Raad Concurrentievermogen/Interne Markt & Industrie (formeel)

[0:00:02] Goedemiddag, ik open hierbij het commissiedebat van de vaste Kamercommissie Economische Zaken.

[0:00:12] We hebben het vandaag over de Raad van de concurrentievermogen.

[0:00:16] Ik heet de leden van harte welkom.

[0:00:18] We hebben afgesproken dat we drie minuten per fractie spreken.

[0:00:21] Ik zou willen voorstellen twee interrupties in tweeën.

[0:00:24] Ik hoop dat we dat debat gaan afronden.

[0:00:26] Overigens, sorry, ook natuurlijk van harte welkom aan de minister.

[0:00:30] Dit alles gezegd hebbende geef ik het woord aan de heer Spreker, de heer Thijssen, namens GroenLinks PvdA.

[0:00:36] Dank, voorzitter.

[0:00:38] Volgens de leden van GroenLinks PvdA is het essentieel dat Nederland en Europa een eigen sterke industrie heeft, zodat we zelf onze cruciale producten kunnen maken, zoals staal, plastic, medicijnen, et cetera.

[0:00:49] En daarmee stellen we ook onze baan en ons verdienvermogen voor de komende decennia zeker.

[0:00:53] En het is goed dat de regering, ook de Europese Commissie, de klimaatdoelen overeind houdt.

[0:00:57] Want daarmee blijven we strijden tegen de klimaatcatastrofen.

[0:01:01] En, zoals Draghi heel sterk zegt, Draghi analyseert dat wij een voorsprong hebben op schone technologieën op China en de VS. En door door te zetten met de klimaatdoelen kunnen we die voorsprong vergroten.

[0:01:12] Zeker nu, president Trump heeft gezegd, drill baby drill.

[0:01:17] Dus hij gaat langer door op fossiel.

[0:01:19] En wij hebben hier een kans om onze voorsprong op schone technologieën

[0:01:22] te vergroten.

[0:01:26] Maar goed, alleen met die mooie woorden en mooie doeligheid niet halen.

[0:01:29] Daar is natuurlijk ook gewoon geld voor nodig.

[0:01:31] En het Clean Industrial Deal waar wij vandaag over praten... en waar de minister komende week over praat in de Raad in Europa... heeft het over zo'n 460 miljard euro per jaar dat nodig is... voor het industriegedeelte van eigenlijk het hele Draghi-rapport.

[0:01:44] En de commissie legt nu zelf zo'n 100 miljard op tafel.

[0:01:46] En dat is dus bij lange na niet genoeg.

[0:01:48] Bovendien lijkt het dubbel geld te zijn.

[0:01:51] Het geld wat al ergens anders voor bestemd was.

[0:01:53] Dus ziet de minister ook het verschil tussen de mooie woorden van de commissie en anderzijds de weinige geld wat op tafel komt te liggen, waardoor die mooie woorden nooit gehaald gaan worden.

[0:02:02] En eigenlijk is de minister geen haar beter, want we zien het ook in Nederland.

[0:02:07] In het document de EU-concurrentievermogen zien we dat dit kabinet zegt, het is een quote, inzet, blijven investeren in onderzoek, financiering van alleen het meest excellentse onderzoek, creëert uitmuntende kennis waarmee Europa wereldwijd kan concurreren.

[0:02:20] Tegelijkertijd bezuinigt dit kabinet miljarden op onderzoek en innovatie.

[0:02:25] En nu het geld niet uit Europa gaat kopen, vraag ik de minister nog maar een keer... gaat hij met zijn vuist op tafel slaan bij de voorjaarsnota om te zorgen dat die miljarden er wel komen.

[0:02:34] Dit gaat over onze industrie.

[0:02:36] Ik neem aan dat de minister ook de noodsignalen heeft gehoord vanuit de industrie en vanuit Rotterdam.

[0:02:44] En ik kan zijn antwoord eerlijk gezegd al raden, want er gaat niet meer geld komen, ondanks die noodsignalen.

[0:02:49] Maar het kan ook anders.

[0:02:50] Want wat we ook kunnen doen, is dat we een markt creëren voor die groene producten.

[0:02:53] Bijvoorbeeld 10% groen staal van Europese bodem in 2030.

[0:02:56] En dat neemt dan steeds toe.

[0:02:59] En daar staat nu wel iets over in, de deal, maar eigenlijk is dat niet genoeg.

[0:03:02] Dat is alleen maar bij aanbestedingen.

[0:03:03] Dus mijn vraag is, gaat de minister pleiten voor echte vraagcreatie naar die groene producten?

[0:03:08] Om op die manier die groene industrie in Nederland op te bouwen.

[0:03:11] En dan het omnibusvoorstel.

[0:03:13] Het is prima om onnodige regels te strappen.

[0:03:15] Wij van GroenLinks-PVNA hebben afgelopen week of dinsdag ook gestemd voor de wet van deze minister om dat te doen.

[0:03:21] Maar wat hier wordt voorgesteld is niet het schrappen van onnodige regels.

[0:03:24] Hier gebeurt iets veel ergers.

[0:03:27] Ten eerste helpt het niet zoveel.

[0:03:29] Ik heb de minister gevraagd hoeveel het gaat helpen.

[0:03:32] Dat wist de minister niet, maar de Europese Commissie wel.

[0:03:34] Die zegt we hebben 800 miljard nodig voor Draghi.

[0:03:37] Dit helpt 6 miljard per jaar.

[0:03:39] Dus het helpt eigenlijk totaal volstrekt onvoldoende om die industrie in de benen te houden.

[0:03:43] Maar het gaat ook niet over onnodige regels.

[0:03:45] En laat ik één voorbeeld noemen, want ik weet dat we geen tijd meer hebben.

[0:03:48] Als we hier in Nederland nu chocola gaan maken, dan kopen we de kakao in bij een distributiekantoor in Afrika.

[0:03:54] En dan, met de huidige voorstellen, hoeft er niet meer verder gekeken wordt waar komt nou die kakao vandaan.

[0:03:58] Terwijl we weten dat er in die voorkust kakaovelden zijn waar kinderen te werk worden gesteld voor onze chocolade.

[0:04:04] Dus het afschaffen van deze regels zijn geen onnodige regels.

[0:04:07] En ik vraag ook aan de minister om zich met hand en tand tegen deze aanpassing te verzetten.

[0:04:12] Dank u wel.

[0:04:13] We gaan luisteren naar de bijdrage van mevrouw Martens Amerika.

[0:04:16] Zij spreekt namens de VVD.

[0:04:19] En nu dit woord.

[0:04:20] Dank voorzitter.

[0:04:21] En goed om middels dit debat ook de minister de prioriteiten voor de VVD-fractie mee te kunnen geven richting de Raad.

[0:04:28] Voorzitter, wat mij betreft is het van belang dat we ons verdienvermogen op pijl houden.

[0:04:32] En het creëren van een aantrekkelijks vestigingsklimaat en gelijkspeelveld tussen Europese landen.

[0:04:37] En zeker het creëren van een stabiele sterke economie tussen de verschuivende krachten in als Amerika en China.

[0:04:44] En het versterken van onze eigen industrie is voor mijn fractie dan ook prioriteit.

[0:04:47] Voor zowel onze strategische onafhankelijkheid als ons verdienvermogen.

[0:04:51] En voorzitter, dit debat is breder en we voeren dit elke week.

[0:04:55] En ik denk dat ik niet alleen voor mezelf spreek, maar misschien zelfs ook voor mijn buurman... dat wij allebei enorm uitkijken naar alle plannen die in Q3 volgens mij richting de Kamer komen... en dat wij hier uitgebreid over gaan debatteren.

[0:05:06] Maar voor vandaag richt ik mijn vragen op de recent gepubliceerde...

[0:05:10] Omnibus in Brussel in het tegengaan tegen concurrentieverstorende regeldruk.

[0:05:15] En ik heb dan ook twee vragen aan de minister voor hij vertrekt richting Europa.

[0:05:19] En één is, we gaan de voorgenomen ambitie omschreven in de Omnibus...

[0:05:27] Ver genoeg voor deze minister.

[0:05:28] Hoe kijkt hij hiernaar?

[0:05:29] En twee, in hoeverre is die ketenverantwoordelijkheid voor het MKB hier nu uit?

[0:05:34] Want volgens mij, voorzitter, zijn de tweede en derde lijnen uit de keten eruit gehaald.

[0:05:40] Maar zit de eerste lijn er bijvoorbeeld nog in?

[0:05:42] En hoe kijkt hij hiernaar?

[0:05:43] En welke verbeterpunten ziet hij hier voor Nederland?

[0:05:46] Dank u wel.

[0:05:49] Dank u wel.

[0:05:50] U heeft een vraag van... Sorry, ik heb niet eerst... Dan gaan we naar meneer Thijssen en dan naar mevrouw Posman.

[0:05:56] Sorry, u had een interruptie.

[0:05:57] Ja, zeker.

[0:05:58] U krijgt een interruptie.

[0:05:59] Dank u wel, voorzitter.

[0:06:00] Sorry, dat was even een verwarring aan mijn kant.

[0:06:02] Excuus daarvoor.

[0:06:04] Ik wil even checken bij de VVD wat hier nu gevraagd wordt.

[0:06:07] Want het klopt inderdaad volgens mij dat in de huidige voorstellen... bij het Omnibusvoorstel wordt gezegd... nou, we gaan niet meer de hele keten...

[0:06:16] in kaart brengen van bijvoorbeeld de cacao-industrie.

[0:06:18] We gaan alleen nog kijken naar het eerste bedrijf in de toeleveringsketen.

[0:06:22] En pleit de VVD er nu voor om ook dat eerste bedrijf in de toeleveringsketen... uit het voorstel te doen.

[0:06:28] Dus om gewoon überhaupt niet meer te kijken in de keten... wat voor mogelijke misstanden daar plaatsvinden.

[0:06:34] Ja, mevrouw Marken.

[0:06:36] Ja, voorzitter, dank.

[0:06:36] Ja, nou, dat zijn natuurlijk wel twee verschillende dingen.

[0:06:38] Dus één, we hebben, hè, dan hebben we het hier in principe over rapportageverplichtingen.

[0:06:46] En dan heeft volgens mij de heer Thijs het over de CSDDD, om het even voor jullie...

[0:06:51] voor iedereen die meekijkt, scherp te krijgen.

[0:06:55] Nee.

[0:06:57] Wat er aan de orde is op dit moment... is dat er tot heel diep in de keten allerlei rapportageverplichtingen waren.

[0:07:02] En als je eerste lijn ook een kleine MKB is... dan vraag je daar natuurlijk ook een hele hoop van.

[0:07:06] Dus het is niet zo dat de eerste lijn per definitie een groot bedrijf is... die de FTE hebben om aan die rapportageverplichtingen te voldoen.

[0:07:13] En mijn fractie maakt zich daar zorgen over.

[0:07:15] En daarom is ook mijn vraag aan de minister... hoe hij hier op dit moment naar kijkt...

[0:07:19] Ontzien wij ook die eerste lijn, helemaal weer niet kleine bedrijven, zijn voldoende met het tegengaan van deze regeldruk.

[0:07:25] Dus ik ben heel benieuwd naar zijn antwoord daarin.

[0:07:27] Daarnaast blijven de OESO-richtlijnen natuurlijk nog wel gewoon staan.

[0:07:31] Dit gaat daar eigenlijk bovenop.

[0:07:33] En OESO, waar iedereen zich aan moet houden, ook Amerika, zorgt eigenlijk voor een gelijker speelveld.

[0:07:38] Dus ja, met de CSRRD leggen wij extra regelgeving op voor heel Europa, bovenop het gelijke speelveld wat we in principe ook hebben met Amerika.

[0:07:47] Dus daar maakt mijn fractie zich zorgen over.

[0:07:50] Het leidt tot een vervolgvraag, de heer Thijssen.

[0:07:55] Er zijn natuurlijk meerdere voorstellen afgelopen week gepubliceerd door de Europese Commissie.

[0:08:00] Eentje gaat over die rapportageverplichting, de andere gaat over de anti-wegkijkwet.

[0:08:04] En die anti-wegkijkwet gaat over, oké, je moet je keten in kijken en kijken of daar milieumisstanden zijn, mensenrechten worden geschonden, kinderarbeid plaatsvindt.

[0:08:12] En dat betekent dus wel, ook al is het een MKB-bedrijf, dat als je dan de eerste toeleverancier van een groot bedrijf bent, dat het grote bedrijf wel erachter moet kunnen komen van, hé, worden hier misschien kinderhandjes gebruikt om deze chocola te maken?

[0:08:23] Dus toch nog een keer de vraag.

[0:08:24] Want volgens mij gaat de vraag van mevrouw Martens over die rapportagewet.

