Circulair plastic

[0:00:01] Goedemorgen dames, heren hier in de zaal aan deze kant op de publieke tribune.

[0:00:09] En zij die thuis geïnteresseerd zitten mee te kijken voor de buis.

[0:00:11] Welkom bij deze ronde tafelgesprek.

[0:00:16] Circulair plastic.

[0:00:19] Het is niet de eerste keer dat we hier met elkaar zitten.

[0:00:22] En het zal zeker ook niet de laatste keer zijn dat we hier met elkaar zitten.

[0:00:24] Want het is een verhaal wat bijna geen einde komt.

[0:00:27] Alhoewel, gezien de penaire situatie in de circulaire plasticwereld... kan het zomaar zijn dat gaandeweg de rit de zaal leger en leger gaat worden.

[0:00:36] Omdat de bedrijven verdwijnen.

[0:00:38] Dat zeg ik maar heel optimistisch.

[0:00:41] Het realiseren van meer circulaire plastickeken is een grote opgave.

[0:00:46] Zo hebben de plasticrecyclingbedrijven in Nederland het moeilijk, zoals ik net al zei.

[0:00:50] Het ministerie van INW werkt momenteel aan een wetsvoorstel voor een circulaire plasticnorm.

[0:00:55] En het oogmerk hiervan is om vanaf 2027 plasticproducenten te verplichten... om een miniumpercentage plastic te vervangen door gerecycled of bio-gebaseerd plastic.

[0:01:07] Met de circulaire pleksingnorm wil de staatssecretaris de vraag naar recyclaten vergroten.

[0:01:13] Nou hebben we vandaag een ronde tafelgesprek en uit de inbreng die de diverse...

[0:01:18] Sprekers dadelijk hebben aangeleverd.

[0:01:20] Verschillen zijn nogal van mening.

[0:01:22] Althans, een aantal met de staatssecretaris.

[0:01:25] Nou, daar zijn wij natuurlijk als Kamerleden zeer geïnteresseerd in.

[0:01:28] Hoe het dan wel moet.

[0:01:30] Dus ik stel even mijn Kamerleden voor die vandaag aanwezig zijn.

[0:01:33] Dat is de heer Pierik van BBB.

[0:01:36] Mevrouw Wingelaar van NSC.

[0:01:38] En de heer Gabriels van GroenLinks Partij van de Arbeid.

[0:01:41] En wij verwachten nog de heer Buijsen van de VVD.

[0:01:44] En mijn naam is Willem Boutkamp.

[0:01:45] Ik zit normaal gesproken ook daar.

[0:01:47] Maar ook deze ochtend mag ik uw voorzitter zijn.

[0:01:49] En dat doe ik met heel veel plezier.

[0:01:50] En laat ik maar gelijk beginnen.

[0:01:52] Want we hebben Esther van der Beuk van TNO.

[0:01:55] Arnold Stokking van de Groene Chemie.

[0:02:00] Dat is deze.

[0:02:01] Dan heb ik Taco Kingba van de Federatie Nederlandse Levensmiddelindustrie.

[0:02:06] Marije Pardon van MVO Nederland.

[0:02:10] En Wendy de Weelt van het NVRD.

[0:02:14] En u zult het zelf dadelijk uw afkorting kunnen toelichten.

[0:02:17] Mag ik beginnen met Esther van der Beuken van TNO.

[0:02:20] Gaat u gang.

[0:02:21] En we hadden afgesproken, vier minuutjes.

[0:02:23] Als het korter kan, prima.

[0:02:25] Want dan kunnen de Kamerleden u helemaal bevragen.

[0:02:28] Succes.

[0:02:30] Dank u wel, meneer de voorzitter.

[0:02:31] Hoogst gewaardeerd om vandaag voor deze commissie op deze plek iets te mogen zeggen over de circulaire plasticsnorm.

[0:02:38] Plastics, verspil het niet.

[0:02:40] En dat is de boodschap die TNO in een position paper heeft gegeven in 2020.

[0:02:45] En hierin hebben we een aantal aanbevelingen gedaan.

[0:02:47] En deze gelden in 2025 nog steeds.

[0:02:50] En deze zijn, garandeer een duidelijk en stabiel speelveld.

[0:02:55] Verbind de waardeketen.

[0:02:57] Dat betekent start bij het begin, circle by design.

[0:03:00] En breid producentenverantwoordelijkheid uit.

[0:03:03] Investeer in nieuwe technologieën.

[0:03:06] En informeer consumenten en andere stakeholders.

[0:03:10] In 2020 hebben wij berekend als TNO dat 30% van de Nederlandse plastics werd gerecycled, waarvan de helft werd gedowncycled.

[0:03:19] In 2025 helden deze getallen nog steeds.

[0:03:22] En bovendien, zoals de voorzitter al zei, zijn er afgelopen jaar al 11 recyclingsbedrijven failliet gegaan.

[0:03:29] Deze ketenspelers hebben we hard nodig om te zorgen dat we onze circulaire doelen gaan halen.

[0:03:35] En hiervoor is wetgeving en beleid nodig.

[0:03:38] En dan pleiten wij voor een integrale visie.

[0:03:41] En dit werd ook al genoemd door uw CE-rapporteur, de heer Gabriels.

[0:03:45] En ik citeer hem.

[0:03:46] Het huidige CE-beleid is te versnipperd en ten onrechte alleen belegd bij het ministerie van INW.

[0:03:52] Een integrale aanpak en samenwerking is nodig.

[0:03:56] Vandaag spreken we over de circulaire plastic norm en TNO is een groot voorstander van wet en regelgeving ten behoeve van onze circulaire doelen.

[0:04:05] Er zijn ook een aantal zorgen die wij hebben bij deze circulaire plastic norm en daarom hebben wij in onze position paper ook een aantal aanbevelingen gegeven.

[0:04:14] En deze aanbevelingen zijn allereerst zorg voor een gelijk speelveld en dit betekent aansluiten ook bij Europese wetgeving.

[0:04:23] En hierbij is het aangrijpingspunt aan het eind van de keten.

[0:04:29] Ten tweede, stimuleer de inzet van recyclaat, en dat in alle producten.

[0:04:34] Verplicht dan ook design voor recycling, zodat we ook hoogwaardige recyclaat kunnen maken.

[0:04:40] En stuur op kwantiteit en kwaliteit.

[0:04:44] Ten derde, ook heel belangrijk, zorg voor behoud van het ecosysteem en bereik dit verder uit, zodat we ook voldoende capaciteit hebben om onze doelen te behalen.

[0:04:54] En ten vierde, stel een verbrandingsverbod in voor recyclebaar plastics.

[0:04:59] En dan kom ik weer terug op ons position paper, plastics verspillend niet.

[0:05:06] En dan wil ik ook weer terugkomen op onze eerste aanbeveling.

[0:05:10] Garandeer een duidelijk en stabiel speelveld, zodat ook de nodige investeringen kunnen gedaan worden om te sorteren en te recyclen.

[0:05:19] Tot slot, de transitie naar een duurzame circulaire economie vraagt meer dan alleen een circulaire plastic norm.

[0:05:27] En vraagt een duurzame koolstofvisie.

[0:05:29] En daarbij een bijbehorende actieplan.

[0:05:33] Ik dank u voor de mij aangebeten tijd.

[0:05:37] En de complimenten om toch uw verhaal binnen de gestelde tijd af te ronden.

[0:05:43] Ik kijk naar de Kamerleden of zij voor de eerste spreker mevrouw Van der Beuken van TNO een vraag hebben.

[0:05:52] We beginnen gewoon met één vraag en dan kijken we even verder zo.

[0:05:55] Jazeker.

[0:05:56] Dank, voorzitter.

[0:05:58] TNO-plein terecht, en dat gaf ook de heer Gabriel te lang.

[0:06:01] En die integrale aanpak is heel belangrijk.

[0:06:03] En je moet niet alleen... Mijn vraag is eigenlijk van... Waar moet de regie liggen als het gaat om die integrale aanpak?

[0:06:11] En hoe kunnen we het snelste stappen zetten om dat te gaan realiseren?

[0:06:23] Dank u wel.

[0:06:24] De regie moet nu liggen bij het ministerie van INW.

[0:06:30] Maar waar ik voor pleit is een gezamenlijke aanpak.

[0:06:34] Want we hebben nu ook een plastic heffing vanuit Europa.

[0:06:38] Bij het ministerie van Financiën komt die binnen.

[0:06:42] En daar is geen koppeling mee.

[0:06:44] Dus als we meer recyclen, hebben we minder aftracht aan Europa.

[0:06:48] Maar dat wordt niet gekoppeld, deze bedragen.

[0:06:53] Een combinatie voor een samenwerking tussen de ministeries.

[0:06:57] En waar we het als eerst moeten starten is denk ik bij de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid.

[0:07:02] Want daar hebben we macht om heel snel te kunnen sturen.

[0:07:06] En daar hebben we ook de keten aan de tafel.

[0:07:12] Dank u wel, voorzitter.

[0:07:14] U pleit voor een verbrandingsrobot op plastic.

[0:07:17] Heel logisch eigenlijk.

[0:07:18] U haalt ook België aan.

[0:07:21] Die hebben een uniform bron gescheiden systeem.

[0:07:24] Dat is in Nederland denk ik niet overal mogelijk.

[0:07:27] Hoe ziet u dat?

[0:07:31] Eh...

[0:07:33] Of dat mogelijk is, dat zijn politieke keuzes.

[0:07:36] En daar ga ik niet over.

[0:07:38] In België kan het wel.

[0:07:39] Dus mijn vraag is dan, waarom kan het in Nederland niet?

