Participatiewet

[0:00:00] Dat betekent dat de Kamer met de staatssecretaris Nobel gaat debatteren over de participatiewet.

[0:00:05] Welkom aan de staatssecretaris Nobel en de mensen die met haar meegekomen zijn.

[0:00:09] Welkom aan de mensen op de publieke tribune en mensen die van afstand meekijken.

[0:00:14] En welkom natuurlijk aan de Kamerleden.

[0:00:16] Allereerst mevrouw Lala van de fractie van GroenLinks, PvdA.

[0:00:20] Meneer De Kort namens de fractie van de VVD.

[0:00:22] Mevrouw Welzijn namens de fractie van Nieuw Sociaal Contract.

[0:00:24] En meneer De Jong namens de fractie van de PVV.

[0:00:27] Wellicht dat zich nog enkele leden bij ons zullen voegen.

[0:00:29] Dat zullen we vanzelf zien.

[0:00:31] Maar we gaan gewoon beginnen.

[0:00:34] Voor het commissiedebat hebben we tot twee uur uitgetrokken.

[0:00:38] En elke fractie heeft vijf minuten spreektijd voor zijn inbreng.

[0:00:42] En ik wilde voorstellen om vijf interrupties toe te staan in eerste termijn van de zijde van de Kamer.

[0:00:49] En ik hoor daar geen bezwaren tegen, dus dat is mooi.

[0:00:51] Want dan gaan we gewoon beginnen met de inbreng van mevrouw Lala namens de fractie van GroenLinks PvdA.

[0:00:57] Dank u wel, voorzitter.

[0:00:59] Onlangs bezocht ik Frederiksoord, de plek waar ooit de koloniën van weldadigheid ontstonden.

[0:01:05] En wat daar begon als een ambitieus plan om armen en verschoppelingen een kans te geven op een beter leven via werk en onderwijs, ontaardde deels in een systeem van dwang en controle.

[0:01:16] Goede bedoelingen maakten plaats voor strafmaatregelen en met name een focus op orde en tucht.

[0:01:22] Voorzitter, dit verleden roept ongemakkelijke parallellen op met de huidige participatiewet.

[0:01:27] Ook deze wet start met een nobel doel.

[0:01:30] Participatie en bestaanszekerheid voor iedereen.

[0:01:33] Maar de praktijk, een mensbeeld gebaseerd op wantrouwen, een harde aanpak en sancties die vakere mensen breken dan ondersteunen.

[0:01:41] De participatiewet bestaat bijna tien jaar.

[0:01:43] En de rapporten stapelen zich op.

[0:01:45] Van het SCP tot de Commissie Sociaal Minimum.

[0:01:48] Rapporten die eigenlijk stuk voor stuk aantonen... dat de participatiewet tekortschiet in haar huidige vorm... en dat een fundamentele herziening noodzakelijk is.

[0:01:56] Mensen worden wantrouwd in plaats van ondersteund.

[0:01:59] Gemeenten worstelen met ontoereikende middelen en richtlijnen.

[0:02:03] En burgers verdwalen in een bureaucratisch doelhof.

[0:02:06] Neem bijvoorbeeld de individuele inkomestoeslag.

[0:02:08] Bedoeld om mensen die langdurig in armoede leven...

[0:02:11] wat extra ademruimte te geven.

[0:02:13] En in plaats van deze toeslag ambtshalver toe te kennen, moeten, en ik herhaal ook echt, moeten inwoners deze jaarlijks opnieuw zelf aanvragen.

[0:02:21] Dit ondanks dat hun situatie vaak onveranderd blijft, jarenlang, en velen niet op de hoogte zijn van het bestaan van deze regeling.

[0:02:29] Dit probleem kan heel eenvoudig worden opgelost door slechts drie woorden uit die wet te schrappen.

[0:02:34] Voorzitter, kan de staatssecretaris bevestigen dat zelfs bij ambtshalve toekenning nog steeds getoetst kan worden op het criterium uitzicht op inkomensverbetering?

[0:02:43] En is de staatssecretaris er mee eens dat zelfs de meest eenvoudige regeling, want dat is deze individuele inkomentoeslag, als die niet ambtshalve kan worden toegekend, de vereenvoudigingsagenda weinig geloofwaardig is?

[0:02:57] En in dit kader hoor ik ook graag hoe het staat met de moties Palmer-Mohandis... over het verlagen van de vermogensgrenzen voor kwijtscheldingen van lokale belastingen... en het ambtshalve toekennen van armoederegelingen... wanneer de bevindingen met deze Kamer worden gedeeld.

[0:03:12] In spoor 1 van de herziening zien we gelukkig stappen in de goede richting... zoals meer ruimte voor giften, het versoepelen van regels rond de bijverdiengrenzen... maar tegelijkertijd worden er ook stappen teruggezet...

[0:03:24] zoals de herinvoering van de taaleis.

[0:03:27] Deze eis sluit kwetsbare groepen, zoals ouderen en nieuwkomers, verder uit... in plaats van hen te ondersteunen.

[0:03:33] In plaats van mensen te ondersteunen in hun taalontwikkeling... creëren we obstakels die hen verder uitsluiten.

[0:03:38] Mijn vraag aan de staatssecretaris is dan ook... waarom wordt een taaleis gehandhaafd of opnieuw ingevoerd... in eis die participatie juist belemmert?

[0:03:47] En als er al een taaleis moet zijn, waarom stellen we die niet aan de overheid zelf?

[0:03:52] Voor u verder gaat, mevrouw Lala, heeft meneer de Kort daar een interruptie op.

[0:03:55] Ja, dank.

[0:03:56] Dank, voorzitter.

[0:03:57] Want het is juist zo dat die taallijst, door dat weer onderdeel te maken van die herziening, dat daarmee we ook de taalontwikkeling helpen.

[0:04:05] Dat mensen kunnen integreren.

[0:04:07] Dat mensen mee kunnen doen in de samenleving.

[0:04:09] Volgens mij is dat wat GroenLinks, PvdA en de VVD allebei willen.

[0:04:13] Dus ik begrijp de kritiek op de taallijst van mevrouw Lala niet.

[0:04:17] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:04:19] Als er ondersteuning zou worden geboden bij de taal... dan kunt u daar ons aan uw zijde vinden.

[0:04:25] Maar op het moment dat er een eis wordt opgelegd... waardoor mensen gekort worden op hun uitkering... wanneer ze niet voldoen aan die formele eis... en daar zijn allerlei redenen soms voor... dan vind ik dat een extra belemmering in plaats van ondersteuning.

[0:04:39] En het is ook zo dat wanneer men echt, wanneer de VVD oprecht is...

[0:04:44] inwoners wil ondersteunen in de taalontwikkeling... zodat zij participatie makkelijker mogelijk maakt... dan vind ik het wel heel bijzonder dat juist de afgelopen jaren... de middelen als het gaat om taalontwikkeling... daar juist ontzettend is bezuinigd.

[0:04:58] En ook als je het hebt op de integratiemiddelen.

[0:05:01] Dus aan de ene kant zeg je we vinden het belangrijk.

[0:05:03] Nou, daar vind je ons aan uw zijde.

[0:05:05] En tegelijkertijd daar waar het gaat om ondersteuning en financiële middelen... wordt er enorm bezuinigd.

[0:05:10] Dat lijkt een grote tegenstelling.

[0:05:12] Meneer de Kort.

[0:05:14] De GroenLinks-PVDA stelt het hier veel te simpel voor.

[0:05:16] Alsof iemand die de taal niet spreekt direct wordt gekort op zijn uitkering.

[0:05:20] Dat is natuurlijk niet de bedoeling.

[0:05:21] Dat is ook niet wat de VVD wil.

[0:05:23] Maar begrijp ik het dan wel goed dat als gemeenten de juiste ondersteuning kunnen bieden, en vaak kunnen ze dat al, met bijvoorbeeld taalcafés in samenwerking met bibliotheken, dat de GroenLinks-PVDA dan wel voor de taaleis is?

[0:05:36] Ik zou vooral zijn voor ondersteuning in de taalontwikkeling.

[0:05:39] Ik vind eis niet recht doen aan de mensen die hulp vragen bij een overheid.

[0:05:44] En dan kan ik toch echt kijken, als ik naar de participatiewet kijk... dan vind ik die taaleis, zoals die wordt geformuleerd... en waar mensen dus gekort kunnen worden op het moment dat ze...

[0:05:53] niet voldoen aan de formele eisen, en ik heb het niet wanneer het gaat om de inzet, dan is het een staaltje symboolpolitiek.

[0:05:59] Want op grond van artikel 7 van de participatiewet is de gemeente al verplicht om belemmeringen richting arbeidsparticipatie weg te nemen.

[0:06:06] Dus als een gemeente constateert dat taal een belemmering is voor participatie, dan moet men daarop acteren.

[0:06:12] Dus die hele taaleis is in alle eerlijkheid een symboolpolitiek.

[0:06:20] Ja, voorzitter, want kijk, de bijstand die wordt opgehoest door hardwerkende Nederlanders die belasting betalen.

[0:06:26] En we hebben ook nog zoiets als de houdbaarheid van een sociaal stelsel.

[0:06:29] Het is toch niet te geloven dat je zegt, we hebben een bijstandsuitkering en daar hoef je helemaal niet, geen tegenbestaat, of in ieder geval, daar hoef je geen voorwaarden aan te verbinden.

[0:06:37] Ik bedoel, we leven in Nederland.

[0:06:39] Een land waar je volgens mij Nederlands zou moeten spreken.

[0:06:41] Het is toch niet meer dan logisch dat op het moment dat je hier aan de deur klopt en je een bijstandsuitkering wil hebben, dat je dan minimaal de taal zou moeten spreken.

[0:06:49] Dat helpt je in de samenleving, maar dat is ook een goed signaal naar al die mensen die die bijstandsuitkering eigenlijk ophoesten, die Nederlandse belasting betalen.

[0:06:56] Wat zegt u eigenlijk tegen die mensen die naar dit debat kijken en denken, nou ja, er wordt wel heel makkelijk mijn geld uitgegeven zonder eisen.

[0:07:02] Wacht maar even met de antwoorden mevrouw Lala, want dan wachten we even op de bel.

[0:07:09] Die duurt een minuut.

[0:07:10] Anders vallen uw woorden weg en nu vallen mijn woorden weg.

[0:07:14] Maar dat is niet zo erg, want ik zeg niks nieuws.

[0:07:18] Ik heb niks inhoudelijks.

[0:07:56] Mevrouw Lalla, in antwoord op de interruptie van de heer Dion.

[0:07:59] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:08:02] Ik hoor wel een beetje moe van deze soort van schijnbare tegenstelling... alsof mensen in de bijstand niet hard werken, niemand wil aan de kant staan... en wil graag een beroep doen.

[0:08:11] En u vindt me dus aan uw zijde als u zegt dat de taal een belemmering zou kunnen zijn... voor participatie, dat we daar uiteraard, dat gemeenten daar uiteraard op inzetten.

[0:08:19] En wat dat betekent is dat je dan ook gemeenten voldoende middelen geeft... om die ondersteuning mogelijk te maken.

[0:08:25] En het is nou eenmaal zo dat de afgelopen tien jaar daar ontzettend op bezuinigd is... als je het hebt op het leren van de taal...

[0:08:31] En als je het hebt over integratiemiddelen.

[0:08:33] Dus als de PVV het echt menens is... dan zou ik voorstellen dat we met elkaar gaan kijken hoe we de middelen kunnen verruimen... zodat we ook inwoners daadwerkelijk kunnen ondersteunen... indien taal een belemmering is voor participatie.

[0:08:46] En het tweede, als ik dan ga kijken naar de taaleis... zoals ik al zei, die belemmeringen, als die er zijn, kunnen die al weggenomen worden.

[0:08:52] Dus we hoeven helemaal niet te spreken over een taaleis waarin mensen gekort worden.

[0:08:57] Maar ik zou liever...

[0:08:58] spreken van een taalondersteuning.

[0:08:59] Laat, als je het hebt over de taaleis, ook de uitvoering zien.

[0:09:02] Als we het dan toch hebben over kosten en waar je de kosten op zou kunnen besparen... is dat die taaleis helemaal niet doelmatig is.

[0:09:09] De uitvoeringskosten zijn aanzienlijk en de geldelijke baten heel erg beperkt.

[0:09:13] Dus als we daar op een andere manier naar kunnen kijken, kunnen we misschien de kosten...

[0:09:17] en de middelen effectiever inzetten... zodat we mensen wel ondersteunen in het leren van de taal.

[0:09:23] Dit gaat overigens niet alleen voor nieuwkomers... maar dat geldt ook voor heel veel ouderen... die vaak laaggeletterd zijn of analfabeet.

[0:09:30] Zodat we die middelen kunnen insteken in ondersteuning... maar niet als een hardheid.

[0:09:35] Nou, als we het over de kosten gaan hebben, dan gaat zo'n 6 miljard euro naar de bijstand.

[0:00:00] 60% van de bijstand gaat naar mensen van buiten Europa.

[0:09:43] Op het moment dat we echt rekening zouden houden met de kosten, dan zou de Partij van de Arbeid GroenLinks moeten zeggen, dan gaan we ook iets aan de inperking van immigratie doen.

[0:09:51] En daar hoor ik de Partij van de Arbeid nooit over.

[0:09:53] Maar dat is even een ander verhaal.

[0:09:54] Waar het mij om gaat is, we hebben ook nog zoiets als de eigen verantwoordelijkheid, toch?

[0:09:58] Op het moment dat je hier in Nederland bent en je wilt meedoen, dan is toch het eerste wat je gaat doen de taal leren.

[0:10:03] Waarom moet dat altijd worden gefaciliteerd?

[0:10:06] Waarom moet er altijd meer geld naartoe?

[0:10:07] Als ik op vakantie ga naar een land, ik ben tien minuten binnen, dan ben ik al bezig met hoe zeg ik hallo, hoe zeg ik goeiedag en hoe ga ik mijn colaatje bestellen.

[0:10:17] Dat is het eerste wat je doet.

[0:10:18] Je gaat kijken of je een binding hebt met de taal.

[0:10:20] En wat de Partij van de Arbeid van de Link zegt is van nee, dat hoeft niet.

[0:10:23] En het is niet effectief.

[0:10:26] Als gemeentes bijvoorbeeld door de FNV worden opgeroepen om de taaleis maar te negeren, wat een bizarre oproep is, dan gaat er ook geen signaal vanaf.

[0:10:35] Mijn punt is, je hebt een buisuitkering, daar moet je wat voor doen.

[0:10:39] Daar moet je bijvoorbeeld gewoon een tegenprestatie tegenaan zetten.

[0:10:42] Je moet laten zien dat je wil werken.

[0:10:44] Heel veel mensen willen dat ook.

[0:10:45] Die doen ook heel hard hun best.

[0:10:46] Maar er zijn ook heel veel mensen die dat niet doen.

[0:10:48] En als je dan ook nog ontneemt dat de mensen de taal niet hoeven te leren... dan is dat een klap in het gezicht van die belastingbetaler... die denkt van ja, mijn geld wordt zomaar uitgegeven zonder welke eisen dan ook.

[0:10:57] En het is niet goed voor de persoon om wie het gaat... want die ontneem je dus ook de kans om echte aarde in dit land.

[0:11:03] Als je dat al zou willen.

[0:11:04] En wat is uw vraag, meneer?

[0:11:05] Dus mijn vraag is, hoe is dat te verantwoorden?

[0:11:07] Wij betalen met z'n allen belasting en de Partij van de Arbeid zegt... miljarden gooi ze maar gewoon over de schutting in en er hoeven geen voorwaarden worden gehecht.

[0:11:14] Dat kan je toch niet maken richting de samenleving?

[0:11:16] Mevrouw Lala, de interrupties mogen wat korter.

[0:11:19] Dank u wel, voorzitter.

[0:11:20] Ik ga nog een keer, want er wordt hier een heel verhaal gehouden over het belang van taal.

[0:11:24] Dat wij uiteraard onderscheiden.

[0:11:28] Dus we zeggen vooral, dat moet ook ondersteund worden daar waar dat nodig is.

[0:11:32] Die mogelijkheden zijn er al.

[0:11:34] Maar waar nu een frame wordt gecreëerd, een symbool wordt gecreëerd.

[0:11:39] Politiek wordt gecreëerd alsof mensen niet de taal willen leren... en daardoor ook gekort moeten worden.

[0:11:45] We hebben gisteren een uitgebreid plenair debat gehad... over de parlementaire enquêtecommissie en over het fraudebeleid... en over allerlei hardheden en wetten.

[0:11:54] Dit is zo'n hardheid waarvan ik zeg, dit is niet doelmatig.

[0:11:56] Het kost ontzettend veel geld in de uitvoering.

[0:11:59] En als het de PVV echt menens is dat je die belemmering van taal weg wil halen... want taal is ontzettend belangrijk...

[0:12:06] Laten we dan samen gaan kijken of we ook de gemeenten de middelen kunnen geven om die ondersteuning mogelijk te maken.

[0:12:11] En niet vanuit een hardheid of vanuit een eis.

[0:12:15] Gaat u verder met uw inbreng.

[0:12:16] Maar als er dan toch een taaleis moet zijn, en ik heb altijd een soort allergie voor het woord moeten, maar als er dan toch een taaleis moet zijn, waarom stellen we die dan niet zelf aan de overheid?

[0:12:25] In Arnhem kunnen inwoners bijvoorbeeld gemeentebrieven terugsturen als deze te ingewikkeld zijn.

[0:12:30] Een slimme en rechtvaardige maatregel die navolging verdient.

[0:12:34] Is de staatssecretaris bereid om de landelijke norm in te stellen voor begrijpelijke overheidscommunicatie, zodat niemand wordt uitgesloten door ontoegankelijke taal?

[0:12:42] Een zogenaamde taaleis voor de overheid.

[0:12:45] Voorzitter, wat we ook zien is dat gemeenten steeds vaker zelf proberen... de gaten in de participatiewet te dichten met eigen initiatieven.

[0:12:51] Omdat ze niet leidzaam kunnen toekijken hoe hun inwoners kopje ondergaan.

[0:12:55] Ik denk dan bijvoorbeeld aan de bestaansbalans in Utrecht... in samenwerking met Collectief Kapitaal... of het Kansfonds in Zaanstad en Amsterdam en Tilburg.

[0:13:04] Vraag aan de staatssecretaris... waarom is het nodig dat gemeenten de gaten in de weg dichten met eigen initiatieven?

[0:13:10] En hoe gaat u hen hierin structureel ondersteunen zodat deze initiatieven...

[0:13:14] Geen pleisters blijven op een operbond.

[0:13:16] En ik denk dan in het bijzonder aan het bouwdepot dat jongeren een financiële basis geeft om hun leven op orde te brengen.

[0:13:22] Een aanpak om de transformatie binnen het sociaal domein volgens Adarium één gezin, één plan, één regisseur voor elkaar te krijgen.

[0:13:29] De cijfers spreken boekdelen.

[0:13:30] Het aantal jongeren in de bijstand is met ruim 9% gestegen.

[0:13:34] Dit zijn jongeren die door schulden, een gebrek aan opleiding of een moeilijke thuissituatie dat niet zelf kunnen doorbreken.

[0:13:40] De Pau Dipo biedt een oplossing.

[0:13:42] Jongeren krijgen financiële rust om hun leven op orde te brengen.

[0:13:45] Maar waarom blijft dit een lokaal initiatief?

[0:13:47] En waarom is er geen landelijke aanpak?

[0:13:49] Mijn vraag is dan ook aan de staatssecretaris.

[0:13:51] Bent u bereid om succesvolle projecten zoals het bouwdepot landelijk uit te rollen... zodat jongeren echt perspectief krijgen?

[0:13:58] Ik weet dat de staatssecretaris veel waarde hecht aan integraal en domeinoverstijgend werken.

[0:14:02] Dus ik hoop op een toezegging op dit punt.

[0:14:05] Voorzitter, er is structureel te weinig budget voor reïntegratie en participatie.

[0:14:08] Het sociaal domein staat immers onder immense financiële druk.

[0:14:12] En vooral mensen in de bijstand hebben ook structureel te weinig om rond te komen.

[0:14:15] Hoe gaat de staatssecretaris zorgen voor structureel meer middelen voor reïntegratie en participatiemiddelen voor meer middelen in het sociaal domein en bestaanszekerheid?

[0:14:24] Tot slot, voorzitter.

[0:14:25] Net als de kolonie van weldadigheid begon de participatiewet met goede bedoelingen.

[0:14:29] Maar ook hier heeft wantrouwen de oorspronkelijke idealen verdrongen.

[0:14:33] Het is tijd om terug te keren naar de basis, naar een systeem dat mensen ondersteunt, ruimte biedt en perspectief geeft.

[0:14:39] Ik roep de staatssecretaris op om met de herzieningen van spoor 1 voortvarend uit te voeren en aan de slag te gaan.

[0:14:44] En de fundamentele verbeteringen in spoor 2 niet langer uit te stellen.

[0:14:48] Inclusief de bijhorende financiële middelen.

[0:14:52] Ook welkom aan mevrouw Van Dijk namens het CDA, meneer Vlag namens de SGP.

[0:14:56] We hebben vijf minuten spreektijd en vijf korte interrupties.

[0:15:02] Ik kijk even naar meneer De Jong.

[0:15:03] Maar ik geef nu het woord aan de heer De Kort, die spreekt namens de fractie van de VVD.

[0:15:09] Dank u wel, voorzitter.

[0:15:12] Ik wil dit commissiedebat gebruiken om eigenlijk drie punten te maken.

[0:15:16] Werk, werk en werk.

[0:15:18] Dat zijn eigenlijk voor de VVD de hoofdpunten.

[0:15:21] Niet alleen omdat we in een krappe arbeidsmarkt leven, maar vooral ook in het belang van mensen die helaas nog thuis zitten.

[0:15:28] Want de bijstand zou een tijdelijk vangnet moeten zijn.

[0:15:32] Maar we geloven in de talenten van iedereen.

[0:15:34] En uiteraard zijn er echt schrijnende situaties waar het perspectief verder weg is.

[0:15:39] Daar moeten we ook rekening mee houden.

[0:15:40] Maar de huidige participatiewet biedt de ruimte om uitzonderingen te maken.

[0:15:44] En in de herziening zal die ruimte ook blijven.

[0:15:47] Maar de VVD vindt het vreemd, en ik heb daar vanochtend in de Telegraaf ook een voorschot opgenomen, dat veel te veel gemeenten niet of nauwelijks in beeld hebben welke vaardigheden mensen bezitten die in hun bijstandsbestand zitten.

[0:16:01] Ook wanneer je een uitkering aanvraagt, is het helemaal niet gebruikelijk om je cv mee te nemen.

[0:16:05] Zou dat niet, vraag ik aan de staatssecretaris, vierde voorzitter, onderdeel moeten zijn van die bijstandsaanvraag?

[0:16:12] Want wanneer we de vaardigheden van mensen in beeld hebben, de achtergrond, de werkachtergrond, de cv, dan kunnen we ook die stap naar werk veel makkelijker inrichten.

[0:16:22] Ik ben benieuwd hoe de staatssecretaris dat ziet.

[0:16:25] En als het voor een persoon lastig is om die cv zelf op te stellen, dan verwacht ik ook van gemeenten dat zij samen met die kandidaat die cv in kaart gaan brengen.

[0:16:35] Gaan kijken naar welke vaardigheden er zijn.

[0:16:37] Welk netwerk die persoon bezit.

[0:16:39] Welk netwerk de gemeente heeft wat mogelijk kan worden ingezet.

[0:16:42] Alles om mensen aan de slag te krijgen.

