Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Caribisch Nederland

[0:00:00] Na het debat over Caribisch Nederland en daarom heet ik ook een hartelijk welkom aan alle mensen die meekijken via de livestream via het Caribisch gebied, via Caribisch Nederland.

[0:00:11] Een warm welkom bij deze.

[0:00:14] Aangesloten is de minister.

[0:00:17] En we hebben een aantal Kamerleden die hier aanwezig zijn.

[0:00:20] Mevrouw Welzijn van Nieuw Sociaal Contract, de heer White van GroenLinks PvdA, de heer Meulekamp van de VVD en mevrouw Weijenas van de BBB.

[0:00:31] We hebben een debat met vier minuten spreektijd per persoon.

[0:00:35] We zijn met z'n vieren en ik wil eigenlijk eens kijken of we een onbeperkte aantal interrupties kunnen doen.

[0:00:41] Dat kan als de leden het kort houden.

[0:00:44] En ik wil dan nu vragen of mevrouw Welzijn wil aftrappen met haar inbreng namens het nieuwe sociaal contract.

[0:00:52] Dank u wel, voorzitter.

[0:00:55] Voorzitter, het had wat voeten in de aarde om een rondetafelgesprek te hebben als voorbereiding op dit specifieke debat, waarbij we met elkaar inzoomen op de volkshuisvesting, op Bonaire, Saba en Sint Eustatius.

[0:01:07] Drie bijzondere gemeenten van ons koninkrijk, waar de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening ook verantwoordelijkheid voor draagt, in gelijke mate als voor de gemeenten in het Europese deel van ons land.

[0:01:18] Het rondetafelgesprek levert een beeld op bij mijn fractie dat er ook in deze gemeente sprake is van een wooncrisis.

[0:01:24] Maar eigenlijk ook dat de benodigde wetgeving nog in de kinderschoenen lijkt te staan.

[0:01:28] Wij zijn daarom ook blij om onder andere via de rondetafel te hebben vernomen en ook brief van de minister dat er gewerkt wordt aan een woningwet specifiek voor de BES.

[0:01:38] En de eerste vraag van mijn fractie, Nieuw Sociaal Contract, is dan ook of de minister iets meer informatie kan geven over de planning en de concrete punten die daarin geregeld gaan worden.

[0:01:48] En hoe worden bijvoorbeeld woningcorporaties toegelaten instellingen?

[0:01:52] Vallen zij dan onder het waarborgfonds sociale woningbouw, zodat ze gemakkelijker kunnen lenen voor de grote investeringen die nodig zijn op die eilanden, om mensen meer bestaanszekerheid te bieden?

[0:02:03] En kan de minister aangeven op welke manier die eilanden daar dan ook zelf bij betrokken zijn?

[0:02:10] Tijdens het rondetafelgesprek hebben we begrepen dat expats de lokale bevolking op de woningmarkt feitelijk wegconcureren.

[0:02:18] En tevens is aangegeven dat speculante huizen als beleggingsobject opkopen door verkopen aan expats en met zeer grote winsten tot gevolg enerzijds en een onbereikbare koopmarkt voor lokale starters anderzijds.

[0:02:30] Herkent de minister dit beeld en hoe kan dit tegengegaan worden?

[0:02:35] Voorzitter, mijn fractie heeft door het rond de tafel gesprek beeld gekregen bij de problemen die spelen in de bouwketen.

[0:02:42] Dat gaat van de verkrijging en toegang tot bouwmaterialen en zeer hoge kosten daarvan.

[0:02:48] Maar ook specifieke deskundigheid die nodig is om met de geologische, klimatologische en ruimtelijke uitdagingen om te gaan.

[0:02:57] En dit valt allemaal samen met een groot tekort aan arbeid.

[0:03:01] Kan de minister aangeven hoe zij deze uitdagingen het hoofd wil helpen bieden?

[0:03:06] Kan zij bijvoorbeeld een stand van zakenbrief toezeggen of tijdens dit debat iets meer informatie geven?

[0:03:13] Als laatste, voorzitter, de vraag aan de minister hoe huurbescherming geregeld is op de Besseilanden.

[0:03:19] Wij horen dat er op Bonaire en Stasia recent een huurcommissie opgezet is, maar dat deze ook nog in ontwikkeling is.

[0:03:27] Op Saba is er bijvoorbeeld geen huurcommissie waar burgers laagdrempelig gebruik van kunnen maken.

[0:03:33] Dus hoe staat het er eigenlijk voor?

[0:03:35] Herkent de minister het probleem?

[0:03:37] En wat zou zij hieraan kunnen doen?

[0:03:40] Dank u wel, voorzitter.

[0:03:43] Dank u wel voor uw inbreng.

[0:03:44] Ik zie geen verdere interrupties.

[0:03:46] Dan vraag ik de heer White om zijn inbreng te leveren namens GroenLinks PvdA.

[0:03:49] Dank u wel, voorzitter.

[0:03:52] Kan mevrouw Wilson haar microfoon even uitzetten?

[0:03:54] Zeker.

[0:03:59] Nogmaals dank u wel, voorzitter.

[0:04:01] Er is een wooncrisis in Nederland.

[0:04:04] En dat merken we niet alleen in Europees Nederland, maar ook op de eilanden in Caribisch Nederland.

[0:04:09] Het is daarom goed dat we vandaag een apart debat voeren over hoe we deze crisis daar kunnen aanpakken.

[0:04:15] Laat ik positief beginnen.

[0:04:16] GroenLands PvdA is blij dat er afgelopen jaren serieus werk is gemaakt van de beleidsagenda Volkshuisvesting Caribisch Nederland.

[0:04:24] Er zijn concrete maatregelen genomen die zichtbaar effect hebben op de eilanden.

[0:04:28] Een goed voorbeeld hiervan is de invoering van een verhuurssubsidie, waardoor de woonlasten voor sommige huishoudens zijn verlaagd.

[0:04:34] Het is belangrijk om deze aanpak voor te zetten en verder uit te breiden.

[0:04:40] Er is veel te bespreken, maar binnen de beperkte tijd van dit debat, wat nu misschien nog wel wat ruimte krijgt, zal ik de actielijnen langslopen.

[0:04:48] Actielijn 1.

[0:04:50] De basis op orde.

[0:04:51] Zoals bij veel onderwerpen geldt voor GroenLinks-PvA dat de voorzieningen en het beleid voor de Caribische Nederland gelijkwaardig moet zijn aan die in de Europese Nederland.

[0:04:59] Dit betekent dat de basisprincipes van volkshuisvesting, zoals kwalitatief goede woningen en adequate huurbescherming, goed geregeld moeten zijn.

[0:05:08] De vraag is, hoe staat het hiermee en kan de minister hierop ingaan?

[0:05:12] Dan actielijn 2.

[0:05:14] De woningvoorraad vergroten.

[0:05:16] Op alle drie de eilanden is er een groot tekort aan betaalbare woningen.

[0:05:20] Op Bonaire is de bevolkingsgroei sterk, wat grote gevolgen heeft voor de beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen.

[0:05:27] Een van de problemen is het hoge aantal tweede woningen van mensen uit Europees Nederland, wat nadelig is voor de lokale bevolking.

[0:05:34] Hoe kan de minister Bonaire helpen om dit tegen te gaan?

[0:05:38] Daarna zien we dat klimaatverandering en extreem weer grote impact hebben op de ruimtelijke ording en de woningbouw.

[0:05:44] Mijn fractie mist hier een duidelijk aanpak van de minister.

[0:05:47] Hoe wordt dit meegenomen in de plannen?

[0:05:50] Verder zijn de cijfers zorgwekkend.

[0:05:52] Er staan 1800 mensen op de wachtlijst, terwijl er 558 woningen in beheer zijn.

[0:05:58] Dit laat zien dat er dringend meer sociale huurwoningen bijgebouwd moeten worden.

[0:06:04] Dit geldt ook voor Sint Eustatia, maar natuurlijk ook voor Saba, waar de investeringscapaciteit, de beschikbaarheid van bouwmaterialen en het aantal vakmensen zeer beperkt is.

[0:06:15] Hoe gaat de minister deze problemen samen met de eilanden versneld aanpakken?

[0:06:20] Tijdens het rondetafelgesprek hoorden we bovendien ook over de problemen bij het krijgen van een hypotheek.

[0:06:25] Kan de minister hierop reageren?

[0:06:29] Voorzitter, ik kom nu aan bij actielijn 3, betaalbaarheid.

[0:06:32] In de Commissie Koninkrijksrelatie spreken we vaak over de grote zorgen rondom armoede en de hoge kosten van eerste levensbehoeften.

[0:06:41] De woonlasten zijn een van de grootste problemen.

[0:06:43] Voor veel mensen dreigt wonen onbetaalbaar te worden.

[0:06:47] In Europees Nederland kijken we naar de woon- en huurquota.

[0:06:51] Het aandeel van het besteedbaar inkomen dat aan woonlasten opgaat.

[0:06:54] Dit is een goed instrument om op te sturen, vooral op betaalbaarheid.

[0:06:59] Welke woon- en huurquoten acht de minister passend voor de eilanden?

[0:07:02] En hoe wil zij hierop sturen?

[0:07:06] Daarnaast, zoals ik al eerder heb aangesneden, zijn er goede stappen gezet.

[0:07:10] Zoals de verhuurssubsidie en de pilot voor bijdrage aan particulier verhuur.

[0:07:14] Hoe kunnen deze instrumenten versterkt en uitgebreid worden?

[0:07:17] En wat is het plan van de minister hierop?

[0:07:20] Verduurzaming speelt ook een belangrijke rol in betaalbaarheid.

[0:07:22] Omdat lagere energiekosten structureel de woonlasten verlagen.

[0:07:26] Hoe gaat het kabinet dit proces versnellen?

[0:07:29] Voorzitter, tot slot.

[0:07:31] De laatste actielijn.

[0:07:32] Vier.

[0:07:33] Ruimtelijke ordening.

[0:07:34] Hierover lees ik nog iets te weinig.

[0:07:37] Omdat veel nog in gang moet worden gezet en voor GroenLinks BVDA is het wel een essentieel dat woningbouw en andere ontwikkelingen plaatsvinden binnen een goede ruimtelijke ordening.

[0:07:46] Daarbij moet rekening worden gehouden met de unieke natuur op de eilanden en de gevolgen van de klimaatverandering.

[0:07:52] Ook is het belangrijk dat de behoefte van de lokale bevolking centraal staat en dat de ongewisse ruimtelijke ontwikkelingen die afbreuk doen aan de eigenheid van de eilanden worden tegengegaan.

[0:08:02] Mijn vraag tot slot, hoe ziet de minister dit?

[0:08:04] Hoe wil zij samen met de eilanden een toekomstbestendige ruimtelijke ordening vormgeven?

[0:08:09] Ik zie eruit naar de beantwoording.

[0:08:11] Dank u wel.

[0:08:11] U heeft een vraag van het lid Welzijn.

[0:08:15] Dank u wel, voorzitter.

[0:08:17] Die vraag gaat over de ruimtelijke ontwikkeling.

[0:08:21] De heer Waid had het over ongewenst gebruik van de ruimte.

[0:08:25] Zou hij daar misschien iets over kunnen uitweiden... zodat ik goed kan begrijpen op welk punt hij exact doelt hiermee?

[0:08:30] De heer Waid.

[0:08:34] Ik heb enigszins al eerder in kort betoog wat ik ga geven gerefereerd aan een presentatie die we hadden omtrent demografische ontwikkelingen op de eilanden.

[0:08:43] En daarin zie je wel heel duidelijk dat er soms wel misbruik wordt gemaakt van anderen die niet afkomstig zijn van de eilanden.

[0:08:54] Die veel lobbyen.

[0:08:57] werk verrichten en soms op een hele ludieke manier toch wel uit name komen voor voorrangregelingen op de huisvesting.

[0:09:10] Dank u wel.

[0:09:11] Volgens mij heeft u de vraag van mevrouw Welzijn voldoende beantwoord.

[0:09:15] Ja, dat zie ik inderdaad.

[0:09:17] Ik zie geen verdere interrupties, dus dan wil ik doorgaan naar de heer Meulekamp, die zijn inbreng zal leveren namens de VVD.

[0:09:24] Dank u wel, voorzitter.

[0:09:26] In Caribisch Nederland zien we op de woningmarkt en in de ruimtekortening dezelfde problemen als in Nederland.

[0:09:32] Soms zijn deze problemen op de beste eilanden zelfs nog lastiger te bestrijden, omdat bouwen nog moeilijker is dan in Nederland.

[0:09:38] Toch is bouwen de enige oplossing om de problemen op de woningmarkt tegen te gaan en de huizencrisis te bestrijden.

[0:09:43] De stukken lezende hebben we als VVD vooral een aantal vragen aan de minister.

[0:09:48] Ik zal deze vragen stellen in drie deelthema's.

[0:09:50] Ik begin met de doelstelling 2200 betaalbare woningen bouwen.

[0:09:55] Uit de voortgangsrapportage wordt mij niet geheel duidelijk hoe die 22 woningen nu gerealiseerd gaan worden.

[0:10:01] Kan de minister aangeven hoeveel woningen tot op heden concreet zijn gebouwd?

[0:10:05] Wanneer verwacht de minister dat alle 22 woningen gebouwd zijn?

[0:10:10] In stukken kan ik lezen dat er nog meer tijd nodig is voor Eustatius en Saba om de doelstellingen daar te halen.

[0:10:19] Hoeveel tijd is daar meer nodig?

[0:10:22] Ik heb in het rond de tafel gesprek al aandacht gevraagd voor flexwoningen.

[0:10:26] Flexwoningen zijn de manier om snel meer huizen te bouwen.

[0:10:29] Dat doen we in Nederland op steeds grotere schaal.

[0:10:31] Ziet de minister kansen voor klimaatbestendige en orkaanbestendige flexwoningen, zodat sneller grotere aantallen woningen ontwikkeld kunnen worden.

[0:10:40] En zo ja, gaat de minister de beste eilanden helpen in het realiseren van deze woningen.

[0:10:45] Daarnaast is het niet duidelijk, zijn van eigendomsgrenzen een probleem voor de realisatie van woningen.

[0:10:52] De vraag is hoe de minister hiermee om wil gaan, want dat is toch een probleem als je woning wil bouwen, als het niet duidelijk is van welk stuk je grond nu is.

[0:11:01] Een tweede kopje, voldoende woningen voor de eilandbewoners.

[0:11:04] Caribisch Nederland is een prachtig gebied.

[0:11:06] We zien er ook steeds meer mensen van buitenaf die er willen gaan wonen en recreëren.

[0:11:10] Dat brengt economische kansen met zich mee, onder andere op het gebied van toerisme, maar zorgt ook voor toenemende druk op de woningvoorraad.

