelijkheid heeft.

[3:45:17] En ik zal niet de vraag stellen of mevrouw Wiersma nog patat gaat eten bij de kinderen bij McDonald's.

[3:45:23] Gaat u samen.

[3:45:30] Ik heb een aantal initiatieven genoemd waar de sector zelf ook mee bezig is om het gebruik

[3:45:39] van gewasbeschermingsmiddelen naar beneden te krijgen.

[3:45:41] Ik hecht daar heel veel waarde aan, omdat ik echt geloof dat je de snelste stappen bereikt

[3:45:46] als je het samen doet.

[3:45:48] Ik hoor ook positieve woorden van de minister over die programma's, maar ik hoor ook bij

[3:45:52] Ik heb pas geld in 2026.

[3:45:54] Dat vind ik natuurlijk jammer, want dan missen we 2025.

[3:45:59] En wat doet dat met de energie die nu in zo'n uitvoeringsprogramma zit?

[3:46:03] En wat doet dat met de energie om met benchmarking aan de gang te gaan?

[3:46:06] Ik zou het heel vervelend vinden als we in 2026 omdraaien en constateren...

[3:46:10] de energie is eruit, het programma is kapot.

[3:46:13] Dus daar ga ik me op beraden, wat ik daar als Kamerlid aan kan doen.

[3:46:17] En verder wacht ik nog vol spanning op het verlossende antwoord van de KUG.

[3:46:22] Hoe we de processen kunnen versnellen en misschien ook meer tilten kunnen laten onder de KUG kunnen laten vallen.

[3:46:28] Dank u voorzitter.

[3:46:29] Dank u wel.

[3:46:29] Mevrouw Nijenvleeuw zit af van haar tweede termijn.

[3:46:31] Mevrouw Bromet, Koelingspartij van de Arbeid.

[3:46:34] Ja, voorzitter.

[3:46:34] Ik probeer ook te bedenken hoe dit debat moet overkomen bij mensen die nu de gifspuit vlakbij hun huis vrezen.

[3:46:43] of die zoals ik door Nederland rijden en overal die gele velden ziet.

[3:46:47] En ik denk dat je daar dan niet heel blij wordt van dit debat.

[3:46:50] De minister staat erbij en kijkt ernaar en de sector gaat het allemaal zelf oplossen.

[3:46:55] Dat is een ander idee dat ik heb van een overheid die toch ook burgers moet beschermen en moet geruststellen.

[3:47:02] Maar eerlijk gezegd had ik ook niet heel veel meer verwacht.

[3:47:06] Dank u wel.

[3:47:07] Meneer Bierik.

[3:47:10] Ik ben daartegen juist heel blij met het feit dat onze minister van LVVN zoveel aandacht heeft

[3:47:16] voor de sector en dat ze ook op zoek is naar confinanten, naar mogelijkheden om dat

[3:47:22] gewasbeschermingsmiddelengebruik in de sector verder terug te dringen.

[3:47:25] We hebben in die rondetafelgesprekken gezien dat er in de benchmarking heel veel innovaties in

[3:47:30] dergelijke delen enorm kunnen helpen om het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen

[3:47:33] verder terug te dringen.

[3:47:34] En wat dat betreft ben ik ook heel blij met het feit dat die innovaties een rol gaan spelen.

[3:47:39] We zien dat met pleksgewijs toedienen van gewasbeschermingsmiddelen nog een wereld te winnen is.

[3:47:45] Reducties van ongeveer 90 procent zijn denkbaar.

[3:47:48] Ik denk wat dat betreft dat we eigenlijk heel aardig op de goede weg zijn.

[3:47:53] Maar dat we er nog niet helemaal zijn, dat staat ook als een paal boven water.

[3:47:57] En volgens mij werkt daar onze minister keihard aan.

[3:48:01] Dank u wel.

[3:48:03] Lid Kostic, Tweede Termijn.

[3:48:05] Dank u wel.

[3:48:06] De trieste conclusie is dat we hier een minister van de gifindustrie hebben die geen extra serieuze maatregelen neemt om mensenwater te beschermen.

[3:48:13] Anders dan al is ingezet. Ze zwakt alleen eerder ingezette stappen af.

[3:48:18] Het is beleid dat ten koste gaat van onze burgers en boeren.

[3:48:21] Geen realistisch beleid, maar een giftig beleid.