[0:16:45] Niet om mensen te pesten, maar juist om ze te helpen.

[0:16:48] En als mensen hier niet aan mee willen werken, dan zou sanctioneren ook eventueel een optie kunnen zijn.

[0:16:55] Ik hoor een korte pauze en dat geeft mevrouw Van Dijk de gedregenheid om een intro te geven.

[0:16:59] Dankjewel, voorzitter.

[0:17:01] Belangrijk onderwerp.

[0:17:02] Ik vroeg me af, want de participatiewet gaat uit dat heel veel mensen in principe zouden moeten kunnen werken.

[0:17:07] In de praktijk zien we dat het toch iets weerbarstiger is.

[0:17:10] Hoe kijkt de VVD daarnaar?

[0:17:12] Als je platte percentages zou noemen, hoeveel procent van de mensen die in Nederland zitten zouden wat betreft de VVD binnen afzienbare tijd aan het werk moeten kunnen?

[0:17:23] Ja, het is moeilijk om daar een percentage aan te koppelen, maar grosso modo durf ik dat best te benoemen.

[0:17:27] We hebben van de week ook onder andere een technische briefing gehad met het Sociaal Cultureel Planbureau.

[0:17:33] Zij spreken over een derde wat je vrij gemakkelijk, in ieder geval met inzet, naar werk kunt begeleiden.

[0:17:39] Een derde waar meer inzet voor nodig is.

[0:17:41] En ze hebben het over een derde waarbij het perspectief op werk echt heel ver weg is.

[0:17:46] Volgens mij was de commissie ook heel duidelijk over die laatste groep.

[0:17:49] Er zijn mensen die bijvoorbeeld chronisch ziek zijn, die in de bijstand zitten.

[0:17:52] Daarvan moet je je afvragen, horen die wel in de bijstand?

[0:17:55] Maar goed, dat is een arbeidsongeschiktheidsdebat dat ze moeten voeren.

[0:17:58] Ik ben ervan overtuigd dat iedereen talenten heeft en dat ze met de juiste inzet... in het samenwerken met het bedrijfsleven, in het samenwerken met detacheerders, met uitzenders...

[0:18:08] Ook SW-bedrijven, ontwikkelbedrijven, dat we zoveel mogelijk mensen, ik hoop die twee derde, maar misschien nog wel meer, vanuit de bijstand naar werk kunnen begeleiden.

[0:18:17] Gaat u verder met uw inbreng.

[0:18:20] Ja, dus de vraag aan de staatssecretaris of dat onderdeel zou moeten zijn, dus het meenemen van die CV, het in kaart brengen van de vaardigheden voor de herziening van de participatiewet.

[0:18:31] Tweede punt wat ik zou willen maken, en daarin verwijs ik naar een rapport van de arbeidsinspectie juli vorig jaar.

[0:18:38] Daarom werd ook wel duidelijk dat gemeenten niet altijd even goed in staat zijn om mensen naar werk te begeleiden.

[0:18:44] Dus ik denk dat gemeenten wel, wat ik al aangaf in het eerste punt, de vaardigheden in kaart moeten brengen.

[0:18:49] Moeten kijken naar het netwerk van de betreffende persoon.

[0:18:51] Maar dat er veel meer kansen, wat mij betreft, liggen bij meer publiek-private samenwerkingen.

[0:18:56] Detacheerders, uitzenders die samen met gemeenten mensen vanuit de bijstand naar werk begeleiden.

[0:19:03] Er zijn tal van goede voorbeelden.

[0:19:05] Schiedam, Vladingen, in de drechtsteden waar met Randstad en de gemeente veel wordt samengewerkt.

[0:19:10] Ook in de regio Eindhoven zijn goede voorbeelden.

[0:19:13] En ik ben eigenlijk heel benieuwd naar de visie van de staatssecretaris op dit soort publiek-private samenwerkingen.

[0:19:19] En welke mogelijkheden hij ziet om vanuit zijn positie meer die publiek-private samenwerkingen tussen gemeenten en detacheerders tot stand te brengen.

[0:19:32] Dan de toekomstvisie op de ontwikkelbedrijven.

[0:19:34] Minister Schouten kwam daar vorig jaar mee.

[0:19:37] En ook daarvoor geldt dat ik denk dat we juist die expertise van ontwikkelbedrijven, die zij in de afgelopen decennia hebben opgebouwd, veel meer kunnen inzetten om mensen naar reguliere werkgevers te begeleiden.

[0:19:50] Het midden- en kleinbedrijf, maar ook grootbedrijven.

[0:19:54] Te vaak komen zij terecht in een ontwikkelbedrijf en blijven daar lang actief.

[0:20:00] Maar ik denk dat ook vanuit ontwikkelbedrijven er nog meer mogelijkheden zijn om juist met die krappe arbeidsmarkt, om die expertise in te zetten, maar ze naar een reguliere werkgever te kunnen begeleiden.

[0:20:12] Je merkt ook dat er dan meer trots komt bij de mensen wanneer zij, ik heb het in mijn eigen regio gezien,

[0:20:19] ...het logo van VDL of ASML op hun borst mogen dragen.

[0:20:24] Dat doet ook iets, die baan met het levensgeluk, met de persoonlijke ontwikkeling... ...het opdoen van sociale contacten.

[0:20:31] En dat is ook iets anders.

[0:20:35] Dan blijven zitten in het sociaal werkbedrijf.

[0:20:38] En er zijn gevallen waar dat zal moeten blijven.

[0:20:41] Waar mensen ook afhankelijk blijven van het SW-bedrijf.

[0:20:43] Maar ook daar ligt volgens mij heel veel arbeidspotentieel richting reguliere werkgevers.

[0:20:48] En het zou eigenlijk een trampoline naar werk moeten zijn.

[0:20:52] Dan tot slot, voorzitter, ben ik benieuwd naar een update over mijn amendement van de begrotingsbehandeling.

[0:21:00] Niet vorig jaar, maar het jaar daarvoor.

[0:21:02] Over inclusiviteitstechnologie die we kunnen inzetten om meer mensen met afstand tot de arbeidsmarkt ook naar reguliere werkgevers te kunnen begeleiden.

[0:21:12] Ik ben heel benieuwd wanneer we daar de eerste resultaten van kunnen verwachten.

[0:21:15] En tot zover mijn bijdrage.

[0:21:18] Dank u wel.

[0:21:19] Maar voor ik het woord doorgeef, geef ik mevrouw Lala de gelegenheid voor een interruptie.

[0:21:22] Dank u wel, voorzitter.

[0:21:24] Werk is natuurlijk een groot goed.

[0:21:25] Zeker wanneer je het hebt over de stap richting bestaanszekerheid.

[0:21:29] Dus dat vinden we ontzettend belangrijk.

[0:21:32] En ik vroeg me af hoe die reflecteert op het feit... dat bij de invoering van de participatiewet... twee derde is bezuinigd op de middelen richting reïntegratie.

[0:21:41] En de perverse prikkel die is ontstaan... met name bij gemeentes die toch al onder financiële druk staan... om vooral in te zetten op die groep... een derde direct bemiddelbaar...

[0:21:51] Deelt u de constatering van heel veel gemeenten dat er gewoon te weinig middelen zijn, zowel reïntegratie als brede participatiemiddelen, om met voldoende aandacht de inwoners ook echt te begeleiden richting stappen op die arbeidsmarkt?

[0:22:10] Als mij gevraagd wordt om te reflecteren op de participatiewet... dan vind ik ook dat het goed is dat we die gaan herzien.

[0:22:16] Dat heb ik ook eerder hier in het debat aangegeven.

[0:22:18] Dat ze meer vanuit vertrouwen moeten gaan werken.

[0:22:22] Maar wanneer dat vertrouwen geschonden wordt, moet je nog steeds ingrijpen.

[0:22:28] Als het dan gaat om de reintegratie...

[0:22:31] Gemeenten hebben natuurlijk beleidsvrijheid in welke keuzes ze maken.

[0:22:33] Rotterdam kiest ervoor om inderdaad effectief in te zetten op mensen die net instromen.

[0:22:39] Die een derde die makkelijk bemiddelbaar is.

[0:22:41] En je ziet ook dat Rotterdam de enige grote stad is waar het bestand van mensen in de bijstand teruggedrongen wordt.

[0:22:47] Dus dat het effect heeft.

[0:22:49] Waar ik meer kansen zie, en dat heeft echt niet alleen maar met meer geld te maken, is, en daar had ik het ook in mijn bijdrage over, meer publiek-private samenwerkingen.

[0:22:58] Want juist de uitzendbranche of detacheerders zijn goed in arbeidsbemiddeling, zet die vooral daarvoor in.

[0:23:04] En laat de gemeente vooral in kaart brengen, samen met ondernemers, met werkgevers, welke vaardigheden er zijn, waar ik ook mijn bijdrage mee begon.

[0:23:15] Dan geef ik het woord aan mevrouw Welzijn, die spreekt namens de fractie van Nieuw Sociaal Contract.

[0:23:22] Dank u wel, voorzitter.

[0:23:26] Voorzitter, dit is bij Uitstek een commissievergadering... waar we als Nul Sociaal Contract extra naar uitkijken... omdat het hier over bestaanszekerheid gaat.

[0:23:35] Binnenkort zullen we met elkaar enkele wetten op dit vlak adresseren.

[0:23:38] De participatiewet en de wetvereenvoudiging, banenafspraak.

[0:23:41] En mijn fractie zal dit soort wetgeving toetsen... aan twee voor ons zeer wezenlijke uitgangspunten...

[0:23:46] Een reëel mensbeeld waarbij fouten maken niet meteen tot een soort guillotine aanpak leidt.

[0:23:51] En het tweede punt dat landelijke regelingen en voorzieningen toereikend zijn.

[0:23:55] Zodat mensen ook hun waardigheid kunnen behouden.

[0:23:58] Voorzitter, nu wil ik graag twee punten uit de actualiteit bespreken.

[0:24:02] Mijn fractie vraagt de staatssecretaris daarom waar we nu staan ten aanzien van het energienoodfonds.

[0:24:09] Juist nu zal dit fonds voor tienduizenden gezinnen het verschil kunnen maken tussen de energierekening wel of niet kunnen betalen.

[0:24:16] En als tweede, hoe het staat met de CAO-onderhandelingen voor werknemers op een beschutte werkplek of in het kader van de banenafspraak.

[0:24:25] Te meer omdat alleen al door indexatie mensen hier 38 euro per maand missen.

[0:24:31] Kan de staatssecretaris ook hier een update geven?

[0:24:34] Waar staan we nu?

[0:24:36] Voorzitter, dan de wetgeving.

[0:24:38] Er komt straks een wet aan, de vereenvoudiging baanafspraak, waarin geen oplossing geboden wordt voor 130.000 mensen die nu nog werkloos thuis zitten.

[0:24:47] En met een verbreding van de doelgroep wordt ook het probleem van werkloosheid verbreed als er geen adequate oplossing komt.

[0:24:55] De arbeidsinspectie adviseert om de begeleiding meer centraal te stellen.

[0:24:59] En mijn fractie ziet graag dat ook meer werkplekken beschikbaar komen door bijvoorbeeld werkontwikkelbedrijven mee te laten tellen.

[0:25:07] Hoe staat de staatssecretaris tegenover dit idee?

[0:25:12] Een mooi voorbeeld van het geven van ondersteuningsbehoeften op maat is de sociale coöperatie.

[0:25:18] Vorige week was ik op bezoek bij de Blauwe Paraplu in Amersfoort.

[0:25:21] En daar krijgen mensen met een bijstandsuitkering de ruimte en de begeleiding om hun eigen bedrijfje op te zetten.

[0:25:27] En ze krijgen daar ook begeleiding en ondersteuning bij.

[0:25:32] Maar helaas is er nog weinig aandacht voor deze manier van werken.

[0:25:38] Is de staatssecretaris bereid om hier heel serieus naar te kijken?

[0:25:42] Door bijvoorbeeld knelpunten die sociale coöperaties ervaren weg te nemen.

[0:25:48] Mensen die op deze manier ondernemen mogen bijvoorbeeld een gedeelte van het geld wat zij zelf verdienen niet houden.

[0:25:55] Terwijl mensen die in loondienst werken dat wel mogen houden.

[0:25:58] En dat is eigenlijk niet goed uit te leggen.

[0:26:00] Een ander knelpunt is dat mensen met een UWV-uitkering van de arbeidsdeskundige vaak ook helemaal geen toestemming krijgen om lid te worden van een sociale coöperatie.

[0:26:08] Terwijl ook hier mensen zitten die daar best interesse voor hebben.

[0:26:12] Zit hier een wettelijke beperking of is er misschien een bestuurlijk gesprek nodig?

[0:26:17] Dus ook hier vraag aan de staatssecretaris om daar naar te kijken.

[0:26:22] Het is ook in de interrupties gegaan over de taaleis.

[0:26:27] Daar heb ik ook even de vraag van waar staan we nu precies?

[0:26:30] Ik meen in een voortgangsbrief gelezen te hebben...

[0:26:32] Toch wat meer tijd nodig is om dat nou eens goed uit te zoeken.

[0:26:36] Werk kan ook een manier zijn om taal versneld te leren.

[0:26:41] Werken op allerlei manieren.

[0:26:43] Dus daar ben ik ook even benieuwd naar.

[0:26:45] Waar staan we nu?

[0:26:46] Gaan we deze wet, spoor 1, ook op tijd behandelen?

[0:26:49] Of gaan we hier dan toch vertraging oplopen?

[0:26:52] Dank u wel, voorzitter.

[0:26:53] U bent al klaar met uw inbreng?

[0:26:55] Ja, dat is op zich fijn.

[0:26:56] Maar ik heb sowieso interrupties voor u. Eerst eentje van meneer De Korp.

[0:27:00] Ja, dank voorzitter.

[0:27:01] Want waar staan we nu?

[0:27:02] Ja, daar ben ik ook benieuwd naar.

[0:27:03] Als het gaat om de taallijst.

[0:27:04] Waar staat NSC?

[0:27:09] Dank u wel, voorzitter.

[0:27:10] Zoals ik net aangaf, vindt nieuw sociaal contract het belangrijk dat mensen de taal leren.

[0:27:15] We leven hier inderdaad in Nederland.

[0:27:16] Dat is ook gewoon de voertaal.

[0:27:18] De taal waarin we ons uitdrukken en met elkaar interactie hebben.

[0:27:22] Om de taal te leren, kan het soms ook helpen om onder de mensen te zijn.

[0:27:26] Om vrijwilligerswerk te hebben, ander soort werk of op een andere manier te participeren.

[0:27:31] Dus wij zijn er ook naar benieuwd om breder te kijken naar de taaleis, het leren van de taal.

[0:27:38] En wat daaraan helpt om mensen in een omgeving te brengen.

[0:27:43] die uitnodigt om de taal te leren, in plaats van heel bestraffend daarin op te treden... als mensen de taal niet snel genoeg leren.

[0:27:50] Want je zou ook een heleboel andere mensen tekort doen.

[0:27:54] Bijvoorbeeld mensen die laaggeletterd zijn.

[0:27:55] Dat is net ook al even voorbijgekomen.

[0:27:58] Dat is geen integratievraagstuk.

[0:28:00] Soms vinden mensen het gewoon moeilijk om een taal op een bepaald niveau te beheersen.

[0:28:06] En...

[0:28:07] is die beheersing op een bepaald niveau ook niet voor alle soorten werk in gelijke mate nodig.

[0:28:13] Dus mijn fractie kijkt daar genuanceerd naar... en zou het ook op prijs stellen als we de tijd nemen om dat eens goed uit te zoeken.

[0:28:23] Ja, dank voorzitter.

[0:28:24] Ja, vertaal ik het dan goed dat nieuw sociaal contract de taaleis, ook van mening is dat de taaleis onderdeel moet zijn van de herziening van de participatiewet.

[0:28:33] Dat als in ieder geval mensen de intentie hebben, ook zich inzetten om de taal te leren of zich te ontwikkelen, of dat dan vrijwilligerswerk is of een andere manier, dat dat goed zou zijn als dat onderdeel wordt van de herziening.

[0:28:48] Mijn fractie zou dat graag willen doen zonder dat we vertraging oplopen in de tijd.

[0:28:54] Dus vandaar dat ik de vraag stel aan de staatssecretaris... wat is de volgorde der dingen?

[0:28:59] Mevrouw Lala heeft ook een interruptie.

[0:29:01] Dank u wel, voorzitter.

[0:29:02] Mijn vraag gaat het verlengde hiervan.

[0:29:04] Daar waar de VVD en de PVV de taaleis wil gebruiken als een stok om mee te slaan... willen wij vooral dat de overheid mensen de kansen biedt om de Nederlandse taal te leren.

[0:29:14] En daar wringt denk ik de schoen.

[0:29:15] De afgelopen jaren is ontzettend...

[0:29:17] Bezuinigd op de bezetten voor taalonderwijs en inburgering.

[0:29:20] Die zijn dan natuurlijk wegbezuinigd.

[0:29:22] Als je echt wil, en ik meen dat te horen uit de bijdrage van mevrouw Welzijn... dat mensen de taal leren, moet je ook goed investeren in toegankelijke taalonderwijs.

[0:29:34] Nu hoor ik dat NSC in de naam van mevrouw Welzijn... vooral zich zorgen maakt over de voortvarendheid van spoor 1... in relatie tot het taalonderwijs.

[0:29:46] Maar als ik haar inbreng hoor, kan ik niet anders concluderen...

[0:29:53] ondersteunen in plaats van dat te formuleren als zijnde een eis.

[0:29:57] Wat is uw vraag?

[0:29:59] Dat laatste?

[0:29:59] Is het met mij eens dat dat geen eis is, maar van een ondersteuning?

[0:30:04] Kortere interrupties, mensen.

[0:30:08] Nou, laat ik het zo zeggen.

[0:30:10] Ik ben er totaal niet van overtuigd dat je overal altijd maar geld tegenaan moet smijten.

[0:30:16] Een gesprek met je buren in de straat kan ook al helpen om de taal te leren.

[0:30:23] Dus ik denk dat we ook niet alles financieel moeten maken.

[0:30:27] maar dat we ontmoeting moeten stimuleren... en uitnodigend moeten zijn op allerlei manieren.

[0:30:32] Het leren van taal is niet voorbehouden aan een gemeente... die een programma heeft waar je wel of niet in zit... en waar je al dan niet met sancties te maken hebt.

[0:30:42] We kunnen gewoon in onze samenleving...

[0:30:44] In de woorden van mijn buurman, ook als je gewoon een colaatje wil bestellen.

[0:30:49] Je kunt gewoon stimuleren dat mensen elkaar ontmoeten.

[0:30:52] En op een heel vriendelijke manier de taal gaan leren.

[0:30:55] En mijn fractie is er niet van overtuigd dat dat alleen maar kan met verruiming van budgetten.

[0:31:00] En het tweede gedeelte van de vraag is of wij vinden dat het een eis moet zijn... waarbij gesanctioneerd moet zijn en of dat nu in de wet meegenomen moet worden.

[0:31:11] En daarbij herhaal ik mijn antwoord dat wij dit graag goed uitgezocht willen hebben... en dat dat wat ons betreft ook separaat uitgezocht kan worden.

[0:31:19] Mevrouw Lalla in tweede instantie.

[0:31:21] Dank u wel, voorzitter.

[0:31:23] Vindt u het niet hypocriet om enerzijds te bezuinigen op de middelen die mensen nodig hebben om de taal eigen te maken en anderzijds mensen te straffen omdat ze de taal nog niet goed beheersen?

[0:31:34] Zeker in licht als je kijkt naar die overheid die zelf niet in staat is om op een begrijpelijke manier te communiceren.

[0:31:41] Bent u het dan niet met ons eens dat als er dan een taaleis moet zijn dat die vooral opgelegd moet worden aan de overheid?

[0:31:49] Voor mij zijn dat twee verschillende dingen die beide geadresseerd moeten worden.

[0:31:54] Zeker, mijn fractie staat ook voor begrijpelijke communicatie.

[0:31:59] Ook zeker vanuit de overheidsinstanties.

[0:32:03] Ik weet niet helemaal wat daar hypocriet aan zou zijn... als je die twee dingen op twee verschillende manieren adresseert.

[0:32:11] Wij vinden het allebei belangrijk.

[0:32:12] En kiezen niet in wat wij belangrijker vinden daarin.

[0:32:16] Het moet gewoon allebei gebeuren.

[0:32:18] Meneer de Jonge heeft ook een vraag voor u.

[0:32:20] Ja, voorzitter, ik maak me toch wel een beetje zorgen.

[0:32:22] Want als ik naar de inbreng van mevrouw Welzijn luister... dan zet ze eigenlijk de deur open om de eis, de taal te leren...

[0:32:30] op het moment dat je een bijstandsuitkering wil hebben, zet ze de deur open om die toch te verschrappen.

[0:32:35] En dat zou toch heel slecht zijn, ook met betrekking tot de houdbaarheid van de bijstand.

[0:32:40] Want kijk, als je in Nederland bent, dan is het aan jezelf om onder de mensen te gaan.

[0:32:44] Het is aan jezelf om te leren hoe je een praatje maakt met je mensen om je heen.

[0:32:48] Dat is jouw verantwoordelijkheid.

[0:32:49] Je wordt ontvangen, dan is het jouw verantwoordelijkheid om daar ook iets aan te doen.

[0:32:54] En als je dat...

[0:32:55] schrapt, die eis, die koppeling aan die bijstand, dan maak ik me ook zorgen met betrekking tot de houdbaarheid.

[0:33:00] Hoe je dan mensen juist hun bestaanszekerheid beschermt.

[0:33:03] Want zonder eis komen er zo nog meer mensen in aanwerking voor zo'n bijstandering.

[0:33:08] Het kost nog meer geld, hou je minder geld over voor bestaanszekerheid, wat NSC zo belangrijk vindt.

[0:33:12] Dus hoe ziet NSC dat precies in dat licht?

[0:33:15] Mevrouw Welzijn.

[0:33:17] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:33:19] Laat duidelijk zijn dat ook nieuw sociaal contract het belangrijk vindt.

[0:33:22] Dat heb ik net ook aangegeven, dat mensen goed de taal leren.

[0:33:26] Wij zouden daar een meer uitnodigende manier willen kiezen om daar te komen... en minder een bestraffende manier om daar te komen.

[0:33:36] Meneer Dion?

[0:33:37] Ja, maar je hebt gewoon voorwaarden aan een bijstand.

[0:33:39] En volgens mij is het zo dat gemeenten sowieso al met maatwerk heel veel mogelijkheden hebben om te kijken wie zit er nou precies voor mij.

[0:33:46] Hoe zit dat met die lage lettertijd?

[0:33:47] Hoe lossen we dat samen op?

[0:33:49] Maar een eis weghalen, zet de deur open om zometeen aan iedereen een bijstandsuitkering te geven die de Nederlandse taal niet bezigt.

[0:33:55] En dat kan niet.

[0:33:56] Dat is een klap in het gezicht van die mensen die die bijstandsuitkering ophoesten.

[0:33:59] Voor ook niet goed.

[0:34:01] qua signaal voor de mensen die wel echt willen meedoen en er alles aan doen om die taal te leren.

[0:34:06] Op het moment dat je die incentive weghaalt, dan geef je volgens mij het verkeerde signaal af.

[0:34:11] En, nogmaals, op het moment dat die eis weggehaald wordt, sorry voorzitter, ik rond af, op het moment dat je die eis weghaalt van die taal, komen zo meteen meer mensen in aanmerking voor die bijstand, terwijl 60% van de bijstand gaat dan naar mensen van buiten Europa.

[0:34:26] Dat kost heel veel geld.