[0:08:29] Maar mijn vraag aan mevrouw Martens gaat over de anti-wegkijkwet.

[0:08:33] Ik vind het schadelijk dat nu niet meer diep in die keten wordt gekeken.

[0:08:36] En dat we dadelijk niet weten of die kinderen in die voorkeurs... die chocola hebben bijgedragen in die Nederlandse chocola.

[0:08:43] Maar vindt mevrouw Martens nu ook dat dat eerste bedrijf... dat die weg moet uit de anti-wegkijkwet?

[0:08:49] Mevrouw Martens?

[0:08:51] Nee, nee, voorzitter, helemaal niet.

[0:08:52] En ik denk dat het heel goed is dat de heer Thijssen dit op die manier ook nog een keer verhelderend vraagt.

[0:08:56] Want volgens mij moeten we dat allemaal niet willen.

[0:08:57] En in principe is dat op dit moment ook verboden.

[0:09:02] Ook binnen de OESO-richtlijnen.

[0:09:03] Dus het is niet zo dat de CSRRD dit gaat voorkomen.

[0:09:07] Dus dat is mijn zorg en dat is mijn vraag ook aan de minister.

[0:09:10] Hebben we hier niet een papieren werkelijkheid gecreëerd?

[0:09:12] De douane gaat straks een container openen en kijkt naar de certificaten.

[0:09:16] Die kijkt helemaal niet meer wat er in de container zit.

[0:09:19] certificaten zijn in principe makkelijker te verhandelen.

[0:09:24] Dus mijn zorg, de zorg van de VVD-fractie, is of we niet een papieren werkelijkheid hebben gecreëerd.

[0:09:29] En de zorgen van de heer Theijs zijn heel legitiem.

[0:09:31] Daarom vraag ik ook aan de minister, hoe kunnen we dat doen?

[0:09:34] Welke ruimte zit er tussen niet de eerste lijn in deze papieren werkelijkheid meeslepen, maar wel grip houden op misstanden die we allemaal niet willen hebben?

[0:09:44] Dus ik denk dat we hier, en daar gaan we waarschijnlijk ook nog heel lang over debatteren, hard nodig.

[0:09:49] Benieuwd naar de antwoorden van de minister.

[0:09:55] Ja, dank voorzitter.

[0:09:57] Kijk, die OESO-richtlijnen, dat zijn natuurlijk richtlijnen... maar die zijn niet omgezet in nationale of Europese wetgeving.

[0:10:04] Daarom hebben ze ook zo'n weinig effect.

[0:10:06] Daarom weten we dat er nog steeds kinderen op de cacaovelden in die vorken zijn... en dat die cacao uiteindelijk terechtkomt op onze supermarktschappen.

[0:10:14] Daarvoor is die anti-wegkerkwet nodig.

[0:10:18] En deze anti-wegkijkwet wordt nu ontzettend uitgekleed in het huidige voorstel.

[0:10:22] Want in plaats dat we kijken naar de hele keten, hoeven we alleen maar naar de eerste stap te kijken.

[0:10:27] Dus over die anti-wegkijkwet is VVD en GroenLinks PvdA eens dat het onwenselijk is dat nu niet meer die hele keten in kaart hoeft te worden gebracht.

[0:10:41] Ik hoor iets van herhaling in de vraag.

[0:10:43] Nee, ik heb wel een iets ander antwoord.

[0:10:44] Kijk, voorzitter, het is natuurlijk heel lastig.

[0:10:46] Je kunt niet én beginnen met je pleidooi... dat we het hele concurrentievermogen van Europa moeten versterken... en in dezelfde week een enorme lastenverzwaring voor het bedrijfsleven aankondigen... en vinden dat we de regelgeving die Europa op dusdanige achterstand zetten... tegenover Amerika niet willen versoepelen.

[0:11:00] Het is natuurlijk niet en-en.

[0:11:02] Dat gaat niet.

[0:11:02] Dat hebben we gezien.

[0:11:03] Europa zakt op elke lijst.

[0:11:05] Het is of-of.

[0:11:06] We zullen keuzes moeten gaan maken.

[0:11:07] En ik denk dat de ambitie die de heer Thijs hier op tafel legt... ontstrepen wij volgens mij allemaal.

[0:11:12] Ik denk of hoop dat ik geen partij vind in dit huis... die vindt dat dat moet worden gemaakt door kinderen.

[0:11:17] Dus mijn vraag ook aan de minister is, welke wet en regelgeving liggen er nu, bestaat er nu waar dit onder zou kunnen vallen?

[0:11:24] Betekent dat we misschien andere toezicht moeten gaan houden op een andere manier, om te voorkomen dat we niet Europa met exo-regels opzaden, waardoor we onszelf tegenover Amerika en China buitenspel zetten.

[0:11:33] Dus, voorzitter, de heer Thijs en ik vinden precies hetzelfde.

[0:11:37] Alleen de VVD vindt wel, we hebben gezien de afgelopen tijd, dat de NNN Europa op achterstand zet.

[0:11:42] We moeten ergens die impasse gaan doorbreken.

[0:11:45] Wellicht is dat dit.

[0:11:46] Als het blijkt dat het niet zo is en het risico op meer kinderarbeid neemt toe... dan zullen we daar hier met z'n allen opnieuw over moeten hebben... en aan een ander attentief gaan werken.

[0:12:01] Dit is dus aantoonbaar niet waar.

[0:12:04] Dus de regeldruk, niet deze minister, maar wel de Europese Commissie... heeft in kaart gebracht, als we dit voorstel helemaal uitwerken, wat scheelt dit dan?

[0:12:11] Het scheelt 6,3 miljard op jaarbasis voor alle Europese bedrijven.

[0:12:14] Dat is een hoop geld, hoor.

[0:12:15] Maar wat nodig is om Europa uit de slop te krijgen, is 800 miljard van Draghi.

[0:12:20] Dus tuurlijk, we kunnen hier kijken.

[0:12:21] Kunnen we onnodige regels wegnemen?

[0:12:24] Is mijn partij ook helemaal voor.

[0:12:28] Maar de concurrentiekracht van Europa gaan we niet fixen op deze manier.

[0:12:33] Maar we houden wel kinderarbeid in stand.

[0:12:37] Ik wil nog even, sorry, reageren.

[0:12:38] Want ik krijg toch een sneer over ons noodkostenplan wat we hebben gepresenteerd.

[0:12:42] Kijk, we hebben vandaag...

[0:12:46] gezien in het FD dat de uitkering aan winstgevende bedrijven hoger is dan ooit in de wereldeconomie.

[0:12:52] Hoger is dan ooit.

[0:12:54] Ja, sorry, maar ik wil er gewoon even reageren.

[0:12:57] Ik hou een heel bedoogd, maar ik zal dan alleen even zeggen... die is hoger dan ooit en wat wij doen is van de meest winstgevende bedrijven... die wat meer belasting laten betalen, zodat we de prijzen kunnen verlagen voor een aantal mensen.

[0:13:06] En ik heb daar verder geen vragen over, dat is gewoon een verschrikkelijk goed plan.

[0:13:10] Meneer Thijs, u loopt ook echt al een tijdje mee in deze kamer.

[0:13:13] Via een interruptie stel je een vraag.

[0:13:15] Dan mag u even een kleine aanloop opnemen.

[0:13:18] Maar we gaan niet via interrupties aan jullie eigen betoog houden.

[0:13:21] En dat weet u als geen ander.

[0:13:25] We gaan luisteren naar de bijdrage... Oh nee, sorry.

[0:13:27] We gaan eerst nog de interruptie van mevrouw Postma.

[0:13:29] Ik ben helemaal van me afgepookt.

[0:13:30] Mevrouw Postma, ik heb een vraag aan mevrouw Martens.

[0:13:33] Dank u voorzitter.

[0:13:33] Ik begreep dat mevrouw Martens klaar was met haar inbreng.

[0:13:37] Ze heeft heel terecht het omnibusakkoord genoemd.

[0:13:40] Wat ik miste in de inbreng is eigenlijk de visie op de industrie die we hebben in Europa.

[0:13:46] Onze eigen industrie heeft het op dit moment vrij...

[0:13:49] Zwaar, doordat het energieintensief is.

[0:13:53] En we zien dat overal in Europa we te maken hebben met overheden die verschillende manieren van staatssteun kunnen bieden aan hun industrie.

[0:14:02] En eigenlijk met de Europese wetgeving die nu voor ligt, wordt dat versoepeld.

[0:14:07] Ziet mevrouw Martens ook het gevaar dat het versoepelen van die staatssteunregels, dat dat ervoor gaat zorgen dat onze industrie eigenlijk minder goed mee kan komen?

[0:14:20] Ja, dank.

[0:14:20] En ook dank dat ik dan de mogelijkheid heb om een verhelderend antwoord te geven.

[0:14:23] Dat klopt, we hebben net de staat van de economie, verdienvermogen, et cetera.

[0:14:26] Dus ik ga jullie proberen niet elke week mijnzelf het verhaal voor te leggen.

[0:14:33] En het gaat natuurlijk over de raad die plaatsvindt.

[0:14:35] Dus dat is een wat andere inbreng.

[0:14:36] Maar ik ga met liefde mijn visie op de industrie... Ik deel deze zorg helemaal.

[0:14:41] En ik denk dat we verschillende abestedingstrajecten hebben gezien de afgelopen tijd...

[0:14:45] waar dit een actueel onderwerp is.

[0:14:47] Neem bijvoorbeeld dame.

[0:14:48] Eigenlijk de honderzeeërs die moeten worden aangekocht.

[0:14:52] Het onderwerp is breed.

[0:14:54] En dat laat ook direct zien dat die interne markt... op dit moment nog een hele grote uitdaging is.

[0:14:59] En ik denk dat project Beethoven een heel mooi voorbeeld is... van wat er gebeurt als wij een bedrijf weer willen houden... maar tussen Europese landen daar wel een grote concurrentie ontstaat.

[0:15:08] Ja, dat vraagt afspraken.

[0:15:11] Die zullen moeten worden gemaakt.

[0:15:12] Dus ik hoop ook dat wij met z'n allen hier tot een plan kunnen komen om dat aan de minister mee te geven.

[0:15:16] Want ik denk dat de zorg van NSC is daar heel terecht.

[0:15:20] Als wij met landen als China en Amerika moeten concurreren, moeten we elkaar niet blijven concurreren.

[0:15:28] Ja, dank voor dit antwoord.

[0:15:30] Hij gaat ook een stapje verder.

[0:15:31] Waar we zagen dat bijvoorbeeld in Duitsland en in Frankrijk... die hebben veel meer in de cultuur, in de bedrijfscultuur... om als overheid hun industrie te steunen.

[0:15:42] Waar die regels eerst vrij strak waren vanuit de Europese Unie, vanuit de commissie... worden die nog meer versoepeld met dit voorstel.

[0:15:51] En is mevrouw Martens het met NSC eens dat die versoepeling...

[0:15:56] Dus concreet echt die versoepeling die nu plaatsvindt, echt schadelijk kan zijn.

[0:16:00] En is mevrouw Martens het eens dat we eigenlijk moeten vragen aan de minister... of hij op pad wil gaan om te kijken of die versoepeling van staatssteunregels... juist niet gedaan kan worden en van tafel kan gaan?

[0:16:11] Mevrouw Martens?

[0:16:13] Ja, dank voor de hele interessante vraag.

[0:16:14] Heb ik op dit moment het antwoord niet op.

[0:16:15] Ik ben ook benieuwd naar het antwoord van de minister, hoe hij hier naar kijkt.

[0:16:19] En als ik dan een afwijkende mening heb, dan zult u dat absoluut nog van mij horen.

[0:16:26] We gaan luisteren naar de bijdrage van de heer Sneller.

[0:16:28] Hij spreekt namens D66.

[0:16:31] Dank voorzitter.

[0:16:32] En ik dacht dat we hier met z'n tienen zouden zitten.

[0:16:34] Gezien wat er gebeurd is en hoe belangrijk het is wat de komende jaren gaat gebeuren met de interne markt.

[0:16:40] En bij het voorbereiden dacht ik dat het toch ook maar goed is dat we niet vier jaar geleden een grote PVV-overwinning hadden.

[0:16:47] En dat we een nexit hadden gehad.

[0:16:49] Maar dat er nu een minister zit die namens de PVV de kroon dient om gewoon te zorgen dat de interne markt versterkt wordt.

[0:16:57] De commissie komt met een horizontale strategie.

[0:16:59] En het lijkt mij goed als er bij deze raad ook wordt ingebracht... dat we daar zoveel mogelijk ook eurotekens bij krijgen.

[0:17:07] Wat is de potentiële opbrengst die er nog te bereiken is?

[0:17:11] Ik was vorige week in Washington met de commissie Rijksuitgaven.

