Netcongestie en energie-infrastructuur

[0:00:03] Welkom bij deze vergadering van de Vastekamercommissie voor Klimaat en Groene Groei.

[0:00:07] Aan de orde is Netcongestie en Infrastructuur, een commissiedebat.

[0:00:12] Ik ben de voorzitter van deze commissie, mijn naam is Joris Thijssen.

[0:00:15] Ik heet welkom aan de minister van KGG en aan de leden, de heer Erkens van de VVD, mevrouw Rodekerk van D60, de heer Dekker van Forum voor Democratie, de heer Ginwis van...

[0:00:25] De heer Vlag?

[0:00:26] Nee.

[0:00:26] De heer Grimwits van ChristenUnie.

[0:00:28] Maar meneer Vlag komt nog.

[0:00:29] Van de SGP.

[0:00:31] Mevrouw Postma van NSC.

[0:00:32] De heer Eerdmans van Jaar 21.

[0:00:35] Niemand.

[0:00:35] En mevrouw Kreuger van...

[0:00:38] GroenLinks PvdA.

[0:00:40] Ik moet even aan de commissieleden toestemming vragen dat de heer Dekker meedoet aan dit debat.

[0:00:44] Want hij is officieel nog geen lid van deze commissie.

[0:00:46] Wel van de Kamer natuurlijk.

[0:00:48] Maar ik zie geen bezwaar.

[0:00:49] Dus dan gaan we uw rijke inbreng meemaken vandaag.

[0:00:53] We gaan snel beginnen.

[0:00:55] Want er zijn veel leden.

[0:00:56] Ik stel voor vier interrupties op elkaar.

[0:00:58] En dan hoop ik dat we iets meer tijd hebben voor iets meer interrupties bij de minister.

[0:01:02] Voor een leuk debat met het kabinet.

[0:01:05] En het woord is aan de heer Erkens met zijn inbreng.

[0:01:08] Dank u voorzitter.

[0:01:09] Het voorgelopen stroomnet vormt een bedreiging voor onze toekomst.

[0:01:13] Het belemmert ons bij het onafhankelijker worden op het gebied van onze energievoorziening.

[0:01:17] En het belemmert ons ook bij het realiseren van de economische groei die de komende jaren nodig is om Nederland veilig en welvarend te houden.

[0:01:24] Het oplossen van netcongressie kan 10 tot 40 miljard euro aan economische baten per jaar opleveren, zoals pas in een studie duidelijk werd.

[0:01:33] Voor economische groei hebben we goedkope en toegankelijke energie nodig.

[0:01:36] Want zo versterken we ook onze industriële basis de komende jaren.

[0:01:39] Het stroomnet moet dus zo snel als mogelijk uitgebreid worden op een betaalbare wijze.

[0:01:44] En we moeten daarbij radicaal tempo maken.

[0:01:47] Allereerst zijn we als VVD blij dat de procedures voor de uitbreiding van het stroomnet fors versneld worden.

[0:01:52] Deze route kan ons niet snel genoeg gaan.

[0:01:54] Wanneer kan de Kamer deze wet of wetten verwachten, vraagt de minister.

[0:01:59] Is dit de eerste uit meerdere wetten?

[0:02:01] En kunnen er nog meer stappen gezet worden na deze wetgeving om de doorlooptijd van circa acht jaar nu naar circa twee jaar te krijgen?

[0:02:07] Zodat je in twee jaar tijd plannen en twee jaar tijd bouwen het tempo flink kan verhogen.

[0:02:12] En is de minister voornemens deze versnellingsmogelijkheden ook toe te passen op andere energieinfrastructuur?

[0:02:17] En kan de minister ervoor zorgen dat de aanleg van deze cruciale energieinfrastructuur niet verder vertraagt, ook door het ontbreken van stikstofruimte.

[0:02:24] Deze projecten zijn immers in het nationale belang en helpen ook met het reduceren van stikstof.

[0:02:29] Daarbij vindt de VVD het van belang dat we overal in Nederland versnelling realiseren.

[0:02:32] Is de minister bereid om de doorlooptijden voor de aanleg van de elektriciteitsinfrastructuur per regio in Nederland te laten benchmarken en te laten publiceren, zodat netbeheerders deze inzichten delen en gemeentes, beleidsmakers, bedrijven ook weten in welke regio's die versnelling gerealiseerd wordt en waar we ook met elkaar meer op moeten drukken om te zien dat die versnelling ook daadwerkelijk waarheid wordt.

[0:02:55] En naar verwachting zullen de investeringen in het stroomnet de komende jaren aanzienlijk stijgen.

[0:03:00] Tegelijkertijd kampt Nederland al met elektriciteitsprijzen die fors hoger zijn dan die van onze buurlanden.

[0:03:05] En dan helemaal dan die van de rest van de wereld.

[0:03:08] En dat is dodelijk voor onze energieintensieve industrie.

[0:03:11] Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat de kosten niet continu blijven stijgen?

[0:03:15] Op dit moment is er ook onvoldoende zicht op of onze netbeheerders wel kostenefficiënt werken en of de kosten die gemaakt worden vergelijkbaar zijn met die van onze buurlanden.

[0:03:24] Wat zijn de kosten per aangelegde kilometer infrastructuur?

[0:03:27] En hoe vergelijkt het met de kosten in Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk?

[0:03:31] Kunnen we leren van het Verenigd Koninkrijk hoe Ofgem hun instantie daarvoor toetst op de netinvesteringen?

[0:03:38] En hoe kan de transparantie en de toetsing op de investeringsplannen van netbeheerders verbeterd worden?

[0:03:43] En voorzitter, dan een ander zorgpunt.

[0:03:45] Ons bekruipt steeds meer het gevoel dat er ook forse kosten aan het maken zijn door en voor de Duitse energietransitie.

[0:03:51] En samenwerken is goed, maar het is wel kwalijk dat we dit volledig via de Nederlandse nettarieven bekostigen.

[0:03:58] Welk aandeel van de netcongressie komt door Duitsland?

[0:04:00] Hoeveel extra kosten maken we jaarlijks op het bestaande net voor Duitsland?

[0:04:04] En hoeveel van de 220 miljard aan bijbouw in de netinfra komt omdat we internationaal meer verbonden willen zijn?

[0:04:11] Wat kosten de kabels voor diepe aanlanding van wind op zee richting het Roergebied?

[0:04:15] En is de minister bereid dit uit te zoeken?

[0:04:17] Welke prikkels of vorm van heffingen kunnen we introduceren om deze kosten ook eerlijk te verdelen met ons buurland?

[0:04:24] En voorzitter, daarnaast heb ik ook toenemende zorgen over de nieuwe netcode die komt met de introductie van thuisgebonden tarieven op basis van onderzoek van Berenschot.

[0:04:33] Hierbij wil de ACM samen met netbeheerders dat nettarieven per uur gaan verschillen, per seizoen en mogelijk ook per regio.

[0:04:40] En dat is een besluit met grote gevolgen voor de energierekening van huishoudens.

[0:04:43] En in de praktijk waarschijnlijk enorm complexe keuzes die niet op draagvlak zouden kunnen rekenen.

[0:04:49] Maar ook heel lastig uitvoerbaar zouden zijn.

[0:04:52] Er wordt nu al gesproken ook in deze discussies over compensatieregelingen voor mensen met medische apparatuur.

[0:04:57] Hogere kosten voor mensen die juist een warmtepomp hebben aangeschaft om die energierekening te verlagen.

[0:05:01] En dat lijkt me heel slecht voor vertrouwen.

[0:05:03] En het klinkt ook als een vrij onuitvoerbaar voorstel.

[0:05:05] Dus graag een reactie van de minister.

[0:05:07] En we horen ook dat energyhubs mogelijk niet gaan werken in deze nieuwe netcode.

[0:05:13] Klopt dit?

[0:05:13] Vraagt de minister.

[0:05:14] Voorzitter, dan afrondend.

[0:05:17] Ja, u heeft eerst een interruptie van me.

[0:05:18] Ja, ik heb het.

[0:05:19] Drie zinnen.

[0:05:20] Dank voorzitter.

[0:05:21] We zagen bij de stukken een notitie liggen over een rapport van Berenschot, die eigenlijk voorstelt om elke uur van de dag een ander tarief door te laten rekenen.

[0:05:30] Is meneer Erkens het met NEC eens dat dat gewoon veel te complex is en dat we moeten naar een simpel tarief, bijvoorbeeld een spitstarief of iets anders?

[0:05:41] Ja, voorzitter.

[0:05:42] Volgens mij zitten mevrouw Posma en ik hier op één lijn.

[0:05:45] Ik denk dat een tarief per uur misschien in de doorrekening goed eruit komt... maar in de praktijk veel te complex is voor mensen om te zorgen dat netcongressie vermindert.

[0:05:54] Als je al moet gaan spreken met elkaar over compensatieregeling... voor mensen met medische apparatuur thuis om daar rekening mee te houden... ik denk dat het gewoon een onuitvoerbare complexiteit met zich meebrengt... die alleen maar tot meer problemen in de praktijk zou leiden.

[0:06:09] Drie zinnen dan blijkbaar, meneer Eckert.

[0:06:11] Ja, vijf.

[0:06:12] Dan gaan we smokkelen.

[0:06:14] Voorzitter, dan nog enkele korte vragen.

[0:06:16] Hoe staat het met het uitwerken van de flexstandards in de SDE++ of andere regelingen... ...om beter gebruik te maken van het stroomnet door industriele grootverbruikers?

[0:06:25] Dus die grote capex-investeringen waardoor ze inderdaad flexibel gebruik kunnen maken van het net.

[0:06:29] Hoe staat het ook met de invoering van het producententarief?

[0:06:32] En wordt het een stevig genoeg tarief zodat er ook prikkels komen om dat net beter te benutten?

[0:06:36] En is de minister bereid om in de EU aan te kaarten dat ook het maximum invoedingstarief mogelijk in de weg staat van die optimale prikkel die nodig is om het net zo goed mogelijk te benutten.

[0:06:46] Dank u voorzitter.

[0:06:47] Dank aan de heer Erkens.

[0:06:49] En u heeft nog een interruptie van de heer Grimwis.

[0:06:53] Voorzitter, volgens mij bespeurde ik een lichte ergernis bij de heer Erkens over de voornemens van netbeheerders, in bijzonder tennet.

[0:07:01] Kan meneer Erkens dat wat meer toelichten?

[0:07:03] Waar zit nou zijn grootste probleem?

[0:07:05] En wat verwacht hij van deze spelers in de markt die toch wel heel erg belangrijk zijn?

[0:07:11] Meneer Erkens.

[0:07:12] Ja, de heer Grimmens, een lichte ergernis bespeurde weet ik niet, voorzitter.

[0:07:15] Maar ik heb twee jonge kinderen, dus de ochtend was lang.

[0:07:18] Dus het kan zijn dat u dat in mijn toon hoorde.

[0:07:20] Nee, kijk, waar het mij om gaat in dit debat, voorzitter, is het volgende.

[0:07:24] Er worden grote keuzes gemaakt voor de energieinfrastructuur in Nederland en ook de interconnecties met Duitsland.

[0:07:29] En ik denk dat samenwerken in de Europese markt ook veel voordelen met zich kan meebrengen van Nederland.

[0:07:34] Ik vind het wel heel krom.

[0:07:35] ...dat Nederland op dit moment via de nettarieven al die kosten daarvoor betaalt.

[0:07:39] Dus ik wil wel graag weten van de 220 miljard in netinvesteringen tot 2040... ...hoeveel wij ervan maken voor eigenlijk de Duitse energietransitie in het Roergebied... ...en hoe we ervan gaan zorgen dat die kosten niet bij de Nederlandse belastingbetaler terechtkomen.

[0:07:51] En dat is volgens mij nog volledig onderzichtig op dit moment.

[0:07:54] En met dit soort grote bedragen en dit soort grote ook strategische keuzes op energiegebied... ...lijkt het me ontzettend goed als de Kamer dat wel zou weten.

[0:08:02] Dan heeft u nog een interruptie van mevrouw Kreuger.

[0:08:05] Ja, dank voorzitter.

[0:08:08] Ik hoorde zorgen eigenlijk over voorstellen rond nettarieven... en eigenlijk hoe dat allemaal bij gebruikers neergelegd wordt... en dan gekeken wordt hoe je dat kan optimaliseren met prijssprikkels.

[0:08:19] Ik deel die zorgen eigenlijk ook wel.

[0:08:22] Maar dan is toch de vraag van in hoeverre zou je dan niet moeten kijken... of we de nettarieven behapbaar kunnen houden door meer...

[0:08:31] ...van de investeringen ook op een andere manier te doen... ...bijvoorbeeld uit de algemene middelen of over een langere tijd uit te smeren.

[0:08:38] Dus in hoeverre is een oplossing niet ook dat we kijken... ...naar toch een andere financieringssystematiek onder onze netverzwaring?

[0:08:44] Deelt de heer Erkens dat?

[0:08:48] Laten we even wachten op deze minuutbel, want die duurt zo lang.

[0:08:52] Dus, we hebben een minuutje.

[0:08:53] Heeft u bedenktijd, meneer Erkens?

[0:09:46] Meneer Erkens, met uw antwoord.

[0:09:50] Ja, mijn antwoord is als volgt, voorzitter.

[0:09:52] Het is ook niet veranderd in een minuut bedenktijd, dus dat helpt.

[0:09:54] Nee, ik heb al eerder gezegd dat ook gewoon de oplopende kosten voor de nettarieven op deze manier ook onhoudbaar zijn.

[0:10:00] We hebben natuurlijk volgens mij nog het IBO wat naar ons toe komt de komende weken.

[0:10:03] Daar komt ook een debat over, dus ik denk dat we daar volgens mij meer in detail discussie voeren.

[0:10:08] Ik vind in ieder geval, voorzitter, dat we moeten gaan kijken hoe we een deel van die kosten niet gaan uitsmeren over de komende jaren op de gebruikers.

[0:10:15] En de algemene middelenroute is volgens mij een heel dure route.

[0:10:19] Want het gaat al heel snel om tientallen miljarden.

[0:10:22] Dus ik ben zelf wel heel benieuwd naar die route wat vaak genoemd wordt over die langere afschrijvingstermijnen.

[0:10:25] Want het is ook een investering eigenlijk in de toekomst.

[0:10:28] Die energieinfrastructuur die bouw je maar één keer.

[0:10:31] Uit op deze manier.

[0:10:32] Het lijkt me ook logisch dat we wat verder in de toekomst wat kunnen afschrijven met elkaar.

[0:10:35] Zodat de kosten op de huidige gebruikers beperkter zijn.

[0:10:38] En je ook ervoor zorgt dat die elektrificatie blijft lonen.

[0:10:41] Zodat meer mensen en meer bedrijven gebruik maken van stroom.

[0:10:43] Waardoor ook de kosten per gebruiker zullen dalen.

[0:10:46] En we zitten volgens mij nu in de situatie dat er steeds minder elektrificatie plaatsvindt.

[0:10:51] De kosten steeds hoger worden.

[0:10:53] En dat die steeds kleiner wordende groep steeds grotere kosten gaat dragen.

[0:10:55] En dat is natuurlijk een onhoudbare spiraal waar je nu in zit.

[0:11:01] Ja, voorzitter.

[0:11:02] Ik denk dat ik een heel groot deel van deze analyse deel.

[0:11:05] En dat dat ook volgens mij een opdracht is die we de minister mee moeten geven... op dat zij dat meeneemt in eigenlijk hoe zij naar het IBO en de uitkomsten van het IBO kijkt.

[0:11:14] Dus dat het echt nodig is om...

[0:11:17] Nou ja, te zorgen dat we die kosten ook op een andere manier draagbaar maken.

[0:11:22] Maar op dat onderwerp heb ik eigenlijk hier ergens niks horen zeggen... over alle mogelijkheden die een lokaal decentraal energiesysteem nu kunnen bieden.

[0:11:31] Dus gewoon het lokaal opwekken en gebruik dichter bij elkaar brengen...

[0:11:35] om netcongressie te voorkomen.

[0:11:37] En dan toch in dat licht de vraag ook over lokale opwek, namelijk wind op land.

[0:11:42] Eigenlijk zeggen alle gremia zeggen... ja, dat heb je nodig om netcongressie ook te verlichten.

[0:11:49] Hoe kijkt de heer Erkens daarnaar?

[0:11:51] Moeten we daar de minister niet ook nog op aanjagen?

[0:11:55] Meneer Erkens.

[0:11:55] Ja, voorzitter.

[0:11:56] In een dikke volksland zoals Nederland moet je volgens mij wel keuzes maken over wat je waar doet.

[0:12:01] We hebben altijd gezegd dat er afstandsnormen moeten komen voor windmolens op land.

[0:12:05] Dat die scherp genoeg moeten zijn en onderbouwd moeten worden.

[0:12:07] Dat mensen weten dat de afstand waarop ze geplaatst worden...

[0:12:11] zorgvuldig onderbouwd is.

[0:12:13] Tegelijkertijd op bepaalde bedrijventerreinen... waar je een energyhub kan bouwen, waar ook geen woonwijk naast is... lijkt me heel logisch als in de toekomst ook... vraag en aanbod van energie nog dichter bij elkaar komt.

[0:12:23] Dus dat lijkt me ook een logische uitzondering op normen.

[0:12:27] Een bedrijventerrein waar ondernemers zelf mee aan de slag gaan.

[0:12:29] Op het erf, dat zei trouwens de heer Vermeer volgens mij pas ook... in het twee-minuten-debat waar we deze discussie met elkaar over hadden... maar niet zo dicht op woonwijken.

[0:12:38] Mevrouw Rodekerk, D66, met een interruptie.

[0:12:41] Het debat hier ging over de kosten voor Nederlandse gebruikers.

[0:12:47] Maar we zien natuurlijk ook grote prijsverschillen voor bijvoorbeeld bedrijven.

[0:12:51] Als je het hebt over de kosten ten opzichte van buurlanden.

[0:12:53] Frankrijk, Duitsland.

[0:12:55] Wat er ook voor zorgt dat bijvoorbeeld de Rotterdamse haven zegt.

[0:12:59] Onze bedrijven die vertrekken straks naar buurlanden.

[0:13:02] Dus we moeten echt wat doen aan die prijsverschillen.

[0:13:04] Hoe kijkt de heer Erkens daarnaar?

[0:13:05] En wat zou wat hem betreft de minister eraan moeten doen?

[0:13:09] Een deel van de prijsverschillen komt ook door het afschaffen van zogeheten fossiele subsidies.

[0:13:14] Dat was de indirecte kostencompensatie.

[0:13:16] Dat ging eigenlijk om het compenseren van vaak bedrijven die ook al verduurzaamd waren of dat probeerden te doen.

[0:13:22] Volgens mij was er mevrouw Posma samen bij de begroting een motie ingediend om dat gelijke speeltijd te herstellen.

[0:13:28] Ik denk dat je op basis van het Ibonet-tarief naar een soortgelijke regeling komt te kijken.

[0:13:33] Een IKC-volumecorrectieregeling die toch...

[0:13:36] Op de korte termijn de pijn wegplak van de industrie die anders hier zou weglekken, die je daarmee kwijtraakt.

[0:13:43] Let niet dat je op de lange termijn ook de energieprijzen structureel omlaag moet krijgen.

[0:13:46] Want een compensatieregeling is natuurlijk zoiets als een pleisterplakken als daar onderliggend aan de energieprijzen torenhoog blijven.

[0:13:53] En dat los je volgens mij alleen maar op door te zorgen voor meer aanbod en daarmee productie van energie op eigen bodem.

[0:13:59] In combinatie ook met energiebesparing op dat vlak.

[0:14:02] Want het is gewoon een vraag en aanbod natuurlijk die creëert dat er schaarste is en de prijzen omhoog gaan.

[0:14:10] Dank u wel.

[0:14:10] Mevrouw Rodekerk met uw inbreng.

[0:14:14] Dank voorzitter.

[0:14:15] Stel u voor, u stapt in de trein of elektrische auto en maakt een rondje door Nederland.

[0:14:20] We beginnen in de Rotterdamse haven, waar ambitieuze bedrijven klaarstaan om te verduurzamen, maar hun plannen stranden op een vol stroomnet.

[0:14:28] Geen capaciteit, geen nieuwe aansluiting, geen toekomst.

[0:14:32] Havenbedrijven trekken aan de bel.

[0:14:34] Als de kosten hier te hoog blijven, drie keer zo hoog als in Frankrijk bijvoorbeeld, twee keer hoger dan Duitsland, en de onzekerheid blijft, vertrekken ze naar het buitenland.

[0:14:45] Wat gaat de minister hier aan doen?

[0:14:47] We rijden door naar Brabant.

[0:14:49] Daar staat ASML, de parel van onze economie, in afwachting bij de grenzen van ons elektriciteitsnet.

[0:14:56] Geen uitbreiding zonder extra stroom, geen groei zonder netwerkcapaciteit.

[0:15:01] De wereld wacht op hun machines, maar Nederland laat hen wachten op een aansluiting.

[0:15:05] Kan de minister inzicht geven in hoeveel investeringen hierdoor uitblijven?

[0:15:09] En kan zij zorgen voor transparantie over wanneer capaciteit beschikbaar komt?

[0:15:14] Dan door naar een bedrijventerrein in de provincie Utrecht.

[0:15:18] Hier staan honderden MKB'ers in de wachtrij voor stroom.

[0:00:00] 10.000 bedrijven landelijk wachten op een aansluiting, bleek vorig jaar.

[0:00:00] 90% van ondernemers met een groot verbruikaansluiting ondervindt hinder van congestie.

[0:15:32] Ondernemers willen innoveren, verduurzamen, groeien, maar zonder stroom is er geen vooruitgang.

[0:15:37] Wat gaat de minister doen om dit op te lossen?

[0:15:41] We vervolgen onze weg en stoppen in een nieuwbouwwijk in Flevoland.

[0:15:45] De huizen zijn klaar, de sleutels kunnen bijna worden uitgedeeld.

[0:15:48] Maar wacht, de aansluiting op het elektriciteitsnet laat op zich wachten.

[0:15:52] Huizen zonder stroom, warmtepompen zonder energie, laadpalen zonder vermogen.

[0:15:57] We willen de woningcrisis oplossen.

[0:15:59] Maar hoe als het elektriciteitsnet de bottleneck is?

[0:16:02] Wat doet de minister om dit vlot te trekken?

[0:16:05] Voorzitter, dit is geen fictie.

[0:16:07] Dit is Nederland anno 2025.

[0:16:08] Een land dat vastloopt op een energiesysteem dat niet klaar is voor de toekomst.

[0:16:14] Wat moet er gebeuren?

[0:16:16] Ten eerste moeten we durven investeren in het net.

[0:16:19] Maar liefst 25% van de geplande investeringen door netbeheerders loopt vertraging op, leek uit rapportage van het ACM.

[0:16:27] Dit kan zo niet doorgaan.

[0:16:28] Wat doet de minister om deze onderinvesteringen tegen te gaan?

[0:16:32] We moeten alle slimme oplossingen ten tweede benutten.

[0:16:35] Tennet stelt voor om meerdere biedingszones in Nederland te introduceren, zodat vraag en aanbod beter verdeeld kunnen worden en prijspieken worden voorkomen.

[0:16:44] Ik ben benieuwd hoe de minister kijkt naar dit voorstel.

[0:16:48] Ten derde moeten we procedures versnellen.

[0:16:50] Op 7 februari heeft de minister een goed voorstel naar de Raad van State gestuurd om de vergunningverlening te vereenvoudigen en te versnellen.

[0:16:58] Maar mijn vraag daarbij is wel waarom het dan alsnog tot medio 2026 duurt voordat dit in werking treedt.

[0:17:04] Terwijl eerder het plan was om dat dit jaar al te laten gebeuren.

[0:17:08] Kan dat nog sneller?

[0:17:11] We moeten keuzes maken.

[0:17:13] Mooie woorden over regievoeren op netcongestie helpen niet.

[0:17:17] Welke concrete projecten stuurt de minister op dit moment aan?

[0:17:20] En hoe zorgt zij ervoor dat deze projecten daadwerkelijk worden versneld?

[0:17:25] Voorzitter, tot slot.

[0:17:26] Nederland heeft 99,99% leveringszekerheid.

[0:17:31] Maar zekerheid is geen vanzelfsprekendheid.

[0:17:34] Als we niet ingrijpen, dreigt de economische schade op te lopen tot al 40 miljard euro per jaar.

[0:17:40] Bleek onlangs uit onderzoek.

[0:17:42] Dat kunnen we ons niet veroorloven.

[0:17:44] Het is tijd voor actie.

[0:17:45] Het is tijd voor investeringen.

[0:17:46] Het is tijd om ons elektriciteitsnet klaar te maken voor de toekomst.

[0:17:50] Ik hoor graag wat de minister concreet gaat doen.

[0:17:52] Dank alvast.

[0:17:55] Dank u. We hebben een interruptie van de heer Ekkens.

[0:17:57] Ja, voorzitter.

[0:17:58] Een inbreng waar ik me op grote lijnen in kan vinden.

[0:18:02] Ik heb dan wel de vraag, andersom ook aan mevrouw Rodekerk, wat zij zou doen aan de problemen die het Nederlandse bedrijfsleven ondervindt.

[0:18:08] Want het was in de vorige periode wel, onder andere D66, die de indirecte kostencompensatie wou afschaffen.

[0:18:14] Is dat dan iets waarvan mevrouw Rodekerk zegt, dat hadden we eigenlijk niet moeten doen en daar moet nu een alternatief voor komen?

[0:18:19] Mevrouw Rodekerk.

[0:18:21] Nou, ik denk dat het... Dit is ook een vraag die ik echt aan de minister heb gesteld.

[0:18:26] Omdat ik deze problemen zie.

[0:18:28] Ik denk dat het zelfs groter is.

[0:18:30] We zien ook dat de Europese tarieven bijvoorbeeld vele malen hoger zijn dan weer in de VS. Twee tot drie keer zo hoog.

[0:18:37] Dus het is in die zin iets wat in Nederland speelt, maar ook nog in de landen om ons heen.

[0:18:43] Wat mij betreft vraagt het ook om een Europese aanpak.

[0:18:46] Ik denk dat het echt belangrijk is dat er ook een gelijk speelveld is voor bedrijven.

[0:18:50] Daarom begrijp ik de vraag van de heer Erkens dat we die kosten vanuit Duitsland, dat we daar naar zouden moeten kijken.

[0:18:59] Maar ik denk wel dat het belangrijk is dat we hier ook veel meer Europees in optrekken.

[0:19:02] Dus dat zou ook mijn oproep richting de minister zijn.

[0:19:05] En de maatregelen die je dan moet nemen, daar ben ik oprecht ook benieuwd wat er uit het IBO komt.

[0:19:09] Of er nog andere mogelijkheden zijn waar aan gedacht wordt.

[0:19:12] En uiteindelijk is het wat ons betreft vooral belangrijk dat we heel hard doorgaan met verduurzamen, met die duurzame groene economie van de toekomst.

[0:19:21] En dat we daar voor alles in het werk stellen.

[0:19:26] Ja, voorzitter.

[0:19:27] Het gelijke speelveld met de rest van de wereld is van belang.

[0:19:29] Het is inderdaad een probleem wat ook Europa natuurlijk heeft.

[0:19:31] Dus Europese energiekosten liggen vaak een fakkel twee of drie, afhankelijk van of je gas of elektriciteit krijgt, hoger dan de rest van de wereld.

[0:19:38] Maar die van Nederland lopen ook nog verder uit de pas met de rest van Europa.

[0:19:41] Dat is natuurlijk ook een probleem wat we hier moeten oplossen.

[0:19:43] Dus dan ben ik wel benieuwd of ook D66 vindt dat een compensatieregeling voor de industrie, in ieder geval op de korte termijn, met name ook door netcongressie, kunnen bedrijven inderdaad geen stap zetten.

[0:19:51] Ze hebben geen vergunningsruimte, gaan ze door, om dan wel nu op de korte termijn iets te doen aan die acute pijn.

[0:19:59] Ik wil best nadenken over bedrijven die nu wat ruimte willen gebruiken... om vervolgens wel die verduurzaming te kunnen doen.

[0:20:06] Die lopen nu bijvoorbeeld ook wel eens vast op stikstofruimte, dat soort zaken.

[0:20:10] Ik vind het belangrijk dat we daar naar kijken.

[0:20:12] Maar ik wil wel voorzichtig zijn met nieuwe fossiele subsidies invoeren.

[0:20:15] Ik vind het gewoon wel belangrijk dat we...

[0:20:17] vol inzetten op verduurzaming.

[0:20:18] En ja, dat blijf ik zeggen.

[0:20:21] En dan vraag ik ook inderdaad de minister om daar goed over na te denken... wat we kunnen doen om wel die prijzen lager te maken... maar wel ervoor te zorgen dat we echt heel hard doorgaan naar die groene economie.

[0:20:30] Want we kunnen daar niet in vertragen.

[0:20:36] De heer Vlag, met een interruptie.

[0:20:37] Gaan we gaan.

[0:20:42] Ik hoor mevrouw Rodekerk zeggen dat we niet kunnen vertragen als het gaat om inzet op die groene economie.

[0:20:46] Maar als het tempo waarin dat gebeurt nou gewoon niet realistisch is... moeten we dan ook niet oppassen dat we nu geen onomkeerbare stappen zetten... als het gaat om juist de fossiele bronnen die nog wel enige leveringszekerheid bieden.

[0:20:58] Juist vanuit het aspect van leveringszekerheid in het licht van geopolitieke spanningen... zouden we ook niet gewoon naast ambitieus ook realistisch moeten zijn.

[0:21:08] Mevrouw Rodekerk.

[0:21:10] Nou ja, we hebben nog heel veel fossiele bronnen.

[0:21:11] Dus dat is gewoon nog aan de hand.

[0:21:14] Daarnaast zijn we ook realistisch in de zin dat we zeggen... nou, CCS kun je gebruiken tot het moment dat we echt klimaatneutraal willen zijn.

[0:21:23] Maar dit soort maatregelen moeten niet zorgen... dat we vertragen op het halen van onze klimaatafspraken.

[0:21:29] Vooral omdat we ervoor willen zorgen dat we straks echt een duurzame toekomst, duurzame generatie tegemoet gaan.

[0:21:35] Dus natuurlijk zijn we daar realistisch.

[0:21:38] En ik zie ook dat er op dit moment te veel op de korte termijn nog nodig is om ook op de lange termijn die doelen te halen.

[0:21:46] Dus op de korte termijn, daarom richt ik mij ook in mijn bijdrage op alles wat nu nodig is om te zorgen voor...

[0:21:53] Meer capaciteit op het net, om te zorgen voor lagere prijzen, om te zorgen voor meer aansluitingen voor bedrijven.

[0:21:59] Dus alles wat er nu nodig is, moeten we doen om te zorgen dat we op de termijn ook echt verduurzamen.

[0:22:07] Dank u wel.

[0:22:08] Welkom aan de heer Vermeer van BBB.

[0:22:10] En dan gaan we door met de bijdrage van de heer Dekker van Forum voor Democratie.

[0:22:14] Dank u wel, voorzitter.

[0:22:16] Voorzitter, de wereld was zo simpel vroeger.

[0:22:19] Er was een elektriciteitsnetwerk in Nederland met in principe eenrichtingsverkeer.

[0:22:23] Van de elektriciteitscentrale waar de stroom wordt opgewekt naar de huishoudens en de bedrijven die elektriciteit nodig hebben.

[0:22:29] De centrale produceert continu stroom, een basislastcentrale noemen we dat nu.

[0:22:35] En bij de stroomproductie wordt er rekening gehouden met het patroon van gebruik.

[0:22:39] Om zeven uur in de ochtend is er een gebruikspiek omdat iedereen opstaat en het licht aandoet.

[0:22:43] Tegen zes uur in de avond wordt het elektrisch van huis gebruikt enzovoorts.

[0:22:47] Pieken en dalen in de benodigde stroom waarop de basislastcentrales en elektriciteitsproductie van tevoren kan instellen.

[0:22:54] Deze centrales kunnen draaien op kolen, olie, gas, kernenergie of biomassa.

[0:23:00] Ze werken continu optimaal afgesteld op de vraag en maximaal efficiënt.

[0:23:05] In deze wereld zijn leveringszekerheid en efficiëntie de sleutelborden.

[0:23:10] Daarop is de infrastructuur tientallen jaren lang gebalanceerd en geoptimaliseerd.

[0:23:15] In de wereld van vandaag is deze logica helemaal op de kop gezet.

[0:23:19] Behalve de basislastcentrales zijn er op het netwerk nu onzekere en onvoorspelbare stroomleveranciers bijgekomen.

[0:23:25] Stroomleveranciers die ze in principe niets aantrekken van de vraaggelijkheid, maar die opeens stroom gaan leveren.

[0:23:31] En dan misschien weer even niet.

[0:23:33] Dat zijn de zonnen- en windparken.

[0:23:36] Ik noem dat wiebelstroom.

[0:23:38] Het gaat heen en weer, op en neer.

[0:23:40] Die stroomleveranciers werken niet vraag, maar aanbod gestuurd.

[0:23:44] En hun stroom krijgt in het algemeen voorrang op het netwerk.

[0:23:49] Om die onverwachte stroomtoevoeging te kunnen verwerken, moet de basislastcentrale snel terugschakelen, anders raakt het netwerk overbelast.

[0:23:55] Maar als de stroom weer wegvalt, moet de basislastcentrale weer snel kunnen opschakelen.

[0:24:00] De basislastcentrale moet dus voortdurend vertragen en versnellen.

[0:24:04] Van een optimale balans en efficiëntie is dan natuurlijk geen sprake meer.