[0:11:21] Kamerbreed is daarom een motie aangenomen om met het bestuurscollege toe te werken naar een nadere regulering van de migratie naar Bonaire.

[0:11:30] Heeft de minister hierover al contact gehad met het bestuurscollege?

[0:11:34] Wordt er al over concrete maatregelen nagedacht?

[0:11:37] Wanneer worden de eerste maatregelen genomen?

[0:11:39] En neemt de minister dit probleem en haar aanpak hierop mee in de nieuwe beleidsagenda voor de periode 2026-2030?

[0:11:48] Als laatste het ruimtelijke ontwikkelingsprogramma Caribisch Nederland, kortweg het ROZN.

[0:11:55] Om de ruimtelijke uitdagingen in Caribisch-Nederland het hoofd te bieden, heeft de minister in het ruimtelijke ontwikkelingsprogramma Caribisch-Nederland zogeheten rijksbelangen geformuleerd.

[0:12:03] Een aantal van deze belangen worden bindend verklaard.

[0:12:06] Hiervan mag in de ontwikkelingsplannen niet worden afgeweken.

[0:12:11] In Nederland zijn we juist bezig om tot minder ruimtelijke regels te komen en dat is al lastig genoeg, zodat we makkelijker kunnen bouwen.

[0:12:22] En hier zien we juist een aantal doelen bindend verklaard worden.

[0:12:27] Mijn vraag is of hiermee niet juist de nodige flexibiliteitsgraad ontbreekt om problemen op te lossen.

[0:12:33] Dus ja, spannen we het paard niet achter de wagen op deze manier?

[0:12:38] Daarnaast gaat voor de VVD ruimtelijke ordening over mensen en welke impact ruimtelijke ordening heeft op mensen.

[0:12:45] En niet over de verschillende kaartlagen over elkaar heen leggen.

[0:12:49] En als ik dan naar de legenda kijk in de kaarten die in het ROCN staan afgedrukt, dan bekruipt me toch het gevoel dat het vooral kaartlagen over elkaar zijn heen gelegd en dat is dan het ruimtelijk beleid.

[0:13:02] Vaak ontstaat er dan beleid dat in de praktijk niet uitgevoerd kan worden, want het gaat nou eenmaal over mensen.

[0:13:07] En voor de goede orde, in de legenda waar duidelijk wordt staat aangegeven dat het over relevante gebieden voor ruimtelijk beleid gaat, is er geen kaartlaag bewoond of bebouwd gebied opgenomen.

[0:13:20] Terwijl dat voor mij dus juist is waar het om gaat.

[0:13:23] Het gaat over die mensen die hier wonen.

[0:13:25] Graag hoor ik hierop een reactie van de minister.

[0:13:27] Tot slot gaf Bonaire in haar reactie aan, ook op het ROCN dus, dat we hun nog zorgen leven over dit ROCN.

[0:13:35] Wat is hiervan de stand van zaken?

[0:13:36] Dank u wel, voorzitter.

[0:13:38] Hartelijk dank voor uw inbreng.

[0:13:40] Dan wil ik het woord geven aan mevrouw Weijenas, die namens de BBB spreekt.

[0:13:45] Ja, dank u wel, mevrouw de voorzitter.

[0:13:47] Moment, ik kan hier meulenkant zijn microfoon uit.

[0:13:52] Dank u wel, mevrouw de voorzitter.

[0:13:55] We vinden het heel goed als BVB dat er aandacht is voor de volkshuisvesting en de ruimtelijke ordeningssituatie in Bonaire, Sint Eustatius en Saba, ook wel de beste eilanden genoemd.

[0:14:08] Wij vinden het belangrijk dat we deze situatie ook bespreken in een commissiedebat, want de voortgangsrapportage die we hebben gekregen van de minister laat wel zien dat er best wel wat werk aan de winkel is.

[0:14:21] We hebben laatst ook een ronde tafel gesprek gehad als commissie.

[0:14:24] En daaruit bleek dat er toch echt wel een grote zorg is over de woningnood op de eilanden.

[0:14:30] En het is heel positief dat er inspanningen worden verricht om de woningvoorraad te vergroten.

[0:14:35] Zoals de bouw van sociale huurwoningen, betaalbare koopwoningen.

[0:14:38] Maar het gaat niet alleen om het bouwen van nieuwe woningen, maar ook het beter benutten van de bestaande woningvoorraad.

[0:14:45] Want uit dat ronde tafel gesprek wat we hadden bleek dat er ook wel echt een heel groot probleem is.

[0:14:50] Omdat een groot deel van die woningen benut wordt voor toeristische verhuur.

[0:14:54] En de eigen bevolking geen betaalbare woning meer kan vinden.

[0:14:59] En dat maakt het voor de eigen inwoners gewoon ontzettend lastig.

[0:15:03] Mijn vragen aan de minister zijn als volgt.

[0:15:06] Hoe wordt de balans gevonden tussen de belangen van het toeristische sector en de woningnood van de eilandbewoners?

[0:15:12] En is de minister bereid om extra middelen of capaciteit beschikbaar te stellen om dit te monitoren en te controleren?

[0:15:19] En als BBB vinden we dat er echt aandacht moet zijn voor betaalbaar wonen voor mensen met een lage of een middeninkomen.

[0:15:26] Er zijn maatregelen genoemd zoals de verhuurdersubsidie en de pilot bijdrage op particuliere verhuur.

[0:15:32] Dat zijn volgens ons wel stappen in de goede richting.

[0:15:36] Mijn vraag aan de minister is hoe zij ervoor gaat zorgen dat deze maatregelen niet alleen op korte termijn, maar ook op lange termijn gaan bijdragen aan betaalbare woningen voor de mensen op de eilanden.

[0:15:48] Ik ben ook wel benieuwd hoe we dat gaan monitoren en evalueren.

[0:15:53] En ook het verbeteren van de financiering van koopwoningen is essentieel.

[0:15:56] Daar ging het ook in de rondetafel even over.

[0:15:58] Een pilot zoals hypotheekgarantie Bonaire zou misschien een uitkomst kunnen bieden.

[0:16:02] Maar zonder voldoende aanbod van betaalbare koopwoningen kan een hypotheekgarantie weinig effect hebben.

[0:16:08] En ik ben heel benieuwd hoe de minister ervoor wil zorgen dat het aanbod van betaalbare koopwoningen op Bonaire toereikend genoeg is om de effectiviteit van de pilot hypotheekgarantie te waarborgen.

[0:16:18] En of er misschien nog aanvullende maatregelen zijn om dit te realiseren.

[0:16:23] En dan nog kort, mevrouw de voorzitter, over het ruimtelijk ontwikkelingsprogramma Caribisch Nederland.

[0:16:29] Mijn collega van de VVD had het daar zojuist ook al uitgebreid over.

[0:16:33] En dat is een heel belangrijk instrument voor de ruimtelijke inrichting van de eilanden.

[0:16:38] Maar wij vinden het wel belangrijk dat dat ROCN moet blijven dienen als een kader voor de eilandelijke ruimtelijke ontwikkelingsplannen en niet als een beperking.

[0:16:47] Waarbij rekening gehouden moet kunnen worden met de specifieke behoeften van elk eiland.

[0:16:54] Ik ben eigenlijk wel heel benieuwd hoe de minister ervoor kan zorgen dat ROCN geen beperking vormt voor de uitvoering van bijvoorbeeld woondeals.

[0:17:04] Om ook daar te kunnen gaan bouwen en de woningnood daarop te lossen.

[0:17:09] Dat was het voor nu, dank u wel.

[0:17:12] Hartelijk dank.

[0:17:13] Ik kijk even rond.

[0:17:14] Ik zie geen verdere interrupties.

[0:17:15] Dat betekent dat we aan het einde zijn gekomen van de eerste termijn van de Kamer.

[0:17:19] Dan kijk ik even naar de minister.

[0:17:21] De minister geeft aan graag even een half uur te willen schorsen.

[0:17:25] Dan kijk ik even op de klok.

[0:17:27] Dat betekent dat ik schors tot vijf over half en dan heropen ik dan de vergadering.

[0:46:56] Welkom allemaal.

[0:46:57] Hierbij heropen ik de vergadering.

[0:47:00] We zijn toegekomen aan de eerste termijn van de kant van het kabinet.

[0:47:05] En ik wil graag het woord geven aan de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, mevrouw Keizer.

[0:47:13] Dank u wel, voorzitter.

[0:47:16] Ik vind het mooi om hier over zo'n mooi onderwerp te zijn.

[0:47:20] En nadat ik heb begrepen, wordt er ook altijd vanaf de eilanden heel goed meegeluisterd naar dit debat.

[0:47:26] En als ik het goed heb begrepen, gaat het daar nu zo ongeveer richting het middaguur.

[0:47:32] Dus ik hoop dat de aandacht er nog even bij kan blijven voordat de honger weer omhoog komt.

[0:47:40] Dit is een onderwerp, het Caribisch deel van Nederland, de Bess-eilanden.

[0:47:46] Het is een onderwerp wat ik niet voor het eerste keer in portfeil heb, om het maar zo te zeggen.

[0:47:51] Tussen 2017 en 2021 was ik staatssecretaris Economische Zaken.

[0:47:57] En was daardoor verantwoordelijk voor de telecommunicatie op het eiland.

[0:48:04] Maar omdat mijn collega Erik Wiebes...

[0:48:07] Het eigenlijk wel handig vond dat ik sowieso toch al bij die debatten aanwezig was.

[0:48:13] Heb ik in die tijd ook gewoon heel erg veel meegekregen over de energievoorziening op het eiland.

[0:48:20] Het is mij alleen nooit gelukt in die jaren om ook naar de eilanden te gaan.

[0:48:26] En als u nog even memoreert, 2017 tot 2021, daar zat de coronatijd in.

[0:48:33] Dus toen het moment daar was om richting de eilanden te gaan, toen was het juni 20.

[0:48:37] Nou ja, we weten allemaal wat er toen allemaal gebeurd is.

[0:48:42] En het is me dus gewoon nooit meer gelukt.

[0:48:44] Maar ik vind dat als je ergens over praat, moet je het ook een keer gezien hebben.

[0:48:49] Dus het plan is echt...

[0:48:52] En eisenwederdienende Deo Volente om nog voor de zomer die kant op te gaan.

[0:48:59] Ik heb gelukkig gisteren weliswaar via videoverbinding kennisgemaakt met op elk eiland twee gedeputeerden, heet dat geloof ik daar.

[0:49:10] Dus de bestuurders van de gemeentes, zeg ik dan maar even, van het openbare lichaam al daar.

[0:49:16] En dat vond ik in ieder geval al heel verhelderend.

[0:49:20] Het was weliswaar kort, maar even van hen ook te horen hoe en wat, hoe ze er naar kijken, wat de problemen zijn.

[0:49:30] En nou ja, ik heb ook gezegd, ik heb eigenlijk een ontzettende hekel aan dat online vergaderen.

[0:49:34] Kennismakingen zijn natuurlijk al sowieso verschrikkelijk online.

[0:49:39] Maar ik zie er dan ook naar uit om gewoon te plekken met mensen gewoon te spreken.

[0:49:45] Of wanneer zij hier zijn het gesprek te voeren.

[0:49:49] Voorzitter, dat is even een persoonlijke noot.

[0:49:52] Als je vervolgens kijkt naar het beleid dat dit kabinet voert... willen wij als kabinet ons ook echt hardmaken voor de regio.

[0:50:02] En dan vooral ook de eigen kracht in die regio.

[0:50:06] Elke regio telt, heet dat stuk.

[0:50:08] En dat geldt natuurlijk ook voor het Caribisch deel van ons koninkrijk.

[0:50:14] De inwoners van Bonaire, Sint-Eustatius...

[0:50:18] En Saba voelen zich uiteraard verbonden met hun eigen eiland.

[0:50:25] In de gesprekken die ik eerder ook gevoerd heb... voel je ook de trots en de liefde voor de plek waar ze wonen en leven.

[0:50:34] Samenhorigheid, toewijding, volharding.

[0:50:38] Ik heb het alleen nog maar op foto's gezien, maar dat is al adembenemend mooi.

[0:50:42] Flora en fauna en de kracht van de eigen cultuur daar.

[0:50:46] Tegelijkertijd zijn de eilanden kwetsbaar.

[0:50:48] Dat weten we ook allemaal.

[0:50:50] Het is ook door een aantal van de Kamerleden ingebracht.

[0:50:53] Klimaatveranderingen, overstromingen, hitte, regenval.

[0:50:57] Kwetsbaar als het gaat om middelen van bestaan.

[0:51:01] Economie, werkgelegenheid, uitvoeringscapaciteit.

[0:51:04] Alles moet zo'n beetje aangeleverd worden.

[0:51:07] Er is door een aantal van u gevraagd van ja, hoe zorg je dat daar voldoende arbeiders komen om te bouwen?

[0:51:14] En hoe zorg je dat de bouwkosten, hoe je in bedwang houdt?

[0:51:16] Ja, dat wordt dus gewoon moeilijk, omdat alles daar naartoe moet worden gebracht.

[0:51:23] Maar het is vervolgens voor ons wel goed om te zien, om daar oog voor te hebben en onder ogen te zien.

[0:51:29] En desalniettemin toch met oplossingen te komen.

[0:51:33] Dat hebben we gedaan met het ruimtelijk ontwikkelingsprogramma Caribisch Nederland.

[0:51:39] Dit is overigens vastgesteld door het kabinet... maar wel na een uitgebreide participatieproces... zoals dat dan heet, inspraak te plekken... ter inzage gelegd tot stand gekomen.

[0:51:54] De gedachte daarachter is een duurzame en veilige ruimtelijke inrichting van de eilanden... door kaders voor de ontwikkelingsplannen te stellen... die bijdragen aan economische ontwikkeling... duurzame economische ontwikkeling...

[0:52:07] ...zeg ik richting de heer White, een gezond leefmilieu, goede ruimtelijke kwaliteit... ...en bescherming van de culturele en natuurwaarden.

[0:52:16] Het is vervolgens alleen wel aan de eilandbestuurders om daar invulling aan te geven.

[0:52:21] Ik ben mij zeer bewust van het evenwicht wat je altijd moet vinden tussen aan de ene kant gewoon de eigen verantwoordelijkheid die daar ligt bij de openbare lichaam.

[0:52:33] De vraag die ook af en toe aan mij gesteld wordt voor ondersteuning.

[0:52:37] Maar dat is een vraag naar ondersteuning, dat is niet een vraag naar overnemen.

[0:52:41] Maar zoals ik in Nederland op een gegeven moment bepaalde bevoegdheden heb... om op een gegeven moment te zeggen, nou, onder deze voorwaarden moet het... heb ik die daar natuurlijk ook.