[0:17:14] Alles wat daar gebeurt, ligt buiten onze invloedssfeer.

[0:17:18] Ik waardeer wat minister Clever daar gaat doen...

[0:17:22] Maar uiteindelijk zal hij doen en laten wat hij wil.

[0:17:25] Maar die interne markt, dat ligt binnen onze invloedsfeer.

[0:17:28] En daar moeten we dus maximaal op inzetten.

[0:17:29] En ik denk om dat concreter te maken dat het belangrijk is om te weten... en ook dat vaak te communiceren wat de impliciete tarieven zijn die wij hebben... en welke winst wij daar nog kunnen boeken.

[0:17:40] Dan bij het lezen, en die stukken zijn natuurlijk alweer van een paar weken geleden... en sommige van december, maar na Draghi zeiden we wake-up call.

[0:17:49] En de kabinetsreactie was toch vooral een snoez, wat mij betreft.

[0:17:53] En ik hoop dat we nou met Trump en de tarieven wel dat kunnen gebruiken.

[0:17:58] om te zorgen dat dit echt op gang komt.

[0:18:01] En dat er die concrete agenda, en ik vind het mooi de tien punten die er liggen... maar dat het ook binnen de Europese Commissie en tussen de verschillende lidstaten wordt gebruikt... om daar echt waard op te maken.

[0:18:11] Dan een paar wat concretere punten.

[0:18:14] In die agenda miste ik de houding en de versnippering van het landschap van toezichthouders.

[0:18:19] In de medische technologie horen we dat vaak van start-ups en ondernemers.

[0:18:23] Maar ook in de AI.

[0:18:25] Bij wie moet ik nou zijn?

[0:18:26] Zowel 27 als op Europees niveau verschillende toezichthouders.

[0:18:31] En dat is natuurlijk een heel groot verschil waar we toch met enige jaloezie soms naar kijken.

[0:18:35] Het landschap in Amerika wat dat betreft.

[0:18:37] En dat is nog los van de houding van die toezichthouders.

[0:18:40] Namelijk meedenken in plaats van hoe maak ik het onmogelijk.

[0:18:43] Wat vaak de klacht is.

[0:18:44] Ik denk dat het een beetje karikatuur is.

[0:18:46] Maar de onderliggende klacht is natuurlijk wel goed begrepen.

[0:18:49] De omnibus voorstellen.

[0:18:52] Volgens mij is vereenvoudiging nodig.

[0:18:53] Maar schiet dit door.

[0:18:54] En ik hoop dat dat ook de houding is van het kabinet.

[0:18:57] Zoals het uitstel van de CSRD, et cetera.

[0:19:00] Ik hoop dat we daar wat duidelijkheid kunnen krijgen wat het kabinet wil doen.

[0:19:03] Dan viel mij op de nieuwe competition tool.

[0:19:05] Wel in Europa, maar in Nederland werd mijn motie nog ontraden om die in te voeren.

[0:19:11] Want we moesten weer eens onderzoeken of het kon.

[0:19:13] Terwijl hier een veel positievere grondhouding zit.

[0:19:15] Dus ik hoor graag wat we daar aan gaan doen.

[0:19:18] Dan R&D.

[0:19:20] Al jarenlang pleit D66 voor een beweging binnen het meerjarig financieel kader, wat wij dan noemden, van koeien naar kennis.

[0:19:26] En nog steeds zie ik dat niet terug, ook in deze agenda.

[0:19:29] Daar moet je vroeg mee beginnen met die lobby.

[0:19:31] Dus ik hoop dat we dat kunnen gaan doen.

[0:19:33] En ten slotte, voorzitter, volgens mij moet de overkoepelende lijn hier zijn.

[0:19:37] We moeten ons concurrentievermogen vergroten om de Europese idealen waar te maken.

[0:19:42] Niet door het Amerikaanse model te kopiëren.

[0:19:44] Dus ik hoop dat dat ook de inzet van deze minister kan zijn.

[0:19:49] Dank u wel.

[0:19:50] Mevrouw Posma, we gaan naar uw luisteraar.

[0:19:51] Mevrouw Posma spreekt namens de fractie NSC.

[0:19:54] Ja, dank voorzitter.

[0:19:55] Ik wou mijn verhaal beginnen met het Omnibusakkoord.

[0:19:58] Daar hebben de andere sprekers het inderdaad ook al over gehad.

[0:20:01] Voor onze fractie is het van belang dat die administratieve lasten echt verminderd worden.

[0:20:05] We hebben het idee dat het echt is doorgeschoten, met name voor het MKB.

[0:20:09] Als je kijkt hoeveel rapportatieverplichtingen zij moeten doen om als toeleverancier te kunnen fungeren.

[0:20:16] Dus dat zien we als terecht punt.

[0:20:17] Maar mijn fractie heeft ook echt wel een grote zorg.

[0:20:20] Want wij zien wel graag dat die doelen overeind blijven van bijvoorbeeld de CRSD en de CSDDD.

[0:20:27] Daar heb ik de vorige keer ook twee moties voor ingediend.

[0:20:31] Ik wil de minister graag vragen wat de stand van zaken is van de uitvoering van de aangenomen motie.

[0:20:36] En ik heb er eentje aangehouden omdat hij ontijdig was.

[0:20:39] Misschien is dat nu het moment om erop te reageren.

[0:20:42] Dus dat hoor ik ook graag van de minister.

[0:20:45] En daarnaast de concrete vraag van wat ziet de minister zelf als de juiste balans... tussen het behouden van de duurzaamheidsklimaat, maar ook de sociale doelen.

[0:20:55] Daar bedoel ik even mee, we hadden het net over kinderarbeid, maar ook andere vormen.

[0:20:59] Om die overeind te houden en toch die administratieve rondslop zo veel mogelijk te verminderen.

[0:21:05] Dan hadden we het net al kort even over wat ik de subsidiewetloop noem... tussen de Europese bedrijven in de energieintensieve industrie.

[0:21:15] Ik hoor graag een reflectie van de minister over wat hij ervan vindt... dat het nu mogelijk lijkt te worden dat veel landen veel meer staatssteun kunnen geven.

[0:21:24] En of de minister met mij deelt dat die staatssteun in Duitse en in Franse... en ook in andere culturele tradities past, maar eigenlijk niet bij ons.

[0:21:31] Dus is de minister dan met ons eens...

[0:21:34] dat wij ervoor moeten pluiten dat die regels niet versoepeld worden.

[0:21:38] Dan wil ik even naar de CBEM.

[0:21:40] Die wordt in Italië op de agenda gezet.

[0:21:42] Voordat u daarmee verdergaat, mevrouw Bosma.

[0:21:44] De heer Sneller zou graag op het vorige punt een interruptie plaatsen.

[0:21:48] Anders komt het zo uit de lucht vallen als ik het over een minuut doe.

[0:21:52] Het is goed dat u ook een beetje oplet op de taken die ik te vervullen heb.

[0:21:59] Staatsteun.

[0:22:01] Ik snap heel goed, binnen Europa klopt het helemaal namelijk wat mevrouw Posma zegt.

[0:22:05] De zoektocht die ik zelf daarin heb, en die we ook bij het rond de tafel gesprek over Draghi hadden, was als je uitzoomt, China, Amerika, IRA, Inflation Reduction Act, massieve staatsteun.

[0:22:18] Dus als wij binnen Europa niet gaan zeggen we moeten het op Europees niveau tillen,

[0:22:24] voor een gelijk speelveld binnen Europa.

[0:22:26] Maar we moeten staatssteun helemaal afbouwen.

[0:22:28] Hoe ziet mevrouw Posma dan de spanning en het ongelijke speelveld... met andere continenten slash landen?

[0:22:33] Ja, mevrouw Posma?

[0:22:35] Nou, er zijn nu natuurlijk al mogelijkheden tot staatssteun... of vormen van steun die wij als overheid kunnen geven.

[0:22:41] We hadden het net over Beethoven.

[0:22:43] We hebben natuurlijk onze eigen maatwerkafspraken.

[0:22:45] Dus het is niet dat wij niets doen.

[0:22:48] Maar wat ik zonde zou vinden, is als onze energie...

[0:22:53] Binnen Europa gaat.

[0:22:55] Om elkaar te bestrijden.

[0:22:56] Het moet juist naar buiten.

[0:22:57] We moeten een eenheid zijn.

[0:22:58] Dat doe je met elkaar.

[0:23:00] Ik heb vorig jaar ook al in verschillende debatten gevraagd.

[0:23:04] Vanuit KGG dan.

[0:23:05] Om gewoon te kijken.

[0:23:07] Hoe kan je er nou voor zorgen dat je samen optrekt.

[0:23:10] Dus dat betekent misschien.

[0:23:11] Wij iets meer.

[0:23:12] Zij iets minder.

[0:23:13] Maar het moet veel gelijker worden.

[0:23:14] Want straks kunnen wij bijvoorbeeld niks meer met onze staalindustrie.

[0:23:17] Of hebben alle bedrijven bij Pernis of Rotterdam een probleem.

[0:23:21] Dus die balans zoek ik.

[0:23:23] Volgende vraag, minister.

[0:23:25] Meer Europese samenwerking is voor D66 altijd muziek in de oren wat dat betreft.

[0:23:29] Alleen het gaat wel om gaan we samen zinken of gaan we samen sterker.

[0:23:33] En mijn vraag is dus, want het pleidooi van mevrouw Posma was heel duidelijk.

[0:23:37] Nee, we moeten staatsteun afbouwen.

[0:23:39] En ja, er zijn nu wat mogelijkheden, maar we moeten eigenlijk zorgen dat het zo min mogelijk wordt.

[0:23:43] En ik snap dat vanuit een traditionele positie van Nederland en ons belang binnen de Europese Unie, et cetera, et cetera.

[0:23:53] Alleen de wereld is ook daarbuiten wel veranderd.

[0:23:55] En nogmaals, ik zit hier niet te prediken.

[0:23:57] Dat is mijn zoektocht.

[0:23:59] Hoe kan je je daarin toe verhouden?

[0:24:00] Want ook hier, doe minder staatssteun zeggen tegen, nou, vorige periode Biden met je Inflation Reduction Act.

[0:24:07] Daar was hij niet heel gevoelig voor.

[0:24:10] Mevrouw Pasma.

[0:24:11] Nee, eens.

[0:24:11] En wat ik ook bepleit is juist... Mijn angst is juist dat het schip in Nederland gaat zinken... als wij ervoor gaan zorgen dat andere landen in Europa veel meer staat zijn kunnen geven.

[0:24:25] Daar zit mijn angst.

[0:24:27] En de angst die u neerlegt, die is ook terecht.

[0:24:32] Dus het is een ontzettend moeilijk afwegingskader... van hoeveel steun ga je met elkaar geven... om ervoor te zorgen dat je als geheel, Europa, met elkaar functioneert.

[0:24:43] Want dat is volgens mij de opdracht die we hebben.

[0:24:44] En dat is geen makkelijke lijn.

[0:24:45] En juist dat gesprek moeten we met elkaar durven voeren.

[0:24:48] Dus vandaar ook mijn vraag.

[0:24:50] Is de minister bereid om ook aan te geven dat het ietsje minder kan?

[0:24:53] Voordat je in die wetloop komt van we moeten allemaal meer, meer, meer.

[0:24:56] Nou, misschien kunnen wij niet meer.

[0:24:57] Andere landen misschien ook niet.

[0:24:59] En zinken wij en blijven er twee of drie landen in Europa boven.

[0:25:02] Dat is volgens mij ook niet een sterke economie.

[0:25:07] Ook de heer Vlag heeft een vraag voor de heer... Sorry, voor mevrouw Pasma.

[0:25:11] Meneer Vlag.

[0:25:12] Ja, ik zie dat ik nog geen eens een bordje heb inderdaad.

[0:25:14] Dus ik zit hier nog een soort van anoniem.

[0:25:16] Nee, ook even door op dit punt van staatssteun inderdaad.

[0:25:19] Want ik hoor mevrouw Postma zoeken naar een balans daarin.

[0:25:23] Tussen enerzijds wat we zien op het wereldtoneel... dat er heel veel staatssteun in...

[0:25:27] Amerika en China wordt gegeven.

[0:25:30] Maar dan lijkt mij de minste zorg dat het bij andere landen meer wordt.

[0:25:33] Volgens mij is het tot nu toe juist het geval dat we in Nederland vooral achterlopen met staatssteun.

[0:25:37] Zelfs binnen Europese verhoudingen.

[0:25:39] Dat zien we binnen landbouw en visserij als het gaat om compensatie van getroffen vissers en loem maar op.

[0:25:43] We hebben andere voorbeelden gezien.