[0:07:44] En dat betekent inderdaad dat er wijzigingen moeten komen.

[0:07:49] Maar er zijn wel degelijk mogelijkheden om ook in Nederland een uniform systeem te maken.

[0:07:57] Hele korte vervolgvraag.

[0:07:58] Ik verwijs natuurlijk ook naar grote steden en mensen die weinig ruimte hebben om dat te doen.

[0:08:03] Dus dat was eigenlijk mijn vraag.

[0:08:07] Ook in grote steden is het mogelijk om speciale containers neer te zetten... waar plastic afval gescheiden ingezameld kan worden.

[0:08:18] De heer Gabrus.

[0:08:25] Kunt u voorbeelden geven wat er in de UPV zou moeten landen?

[0:08:28] U zegt we moeten beginnen met een UPV.

[0:08:29] Hoe kunt u dat concretiseren?

[0:08:30] Er zijn twee zaken die gedaan moeten worden in de UPV.

[0:08:41] Op dit moment wordt er alleen op kwantiteit gestuurd.

[0:08:46] En mijn inziens moet er op kwantiteit en kwaliteit gestuurd worden.

[0:08:52] Ten tweede...

[0:08:54] En dat vraagt wat meer tijd.

[0:08:56] Er zal ook opcirkelen bij de zuin moet gestuurd worden.

[0:08:59] En dat betekent dat er alleen gebruik gemaakt wordt van recyclbare materialen.

[0:09:05] Maar dat ook gekeken wordt naar homogenisering.

[0:09:09] Dus kunnen we meer dezelfde soorten plastics gebruiken voor de verschillende toepassingen.

[0:09:14] En dan kunnen ze ook veel beter gerecycled worden.

[0:09:17] Want dan krijgen we grotere stromen wat makkelijker is te recyclen.

[0:09:22] En dan derde...

[0:09:24] En dat vraagt nog meer nadenken van kunnen we nu niet meer naar PET bijvoorbeeld toe.

[0:09:31] De polymeren of de plastics die op zuurstof gebaseerd zijn.

[0:09:35] Want die zijn veel makkelijker te recyclen.

[0:09:37] En die kunnen we ook beter recyclen met de advanced recycling technologieën.

[0:09:41] Dus er zijn meerdere stappen die we volgens mij zouden moeten maken in de UPV's.

[0:09:50] Dank u wel.

[0:09:51] Dan heb ik zelf ook een vraag.

[0:09:53] Normaal gesproken zit ik ook daar.

[0:09:59] Opmerking in antwoord op de vraag van mevrouw Wingelaar over wat we in België doen en wat we in Nederland doen.

[0:10:08] Nou woon ik toevallig zelf in de gemeente waar we jarenlang gepleit hebben voor bronscheiding.

[0:10:12] En we zijn uiteindelijk overgestapt op de bakken waar u naar verwees, waarop staat tegenwoordig PMD plus restafval.

[0:10:19] Met andere woorden, het wordt gewoon bij elkaar gegooid en dan gaat het naar een scheidingsinstallatie toe.

[0:10:24] Doen ze dat in België dan niet, denk ik dan gelijk?

[0:10:27] Of zijn ze daar gewoon veel goedkoper?

[0:10:29] Die vraag heb ik dan wel, want steeds meer gemeenten stappen over op die nascheiding.

[0:10:34] En dat sluit dan gelijk aan met een vraag die ik ook al sta over een verbod op plastic verbranding.

[0:10:38] Of moet ik zeggen, de grondstoffen die verbrand worden.

[0:10:40] Wat is dan het alternatief daarvoor?

[0:10:45] Pas de bel voor de stemming hoor, dus niet te schrikken.

[0:10:53] Uw eerste vraag betrof het verschil tussen bronscheiding en nascheiding.

[0:11:01] En als we kijken wat het allerbeste is, is de combinatie van bron en nascheiding.

[0:11:07] Daar zit natuurlijk wel een prijskaartje aan, maar dat is een keuze aan de politiek.

[0:11:11] Wat vinden wij het waard om onze circulaire doelen te halen?

[0:11:15] In België is een uniform ophaalsysteem.

[0:11:19] Dat is heel duidelijk voor de burgers in België.

[0:11:22] En in Nederland is dat niet.

[0:11:27] En dat geeft verwarring bij consumenten.

[0:11:30] Of bij de burger.

[0:11:31] Wat kan wel en wat moet ik wel weggooien?

[0:11:34] En ook zijn er nog verschillen bij gemeenten wat in de plessenbak mag.

[0:11:38] Dus ik pleit ervoor dat we het systeem zo unifoor mogelijk maken.

[0:11:44] En uw tweede vraag.

[0:11:46] En dan moet u even mij helpen, want ik heb hem niet meer helemaal... Nou ja, wat is dan het alternatief als we niet meer gaan verbranden?

[0:11:53] Althans, dit plastic.

[0:11:55] Ja, dat is eigenlijk wel een heel makkelijk antwoord.

[0:11:57] Want dat is het plastic recyclen.

[0:11:59] Zorgen dat het plastic recyclbaar is, wat we gebruiken.

[0:12:04] Zorgen dat we het inzamelen, sorteren en recyclen.

[0:12:08] En dan wil ik ook benadrukken dat we het niet alleen hebben voor plastic verpakkingen, waar we natuurlijk het Nederlandse inzamelsysteem hebben.

[0:12:14] Maar dat is ook voor het bouwafval, voor het consumentenafval, voor het elektronicafval.

[0:12:20] Dus al dat plastic, daar pleit ik voor dat we dit op een goede manier gaan inzamelen, gaan sorteren en scheiden.

[0:12:27] En dit vraagt ook weer...

[0:12:29] Dat dat investeringen is.

[0:12:30] Dus daar kom ik weer op dat langjarig speelveld.

[0:12:33] Stabiel speelveld.

[0:12:35] Want hier moeten ook weer investeringen in gedaan worden.

[0:12:37] Om dat goed te kunnen scheiden.

[0:12:41] En sorteren en daarna recyclen.

[0:12:44] En met de huidige economie en de stikstofnorm, de vergunningen en netcongressie.

[0:12:50] Duurt het echt vijf jaar voordat we deze grote...

[0:12:54] ja, sorteerinstallaties hebben staan.

[0:12:56] Dus ook daar moeten we echt snelheid maken.

[0:12:59] Dat is wel mijn pleidooi.

[0:13:02] Ik dank u wel.

[0:13:03] Ik ga snel door.

[0:13:04] En ik heet ondertussen de heer Buijzen.

[0:13:06] Welkom van de VVD.

[0:13:07] Ik ga snel door naar de heer Arnold Stokking... van de platform Groene Chemie Nieuwe Economie.

[0:13:13] Dank u wel, geachte Kamerleden, voor de spreektijd.

[0:13:16] Groene Chemie Nieuwe Economie staat voor nieuwe, jonge initiatieven en bedrijven... in de recycling- en de biobased-branche, allebei.

[0:13:23] We staan dus voor een stuk innovatie in Nederland... wat zich existentieert in nieuwe bedrijvigheid.

[0:13:30] Het beleid waar we het over hebben, heeft eigenlijk twee belangrijke doelen.

[0:13:33] Natuurlijk het verdienvermogen, dat er faillissementen voorkomen... maar ook strategische onafhankelijkheid van niet-Europese en fossiele bronnen.

[0:13:41] Een goede...

[0:13:43] Circular plastics norm is denk ik van cruciaal belang.

[0:13:47] Een goede norm voor het stimuleren van de markt.

[0:13:50] We zien in de faillissementen dat financiers uitstappen of wegblijven.

[0:13:55] En dat heeft alles te maken met gebrek aan duidelijkheid in langetermijn beleid.

[0:14:00] En we zien dat nieuwe fabrieken die al staan of die gaan komen... de financiering erg moeilijk hebben.

[0:14:06] En dat heeft te maken met het gebrek aan marktvraag.

[0:14:09] De kosten van niks doen zijn daarom denk ik erg hoog.

[0:14:12] We zien ook dat er te weinig push en pull is.

[0:14:16] De vraag wordt niet gestimuleerd en het aanbod kan daarom niet uitkomen.

[0:14:19] Dus we zitten in een soort vastgelopen perspectief.

[0:14:24] En we moeten perspectief bieden.

[0:14:25] We moeten echte, concrete oplossingen aandragen.

[0:14:29] Nou, die zijn mogelijk.

[0:14:30] En een goede norm kan daar veel aan doen.

[0:14:34] En nu spreken we over de nationale circular plastics norm... wat politiek draagvlak heeft, ook bij veel van de partijen die hier aan tafel zitten.

[0:14:42] Wij denken van, we moeten kijken, hoe krijgen we hem goed?

[0:14:44] Dat is denk ik het allerbelangrijkste.

[0:14:46] Hoe komen we naar een goede norm?

[0:14:47] En we zien dat bijmengnormen, dat weten we van de brandstoffenwereld ook... bijmengnormen kunnen werken en effect hebben.

[0:14:54] Wat zou dan een goede norm zijn?

[0:14:56] Dan zou ik zeggen we beginnen veel kleiner.

[0:14:57] Een klein percentage legt de verplichting op het beste punt in de keten.

[0:15:01] Daar kom ik zo op terug.

[0:15:02] Bied een duidelijke stimulans en sluit zoveel als mogelijk aan, juridisch al aan, bij de Europese norm.

[0:15:09] Zorg niet dat er twee verschillende systemen gaan komen.

[0:15:12] De markt en de bedrijven gaan geconfronteerd worden met een Europese inzet.