[0:24:08] Het is als een auto die eerst continu 100 reed en die nu start en stop moet doen zoals stadsverkeer.

[0:24:13] Het verbruik neemt fors toe, de efficiëntie neemt af.

[0:24:17] En dan is er nog een complicatie bijgekomen.

[0:24:19] De energiegebruikers in het netwerk gaan steeds meer ook zelf energie leveren.

[0:24:24] Met zonnepanelen op het dak bijvoorbeeld.

[0:24:26] Het wordt dus geen één, maar steeds meer twee richtingsverkeerde netwerk.

[0:24:30] Daar zijn de kabels en schakelsystemen niet op ingericht.

[0:24:33] Dat vereist kostbare aanpassingen.

[0:24:35] Vandaar de forse netkosten.

[0:24:38] Financieel is het allemaal ingewikkeld.

[0:24:39] Wat is stroom waard die geleverd wordt als je het niet nodig hebt?

[0:24:43] Wanneer op een mooie lentedag opeens alle zonnepakken stroom gaan leveren die je niet kwijt kunt.

[0:24:47] Of in de nacht de wind opsteekt en er een enorme piek is in windstroom op het netwerk, zal iedereen leren slapen.

[0:24:53] Soms kun je die stroom kwijt bij de buren, maar vaak moet je de windmolen of zonnepark-exploitant vragen, nee zelfs betalen, om zijn stroomleverantie te staken.

[0:25:02] Omdat de stroom wordt afgerekend per kilowattuur en leveringszekerheid in principe niet in de afrekeningslogica is verwerkt, hebben de basislastcentrales het al jaren moeilijk.

[0:25:11] Voor hun leveringszekere kilowattuur wordt evenveel betaald als voor de onvoorspelbare kilowattuur van het windpark.

[0:25:17] Dan is de vraag gestuurd functioneren, maar de infrastructuur aan ons gestuurd is geworden.

[0:25:23] Dat is de problematiek in een notendop, voorzitter.

[0:25:25] Het elektranetwerk is vastgelopen.

[0:25:27] Waarbij we natuurlijk op allerlei manieren proberen om het leed te verzachten.

[0:25:30] Met de inzet van batterijen bijvoorbeeld.

[0:25:33] Daar zit nog niet veel muziek in, lees ik in de stukken.

[0:25:35] Maar ook door met overtollige stroom waterstof te produceren.

[0:25:38] Die kan worden opgeslagen.

[0:25:39] Een mogelijkheid, maar met een bedroevende efficiency.

[0:25:42] Welke technieken en aanpassingen acht de minister het meest kansrijk?

[0:25:45] En waar zet ze dus op in?

[0:25:48] Ondertussen wordt met allerlei tariefstructuren en kortingsregelingen geprobeerd om de lasten anders te verdelen.

[0:25:53] Nou, ik begrijp, voorzitter, liggen de elektriciteitskosten in onze benieuwde landen 15 tot 66 procent lager dan bij ons.

[0:26:01] Liggen dat aan verschillende inkortings- en kostencompensatieregelingen?

[0:26:04] Of is onze situatie inhoudelijk anders?

[0:26:06] Hebben wij bijvoorbeeld hogere klimaatambities?

[0:26:09] Gaat de minister daar verandering in brengen?

[0:26:11] Ik hoor het graag van de minister.

[0:26:12] Dank u wel.

[0:26:14] Dank u voor uw bijdrage.

[0:26:15] De heer Vlag van de SGP met zijn inbreng.

[0:26:19] Voorzitter, files onderweg een half uur later op je werk.

[0:26:23] Vervelend, maar dat kun je incalculeren.

[0:26:26] Helaas zorgen files op het stroomnet niet voor uren, maar voor jaren vertraging.

[0:26:31] Driekwart van de verduurzamingsplannen aan regionale industriebedrijven voor 2030 niet haalbaar.

[0:26:37] Dat is zomaar een van de honderden krantenkoppen over de netproblematiek.

[0:26:42] Dit veelkoppige monster moeten we met lef en creativiteit te lijf gaan.

[0:26:47] Voor de stikstofliefhebbers in ons midden, daar hebben we het trappetje van Remkes.

[0:26:52] De SGP pleit hiervoor het trappetje van Hermans.

[0:26:56] Meer inzicht, dus meer meten en delen van data als eerste.

[0:27:01] Tweede, efficiënter stroomgebruik, dus meer ledverlichting, warmtenetten, een stop voor datacenters enzovoorts.

[0:27:09] Als derde, betere netbenutting door het net zwaarder te belasten door energiehubs en beter congestiemanagement.

[0:27:17] En als vierde, snellere netverzwaring.

[0:27:21] Betere netbenutting staat of valt met data over de daadwerkelijke netbelasting, netprofielen enzovoorts.

[0:27:27] Meer bemetering is hard nodig.

[0:27:30] Maar het is ook cruciaal dat gemeenten, provincies en energiehubs inzicht krijgen in netcapaciteit, netprofielen, benuttingsgraad en wachtlijsten.

[0:27:39] Niet ad hoc en fragmentarisch, maar structureel en integraal.

[0:27:43] Desnoods alleen richting mede-overheden als de privacy-wetgeving dat vereist.

[0:27:49] Wordt werk gemaakt van meer transparantie, vraagt de minister, zodat gebiedspartijen afgewogen keuzes kunnen maken en extra capaciteit ontsloten kan worden.

[0:27:59] Gaat de minister doorpakken op basis van het duidelijke adviezen van de bestuurlijke aanjager Slim met Stroom, Gerard Schouw?

[0:28:05] Ik proef een zekere terughoudendheid, maar dat heb ik vast verkeerd begrepen.

[0:28:09] Het net kan bijvoorbeeld zwaarder belast worden.

[0:28:12] De betrouwbaarheidsnorm is 99,99 procent.

[0:28:16] Dat zouden we ietsje pietsje kunnen laten zakken.

[0:28:19] Neemt de minister alle doorschouw aangedragen punten mee bij het opstellen van de aanpak met netbeheerders en ACM.

[0:28:26] Dus bijvoorbeeld ook het voorwaardelijk gebruik van de vluchtstrook op het net.

[0:28:29] Niet alleen voor duurzame energieprojecten, maar ook voor energiegebruikers in de wachtrijen.

[0:28:36] Onlangs was ik op werkbezoek bij een grote aardbeienkweker.

[0:28:38] Het bedrijf had een contract met Tennet.

[0:28:41] De kastverlichting kan op afstand worden gedimd om het hoogspanningsnet te balanceren.

[0:28:46] Tuinbouw-WKK's leveren 10% van de elektriciteitsproductie, maar een veelvoud hiervan aan flexibel vermogen.

[0:28:53] Dat wordt wel eens onderschat.

[0:28:55] Ook op lagere netten zou dit potentieel beter benut kunnen worden.

[0:28:58] Kan een sectordeal gesloten worden zoals dat ook met waterschappen is gebeurd?

[0:29:03] Dan energiehubs.

[0:29:05] Netbeheerders hebben een voorstel voor een groepstransportovereenkomst gedaan bij de ACM.

[0:29:11] Met de voorwaarden kunnen energiehubs echter slecht uit de voeten, leert een inventarisatie bij elf hubs.

[0:29:16] Het heeft bedrijven weinig te bieden, omdat de mogelijkheden om extra af te nemen als het net die ruimte heeft, ontbreekt.

[0:29:22] Wil de minister aandringen op een netcode die in de praktijk perspectief biedt?

[0:29:28] De SGP heeft ook enkele vragen over het prioriteren van nieuwe aansluitingen.

[0:29:32] Komen aanvragen voor energie-intensieve projecten waarbinnen afzienbare termijn geen omgevingsvergunning voor afgegeven gaat worden, zoals datacenters, onderaan de wachtlijst?

[0:29:41] Krijgt drinkwaterwinning prioriteit en voorrang, ook in het MIEK?

[0:29:45] Voor voldoende en schoon drinkwater moet de winning omhoog en de zuivering beter, inclusief een tijdige netaansluiting.

[0:29:51] krijgen zorginstellingen met een woonfunctie voorrang, net zoals de gewone woningbouw.

[0:29:56] Als zij als grootverbruiker kiezen voor meerdere kleinverbruiksaansluitingen... om van de voorrangsregelen gebruik te kunnen maken, dan helpt dat niet voor de netbelasting.

[0:30:04] De oplopende netkosten zorgen voor een onhoudbare situatie.

[0:30:08] We willen juist ook dat bedrijven elektrificeren.

[0:30:10] Het gaat om investeringen in de toekomst.

[0:30:13] En de rekening moet niet alleen bij de huidige generatie terechtkomen.

[0:30:16] En daar past ook een wijze van financieren bij die over generaties uitgesmeerd wordt.

[0:30:22] Mijn vraag komt de minister bij de voorjaarsnota met besluitvorming naar aanleiding van het IBO-onderzoek.

[0:30:27] Een no-regret-maatregel is een vrijstelling voor elektrolyse, warmteopslag, e-boilers en batterijen die het net ontlasten.

[0:30:35] Tot slot, de SGP maakt zich grote zorgen over de leveringszekerheid.

[0:30:40] We kunnen niet optimistisch zijn.

[0:30:42] We hebben zowel te linker als te rechterzijde op de geografische kaart wereldleiders die onvoorspelbaar zijn.

[0:30:49] In dat licht is het verstandig om de functie in de leveringszekerheid van kolencentrales en gascentrales serieus te nemen.

[0:30:58] EPNL overweegt bijvoorbeeld een gascentrale van 800 megawatt komend jaar te sluiten.

[0:31:02] En we horen ook zorgen uit de hoek van de kolencentrales.

[0:31:05] De inzet op CO2-vrij regelbaar vermogen komt moeilijk van de grond.

[0:31:09] Tennet rekent niet met de congestieproblematiek.

[0:31:13] Stelt de minister met spoed een uitvoeringsplan op zoals geadviseerd door Tennet.

[0:31:18] Neemt ze snel een besluit over een capaciteitmechanisme.

[0:31:20] Het kost vier jaar om die te ontwikkelen.

[0:31:22] Dan is er nog bouwtijd nodig en 2030 is dichtbij.

[0:31:25] Het is alle hens aan dek.

[0:31:26] Maar met het trappetje van Remkes laatste zin, voorzitter.

[0:31:29] Of van Hermans.

[0:31:30] Neem me niet kwalijk.

[0:31:31] Ik raak helemaal in de war van deze aansporing.

[0:31:34] Een eerlijke verdeling van netkosten en een uitvoeringsplan voor behoud van leveringszekerheid houdt de SGP de moed erin.

[0:31:40] Dat was natuurlijk niet de bedoeling om u in de war te doen.

[0:31:42] Maar wel fijn dat uw inbreng bijna binnen de tijd is afgerond.

[0:31:46] De heer Erkens, met een interruptie.

[0:31:48] Voor mij is het idee van een capaciteitsmarkt sowieso logisch gezien het feit dat die leveringszekerheid onder druk staat.

[0:31:52] Maar dan heb ik wel een vraag aan de heer Vlag van de SGP.

[0:31:55] Want hij had het ook over de leveringszekerheidsnorm die wij hanteren op het stroomnet.

[0:32:00] Om die misschien te gaan versoepelen.

[0:32:03] Is dat een route die de SGP echt wil bewandelen?

[0:32:05] Want het heeft mogelijk nogal impact, omdat een chipfabrikant, als ze inderdaad tijdelijk geen stroom hebben, misschien voor tientallen miljoenen of zelfs meer aan productie kan kwijtraken.

[0:32:14] Mensen met medische apparatuur zullen ook bijvoorbeeld fors geraakt kunnen worden als het stroomnet vaker onbetrouwbaar is en er iets misgaat.

[0:32:21] Dus is dat wel degelijk dan een pad dat u wil bewandelen?

[0:32:24] De heer Vlag.

[0:32:26] Het korte antwoord is ja.

[0:32:28] We hebben laatst een bijeenkomst gehad met de netbeheerders.

[0:32:31] En je ziet dat zij decennialang eigenlijk maar één focus hebben gehad, dat is die leveringszekerheid.

[0:32:36] En daar zijn we ook trots op en daar ben ik ook zuinig op.

[0:32:38] Laat dat wel wijzen.

[0:32:39] Maar we komen nu in de situatie dat de huidige gebruikers een leveringszekerheid gegarandeerd krijgen van 99,99%.

[0:32:47] Terwijl er heel veel gebruikers zitten te wachten die een leveringszekerheid van 0% hebben.

[0:32:52] Die dus gewoon niet aangesloten worden.

[0:32:54] En in dat licht zeggen wij, ook kijkend naar de adviezen van Gerard Schouw.

[0:32:58] Viool, kijk nou eens of je dat net op bepaalde momenten verantwoord zwaarder kunt belasten.

[0:33:03] Er zit een soort zekerheidsmarge in waarvan wij zeggen, nou kijk eens of daar iets meer rek in zit.

[0:33:08] Ik ga natuurlijk niet bepalen van deze afstand wat dan een goede leveringszekerheidsnorm zou zijn.

[0:33:13] Maar er is meer mogelijk met een iets zwaardere belasting van ons net.

[0:33:17] Dank u wel.

[0:33:19] De heer Grimwis met uw inbreng.

[0:33:41] dan proef ik ook wel wat conservatisme bij een enkele netbeheerder.

[0:33:45] En dat vind ik jammer.

[0:33:46] De hele Kamer is zich bewust van de urgentie, ook de minister.

[0:33:49] En ik vraag de minister dan ook niet om ijzer met handen te breken... maar wel met een brede en open blik te kijken naar het energiesysteem... en waar nodig door roeien en ruiten te gaan.

[0:33:58] Een van de belangrijkste elementen in het toekomstige energiesysteem is energieopslag.

[0:34:02] Opslag kan het net ontlasten en een zeker deel van de netverzwaring voorkomen.

[0:34:07] En dat is in het belang van de samenleving en economie.

[0:34:10] En de minister blijft daarvoor echt op de markt vertrouwen.

[0:34:12] Terwijl de markt zelf laat zien haar hel te zoeken in het buitenland.

[0:34:15] En ik verwacht hierin meer regie van de minister.

[0:34:18] Afgelopen maandag verscheen een nieuwe versie van de routekaart.

[0:34:21] Maar waar is de ambitie?

[0:34:22] Een flexibiliteitsdoel is mooi, maar ik zou toch weer een lans willen breken voor een specifiek opslagdoel.

[0:34:28] In het belang van onze leveringszekerheid.

[0:34:29] Gerard Schouw adviseert als bestuurlijk aanjager het tellen van een doel.

[0:34:34] Een doel geeft richting aan het sector en kan de minister toezeggen om nog met een indicatief doel te komen.

[0:34:39] Schouw adviseert ook om in 2025 voor alle netvlakken in kaart te brengen waar systeemopslag nodig is.

[0:34:45] Om congres die te verminderen en met welke capaciteit en om een plan op te stellen over de vraag op welke wijze opslagcapaciteit is aan te trekken.

[0:34:55] En eventueel te beheren door netbeheerders, waarbij ook de ACM is betrokken.

[0:35:00] Kan de minister bevestigen dat de netbeheerders daadwerkelijk de benodigde systeemopslag in kaart brengen?

[0:35:05] Ik begrijp namelijk dat Tennet geen duidelijkheid over locaties geeft en gemeenten vervolgens geen vergunning afgeven.

[0:35:12] kijkt de minister ook zelf met een integrale blik naar hoe we de robuustheid van het net kunnen versterken.

[0:35:17] Hoe borgen we dat tegen de laagste maatschappelijke kosten wordt gewerkt aan een betrouwbaar energiesysteem?

[0:35:23] Het plaatsen van energieopslag kan immers leiden tot minder netverzwaring.

[0:35:26] Terwijl het laatste een taak van de netbeheerder is.

[0:35:29] En het eerste aan de markt wordt gelaten.

[0:35:31] Voor kernenergie kiest het kabinet bijvoorbeeld voor een staatsdeelneming.

[0:35:34] Zou ze dat ook overwegen voor andere energieprojecten als blijkt dat dat maatschappelijk gewend zou zijn?

[0:35:40] Vorige week bij het kernenergie debat vroeg ik hier ook naar, maar toen ging de minister er in antwoorden niet meer op in.

[0:35:45] Ik was toen ook bij een ander debat, dus dat geef ik ook grift toe.

[0:35:49] Toen noemde ik bijvoorbeeld ook het Valmeerproject van Delta 21.

[0:35:53] Hoe staat het bijvoorbeeld met het toegezegde MKBA?

[0:35:55] Kan de minister bevestigen dat in lijn met de toezegging... er een integrale verkenning plaatsvindt naar alle kosten en alle baten van het project?

[0:36:02] Dus niet alleen de energetische, maar ook als het gaat over waterveiligheid en natuur.

[0:36:06] Ik heb die motie niet ingediend toen, omdat de minister een ruimhartige toezegging deed.

[0:36:10] Maar als ik moet constateren dat de verkenning toch te eng wordt opgepakt... dan moet ik hem nog alsnog indienen en in stemming brengen.

[0:36:16] Maar liever krijg ik gewoon een prettig antwoord.

[0:36:21] De minister geeft in antwoord op mijn kamervragen... aan geen rol te zien voor batterijen als het gaat om afnamecongestie.

[0:36:33] Verwijst naar een rapport van CE Delft.

[0:36:35] Zowel de opslagbranche als de netbeheerders trekken deze conclusie echter in twijfel... en wijzen op veranderde omstandigheden als een flink gedaalde batterijprijs.

[0:36:43] Is die minister bereid om een gevoeligheidsanalyse te laten verrichten...

[0:36:48] ...op die studie om te bezien in hoeverre de conclusies nog steeds staan... ...en of batterijopslag alsnog niet, wellicht deels, kan helpen bij het verhelpen van afnamecongestie.

[0:36:58] Over die rol van netbeheerders nog even.

[0:37:00] Gemeenten willen graag duidelijkheid over de investeringsplannen.

[0:37:03] Ondernemers staan klaar om mee te denken over welke rol zij kunnen pakken... in het slim gebruik van het net, overal in het land.

[0:37:08] Het contact met sommige netbeheerders wordt als ingewikkeld ervaren.

[0:37:11] Ondernemers krijgen nul op hun rekest en that's it.

[0:37:15] En ik wil de netbeheerders niet over één kam scheren.

[0:37:18] Maar dit voelt toch te veel als onderhandelen met een monopolist... met een boekhoudersmentaliteit.

[0:37:22] Er is een interruptie van mevrouw Posma.

[0:37:25] Ja, dank voorzitter.

[0:37:25] Ik wou even constructief verder gaan op het punt van de batterijen.

[0:37:30] Die de heer Grimwis hier terecht noemt.

[0:37:32] Dat dat een oplossing kan zijn voor netcongressie.

[0:37:34] Maar dat er soms wat negatief tegenover wordt gekeken.

[0:37:37] En ik vroeg me af, gaat dit over de batterijen voor thuisgebruik?

[0:37:42] Of is dit juist ook, zijn het de batterijen die je ziet dat bedrijven aanbieden om op het net aan te sluiten.

[0:37:49] Zodat op de plekken waar dat nodig is, er een ontlasting kan komen.

[0:37:53] Meneer Gimwits.

[0:37:54] Voorzitter, dank voor deze vraag.

[0:37:55] Het gaat vooral over het laatste.

[0:37:57] Het gaat over de grootschalige batterijen.

[0:37:59] Nee, ik heb het niet over het thuisschuik.

[0:38:02] Dat is in zekere zin een ander onderwerp.

[0:38:05] Daar zijn plussen en minnen aan.

[0:38:06] Die hebben we volgens mij al vaak in deze commissie besproken.

[0:38:08] Dit gaat echt over de grootschalige batterijen.

[0:38:12] die mijn zinziens een oplossing kunnen bieden, maar die nu nog een beetje worden afgeserveerd.

[0:38:16] En de sterk dalende prijs biedt ook, volgens mij, een veranderende inzicht in wat maatschappelijke kosten en water hiervan kunnen zijn en moeten zijn.

[0:38:26] En vandaar mijn vraag van, doe dan op z'n minst even een gevoeligheidsanalyse op in het verleden verrichte studies, omdat de actualiteit veel sneller gaat dan zo'n rapport wat een paar jaar of een jaar geleden is opgeleverd.

[0:38:39] Dank u wel.

[0:38:40] Uw volgende betoog heeft nog een minuutje.

[0:38:44] Voorzitter, dank u wel.

[0:38:48] Ja, ik had het dus over die netbeheerders.

[0:38:49] Ondernemers vragen om meer transparantie en om een meedenkenhouding van netbeheerders.

[0:38:53] Over wanneer en hoe vaak er nu precies netcongestie is bijvoorbeeld.

[0:38:56] Om duidelijkheid over op basis waarvan netbeheerders besluiten al dan niet te investeren.

[0:39:01] Om hen mee te laten denken over contractvormen of die voor hen echt helpen.

[0:39:05] Over hoe initiatieven en pilots over slim gebruik van de beschikbare capaciteit echt succesvol kunnen zijn.

[0:39:10] En mijn vraag aan de minister, kan de minister in gesprek met netbeheerders kijken hoe ondernemers beter betrokken kunnen worden?

[0:39:15] De ene netbeheerder gaat er ook anders mee om dan de andere.

[0:39:17] Is de minister bereid om de netbeheerders te vragen om goede voorbeelden met elkaar uit te wisselen en daar dan op in te zetten?

[0:39:23] Over nettarieven nog even, dat is mijn laatste punt, voorzitter.

[0:39:26] Ik lees dat er momenteel een onderzoek loopt naar het effect van elektrolyzers op het net.

[0:39:29] En als ze het net ontlasten, dit mogelijk een plek kan krijgen in de tariefstructuur.

[0:39:34] Is dit onderzoek echter al niet eerder door Calavasta gedaan, waar ik in mijn kamervragen naar verwees?

[0:39:39] Kan de minister niet met dit rapport in de hand het gesprek aangaan over de gewenste tariefstructuur?

[0:39:43] Het gaat allemaal zo traag en ondertussen betalen mensen en bedrijven zich blauw.

[0:39:47] Ik sluit me wat dit betreft aan bij de vragen die collega Erkens heeft gesteld.

[0:39:52] Tot zover, voorzitter.

[0:39:53] Dank aan de regering.

[0:39:55] Uw laatste interruptie, meneer Erkens.

[0:39:56] Ja, ik proefde bij de heer Grimmes een lichte ergernis over de netbeheerders en Tenet.

[0:40:03] Nee, waar ik wel benieuwd in ben, voorzitter, is de heer Grimmes sprak over duidelijkheid over die investeringsplannen, waar die op gebaseerd zijn, zodat bedrijven, gemeentes, andere overheden weten wanneer een investering zou vallen.

[0:40:15] Wat voor oplossingsrichtingen ziet de heer Grimwisser in?

[0:40:17] Ik heb zelf genoemd om te kijken naar hoe het Verenigd Koninkrijk dat doet met de offgame.

[0:40:21] De regulator heeft gewoon veel meer bevoegdheden om die plannen te toetsen.

[0:40:24] En ook om transparant te maken waar keuzes op gebaseerd zijn.

[0:40:27] Is dat ook een route die hij voor zich ziet?

[0:40:28] Of heeft hij nog wat briljante ideeën achter de hand gehouden?

[0:40:33] Voorzitter, over het algemeen is mijn fractie en ben ik in mijn benadering heel positief richting het beheer.

[0:40:39] Dus ik zie in hen een cruciale speler in het bouwen aan een betaalbaar en stabiel toekomstig energiesysteem.

[0:40:51] Soms hebben ze net een andere snelheid van handelen, lijkt het wel, als veel ondernemers.

[0:40:56] En veel ondernemers die proberen door zich te verenigen, en we kennen daar prachtige voorbeelden van volgens mij, hebben al hele oplossingen klaar en ervaren daar soms van...

[0:41:11] wat ik beschreef, een soort mismatch.

[0:41:13] Ik vind de oplossing die de heer Erkens aanreikt... vanuit het Verenigd Koninkrijk een interessante.

[0:41:18] Ik heb nu een aantal vragen aan de minister gesteld.

[0:41:20] Daar wil ik gewoon zijn antwoord op.

[0:41:22] Ik merk, het zit hem niet altijd in systemen.

[0:41:24] Het zit hem ook gewoon in... gewoon even niet alleen een afwijzing... maar even inzicht bieden in hoe die afweging gaat.

[0:41:32] En niet alleen drie argumenten waarom het niet zou kunnen... maar drie argumenten waarom het wel zou kunnen.

[0:41:36] Dus het is een soort van...

[0:41:39] En ik wil er niemand onrecht mee doen, maar het is een soort van houding.

[0:41:43] Hoe kan het dan wel?

[0:41:44] Ik geloof dat dit wel aanspreekt bij deze coalitie, bij het kabinet.

[0:41:48] Het kan wel.

[0:41:51] Dat is het meer.

[0:41:52] Dus of het in systemen zit.

[0:41:53] Misschien heb je die nodig, maar het zit hem ook in.

[0:41:56] Zie die bedrijven als een partner die een probleem kunnen oplossen.

[0:42:00] In plaats van alleen maar een entiteit die klant van je zijn en die stroom van je afnemen.

[0:42:07] Dank u wel.

[0:42:08] Mevrouw Postma met uw inbreng.

[0:42:13] Ja, dank voorzitter.

[0:42:14] Ik kwam laatst onderstaande krantenkop tegen.

[0:42:17] Flexwoningen kunnen wel op strandnet worden aangesloten.

[0:42:22] Er is geen sprake van netcongressie.

[0:42:25] Voorzitter, ik heb altijd geleerd dat de dingen die bijzonder zijn of sterk afwijken van de standaard nieuwswaardig zijn.

[0:42:32] We zijn dus al zover dat het inmiddels nieuws is als er ergens in Nederland geen

[0:42:36] net congestie probleem is.

[0:42:39] Voorzitter, dat gezegd hebben wil ik een aantal zaken in dit debat uitlichten.

[0:42:42] En dan wil ik beginnen over het beter benutten.

[0:42:45] We hebben piekmomenten van gebruik op de dag die anders zijn dan vroeger.

[0:42:49] Dus iedereen moet op een andere manier stoom gebruiken.

[0:42:52] Niet meer s'nachts de vaatwasser en de wasmachine aan, maar als de zon schijnt.

[0:42:56] Berenschot heeft daar een lijvig rapport over opgesteld met als doel te komen tot een manier om via prijssprikkels gedragsveranderingen teweeg te brengen.

[0:43:03] Voorzitter, ik schrok van dit onderzoek.

[0:43:05] Berenschot stelt voor elk uur van de dag een ander nettarief te hebben en dan ook nog een winter- en zomerseizoen waarbij de tarieven weer anders zijn.

[0:43:14] Dat zijn 48 tariefschijven.

[0:43:17] Die allemaal apart doorberekend moeten worden aan de klant door de netbeheerders en energiebedrijven.

[0:43:22] Voorzitter, stelt u zich die rekening eens voor?

[0:00:00] 48 tarieven.

[0:43:27] Die moet je allemaal vermelden.

[0:43:29] Dat is gewoon niet te doen.

[0:43:31] Zo'n energierekening wordt eigenlijk een soort stembiljet die je moet uitvouwen als je naar binnen krijgt.

[0:43:37] En dan verwacht men ook nog dat iemand zijn gedrag daarop gaat aanpassen.

[0:43:41] Dat gaat niet als de tarieven zo vaak wisselen.

[0:43:44] Dan verklein je de prikkel en automatiseer je gedrag niet.

[0:43:48] Als NEC willen we voorstellen, hou het gewoon simpel.

[0:43:51] Gebruik een spits tarief en wissel van seizoen met de zomer- en wintertijd.

[0:43:56] Doe in de winter een piektarief van 4 tot 9.

[0:43:58] En in de ochtend van 7 tot 9.

[0:44:00] En in de zomer, als dat dan nodig is, een piektarief van 4 tot 9.

[0:44:05] Voorzitter, kan de minister ook dit voorstel door de ACM laten uitwerken?

[0:44:10] Kan de minister reageren op de kritiek die mijn fractie heeft op het Berenschad-rapport?

[0:44:16] Voorzitter, Ascent heeft in Zeeland een experiment gedaan waarbij mensen beloond werden voor het verbruik op het juiste moment.

[0:44:22] Hier kwamen interessante lessen uit.

[0:44:24] Maar ook het experiment net bewust thuisleiden, waarbij huishoudens met een laadpaal prijspikkels kregen als ze niet in de spits aan het laden waren.

[0:44:32] Het was succesvol.

[0:44:34] Ik las een position paper van de TU Delft over de flexibele backstop voor laadpalen die in Duitsland ook gebruikt worden.

[0:44:41] Wat vindt de minister van deze bevindingen en hoe gaat ze deze lessen hieruit toepassen in heel Nederland?

[0:44:47] En wanneer kan zij dit doen?

[0:44:49] Dan de prioritering van het MIK.

[0:44:51] Ik wil het graag hebben over de woningbouw.

[0:44:54] De ACM heeft inmiddels via het MIK een aantal voorrangsregels vastgelegd.

[0:44:58] Zo heeft een woning altijd voorrang op een aansluiting.

[0:45:01] Ik vraag aan de minister, klopt dit?

[0:45:03] Voorzitter, wij begrijpen dat een woning alleen voorrang heeft... als het om een 3 x 35 ampere aansluiting gaat... en niet als we het hebben over een andere vorm van aansluiting, bijvoorbeeld 3 x 80.

[0:45:13] Wat vaak wel nodig is voor flats...

[0:45:16] ...appartementgebouwen, eventueel met zorgfuncties... ...of nieuwe wijken die gasloos worden aangelegd.

[0:45:22] Is de minister het met de NEC eens dat wonen onder de maatschappelijke prioritering valt... ...en het dus niet uit mag maken of het gaat om een woning in een nieuwe wijk... ...een huis, appartement of een verblijf in een zorginstelling?

[0:45:35] Is zij bereid te kijken of bijvoorbeeld de netcode hiervan kan worden aangepast?

[0:45:39] Dan de cluster 6 bedrijven.

[0:00:00] 73% van de duurzame investering kan niet doorgaan zolang er geen aansluiting is op het net.

[0:45:47] Het is oneerlijk dat deze bedrijven dan nog wel de CO2-heffing moeten betalen, die inmiddels veel hoger is dan de ETS-prijs.

[0:45:54] Er is al eerder naar gevraagd, door anderen ook, toch voelt dit zo onjuist dat ik het nog een keer op tafel leg.

[0:46:00] Kan de minister de bedrijven die kunnen aantonen een serieuze investering te willen doen voor verduurzaming, maar niet aan de slag kunnen vanwege het netcongres die tijdelijk vrijgesteld worden van CO2-heffing of een andere manier gecompenseerd worden?

[0:46:13] En dan de kosten, waar anderen ook al over begonnen.

[0:46:16] Huishoudens gaan tot 2030 maar liefst 239 euro per huishouden extra betalen.

[0:46:22] VNG becijferde zelfs dat per 2040 je 1200 euro per jaar betaalt aan alleen netkosten als huishouden.

[0:46:30] Dat is 100 euro per maand en daar krijg je als huishouden niets extra's voor terug.

[0:46:35] Je hebt bedrijven die aangeven dat hun rekening gewoon te hoog wordt.

[0:46:38] Voorzitter, ik wil net als de andere een aantal opties neerleggen... waar ik graag een reactie van wil op de minister.

[0:46:44] Kan de minister kijken naar twee verschillende tarieven voor huishoudens... waarbij je één hebt voor het gewoon gebruik... en een tweede tarief voor een huishouden die een warmtepomp...

[0:46:54] en een laadpaal heeft aangesloten op het net.

[0:46:57] En dan kunnen we kijken naar de afschrijving van bijvoorbeeld Tennet... over een langere periode, bijvoorbeeld 50 of 60 jaar in plaats van 30.

[0:47:05] Dus afschrijven over de werkelijke levensduur.

[0:47:08] Volgens mij heette dat amortisatie, als ik het goed heb begrepen.

[0:47:11] En over welk deel zou dit kunnen.

[0:47:14] Rond u af, alstublieft.

[0:47:16] Sorry?

[0:47:16] Rond u af, alstublieft.

[0:47:17] Oh, ik heb nog twee, drie zinnen.

[0:47:20] Bij wind op zee hebben we eerder subsidie gegeven voor de aanlegging van het stroomreppen.

[0:47:23] Volgens mij via de SC++.

[0:47:25] Zijn er opties dat weer te zien?

[0:47:26] Zijn er opties om leningen via de staat te verlopen?

[0:47:29] Of een andere manier van garantie geven voor gunstige nettarieven?

[0:47:36] En dan mijn slotvraag.

[0:47:37] Kan de minister aangeven wat ze gaat doen om de kosten omlaag te brengen voor huishoudens en het bedrijfsleven?

[0:47:44] En dan heb ik geen tijd meer, hè?

[0:47:45] Heeft echt geen tijd meer.

[0:47:47] Maar dank u wel voor uw inbreng.

[0:47:48] Ik was gisteren bij het Europese parlement.

[0:47:49] Anderhalve minuut.

[0:47:51] Dat loutert.

[0:47:52] Nee, dat is niks voor u. Daar zijn we het over eens.

[0:47:56] De heer Vlag, met interruptie.

[0:47:58] Ja, en in het Europese parlement moet ook nog vertaald worden.

[0:48:00] Dus dat kost ook tijd natuurlijk.

[0:48:03] Ik zit te luisteren naar collega Postma als het gaat over de nettarieven.

[0:48:07] En ik denk dat wij het eens zijn dat eigenlijk die tarieven... best wel een spelbreker zijn in de hele verduurzaming.

[0:48:13] Zeker als het gaat om verduurzaming bij bedrijven.