[3:48:24] En gezondheid is juist iets dat links en rechts kan verbinden.

[3:48:26] Dat hebben we in deze Kamer eerder gezien.

[3:48:27] Ik neem aan dat de mensen die in 2022, inclusief de PVV, toen hebben gezegd

[3:48:32] in de wet moet goed geregeld zijn dat we die landbouwgrief afbouwen,

[3:48:35] 95 procent in 2030,

[3:48:37] dat die mensen geen kiezersbedrog plegen, maar gewoon doorzetten.

[3:48:41] Want dat is wat ons allemaal verbindt.

[3:48:43] Voor de minister een vraag aan de monitoringsrapportage

[3:48:46] over toekomstvisie gewasbescherming.

[3:48:48] Er zitten een aantal indicatoren en doelen in.

[3:48:50] Daardoor blijkt dat we die doelen waarschijnlijk niet gaan halen.

[3:48:52] Dat vraagt om een update van het uitvoeringsprogramma.

[3:48:55] Is de minister daartoe bereid,

[3:48:56] om in ieder geval naar te kijken en daarover in Q1 te rapporteren.

[3:48:59] En wil de minister ook terugkomen op het advies in de monitoringsrapportage,

[3:49:02] waaronder het stellen van doelen, ook in Q1.

[3:49:05] En tenslotte, toch bedankt voor de toezegging over de drainage.

[3:49:09] Ik weet dat er al een voorstel ligt van het RIVM in 2012,

[3:49:13] dus zo lang zou het niet moeten duren.

[3:49:14] Dus nog één korte vraag, dan zou de minister dan kunnen toezeggen

[3:49:18] om hier duidelijkheid over te geven in Q2, medio 2025.

[3:49:26] Dank u wel, en ik hoop dat u mij toestaat om meteen mijn tweede termijn te doen zonder

[3:49:30] overdracht van voorzitterschappen.

[3:49:32] En dan wil ik allereerst de minister hartelijk danken dat zij zo positief in ieder geval

[3:49:38] aan de slag wil gaan met dat plan van benchmarking, maar ook dat zij toezegt om het bestaande

[3:49:43] systeem van die vakbekwaamheid via een gericht verzoek aan bureau-erkenningen aan te scherpen.

[3:49:49] Dat is een goede zaak en ik zou haar willen vragen op welke termijn wij daarover worden

[3:49:55] geïnformeerd. Dan geeft de minister aan dat het onderzoek naar het naleven van de gebruiksvoorschriften

[3:50:02] een competentie is van de NVWA. En dat snap ik institutioneel, want het is natuurlijk een

[3:50:08] organisatie die valt onder een inspecteur-generaal. Maar ik zou toch wel echt de minister willen

[3:50:13] vragen of zij bereid is om daarover met de inspecteur-generaal in gesprek te gaan. Want

[3:50:17] het is heel belangrijk dat die nalevingsdata actueel is, dat we weten waar het over gaat.

[3:50:22] en als het bij kersenteelt al gaat zoals het gaat, hoe zit dat dan bij andere teelten, zou ik willen vragen.

[3:50:28] Ik hoop dus dat daar geen motie voor nodig is om de minister daar mee te helpen in de richting van de NVWA.

[3:50:35] Maar indien dat wel het geval is, zal ik daar een voorstel voor doen.

[3:50:42] En daar wil ik het bij laten.

[3:50:47] En dan wil ik de minister vragen of zij direct kan antwoorden of ze toch even een korte schorsing wil.

[3:50:54] Twee minuten?

[3:50:55] Prima, twee minuten schorsing.

[3:55:26] Ik heropen het commissiedebat voor de beantwoording in de tweede termijn van de zijde van het kabinet.

[3:55:31] Het woord is aan de minister.

[3:55:34] Ja, dank voorzitter.

[3:55:35] Ik wil toch even beginnen met een punt.

[3:55:41] Ik word hier de minister van de gifindustrie genoemd.

[3:55:45] Dat werp ik verder van mij.

[3:55:47] Wij hebben echt een objectieve, onafhankelijk, gerenomeerd wetenschappelijk instituut die

[3:55:55] hierin stoffen beoordeelt of die toegelaten kunnen worden binnen de veiligheidsgrenzen

[3:56:02] van gezondheid, mens, dier en milieu. Dus dat even vooropgesteld.

[3:56:09] Dan ga ik even over naar de vragen van de tweede termijn.