[0:34:28] En dan hou je dus minder geld over voor de bestaanszekerheid waar de NNC zo voor staat.

[0:34:32] Dus dat botst met elkaar.

[0:34:34] Ziet NNC dat zelf niet in?

[0:34:36] Mevrouw Welser.

[0:34:38] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:34:39] Nogmaals, ik hoop dat dat in elk geval helder over het voetlicht komt.

[0:34:44] Het is ontzettend belangrijk om de taal te leren, te spreken.

[0:34:48] En voor verschillende soorten werk kun je met verschillende soorten instapniveaus aan de slag.

[0:34:56] En mijn fractie vindt het belangrijk dat de manier waarop we dat doen, dat dat meer uitnodigt.

[0:35:02] Omdat wij denken dat mensen snellere leercurves maken als er een positieve stimulans is.

[0:35:09] Dan dat er heel veel nadruk ligt op bestraffing.

[0:35:12] Dat geeft stress, dat geeft beklemming.

[0:35:14] En wij hebben niet het idee dat dat het leren van een taal bespoedigt.

[0:35:21] Dan gaan we luisteren naar de bijdrage van de heer De Jong namens de PVV.

[0:35:26] Voorzitter, hartelijk dank.

[0:35:27] Voorzitter, vandaag bespreken we de participatiewet.

[0:35:29] Een belangrijk onderwerp waar we de komende maanden en jaren nog volvuldig over te spreken komen.

[0:35:34] Want de participatiewet zal fundamenteel worden herzien.

[0:35:38] Omdat de wet niet voor iedereen goed werkt, er grote knelpunten zijn en de doelgroep beter moet worden bediend.

[0:35:45] De staatssecretaris heeft ons geïnformeerd over zijn voorstellen op de korte termijn.

[0:35:49] Het zogenaamde spoor 1 met de noemer participatiewet in balans.

[0:35:52] Een best voorstel met 20 voorstellen om de participatiewet flink op de schop te nemen.

[0:35:57] En dat is nodig, voorzitter.

[0:35:59] Meer ruimte te geven om maatwerk te leveren.

[0:36:01] Meer uniformiteit en toegankelijkheid met een regeling te realiseren.

[0:36:05] Meer vanuit vertrouwen te redeneren en te beoordelen en mensen in hun bestaanszekerheid te verbeteren.

[0:36:11] Daar komen we hopelijk snel en langer ook plenair over te spreken.

[0:36:16] Over de verschillende beleidsopties voor de langere termijn zult de Kamer op korte termijn informeren.

[0:36:21] Wanneer zal dit precies zijn, zo is mijn vraag aan de staatssecretaris.

[0:36:25] Er zijn heel veel mensen die daar echt op aan het wachten zijn.

[0:36:28] Het is ook aan de Kamer om daar gelijk actief op te kunnen reageren.

[0:36:32] Toch is het goed dat we vandaag dit conventiedebat voeren.

[0:36:35] Een aantal punten van onze kant.

[0:36:38] Om te beginnen de banenafspraak.

[0:36:39] In 2013, dus 12 jaar geleden, is er afgesproken om in 2026... 125.000 extra banen te realiseren voor mensen met een arbeidsbeperking.

[0:36:49] Dat is 100.000 uit de markt en 25.000 bij de overheid.

[0:36:54] En tot en met 2023 is afgesproken dat er 105.000 banen bij zouden komen.

[0:00:00] 85.000 banen zijn er gerealiseerd.

[0:37:02] Het overgrote deel door de markt.

[0:37:04] Maar de overheid blijft met nog geen 12.000 banen echt hopeloos achter.

[0:37:12] Die week daarna staat er waarschijnlijk een plenair debat op de planning over de baanafspraak.

[0:37:16] Maar toch wil ik hier alvast vragen hoe het toch kan dat de overheid zo ver achterblijft op die doelstellingen.

[0:37:22] Het klopt toch dat uit de meest recente cijfers blijkt dat weliswaar ook het bedrijfsleven nu op dit moment wat achterloopt op de doelstellingen, maar dat het vooral de overheid is die al jarenlang niet levert.

[0:37:32] Wij zijn ook altijd kritisch geweest op de doelstelling, omdat dit soort afspraken nooit gehaald worden.

[0:37:38] dat het risico bestaat dat de focus op het getal belangrijker wordt... dan echt duurzame inzetarbeid van de doelgroep.

[0:37:46] Maar de doelstelling is er nu eenmaal.

[0:37:48] En dus is mijn vraag, wat gaat de overheid concreet doen om die afspraken ook te realiseren?

[0:37:53] Hoe voorkomen we dat door verbreding van de doelgroep alsnog mensen buiten de boot gaan vallen?

[0:37:59] En hoe kijkt het kabinet aan tegen het voorstel van Cedris om niet de plek leidend te laten zijn, maar het werk zelf?

[0:38:06] Graag een reactie.

[0:38:07] Voorzitter, dan de houdbaarheid van ons sociaal stelsel.

[0:38:10] Ik had het zojuist er al over.

[0:38:11] Het is hartstikke goed dat dit kabinet heeft aangegeven de taaleis niet te zullen schrappen.

[0:38:16] Het is niet meer dan logisch dat je de Nederlandse taal moet spreken om van een bijstandkering gebruik te kunnen maken.

[0:38:21] Ondertussen maak ik mij grote zorgen over de groei van de bijstand.

[0:38:24] Uit de meest recente cijfers blijkt dat het aantal jongeren in de bijstand groeit.

[0:38:28] En voorzitter, hoe kan dat nou?

[0:38:31] We hebben te maken met een grote krapte op de arbeidsmarkt.

[0:38:33] Overal worden mensen gevraagd en dan zien we ondertussen dat de bijstand groeit.

[0:38:38] Graag een reactie.

[0:38:40] Ook wil ik weten hoe deze staatssecretaris ervoor gaat zorgen... dat de bijstand houdbaar blijft voor de toekomst.

[0:38:46] Uit de meest recente CBS-cijfers, zoals die in de factsheet participatiewet staan... blijkt dat de populatie van de bijstand totaal scheef is.

[0:38:53] En ik zeg dat hier in deze Kamer al jaren en jaren.

[0:38:56] Bijna 60% van de bijstand wordt gebruikt door mensen van buiten Europa.

[0:39:01] En terwijl het aantal mensen met een Nederlandse achtergrond daalt...

[0:39:05] met betrekking tot de bijstand, zien we dat het aantal mensen van buiten Europa de bijstand groeit.

[0:39:10] Ondertussen hebben we de afgelopen jaren gezien dat niet alle gemeenten de taaleis volledig handhaven.

[0:39:16] Maatregelen in het kader van de taaleis worden nauwelijks opgelegd, blijkt uit de antwoorden van dit kabinet op schriftelijke feitelijke vragen.

[0:39:23] En voorzitter, dat kan natuurlijk niet.

[0:39:25] Wat gaat de staatssecretaris doen om gemeentes te bewegen wel te handhaven en volledig?

[0:39:31] Is de kabinet bereid sancties richting gemeentes op te leggen... bij uitblijf van complete handhaving en zojaar welke?

[0:39:38] En wat vindt de staatssecretaris van de oproep van de FNV... de grootste vakbond, richting de gemeentes om te zeggen... negeer die taal eens maar?

[0:39:48] Voorzitter, dat kan toch niet?

[0:39:50] Hoe kijkt de staatssecretaris daarnaar en wat gaat hij eraan doen... om die bijstand houdbaar te houden voor de toekomst?

[0:39:55] Voorzitter, tot zover.

[0:39:59] Dank u wel.

[0:39:59] Dan geef ik het woord aan mevrouw Van Dijk.

[0:40:00] Die spreekt namens de fractie van het CDA.

[0:40:03] Dank u wel, voorzitter.

[0:40:04] We staan nu hopelijk echt aan de vooravond tot daadwerkelijke herziening van de participatiewet.

[0:40:08] Want niemand stelt hier ter discussie dat dit inderdaad hard nodig is.

[0:40:12] En dat is ook logisch als je bijvoorbeeld kijkt naar de uitgangspunten van de wet.

[0:40:14] De participatiewet gaat ervan uit dat iedereen met de juiste begeleiding kan deelnemen aan de reguliere arbeidsmarkt.

[0:40:20] Met als enige uitzondering de groep die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt is.

[0:40:23] Dat zou zo'n 2% zijn van de bijstandspopulatie.

[0:40:27] Maar de vraag is natuurlijk of dit tekentafelwerkelijkheid is of het de daadwerkelijke werkelijkheid van mensen.

[0:40:32] Volgens de wet kan dus 98% van de bijstandsgerechtigden op termijn werken.

[0:40:36] En deze veronderstelling staat in contrast met de ervaring van de praktijk, zoals bleek uit het onderzoek van de Nederlandse arbeidsinspectie.

[0:40:42] Want volgens klantmanagers zijn de mensen die iedere dag met bijstandsgerechtigden in contact zijn, kan slechts 37% van het doelgroep nu al werken.

[0:40:49] De ruime meerderheid is hier dus niet toe in staat, nog niet, waaronder een aanzienlijke groep waarvoor werk ook in de toekomst waarschijnlijk niet haalbaar is.

[0:40:57] En hoe kijkt de minister naar deze grote verschillen en hoe wil hij hiermee omgaan met de toekomstige inrichting van de participatiewet?

[0:41:04] Want ik hoor namelijk heel vaak de platte vergelijking, zoveel mensen in de bijstand, ongeveer zoveel banen, wat is het probleem?

[0:41:09] En ik discussieer graag over de feiten en wil dus graag van de staatssecretaris horen hoe het wat hem betreft precies zit.

[0:41:15] En als dit uitgangspunt wel op zou gaan, dan zijn er simpelweg niet genoeg banen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

[0:41:22] De banen die er zijn sluiten vaak niet aan op hun capaciteiten.

[0:41:26] En is de staatssecretaris het met ons eens dat investeren in sociaal ontwikkeld bedrijven kan helpen dit gat te dichten?

[0:41:31] Er ligt een aangenomen moois van Kent van 3 december.

[0:41:34] En deze moet wat ons betreft voortvarend opgepakt worden als we echt menen dat we zoveel mogelijk mensen aan het werk willen hebben.

[0:41:41] Een andere uitdaging blijft ook in de nieuwe situatie, en die vind ik echt heel zorgelijk, de bureaucratie.

[0:41:47] De participatiewet zit vol regels en voorwaarden voor mensen die hulp zoeken.

[0:41:51] Voelt het alsof we telkens opnieuw door een administratieve hoepel moeten springen om een aanmerking te komen voor ondersteuning.

[0:41:57] En gemeentes willen vaak wel helpen, maar zijn ook aan regels gebonden die nog te vaak knellen.

[0:42:02] Administratie door klantmanagers kost net zoveel tijd als de tijd die aan begeleiding van klanten wordt besteed.

[0:42:07] En wij vinden dat ook dit punt opgelost moet worden in de herziening.

[0:42:11] Weten we bijvoorbeeld hoeveel procent minder administratie de herziening gaat opleveren?

[0:42:16] En hebben we daar überhaupt een doel in gesteld?

[0:42:18] Zou bijvoorbeeld de helft minder administratie haalbaar zijn?

[0:42:21] En ondertussen loopt de spanning om de participatiewet uit te voeren binnen gemeentes op.

[0:42:25] Want bezuinigingen maken het werk niet makkelijker.

[0:42:28] Is de staatssecretaris het met de gemeente eens dat er te weinig budget is voor intensieve begeleiding, reïntegratietrajecten of schuldhulpverlening?

[0:42:35] En dat dit tot gevolg heeft oppervlakkige trajecten met soms weinig menselijk contact en lange wachtrijen?

[0:42:41] De Commissie Regulering van Werk en ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid pleiten voor meer investeren in activerend arbeidsmarktbeleid, omdat Nederland in vergelijking met andere Europese landen weinig investeert in mensen die langs de kant staan, maar wel van mening is dat veel meer mensen aan het werk kunnen.

[0:42:56] De VNG roept al jaren, ook nu weer, dat de benodigde financiële ruimte ontbreekt om de verbeterde participatiewet in de nabije toekomst in te voeren.

[0:43:04] Maar het lijkt wel vaak te vergeefs.

[0:43:06] En wij vinden het wel redelijk onverantwoord deze structurele signalen van de uitvoering naast ons neer te leggen.

[0:43:12] En hoe kijkt de minister?

[0:43:13] De staatssecretaris hierna.

[0:43:15] En voorzitter, de manier waarop gemeenten de participatiewet uitvoeren verschilt enorm.

[0:43:20] Sommige gemeenten bieden maatwerk en intensieve begeleiding, terwijl andere door beperkte middelen en expertise vastlopen.

[0:43:26] En een herziening pakt deze ongelijkheid niet zomaar aan.

[0:43:28] Het doet er dus toe waar je woont, hoe je behandeld wordt.

[0:43:31] En dat is zeker een vraagstuk als werk en inkomen steeds lastiger uit te leggen.

[0:43:35] Maar naast een capaciteitsvraagstuk is het ook een cultuurvraagstuk.

[0:43:38] En sommige gemeenten kiezen echt een andere benadering en met succes.

[0:43:42] Waarom wordt er niet veel meer van elkaar geleerd?

[0:43:44] Bijvoorbeeld door het delen van best practices tussen gemeentes, gecoördineerd door de VNG en ministerie.

[0:43:49] En dan tenslotte het punt dat een bijstand die is vormgegeven als een tijdelijk vangnet op het bestaansminimum niet passend is voor mensen met een levenslange beperking.

[0:43:58] De participatiewet is uitzichtloos voor mensen met een chronische ziekte.

[0:44:02] En de onafhankelijke commissie Toekomst-ABZ-ongeschiktheidsstelsel, de VVD benoemde het ook al, OCTAS, sluit hierbij aan in haar eerste rapportage en stelt dat de participatiewet niet passend is voor mensen met structurele en of progressieve beperkingen.

[0:44:15] In het eindrapport benadrukt de OCTAS dit probleem, maar heeft geen advies over een oplossing.

[0:44:20] En volgens mij zit de politiek er niet enkel om problemen te benoemen, maar vooral om ze op te lossen.

[0:44:25] Kan deze problematiek betrokken worden bij het nu lopende traject participatiewet en balans, vragen wij de staatssecretaris.

[0:44:31] En is hij hier ook toe bereid?

[0:44:32] En wij weten ook dat het een overlap is met de portefeuille van zijn collega-minister.

[0:44:37] Maar ik neem aan dat ze goed samenwerken om problemen voor mensen ook daadwerkelijk op te lossen.

[0:44:42] Dank u wel, voorzitter.

[0:44:44] Dank u wel, mevrouw Van Dijk.

[0:44:46] En dan zijn we toe aan de bijdrage van de heer Vlag namens de SGP.

[0:44:49] Voorzitter, dank u wel.

[0:44:51] Er wordt wel eens gezegd, meedoen is belangrijker dan winnen.

[0:44:53] En dan zou je eraan kunnen toevoegen dat niet meedoen dus verliezen is.

[0:44:58] En dat kan niet de bedoeling zijn, want ieder mens telt.

[0:45:01] Maar wanneer iemand langs de kant staat in onze samenleving, betekent dat wel verlies.

[0:45:04] Verlies aan inkomen, verlies aan contacten, verlies aan eigenwaarde en verlies voor de samenleving.

[0:45:11] Daarom wil de SGP een samenleving die voor iedereen toegankelijk is en waaraan alle mensen een waardevolle bijdrage kunnen leveren.

[0:45:17] Dat vraagt een verantwoordelijke instelling van de burger en een betrouwbare, stimulerende houding vanuit de overheid.

[0:45:23] Voorzitter, inmiddels zijn meer dan 400.000 mensen afhankelijk van een bijstandsuitkering en is er sprake van een grotere instroom dan het aantal mensen dat uitstroomt.

[0:45:32] We zien dat ook steeds meer jongeren in de bijstand belanden.

[0:45:36] Dat kwam net ook al even aan de orde.

[0:45:37] Wat zijn volgens de staatssecretaris de oorzaken van de toename van het aantal bijstandsgerechten en bijzonder het aandeel van jongeren daarin?

[0:45:46] Gemeenten hebben lokaal goed inzicht in wie er in de bijstand zitten.

[0:45:50] In de praktijk blijkt dat zij de meest kansrijke mensen snel aan het werk helpen.

[0:45:53] Maar dat het onvoldoende lukt voor mensen die langdurig in de bijstand zitten door een gebrek aan budget.

[0:46:00] Uitzenders en bemiddelaars zijn in staat deze mensen te matchen en hen aan het werk te helpen.

[0:46:04] Ik heb zelf jarenlang in de regio Drechtstede gewerkt waar dat zeer succesvol was.

[0:46:08] Overigens wel vooral voor de wat kansrijker te bemiddelen mensen in de bijstand.

[0:46:14] Publiek-private samenwerking moet versterkt worden bij de zoektocht naar werk.

[0:46:19] Geef bedrijven een volwaardige plek in de nieuwe regionale werkcentra en bied inzicht in bijstandsgegevens van langdurige bijstandsgerechtigden.

[0:46:27] Zodat ze deze mensen makkelijker in contact kunnen brengen met potentiële werkgevers.

[0:46:32] Bij een enorm krap arbeidsmarkt ligt de winst hier voor het oprapen.

[0:46:36] Daarom wil de SGP dat het kabinet komt met een offensief om mensen uit de bijstand aan het werk te helpen.

[0:46:42] Welke rol ziet de staatssecretaris hierin voor stevigere handhaving?

[0:46:47] Er zijn ook mensen die vanuit de bijstand de stap naar het ondernemerschap willen wagen.

[0:46:51] Dat moeten we aanmoedigen, maar dat moet geen keus uit wanhoop zijn.

[0:46:55] Daarom vraag ik de staatssecretaris te bekijken hoe we ondernemers in de DOP dan ook kunnen helpen en stimuleren bij deze stap.

[0:47:02] Wat vindt hij van het invoeren van, ik heb opgeschreven een ondernemersdiploma, maar het kan ook een ondernemerscertificaat zijn.

[0:47:08] Zodat mensen met deze ambitie worden opgeleid tot succesvol ondernemer.

[0:47:14] Sinds de invoering van de participatiewet tien jaar geleden kennen we in Nederland de kostendelersnorm.

[0:47:18] Ervan uitgaan dat gezinsleden elkaar ondersteunen vindt de SGP niet meer dan logisch.

[0:47:23] Ook mijn fractie ziet de bijstand als een vangnet waarbij de eigen verantwoordelijkheid van mensen een belangrijk gegeven is.

[0:47:29] Na tien jaar is het wel goed de pijlstok ter hand te nemen.

[0:47:32] De situatie op de woningmarkt en de zorgvraag hebben in de achterliggende jaren ook niet stilgestaan.

[0:47:37] Terwijl informele zorg gestimuleerd zou moeten worden, kunnen mantelzorgers gekort worden op hun uitkering.

[0:47:43] We zien soms zelfs dat thuiswonende kinderen zich gedwongen voelen het huis te verlaten, zodat er nog een huishouden ontstaat.

[0:47:49] Het zou dus kunnen zijn dat de kostendelersnorm averechtsse effecten kent.

[0:47:54] Daarom vindt de SGP het tijd om alle maatschappelijke kosten en baten van deze maatregel in kaart te brengen, bijvoorbeeld op het terrein van wonen en zorg.

[0:48:02] Daar zou onderzoek naar worden gedaan, maar dat heeft maar beperkt inzicht opgeleverd.

[0:48:06] Wil het kabinet kijken hoe hier alsnog breder inzicht kan worden gekregen, bijvoorbeeld via een experiment of een uitgebreider onderzoek?

[0:48:14] Mijn bijdrage zou niet compleet zijn als ik het ook niet even zou hebben over eenverdieners.

[0:48:18] De eenverdienerproblematiek ligt als een steen op de maag van de SGP.

[0:48:23] Ze zijn overigens niet alleen te vinden in de achterban van de SGP, maar veel meer breder van links tot rechts.

[0:48:31] Eendverdieners kiezen hiervoor om uiteenlopende redenen.

[0:48:33] Bijvoorbeeld vanwege mantelzorg, zorg voor kinderen of vanwege een chronische ziekte of beperking.

[0:48:37] Overigens is het dan geen keus.

[0:48:40] Gezinnen waarbij een van de ouders het inkomen verdient, verkeren in zwaar weer nu de inflatie zijn tol blijft eisen.

[0:48:46] Zij lopen vijf keer meer risico op armoede dan tweeverdieners.

[0:48:50] Daarom hebben wij voorgesteld dat de staatssecretaris in overleg met gemeenten gaat kijken welke maatregelen nodig zijn om eenverdieners die financieel in de knel zitten te helpen.

[0:48:58] Hoe gaat het kabinet deze motie uitvoeren?

[0:49:04] Dank u wel.

[0:49:05] Daarmee zijn we aan het einde van de eerste termijn van de zijde van de Tweede Kamer gekomen.

[0:49:10] Ik ga schorsen tot tien voor half twaalf, zodat de staatssecretaris zijn eerste termijn kan voorbereiden.

[0:49:16] Tot straks.

[1:21:50] Goed.

[1:21:52] Bedankt voor uw geduld.

[1:21:54] We maakten net al even met een aantal generatiegenoten de opmerking... dat vroeger op televisie konden soms zo'n bordje komen.

[1:22:00] Even geduld, A en B. Misschien dat ik dat de volgende keer meeneem.

[1:22:04] Dus een kleine sneer naar de staatssecretaris... die ietsje later is dan hij had aangekondigd.

[1:22:09] Maar hij is er en we gaan dus beginnen met zijn eerste termijn... in dit commissiedebat, participatiewet.

[1:22:15] Ook voor deze termijn zou ik de Kamerleden vijf interrupties willen toestaan...

[1:22:19] Kort en krachtig met een vraagteken aan het eind.

[1:22:22] Het woord is aan staatssecretaris Nobel.

[1:22:25] Dank u wel, voorzitter.

[1:22:26] En excuus voor de paar minuten vertraging.

[1:22:28] De plaspauze had ik niet ingecalculeerd toen ik aan u vroeg hoe lang ik weg mocht blijven.

[1:22:35] Het is goed dat we vandaag met elkaar een commissiedebat voeren over de participatiewet.

[1:22:41] Mijn voorganger en ook uw voorgangers in de Kamer hebben hier rijkhalsend naar uitgekeken.

[1:22:49] We hebben het over de participatiewet, we hebben het over de sociaal ontwikkelbedrijven en we hebben het ook over de banenafspraak.

[1:22:55] apart op korte termijn.

[1:22:58] Ik ben heel erg blij dat ik vandaag met uw Kamer nader in gesprek kan over de Participatiewet, want sinds het vorige debat op 14 mei 2024 is er een hoop gebeurd.

[1:23:08] Als betaald werk even niet lukt, dan moet er een begrijpelijk vangnet zijn.

[1:23:11] Dat is denk ik een van de belangrijkste redenen om de Participatiewet zoals hij nu bij u voor ligt ook te wijzigen.

[1:23:19] Er moet een vangnet zijn waar je op terug kan vallen en het moet zo zijn dat de bijstandsgerechtigde

[1:23:24] ...die ondersteuning nodig hebben, die ook krijgen... ...maar wel op zo'n manier dat ze zo snel mogelijk ook weer aan het werk kunnen gaan.

[1:23:33] De overheid slaagt er helaas niet altijd in om het benodigde vangnet... ...of de passende ondersteuning tot participatie te bieden.

[1:23:39] En daar wil ik verandering in brengen namens het kabinet.

[1:23:42] Ik wil de focus leggen op vereenvoudiging.

[1:23:44] Vele van u haalden dat ook al aan.