[0:15:16] Sluit daar alsjeblieft volledig op aan.

[0:15:18] Nou, hoe je het doet en waar je het doet zal altijd eigen spijn liggen.

[0:15:21] Maar wij denken dat bij detailhandel, grote merken en distributiecentra... dat dat de meest realistische plek is om de norm neer te leggen, om de verplichting neer te leggen.

[0:15:29] Als je aan de kop van de keten stuurt, dan bereik je twee dingen.

[0:15:32] Dat alle technologieën en alle grondstoffen kunnen worden bediend.

[0:15:36] Dus ook de initiatieven die er zijn.

[0:15:38] En dat is niet alleen de bestaande converters, dat zijn ook hele andere kunnen benaderd worden door de inkoopmanagers.

[0:15:44] En we gebruiken daarmee dan ook de kracht van inkoop.

[0:15:48] En het tweede is dat we ook de kracht van communicatie gebruiken.

[0:15:51] Tot dusverre wordt er heel veel gestuurd dieper in de keten.

[0:15:54] Maar ik denk dat het belang van circulariteit ook in de maatschappij ligt en ook bij de burgers ligt.

[0:15:59] En dat het heel erg belangrijk is dat we het ook allemaal dagelijks zien en meemaken.

[0:16:02] En daarvoor hebben we denk ik die hele grote partijen nodig die met ons communiceren.

[0:16:06] Dan hebben we het gewoon over de grote retail en de grote merken.

[0:16:09] Een andere punt wat ik hier nog bij wil maken graag is... dat er echt aandacht is in deze.

[0:16:15] Niet alleen voor recycle van plastics, maar ook voor biogronstoffen.

[0:16:19] Met name de biogronstoffenkant wordt ondergewaardeerd in allerlei regelgeving...

[0:16:24] wordt voor onvoldoende gestimuleerd.

[0:16:25] En tegelijkertijd wordt die wel gestimuleerd voor brandstoffen.

[0:16:28] Dat maakt dat deel, wat we ook echt nodig zullen hebben om de volumes te bereiken... dat deel extra moeilijk om uit de kant te komen.

[0:16:36] Dus waar er werkende normen zijn op biobrandstoffen... zit dat de biogronstof in de weg.

[0:16:42] En kiezen de ondernemers, ook in mijn achterban, ook terecht dan natuurlijk... voor business cases die brandstoffen bedienen.

[0:16:48] Voor de circulariteit is er iets heel anders nodig.

[0:16:50] We moeten zorgen dat we on par komen...

[0:16:52] Het wordt gelijk speelveld, is net door mijn collega genoemd.

[0:16:55] Hier moet ook echt gelijk speelveld komen door middel van normering.

[0:16:59] Dank u wel.

[0:17:01] Ik dank u ook voor uw inbreng en voor uw tijd.

[0:17:04] Ik ga gelijk door naar de heer Bierik.

[0:17:08] Dank voorzitter.

[0:17:11] Ik hoor eigenlijk bij de sprekers al over harmoniseren en gelijk speelveld.

[0:17:14] Dat zijn natuurlijk hele belangrijke dingen.

[0:17:16] Als we dan kijken naar de inzet van meer biogronstoffen.

[0:17:21] Hoe kunnen we daar stappen in zetten om dat te realiseren?

[0:17:25] Want dat zijn natuurlijk best wel behoorlijke uitdagingen waarvoor we staan.

[0:17:30] Ik denk dat de boeren die zullen gaan telen of zullen ook gaan leveren voor biogronstof als het verdienmodel er is.

[0:17:37] Het verdienmodel heeft alles met de marktvraag te maken.

[0:17:40] En daarvoor moeten we in de hele keten denken.

[0:17:41] En als we aan de kop van de keten niet trekken.

[0:17:43] Als we dus niet afdwingen dat die grondstoffen betaald worden.

[0:17:47] Want het verdienmodel moet zo zijn dat het uit kan voor boeren.

[0:17:50] Overigens hebben we het ook over bosbouw.

[0:17:53] dat dat uit kan voor boeren.

[0:17:55] En als je aan de kop van de keten de normering inzet, zoals bij brandstoffen... want op dit moment zit er gewoon 10% ethanol in de benzine.

[0:18:02] Dat kan kennelijk uit, dat gebeurt en dat wordt betaald.

[0:18:04] Het is veel duurder in verhouding dan de 90% olie die in diezelfde benzine zit.

[0:18:10] Dus het kan wel, de normering is echt een manier.

[0:18:13] En uiteindelijk komt er natuurlijk een...

[0:18:14] kleine kostenverhoging bij de consument.

[0:18:17] Maar wij hebben daar de stelling van, zeker als het over verpakkingen gaat, dat dat marginaal is.

[0:18:21] Ik denk ook als je naar de multiverwaarding van planten kijkt.

[0:18:25] Het voedselrijke stuk van de plant is maar een deel van de hele plant.

[0:18:29] Je hebt ook wisselteelt.

[0:18:30] Je kan ook andere dingen doen.

[0:18:32] Er is voor de boeren heel veel perspectief om die multiverwaarding goed in te zetten.

[0:18:36] En ik denk dat als we de

[0:18:38] trekkracht regelen, de marktvraag regelen, dat ook de grote corporaties, zoals Cosun bijvoorbeeld, die ook in mijn achterban zit, dat die grote corporaties ook omschakelen en ook zullen helpen en stimuleren.

[0:18:49] Dank u wel.

[0:18:50] Nou, u heeft een vriend erbij, meneer Perik, als ik het zo hoor.

[0:18:52] Gaat u gang en nog.

[0:18:53] Een kort aanvullende vraag.

[0:18:54] Een kort aanvullende vraag.

[0:18:58] De heer Stokking noemt Cozen en zo.

[0:19:00] Zijn er al boeren die op dit moment een verdienmodel hebben... door die biogronstoffen te produceren?

[0:19:06] Of is dat allemaal nog behoorlijk in de kinderschoenen?

[0:19:10] Je ziet dat nu de verdienmodellen in specialties zitten.

[0:19:13] Dus er wordt wel met vlas en met andere dingen geëxperimenteerd.

[0:19:16] De grote stroom gaat nu naar voeding uiteraard.

[0:19:19] Als het om hout gaat, naar bouw enzovoorts.

[0:19:22] Maar niet naar materialen.

[0:19:24] En die kans is er dus echt.

[0:19:26] Het heeft allemaal met de vraag te maken.

[0:19:27] Dus nu kan je alleen maar op specialties waar het verdienmodel uit kan.

[0:19:30] Dus we hebben hier een onderwerp over het creëren van de marktvraag.

[0:19:34] Zodat het verdienmodel goed komt.

[0:19:36] En daar helpt normering echt bij.

[0:19:37] En we zien dat aan brandstoffen.

[0:19:39] Het kan echt.

[0:19:40] Dank u wel.

[0:19:42] Mevrouw Winger.

[0:19:43] Dank u wel, voorzitter.

[0:19:44] U en uw voorganger zijn het eens, die norm moet er komen.

[0:19:49] U bent het volgens mij niet helemaal eens over waar dat nou precies in die keten moet.

[0:19:52] U pleit vooraan in de keten, u achteraan in de keten.

[0:19:56] Dus dat is een beetje moeilijk voor Kamerleden om dan de voor- en nadelen ervan te zien.

[0:20:02] Kunt u uitleggen wat het nadeel is als u het achteraan de keten doet?

[0:20:07] Ik denk, als je het achteraan de keten bij de basischemie neerlegt... de basischemie wordt al heel erg betrokken met CO2-belasting, met ETS-systeem... enzovoorts, is heel erg op CO2 gericht, op CO2-uitstoot.

[0:20:19] Daar is de hele wetgeving op gericht, op CO2-uitstoot.

[0:20:22] Als je het hebt over circulariteit, gaat het niet over CO2-uitstoot... maar dan gaat het over het behoud van koolstof.

[0:20:27] En het behoud van koolstof is de kern van circulariteit.

[0:20:30] Dat moet in producten terechtkomen.

[0:20:31] Dat heeft mijn collega zojuist ook gezegd over design for recycle enzovoorts...

[0:20:35] Zorg dat de producten goed zijn, dat we de koolstof kunnen behouden.

[0:20:38] En dat kan je naar mijn beste inzicht het beste doen met de partijen aan de kop van de keten.

[0:20:43] Met de merken die bepalen wat voor producten er op de planken in de retail worden gezet.

[0:20:47] En dat is dus een andere issue dan aan het begin van de keten, waar de focus echt op CO2-uitstoot ligt.

[0:20:52] Een heel ander issue.

[0:20:53] Dank u wel.

[0:20:55] De heer Gabriels.

[0:20:57] Dank u wel voor uw bijdrage.

[0:21:00] U pleit dan dus voor een norm, maar wel een kleiner percentage en op een betere plek in de keten en aansluiten bij Europees beleid.

[0:21:10] Als dat niet gebeurt, bent u dan evengoed nog voor een norm?

[0:21:16] We moeten natuurlijk zien dat een norm niet destructief werkt.

[0:21:19] Dus ik wil eigenlijk heel hard pleiten.

[0:21:22] Voor de norm zoals die nu is, zijn we niet voor.

[0:21:24] Maar we zijn wel voor een norm.

[0:21:26] En dat is de subtiliteit van dit gesprek.

[0:21:27] Daar zijn de collega's ook allemaal blij dat we hier mogen toelichten.

[0:21:33] En klein beginnen en anticiperen van Europa.

[0:21:35] Het voorkomen van dubbele systemen.