[0:48:17] Is mevrouw Posma, is NRC het met mij eens... dat je in de toerekening van kosten eigenlijk ook over generaties heen zou moeten zien?

[0:48:24] Je moet voorkomen dat je in één keer de hoge startkosten die we nu maken... eigenlijk neerlegt bij het bedrijfsleven van nu... terwijl het een investering is in de toekomst.

[0:48:34] Zou je niet op zoek moeten naar een financiering die echt...

[0:48:37] de verduurzaming aanjaagt in plaats van afremt.

[0:48:45] Ik word er helemaal zenuwachtig door die anderhalve minuut.

[0:48:48] Ja, dank voor ze.

[0:48:49] Dit is een terechte vraag.

[0:48:52] Want wat je op dit moment ziet is inderdaad... is dat de bedrijven die nu aangesloten zijn... eigenlijk betalen voor de investering voor de andere bedrijven.

[0:48:58] Daar doelt de heer Vlag op.

[0:49:00] Dat is een van de vragen die ik aan de minister heb gesteld.

[0:49:03] Kan je die investeringskosten nou niet over een langere termijn uitschrijven?

[0:49:07] Dus dat is die...

[0:49:09] Ik spiek even amortisatieregeling, waarbij je dus eigenlijk kijkt als iets 60 jaar kan worden afgeschreven, dan doe je dat.

[0:49:16] En de vraag die daar nog bij is, en die vind ik ook interessant, van kan er een manier gevonden worden waarbij je inderdaad gaat kijken hoe degene die nieuw aan worden gesloten eigenlijk veel meer van dat bedrag ook mee gaan betalen.

[0:49:29] Dus dat die niet alleen ligt bij bedrijven en mensen die nu aangesloten zijn.

[0:49:35] Dus voor methodes die daarop richten staan we absoluut voor open.

[0:49:40] Dank u wel.

[0:49:40] De heer Gimwitz met een interruptie.

[0:49:43] Ja, voorzitter.

[0:49:44] Dank.

[0:49:45] Ja, over die nettarief.

[0:49:46] Want dat is inderdaad de showstopper.

[0:49:49] En eigenlijk niet alleen bij de elektriciteitsnetten.

[0:49:51] Je ziet het ook bij de warmtenetten.

[0:49:53] Maatschappelijk optimaal om in via warmtenetten te doen.

[0:49:57] Maar het komt niet van de grond.

[0:49:58] Want voor de individuele gebruiker is het gewoon niet aantrekkelijk.

[0:50:02] Om een lang verhaal kort te maken.

[0:50:03] Mijn vraag is, moeten we niet zoals bij de aardgas transitie in de jaren 60 ook gewoon niet constateren, er moet gewoon publiek geld bij.

[0:50:13] En dat hoeft niet saldo relevant, dat kan via de staatsdeelnemingen die je hebt.

[0:50:17] Kun je gewoon lenen van, uit de staatsschuld natuurlijk, maar dan zonder het emissieel er te belasten.

[0:50:23] En kun je wel een enorme stap zetten in verstandig investeren in een grootschalige verbouwing van onze energieinfrastructuur.

[0:50:33] Zonder dat je daarmee huishoudens en bedrijven de grens overjaagt.

[0:50:36] Nou ja, huishoudens die blijven meestal zitten.

[0:50:38] Maar bedrijven die op dit moment echt denken van ja, ik kan beter maar mijn hel in België of Duitsland nog verder wegzoeken.

[0:50:44] Dank u wel, mevrouw Posma.

[0:50:46] Ja, dank voorzitter.

[0:50:47] Dat is inderdaad... huishoudens drijf je niet de grenzen over, maar die drijf je wel tot wanhoop.

[0:50:53] En dat moeten we ook absoluut niet hebben.

[0:50:56] Dit is echt inderdaad de angel van het debat.

[0:50:59] En volgens mij waar we met z'n allen ook eerlijk naar moeten kijken.

[0:51:02] Om te kijken van hoe zorgen we er nou voor dat die immense kosten die op ons afkomen... dat die te doen zijn voor huishoudens zoals bedrijfsleven.

[0:51:10] En volgens mij is het geen gek idee dat de minister in die zin... gewoon breed gaat kijken naar de opties die er zijn.

[0:51:17] Ik heb er zelf al een aantal neergelegd.

[0:51:19] Andere collega's, waaronder u, hebben dat ook gedaan.

[0:51:22] En volgens mij is dit die kosten die we uit de pand zien reizen voor de volgende generaties, of 10, 20 jaar, die moeten we nu beetpakken.

[0:51:32] Dus ik vind het een goede vraag om ook aan de minister te stellen van kijk breed wat we kunnen doen en leg het op tafel.

[0:51:39] Dank u wel.

[0:51:39] Heeft u nog een interruptie van mevrouw Kreuger?

[0:51:42] Dank voorzitter.

[0:51:43] Ik had een vergelijkbare vraag over hoe je toch in die financieringssystematiek... juist ook de mogelijkheid kan bieden om de nettarieven naar beneden te krijgen.

[0:51:52] Maar ik ben ook, hebben wij ook al eerder voorgesteld... om toch een onderscheid te maken tussen huishoudens die heel veel...

[0:52:00] gebruik maken van het elektriciteitsnet en huishoudens die dat minder.

[0:52:03] Nu hoor ik mevrouw Posma een bepaalde knip maken en ik vroeg me af... zou het niet logischer zijn om juist te kijken naar mensen die op een warmtenet zijn... voor wie dus de elektriciteitsgebruik louter huishoudelijke apparaten is... versus overige groepen.

[0:52:17] Dus dat daar de knip zit.

[0:52:19] Waarbij je dus ook warmtenetten weer een extra stimulans geeft.

[0:52:22] Dank u wel, mevrouw Posma.

[0:52:26] Dat is een hele interessante gedachte.

[0:52:28] Ik heb altijd al moeite om vijf minuten spreektijd, zoals jullie zien, te hebben.

[0:52:34] We moeten kijken naar het energiesysteem als geheel.

[0:52:38] En daar zitten die warmtenetten in.

[0:52:39] Daar zit ook de gasprijs in en de heffingen die we daarop hebben.

[0:52:44] En die elektriciteitsrekening, dat komt allemaal samen in het huishouden.

[0:52:47] Dus ik vind het zeker belangrijk om er ook naar te kijken.

[0:52:50] En volgens mij hebben wij in april een debat staan die echt gaat over de energierekening.

[0:52:54] En ik kan me zo voorstellen dat we dat als een van de hoofdthema's beter gaan pakken.

[0:53:00] Maar het gaat ons om, misschien om een betere antwoord te geven, echt om die eerlijke verdeling van gebruik.

[0:53:07] En dat mensen die weinig gebruiken daar ook nog een extra beloning eigenlijk voor krijgen, laat ik het zo dan zeggen.

[0:53:14] Dank u wel.

[0:53:14] Dan de heer Eerdmans met zijn inbreng.

[0:53:18] Voorzitter, dank je wel.

[0:53:20] Onze eigen gasvoorraad ligt momenteel net niet op 30 procent.

[0:53:24] Dat is onder het niveau dat we vorig jaar hadden.

[0:53:26] En zeker onder het EU-gemiddelde, zelfs 15 procent daaronder.

[0:53:31] De minister erkent dat de prijs van gas wordt gestuurd door in ieder geval twee dingen.

[0:53:35] Dat is de lagere service.

[0:53:37] Die er zijn en natuurlijk de energiebelasting die in totaal 62% vormen van de totale energieprijs.

[0:53:43] En de verwachting is dat de gasprijzen eigenlijk alleen maar verder zullen stijgen.

[0:53:45] Mogelijk dat we een handelsoorlog met Amerika krijgen, bijmengverplichtingen, afschaffing van salderen en stijgende netkosten.

[0:53:52] Dus ik zeg altijd, Nederlanders willen geen noodoplossing of een noodfonds, maar die willen een betaalbare energierekening.

[0:53:59] Voorzitter, hoe staat het met de aardgasvrij operatie nu?

[0:54:02] Tennet heeft de stand van zaken.

[0:54:04] Tennet heeft aangekondigd inmiddels om in de kop van Noord-Holland voorlopig niks meer van het gas af te halen.

[0:54:10] Eerder gaven aan Utrecht, Flevoland, Gelderland al terug te grijpen naar aardgas vanwege netproblemen.

[0:54:17] Er zijn verhalen van dieselgeneratoren die weer worden opgestart.

[0:54:22] Erkent de minister dat de gasvrij operatie veel te snel gaat?

[0:54:25] En welke boodschap heeft ze aan de oproep van Tennet?

[0:54:27] Is zij bereid om inderdaad uitzonderingsgebieden aan te wijzen waar de aardgasvrije operatie geen doorgang hoeft te vinden?

[0:54:33] Graag een reactie.

[0:54:34] Voorzitter, de lijst van praktische gevolgen voor het vastlopende elektriciteitsnet wordt steeds langer.

[0:54:38] Er worden grootschalige stroomstoringen aangekondigd vanwege het overvolle net.

[0:54:42] Netbeheerder Stedem heeft tussen vier uur smiddags en acht uur avonds openbare laadpalen al uitgezet.

[0:54:47] Tienduizend bedrijven staan op de wachtlijst voor een nieuwe aansluiting.

[0:54:50] De ACM...

[0:54:51] Die moet ingrijpen om veiligheidsdiensten, gezondheidszorg en scholen voorrang te geven op het stroomnet.

[0:54:56] En er waren zelfs plannen van het vorige kabinet, van de Jette, om wasmachines uit te zetten.

[0:55:01] Als noodmaatregel, via de slimme meter.

[0:55:03] Voorzitter, enzovoort, enzovoort.

[0:55:05] Ik ben echt op een gegeven moment gestopt om het op te schrijven, want er waren nog zoveel meer.

[0:55:10] Maar we moeten ruimte vinden tot 2045 ter grootte van zo'n 4000 voetbalvelden om al die masten neer te gaan zetten en grote transformatorstations kwijt te raken.

[0:55:21] Eén op de drie straten moet worden opengebroken voor 55.000 transformatorhuisjes.

[0:55:27] We zien het allemaal gebeuren en we horen de waarschuwingen.

[0:55:30] Maar het lijkt alsof we een soort treinongeluk in slow motion aan het beleven zijn.

[0:55:34] Kan de minister een inschatting geven hoeveel woningen of woningbouwprojecten... op dit moment dus niet kunnen worden aangesloten in totaal op het net?

[0:55:42] Want energiedeskundige Remco de Boer stelde... we krijgen nu de rekening gepresenteerd voor de energietransitie... die al zo lang geleden is ingezet.

[0:55:48] En die rekening is fors.

[0:55:50] Iedere betrokken partij rinkelt aan de bel.

[0:55:53] PricewaterhouseCoopers berekende dat de stroomnetwerkkosten... de komende jaren gaan verdrievoudigen.

[0:55:59] Energie Nederland waarschuwde dat huishoudens... de stijgende energiekosten niet meer zullen kunnen dragen.

[0:56:03] En de Boston Consulting Group berekende dat door het overvolle stroomnet... Nederland jaarlijks tussen de 10 en de 40 miljard euro gaat kosten.

[0:56:12] Voorzitter, dat is immens.

[0:56:13] De komende jaren zal ruim 160 miljard nodig zijn om de netcapaciteit mee te laten groeien met de behoeften.

[0:56:20] En er zijn dus nog steeds mensen en partijen die stellen dat het allemaal goedkoper zal worden.

[0:56:24] Waarschijnlijk in 2014, voorzitter.

[0:56:28] Er wordt dan geklaagd over kerncentrales, dat het te lang duurt, te hoge kosten.

[0:56:32] Maar als je deze misgelopen economische schade berekent, dan kan het dus wel eens 40 miljard zijn.

[0:56:38] En wat krijgen we daar dan voor terug als Nederlanders?

[0:56:39] Dat is het noodfonds van 60 miljoen euro.

[0:56:42] Voorzitter, dat is scheef.

[0:56:44] Dat is zeer scheef.

[0:56:45] En de heer Erkens zei het al, we leveren dus ook heel veel aan het buitenland.

[0:56:49] Enorme export, 3000 megawatt gaat naar België.

[0:00:00] 30% van de stroomvraag komt dus uit Nederland voor België.

[0:00:00] 4.200 naar Duitsland, Denemarken, Engeland.

[0:56:59] En door die export is Nederland dus ook noodgedwongen... om eigen kool- en gascentrales weer harder te laten draaien.

[0:57:05] Dat heeft dan weer tot gevolg dat we een hogere CO2-uitstoot hebben... en dus hogere stroomprijzen.

[0:57:09] Dus dat lijkt mij nogal krom, voorzitter.

[0:57:11] Kan de minister mij uitleggen waarom we doorgaan met het exporteren van elektriciteit... terwijl we daarmee eigenlijk onze eigen stroomprijzen doelbewust hoog maken?

[0:57:19] Voorzitter.

[0:57:20] Ik ga tot slot naar de warmtenetten.

[0:57:22] De aanleg van warmtenetten, die ligt stil.

[0:57:27] Zelfs in Amsterdam wordt die ambitie nu losgelaten.

[0:57:30] Er zouden zo'n 110.000 woningen op warmtenetten moeten worden aangesloten in Amsterdam.

[0:57:33] Maar de praktijk bleek dus ook hier weer barstig te zijn.

[0:57:37] In het huidige tempo, dat is geen grap, zou Amsterdam in het jaar 3343 aardgasvrij zijn.

[0:57:44] Ja, ondertussen worden dus wel de huidige bewoners geconfronteerd met hoge prijzen.

[0:57:50] Nog voordat het warmtenet gaat lopen... zijn de Amsterdammers met stadswarmte vorig jaar zo'n 200 euro meer kwijt... aan hun energierekening, voorzitter.

[0:57:58] Dat is zorgelijk.

[0:57:59] Mijn vraag is, ziet de minister daadwerkelijk nog heil in die warmtenetten op dit moment?

[0:58:03] En wat is de concrete doelstelling van het kabinet... op het aantal woningen voor een warmtenet op dit moment?

[0:58:09] Voorzitter, daar sluit ik mee af.

[0:58:10] Dank u wel.

[0:58:11] Dank u wel.

[0:58:11] Even een interruptie van mevrouw Rodekerk.

[0:58:13] Ja, dank voorzitter.

[0:58:16] Kijk, de heer Eertmans en ik delen de zorgen die er zijn over de hoge energieprijs.

[0:58:20] Zowel voor huishoudens als voor bedrijven.

[0:58:24] Alleen misschien niet de oplossing die dan geschetst wordt.

[0:58:26] Want ik vraag me dan af, waarom zegt hij dan niet... ...ga gewoon door met die verduurzaming.

[0:58:33] Want we weten dat het nodig is voor onze toekomst.

[0:58:35] Dat weten we allemaal.

[0:58:37] Maar zorg dan dat er publiek geld bij komt.

[0:58:40] Bij kernenergie worden wel gewoon miljarden dan uitgetrokken.

[0:58:42] Maar als het dan gaat over warmtenet is het natuurlijk ook gewoon een business case vraagstuk.

[0:58:46] Waar je van kan zeggen, daar moeten we wat publiek geld bij doen.

[0:58:49] Waarom hoor ik de heer Erdmans dat niet bepleiten?

[0:58:53] Omdat de praktijk veel weerbarstig is voor warmtenetaansluiting dan voor kerncentrales.

[0:58:58] Ik heb gezegd hoeveel kosten ermee gepaard gaan.

[0:59:02] Die komen nu al op het bordje te liggen.

[0:59:04] Kijk, kerncentrales kosten ook geld.

[0:59:06] We hebben een veel beter model om uit te voeren in de business case dan warmtenetten.

[0:59:13] Ik gaf het voorbeeld, zelfs Amsterdam, die heel veel geld bij wil leggen, die heel graag mee wil doen, komen nu tot een standstill al een jaar.

[0:59:22] Dus er is een wens om het te doen.

[0:59:24] En dat is inderdaad vanuit de gedachte, we moeten allemaal van het gas af.

[0:59:27] Terwijl wij zeggen, ja, in het 20ste jaar, gas is zo belangrijk nog in de...

[0:59:31] aanloop naar kernenergie.

[0:59:34] En dat zou onze transitie zijn.

[0:59:37] En je ziet nu ook op alle punten dat Vattenfall en ECO... iedereen hangt aan de bel van dit gaat zo niet.

[0:59:44] De Verkenner heeft volgens mij geconculeerd dat het 3 miljard nodig is... om uiteindelijk de stadsverwarming vlot te trekken.

[0:59:52] Kijk, het is wensdenken, denk ik, op die manier.

[0:59:55] Dat hebben we ook in Rotterdam gezien.

[0:59:56] Maar de burgers betalen het prijs.

[0:59:59] Mevrouw Rodekerk.

[1:00:00] Ja, wat wensdenken is, is volgens mij zeggen dat Amsterdam in plaats van een aansluiting op waternet een aansluiting op kerncentrale zou moeten nemen.

[1:00:06] Dat is natuurlijk een beetje een wonderlijke gedachtegang.

[1:00:11] Prima om met kernenergie door te gaan.

[1:00:13] Het is een goede basislood energie, maar dat gaat natuurlijk niet de hele energievraagstuk oplossen.

[1:00:19] Dus ja, ik hoor nog steeds geen sterk houdend argument waarom we dan niet zouden kunnen zeggen... zorg er vooral voor met publiek geld dat bijvoorbeeld warmtenetten rendabeler worden, maar ook...

[1:00:29] ...bedrijven die energieprijzen en huishoudens die energieprijzen zien dalen.

[1:00:35] Door bijvoorbeeld te investeren in die kosten van het net aanleggen.

[1:00:40] Dus daar hoop ik de heer Eerdmans dan ook een logisch pleidooi op te horen maken.

[1:00:48] Ja, voorzitter, ik heb al gezegd wat Remco de Boeij over zei.

[1:00:51] Kijk, ik denk dat de Amsterdammers liever een kerncentrale in hun stad hebben... dan dat zij het, voordat de meter gaat lopen, 200 euro betalen hoger voor hun energierekening.

[1:01:01] Ik denk dat dat een eerlijke vraag zou zijn.

[1:01:05] Maar ik zou er best wel even over aandurven als ik de burgemeester van Amsterdam was, voorzitter.

[1:01:12] Mevrouw Rodekerk, uw laatste interruptie.

[1:01:15] Ja, ik kom uit Amsterdam en ik vind het echt complete onzin, laat ik dat erover zeggen.

[1:01:20] En ja, ik hoop dan wel gewoon op een beetje een rationeel verhaal, ook waar het gaat over andere vormen van energie.

[1:01:26] En niet alleen omdat er dan stokpaardjes zijn die volgens bepaalde partijen interessanter zijn.

[1:01:31] Alleen daar dan miljarden voor inleggen en voor andere vormen van verduurzaming daar dan geen geld voor willen uittrekken.

[1:01:38] Ja, voorzitter.

[1:01:39] Dan wil ik de mevrouw wel eens uitdagen.

[1:01:41] Wat zegt zij dan tegen de Amsterdammers die dus nu, als ze nu doorgaan met de warmtenet, dat ze over, wat is het, 300 jaar allemaal aangesloten zijn?

[1:01:51] Wat zegt dat voor D66?

[1:01:52] Is dat misschien...

[1:01:54] Een of andere wens.

[1:01:56] Een droomballon die rondgaat in de lucht.

[1:02:00] Wij zullen ooit ons doel bereiken.

[1:02:02] Dat is toch gewoon niet haalbaar.

[1:02:04] En dus ook niet betaalbaar.

[1:02:05] Want als iets niet haalbaar is, dan kun je het ook niet betalen.

[1:02:07] De bedoeling is dat u de vraag beantwoordt.

[1:02:09] Dat u uw vragen terug gaat stellen.

[1:02:11] Van mijn kant een vrij domme opmerking.

[1:02:13] Om het zo simplistisch te maken.

[1:02:16] Terwijl je ziet aan alle alarmbellen die afgaan.

[1:02:19] Dat het niet te doen is.

[1:02:20] En dat het dus ook niet gaat lukken.

[1:02:22] En dat het dus ook niet te betalen is.

[1:02:24] Dank u wel.

[1:02:25] Ja, dat was ik al bang voor, mevrouw Oudekirk.

[1:02:28] Ja, laten we elkaar niet dom noemen en daar gewoon een beetje netjes over in debat gaan.

[1:02:33] Dat is het eerste wat ik daarover wil zeggen.

[1:02:34] Dat vind ik eerlijk gezegd niet zo heel chique van de heer Eerdmans.

[1:02:38] En daarnaast vind ik het nogal simplistisch dat hij zegt... het lukt allemaal niet, dus stop er maar mee.

[1:02:44] Nee, natuurlijk niet.

[1:02:45] Je moet gewoon nadenken.

[1:02:45] We hebben straks de warmtewet hier in de Kamer.

[1:02:48] Wij komen daar met amendementen over hoe je ervoor kan zorgen... dat de warmtetransitie wordt vlotgetrokken.

[1:02:53] Het zal niet simpel zijn.

[1:02:54] Het is niet zo eenvoudig als een kerncentrale volgens de heer Eerdmans in zijn hoofd.

[1:02:58] Maar ik denk dat het wel belangrijk is dat we dit soort discussie goed met elkaar voeren.

[1:03:01] En dat we dan ook steekhoudende voorstellen doen om te zorgen dat het wel kan.

[1:03:07] Want uiteindelijk moeten we naar die duurzame toekomst toe.

[1:03:09] Dank u wel.

[1:03:14] Ja, dank u wel, voorzitter.

[1:03:15] Stelt u zich eens voor, u koopt een nieuwbouwwoning, maar voordat de sleutels worden overhandigd, hoort u dat er geen stroom beschikbaar is.

[1:03:23] U kunt er dus niet gaan wonen, want anders kan u niet koken, uw elektrische auto niet opladen en het warmtepompensysteem blijft stil, maar geeft ook geen warmte.

[1:03:34] Netcongestie heeft dezelfde verlammende impact op onze samenleving als de kredietcrisis ooit ook op de economie had.

[1:03:41] En waar de kredietcrisis huizenbouw stop zette en bedrijven naar de rand van faillissement bracht, blokkeert netcongestie nu de verduurzaming van onze samenleving.

[1:03:50] Ook bedrijven voelen de gevolgen.

[1:03:52] Voor veel ondernemers die willen uitbreiden of investeren is het antwoord simpelweg nee.

[1:03:56] Er is geen ruimte op het net.

[1:03:58] Maar ze moeten straks wel heffingen betalen.

[1:04:01] En hiervoor kent de wet geen hardheidsclausules zoals de minister al aangegeven heeft.

[1:04:07] Netcongressie is daarmee de grootste rem op woningbouw, economische groei, innovatie en maatschappelijke ontwikkeling.

[1:04:13] Ook in deze geopolitiek spannende tijden van essentieel belang.

[1:04:18] Het hoofdlijnakkoord benadrukt dat het kabinet regie moet nemen.

[1:04:22] En dat is ook broodnodig omdat bedrijven, gemeenten en burgers op deze manier vastlopen.

[1:04:27] Zoals de banken tijdens de kredietcrisis werden gered met een ongekende overheidsingreep, zo is nu ook een ingreep nodig voor ons elektriciteitsnet.

[1:04:36] We hebben een crisisaanpak nodig die netcongressie bij de wortel aanpakt en niet alleen bij de gevolgen van de netcongressie.

[1:04:43] Voorzitter, het dashboard van netbeheer staat op rood.

[1:04:46] Netbeheerders geven zelf aan dat het elektriciteitsnet overbelast is en dat nieuwe aansluitingen steeds moeilijker worden.

[1:04:53] Toch blijft de overheid in hoog tempo nieuwe vergunningen afgeven voor windparken en zonneweides op land.

[1:04:59] En worden wijken gasvrij gemaakt of moeten dat doen?

[1:05:03] Dat is onhoudbaar en werkt netcongressie alleen maar verder in de hand.

[1:05:07] BBB trekt hier een duidelijke streep en moet een pauzeknop ingedrukt worden op de vergunningverlening voor weersafhankelijke energieopwekking op land.

[1:05:16] Het kan niet zo zijn dat het net overbelast is, terwijl we tegelijkertijd projecten blijven toevoegen die nog meer piekbelasting veroorzaken.

[1:05:24] Daarom pleiten wij voor een tijdelijke stop op nieuwe windturbines en zonneparken... totdat 1. het netbeheer op orde is, 2. flexibiliteit en opslag volwaardig worden meegenomen... en 3. de energiemix stabieler wordt.

[1:05:38] Is de minister bereid om een tijdelijke stop op nieuwe vergunningen voor wind- en zonneparken... op land te overwegen totdat het net dit aankan?

[1:05:46] Verder hebben wij tien concrete voorstellen voor een crisisaanpak tegen netcongressie.

[1:05:51] Voordat u daaraan begint, heeft u een vraag van mevrouw Kreuger.

[1:05:53] Ik wacht graag die tien voorstellen af.

[1:05:56] We gaan dus even de tien voorstellen doen.

[1:05:58] U heeft nog ruim twee minuten.

[1:05:59] Ja, mevrouw Kreug is altijd geïnteresseerd in onze oplossingen, weet ik.

[1:06:02] Dus dat scheelt haar dan een interruptie.

[1:06:06] Maak de wachttijden inzichtelijk en geef bedrijven vooral duidelijkheid... over wanneer ze aangesloten kunnen worden.

[1:06:12] Versnel procedures en beperk de regeldruk.

[1:06:15] Prioriteer de aansluiting en geef voordang aan nieuwbouwwoningen en bedrijven die investeren in netontlasting of opslagtechnologieën.

[1:06:23] Zoals we ook een petitie overhandigd gekregen hebben van microgrid, die een oplossing hebben waarmee een nieuwe woonwijk onafhankelijk van het stroomnet aangesloten kan worden met een eigen mini warmtenet en stroomvoorziening.

[1:06:36] Is de minister bereid dit soort experimenten via een ANVB op korte termijn mogelijk te maken?

[1:06:42] Verder een regionaal prioriteringssysteem waarin woningbouw en publieke voorzieningen voordaan krijgen.

[1:06:48] Slimme energy hubs die lokale vraag en aanbod efficiënter koppelen.

[1:06:52] Decentrale opwijk en gebruik stimuleren, zoals dat experiment wat ik net noemde.

[1:06:57] Snellere netverzwaring en regie op uitvoering door procedures en vergunningen te versnellen.

[1:07:03] In Haddenwijk is het prima mogelijk om een wandelpad naast de rietkraag te hebben van het Randmeer... ...waar de kleine karakiet gewoon doorbroedt terwijl we daar langslopen.

[1:07:12] Maar een onderstation mogen we niet verzwaren vanwege het broedseizoen.

[1:07:17] Energiecontracten met leveringszekerheid voor MKB en industrie afgeven... ...en versnelde invoering van flexibele energiecontracten.

[1:07:25] En faciliteert samenwerking tussen MKB'ers voor gedeelde energieoplossingen...

[1:07:31] Voorzitter, ook de warmtenetten kunnen wij aanslingeren door bijvoorbeeld een revolverend fonds met risicovereffening in te zetten voor geothermie.

[1:07:38] Want dat is de grootste drempel waarom die bronnen op dit moment niet loskomen.

[1:07:43] Is de minister bereid om deze voorstellen over te nemen en te onderzoeken?

[1:07:47] En minister, wat kunt u of wat kunnen wij doen om de ACM zo spoedig mogelijk te bewegen, het piek- en daltarief aan te passen aan de huidige tijd?

[1:07:58] Dus het dal in de middag in plaats van in de avond, nacht en weekend.

[1:08:02] Wat is hiervoor nodig?

[1:08:04] Voorzitter, ook batterijopslag en slimme netwerken kunnen pieken en tekorten opvangen, zoals hier eerder al genoemd is.

[1:08:10] Maar wordt er nog onvoldoende gestimuleerd of er wordt ronduit gezegd dat het niet effectief is, omdat er ook het speculatie met stroomtarieven in de hand werkt?

[1:08:20] Dat is elektronisch te ondervangen, volgens specialisten.

[1:08:25] Wat zijn de minister haar ideeën hierover?

[1:08:28] Voorzitter, afsluitend...

[1:08:31] De focus op weersafhankelijke energiebronnen zorgt voor grote schommeling in onze stroomvoorziening.

[1:08:36] Dit leidt tot hoge kosten en investeringen in het netcapaciteit.

[1:08:40] Klimaatbeleid is een marathon en niet een sprint.

[1:08:47] Ja, voorzitter, de tien voorstellen van de heer Vermeer hebben alleen maar de urgentie van mijn vraag verhoogd.

[1:08:54] De heer Vermeer, en dat deed hij gisteren in het debat ook, schetst dat het een geopolitiek spannende tijd is.

[1:09:00] En juist in deze tijd zou je alles op alles moeten zetten om onafhankelijk te worden.

[1:09:06] van de grote import van fossiel die we nu nog hebben.

[1:09:10] En zou je juist alles op alles moeten zetten om de elektrificatie snel doorgang te laten vinden.

[1:09:14] Want dat betekent dat we onafhankelijk worden.

[1:09:17] Dus het is voor mij echt een volstrekt... Ja, wat probeert de heer Vermeer nou te bereiken?

[1:09:22] Door gisteren voor een motie tegen een motie te stemmen... om te stoppen met de import van Russisch LNG...

[1:09:29] Als je nou hebt over geopolitiek spannend.

[1:09:31] We importeren nu nog steeds Russisch LNG en voeden daarmee Poetin's oorlogskas.

[1:09:36] En vandaag te pleiten voor een stop op de aanleg van zon en wind.

[1:09:40] Waar is de heer Vermeer nou echt mee bezig?

[1:09:43] De heer Vermeer.

[1:09:45] Nou, voorzitter, waar ik mee bezig ben, en dat is wel interessant als je woordvoerder bent voor meerdere portefeuilles, om te zorgen dat we gewoon een integrale aanpak hebben.

[1:09:55] Dus meneer Vermeer is mee bezig om te zorgen dat onze energierekening betaalbaar blijft.

[1:10:01] Want wie rood staat, die kan niet groen doen.

[1:10:03] Daar hebben we het al wel eens eerder over gehad.

[1:10:05] Daarnaast is het zo dat ook als er bijvoorbeeld een ongeluk plaatsvindt op de snelweg, noem het maar even congestie, wat gaat Rijkswaterstaat dan doen?

[1:10:16] Die zet dan even een kruis op bepaalde baanvakken.

[1:10:19] En waarom doen ze dat?

[1:10:20] Niet om de boel te laten stoppen en vastlopen, nee om te zorgen dat er weer doorstroming vanaf dat moment kan komen.

[1:10:27] Een pauzeknop indrukken is niet bedoeld om de boel te traineren zoals u mij in de mond wil leggen, voorzitter.

[1:10:34] Zoals mevrouw Kreugen mij in de mond wil leggen.

[1:10:37] Maar dat is juist bedoeld om weer doorstroom te creëren op die plekken waar dat wel mogelijk is.

[1:10:43] En echt op deze manier.

[1:10:44] Ik heb eerder het voorbeeld genoemd.

[1:10:46] Als je band leeg aan het lopen is tijdens een Formule 1-wedstrijd, dan ga je ook niet doorrijden.

[1:10:51] Dan ga je eerst naar de pitstop om daarna weer snellere rondjes te kunnen rijden.

[1:10:56] Dus wees alstublieft verstandig en heb niet als reflex om alles maar iets wat niet lukt te zeggen.

[1:11:02] Ja, maar het moet sneller, want dat is gewoon onmogelijk.

[1:11:05] Laten we kijken dat we de juiste dingen versnellen en een aantal dingen vertragen.

[1:11:09] Of wat ons betreft de pauzeknop indrukken.

[1:11:12] Want beide kan niet.

[1:11:18] Ja, voorzitter.

[1:11:19] Het is algemeen bekend, maar de BBB vecht graag tegen windmolens.

[1:11:22] En mijn vraag aan de heer Vermeer is... wat is zijn boodschap nou aan boeren die eigenlijk al jaren bezig zijn... om windturbines op hun land te zetten of op hun erf... daar eventueel graag samenwerken met de buren...

[1:11:35] En daar al jarenlang tegen allerlei barrières aanlopen.

[1:11:41] En nu zegt de heer Vermeer, als ik het goed begrijp, van nou die boeren die moeten maar wachten.

[1:11:47] Voorlopig gaan we dat niet meer doen.

[1:11:48] Terwijl het daadwerkelijk kan helpen, op sommige plekken ook, bij het tegengaan van congestie.

[1:11:54] En die boeren willen bijvoorbeeld heel graag zelfs overgrid met de andere energietoepassingen die ze op hun bedrijf hebben.

[1:12:00] Voorzitter, zoals ook al eerder in debatten aangegeven, is de algemene lijn dat we geen wind- en zonneparken op land willen.

[1:12:09] In ieder geval en zeker niet voor de korte termijn.

[1:12:12] Dat heb ik net toegelicht.

[1:12:14] Daarnaast heb ik duidelijk steeds aangegeven dat er uitzonderingsgronden moeten zijn voor die windmolens die op industrieterreinen geplaatst kunnen worden.

[1:12:23] Die kunnen werken voor lokale energy hubs en dus ook lokaal de energie gewoon opwekken.

[1:12:28] En waar overlast richting omwonenden uit te sluiten is.

[1:12:33] Daarnaast willen wij ook uitzonderingregels voor kleine windmolens op erven.

[1:12:37] Maar dat geldt niet alleen voor boeren, maar voor iedereen die in het buitengebied werkt.

[1:12:41] Als die niet hoger zijn dan een boom is er wat ons betreft niets aan de hand.