[1:23:46] En de focus leggen op de stap naar meer werk.

[1:23:48] De heer De Kort had daar drie keer het woord werk voor nodig.

[1:23:51] Ik doe het er één keer, maar ik hoop met dezelfde effectiviteit.

[1:23:57] Ik vind het namelijk onverteerbaar dat er nog veel te veel mensen, soms ook gedwongen, aan de kant staan.

[1:24:02] We schrijven mensen soms te snel af en dan laten we ze aan hun lot over.

[1:24:06] En ik zie wat dat doet met die mensen die werkloos tijd zitten.

[1:24:09] Ook in de gesprekken die ik heb gevoerd met mensen merk ik hoeveel voldoening het geeft om een baan te hebben.

[1:24:14] En dan heb ik het niet zozeer over de financiële kant van de baan, maar vooral het meedoen, het midden in de samenleving staan, sociale contacten opdoen.

[1:24:22] Dus dat motiveert mij enorm om die mensen aan de slag te krijgen.

[1:24:26] Ik wil ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen meedoen, ook nieuwkomers.

[1:24:29] Want meedoen is integreren.

[1:24:31] Hoe sneller je de Nederlandse taal leert en werk vindt, hoe beter het is.

[1:24:35] En daarom stel ik mede naar aanleiding van de motie van de heer Bontebal en Jusselkus voor om de taaleis in de Participatiewet te behouden.

[1:24:43] Werken moet gaan lonen en zeker als je vanuit een uitkering aan de slag gaat.

[1:24:47] Werk is voor de meeste mensen nog steeds de beste manier om uit armoede te komen.

[1:24:51] En door de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt zijn er ook volop kansen die we met elkaar moeten benutten.

[1:24:56] Mijn grootste verbazing is dan ook hoe ingewikkeld de sociale zekerheid is.

[1:25:00] Want heel veel mensen weerhoudt het om aan het werk te gaan door hoe ingewikkeld we met elkaar het stelsel hebben gemaakt.

[1:25:07] Vaak is onduidelijk voor mensen of ze door werken er überhaupt wel op vooruit gaan.

[1:25:11] En of ze niet geconfronteerd worden met terugvorderingen van toeslagen.

[1:25:15] Daarnaast is een goede reintegratie en ondersteuning belangrijk.

[1:25:19] Daarbij moeten we oog hebben voor wat mensen wel kunnen.

[1:25:22] En ons niet blind staren op iemands beperkingen.

[1:25:24] En dan is er ontzettend veel mogelijk.

[1:25:26] Ik heb dat ook gezien bij de Paralympische Spelen.

[1:25:30] ...inspirerende sprekers die aangaven... ...ja, als ik mijn hele leven had gekeken naar wat ik niet kon... ...dan had ik hier vandaag niet gestaan.

[1:25:37] En ik moet zeggen, ik vind het mooi om terug te zien... ...hoe we in de participatiewet ook met die sprekers in het achterhoofd... ...met de nieuwe wetgeving omgaan.

[1:25:48] Het verbeteren van de wet loopt via het programma Participatiewet in balans... ...en daar staan voor mij werk, de menselijke maat en vereenvoudiging... ...en vertrouwen in de mensen en ook professionals centraal.

[1:25:59] Het wetsvoorstel Participatiewet in Balans, en we noemen dat vandaag ook even Spoor 1, is ingeniet bij uw Kamer en nu in behandeling.

[1:26:07] Met het wetsvoorstel wordt op korte termijn een flinke stap gezet.

[1:26:10] In het pakket, en de heer De Jong gaf dat ook al aan, zijn meer dan 20 wetswijzigingen.

[1:26:14] Maatregelen die mensen meer zekerheid moeten geven, meer inkomenszekerheid.

[1:26:19] En de wet moet ook beter aansluiten bij de soms beperkte arbeidsmarkt en mogelijkheden van een deel van de doelgroep.

[1:26:25] De uitvoering moet meer handelingsruimte bieden.

[1:26:28] Denk daarbij onder andere aan meer ruimte voor de mantelzorg, waar de SGP het ook in zijn bijdrage over had.

[1:26:35] Zonder dat daar gevolgen voor zitten bij de uitkering.

[1:26:39] Bijstandsgerechtigden mogen bijvoorbeeld 15% van hun inkomsten uit de arbeid houden voor een langere periode.

[1:26:43] En we hopen dat ze daarmee ook sneller de opstap naar werk vinden.

[1:26:48] We zorgen ervoor dat het verrekenen van arbeidsinkomsten met de uitkering gemakkelijker wordt.

[1:26:52] En zorgen voor een bufferbudget.

[1:26:55] Eigenlijk zoals de gemeente Utrecht dat ook doet.

[1:26:57] Daarmee ook al ongeveer een antwoord op de vraag die ik straks ook aan mevrouw Lala ga geven.

[1:27:01] Want ik sta heel erg achter wat de gemeente Utrecht op dit moment doet.

[1:27:05] Ik ben ook blij dat we eigenlijk een vergelijkbaar voorstel naar de Kamer hebben gestuurd.

[1:27:12] En ook ga ik naar aanleiding van vragen van uw Kamer kijken naar bijstandsgerechten bijvoorbeeld.

[1:27:19] Of heb ik gekeken naar bijstandsgerechten die bijvoorbeeld een tas boodschappen mogen ontvangen.

[1:27:22] Het was, dacht ik, de heer Kent die daar aandacht voor vroeg.

[1:27:25] Hoe kan dat nou duidelijker zijn voor de ontvanger?

[1:27:27] Dat voor iedereen duidelijk is, dit mag je nog naast je bijstand ontvangen.

[1:27:31] En dat we niet achter mensen aan gaan jagen omdat ze toevallig door de buurman of buurvrouw een tas boodschappen hebben gekregen.

[1:27:38] En zoals ik zojuist al aangaf, blijft ook de taaleis behouden.

[1:27:42] Vele van u hebben daar ook iets over gezegd.

[1:27:45] Hoe sneller je de Nederlandse taal leert, hoe sneller je ook kan participeren in de Nederlandse samenleving en ook op de Nederlandse arbeidsmarkt terecht kan.

[1:27:53] Ik hoop van harte dat u dit wetsvoorstel wil agenderen voor plenaire behandeling, zodat we gezamenlijk vaart kunnen maken met de invoering van deze maatregelen.

[1:28:01] En daarbij geef ik dan ook een antwoord op de vraag van mevrouw Welzijn.

[1:28:05] Het is mogelijk om zonder vertraging deze wet te behandelen.

[1:28:09] Maar dan moeten de Eerste en Tweede Kamer wel snel de wet ook behandelen.

[1:28:13] Anders lopen we mogelijkerwijs wel vertraging op.

[1:28:17] Ik onderbreek u even, want mevrouw Lala heeft een interruptie.

[1:28:20] Dank u wel, voorzitter.

[1:28:21] We hebben net al lang gesproken over het belang van het leren van de Nederlandse taal.

[1:28:26] Maar nu dat wordt geformuleerd als taaleis... is het niet zo dat op grond van artikel 7 van de participatiewetten... de gemeente eigenlijk al verplicht is om alle belemmeringen die er zijn... richting arbeidsinschakeling op te heffen.

[1:28:39] En op grond daarvan zou dan een gemeente taalondersteuning moeten bieden... als dat inderdaad een belemmering is...

[1:28:44] richting arbeidsparticipatie.

[1:28:46] Dat maakt eigenlijk dat de taaleis helemaal niks, maar dan ook echt niks toevoegt.

[1:28:51] Dus waarom houdt de staatssecretaris zo krampvachtig vast aan die eis?

[1:28:56] De staatssecretaris.

[1:28:57] Voorzitter, het klopt dat gemeenten op dit moment zelf de keuze hebben om te kijken of ze dat wel of niet doen.

[1:29:03] Maar ik wil af van die vrijblijftijd namens dit kabinet, omdat taal ontzettend belangrijk is.

[1:29:08] We weten dat als mensen de taal niet beheersen, dat het ongelooflijk lastig is om überhaupt mee te komen in de samenleving.

[1:29:14] Maar ook om betaald werk te vinden.

[1:29:16] En zoals de heer De Jonge ook aangaf, dit kabinet vindt ook dat je best iets terug mag doen voor de bijstand die je ontvangt.

[1:29:23] En de taalspreken, los van dat je uiteindelijk makkelijker een baan vindt, heb je ook nodig in de samenleving, in de Nederlandse samenleving waar mensen zich bevinden.

[1:29:34] Dank u wel.

[1:29:36] Volgens mij is op basis van artikel 7 van de wet de gemeente verplicht... om een belemmering weg te halen en niet vrijblijvendheid.

[1:29:42] Maar daar gaat mijn tweede vraag niet over of mijn tweede interruptie.

[1:29:45] Kan de staatssecretaris uitleggen wat hij precies denkt te bereiken... door mensen te korten op hun uitkering wanneer zij een formele toets niet halen... en hoe dit ervoor zorgt dat zij de taal beter machtig worden?

[1:29:57] Daar waar het gaat om ondersteuning, wat wij nu zojuist zo belangrijk vinden... is de afgelopen jaren enorm...

[1:30:03] bezuinigd onder het VVD-beleid en zijn juist die budgetten voor taalonderwijs verminderd.

[1:30:09] Dus als je echt wil dat mensen de taal leren, moet je dan niet investeren in goed en toegankelijk taalonderwijs.

[1:30:17] Ja, voorzitter, ik denk niet dat het alleen nodig is om meer geld er tegenaan te smijten.

[1:30:23] Volgens mij was dat ook wat mevrouw Welzijn aangaf.

[1:30:27] De taal leer je ook door in gesprek te gaan met de buurman.

[1:30:31] Door naar de bakken te gaan of door, zoals de heer De Jong zei, een colaatje te bestellen.

[1:30:35] Dus naast goed taalonderwijs zijn er veel meer mogelijkheden om de Nederlandse taal te leren.

[1:30:40] Ik ben wel met u eens en daar ga ik graag met uw Kamer over in gesprek.

[1:30:43] hoe we die taaleis precies vorm moeten gaan geven... en of daar dan eventueel extra middelen voor nodig zijn.

[1:30:49] Maar het is mij iets te gemakkelijk om alleen te zeggen... er moet meer geld tegenaan.

[1:30:53] Maar ik onderscheid wel het belang van taal.

[1:30:56] En ik kan me voorstellen dat de Kamer ook vindt... dat er dan misschien middelen voor nodig zijn.

[1:30:59] Maar laten we daar nog nader met elkaar over spreken.

[1:31:02] Want de uitwerking van de taaleis, die komt nog.

[1:31:05] We leggen hem hier aan u voor om het wel in de wet op te nemen.

[1:31:08] Mevrouw Welzijn.

[1:31:11] Dank u wel, voorzitter.

[1:31:13] En dank ook aan de staatssecretaris tot nog toe voor de toelichting.

[1:31:16] De vraag daarover is of het voor de staatssecretaris denkbaar is... dat als je het hebt over dan het niveau van taal... dat daar sprake zou kunnen zijn van differentiatie... afhankelijk van het soort werk waar iemand naartoe gaat.

[1:31:34] Nou, ik kan me goed voorstellen dat je goed moet kijken naar mensen die totaal gewoon echt niet machtig kunnen worden.

[1:31:41] Er werd ook al aangegeven aan de zijde van uw Kamer dat mensen die bijvoorbeeld laaggeletterd zijn, hoe ga je daar dan mee om?

[1:31:47] Dus ik denk dat we dat soort zaken bij de verdere uitwerking van de taaleis zorgvuldig moeten meewegen.

[1:31:53] Ik zou het onverstandig vinden om alleen te kijken naar welke baan we iemand toe begeleiden.

[1:32:00] Want even hypothetisch, het kan zo zijn dat iemand timmerman wordt, hartstikke goed.

[1:32:06] Vervolgens raakt diegene zijn baan kwijt, komt toch weer terug in de bijstand.

[1:32:09] Heeft dan misschien een minder hoog taalniveau, omdat dat voor de timmerman die met zijn handen werkt misschien net iets minder relevant is dan iemand die...

[1:32:18] beleidsstukken schrijft.

[1:32:21] Maar vervolgens moet diegene weer opnieuw naar een baan toe begeleid worden.

[1:32:24] Dan zou het heel zonde zijn als we niet hebben ingezet op gewoon een minimum taalvereisten.

[1:32:28] Dus daar ben ik, als u me zo op de man afvraagt, niet zo'n voorstander van.

[1:32:33] Maar ik denk wel dat je goed moet kijken naar ga je iets aan mensen vragen wat ze absoluut niet kunnen.

[1:32:39] Denk bijvoorbeeld dus aan lage lettertijd.

[1:32:40] Maar laten we dat met elkaar, als we die taaleis verder gaan uitwerken, verder bespreken.

[1:32:46] Mevrouw Van Dijk heeft ook een vraag.

[1:32:47] Ja, dankjewel voorzitter.

[1:32:48] Even door op dit onderwerp.

[1:32:49] Want taal is natuurlijk niet alleen belangrijk om te werken.

[1:32:52] Maar ook om bijvoorbeeld formulieren in te kunnen vullen.

[1:32:54] Om een toeslag aan te vragen.

[1:32:56] Wordt dat ook meegenomen?

[1:32:57] Oftewel, we gaan naar een bepaalde taaleis toe.

[1:33:01] Maar het zou wel verstandig zijn om ook te kijken.

[1:33:03] Wat heb je gewoon nodig om ook mee te kunnen doen breder.

[1:33:05] Als het gaat om bijvoorbeeld voorzieningen aanvragen.

[1:33:10] U heeft denk ik namens het CDA al een halve voorzet gegeven over dat u het belangrijk vindt dat we dat in die taaleis ook gaan meenemen.

[1:33:16] Het lijkt me onverstandig om nu de taaleis met elkaar alweer helemaal verder te gaan uitwerken.

[1:33:21] Dus nogmaals, ik ga er echt graag met uw Kamer over in gesprek hoe we dat precies handen en voeten moeten geven.

[1:33:26] En ik hoor eigenlijk aan uw vraag dat u dat belangrijk vindt en dat het waarschijnlijk iets is wat u verder wilt bespreken dan.

[1:33:32] Wat mevrouw Van Dijk graag verder wil.

[1:33:34] Ik wil niet heel de discussie daarover voeren.

[1:33:37] Alleen ik merk dat de discussie heel erg gaat over het type werk.

[1:33:40] En ik dacht, ik wil toch even mijn vinger opsteken.

[1:33:43] Het is niet alleen taal nodig hebben om te werken.

[1:33:46] Maar taal nodig hebben om überhaupt mee te kunnen doen in de samenleving.

[1:33:49] En dat gaat echt verder dan alleen werken.

[1:33:52] Voorzitter, mevrouw Van Dijk en ik zijn deel met elkaar.

[1:33:54] Meneer de Jonge heeft ook nog een vraag.

[1:33:56] Nou voorzitter, ik vind het hartstikke goed dat deze staatssecretaris namens het kabinet aangeeft dat die taaleis gewoon een eis blijft.

[1:34:08] En dat hij ook vindt dat er aan een bijstand die eis moet worden gekoppeld.

[1:34:11] Dus dat het eigenlijk los staat van werk.

[1:34:13] Ik bedoel, het wordt gekoppeld aan een bijstand.

[1:34:15] Je vraagt een bijstandskering aan, daar moet je gewoon de taal voor spreken.

[1:34:18] Dat is het verhaal.

[1:34:19] Maatwerken is altijd mogelijk.

[1:34:20] Maar het verhaal moet zijn, je krijgt een bijstandskering, je spreekt de Nederlandse taal.

[1:34:24] Dus dat is hartstikke goed, een goed signaal.

[1:34:26] Mijn vraag is dan wel de volgende.

[1:34:27] Ik had hem ook wel gesteld.

[1:34:28] Waarschijnlijk ging de staatssecretaris wel wat opgeven.

[1:34:31] Is hoe we omgaan met gemeentes die die taalijs zouden kunnen gaan negeren.

[1:34:35] Laten we vertrouwen hebben dat ze dat niet doen.

[1:34:37] Maar de afgelopen jaren heeft uitgewezen dat ze het vaak niet uitvoerden.

[1:34:40] Of in ieder geval geen consequenties hadden gebonden.

[1:34:43] Neemt de staatssecretaris ook eventuele maatregelen richting gemeentes?

[1:34:47] Voorwaardes daar met betrekking tot bijvoorbeeld gemeenten van Spitaatix mee in die wetgeving?

[1:34:50] De staatssecretaris.

[1:34:52] Ja, voorzitter, ik wilde die vraag inderdaad straks gaan beantwoorden... maar dat kan ik ook gewoon nu doen.

[1:34:57] Ik ga ervan uit, net als de heer De Jong... dat de gemeenten zich gewoon aan de wet houden.

[1:35:00] Dus als er een wet ligt die voorschrijft dat er een taaleis is... dat de gemeenten die gewoon gaan uitvoeren.

[1:35:05] En mocht de gemeente dat inderdaad niet gaan doen... dan ga ik ook kijken naar hoe we daar inderdaad op kunnen handhaven...

[1:35:10] Ik ben een optimistisch mens, dus ik ga er gewoon vanuit dat op het moment dat er een taaleis ligt, dat gemeenten zich er aan houden.

[1:35:15] En u had volgens mij nog een vraag erachteraan geplakt.

[1:35:17] Wat vindt u van de FNV die oproept om die taaleis vooral niet uit te gaan voeren bij gemeenten?

[1:35:23] Nou, dat vind ik heel verwerpelijk als de FNV oproept om de wet niet uit te voeren.

[1:35:28] Dus dan moeten we met elkaar niet willen.

[1:35:32] Gaat u verder?

[1:35:33] Ja, dank voorzitter.

[1:35:34] Van de boodschappen ga ik naar spoor 2.

[1:35:37] Iets wat we overigens niet nu met elkaar bespreken.

[1:35:41] Maar in spoor 2 van het programma werk ik samen met de gemeente en met de maatschappelijke organisaties aan de fundamentele herziening van de wet waarbij de mens centraal staat.

[1:35:51] En er is voor het reces een voortgangsbrief gestuurd... waarin met name is ingegaan op de stand van zaken bij spoor 2.

[1:35:57] De brede herziening van de participatiewet.

[1:35:59] En daar staat ook een probleemanalyse bij.

[1:36:02] De heer De Jong vroeg ook vanaf wanneer we worden nader geïnformeerd.

[1:36:05] Nou, die probleemanalyse was een eerste stap.

[1:36:07] En ik hoop voor de zomer daar uw Kamer nog nader over te kunnen informeren.

[1:36:12] Er wordt daarbij opnieuw gekeken naar de doelen en de uitgangspunten van de wet...

[1:36:18] En er wordt ook gewerkt aan mogelijke verbeteringen van de nieuwe wet.

[1:36:21] Voor wie niet aan het werk kan, denk bijvoorbeeld aan de chronische ziekte.

[1:36:27] U beschreef dat zojuist ook al.

[1:36:29] En we kijken ook naar manieren om ondersteuning te verbeteren.

[1:36:34] Die beleidsopties wil ik verder uitwerken.

[1:36:36] We moeten ook gezamenlijk kijken.

[1:36:38] Het gaat uiteindelijk om de mensen.

[1:36:39] Mensen die echt niet kunnen werken.

[1:36:40] Of die mensen nu in de P-wet vallen of daarbuiten.

[1:36:43] We moeten er gewoon voor zorgen dat daar een heldere regeling is voor die mensen.

[1:36:46] En die opties werk ik nu verder uit.

[1:36:48] En voor de zomer wil ik die aan uw Kamer doen toekomen.

[1:36:52] Parallel wordt in spoor drie met gemeentelijke bestuurders en leidinggevenden... en ook uitvoerend professionals gekeken naar wat er voor nodig is... om de omslag in het denken op de werkvloer tot stand te brengen.

[1:37:03] om uiteindelijk meer mensen aan het werk te krijgen.

[1:37:06] Want meedoen op de arbeidsmarkt is voor veel mensen helaas nog niet vanzelfsprekend.

[1:37:10] En uw Kamer vraagt daar ook terecht regelmatig aandacht voor.

[1:37:14] De sociaal ontwikkelbedrijven, door velen van u ook benoemd, spelen hierin een belangrijke rol.

[1:37:20] De infrastructuur die we daar hebben is denk ik ontzettend belangrijk.

[1:37:23] Ik heb er ook inmiddels een aantal bezocht en wat me wel is opgevallen is dat die sociaal-ontwikkelbedrijven echt enorm van elkaar verschillen.

[1:37:30] En ik denk wel dat het verstandig is dat we ook samen met de Kamervoorzitter kijken naar... We hebben een miljard euro beschikbaar gesteld om die structuur overeind te houden en te verbeteren.

[1:37:41] Maar dat we ook met elkaar eisen moeten gaan stellen aan waar sociaal-ontwikkelbedrijven dan aan moeten voldoen.

[1:37:47] Het verschil wat ik zelf heb ervaren binnen de sociaal ontwikkelbedrijven, dat vind ik eigenlijk wel onwenselijk.

[1:37:54] Het is goed dat er ruimte is voor maatwerk of misschien de regio waar het sociaal ontwikkelbedrijf zich gevestigd heeft.

[1:38:02] Maar een bepaalde minimum eisen moeten we denk ik wel met elkaar gaan overwegen.

[1:38:07] Mede door de inzet die die sociaal ontwikkelbedrijven plegen, krijgen veel mensen de ondersteuning die ze nodig hebben om aan de slag te kunnen.

[1:38:14] En ook om een kans te maken op de arbeidsmarkt.

[1:38:17] Hiermee dragen de bedrijven bij aan werk- en inkomenszekerheid en ook het welzijn van mensen.

[1:38:22] Meneer de Kort heeft er een vraag over.

[1:38:25] Ja, dank voorzitter.

[1:38:26] En ik ben het met de staatssecretaris eens.

[1:38:29] Ik ben ook bij veel sociaal ontwikkelbedrijven geweest en de verschillen zijn heel groot.

[1:38:33] Dus ik kan me voorstellen waarom hij hier aangeeft dat we daar misschien in die nieuwe structuur bepaalde eisen aan moeten stellen.

[1:38:39] De vraag die ik dan ook heb is, is de staatssecretaris het met de VVD eens dat dan een van die randvoorwaarden zou moeten zijn?

[1:38:45] Dat zij ook echt publiek-privaat samenwerken.

[1:38:49] Want...

[1:38:50] Zij die kunnen, die het best gebaat zijn op de reguliere arbeidsmarkt.

[1:38:54] Wellicht met de expertise van die ontwikkelbedrijven, maar wel die publiek-private samenwerkingen.

[1:39:01] Ik ben met de heer de Kort eens dat het uiteindelijk heel goed zou zijn.

[1:39:04] Dat heb ik bij een aantal sociaal ontwikkelbedrijven ook gezien.

[1:39:07] De hangende vacatures van reguliere banen in het sociaal ontwikkelbedrijf.

[1:39:10] Als mensen uiteindelijk via zo'n sociaal ontwikkelbedrijf weer de stap maken op de arbeidsmarkt.

[1:39:15] Dus dat ben ik helemaal met u eens.

[1:39:18] Ik zal straks in de beantwoording nog iets langer stilstaan bij uw vraag.

[1:39:24] Ik vind het dus belangrijk dat sociaal ontwikkelbedrijven ook in de toekomst de rol kunnen blijven vervullen die ze nu hebben.

[1:39:32] En dat ze uiteindelijk er zijn, ook als vangnet voor mensen die niet bij reguliere werkgevers terecht kunnen.

[1:39:39] ook realistisch moeten zijn dat niet voor alle mensen die in een sociaal ontwikkelbedrijf terechtkomen... de stap naar regulier werk nodig is.