[0:21:38] Als wij hier een ander systeem gaan hanteren dan dat Europa gaat doen... is dat andere systeem niet 1, 2, 3 weg.

[0:21:43] En neemt de complexiteit van de regelgeving toe.

[0:21:45] Dus ik denk dat er nou juist een kans ligt op dit moment... ook met de draagvlak voor normering bij de partijen... om te zeggen laten we nou even dan gewoon het even echt goed doen.

[0:21:55] Kort aanvullende vraag van de heer Gouders.

[0:21:56] Waar zit precies het verschil met de Europese wetgeving?

[0:22:03] De Europese wetgeving zit op de Plastic Waste Regulation, de PPDR.

[0:22:10] Die kiest bepaalde categorieën verpakkingen.

[0:22:14] En zorgt dat in de kop van de keten die verpakkingen goed moeten zijn.

[0:22:19] Dat is overigens ook wat er bij de E10-benzine gebeurt.

[0:22:21] Het zit aan de distributiekant waar de norm wordt neergelegd.

[0:22:24] Ik denk dat dat heel verstandig is.

[0:22:27] En niet dus bij de tussenhandel, om het maar zo te zeggen, of de converters.

[0:22:30] Meneer Buijzen.

[0:22:32] Dank u wel.

[0:22:33] U schetst ook een alternatief.

[0:22:35] En dat alternatief was mij niet goed toegekomen.

[0:22:37] Dus ik zou willen vragen, als dan de norm aangepast wordt... want het is niet dat u pleit dat hij helemaal weggaat.

[0:22:43] U pleit natuurlijk voor een norm.

[0:22:45] Maar kunt u nog iets meer specifiek zijn... waar dan die en hoe die norm dan uitgewerkt wordt?

[0:22:51] Ik denk dat de bedrijven waar we het over hadden, de grote retail en de grote merken, ook heel goed snappen dat de norm werkt en dat die goed is.

[0:23:00] Ik denk ook dat ze allemaal wel willen, maar dat gezien de concurrentieverhouding ze gedwongen moeten worden om het te doen.

[0:23:05] Ik denk dat er heel veel goede capaciteit zit, ook bij de Albert Heijns en de Jumbo's en de Unilevers van deze wereld.

[0:23:11] En dat ze ook heel goed met hun concurrenten daarover kunnen spreken.

[0:23:14] Maar dat als het niet wordt afgedwongen, niet gebeurt.

[0:23:17] Want zo zijn namelijk de concurrentieverhoudingen.

[0:23:19] Het gaat om veel te dunne marges.

[0:23:21] En die paar marges, ook als het maar een paar cent... zijn tot dusverre niet vrijwillig toegevoegd aan de producten.

[0:23:26] Terwijl de inflatie en andere kostenpunten veel meer impact hebben... dan dat kleine stukje wat duurzame materialen zal brengen.

[0:23:33] Dus ik denk echt dat die goede wil, die er ook bij deze grote partijen is... met veel communicatiekracht en grote inkoopkracht...

[0:23:40] die extra zet nodig heeft om het te gaan doen.

[0:23:43] Dank u wel.

[0:23:46] Kort hè, kort hè.

[0:23:48] Heel kort, doelt u op een generieke norm of doelt u ook op een norm waarin voor bepaalde branches andere instroomniveaus gelden?

[0:24:00] Nou, ik denk dat het belangrijkste is dat we ons richten op wat er in de PPWR wordt gedaan.

[0:24:03] En dat gaat dan toch over specifieke groepen van materialen.

[0:24:08] In dit geval alleen verpakkingen, maar je kan ook aan bouwmaterialen denken, je kan ook aan andere materialen denken.

[0:24:12] Je kan ook bedenken van met Europa samen van waar zitten we dan misschien datgene wat in de PPWR al voorzien wordt in de weg en mag iets niet.

[0:24:19] Misschien moet je dan even een andere categorie of zo pakken, maar begin klein en niet marktverstorend.

[0:24:23] En leer.

[0:24:24] Als wij koploper willen zijn, kunnen wij juist leren.

[0:24:26] om ons te anticiperen op Europa.

[0:24:29] Maar je moet het niet marktverstorend doen.

[0:24:30] En dat is het grote probleem nu van de huidige voorstel.

[0:24:33] Dank u wel.

[0:24:34] Ja, van mijn kant, koplopen zijn klinkt mooi.

[0:24:37] Maar we merken nu in de praktijk dat het ook zijn nadelen herkent.

[0:24:41] Maar die prikkel en dergelijke en die norm... want de staatssecretaris wil in 2027 het een en ander gaan invoeren... vooruitlopend op Europa.

[0:24:51] Gaat dat elkaar bijten?

[0:24:56] Ja, het gaat elkaar bijten natuurlijk als we het marktverstoren doen.

[0:24:59] Dan helpt het dus niet.

[0:25:01] Maar we moeten het omdraaien naar de kans.

[0:25:03] We moeten het echt omdraaien naar de kans dat het niet bijt.

[0:25:06] Daarom denk ik dat de collega's van het ministerie van INW... ook heel goed met de Europese norm en het juridische kader wat er is... zoveel mogelijk daarop anticiperen.

[0:25:14] Dan bijt het niet.

[0:25:15] En als je klein begint, dan kan je leren.

[0:25:18] En bovendien, er zijn de volumes.

[0:25:21] Die zijn op dit moment ook niet zo dat je tientallen procenten maar even kan toevoegen.

[0:25:26] We moeten ook klein beginnen.

[0:25:28] En de volumes zijn wel beschikbaar, maar dan moeten die recyclers niet omvallen.

[0:25:31] En de volumes aan de biokant zijn ook wel beschikbaar, maar ze gaan naar brandstoffen.

[0:25:34] Dus we moeten gewoon die stappen klein beginnen naar de materialen.

[0:25:38] Dus dat kan zeker.

[0:25:40] Het hoeft elkaar niet te buiten.

[0:25:42] Helder.

[0:25:42] Ik ga heel snel door naar de heer Kimmer.

[0:25:45] van de Federatie Nederlandse Levensmiddelindustrie.

[0:25:49] Voorzitter, graag de Kamerleden.

[0:25:51] Dank u voor de uitnodiging voor deze rondetafel... en de gelegenheid onze punten even toe te lichten hier.

[0:25:56] Van het bakje yoghurt met muesli in de ochtend... en de kop koffie met een kupje melk... tot het broodje in de lunchpauze, de bitterballen bij de borrel... en de vriesverse groenten s'avonds bij het eten.

[0:26:06] Ongemerkt gebruiken we op een dag heel veel verpakkingen... voor talloze voedsel en drankproducten.

[0:26:13] Die verpakkingen zorgen ervoor...

[0:26:14] dat ons eten veilig, lekker en langer houdbaar blijft.

[0:26:19] Maar al die verpakkingen brengen ook een uitdaging met zich mee.

[0:26:21] Hoe maken we ze circulair, met een oog voor het milieu... en tegelijkertijd veilig en betaalbaar?

[0:26:28] Zoals we in onze position paper hebben gezegd... is de transitie naar circulaire en biobased verpakkingen... voor onze sector, de levensmiddelensector, cruciaal... voor onder andere de klimaatdoelen en de grondstoffenzekerheid.

[0:26:40] Het ontwerp van verpakkingen en de gehele verpakkingsketen...

[0:26:44] moeten gericht zijn op het zo lang mogelijk in de keten houden van waardevol materiaal.

[0:26:49] Gericht overheidsbeleid, normeren en stimuleren is daarbij van groot belang.

[0:26:55] In de onlangs gepubliceerde Europese verpakkingsverordening worden normen gesteld met betrekking tot bijvoorbeeld recycleerbaarheid van verpakkingen en het gebruik van recyclaat in verpakkingen.

[0:27:05] Dat is ook de plek waar normering thuis hoort.

[0:27:08] omdat veel bedrijven internationaal opereren en je Nederlandse bedrijven op dit internationale speelveld geen concurrentienadeel wilt bezorgen met eigen nationale wetgeving.

[0:27:19] Met de nationale plasticsnorm wordt een nationale kop op de Europese normering gecreëerd die eerder ingaat en alleen voor de Nederlandse kunststofverwerkers gaat gelden.

[0:27:29] De veronderstelling daarbij is dat deze norm tot meer vraag leidt van bijvoorbeeld verpakkingen met recyclaat en dus een versterking voor de recyclingssector.

[0:27:39] Deze aanname weerspiegelt echt niet de realiteit.

[0:27:43] De nationale norm creëert geen vraag naar verpakkingen met recyclaat, maar een aanbod van verpakkingen met recyclaat, terwijl voor de afnemers van die verpakkingen, zoals de voedingsmiddelenfabrikanten, de verplichtingen voor recyclaat nog niet gelden.

[0:27:56] Die komen pas later met de Europese wetgeving.

[0:27:59] Met andere woorden, verpakkingen gemaakt in Nederland zullen duurder worden zonder voor de afnemer meerwaarde te bieden.

[0:28:06] Dat zorgt voor spanningen als het gaat om de betaalbaarheid voor levensmiddelen.

[0:28:10] Het gevolg zal zijn een verschuiving van de vraag naar verpakkingen die buiten Nederland worden geproduceerd.

[0:28:16] Hetgeen leidt tot een verzwakking van de Nederlandse verpakking- en recyclingsector, zoals onderzoek ook laat zien.

[0:28:22] Om in de nabije toekomst te kunnen voldoen aan de verplichtingen in de Europese verpakkingsverordening, die gaan gelden voor voedingsmiddelenbedrijven,

[0:28:28] hebben ze juist sterke en innovatieve verpakkings- en recyclingbedrijven als ketenpartner nodig.