[3:56:15] We gaan eerst even luisteren naar de beantwoorden van de minister.

[3:56:18] We gaan eerst even luisteren naar de beantwoorden van de minister.

[3:56:21] Goed. De heer Van Kamp van de VVD, die had een vraag over

[3:56:28] wanneer dat gesprek met die vakbekwaamheidsbewijs met bureau herkenningen.

[3:56:33] Ik ga daar zo snel mogelijk mee starten, zeg ik u toe, en ik ga u daar midden in april over informeren.

[3:56:41] Ook heb ik uw oproep gehoord over de naleveningspercentages, ook in andere teelten.

[3:56:47] Ik zeg toe dat ik daar even over contact op neem, ook met de IG van de NVWA.

[3:56:54] Voor wat betreft de benchmark, waar de heer Van Kampen ook een vraag over had, gaan we

[3:57:01] echt heel snel mee verder. Sterker nog, we zijn er in principe al min of meer mee begonnen.

[3:57:07] We streven erna om snel resultaten te zien en hierin kunt u echt erop rekenen dat ik

[3:57:15] het ook van belang vind om zo snel mogelijk dit schip van de wal te krijgen. En ook daarover

[3:57:21] zal ik u in april over de tussenstand informeren.

[3:57:26] Mevrouw Vedder, over de NLKUG, de procedure rondom kleine toepassingen en of die voldoende

[3:57:37] is.

[3:57:38] Vooropgesteld, het is aan het CTGB om te beoordelen of zo'n aanvraag van een kleine toepassing

[3:57:46] voldoet aan de criteria van de KUG.

[3:57:48] voor deze snelle procedure.

[3:57:53] Nog sneller versnellen, dat nog verder versnellen kan niet,

[3:57:56] want de beoordeling moet natuurlijk ook zorgvuldig gebeuren.

[3:58:01] Uiteindelijk wordt er per aanvraag echt bekeken door het CTGB

[3:58:05] of de aanvraag voldoet aan de KEUG.

[3:58:08] Dat is dus echt aan het CTGB ook.

[3:58:12] En dan wordt iedere aanvraag op beoordeeld, maar een aanvraag moet eerst wel binnenkomen.

[3:58:16] dus dat vooropgesteld.

[3:58:19] De heer Holman had ook nog een vraag over die lijst met kritieke gewassen,

[3:58:24] waarvoor dreigt dat gemiddelen zullen zijn?

[3:58:27] Het antwoord is dat er in het kader van het uitvoeringsprogramma

[3:58:31] een lijst bestaat met de actuele vraagstukken.

[3:58:35] Dat is hoe die daar benoemd wordt.

[3:58:37] Ik ken geen andere lijst dan die lijst.

[3:58:40] Ik wil die lijst wel met u delen als ik het jaarplan 25

[3:58:44] van het uitvoeringsprogramma aanbiedt aan uw Kamer.

[3:58:48] Dat wordt begin volgend jaar.

[3:58:50] Als u wilt, dan niet ik hem eraan vast en dan krijgt u de lijst ook.

[3:58:57] De heer Holman had ook een vraag over de trekker verantwoordelijker voor het proces om te voorkomen

[3:59:04] dat we in de problemen en geen beschikbare middelen raken.

[3:59:08] In de basis is het ook aan de sector om aanvragen in te dienen.

[3:59:14] Dat kan ik niet doen.

[3:59:16] Binnen het uitvoeringsprogramma werken alle stakeholders, dus ook wel de overheid, maar

[3:59:21] ook alle andere stakeholders, samen om alternatieven beschikbaar te krijgen.

[3:59:26] Er is dus veel aandacht voor, met verschillende rollen en verantwoordelijkheden.

[3:59:35] Die van de overheid is er één, maar de aanvragen moeten ook komen voor alternatieve middelen.

[3:59:39] Het lid Kostic had een vraag over het PAN en over de biologische landbouw.

[3:59:47] En zoals ook gebleken is in de nazending van stukken gisteren, correspondeer ik regelmatig

[3:59:54] met PAN.

[3:59:56] Dus de contacten zijn er met deze organisatie.

[4:00:00] En voor wat betreft de biologische landbouw, daarin doen we in principe ook al veel.

[4:00:05] Ik verwijs u naar het actieplan biologische landbouw en is dat de lijn waarop we inzet

[4:00:10] plegen voor wat betreft het vergroten van biolandbouw.