[1:39:45] En daar zijn de sociaal ontwikkelbedrijven volgens mij cruciaal.

[1:39:50] Om die reden hebben we ook een omvangrijk pakket aan maatregelen... waarmee we de infrastructuur van die sociaal ontwikkelbedrijven versterken... en waarbij we hopelijk meer mensen aan het werk krijgen.

[1:39:58] Ik heb u daar vorig jaar ook een brief over gestuurd.

[1:40:02] En voor de versterking van de infrastructuur van de sociaal ontwikkelbedrijven...

[1:40:05] In de periode van 2024 tot 2034 een investering van, ik gaf het zojuist al aan, een miljard euro.

[1:40:12] Gigantische investering.

[1:40:14] Waar we denk ik ook als overheid best wat van mogen vragen bij die sociaal ontwikkelbedrijven.

[1:40:20] Bij uw Kamer is eind vorig jaar door de minister van OCW en mij ook een wetsvoorstel ingediend... om de aansluiting tussen onderwijs en de arbeidsmarkt te verbeteren.

[1:40:27] Daar is ook door een aantal van u zojuist naar gevraagd.

[1:40:30] Met name voor kwetsbare jongeren.

[1:40:33] Maar ook bijvoorbeeld voor het mbo en het voortgezet speciaal onderwijs en het praktijkonderwijs.

[1:40:38] Want voor deze jongeren geldt dat het niet vanzelfsprekend is dat ze zomaar een baan vinden.

[1:40:43] En dat is jammer, want ook bij deze groep geldt dat er heel veel potentieel is als je kijkt naar wat ze wel kunnen.

[1:40:50] Dus ik hoop van harte dat ook dit wetsvoorstel voortvaardig wordt opgepakt door uw Kamer.

[1:40:54] En ik begrijp dat we eind januari de schriftelijke vragen mogen verwachten die nu nog bij OCW liggen.

[1:41:00] Daar zou ik voorzitter met uw goedkeuring in drie blokjes de antwoorden van de Kamer willen beantwoorden.

[1:41:08] De eerste blokje is P-wet in balans waar ik ook de taaleis in meeneem voor zover dat niet al aan bod is gekomen.

[1:41:15] Tweede zijn de sociaal ontwikkelbedrijven, beschut werk en de banaanspraak en dan het blokje overig.

[1:41:26] Dan kom ik bij de eerste vraag.

[1:41:28] Dat was een vraag van mevrouw Lala die aangaf... kunt u de individuele inkomenstoeslag niet amtshalve toekennen?

[1:41:39] En kunnen we uiteindelijk...

[1:41:43] Kunnen we dat uiteindelijk niet het beste doorvoeren?

[1:41:46] Het kan al op dit moment.

[1:41:47] Dat weet u ook.

[1:41:49] Alleen ik vind het onverstandig om te zeggen... dat doen we voor iedereen.

[1:41:51] Want daarmee zouden we eigenlijk voorbij gaan aan het feit... dat ieder individu bepaalde kwaliteiten heeft die mogelijk... ervoor kunnen zorgen dat iemand een baan krijgt.

[1:42:01] Dus ik zou het heel onverstandig vinden om categoriaal te zeggen... tegen iedereen, u gaat het ontvangen.

[1:42:07] Ik zou dat echt per individu willen blijven doen.

[1:42:09] En tegelijkertijd is er ook al de mogelijkheid...

[1:42:12] ...om ambtshalve toch te doen wat u vraagt.

[1:42:20] Dan de taaleis.

[1:42:26] Waarom wordt de taal eis gehandhaafd of opnieuw ingevoerd, die vraag stelde mevrouw Lara.

[1:42:31] Nou ja, ik heb al aangegeven, de Nederlandse taal goed beheersen bevordert de kansen op een baan.

[1:42:38] Maar het is ook belangrijk, en dat is juist ook door een aantal van u geschetst, dat taal veel meer is dan...

[1:42:45] ...alleen iets wat je bij werk nodig hebt.

[1:42:46] Je hebt het gewoon nodig om goed mee te kunnen komen in de maatschappij.

[1:42:51] Daarbij wil ik toch dat de taaleis blijft bestaan.

[1:42:55] Als uw Kamer een motie in meerderheid aanneemt... ...moet er wel een hele goede reden zijn voor de staatssecretaris om het niet uit te voeren.

[1:43:00] En ik vind ook vanuit het kabinet, al had de motie er niet gelegen... ...dat het verstandig is om die taaleisen te handhaven...

[1:43:09] Maar goed, ik heb ook aangegeven, we moeten samen nog het brede gesprek voeren... over hoe we precies die taaleis willen inrichten.

[1:43:17] Dan vroeg u of u haalde eigenlijk een voorbeeld aan van de gemeente Arnhem... die werkt met begrijpelijke taal.

[1:43:24] Nou, de overheid moet er zijn voor de burger en niet... En wie is u in dit geval, meneer?

[1:43:28] Mevrouw Lala.

[1:43:30] Excuus, voorzitter.

[1:43:31] Dat is ook voor de kijker fijn inderdaad als u de leden met hun namen benoemt.

[1:43:38] Mevrouw Lala, voorzitter, vroeg naar begrijpelijke taal.

[1:43:43] En ze gaf daar als voorbeeld de gemeente Arnhem... die op het moment dat brieven niet begrijpelijk zijn... dat ze dan teruggestuurd kunnen worden.

[1:43:53] Op zich denk ik dat er meer initiatieven zijn van gemeenten die duidelijk willen communiceren.

[1:43:59] De overheid moet er ook gewoon zijn voor de inwoner of de burger en niet andersom.

[1:44:04] Maar ik zie uw oproep of vraag wel als een bredere oproep dan alleen de oproep nu hier aan de Rijksoverheid.

[1:44:12] En bovendien, hij is ook veel breder dan alleen de participatiewers.

[1:44:15] Dus ik ga u niet nu de toezegging doen dat we precies zoals Arnhem dat gaan inrichten.

[1:44:20] Maar dergelijke initiatieven ondersteun ik uiteraard van harte.

[1:44:25] Dan, voorzitter, vroeg mevrouw Lala ook naar de initiatieven zoals de gemeente Utrecht die op zich neemt en waarom wij dat niet als rijksoverheid ook doen en dat het eigenlijk...

[1:44:36] En verkeerd is dat de gemeente Utrecht dit soort initiatieven moet ontplooien.

[1:44:40] En dat we als Rijksoverheid niet onze zaakjes op orde hebben.

[1:44:44] Ik denk dat het goede nieuws is dat veel van de zaken die de gemeente Utrecht voorstelt in dit wetsvoorstel liggen.

[1:44:49] Denk bijvoorbeeld aan het bufferbudget.

[1:44:50] Denk bijvoorbeeld aan het bij kunnen verdienen naast de bijstand.

[1:44:54] Denk bijvoorbeeld aan de giften waarin we meer duidelijkheid geven.

[1:44:59] Dus veel van de zaken die de gemeente Utrecht doet zie ik eigenlijk als een steun in de rug.

[1:45:03] Omdat wij diezelfde punten in deze wet voorleggen.

[1:45:09] Mevrouw Lala heeft daar een vraag over.

[1:45:11] Dank u wel, voorzitter.

[1:45:12] Ik ben blij met de woorden van de staatssecretaris.

[1:45:15] Zou de staatssecretaris dan ook kunnen toezeggen om nu al de gemeente de ruimte te geven, ook om zonder omweg via het collectief kapitaal vast een voorschot te kunnen nemen op dat bufferbudget?

[1:45:30] Voorzitter, dat lijkt me onverstandig.

[1:45:32] Want de wet ligt gewoon voor.

[1:45:34] En we moeten uiteindelijk wel gewoon ons aan de wet houden.

[1:45:37] En zolang de wet dat nog niet toestaat, lijkt me dat onverstandig.

[1:45:40] Volgens mij heeft de gemeente Utrecht via een geitenpaadje toch een manier gevonden om dit te kunnen doen.

[1:45:46] Want het gaat daar volgens mij om privaat geld.

[1:45:47] Maar ik wil nog goed kijken naar het initiatief van de gemeente Utrecht.

[1:45:52] Hoe ze dat hebben vormgegeven voordat ik hier vooruit loop op of het wel of niet mogelijk is.

[1:45:57] Een eerste blik op hun initiatief lijkt dat in ieder geval wel mogelijk.

[1:46:05] Dan vroeg mevrouw Lala, voorzitter, ook naar het bouwdepot.

[1:46:09] En daar heb ik ook al bij de begrotingsbehandeling... en toen was het de heer Dassen die die vraag stelde...

[1:46:14] uw Kamer toegezegd dat ik namens het ministerie in gesprek zou gaan met de initiatiefnemers hiervan.

[1:46:22] Dat gesprek heeft inmiddels plaatsgevonden.

[1:46:24] Het was een constructief gesprek waarbij gekeken wordt welke opties er binnen de wet wel mogelijk zijn voor ondersteuning van jongeren in een kwetsbare positie.

[1:46:37] Mevrouw Lala, maar ook anderen vroegen naar de financiële middelen voor de re-integratie.

[1:46:44] Ja, ik denk dat het eerlijke verhaal is dat bij de totstandkoming van het regeerprogramma er geen extra middelen gereserveerd zijn voor de reintegratie.

[1:46:52] Dus daar zullen we het met elkaar nader over moeten hebben.

[1:46:56] Maar op dit moment heb ik die middelen niet.

[1:46:59] Maar voor de zomer wil ik met uitgewerkte beleidsopties voor de herziening naar uw kamer toekomen.

[1:47:04] En dan kunnen we denk ik verder met elkaar het gesprek erover voeren.

[1:47:07] Maar ook hier geldt, ik denk dat het niet alleen om middelen gaat, maar laten we dat gesprek met elkaar voeren zodra ik u voor de zomer heb ingelicht.

[1:47:21] Mevrouw Lala vroeg naar de stand van zaken van de motie Mahandis-Palma.

[1:47:27] Ik heb in mijn brief van 12 september aangegeven dat gemeenten zelf kunnen onderzoeken of dat ambtshalve toekennen van minimaregelingen haalbaar is.

[1:47:35] Ik zie niet een verantwoordelijkheid voor het Rijk.

[1:47:39] Dus daarmee heb ik uitvoering gegeven aan die motie.

[1:47:44] Mevrouw Lala vraagt ook om vaart te maken met spoor 1 en door te gaan met de funden met de hele herziening.

[1:47:48] Dat ben ik volledig met haar eens, voorzitter.

[1:47:50] Ik heb al aangegeven dat het nu aan de Eerste en Tweede Kamer is, maar de wet ligt nu in de Kamer.

[1:47:56] Ik hoop dat die ook zo snel mogelijk doorgevoerd kan worden.

[1:48:02] Mevrouw Welzijn vroeg waar we nu precies staan.

[1:48:06] Volgens mij heb ik ook wel antwoord gegeven op die vraag.

[1:48:08] Het is mogelijk om geen verdraging op te lopen, ook met het doorvoeren of het instand houden van de taaleis.

[1:48:16] Maar dat hangt ook af van wanneer uw Kamer dit wetsvoorstel behandelt en ook de Eerste Kamer.

[1:48:24] Verdere verbeteringen die we dus met elkaar bespreken over de taalhuis, die hebben ook geen invloed op dit traject.

[1:48:29] Dus dat is ook, denk ik, goed voor uw Kamer om te weten.

[1:48:33] Dan vroeg de heer De Jong van de PVV-voorzitter naar de vorderingen van de PW-spoor 2.

[1:48:40] Volgens mij heb ik daar antwoord op gegeven dat ik voor de zomer bij uw Kamer daarop terugkom.

[1:48:46] En wat er al dan niet zal gebeuren als gemeenten de taaleis niet uitvoeren, dat vroeg de heer Jong van de PVV ook.

[1:48:55] Daar heb ik ook antwoord op gegeven.

[1:48:56] Laten we er gewoon met z'n allen van uitgaan dat als er een wet ligt dat gemeenten die uitvoeren.

[1:49:00] Zo niet, daar zal ik niet schroomen om te kijken naar handhaving.

[1:49:03] De participatiewet in balans, een vraag van de heer de Jong van de PVV.

[1:49:08] Hoe houdt de staatssecretaris de bijstand houdbaar voor de toekomst?

[1:49:11] Ik denk een hele relevante vraag uiteindelijk.

[1:49:15] ...is de basis van de participatiewet ook zoals die nu voor ligt solidariteit.

[1:49:19] Dus ook hoe zorgen we er met elkaar voor dat de maatschappelijk draagvlak blijft bestaan.

[1:49:23] Ook als we uitgaan van vertrouwen, wat we nu denk ik in die nieuwe participatiewet meer dan voorheen doen... ...blijft altijd de vraag hoe zorgen we ervoor dat mensen die toch misbruiker van maken of als groepen te groot worden...

[1:49:36] Terwijl we denken dat die groepen nog aan het werk kunnen.

[1:49:39] Dat die onterecht in de bijstand belanden.

[1:49:41] Daar moeten we met elkaar denk ik scherp op blijven.

[1:49:43] Want dat ondermijnt het maatschappelijk draagvlak.

[1:49:45] Wat er voor mijn gevoel wel is voor de sociale wetgeving zoals we die in Nederland kennen.

[1:49:50] Maar daar zijn we samen bij.

[1:49:54] Dan een vraag van mevrouw Van Dijk van het CDA.

[1:49:57] Is het verminderen van bureaucratie een doel in de herziening van de participatiewet?

[1:50:01] Nou ja, het voornaamste doel was de vereenvoudiging... en ervoor zorgen dat het uiteindelijk ook werkt voor mensen.

[1:50:10] De wet was te complex.

[1:50:13] Maar het is natuurlijk ook zo dat op het moment dat we die wet vereenvoudigen... dat er ook minder bureaucratie achter vandaan komt.

[1:50:18] Dat was niet een doel op zich.

[1:50:19] Ik heb ook niet nu een hele spreadsheet met hoeveel minder bureaucratie er achter vandaan komt...

[1:50:23] Maar het is een van de doelen die ook mee heeft gespeeld bij het wijzigen van de participatiewet.

[1:50:28] Maar als u mij nu vraagt met hoeveel procent minder bureaucratie krijgen we te maken, dan kan ik u niet vertellen.

[1:50:35] Dank je wel, voorzitter.

[1:50:36] En dank voor het antwoord.

[1:50:37] Maar het is best wel interessant om daar toch eens met elkaar wat meer zicht op te krijgen.

[1:50:41] Zeker als we weten dat capaciteit gewoon knellend is.

[1:50:44] Het moeilijk is om aan mensen te komen.

[1:50:46] Dan zou het wel heel mooi zijn als we die bijwinst concreet kunnen maken.

[1:50:49] Omdat het denk ik wel behulpzaam is, ook in onze besluitvorming en het volgtraject.

[1:50:55] Ja, voorzitter, dat ben ik eens met mevrouw Van Dijk.

[1:50:57] En ik denk ook dat het goed is om te zeggen dat de beleidsopties die we nu uitwerken... dat we die ook toetsen aan administratieve lastendruk of bureaucratie zoals u aangaf.

[1:51:05] Dus ik zie daar ook kansen voor in de verdere uitwerking van de participatiewet die nog komt.

[1:51:13] Mevrouw Van Dijk heeft daar toch nog een... Dank u wel, voorzitter.

[1:51:16] Maar mag ik het dan vertalen als een toezegging... dat dit ook in beeld gebracht gaat worden bij de verdere uitwerking?

[1:51:23] U mag het in die zin als een toezegging zien dat ik ook zou kijken naar bureaucratie.

[1:51:27] Maar ik wil niet met allerlei spreadsheets gaan werken van hoeveel procent minder is het nu.

[1:51:30] Dus ja, ik hou dat in het achterhoofd.

[1:51:32] Maar het voornaamste doel van de participatiewet is dat het eenvoudiger wordt voor de mensen om wie het gaat.

[1:51:45] Dan de vraag van mevrouw Van Dijk over de...

[1:51:51] Over de schuldhulpverlening en de reintegratie.

[1:51:53] Dat was eigenlijk een vraag die ook is gesteld door mevrouw Lala.

[1:51:57] Ik denk dat we daar verder met elkaar over moeten praten.

[1:51:59] Maar dat het niet alleen gaat om de middelen die voor reintegratie beschikbaar zijn.

[1:52:03] En het is helaas zo dat vanuit het gegeven programma geen extra middelen zijn gereserveerd.

[1:52:07] Dus daar moeten we dan met elkaar verder over spreken.

[1:52:09] Dan ben ik aanbeland bij...

[1:52:16] De vraag van mevrouw Van Dijk van het CDA opnieuw, voorzitter.

[1:52:21] De manier waarop gemeenten de P-wet uitvoeren, die verschilt.

[1:52:26] En mevrouw Van Dijk vraagt, waarom wordt er niet veel meer van elkaar geleerd, bijvoorbeeld door het delen van best practices?

[1:52:34] In spoor 3, voorzitter van de participatiewet, in balans gaan we ook samen met de VNG, Divosa en allerlei andere partners kijken naar een cultuuromslag.

[1:52:43] En daar is denk ik de best practices zoals u die schetst, kunnen daar denk ik ook goed aan bod komen.

[1:52:51] De lijn is, en dat hebben we uiteraard ook bij spoor 1 al ingezet, dat we meer moeten uitgaan van de menselijke maat en vertrouwen.

[1:53:02] En dan tot slot in dit kopje, voorzitter.

[1:53:05] Wat gaat de staatssecretaris doen voor mensen die niet kunnen werken?

[1:53:08] Bijvoorbeeld een chronische ziekte.

[1:53:09] Daarvan heb ik ook al uitgegeven dat ik die opties verder uitwerk en voor de zomer naar u toe wil sturen.

[1:53:15] Want ik denk dat het belangrijk is dat of het nu binnen de participatiewet of buiten de participatiewet wordt gekeken naar chronische zieken.

[1:53:21] Ook met het rapport van OCTAS in het achterhoofd.

[1:53:24] Dat we dat goed met elkaar moeten gaan inrichten.

[1:53:28] Dan...

[1:53:30] Een vraag van de heer de Kort.

[1:53:33] Ja, ik had hem in dit blokje verwacht.

[1:53:35] Misschien komt hij later, hoor.

[1:53:36] Maar de vraag die ik gesteld had is... de plicht om je cv mee te nemen wanneer je bijstand aanvraagt... wordt dat onderdeel van de herziening participatiewet in balans?

[1:53:45] Hoe kijkt de staatssecretaris daarnaar?

[1:53:47] Die komt denk ik nog, voorzitter.

[1:53:48] En mocht ik hem ergens tussen de hele bergen aan papieren... niet meer in mijn mapje kunnen terugvinden... dan heb ik dat antwoord ook wel redelijk in mijn hoofd.

[1:53:56] Maar ik vermoed dat we hem zo gaan tegenkomen.

[1:54:01] Ja, mevrouw Van Dijk laat zich verexcuseren in verband met verplichtingen elders in dit huis van de democratie.

[1:54:08] Dus ik neem aan dat daar medewerkers meekijken, maar dan weet u dat dat het geval is.

[1:54:13] We gaan door naar het tweede blokje over de sociaal ontwikkeld bedrijven, de banenafspraken en zo meer.

[1:54:21] Voorzitter, de heer de Kort vroeg hoe kunnen we expertise van sociaal ontwikkelbedrijven meer inzetten voor de begeleiding naar de reguliere arbeidsmarkt.

[1:54:29] Ik denk dat het goed is om aan te geven dat vanaf 2025 er ook 35 miljoen euro structureel beschikbaar komt voor die doorstroombanen naar de reguliere arbeidsmarkt.

[1:54:40] Ik heb daar net als de heer de Kort veel vertrouwen in.

[1:54:42] Ik heb dat ook bij die ontwikkelbedrijven gezien waar je vacatures ziet van reguliere banen.

[1:54:46] Volgens mij werkt dat hartstikke goed.

[1:54:48] En dat zou uiteindelijk ook het doel moeten zijn... als dat niet nodig is, dat je niet blijft hangen in een sociaal ontwikkelbedrijf... maar dat je weer naar de reguliere arbeidsmarkt toestroomt.

[1:55:00] Mevrouw Welzijn vroeg... Voor u daartoe overgaat, geef ik het woord aan de heer Vlag voor een interruptie.

[1:55:07] Ja, voorzitter, die laatste zin was zorgvuldig geformuleerd, dus geen commentaar erop.

[1:55:12] Maar ergens zit er een soort grens.

[1:55:14] Er is een groep mensen die gewoon echt niet kan werken.

[1:55:18] En ik heb ooit een jaar ook bestuurslid geweest van zo'n SW-bedrijf.

[1:55:21] En de voorzitter zei ervan, mensen hebben een sociale structuur nodig, hebben collega's nodig en hebben geld nodig, inkomen.

[1:55:28] En of je dat nu een salaris noemt of een uitkering, dat maakt voor die mensen niet uit.

[1:55:33] Dus ergens moeten we die grens ook wat minder hard maken en minder ook uitstralen dat werk in alle gevallen beter is.

[1:55:41] Want voor sommige mensen is dat gewoon niet zo.

[1:55:43] Een reguliere baan geeft te veel prikkels of ze kunnen het op een andere reden niet aan.

[1:55:47] Dan is juist zo'n beschutte omgeving voor hen een permanente oplossing.

[1:55:51] Maar ergens in die wet zou ik die sfeer ook wel willen terugzien.

[1:55:54] Dat het uiteindelijk gaat om bij de mens passende vorm van bezigheid.

[1:55:59] Of dat dan beschut werk binnen is of een reguliere baan buiten.

[1:56:07] Ja, voorzitter.

[1:56:08] Volgens mij zit heel veel van wat de heer Vlag schetst in spoor 1.

[1:56:12] Maar ik denk toch dat er wel een cruciaal verschil is tussen wat u schetst en wat dit kabinet wil.

[1:56:17] Namelijk, voor diegene die kan werken moet uiteindelijk gewoon de stap naar werk mogelijk worden gemaakt.

[1:56:23] En we hebben vaker ook met elkaar de degels gekruisd over de eenverdieners.

[1:56:27] Dit kabinet zit daar gewoon echt anders in.

[1:56:30] We vinden dat mensen die kunnen werken ook aan het werk moeten gaan.

[1:56:32] Dus wat mij betreft maakt dat wel uit.

[1:56:35] Het onverlet dat als iemand niet kan werken... of in ieder geval niet een reguliere baan kan vinden... dat dan de structuur van de sociaal ontwikkelbedrijf ontzettend belangrijk is.

[1:56:43] Dus daar vinden we elkaar.

[1:56:44] Maar het verschil zit er denk ik in dat u aangeeft... het maakt niet uit.

[1:56:47] Het maakt wel uit op het moment dat iemand de stap naar een reguliere baan kan vinden.

[1:56:50] Dan wil ik dat ten alle tijde stimuleren en motiveren.

[1:56:55] Lukt dat om wat voor reden dan ook niet... dan moeten we kijken hoeveel mensen alsnog ook binnen de maatschappij...

[1:57:02] kunnen ondersteunen.

[1:57:03] En dat kan soms via een sociaal ontwikkelbedrijf zijn of op andere manieren.

[1:57:07] Meneer Vlag in tweede instantie.

[1:57:09] Ja, even voor het goede begrip.

[1:57:11] We zijn het wellicht niet eens als het gaat om eenverdieners en mensen die goed voor zichzelf kunnen zorgen.

[1:57:16] Zelf kunnen kiezen of ze een baan willen ja of nee.

[1:57:18] Daar verschillen we van mening, dat is duidelijk.