[0:28:33] Want op dit moment is er te weinig recyclaat dat toegepast mag worden in voedselverpakkingen.

[0:28:38] Denk bijvoorbeeld aan strenge voedselveiligheidseisen.

[0:28:41] Om deze redenen pleiten wij ervoor om de pauzeknop in te drukken voor de nationale norm.

[0:28:46] Om terug te gaan naar de tekentafel, om de nieuwe normering uit de Europese verpakkingsverordening mee te nemen in de analyse.

[0:28:53] En onderzoek of deze norm, zoals die nu is, in combinatie met de Europese regels, of dit nou wel het juiste instrument is om circulaire verpakkingen en het innovatievermogen van de Nederlandse verpakkingindustrie te stimuleren.

[0:29:06] Dank u wel.

[0:29:07] Dank u ook voor de tijd, want dan kunnen we snel naar de vragen toe.

[0:29:12] Ja, dank voorzitter.

[0:29:15] De heer Kengma heeft het over de pauzeknop.

[0:29:17] Maar ik zou eigenlijk willen vragen van welke aanpassingen in die plastic norm voor de FNLI cruciaal zijn.

[0:29:24] En ook complementaire aan de wetgeving in Europa.

[0:29:29] En toch ook de voedingsmiddelenindustrie niet in de weg zitten.

[0:29:37] Dat is eigenlijk precies wat je wilt uitzoeken als je even een passende plaats maakt.

[0:29:41] Wat denk ik heel belangrijk is, is dat de vraag, dat hebben de spreker vroeger ook gezegd, dat de vraag op het goede punt in de keten ligt.

[0:29:49] Maar dat het mechanisme van de norm ook moet aansluiten op de Europese verpakkingsregelgeving.

[0:29:57] En we moeten niet vergeten dat we een waaier aan innovaties nodig hebben.

[0:30:01] Want we hebben wel verschillende kunststoffen in de markt zitten.

[0:30:04] En met verschillende toepassingen.

[0:30:06] Dus we hebben ook heel veel investeringen en technologieën nodig... om dat goed te kunnen recyclen en daar hoogwaardig recyclaat van te kunnen maken.

[0:30:14] En heel veel van die technologieën bevinden zich echt in een pilotfase of in een onderzoeksfase.

[0:30:18] En die moeten in de komende jaren opgeschaald worden.

[0:30:21] En dat moeten we gaan stimuleren richting de Europese wetgeving.

[0:30:25] Kort.

[0:30:26] Concluderend, eigenlijk is die pestignorm voor jullie op dit moment te vroeg.

[0:30:35] De norm zit niet goed in elkaar.

[0:30:37] Te vroeg is niet het goede woord.

[0:30:39] Hij gaat op verkeerde punten in de keten aan.

[0:30:41] En hij houdt geen rekening met de verplichtingen in de Europese wetgeving.

[0:30:44] Nou, dat is denk ik kort genoeg.

[0:30:46] Uw microfoon, meneer Pierik.

[0:30:47] Mevrouw Wingeler.

[0:30:49] Ja, u bent eigenlijk volgens mij de enige die pleit voor die pauzeknop op dit moment.

[0:30:55] Want als we niets doen, hebben we denk ik een probleem.

[0:30:59] Als tot 2030 is geen optie, er komt weer een hele golf met faillissementen aan.

[0:31:05] Hoe kijkt u daar dan tegenaan?

[0:31:09] Dat is precies de reden waarom wij deze norm op een andere manier willen inrichten.

[0:31:12] Op dit moment is u onverenigbaar met de Europese wetgeving.

[0:31:16] En de norm gaat er niet voor zorgen dat die recyclingindustrie er beter voor gaat staan.

[0:31:21] Omdat de vraag niet gecreëerd wordt vanuit de verpakkingen of vanuit de gebruikers van kunststofverpakkingen, maar er wordt aanbod gecreëerd.

[0:31:30] En als er voor de aanbod geen markt is, dan hebben de recyclingbedrijven nog steeds geen perspectief.

[0:31:35] En het perspectief creëren, door die markt te creëren, en dan moeten ze aan de vraagkant, en dat zijn de gebruikers van kunststoffen, daar moet een vraag gecreëerd worden.

[0:31:45] Want dan ontstaat er een markt.

[0:31:48] Dat is helder.

[0:31:49] Meneer Gabriels?

[0:31:50] Geen vragen.

[0:31:51] Meneer Buijsen?

[0:31:54] Dat hoeft niet hoor.

[0:31:58] Het is nog niet goed genoeg uitgewerkt.

[0:32:01] Dat is mijn vraag aan u. Is dat zo?

[0:32:03] En als het niet zo is, waardoor komt dat eigenlijk?

[0:32:10] In de huidige vorm doet hij niet wat hij zou moeten doen, namelijk het stimuleren van de recitingbedrijven.

[0:32:19] En het als opmaat fungeren naar de Europese regelgeving.

[0:32:23] Hoe dat komt, kijk, de nationale norm is bedacht bij het vorige kabinet ongeveer in 2023.

[0:32:29] Toen was er niet definitief bekend hoe de Europese regelgeving in elkaar zou steken.

[0:32:34] En dat weten we nu wel.

[0:32:36] Dus daarom zeggen wij ook, pauze op, even pas de plaats maken, om goed te kijken van hoe kunnen we nou op een goede manier die opmaat maken naar de Europese verplichtingen.

[0:32:49] Dank u wel.

[0:32:50] Dan heb ik zelf ook even een vraag.

[0:32:53] Want u haalt aan, het is al eerder aangegeven, ik zie in uw bijdrage dat u heeft aangeleverd, er worden twee tal voorbeelden gegeven, CE Delft met de economische effecten in 2024 en een artikel in de krant.

[0:33:09] Zijn de signalen die u nu bij ons neerlegt, zijn die ook besproken met het ministerie?

[0:33:13] In wat voor vorm dan ook?

[0:33:15] Dat is mijn eerste vraag aan de heer Kingma.

[0:33:19] Het is door de hele keten heen met het ministerie veelvuldig overleg geweest over deze keten.

[0:33:24] Die signaal is er zeker overgebracht.

[0:33:27] En een tweede vraag van mijn kant.

[0:33:30] Ik heb begrepen dat u ook de brief heeft gelezen die wij als commissie de laatste keer hebben gekregen over handhavingsmilieubeleid.

[0:33:37] En daar stond een technisch uitleg over wel of geen koppen.

[0:33:42] Hoe ziet u als producent de analyse in de brief van de staatssecretaris dat de norm geen nationale kop zou zijn?

[0:33:50] En hoe interpreteert u dan deze norm?

[0:33:55] op het gevaar af in een taalkundige discussie terecht te komen.

[0:33:58] Wat wij zien... Europa verplicht straks om een bepaald percentage reciclaat... in de verpakking zelf aanwezig te hebben.

[0:34:06] De norm werkt niet met het verplicht recyclaat in de verpakking.

[0:34:10] Maar die zegt er moet recyclaat komen in de keten.

[0:34:12] En het mag via certificaten overgeheveld worden door over de verschillende producenten.

[0:34:16] Dus in de verpakking zit geen recyclaat.

[0:34:19] Dus daarmee is de norm onverenigbaar met de Europese wetgeving.

[0:34:22] Hij werkt anders.

[0:34:23] De systematiek is anders.

[0:34:24] Terwijl hij wel in de keten dezelfde verplichtingen oplegt, namelijk recyclaat.

[0:34:29] Dus er komt wel een additionele verplichting, maar hij werkt anders.

[0:34:33] U zou nog aan de staatssecretaris kunnen vragen hoe hij die onverenigbaarheid ziet in relatie tot de nationale kop.

[0:34:38] Maar wij zien het wel op die manier.

[0:34:42] Dan ga ik heel snel weer door naar mevrouw Perdom.

[0:34:47] Aan u het woord van MVO Nederland.

[0:34:49] Dank je wel.

[0:34:49] Dank voor de uitnodiging, Allen.

[0:34:51] De transitie naar een circulaire economie roept weerstand, onzekerheid en zelfs pijn op.

[0:34:55] In de voorbereiding om dit gesprek heb ik dat aan de lijf ervaren... toen wij als MVO Nederland een expliciet standpunt innamen... over de nationale circulaire plasticnorm.

[0:35:03] Voor veel bedrijven in onze achterban is dit de reddingspoei die ze nodig hebben.

[0:35:07] Voor een ander deel niet.

[0:35:08] Het laat wat ons betreft zien dat de transitie naar een circulaire plastic keten nooit geheel pijnloos kan.

[0:35:13] Het vereist het maken van keuzes in een richting die niet iedereen bevalt.

[0:35:17] De keuzes maken dat ligt voor een groot deel bij u. Alleen daarmee kunnen we de verdienvermogens van de toekomst verzilveren.

[0:35:22] En weet, de pijn van niet kiezen wordt alleen maar groter naarmate u langer wacht.

[0:35:27] Nederland produceert nog ruim 10% van het fossiel gebaseerde plastic in Europa.

[0:35:31] Terwijl onze bijdrage aan gerecycled en biobased plastic een stuk kleiner is.

[0:35:35] Vasthouden aan wat nu rendeert in een lineaire economie... is als kiezen voor het oogsten van de laatste graankogels... in plaats van te zaaien voor het volgende seizoen.

[0:35:42] Een blik op de Duitse auto-industrie laat zien wat er op die manier vroeg of laat ontstaat.

[0:35:47] Pijn.