[0:52:53] Voorzitter, terecht zijn, mevrouw Wil zei net al... de woningnood die we in Nederland hebben, hebben we daar gewoon ook...

[0:53:03] Het niet kunnen vinden van een woning die past bij het inkomen, de levensfase of de gezinssamenstelling, betekent gewoon dat je een stabiele basis mist.

[0:53:11] Dat je levenskeuzes uitstelt, mensen schulden opbouwen door te hoge woonlasten.

[0:53:16] En dat heeft weer gewoon effect op je welbevinden.

[0:53:22] Daarom is het goed dat wij hier vandaag, en ik ben ook blij dat u hier alle vier bent, om met elkaar te praten over volkshuisvesting en ruimtelijke ordening in Caribisch Nederland.

[0:53:35] Voorzitter, in de gesprekken die ik gevoerd heb, heb ik trouwens ook echt wel gemerkt dat er ook echt de behoefte is om samen te werken.

[0:53:42] Ook gevraagd om ondersteuning.

[0:53:46] En al eerder hebben we daar resultaten van gezien die samenwerken tussen het Rijk en de eilanden in de beleidsagenda Volkshuisvesting en Ruimtecoorden in Caribisch Nederland.

[0:53:57] Deze beleidsagenda voorziet in een gezamenlijke aanpak van het Rijk, Bonaire, Sint Eustatius en SAWA tot 2026.

[0:54:06] De aanpak kent eilandoverstijgend en eilandspecifieke maatregelen voor woningbouw, betaalbaarheid, ruimtelijke ordening en de basis op orde brengen.

[0:54:15] Je hebt het opeens weer over twee of dertig woningen, voorzitter.

[0:54:20] Ik ben zelf wethouder geweest, ruimtelijke ordening, in een gemeente van 17.000 inwoners.

[0:54:26] Van 1998 tot 2002.

[0:54:29] En ik waande mij weer een beetje terug in die tijd.

[0:54:33] Overzichtelijk wil ik daarmee zeggen.

[0:54:35] Maar daarmee is vaak de uitdaging niet minder groot.

[0:54:40] Vorige week heb ik de voortgangsrapportage 2024 aangeboden.

[0:54:44] Die hoort bij de beleidsagenda.

[0:54:46] En in die voortgangsrapportage wordt aangegeven dat er voortgang is.

[0:54:51] Gestaag, maar soms zou je willen dat het meer was.

[0:54:57] Maar er is wel voortgang op de vier actielijnen.

[0:55:01] Voor de eilanden is de huurlastenverlichting toegenomen.

[0:55:05] De energiearmoede is afgenomen.

[0:55:09] door de financiering en plaatsing van zonnepanelen op sociale huurwoningen... en het ruimtelijk ontwikkelingsprogramma Caribisch Nederland is vastgesteld.

[0:55:19] Daarnaast specifiek per eilanden een aantal resultaten.

[0:55:24] Op Bonaire is een woningtelling opgeleverd.

[0:55:27] Hoeveel woningen hebben we nou?

[0:00:00] 68 nieuwe sociale huurwoningen zijn opgeleverd... en een bedrag van iets meer dan 2,7 miljoen...

[0:55:39] euro staat hier uit het volkshuisvestingsfonds is ter beschikking gesteld.

[0:55:44] Op Stasia is een huurcommissie benoemd.

[0:55:47] Twintig sociale huurwoningen zijn gerenoveerd.

[0:55:50] Een bedrag van iets meer dan 1,2 miljoen uit het volkshuisvestingsfonds is ter beschikking gesteld.

[0:55:56] En een regio deal ter waarde van 10 miljoen is overeengekomen.

[0:56:01] En op Saba is de voorbereiding voor de introductie van een

[0:56:05] woningwaarderingssysteem gestart.

[0:56:08] En dat is gewoon goed, want dan ga je met elkaar bepalen... wat de maximale prijs is.

[0:56:13] Er zijn 18 nieuwe sociale huurwoningen opgeleverd.

[0:56:16] Een bedrag van 1 miljoen uit het Volkshuisvestingsfonds... is ter beschikking gesteld.

[0:56:21] En een regio duurt de waarde van 5 miljoen euro.

[0:56:25] Voorzitter, die voortgangsrapportage geeft dus vooruitgang aan, voortgang aan.

[0:56:31] En het zijn mooie resultaten op weg naar het mogelijk maken van betaalbaar wonen voor meer mensen op het eilanden en het meer en beter beschermen van de leefomgeving.

[0:56:43] Maar voorzitter, het is natuurlijk niet genoeg.

[0:56:45] En daar zag ook een flink aantal van u vragen op.

[0:56:48] De disbalans in vraag en aanbod op de woningmarkten van de eilanden... wordt maar langzaam minder.

[0:56:56] Voortgang gestaag, maar langzaam.

[0:57:02] Op Bonaire zijn de eerste afspraken tussen Rijk en Openbaar Lichaam in 2018...

[0:00:00] 193 sociale huurwoningen opgeleverd.

[0:57:13] Van de totale opgave van ruim 2100 woningen.

[0:57:20] Dus bijna 200, terwijl je er 2100 nodig hebt.

[0:57:22] Hoe kijk je ernaar?

[0:57:28] Voer je je gezegd met 200 woningen of zeg je, je komt er nog 1900 te kort.

[0:57:33] Het is net waar je staat.

[0:57:34] Als jij in een van die woningen terechtkomt, ben je blij.

[0:57:38] Maar die andere mensen denken dan, ja, wanneer ben ik aan de beurt?

[0:57:41] Dus ik realiseer me dat zeer goed.

[0:57:43] Op Sint-Estatius zijn er sinds 2009 twee woningen van Sint.

[0:57:48] De geprognosticeerde 52 gerealiseerd.

[0:57:52] En voor Saba 38 van de afgesproken bouwopgave van 88.

[0:57:59] Nog 50 te gaan.

[0:58:01] Hier zijn oorzaken voor.

[0:58:02] Ik heb het net al gezegd, een aantal van u refereerde daar ook aan.

[0:58:06] Een kleine bouwsector met concurrentie van het bouwen van toeristische verblijfplekken.

[0:58:13] Geen financiële middelen beschikbaar bij lokale woningstichtingen of bij de overbare lichamen.

[0:58:19] Het niet beschikbaar hebben van voldoende bouwlocaties, bijvoorbeeld door onduidelijkheid van wie is nou deze grond.

[0:58:27] En het ontbreken van bepaalde wet- of regelgeving of verouderde wet- en regelgeving.

[0:58:33] Trage vergunningverlening, in die zin lijkt het ook op Nederland.

[0:58:38] Of geen uitvoeringscapaciteit beschikbaar.

[0:58:41] Want ook dat is een probleem.

[0:58:44] Voldoende ambtenaren om uiteindelijk ook het werk te verrichten.

[0:58:49] En voorzitter, dit moet gewoon veranderen.

[0:58:53] Tegelijkertijd moeten we kiezen.

[0:58:55] Want de capaciteit en de financiële middelen zijn beperkt en kunnen maar één...

[0:59:01] meneer, één keer worden ingezet.

[0:59:03] Dus we moeten komen tot een heldere prioritering.

[0:59:06] En ik zou graag de voor Volkshuisvesting en Ruimtecoordening, VRO, beschikbare mensen en middelen bij mijn ministerie en de openbare lichamen vooral willen inzetten op het versnellen van bouwen.

[0:59:20] In voortgang kun je niet wonen, in gerealiseerde huizen wel.

[0:59:24] Dus daar moet wat mij betreft de prioriteit op liggen.

[0:59:27] Die prioriteit heb ik in Nederland.

[0:59:30] En ik wil die ook voor het Caribisch deel van Nederland.

[0:59:33] Ik heb met de bestuurders van de eilanden besproken dat ik graag zou komen tot een actieprogramma stimulering van woningbouw, waarin niet alleen belemmeringen worden benoemd, want die weten we wel, ik heb ze net opgezomd, maar ook oplossingen voor de korte termijn.

[0:59:49] En soms liggen die op rijksniveau, bijvoorbeeld het opstellen van een woningwet.

[0:59:53] Ik kom direct toe aan de planning daarvan, zeg ik onder andere tegen mevrouw Welzijn.

[1:00:00] En wat daar dan in komt, soms ligt het op eilandniveau, namelijk inzichtelijk maken van eigendomssituaties of het aanpassen van het ruimteontwikkelingsplan.

[1:00:11] Ik ben ervan overtuigd dat als we onze bevoegdheden, mensen en middelen beter inzetten voor een duidelijke prioriteit en dan dus ook accepteren dat andere zaken wat langer duren, dat gezamenlijke doel een versnelling kunnen realiseren.

[1:00:27] Mijn ministerie gaat een traject inzetten om samen met de eilanden om te komen tot een dergelijk stimuleringsprogramma.

[1:00:33] En ik hoor graag wat u daarvan vindt.

[1:00:35] Ik streven voor, zoals gezegd, om voor de zomer richting de eilanden te gaan.

[1:00:40] Om daar ook te bespreken hoe dan en wat dan en wanneer dan.

[1:00:46] En dat kan vervolgens dan onderdeel zijn van een breder beleid voor de jaren na 2026.

[1:00:52] Als een vervolg op de huidige beleidsagenda.

[1:00:56] Ook daarvoor gaat gewoon gelden duidelijke keuzes die rekening houden met de beschermde uitvoeringscapaciteit.

[1:01:03] Gewoon mensen die de vergunningen moeten verlenen, om maar een voorbeeld te noemen.

[1:01:08] De mensen die de huizen moeten bouwen, financiële middelen en expertise.

[1:01:12] Maar als we die keuzes gaan maken, dan kunnen we uiteindelijk op verschillende belangrijke onderwerpen voortgang maken.

[1:01:23] Voorzitter, dat was om te beginnen het algemene verhaal.

[1:01:27] En dan kom ik nu.

[1:01:28] Ik heb hier vier mapjes van alle vier de woordvoerders met de vragen in zitten.

[1:01:33] Dus voor zover ik die nog niet beantwoord heb, ga ik nu dus die vragen beantwoorden.

[1:01:39] Ja, daar is ook... Voorzitter, echt...

[1:01:43] GroenLinks P van de A, VVD, BBB, Groen en NSC Wit.

[1:01:53] Nou, ik verwacht nu gewoon applaus eigenlijk, voorzitter.

[1:01:57] Voor de ambtenaren die dit voor mij gedaan hebben, want ik hou van dit soort details.

[1:02:03] Want dat geeft maar aan dat je aandacht hebt voor wat je doet.

[1:02:08] Het is prachtig.

[1:02:10] De aandacht is zeker altijd goed.

[1:02:13] Toch had mevrouw Welzijn al een interruptie, dus ik wil haar graag het woord geven.

[1:02:18] Dank u wel, voorzitter.

[1:02:21] Mooi om te horen, de inleiding van de minister.

[1:02:24] Wij hadden tijdens de schorsing als commissie ook het idee om die kant op te gaan.

[1:02:29] Om inderdaad gewoon letterlijk beeld bij de zaken te hebben, te horen, te zien, te proeven, te ruiken hoe het daar is.

[1:02:36] En we hadden het er ook over van, weet je, de minister gebruikte het woord, even kijken, overzichtelijk.

[1:02:45] En dat is wat mij betreft ook echt het juiste woord.

[1:02:48] Het lijkt zo overzichtelijk.

[1:02:49] Als je die aantallen hoort, ja, je zou er bijna geen stress van krijgen.

[1:02:53] En toch is het een soort wicked problem.

[1:02:56] Toch is het taai en lastig om het voor elkaar te krijgen.

[1:03:01] En ik vroeg me af, want de oorzaken heeft de minister heel mooi benoemd.

[1:03:06] Maar welke van die oorzaken, of is het de combinatie van die oorzaken?

[1:03:10] Wat maakt nou dat het toch taai is?

[1:03:13] Naast overzichtelijk.

[1:03:15] Het woord is aan de minister.

[1:03:16] Ik vind het een mooie vraag van mevrouw Welzijn, voorzitter.

[1:03:19] Want het schetst eigenlijk waar je hier naar kijkt.

[1:03:26] Ja, het is overzichtelijk.

[1:03:28] Ik heb hier de inwoneraantallen...

[1:03:31] Op Saba wonen, tenminste, even kijken, wat is dit?

[1:03:34] Er staat niet bij van wanneer dit cijfer is.

[1:03:37] Maar 24 hoor ik naast mij zeggen.

[0:00:00] 2060 inwoners op Saba, 13 vierkante kilometer.

[1:03:47] Nou, ben je een half uurtje rond, zullen we maar zeggen.

[1:03:53] Sint-Eustatius, 21 vierkante kilometer, 3204 inwoners.

[1:03:58] En op Bonaire, 294 vierkante kilometer, 25.133 inwoners.

[1:04:07] Overzichtelijk, voorzitter.

[1:04:08] Maar het zijn eilanden.

[1:04:10] En het zijn eilanden met een bepaalde geschiedenis, met een bepaalde geologie...

[1:04:15] Met bepaalde winden die erop inbeuken.

[1:04:18] Alles moet er met boten komen of vliegtuigen.

[1:04:23] En de mensen die het werk kunnen doen zijn uiteraard ook dan vervolgens beperkt.

[1:04:28] Dus voorzitter, hier is geen één oplossing.

[1:04:33] Want zelfs als je het geld er tegenaan zou gooien, hoe krijg je het materiaal er?

[1:04:36] En welke mensen gaan het dan doen?

[1:04:40] Dus dit is echt, voorzitter, stug doorwerk.

[1:04:44] Dat is volgens mij wat we hier moeten doen met elkaar.

[1:04:50] Dank u wel.

[1:04:50] Ik zie dat de heer White van GroenLinks PvdA ook een interruptie heeft.

[1:04:55] Dank u wel, voorzitter.

[1:04:56] Ik wilde vooral al beste complimenten geven over het beeld wat de minister schetst.

[1:05:02] Ik heb echt het idee...

[1:05:04] En het gevoel dat het een goed beeld is over de materie, dat is echt een compliment waard.

[1:05:09] Maar dat geldt natuurlijk ook voor de staf en de ambtenaren die hier natuurlijk ook gewoon een aandeel in hebben.

[1:05:15] Heel prettig ook om te horen dat twee factoren, dat de behoeftes, daar refereerde de minister ook net aan, ook samen ingevuld worden met de bestuurders.

[1:05:28] Dus dat het contact goed is.

[1:05:30] En dat de minister ook goed oog heeft voor de autonomie.

[1:05:33] Versus wel toch een onderdeel zijn van ons koninkrijk.