[1:57:20] Mij gaat het echt om het kader van deze participatiewet.

[1:57:23] Dus de groep die net wel, net niet bij een regulier bedrijf kan werken.

[1:57:28] dat we niet te veel in die participatiewet de uitstraling geven... dat dat het hoogste en ultieme doel voor iedereen zou moeten zijn.

[1:57:35] Er is gewoon een groep mensen... die kunnen gewoon nooit en te nimmer in een reguliere omgeving werken.

[1:57:39] En we moeten ze dan ook niet het gevoel geven... dat dat dus betekent dat het ze niet gelukt is of zo.

[1:57:45] Dat is gewoon voor hen niet het beste.

[1:57:47] Dus het zit me echt op die kwetsbare groep... die een SW-bedrijf en een beschutte omgeving nodig heeft.

[1:57:53] De staatssecretaris.

[1:57:54] Ja, voorzitter.

[1:57:55] Ik denk dat ik de heer Vlag daarin gerust kan stellen... dat spoor 1 ook voldoende ruimte biedt voor die groep die u zojuist schetst... om dan op een andere manier actief te zijn en deel te nemen in de samenleving.

[1:58:07] Een programma wat u waarschijnlijk ook kent is het Simpel Switchen.

[1:58:11] Dat is precies bedoeld voor deze groep... die misschien niet vol kan houden in de reguliere baan of überhaupt die stap niet kan zetten.

[1:58:19] En de SO-bedrijven vullen daar ook een belangrijke rol in.

[1:58:24] Mevrouw Welzijn heeft ook een vraag.

[1:58:27] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:58:28] Ik zat er wel even aan te twijfelen, hoor.

[1:58:29] Want we gaan natuurlijk dadelijk ook gewoon de wet behandelen.

[1:58:33] Maar omdat via de interrupties misschien ook een beeld kan ontstaan... dat er alleen iets moet gebeuren op het gebied van reïntegratie, vakkennis, middelen eventueel daarvoor... zou ik toch ook de minister dan toch ook de vraag willen stellen nu... voor het beeld compleet te maken hoe hij er tegenover staat... dat werk gewoon überhaupt meer moet lonen.

[1:58:52] Dus als je maar...

[0:00:00] 15 cent overhoud van elke euro die je meer verdient... dan kan er vakkennis zijn, dan kan er budget zijn... dan kan er meer expertise opgehaald worden bij wie dan ook.

[1:59:05] Maar dan is het gewoon toch geen match.

[1:59:12] Voorzitter, ik ben het volledig eens met mevrouw Welzijn.

[1:59:15] Ik weet ook dat de minister van Sociale Zaken heel hard bezig is met zijn programma om werken meer te laten lonen.

[1:59:20] En daar zou dit volgens mij ook in moeten landen.

[1:59:23] Het zit denk ik niet in de P-wet.

[1:59:25] Maar ik weet dat de minister hier ontzettend hard mee bezig is namens het kabinet.

[1:59:31] Dan, voorzitter, vroeg mevrouw Welzijn naar de stand van zaken bij de CAO aan de slag.

[1:59:38] Daarvan heb ik ook aangegeven bij de begroting dat indien wij daar een constructieve rol in kunnen vervullen, dat ik die zal pakken.

[1:59:46] Maar ik heb ook aangegeven dat wij geen onderdeel zijn van de CAO onderhandeling zelf...

[1:59:53] Dat dat echt iets is tussen sociale partners.

[1:59:55] En tot op heden heeft mij geen signaal bereikt dat wij daarin nog een extra rol van betekenis kunnen hebben.

[2:00:04] Dus mocht dat signaal toch weer opkomen dat ze aangeven van nou we willen toch u vragen om dat gesprek een positieve mening te geven.

[2:00:12] Dan zal ik daar gehoor aan geven.

[2:00:13] Maar tot op heden heb ik daar eigenlijk niets meer van vernomen.

[2:00:19] Dan vroeg mevrouw Welzijn, voorzitter, naar de banenafspraak.

[2:00:22] En ze gaf ook aan van... kunnen we, zoals de arbeidsinspectie vraagt, meer plekken meelaten tellen?

[2:00:32] Bijvoorbeeld de plekken binnen de sociaal ontwikkelbedrijven.

[2:00:35] Ik denk dat het goed is om aan te geven dat voor een deel van die...

[2:00:41] Voor een deel van die plekken geldt dat ze meetellen in de banenafspraak.

[2:00:44] En daarnaast denk ik dat het goed is om niet alleen te focussen op het getal.

[2:00:49] En dat is ook eigenlijk wat de heer De Jong aangaf bij de banenafspraak.

[2:00:52] Maar daar gaan we het met elkaar nog over hebben.

[2:00:54] Het blindstaren op het getal zou ik onverstandig vinden.

[2:00:57] Dus als deze mensen...

[2:00:59] ...aan het werk zijn binnen de sociaal ontwikkelbedrijven.

[2:01:01] Ze tellen niet mee.

[2:01:02] Dan denk ik, ja, die mensen zijn aan het werk.

[2:01:04] Dat zou centraal moeten staan.

[2:01:05] Niet of we uiteindelijk het getal van de banenafspraak halen.

[2:01:10] Dat vind ik persoonlijk veel minder relevant.

[2:01:12] En ik denk dat we bij de banenafspraak ook goed met elkaar moeten kijken naar...

[2:01:17] hoe we de doelgroep gaan verbreden zoals het nu is.

[2:01:19] En daarmee loop ik al vooruit op een andere vraag.

[2:01:23] Dat was volgens mij de vraag van de PVV.

[2:01:24] Ja, als we te veel verbreden... lopen we dan ook niet het risico op verdringing... van de groep waar we nu mee aan de slag willen.

[2:01:31] Ja, maar als ik kijk naar wat er nu voor ligt bij de Kamer... is dat maar een hele kleine verbreding.

[2:01:35] Het gaat om 2000 mensen.

[2:01:37] En toch denk ik dat het verstandig is dat we met elkaar het gesprek gaan voeren.

[2:01:39] Of moeten we dat niet nog breder doen?

[2:01:41] De BBB heeft daar ook een motie...

[2:01:43] Die is ook aangenomen.

[2:01:45] En daar moeten volgens mij de voor- en nadelen tegen elkaar afwegen.

[2:01:49] Want ik constateer ook, en dan loop ik een beetje vooruit op het debat... dat we de komende tien jaar tegen elkaar hebben gezegd... we gaan die banen realiseren en ze worden de afgelopen tien jaar niet gerealiseerd.

[2:02:01] Dan is het zeer aannemelijk dat als je niets wijzigt in hoe je er tegenaan kijkt, dat ook jaar 11 dat gebeurt.

[2:02:08] Laat dit nou een mooi afgerond decennium zijn waar je met elkaar wel groeit.

[2:02:11] Ik denk dat we echt een andere insteek met elkaar moeten kiezen.

[2:02:14] En de voorzet daarvoor heb ik gedaan door de doelgroep al iets verder te verbreden.

[2:02:20] Meneer de Jonge heeft daar nog een vraag over.

[2:02:26] De heer De Jong vroeg ook hoe kan het nou dat de overheid zo achterblijft bij die banenafspraak.

[2:02:35] En dat deel ik met de heer De Jong dat ik dat ook treurig vind om te zien.

[2:02:40] Want het klopt dat de overheid gewoon die aantallen niet haalt.

[2:02:42] Het is ook zo dat het bedrijfsleven het afgelopen jaar niet heeft gehaald.

[2:02:46] Die hebben het, als je terugkijkt naar de afgelopen tien jaar, best heel aardig gedaan.

[2:02:51] Die hebben de afspraak voor het grootste deel gewoon waar kunnen maken.

[2:02:55] Voor een deel zit het erin dat het voor de overheid geldt dat een deel van de banen die goed passen bij de mogelijkheden van de doelgroep ook worden uitbesteed aan de markt.

[2:03:04] Dus dat betekent ook dat het...

[2:03:06] ...een beetje een vertekend beeld geeft dat de overheid het helemaal niet haalt.

[2:03:09] Want een deel van die banen worden ook door de markt gedaan... ...doordat wij de markt de mogelijkheid geven om dat zo te doen.

[2:03:16] Ik zal me in blijven zetten vanuit SZW om de aantallen te halen.

[2:03:20] Vanuit het ministerie van SZW worden de aantallen ook gehaald, maar...

[2:03:24] Vanuit de hele overheid bezien is dat niet het geval.

[2:03:28] En de minister van BZK, die uiteindelijk verantwoordelijk is... ook voordat ieder departement dat haalt... daar zal ik... Ja, zij zal mij aan haar zijde vinden om de aantallen te blijven halen.

[2:03:40] Maar zij is degene die dat coördineert.

[2:03:43] Eerst een interruptie van de heer De Jong.

[2:03:46] Ja, voorzitter.

[2:03:47] Nou, kijk, ik vind richting de markt vind ik wel... ...ze halen nu nog even niet de doelstelling... ...maar ze hebben wel 85.000 banen hebben ze gerealiseerd.

[2:03:56] Het is echt ten opzichte van de overheid... ...het verschil tussen wel of niet halen is echt huge.

[2:04:01] Dus ik ben blij dat de staatssecretaris dat ook herkent... ...en ik vind het echt hartstikke goed...

[2:04:06] Dat wij ook als politiek ervoor moeten zorgen natuurlijk dat het bedrijfsleven of de markt de tools aangeraakt krijgt.

[2:04:13] En misschien ook beter wordt geïnformeerd daarover om die doelstellingen te kunnen halen.

[2:04:17] Dus het is een soort wisselwerking eigenlijk.

[2:04:19] Wat de staatssecretaris vertekent beeld, maar het is gewoon ook die wisselwerking die je met elkaar hebt.

[2:04:25] Ik weet dat het BZK er ook voor een grote loop gaat.

[2:04:28] Maar kan de staatssecretaris een termijn toezeggen waarin hij twee dingen doet?

[2:04:33] Eén, en wellicht komt het bij de debatten naar voren hoor.

[2:04:37] De zelfreflectie ten opzichte van hoe heeft het nou kunnen gebeuren dat het gewoon niet lukt.

[2:04:41] Dat is één.

[2:04:42] En twee, wat gaan we eraan doen om die overheid dan wel zoveel mogelijk die doelstellingen te kunnen laten halen.

[2:04:47] De sluitzichter.

[2:04:48] Ja, voorzitter, ik vond het een uitstekend voorstel van de heer De Jong... om dit gewoon in het debat ook mee te nemen.

[2:04:53] Maar ik denk dat die reflectie zeker op zijn plaats is.

[2:04:56] Een deel van die reflectie heb ik al gegeven door aan te geven... ja, als we weer hetzelfde gaan doen, verwacht ik ook weer hetzelfde resultaat.

[2:05:01] Ik vind dat onwenselijk.

[2:05:02] Ik heb bij monden van de motie van de BVB begrepen... dat de Kamer dat ook onwenselijk vindt.

[2:05:07] Vandaar ook dat u heeft gevraagd om een verruiming van die doelgroep.

[2:05:10] Die ligt voor een deel al voor.

[2:05:13] Maar toen ik het wetsvoorstel naar uw Kamer stuurde voor de banenafspraak...

[2:05:16] Toen was die motie er nog niet.

[2:05:18] En eigenlijk lees ik in die motie, maar dat gaat uw Kamer mij vast vertellen in het debat, dat u mogelijk nog verder wil gaan in het verruimen van die doelgroep.

[2:05:25] Nou, daar zitten allerlei voor- en nadelen aan die we denk ik goed met elkaar moeten bespreken.

[2:05:30] Maar laten we dat ook doen bij het debat over de baanafspraak.

[2:05:33] Meneer Deel.

[2:05:34] Ja, voorzitter.

[2:05:34] En als het gaat om dat debat... kunnen we dan die informatie, ook met betrekking tot BSTK... of als het gaat om het binnenlandse zakenpubliek dan... als het gaat om hoe gaan we ervoor zorgen dat we wel verbeteringen gaan plaatsvinden... gaan we dat dan ook voor het debat krijgen.

[2:05:48] Want ik wil voorkomen dat we zometeen een debat voeren over de banenafspraak... waarbij het gewoon ook gaat over het deel van de overheid, hoe ze moeten leveren... en dat we dan tijdens dat debat te maken krijgen met de staatssecretaris...

[2:06:01] Misschien heel legitiem, maar we moeten verwijzen naar een ander departement.

[2:06:04] En dat we daarin dan vastlopen tijdens het debat.

[2:06:10] Ja, voorzitter.

[2:06:10] Wijzen is nooit verstandig, want we zijn één overheid.

[2:06:13] Maar de twee vragen die u heeft gevraagd zojuist... daarvan zal ik ervoor zorgen dat de Kamer in de brief daar nog antwoord over krijgt... voor het debat aanvangt.

[2:06:22] Ik kan in die zin alleen kijken naar wat SZW doet.

[2:06:25] Dan weet ik dat we het halen.

[2:06:26] En desalniettemin de overheid haalt het niet.

[2:06:28] En daar sta ik ook gewoon voor.

[2:06:29] Daar moeten we met elkaar voor zorgen dat die...

[2:06:31] ...banen gewoon gerealiseerd worden.

[2:06:32] Een deel van de oplossing zit er misschien ook in door niet meer te kijken... ...toet de markt het of toet de overheid het.

[2:06:36] We hebben met elkaar die banen gerealiseerd.

[2:06:38] Dat is volgens mij veel belangrijker.

[2:06:40] Maar laten we daar dan uitvoerig over met elkaar hebben bij het debat.

[2:06:48] Meneer de Kort heeft ook een vraag.

[2:06:52] Ja, dank voorzitter.

[2:06:53] Want ook de VVD stort zich er mateloos aan dat de overheid achterblijft als het gaat om het plaatsen van mensen met een beperking.

[2:07:00] De markt doet het beter.

[2:07:02] En je kunt niet als overheid niet het goede voorbeeld geven terwijl die quotemplicht boven de markt hangt.

[2:07:09] En ik heb hier ook eerder een punt van gemaakt en ik zou het ook aan deze staatssecretaris willen stellen.

[2:07:13] Bent u het dan met mij eens dat het goed zou zijn als u een ranking per departement in de treinverzaal zichtbaar maakt, zodat u ook uw collega's iedere vrijdag erop kunt aanspreken dat ze een verantwoordelijkheid hierin hebben en niet straks die quotemplicht bij reguliere werkgevers opleggen, terwijl je als overheid zelf niet presteert?

[2:07:34] Ja, voorzitter.

[2:07:35] Ik vind het lastig om deze vraag te beantwoorden.

[2:07:37] Omdat wat de heer de Kort mij vraagt gewoon niet bij mij belegd is.

[2:07:41] Dat is belegd bij de minister van Binnenlandse Zaken.

[2:07:44] Zij gaat over de ranking.

[2:07:46] En als we kijken naar ranking with the stars doet SZW het erg goed.

[2:07:50] En ik ga niet andere departementen afvallen.

[2:07:53] Dat is überhaupt denk ik niet wenselijk.

[2:07:54] We moeten er gewoon voor zorgen dat we samen dat doel halen.

[2:07:57] Maar als u mij vraagt, kunt u daar op een andere manier inzicht in geven?

[2:08:01] Of hoe doen andere departementen?

[2:08:03] Dan is dat toch echt iets wat bij de minister van Binnenlandse Zaken vanuit de coördinerende rol ligt.

[2:08:08] Laat onverlet dat ik me zal inspannen om gewoon de afspraak te halen.

[2:08:16] Dan, voorzitter, vroeg de heer De Jong... hoe ik aankijk tegen het voorstel van Cedris... om niet de plek leidend te laten zijn, maar het werk zelf.

[2:08:24] Kijk, in beginsel deel ik dat wel.

[2:08:26] Het is ook een beetje een semantische discussie.

[2:08:28] Volgens mij moeten we erop focussen dat mensen uiteindelijk...

[2:08:33] aan het werk gaan en moeten we kijken naar wat ze wel kunnen in plaats van de eventuele beperkingen.

[2:08:37] Alleen in de praktijk is het zo dat veel van de werkzaamheden die mensen dan uitvoeren, die wel passend is, dat die op een bepaalde plek uitgevoerd moet worden.

[2:08:46] Dus de gedachte daarvan deel ik.

[2:08:51] Dan vroeg de heer De Kort naar de werkverbanden.

[2:08:58] En drie kwart van die werkverbanden zit ook bij reguliere werkgevers.

[2:09:02] Dat was in het verlenen volgens mij een beetje van de vraag van de heer De Jong.

[2:09:06] Dan kom ik aan bij de sociaal ontwikkelbedrijven.

[2:09:11] Nee, dat waren de laatste twee van de sociaal ontwikkelbedrijven.

[2:09:13] Die heb ik al beantwoord.

[2:09:14] Excuus, voorzitter.

[2:09:15] Ik ben bij het kopje overig aanbeland.

[2:09:18] Dan zie ik mevrouw Welzijn nog naar de interruptiemicrofoon grijpen.

[2:09:22] Want die mist denk ik een antwoord als ik het zo zie.

[2:09:26] Of de staatssecretaris heeft het bij de categorie overgezet van de sociale coöperaties?

[2:09:33] Die zit bij overig voorstel.

[2:09:34] Dan zal ik hem niet als interruptie tellen.

[2:09:38] Gaan we naar overig.

[2:09:40] Overige vragen.

[2:09:41] De eerste vraag, voorzitter, is van mevrouw Lala van Partij van de Arbeid GroenLinks.

[2:09:46] De motie, mijn hand is palmen, maar die heb ik ook al in een ander setje vragen beantwoord.

[2:09:52] Dus die slaan we even over.

[2:09:53] Dan de heer De Kort.

[2:09:56] die ook vanochtend, toen ik het artikel in de Telegraaf las... en toen had ik al een idee dat hij mij ging vragen... wat vindt u van het idee?

[2:10:06] Nou, laat ik vooropstellen dat ik, voorzitter... het idee van de heer de Kort ondersteun.

[2:10:11] Namelijk dat je...

[2:10:13] uiteindelijk gewoon je werkervaring in je cv mee moet nemen.

[2:10:15] Het goede nieuws is dat voor het aanvragen van een bijstandsuitkering... het verplicht is dat de aanvrager zich heeft ingeschreven bij het UWV.

[2:10:22] En daar komt ook bij dat bij die inschrijving de betrokkene cv aanmaakt.

[2:10:29] Maar tegelijkertijd de gedachte zoals u hem schetst... ja, het kan toch niet zo zijn dat iemand bij het loket, bij de gemeente... niet dat cv of werkervaring paraat heeft.

[2:10:36] Die gedachte onderschrijf ik.

[2:10:37] En dat hebben we dus in die zin ook vormgegeven bij het UWV.

[2:10:44] Dan nog een vraag van de heer De Kort.

[2:10:46] Wat is de stand van... Meneer De Kort heeft hier toch een vraag over.

[2:10:49] Aanvullend, ja.

[2:10:50] Dus kan ik daar dan uit opmaken, zoals ik het antwoord van de staatssecretaris hoor, dat dit ook gewoon een essentieel onderdeel wordt van de herziening van de participatiewet.

[2:10:59] Die meer dwingende plicht om die vaardigheden in kaart te brengen, die cv mee te nemen.

[2:11:04] Nou, dat kan al in spoor 1.

[2:11:07] Klopt dat?

[2:11:07] Ja.

[2:11:09] Ja, voorzitter, ik probeerde ook te schetsen dat dit in principe ook al bij wet geregeld is, namelijk bij het UWV.

[2:11:16] En tegelijkertijd heeft de gemeente een eigen beleidsvrijheid hoe ze daar dan weer verder mee omgaan.

[2:11:21] Maar waar mensen in eerste instantie terechtkomen is ook het UWV.

[2:11:24] Dus het zal niet in die zin nog expliciet in deze wet worden opgenomen dat we het al bij wet geregeld hebben.

[2:11:29] Alleen, ja, u vraagt om dat ergens anders te regelen.

[2:11:38] Meneer de Kort.

[2:11:40] Ik wil mijn interrupties niet opmaken.

[2:11:41] Maar... Nee, dus ik begrijp... De staatssecretaris geeft aan dat hij het ook belangrijk vindt.

[2:11:47] Alleen dat het bij het UWV moet gebeuren.

[2:11:49] Kijk, wat ik merk... Dat het UWV... Er is een enorme wachtlijst.

[2:11:52] Dat weten staatssecretarissen.

[2:11:54] Ze komen over in het werk.

[2:11:55] Terwijl dat lokale netwerk... Het is niet voor niets gedecentraliseerd.

[2:12:00] De gemeente staat veel dichter bij haar inwoners.

[2:12:02] Ook dichter bij de MKB'ers in haar eigen gemeente.

[2:12:06] Dus dat vind ik juist de kracht.

[2:12:07] Dat het ook...

[2:12:08] dwingender bij de gemeente wordt gedeeld.

[2:12:10] Omdat dan makkelijker, naast ook nog de opties bij het UWV, die stap naar werk gemaakt kan worden.

[2:12:16] Daar moet het om gaan.

[2:12:17] En dat zou dan, wat de VVD betreft, onderdeel moeten zijn in die herziening.

[2:12:23] En ik ben benieuwd of de staatsgestaars dat toch dan wil meenemen.

[2:12:28] Ik zal kijken hoe we het nu hebben geregeld... of dat misschien toch nog effectiever kan.

[2:12:34] Maar we hebben het dus al bij wet geregeld.

[2:12:37] Maar ik zal ernaar kijken.

[2:12:38] Want uiteindelijk de gedachte volgens mij van uw oproep is... laten we proberen mensen zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen.

[2:12:44] Die gedachte kan ik alleen maar ondersteunen.

[2:12:46] Dus op het moment dat daar ook bij de gemeente...

[2:12:50] iets gedaan kan worden om dat proces te versnellen, hartstikke goed.

[2:12:52] Tegelijkertijd, gemeenten hebben ook gewoon een zelfstandige bevoegdheid.

[2:12:55] En om daar weer allerlei procesvoorschriften aan vast te koppelen... die we eigenlijk al hebben, daar zie ik ook bezwaren.

[2:13:04] Dus laten we kijken of het effectiever kan, maar niet direct nu in wetgeving.

[2:13:08] Dat ben ik bereid te doen.

[2:13:10] Gaat u verder.

[2:13:11] Dan vroeg de heer de Kort terecht naar de stand van zaken van zijn amendement over de inclusiviteitstechnologie.

[2:13:18] De planning is dat die subsidieregeling in of vlak na de zomerinwerking treedt.

[2:13:25] Mevrouw Welzijn vroeg naar de stand van zaken van het Energiefonds.

[2:13:29] Het goede nieuws is dat er gesprekken daarover nog lopen.

[2:13:32] Het slechte nieuws is dat we daarom willen van die goede gesprekken nu even niet meer over gaan zeggen.

[2:13:39] Maar ik hoop wel op hele korte termijn dat uw Kamer daar duidelijkheid krijgt.

[2:13:42] Daar zijn vooral de mensen die de energierekening nu niet kunnen betalen heel erg bij gebaat.

[2:13:47] En ik heb uw Kamer ook een brief gestuurd...

[2:13:49] Waarin ik aangeef helpvragen van de collega's van Partij van de Arbeid GroenLinks.

[2:13:54] En uw eigen collega van NSC.

[2:13:58] Om mij nog iets meer tijd te gunnen.

[2:14:00] En niet nu met de beantwoording van de vraag te komen.

[2:14:02] Omdat ik nog steeds goede hoop heb dat we samen eruit kunnen komen.

[2:14:09] Mevrouw Welzijn vroeg ook naar de inkomstenvrijlating voor ondernemers met bijstand.