[4:00:16] GroenLinks-PvdA, mevrouw Bromet had nog een vraag over het stapelonderzoek of er naar vier

[4:00:22] stoffen gekeken werd of meer.

[4:00:25] Dit is echt dus ook iets waar het CTGB op oordeelt aan de hand van de noodzaak op basis

[4:00:34] van waterkwaliteit en de stapelgevoeligheid van de stof.

[4:00:39] Op dit moment is het inderdaad dat dat op vier werkzame stoffen gebeurt.

[4:00:45] Dat is het begin, dat is een eerste stap en het CTGB beoordeelt ieder jaar opnieuw of

[4:00:51] dit ook voor andere stoffen of middelen nodig is.

[4:00:57] De heer Holman had nog een vraag over het voorzorgsbeginsel.

[4:01:03] Het voorzorgsbeginsel houdt in dat gewasbeschermingsmiddelen pas kunnen worden toegelaten nadat die uitgebreide

[4:01:10] toetsing op gezondheid van mens, dier en milieu heeft plaatsgevonden.

[4:01:15] Dat betekent dus ook dat een middel verboden is tenzij aangetoond is dat veilig gebruik

[4:01:23] mogelijk is.

[4:01:24] Dus het is een nee-tenzij-toetsing.

[4:01:28] Daarnaast zijn er ook gerechtelijke uitspraken waarbij in de specifieke gevallen aanvullende

[4:01:33] afwegingen gemaakt worden door de rechter.

[4:01:35] Daar heb ik ook in de brief van 20 november jongsleden uitgesproken dat zowel het voorzorgsprincipe

[4:01:43] als de rechtelijke uitspraken erin toegelicht staan.

[4:01:49] Dan had de heer Holman nog een vraag over een bodemprocedure in de relatie tot de leliteelt.

[4:01:54] en gerechtelijke uitspraken.

[4:01:57] En ja, ik denk dat procedures tussen omwonenden en telers,

[4:02:03] dat dat echt iets is tussen omwonenden en telers.

[4:02:06] In die zin, dat is wat er op dit moment met een aantal organisaties

[4:02:12] of collectieven van omwonenden ook gebeurt.

[4:02:14] En de staat is in principe geen partij daarin.

[4:02:17] Dus ja, wij gaan daar ook geen procedure in starten.

[4:02:21] Omdat wij, als het gaat om de toelating van gewasbeschermingsmiddelen,

[4:02:26] vertrouwen op het CTGB.

[4:02:28] Maar ik volg uiteraard de procesduries die lopen met grote belangstelling.

[4:02:33] Mevrouw Pot van D66, die wilde graag weten over dat informatiepunt,

[4:02:38] wanneer we daarover gaan informeren.

[4:02:41] En wat ik juist ook op vraag van de heer Holman heb toegezegd,

[4:02:44] om in april 25 met een rits aan toezeggingen die ik gedaan heb in dit debat,

[4:02:49] Zou ik deze daar ook in mee willen nemen om u daar dan nader over te informeren.

[4:02:56] Het lid Kostiets had nog een vraag over het monitoren van het uitvoeringsprogramma.

[4:03:03] Dat vindt al plaats, daar is al een afspraak en ik zal de Kamer hierover informatie geven

[4:03:12] in Q1 van 2025.

[4:03:15] In april wordt de informatie dan met de Tweede Kamer gedeeld.

[4:03:22] En dit was het laatste.

[4:03:26] Daarmee zijn we aan het eindigen.

[4:03:32] Tot slot.

[4:03:34] In de eerste termijn had ik de vraag gesteld over de motie van mijn voorganger over het stoppen met gebruik van bestrijdingsmiddelen

[4:03:39] in grondwaterbeschermingsgebieden en hoe het daarmee stond.

[4:03:42] Daar zou de minister in de tweede termijn op antwoorden.

[4:03:44] En die heb ik niet gehoord.

[4:03:48] Kan dat nu?

[4:03:49] Of zouden we daar schriftelijk op moeten terugkomen?

[4:03:50] Dat kan natuurlijk ook.

[4:04:06] Minister?

[4:04:06] Er is een onderzoek naar de Kamer gestuurd.

[4:04:09] en er loopt ook nog, er voorkomt nog een onderzoek, ja.