[0:25:45] Het zou niet veel beter zijn om, kijkend naar wat er op het wereldtoneel gebeurt, juist daar ook gewoon een geaccepteerder overheidsinstrument van te maken.

[0:25:54] Staatszuin is nu eenmaal een instrument wat op het wereldtoneel wordt ingezet.

[0:25:57] Daar hoef je inderdaad in Europa elkaar niet op te bevechten.

[0:26:01] Maar de regels die er nu zijn lijken vooral heel belemmerend te zijn, denk ik.

[0:26:07] Dat is ook zo.

[0:26:07] We hebben daar een hele andere cultuur in.

[0:26:09] Dat bedoelde ik eigenlijk met die opmerking.

[0:26:12] ACM reageert anders op manieren van overheidsingrijpen... dan een gelijkwaardige ACM bij een ander land zou doen.

[0:26:19] Bijvoorbeeld in Duitsland en Frankrijk.

[0:26:21] Maar dat zullen ook andere landen hebben.

[0:26:25] Dus dat is absoluut een punt.

[0:26:26] Maar het zit niet zo in onze cultuur om op die manier via het geven van geld steun te verlenen.

[0:26:32] Wij zijn veel meer van het totaalpakket met elkaar maken.

[0:26:35] Ik noemde al de maatwerkafspraken.

[0:26:38] Mevrouw Martens noemde terecht Beethoven al als voorbeeld.

[0:26:42] Dat zit veel meer in onze cultuur.

[0:26:44] En volgens mij is dat ook meer onze kracht...

[0:26:46] En moet dat dat gesprek ook zijn op het Europese toneel met elkaar?

[0:26:50] Want je wil als Europa functioneren en niet een paar landen in Europa wel.

[0:26:58] Als je ook kijkt naar bijvoorbeeld wat Rotterdam levert, die gaat natuurlijk niet als een product alleen maar afzetten in Nederland.

[0:27:03] Die heeft heel de Europese markt nodig.

[0:27:06] Dus het is een samenwerking met elkaar.

[0:27:08] En mijn angst zit er maar echt in dat als je dit niet goed adresseert, dat er een aantal landen die gewoon gewend zijn dit instrument stevig in te zetten, dat die misschien de bovental gaan voeren.

[0:27:19] Dus dat is ook wat ik echt graag hoor van de minister.

[0:27:21] En nogmaals, ik vind dit echt het juiste gesprek wat we met elkaar hebben op dit moment.

[0:27:26] Mevrouw Martens, ik zag u ook.

[0:27:28] Ja, mevrouw Martens met een interruptie.

[0:27:29] Ja, dank.

[0:27:31] En ook ik snap de zoektocht heel goed.

[0:27:34] Dat bleek ook volgens mij uit de vraag die ik zojuist kreeg.

[0:27:37] Alleen ik ben wel heel benieuwd of mevrouw Passma misschien wat verder dan kan uitweiden... op waarom dan de vraag aan de minister is om te pleiten voor minder staatssteun in Europa... in plaats van te onderzoeken in hoeverre wij dit op elkaar kunnen afstemmen.

[0:27:49] Want volgens mij hebben wij ons te verhouden tussen Amerika en China.

[0:27:52] Nou, als we het hebben over staatssteun, verliezen we het per definitie van China.

[0:27:55] En als wij gaan roepen in Europa minder staatssteun, dan prijzen we onszelf op dit moment volledig uit de markt.

[0:28:01] Terwijl bijvoorbeeld ook in Nederland de roep om een IKC-regeling opnieuw heel groot is.

[0:28:07] Dat is volgens mij dan, maar dat ben ik benieuwd misschien, kan mevrouw Posma, is dat dan ook staatssteun?

[0:28:12] Dus misschien kan mevrouw Posma uitleggen waarom dan de fractie van NRC er nu voor kiest om de minister te vragen in Europa te pleiten voor minder in plaats van een gelijk speelveld.

[0:28:20] Daar gaat Osma.

[0:28:21] Dank u wel.

[0:28:22] Ik denk dat wij allemaal op dit moment, daar begon het ook mee, een gevoel van urgentie hebben.

[0:28:27] Van we moeten echt eens opschieten met elkaar om maatregelen te nemen.

[0:28:31] Ik heb vorig jaar, ik denk dat het begin 2024 was, in een plenair debat over een kartonfabriek heb ik al gevraagd van breng nou eens in kaart wat die anderen doen aan steunmaatregelen wat betreft energie.

[0:28:44] Nou, dat ging bijvoorbeeld over de IKC, maar dat gaat ook over aansluiting voor nettarieven.

[0:28:50] En toen gepleit van, ga dan met elkaar het gesprek aan om ervoor te zorgen dat dat gelijke speelveld er is.

[0:28:55] Maar we zijn al een jaar verder.

[0:28:57] De urgentie is toegenomen.

[0:29:00] En daar komt bij mij ook de drank vandaan.

[0:29:02] Ik heb dit vorig jaar al gevraagd.

[0:29:05] En de anderen hebben het volgens mij ook geadresseerd.

[0:29:08] Uw partij is daar ook een van.

[0:29:11] Het geduld is een beetje...

[0:29:14] Wat minder geworden, laat ik het zo zeggen.

[0:29:16] Ik denk dat we met elkaar nu echt moeten komen tot een werkbaar pad.

[0:29:21] En als je met elkaar het gesprek aangaat van nou laten we allemaal eens kijken hoe we het gelijk kunnen krijgen.

[0:29:28] Dat hebben we vorig jaar gedaan, is niet veel meer uitgekomen.

[0:29:32] Dus vandaar mijn betoog van zet hem dan iets harder in nu.

[0:29:35] Ga gewoon eens die weg op.

[0:29:38] Ik snap de zoektocht, maar het is niet helemaal antwoord op mijn vraag.

[0:29:43] Mijn vraag is of mevrouw Posma zich realiseert... dat ik die interne zoektocht heel goed begrijp... tussen de houding van Nederland en Europa en Europa onderling... maar dat Europa aan zich zich te verhouden heeft tussen China en Amerika.

[0:29:55] Dus in hoeverre nieuwsociaal contract dan meeweegt in deze oproep aan de minister... dat we dan het hele continent op dit moment in het huidige speelveld buitenspel zetten...

[0:30:05] Nou, dat huidige Europa buiten spel zet op deze manier... dat zie ik niet zo gebeuren.

[0:30:12] Juist omdat elk land zijn eigen middelen al gebruikt... om zijn industrie te steunen.

[0:30:17] Dat doet Duitsland al veel meer.

[0:30:19] Die gebruikt wel de IKC-maatregelen bijvoorbeeld.

[0:30:22] Dat doet België ook.

[0:30:24] Duitsland geeft korting op netaansluitingen voor grote bedrijven, wat wij niet doen.

[0:30:29] Dus dat wordt al ingezet.

[0:30:30] Het voorstel wat er nu echt er ligt, is dat die regels nog een keer versoepeld worden.

[0:30:34] Op dit moment moeten we, als we staat zijn willen geven, ook bij die maatwerkafspraken, moeten we toestemming hebben van Brussel.

[0:30:40] Dat is een heel best wel lang proces, of nauwkeurig proces, als je het zo wil omschrijven.

[0:30:47] Wordt meestal ook goedgekeurd.

[0:30:50] Maar als je dat zo gaat versoepelen, en die versoepeling kan ik niet goed vinden waar die versoepeling stopt, dan is mijn vraag, waar eindigt dit?

[0:30:58] En betekent dit dat de kraan van de overheidssubstitie van elk land gewoon maar open gaat?

[0:31:06] Of dat we hem heel gestructureerd toe gaan passen?

[0:31:10] Dat leidt tot de derde voor u. De derde vraag, mevrouw Martin.

[0:31:14] Ik heb nog steeds niet helemaal een antwoord op hoe mevrouw Posma dan verwacht... dat Europa zich gaat verhouden tussen China en Amerika... als wij minder staatssteun gaan toepassen.

[0:31:23] En dan heb ik het niet over hele bedrijven in stand te houden... maar wellicht kleinere regelingen.

[0:31:28] En om het dan nog concreter te maken... de heer Thijssen pleit wel vaker voor dat er wellicht bedrijven zijn... in nieuwe economieën die op dit moment bijvoorbeeld...

[0:31:39] als het gaat over de circulaire economie, nog in de lucht gehouden moeten worden... omdat dat het verdienvermogen van de toekomst zou kunnen zijn.

[0:31:46] Daar is dan steun voor nodig.

[0:31:48] Betekent dat dat de nieuwe sociaal contractfractie ook daarvan zegt op dit moment... nee, wij vinden in Europa dat er dus voor dat soort bedrijven ook geen plek moet zijn... omdat we vinden dat per definitie er minder staatssteun moet worden toegepast.

[0:31:59] Mevrouw Pasman.

[0:32:01] Wat je ziet bij het Europese pakket is dat er gewoon bepaalde industrieën zijn, bepaalde stimuleringsprogramma's waarop je een subsidie kan krijgen.

[0:32:11] Dat zien we ook bijvoorbeeld bij de circulaire economie.

[0:32:15] Die zit daar bijvoorbeeld goed in.

[0:32:18] Maar een van de andere dingen, en dat is iets anders denk ik dan mevrouw Martens op doelt, is het regeltje dat je als land ook zelf meer staat zijn dan je eigen land.

[0:32:28] economie kan geven, je eigen industrie, zonder dat dat in dat geheel zit.

[0:32:32] En ik ben het met mevrouw Martens eens dat we absoluut moeten zorgen dat Europa...

[0:32:36] op die manier concurrerend is, dus ook met meer steun, ten opzichte van een Amerika en een China bijvoorbeeld, of ook andere landen.

[0:32:46] Dus daar ben ik het absoluut mee eens.

[0:32:48] Mijn angst zit hem in die individuele staatssteun die je nog kan geven als land, die los staat van het geheel, waardoor je dus eigenlijk geen groep meer bent met elkaar, maar een aparte koers voert.

[0:33:00] En dat wil ik graag voorkomen.

[0:33:04] We gaan luisteren naar de bijdrage van de heer Vlag.

[0:33:10] Dit was inderdaad... Nou, dat komt dus door de heer.

[0:33:12] Dat komt dus allemaal door meneer Sneller.

[0:33:14] Ik zit er helemaal niet goed in.

[0:33:17] Mevrouw Posma, u vervolgt uw betoog.

[0:33:19] Het was een aanleiding van de interruptie van de heer Sneller op staatssteun.

[0:33:24] En u heeft nog één minuut en tien seconden.

[0:33:27] Heel goed, dank u wel, voorzitter.

[0:33:29] Ik wou net kort beginnen over de CBAM.

[0:33:31] Italië heeft dat toegevoegd aan de agenda.

[0:33:34] En die agenda die ik kreeg, daar stond nog in van... Ja, we weten niet waarom.

[0:33:37] Ik ga ervan uit dat de minister inmiddels weet waarom dat is toegevoegd.

[0:33:40] En ook een strategie heeft bedacht wat wij als Nederland daarin willen brengen.

[0:33:44] Daar hoor ik graag meer over.

[0:33:46] Dan mijn vierde punt gaat over kapitaal voor investeringen en Europese kapitaalmarktintegratie.

[0:33:52] Als wij het concurrentievermogen willen versterken...

[0:33:54] moet het voor bedrijven makkelijker worden om aan investeringen te komen, vooral voor MKB en start-ups.

[0:34:00] Maar juist op dit punt lopen we vast.

[0:34:02] Er is een tekort aan kapitaal, terwijl de verschillende tussen nationale kapitaalmarkten obstakels blijven vormen.

[0:34:08] En hoe ziet de minister de rol van Nederland en het mobiliseren van kapitaal voor deze investeringen?

[0:34:14] En is de minister bereid hier een voortrekkersrol te gaan spelen, om een soort kopgroep te gaan vormen voor kapitaalmarktintegratie, mocht die ontstaan?

[0:34:23] Dan even kijken hoeveel ik nog heb.

[0:34:26] Heel goed.

[0:34:27] De grondstoffenstrategie.

[0:34:29] Ook daar hebben we het al vaker over gehad.

[0:34:31] Vorig jaar onder andere in een debat.

[0:34:33] Ik lees heel veel plannen, maar ik ben echt benieuwd naar de concretheid.

[0:34:37] Ook in deze stukken staat weer een plan die ietsje concreter wordt.

[0:34:42] Maar het is nu zo urgent dat ik graag een verdiepingsslag hierop hoor van de minister...

[0:34:47] Waar zitten we nu concreet?

[0:34:49] En wanneer hebben we bijvoorbeeld voldoende grondstoffen, cruciale grondstoffen hier aanwezig?

[0:34:55] En hebben we dat ook in Europa, zodat we zeker weten dat we geen tekort hebben en door kunnen gaan met wat we willen doen.