[2:14:17] Mevrouw Welzijn constateert dat als je in de bijstand zit en je werkt, dat je in loondienst een deel van het bedrag mag houden, maar dat dat niet geldt.

[2:14:24] Als je een onderneming start, kan het kabinet daarnaar kijken.

[2:14:28] Ik vind dat een sympathiek idee.

[2:14:31] Het is ook zo dat gemeenten op dit moment zelf al kunnen beoordelen... ...per persoon of part-time ondernemerschap bijdraagt aan arbeidsparticipatie.

[2:14:39] Dus dat kan al.

[2:14:41] En ik weet ook vanuit mijn hoedanigheid in een vorige bestuurlijk leven...

[2:14:46] dat bijvoorbeeld in een gemeente als Haarlemmermeer daar aparte trajecten voor in zijn gericht.

[2:14:50] Saai heet dat in de gemeente waar ik voorheen wethouder was.

[2:14:53] Dus dat gebeurt en ik denk dat het goed is om te kijken van ja, hoe kunnen we dat mogelijk versterken?

[2:14:58] Meerdere van u vroegen daarna, in ieder geval de PVB heeft daarover gehoord, volgens mij de SGP en de VVD ook.

[2:15:04] Dus ik denk dat het verstandig is om daar verder naar te kijken of we dat kunnen stimuleren.

[2:15:08] Want ja, ondernemerschap is natuurlijk zeer zeker ook een bijdrage leveren aan de maatschappij.

[2:15:13] Dat kan je ook doen buiten loondienst.

[2:15:16] Mevrouw Welzijn?

[2:15:19] Ik krijg lichtjes in mijn ogen.

[2:15:20] Daar ben ik heel blij mee met dit antwoord.

[2:15:23] Te meer omdat ik ook de mensen gesproken heb... van wie ik de lichtjes in de ogen heb overgenomen.

[2:15:27] Die zou zo blij zijn hiermee.

[2:15:29] Is dit dus een toezegging, is mijn vraag.

[2:15:34] De inkomstenvrijlating kan in de participatiewet worden toegepast.

[2:15:37] En dat is alleen aan de gemeente.

[2:15:38] Ik zou het ook op die manier willen laten.

[2:15:40] Want de gemeente staat het dichtst bij de ondernemer in spe.

[2:15:45] Dus eigenlijk wat u vraagt kan in hoe het nu voor ligt.

[2:15:49] Maar het ligt wel bij gemeente.

[2:15:50] En daar zou ik het ook echt willen laten.

[2:15:52] Dat zou mijn advies aan u zijn.

[2:15:55] Ja, want ik heb ook opgehaald dat er dus wel wat belemmeringen in het veld ervaren worden.

[2:16:00] Dus misschien is er niet wettelijk iets nodig, maar het kan zijn dat er bestuurlijk iets nodig is.

[2:16:05] Dus vandaar dat ik vraag of de staatssecretaris kan toezeggen dat hij daar bestuurlijk aandacht aan zal besteden.

[2:16:11] Ja, voorzitter, dat wil ik toezeggen.

[2:16:13] Ik zal me een eerst volgende gesprek met de VNG hier ook naar vragen waar ze dan die belemmeringen eventueel ervaren.

[2:16:18] Dan...

[2:16:23] Gaat u ook terugkoppelen wat u daarover bespreekt?

[2:16:25] Want anders schrijft u me al pas toezegging.

[2:16:27] Anders niet.

[2:16:28] Dat kan ik prima doen, dat was de vraag niet.

[2:16:30] Maar als de voorzitter een extra toezegging wil ontlokken, wil ik daar graag aan tegemoetkomen.

[2:16:38] Dan de vraag van de sociale corporatie, van mevrouw Welzijn van NSC.

[2:16:43] Bestaat er een wettelijke beperking voor mensen met een uitkering van het UWV om deel te nemen aan de sociale corporatie?

[2:16:49] Voor zover ik kan overzien zijn er binnen het UWV geen wettelijke belemmeringen om deel te nemen aan de sociale corporatie.

[2:16:59] Dan de PVV en de SGP, voorzitter, die vroegen naar een toename in de bijstand, met name bij jongeren.

[2:17:09] Ik vind dat ook een zorgelijke ontwikkeling.

[2:17:12] We zien inderdaad eind juli 2024 dat 40.000 mensen jonger dan 27 jaar een bijstandsuitkering ontvangen.

[2:17:21] Dat is echt een fors aantal, ongeveer 10% van het totale aantal mensen in de bijstand.

[2:17:27] Maar we zien ook dat het aantal stabiel is.

[2:17:30] Dat kan je aan de ene kant als iets negatiefs zien.

[2:17:34] En dat is het denk ik ook, want het is een te grote groep.

[2:17:37] Tegelijkertijd zie ik ook niet nu nog weer een extra toename.

[2:17:41] Een eenduidige verklaring voor die trends is er niet.

[2:17:45] Mogelijk hangt het samen met de economie die iets afkoelt...

[2:17:49] ...en een lichte vermindering bij de krapte op de arbeidsmarkt.

[2:17:53] Uw Kamer gaf volgens mij bij monden van mevrouw Van Dijk zojuist ook aan... ...volgens mij moeten we ook erkennen dat niet alle banen die beschikbaar zijn... ...ook voor iedereen toegankelijk zijn.

[2:18:03] Want anders zou je heel plat kunnen redeneren.

[0:00:00] 400.000 mensen in de bijstand, 400.000 banen.

[2:18:09] Er is een match, maar dat gaat natuurlijk lang niet altijd op.

[2:18:12] Want degene die een baan zoekt... ...kan misschien niet altijd solliciteren op de baan die beschikbaar is...

[2:18:19] Ik hoop wel dat met het wetsvoorstel van school naar duurzaam werk, wat we ook aan uw Kamer gaan aanbieden, dat we deze groep kleiner kunnen maken.

[2:18:26] Dat we eerder bij die doelgroep zijn, want het zijn mensen die de eerste stap aan hun werk gaan zetten.

[2:18:30] Dus ik hoop dat die extra begeleiding ervoor zorgt dat die groep kleiner wordt.

[2:18:36] Ja, voorzitter, ik maak me hier toch wel zorgen over.

[2:18:38] Overal waar je loopt in de stad, overal bordjes, personeel is gezocht.

[2:18:41] Afgelopen week stond ik ergens in de straat.

[2:18:43] Er was een kapsalon die drie dagen in de week open is, omdat de rest van de dagen geen personeel kan vinden.

[2:18:48] En we kunnen heel veel doen met de bordjes die er zijn als het gaat om omscholing en begeleiden van mensen en zo.

[2:18:54] Dus mijn vraag eigenlijk aan de staatssecretaris is of die in kaart kan brengen hoe het nou kan dat deze specifieke groep, in de woorden van de staatssecretaris, stabiel blijft, maar nog steeds een heel groot aantal.

[2:19:08] Een groot aantal wat dus niet aan de slag is tijdens een krapte.

[2:19:12] Hoe dat kan, welke belemmeringen er wellicht zijn.

[2:19:14] Of er wellicht meer gedaan moet worden tussen het bestand en werkgevers.

[2:19:19] Dat werkgevers sneller misschien tot het bestand toegevoegd kunnen worden.

[2:19:22] Of daar sneller kennis mee kunnen maken.

[2:19:24] Iets op papier zetten waardoor we als Kamer aan de slag kunnen en ook de staatssecretaris wellicht.

[2:19:30] Ja, voorzitter.

[2:19:30] En dat iets op papier zetten, zeg ik richting de heer De Jonk, kom ik dan graag even in de tweede termijn op terug.

[2:19:35] Want dan kan ik daar gelijk een datum aan koppelen.

[2:19:38] Maar ik denk dat het voor nu ook belangrijk is om aan te geven dat dat wetsvoorstel van school naar duurzaam werk, dat ligt bij uw kamer.

[2:19:43] En dat is er ook met de gedachte gekomen dat we zien dat te veel jongeren in de bijstand terechtkomen.

[2:19:49] Waar we het gevoel hebben van, nee, dat is volgens mij niet de bedoeling.

[2:19:54] willen mensen en vooral jongeren aan het werk krijgen en aan het werk houden.

[2:19:57] Dan de heer Vlag, voorzitter, die vroeg... Voor u daar antwoord op gaat geven op die vraag van meneer Vlag, heeft meneer de Kort hier nog wel een vraag over.

[2:20:04] Het is een laatste interruptie, meneer de Kort.

[2:20:06] Ja, oké, dankjewel, voorzitter.

[2:20:08] Ja, want ook wij maken ons zorgen om de toename van het aantal jongeren in de bijstand.

[2:20:12] En ik zou het ook te maken kunnen hebben met dat er steeds meer steden zijn die de zoekperiode voor jongeren afschaffen.

[2:20:20] Terwijl ik denk dat het belangrijk is wanneer je net een uitkering aanvraagt, dat je misschien toch nog kunt kijken over werk.

[2:20:27] Er is genoeg werk, zoals de heer De Jong al aangeeft.

[2:20:30] Of toch nog een andere opleiding gaat volgen.

[2:20:33] Hoe taxeert u dat er steden zijn, gemeenten zijn, die die zoekperiode voor jongeren afschaffen?

[2:20:39] En bent u dan ook bereid om daar kritisch op te kijken of eventueel op te handhaven?

[2:20:45] Is de staatssecretaris bij u?

[2:20:46] De staatssecretaris, ja.

[2:20:48] De staatssecretaris.

[2:20:49] Ja, voorzitter, dank u wel.

[2:20:50] Ik gaf zojuist ook al in mijn antwoord aan... dat er eigenlijk niet een eenduidige verklaring te geven valt.

[2:20:55] Er kunnen ook goede redenen zijn... waarom gemeenten toch willen afwijken van die zoekperiode.

[2:21:00] Dus die vrijheid is er nu.

[2:21:02] Daar nu meteen het mes in te zetten, ik denk dat dat onverstandig is.

[2:21:05] Want dan kan je de aanpak die misschien voor de ene jongere succesvol is... niet meer toepassen.

[2:21:10] Ik denk dat dat ook niet is...

[2:21:11] Wat de heer de Kort wil, tegelijkertijd denk ik wel dat het goed is dat we met elkaar vaststellen, ja, het is helemaal niet verkeerd om te denken dat je toch ook zelf actief naar werk moet zoeken.

[2:21:23] En gemeenten kunnen daar dan zelf ook kijken, bij individuele gevallen is dat in dit geval wel of niet nodig.

[2:21:28] Volgens mij moeten we dat wel in stand houden als de gedachte is, we willen mensen zo snel mogelijk aan het werk helpen.

[2:21:35] Kan ik me goed voorstellen dat een op maat gerichte aanpak heel belangrijk is en blijft, ook in de toekomst.

[2:21:42] Mevrouw Welzijn.

[2:21:45] Dank u wel, voorzitter.

[2:21:46] De vraag van de heer De Kort zet mij ook even aan het denken.

[2:21:50] Want we hebben natuurlijk ook jongeren die uit de jeugdzorg uitstromen.

[2:21:54] En ik mag hopen dat we die jongeren wel even extra aandacht geven in dit verhaal.

[2:22:01] Want zo'n zoektermijn...

[2:22:03] Dat impliceert al een bepaalde mate van zelfredzaamheid bij jongeren.

[2:22:10] En dat is vaak bij jongeren die uitstromen uit de jeugdzorg natuurlijk nog in ontwikkeling.

[2:22:15] Die hebben daar nog begeleiding bij nodig.

[2:22:18] Dus hoe zit dat dan precies?

[2:22:21] Wordt daar een uitzondering voor gemaakt?

[2:22:23] Want ik zou ze niet uit het oog willen verliezen.

[2:22:28] Ja, voorzitter, dat begrijp ik.

[2:22:29] Het lijkt me goed om even in de tweede termijn op terug te komen.

[2:22:31] Want u vraagt nu ook naar hoe het zit bij jeugdzorg.

[2:22:33] Daar heb ik toch eventjes wat tijd voor nodig om dat even goed op een rijtje te zetten.

[2:22:37] Aangezien ik staatssecretaris sociale zaken ben, weet ik niet precies hoe dat zit.

[2:22:42] Dus daar kom ik even in de tweede termijn op terug.

[2:22:45] Voorzitter, ik was gebleven bij een vraag van de heer Vlag.

[2:22:48] Die vroeg naar de publiek-private samenwerking en dat die versterkt moet worden.

[2:22:52] Om er uiteindelijk voor te zorgen dat bijstandsrechten aan het werk gaan.

[2:22:56] Eigenlijk stelde de heer de korte vergelijkbare vraag.

[2:23:00] Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we de publiek-private samenwerking meer versterken?

[2:23:04] Ik gaf al aan, daar hebben we 35 miljoen euro structureel voor gereserveerd om dat ook te versterken.

[2:23:09] En ik zie ook die samenwerking tussen aan de ene kant de sociaal-ontwikkelbedrijven en aan de andere kant...

[2:23:14] ...de reguliere bedrijven, dat daar gewoon nog echt wel veel winst te behalen valt.

[2:23:18] Dus ik denk dat u daar beide mee bediend bent.

[2:23:23] Dan de kostendelersnorm.

[2:23:24] Daar vroeg ook de heer Vlag naar namens de SGP.

[2:23:31] U vroeg of het kabinet wilde kijken hoe er alsnog brede inzichten in kan worden gekregen... door bijvoorbeeld een experiment of een uitgebreide onderzoek.

[2:23:37] En daarbij wilde u een kaart brengen wat de MKBA is voor wonen en zorg.

[2:23:48] Even kijken hoor.

[2:23:50] CO heeft ook een onderzoek verricht en we zien dat uiteindelijk de kostendelenstorm op voorzienbare tijd onhaalbaar is gebleken in die maatschappelijke kost- en baatanalyse.

[2:24:03] ...gegeven de beperkte bestaande empirische analyse erbij.

[2:24:06] Want het is op zichzelf staat onderzoek.

[2:24:10] En dat is ook aan uw Kamer gemeld in 15 oktober, jongst leden.

[2:24:15] Maar we hebben wel een regeringsakkoord afgesproken.

[2:24:17] Zeg ik dan tot slot, voorzitter, dat het kabinet gaat verkennen... ...wat de consequenties zijn als de kostendelersnorm wordt aangepast of afgeschaft... ...en welk effect dat heeft op woningdelen.

[2:24:27] Daar bent u volgens mij ook over geïnformeerd door de minister van Vroo.

[2:24:31] Maar dat doe ik even uit mijn hoofd.

[2:24:33] Eerst meneer Vlag, dan mevrouw Lala.

[2:24:35] Meneer Vlag.

[2:24:37] Ja, voorzitter, dat onderzoek wat de staatssecretaris noemt, heb ik ook zelf in mijn bijdrage genoemd, dat dat eigenlijk maar beperkt inzicht gaf.

[2:24:44] En er is denk ik behoefte juist specifiek op de maatschappelijke kostenbaten bij zorg en wonen, op meer inzicht.

[2:24:54] En begrijp ik dat goed dat dat inmiddels dus wordt opgepakt, maar dat het vanuit een ander ministerie wordt aangevlogen.

[2:25:00] Is dat dan de conclusie?

[2:25:02] Dat is een correcte conclusie, voorzitter.

[2:25:05] Mevrouw Lalla.

[2:25:07] Dank je wel, voorzitter.

[2:25:09] We hadden het net over beperkt inzicht.

[2:25:11] Ik heb hier een heel mooi boekje, woningmarktmeester... van het wetenschappelijk bureau van de VVD.

[2:25:17] Volgens de auteurs van dit boek zou een flink deel van het woningtekort... opgelost kunnen worden zonder ook maar één woning bij te bouwen... als we de institutionele prikkels tegen samenwonen weg zouden nemen...

[2:25:29] En de kostendelersnorm is volgens uw partijgenoten zo'n prikkel.

[2:25:34] En zij roepen op om dit te heroverwegen.

[2:25:37] Het is een heel interessant boekje, er zitten veel interessante citaten, maar ik zal er één noemen.

[2:25:43] Ik citeer, hoe iemand zijn of haar geld besteedt is niet aan de overheid.

[2:25:46] En het ziert een liberaal niet een oordeel te vellen over hoe iemand zijn of haar leven inrichtt.

[2:25:52] Het is gewoon een simpele kwestie van wat werkt.

[2:25:55] En in hoeverre is de staatssecretaris eens met de wetenschappelijk bureau van de VVD... dat de kostendelersnorm op gespannen voet staat met de liberale waarde?

[2:26:04] Ik kijk hier heel erg naar uit om dit in te brengen.

[2:26:07] De staatssecretaris die overigens... Ik geloof dat dat officieel heet door de kroon benoemd is.

[2:26:15] Het voelde ook een beetje als een vraag aan de privépersoon, de heer Nobel... en niet aan de staatssecretaris die inderdaad door de kroon benoemd hier zit.

[2:26:24] Meer in zijn algemeenheid denk ik dat het goed is om te kijken... waar overheidsbemoeienis al dan niet nodig is.

[2:26:30] Dat vind ik veilig om hier te stellen namens het kabinet...

[2:26:34] Maar nogmaals, over die kostendelersnorm, daar is Vro nu ook het ministerie van Volksvervestiging en Ruimtelijke Oordening nu ook verder onderzoek naar aan het doen.

[2:26:41] En daar laat ik het even van mijn zijde bij.

[2:26:47] Dank u wel, voorzitter.

[2:26:48] Ik ben blij om te horen dat in ieder geval de staatssecretaris... en dit kabinet wil onderzoeken om de dingen te doen die werken.

[2:26:54] Maar nu toch naar uw portefeuille.

[2:26:57] Bent u wel bereid om een wettelijke regeling voor proefsamenwonen... en dan samenwonen in de brede zin van het woord... in te voeren voor de mensen in de bijstand of de AOW... waar zij bijvoorbeeld zes maanden op proef kunnen samenwonen... zonder dat het direct gevolgen heeft voor de hoogte van de uitkering?

[2:27:14] Daar is in het land ook al veel mee geëxperimenteerd.

[2:27:17] En ik wijs de staatssecretaris in het kader ook op dat huizenbezitters ook de mogelijkheid hebben tot proef samenwonen.

[2:27:22] Omdat deze mogelijkheid expliciet is opgenomen in de wet vaste huurcontracten.

[2:27:26] Dus het zou mooi zijn als dat ook in de participatiewet opgenomen kan worden als regel.

[2:27:32] Daar kan ik heel kort in zijn.

[2:27:33] Nee, daar ben ik niet toe bereid.

[2:27:34] En dat heeft u ook middels schriftelijke vragen in antwoorden al kunnen waarnemen.

[2:27:39] Dan de laatste vraag, voorzitter.

[2:27:42] Dat is de vraag van de heer Vlag.

[2:27:44] Stand van zaken, motie 1 verdieners.

[2:27:46] Er wordt momenteel gewerkt naar de uitvoering van die motie.

[2:27:49] En ik kom daarop terug bij het nationaal programma Armoede en Schulden.

[2:27:53] Wat uw kamer in het voorjaar ontvangt.

[2:27:54] En dat waren de vragen volgens mij van de zijde van de Kamervoorzitter.

[2:28:00] Ik zie nog een vinger van meneer Vlag.

[2:28:01] Meneer Vlag.

[2:28:05] De staatssecretaris verstaat de kunst om beknopte antwoorden.

[2:28:08] Daardoor kan het zijn dat ik de antwoorden op twee vragen heb gemist.

[2:28:12] Eén was over het ondernemersdiploma, schuinstreep ondernemerscertificaat.

[2:28:16] En de andere ging over de rol van stevigere handhaving in een officier voor mensen uit de bijstand aan het werk te helpen.

[2:28:24] Mag nu, mag eventueel ook in tweede termijn, maar ik had ze dacht ik gemist.

[2:28:28] Die laatste vraag, voorzitter, dan graag in de tweede termijn.

[2:28:30] Want die had ik niet geregistreerd.

[2:28:32] Het ondernemersdiploma wel.

[2:28:33] En daar heb ik inderdaad geen antwoord op gegeven.

[2:28:39] Het zijn voor een ondernemer vereist gewoon specifieke vaardigheden.

[2:28:42] Maar om dat nu in een diploma vast te leggen, dat weet ik niet.

[2:28:44] Maar ik zie het ook meer als een aanmoediging van gemeenten.

[2:28:47] En daar zijn al veel voorbeelden van.

[2:28:49] Ik haal een voorbeeld uit mijn eigen gemeente aan.

[2:28:52] Om ondernemerschap te stimuleren en niet alleen te kijken naar het begeleiden van mensen naar een baan in loondienst.

[2:28:58] Dus dat op zich stimuleert.

[2:29:02] Dus de gedachte die u heeft van hoe kunnen we ondernemerschap stimuleren ook bij gemeenten.

[2:29:07] Dat vind ik heel erg goed.

[2:29:08] Laat ik het volgende doen.

[2:29:09] Ik heb u toegezegd dat ik met gemeenten in gesprek ga om te kijken naar loopt u tegen drempels aan.

[2:29:14] Ik denk dat ik uw idee over een ondernemersdiploma daar gewoon in dat gesprek meeneem.

[2:29:19] En dan koppel ik u dat terug hoe daarop wordt gereageerd.

[2:29:24] De laatste interruptie van meneer Vlag.

[2:29:26] Ja, voorzitter.

[2:29:26] Ik wil hechter aan nog even te verduidigen.

[2:29:28] Ik heb eerder namelijk ook het ondernemersdiploma te sprake gebracht.

[2:29:32] Maar toen ging het om iets heel anders inderdaad.

[2:29:34] Het gaat hier echt om het helpen van mensen in de bijstand.

[2:29:37] Zodat ze niet eigenlijk onvoorbereid ondernemer worden.

[2:29:40] Met alle risico's van die dat ze na een half jaar teleurgesteld weer terugvallen in de bijstand.

[2:29:44] Eigenlijk is het een soort opleidingstraject wat je mensen biedt.

[2:29:48] Ja, ondernemer worden doe je niet zomaar.

[2:29:50] Dan heb je te maken met allerlei administratieve dingen, juridische kwesties, misschien wel personeel.

[2:29:54] Dat je mensen daarop voorbereidt, zodat ze duurzaam uitstromen, ook uit de bijstand.

[2:29:58] Dat is vooral de achtergrond hoe ik het bedoel.

[2:30:00] Geen drempel, maar een springplank.

[2:30:04] Zo voorzitter heb ik het ook opgevat.

[2:30:06] Het past ook een beetje bij ondernemerschap.

[2:30:08] Dat je niet allerlei drempels opwerkt.

[2:30:09] Maar dat je gewoon kijkt naar de kansen die er zijn.

[2:30:11] En het goede nieuws is dat gemeenten die mensen uit de bijstand willen helpen.

[2:30:16] En het gevoel hebben van deze persoon zou daar geschikt zijn om misschien ondernemer te worden.

[2:30:20] Dat die mogelijkheden er al zijn.

[2:30:21] Maar nogmaals misschien komt terug uit het gesprek wat ik dus met de VNG ga voeren.

[2:30:25] Dat zij toch een bepaalde drempel ervaren.

[2:30:28] zal ik uw suggestie om te kijken naar een ondernemersdiploma of certificaat meenemen.

[2:30:34] En dan laat ik u weten hoe gemeenteraad tegenaan kijkt.

[2:30:39] Dat betekent het einde van de eerste termijn.

[2:30:41] En dan gaan we soepel over naar de tweede termijn.

[2:30:44] Dus ik geef het woord aan mevrouw Lala.

[2:30:47] Dank je wel, voorzitter.

[2:30:49] Dank ook aan de staatssecretaris voor de beantwoording van alle vragen in de eerste termijn.