[1:05:40] En dat balans is altijd weerbarstig.

[1:05:43] En ik proef hieruit.

[1:05:44] Maar goed, dat wil ik nog wel een keer bevestigen.

[1:05:46] Dat de minister daar wel een goede modus heeft gevonden.

[1:05:49] Om samen met de bestuurs van de eilanden te komen tot het constructieve.

[1:05:53] Want uiteindelijk moet straks in de beantwoording van...

[1:05:56] De specifieke vragen die we hebben, moeten nog wel uitvoering gegeven worden.

[1:05:59] En daar heb je volgens mij wel een goede basis voor nodig.

[1:06:02] Als je het hebt over de relationeel vlak.

[1:06:06] De minister.

[1:06:07] Ja, voorzitter, zo is het altijd.

[1:06:09] Kijk, even de vergelijking maken met het Nederlandse deel van het Koninkrijk.

[1:06:17] Daar heb ik natuurlijk al een aantal keren met de Kamerleden gediscussieerd over ruimteoordening en volkshuisvesting.

[1:06:25] En om even analoog daar aan antwoord te geven op de vraag van de heer White.

[1:06:32] Ja, ik heb bevoegdheden in de wet.

[1:06:35] Maar ik prefereer elke dag van de week het gesprek.

[1:06:40] Omdat tegenover elkaar komen te staan kost in ieder geval tijd, kost geld en houdt je af van het realiseren van woningen.

[1:06:50] Hier geldt wat mij betreft gewoon hetzelfde.

[1:06:54] Het begint in eerste instantie met wat willen mensen in een dorp of in een stad of in een regio zelf.

[1:07:00] Wat willen ze nou zelf?

[1:07:02] Wat vinden zij zelf goede ruimtecoördining?

[1:07:04] Wat vinden zij zelf verantwoorde woningbouw?

[1:07:09] Dus ik ga dat hier niet op een andere manier doen, voorzitter.

[1:07:14] Maar tegelijkertijd geldt ook, ik heb bepaalde kaders.

[1:07:18] Bijvoorbeeld als ik kijk naar de discussie die ik heb... over mijn financiële instrumentarium, de 5 keer 1 miljard... waar trouwens ook een deeltje voor Caribisch Nederland voor in zit...

[1:07:32] Dat is beschikbaar voor het realiseren van 30% sociaal en 2 derde betaalbaar.

[1:07:39] Als jij dan iets anders wilt waardoor de rekening oploopt, financieel gesproken, dan moet je niet bij mij wezen.

[1:07:45] Want ik vind, dat zit in mijn beleid, ik ga straks met uw Kamer spreken over...

[1:07:50] de wet regie op de volkshuisvesting, daar zit een bepaalde norm in.

[1:07:54] Die hebben we dan met elkaar afgesproken.

[1:07:56] Nou, hier geldt ook een beetje hetzelfde voor.

[1:07:59] Er zijn op een gegeven moment grenzen.

[1:08:02] Maar ik vind gewoon dat je het gesprek altijd moet aangaan.

[1:08:07] En er is gewoon een bepaalde autonomie om het zo te doen zoals jij vindt dat het past bij jouw wereld.

[1:08:15] Ja, hier zijn dan eilanden, maar bij jouw dorp, bij jouw stad, bij jouw eiland.

[1:08:21] Helder.

[1:08:22] Even kijken.

[1:08:23] Volgens mij heeft u het eerste mapje voor u. En ik zie een wit-geel mapje.

[1:08:27] Dat is volgens mij NSC.

[1:08:29] Dit is gewoon wit, voorzitter.

[1:08:32] Want anders gaat het verhaal niet meer op.

[1:08:35] Ik vraag me trouwens... Is dit wel VVD-blauw eigenlijk?

[1:08:40] Ja, hè?

[1:08:42] Goed gedaan.

[1:08:44] Voorzitter, ik heb een aantal vragen.

[1:08:46] En ik ga gewoon mijn best doen...

[1:08:50] En ik merk vanzelf wel of ik voldoen aan de vragen die gesteld zijn.

[1:08:56] De woningwet voor de Besseilanden, vroeg mevrouw Welzijn.

[1:09:01] Ik refereerde het net al even aan.

[1:09:03] In de brief van 10 december, jongsleders, agenda punt 2 op de agenda voor vandaag...

[1:09:08] heb ik aangenomen dat de woningwet BES de lokale woningstichten beter in staat zal stellen... een bijdrage te leveren aan de bouw van betaalbare huurwoningen.

[1:09:19] En daarmee gaat deze woningwet een instrument zijn om ook woningbouw...

[1:09:24] ...te versnellen.

[1:09:26] De wet stelt bestuurlijke en financiële kaders... ...voor toekomstige woningcorporaties in Caribisch Nederland... ...dus de toegelaten instellingen... ...waarnaar ook gevraagd wordt... ...nou, richting DIY, dit is dus een van de dingen... ...die geregeld gaan worden uiteindelijk in een wet...

[1:09:41] En dat is dan wel het kader wat je met elkaar vaststelt.

[1:09:45] En na toelating, dus dan moet er wel een aantal voordaden worden gedaan, worden zij onderdeel van het bestel van woningcorporaties met toezicht van de autoriteit woningcorporaties.

[1:09:56] Onze allen ook bekend.

[1:09:59] Een doel van deze wet is ook om zekerheid te bieden aan de deelnemers van het waarborgforum... dat de Caribisch-Nederlandse corporaties, ik moet het even goed achter elkaar zetten... solide instellingen zijn die de verantwoordelijkheid van het stelsel aankunnen.

[1:10:17] Want daar zitten natuurlijk ook altijd financiële risico's aan.

[1:10:21] Tegelijkertijd biedt de wet maatwerk voor de Caribische context en schaalgrootte.

[1:10:26] Hierbij moet worden gedacht aan Europese regelgeving die dan niet van toepassing is.

[1:10:32] Het wetsvoorstel is in ambtelijke voorbereiding, waarbij contact is met belangrijke stekels op de eilanden.

[1:10:40] En de inwerkingstreding is beoogd voor 1 januari 2027.

[1:10:47] Ik hoop dat het nog net verstaanbaar was.

[0:00:00] 1 januari 2027.

[1:10:50] Maar dat is uiteraard ook afhankelijk van de wetsbehandeling in de Staten-Generaal.

[1:10:57] In uw gremium dus, voorzitter.

[1:11:02] Mevrouw Welzijn vroeg ook aan mij naar de experts.

[1:11:06] Mevrouw Welzijn heeft een vraag volgens mij over het eerste onderwerp.

[1:11:10] Klopt, dank voorzitter.

[1:11:12] En dank ook de minister voor dit antwoord.

[1:11:15] Het is duidelijk, ook met een heldere tijdslijn.

[1:11:20] En ik vroeg mij af, want er zit dan natuurlijk tijd tussen het hebben van die woningwet BES...

[1:11:27] Dat geeft de optie om toegelaten te gaan worden.

[1:11:32] Heeft de minister beeld bij hoeveel tijd er dan nog voorbij gaat in dat proces om toegelaten te kunnen worden?

[1:11:38] Is dat binnen zes maanden geregeld?

[1:11:40] Binnen een jaar?

[1:11:41] Ben je er vijf jaar mee bezig?

[1:11:43] Zodat we ook weten hoe de vrucht geplukt kan worden.

[1:11:48] Nee, voorzitter, dat kan ik niet zeggen.

[1:11:52] Uiteraard wordt er al wel voorwerk gedaan.

[1:11:55] Er zijn natuurlijk ook stichtingen op het eiland actief.

[1:12:00] De eilanden actief.

[1:12:01] Volgens mij in ieder geval op één, geloof ik.

[1:12:04] Dus daar wordt wel het gesprek over gevoerd.

[1:12:08] Zodat je voorwerk kunt verrichten.

[1:12:11] Maar ja, uiteindelijk zul je wel de beoordeling ook echt moeten doen.

[1:12:15] Maar ook dit gaat in gezamenlijkheid.

[1:12:18] Ik zag dat de heer White ook een interruptie heeft.

[1:12:21] Dank u wel, voorzitter.

[1:12:22] Goed om te horen dat 1-1-2-27... dat het dat streef is om...

[1:12:30] In ieder geval met die wet gerealiseerd te hebben, hoor ik dat goed.

[1:12:37] Ik was wel erg benieuwd, het is misschien op dit moment moeilijk om dat aan te geven, maar ik was wel even benieuwd als er in de totstandkoming daarvan en in het proces daartoe het uitgangspunt zou moeten zijn dat het gelijk wordt getrokken aan de kwaliteitsnormen die ook geldt voor het Europees deel van het koninkrijk.

[1:12:59] De minister.

[1:13:05] We zien, voorzitter, waar het nou precies in mijn tekst stond.

[1:13:09] Volgens mij juist niet.

[1:13:12] Omdat niet alles past daar.

[1:13:16] Je zult dus echt goed moeten kijken, aansluiten bij de context van de eilanden, de schaalgrootte van de eilanden.

[1:13:22] Dat heeft natuurlijk ook vervolgens consequenties voor het financiële risico wat je loopt.

[1:13:29] Ik heb zelf ook echt de afgelopen jaren, als ik wel eens wetgeving voorbij zag komen, die van toepassing werd op de eilanden, ook altijd voor mezelf de vraag gesteld, passen deze eisen bij de schaalgrootte van de eilanden?

[1:13:45] En ik vind dat je daar namelijk voorzichtig moet zijn.

[1:13:47] Sowieso vind ik dat wij in zijn algemeenheid wel heel veel regels hebben in dit land.

[1:13:53] Die ook nog weleens hun doel voorbij schieten.

[1:13:56] En als je het dan hebt over eilanden waar bij elkaar opgeteld een goede 30.000 mensen wonen... dan kun je je afvragen of je alle regels die je voor Nederland, waar 18 miljoen mensen wonen... of je die op dezelfde manier van toepassing moet laten zijn.

[1:14:11] Dus ik heb daar enige terughoudendheid, gewoon van mezelf al in.

[1:14:17] Volgens mij heeft de heer White een vervolgvraag.

[1:14:19] Dank u wel, voorzitter.

[1:14:20] Ik begrijp de zorg inderdaad.

[1:14:24] Volgens mij is die ook wel goed en terecht.

[1:14:27] En ik wilde misschien nog wel even nuanceren dat ik dan ook wel kijk naar hoe je dat relativerend, relatief gezien, kan benaderen.

[1:14:37] En dat het niet absoluut hoeft te zijn, maar dat je dat relativeert aan de kwaliteitsnormen die er voor Nederland zouden gelden.

[1:14:46] Ik vind dat we gewoon echt moeten kijken van wat is er daar te plekken nodig.

[1:14:50] Om te voorkomen dat, wat is ook weer die uitspraak, het nastreven van het beste de vijand wordt van het goede.

[1:14:56] Volgens mij is dat een mooi gezegde daarbij.

[1:15:00] Dus ik ben daar gewoon vanuit mezelf al een klein beetje terughoudend in.

[1:15:03] Omdat de schaal gewoon compleet onvergelijkbaar is.

[1:15:06] En je gewoon moet kijken wat is er nodig om een verantwoord beleid in wetgeving te laten landen.

[1:15:13] Die nodig is voor toegelaten instellingen op de eilanden.

[1:15:16] die vervolgens die huisvestingstaak kunnen gaan uitvoeren.

[1:15:22] Mevrouw Welzijn heeft er ook een vraag over.

[1:15:26] Dank u wel, voorzitter.

[1:15:27] Ik had eigenlijk een vervolgvraag net, maar ik ben gewoon niet snel genoeg.

[1:15:32] Maar de minister gaf net aan dat in het proces om toegelaten te worden, er kunnen voorbereidingen getroffen worden...

[1:15:40] Er is nog niet echt een tijdslijn daarvoor bekend.

[1:15:44] Maar hoe kunnen wij dit als Kamer volgen?

[1:15:46] Want voor mijn fractie is het een belangrijk punt om zicht te krijgen op dat proces van toegelaten worden.

[1:15:55] Ik durf wel het woord hartekreet te gebruiken in de ronde tafels die wij hebben gehad vanuit de eilanden.

[1:16:02] Belangrijk punt, die toelating.

[1:16:09] Dank u wel.

[1:16:09] Het woord is aan de minister.

[1:16:14] Dus dat is het.

[1:16:15] Nou ja, u kent het systeem.

[1:16:17] Dan krijgt u een verslag.

[1:16:20] Dan krijgt u een note naar aanleiding van het verslag.

[1:16:23] En dat zijn gewoon mooie momenten om ook met elkaar hier vinger aan de pols te houden.

[1:16:28] Dus laten we dat ook aangrijpen om dit gesprek goed met elkaar te voeren.

[1:16:34] En als dan blijkt dat het nog niet zover is, dan kunnen we het mee gaan nemen in voortgangsrapportages.

[1:16:42] Voorzitter, de experts.

[1:16:45] In Caribisch Nederland is er ook interesse van experts voor wonen.

[1:16:54] En dit tegengaan is een eilandtaak.

[1:16:59] En het instrument wat eilanden hiervoor in kunnen zetten, net als in Nederland trouwens, is uiteindelijk de huisvestingsverordening.

[1:17:06] En daar heb ik altijd een en ander over gezegd.

[1:17:09] Dat is ook iets wat de eilanden dan zelf moeten doen.

[1:17:15] Dan heb ik nog een vraag van mevrouw Welzijn van de NSC-fractie.

[1:17:22] Hoe de huurbescherming geregeld is op de Besseilanden.

[1:17:28] Voorzitter, huurders en verhuurders... daarvoor is het van belang om te melden... dat zij ook laagdrempelijke rechtsbescherming genieten... in geval van huurverschillen.

[1:17:43] En in de beleidsagenda is daarom opgenomen dat er huurcommissies zullen worden ingesteld.

[1:17:47] En ik heb net aangegeven hoe het daarmee staat.

[1:17:51] Er wordt in samenspraak met het OLB en de huurcommissie zelf door de opponair doorlopend gekeken... hoe deze huurcommissie het best kan worden gefaciliteerd in deze belangrijke taak.

[1:18:04] Want huur kunnen mensen dus zich melden die een huurgeschil hebben...

[1:18:08] In dit kader zal de komende tijd ook een aantal wijzigingen in de organisatiestructuur, de bemensing en de financiering worden doorgevoerd.

[1:18:16] En parallel wordt ook gewerkt aan het instellen van huurcommissies op de andere twee eilanden.

[1:18:30] dan de vragen van mevrouw Welzijn beantwoord.

[1:18:33] Tenzij zij van mening is dat dat niet zo is.

[1:18:35] Volgens mij heeft ze de vraag inderdaad beantwoord... maar ik zie dat mevrouw Welzijn nog een interruptie heeft van een nadere vraag.