[1:12:45] En juist dat lokale opwekken zullen wij ook om strategische redenen eigenlijk moeten aanmoedigen.

[1:12:51] Want dat maakt je minder kwetsbaar.

[1:12:53] Als je lokaal de energie die je gebruikt ook op kunt wekken.

[1:12:58] En die kant zullen we ook moeten.

[1:13:00] En dat is ook de reden dat ik voorstel om die geothermieput echt te stimuleren.

[1:13:05] Zodat we lokale bronnen kunnen gaan benutten.

[1:13:08] Kijk, geothermie is eigenlijk kernenergie, maar dan direct uit de grond.

[1:13:15] De heer Gimwitz heeft nog één interruptie.

[1:13:19] Voorzitter, dank.

[1:13:21] Ja, maar dan over geothermie ben ik het eens met de heer Vermeer, maar dat weet hij wel.

[1:13:26] Over wind en die uitzonderingen.

[1:13:30] Dat is misschien wel prettig dat bij de communicatie in de strijd tegen windmolens en windturbines er wel duidelijk bij wordt gezegd wat de uitzonderingen zijn.

[1:13:41] Want de heer Vermeer zegt het desgevraagd wel in de debatten over de bedrijfterrein heeft hij eerder gezegd.

[1:13:46] Maar...

[1:13:48] Voor de mensen in het land en voor de overheden is wel prettig.

[1:13:51] Wat zijn nou precies de ruimtes die er nog wel zijn... om initiatieven te ontplooien om windturbines te plaatsen?

[1:13:58] En bij een boerderij, daar kunnen wel buren natuurlijk wonen... die misschien niet, maar die samen gewoon coöperatief aan de slag gaan.

[1:14:05] En dan een iets hogere windturbine als een boom.

[1:14:09] Want ja, wat is de hoogte van een boom?

[1:14:11] Is dat 30 meter?

[1:14:11] Is dat 50 meter?

[1:14:13] Uw vraag... 25.

[1:14:13] Nou ja, in ieder geval, dat...

[1:14:16] Ik hoor heel veel initiatieven voor windturbines van zeg 50 meter.

[1:14:19] En dat kan dus dan weer niet.

[1:14:20] Dus mijn uitnodiging is dat ik van de heer Vermeer ook graag dan die welboodschap heel goed hoor.

[1:14:27] Omdat ik wil weten van waar mogen de windturbines niet verschijnen en waar wel.

[1:14:32] De heer Vermeer.

[1:14:34] Nou voorzitter, het laatste twee minuten debat wat we hierover gehad hebben... heb ik de tijd besteed aan één motie en één toelichting uit mijzelf zonder dat er naar gevraagd werd.

[1:14:43] Dus...

[1:14:45] Maar ik zal uw communicatietips ter harte nemen.

[1:14:47] Die kan ik best gebruiken.

[1:14:49] Dank u wel.

[1:14:49] Even een interruptie van mevrouw Posma.

[1:14:52] Dank voorzitter.

[1:14:53] De heer Vermeer had het terecht eventjes over die energiepiek... wanneer je energie moet gaan gebruiken.

[1:14:59] En ik kan me voorstellen dat hij niet met al zijn portefeuilles... de gelegenheid heeft gehad om het hele Berenschot-rapport te lezen... waarin gewoon... Nou, dan heeft de heer Vermeer gezien, hij heeft hem gelezen... dat de uitvoering van hoe zij dat stellen echt onnodig complex is.

[1:15:17] Met al die verschillende tarieven die erin staan, de wisseling van de tijd.

[1:15:22] De heer Vermeer weet ook wat voor marketing.

[1:15:25] Dus die heeft ook wel, volgens mij, gevoel bij... dat als je verschillende en onduidelijke zaken neerzet... dat mensen niet het gedrag gaan vertonen wat je wil.

[1:15:33] Is de heer Vermeer het met de NSC eens dat we...

[1:15:36] moeten gaan kijken naar een piektarief die veel simpeler is.

[1:15:40] Dus wisselen bij de zomer- en de wintertijd.

[1:15:43] En gewoon een duidelijk tijdslot in plaats van al die verschillende momenten en tarieven.

[1:15:50] De heer Vermeer.

[1:15:51] Ja, voorzitter.

[1:15:52] Zoals ik net al in mijn bijdrage aangaf... wil ik gewoon toe naar een simpel piek- en doltarief.

[1:15:59] Dat ondersteun ik.

[1:16:00] Het rapport van Berenschot heb ik zeker wel gelezen.

[1:16:03] En dat is zeer interessant... omdat dat eigenlijk de meest optimale situatie laat zien... hoe je dat kunt optimaliseren.

[1:16:11] En feitelijk is een vaste energiecontract... daar zitten al die scenario's eigenlijk al in verwerkt...

[1:16:19] Dan zou het mooi zijn als er straks leveranciers komen die dat gaan belonen op die manier.

[1:16:25] Want een deel van de huishoudens wil dat best uitzoeken.

[1:16:28] En die wil best kijken van wanneer zet ik welk apparaat aan.

[1:16:32] En er komen ook steeds meer apparaten die gewoon aan te sturen zijn via je home system.

[1:16:37] Via je thuissysteem kun je gewoon instellen van die vaatwasser die draait op dat moment, die wasmachine draait op dat moment.

[1:16:45] En dat kun je perfect koppelen aan die tarieven als die tariefverschillen er zijn.

[1:16:51] Er zijn nu al gewone thuisbatterijen die je aan kunt schaffen en je doet met zo'n USB-stikje in je slimme meter en dan wordt die automatisch aangestuurd en kun je die zelf programmeren.

[1:17:03] Eens, het moet nu simpel, en daarom was mijn vraag aan de minister, kunnen we op korte termijn, de kortst mogelijke termijn, wat is er voor nodig om het piek- en daltarief aan te sluiten bij de huidige realiteit en niet bij de jaren zestig?

[1:17:17] Dank u wel, mevrouw Posma met een laatste interruptie.

[1:17:20] Ja, dank voorzitter.

[1:17:21] Het is belangrijk wat de heer Vermeers zegt.

[1:17:24] Je hebt een aantal mensen, dat zijn de echte techies.

[1:17:26] Die gaan inderdaad hele apparaten op elkaar af laten stemmen via de techniek.

[1:17:32] Maar je hebt ook gewoon 2 miljoen laaggeletterden in Nederland.

[1:17:35] Die op een andere manier omgaan met energie besparen.

[1:17:40] Mensen ben ik zelfs tegengekomen die het al moeilijk vinden om zo'n draaitermerstraat naar beneden te draaien, omdat ze niet goed weten hoe het werkt.

[1:17:46] Dus is de heer Vermeer het toch met mij eens dat we een systeem moeten bedenken die in het begin zo voor iedereen werkbaar is?

[1:17:54] en daarna misschien een systeem die voor de techies en de hooggeïnteresseerden interessant is... maar dat de basis het systeem moet zijn waar iedereen mee uit de voeten kan.

[1:18:05] Dank u wel, de heer Vermeer.

[1:18:06] Ja, voorzitter, ik weet niet of ik Frans praat of zo... maar ik heb steeds gezegd dat ik een eenvoudig systeem wil...

[1:18:14] Voor de korte termijn en dat er voor de langere termijn meer optimalisatiemogelijkheden zijn.

[1:18:19] Maar daar moet je mensen in ontzorgen.

[1:18:21] Hier hebben we het altijd over doelvermogen.

[1:18:22] Dus ja, dat is voor de enige zin anders dan de andere.

[1:18:26] Soms vraagt het de investeringen.

[1:18:28] Maar wij moeten zorgen dat dat voor iedereen bereikbaar is.

[1:18:31] En dat we met z'n allen optimaal de energie benutten op de juiste manier, op het juiste moment.

[1:18:36] Maar het allerbeste is nog energie niet verbruiken.

[1:18:39] Dat is nog beter dan het op het juiste moment gebruiken.

[1:18:42] Dank u wel.

[1:18:42] De heer Eerdmans met een interruptie.

[1:18:45] Ja, voorzitter.

[1:18:46] Ook een vraag aan de heer Vermeer.

[1:18:47] Want het Klimaatakkoord zegt dat wij in 2050... Daar is afgesproken dat zo'n 8 miljoen bedrijven en huishoudens gasloos moeten zijn.

[1:18:57] En we zitten nu op 500.000.

[1:18:59] Mijn vraag is, ziet de heer Vermeer, want hij heeft het over een snelweg en een...

[1:19:05] af en toe een kruis op rood te zetten misschien.

[1:19:08] In hoeverre is dit groen licht voor BWB om deze afspraak uit te voeren?

[1:19:13] De heer Vermeer.

[1:19:16] Nou, voorzitter, zoals ik al gezegd heb, je moet bepaalde dingen misschien pauzeren om andere voorrang te kunnen geven en te zorgen dat die in ieder geval wel de doelstelling gehaald worden.

[1:19:27] Ik persoonlijk zie het nog niet zitten dat wij de eerste 40 jaar van het gas af zijn in Nederland.

[1:19:34] En ja, terwijl ik toch een van de grootste optimisten van de hele Kamer ben, volgens mij.

[1:19:40] Maar ja, ik zie het nog niet gebeuren.

[1:19:42] Of er moeten baanbrekende... Ja, zijn er nog grotere optimisten?

[1:19:48] Ja?

[1:19:48] Oké.

[1:19:50] D66?

[1:19:51] Grote optimisten?

[1:19:52] Nou ja, ook weer wat nieuwsgoed.

[1:19:54] Laten we het bij de interruptie houden.

[1:19:57] Is dit het einde van uw beantwoording?

[1:19:58] Begrijp ik dat goed?

[1:19:59] Nou, nee.

[1:20:04] Nee, ik denk, iedereen kan eigenlijk zien met alles hoe het nu loopt in het tempo, dat dat niet te verwachten is.

[1:20:12] En met name omdat als wij die warmtewetten aan willen sluiten, dan gaat relatief makkelijk in nieuwe woonwijken.

[1:20:18] En daar staan ook de...

[1:20:19] Privaat de partijen wel voor klaar.

[1:20:21] Maar kijk maar eens bij de verbouwing van Binnenhof wat er gebeurt als je in oude omgevingen gaat graven en dingen aanleggen.

[1:20:29] Hoe complex dat is en hoeveel doorlooptijd en extra kosten dat soms vraagt.

[1:20:33] Dus ja, ik zie al die oude binnensteden nog niet maar zo even gastvrij worden.

[1:20:38] Maar er kunnen wonderen gebeuren.

[1:20:41] Nog een interruptie, meneer Edmans?

[1:20:42] Nee, voorzitter, helemaal mee eens.

[1:20:43] Het is een project voor de happy few.

[1:20:45] Een paar GroenLinks'ers in Haarlem... die zullen absoluut vrij gemakkelijk overschakelen.

[1:20:49] Maar het gaat mij inderdaad om die gigantische aantallen... daar deel ik volledig met de heer Vermeer... die er tegenaan lopen dat het alleen maar geld kost... en die dat ook niet snel terugverdiend krijgen.

[1:20:57] Dat hebben we al eerder gezien bij...

[1:20:59] Bij zon ook.

[1:21:00] En ik hou er ook van als mensen willen meedenken aan hun energiezuinige omgeving in hun eigen huis.

[1:21:06] Maar deze doelstelling van 8 miljoen huishoudens over 25 jaar van het gas af.

[1:21:14] Ik ben blij dat de heer Vermeerders zegt, want u zei het op persoonlijke titel.

[1:21:16] Maar dan ga ik er toch een BBB omheen vouwen.

[1:21:19] Dan is de BBB daar dus echt wel voor de handrem.

[1:21:22] Begrijp ik.

[1:21:23] Meneer Vermeer.

[1:21:24] Voorzitter, ik praat hier niet op persoonlijke titel.

[1:21:28] Ik zit hier als volksvertegenwoordiger namens de BBB.

[1:21:31] Dat klopt.

[1:21:33] Dank u wel.

[1:21:34] Dan gaan we luisteren naar mevrouw Kreuger van GroenLinks PvdA met haar inbreng.

[1:21:38] Dank u wel, voorzitter.

[1:21:40] Het voordeel van als laatste spreker bij zo'n belangrijk debat spreken... is dat ik van een heleboel collega's heb gehoord... een gigantische urgentie die netcongestie is, die gevoeld wordt.

[1:21:52] Het is een bottleneck.

[1:21:53] Het is de nieuwe stikstofcrisis en mogelijk nog wel met nog grotere implicaties.

[1:22:00] Ik vind het dan ook, wil ik toch genoemd hebben, wonderlijk dat bij zo'n groot en belangrijk probleem de grootste partij van het land, de coalitiepartijen, niet aanwezig is.

[1:22:10] En dat een andere partij uit de coalitie eigenlijk vol de rem op van alles zet.

[1:22:15] Vind ik zorgelijk.

[1:22:17] Voorzitter.

[1:22:22] Sorry, meneer Vermeer, een interruptie.

[1:22:25] Ja, voorzitter.

[1:22:27] Ik heb er toch moeite mee hoe hier collega's neergezet worden en de afweging van collega's.

[1:22:33] Daar gaan wij het debat niet verder mee helpen.

[1:22:37] Volgens mij ben ik net wel met een heel aantal oplossingen gekomen.

[1:22:41] Maar vindt u al die oplossingen dan waardeloos en alleen maar op de remtrappen?

[1:22:44] Of heeft mevrouw Kreuger nog enig lichtpuntje kunnen ontdekken hierin?

[1:22:50] Mevrouw Kreuger.

[1:22:51] Nee hoor, voorzitter.

[1:22:52] Ik hoor ook de heer Vermeer dingen zeggen waarvan ik denk, nou, dat klinkt prima.

[1:22:58] De noodzaak voor energy hubs, de noodzaak voor experimenteerruimte daarmee.

[1:23:02] Het wonderlijke alleen is als je dan met bedrijventerreinen praat die zeggen, mogen we alsjeblieft een windmolen neerzetten, want dat helpt ons.

[1:23:10] En daarvoor gooit de heer Vermeer weer allerlei blokkades op.

[1:23:14] Dus het is gewoon een weinig consistent verhaal, moet ik eerlijk zeggen, van de heer Vermeer.

[1:23:19] En ik denk nogmaals, als je serieus bent, als je betoog begint met de geopolitieke verhoudingen, maar dan vervolgens eigenlijk de conclusie trekt, we moeten een rem zetten op de energietransitie, we moeten langer afhankelijk blijven van gas en we moeten zelfs niet stoppen met Russische LNG-importen, vind ik gewoon een heel inconsistent verhaal.

[1:23:42] Dank u wel.

[1:23:42] André Vermeer, nog een vraag.

[1:23:44] Voorzitter, ik weet niet of dit een persoonlijk feit is of een interruptie.

[1:23:48] Het maakt ook eigenlijk niet uit.

[1:23:49] Het is de laatste spreker.

[1:23:51] Ik heb niet gezegd dat ik de rem wil op de energietransitie.

[1:23:55] Ik heb alleen gezegd dat ik de rem wil op bepaalde deeloplossingen binnen die energietransitie.

[1:24:01] Ik heb niet gezegd dat we niet van het gas af moeten.

[1:24:03] Ik zeg dat dat op deze manier nog zeker 40 jaar gaat duren.

[1:24:07] Dus dat wil ik wel even duidelijk maken.

[1:24:12] Geld.

[1:24:13] Mevrouw Kruijven.

[1:24:14] Ja, voorzitter, iets zeggen, maar vervolgens in alle voorstellen die u doet... en in de reacties op de interrupties van de heer Eerdmans zeggen... ja, die 2050, die is voor mij... dat vind ik ook niet reëel en dat doel ben ik bereid los te laten.

[1:24:29] Ja, dan...

[1:24:31] Zeg je als BBB de energietransitie zoals die is afgesproken... zoals die onderliggend is aan de plannen van deze minister... daar staan wij niet meer voor.

[1:24:40] Dat vind ik heel zorgelijk.

[1:24:42] Als wij een minister hebben die probeert de energietransitie vlot te trekken... als de grootste coalitiepartij überhaupt niet op komt dagen bij het debat... en een andere coalitiepartij eigenlijk het kleed onder de plannen van de minister vandaan trekt... dan maak ik mij bijzonder veel zorgen over de besluitvorming richting de voorjaarsnota...

[1:24:59] Want er moet een heel stevig pakket liggen om te zorgen dat we doorgaan met die energietransitie.

[1:25:04] Omdat het is cruciaal, niet alleen voor het klimaat, maar ook zeker voor de geopolitieke situatie waar we in beland zijn.

[1:25:13] Dank u wel.

[1:25:13] Even meer met nog een interruptie.

[1:25:14] Ja, voorzitter.

[1:25:15] Maar vindt mevrouw Kreuger dan mijn voorstel... om juist proberen die warmtenet een versnelling te geven... door dat geothermieputten te slaan via een revolverend fonds met risicoverevening... dat ik dat voorstel...

[1:25:29] Dan kan mevrouw Kreuger toch niet meer zeggen dat ik allerlei dingen niet wil.

[1:25:34] Dan kan ze toch ook eens gewoon proberen constructief te zeggen van... Jongens, laten we hier nou eens een punt van maken.

[1:25:41] Want blijkbaar is die BBB, die heeft wel ideeën.

[1:25:44] Alleen het zijn misschien niet diegenen die we zelf op ons papiertje hebben staan.

[1:25:47] Maar dan hoeven ze toch niet fout om te zijn.

[1:25:50] Mevrouw Kreugen.

[1:25:51] Nou, voorzitter.

[1:25:52] De voorstellen om geothermie meer vlot te trekken... die hebben wij ook vaker gedaan.

[1:25:57] En het lijkt mij heel goed om te doen.

[1:25:59] Maar het gaat erom dat we ons rekenschap moeten geven... dat als je kijkt naar de plannen die er nu zijn vanuit deze minister... dat er nog een hele schep bovenop moet... om überhaupt eigenlijk die energietransitie vlot te trekken.

[1:26:12] En dat wat ik van de heer Vermeer wil doen...

[1:26:14] Is continu nee zeggen tegen voorstellen.

[1:26:17] Dingen er onderuit trekken.

[1:26:19] En dat is gewoon hartstikke zorgelijk.

[1:26:21] En ik denk eerlijk gezegd dat er een heleboel mensen dit debat volgen.

[1:26:26] En zich bijzonder veel zorgen maken over hoe robuust en consistent ons beleid is.

[1:26:32] Dat hebben we nodig.

[1:26:33] Dat hebben gemeentes nodig.

[1:26:35] Dat hebben provincies nodig.

[1:26:36] Dat hebben een heleboel bedrijven nodig.

[1:26:38] Je hebt een robuust en consistent beleid nodig.

[1:26:41] En nogmaals, met een PVV die er niet is en een BBB die het kleedje onder plannen vandaan trekt, maak ik me daar grote zorgen over.

[1:26:54] Dank voorzitter.

[1:26:54] Het belang van netcongressie aanpakken is in deze wisseling volgens mij benoemd.

[1:27:00] Ik deel een aantal van de zorgen en ook oplossingsrichtingen van de collega's.

[1:27:04] Namelijk, we hebben meer sturing nodig, meer regie nodig van deze minister.

[1:27:08] We hebben meer transparantie nodig.

[1:27:09] De heer Erkens verweest daar ook naar.

[1:27:11] Het gaat ook om een belangenafweging die gemaakt wordt.

[1:27:14] Dat is wat mij betreft iets wat ook op tafel moet liggen, waar wij als Kamer goed op mee kunnen kijken.

[1:27:19] We moeten kunnen versnellen.

[1:27:21] Maar daarvoor is het ook nodig dat de investeringen daadwerkelijk gedaan worden.

[1:27:25] Dus ik deel het punt van mevrouw Roderkerk met de vragen over de onderbestedingen.

[1:27:29] Hoe gaat dat nou precies?

[1:27:31] Wat gaat er mis?

[1:27:33] En de punten van de heer Vlag over in die belangenafweging.

[1:27:37] Hoe zorg je dat bijvoorbeeld drinkwaterbedrijven of de woonzorginstellingen...

[1:27:43] De verzwaring van het net en dat we niet buiten de boot vallen.

[1:27:46] Uiteindelijk gaat het er volgens mij om, is dat wij sturen op doelen die in lijn zijn met de doelen die we elders in ons beleid stellen.

[1:27:54] Namelijk in 2035 een CO2-neutraal elektriciteitssysteem.

[1:27:59] Van het gas af, zoals de heer Vermeer ook al aangaf.

[1:28:01] De klimaatdoelen.

[1:28:02] Dus kan de minister duidelijk maken in haar rapportages hoe wat wij nu doen aan netcongestie ook in lijn is met die doelen die wij gesteld hebben.

[1:28:10] En daar heel transparant op rapporteren.

[1:28:13] Dan, voorzitter, de oplossingen zitten denk ik in echt zorgen voor goed energiebesparing en slimmer benutten van het net.

[1:28:22] Dat is een belangrijk onderdeel.

[1:28:24] Mijn vraag is dan ook hoe in het land is alles wat er mogelijk is rond slimmer benutten, hoe is dat nou echt?

[1:28:30] Zitten die stemmen goed aan tafel?

[1:28:32] Dus de technische oplossingen rond slimmer benutten.

[1:28:35] Zitten die goed aan tafel bij alle plannen rond het land?

[1:28:38] Dan, we moeten opwek en gebruik bij elkaar brengen.

[1:28:43] Het decentrale energiesysteem.

[1:28:45] De minister komt met plannen en ik ben heel benieuwd hoe zij daar vaart aan gaat geven.

[1:28:50] In de zonnebrief vond ik het eigenlijk echt teleurstellend.

[1:28:54] Eigenlijk lees ik dat de implementatie van de EPBD op zich laat wachten.

[1:28:59] Kan de minister mij garanderen dat dat vaart krijgt?

[1:29:03] Dus dat we echt die verplichtstelling, die normering voor zon op dak, dat we daar achteraan gaan.

[1:29:08] En dat er niet hele ruime uitzonderingsgronden komen waardoor het toch weer stilvalt.

[1:29:13] Ik krijg het signaal vanuit eigenlijk alle gemeenten dat het cruciaal is dat er genoeg capaciteit is bij gemeenten om ook die lokale opwek en gebruik bij elkaar te brengen in dat lokale decentrale energiesysteem.

[1:29:28] En dan zijn de bezuinigingen die gepland zijn, zijn echt heel zorgelijk.

[1:29:31] Dus wat zegt de minister daarop?

[1:29:34] Dan vanuit de energiecoöperaties is op dit moment de financiering van de SCE voor de huidige projecten met name door hoge kosten niet goed.

[1:29:48] Dus welke mogelijkheden ziet de minister om in gesprek te gaan met de sector om die lokale opwek door energiecoöperaties...

[1:29:55] ...welvaart te geven.

[1:29:57] En zou hier ook lokale opslag niet een ongelooflijk belangrijke rol bij spelen.

[1:30:01] Dus wat gaat zij doen om lokale opslag toch te financieren?

[1:30:05] Wijkbatterij, buurtbatterij, maar ook opslag bij lokale opwek van coöperatieve projecten.

[1:30:12] Dan voorzitter.

[1:30:16] Meneer Vermeer, met uw laatste interruptie.

[1:30:19] Voorzitter, is mevrouw Kreuger ook voorstander ervan om bedrijven en grootverbruikers die dicht bij de opwek zitten, om dat eventueel nog te gaan belonen door daar extra korting op te geven?

[1:30:33] Zodat we op die manier ook zorgen dat de grotere netwerken minder belast gaan worden?

[1:30:44] Mevrouw Kreuger.

[1:30:46] Dan bedoelt de heer Vermeer waarschijnlijk dat we juist stimuleren dat opwekken ook dicht bij bedrijven komen.

[1:30:52] Dus dan komen we toch weer op dat punt van al die bedrijventerreinen die zeggen... geef mij alsjeblieft de mogelijkheid om en de daken vol te leggen en een windmolen te plaatsen.

[1:31:02] Ik denk dat je inderdaad in je tariefstructuur, in je prioritering en in je subsidieverlening... echt moet sturen op opwek en gebruik dicht bij elkaar brengen en op elkaar aan laten sluiten.

[1:31:15] Ja.

[1:31:16] U heeft nog een minuut.

[1:31:18] Precies een minuut.

[1:31:19] Ah.

[1:31:21] Nou, dan ga ik iets rustiger.

[1:31:24] Nee, en dan eigenlijk het vraagstuk waar we volgens mij ook allemaal naar gevraagd hebben... van hoe gaan we nou die nettarieven zo vormgeven... dat we kosten drukken voor gebruikers... en dat we het zo eerlijk mogelijk inrichten.

[1:31:41] En ik denk dat daar speelt natuurlijk het IBO een cruciale rol in.

[1:31:45] Ik deel eigenlijk de vragen van de collega's over... in hoeverre je toch niet echt moet zorgen dat je meer geld vanuit...

[1:31:53] ...de algemene middelen of vanuit verschillende financieringstromen...

[1:31:58] Investeert in het net zodat niet alles via het kostenveroorzakersprincipe hoeft gefinancierd te worden.

[1:32:05] En daarbij ook wel de vraag, ik lees veel over de vergunningsversnelling.

[1:32:10] Ik heb daar wel een zorg bij en dat zie je op allerlei plekken.

[1:32:17] Dat we zorgen dat we het echt ook oog houden voor de omgeving en het natuur inclusief maken.

[1:32:23] En dat dat ook iets is waar budget voor nodig moet zijn.

[1:32:27] Dus in hoeverre de minister daar ook naar kijkt.

[1:32:30] Dank u wel.

[1:32:33] Nou, voorzitter.

[1:32:35] Dan maak ik toch even met één zin het af.

[1:32:37] Nog één zin, ja.

[1:32:38] Een paar andere collega's ook.

[1:32:39] Nog één zin dan.

[1:32:43] Nou ja, op dat punt van... Ik begrijp dat er gekeken wordt naar een gebiedsfonds.

[1:32:49] En daarbij heb ik wel echt de vraag of daar dingen uit gefinancierd gaan worden... die ook bijdragen aan de opgave die we hebben qua natuur en qua klimaat.

[1:32:58] Dus dat dat dan het type dingen zijn die gefinancierd worden.

[1:33:03] Dank, mevrouw Kreuger.

[1:33:04] Dan zijn we aan het einde gekomen van de eerste termijn aan de kant van de Kamer.

[1:33:08] We gaan een half uur schorsen, zodat de minister zich kan voorbereiden.

[1:33:11] Ik stel voor dat u ook een boterham neemt, want dan kunnen we daar ook meteen door met de tweede termijn.

[1:33:15] Dus we beginnen weer om twaalf uur.

[2:04:56] Welkom terug bij de debat van de vaste Kamercommissie voor Klimaat en Groene Groei.

[2:04:59] Aan de orde is een commissiedebat over netcongestie en energieinfrastructuur.

[2:05:04] We zijn toe aan de eerste zijde van de kant van het kabinet.

[2:05:08] Beste minister, bent u er klaar voor?

[2:05:09] Ja, bijna.

[2:05:11] Bijna?

[2:05:16] Dat is belangrijk.

[2:05:17] Dan is aan u het woord.

[2:05:20] Voorzitter, dank u wel.

[2:05:22] En ik zal de beantwoording doen door te beginnen met een aantal algemene opmerkingen en vragen die gesteld zijn.

[2:05:31] Dan ga ik in op sneller bouwen, beter benutten en slimmer inzicht.

[2:05:37] De drie lijnen uit het landelijk actieprogramma Netcongressie.

[2:05:40] En er zijn ook veel vragen over gesteld.

[2:05:43] Dan over de opslag.

[2:05:45] Batterijen.

[2:05:46] Dan kosten en tarieven.

[2:05:48] En dan heb ik nog een mapje met overige vragen.

[2:05:56] Ja, mevrouw Kreugen.

[2:05:57] Op de agenda stond ook de zonnebrief.

[2:05:58] Dus alle antwoorden over zonne...

[2:06:01] Zon op dak.

[2:06:03] Die u daarover gevraagd heeft, die komen zeker... Maar in welk blokje?

[2:06:10] Er zit er volgens mij één in beter benutten.

[2:06:13] U heeft iets over normeren gesteld.

[2:06:14] Die zit volgens mij bij overig.

[2:06:17] Dus ik heb ze voorbij gesteld.

[2:06:18] Ze komen allemaal langs, mevrouw Kreuger.

[2:06:21] We gaan luisteren.

[2:06:22] De minister.

[2:06:23] Met die eerste algemene opmerkingen.

[2:06:27] Een slimmer inzicht.

[2:06:39] Voorzitter, dank.

[2:06:42] Het is door veel Kamerleden genoemd dat ons energieverbruik verandert in rap tempo.

[2:06:49] En het huidige stroomnet kan dat tempo eigenlijk niet aan.

[2:06:54] Met netcongressie als gevolg.

[2:06:57] En het zet een rem op de economische groei en op de verduurzaming.

[2:07:01] En mevrouw Rodekerk schetste...

[2:07:05] in haar treintour door Nederland eigenlijk een paar treffende voorbeelden... van waar je nu ook die netcongressie in de praktijk een bottleneck ziet zijn.

[2:07:15] Bottleneck is het woord wat mevrouw Kreuger gebruikte.

[2:07:19] Het is de verduurzaming van de industrie.

[2:07:22] Het is op bedrijventerreinen waar...

[2:07:25] Bedrijven willen een uitbreidingsinvestering doen die ook samenhangt met de verduurzaming.

[2:07:31] En daartegen belemmeringen en drukte op het stroomnet aanlopen.

[2:07:36] En tegelijkertijd, voorzitter, ook door iedereen en terecht benoemd de hoge kosten.

[2:07:40] Zowel voor huishoudens als voor bedrijven.

[2:07:44] En die zetten op...

[2:07:47] Op hun manier ook een rem op die verduurzaming.

[2:07:50] En zeker voor de bedrijven, het ongelijk speelveld, veel over gezegd, is daar een onderwerp wat echt een serieus aandacht verdient en ook heeft.

[2:08:01] Kortom, er is geen of maar beperkt ruimte op het elektriciteitsnet en het gebruiken van de ruimte die er is, is duur.

[2:08:10] En dat stelt ons voor een aantal ingewikkelde vraagstukken die we in de komende tijd zullen moeten oplossen.

[2:08:19] Voorzitter, ik begin even met de congestie.

[2:08:21] Ik zei het al, het zet een rem op groei, economische groei, op verduurzaming.

[2:08:28] En als we het niet oplossen, dan lopen we ook heel veel kansen in ons verdienvermogen mis.

[2:08:34] Ik geloof dat de heer Eerdmans daarnaar verwees, maar ook de heer Erkens.

[2:08:39] En het probleem en de serieuze barrière die netcongressie op dit moment is... in onze economie, in ons proces van verduurzaming... dat ziet u allemaal, gegeven uw bijdrage.

[2:08:54] Dat zie ik.

[2:08:56] Ten het ziet het de netbeheerders, provincies, gemeenten... iedereen met wie we dag in dag uit keihard aan het werk zijn... om dit probleem ook aan te pakken en de netcongressie te verzachten.

[2:09:09] Want we willen het allemaal oplossen.

[2:09:10] Er is niemand die dit probleem niet wil oplossen.

[2:09:13] Er wordt nogmaals keihard aan gewerkt.

[2:09:17] En ik proefde dat ook bij een aantal van uur.

[2:09:20] En ik heb dat zelf ook.

[2:09:21] Er zit ook soms een gevoel van frustratie.

[2:09:24] Er is bij niemand onwil en toch lukt het soms niet.

[2:09:28] Of hebben ondernemers het gevoel dat de netbeheerder niet of onvoldoende meedenkt.

[2:09:32] Dus hoe kunnen we nou aan...

[2:09:34] Aan al die kanten net een extra duw geven, een schep er bovenop doen om de boel in beweging te krijgen.

[2:09:44] En mevrouw Rodekerk vroeg een paar keer van, ja, wat doet de minister eraan?

[2:09:48] Hoe ziet ook de regiefunctie, volgens mij vroeg mevrouw Kreuger dat ook, de regiefunctie eruit?

[2:09:54] En wat gebeurt er nu allemaal?

[2:09:57] Nou, voorzitter, ik ga in de beantwoording op de verschillende vragen nog...

[2:10:03] Daar uitgebreider op in, maar de basis van de aanpak is het landelijk actieprogramma NetCongressie.

[2:10:09] Daar zitten drie lijnen in.

[2:10:11] Sneller bouwen, slimmer, beter benutten van de capaciteit die we hebben... en slimmer inzicht, sneller inzicht ook krijgen in wat de investeringen zijn... en ook wat de capaciteit is die beschikbaar is.

[2:10:24] Het zijn drie sporen naast elkaar, heel veel acties.

[2:10:27] Het is en, en, en...

[2:10:29] En met alle partijen die daarbij betrokken zijn, ik noemde ze net al op, zitten we aan tafel.

[2:10:33] En daar voert het ministerie ook echt de regie om die uitvoering van dat plan voor elkaar te krijgen.

[2:10:39] Dan hebben we het MIEK, het meerjarig investeringsprogramma.

[2:10:44] Daarin prioriteren we met elkaar wat zijn nou de investeringen die echt onze absolute aandacht moeten hebben.

[2:10:52] Dan zijn er nog de rijksprojecten, waarvan het Rijk heeft gezegd... daar nemen wij de coördinatie voor onze rekening.

[2:10:57] Dat zijn echt cruciale projecten in de verduurzaming.

[2:11:02] Ik zit zelf bovenop alle mogelijkheden die er zijn om processen te versnellen.

[2:11:06] Ik ga zo in op de vragen daarover.