[0:35:03] Dank u wel.

[0:35:03] Dat was het.

[0:35:05] Dank mevrouw Potman.

[0:35:06] Dan gaan we nu luisteren naar de bijdrage van de heer Vlag.

[0:35:08] Hij spreekt namens de SGP.

[0:35:09] De heer Vlag.

[0:35:10] Ja, dank voorzitter.

[0:35:11] We zijn deze dagen getuige van schuivende wereldpanelen.

[0:35:15] Dat is wel een eufemisme, denk ik.

[0:35:17] En dat maakt onzeker, maar tegelijkertijd biedt het op een bepaalde manier ook kansen voor onze nationale en Europese economie.

[0:35:23] Naast de bedreigingen die er ook zijn.

[0:35:25] We moeten dus economisch weer concurrerend worden.

[0:35:28] En die wens die we al langer hebben, moet nu ook snel worden omgezet in concrete daden.

[0:35:33] Gure tijden vragen om stevige investeringen in onze defensieindustrie.

[0:35:37] Nu ook Europees daarop wordt ingezet, is het zaak dat onze defensieindustrie daar maximaal van mee profiteert.

[0:35:43] Komt het kabinet op korte termijn met een plan hiervoor?

[0:35:46] Gaan we meer nationaal schepen bouwen, waar we ook heel goed in zijn?

[0:35:49] En worden Europese innovatiemiddelen gericht op het versterken van onze maritieme maakindustrie, in het bijzonder de marinebouw?

[0:35:56] Hoog tijd voor een Europese maritieme industriestrategie met een leidende rol voor Nederland, zou ik zeggen.

[0:36:02] Gaat de minister daarvoor pleiten?

[0:36:04] Daarnaast zijn er de dreigende Amerikaanse importtarieven.

[0:36:08] Welke stappen worden nu proactief gezet om die dreiging het hoofd te bieden?

[0:36:13] In dit licht helpt het niet als wij onze ondernemers ook nog eens dwars zitten met extreem hoge energiebelastingen.

[0:36:19] Op dat punt verwacht ik nu ook eindelijk actie van het kabinet.

[0:36:22] Zeker nu vanuit de EU wordt opgeroepen de belastingen te verlagen, waardoor onze ondernemers nog verder achterop raken.

[0:36:29] Brussel moet afkikken van zijn regelzucht.

[0:36:32] Eén regel erbij, één regel eraf.

[0:36:35] Dat principe heeft Brussel al te lang losgelaten, waardoor een lawine aan regels over ondernemers is uitgestort.

[0:36:41] Er is een SGP-motie aangenomen in het verleden die het kabinet de opdracht gaf ervoor te zorgen dat deze commissie dat principe in ere herstelt.

[0:36:49] Heeft het kabinet deze eis inmiddels op de Brusselse tafels gelegd en wat is het resultaat daarvan?

[0:36:55] Kaart de minister dit bij de komende raad ook opnieuw aan ten aanzien van bestaande regelgeving.

[0:37:00] Het kabinet zet in op harmonisering van de EU-regels en eenduidige regels over etiketering.

[0:37:06] Welke concrete regels gaat de minister in Europa aankaarten om te vereenvoudigen of te schrappen?

[0:37:14] Eerder hebben we het gehad over de ATR om die de opdracht te geven een lijst te maken van de EU-rapportageverplichtingen die de Nederlandse MKB-ondernemer dwars zitten.

[0:37:22] Ik zou de suggestie willen meegeven de uitkomsten van deze verkenning één op één door te sturen naar de verantwoordelijke EU-commissaris.

[0:37:29] Wil de minister dat toezeggen?

[0:37:32] Dan de omnibusrichtlijn, daar is de SGP opgetogen over.

[0:37:35] Die moet de administratieve lasten fors gaan beperken.

[0:37:38] Er moet nu snel gesneden gaan worden.

[0:37:41] Papier is geduldig en concurrentie is dat niet.

[0:37:44] Goed dat er gekeken wordt naar vereenvoudiging van de duurzaamheidsrichtlijnen... CSRD en CSDD, heb ik net geleerd dat je dat zo uitspreekt.

[0:37:54] Uiteraard met behoud, dat zeg ik er wel bij, van het doel om mensenrechtenschendingen en milieuschendingen tegen te gaan.

[0:38:01] Veel kleine ondernemers zouden fikse rapportageverplichtingen bovenop hun toch al volle bord krijgen.

[0:38:05] Ik hoor graag hoe de minister zich in Europa in gaat zetten voor een sterke en regulieuwe Europese economie.

[0:38:13] Dank u wel, want een perfecte timing.

[0:38:15] Daarmee zijn we aan het einde van de eerste termijn aan de zijde van de Kamer.

[0:38:18] Ik zit even naar de tijd.

[0:38:19] Het is tien over twintig.

[0:38:21] Dus dan is het half drie.

[0:38:24] Schors ik dit debat, gaan we om half drie luisteren naar de beantwoording van de minister.

[1:00:54] Ik heropen hierbij het commissiedebat van de vaste commissie van Economische Zaken.

[1:01:00] We spreken met de minister ten boevel van de Raad van de Concurrentievermogen.

[1:01:06] Die is deze week nog, neem ik aan.

[1:01:08] Die is volgende week.

[1:01:12] En we hebben de vragen van de leden in de eerste termijn gehoord.

[1:01:17] En we gaan luisteren naar de beantwoording van de minister.

[1:01:19] Dus ik geef u graag het woord.

[1:01:20] En met de leden zou ik willen afspreken ook hier in deze termijn twee interrupties in twee of vier losse vragen.

[1:01:28] Dat gezegd aan de minister.

[1:01:30] Dank u wel voorzitter en dank ook aan de aanwezige leden om vandaag van gedachten te wisselen over de inhoud en in aanloop naar de raad van concurrentievermogen.

[1:01:40] Het Europese concurrentievermogen staat bij de nieuwe Europese commissie hoog op de agenda en daar ben ik ook heel blij mee.

[1:01:46] Voor het kabinet is Europese inzet onmisbaar voor het verbeteren van het verdienvermogen en het vestigingsklimaat van Nederland en daarmee de bestaanszekerheid van Nederlanders.

[1:01:56] Nederland verdient als handelsland pur sang veel geld aan buitenlandse handel.

[1:02:01] En de Europese interne markt is daarbij onze beste troef.

[1:02:05] En via de interne markt hebben Nederlandse bedrijven toegang tot meer dan 450 miljoen consumenten.

[1:02:11] Een sterke EU-concurrentiepositie is dus goed voor Nederland.

[1:02:15] In december vorig jaar heb ik de kabinetsvisie op het EU-concurrentievermogen met u gedeeld.

[1:02:20] En daar ga ik ook in op het belang van het versterken van de interne markt, de vermindering van de regeldruk en het hebben van een goede toekomstgericht industriebeleid.

[1:02:30] Deze thema's staan ook op de agenda voor de Raad van Concurrentievermogen en daar zal ik de kabinetsvisie dan ook onder de aandacht brengen.

[1:02:37] Tijdens de raad spreken we over het EU-kompas voor de concurrentievermogen en de Clean Industrial Deal.

[1:02:43] En ik ben ook blij met deze voorstellen.

[1:02:45] Op het moment van dit debat is het kabinet nog bezig met het formuleren van een standpunt.

[1:02:50] En dat wordt binnenkort met u gedeeld via de BNC-fiches.

[1:02:53] Dus helaas kan ik daardoor vandaag ook minder expliciet zijn dan ik zou willen als het gaat bijvoorbeeld om de Clean Industrial Deal of de Omnibus.

[1:03:03] Tijdens de raad wordt ook gesproken over het Carbon Border Adjustment Mechanism, de CBAM.

[1:03:10] En de commissie heeft aangegeven nog dit jaar met dit mechanisme te gaan evalueren.

[1:03:14] Het kabinet is ook positief over het doel van CBAM bij het verbeteren van de industriële concurrentie van de EU.

[1:03:22] Maar is zich er ook van bewust dat het mechanisme niet alle scenario's van oneerlijke concurrentie door verschillen in koolstofbeprijzing adresseert.

[1:03:30] Bijvoorbeeld de exportmarkt van staal.

[1:03:33] Het kabinet wil WTO-conforme oplossingen vinden om het mondiaal gelijke speelveld te adresseren.

[1:03:39] Dus ik ben blij dat de commissie een staal- en metalenactieplan heeft aangekondigd.

[1:03:45] Tot slot zal worden gesproken over het Omnibusvoorstel over duurzaamheidswetgeving.

[1:03:50] En uw Kamer wordt hierover ook via een BNC-fiche geïnformeerd.

[1:03:54] En in principe sta ik ook positief tegenover het verminderen van de rapportageverplichting zoals in het voorstel staat.

[1:04:01] Dan ga ik nu door naar de beantwoording van de vragen specifiek.

[1:04:04] En die heb ik verdeeld in de volgende mapjes.

[1:04:06] Dat is regeldruk, industrie, investeringen en overige onderwerpen.

[1:04:15] Ik wil beginnen met de vraag van de heer Vlag over de inzet om regeldruk en EU-regelgeving te reduceren.

[1:04:25] Dank voor de vraag.

[1:04:27] Ik heb eerder vorig jaar in de Raad van Concurrentie en Vermogen al bepleit dat de commissie systematisch alle bestaande EU-regelgeving tegen het licht haalt en in overleg gaat met ondernemers, vooral het MKB, om te horen van welke regeldruk zij het meest last hebben.

[1:04:44] De commissie heeft mijn pleidooi goed opgepakt met onder andere zogenaamde praktijkchecks om te horen wat ondernemers in de praktijk als blemmerend ervaren.

[1:04:54] Natuurlijk denken we ook mee met de commissie.

[1:04:56] Dus Nederland heeft eerder bijvoorbeeld aangedrongen op een vereenvoudiging op het terrein van duurzaamheidsreportages.

[1:05:03] Het is ook mooi om te zien dat dit Nederlandse signaal is opgepakt door de commissie, want er ligt zoals u weet een omnibus voorstel op dit terrein.

[1:05:11] Tot slot is het belangrijk dat Nederland ook standpuntbepaling in Brussel... de regeldruk nadrukkelijk meeweegt.

[1:05:18] En daar zetten we als kabinet dan ook op in.

[1:05:21] En de instellingswet ATR is gisteren aangenomen door uw Kamer.

[1:05:26] En daar ben ik dan ook heel blij mee.

[1:05:29] Op grond van die wet krijgt de ATR namelijk ook een belangrijke rol... bij het beoordelen van de EU-voorstellen, zodat het kabinet de regeldruk...

[1:05:36] in de onderhandelingen veel beter kan meewegen.

[1:05:39] En ik kan als laatste nog toezeggen dat ik de lijst naar de commissaris ga sturen... zoals verzocht door lid Vlag.

[1:05:48] Dan een vraag door velen gesteld over de aanpassing van Omnibus en het verzetten voor het beperken van rijkwijden in de keten.

[1:06:00] Voor het kabinet is regeldrukvermindering, dat we vaak benoemd, een belangrijk speerpunt.

[1:06:06] Dus het is ook goed dat de commissie hierop ambitie toont en ook met daadwerkelijke voorstellen is gekomen.

[1:06:13] Maar de zorgplichtdoelstellingen moeten natuurlijk niet uit het oog verloren worden.

[1:06:17] Dat blijft overeind staan.

[1:06:19] De commissie zet veel druk op het proces om het omnibusvoorstel af te ronden.

[1:06:24] En Nederland beraadt zich daarom met spoed over het standpunt, over het voorstel.

[1:06:28] Waarin ik met name in zal zetten op de daadwerkelijke administratieve lastenverlichting.

[1:06:32] En voornamelijk ook voor het MKB.

[1:06:34] Zoals gebruikelijk zullen we vanuit het kabinet binnen zes weken... uw kamer informeren via het BNC-fiche.

[1:06:42] En daarom kan ik nu nog niet vooruitlopen, helaas, op onze inzet.

[1:06:46] Misschien goed om te benadrukken is dat de eerste beleidsverantwoordelijkheid... voor de dossiers onder Omnibus liggen bij andere bewindspersonen.

[1:06:55] De CSDD bij mijn collega van BAO.

[1:06:59] De CSRD bij de minister van Financiën en de Statsrechtsbescherming...

[1:07:04] En CBEM bij de minister van KGG.

[1:07:06] En dat is niet om het af te schuiven.

[1:07:09] Want ik weet heel goed de frustratie die hier leeft.

[1:07:13] En ook meerdere keren geuit is.

[1:07:15] Ook door mevrouw Martens.

[1:07:17] Maar ik hecht er wel aan om... Nee, dat bedoel ik omdat ik het herken.

[1:07:23] Dat is ook erg frustrerend voor mijzelf.