[1:18:41] Ja, precies.

[1:18:42] De vragen worden prima beantwoord door de minister.

[1:18:46] Maar dat geeft aanleiding tot een vervolgvraag, ook in dit geval.

[1:18:51] Ik zat nog even te kouwen op dat antwoord over de expats...

[1:18:56] Ik begrijp dat de minister zegt dat is ook een lokale aangelegenheid.

[1:19:00] Maar het is best een hardnekkig probleem, ook een groot probleem.

[1:19:03] De lobby die daarachter zit is ook best machtig.

[1:19:07] Dus toch ook even de toetsvraag of de minister het idee heeft dat ze het ook echt kunnen.

[1:19:15] Of dat er misschien nog iets aangereikt zou kunnen worden in kennis of equiperen van.

[1:19:21] Om ze daadwerkelijk in staat te stellen om het succesvol aan te pakken.

[1:19:31] Ja, voorzitter, die hulp die wordt gegeven en dit is ook gewoon graag het gesprek wat ik met ze wil voeren.

[1:19:39] Wat kunnen ze wel, waar hebben ze hulp bij nodig en wat kan ik daarin betekenen?

[1:19:44] Het is natuurlijk ook zo, ik heb ook een opdracht om met 22% minder ambtelijke capaciteit toe te moeten.

[1:19:49] Dus mijn polstok is ook niet oneindig.

[1:19:53] Maar daar waar iets uitgezocht kan worden of geholpen kan worden... is dat niet nagelaten in het verleden.

[1:20:00] En blijven we dat natuurlijk ook... binnen de middelen die wij zelf hebben, blijven we dat ook doen.

[1:20:06] Hoe zitten dan de vragen van de VVD-fractie?

[1:20:11] Even kijken.

[1:20:14] Meneer Meurikamp vroeg aan mij of het mogelijk is...

[1:20:19] Voorzitter, ik had beeld of er orkaanbestendige prefab woningen kunnen worden gebouwd.

[1:20:26] En voorzitter, dat kan.

[1:20:27] Dat kan, technisch gesproken.

[1:20:29] Maar financieel is het geen optie.

[1:20:32] Omdat de modulaire elementen, want daar heb je fabriek voor nodig, niet op de eilanden worden gemaakt...

[1:20:38] Dus die moeten ergens anders worden gemaakt.

[1:20:39] Die worden verscheept.

[1:20:41] Dat werkt kostenverhogend.

[1:20:43] Ze moeten worden aangepast op lokale omstandigheden.

[1:20:46] Ook aanbestendig zon, zand, zout.

[1:20:49] Andere isolatie, andere elektra.

[1:20:52] En de elementen moeten nog kleiner zijn voor transport.

[1:20:55] Dus dat is gewoon kostenverhogend... waarbij je betaalbare woningen uit het vizier raakt.

[1:21:02] Dus, voorzitter, dan de vraag.

[1:21:08] De heer Meulenkamp heeft een vraag over specifiek de flexwoningen, volgens mij.

[1:21:13] Ja, zeker.

[1:21:15] Het lijkt mij ook heel complex om gewone woningen te bouwen op zo'n eiland.

[1:21:20] Dat moet ook allemaal van ver komen.

[1:21:23] De arbeiders zijn er niet.

[1:21:26] Terwijl hier lopen ze in... Ik doe het zo, want in het lopende band gaan ze de fabriek uit.

[1:21:31] De huizen tegenwoordig.

[1:21:32] Dus hebben jullie echt...

[1:21:34] Een staartje van wat een orkaanbestendige flexwoning kost en wat het kost om een woning daar te bouwen.

[1:21:42] U geeft het nu heel zeker aan, het is gewoon onbetaalbaar.

[1:21:46] Maar ik kan me haast niet voorstellen dat iemand dat rekensommetje al een keer gemaakt heeft.

[1:21:50] Dus ik zou het graag zien.

[1:21:52] Voorzitter, onbetaalbaar is niets.

[1:21:55] Het is altijd de vraag hoeveel geld heb je.

[1:21:58] Alleen, dit is kostenverhogend.

[1:22:02] Je hebt een speciaal soort ontwikkeling daarvoor nodig.

[1:22:06] Want je moet ze kleiner maken, je moet ze geschikt maken voor op de eilanden.

[1:22:11] Dan heb je ook trouwens weer personeel nodig die ze ook in elkaar kan zetten.

[1:22:15] En ik snap dat de heer Meulenkamp denkt, dit is de oplossing.

[1:22:19] Ik denk dat dit gaat vertragen.

[1:22:21] Maar wat ik ga doen, is kijken of hier rekensommen voor zijn.

[1:22:25] En als die er zijn...

[1:22:27] Zorg ik dat de Kamer die krijgt.

[1:22:29] Laten we het gewoon zo met elkaar afspreken.

[1:22:37] Voorzitter, dan heeft de heer Meulenkamp nog gevraagd naar migratie.

[1:22:43] Er is een motie van Van Nistma aangenomen over de regulering.

[1:22:48] En of dit reguleren van migratie meegenomen gaat worden in de beleidsagenda vanaf 2026.

[1:22:53] Deze gaat opgesteld worden samen met de eilanden.

[1:22:58] En de aandacht zal ook worden... Mijn aandacht zal...

[1:23:03] Van mijn kant zal er ook aandacht zijn aan de doorwerking van de ontwikkelingen die in de migratie door de staatscommissie zijn in beeld gebracht.

[1:23:15] De aanbevelingen per eiland die de staatscommissie gematigde groei worden meegenomen in het traject.

[1:23:24] Voor Bonaire betekent dat de grip krijgen op bevolkingsgroei door economische keuzes te maken.

[1:23:30] Dalende trend in de economie en in de bevolking keren geldt voor Sint Eustatius.

[1:23:37] En voor Saba moeten keuzes worden gemaakt vanwege de beperkte ruimte die daar is.

[1:23:45] Ook werd nog aan mij gevraagd hoe het staat met de uitvoering en handhaving van het ROCN.

[1:23:51] Opgenomen rijksplannen, ja?

[1:23:55] Ik wil even voorstellen dat we het blokje even afmaken.

[1:23:58] Is dat handig?

[1:23:59] Oh, maar nog discussies.

[1:23:59] Ik heb partijenblokjes vandaag.

[1:24:01] Partijenblokjes, ja.

[1:24:02] Stelt u uw vraag.

[1:24:11] De minister ging even over de motie die aangenomen is over de migratie.

[1:24:15] Mijn vraag was onder andere of er al contact is geweest met Bonaire daarover.

[1:24:21] Ik snap dat het in het beleid opgenomen gaat worden, maar is er al concreet contact geweest met Bonaire?

[1:24:25] Dat is toch het grootste eiland en misschien ook het grootste probleem hebben qua groei van de bevolking.

[1:24:31] Of daar nu al mee gesproken is.

[0:00:00] 2026 is dichtbij.

[1:24:38] Door mijn collega van Koninkrijksrelaties wordt hier aangewerkt.

[1:24:43] Dus daar is ook contact geweest.

[1:24:46] Voorzitter, de rijksbelangen in het ruimteontwikkelingsplan Caribisch Nederland, 14 rijksbelangen, die zijn vastgesteld in overleg met de fysieke departement en de drie bestuurscolleges.

[1:25:00] Bij het opstellen of wijzigen van de eilandontwikkelingsplannen moeten de rijksbelanden daar op goede wijze in worden verwerkt.

[1:25:10] Bij de plannen van Bonaire en Sint-Eustatius is dat al het geval.

[1:25:17] Saba werkt aan het opstellen van het eerste ontwikkelingsplan voor dat eiland.

[1:25:22] Het ROCN beschrijft ook de maatregelen waarmee ik de doelstelling van het Rijk wil realiseren.

[1:25:28] Het voeren van een gestructureerd overleg tussen de openbare lichaam en de Rijksoverheid speelt hier een rol.

[1:25:35] En voorzitter, zoals ik net ook al aangaf, dit is niet iets wat wij hier bedacht hebben, maar dit is echt met participatie op de eilanden tot stand gekomen.

[1:25:44] En in een zo vroeg mogelijk stading wil ik...

[1:25:47] De eilanden natuurlijk ook betrekken bij de verdere uitwerking daarvan.

[1:25:54] Ik sta namelijk aan de lat voor de rijksbelangen.

[1:25:57] En ervoor te zorgen dat die dan ook in de ontwikkelingsplannen een plek krijgen.

[1:26:05] Ik heb het in het begin al gezegd, dan heb je uiteindelijk ook instrumentarium.

[1:26:11] En dat zijn de aanwijzersbevoegdheid die heten voor het...

[1:26:17] Een Nederlands deel heette die inmiddels instructiebesluit en hier is het gewoon over de ouderwetse aanwijzing.

[1:26:24] En dat heb ik ooit geleerd toen het nog de wetruimteoordening was, voorzitter.

[1:26:31] Ook vroeg meneer Meulenkamp of er een kaartlaag bewoond of bebouwd gebied is opgenomen.

[1:26:38] Strechte constatering en in een volgende versie gaat dat gebeuren.

[1:26:44] Toeristisch verhuur, daar is ook nog naar gevraagd, is ook aan de orde geweest in het gesprek wat ik gehad heb met de bestuurders op de eilanden.

[1:26:52] Er ligt inmiddels een startnotitie voor de huisvestingsverordening op Bonaire, waar de toeristische druk op de woningvoorraad het grootst is.

[1:27:02] Zoals ik net ook al aangaf, de huisvestingsverordening is wel een eigen bevoegdheid.

[1:27:07] En er worden momenteel ook maatschappelijke partijen en organisaties voor geconsulteerd.

[1:27:15] Ik verwacht dat ze in de loop van dit jaar een verordening kunnen opstellen.

[1:27:21] Voorzitter, de heer Meudekamp vroeg ook naar de aantallen woningen.

[1:27:25] Die heb ik net opgezoomd.

[1:27:27] Dus dat ga ik nu niet herhalen.

[1:27:33] Voorzitter...

[1:27:35] En daarmee heb ik volgens mij de vragen van de heer Meulekamp beantwoord.

[1:27:41] Ja, ga ik even kijken of de heer Meulekamp... Ik vind dat de vragen beantwoord zijn of dat er gewoon een verdiepende vraag nog is.

[1:27:47] Een verdiepende vraag.

[1:27:49] En mooi dat de legenda wordt aangepast.

[1:27:51] Laat ik het zo zeggen.

[1:27:52] Toch heel belangrijk.

[1:27:53] Geen ruimtelijke onding.

[1:27:54] Waar wonen mensen en hoe gaan we dat doen?

[1:28:00] Er was ook nog een vraag van mijn kant.

[1:28:01] Waar zit nou die flexibiliteit in dat beleid?

[1:28:03] Wat is dan bindend en niet bindend?

[1:28:06] U gaf in uw eerste algemene verhaal aan van... Het is in participatie gegaan met de eilanden.

[1:28:15] Het heeft de inzage gelegen.

[1:28:19] En ik vind ook dat het...

[1:28:20] de uitvoering ook op de eilanden moet liggen eigenlijk.

[1:28:23] Ik ben ook een oud-wethouder.

[1:28:24] Dat klinkt mij als muziek in de oren, laat ik het zo zeggen.

[1:28:27] Als de Rijksoverheid dat zou zeggen tegen mij als wethouder... en het zou u zelf ook gehad hebben.

[1:28:31] Er zijn wat kaders, maar voor de rest mag je jezelf redden.

[1:28:37] Maar er staan wel best wel heel veel bindende afspraken in, in het document.

[1:28:44] En het benauwde mij toen ik het las.

[1:28:47] Dus dan denk ik van...

[1:28:50] Hoe kijkt u daar zelf tegenaan?

[1:28:52] Wat is dan nog de ruimte op die eilanden?

[1:28:55] Als je aan de ene kant zegt, het is aan de mensen op de eilanden om uitvoering te geven aan wat we met elkaar hebben afgesproken.

[1:29:01] Maar er zitten toch wel heel veel bindende afspraken in.

[1:29:03] Dus je loopt gewoon soms in de praktijk tegen zaken aan en dan denk je van jongens, het moet net even wat anders dan wat op papier hebben gezet.

[1:29:11] Is die ruimte er dan?

[1:29:14] Voorzitter, het ROCN, dus het Ruimteontwikkelingsprogramma Caribisch Nederland, is vastgesteld na uitgebreide gesprekken en participatie.

[1:29:24] Dus daar zitten niet mijn overtuigingen alleen in, mijn in de zinnen als lid van het kabinet.

[1:29:34] Het is natuurlijk onder mijn voorganger gebeurd.

[1:29:37] Maar ook iets wat daar ter plekke zo wordt ervaren.

[1:29:42] En ook gedeeld wordt.

[1:29:44] Het kabinet heeft een vastgesteld, zonder meer.

[1:29:47] Maar dat hebben we niet in Splendid Isolation gedaan.

[1:29:51] Uiteindelijk moeten die dus in ontwikkelingsplannen gaan landen.

[1:29:56] En daar wordt het gesprek over gevoerd.

[1:30:01] En als dat onvoldoende verwerkt wordt...

[1:30:04] onvoldoende resultaat is dan heb je gewoon een twee soorten aanwijzingen reactief en proactief en die eerste dat gaat over dat deel van het ontwikkelingsplan dat in strijd is met het ontwikkelingsprogramma dus het overkoepelende ding en met proactieve aanwijzing kan ik het bestuurscollege de opdracht geven om binnen een bepaalde termijn een ontwikkelingsplan met een bepaalde inhoud vast te stellen

[1:30:32] Waar dat dan over gaat, dan gaan we heel erg hoog over.

[1:30:35] Want dan zou het interessant zijn welke punten in ieder geval de heer Meulenkamp benauwd.

[1:30:41] Of dat trouwens het openbaar lichaam op een eiland benauwd, dat weet ik niet.

[1:30:46] Dus we beginnen dan wel hier een ontzettende theoretische discussie.

[1:30:49] Kijk, het lastige hierin vind ik, waar hebben we het dan over?

[1:30:54] Dit is hoe het systeem in elkaar zit.

[1:30:56] Ik heb in het begin gezegd, je begint altijd met een gesprek.

[1:31:02] Altijd.

[1:31:03] En op een gegeven moment maak je dan een afweging.

[1:31:06] Mooier kan ik het niet maken.

[1:31:10] De heer Meulekamp?

[1:31:11] Nee, Helder.

[1:31:12] Ik zal de vraag eigenlijk heel kort stellen.

[1:31:14] Je hebt iets met elkaar op papier gezet.

[1:31:16] Op de eilanden komen ze in de uitvoering erachter.