[2:11:09] En ben ook op dit moment met de minister van Vroo, met Tennet, met de netbeheerders in gesprek... om nog een keer te kijken, zijn er niet nog aanvullende dingen... bovenop wat we al afgesproken hebben te gaan doen, die we kunnen doen.

[2:11:22] En ik hoop echt dat we daar in de komende weken...

[2:11:24] nog wat, als ik het huis mag zeggen, uitgeperst krijgen.

[2:11:28] Omdat ik echt zie en ook echt vind dat we hier elke steen moeten omdraaien.

[2:11:33] We zullen er soms ook voor door ramen en ruiten moeten gaan... zoals de heer Grimwist zei.

[2:11:39] Maar het is echt nodig om die verduurzaming... de verduurzaming van de industrie, de verduurzaming bij huishoudens... om die bewegingen erin te houden.

[2:11:47] En in de richting van mevrouw Kreuger zeg ik...

[2:11:49] Die stelde mij de vraag, als je het versnellen van die procedures... hoe hou je dan ook oog voor omwonenden en natuurinclusief bouwen?

[2:11:59] En daar zit natuurlijk ook, als je gaat versnellen, zit ook een spanningsveld.

[2:12:03] Dus je moet daar de balans in vinden.

[2:12:04] Dus hoe versnel ik zo maximaal mogelijk...

[2:12:08] Maar hou ik wel voldoende ruimte voor participatie, processen, beroepsprocedures... die ook onderdeel zijn van ons systeem... en van hoe we tot draagvlak en gedragen investeringen en projecten willen komen.

[2:12:21] En de voorwaarden voor natuurinclusief bouwen zoals die in tenders zitten... of in voorwaarden die...

[2:12:30] Die we daar zelf aan stellen.

[2:12:31] Daar zullen we ook niet zomaar afstand van doen.

[2:12:35] Maar als je wil versnellen is het wel altijd zoeken naar waar ben je bereid om een beetje in te geven.

[2:12:41] Of iets in te korten.

[2:12:42] En waar ben je dat niet.

[2:12:43] En dat is een continue zoektocht naar een balans erin.

[2:12:47] Maar ik heb die vraag en die oproep van mevrouw Kreuger goed gehoord.

[2:12:52] Dat we daar niet aan voorbij mogen gaan.

[2:12:54] En dat zouden we ook niet moeten doen, want dan bouwen we wel sneller.

[2:12:58] Maar heeft het mogelijk op andere plekken een effect?

[2:13:01] En daar vroeg mevrouw Kreuger ook naar, daar kom ik straks op terug, over de effecten van netcongressieacties weer op andere doelen die we gesteld hebben in het energiedomein.

[2:13:13] Ja, voorzitter, dankjewel.

[2:13:15] Want de minister zegt, we zijn keihard bezig met het oplossen van die problemen.

[2:13:18] We gaan door roei en ruiten, geloof ik.

[2:13:23] Ja, dat zei Josie Jans van Aarsen vroeger altijd, dat weet ik nog.

[2:13:25] Maar ik dacht dat we dat niet meer gebruikten.

[2:13:27] Maar hoe dan ook, de vraag is eigenlijk... Kijk, de minister zegt, we zijn alles aan het proberen op te lossen tegen de klippen op.

[2:13:34] Maar je kunt tegelijkertijd zien dat we het probleem ook veroorzaken.

[2:13:37] Terwijl we het probleem aan het oplossen zijn, wordt het probleem verder verergerd.

[2:13:42] Want er moet steeds meer van gas af en we zijn iedereen op dat net aan het duwen.

[2:13:45] En daar is geen ruimte voor.

[2:13:47] Is er dan toch niet ook voor de minister aanleiding om te denken... we moeten misschien iets rustiger aandoen?

[2:13:52] Want dit gaat ons volgens berekeningen dus bijna 200 miljard euro kosten... om die capaciteit op het net op orde te krijgen.

[2:13:59] Omdat we in een te hoog tempo gaan.

[2:14:01] Niet alleen voor de consumenten, maar ook voor de overheid.

[2:14:03] Dit gaat ons te snel, want we kunnen het niet bolwerken.

[2:14:06] Is er voor de minister aanleiding om ook die gedachten te maken?

[2:14:12] Voorzitter, we zitten in een gigantische transitie en een verbouwing van onze energieinfrastructuur.

[2:14:19] En dat doen we om een heleboel redenen.

[2:14:21] Maar één daarvan is in de afgelopen periode, zeker de afgelopen dagen, de afgelopen 24 uur nog pregnanter geworden.

[2:14:30] Dat we onafhankelijk worden in onze energievoorziening van fossiele brandstoffen zoals gas, zoals olie.

[2:14:38] Die we nu halen uit landen waar we helemaal niet afhankelijk van willen zijn.

[2:14:43] Dus die operatie, die verbouwing van onze energieinfrastructuur, die moeten we doorzetten.

[2:14:48] Tegelijk zie ik ook dat we tegen...

[2:14:53] ...barrières en hobbels, noem maar flinke hobbels, aanlopen in de uitvoering.

[2:14:58] Dat volle stroomnet is er daar één van.

[2:15:01] Maar ik vind het niet een reden om het zo snel mogelijk energie-onafhankelijk te worden omhol te zetten.

[2:15:08] Dat vind ik een reden om met die partijen die ik net noemde... ...alles op alles te zetten om die netcongressie-problematiek te verzachten.

[2:15:16] Dat betekent dat we sneller zullen moeten bijbouwen in de komende jaren...

[2:15:20] Dat kun je doen door vergenningsprocedures te versnellen.

[2:15:23] Maar het betekent ook dat we de beschikbare capaciteit beter benutten.

[2:15:26] En ook daar zit absoluut nog ruimte.

[2:15:29] En voorzitter, nee, laat ik het even belaten.

[2:15:33] Dank u wel.

[2:15:34] Ja, voorzitter, dank u wel.

[2:15:36] Ja, we zijn afhankelijk van de VS, Qatar en Rusland, omdat we ons eigen gasvoorraad hebben afgesloten, definitief.

[2:15:42] Dus dan heb je het ook nodig.

[2:15:43] En dan wordt het dus ook geïmporteerd, inderdaad, uit moeilijke landen.

[2:15:47] Voorzitter, het gaat erom... Kijk, die drie provincies hebben al gezegd, we gaan weer terug naar gas.

[2:15:52] En dat is overigens nog steeds een van onze schoonste bronnen.

[2:15:55] Dat is hier ook door het kabinet wel bevestigd.

[2:15:58] Het is helemaal...

[2:15:59] Het is helemaal niet een vreselijke grondstof, want hij wordt overal gebruikt.

[2:16:05] En sterker nog, we hebben daar heel veel plezier van gehad.

[2:16:08] Mijn vraag is, u zegt vergunningen dan sneller.

[2:16:12] Dus wat betekent dat?

[2:16:13] Kijk, er is zoveel ruimte meer nodig.

[2:16:15] Ik zei het al, één op de drie straten moet worden opengebroken... straks voor die nieuwe transformatenhuizen.

[2:16:19] We krijgen masten erbij, we krijgen gigantische transformatestations erbij...

[2:16:24] Hoezo vergunningen dan sneller maken?

[2:16:26] Dus dan krijgen de mensen het gewoon opgedrongen.

[2:16:27] Is dat wat ik eruit moet horen?

[2:16:29] Wat we ook bij windturbines zien.

[2:16:31] Zonneparken in het water.

[2:16:34] Zonnecellen.

[2:16:35] Ik maak me daar dus ook zorgen over.

[2:16:36] Dus de ruimte is er niet, voorzitter.

[2:16:38] Het kost vreselijk veel geld.

[2:16:40] En we doen heel dom.

[2:16:41] Want we zijn eigenlijk... Onze eigen productie van gas hebben we gestopt.

[2:16:45] Omwille van een overvol net.

[2:16:48] Wat we niet oplossen.

[2:16:49] De komende 50 jaar niet.

[2:16:51] En we halen het gas...

[2:16:54] Fluide uit het buitenland.

[2:16:56] De minister.

[2:16:57] Voorzitter, volgens mij zijn we de gasproductie in eigen land, in Groningen om precies te zijn, niet gestopt omwille van verduurzaming of omwille van het verzwaren van ons net.

[2:17:09] Het zijn we gestopt omdat er effecten zijn van die jarenlange gaswinning, waarvan we met z'n allen hebben gezegd, politiek, kabinet, iedereen, daar stoppen we mee.

[2:17:22] En ja, dat heeft ons in zekere zin, omdat we gas nog even nodig hebben in deze transitieperiode, heeft ons dat weer iets afhankelijker gemaakt.

[2:17:31] Maar dat besluit is wel op zichzelf en onafhankelijk genomen.

[2:17:35] En dat begrijp ik ook en daar sta ik helemaal en volledig achter.

[2:17:38] Laat onverlet dat ik ook vind dat die verduurzaming door moet gaan.

[2:17:42] Ik zal zo meteen ingaan op die verschillende mogelijkheden om te versnellen.

[2:17:48] Maar de...

[2:17:50] Ik herhaal wat ik net zei.

[2:17:51] De afgelopen dagen hebben aangetoond hoe belangrijk die energieonafhankelijkheid is.

[2:17:57] Dank u wel.

[2:17:57] U vervolgt uw betoog.

[2:17:58] Ja, voorzitter.

[2:18:00] Voordat ik overga op de vragen die gesteld zijn over die versnellingsprocedure... nog even de heer Vermeer deed tien voorstellen voor de aanpak van netcongress.

[2:18:10] Elf zelfs.

[2:18:13] En, voorzitter...

[2:18:18] Eigenlijk als ik naar deze elf... Ik heb er hier tien, hebben we zo snel meegeschreven.

[2:18:24] Dus vergeet mij dat ik de elfde dan even nu niet paraat heb.

[2:18:29] Maar als ik hiernaar kijk, dan is dit in grote lijnen wat we aan het doen zijn in het landelijk actieprogramma Net Congestie.

[2:18:39] En als ik lees en ook hoor hoe de heer Vermeer erover spreekt... dan is eigenlijk de oproep, zet daar nou nog meer urgentie achter... of werk daar nog harder aan, nog een tandje erbij.

[2:18:51] Laat ik het zo in tijd en aandacht en energie.

[2:18:55] Dus als ik zo de tien voorstellen mag opvatten, dan wil ik dat graag doen.

[2:19:03] Dan is dat ook precies de manier waarop we nu met netbeheerders, met ten het in overleg zijn, ook met mede-overheden, waar ik ook met de minister van Vroo aan het kijken ben, wat kunnen we nou doen?

[2:19:16] ...om nog versnelling aan te brengen.

[2:19:19] Wat kunnen we doen met de netbeheerders, met Tennet... ...om die transparantie, dat inzicht in die wachtrijen, om dat te vergroten... ...om ook de voorspelbaarheid en de duidelijkheid voor bedrijven... ...voor zover als mogelijk te creëren.

[2:19:36] Dan vroeg mevrouw Rodekerk en volgens mij ook mevrouw Kreuger... ...naar de onderinvesteringen door netbeheerders...

[2:19:44] Sorry minister, voordat we daar naartoe gaan, een interruptie van de heer Vermeer.

[2:19:48] Ja, voorzitter.

[2:19:49] Ik wil de minister bedanken dat dat ondersteund wordt.

[2:19:54] Die ideeën zijn natuurlijk ook niet door ons allemaal zelf bedacht.

[2:19:58] Maar dat zijn dingen die uit alle brieven en alles wat hierover gesproken wordt naar voren komen.

[2:20:04] Maar die richten zich altijd wel precies op het...

[2:20:08] Hoe lossen we het ontstaande probleem op?

[2:20:10] En in plaats van één stap terug te gaan, wat zijn nog factoren die het probleem versterken?

[2:20:17] En dat is bijvoorbeeld weersafhankelijke stroomvoorziening.

[2:20:20] Zolang er nog geen opslagen voor beschikbaar zijn die langer dan vier uur het volhouden en dat soort zaken.

[2:20:28] Is het de minister het met ons eens dat we ook moeten kijken... en natuurlijk gaat dat voor de korte termijn tegen bepaalde plannen en tijdslijnen en doelstellingen in... maar voor de langere termijn ga je daarmee tijd winnen als de rest van die projecten door kan gaan.

[2:20:46] Dus is het de minister het met ons eens dat we ook aan het ontstaan van netcongestie beter moeten werken?

[2:20:54] Ja, voorzitter.

[2:20:55] Dus die dingen die netcongressie kunnen verergeren, daar moeten we natuurlijk maatregelen op nemen.

[2:21:01] Dus bij batterijen is dat een voorbeeld.

[2:21:05] Dus de grootschalige batterijen stimuleren we ook dat daar flexcontracten worden afgesloten.

[2:21:11] Zodat je met korting, met tarieven, stimuleert ook om af te schakelen op bepaalde momenten.

[2:21:18] Maar ik... Ja, hier...

[2:21:20] zit achter de vraag van de heer Vermeer, die verderop in de beantwoording komt... of ik dan bereid ben om voorlopig geen vergunningen af te geven... voor wind op land en zon op land.

[2:21:30] Nog even los van het feit dat ik geen bevoegd gezag ben voor deze projecten.

[2:21:33] Want dat zijn vaak lokale of gemeentelijke, provinciale projecten.

[2:21:37] Dus daar geeft het ministerie, geeft het kabinet geen vergunningen voor af.

[2:21:42] Maar vind ik dat ook heel onverstandig.

[2:21:45] Want ik geloof dat dat ook in het debat dat u had met de heer Grinwis... en volgens mij ook met mevrouw Kreuger gewisseld werd, juist wint op land...

[2:21:53] Als je dat op de goede plekken neerzet, in de buurt van een industrieterrein of bij een boer op het erf, kan het netcongressie ook verzachten.

[2:22:00] Dan heb je het aanbod heel dicht bij de vraag georganiseerd, hoef je niet heel ver te transporteren en vermindert het dus die congestieproblematiek.

[2:22:10] Dus nog los van dat ik niet ga over de vergunningverlening, vind ik het ook een onverstandige richting, juist ook om het probleem dat we willen aanpakken.

[2:22:21] Voorzitter, dan de onderinvesteringen.

[2:22:24] Want ja, als je dan ziet dat er juist veel bij moet worden gebouwd... dan snap ik dat het uitblijven van investeringen en daarmee projecten ook vragen oproept.

[2:22:34] Voorzitter, het klopt wat mevrouw Kreuger en ook mevrouw Rodekerk zegt... dat netbeheerders niet tijdig al hun investeringen gerealiseerd krijgen.

[2:22:44] En dat heeft verschillende oorzaken.

[2:22:48] Personeelstekort...

[2:22:50] Het vinden van ruimte.

[2:22:52] Het inpassen van al deze projecten in de ruimte.

[2:22:56] En vergunningsprocedures die soms ook een tijd duren.

[2:23:01] Het is een samenspel van factoren dat hiertoe leidt.

[2:23:04] En hierover...

[2:23:10] Op dit specifieke onderwerp werk ik ook samen met alle betrokken stakeholders in dat LAN.

[2:23:16] En kijken we ook steeds weer tegen wat voor knelpunten loop je nou op en wat kunnen we doen.

[2:23:21] Kunnen we nog aanvullend acties verzinnen?

[2:23:23] Want dat LAN en al die actiepunten die daarin staan is niet een beton gegoten.

[2:23:28] Daar komen gewoon steeds, als we dingen verzinnen onderweg met elkaar, worden die acties aangevuld.

[2:23:34] En dat geldt dus ook op dit specifieke onderdeel.

[2:23:39] Dan kom ik bij die vergunningverlening.

[2:23:44] En daar is een heel aantal vragen over gesteld.

[2:23:54] En ik begin met een vraag van de heer Erkens.

[2:23:57] Kunnen er nou meer stappen gezet worden om de doorlooptijd van het plannen en het bouwen te verkorten en dichter op elkaar te krijgen?

[2:24:08] Eerst een vraag van mevrouw Rodekerk.

[2:24:11] Ik zat nog even te na te denken over dat laatste antwoord, over die onderbestedingen.

[2:24:16] Want de minister noemt een aantal oorzaken, die hebben we ook kunnen lezen in de analyse van het ACM.

[2:24:23] Maar ik zoek naar toch iets meer concreetheid ook hierin.

[2:24:25] Want het is natuurlijk zonde dat er 25% niet wordt uitgegeven van wat er wel in de plannen staat.

[2:24:35] Kan de minister dan toezeggen dat ze daar bijvoorbeeld een analyse op maakt, met een brief nog op komt?

[2:24:40] Of dat ze bijvoorbeeld kijkt, hoeveel procent verwacht ze dan in te lopen komende jaren?

[2:24:45] Dus daar echt gewoon even concreet mee aan de slag.

[2:24:47] Want ja, dit is natuurlijk wel gewoon zonde als we dit laten liggen.

[2:24:56] Ja, ik denk dat ik dat wel kan toezeggen.

[2:24:59] Ik zat gelijk te nadenken in welke brief dan en wanneer komt die.

[2:25:03] Want ik snap de vraag heel goed.

[2:25:07] Waarom ik het antwoord gaf wat ik gaf... is ook om aan te geven dat het niet één knop is om aan te draaien... en dat je niet even door dit knopje om te zetten dat het morgen geregeld is.

[2:25:18] Maar iets meer inzicht in hoe ziet die portefeuille van investeringen dat blijft liggen er dan uit?

[2:25:25] En wat zouden we kunnen doen?

[2:25:27] Met welke schappen kun je welk deel van die investeringen mogelijk naar voren halen of toch sneller realiseren?

[2:25:32] Dat kan en ik denk dat we dat in de volgende MIEK-brief zouden kunnen opnemen.

[2:25:39] En dan ga ik nu even voor u kijken wanneer die komt.

[2:25:44] De volgende MIEK-brief kunnen we opschrijven.

[2:25:47] De volgende weekbrief.

[2:25:48] Die is wel pas laat in het jaar.

[2:25:49] Dus ik ga even kijken of deze informatie eventueel op een eerder moment kan.

[2:26:04] Mevrouw Kruijker met een interruptie.

[2:26:08] Ja, voorzitter, ik vind het een antwoord op zo'n logische vraag... die ook door meerdere mensen is gesteld, wat me wel een beetje verontrust.

[2:26:16] Het is niet een nieuw probleem.

[2:26:18] We hebben het hier nu al een tijd over, over netcongressie.

[2:26:20] We hebben 25 procent onderbesteding.

[2:26:24] Ik zou denken, dan ligt er nu een plan van de minister... en dan een brief aan het eind van het jaar, denk ik, ja...

[2:26:29] We weten allang dat personeelstekort een gigantische bottleneck is.

[2:26:33] We hebben hier een debat gevoerd met vorige kabinet en nog vorige bewindspersonen... over hoe je nou voor die banen in de technische sector zorgt.

[2:26:40] Wat is daarvoor nodig?

[2:26:42] Wie kan je sneller aan het werk krijgen?

[2:26:43] Hoe kan je die opleidingen verder stimuleren?

[2:26:45] Dit kabinet gaat gigantisch bezuinigen op het onderwijs en opleidingen.

[2:26:51] Zou ik niet doen als je een enorm personeelstekort hebt.

[2:26:54] Dus ik verwacht van deze minister concreetheid en snelheid.

[2:26:58] Dus wanneer komen deze voorstellen met name op personeelstekort en op welke termijn?

[2:27:04] Voorzitter, nu worden wel even twee dingen door elkaar gehaald.

[2:27:07] Eén, ik ben het helemaal eens met mevrouw Kreuger en ook mevrouw Rodekerk... dat we meer inzicht in die 25 procent moeten hebben en moeten bieden.

[2:27:15] En ik vind ook dat het sneller moet.

[2:27:17] Daarom zei ik net al aan het einde van het jaar, dus dit gaan wij eerder doen.

[2:27:21] Personeelstekort oplossen, dat is even niet iets wat ik voor de zomer kan toezeggen of geregeld heb.

[2:27:26] Kijk even in alle sectoren in het land, van veiligheid tot techniek.

[2:27:31] Echt overal hebben we hier mee te maken.

[2:27:34] Dat is niet even opgelost met een paar extra stageplaatsen.

[2:27:38] Ik kan daar zometeen, als mevrouw Kreuger dat wenst, op ingaan... wat netbeheerders daar al op doen, wat het kabinet daar ook al op doet.

[2:27:45] Maar het is niet zo dat we dat even in een handomdraai geregeld hebben... en daarmee 25 procent van de investeringen weer van de kant hebben gekregen.

[2:27:58] Mevrouw Posma, met nog een interruptie.

[2:27:59] Ja, dank voorzitter.

[2:28:01] Dat er onderbesteding plaatsvindt, klinkt gezien de omstandigheden logisch.

[2:28:07] Dus ik verwacht dat dit vaker zal gebeuren.

[2:28:09] Mijn vraag aan de minister.

[2:28:11] Is het tarief wat weggesteld wordt voor de onderbesteding, is dat verwerkt in de tarieven?

[2:28:17] Of worden tarieven gebaseerd op wat daar werkelijk is uitgegeven?

[2:28:22] De minister.

[2:28:28] Voorzitter, de doorbereking in de tarieven is op basis van geprognotiseerde uitgaven in de tijd.

[2:28:39] Dus daar wordt niet zomaar even uitgehaald wat er nu niet gerealiseerd wordt.

[2:28:46] Maar er wordt natuurlijk wel gecorrigeerd op sommige momenten.

[2:28:53] Hoe dat precies in de tijd zit, als mevrouw Posma dat wil weten, dat kan ik natuurlijk nagaan.

[2:28:59] Mevrouw Posma.

[2:29:01] Dat vind ik interessant om te weten, dus dat zie ik graag.

[2:29:04] Maar daarnaast heb ik de vraag, wat zou het betekenen voor de tarieven?

[2:29:08] Want 25 procent is echt aanzienlijk.

[2:29:10] Wat zou het betekenen voor de tarieven als we dit op een andere manier gaan verwerken?

[2:29:16] Dus kijken naar de daadwerkelijke uitgaven.

[2:29:18] Gezien het gegeven, je hebt het ook in infrastructuur, in wegenprojecten, dat dit iets is wat gewoon vaker voorkomt en wat we vaker kunnen verwachten.

[2:29:28] Dank.

[2:29:30] En als de minister nog even nadenkt, moet ik nog even zeggen tegen de leden dat we vier interrupties doen bij de minister.

[2:29:35] Omdat, dan hoop ik dat we het halen.

[2:29:38] Maar mocht het snel gaan, dan gaan we snel naar zes.

[2:29:40] Dat weet u van mij.

[2:29:42] Maar we houden het nu even op vier.

[2:29:43] De minister.

[2:29:44] Ja, voorzitter.

[2:29:45] Ik zit even namelijk... Waarom ik zit na te denken is... Kijk, we lezen allemaal in kranten en in rapporten prognoses van hoe gaan die tarieven zich ontwikkelen de komende jaren.

[2:29:54] Daar zitten investeringsbedragen, investeringsplannen zitten daaronder.

[2:30:00] Wat er daadwerkelijk wordt doorberekend in tarieven... is natuurlijk wel daadwerkelijk gemaakte kosten of gedane investeringen.

[2:30:10] Wat ik kan doen is in de reactie op het IBO... Ik denk dat dat de eerste brief is waarin ik echt uitgebreid... natuurlijk op nettarieven en hoe gaan we daarmee om... dat ik hier ook iets over opschrijf.

[2:30:27] Hoe worden investeringsagenda's nu doorberekend?

[2:30:31] En ook wat gebeurt er als investeringen achterblijven... of om redenen zoals ik net genoemd heb niet gedaan kunnen worden.

[2:30:41] Toch niet, want de heer Vermeer heeft ook nog een vraag.

[2:30:47] Ja, nog wel een vraagje over die onderbestedingen en zo.

[2:30:52] En hoe die tarieven bepaald worden.

[2:30:54] Worden die tarieven bepaald op het daadwerkelijk gerealiseerde projectbedragen?

[2:30:59] Of hoe werkt dat op budgetten?

[2:31:03] Dus in de tarieven zitten alleen de daadwerkelijk gemaakte investeringen.

[2:31:08] Dus die gaan over de kosten die in het afgelopen jaar zijn gemaakt.

[2:31:13] En de vraag van mevrouw Posma gaat ook over, ja, omdat we prognotiseren naar de toekomst.

[2:31:19] Daar zijn alle analyses op basis van hoe gaan nou die tarieven zich ontwikkelen de komende jaren.

[2:31:26] En hoe kan je daarin meenemen ook wat er niet geïnvesteerd wordt.

[2:31:31] Maar in de tarieven zitten dus de daadwerkelijk gemaakte kosten.

[2:31:36] U volgt de betoog.

[2:31:37] Ja, voorzitter, dan kom ik nu bij de versnellingsvragen en de vraag die de heer Erkens daarover stelde.

[2:31:46] Er wordt nu gewerkt aan het uitwerken van een aantal voorstellen die in een versnellingspakket zaten van het vorige kabinet in 2023 gepresenteerd.

[2:31:56] En de eerste daarvan is afgelopen vrijdag naar de Raad van State gegaan voor advies.

[2:32:03] En dat gaat over de gedoogplicht van rechtswegen.

[2:32:06] En dat is dus dat je als bijvoorbeeld tenant onderzoek wil doen op een bepaalde plek... van zou dit een goede plek kunnen zijn voor een LNG-infrastructuur... dat ze daarvoor de grond waar ze onderzoek moeten doen, dat ze die mogen betreden.

[2:32:25] Dat kan nu niet zomaar.

[2:32:27] En dat kan dan leiden tot allerlei beroepen en procedures.

[2:32:31] En dat kan tot anderhalf jaar vertraging opleveren.

[2:32:34] Dat voorstel ligt nu bij de Raad van State.

[2:32:36] Dat komt terug.

[2:32:37] Het waren we voornemens.

[2:32:38] Daar vroeg mevrouw Rodekerk naar.

[2:32:40] Om dat al per januari 2025 van kracht te laten zijn.

[2:32:45] En dat zou ook nog moeten kunnen lukken.

[2:32:49] Maar dat vraagt wel iets van ons allemaal.

[2:32:50] In eerste plaats bij ons, als het straks terugkomt van de Raad van State...

[2:32:54] Dat we snel het advies verwerken en het definitieve voorstel aan de Kamer sturen.

[2:33:01] En daarna kan ik alleen maar hopen, laat ik het zo formuleren, op een spoedige behandeling.

[2:33:06] Als we het zowel hier als in de Eerste Kamer spoedig behandelen en in september afronden, dan zou de ingangsdatum naar voren gehaald kunnen worden.

[2:33:19] Mevrouw Rodekerk.

[2:33:20] Dat lijkt me wel een goed idee, aangezien het zeer nodig is.

[2:33:23] En ik denk dat we het ook allemaal willen.

[2:33:26] Dus dan wel echt ook mijn verzoek of de minister dat met spoed wil doen.

[2:33:29] Dus ook met spoed die reactie.

[2:33:31] En wellicht dat ze dan nog daarover kan spreken en met een termijn nog bij ons terug kan komen.

[2:33:38] Maar wat ons betreft, hoe eerder dat gebeurt, hoe beter.

[2:33:42] De minister.

[2:33:43] Ja, voorzitter, zodra het bij mij ligt, zodra wij het terug hebben, zal ik alle snelheid betrachten die we kunnen.

[2:33:50] Het ligt nu bij de Raad van State en die termijn heb ik niet in de hand.

[2:33:56] Maar daarna zal ik alles doen om het zo snel mogelijk aan de Tweede Kamer te kunnen sturen.

[2:34:03] Voorzitter, dan vroeg de heer Erkens mij wat er nog meer komt.

[2:34:08] Ik ben nu met de minister van Vroo bezig.

[2:34:18] Ik ben met twee uitwerkingen nog bezig.

[2:34:20] Eén voorstel hangt onder de wet regie op de volkshuisvesting.

[2:34:25] Daar zit een haakje in die wet.

[2:34:28] En daarmee kan ik een ANVB maken.

[2:34:30] En dat ziet erop op elektriciteitsprojecten tot 21 kv.

[2:34:34] En die kunnen we dan in een versnelde procedure... door beroep in eerste en enige aanleg bij de Raad van State... en ook een verkorte uitspraaktermijn, dat daar neer te leggen.

[2:34:45] Dat kan ook weer zo'n anderhalf jaar versnelling opleveren.

[2:34:48] Dat zit vooral op het middenspanningsnet.

[2:34:52] En ik hoop dat die ANVB in werking kan treden per 1 januari 2026.

[2:34:58] Maar daarvoor moet wel de wet regie op de volkshuisvesting ook van kracht zijn.

[2:35:02] Dan ben ik samen met de minister van Vroo nog twee andere voorstellen uit dat pakket aan het voorbereiden.

[2:35:08] Dat gaat over het verlengen van de termijn van het voorbereidingsbesluit.

[2:35:14] Met een voorbereidingsbesluit reserveer je grond voor een bepaalde periode.

[2:35:19] En dat is in afwachting van als je bijvoorbeeld het omgevingsplan moet wijzigen.

[2:35:25] Dat reserveren kan nu maar voor een periode van anderhalf jaar.

[2:35:28] En verlengen is eigenlijk niet mogelijk.

[2:35:30] Maar bij dit soort grote projecten heb je vaak meer tijd nodig.

[2:35:35] Dus we werken nu een voorstel uit om dat te kunnen doen voor energie-infrastructuurprojecten.

[2:35:41] En een ander is dat we een aanpassing in de verkenningsfase in de projectprocedure zoeken.

[2:35:48] Dat gaat over participatie en onafhankelijk advies.

[2:35:51] Om die procedure zo in te richten waarbij je dat natuurlijk wel overeind houdt.

[2:35:56] Want, terecht door mevrouw Kreuger genoemd, dat zijn wel belangrijke elementen ook in onze procedures.

[2:36:02] Maar we ze wel beter laten aansluiten bij de fase waarin zo'n project zich dan bevindt.

[2:36:05] Dus dat zijn twee aanpassingen waar ik nog aan werk met de minister van Vroo.

[2:36:10] Daarbovenop ben ik dus in gesprek met Tennet en Vroo... om te kijken of we bovenop deze vier voorstellen nog extra stappen kunnen zetten.

[2:36:19] En ik hoop dus echt dat daar op korte termijn nog wat uitkomt.

[2:36:27] Dan vroeg de heer Erkens mij ook, en vroeg volgens mij ook de heer Vlag, denk ik, de heer Eerdmans, hoe we ook met de stikstof, de heer Eerdmans, of alleen de heer Vlag, maar ook de heer Erkens, hoe raken nou ook die uitspraken van de rechter, dat vroeg ook mevrouw Posma, hoe raken die energieinfrastructuurprojecten?

[2:36:52] Ja, die raken ze.

[2:36:55] Ook de uitspraak over de terugwerkende kracht.

[2:36:59] Intern salderen is natuurlijk veel in energieprojecten gebeurd.

[2:37:03] Het heeft natuurlijk iets heel frustrerends, want bij uitstek energieprojecten stoten uiteindelijk minder stikstof uit.

[2:37:12] Maar bij de aanleg stoot je nog wel wat uit.

[2:37:15] En daar zitten we nu in een knel die moet worden opgelost.

[2:37:20] En dat is ook de reden dat ik ook deelneem aan die commissie.

[2:37:24] Ik vind het natuurlijk een brede zin dat het probleem moet worden opgelost.

[2:37:26] Maar ik heb er voor mijn eigen portefeuille ook echt groot belang en baat bij.

[2:37:33] Dat leidt tot een vraag van de heer Grinwis.

[2:37:35] Ja, voorzitter.

[2:37:36] Morgen hebben we een uitgebreid plenair stikstofdebat, maar daar is deze minister niet bij.

[2:37:41] Ik heb even een vraag specifiek gericht op dit soort energie-infrastructuurprojecten.

[2:37:46] In hoeverre wordt er nou gedacht aan... Want er was van allerlei fus onder mijn rekenkundige ondergrens en zo.

[2:37:51] Nou, die kwam er eerst wel en toen toch weer niet.

[2:37:55] Maar daarbij worden NOx en NH3, dus stikstofoxide en ammoniakbeleid, nog op één hoop gegooid.

[2:38:01] Terwijl we eigenlijk weten, als we nou daar een knip tussen zetten tussen NOx en NH3, weten we gewoon dat NOx jaarlijks trendmatig op dit moment met ongeveer 4-5% per jaar daalt.

[2:38:12] Ergo, daar zit misschien toch wel iets meer ruimte, of je nou rekenkundig ondergrens noemt of drempelwaarde of bouwvrijstelling.

[2:38:20] Welke mogelijkheden verkent de minister op dit punt?

[2:38:25] Omdat we allemaal weten dat hier eigenlijk waarschijnlijk juridisch net iets meer mogelijk is dan als je alles op één hoop gooit en ook ammoniak erbij betrekt.

[2:38:35] Voorzitter, in die ministeriële commissie worden alle opties en alle sporen onderzocht om te kijken hoe kunnen we hier een doorbraak forceren die voor de bouw van woningen, die voor de aanleg van energieinfrastructuur, die voor perspectief voor boeren, die voor de aanleg van infrastructuur in het algemeen behulpzaam is.

[2:38:58] Dus we kijken wat moet je doen in de landbouw, wat kun je nog extra doen in industrie en mobiliteit.

[2:39:05] En ik kan niet vaak genoeg benadrukken hoe ik zelf ook echt vind dat hier...

[2:39:16] Ja, dat hier een doorbraak moet komen.

[2:39:17] Omdat, ik noemde net, netcongressie zet een rem op economische groei en verduurzaming.

[2:39:23] Maar dit probleem evenzeer.

[2:39:25] Volgens mij zei mevrouw Kreuger zelfs, netcongressie is eigenlijk eenzelfde soort type probleem.