[2:30:53] Er blijven een aantal punten waar ik in de tweede termijn wat dieper op in wil gaan.

[2:30:58] Zoals ik net al in de eerste termijn inbracht, in sport 2 zien we positieve ontwikkelingen.

[2:31:02] Maar deze aanpassingen voelen ook als reparaties binnen een systeem dat fundamenteel niet werkt.

[2:31:08] De herinvoering van de taaleis is daar zo'n schijnend voorbeeld van.

[2:31:11] Daar hebben we het al uitvoerig over gehad.

[2:31:13] Waar ik vooral op wil inzoomen is dat de staatssecretaris inging op de vereenvoudiging van de regelingen.

[2:31:19] Maar zoals ik in mijn eerste termijn aangaf, heb ik weinig geloof in die vereenvoudigingsagenda.

[2:31:25] Als zelfs de eenvoudige maatregelen, zoals die individuele inkomensstoeslag, niet ambtshalvol wordt toegekend.

[2:31:31] En misschien, als ik even toesta, voorzitter, die individuele inkomensstoeslag is bedoeld voor mensen die langdurig, meerjarig in armoede leven.

[2:31:39] Wat extra financiële...

[2:31:41] ...ruimte te bieden.

[2:31:41] Het is eigenlijk een heel eenvoudig, maar helaas wel noodzakelijk instrument.

[2:31:45] En toch kan deze toeslag niet ambthalver worden toegekend... ...omdat de huidige participatiewet dat gewoon niet toestaat.

[2:31:51] De wet schrijft expliciet voor dat inwoners... ...jaarlijks opnieuw een aanvraag moeten indienen.

[2:31:56] Nu zei de staatssecretaris in de eerste termijn dat het al wel ambtshalve kan.

[2:32:01] En ik zie dan deze uitspraak dan ook als een soort van aansporing.

[2:32:05] Misschien zelfs wel een toezegging.

[2:32:07] Omdat hij met deze uitspraak niet tegen een ambtshalve toekenning is.

[2:32:10] Is de staatssecretaris dan ook bereid deze situatie nu aan te passen?

[2:32:15] Want dat is heel erg eenvoudig.

[2:32:16] Namelijk door een paar woorden uit die wet te schrappen.

[2:32:19] een grote stap zijn in de richting van die vreemdegevoudigingsagenda.

[2:32:23] Daar waar de wet wel ruimte biedt voor ambtshalve toekenning... zoals kwijtschelding van lokale belastingen... zien we ook dat de gemeentes deze steeds vaker benutten.

[2:32:32] Dat zei de staatssecretaris ook.

[2:32:34] Maar mijn vraag aan de staatssecretaris is... hoe gaat de gemeente ondersteunen... om die ambtshalve toekenning van kwijtscheldingen... verder te vermakkelijken en uit te breiden...

[2:32:43] Je kunt mensen in de bijstand proactief benaderen.

[2:32:51] Maar gemeenten weten niet, maar andere rechthebbenden... zoals de AOW'ers of werkende AMO, kun je niet proactief benaderen.

[2:32:58] Het zou fijn zijn als daar meer ruimte is.

[2:33:02] Daar ging de motie eigenlijk over.

[2:33:04] Dank u wel.

[2:33:05] Meneer de Kort.

[2:33:07] Dank voorzitter en ook dank aan de staatssecretaris voor zijn beantwoording.

[2:33:11] Ik ben in ieder geval verheugd om te horen dat hij de gedachte onderschrijft van het belang om die CV mee te nemen, om die vaardigheden in kaart te brengen.

[2:33:20] En dat hij wil bekijken of naast het UWV of dan ook bij de gemeente dat dwingender moet worden, onderdeel moet worden, al dan niet.

[2:33:28] In ieder geval fijn dat die toezegging er is.

[2:33:31] En ten tweede ben ik ook blij dat het kabinet bezig is met het meer stimuleren van publiek-private samenwerkingen.

[2:33:39] Zowel tussen gemeenten als de markt, als detacheerders, maar ook in combinatie met ontwikkelbedrijven.

[2:33:45] Tot zover.

[2:33:46] Dank u wel.

[2:33:47] Mevrouw Welzijn.

[2:33:49] Dank u wel, voorzitter.

[2:33:51] Dank aan de staatssecretaris voor zijn visie.

[2:33:56] En reactie in de drie blokjes, daar ben ik een heel eind mee verder gekomen.

[2:34:01] Ik herhaal in elk geval dat het voor nieuw sociaal contract echt belangrijk is, straks ook met de behandeling van beide wetten die eraan komen, om vanuit het reële mensbeeld inderdaad te kijken.

[2:34:11] En met oog daarop zullen we dus ook de taaleis vanuit dat reële mensbeeld bekijken.

[2:34:17] En goed ook om te horen dat we daar nog met elkaar uitgebreid over kunnen gaan hebben.

[2:34:22] Als het gaat over de CAO-onderhandelingen... heb ik gehoord wat de staatssecretaris zegt.

[2:34:28] Ik ken ook zijn positie daarin.

[2:34:32] Niet direct, maar als systeemverantwoordelijke.

[2:34:35] Ik hoor de staatssecretaris wel zeggen, bij wijze van spreken... als ze me bellen, dan kom ik aan tafel.

[2:34:41] En ik wil de staatssecretaris toch, als ik hem goed gehoord heb...

[2:34:46] in overweging geven om ook zelf daartoe het initiatief te nemen.

[2:34:52] Ik ben ongelooflijk blij, dat was volgens mij heel duidelijk in mijn reactie, dat er nader gekeken wordt naar die sociale coöperatie.

[2:35:00] Ik heb daar echt mensen zo ontzettend blij over gezien.

[2:35:04] En wat ik wel merk, is natuurlijk, het zit bij de gemeente, het zit bij het UWV, ik ben heel blij met de toezegging voor het bestuurlijke gesprek, maar ik zou de staatssecretaris wel willen vragen om niet alleen met VNG dat bestuurlijke gesprek te hebben, maar ook de bestuurlijke lijntjes met het UWV daarvoor te benutten.

[2:35:25] En verder wil ik ook de collega's danken voor het debat wat we hier met elkaar hebben gehad.

[2:35:30] Ik vond het mooi, positief en ook leerrijk.

[2:35:34] En ook de mensen in de zaal die echt in grote getale hier zitten bedanken voor hun aanwezigheid.

[2:35:39] Dank u wel.

[2:35:40] Meneer de Jong.

[2:35:41] Graag gedaan.

[2:35:47] Voorzitter, ik wil natuurlijk de staatssecretaris hartelijk danken voor de beantwoording.

[2:35:50] Het is hartstikke goed dat de staatssecretaris aangeeft dat het kabinet de taaleis in stand houdt.

[2:35:57] Want wij vinden nou eenmaal dat als je een bijstaatkering krijgt, dat er ook een voorwaarde moet zitten.

[2:36:00] En dat is natuurlijk het spreken van de Nederlandse taal.

[2:36:02] Het is natuurlijk te gek voor woorden dat je er overhoudt en gaat zitten morrelen.

[2:36:04] Dus heel erg goed dat de staatssecretaris dat doet, dat hij dat vasthoudt.

[2:36:10] Ik kijk ook naar de eventuele mogelijkheden tot handhaving richting gemeenten die weigeren dit uit te voeren.

[2:36:17] De staatssecretaris heeft aangegeven dat hij dat ook mee zou nemen... en kijkt hoe hij dat dan zou kunnen invullen.

[2:36:21] Blij met de toezegging met betrekking tot het achterlopen... van de banenrealisatie door de overheid met betrekking tot de banenafspraak.

[2:36:30] We komen er binnenkort over te spreken.

[2:36:31] Dus fijn dat er voor dat debat een brief komt met beantwoording... over hoe we dat nou het beste kunnen invullen... zodat we ook tijdens dat debat er wat dieper in kunnen gaan.

[2:36:40] En hartstikke goed dat de staatssecretaris gaat inzoomen op die jongeren...

[2:36:45] die nu toch onbegrijpelijkerwijs vastzitten in die bijstand.

[2:36:49] Dan heb ik het natuurlijk over jongeren die wel aan de slag kunnen.

[2:36:51] Logischerwijs, want zoals ik al zei... het is onbegrijpelijk dat je in de stad kan lopen... overal bordjes met personeels gezorgd... en dat er dan jongeren onder de 27... in grote getallen gewoon in een bijstandsuitkering kunnen blijven hangen.

[2:37:04] Dat doet geen recht naar de samenleving en de belastingbetaler.

[2:37:08] Ik vind het goed dat de staatssecretaris ermee aan de slag gaat.

[2:37:11] Voorzitter, dank u wel.

[2:37:12] Dank u wel.

[2:37:13] Tot zover meneer Vlag.

[2:37:15] Dank aan de staatssecretaris voor de uitgebreide beantwoording.

[2:37:19] Het is ook duidelijk zichtbaar dat hij zijn achtergrond heeft in gemeenteland.

[2:37:22] En dat is denk ik een heel duidelijk pre.

[2:37:24] Want hij kent ook de successen en de knelpunten die er zijn in de participatiewet op gemeentelijk niveau.

[2:37:29] Daar ligt ook de kennis.

[2:37:31] Twee dingen wil ik nog noemen.

[2:37:33] Eén is, ik kijk uit naar die participatiewet, zoals die eraan komt.

[2:37:37] En wij kunnen ons ook prima vinden in het vasthouden van die taaleis.

[2:37:40] Ik benadruk nog een keer dat als die wet uit gaat stralen... werk, werk, werk, of zoals de staatssecretaris zegt, gewoon werk... dat we daar echt voorzichtig zijn met die kleine groep kwetsbare mensen... voor wie regulier werk nooit weggelegd zal zijn...

[2:37:53] Maar dat we hen ook het gevoel geven dat zij ook bij de winnaars horen.

[2:37:56] Ook als ze beschut aan een lopende band bij een SW-bedrijf de rest van hun leven gelukkig zijn in dat wat zij daar doen.

[2:38:04] Dat die sfeer ook in taal in de wet tot zijn recht komt.

[2:38:08] En tot slot sluit ik aan bij de opmerking van de heer De Jong over...

[2:38:13] Het bijstand zonder jongeren.

[2:38:15] Ik ben echt benieuwd naar oorzaken daarvoor ook.

[2:38:17] Er komt een wet aan, maar daarvoor moet je ook weten hoe het komt dat 40.000 jongeren daar nu in zitten.

[2:38:22] Kunnen ze niet of zijn er andere beleuningen?

[2:38:27] Dat was de tweede termijn van de Kamer.

[2:38:29] Ik kijk naar het kabinet of in ieder geval de persoon die daar namens nu bij ons zit, de staatssecretaris Nobel.

[2:38:35] Wilt u meteen door?

[2:38:37] Ja, laten we dat doen, voorzitter.

[2:38:39] En dan begin ik bij de vraag van mevrouw Lala.

[2:38:44] Ja, heb ik nu toch gehoord dat u een wijziging wilt toepassen in?

[2:38:47] Nee, zover ga ik niet.

[2:38:48] Maar wat ik u wel namens de voorzitter wil meegeven.

[2:38:52] Ik ben iets te enthousiast geweest.

[2:38:54] Het is niet zo dat het AMS halve inderdaad kan worden toegekend.

[2:38:56] U gaf eigenlijk zelf het antwoord al.

[2:38:58] Gemeenten kunnen op dit moment mensen proactief benaderen.

[2:39:02] Waarbij dan de gedachte is dat het uiteindelijk toch ertoe moet leiden dat ze die individuele inkomens toeslag krijgen.

[2:39:09] Dat is de nuance die ik wil aanbrengen.

[2:39:11] Maar ik ga niet zover als dat u schetste in uw bijdrage in de tweede termijn.

[2:39:18] Even kijken, dan had ik nog de vraag van mevrouw Welzijn over de jongeren in de jeugdzorg.

[2:39:25] En op het moment dat die jongeren uitstromen, zijn zij dan uitgezonderd van de vier weken zoektermijn?

[2:39:31] De gemeente heeft individueel de ruimte om af te wijken van die zoektermijn.

[2:39:35] Dit is dus precies een van de redenen waarom ik ook...

[2:39:37] In antwoord op de heer de Kort aangaf dat het niet altijd verstandig is om die zoektermijn te willen eisen.

[2:39:43] En dat gemeenten daar zelf met maatwerk denk ik het beste mee om kunnen gaan.

[2:39:48] Want ik kan me goed voorstellen dat de omstandigheden van iemand die in een dergelijke situatie zitten.

[2:39:53] En uit de jeugdzorg komen.

[2:39:55] Dat het aan het opleggen van de zoektermijn helemaal niet effectief is.

[2:39:58] Dus gelukkig dat kan al.

[2:39:59] En gemeenten zijn zelf in staat om dat per individueel geval het best te toetsen.

[2:40:07] Mevrouw Welzijn heeft er nog wel een vraag over.

[2:40:13] Dank voor de beantwoording.

[2:40:15] Wat wij wel merken binnen de fractie is dat toch jongeren uit beeld raken.

[2:40:20] Deze mogelijkheid is er op papier goed om dat trouwens bevestigd te krijgen.

[2:40:24] Want ik twijfelde daar even aan.

[2:40:26] Maar toch raken jongeren op een of andere manier...

[2:40:30] En komen dan terecht in dakloosheid of andere circuits waar je je jongeren niet wil hebben.

[2:40:37] Mag ik dan de staatssecretaris vragen om dit punt, het hoeft niet nu, maar in ieder geval wel met het ambtenoot mee te nemen in een bespreking van wat kunnen we nou doen om ze op de radar te houden.

[2:40:52] De staatssecretaris.

[2:40:53] Ja, voorzitter, het lijkt me inderdaad goed om even ook contact te zoeken... met mijn collega die zich bezighoudt met de jeugdzorg... om een wat vollediger antwoord te kunnen geven.

[2:41:00] Dus daar kom ik dan graag schriftelijk eventjes bij u op terug.

[2:41:03] En dan had ik... Meneer de Kort had ook nog een vraag.

[2:41:06] Ja, dank voorzitter.

[2:41:07] Ja, kleine nuance.

[2:41:08] Want ik ben het met de staatssecretaris eens... dat gemeenten kunnen en moeten ook maatwerk leveren.

[2:41:13] Maar mijn bezwaar ligt, en daar ging de staatssecretaris niet op in... er zijn gemeenten, bijvoorbeeld Utrecht...

[2:41:19] Die generiek de zoekperiode afschaft.

[2:41:22] En ik ben benieuwd hoe de staatssecretaris dat taxeert.

[2:41:28] Ja, voorzitter.

[2:41:30] Eigenlijk net zoals dat het generiek aan mensen vragen om te zoeken onverstandig is, vind ik het ook onverstandig als je zegt we gaan het generiek niet meer vragen.

[2:41:38] Want dat zou impliceren dat mensen niet in staat zijn om als ze zelf zoeken naar een baan toch die baan te vinden.

[2:41:44] Dus het generieke gaat twee kanten op.

[2:41:46] Het is onverstandig om het generiek niet te doen, maar het is ook onverstandig om het generiek wel van mensen te verlangen.

[2:41:54] Dan, voorzitter, de vraag van de SGP.

[2:41:56] Die vroeg volgens mij ook nog naar die publiek-private samenwerking om bijstandsgerechten aan het werk te helpen.

[2:42:03] Dat was nog één van de vragen die open stond.

[2:42:05] Dacht ik, anders moet de heer Vlag me even helpen.

[2:42:07] Naast de beantwoording van de vraag van de heer De Jong over wanneer we meer inzicht geven in hoe het kan dat jongeren langdurig in de bijstand zitten.

[2:42:17] Ik zie dat meneer Vlag daar graag nog even op reageert.

[2:42:20] Ja, die vraag was al beantwoord.

[2:42:21] Dit ging om de vraag... Ik had gezegd, de SGP wil dat het kabinet komt met een officier... om mensen uit de bijstand aan het werk te helpen.

[2:42:28] Welke rol ziet de staatssecretaris hierin voor stevigere handhaving?

[2:42:36] Nou, voorzitter, ik stel voor dat ik daarom even schriftelijk op terugkom, want ik heb niet iets wat in de verste verte lijkt om uw vraag voorbij zien komen.

[2:42:43] Dus om wel waarde, hoe zeg je dat, goed uw vraag te kunnen beantwoorden, doe ik dat dan liever schriftelijk.

[2:42:51] Dan was er volgens mij...

[2:42:54] Nog de vraag van de heer De Jonge over wanneer kunt u meer laten weten over de jongeren in de bijstand... en welke oorzaken u daar ziet en wat u eraan gaat doen.

[2:43:03] Daar wil ik in ieder geval voor de zomer bij u op terugkomen, het liefst iets eerder.

[2:43:07] Maar omdat er nu op dit moment eigenlijk niet echt een goede duiding te geven is...

[2:43:11] Neem ik ook even een iets ruimere termijn, want ik heb dan misschien meer mogelijkheden om u daar beter over te informeren.

[2:43:19] En tot slot, voorzitter, richting de heer Vlag.

[2:43:25] Het klopt inderdaad dus dat Volkshuisvesting en Ruimtelijke Oordening een onderzoek doen naar die MKBA op zorg en wonen.

[2:43:33] En het streven is om de verkenning daarvan einde dit jaar af te hebben.

[2:43:38] En dat doet Vroo in samenwerking met sociale zaken.

[2:43:44] Dank u wel.

[2:43:45] Dat betekent dat we aan het eind gekomen zijn van dit commissiedebat over de participatiewet.

[2:43:49] Ik heb een aantal toezeggingen gehoord en er zijn er een aantal opgeschreven.

[2:43:54] En dat zijn die... Wacht even hoor.

[2:44:05] Sorry.

[2:44:06] Een aantal toezeggingen waar dan een aparte brief voor komt.

[2:44:10] Die lees ik even op om zeker te weten dat we dezelfde verwachtingen hebben.

[2:44:13] En omdat ik soms graag wil weten wanneer dan.

[2:44:16] De staatssecretaris zegt toe om de informatie over de banenafspraak te sturen voorafgaand aan het plenaire debat over het wetsvoorstel voor eenvoudiging banenafspraak.

[2:44:24] Inclusief reflectie waarom de overheid de doelen niet haalt en eventuele maaltregelen om dit te bevorderen.

[2:44:30] Luidelijk, hè?

[2:44:32] De staatssecretaris zegt ook toe om op te halen welke knelpunten er worden ervaren bij de sociale coöperaties in relaties tot het vrij laten van inkomen bij de VNG en hierover schriftelijk terug te koppelen.

[2:44:44] Heeft de staatssecretaris een termijn voor ogen?

[2:44:47] Niet nu, omdat ik niet exact uit mijn hoofd weet wanneer ik dan de VNG spreek, maar... Ja, het voorjaar.

[2:44:54] Precies.

[2:44:58] Voor de kijkers, het voorjaar loopt in deze Kamer van januari tot juli ongeveer.

[2:45:05] Dus vandaar dat de staatssecretaris dat niet zegt.

[2:45:08] Maar in ieder geval niet al te lang na de afspraak met de VNG, denk ik dan.

[2:45:12] De staatssecretaris gaat in deze brief ook in op de suggestie van de heer Vlag... met betrekking tot ondernemersdiploma's, certificaten en dergelijke zaken.

[2:45:23] De staatssecretaris zegt ook schriftelijk terug te komen op welke oorzaken en belemmeringen er zijn waardoor de groep jongere bijstandsgerechterden niet werkt in tijden van krapte en of er meer gedaan kan worden om werkgevers inzicht te geven in de bijstandsgroepen.

[2:45:37] Die toezegging is aan de heer De Jonge en dat zal rond de zomer zijn.

[2:45:40] En de zomer begint hier altijd in juli.

[2:45:44] Dat is later dan meteorologisch en astronomisch.

[2:45:47] Maar goed, dat maar tegelijkertijd.

[2:45:50] De staatssecretaris zegt ook toe om schriftelijk terug te komen op de vraag van lidwelzijn omtrent jongeren die uitstromen uit de jeugdzorg.

[2:45:58] En na overleg ook met zijn collega's.

[2:46:00] collega-staatssecretaris die over de jeugdzorg gaat.

[2:46:04] Is daar een termijn aan te koppelen die enigszins concreet is?

[2:46:08] Nee, lastig.

[2:46:08] Het voorjaar vind ik altijd.

[2:46:11] Ergens tussen januari en juli dus.

[2:46:14] En als het te lang duurt, dan hangen we gewoon aan de bel.

[2:46:17] En de staatssecretaris zegt terug te komen op de vraag van lid Vlag over de handhaving.

[2:46:26] En ook dat zal wel het voorjaar worden dan.

[2:46:29] Nu heb ik een probleem, want het debat is afgelopen.

[2:46:32] En mevrouw Lala wil nog het woord.

[2:46:35] Ik ga even zo meteen kijken hoe coulant de Kamer is.

[2:46:39] Ja, voorzitter, ik had dan een langere tweede termijn.

[2:46:42] Dus ik werd onderbroken, waardoor ik het belangrijkste eigenlijk ben vergeten te melden.

[2:46:45] Namelijk dat ik graag een twee minuten debat zou willen.

[2:46:48] Dus ik hoop dat dat alsnog kan.

[2:46:52] Meneer de Kort.

[2:46:54] Wat mij betreft kan dat, maar ik mis nog een toezegging.

[2:46:56] Want de staatssecretaris gaf aan in mijn vraag om te kijken naar de mogelijkheden rondom die cv-plicht of het in kaart brengen van die vaardigheden bij gemeenten.

[2:47:09] Als ik dan toch bij de gemeente vraag hoe ze aankijken tegen het ondernemersdiploma en welke belemmeringen ze mogelijk zien om mensen toe te geleiden naar het ondernemerschap, dan denk ik dat het goed is om ook deze vraag van de heer de Kort daarin mee te nemen.

[2:47:22] Het is ook heel overzichtelijk, wordt dat één briefje bij het voorjaar.

[2:47:28] Meneer de Jong.

[2:47:29] Op zich het verzoek van mevrouw Lala kan ik wel ondersteunen voor een VO, maar dan met PVV als eerste spreker.

[2:47:41] Het is heel flauw om aan de spelregels vast te houden.

[2:47:44] Maar spelregels helpen altijd wel dat het goed gedaan kan worden.

[2:47:48] Ik sta er nu toe, maar de feedback is dan wel... U weet, de tweede termijn is een derde van de eerste termijn in tijd.

[2:47:58] Hou u aan de tijd.

[2:47:59] En als u iets heel belangrijk vindt, is het altijd handig om daarmee te beginnen.

[2:48:03] Dat is de tip van de dag.

[2:48:04] Er is dus een twee minuten debat aangevraagd met als eerste spreker mevrouw Lala.

[2:48:08] Sorry meneer de Jong, als u zich snel inschrijft, want u de tweede zijn.

[2:48:12] Ik vind het zelf altijd wel prettig om een beetje te weten, ook voor de andere leden, wat u van plan bent.

[2:48:19] De moties zullen in het verlengde liggen van de punten die ik heb geadresseerd.

[2:48:23] Met name op de vereenvoudiging.

[2:48:26] Mooi, en iedereen die dat precies wil weten, die kan eventueel de handelingen er nog op naslaan.

[2:48:31] Hartelijk dank allemaal voor uw aandacht hier in de zaal en iedereen die op afstand met ons meekijkt.

[2:48:37] Hartelijk dank aan de staatssecretaris en zijn ondersteuning.

[2:48:40] En natuurlijk aan de leden voor een, inderdaad, ik onderschrijf dat, een mooi inhoudelijk debat over een belangrijk onderwerp.

[2:48:47] Dus dank u wel en een fijne dag verder.