[0:35:47] En er is geen dokter nodig om de oorzaak van deze pijn te vinden.

[0:35:50] Dat is stilstand.

[0:35:52] Want dat is wat er aan de hand is.

[0:35:53] Onze circulaire economie komt niet van de grond, kabbelt zelfs achteruit, al is onderzoek van het PBL.

[0:35:58] Circulair ondernemen is onvoldoende concurrerend en schaalbaar.

[0:36:01] En dus is het aan jullie commissie om tanden te tonen.

[0:36:04] Om de circulaire economie de politieke en financiële prioriteit te geven die het verdient.

[0:36:08] Al is het alleen maar omdat grondstofonafhankelijkheid in dit geopolitieke landschap veel waard is.

[0:36:13] De concrete voorstellen voor een circulaire plastic keten doen we in onze paper.

[0:36:17] Kijk ook de video's van drie van onze partners die uitleggen hoe zij gebaat zijn bij politieke daadkracht richting circulair.

[0:36:23] Dit rond de tafel gesprek is ingestoken om perspectieven aan te horen over de wenselijkheid en uitvoerbaarheid van de plastic norm.

[0:36:29] En Vio Nederland zegt, kom met de norm, midst deze is aangevuld met beleid om onevenredige nadelen te verkleinen en effectiviteit te vergroten.

[0:36:37] We begrijpen heel goed dat hij niet perfect is en toch verwachten we dat hij gaat helpen.

[0:36:41] Om de circulaire capaciteit binnen de plasticindustrie klaar te stomen voor de Europese plasticnorm in 2030.

[0:36:48] Om een stabiele vraag naar recyclaat te garanderen, waardoor circulaire schakels in de plasticketen niet nog vijf jaar moeten zien te overleven tot de norm.

[0:36:55] Vanochtend in het FD, een kwart van de recyclers is de afgelopen maanden omgevallen.

[0:37:00] En om het overgrote deel van de Nederlandse plasticproducenten wel te bewegen... recyclaat en biobased plastics op te nemen in hun producten.

[0:37:07] Iets wat nu nog eerder uitzondering dan regel is.

[0:37:10] Kortom, de norm zet een goede stap richting de circulaire economie.

[0:37:15] Vermoedelijk besluit u tot invoering van de norm, maar ik geef u dan graag drie verbetervoorstellen mee.

[0:00:00] 1.

[0:37:20] Zorg voor strenge kwaliteits- en herkomsteisen voor recyclaat... zodat we profiteren van de toenemende recyclaatvraag in eigen land.

[0:00:00] 2.

[0:37:27] Komt tegemoet aan plastic converters die vanwege juridische eisen geen recyclaat mogen opnemen in specifieke producten.

[0:37:33] Subsidiëren van credits voor hen kan een doelmatig instrument zijn.

[0:00:00] 3.

[0:37:37] Haal de geplande plasticheffing vanaf 2028 in de huidige vorm van tafel.

[0:37:42] Het milieueffect van die heffing is niet groter dan die van de norm, maar het potentiële wegleggeffect van plasticmaakbedrijven is vele malen groter.

[0:37:49] Laten we de Nederlandse plasticmaatbedrijven ondersteunen in de transitie.

[0:37:52] We hebben ze nodig.

[0:37:54] Een platte belastingmaatregel om overheidsinkomsten te vergaren helpt niet voor een sector die al zijn capaciteit en middelen nodig heeft om te voldoen aan de plasticnormen in aantocht.

[0:38:03] Mocht u overgaan tot het uitvoeren van de norm zonder aanvullend beleid, dan vrezen we voor de effectiviteit.

[0:38:08] In dat geval roepen we op om de norm onderdeel te maken van zoveel mogelijk van deze UPV's.

[0:38:13] Een groot voordeel hiervan is een betere waarborging van het internationale gelijke speelveld, omdat ook import dan aan de norm moet voldoen.

[0:38:19] Maar de implementatie is vermoedelijk trager en er is minder generieke normering voor plastics over de volle breedte.

[0:38:25] Bovendien ontstaat er nationaal een ongelijker speelveld tussen bedrijven.

[0:38:30] Het is aan u om de voor- en nadelen tussen de norm- en UPV-route tegen elkaar af te wegen en op korte termijn een keuze te maken.

[0:38:36] Pijn gaat het onvermijdelijk doen, welke keuze u ook maakt.

[0:38:39] Maar uiteindelijk is brede maatschappelijke winst de enige winst die stand houdt.

[0:38:42] En marktverandering op grote schaal ontstaat niet in de marge, maar in de kern van het systeem.

[0:38:47] Hopelijk biedt dit uw perspectief om samen deze pijn te dragen.

[0:38:51] Aan de slag.

[0:38:52] Dank u wel.

[0:39:05] Eh, meneer Pierik, u heeft vast en zeker een vraag.

[0:39:09] Ja, zeker.

[0:39:09] En ik was onder de indruk van het snelle betogen, moet ik zeggen.

[0:39:16] MVO pleit dus voor een behoorlijke inzet van die uitgebreide producentenverantwoordelijkheid.

[0:39:26] En als we dat plaatsen in het licht van een gelijk speelveld, hoe kunnen we die uitgebreide producentenverantwoordelijkheid inkleuren in combinatie met toch ook een gelijk speelveld in Europa?

[0:39:44] De UPV is een instrument om het gelijke speelveld in Europa beter te bewaken.

[0:39:49] Maar het creëert meer ongelijkheid tussen de bedrijven in Nederland.

[0:39:53] Er zijn veel meer categorieën, het is heel specifiek van toepassing, minder generiek.

[0:39:58] Dus daar ontstaan ook weer allerlei effecten, maar dan op onze nationale markt.

[0:40:05] Geeft dat voldoende antwoord?

[0:40:07] Nou, ik kijk even naar meneer Pier.

[0:40:08] Ik wil dat als hij afvullend een korte vraag wil stellen.

[0:40:11] Ik zou toch nog graag wat meer reflectie willen op die nationale impact van die UPV, zeg maar.

[0:40:18] Waar levert dat dan dat ongelijke speelveld op?

[0:40:20] Is dat omdat je heel veel grote verschillen hebt in bedrijfstakken?

[0:40:24] Of waar zit dat?

[0:40:27] Ja, dat levert grote verschillen in bedrijfstakken op, dus tussen verschillende sectoren.

[0:40:31] Maar ook UPV's mogen het bedrijfsleven, mag dat ook deels zelf invullen en administreren.

[0:40:37] Dus dat creëert niet, er is geen autoriteit die daarop toeziet bijvoorbeeld.

[0:40:42] Dus het is veel meer aan het bedrijfsleven zelf wat een voordeel is.

[0:40:46] En het kan ook een nadeel zijn, omdat het veel meer verschillen oplevert.

[0:40:51] Mevrouw Engeler.

[0:40:52] Maar dan pleit u dus voor een generiekere UPV met toezicht?

[0:40:59] Nee, ik ben dus toch te snel geweest in de pitch, hè?

[0:41:02] Ja, wij pleiten voor de norm.

[0:41:04] Als die met onze aanbevelingen daarbij... Als dat niet lukt, als die norm met die aanbevelingen niet voldoende werkt... Dan zeggen we, dan is de UPV een alternatief.

[0:41:16] Meneer Gabriels.

[0:41:18] Eh...

[0:41:21] Kunt u vanuit uw achterban aangeven wat de winst zal zijn... als er gewoon wel een norm komt met die aanbevelingen die u daarbij doet?

[0:41:35] Gaat daar groei plaatsvinden?

[0:41:37] We zeggen heel vaak, dit zijn de wegleffecten.

[0:41:40] Ik wil gewoon ook inzicht hebben van wat gaat het Nederland opleveren?

[0:41:43] Zijn er bedrijven die zich hier komen vestigen?

[0:41:45] Gaan bedrijven die hier nu zitten flink groeien...

[0:41:50] Gewoon de positieve kant daarvan.

[0:41:54] Jazeker, er zijn heel veel positieve kanten.

[0:41:57] Er zijn natuurlijk ook een aantal negatieve, maar het instroomeffect... denken wij dat die vele malen groter gaat zijn.

[0:42:01] Voor de recyclingindustrie is dit goed, voor de biobased plastic producenten... voor de afvalverwerkers.

[0:42:07] Er zijn een hele hoop partijen die hiervan gaan profiteren.

[0:42:09] En het heeft een effect in de keten.

[0:42:12] Dus ja, wij denken dat de kansen groter zijn dan de risico's.

[0:42:16] Meneer Buijzen?

[0:42:18] Geen vraag.

[0:42:19] Ja, ehm...

[0:42:22] Ik vond het toch een klein beetje mijn wenkbrauw bij dit optimistische over die groei en dergelijke.

[0:42:26] Want er komt enorm veel recyclaat binnen voor een appel en een ei.

[0:42:30] Daar kunnen wij niet tegenaan concurreren door allerlei oorzaken.

[0:42:36] De norm die nu in 2027 ingevoerd zal worden, bijt met wat we in 2030 vanuit Brussel krijgen.

[0:42:43] Dus dan zit ik ook te denken, wie gaat nou wie hier vrolijk van worden?

[0:42:48] Toch hoor ik u zeggen, er komt groei.

[0:42:51] Ik zag in uw bijdrage iets, en dat vond ik wel heel erg prettig natuurlijk, want ik heb daar overal een motie klaar liggen om die vanochtend in te dienen.

[0:43:00] En daar staat, tenslotte helpt het om daarnaast enorm andere keuzes te maken over de jaarlijkse afdrag van ruim 200 miljoen euro naar Europa op basis van kilo's niet gereisde plastic verpakking.