[2:39:30] Of zou het dat kunnen worden?

[2:39:32] Nou, laten we in elk geval hopen dat het dat niet wordt op die manier.

[2:39:37] Maar we moeten hier doorheen.

[2:39:40] En ik vind dus ook dat...

[2:39:42] dat alle sporen hier bewandeld moeten worden.

[2:39:45] Ik kan op dit moment... moet ik het doen binnen de context... en de ruimte die er is.

[2:39:50] We hebben zelf...

[2:39:52] De heer Vlag heeft eerder gevraagd... kan je nou een stikstofvrijstelling voor energie-infrastructuurprojecten krijgen?

[2:39:58] Dat is niet mogelijk.

[2:40:00] Maar we hebben gekeken wat kan er dan wel.

[2:40:02] En daar is de ADC-toets als optie uitgekomen.

[2:40:06] En daar wordt nu gekeken... hoe kunnen we die route zo snel mogelijk implementeren... om die energie-infrastructuurprojecten los te krijgen.

[2:40:18] En die ADC-toets leidt...

[2:40:20] weer geen last te hebben van het probleem van de uitspraak... met betrekking tot intern salderen.

[2:40:26] De heer Genwis.

[2:40:27] Klopt, voorzitter.

[2:40:28] Dat laatste klopt.

[2:40:29] Alleen het eerste deel van het antwoord was nog algemeen.

[2:40:31] Kijk, als je kijkt naar NOx, dan daalt de uitstel gewoon door.

[2:40:36] Armoniak is eigenlijk sinds 2010 een beetje tot stilstand gekomen... en daalt er langzaam.

[2:40:41] Maar NOx daalt behoorlijk hard per jaar.

[2:40:43] Dus daarop is het...

[2:40:45] ...toch doenlijk, zou ik zeggen, om een geborgde daling te garanderen bij de rechter.

[2:40:50] En daarmee heb je toch op NOX-vlak meer ruimte voor... ...of je nou een vrijstelling noemt, of een ondergrens, of een drempelwaarde.

[2:40:57] Ik weet dat er allemaal juridische onderscheid in zit.

[2:41:00] Dus ik zou de minister nog mee willen geven, naast de ADC-toets... ...om dit spoor, om dus een knip te zetten tussen NOX-beleid en NA3-beleid... ...volgens mij krijg je dan meer mogelijkheden in het NOX-beleid.

[2:41:11] En volgens mij zit daar echt veel muziek, ook juridisch.

[2:41:14] Maar dat geef ik dan graag mee.

[2:41:17] Zo was het eerste deel van mijn antwoord ook bedoeld.

[2:41:21] Dat we al dit soort gedachten en ideeën, sporen, oplossingsrichtingen moeten bezien.

[2:41:29] Om te kijken hoe je zo snel mogelijk ruimte creëert.

[2:41:34] De volgende vraag is natuurlijk, als je die ruimte gecreëerd hebt, aan wie geef je die ruimte?

[2:41:39] Wie heeft dan prioriteit?

[2:41:40] Dus daar komt daarna weer een discussie achter vandaan.

[2:41:43] Maar goed, laten we beginnen met überhaupt ruimte creëren, want die is er nu niet.

[2:41:48] Dus ik neem uw suggestie mee en zal dat inbrengen in de discussie.

[2:41:58] Voorzitter, volgens mij heb ik dan antwoord gegeven... op de vragen over wat loopt er nou nog, wat komt er nog aan op versnellingsvoorstellen.

[2:42:06] Dan vroeg de heer Vlag mij... Komen aanvragen voor energieintensieve projecten... waar binnen afzienbare termijn geen vergunning voor afgegeven gaat worden... onderaan de wachtlijst?

[2:42:20] En, voorzitter...

[2:42:23] Kijk, het werkt zo dat netbeheerders die kennen transportcapaciteit toe op basis van het first come, first serve principe.

[2:42:34] En de uitzonderingen hierop die worden bepaald door het prioriteringskader van de ACM.

[2:42:41] Als netbeheerders dat doen, dan houden ze geen rekening met het doel van de benodigde transportcapaciteit en het uitgeven van de vergunning.

[2:42:51] Dus zij kijken gewoon sec naar de vraag die een partij doet van heeft u ruimte voor mij, heeft u beschikbare transportcapaciteit.

[2:42:59] Dus een partij waar die mogelijk binnen afzienbare tijd geen vergunning krijgen, worden niet om die reden aan de wachtlijst gezet.

[2:43:12] Dus het sturen op activiteiten die je wel of niet wilt in de ruimte of in een bepaald gebied, dat kan via het omgevingsrecht, maar dat kan dus niet via het vergeven van transportcapaciteit.

[2:43:24] Nu is het wel zo dat we, en daar ben ik met netbeheerders over in gesprek, dat we kijken hoe realistisch is het nou dat capaciteit in de toekomst gaat worden gebruikt.

[2:43:37] Is dit een vraagstuk wat op meerdere plekken in Nederland speelt of concentreert zich dat op een bepaalde plek?

[2:43:44] En kun je daar dan iets aan doen?

[2:43:46] Want ja, als we dat weten, dat die ruimte...

[2:43:49] niet wordt vrijgegeven, is het zonde dat die natuurlijk wordt vastgehouden en niet wordt gebruikt.

[2:43:56] Dus we zoeken daar wel naar mogelijkheden, maar op dit moment is het zoals ik nu schetste... op de activiteitsstuur via de vergunning en de transportcapaciteit kan ik niet zomaar afnemen... als we denken dat de vergunning mogelijk niet vergeven gaat worden.

[2:44:12] Dat leidt tot een vraag van de heer Vlag.

[2:44:14] Ja, voorzitter, daar zat inderdaad mijn vraag.

[2:44:16] Waar zit hem dat dan precies op?

[2:44:17] Want je hebt op een gegeven moment criteria vastgesteld op basis van waarvan je dus zegt van nou, we gaan wie het eerst komt via het eerstmaalprincipe gebruiken.

[2:44:24] Maar bijvoorbeeld datacenters, daar zit in veel gemeenten echt een soort stop op.

[2:44:29] Terwijl daar in sommige gevallen wel een vergunning is aangevraagd.

[2:44:33] Kun je niet die criteria opnieuw tegen het licht houden samen met de netbeheerders om te kijken van ja, de nood is dermate hoog dat we nu gewoon ongebruikte capaciteit laten liggen.

[2:44:44] Dus dat laatste, dat doe ik.

[2:44:46] Dat gesprek van wat kan je nou doen om capaciteit waarvan we zien... dat die niet gebruikt of niet op korte termijn gebruikt gaat worden... kunnen we daar iets mee doen.

[2:44:56] Maar op dit moment is het dus zo dat ik niet voordat een vergunning definitief... of ik of de netbeheerder voordat een vergunning definitief is afgewezen... die transportcapaciteit terug kan pakken of kan vorderen.

[2:45:10] Bij het doen van aanvragen geldt dus in principe dat first come first serve.

[2:45:13] Maar hebben we wel dat prioriteringskader om daar bepaalde verzoeken, bepaalde groepen voorrang te kunnen geven.

[2:45:22] Dus dat is hoe het systeem nu werkt.

[2:45:25] Maar we zijn hier dus over in gesprek.

[2:45:27] Kan je hier iets op doen om ruimte die er potentieel is, omdat er nog geen vergunning is gegeven, om die ook eerder in te kunnen zetten?

[2:45:43] U vervolgt, nee, toch een vraag van mevrouw Kreul.

[2:45:46] Ja, misschien toch wel op dit punt.

[2:45:48] Omdat het ook niet de allereerste keer is dat deze vraag gesteld is.

[2:45:53] Sorry aan de heer Vlag, maar dit is inderdaad iets wat volgens mij al best wel vaak ook is genoemd van kan dit gewoon opgelost?

[2:46:01] En nu hoor ik de minister weer zeggen we zijn hierover in gesprek.

[2:46:04] Dan blijft een beetje bij mij de vraag hangen.

[2:46:07] Wat is het belemmering voor deze minister om hier gewoon een concreet snel besluit op te nemen?

[2:46:14] Voorzitter, bij mij persoonlijk zit geen enkele belemmering.

[2:46:18] Maar ik heb wel te maken met een kader van afspraken, Europese wetten en regelgevingen ook, waar ik me aan heb te houden en waarbinnen ik moet zoeken naar een oplossing.

[2:46:28] Want we raken hier wel aan de kern van waar je met het oplossen van netcongressie tegenaan loopt.

[2:46:35] We zijn een heel nieuw systeem aan het bouwen, dat zei ik al in de inleiding, maar dat doen we nog wel.

[2:46:40] voor een heel groot gedeelte binnen wet- en regelgeving of kaders... die we op een oud systeem, als ik het zo mag formuleren... gemaakt of vormgegeven hebben.

[2:46:50] Dat is niet iemands schuld of niet iemands fout, maar dat is gewoon een gegeven.

[2:46:56] Daar moeten we nu binnen handelen.

[2:46:58] En daar waar ik het snel kan aanpassen, pas ik het aan.

[2:47:01] Waar ik dat zelf in de hand heb, laat ik het zo zeggen.

[2:47:03] Maar in sommige gevallen, ja...

[2:47:05] zitten we ook vast aan wat ik net al zei.

[2:47:08] Europese wet en regelgeving en hoe afspraken gemaakt zijn.

[2:47:11] Dat is nog steeds niet een reden om niet alles op alles te zetten om het op te lossen.

[2:47:16] Maar het kan wel soms zo leiden dat het langer duurt.

[2:47:20] Maar bij mij persoonlijk zit geen belemmering om dit te willen oplossen.

[2:47:26] Voorzitter, dan vroeg de heer Vlag, maar ook mevrouw Rodekerk over transparantie voor bedrijven.

[2:47:36] Meer inzicht in wanneer komt er nu capaciteit vrij?

[2:47:40] Hoe zit dat nou met die wachtrijen?

[2:47:44] Ik ben het heel erg eens met deze oproep.

[2:47:46] Want die transparantie en die inzicht hebben we nodig om te kunnen zien... wat is er extra nodig, waar zitten nog belemmeringen, hoe kunnen we die mogelijk oplossen.

[2:47:56] Maar het biedt ook perspectief of duidelijkheid.

[2:48:00] Het geeft in elk geval een beetje grip op hoe je je plannen kan maken.

[2:48:06] Zeker als je als bedrijf nadenkt over uitbreiding of investeren in verduurzaming.

[2:48:13] Dus daarom is het goed nieuws op zich dat er steeds meer informatie gedeeld wordt.

[2:48:18] Dat die ook publiek gemaakt wordt.

[2:48:21] De capaciteitskaart is daar een voorbeeld voor.

[2:48:24] Die geeft met iedere update die daarvan komt meer inzicht.

[2:48:30] Daar werken Netbeheer Nederland en VNO-NCW ook heel erg samen om die capaciteitskaart ook zo vorm te geven.

[2:48:37] En de informatie...

[2:48:40] niet alleen de type informatie, maar de informatie ook zo te presenteren... dat het bedrijfsleven daar ook wat aan heeft.

[2:48:47] En de laatste update van die capaciteitskaart... die laat ook zien welke netuitbreidingen waar en wanneer gepland zijn.

[2:48:55] En dat geeft dan een beeld van het verwachte moment... waarop transportcapaciteit kan worden verleend aan partijen, aan klanten op de wachtlijst.

[2:49:06] De volgende stap waar we nu aan werken is het toevoegen van informatie over hoe gaat die capaciteit zich de komende jaren ontwikkelen.

[2:49:17] Nu moest ik even kijken op mijn briefje.

[2:49:21] Een nieuw woord heb ik weer geleerd, maar er moet ook inzicht komen in de nettopologie.

[2:49:26] En dat betreft dat bedrijven weten wie hun energieburen zijn, zodat ze ook kunnen samenwerken in een energyhub.

[2:49:40] Nou, die topologie leidt tot de vraag van mevrouw Lodekerk.

[2:49:45] Nou, niet precies die, maar wel het algemene punt van die inzicht en transparantie ten aanzien van de capaciteit.

[2:49:53] Missen geeft aan, VNO-NCW werkt mee aan die capaciteitskaart, maar zij geven bij ons aan dat zij graag wilden zien dat er gewerkt wordt met doelindicatoren.

[2:50:02] Dus niet alleen dat netbeheerders zeggen, nou we hebben zoveel kilometer kabels, die twee rondjes om de aarde nodig en een aantal transformatiehuisjes, maar juist...

[2:50:10] Concreet de data dat je kwantitatief kan zien wanneer elektrische vermogens beschikbaar zullen zijn.

[2:50:17] Zodat bedrijven daarmee rekening kunnen houden voor hun investeringen.

[2:50:20] En ten tweede transparant te maken welke vergunning bijvoorbeeld van de gemeente nodig is.

[2:50:25] Dat is natuurlijk ook iets waar de overheid heel goed bij zou kunnen helpen.

[2:50:29] Dat even als eerste vraag.

[2:50:32] Ja, voorzitter.

[2:50:34] Ik doe ze even in de omgekeerde volgorde.

[2:50:37] Dus eerst de laatste vraag.

[2:50:39] Dat zit echt op informatievoorziening, denk ik.

[2:50:41] Wat voor vergunningen heb je nodig?

[2:50:44] Daar kunnen we natuurlijk altijd naar kijken of dat ook via de RVO... waar volgens mij ook al een kennisfunctie is ingericht... ook op het gebied van netcongressie.

[2:50:52] Als dat niet is wat mevrouw Rodekerk bedoelt...

[2:50:56] Maar waar we dat kunnen doen, vind ik dat we dat moeten doen.

[2:51:00] Dus dan moeten we daar zo even over uitwisselen waar dat dan nog meer kan.

[2:51:04] Dan over die duidelijkheid.

[2:51:06] Ik snap heel erg, het liefst hoor je natuurlijk gewoon in 2032 of 2033 of 2028 of 2026, of wanneer dan ook, is deze capaciteit beschikbaar.

[2:51:14] En dat snap ik ook.

[2:51:15] Het allerliefst zou je dat ook willen geven.

[2:51:18] En tegelijk snap ik ook dat netbeheerders zeggen... wij zijn wel voor het realiseren van de infrastructuur... van een aantal factoren afhankelijk... die we ook niet allemaal zelf in de hand hebben.

[2:51:29] Dus ons keihard vastleggen op zo'n datum of op zo'n moment... dat kunnen wij vanuit onze kant niet doen.

[2:51:37] Dus waar nu naar gekeken wordt, en dat gaat ook in overleg met VNO, met MKB, en ik hoop dat dat gaat helpen.

[2:51:45] Maar als er meer suggesties zijn, van harte bereid om die mee te nemen.

[2:51:49] Maar waar nu naar gekeken wordt, is kunnen we met een soort bandbreedtes gaan werken.

[2:51:53] Dat je wel iets in verwachtingen kunt laten zien, zonder dat je...

[2:51:58] je keihard vastlegt op één specifiek moment.

[2:52:02] Omdat dat ook weer, nou ja, dat heeft ook weer mogelijk teleurstellingen in zich.

[2:52:05] En ik snap ook dat de netbeheerder met alle onzekerheden die er zijn... zich daar ook niet op vast kan leggen.

[2:52:14] Mevrouw Rodekerk, laatste interruptie.

[2:52:18] Nou ja, hier dan toch op doorvragen, want ik denk dat dit dus belangrijk is.

[2:52:21] We willen bedrijven daar meer inzicht in geven.

[2:52:24] En dan snap ik dat de minister zegt, we kunnen dan niet beloven dat het dan gelukt is, want het hangt van meer factoren af.

[2:52:30] Maar ik denk dat dat voor bedrijven wel uitmaakt of zij weten in 2026 kun je mogelijk worden aangesloten of het wordt 2033.

[2:52:36] Nou, zover hoop ik niet.

[2:52:37] Maar dat maakt het natuurlijk nogal anders.

[2:52:39] Dus ik denk dat dit wel echt van belang is.

[2:52:42] Ik zou de minister willen vragen of ze daar dan een plan op aan het maken is.

[2:52:46] Of dat ze daar op terug kan komen.

[2:52:48] En dan wil ik toch ook nog even terugkomen op dat vorige punt.

[2:52:50] Als je dus wel first come, first serve hebt.

[2:52:52] Je hebt een wachtlijst waarvan je niet weet hoe je daar nou op die lijst staat.

[2:52:56] Hoe lang je dan moet wachten.

[2:52:57] Maar tegelijkertijd moet het bedrijf vergunningen aanvragen.

[2:52:59] En misschien loopt dat helemaal niet gelijk.

[2:53:01] Ja, dus dan ben je bij de volgende wachtlijst.

[2:53:04] Maar ja, die heeft zijn vergunningen nog niet aangevraagd.

[2:53:08] Het vraagt denk ik echt om veel meer sturing en inzicht om bedrijven ook daadwerkelijk snel aan te sluiten.

[2:53:20] Maar zomaar een wachtrij publiceren kunnen we ook niet doen.

[2:53:23] Want dan geef je ook potentieel bepaalde bedrijfsgevoelige informatieprijs.

[2:53:28] Tegelijk snap ik wel dat je wil weten... waar ben ik in het proces en wat voor stappen kan ik zelf al proactief zetten... om in elk geval als die capaciteiten, dan is er ook klaar voor te zijn.

[2:53:41] Dus wat ik wil doen, wat ik zal toezeggen... en eind maart komt de tweejaarlijkse...

[2:53:47] Voortgangsrapportage Netcongressie.

[2:53:52] Ik zal dit specifieke punt van kunnen we nou nog meer informatie transparant maken die aan bedrijven zoveel als mogelijk duidelijkheid geeft.

[2:54:04] Laat ik het zo omschrijven.

[2:54:06] Dus dat ik dat in die brief, dat gesprek, wat al gaande is, de uitkomsten daarvan, de stappen die daar nog aanvullend in gezet worden, dat ik die opschrijf.

[2:54:14] En tegen mevrouw Rodekerk zeg ik ook, ik deel die urgentie.

[2:54:18] Want ik snap echt dat je dit nodig hebt.

[2:54:21] Dat je perspectief hierop, ook al is het nog ver weg, wat niet leuk is om te horen, maar liever hoor je dat dan dat je helemaal niks weet.

[2:54:32] Dank u wel.

[2:54:33] Meneer Vlag, met interruptie.

[2:54:35] Ja, voorzitter, dank u wel.

[2:54:37] Energie hoort meer dan 25 jaar geleden bij de eerste levensbehoefte.

[2:54:40] En tegelijkertijd moeten we het vaak nog met wetgeving doen die wel uit die tijd stamt.

[2:54:44] En ik hoor de minister een aantal onmogelijkheden opzonden waarom dingen niet kunnen.

[2:54:48] Maar ik vraag... Er zijn verschillende voorbeelden genoemd.

[2:54:51] Drinkwater voorrang geven.

[2:54:53] Bijvoorbeeld zorgwoningen.

[2:54:55] Ik heb zelfs een ziekenhuis gehoord wat voor een miljoen een batterij moest aanschaffen om een dependans te kunnen openen.

[2:55:00] Kortom, je kunt echt wel spreken van een crisis, van een schaarste en het feit dat de markt op dit punt eigenlijk gewoon op dit moment niet functioneert.

[2:55:07] En dan zien we ook dat er latente ongebruikte energieruimte is.

[2:55:11] Wanneer vindt de minister het tijd om haar bestuurlijke gewicht echt in de strijd te gaan werpen?

[2:55:17] Om misschien wel met noodbevoegdheden te komen.

[2:55:19] En wat heeft ze ervoor nodig om die verdeling en die volgorde discussie te beslechten.

[2:55:25] En te zorgen dat de juiste keuzes worden gemaakt.

[2:55:28] De minister.

[2:55:29] Ja, voorzitter.

[2:55:29] Dat prioriteringskader waar de heer Vlag naar verwijst... is het prioriteringskader dat de ACM maakt.

[2:55:37] En ik hoor ook verhalen van partijen, groepen die daar buiten vallen.

[2:55:44] En die kan ik ook niet allemaal plaatsen waarom dat zo is.

[2:55:46] Dus daarover heb ik ook vragen en voer ik ook het gesprek met de ACM.

[2:55:52] Ik weet ook dat er...

[2:55:53] ...een bezwaar is aangetekend bij de college van beroep... ...door een heel aantal partijen die zeggen... ...ja, hoezo staan wij niet op dat prioriteringskader?

[2:56:02] Daar komt begin maart de uitspraak van.

[2:56:06] En ik verwacht niet dat de ACM voor die uitspraak... ...iets zal veranderen aan het prioriteringskader.

[2:56:11] Maar die uitspraak gaat natuurlijk wel iets doen.

[2:56:13] Zeker ook voor de groepen die de heer Vlag noemde... ...en volgens mij noemde ook mevrouw Posma de gehandicaptenzorg... ...in het bijzonder in dat kader.

[2:56:22] En mij is er alles aangelegen dat we ruimte creëren en de ruimte die we hebben dat we die beter benutten.

[2:56:33] En dat we dan die partijen of groepen aansluiten waarvan in het prioriteringskader is gezegd die moeten voorrang krijgen.

[2:56:45] Het lastige is dat als je gaat prioriteren, dat is ook bij MIEK-projecten zo, we vinden, je moet gaan prioriteren, want we moeten keuzes maken, wie mag eerst, wat vinden we echt belangrijk.

[2:56:56] Op het moment dat je dat gaat doen, komen er altijd andere projecten of andere groepen die zich melden, die zeggen, wij hebben ook prioriteit.

[2:57:05] En dat begrijp ik, begrijp me niet verkeerd, maar dat is wel het dilemma waar je in terechtkomt als je gaat prioriteren.

[2:57:13] Nogmaals, ik snap een aantal vragen die ook gesteld zijn.

[2:57:17] Heb ik zelf ook.

[2:57:18] Over hoe kan dit dat dit buiten prioriteringskade valt.

[2:57:21] Dus daarover voer ik ook het gesprek met de ACM.

[2:57:24] Maar zij gaan dus over dat prioriteringskade.

[2:57:29] Mevrouw Kreuger, met een interruptie.

[2:57:32] Ja, voorzitter, toch ook op dit punt, want het gaat over zowel het prioriteringskader, maar ook vooral hoe kan je nou inzichtelijk krijgen die ongebruikte ruimte, zodat je die ter beschikking kan hebben voor al die belangrijke maatschappelijke actoren, waarvan we allemaal zeggen die moeten gewoon een aansluiting hebben, zoals bijvoorbeeld de drinkwatervoorziening of inderdaad de gehandicaptenzorg.

[2:57:52] En de minister zei net een beetje makkelijk van ja, daar zitten Europese regels in de weg.

[2:57:57] Maar er is juist een Europese regel, het EU Electricity Directive artikel 59... die eigenlijk veel meer transparantie mogelijk maakt en vraagt van netbeheerders...

[2:58:07] Het gebruik en het ongebruikte net.

[2:58:11] Dus hoe snel gaan we die geïmplementeerd krijgen, inzicht krijgen, gaat het ACM daarop handhaven?

[2:58:16] Hoe pakt de minister dit aan?

[2:58:19] Voorzitter, dit is precies wat ik aan het doen ben.

[2:58:21] Dus aan het kijken binnen bestaande wetten en regelgeving van waar zitten haakjes of grondslagen of artikelen...

[2:58:29] die ruimte bieden om bijvoorbeeld niet gebruikte capaciteit... waarvan we ook vermoeden dat die niet helemaal niet... of zeker niet op korte termijn ingezet gaat worden... om die snel te kunnen inzetten op plekken waar dat heel hard nodig is.

[2:58:46] Dus dat is wat ik aan het doen ben.

[2:58:48] Daarvoor sommige dingen...

[2:58:49] Dat kan ik zelf doen.

[2:58:51] Sommige dingen moet ik een gesprek over voeren met de ACM... of met de minister van Vroo ook contact over hebben.

[2:58:58] Dus dat doe ik allemaal als het over dit specifieke punt gaat.

[2:59:04] Wat ik al zei, ik stuur een voortgangsbrief eind maart, de voortgangsrapportage...

[2:59:10] En ik kan daarin ook op dit punt ingaan.

[2:59:12] Want die gesprekken zijn, as we speak, natuurlijk ook gaande.

[2:59:17] Wat daar dan op dat moment de stand van zaken is.

[2:59:20] En hopelijk biedt dat al wat verlichting.

[2:59:25] Dan heeft ze nog een interruptie van mevrouw Posma.

[2:59:27] Nee, meneer Erkens eerst.

[2:59:29] Sorry, mevrouw Posma.

[2:59:30] Meneer Erkens.

[2:59:33] Ja, dank voorzitter.

[2:59:34] En volgens mij, deze discussie toont ook het volledige probleem in het prioriteringskader.

[2:59:38] Want iedereen wil dan iets anders voor in de rij krijgen.

[2:59:40] Iedereen wil in het prioriteringskader vooraan komen te staan.

[2:59:43] En juridisch gaat het waarschijnlijk een groot grijs gebied zijn.

[2:59:46] Waar veel rechtszaken gevoerd gaan worden.

[2:59:47] En uiteindelijk ook uitspraken gedaan worden.

[2:59:49] Waardoor ook die prioriteringsrij waarschijnlijk continu gewisseld gaat worden.

[2:59:52] En volgens mij is dat niet de energie...

[2:59:54] In ieder geval helpt het niet meer met het vinden van de oplossing.

[2:59:58] Een prioritering is nodig volgens mij om juist op de korte termijn de ergste pijn te voorkomen.

[3:00:03] Maar de energie moet volgens mij gewoon gaan in het oplossen van de netcongressie.

[3:00:06] Mijn vraag ook aan de minister is, kan zij ook in die brief wat eind maart komt ingaan...

[3:00:11] Op die juridische procedure die zij net noemde.

[3:00:13] De uitkomst ervan.

[3:00:14] En in hoeverre een prioriteitskader dan eigenlijk gewoon überhaupt wel houdbaar is.

[3:00:19] Als we al gaan zien dat het aangevochten wordt.

[3:00:21] En als zo'n rechtszaak een bepaalde kant op valt.

[3:00:22] Want misschien moeten we met elkaar ook maar concluderen.

[3:00:25] Dat een first come first serve systeem heel veel onrechtvaardigheden erin heeft.

[3:00:29] Maar als je kijkt naar het gebied van uitvoerbaarheid.

[3:00:32] Het gebied van gewoon juridische houdbaarheid.

[3:00:33] Complexiteit.

[3:00:34] Waar de energie heen gaat.

[3:00:36] Dat er ook voordelen aan kunnen zitten.

[3:00:40] Ik vind het sowieso een goed idee om in die brief in te gaan.

[3:00:44] Wat is de uitspraak geweest in maart en wat heeft dat voor effecten?

[3:00:51] Ik ga niet zo snel dat ik zeg je moet geen prioriteringskader hebben.

[3:00:56] Omdat we ook wel degelijk zien dat er heel veel vragen is naar ruimte op het net.

[3:01:02] We hebben onvoldoende aanbod om aan die vraag te kunnen voldoen.

[3:01:06] En dan moet je toch wel iets hebben om dat te kunnen verdelen.

[3:01:11] Maar wat ik net zei...

[3:01:13] Dat blijft wel overeind.

[3:01:14] Je maakt een prioriteringskader en dan wil iedereen uiteindelijk op die lijst.

[3:01:19] En het liefst natuurlijk ook bovenaan.

[3:01:21] Dus dat het ook tot lastige keuzes leidt, dat zie ik.

[3:01:26] Maar iets van volgorde daarin aanbrengen vind ik, gelet op de vraag waar we voor staan, geen rare aanpak.

[3:01:35] Dan nog een vraag van mevrouw Postma.

[3:01:37] Ja, dank voorzitter.

[3:01:38] Ik ben het niet eens met mijn collega van de VVD dat we geen prioriteringskade moeten hebben.

[3:01:44] Anders krijg je zoiets als degene die de meeste juristen kunnen betalen, die komen bovenaan.

[3:01:48] En dat is iets wat mijn fractie absoluut niet ziet zitten.

[3:01:54] En mijn vraag was, maar ik weet niet of de minister daar nog al aan toe is gekomen.

[3:02:01] Ik hoorde hem wel een beetje.

[3:02:01] Die ging specifiek over de woningbouw.

[3:02:04] Oh, die komt er nog aan toe.

[3:02:07] Dan wacht ik eventjes, als het goed is, totdat zij die vraag beantwoordt voor mijn interruptie.

[3:02:11] Helemaal goed.

[3:02:12] De minister.

[3:02:13] Voorzitter, wat ik wilde zeggen, dan kom ik bij een vraag... over of een woning altijd voorrang heeft op een aansluiting.

[3:02:24] Voorzitter...

[3:02:27] Misschien goed om eerst even in algemene zin, want er werden een aantal opmerkingen ook niet per se in vragen aan mij, maar opmerkingen inbrengen en tussendoor gemaakt over wachtrijen voor kleinverbruikers en woningen die niet kunnen worden aangesloten.

[3:02:46] In principe is er op dit moment geen wachtrij voor kleinverbruikersaansluitingen.

[3:02:52] Dus dat betekent dat nieuwbouwwoningen, volgens mij was het de heer Vermeer en ook de heer Eerdmans die daar iets over zeiden, dat nieuwbouwwoningen met een kleinverbruikeraansluiting gewoon aangesloten kunnen worden.

[3:03:04] Het kan wel eens voorkomen dat er een grootverbruikersaansluiting nodig is, bijvoorbeeld in een grotere complex.

[3:03:10] En dan kan er sprake zijn van een wachtrij.

[3:03:14] En het prioriteringskader van de ACM regelt dat grootverbruikersaansluitingen, die nodig zijn voor collectieve voorzieningen, dan weer voorrang kunnen krijgen.

[3:03:26] Het is wel zo dat in de praktijk nieuwbouwprojecten te maken kunnen krijgen met langere doorlooptijden.

[3:03:32] als er uitbreiding van het net nodig is om de nieuwbouwwijk daarop aan te kunnen sluiten.

[3:03:39] Hoe groot de impact van netcongressie op de doorlooptijd van woningbouwprojecten precies is, dat hebben we nog niet in beeld.

[3:03:47] Maar er loopt wel een actie vanuit het land met betrokken partijen om de impact van netcongressie op woningbouw beter in beeld te krijgen.

[3:03:56] Dan de specifieke vraag van mevrouw Posma.

[3:04:03] Woningen met een aansluiting van maximaal 3 keer 35 ampère... die kunnen voorrang aanvragen via het prioriteringskader van de ACM.

[3:04:13] En die grotere aansluitingen, wat ik dus net zei, dat is bijvoorbeeld 3 keer 80 ampère... die krijgen geen prioriteit in dat kader.

[3:04:23] Maar we zijn wel met de ACM aan het kijken hoe je dit soort knelpunten kunt oplossen.

[3:04:30] En dat wordt ook door de ACM meegenomen in een vervroegde evaluatie van het KAP.

[3:04:41] Ja, dank voorzitter.

[3:04:43] Ik bespeur dat de minister aangeeft dat zowel de ACM als zij als de minister het belangrijk vinden om wonen mee te nemen als prioriteit.

[3:04:53] En dus eigenlijk dit ook echt als dilemma zien en daar een oplossing voor zoeken.

[3:04:59] De minister had het over dat ze daar nu over in gesprek is.

[3:05:04] Ik zou heel graag de toezegging willen dat we een verslag daarvan kunnen inzien.

[3:05:09] Is dat bijvoorbeeld al beschikbaar?

[3:05:12] Of kan het mee bij de volgende netcapaciteitsbrief die we krijgen?

[3:05:18] Ik zou daar heel graag een reactie op hebben.

[3:05:22] Ja, en ook hier de bevoegdheid van de ACM.

[3:05:25] Maar ook als er iets de bevoegdheid van de ACM is... kan ik er natuurlijk wel met hen over praten.

[3:05:30] Dus dat doe ik ook.

[3:05:32] Een verslag van het gesprek... maar misschien bedoelt mevrouw Bosma het ook niet zo... dat vind ik ingewikkelder.

[3:05:40] Ik kan wel ook hiervan een stand van zaken aangeven.

[3:05:44] Kijk, bij heel veel van dit soort acties...

[3:05:46] van dit soort vraagstukken is het... we ondernemen een actie, dan kijken we of dit iets oplost.

[3:05:51] Dus het is ongoing, zal ik maar zeggen.

[3:05:54] Maar wat de stand is, kan ik in die voortgangsrapportage... kunnen we dat opnemen.

[3:06:04] Voorzitter... Eind maart, ja.

[3:06:06] Ja, ja, ja.

[3:06:10] Voorzitter, dan heb ik de vraag van mevrouw Kreuger en de heer Vlachtink over de gehandicaptenzorg en over dat kader beantwoord.

[3:06:22] En kom ik bij een vraag...

[3:06:27] Over het rapport van Gerard Schouw.

[3:06:30] Slim met stroom.

[3:06:31] En de vraag van de heer Vlag.

[3:06:33] Of ik die adviezen overneem.

[3:06:36] En dat hij bespeurde dat dat niet zo zou zijn.

[3:06:40] Of dat ik daar terughoudend in zou zijn.

[3:06:42] Eh...

[3:06:44] Sec gezien nemen we inderdaad niet alle aanbevelingen een op een over.

[3:06:48] Maar de kern van de aanbevelingen die echt zien op hoe kan je nou de capaciteit die er is beter benutten.

[3:06:57] Die hebben we overgenomen en daar wordt ook al aan gewerkt.

[3:07:02] Bijvoorbeeld wordt nu gekeken hoe kan je nou het bestaande subsidie-instrumentarium nog beter, gerichter inzetten.