[1:31:18] Het werkt toch iets anders.

[1:31:19] Is dan gewoon een gesprek mogelijk om dingen aan te passen?

[1:31:21] Dat is eigenlijk mijn vraag, heel simpel gezegd.

[1:31:23] Ja, voorzitter, dat ligt er maar dus aan.

[1:31:25] Sommige belangen zijn als bindend aangemerkt.

[1:31:28] Dat betekent dat in een ruimte ontwikkeling daarvan niet kan worden afgeweken.

[1:31:32] En het gaat daarbij om belangen op basis van wetgevingen of internationale verdragen... of beleidstoestellingen die op nationaal niveau zijn vastgesteld.

[1:31:44] Dus die zijn bindend.

[1:31:47] Maar ik wil flexibel met die belangen omgaan, omdat het gewoon niet in alle gevallen...

[1:31:52] ...omdat het niet in alle gevallen kan zoals het van tevoren bedacht is.

[1:31:59] Dat is de zin.

[1:32:00] Maar ik vind het gewoon heel erg ingewikkeld om hier nou te zeggen... ...nee joh, we kijken wel.

[1:32:05] Nee, zo werkt het niet.

[1:32:06] We hebben een ontwikkelingsprogramma.

[1:32:09] Er worden ontwikkelingsplannen gemaakt.

[1:32:11] Daar hebben we met elkaar vastgesteld dat een bepaald aantal zaken bindend zijn... ...en die moeten verwerkt worden.

[1:32:16] Zo werkt het.

[1:32:18] En dan altijd vind ik dat je moet praten.

[1:32:20] Altijd.

[1:32:22] Maar dit is wel hoe het in elkaar zit.

[1:32:28] Volgens mij is dat helder.

[1:32:30] Ik zie dat u naar het volgende mapje gaat.

[1:32:34] En dat... Wacht even hoor.

[1:32:37] Mevrouw Welsen, u heeft nog een vraag op hetzelfde onderwerp als de heer Meulenkamp.

[1:32:43] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:32:44] Gewoon om het goed te begrijpen.

[1:32:48] Want ik hoor de minister zeggen, daar spreekt voor mij daadkracht uit, van... We hebben een afspraak.

[1:32:55] Het is aan de voorkant duidelijk waar er wel ruimte zit en waar er niet ruimte zit.

[1:33:00] Ga je gang.

[1:33:02] We hebben het net ook erover gehad dat er ook wel spraken zijn van wicked problems op die eilanden.

[1:33:08] Waarin besturen ook gefaciliteerd moeten worden om...

[1:33:13] dat aan te kunnen.

[1:33:16] Zodat bindend een stimulans is en niet een soort juk wat niet te dragen valt.

[1:33:22] Dus de vraag die ik in het verlengde daarvan aan de minister heb is... hebben de eilanden ook aangegeven wat zij dan nodig hebben... om die mate van dwingendheid ook echt waar te kunnen maken?

[1:33:37] Ja, voorzitter.

[1:33:39] Ik vind dit gewoon een lastig gesprek.

[1:33:41] Ik heb het met meneer Meulenkamp ook al gevoerd.

[1:33:42] Waar hebben we het dan over?

[1:33:45] Waar maakt u zich zorgen over?

[1:33:48] Welke situatie is dat dan?

[1:33:51] Wat is dan een wicked problem... dat als je het op de gedachte meneer uitvoert... in strijd komt met de bindende onderdelen van een ontwikkelingprogramma?

[1:34:02] Ik ben een redelijk mens.

[1:34:06] Zo kent u mij.

[1:34:07] Met een praktisch mens, zo kent u mij ook.

[1:34:10] En ik vind altijd dat je moet praten.

[1:34:11] Maar we hebben hier een wat-als-discussie over een nog niet gedefinieerd probleem.

[1:34:18] En dan wordt het gewoon heel lastig om daar antwoord op te geven.

[1:34:23] Even kijken of mevrouw Welsen hem wat concreter kan maken.

[1:34:27] Ja, ik doelde op het probleem waar we het net over hadden van capaciteitsproblemen.

[1:34:34] En die enorm hoge kosten voor bouwmaterialen.

[1:34:39] En de logistieke kosten die daar nog eens bovenop komen.

[1:34:41] Dus ik heb het over die praktische problemen die kunnen beletten.

[1:34:47] Dat je misschien niet het tempo kan maken wat gevraagd is.

[1:34:50] Of niet de eindstreep kan halen op de manier zoals je dat met elkaar hebt afgesproken.

[1:34:58] Oh, maar dat is heel wat anders.

[1:35:00] Dat is heel wat anders.

[1:35:01] Ik had met de heer Meulenkamp gewoon een gesprek over... we moeten een ontwikkelingsplan maken... dat moet aansluiten bij het ontwikkelingsprogramma... en wat doe je nou als er een probleem is?

[1:35:10] Dit gaat gewoon over... er moet gebouwd worden, er moet betaalbaar gebouwd worden... en er is onvoldoende personeel.

[1:35:17] Dat is wat ik in het begin gezegd heb.

[1:35:19] Dat we een agenda moeten maken samen met de eilanden.

[1:35:23] Hoe versnel je die woningbouw nou?

[1:35:25] Daar komen ook dit soort discussies voorbij.

[1:35:29] Dan weten we ook waar dat speelt en wat er dan speelt.

[1:35:31] En dan kunnen we ook kijken van hoe los je dat op.

[1:35:36] Volgens mij is hij helemaal recht gezet.

[1:35:37] Ja, het is echt.

[1:35:39] Dank voor de vraag aan mevrouw Welzijn.

[1:35:41] Dan gaan we nu volgens mij... Ja, ik heb iets ongelofelijks gedaan.

[1:35:45] En wat is meneer White een ontzettende rustige, tevreden man... dat hij gewoon geaccepteerd heeft dat ik het mapje van de heer Meulenkamp...

[1:35:54] beantwoorden voordat ik bij de vragen van de heer White kwam.

[1:35:57] En voor de mensen die zitten te luisteren... die denken, is dat dan een probleem?

[1:36:01] Ja, we hebben hier gewoon een bepaalde pikorde.

[1:36:03] Als je als eerste bent, ben je als eerste aan het woord... en dan de tweede en de derde en zo verder.

[1:36:08] En je krijgt ook in die volgorde antwoord.

[1:36:11] Meneer White, dank u wel.

[1:36:15] De eerste vraag van de heer White die ik hier voor mij heb liggen.

[1:36:19] Wat vindt de minister een goede woon- en huurquote voor de eiland?

[1:36:24] de verhouding tussen je inkomen en je woon dan wel je huurlasten.

[1:36:30] Voor huurders met een inkomen van maximaal 2,5 keer het minimumloon... is er de huurinkomens-tabel.

[1:36:37] Deze geeft aan wat de maximale huurquote... dus de verhouding tussen je huur en je inkomen... voor een bepaalde inkomensklasse is...

[1:36:46] En die varieert tussen de 10 en 20 procent.

[1:36:49] Dus tussen de 10 en 20 procent van je minimuminkomen mag uitgegeven worden aan huur.

[1:36:56] Verder hangt de woon- en huurquote ook sterk samen met het bredere sociale domein.

[1:37:01] En dat is nog in ontwikkeling.

[1:37:04] Een wenselijke woon- of huurquote moet dan ook gezien worden met andere maatregelen in het sociale domein.

[1:37:11] De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft inmiddels een sociaal minimum vastgesteld.

[1:37:18] Daar zijn je huur- en je woonlasten een onderdeel van.

[1:37:23] En die discussie wordt dan ook vooral in de commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid gevoerd.

[1:37:31] Maar ik ben mij er zeker van bewust dat het levensonderhoud duur is op de eilanden.

[1:37:37] Dat weet ik nog uit mijn verleden.

[1:37:39] als staatssecretaris economische zaken, ook uiteraard de energielasten.

[1:37:42] Maar die discussie wordt dus gevoerd in die desbetreffende commissie.

[1:37:48] De heer White vroeg ook aan mij... Een momentje, volgens mij heeft de heer White een vraag over dit antwoord.

[1:37:55] Dank u wel voorzitter.

[1:37:56] Dank ook voor de verwijzing van de minister naar de desbetreffende commissie.

[1:38:02] Ik ga dat natuurlijk inderdaad daar ook zeker volgen.

[1:38:05] Maar ik ben heel erg benieuwd waar de minister zelf denkt aan een acceptabele grens.

[1:38:12] Als je het hebt over die quote.

[1:38:18] Ja, wat ik net zei, voorzitter, er zijn tabellen voor.

[1:38:20] Ik zit te kijken of ik die even snel kan vinden, want die had ik hier in mijn dossier zitten.

[1:38:28] Dat is, kijk even recht van mij, dat is deze, waar ook... Ja, dat is deze.

[1:38:37] Dat is hem.

[1:38:37] Ja, dat is hem.

[1:38:40] Maar dan ga ik cijfers voorlezen.

[1:38:41] Het is maar de vraag of u dat wilt.

[1:38:43] Wat ik ook gewoon kan doen, dat u hier een kopietje van krijgt.

[1:38:46] En daar zie je dus gewoon dat bij één keer van het wet het minimumloon, waarbij het inkomen op 1794 dollar is vastgesteld, 10% van het inkomen aan de huur mag worden besteed.

[1:39:00] En dat gaat dan in een stafvol omhoog.

[1:39:05] Dat je twee tot tweeënhalf keren het wet op minimumloon verdient.

[1:39:08] Dat zit dus de 3500 tot 4500 afgerond dollar op 20%.

[1:39:17] En zo loopt dat dan omhoog.

[1:39:18] En dit is dan voor Bonaire.

[1:39:20] En voor Stasia heb je een andere...

[1:39:24] Ik zie dat de heer White een kopje prima vindt.

[1:39:26] Want het praat wat lastig.

[1:39:28] Ja, precies.

[1:39:29] Ik ga ze ook niet allemaal opnoemen.

[1:39:31] Dat is een beetje... Tenminste, dat is zo'n cijferbrei.

[1:39:39] Deze tabel wordt iedere keer door het Nibud vastgesteld.

[1:39:43] Die kun je waarschijnlijk ook gewoon vinden op de site van het Nibud.

[1:39:45] Stel ik mij zo voor.

[1:39:47] Nibud.nl Voor de mensen die zitten mee te luisteren.

[1:39:51] Dan kan je het maar meteen vinden.

[1:39:52] Wel zo handig.

[1:39:56] Voorzitter, dan heb ik de gelijkwaardige voorzieningen.

[1:40:00] Voorzieningen moeten gelijkwaardig zijn aan Nederland.

[1:40:04] In het kader van comply or explain, dus of hetzelfde of uitleggen waarom niet, is dus het uitgangspunt dat ze gelijkwaardig moeten zijn.

[1:40:14] In dat kader is er ook in Caribisch Nederland een vorm van huurlastenverlichting in de sociale sector.

[1:40:21] Achterstanden in wet en regelgeving worden weggewerkt.

[1:40:23] Daar heb ik net al het een en het ander over gezet.

[1:40:26] In relatie tot de woningwet en de wet volkshuisvesting en ruimteoordening BES.

[1:40:33] Dus de bestaande wet en de wet maatregelen huurwoning maar Caribisch Nederland worden geactualiseerd.

[1:40:40] Voorzitter, het tekort aan woningen, dat zit ook echt in de afspraken die daarover gemaakt zijn.

[1:40:49] Ik ondersteun capaciteit met een projectteam.

[1:40:54] Halfjaarlijks een bestuurlijk overleg waarin ik de voortgang bespreek.

[1:40:59] Een versnellingstafel.

[1:41:03] Dit is eigenlijk hetzelfde verhaal als dat hoe we het in Nederland doen voor in het Nederlands deel.

[1:41:09] Versnellingstafel opgericht.

[1:41:11] Korte termijn verhuren mag niet op Bonaire in gebieden met een woonbestemming.

[1:41:19] En dit is ook laatst, recentelijk december, bij de rechter overheid gebleven.

[1:41:26] Het openbaar lichaam mag

[1:41:28] hier tegenop treden.

[1:41:29] Dat is ook namelijk een manier om het tekort aan woningen... om daar wat aan te doen.

[1:41:35] Want als je ze voor het toerisme gaat verduren... dan ben je ze kwijt als woning voor de bewoners.

[1:41:41] Dus daar waar een woonbestemming geldt, mag dat niet.

[1:41:46] Voorzitter, ook vroeg de heer White aan mij... hoe het zit met de verduurzaming van woningen... en het terugdringen van de energiearmoede...

[1:41:58] Daar zijn middelen voor beschikbaar gesteld en die lopen tot het einde van dit jaar.

[1:42:04] En op dit moment wordt er dus gewerkt aan de plaatsing van zonnepanelen en andere verduurzamingsprojecten zoals gebruik van energiebesparende apparaten in de woningen zelf.

[1:42:17] En we werken met de Basis-eilanden, werken we hier dus aan en hier is budget toebedeeld.

[1:42:26] Voor Bonaire, Saba en Sint Eustatius respectievelijk 990.000 euro, 360.000 euro en 450.000 euro.

[1:42:32] Met deze middelen wordt dus gewerkt aan de verduurzaming.

[1:42:46] Dan is er nog naar mij gevraagd over de verhuurderssubsidie voor de corporaties en de bijdrage voor de particuliere verhuur, de BPV.

[1:42:57] Uit de evaluatie van de BPV die in 2024 is uitgevoerd... blijkt dat het instrument een belangrijke bijdrage levert aan bestrijding van armoede.

[1:43:08] Dat er een aantal verbeteringen kunnen worden doorgevoerd.

[1:43:12] Het gaat dan bijvoorbeeld om verantwoordingsmomenten inbouwen... en het actualiseren van de voorwaarden.

[1:43:18] En dat zal dit jaar in gang gezet worden.

[1:43:24] Voorzitter, dan...

[1:43:28] Heeft de heer White ook nog zijn zorg uitgesproken over het tekort aan huurwoningen op de eilanden?

[1:43:37] Ik heb net de realisatie van de afgelopen tijd opgezoomd.

[1:43:42] En dat we dus met elkaar echt volle bak vooruit gaan werken aan de versnelling.

[1:43:48] En daarmee ben ik, voorzitter, gekomen aan de laatste vraag die volgens mij de heer White aan mij gesteld heeft.

[1:43:57] Dan kom ik tot slot.

[1:43:59] Ik kijk nog even naar de heer White, of het inderdaad al zijn vragen beantwoord zijn.

[1:44:04] En als dat zo is, of hij nog een aanvullende vraag heeft.

[1:44:08] Volgens mij prima antwoorden gekregen van de minister, voorzitter.

[1:44:13] Ik ben nog wel even benieuwd.