[1:07:25] Maar om wel aan te geven dat het daardoor ook voor mij niet mogelijk is... om nu over de portefeuilles van andere personen...

[1:07:32] ...nog voor het BNC-fiche daar heel expliciet over te zeggen.

[1:07:36] Dit leidt tot een vraag van mevrouw Martens.

[1:07:39] Ja, ja, voorzitter, dank.

[1:07:40] En nogmaals, ik denk dat de minister misschien wel ergens gedeelde frustraties heeft... ...met de woorden voor dus economische zaken aan deze kant van de tafel.

[1:07:50] Maar toch is het wel, denk ik, van belang dat degenen die hier het woord moeten voeren... ...over de economie van de toekomst gebundelde stukken krijgen...

[1:07:59] Er wordt net al heel duidelijk geschreven dat de CSRD, de CSDD, de CBAM, taxonomie hebben we ook nog, verdeeld zijn over al uw collega's.

[1:08:06] En is het dan toch mogelijk, op het moment dat er stukken komen van de verschillende bewindspersonen, dat die dan gebundeld naar de commissie Economische Zaken komen?

[1:08:14] Sommige mensen hebben namelijk dubbele portefeuilles, andere niet.

[1:08:18] Want dit is natuurlijk wel de plek waar we het grote verhaal uiteindelijk bespreken.

[1:08:20] Dus is dat dan een mogelijkheid via de voorzitter?

[1:08:23] De minister.

[1:08:24] Dank.

[1:08:25] En waar mogelijk zal ik daar altijd naar streven.

[1:08:27] En wat natuurlijk aan de achterkant ook geborgd is, is dat deze beantwoording ook afgestemd is met andere bewindspersonen.

[1:08:34] Dus hetgeen ik uitspreek vandaag, daarvan weet u dat dat afgestemd is met andere bewindspersonen.

[1:08:41] Dank.

[1:08:42] Dan blijf ik bij... Voordat u verder gaat, de heer Thijs.

[1:08:46] Ik had er gewoon nog een vraag hierover.

[1:08:47] Want de minister zit natuurlijk wel volgende week gewoon met zijn collega's aan tafel.

[1:08:51] En dan gaat het ook over deze voorstellen.

[1:08:53] En ik ben blij te horen dat de minister zegt... ik wil dat de zorgplichtdoelstellingen niet uit het oog verloren mogen worden.

[1:09:00] Maar dat gebeurt volgens mijn fractie wel met dit voorstel.

[1:09:02] Zoals ik net aangaf, die kinderarbeid in de keten van cacao... die wordt totaal uit het oog verloren met dit voorstel.

[1:09:08] En het is ook niet in lijn met standpunten die deze regering eerder heeft ingenomen.

[1:09:12] Dus...

[1:09:14] Ja, gaat u zich daar wel volgende week over uitspreken... en zeggen, ja, dit ziet er toch niet goed uit?

[1:09:18] Want de zorgplicht, die wordt uit het oog verloren.

[1:09:24] Ja dank voorzitter.

[1:09:26] Dan herhaal ik toch dat ik de reden waarom ik niet vooruit kan lopen.

[1:09:29] Dus ook in de beantwoording van de vraag van de heer Thijssen.

[1:09:34] Om wat ik net heb gezegd.

[1:09:36] Maar ik hecht er wel aan.

[1:09:38] En daarvan mag u ook uitgaan.

[1:09:41] Omdat de beantwoording ook is afgestemd met de andere bewenstpersonen.

[1:09:44] Dat die zorgplicht wel degelijk heel belangrijk is.

[1:09:47] En die gaat onderdeel worden van de inzet.

[1:09:49] En ook van de BNC fiche die naar uw kamer komt.

[1:09:56] Dank.

[1:09:56] De vraag van mevrouw Martens.

[1:09:59] In hoeverre die ketenverantwoordelijkheid voor MKB daar ook op uitziet.

[1:10:05] Zoals ook net aangegeven, de CSDD is primaire verantwoordelijkheid van de minister van BO.

[1:10:12] Het voorstel wat nu gepresenteerd is, zal het kabinet zo snel mogelijk, maar uiterlijk binnen zes weken...

[1:10:18] die beoordeling naar de Kamer sturen.

[1:10:20] En in het voorstel zitten maatregelen om de zogenaamde trickle-down-effecten aan te pakken.

[1:10:24] En we gaan die beoordelen en ook zien of die dan ook voldoende zijn.

[1:10:29] Dan had mevrouw Posma een vraag over de baseline bewaren.

[1:10:34] Over regelgeving, klimaat en ook milieu.

[1:10:37] Nou, die balans moet inderdaad worden gevonden.

[1:10:40] Terugdringen van regeldruk is zoals u weet de prioriteit van het kabinet.

[1:10:43] Tegelijkertijd blijft het kabinet ook sturen op de duurzaamheidsdoelstellingen.

[1:10:48] Zoals ook in lijn met het regeerprogramma.

[1:10:51] Dus daar verandert niets aan.

[1:10:53] En ook dat gaan we binnen zes weken in het BNC-fiche met uw kamer delen.

[1:10:58] Ook goed om te benadrukken dat ook het bedrijfsleven zelf al heel veel stappen heeft gezet in die richting.

[1:11:05] Dan de vraag van mevrouw Posma over de CBAM.

[1:11:12] Dat de kleine bedrijven en de particulieren dus op moeten geven voor de CO2.

[1:11:17] De commissie heeft deze maand een versimpelingsvoorstel als onderdeel van het omnibuspakket ingediend voor CBAM.

[1:11:24] In de gepresenteerde verordening wordt de drempelwaarde voor CBAM-goederen aangepast van bedrag naar gewicht...

[1:11:30] waardoor in de praktijk kleine bedrijven en particulieren uitgezonderd worden van die verplichtingen.

[1:11:35] Dus op de grootuitstoters zelf heeft dit geen effect, waardoor de klimaatdoelen niet worden aangetast.

[1:11:41] Dus belangrijk om te weten.

[1:11:43] En Nederland houdt dan ook vast aan het behalen van de afgesproken klimaatdoelen, zoals ik net ook al aangetast heb.

[1:11:48] Dat leidt tot een vraag van mevrouw Pasma.

[1:11:51] Ja, dank voorzitter.

[1:11:52] Dat is goed te weten.

[1:11:53] Volgens mij is dat een verstandig voorstel van de commissie.

[1:11:55] Een verstandig Nederland die steunt.

[1:11:57] Italië had dit geagendeerd als onderwerp.

[1:11:59] Dus mijn vraag was ook, ik ken de diplomatiek van Nederland.

[1:12:03] Die heeft vast wel achterhaald al waarom Italië dat geagendeerd heeft.

[1:12:06] En wat ze op de agenda willen zetten.

[1:12:08] En meestal is dat dan een verandering van wat de commissie voorstelt.

[1:12:11] Dus mijn vraag is ook, wat is het precies wat zij neer willen zetten?

[1:12:14] En hoe staan wij daar dan in?

[1:12:17] Minister?

[1:12:18] Ja, dank voor die vraag.

[1:12:19] Het is verleidelijk om daar nu op in te gaan.

[1:12:22] En dat is toch ook nog wel speculatief, omdat we ook in aanloop zitten nog naar de raad van volgende week.

[1:12:28] En er ook niet zoiets is als dat spreekteksten over en weer een week van tevoren gedeeld worden.

[1:12:35] Dus daar is het ook nog te vroeg voor om daar te speculeren wat de inzet zou kunnen zijn.

[1:12:40] Dus daar wil ik me ook liever niet aan wagen, voorzitter.

[1:12:45] Voorzitter, ik begin het toch een beetje lastig te vinden.

[1:12:49] Veel dingen die uitgesteld worden in een BNC-fiche, kort CID, de omnibus, komt later in een BNC-fiche ook dit.

[1:12:55] Als we kijken hoe Brussel werkt, zeker de PV die we daar hebben zitten, de vergaderingen die in Corapair altijd plaatsvinden.

[1:13:03] Het kan niet zo zijn dat wij niet als Nederland weten waarom Italië iets op de agenda zet.

[1:13:07] Dat weten we gewoon.

[1:13:08] Dus mijn vraag is toch, kan de minister enig inzicht geven wat wil Italië daar bespreken?

[1:13:13] En wat is ons Nederlands standpunt?

[1:13:17] De minister.

[1:13:18] Hij is niet formeel geagendeerd door Italië.

[1:13:21] Dus dat maakt het ook moeilijk om daar een antwoord te geven waar u genoegen mee neemt.

[1:13:29] Dus ik vrees dat u daar het antwoord op beschuldigd moet blijven.

[1:13:36] Dit is het mevrouw Posma.

[1:13:37] Ik zie u bedenkelijk kijken.

[1:13:39] Mijn minister vervolgt zijn betoog.

[1:13:42] Dan ga ik naar de heer Vlag, die mij vroeg of ik de commissie al opgeroepen heb om terug te keren naar de one-in-one-out.

[1:13:51] De vorige commissie werkte inderdaad met de one-in-one-out-principe.

[1:13:55] En de huidige commissie zet dat ook gewoon voort.

[1:13:58] Dus het one-in-one-out-beginsel wordt dus momenteel ook nog steeds toegepast.

[1:14:06] Dan ben ik aangekomen bij de beantwoording van het tweede blokje Industrie en Investeringen.

[1:14:11] te beginnen met de beantwoording van de vraag van de heer Thijssen... over het met de vuist op tafel slaan tijdens de voorjaarsbesluitvorming.

[1:14:20] Dank voor de vraag.

[1:14:21] Ik kan me herinneren dat we het gesprek al een keer eerder hebben gevoerd.

[1:14:25] In algemene zin kan ik zeggen dat we uiteraard vasthouden aan ons streven... voor de 3% doelstelling voor het BPP aan onderzoek en ontwikkeling.

[1:14:34] Ik werk, zoals u weet, aan een actieplan om bij te dragen aan die doelstelling... zoals de heer Thijssen ook...

[1:14:41] ...van op de hoogte is.

[1:14:42] Met name ook het uitlokken van de meer private investeringen... ...zal een belangrijk onderdeel vormen.

[1:14:46] Zoals u weet, in de verhouding één staat tot twee... ...zit daar met name de grootste uitdaging.

[1:14:53] De beleidsopties zullen dan ook gericht zijn... ...op het stimuleren van meer R&D bij bedrijven... ...het bevorderen van R&D-intensieve start-ups en scale-ups... ...en het verbeteren van het vestigingsklimaat... ...voor de R&D-intensieve bedrijven.

[1:15:04] En die brief met de beleidsopties...

[1:15:11] En ik streef uiteraard om dat zo snel als mogelijk te delen.

[1:15:15] Maar de zorgvuldigheid, zoals ik ook in het vorige debat heb aangegeven, is ook van belang.

[1:15:24] De volgende vraag is van mevrouw Posma over de toezegging om in te zetten voor de verruiming van de staatssteun om die van tafel te halen.

[1:15:32] Zoals bekend, staatssteun is een exclusieve competentie van de commissie waarover de lidstaten worden geconsulteerd.

[1:15:39] Voor het vaststellen van nieuwe kaders hoeft de commissie niet langs het parlement of een raadstraject te doorlopen.

[1:15:47] Nederland hecht natuurlijk wel waarde aan de strikte Europese steunkaders met waarborgen...

[1:15:51] voor een gelijk speelveld en is daarom ook kritisch op meer marktverstorende vormen van staatssteun.

[1:15:57] En dit zorgt natuurlijk ook dat concurrentie tussen ondernemingen op de interne markt eerlijk kan verlopen.

[1:16:04] En ik meen ook te proeven uit de vraag dat dat...

[1:16:08] dat dat belangrijk gevonden wordt.

[1:16:10] Het neemt ook niet weg dat er in het licht van die transities en in geval van marktfalen... natuurlijk wel gerichte staatssteun nodig kan zijn.

[1:16:16] Dus op korte termijn volgt overigens een publieke consultatie... op basis van de voorstel van de commissie voor nieuwe staatssteunkaders... als onderdeel van de Clean Industrial Deal.

[1:16:26] En dat doen we via de BNC-fiche uiteraard uw kamer ook toekomen.

[1:16:32] De heer Thijssen vroeg mij of ik ga pleiten voor een echte vraagcreatie naar groene producten om de industrie op te bouwen.

[1:16:40] Nou, vraagcreatie naar groene producten is al langere tijd een van de Nederlandse speerpunten voor de huidige Europese Commissie.

[1:16:47] Dus ook met oog op de Clean Industrial Deal.

[1:16:49] Waar we al langer in Brussel voor pleiten.

[1:16:52] En ik werk dan ook samen met de minister van KGG om dit in de Europese context actief op te pakken.