[3:07:11] Ook om netcongressie, problemen daarmee te mitigeren.

[3:07:16] We onderzoeken de mogelijkheden om het net zwaarder te belasten.

[3:07:20] We kijken naar meer mogelijkheden voor het sluiten van sectordeals.

[3:07:24] Er is er eentje gesloten met de waterschappen.

[3:07:26] Maar we kijken naar andere sectoren, onder andere de glastuinbouw.

[3:07:30] Volgens mij vroeg ook de heer Vlag daarnaar.

[3:07:32] En we stimuleren de inzet en de vormgeving in het werken van energy hubs.

[3:07:39] Omdat ik ook echt geloof dat op die manier lokaal die vraag, dat aanbod organiseren dichtbij de vraag.

[3:07:47] Dat dat en voor het oplossen, het verzachten van de netcongressie heel belangrijk is.

[3:07:53] Maar het is ook natuurlijk de richting waar we naartoe werken voor ons nieuwe energiesysteem.

[3:07:57] Wat veel meer decentraal is dan nu het geval is.

[3:08:06] Voorzitter, dan netbewust thuisladen.

[3:08:17] Daar vroeg mevrouw Posma naar.

[3:08:19] En ook een position paper wat daar door de TU Delft over geschreven is.

[3:08:26] Hoe we deze lessen toepassen.

[3:08:29] Voorzitter, alle experimenten die er plaatsvinden om mensen te belonen of te stimuleren voor energieverbruik op het juiste moment, die juichen er alleen maar toe.

[3:08:40] En ik vind het ook belangrijk dat we dat soort goede voorbeelden in de etalage zetten.

[3:08:45] Omdat ze in zichzelf genomen misschien niet, maar als iedereen dat doet, bij elkaar opgeteld, heeft het natuurlijk een ongelooflijk effect.

[3:08:55] En waar het kan, vind ik ook dat we dat soort maatregelen landelijk moeten toepassen.

[3:09:01] En met slimme apparaten, met financiële prikkels, belonen van verbruik op goede momenten.

[3:09:08] Dat zijn allemaal van die elementen die daaraan bij kunnen dragen.

[3:09:12] En in de voortgangsrapportage zal ik ook daarop ingaan hoe dat staat en hoe dat loopt.

[3:09:21] Dan vroeg de heer Ginmis hoe ondernemers nou echt betrokken konden worden door netbeheerders.

[3:09:27] En ik herken die oproep die de heer Ginmis doet heel erg.

[3:09:34] een paar bezoeken geweest afgelopen weken... waar dit ook eigenlijk steeds aan de orde kwam.

[3:09:39] En dan is het niet zozeer dat er geen contact is... tussen ondernemers en netbeheerders.

[3:09:44] Het is ook niet alleen maar naar ontevredenheid.

[3:09:48] Maar wel een gevoel van, kan hier nou echt niet...

[3:09:51] Kan dit nou echt niet?

[3:09:52] En kan hier nou niet een stapje extra gezet worden?

[3:09:55] En voorzitter, ik vind dus ook dat juist de creativiteit van ondernemers... Ik was bij een ondernemer in Groningen, bij een glastuinbouwondernemer afgelopen vrijdag.

[3:10:07] Daar hoor je voorbeelden.

[3:10:09] En ook waar zij dan tegenaan lopen in de uitvoering.

[3:10:12] Dat ik denk, dit zou toch oplosbaar moeten zijn.

[3:10:16] Dus die voorbeelden...

[3:10:19] En ik neem aan als ik hem één keer hoor dat het zich vaker voordoet.

[3:10:23] Dus, voorzitter, ik ben het hier helemaal mee eens... en doe er ook alles aan om die betrokkenheid te verstevigen.

[3:10:33] En hoop ook alleen maar dat ik dit soort voorbeelden blijf krijgen... omdat ze ook helpen bij het heel gericht vinden en oplossen van dit probleem.

[3:10:43] De glastuinbouw had ik genoemd.

[3:10:46] Dat we ook kijken of we verkennen of het mogelijk is om daar zo'n sectordeal te sluiten.

[3:10:52] Dan vroeg de heer Vlag mij ook nog naar een netcode die perspectief biedt.

[3:11:01] En dat was ook in het kader van de groepstransportbijeenkomst.

[3:11:05] En de bezwaren die daarover geuit zijn door een aantal energyhubs...

[3:11:10] Voorzitter, de berichten die de potentiële energyhubs aangeven... dat dat codewijzigingsvoorstel onvoldoende aansluit bij de behoeften, dat herken ik.

[3:11:25] Dus de netcode is nog niet definitief.

[3:11:28] Het contract is ook nog niet geïmplementeerd.

[3:11:30] Dus ik hoop dat die signalen ook op een goede manier daarin een plek zullen krijgen.

[3:11:35] Maar zal dat zelf ook nogmaals bij de ACM onder de aandacht brengen?

[3:11:44] Dan vroeg mevrouw Rodekerk mij... zijn er nou nog aanvullend slimme oplossingen?

[3:11:51] Bijvoorbeeld de biedzone, waar Tennet dacht in een krant... begin van dit jaar of eind vorig jaar een voorstel deed.

[3:12:01] En, voorzitter, die...

[3:12:04] Die gedachte is wat mij betreft onderdeel van dat alle gedachten, alle ideeën, alle voorstellen op tafel moeten komen.

[3:12:12] En we daar met alle betrokken partijen de voor's en tegen's afwegen en doen wat nodig is om dit probleem te verzachten.

[3:12:21] Specifiek op de biedzones, want dat vroeg mevrouw Rodekerk hoe ik naar het voorstel kijk.

[3:12:26] Kijk, wat ik er...

[3:12:28] Er zitten voornadelen aan.

[3:12:29] Wat ik een voordeel van vind, is dat je het land opknipt in kleinere regionale stukjes.

[3:12:37] En dat biedt je de mogelijkheid om meer locatiespecifieke prikkels voor vraag en aanbod te organiseren.

[3:12:47] Nederland is wel klein, zeg ik daar tegenover.

[3:12:51] Dus de vraag is, gaat dat die werking hebben in Nederland?

[3:12:55] Ten het wil het volgens mij het liefst ook met Duitsland samen.

[3:12:59] Dat roept natuurlijk alweer allerlei nieuwe ingewikkeldheden op.

[3:13:02] Maar even gewoon voor het model van deze zone.

[3:13:05] Vind ik het dus de gedachte dat je locatie specifiek kunt prikkelen, vind ik een interessante.

[3:13:10] Er zitten dus ook wel nadelen aan, want je krijgt in verschillende regio's verschillende prijzen.

[3:13:18] En in de kleinere regio's heb je minder vragen en aanbod.

[3:13:23] En dat kan ook tot minder stabiliteit van die prijzen leiden.

[3:13:27] Dus zo vind ik dat we naar een voorstel als deze moeten kijken.

[3:13:31] Maar ik vind niet dat we de luxe hebben om op voorhand, omdat er een nadeel aan zit...

[3:13:36] een voorstel of een idee van een van de betrokken partijen af te schieten.

[3:13:39] Dus op die manier kijken we er ook echt serieus naar.

[3:13:41] Zijn we er ook over in gesprek.

[3:13:43] Maar het heeft dus ook gewoon echt nadelen.

[3:13:45] Daar moet ik ook eerlijk over zijn.

[3:13:56] Een fluister over wanneer we daar nog meer over horen.

[3:14:01] Nou, er ligt natuurlijk niet een concreet voorstel voor van Tenn.

[3:14:05] Het was een oproep om hierover na te denken of hierover in gesprek te gaan.

[3:14:11] Dus ja, dat is een...

[3:14:13] Dat is nou zoiets van gesprekken die lopend zijn.

[3:14:15] Dus ik durf niet nu te zeggen, daar heb ik volgende maand een antwoord op.

[3:14:18] Maar als daar ontwikkelingen op te melden zijn, zal ik dat in een voortgangsrapportage meenemen.

[3:14:24] En anders op een ander moment dat dat aan de orde is.

[3:14:28] Dank u wel.

[3:14:29] U vervolgt uw betoog.

[3:14:32] Dan vroeg de heer Vermeer mij naar de petitie microgids en of ik de energiewet zo kan aanpassen om ruimte te maken voor de innovatieve mogelijkheid dat met decentrale stroomsystemen woonwijken zelfstandig van stroom kunnen worden voorzien.

[3:14:49] Voorzitter, de petitie vraagt om in plaats van vrije leverancierskeuze te gaan werken met door de ACM vastgelegde tarieven voor decentrale stroomsystemen.

[3:14:58] En dat is niet toegestaan binnen het Europese recht.

[3:15:02] Dus een aanpassing in die zin van de energiewet kan ik niet doen.

[3:15:10] Maar het afstappen van de vrije leverancierskeuze is niet noodzakelijk voor het realiseren van kleine decentralere netten.

[3:15:19] En daar is in Nederland ook al eerder mee geëxperimenteerd.

[3:15:24] Een deel van die kleine netten functioneert goed.

[3:15:28] Een ander deel werd niet professioneel beheerd, voldeed ook niet aan een aantal Europese eisen.

[3:15:35] En is daardoor niet succesvol gebleken.

[3:15:41] En wat er dan gebeurt is dat bij eventueel wanbeheer moet de publieke netbeheerder het beheer overnemen.

[3:15:47] En dat leidt weer tot hoge maatschappelijke kosten.

[3:15:50] Dus er zitten ook echt risico's of nadelen aan.

[3:15:54] Maar wat ik kan doen en kan toezeggen aan de heer Vermeer is dat ik op basis van deze ervaringen, positief en negatief...

[3:16:00] In lijn ook met de nieuwe Europese regels die er zijn.

[3:16:05] Dat ik kijk wat er mogelijk is.

[3:16:11] En of we binnen die mogelijkheden iets moeten aanpassen binnen de energiewet.

[3:16:16] Wat dit verder stimuleert.

[3:16:18] Maar wel die risico's die ik schetste ook beperkt houdt.

[3:16:25] Even meer met een vraag.

[3:16:26] Ja, voorzitter.

[3:16:27] Ik wil de minister danken voor die toezegging.

[3:16:30] Kan die toezegging nog iets concreter gemaakt worden met een deadline?

[3:16:36] Zodat ook de projectontwikkelaars en bouwers weten of en wanneer er wellicht hoop gloort.

[3:16:44] De minister.

[3:16:46] Ja, dat ga ik even vragen voordat ik hier iets onuitvoerbaars toe zeg.

[3:16:51] Tweede termijn wordt dat.

[3:16:52] Helemaal goed.

[3:16:53] U vervolgt uw betoog.

[3:16:54] Voorzitter, dan vroeg de heer Erkens nog naar flex tenders in de SDE++.

[3:17:04] En daarmee ga ik ervan uit dat de heer Erkens refereert aan een motie of amendement van hemzelf.

[3:17:13] Die gaat over het stimuleren van flexibiliseren in de industrie.

[3:17:17] In de industriële stroomvraag.

[3:17:18] En voorzitter, ik verwacht dat ik nog deze week een brief aan de Kamer kan sturen over het afdoen van die motie.

[3:17:26] En hoe we hiermee omgaan in de openstelling van de SDE++.

[3:17:34] Dan vroeg mevrouw Kreuger nog, zitten nou de partijen met de technische oplossingen om het net slimmer te benutten echt goed aan tafel bij het land?

[3:17:46] Het antwoord is dat we met heel veel verschillende partners samenwerken.

[3:17:49] Dus ook technische partners zoals Techniek Nederland en Federatie Elektrotechniek.

[3:17:55] Als mevrouw Kreuger andere signalen heeft of zegt de ontbreken partijen die ook aan zouden moeten sluiten, dan hoor ik dat heel graag.

[3:18:03] Maar naar mijn weten nemen deze partijen deel en voert de stichting NEN op dit moment een marktverkenning uit om na te denken over regels voor slimme apparaten.

[3:18:17] En alle marktpartijen die slimme, technologische, nieuwe of innovatieve oplossingen hebben... die zijn ook uitgenodigd om daaraan deel te nemen.

[3:18:30] Voorzitter, dan kom ik bij de vragen die gesteld zijn over de opslag.

[3:18:40] Eh...

[3:18:44] Dan begin ik met de vraag van de heer Ginwis over het stellen van een doel.

[3:18:49] En de heer Ginwis zei de bestuurlijk aanjager dat hij adviseert om een doel te stellen.

[3:18:56] En ik weet niet of ik de vraag van de heer Ginwis misschien nu niet goed interpreteer... maar de heer Schouw roept op in zijn rapport voor het stellen van algemene flexdoelen... moet ik eigenlijk zeggen in algemene zin.

[3:19:10] Dus niet per se alleen voor batterijopslag.

[3:19:14] En het klopt dat in de routekaart energieopslag geen nationale doelstelling hiervoor is voorzien.

[3:19:24] Opslag en batterijopslag is voor het kabinet één van de vormen om flexibiliteit in het systeem te organiseren.

[3:19:32] Maar niet de enige en daarmee niet een doel op zich.

[3:19:36] Maar echt een middel voor het balanceren van vraag en aanbod.

[3:19:39] Het voorkomen van netcongestie.

[3:19:41] En natuurlijk het beter benutten van je eigen...

[3:19:44] Aansluiting.

[3:19:47] Het leidt tot een korte vraag van mevrouw Posner.

[3:19:50] Ja, dank voorzitter.

[3:19:52] Het is mij even ontglipt, maar ik had een vrij uitgebreide vraag gesteld over het Berenschatsrapport en wat de minister vond van het idee om gewoon een piek tarief te doen en niet te wisselen met zomer en wintertijd.

[3:20:02] En dat antwoord is aan mij voorbij gegaan.

[3:20:07] Nou, die is nog niet geweest.

[3:20:08] Oh, die is nog niet geweest.

[3:20:11] Dus waar valt die onder?

[3:20:13] Kosten en tarieven, die komt hierna.

[3:20:14] Die komt hierna.

[3:20:18] Ja, voorzitter, we hebben hier nu al een aantal keren... draaien we hier rondjes rond met het thema.

[3:20:24] Wij zitten natuurlijk gewoon... De prikkels zijn verschillend verdeeld.

[3:20:28] Een netbeheerder is verantwoordelijk voor netverzwaring.

[3:20:32] Opslag wordt aan de markt gelaten.

[3:20:34] Er zit gewoon in het systeem een beetje... Het zit niet helemaal consistent in elkaar.

[3:20:40] De minister houdt vast aan dat zij geen separaat doel wil stellen.

[3:20:46] Ik blijf vasthouden aan dat het van meerwaarde is.

[3:20:49] Dus ik denk dat we hier maar eens een oproep aan de Kamer moeten voorleggen.

[3:20:52] Want we blijven een beetje rondjes draaien.

[3:20:54] En ik denk wel echt dat... Dat is mijn oproep nu in ieder geval aan de minister...

[3:20:59] Om af en toe eventjes de klok gelijk te zetten op de realiteit.

[3:21:04] Want de ontwikkelingen gaan snel.

[3:21:05] En soms zijn ooit ingenomen posities door het ministerie goed om tegen het licht te houden.

[3:21:10] En ik denk dat we hier echt zo'n onderwerp te pakken hebben.

[3:21:12] Dat we niet eindeloos moeten vasthouden uit een ooit ingenomen positie.

[3:21:16] Omdat opslag een van de vormen van flexibiliteit is.

[3:21:19] En daaronder laten we het een beetje vrij.

[3:21:22] Nee, voorzitter, dat ben ik helemaal met de heer Gimbis eens.

[3:21:25] En de tijd schrijft voort en ontwikkelingen schrijden zich voort.

[3:21:30] Batterijen, de prijs is lager geworden, de opslagcapaciteit is groter geworden.

[3:21:35] Dus er zijn ontwikkelingen die ertoe kunnen leiden dat je van standpunt verandert.

[3:21:40] Dat geldt overigens twee kanten op, zeg ik er dan wel bij.

[3:21:44] Maar ik vind de vraag van de heer Gimbelis ook niet helemaal gek.

[3:21:48] Juist omdat die flexibiliteit ook in dat toekomstige systeem... dat energiesysteem waar we aan bouwen, zo belangrijk is.

[3:21:56] Waar voor mij ook...

[3:22:00] Dus als het daartoe kan bijdragen, dan vind ik dat helemaal niet een gekke redenering.

[3:22:04] Tegelijk zie ik ook dat de hoeveelheid doelen, ambities, streefwaarden, wat is meer zij die we hebben, ook gigantisch is.

[3:22:13] En ik wil ook oppassen dat dat niet doelen in zichzelf worden, terwijl het middelen zijn om een groter doel of een grotere ambitie voor elkaar te krijgen.

[3:22:22] Misschien kunnen we het zo afspreken, voorzitter.

[3:22:25] Want de heer Grimwits verwijst ook terecht naar de gewijzigde elektriciteitsverordening.

[3:22:29] En wat daarin ook wordt gezegd over een indicatief nationaal doel.

[3:22:34] Dat ik nog een keer op een rij zet.

[3:22:37] Wat zegt nou die verordening?

[3:22:40] Hoe gaan we daarmee om?

[3:22:41] Wat zijn de plussen en de minnen?

[3:22:44] Hoe kan het positief bijdragen?

[3:22:46] En waar moeten we ook de risico's van zo'n doel in de gaten houden?

[3:22:49] En dat we dan op basis daarvan de weging met elkaar maken.

[3:22:57] Dan moet er inderdaad nog een deadline bij.

[3:22:59] Dan kunnen we het noteren.

[3:23:00] Dan kom ik zo even... Tweede termijn.

[3:23:03] U vervolgt uw betoog.

[3:23:05] Voorzitter, en daarbij...

[3:23:12] Heb ik deze vraag ook beantwoord.

[3:23:14] Voorzitter, dan vroeg de heer Gimwis mij ook naar het Valmeerproject.

[3:23:20] En hoe serieus ik nou de eerder aan hem gedane toezegging heb opgepakt.

[3:23:24] Nou voorzitter, uitermate serieus.

[3:23:27] Al is het natuurlijk aan de heer Gimwis om te beoordelen of het serieus genoeg is.

[3:23:31] Maar er wordt op dit moment een onderzoek opgezet.

[3:23:34] Zoals ook toegezegd in die...

[3:23:37] In de begrotingsbehandeling was het volgens mij uit mijn hoofd.

[3:23:41] Daarin zit ook een MKBA en kijken we ook naar financiering en financieringsconstructies of modellen.

[3:23:48] Dus de deelneming wordt daarin als optie ook meegenomen.

[3:23:51] Dat was volgens mij een vraag ook van de heer Gimbis.

[3:23:56] Heel kort, dank aan de minister.

[3:24:00] En door met het noemen van het woord MKBA, daarmee includeert ze dus dat niet alleen de baten en de kosten op energetisch terrein worden meegenomen, maar ook die meer op het terrein liggen van ministeries als INW en LVVN, want ook water en...

[3:24:14] Natuur doen mee in dit project.

[3:24:16] En daar zoek ik even de garantie op.

[3:24:19] Dat het echt een brede MKBA is.

[3:24:21] En niet alleen maar, omdat binnen KG alleen maar de energetische aspecten een rol spelen.

[3:24:26] Dat is even belangrijk.

[3:24:27] Dat moet in één keer goed doen.

[3:24:28] Ja, voorzitter.

[3:24:29] Ik herinner me het debat bij de begroting.

[3:24:31] Dat de heer Gimmes het ook juist op die manier... Hoe noem je dat?

[3:24:38] aan mij voorstelde.

[3:24:40] En voor zover ik weet wordt er ook breed gekeken in die MKBA naar al deze aspecten.

[3:24:47] Dus het antwoord is ja.

[3:24:49] Mocht ik nu iets helemaal verkeerd zeggen, dan kom ik er zo even op terug.

[3:24:52] Maar zo heb ik het begrepen.

[3:24:56] Voorzitter, dan vroeg de heer Gimlis ook nog om alle netvlakken in kaart te brengen waar systeemopslag nodig is om congestie te verminderen.

[3:25:05] Dat is ook een van de adviezen van de heer Schouw.

[3:25:08] Voorzitter, ik heb, dat heb ik volgens mij ook in de kabinetsreactie opgeschreven, maar gevraagd aan de netbeheerders om in kaart te brengen waar is nou opslag nodig om congestie te verminderen.

[3:25:24] Als we daar een beeld van hebben, dan kan ik ook met decentrale overheden, ook via de Energy Boards, in gesprek van hoe gaan we nou die ruimtelijke inpassing doen, want die bevoegdheid ligt vaak op decentraal, of eigenlijk altijd op decentraal niveau.

[3:25:40] Maar dat is een langer traject in het programma Energiehoofdstructuur.

[3:25:46] Daar wordt ook naar de locatiesturing voor batterijen gekeken.

[3:25:49] Maar dat is dus nog even los van wat ik net omschreef, wat we via die energyboards kunnen doen.

[3:25:56] Dan de heer Grimwis over de tariefstructuur voor electrolyzers.

[3:26:03] En dat klopt, daar is al aanvullend onderzoek naar gedaan... wat de heer Grimwis ook aanhaalde.

[3:26:08] Dat was een opdracht van NL Hydrogen.

[3:26:12] En op dit moment vinden er gesprekken plaats met de ACM... om dit onderwerp verder onder de aandacht te brengen.

[3:26:19] En...

[3:26:23] De mogelijkheden om iets in die tarieven en elektriciteitskosten te kunnen doen, dat is allemaal het IBO.

[3:26:30] En daar zal ook dit element in verder worden meegenomen.

[3:26:39] Voorzitter, dan...

[3:26:42] Denk ik dat ik alle vragen over batterijen en opslag heb beantwoord.

[3:26:47] Dan kom ik nu bij de kosten en de tarieven.

[3:26:50] Dan heeft u nog twee mapjes, begrijp ik.

[3:26:52] Ja, en de kosten en tarieven is nog wat langer en daarnaast nog een klein stukje.

[3:26:56] Een korte, want ik denk dat het dan nogal moeilijk wordt met de tweede termijn, eerlijk gezegd.

[3:27:02] Ja, voorzitter, wij hebben om kwart voor twee zijn we stemming.

[3:27:07] Fractiegewijs.

[3:27:10] Eerstmans in ieder geval.

[3:27:11] We gaan gewoon snel verder met de mapjes van de minister.

[3:27:16] Maar tweede termijn, misschien kunnen we dan wel een kwart of twee eindigen.

[3:27:18] Maar we gaan het zien.

[3:27:22] Ik denk het ook niet.

[3:27:24] Maar goed, dan moet u maar gaan stemmen, meneer Eetmans.

[3:27:26] Dan gaan wij gewoon verder.

[3:27:28] U volgt uw betoon.

[3:27:29] Ja, voorzitter.

[3:27:32] Veel vragen gesteld over de kosten.

[3:27:34] De investeringen in het stroomnet gaan stijgen... en daarmee gaan ook de nettarieven stijgen.

[3:27:44] En de heer Erkens waarschuwt, en dat heeft eigenlijk iedereen gedaan... in de bijdrage van dit doet iets voor de concurrentiepositie van onze bedrijven... en natuurlijk ook voor de betaalbaarheid van huishoudens...

[3:27:59] En dat deel ik.

[3:28:00] Dat deelt het kabinet ook, die zorg.

[3:28:03] Dus niet voor niks dat IBO naar elektriciteitskosten ingezet.

[3:28:09] Wat begin volgende maand wordt opgeleverd.

[3:28:12] Dan zal ik dat direct naar de Tweede Kamer sturen.

[3:28:14] Het onderzoek nog zonder appreciatie.

[3:28:17] Dat volgt binnen acht weken.

[3:28:20] Maar dat wil ik laten samenvallen met de voorjaarsnota en alles wat daar besproken wordt.

[3:28:25] Dan vroeg de heer Erkens mij specifiek naar de kosten per aangelegde kilometer infrastructuur.

[3:28:30] En ook of ik dat kan vergelijken met Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk.

[3:28:37] Voorzitter, ik ken geen exacte getallen rond de kosten per aangelegde kilometer infrastructuur.

[3:28:45] Wat de ACM toetst, is die kijkt naar investeringen van netbeheerders in het kader van de tariefregelering en toetst ze op efficiëntie.

[3:28:55] En de kostenbenchmarking met netbeheerders uit andere Europese landen of tussen netbeheerders onderling kan daar ook onderdeel van zijn.

[3:29:05] Dan vroeg de heer Erkers mij ook, kunnen we nou leren van hoe het VK toetst op die investeringen?

[3:29:11] En het afgelopen jaar heeft de ACM gekeken, hoe kunnen we nou die toets op die investeringsplannen verbeteren?

[3:29:17] En daarbij ook gekeken naar andere landen, waaronder het VK.

[3:29:23] Dat wat we daarvan kunnen overnemen zullen wij implementeren in lagere regelgeving onder de energiewet.

[3:29:31] En dat bijvoorbeeld dat je meer eisen stelt aan scenario's waarop investeringen worden gebaseerd.

[3:29:38] En of de ACM daar dan ook weer op verschillende momenten op kan toetsen.

[3:29:43] Verder heeft de ACM naar aanleiding van vorige investeringsplannen al afspraken gemaakt met netbeheerders over het verbeteren van de transparantie.

[3:29:52] Dus meer inzicht in prioritering geven, meer inzicht in eventuele vertragingen en doorlooptijden.

[3:29:59] En in het algemeen wordt in het IBO ook gekeken naar de besluitvorming rondom investeringen, netinvesteringen, hoe die ook beter gestroomlijnd kunnen worden.

[3:30:09] Dan vroeg de heer Erkers mij nog naar de netcongressie.

[3:30:13] Welk aandeel komt nou door Duitsland?

[3:30:17] En wat zijn nou de kosten voor diepe aanlanding van wind op zee voor het roergebied?

[3:30:23] Ik weet die kosten nu niet exact.

[3:30:25] Ik ben wel bereid om die kosten voor diepe aanlanding verder uit te zoeken.

[3:30:30] Ik weet niet, zeg ik daar in alle eerlijkheid bij, of ik daar meer te weten kom of meer cijfers kan geven dan ik al heb gedaan in antwoord op kamervragen aan de heer Bontebal over de deelterreincorridor.

[3:30:45] En de schatting daar was dat dergelijke kabels ongeveer 8 tot 12 miljoen per kilometer kosten.

[3:30:54] Specifiek de bijdrage van Duitsland aan onze netcongressie.

[3:30:58] Dat is ook heel lastig om dat exact aan te geven.

[3:31:02] Aan de ene kant is er netcongressie in Nederland... omdat we in Duitsland veel opwekken in het noorden... en de vraag juist in het zuiden zit.

[3:31:10] En die kan Duitsland zelf niet exporteren.

[3:31:14] En anderzijds...

[3:31:17] zou op termijn wind op zee tot een netcongressie kunnen leiden... als dit niet deels lokaal dicht bij de kust wordt verbruikt.

[3:31:27] Internationale verbindingen spelen natuurlijk sowieso een rol voor flexibiliteit.

[3:31:33] Maar we profiteren er natuurlijk ook van wijzelf... door weer internationale verbindingen die we hebben met Noorwegen... het Verenigd Koninkrijk en via België met Frankrijk.

[3:31:44] Wat wij wel doen is, en daar heb ik over twee weken ook weer een gesprek over met Europese collega's, om op Europees niveau die netkosten eerlijk te verdelen, zowel op land als voor de infrastructuur op zee.

[3:32:03] Dan vroeg de heer Erkers mij ook nog of... Nee, die vraag heb ik beantwoord.

[3:32:08] Excuus.

[3:32:09] Dan de heer Eerdmans over de hoge gasprijzen.

[3:32:12] En komt dat nou door de lage gasvoorraden en de hoge belastingen?

[3:32:16] Eerst een vraag van meneer Ekkens.

[3:32:18] Dank voor de beantwoording aan de minister.

[3:32:20] De minister gaf aan dat er een aantal zaken in lagere regelgeving opgenomen zouden worden.

[3:32:25] Op het gebied van de toetsing en transparantie van de investeringsplannen.

[3:32:29] Kan zij daar ook richting de Kamer op terugkomen wat er dan aangepast wordt en verbeterd wordt?

[3:32:33] Want daar ben ik eigenlijk wel benieuwd heen.

[3:32:35] De minister.

[3:32:39] Ja, voorzitter.

[3:32:39] Ik heb beloofd daar naar te kijken.

[3:32:43] Of ik daar meer inzicht in kan krijgen.

[3:32:45] En als ik die informatie heb, dan zal ik die delen met de Kamer.

[3:32:50] Antwoord is ja.

[3:32:53] Nou, dat is mooi.

[3:32:54] O, nog een vervolgvraag.

[3:32:56] Voor de minister specifiek dat volgens mij vanuit de energiewet... in de lagere regelgeving een aantal zaken aangepast zouden worden op dat vlak.

[3:33:03] Dus daar was ik vooral benieuwd heen wat het dan zou zijn.

[3:33:06] En mijn andere vraag ging over Duitsland.

[3:33:12] Volgens mij het feit dat de minister ook zegt, ik kan ook niet precies die cijfers geven, is ook precies waarom ik de vraag stel.

[3:33:17] We gaan 220 miljard investeren in de stroom naar tot 2040.

[3:33:21] Ik denk wel goed om te weten wat het aandeel daarvan is, ook voor die grensoverschrijdende verbindingen, waarin je ziet dat in veel Europese landen gewoon een grote politieke kwestie geworden is.

[3:33:30] De Noorse regering is min of meer gevallen op de interconnectie met Duitsland en de prijspieken.

[3:33:34] Dus het lijkt me ook goed als we hier tijdig meer inzicht in Nederland op gaan krijgen.

[3:33:43] Daarom zei ik ook toe om nader naar die kosten te kijken.

[3:33:47] Helemaal goed.

[3:33:48] U vervolgt uw betoog.

[3:33:49] Dan de vraag van de heer Eerdmans over hoge gasprijzen.

[3:33:54] Of dat komt door lage gasvoorraden en hogere belastingen.

[3:33:57] Voorzitter, de prijzen op de grote handelsmarkt zijn het resultaat van vraag en aanbod.

[3:34:03] En in de afgelopen periode was de vraag relatief hoog door de kou...

[3:34:08] En door het inmiddels veel gebruikte woord in de debatten met uw voorzitter.

[3:34:15] Donkelflaute, weinig zon en wind.

[3:34:18] En dat was de belangrijkste reden voor het stijgen van de prijzen.

[3:34:23] Tegelijk is ook zo dat er genoeg middelen zijn om in de vraag te voorzien.

[3:34:27] Waaronder de import en de gasvoorraden die we hebben.

[3:34:31] En dat maakt dat de prijzen gelukkig niet verder zijn gestegen dan nodig.

[3:34:38] En deze week ook weer dalen.

[3:34:39] Ze zijn inmiddels alweer 10 tot 20 procent lager dan begin vorige week.

[3:34:49] Dan de kosten, vroeg mevrouw Posma, wat ik ga doen om kosten voor huishoudens en bedrijven omlaag te brengen.

[3:34:55] Volgens mij heb ik gezegd, het proces wat we doorlopen met de IBO, daarop komt de reactie.

[3:35:00] En daarin wordt zowel gekeken naar opties om de kosten voor huishoudens als voor bedrijven te verlagen.

[3:35:09] En mevrouw Kreuger vroeg, ja wat...

[3:35:12] Is er nou bereidheid of wat kun je daar nou uit financieren uit algemene middelen?

[3:35:16] En hou je dan nog wel betalen naar gebruik overeind?

[3:35:21] Voorzitter, ik ben het met mevrouw Kreuger eens dat je voor ogen moet houden... dat de tarieven die we hebben, dat die ook op een gezonde manier prikkelen... om energie te besparen en het net nuttig en efficiënt te besteden.

[3:35:42] En in het IBO zullen voorstellen worden gedaan.

[3:35:48] Een aantal opties is ook hier door u actief naar voren gebracht.

[3:35:53] Het verlengen van afschrijftermijnen, de amortisatie, subsidies via algemene middelen.

[3:35:59] Al die opties heb ik...

[3:36:03] Zijn mij ook ter oren gekomen.

[3:36:04] En mogelijk zit er dus nog wel meer in het IBO.

[3:36:08] Maar allemaal ook met budgetaire consequenties.

[3:36:10] En daar zal ik ook naar moeten kijken.

[3:36:12] Hoe we daar mee omgaan.

[3:36:13] En waar je dat dan uit betaalt.

[3:36:15] Maar dat er een vraagstuk ligt.

[3:36:17] Om de betaalbaarheid voor huishoudens en bedrijven.

[3:36:21] Daar iets aan te doen.

[3:36:22] Dat deel ik.

[3:36:23] En dat je ook moet blijven prikkelen.

[3:36:26] Om net efficiënt te gebruiken.

[3:36:28] Om energie te besparen waar dat kan.

[3:36:31] Dat deel ik ook.

[3:36:34] Dan het nettarief voor kleinverbruikers.

[3:36:39] En hoe dat onderzoek van Berenschot... Daar is een aantal opmerkingen over gemaakt, vragen over gesteld.

[3:36:47] Voorzitter, Berenschot heeft onderzoek gedaan en daarin een aantal...

[3:36:52] aanknopingspunten, uitgangspunten geschetst van hoe zou nou zo'n nieuw tariefsysteem eruit kunnen zien.

[3:36:59] Misschien even voor alle duidelijkheid en ook voor het proces.

[3:37:03] Het is niet zo dat dat nu het nieuwe systeem wordt of is.

[3:37:07] Dus de netbeheerders zijn bezig met een heel zorgvuldig proces... om te komen tot een mogelijk ander nettarief voor kleinverbruikers.

[3:37:16] Er worden meerdere varianten bekeken.

[3:37:19] En daarbij wordt ook gekeken naar ervaringen in het buitenland.