[1:44:14] Dus wat is helemaal prima.

[1:44:16] Die versnellingstafel gaat ervoor zorgen dat we dit op de agenda blijven houden.

[1:44:21] Ik ben wel even benieuwd naar de hoe-vraag.

[1:44:24] En waar de minister mogelijke knelpunten voor ziet in de versnelling.

[1:44:32] Dat verschilt per eiland.

[1:44:37] Dat heeft soms te maken met de discussie over van wie is de grond.

[1:44:44] Dat heeft soms te maken met de geologische situatie.

[1:44:49] Dat heeft soms te maken met onvoldoende capaciteit.

[1:44:53] En wat ik echt van plan ben om te doen, is om met de bestuurders per eiland hier het gesprek over aan te gaan.

[1:45:00] Dat is namelijk wat je doet ook aan een versnellingstafel.

[1:45:03] Waarom komt het niet van de grond?

[1:45:05] Waar zit hem dat in?

[1:45:07] Waar kan ik helpen?

[1:45:11] Voorzitter.

[1:45:11] Ja, dank u wel.

[1:45:12] Volgens mij kunnen we nu verder naar de antwoorden van mevrouw Weijenos.

[1:45:16] Ja, de fractie van de BBB, voorzitter.

[1:45:21] Eh...

[1:45:22] De fractie van de BBB vroeg aan mij hoe het met de huurcommissies zit.

[1:45:34] En daar heb ik natuurlijk al het een en ander over gezegd.

[1:45:41] Even zien.

[1:45:44] Ik heb volgens mij...

[1:45:47] Dit heb ik al gezegd.

[1:45:49] Bonair is sinds 2021 een huurcommissie actief.

[1:45:55] En op Stasia en Saba wordt eraan gewerkt om dat te gaan doen.

[1:46:01] En zoals gezegd, dit is voor de huurbescherming van mensen die daar zitten echt wel heel belangrijk.

[1:46:08] Want je hebt een probleem en waar moet je heen?

[1:46:10] Zeker als je onvoldoende middelen hebt.

[1:46:13] om een deskundige bijstand in te huren.

[1:46:16] En dat is gewoon het geval op de eilanden.

[1:46:19] Is dat echt van het allergrootste belang.

[1:46:22] Ook voor verhuurders?

[1:46:24] Ja, ook voor verhuurders, dat klopt.

[1:46:26] De huurcommissie is er niet alleen voor de huurders, maar ook voor verhuurders.

[1:46:29] Dat is absoluut waar.

[1:46:31] Maar ik denk dat de zorg van mevrouw Weijenas vooral aan de kant van de huurders zit.

[1:46:38] Voorzitter, even zien.

[1:46:42] De betaalbaarheid van woningen is ook van belang.

[1:46:47] Daar zet ik ook echt op in.

[1:46:50] Huurders met een laag inkomen die noodgedwongen particulier moeten huren, ondersteunen in de huurlasten.

[1:46:58] Dus niet alleen voor coöperaties, maar ook voor mensen die huren van particuliere verhuurders.

[1:47:05] Dus die blijven we ook echt ondersteunen.

[1:47:08] Voorzitter, dan heb ik nog een vraag gehad over het VHS en het BPV.

[1:47:18] Maar die heb ik net ook al beantwoord toen de heer White die vraag aan mij stelde.

[1:47:23] Ja, het is eigenlijk best wel verdrietig voor mevrouw Weijenas.

[1:47:27] Last, but certainly not least.

[1:47:29] Maar dan heb je wel vaak, door het hele verhaal heb je wel een aantal vragen beantwoord.

[1:47:34] Wel vroeg zij mij nog naar de hypotheekgarantie.

[1:47:40] wil ik ervoor zorgen dat het aanbod van betaalbare koopwonen op Bonaire toereikend is.

[1:47:46] Er is een pilot gedraaid en er is gewoon gebleken dat daar weinig gebruik van gemaakt wordt.

[1:47:54] Dat heeft deels gewoon te maken met de inkomenspositie van mensen op de eilanden.

[1:47:59] Niet genoeg geld om een huis te kopen.

[1:48:00] En zeker als die huizen ook nog eens duur zijn.

[1:48:03] We hebben daar natuurlijk wel maatregelen genomen om de plafonds te verhogen.

[1:48:08] Maar we zullen de komende tijd moeten kijken of dat effect heeft, voorzitter.

[1:48:13] Ook moeten we natuurlijk ook goed zien... maar datzelfde geldt in Nederland.

[1:48:17] Dus in die zin is de discussie niet anders.

[1:48:19] Dat als jij dan straks betaalbare koop hebt... hoe voorkom je met non-speculatie bedingen... dat iemand de jackpot heeft toegewezen gekregen...

[1:48:30] ...ja, niets menselijk is ons allen vreemd... ...vervolgens die woning met winst verkoopt.

[1:48:35] Want dat is natuurlijk niet de bedoeling.

[1:48:38] Dus daar ga ik ook echt wel het gesprek over aan.

[1:48:41] Maar zoals in Nederland is de discussie op de eilanden precies hetzelfde.

[1:48:46] Het enige wat echt helpt is toevoegen van huizen.

[1:48:50] Nou, en daar ga ik ook echt mee aan de bak.

[1:48:58] Voorzitter, toeristische verhuur heb ik ook al het een en ander over gezegd.

[1:49:04] En ik heb net ook al gememoreerd dat het gerecht op Bonaire in december geoordeeld heeft... dat het bestuurscollege mag optreden tegen verhuur van woningen aan toeristen... voor periodes korter dan drie maanden.

[1:49:17] Eh...

[1:49:19] Huizen voor de bewoners van de eilanden zijn belangrijk.

[1:49:24] En ik snap compleet dat je er meer uit kunt halen als je ze voor de terroristische verhuur gebruikt.

[1:49:30] Maar dat is gewoon niet de bedoeling.

[1:49:32] Daar waar sprake is van een woonbestemming.

[1:49:35] Dus ik ben echt heel blij dat het bestuurscollege van Bonaire op heeft getreden.

[1:49:41] Als de verhuur strijdig is met het ruimteontwikkelingsplan.

[1:49:44] Namelijk daar waar sprake is van een woonbestemming.

[1:49:48] Daar ben ik volgens mij ook gekomen aan het einde van de beantwoording.

[1:49:54] Ik krijg hier één fijne correctie.

[1:49:57] Het is altijd fijn dat de ambtenaren scherp erbij zitten.

[1:50:01] De woningwetbes waar ik het vooral over gesproken heb... in het gesprek met mevrouw Welzijn... die gaat voor de zomer in consultatie.

[1:50:11] Dus niet naar de Tweede Kamer.

[1:50:13] Maar als hij in consultatie gaat, is hij openbaar...

[1:50:16] Dus datgene wat ik gezegd heb om aan de hand van de verloop van dat woningwetsysteem vinger aan de pols te houden, dat blijft overeind.

[1:50:25] Het is alleen nog even een stap eerder in het proces om te komen tot een woningwetbes.

[1:50:33] Dank u, voorzitter.

[1:50:35] Hartelijk dank voor de antwoorden.

[1:50:36] Ik zie de Kamerleden zeer tevreden kijken.

[1:50:39] Goed ook dat er nog even een toevoeging kwam.

[1:50:42] Dat het inderdaad in consultatie is deze zomer.

[1:50:44] Dus dan kan iedereen daarop reageren die dat wil.

[1:50:47] Dus ook de mensen van de eilanden.

[1:50:49] Ik kijk even naar de zijde van de Kamer.

[1:50:51] We hebben de eerste termijn van het kabinet afgesloten.

[1:50:54] Is er behoefte aan een tweede termijn?

[1:50:57] Dat is er.

[1:50:58] Dat betekent dat ik het woord geef aan mevrouw Welzijn namens nieuw sociaal contract voor de tweede termijn aan de kant van de Kamer.

[1:51:06] Dank u wel, voorzitter.

[1:51:08] Ik ben blij met de aandacht van de minister voor het wonen op de BES.

[1:51:14] De erkenning die zij geeft, ook aan de praktische en de weerbarstige problemen, waardoor we ook daar te maken hebben met een wooncrisis.

[1:51:22] En waar ook die eilandbesturen keihard tegenaan lopen.

[1:51:26] Ik ben blij om te horen dat hierover ook goed overleg gevoerd wordt.

[1:51:31] Dat de relatie ook goed is.

[1:51:33] En dat dat maakt dat ook vervolggesprekken over wat is dan precies nodig... en ook eerlijkheid over wat er wel en niet geboden wordt, wat er wel en niet gevraagd wordt.

[1:51:44] Het kan maar helder zijn.

[1:51:46] En die gesprekken zullen de nodige ingrediënten opleveren...

[1:51:50] versnellingsagenda waar de minister over sprak.

[1:51:53] Daar zou ik nog even van willen weten wanneer we die versnellingsagenda in ieder geval ook als commissie kunnen zien.

[1:52:00] De concrete tijdlijn voor de woning werd best helder.

[1:52:03] Mijn fractie zal dus vooral kijken naar het proces van de daadwerkelijke toelating.

[1:52:08] Die harte kreet van de eilanden hebben wij echt heel goed gehoord en die nemen wij ook ter harte.

[1:52:15] Wat mij nog bezighoudt is de koopmarkt.

[1:52:19] Het verhaal heeft natuurlijk twee kanten.

[1:52:20] We hebben aan de ene kant de expats, daar kan van alles gebeuren, aan ingrepen.

[1:52:26] Maar aan de andere kant hebben we natuurlijk de koopstarter.

[1:52:29] En mijn fractie zou het heel mooi vinden als die koopstarter ook gefaciliteerd wordt.

[1:52:33] Bijvoorbeeld door het koopstartfonds wat we al in de begroting hebben voor een evenredig deel...

[1:52:39] te oormerken voor de BES.

[1:52:41] En dat is voor ons dan ook de enige reden om een twee minuten debat aan te vragen... om de minister daar via een motie toe op te roepen.

[1:52:50] Dus dat bij deze gedaan.

[1:52:51] Maar vooral zullen we uitkijken naar de vervolggesprekken die er zullen zijn... wat daar uitkomt, hoe dat verder in het proces gebracht wordt.

[1:52:59] Het voelt goed om van de minister te horen hoe zij daarmee omgaat.

[1:53:03] Het geeft ook vertrouwen.

[1:53:04] En wij kijken ook uit naar een bezoek.

[1:53:07] Net als de minister.

[1:53:09] Ik weet niet of het ons als commissie gaat lukken om dat ook voor de zomer geregeld te hebben.

[1:53:13] Maar beeld bij de zaak.

[1:53:14] Praten met de lokale bevolking.

[1:53:16] Daar kijken we enorm naar uit.

[1:53:18] Dank u wel, voorzitter.

[1:53:19] Dank u wel.

[1:53:20] Ik noteer bij deze dat er een twee minuten debat is aangevraagd door mevrouw Welzijn.

[1:53:27] En ik wil graag het woord geven aan de heer White voor zijn tweede termijn.

[1:53:31] En hij zal namens GroenLinks PvdA het woord voeren.

[1:53:34] Dank u wel, voorzitter.

[1:53:35] Ik wil de minister bedanken voor de zorgvuldige antwoorden.

[1:53:39] Die bieden inzicht en geven ook vertrouwen.

[1:53:43] Maar er blijven toch nog wat zorgen over wat mij betreft.

[1:53:46] op het vlak van de realisatie.

[1:53:49] En daarom zie ik graag de acties en de resultaten met een mooie frequentie tegemoet en of een voortgangsrapportage.

[1:54:01] En ik hoop dat de minister dat kan toezeggen en ik sluit me er zeker ook aan bij het voorstel om een twee minuten debat te doen om dat zo nog vast te stellen.

[1:54:12] Dank u wel.

[1:54:12] Dan wil ik het woord geven aan de heer Meulekamp die namens de VVD zal spreken.

[1:54:17] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:54:18] Ja, heel erg blij met de minister die zegt, we willen gewoon huizen gaan bouwen.

[1:54:22] En ja, dat is volgens mij het allerbelangrijkste.

[1:54:26] En dan komt er vanzelf ook alweer doorstroming.

[1:54:28] Ik kijk ook even naar mevrouw Welzijn.

[1:54:31] Dan komt er ook alweer doorstroming in de huizen.

[1:54:33] Ook Nieuwbouwhuis zorgt voor vier verhuisbewegingen in Nederland.

[1:54:36] Ik weet niet precies hoe het daar werkt op de eilanden.

[1:54:39] Maar we moeten gewoon huizen bouwen.

[1:54:40] En dat daar de prioriteit ligt, ben ik gewoon ontzettend blij mee.

[1:54:45] En voor mij is dat, ik denk ook even heel praktisch mee, we moeten gewoon een aantal mensen vrijmaken die omgevingsplannen gaan draaien op die eilanden.

[1:54:54] Die daar meerdere, eerder waren het bestemmingsplannen, maar omgevingsplannen gaan draaien.

[1:55:00] En daar ook de nodige ingenieurs bij gaan betrekken.

[1:55:03] Het ministerie van Vrom is ooit opgeheven.

[1:55:04] Toen zijn alle ingenieurs en praktische mensen bij de ministeries weggelopen.

[1:55:10] En dat zijn mensen die we echt nodig hebben op deze eilanden.

[1:55:13] Hebben we in dit land nodig om huizen te gaan bouwen.

[1:55:15] Maar die hebben we ook zeker op die eilanden nodig.

[1:55:18] Dus ik geef het u maar even mee.

[1:55:21] Waarschijnlijk heeft u er zelf al aan gedacht.

[1:55:23] Ik constateer nog even dat u heeft toegezegd om in te gaan op die betaalbare orkaanbestendige flexwoningen.

[1:55:30] En of ze dan betaalbaar zijn, dat krijgen we dan nog te horen.

[1:55:32] Maar ik zou heel graag zien dat we het Nederlands bedrijfsleven, universiteiten, daarop gaan uitdagen om zoiets voor elkaar te boksen.

[1:55:40] Ik denk, ja, ik kijk me ook even naar de ambtenaren die hier aan tafel zitten, maar...

[1:55:44] Het is toch een heel mooi project om dat als ministerie uit te zetten.

[1:55:47] Kunnen we dit voor elkaar boksen in Nederland.

[1:55:50] Met het Nederlands bedrijfsleven.

[1:55:51] Met de kennisinstituten zoals die er zijn in Nederland.

[1:55:56] En ik had nog een vraag niet beantwoord gekregen.

[1:55:57] Dat ging over de eigendomsgrenzen die er zijn.

[1:56:01] Die problemen die er zijn.

[1:56:02] U heeft het er wel over gehad.