[1:16:58] En het is belangrijk dat dit op Europees niveau gebeurt met het oog op een gelijk speelveld.

[1:17:03] De Clean Industrial Deal verwijst ook naar een versterkte inzet op groene marktcreatie aan de vraagzijde via labeling.

[1:17:12] en de normering van de groene producten en de verduurzamingseisen in aanbesteden.

[1:17:17] En ook daarover ontvangt uw Kamer binnenkort het BNC-fiche.

[1:17:23] Vraag hierop van de heer Thijssen.

[1:17:27] Dat is goed te horen.

[1:17:28] Mijn fractie denkt dat het essentieel is dat die vraag naar groene producten er komt.

[1:17:31] Zodat industrieën met of zonder subsidie gewoon zien dat er een vraag naar komt.

[1:17:36] En dat ze daar langjarig op kunnen investeren.

[1:17:38] Dus ik ben blij dat we horen.

[1:17:40] Maar ik zou toch wel iets preciezer willen.

[1:17:41] Want labeling geeft alleen maar aan dat dit groenstaal is en niet groenstaal.

[1:17:45] En we weten uit andere productcategorieën dat dat niet genoeg is om een markt van de grond te trekken.

[1:17:51] Het voorstel van de commissie zegt nu van nou, in overheidsaanbestedingen kan dat dan een rol gaan spelen.

[1:17:55] Daar zit ook niet echt een verplichting achter.

[1:17:57] Dus ik zie nog niet echt bijvoorbeeld een markt voor groen staal komen.

[1:18:00] Dus kan ik uit de woorden van de minister begrijpen dat de minister gaat pleiten voor echt wel een stap erbij.

[1:18:06] Bijvoorbeeld 10% van het staal in Europa moet groen staal van Europese bodem zijn in 2030.

[1:18:11] En dat gaat dan toegroeien naar nog grotere aandelen de komende jaren.

[1:18:17] Dank voor de vraag.

[1:18:18] En ik begrijp ook waar die vandaan komt.

[1:18:21] En dan zou ik mijn eigen antwoord van net ondermijnen... dat ik vanwege die zorgvuldigheid, de BNC-fiche die naar uw Kamer wordt gestuurd... dat ik daardoor juist niet te expliciet kan zijn.

[1:18:32] Maar ik vond het wel belangrijk om wel te benadrukken... dat samen met de minister van KG dat we dit heel belangrijk vinden.

[1:18:40] Ook in de aanbestedingstraject.

[1:18:42] En dat is het comfort dat ik in ieder geval de heer Thijssen wilde meegeven...

[1:18:46] ...in dit stadium.

[1:18:52] Dan blijf ik bij de heer Thijs, voorzitter... ...over het verschil tussen de woorden van de commissie... ...en de noodzaak van het rapport Draghi... ...over het geld dat op tafel ligt voor de Clean Industrial Deal.

[1:19:05] Het is uiteraard goed dat de commissie in de mededelingen rond de deal... ...dezelfde problematieken als Draghi schetst.

[1:19:13] Nederland onderschrijft die problematieken ook, daar hebben we het vaker over gehad...

[1:19:17] De Clean Industrial Deal kondigt veel voorstellen aan die de komende jaren nog uitgewerkt moeten worden... om aan versterking van het concurrentievermogen en de verduurzaming van de industrie bij te kunnen dragen.

[1:19:28] Hier blijft financiering de belangrijke vraag.

[1:19:32] Dus los van de onderbouwing van de bedragen die Draghi noemt in zijn rapport... zijn die ook voor een groot deel vanuit het private sector afkomstig.

[1:19:40] Nederland is van mening dat de transitie in de industrie een publiek-private aangelegenheid moet zijn...

[1:19:46] En de mededeling poneert eerst ideeën over de mobilisatie van privaat kapitaal, die ook in de BNC-visie verder geapprecieerd gaan worden.

[1:19:58] Mevrouw Posma vroeg mij ook over CBAM, of het toegevoegd wordt aan de agenda en wat we gaan inbrengen.

[1:20:05] De commissie heeft naast de genoemde versimpeling een evaluatie aangekondigd van CBAM voor de tweede helft van dit jaar.

[1:20:12] Dus de lidstaten willen daarop reageren en dit is waarschijnlijk waarom Italië het heeft geagendeerd.

[1:20:19] Maar nogmaals, dat is deels speculatief.

[1:20:23] Voor wat betreft de inzet van het kabinet, Sibum kan een cruciale rol spelen voor het behalen van afgesproken klimaatdoelen, als ook de verbetering van de industriële concurrentievermogen van de EU.

[1:20:37] Het kabinet is zich ervan bewust dat CBM niet in alle mogelijke situaties een gelijkspeelveld creëert.

[1:20:43] Het kan wel specifiek voor de exportmarkt moeilijkheden creëren.

[1:20:47] Op basis hiervan zal de commissie dan ook een voorstel presenteren om de CBM rijkwijde eventueel aan te passen.

[1:20:54] En het kabinet zal uw Kamer daarover informeren conform de staande informatievoorzieningsafspraken.

[1:21:01] De heer Vlag vroeg mij of wij als kabinet op korte termijn met een plan komen over het maximaal profiteren van defensieuitgaven.

[1:21:12] Er is een nieuwe strategie voor de defensieindustrie in de maak die volgende maand gepresenteerd zal worden.

[1:21:18] Het doel van de strategie is ook om de opschaling in de defensieindustrie te versnellen.

[1:21:22] Dat is ook hard nodig met de huidige veiligheidssituatie.

[1:21:25] Daar werd net al

[1:21:26] even aangerefereerd.

[1:21:28] En op de defensiebegroting staat 1,1 miljard gereserveerd... om de opschaling de komende jaren ook financieel te ondersteunen.

[1:21:36] Nederland zal hierbij inzetten op een aantal gebieden... waar het technologisch echt voorop loopt, zoals censoring...

[1:21:42] Intelligente systemen en drones als voorbeeld.

[1:21:47] En daarnaast blijft de brede defensie gerelateerde industriële basis belangrijk.

[1:21:51] Bijvoorbeeld het Nederlandse marinebouwcluster.

[1:21:55] Concreet zal defensie bij inkoop zwaarder meewegen waar het product vandaan komt.

[1:21:59] En hoe snel het kan worden geleverd.

[1:22:01] Dus als defensie het materieel in het buitenland koopt.

[1:22:04] Dan maakt EZ zich via de industriële participatie hard voor betrokkenheid van onze industrie.

[1:22:10] Zoals we ook bij de onderzeeboot hebben gezien.

[1:22:13] Dan blijf ik bij de heer Vlag, die het ook had over de nationale schepen, wanneer we die gaan bouwen.

[1:22:19] Ik pleit in Europa voor een maritieme maakindustrie, ook als onderdeel van mijn eigen strategie en de maritieme sectoragenda.

[1:22:28] En ik trek dan op dit moment ook met de andere EU-landen op om die maritieme maakindustrie-strategie te bespoedigen.

[1:22:46] Even voor het proces.

[1:22:49] Hiermee heeft de minister zijn blokje afgerond en komen we bij het laatste blokje met overige belangrijke vragen.

[1:22:57] Wil meneer Thijssen voordat we eraan beginnen een vraag stellen?

[1:23:01] Ja, graag voorzitter.

[1:23:01] Want ik zat nog even na te denken over de financiën.

[1:23:04] En daar had ik heel even tijd voor nodig.

[1:23:06] Maar kijk, de Clean Industrial Deal die zegt er is ongeveer 460 miljard per jaar nodig.

[1:23:11] Tien jaar lang.

[1:23:14] Als ik de stukken goed lees, dan zie ik dat er nu 100 miljard op tafel wordt gelegd door de commissie.

[1:23:17] Hoewel ik de vragen van de heer Sneller deel van in hoeverre is dit nu onderbouwd en klopt het allemaal of zit hier dubbeltelling in.

[1:23:24] Maar goed, laten we even aannemen dat dat zo is.

[1:23:26] Dat betekent dat er gewoon een enorm financieringsgat zit.

[1:23:29] Dus alle grote woorden over we moeten een Europese schone industrie opbouwen, wordt niet gestaafd met de middelen die daarvoor nodig zijn.

[1:23:36] En dan zegt de minister ja, er moet meer privaat geld worden losgemaakt.

[1:23:40] Maar we zien dat dat niet gebeurt.

[1:23:42] Dus vandaag ook weer nieuws in het FD.

[1:23:44] De winsten zijn hoger dan ooit.

[1:23:45] Er zijn hogere dividenduitkeringen dan ooit.

[1:23:47] En toch komen de investeringen, maar niet.

[1:23:49] Je kan het of aan je aandeelhouders geven of je kunt het investeren.

[1:23:52] Maar die investeringen gebeurt er niet.

[1:23:54] Dus er zal toch meer publiek geld nodig zijn om dat been bij te trekken.

[1:23:59] En om inderdaad die sterke Europese industrie op te bouwen.

[1:24:02] Maar als ik dan de minister uitdaag en zeg... sla met je vuist op tafel bij de voorjaarsnoten, dan gebeurt het niet.

[1:24:07] Dus hoe gaan we dit nou bij elkaar brengen?

[1:24:09] Want de mooie woorden van de Europese Commissie die de minister steunt... die zie ik niet gestaafd met... wat gaan we nou de komende maanden en jaren doen... om die banen en die industrie ook echt zeker te stellen in Europa?

[1:24:21] Meneer de minister.

[1:24:23] Dank.

[1:24:25] En dit onderwerp verdient een debat op zich.

[1:24:28] Ik denk dat we te weinig tijd hebben om hier heel uitvoerig in te gaan...

[1:24:32] Maar het is te simplistisch weergegeven dat alleen bijdragen van publiek geld... ...privaat investeringen kan ontlokken.

[1:24:41] Ik heb daar vanochtend nog een heel goed gesprek over gehad... ...dat dat niet altijd op die manier hoeft.

[1:24:46] Dat kan ook met garanties, boorstellingen en ander soort...

[1:24:50] ...zekerheden voor de private sector zijn.

[1:24:54] Dus het is niet zo dat dat alleen met geld, met publiek geld op te lossen is.

[1:25:01] En het is inderdaad heel moeilijk.

[1:25:02] En dat is het eerste wat ik zal toegeven, dat het zeker niet makkelijk is... ...om de ambities waar te maken en om ze snel waar te maken.

[1:25:10] Maar het blijven nog steeds ambities.

[1:25:15] Voor een volgende vraag.

[1:25:16] Ja, dank voorzitter.

[1:25:17] Ja, dan maak ik me toch wel hele grote zorgen.

[1:25:18] Ik bedoel, ik snap dit ook, hè.

[1:25:20] Met garanties kun je ook een hoop, maar ook die kosten geld.

[1:25:22] En ook daar zal het kabinet dan geld voor moeten uittrekken.

[1:25:25] Maar ik maak me toch wel grote zorgen als we te horen krijgen... ja, we steunen de ambities, maar het is wel heel erg moeilijk... maar de ambities blijven overeind.

[1:25:32] Dan denk ik, ja, maar dan kunnen we nu toch gewoon eerlijk tegen elkaar zeggen... de Europese industrie gaat op deze manier kapot.

[1:25:37] En het noodsignaal wat wij uit Rotterdam horen... en wat we bij de industrietop hoorden hier bij VNO... ja, we horen het aan, maar we gaan er niet naar handelen.

[1:25:45] De minister.

[1:25:46] Ja, dank.

[1:25:46] Dat beeld wil ik wel weer spreken.

[1:25:48] Want dat is zeker niet zo.

[1:25:51] Want de noodsignalen hebben velelei oorzaken.

[1:25:55] Dat kan congestie, energietarieven, stikstof.

[1:25:59] Dat gaat natuurlijk veel breder dan alleen het verduurzamen van onze industrie.

[1:26:04] En het is zeker niet dat er niets gebeurt.

[1:26:06] Maar in alle eerlijkheid en in de tijdigheid...

[1:26:10] We hebben natuurlijk onze besluitvormingsprocessen voor de budgettering.

[1:26:14] En ook de bevindingen van Let en Draghi zijn daarna gekomen.

[1:26:18] Dus het is ook niet zo dat we zes keer per jaar budgetten kunnen gaan bijsturen.

[1:26:25] En u weet heel goed, meneer de voorzitter, dat dit soort lange trajecten zijn.

[1:26:31] Hoe frustrerend ook.

[1:26:33] En zeker omdat je dat met 27 lidstaten moet doen.

[1:26:37] Dus de ambitie wil ik toch vooropstellen dat we die als kabinet absoluut hebben.

[1:26:42] Dat we er ook naar handelen.

[1:26:43] En dat het niet overmorgen opgelost is.

[1:26:47] Dat is ook een feit.