[3:37:23] Nederland is op dit moment het enige Europese land... dat geen prikkel heeft voor slimmer netgebruik bij kleinverbruikers.

[3:37:31] Er wordt nu gewerkt aan een voorstel.

[3:37:33] Dat moet natuurlijk uitvoerbaar zijn.

[3:37:36] Dat moet ook uitlegbaar zijn.

[3:37:37] Uiteindelijk wil je een systeem dat begrijpelijk is...

[3:37:40] Wat mensen meer grip geeft op je eigen energieverbruik.

[3:37:44] Waarbij je oog hebt voor hoe raakt dit met name kwetsbare huishoudens.

[3:37:50] Dus daar wordt nu heel zachtvuldig naar gekeken.

[3:37:53] Netbeheerders doen dat.

[3:37:54] Die dienen een voorstel in bij de ACM.

[3:37:56] En die zal dat uiteindelijk toetsen en daarover moeten besluiten.

[3:38:00] Nogmaals, eenvoud, uitvoerbaarheid.

[3:38:06] Ook voor kwetsbare huishoudens, allemaal elementen die daarbij betrokken worden.

[3:38:09] En ik zie mevrouw Rodekerk vragen wanneer is dat.

[3:38:14] Volgens mij duurt dat echt nog wel even en zal het niet eerder dan 2027 zijn dat dan zo'n nieuwe tariefstructuur in zal gaan.

[3:38:22] Maar ik zal precies wanneer zo'n voorstel klaar is, zal ik checken.

[3:38:33] Ik ga dit exacte moment na.

[3:38:47] Voorzitter, ik kijk even naar mevrouw Posma, want volgens mij heb ik met deze toelichting op het proces en ook de randvoorwaarden of uitgangspunten haar vragen beantwoord.

[3:38:59] Ik kan helemaal nu specifiek ingaan op allerlei spitstarieven, verschillende methodieken, maar dit is hoe er nu naar aanleiding van de Berenschot-onderzoek

[3:39:10] wordt gewerkt door netbeheerders aan een voorstel... wat vervolgens door de ACM wordt getoetst.

[3:39:15] Dus ik wil dat doen, maar ik weet niet of het... ook met het oog op de tijd, bijdraagt aan... Ja?

[3:39:23] Oké, dan ga ik het doen.

[3:39:26] De vraag van mevrouw Posma was... of ik een voorstel met tijdsblokken in nettarieven... door de ACM wil laten uitwerken.

[3:39:33] En...

[3:39:38] wat ik ervan vind.

[3:39:41] Netbeheerders hebben een voorstel voor tijdsblokken verkend... maar hebben uiteindelijk gekozen voor een tijdsafhankelijk tarief... dat per uur kan verschillen.

[3:39:53] Een uurtarief betekent niet dat er 48 aparte tarieven zijn... in de winter en in de zomer.

[3:40:02] Want tarieven zijn op een aantal uren van de dag natuurlijk ook gelijk.

[3:40:06] De reden dat netbeheerders niet hebben gekozen voor zo'n spitstarief... is omdat er aan de randen van de dag dan mogelijk weer nieuwe pieken ontstaan.

[3:40:19] In het voorstel zoals mevrouw Posma het schetste in haar inbreng... zou dat dan tussen vijf en negen kunnen zijn.

[3:40:26] En netbeheerders achten het wenselijker om meer fijnmazige prikkels te hebben.

[3:40:32] Nou, de balans tussen of dat de juiste prikkels zijn... en de eenvoud en uitlegbaarheid en ook uitvoerbaarheid van het systeem... dat gaat de ACM opmaken.

[3:40:42] Dat is ook hun bevoegdheid.

[3:40:46] Om uiteindelijk die tarieven natuurlijk vast te stellen.

[3:40:49] Minister.

[3:40:50] Meneer Vermeer moet gaan stemmen, maar wil heel graag nog één vraag stellen.

[3:40:53] Ja, sorry.

[3:40:56] De minister legt het uit wat de netbeheerders besloten hebben.

[3:41:00] Maar ik snap er eerlijk gezegd gewoon eigenlijk geen ene bal van.

[3:41:03] Maar ze hebben nog steeds op dit moment een piek- en daltarief wat averechts werkt.

[3:41:08] Op de manier waarop we op dit moment stroom opwekken.

[3:41:12] Dus mijn dringende oproep zou zijn, wat kan de minister doen of wat moeten wij doen om te zorgen dat op z'n minst dat oude piek- en daltarief dan per direct wordt afgeschaft.

[3:41:23] De minister.

[3:41:25] Ja, voorzitter.

[3:41:29] Dit gaat weer over het stellen van...

[3:41:32] En ik begrijp, ik snap heus dat het frustrerend is, maar het is wel hoe we dat zo geregeld hebben, waar de ACM een bevoegdheid heeft.

[3:41:43] Ik ga niet over tarieven.

[3:41:46] Ik kan wel, het kabinet kan wel met subsidies of met vrijstelling of met belastingvermindering iets doen om energiekosten of nettarieven, dat wat mensen betalen, om dat te dempen.

[3:42:01] Maar de tarieven aan zich, die stel ik niet vast.

[3:42:18] Voorzitter, dan heeft mevrouw Posma een heel aantal opties neergelegd om de kosten voor huishoudens en bedrijfsleven te verlagen.

[3:42:26] Twee tarieven voor één woning, de afschrijftermijn van infrastructuur te verlengen, subsidie voor het net op zee, leningen van tenant via de staat.

[3:42:37] Voorzitter, ik zei net al dat in dat IBO komt een heel aantal...

[3:42:42] Er wordt een heel aantal opties voorgelegd.

[3:42:44] Daar zullen we naar moeten kijken.

[3:42:47] Daar zullen we de voorzende tegens en ook de budgetaire consequenties van moeten wegen.

[3:42:50] En ik kom daarop met een reactie eind april.

[3:42:55] En daarin vermoed ik maar zo dat een groot deel van de opties die mevrouw Posma hier schetste ook voorbij komt.

[3:43:08] Een hele korte vraag.

[3:43:09] Voor mij hoor ik daar een toezegging dat er gekeken wordt naar de twee verschillende tarieven die ik bijvoorbeeld noemde.

[3:43:14] Misschien staan er drie voor de kleinverbruikers, voor de huishoudens.

[3:43:18] Die noemde de minister kort via de voorzitter.

[3:43:22] En die zie ik dan graag recht terug uitgewerkt in het IBO.

[3:43:25] Voorzitter, ik ga er niet over dat de IBO uitwerkt.

[3:43:29] Dat onderzoek wordt mij aangeboden, het kabinet aangeboden over een week of twee.

[3:43:35] Maar in de reactie kan ik hierop ingaan.

[3:43:42] Helemaal goed.

[3:43:43] U vervolgt uw betoog.

[3:43:45] Voorzitter, met het antwoord op hoe dat nu verder gaat... naar aanleiding van het onderzoek van Berenschot... met het voorstel van netbeheerders... heb ik volgens mij ook de vraag van de heer Erkens daarover beantwoord.

[3:44:00] Dan...

[3:44:03] De heer Vlag heb ik ook beantwoord hoe we nu met dat IBO omgaan in de besluitvorming bij de voorjaarsnota.

[3:44:10] De heer Dekker is weg, maar vroeg nog naar de elektriciteitsprijzen in Nederland en in de ons omringende landen.

[3:44:25] En daar is het wel belangrijk om precies te zijn.

[3:44:27] Dus elektriciteitskosten voor burgers en bedrijven bestaan uit drie componenten.

[3:44:32] De prijs, de nettarieven en de belasting en overige heffingen.

[3:44:36] De heer Dekker vroeg mij specifiek naar de elektriciteitsprijs.

[3:44:40] En die is grosso modo gelijk in Noordwest-Europa.

[3:44:42] En dat komt door de integratie van de Europese elektriciteitsmarkt.

[3:44:47] Een uitzondering zijn de energieintensieve bedrijven, elektriciteitsintensieve bedrijven.

[3:44:53] En daar geldt dat in een aantal landen de IKC nog van kracht is.

[3:44:58] In Nederland natuurlijk dit jaar ook nog.

[3:45:00] En daar zien we wel dat Europa al duurder is dan bijvoorbeeld Amerika en China.

[3:45:07] Maar dat Nederland binnen Europa ook weer hogere tarieven heeft.

[3:45:12] Dan vroeg de heer Erkens naar de invoering van het producententarief.

[3:45:17] Er wordt op dit moment door de ACM onderzoek gedaan naar de invoering daarvan.

[3:45:22] En in een gezamenlijke oproep van het ministerie van toen nog EZK... en Netbeheer Nederland en de ACM van begin 2024... is een oproep gedaan aan de Europese Commissie... om het maximale invoedingstarief te heroverwegen...

[3:45:39] En dat paper, het verslag ook van de energieraad van maart 24, waarin dit besproken is, is ook met de Kamer gedeeld.

[3:45:49] Dus dat is de Europese stand van zaken.

[3:45:53] Dan vroeg mevrouw Rodekerk nog naar de situatie in de Rotterdamse haven.

[3:45:58] Eigenlijk ook samenhangend met dat ongelijke speelveld en die hoge nettarieven.

[3:46:04] Voorzitter, ik heb die brandbrief gezien.

[3:46:07] Ik deel ook die zorg.

[3:46:08] Ik denk dat...

[3:46:12] wat de wethouder, maar ook de gedeputeerde in die brief schrijven, terechte punten zijn.

[3:46:16] We zijn ook in gesprek over wat kunnen we doen om netcongressieproblemen, ook specifiek daar, sneller op te lossen of in elk geval te verzachten.

[3:46:25] En het hele vraagstuk van de elektriciteitskosten en hoe we omgaan met het IBO is natuurlijk ook voor de Rotterdamse haven van groot belang.

[3:46:33] Dus ik erken het punt.

[3:46:36] En dat is ook een van de redenen waarom ik

[3:46:41] waarom dit een van de onderwerpen is hoog op mijn agenda.

[3:46:46] Dan vroeg mevrouw Rodekerk ook nog... hoeveel investeringen blijven er nou uit door netcongressie.

[3:46:53] Er is niet een volledig overzicht... van hoeveel investeringsbeslissingen uitblijven...

[3:46:58] Maar we zien wel de provinciale sessen.

[3:47:03] De top 60 interviews die het RVO heeft gedaan, is het wel op projectniveau in kaart gebracht.

[3:47:10] En dan zie je gewoon dat projecten blijven liggen door netcongestie.

[3:47:14] En daarmee overigens ook de reductie van CO2 en megatonnen potentieel niet benut wordt.

[3:47:22] Wat we ook hebben zijn concrete voorbeelden van bedrijven die besluiten zich hier niet te vestigen als gevolg van die problemen.

[3:47:31] En naar het buitenland gaan omdat daar geen sprake is van netcongressie of ze daar in elk geval wel plek hebben op het net.

[3:47:38] Ik denk dat het recente voorbeeld van Cloetta daar een illustratief maar pijnlijk voorbeeld van is.

[3:47:47] De NFIA houdt dat type investeringen en die verschuivingen naar het buitenland ook bij.

[3:47:56] Een aantal van u heeft ook al de kosten genoemd, de bruto kosten van netcongressie door het uitblijven van investeringen.

[3:48:04] En er loopt ook een vervolgonderzoek om dat nog beter in kaart te brengen en ook daarmee nog meer inzicht te krijgen.

[3:48:10] Wat kan je nou doen om dit te voorkomen?

[3:48:14] Dan vroeg mevrouw Posma nog naar bedrijven die door netcongressie niet kunnen verduurzamen.

[3:48:20] Daardoor wel CO2-heffing moeten gaan betalen.

[3:48:24] Voorzitter, de hardheidsclausule is op verzoek van de heer Erkens eerder al uitgezocht.

[3:48:29] Dat is niet mogelijk.

[3:48:30] We kijken wel nu naar andere vormen om die flexibiliteit erin te brengen.

[3:48:34] Bijvoorbeeld een handelsplatform.

[3:48:36] Of we kijken of we de carryback nog kunnen versterken.

[3:48:42] Voorzitter, dit over kosten en tarieven.

[3:48:46] Dan kom ik bij het mapje overig.

[3:48:54] Dan begin ik met een vraag van mevrouw Kreuger over de normering zon op dak.

[3:49:01] Of ik daarmee verder ga of mee doorga.

[3:49:04] Voorzitter, de implementatie van dat EPD, waar mevrouw Kreuger ook aan refereerde, die ziet op de normering van zon op dak voor de gebouwde omgeving...

[3:49:13] De uitwerking van die normering ligt bij de minister van Vrouw.

[3:49:17] En deze zomer start de internetconsultatie van die regeling.

[3:49:23] En dan wordt ook de Tweede Kamer geïnformeerd.

[3:49:27] Dan, voorzitter, de heer Vlag, die nog vroeg naar een capaciteitsmechanisme in relatie tot de leveringszekerheid.

[3:49:39] En natuurlijk ook de problemen van netcongressie en hoe worden die daar ook bij betrokken?

[3:49:46] U had daar een...

[3:49:48] Terecht meer woorden over, maar zo vat ik het even samen.

[3:49:53] Voorzitter, voor de monitor leveringszekerheid die Tennet jaarlijks maakt, doen zij uitvraag bij producenten.

[3:50:00] En elektriciteitsproducenten geven dan voor die monitor zo goed mogelijk een schatting van de capaciteit voor de komende tien jaar.

[3:50:07] En Tennet gebruikt die schattingen voor de analyses voor leveringszekerheid.

[3:50:13] En op basis hiervan blijkt uit de monitor dat ook met minder gasvermogen dan nu en ook zonder kolenvermogen die leveringszekerheid in 2030 in orde zal blijven.

[3:50:27] Ik ben me wel bewust van de geopolitieke situatie... en dat we breder moeten kijken dan... laat ik zeggen, dat we breed moeten kijken... naar wat kan nou die leveringszekerheid onder druk zetten... en wat kunnen wij doen, wat kunnen wij voorbereiden... om daarop voorbereid te zijn en daar weerbaar tegen te zijn.

[3:50:52] Daarom heb ik ook, ik dacht al in...

[3:50:56] eind van het jaar aangekondigd dat we onderzoeken... hoe zou zo'n capaciteitsmechanisme eruit kunnen zien.

[3:51:04] Er zit ook een grondslag in de energiewet om daar werk van te kunnen maken.

[3:51:09] Dus dat onderzoek wacht ik af.

[3:51:13] En op basis daarvan bezie ik welke vervolgstappen we moeten zetten... om hier ons op voor te bereiden.

[3:51:22] Een vraag van de heer Vlaggen.

[3:51:24] Ja, voorzitter, dit is toch wel heel urgent.

[3:51:25] Want Tennet zegt eigenlijk dat er pas problemen zijn te verwachten vanaf 2033.

[3:51:31] Terwijl we weten dat de kolencentrales in 2030 uitgaan.

[3:51:34] En die nemen we op dit moment een heel groot gedeelte van die balanscapaciteit voor hun rekening.

[3:51:40] Tegelijkertijd vragen wij hen zich voor te bereiden op een situatie dat ze toch nodig zijn.

[3:51:44] Maar er wordt wel gezegd van u gaat wel per 1,20,30 gaat de stekker eruit.

[3:51:50] Dus het kan ook niet meer hersteld worden op het moment dat we moeten constateren dat het toch een verkeerde beslissing was om dit af te schakelen voordat we voldoende andere balanscapaciteit hebben.

[3:52:00] Dus ik vraag de minister echt dringend om niet alleen ambitieus te blijven op dit, maar ook realistisch.

[3:52:06] Ook in het licht van geopolitieke spanningen.

[3:52:08] Ga echt morgen het gesprek aan met dat soort partijen.

[3:52:11] Geef ze ook het toekomstperspectief als we in de toekomst nog iets van hen verwachten.

[3:52:16] Ja, voorzitter, ik noemde niet voor niks die geopolitieke ontwikkelingen, dat we die moeten betrekken.

[3:52:21] Er komt in mei een nieuwe monitor van Tennet over die leveringszekerheid.

[3:52:27] En bij de beoordeling daarvan kijk ik natuurlijk ook naar wat is er aan de hand.

[3:52:32] En hoe houden we de ambities die we hebben overeind?

[3:52:36] Hoe zorgen we dat die verduurzaming, dat die elektrificatie doorgaat?

[3:52:39] Maar ook dat we leveringszekerheid kunnen garanderen op de korte en de lange termijn.

[3:52:46] Dat leidt tot nog een vraag, de laatste van mevrouw Kreuger.

[3:52:49] Ja, voorzitter, want nu hoor ik opeens een pleidooi om kolencentrales langer open te houden.

[3:52:55] Dan heb ik toch wel een vraag eigenlijk over het stukje zowel zon als wind, wat maar deels beantwoord is door de minister.

[3:53:05] Ik had een vraag gesteld over energiecoöperaties, hoe die het nu moeilijk hebben en of die geholpen kunnen worden met batterijopslag.

[3:53:12] Dus juist wind en dat combineren met opslag.

[3:53:16] Dat is ook een manier om leveringszekerheid te borgen.

[3:53:20] En met betrekking tot de normering zon op dak.

[3:53:23] De minister zegt nu helemaal dat ligt bij vrouw.

[3:53:25] Ik hoop toch wel dat zij zelf ook ziet dat er een gigantisch belang ligt voor haar, leveringszekerheid, alle doelstellingen op duurzame elektriciteit, om die normering zon op dak goed vlot te trekken met weinig uitzonderingsgronden.

[3:53:39] Dus heel graag daar toch een inzet op van de minister.

[3:53:45] Ja, voorzitter, dat belang zie ik.

[3:53:48] Dus in de gesprekken die ik daarover heb met minister Van Vroo... benadruk ik dat al en zal ik dat ook blijven doen.

[3:53:56] De vraag over de energiecorporatie heeft u helemaal gelijk in.

[3:53:58] Ik dacht dat hij hier tussen zat, maar ik zie hem niet.

[3:54:00] Maar ik zorg even dat ik die krijg.

[3:54:03] Want die vraag begrijp ik goed.

[3:54:07] In de tussentijd...

[3:54:10] De heer Eerdmans is er niet, maar ik ga het toch beantwoorden.

[3:54:13] Het was een vraag over warmtenetten.

[3:54:16] En of we daar nou mee door moeten gaan.

[3:54:18] Ja, daar moeten we zeker mee doorgaan.

[3:54:21] En daarom is behandeling van de warmtewet op korte termijn ook belangrijk.

[3:54:25] Waarbij we aan de ene kant oog hebben voor hoe krijgen we die investeringen...

[3:54:29] Nu weer los.

[3:54:31] Wordt er ook in warmtenetten geïnvesteerd?

[3:54:33] Hoe zorgen we ook voor de betaalbaarheid?

[3:54:35] Daar refereerde de heer Eerdmans ook aan.

[3:54:36] Maar de heer Eerdmans wil ook dat ik een netcongressie oplos.

[3:54:39] Dat het kabinet netcongressie oplost.

[3:54:41] Dan zullen we dus ook andere bronnen moeten aanboren voor warmte.

[3:54:44] En dat is dus niet alleen elektriciteit.

[3:54:46] Maar ook warmte zoals we die in warmtenetten kunnen gebruiken.

[3:54:54] Nog één vraag van de heer Erkens.

[3:54:56] Ook zijn laatste vraag.

[3:54:58] Ja, voorzitter.

[3:55:00] Ik had nog een vraag gesteld over het openbaar maken van de vergunningsprocedures en hoe lang die duren per gemeente of per regio.

[3:55:09] Voor mij is die vraag niet beantwoord in de eerdere blokjes.

[3:55:11] Ik dacht dat die misschien bij overrecht nog kwam.

[3:55:13] Maar het gaat er met name om dat we ook inzichtelijk maken of al die versnellingsmogelijkheden goed toegepast worden in elke gemeente en regio.

[3:55:19] Zodat we ook kunnen ingrijpen wanneer het niet zo is en ook die kennis kunnen delen van hoe je dat wel voor elkaar krijgt.

[3:55:25] Ja, voorzitter.

[3:55:29] Ik denk dat ik iets te enthousiast net in een blokje blaadjes heb omgedraaid.

[3:55:32] Maar ik herinner me die vraag.

[3:55:35] Kijk, benchmarken, dat is ingewikkeld.

[3:55:38] Dat kan ik niet doen.

[3:55:39] Wat ik wel kan doen, wat ik bereid ben toe te zeggen, is dat ik in de gesprekken met netbeheerders wel specifieker...

[3:55:48] Kijk, hoe ziet het eruit in provincies of in regio's?

[3:55:53] Waar lopen we hier tegenaan?

[3:55:54] Zijn dit regio-specifieke knelpunten waar we iets aan kunnen doen?

[3:55:58] Dus op die manier kan ik aan dit verzoek tegemoetkomen.

[3:56:03] Maar het echt benchmarken, dat gaat een stap te ver.

[3:56:08] Dank u wel.

[3:56:09] De laatste antwoorden, hoop ik.

[3:56:12] Het is allemaal in interrupties aan de orde geweest.

[3:56:15] Ik probeer nog even het antwoord op de vraag van mevrouw Kreuger te krijgen... over de energiecoöperaties.

[3:56:26] Ik moest nog aan de heer Vermeer toezeggen... de optie die ik ga onderzoeken...

[3:56:42] Voor energiegemeenschappen om kleine netten te beheren.

[3:56:44] Ja, daar kan ik voor de zomer meer over laten weten.

[3:56:48] Dat hing samen met die private netten.

[3:56:53] Oké, dank u wel.

[3:56:54] En u heeft nog... Of dat was het?

[3:56:57] Ik hoor alleen nog iets over een vraag over groene banen.

[3:57:01] Daar heb ik volgens mij in relatie tot die vragen over de 25% investeringen... of daar meer inzicht in krijgen, antwoord op gegeven.

[3:57:10] Dat ik daar achteraan ga.

[3:57:13] Dat ik dan ook zal zeggen wat er allemaal gebeurt...

[3:57:17] Wat netbeheerders ook doen in het opleiden van extra mensen, van extra handjes om deze grote operatie ook vorm te kunnen geven.

[3:57:27] Maar ik ben daar ook eerlijk over geweest, dat probleem kan ik niet even op korte termijn oplossen.

[3:57:34] Een hele korte vraag, mevrouw Kreugel.

[3:57:36] De minister zei toen dat ze later een beantwoording erop terugkwam.

[3:57:39] Dus daarom dat ik hem vroeg.

[3:57:41] Er is een monitor toegezegd op het actieplan Groene Banen.

[3:57:45] Dat zou eind dit jaar zijn gekomen.

[3:57:47] Dat is een Kamerbrief.

[3:57:48] Dat is wellicht iets om terug te koppelen wat er concreet gedaan wordt.

[3:57:52] Want ik denk ook niet dat het in 1, 2, 3 is opgelost.

[3:57:55] Maar er loopt als het goed is een actieplan Groene Banen.

[3:57:57] Dus ik ben benieuwd naar die monitor.

[3:57:59] Waar blijft die?

[3:58:00] Ja, voorzitter, die monitor loopt.

[3:58:02] Ik herinner me een vragenuurtje waar het daar een keer uitgebreid over ging.

[3:58:06] Dat actieplan Groene Banen valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Economische Zaken.

[3:58:11] Het goede nieuws is dat wij in hetzelfde gebouw zitten en dicht bij elkaar.

[3:58:15] Dus ik ga bij hem na wat de stand is.

[3:58:19] Hij is deze dagen in het buitenland, maar zodra terug zal ik hem daarover vragen.

[3:58:25] Dank u wel.

[3:58:26] En voorzitter, dan vroeg... Ja, mevrouw Kreuger, voorzitter, vroeg specifiek naar energiecorporaties... en dan ook de STE-regeling en de batterijopslag.

[3:58:40] Dus ik vind... Dit is geen antwoord op haar vraag, dus ik kan nu...

[3:58:49] Hier zeggen wat... Maar wij hebben het eerder gehad over die SCE-subsidie.

[3:58:55] En de beschikbaarheid daarvan.

[3:58:57] Zodat energiegemeenschappen, corporaties kunnen doen wat ze moeten en willen doen.

[3:59:02] En ook de energieopslag.

[3:59:03] Dus daar wil ik toch gewoon even apart op terugkomen.

[3:59:05] Want anders ga ik nu een half antwoord geven.

[3:59:07] En dat vind ik geen recht doen aan de vraag.

[3:59:13] Helemaal goed.

[3:59:13] Bent u dan klaar met uw termijn, minister?

[3:59:15] Ja, voorzitter.

[3:59:16] Dan heb ik volgens mij alles beantwoord.

[3:59:17] Hartstikke goed.

[3:59:19] Nou, er zijn toch nog twee Kamerleden die denken... Meneer Vlag, wat is er niet beantwoord?

[3:59:24] Tenzij u nog een tweede termijn wilde toestaan, dan spaar ik het even op.

[3:59:27] Tweede termijn?

[3:59:27] Dat gaat niet gebeuren.

[3:59:30] Ik denk dat ik antwoord heb gemist op de vraag... over de betere bemetering van het net en het delen van informatie.

[3:59:36] Dat is nog één vraag.

[3:59:36] Mevrouw Kreuger, u had nog een openstaande vraag.

[3:59:39] Nou, als de minister toch gaat terugkomen op dat punt van energiecoöperatie.

[3:59:42] Eigenlijk was mijn vraag, kan ze met de sector in gesprek over of opslag als onderdeel van de SCE niet de manier is om toch gewoon die SCE, om die energiecoöperaties de ruimte te bieden.

[3:59:55] Oké, dank u wel.

[3:59:57] Ja, je mocht die nog op antwoord.

[4:00:00] Voorzitter, dat vind ik een interessante of goede suggestie.

[4:00:06] Dus ik zal dat gewoon meenemen in het gesprek.

[4:00:10] En in de brief over het decentrale systeem... die voor april voorzien is, daar dan op ingaan.

[4:00:20] En nog een vraag van de heer Vlag.

[4:00:22] En de vraag van de heer Vlag, ja, dat gaan we doen.

[4:00:26] Dat gaan we doen.

[4:00:27] Mevrouw Rodekerk?

[4:00:29] Ja, want ik had de vraag gesteld over die Rotterdamse haven.

[4:00:31] En de minister gaf alleen aan, ja, staan we over in gesprek om die bedrijven te helpen.

[4:00:35] Maar kan ze daar dan ook ons laten weten wat er uitkomt?

[4:00:39] Ja, voorzitter.

[4:00:41] Kijk, sowieso ben ik, zijn collega's doorlopend in gesprek met ondernemers, met lokale overheden.

[4:00:50] Waar lopen we tegenaan?

[4:00:52] Wat voor knelpunten zijn er als het gaat over netcongressie?

[4:00:55] Ik heb al gezegd, over de elektriciteitskosten is nog een apart vraagstuk.

[4:00:59] En ik hoop dat we met het verder door ontwikkelen van wat we doen in het landelijk actieprogramma Netcongressie, de ronde die ik nu nog een keer doe met netbeheerders, met Tennet, van wat kunnen we nou nog doen om verder te versnellen.

[4:01:16] Dat daar dingen uitkomen die ook de Rotterdamse haven helpen.

[4:01:20] Dus daarom vind ik het lastig om de gesprekken met één gemeente of één sector daarop apart terug te komen.

[4:01:28] Ik zal natuurlijk wel doorlopend over wat ik doe en hoe dat hopelijk bijdraagt aan de problemen in de haven.

[4:01:34] In specifieke industrieclusters, voor cluster 6 bedrijven.

[4:01:38] Hoe dat voor hen uitpakt en problemen die zich daarvoor doen hopelijk oplossen.

[4:01:44] Dank u wel.

[4:01:46] Nou, dan zijn we aan het einde gekomen van de eerste termijn aan de zijde van het kabinet.

[4:01:50] Dan ga ik eens kijken of ik dit debat kan afronden.

[4:01:53] Normaal hebben we in de tweede termijn de mogelijkheid voor Kamerleden om een twee minuten debat aan te vragen.

[4:01:57] Dus ik kijk even of daar interesse voor is.

[4:02:03] Dan vraagt de heer... We gaan het meemaken wat er gaat gebeuren in een twee minuten debat.

[4:02:08] Maar ik constateer dat de heer Erkens een twee minuten debat heeft aangevraagd.

[4:02:11] Dan ga ik nog even door de toezeggingen heen.

[4:02:12] Dus als de Kamerleden even goed willen luisteren.

[4:02:18] De minister informeert de Kamer in de volgende MIEK-brief over onderinvesteringen op de investeringsplannen van de netbehidders.

[4:02:24] Een toezegging aan mevrouw Rodekerk.

[4:02:27] Nee, die gaan we eerder doen, want die MIEK-brief is pas in december.

[4:02:30] En dat is gewoon te laat.

[4:02:31] Dus dit heb ik nu voor de zomer... Voor de zomer.

[4:02:33] Ja, zo snel als mogelijk, maar voor de zomer toegezegd.

[4:02:35] Hartstikke goed.

[4:02:36] Voor de zomer.

[4:02:37] Volgende toezegging.

[4:02:38] In de kabinetsreactie op het IBO-rapport gaat de minister in... op de onbenutte 25% aan investeringen worden meegenomen in de nettarieven.

[4:02:44] Toezegging aan mevrouw Postma.

[4:02:46] En is dit helemaal correct?

[4:02:48] Ja, daar heb ik later in antwoord op de heer Vermeer nog wel onderscheid gemaakt tussen wat zien we nou in artikelen in prognoses en wat zit er daadwerkelijk in de tarieven.

[4:02:56] En dat zijn de daadwerkelijk gemaakte kosten.

[4:02:58] Maar ook omdat mevrouw Posma er nu niet is, daar kunnen we nog wel wat over opschrijven in die brief.

[4:03:02] Prima.

[4:03:03] Dank u wel.

[4:03:04] Dan gaan we naar de minister.

[4:03:06] Gaat in de volgende voortgangsrapportage netcongestie in op de mogelijkheden om de informatievoorziening en transparantie voor ondernemers ronduit aansluitingen en netcongestie te verbeteren?

[4:03:14] Toezegging aan mevrouw Rodekerk.

[4:03:16] Die is correct.

[4:03:17] De minister gaat in de voortgangsrapportage netcongestie ook in op het prioriteringskader.

[4:03:22] Een toezegging aan mevrouw Kreuger.

[4:03:24] En de vraag is of dit misschien nog specifieker moet.

[4:03:26] Of dat dit zo...

[4:03:28] Nou, die heb ik geïnterpreteerd als... Er komt straks die uitspraak.

[4:03:32] Er zijn wat vragen gesteld over woningbouw, gehandicaptenzorg, waterbeheer.

[4:03:39] Hoe staat dat ervoor eind maart?

[4:03:41] En heeft dat nog tot veranderingen geleid?

[4:03:43] Dus ik doe gewoon de stand van zaken rondom het prioriteringskader.

[4:03:48] Ja, mevrouw Kreugen.

[4:03:49] Volgens mij was in een ander debat al toegezegd, en dat heeft hier natuurlijk mee te maken, welke ruimte er eigenlijk is vanuit de Kamer of vanuit de minister om op de uitkomst van het IBO, hoeveel kan je erop sturen, zeg maar, die juridisch brief.

[4:04:05] Maar volgens mij was die ook al toegezegd, maar daar hangt dit natuurlijk mee samen.

[4:04:11] Dit gaat echt over het prioriteringskader.

[4:04:13] Wie eerder wordt aangesloten, wie voorrang krijgt.

[4:04:17] De andere vraag zag je inderdaad op nettarieven, bevoegdheden, et cetera.

[4:04:23] En daar zal ik in de kabinetsreactie nog een keer op ingaan.

[4:04:27] Hoe is dat nu verdeeld?

[4:04:29] En wat voor ruimte is daar ook om in het debat tussen kabinet en kamer nog voorstellen voor te doen?

[4:04:35] Hartstikke goed.

[4:04:36] Dank u wel.

[4:04:37] En dan de laatste toezegging.

[4:04:38] De minister informeert de Kamer over de weging van de voor- en nadelen... rond de gewijzigde elektriciteitsverordening.

[4:04:43] Een toezegging aan de heer Grinwis.

[4:04:45] De vraag aan de heer Grinwis, maar die is er niet.

[4:04:47] Dus dan aan de minister.

[4:04:48] Is het specifiek genoeg zo?

[4:04:49] Nee, het ging over de voor- en nadelen van een specifiek doel... voor flexibiliteit en voor opslag.

[4:04:55] Ook naar aanleiding van het feit dat er een gewijzigde elektriciteitsverordening is... dat ik nog een keer de plussen en de minnen op een rij zet... en dat we dan gezamenlijk een afweging maken.

[4:05:05] Hartstikke goed.

[4:05:06] Dank u wel voor deze verbetering.

[4:05:07] Dat waren de toezeggingen.

[4:05:08] Dan zijn we hiermee aan het eind gekomen van dit commissiedebat.

[4:05:10] Ik dank de minister en haar team.

[4:05:12] Ik dank de Kamerleden voor hun aanwezigheid.

[4:05:14] Het is een beetje een afvalrace geweest.

[4:05:15] Dat is niet uit desinteresse volgens mij, want er waren heel veel leden aanwezig.

[4:05:19] Maar dat is ook omdat er...

[4:05:21] stemmingen zijn en plenaire en andere verplichtingen.

[4:05:24] Dus dank voor de Kamerleden dat die hier allemaal waren.

[4:05:27] Dank voor het publiek, wellicht ook online.

[4:05:29] En ik dank de collega's van de Tweede Kamer voor de ondersteuning... want anders lukt het helemaal niet, deze debatten.

[4:05:34] En dan sluit ik deze vergadering.