[1:56:03] Maar heeft u enig idee erbij hoe we die eigendomsgrenzen beter in beeld kunnen krijgen.

[1:56:08] Zodat we daadwerkelijk die omgevingsplannen kunnen gaan draaien.

[1:56:12] Zover voorzitter.

[1:56:14] Dank u wel.

[1:56:14] Dan is het woord nu aan mevrouw Weijenas die namens de BBB zal spreken.

[1:56:20] Dank u wel, mevrouw de voorzitter.

[1:56:21] Er is natuurlijk al heel veel gezegd door mijn voorgangers, maar ik wil zelf ook nog heel graag iets zeggen.

[1:56:29] Ik noemde het al, het is heel belangrijk dat we het vandaag hebben over de beste eilanden en de situatie daar.

[1:56:36] Zoals de minister ook al terecht aangaf, naar beantwoording elke regio telt.

[1:56:41] En dat geldt ook hiervoor, dat is gewoon heel erg belangrijk.

[1:56:44] De antwoorden die de minister heeft gegeven, geven ook hoop.

[1:56:48] En ja, ik ben eigenlijk heel erg benieuwd van hoe gaat zich dat de komende tijd ontwikkelen?

[1:56:54] Want je ziet wel dat ook daar dezelfde problemen spelen als hier in Nederland.

[1:57:00] En ik wil toch nogmaals aandacht vragen dat er vooral ook die huizen komen voor die lokale bewoners.

[1:57:05] Dus niet alleen maar bouwen, bouwen, bouwen, zoals de VVD zegt.

[1:57:08] Dat is wel belangrijk.

[1:57:10] Maar ik vind het ook heel erg belangrijk dat we die bestaande ruimte ook echt optimaal gaan benutten.

[1:57:17] En...

[1:57:17] Hoe dat dan ook samen kan met dat toerisme wat daar is.

[1:57:21] Dus dat is nog een aandachtspunt wat ik heel graag zou willen meegeven.

[1:57:26] Dank u wel.

[1:57:27] Hartelijk dank.

[1:57:27] Ik heb een aantal vragen gehoord van de Kamerleden die genoticeerd zijn.

[1:57:31] Hoeveel tijd heeft u nodig voor de tweede termijn?

[1:57:34] Ik hoor dat de minister direct kan starten met de tweede termijn.

[1:57:38] Aan u het woord.

[1:57:39] Dank u wel, voorzitter.

[1:57:41] De hoeveelheid vragen die aan mij gesteld zijn, zijn namelijk overzichtelijk.

[1:57:44] Dus dan hoef ik niet te schorsen en dan kan ik dat gewoon te plekken doen.

[1:57:49] De Kamer gaat uiteraard zelf over de vraag of er een twee minuten debat moet komen.

[1:57:55] Maar voorzitter, ik kan hier nu gewoon te plekken al aan mevrouw Welzijn de toezegging doen.

[1:58:03] dat scheelt haar weer een motie... om te kijken of bij het vormgeven van het koopstartfonds... waar wij mee bezig zijn... te bezien of dit ook kan gaan werken op de eilanden.

[1:58:15] Het is ingewikkelder dan dat je denkt...

[1:58:19] Het alleen al vormhoven voor Nederland is ingewikkelder dan dat je denkt.

[1:58:24] Maar omdat we dat op dit moment aan het uitzoeken zijn, kunnen we meteen gewoon kijken, past dat dan op de eilanden?

[1:58:31] Dus dat scheelt wellicht een motie.

[1:58:33] En dat geldt eigenlijk ook voor de vraag van de heer White.

[1:58:36] Ook daar is geen motie voor nodig.

[1:58:38] Zou ik zeggen, maar daar gaat uiteraard de Kamer zelf over.

[1:58:41] Want hij vroeg aan mij of die voortgangsrapportage kan worden versneld.

[1:58:45] Voorzitter, ik ben dus voornemens om voor de zomer naar die eilanden te gaan.

[1:58:50] En dan wil ik u daar ook over informeren op het moment dat ik dat gedaan heb.

[1:58:56] En dat kan dan in een actualisatie van die voortgangsrapportage.

[1:59:01] Dan de vraag...

[1:59:03] En de versnellingsagenda, dat is nog een andere vraag die trouwens mevrouw Welzijn aan mij gesteld heeft.

[1:59:10] Die krijgt u einde dit jaar van mij.

[1:59:14] Dan, de heer Meulenkamp stelde nog twee vragen aan mij.

[1:59:20] En dat is of ik de universiteiten en bouwers wil uitdagen... om te kijken of je modellair kunt bouwen op de eilanden.

[1:59:27] Voorzitter, laten we ook met elkaar realiseren dat de opgave beperkt is.

[1:59:32] Dus de vraag is of er ook voldoende markt is om dit te doen.

[1:59:36] En toch een beetje...

[0:00:00] 22 procent bezuinigen in ambtelijke capaciteit.

[1:59:43] Dus ik wil ze ook echt inzetten op dat te doen... met de maximale opbrengst voor het realiseren van huizen.

[1:59:52] Dus eigenlijk heb ik de neiging om te zeggen... als de markt dit ziet zitten, komen ze zelf wel.

[1:59:58] En het feit dat ze dat nog niet gedaan hebben geeft wellicht ook al aan dat in Nederland er onvoldoende markt voor gezien wordt.

[2:00:04] Los nog van de vraag of de mensen ter plekke het willen.

[2:00:09] Dus ik ben wat terughoudend daarin.

[2:00:11] Ik heb u toegezegd in eerste termijn dat ik ga kijken of er rekenssommen al gemaakt zijn.

[2:00:17] En als ik die kan vinden zal ik de Kamer informeren hoe het ervoor staat.

[2:00:22] En op dat moment gewoon met elkaar kijken of we een volgende stap in zouden moeten zetten.

[2:00:28] Vervolgens vroeg de heer Möllerkamp ook nog mij naar de weesgronden.

[2:00:36] Wat zijn dat?

[2:00:37] Dat zijn stukken grond waarvan niet duidelijk is wie nou de rechthebbende is.

[2:00:42] Vandaar wees.

[2:00:45] Veel gronden op Saba vallen in onverdeelde boedels.

[2:00:49] En wie dus uiteindelijk de rechthebbende is, is gewoon niet duidelijk.

[2:00:53] Waardoor het ook lastig is van wie een stuk grond nou gekocht moet worden.

[2:00:59] Of verkregen moet worden op het moment dat je er wat mee wil.

[2:01:02] Er wordt nu een plan van aanpak geschreven op basis van een aantal uitspraken van Caribische rechters.

[2:01:08] En de ervaringen uit deze zaken worden meegenomen.

[2:01:12] Het kadaster is ook gevraagd informatie in kaart te brengen uit het eigen archief.

[2:01:17] En de ontbrekende data, want dan hou je nog witte plekken over...

[2:01:22] En die moeten dan geïnventariseerd worden.

[2:01:25] En nadat het plan van aanpak is vastgesteld... kan het openbaar lichaam op Saba hiermee aan de slag.

[2:01:32] Eiland is hier ook wel voor verantwoordelijk, trouwens.

[2:01:36] Maar ik deel volledig met meneer Mellekamp dat het wel belangrijk is... om dit in beeld te krijgen als je iets wilt met die betreffende plekken.

[2:01:43] En tot slot mevrouw Weijenas.

[2:01:47] Ja, ze vroeg aandacht voor bouwen, bouwen, bouwen.

[2:01:51] Maar dat is de heer Koerhuis van de VVD.

[2:01:53] Dus ik had verwacht dat mevrouw Weijenas het zou hebben over B. B. Bouwen, voorzitter.

[2:01:59] Dat zou mij dan ook in mijn oren aanlokkelijk klinken.

[2:02:03] Maar zij heeft volledig gelijk, voorzitter.

[2:02:06] Dat dat uiteindelijk is wat hier moet gebeuren.

[2:02:10] Je moet aandacht houden voor ruimte voor de toeristische sector vanwege de economische effecten daarvan, werkgelegenheid, belastingopbrengsten.

[2:02:19] Maar je moet het op zo'n manier doen, en dat geldt trouwens ook voor experts die vaak ook nodig zijn voor de economie te plekken.

[2:02:25] Maar je moet het op zo'n manier doen dat er voldoende ruimte blijft voor de bewoners zelf.

[2:02:30] Om een dak boven het hoofd te vinden.

[2:02:32] En dat is wat ons volgens mij hier weer deelt.

[2:02:36] Waarom wij hier met elkaar vandaag gedebuteerd hebben.

[2:02:39] Over die drie prachtige eilanden in de Caribisch deel van Nederland.

[2:02:43] Hoe zorgen we ervoor dat daar voldoende huizen zijn voor mensen.

[2:02:46] Om hun leven te beginnen of voor te zetten op de manier die zij willen.

[2:02:50] Dank u voorzitter.

[2:02:52] Dank u wel.

[2:02:54] Dan zijn we gekomen aan het einde van de tweede termijn.

[2:02:58] En dat betekent dat ik als voorzitter de toezeggingen op ga noemen die gedaan zijn.

[2:03:04] De toezeggingen die wij noteren hebben eigenlijk altijd de vorm... dat er ook een brief bij moet komen als een toezegging is met een tijd.

[2:03:14] En ik zal er een aantal oplezen die ik gehoord heb en ik hoor graag van de leden...

[2:03:18] Of zij deze herkennen en de minister of dat hetzelfde is.

[2:03:24] De eerste die we hebben is een toezegging die gedaan is aan de heer Meulekamp.

[2:03:28] En dat is dat de minister gaat kijken of de rekensommen die zijn aangaande... de vraag of het mogelijk is om orkaanbestendige flexwoningen te bouwen... naar de Kamer gestuurd kunnen worden.

[2:03:43] Ik zie de heer Meulekamp knikken.

[2:03:45] Dan heb ik daar een tijdslijn voor nodig.

[2:03:49] Over een paar weken.

[2:03:50] Zal ik hem zo invullen?

[2:03:51] Ja, een paar weken, voorzitter.

[2:03:52] Want als ze er zijn, is het zo opgestuurd.

[2:03:53] En als ze er niet zijn, dan hoort u het ook.

[2:03:55] Heel goed.

[2:03:56] Dan gaan we die hebben over een paar weken.

[2:04:00] Dan hebben we het vervolgens gehad over de koopstartfonds.

[2:04:04] Dat bracht mevrouw Welzijn op.

[2:04:06] En ik hoorde een toezegging waarin de minister aangaf... de koopstartfonds ook vorm te willen geven op de eilanden.

[2:04:14] En wat ik dan nodig heb, is een brief...

[2:04:17] waarin daar een reactie op wordt gegeven.

[2:04:19] Datum.

[2:04:29] Ik moet dit gewoon even uitzoeken.

[2:04:31] Ik kan hier op dit moment gewoon geen termijn voor noemen.

[2:04:34] Omdat ik even moet uitzoeken hoe de ontwikkeling op dit moment, hoe ver we zijn... en wat het dan aan tijd nodig heeft om het ook voor de eilanden uit te dokteren.

[2:04:44] Maar ik... Tenminste, mag ik dat gewoon in een algemene brief naar aanleiding van dit debat opnemen... waar ik ook antwoord aan de heer Meulenkamp geef?

[2:04:53] Want dan hoort u in ieder geval van mij de stand van zaken en de termijn.

[2:04:56] Zullen we dat even doen, dat we daar een proces...

[2:04:59] Kom maar met de biefang.

[2:05:06] Er wordt op dit moment gewerkt aan een brief aan de Kamer over het koopstartfonds.

[2:05:11] Voortgang.

[2:05:12] Dus die komt eraan met een week of drie.

[2:05:14] En dan neem ik daarin op wat de gedachten zijn over dit te doen voor de eilanden.

[2:05:23] En of hoe lang dat nog nodig is.

[2:05:28] Want nogmaals, het is niet eenvoudig.

[2:05:30] Dus het is ook niet even iets wat ik denk ik even op een achternamiddag als ik toch bezig ben even meeneem.

[2:05:37] Helder, ik kijk naar mevrouw Welzijn.

[2:05:40] Die knikt, die zegt ook, dat snappen we.

[2:05:43] En de hoofdboodschap is eigenlijk dat het proces gestart is.

[2:05:45] Ik denk dat dat het belangrijkste is.

[2:05:48] Even kijken, dan kwam er een reactie op de heer White.

[2:05:53] Ook een toezegging waarin u zei, die voortgangsrapportage kan ik inderdaad versneld doen...

[2:06:00] Dus dat hebben we bij deze ook geaccepteerd.

[2:06:02] Ik zit even te worsten met hoe die in de brief zou komen, maar laten we hem gewoon even zo... Na de zomer, voorzitter.

[2:06:08] Na de zomer.

[2:06:08] Helder.

[2:06:10] Dit zijn de toezeggingen die ik heb genoteerd.

[2:06:13] Ik kijk even naar de leden.

[2:06:16] Of dat klopt?

[2:06:17] Ja, ik zie de heer Meulenkamp.

[2:06:19] Ja, de orgaanbestendige flexwoningen, die staan ook bij.

[2:06:23] Die staan er inderdaad.

[2:06:24] En dan rest de vraag.

[2:06:25] Is er nog een twee minuten debat nodig?

[2:06:27] Of hebben de leden voldoende antwoorden en voldoende toezeggingen gehad op de vragen die ze hebben gesteld?

[2:06:37] Ik geef het woord aan mevrouw Welzijn.

[2:06:40] Ja, ik moet er even over nadenken.

[2:06:42] Maar het voelt alsof het dan overbodig zou kunnen zijn geworden.

[2:06:51] Ik kan het niet weten.

[2:06:52] Dat is een heel mooi antwoord.

[2:06:54] Ik geef mevrouw Welzijn de tijd om daarover na te denken.

[2:06:58] Mevrouw Welzijn kan ten alle tijde twee minuten het bad weer intrekken.

[2:07:03] Dus dat is geen probleem.

[2:07:06] Wij vragen hem wel bij deze aan.

[2:07:08] Dat is de procedure.

[2:07:09] Maar mevrouw Welzijn kan hem...

[2:07:11] zo weer intrekken wanneer zij dat nodig acht.

[2:07:15] Ik wil u allen hartelijk danken, de Kamerleden, de minister... voor het goede gesprek, het goede debat wat we met elkaar hebben gevoerd.

[2:07:24] En ik wil in het bijzonder de inwoners van Bonaire, Sint-Eustatius en Sawa bedanken... voor het feit dat ze hiernaar gekeken hebben, dit hebben gevolgd.

[2:07:35] En ik hoop u ook in de toekomst een keer zelf van harte te ontmoeten.

[2:07:40] Hiermee sluit ik de vergadering voor vandaag en ik wens u allen nog een hele fijne dag.