[0:43:14] Deze worden nu betaald uit de publieke middelen.

[0:43:17] Deze kosten verhalen op de producenten en importeurs van producten met plastic die het minst bijdragen aan de circulaire plastikketen zou een rechtvaardige maatregel zijn die motiveert te concurreren op circulariteit.

[0:43:28] Lange inleiding voor een vraag, maar hoe ziet u dit dan in de uitvoerbaarheid zoals u dit hebt opgeschreven?

[0:43:35] Microfoon graag.

[0:43:38] Dat moet juridisch onderzocht worden.

[0:43:40] Maar die 200 miljoen euro afdracht zouden we kunnen kijken of we die kunnen inzetten ter stimulering van onze circulaire sector.

[0:43:48] Dus om dat anders in te richten en dat geld op die manier ten goede laat komen.

[0:43:53] Het is op jaarbasis gemiddeld 235 miljoen.

[0:00:00] 2023 ingegaan en eindigt in 2029.

[0:44:00] Dus het is een bak geld.

[0:44:02] En ik heb al eens eerder met de heer Gabriels geprobeerd om dat ook voor elkaar te krijgen in verband met de lachgassilinders.

[0:44:07] Dus het zou mij een goede zaak zijn als het gaat lukken vanmiddag om dat inderdaad voor elkaar te krijgen.

[0:44:11] Dan toch even terugkerend.

[0:44:15] Want u zegt ja, er komt dan... Converters zullen op grote schaal recyclaten biobased plastic toevoegen aan het productieproces.

[0:44:22] Maar de vraag is dan, komt dat dan weer via die sluiproutes vanuit Amerika, China, Turkije, noem ze maar op.

[0:44:27] Of gaan we dat toch uiteindelijk uit Nederland krijgen?

[0:44:32] Nou, dat was aanbeveling 1.

[0:44:34] Zorg voor strenge kwaliteits- en herkomsteisen voor recyclaat.

[0:44:37] Ik denk dat dat cruciaal is in het verder uitwerken van de norm, zodat we er daadwerkelijk van profiteren in eigen land.

[0:44:44] Oké.

[0:44:45] Dan, als laatste, maar zeker niet de laatste, mevrouw De Wild van de NVRD.

[0:44:53] Ja, dank u wel.

[0:44:53] Goedemorgen.

[0:44:54] Dank u wel, voorzitter.

[0:44:55] En de NVRD, voor degene die dat niet helemaal heeft uitgespeld, is de Nederlandse Vereniging voor Afval- en Reinigingsdiensten.

[0:45:01] Namelijk 1907.

[0:45:02] En tegenwoordig, zeg ik, wij vertegenwoordigen gemeenten en gemeentelijke inzamenbedrijven.

[0:45:09] Stel, u bent actief bij de lokale voetbalvereniging De Ronde Bal.

[0:45:13] Ik ga u even proberen een beetje uit in de war te krijgen.

[0:45:16] En u heeft de schone taak gekregen om de tenues te wassen van het team.

[0:45:20] Natuurlijk doet u dat, zo doen we dat met elkaar.

[0:45:23] Dus de volgende week komt u met een stapel schoongewassen tenues aan.

[0:45:28] Tot uw verbazing worden die tenues direct in de prullenbak gegooid.

[0:45:33] Spelers krijgen allemaal een gloednieuw tenue.

[0:45:36] En mijn vraag aan u is, wast u volgende keer weer?

[0:45:41] En wat heeft dit voorbeeld nu in hemelsnaam te maken met de nationale plasticsnorm, denkt u?

[0:45:46] Los van het feit dat die tenues trouwens tegenwoordig behoorlijk van plastic zijn gemaakt.

[0:45:52] Nederland is niet alleen een land waar we met elkaar verenigingen draaien, vrijwilligerswerk doen.

[0:45:57] Het is ook een land waar we al decennia als inwoners tot de top behoren met afval scheiden en inzamelen.

[0:46:03] Waar onze leden, de gemeenten, gemeentelijke afvalinzamelaars, inwoners informeren, aanmoedigen en belonen voor het goed afdanken van al hun afval.

[0:46:13] Met als doel er weer grondstoffen van te maken.

[0:46:15] Iets wat we ook in hoge mate doen en proberen.

[0:46:19] Als het gaat om plastics, dan zien we nu echter dat de mondiale oliemarkt bepalender is voor het succes daarvan dan het gedrag van inwoners en verwerkers.

[0:46:27] En dat geldt of ze in Nederland wonen of in België.

[0:46:31] Het ene moment is het recyclaat niet aan te slepen.

[0:46:34] Het andere moment raken recyclers het aan de straattenen niet kwijt en vallen ze om.

[0:46:40] Een onmogelijke situatie.

[0:46:42] Die berichten lezen inwoners ook.

[0:46:45] En waar onze grote zorg zit, is hoe lang blijven die inwoners nog netjes hun afval afdanken.

[0:46:51] Hoe kunt u zorgen dat zij het vertrouwen behouden dat hun afval weer grondstof wordt?

[0:46:57] En als we onszelf een gezonde grondstoffenpositie wensen... waarbij we bestaande grondstoffen behouden en hergebruiken... dan moeten we besluiten durven nemen.

[0:47:06] Verplicht dus inderdaad een minimum aandeel gerecycled materiaal dat realistisch en haalbaar is.

[0:47:11] Daarin sluit ik mij aan bij een aantal vorige sprekers.

[0:47:14] En breidt dit principe zo mogelijk uit naar andere materialen.

[0:47:17] Want bijmingverplichtingen zouden we ook graag zien voor bijvoorbeeld textiel.

[0:47:23] Maak fossiele grondstoffen duurder.

[0:47:25] Verlaag de belasting op arbeid.

[0:47:28] Maak het logisch dat vervuilende opties niet langer de norm zijn.

[0:47:32] Alleen met duidelijke kaders, een gelijk speelveld en consequente handhaving houden we inwoners gemotiveerd en versterken we onze eigen recyclingindustrie.

[0:47:42] Maar zonder rechte rug van uw kant gaat dat niet lukken.

[0:47:46] Er is door anderen, een deel van de anderen, al veel verstandigs gezegd over de noodzaak van een plasticsnorm.

[0:47:51] En ik wil aan die perspectieven het perspectief van de inwoner en de gemeente toevoegen.

[0:47:56] We zijn ook vanuit dat perspectief een voorstander van een nationale plasticsnorm.

[0:48:01] En, zoals ik al zei, een bijmengverplichting voor textiel.

[0:48:06] Want ook op andere stromen is onze wereld inmiddels ingericht op wegwerp.

[0:48:10] Huishoudens produceren inmiddels 9 miljard kilo afval per jaar.

[0:48:16] We moeten dus spelregels bijsturen, hergebruik lonend maken en zorgen dat innovatieve bedrijven hier aan deze kant van de wereld overeind blijven en doen wat wij als maatschappij nodig hebben.

[0:48:27] Dus beloon dat goede gedrag van Nederlandse inwoners.

[0:48:30] Zorg dat hun afval weer grondstof wordt.

[0:48:33] Want, denk nog even aan het wassen van die voetbaltenus.

[0:48:37] Als we het vertrouwen van inwoners kwijtraken dat hun goede gedrag ook echt opgevolgd wordt, gooien we veel meer weg dan plastic.

[0:48:44] Dank u wel.

[0:48:46] Ik dank u ook.

[0:48:47] Heer Pierik.

[0:48:49] Ja, dank voorzitter.

[0:48:51] De NVRD heeft het in de position paper over het afbrokkelende draagvlak voor het scheiden van afval.

[0:48:59] Mijn vraag is eigenlijk van waar blijkt dat uit?

[0:49:02] Dat er op dit moment wat minder animo is om het afval te scheiden.

[0:49:09] De NVRD had het ook over de bijmengplicht van textiel.

[0:49:13] Ik denk dat het gewoon hartstikke nuttig kan zijn.

[0:49:18] De praktijk van alle dag is op dit moment dat er heel veel textiel toch weer de oven ingaat.

[0:49:23] Hoe kunnen we dat voorkomen?

[0:49:26] Ja, dank u wel voor beide vragen.

[0:49:28] Waar de animo, waar dat uit daalt, blijkt... is dat wij natuurlijk ontzettend veel contact hebben met inwoners.

[0:49:33] Dat we ontzettend veel vragen krijgen.

[0:49:34] En dat we weer merken dat inwoners vragen... gebeurt dit wel echt?

[0:49:38] Gaat dit wel echt de goede kant op?

[0:49:40] En scheid ik het wel ergens voor?

[0:49:43] Overigens denk ik niet dat het draagvlak al weg is.

[0:49:46] Ik zou ook graag waarschuwen voordat dat zo is.

[0:49:49] En in alle eerlijkheid is het ook wel een dilemma om dat hardop te zeggen.

[0:49:54] Ik heb u als Kamer in december, meen ik, ook al een bericht gestuurd hierover.

[0:50:00] De olifant benoemen is hem ook werkelijkheid maken.

[0:50:03] Dus dat is best een dilemma.

[0:50:04] En ik denk dat het draagflakon de inwoners in Nederland nog steeds heel hoog is.

[0:50:08] Maar ik zou u willen oproepen om dat ook te belonen.

[0:50:12] Dan textiel.

[0:50:13] Ja, daar gaat nog ontzettend veel over in.

[0:50:14] Dat heeft allerlei oorzaken.

[0:50:16] Voor een deel omdat het voor 70% uit plastic bestaat tegenwoordig.

[0:50:19] Omdat het goedkoper wordt, slechter wordt.