[4:04:13] Daarmee zijn we aan het einde, ja, we lopen uit de tijd.

[4:04:17] Nou, ik heb mij daar geen vraag over kunnen stellen,

[4:04:19] omdat er geen antwoord kwam, interruptie daarop bewaard.

[4:04:24] Maar dit is nu even wat de minister ervoor over kan antwoorden,

[4:04:26] dus dan denk ik dat we gaan vragen,

[4:04:29] mevrouw Potts had een hele concrete vraag.

[4:04:32] Ja, voorzitter, want er zitten gewoon nog heel veel hiaten

[4:04:34] in dat monitoringsprogramma, dat schrijft de minister zelf in haar brief,

[4:04:37] dus ik maak me daar zorgen over en ik wil dan wel weten

[4:04:40] Op welke termijn krijgen we dan dat tweede onderzoek?

[4:04:44] Want als dat ook weer jaren gaat duren, dan zitten we nog jaren ons grondwater te vuilen.

[4:04:49] Minister?

[4:04:50] Ja, ik kom hier even schriftelijk bij u op terug.

[4:04:54] We komen hier schriftelijk op terug.

[4:04:55] Daarmee zijn we aan het einde gekomen van de termijn van de minister.

[4:04:59] En daarmee aan het einde van dit commissiedebat gewasbeschermingsmiddelen.

[4:05:02] Maar één troost in de richting van de collega's in de Kamer.

[4:05:05] Er komt een twee minuten debat.

[4:05:06] Dus daar kunnen we nog moties in dienen, nog vragen stellen.

[4:05:08] Ik wil ook nog in twee minuten de minister met een spervuur aan vragen confronteren.

[4:05:15] Ik wil voor nu bedanken de minister, haar ambtelijke organisatie, de leden van de Kamer, de mensen

[4:05:19] op de publieke tribune, de ondersteuning van de Kamerorganisatie, de mensen thuis.

[4:05:25] En tot slot wil ik de toezeggingen nog even herhalen die zijn gedaan door de minister.

[4:05:31] De volgende toezeggingen zijn gedaan en dat zijn er zes.

[4:05:33] De minister van INW zal de Kamer in februari 2025 informeren over de emissiecijfers in zaken

[4:05:40] glyfosaat.

[4:05:41] De minister van LVVN zal de Kamer begin 2025 informeren over de verschillende routes en

[4:05:47] opties die zij en de bewindspersonen van Infrastructuur en Waterstaat zien voor het in lijn brengen

[4:05:52] van de toetsingskaders van het college voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen

[4:05:56] en biociden met de kaderrichtlijn water.

[4:05:58] De minister van LVVN zal de Kamer medio april informeren over gesprekken met

[4:06:03] Bureau Erkenningen over het aanscherpen van de vakbekwaamheidseisen.

[4:06:08] De minister van LVVN zal de Kamer informeren over het model dat in

[4:06:11] ontwikkeling is voor de toetsing van de toelating van middelen in zaken

[4:06:15] drainage en emissies naar water.

[4:06:18] De minister, nog wel even een termijn, het verzoek naar een termijn.

[4:06:23] Eerste kwartaal, de april, de aprilbrief, we noemen het nu al de aprilbrief.

[4:06:28] De minister van LVVN zal begin 2025 het jaarplan van het uitvoeringsprogramma

[4:06:35] Toekomstvisie Gewasbescherming 2030 naar de Kamer sturen,

[4:06:38] inclusief de lijst met vraagstukken.

[4:06:40] De minister van LVVN zal medio april terugkomen op diverse gedane toezeggingen

[4:06:44] aan de leden Pot, Holman en Kostic en onbeantwoorde vragen van het lid Pot.

[4:06:50] Ik zie dat dat akkoord is en daarmee wil ik...

[4:06:54] O, lid Kostic.

[4:06:56] Er is een toezegging over de monitoringsrapportage.

[4:07:00] En wat dat betekent voor het uitvoeringsprogramma.

[4:07:03] Of het geëktualiseerd moet worden.

[4:07:04] Of dat het dan inderdaad in Q1 komt.

[4:07:06] Wat ik net hoorde.

[4:07:07] Ik zie dat dat is toegezegd.

[4:07:09] Dus akkoord.

[4:07:11] Daarmee dank ik en ieder nogmaals sluit ik de vergadering.

[4:07:13] En wens ik een hele mooie avond toe.