[0:50:22] Maar voor een belangrijk deel zou die bijmengverplichting er nu exact voor zorgen...

[0:50:28] dat er een markt ontstaat voor herbruikbaar textiel.

[0:50:31] Dus niet herdraagbaar textiel.

[0:50:33] Maar ook daar zijn allerlei ondernemers in Nederland en Europa bezig... om van oud textiel weer nieuw textiel te maken, vezels te maken.

[0:50:41] En vervolgens zijn die wel een paar cent duurder.

[0:50:44] Vanwege duurdere arbeid.

[0:50:46] Vanwege het feit dat nieuw goedkoper is.

[0:50:52] Dank u wel.

[0:50:53] Ik ga snel door naar mevrouw Wingelaar.

[0:50:55] Ja, u heeft het over animo van inwoners.

[0:50:58] Ik had natuurlijk net ook even met mevrouw Van den Beuken die discussie over bronscheiding, nascheiding.

[0:51:03] Hoe kijkt u daar tegenaan?

[0:51:06] Ten eerste denk ik dat bron- en nascheiding allebei nodig is voor verpakkingen in Nederland.

[0:51:12] Maar ik denk ook dat het niet zo wezenlijk veel uitmaakt voor deze discussie, in alle eerlijkheid.

[0:51:16] Bedrijven die over de kop zijn gegaan, voor een deel gebruikten die nagescheiden plastic en voor een deel gebruikten die brongescheiden plastic.

[0:51:22] Dus in alle eerlijkheid, beide vormen zijn er op gericht dat we plastic weer hergebruiken.

[0:51:30] En ik denk dat gemeenten keuzes moeten maken welke vorm het best past bij hun inwoners.

[0:51:47] Dank u wel voor de bijdrage, heel duidelijk.

[0:51:50] Wat moet er nog in de UPV's veranderen?

[0:51:54] Ik weet niet of u daar... Anders laat ik de vraag even voorbij gaan.

[0:52:00] Wat moet er in de UPV's veranderen om...

[0:52:04] om het beter te maken ten aanzien van circulariteit, ten aanzien van plastic en textiel.

[0:52:09] Misschien een te ingewikkelde vraag.

[0:52:09] Ik denk dat mijn spreektijd wellicht te kort is om daar een goed antwoord op te geven.

[0:52:15] Laat ik het zo zeggen.

[0:52:15] Ik denk dat producentenverantwoordelijkheid een nuttig instrument is... maar dat we niet moeten doen alsof het het enige instrument is.

[0:52:22] UPV's gaat over de afvalfase.

[0:52:24] En zoals andere gesprekers ook al hebben aangegeven, zien wij dat het niet leidt, overigens ook bewezen onder andere door het Planbureau, het leidt niet tot betere spullen, of het nu om textiel of om verpakkingen gaat.

[0:52:38] Dus je zult iets moeten doen aan ontwerp.

[0:52:40] Je zult iets moeten doen aan normen.

[0:52:41] Je zult iets moeten doen aan bijmingverplichting.

[0:52:43] En je zult ook iets moeten doen aan de spelregels.

[0:52:46] Die gaan over arbeid en vervuilende grondstoffen.

[0:52:50] Dus ja tegen UPV.

[0:52:52] Liefst heel veel meer regie door het Rijk.

[0:52:53] Want het is nu wel een vrij complex instrument.

[0:52:56] Zeker voor ons aan de gemeentelijke kant.

[0:52:59] Maar het is niet de enige oplossing.

[0:53:04] Meneer Buijzen.

[0:53:06] Dankjewel, voorzitter.

[0:53:09] Ik zou eigenlijk iets meer praktijkinzicht willen in de doorstroom van het ingezamelde plastics vanuit uw achterban.

[0:53:17] Moet ik me er een beeld bij vormen dat die voorraden van de loodsen, ik stel mijn loodsen voor, dat die tot...

[0:53:26] De loods uitreizen?

[0:53:28] Of vinden de stromen toch nog wel hun weg op dit moment?

[0:53:33] En wat gebeurt er met die voorraden als wij doorgaan met de norm zoals we hem nu hebben?

[0:53:38] Oftewel, betekent dat dat die norm gewoon onverkoopbaar wordt omdat niemand meer het mod hebben?

[0:53:43] Of gebeurt er toch iets waarvan ik misschien geen hoogte heb?

[0:53:48] Nou, laat ik vooropstellen dat we als gemeente dat plastic gelukkig niet allemaal opslaan.

[0:53:52] Dat gaat weg.

[0:53:53] Overigens met textiel is dat iets anders.

[0:53:55] En ja, daar staan de loods inderdaad een beetje vol.

[0:53:59] Dus recyclers nemen het vooralsnog wel af.

[0:54:04] Maar ik denk dat op het moment dat er geen aanbod gecreëerd wordt, raken zij het inderdaad aan de straatstenen niet kwijt.

[0:54:09] Dus ja, het stropt wel op.

[0:54:16] Oké, dus uw achterban zijn de gemeentes, dus dan stropt het op.

[0:54:20] Die loodsen zitten knettervol, net zoals bij de textiel.

[0:54:23] Gaan die partijen dan enig moment richting uw achterban zeggen... haalt alsjeblieft niet meer op, want we kunnen er gewoon geen kant meer op.

[0:54:31] Met de gevolg dat uiteindelijk al die huishoudens... hun plastic gewoon niet meer kwijt kunnen.

[0:54:38] Het is een mooi beeld wat u schet.

[0:54:40] Nee, want hierin geldt wel dat de producentenverantwoordelijkheid helpt.

[0:54:44] En dat wij moeten het gescheiden inzamelen, bron- of nascheiding.

[0:54:50] En producenten betalen ervoor dat het ook weer wordt doorgeleverd.

[0:54:54] Dus op dit moment hoeven we nog niet bang te zijn voor gemeentehuizen gevuld met verpakkingen.

[0:55:00] Ik dank u wel.

[0:55:01] Ja, dat is wel een laatste.

[0:55:02] Die laatste trick het wel natuurlijk, die producentenverantwoordelijkheid.

[0:55:05] Want er zijn natuurlijk zat producenten die betalen helemaal niks, nada, noppers.

[0:55:09] Dat is gewoon de praktijk.

[0:55:10] Want we betalen gewoon vanuit de algemene middelen.

[0:55:13] Betalen we dat af voor wat die niet overgaat, betalen wij dat lekker.

[0:55:16] En die anderen betalen het daar niet voor.

[0:55:18] Maar ik kom even terug op dat punt over die burger.

[0:55:21] Want die burger, die ziet al jaren achter elkaar zijn kosten stijgen.

[0:55:28] Binnen dat gemeentelijke heffingenbeleid.

[0:55:30] En waardoor wordt dat nou veroorzaakt?

[0:55:32] Is het nou zo dat de loonkosten zijn gestegen, het materiaal is duurder geworden... of komt het gewoon dat we veel meer troep naar de afvalverbanden brengen?

[0:55:41] Zegt u het maar.

[0:55:44] Gelukkig is het niet zo'n supersimpel antwoord.

[0:55:46] Maar in hoge mate is de afvalstoffenheffing in de meeste gemeenten omhoog gegaan.

[0:55:50] Omdat er, wat we op zich trouwens wel aanmoedigen, CO2-emissieheffingen, verbrandingsbelastingen worden geheven op alles wat verbrand wordt.

[0:56:00] En dat kan dan wel bij verbrandingsover worden gevraagd.

[0:56:05] Maar dat cascadeert natuurlijk gewoon helemaal door naar de laatste speel in de keten.

[0:56:08] En dat zijn de inwoners.

[0:56:10] Dus wat we zien is dat de afvalstoffenheffingen de afgelopen jaren vooral gestegen zijn door die verbrandingsbelastingen.

[0:56:19] En daarnaast zijn ook de energielasten toegenomen.

[0:56:22] Dus het inzamelen arbeidskosten.

[0:56:24] Maar dat is op geen enkele manier de doorslaggevende factor geweest.

[0:56:30] Ik zie ze niet reageren, dus ik maak gewoon misbruik.

[0:56:34] Die komende heffing die er mogelijk aan zit te komen op die afvalverbranders, die CO2-belasting, die extra, dat gaat denk ik ook dan terugslaan op de inwoners?

[0:56:44] In theorie wel, zeker.

[0:56:45] En tegelijkertijd, dat geldt dan alleen voor die afvalstromen die de oven ingaan.

[0:56:49] En daarom zijn wij op zich niet tegen.

[0:56:52] Want op het moment dat we met elkaar zorgen dat er zoveel mogelijk grondstoffen gered worden en niet verbrand worden, dan zal dat effect beperkt blijven.

[0:57:02] Ik dank u wel.

[0:57:04] Ik zie geen brandende vraag meer aan de linkerzijde van mij.

[0:57:08] Dan dank ik onze gasten heel hartelijk voor hun inbreng en bijdrage.

[0:57:12] En hopelijk zal dat leiden tot een verbetering.

[0:57:16] Ik dank ook het publiek wat hier zit, de kijkers thuis.

[0:57:20] En zoals eerlijk gezegd, om kwart voor...

[0:57:24] Twaalf?

[0:57:25] Ja, kwart voor twaalf is er een twee minuten debat circulaire economie.

[0:57:29] Naar aanleiding van de vorige commissievergadering.

[0:57:31] En daar worden de nodige moties, zeg maar, ingediend.

[0:57:35] Om te zorgen dat het de goede kant op gaat binnen de circulaire plastic dorm.

[0:57:39] Ik dank u wel en sluit hierbij de vergadering.