[1:26:50] Vraag van de heer Sneller.

[1:26:51] Wat dacht de minister toen hij gisteren de Duitse partijen zag met hun pakket?

[1:26:57] De minister.

[1:26:59] Nou, ik heb niet in detail vernomen wat er... Nou ja, goed, kijk, elk land heeft een realiteit en een actualiteit waar we in zitten.

[1:27:09] En de ene zit, nou ja, goed, net zoals nu in de vorming van het nieuwe kabinet.

[1:27:17] En elk land en elke economie heeft ook weer een andere behoefte.

[1:27:21] Dus ik hoef niet landen de maat te nemen over of dat verstandig is of niet.

[1:27:27] En we zien ook landen andere afwegingen maken.

[1:27:30] Maar net als Duitsland heeft ook het Nederlandse kabinet het beste voor met de economie, de verduurzaming en de industrie.

[1:27:38] En daar handelen we ook naar.

[1:27:39] Het is niet een heel concreet antwoord op de vraag, dus begrip daarvoor.

[1:27:43] Maar dat is de reactie.

[1:27:47] Meester, vervolg ze me dan.

[1:27:49] Dank.

[1:27:50] Ik was aangekomen bij de heer Sneller over de potentiële opbrengst van de interne markt.

[1:27:55] Als die goed werkt, de vraag daarover.

[1:27:57] Ik ben bekend met de cijfers over wat het potentieel nog is van de interne markt.

[1:28:02] Er zijn ook veel variabelen, dus ook verschillende cijfers die daarvoor in omloop zijn.

[1:28:07] Daarom kan ik ook niet van één exact cijfer uitgaan.

[1:28:10] Maar stel wel vast dat het potentieel groot is.

[1:28:14] Het versterken van de interne markt is een prioriteit...

[1:28:17] Zoals ik ook heb genoemd in mijn kamerbrief over concurrentievermogen.

[1:28:20] Die ik eind vorig jaar met uw kamer heb gedeeld.

[1:28:24] En daar heb ik ook verwezen naar de concrete voorstellen.

[1:28:27] Zoals het aanpakken van de territoriale leveringsbeperkingen, de TLB's.

[1:28:31] En ik zet mij hier uiteraard ook voor in tijdens deze raad van concurrentievermogen.

[1:28:36] Zoals ik ook in de vorige heb gedaan.

[1:28:40] De...

[1:28:44] Een van de krachten van dat voorstel was ook de onderbouwing door Ecoris... met de miljarden die erbij horen als je dat oplost.

[1:28:50] Dus mijn vraag was niet of de minister het nu allemaal kan noemen... maar de Europese Commissie komt in juli met zo'n voorstel.

[1:28:57] Is de minister bereid om aan de Europese Commissie ook te vragen... om als ze dat voorstel doen ook daarbij inzichtelijk te maken... wat de potentiële meerwaarde is voor Europese consumenten en burgers... als we dat inderdaad realiseren?

[1:29:20] De commissie neemt dat mee als ze de impact assessment opstelt.

[1:29:25] Dus daar wordt dit onderdeel van.

[1:29:27] Wij zullen monitoren of dat gebeurt.

[1:29:30] En ik ga ervan uit dat de heer Snelle dat zelf ook in de gaten houdt.

[1:29:34] En dan kunnen we natuurlijk altijd nog een ingreep doen indien nodig.

[1:29:43] Dan blijf ik bij de heer Sneller over de vraag over de interne markt en waar er nog meer winst te boeken is.

[1:29:52] Afgeleide vraag.

[1:29:53] Alle obstakels in het vrij verkeer en alle beleidsterreinen die niet geharmoniseerd zijn kunnen in theorie als impliciete tarieven worden gerekend.

[1:30:02] Dus ik heb met u prioriteiten gedeeld waar ik me voor inzet.

[1:30:06] Bijvoorbeeld die interne marktactieagenda en mijn tienpuntenplan.

[1:30:10] Voorbeelden zijn dan het aanpakken van die TLB's en het gelijktrekken van de nationale eisen.

[1:30:16] Maar goed, daar heb ik net eigenlijk ook bij stilgestaan.

[1:30:20] Dan blijf ik bij de heer Sneller over de nieuwe competition tool en de motie Sneller.

[1:30:26] Ik zie de problematiek in het concurrentievermogen waar mogelijk een nieuw instrument voor nodig is.

[1:30:32] Goede werking van de markten is namelijk uiteraard heel belangrijk.

[1:30:36] Ik kan alleen nu nog niet toezeggen dat ik zo'n instrument zal introduceren.

[1:30:40] Omdat ik meer tijd nodig heb om tot een beslissing te komen.

[1:30:43] Het is een zorgvuldig proces.

[1:30:45] is hierin natuurlijk wel belangrijk.

[1:30:46] En ik kijk ook naar het effect op regeldruk, de juridische inbedding en de kosten van toezicht.

[1:30:53] Er komt nog een Kamerbrief voor het commissiedebat Consumentenbescherming en Marktordening daarvoor.

[1:31:01] Dan de vraag van mevrouw Posma over de rol van Nederland en het mobiliseren van kapitaal voor investeringen.

[1:31:07] In lijn met het regeerprogramma zet het kabinet in op de versterking van de kapitaalmarktunie.

[1:31:12] En u wordt later deze maand nog geïnformeerd over de kabinetsinzet op de kapitaalmarktunie in de reeds toegezegde Kamerbrief.

[1:31:21] Het kabinet heeft de voorkeur voor de voortgang met de EU27, maar als het niet snel ambitieuze acties en resultaten oplevert, kijkt het kabinet dus ook in lijn met de motie dat ze nadrukkelijk met welke gelijkgestemde landen we gezamenlijk kunnen optrekken en in welke vorm we bijvoorbeeld de kopgroep kunnen vormen en daarmee stappen kunnen zetten.

[1:31:44] Dan blijf ik bij mevrouw Postma op de vraag over de grondstoffenstrategie.

[1:31:49] Dank voor de vraag.

[1:31:50] Belangrijk onderwerp.

[1:31:51] Ik herken daarom ook die urgentie.

[1:31:54] Tegelijkertijd vereist die inzet ook zorgvuldigheid.

[1:31:58] We zitten in de operationele fase van de nationale grondstoffenstrategie... waarin we concrete stappen maken.

[1:32:03] Ik zal er een paar noemen.

[1:32:06] Afgelopen najaar...

[1:32:07] heb ik uw Kamer per brief geïnformeerd over de voorraadvorming van kritieke grondstoffen met de aankondiging van twee pilotprojecten hiervoor.

[1:32:14] Dus één voor de defensieindustrie en één commercieel civiel.

[1:32:19] Rond de jaarwisseling heb ik uw Kamer geïnformeerd over de inzet van de verwerking van de kritieke grondstoffen en de kritieke grondstoffen voor de defensieindustrie specifiek.

[1:32:28] Ik ben nu aan de slag met de concrete opvolging hiervan.

[1:32:31] En ik zal uw Kamer dus ook met regelmaat informeren over de stand van zaken, omdat ik weet dat het de belangstelling heeft.

[1:32:38] Daarnaast werk ik met de minister van BAO en onze speciaal vertegenwoordige grondstofstrategie Alit Kastelein aan de nieuwe grondstoffenpartnerschappen met andere landen, zowel bilateraal als in Europees verband, om ook alternatieven te hebben voor de grondstoffentoevoer in onze ketens.

[1:32:54] Verder is het Nederlands Materialen Observatorium inmiddels gestart.

[1:32:59] Dat kabinet informeert en adviseert over de risicovolle strategische afhankelijkheden... op kritieke grondstoffen en de acties die nodig zijn vanuit de overheid.

[1:33:08] Tot slot, het versterken van onze kritieke grondstofketens... is een continu proces met acties op korte, middellange en lange termijn.

[1:33:16] Hiermee zetten we vaart en gaan we ook door.

[1:33:18] Dat stopt ook niet.

[1:33:22] Mevrouw Pasman had een vraag.

[1:33:23] Ja, dank voorzitter.

[1:33:25] Dank aan de minister voor deze uitbreiding van deze belangrijke strategie.

[1:33:29] Ik hoorde de minister in de laatste zin ook zeggen van het verhuis continu updates eigenlijk.

[1:33:33] We hebben natuurlijk de afgelopen maanden de geopolitiek flink zien veranderen.

[1:33:38] En ik wil graag van de minister horen hoe hij dat mee heeft genomen in de verandering van de grondstoffenstrategie.

[1:33:45] Dank.

[1:33:46] Een voorbeeld daarvan is de grondstoffendeal met Oekraïne.

[1:33:51] Waar we ook het observatorium hebben gevraagd of daar voor ons nog risico's zijn.

[1:33:56] En dat is niet het geval.

[1:33:58] Dat is een voorbeeld waar heel snel geschakeld wordt op de actualiteit die zich voordoet.

[1:34:03] Voor de rest is dit een, wat ik aangaf, een continu proces waar gekeken wordt.

[1:34:08] En daar kan soms snel geïnventariseerd worden.

[1:34:11] Zoals nu met die grondstoffendeal tussen de Verenigde Staten en Oekraïne.

[1:34:14] Dus dat is één voorbeeld van hoe dat heel snel ook kan gaan.

[1:34:18] Waardoor wij gelijk signalen krijgen of actie benodigd is of niet.

[1:34:23] En voor de rest zijn er natuurlijk ook wat continu processen die gewoon doorlopen.

[1:34:26] Die niet nu op korte termijn of op de actualiteit afhankelijk zijn.

[1:34:30] Volgende vraag, mevrouw.

[1:34:32] Ja, dank voorzitter.

[1:34:33] Dat is goed om te horen.

[1:34:35] Er kwam al een omschrijving van wat inmiddels al een beetje gedaan is.

[1:34:40] Heeft de minister er vertrouwen in dat we op dit moment voldoende hebben gedaan?

[1:34:45] Of denkt de minister van nou, de geopolitieke situatie is wat veranderlijk, wat nijpend.

[1:34:51] Zeker als het gaat om grondstoffen.

[1:34:53] Want er moet nog een tandje bij.

[1:34:55] Kan de minister aangeven wat zijn risico-inschatting daarin is?

[1:34:57] De minister.

[1:34:59] Dank voorzitter.

[1:35:00] In de fase waarin we nu zitten en het observatorium wat net gestart is, is het nu voldoende.

[1:35:11] De eerlijkheid gebiedt ook te zeggen dat de strategie niet behelst dat wij enorme eigen voorraden gaan inkopen, aanleggen...

[1:35:21] Dat is niet de ambitie en daar is eerlijk gezegd ook gewoon geen funding voor.

[1:35:25] Dus als dat een stap is die voor de Kamer van belang is, dan zullen we daar ook goed over moeten hebben, omdat daar geen funding voor voorzien is.

[1:35:34] Maar in de monitoring en het in kaart brengen van afhankelijkheden, van alternatieven, van het aangaan met relaties met andere landen om alternatieve stromen zeker te stellen, dat gaat goed en daar heb ik ook alle vertrouwen in.

[1:35:53] Dank.

[1:35:54] Dan ben ik toegekomen aan de laatste vraag, voorzitter.

[1:35:58] Waar veel vragen ook over gesteld zijn over de Amerikaanse importheffingen.

[1:36:03] Ik begrijp en deel de zorgen over de door de president van de Verenigde Staten... aangekondigde importtrieven voor de Europese goederen.

[1:36:10] Allereerst, en dat weet u alle, is de handelspolitiek een exclusieve competentie van de Unie.

[1:36:18] Het is daarom ook in de eerste instantie aan de commissie.

[1:36:20] En de commissie en de lidstaten hebben hier natuurlijk nauw...

[1:36:23] contact over en zijn ook eensgezind.

[1:36:26] Dus het is van belang om met één stem te spreken omdat we samen immers ook gewoon het sterkst staan.

[1:36:32] De commissie heeft naar aanleiding van de aankondigingen reeds aangegeven open te staan voor dialoog en samenwerking maar dat krachtig en onmiddellijk opgetreden wordt tegen ongerechtvaardigde belemmeringen voor de vrije en eerlijke handel inclusief dan de nieuwe tarieven.

[1:36:48] Vorige week heeft u wellicht bekend de EU-handelscommissaris Sefcovic de VS ook bezocht om het over de handelspolitiek te hebben.

[1:36:58] Morgen spreekt mijn collega de minister van BAO in Washington ook met een Amerikaanse collega over de handelsrelatie.

[1:37:06] En zelf zal ik ook snel contact hebben met mijn collega.

[1:37:10] Een nieuwe counterpart om het daarover te hebben.

[1:37:14] En de boodschap van het kabinet aan de Verenigde Staten is ook om aan te geven dat Nederland en de EU willen samenwerken met de Verenigde Staten.

[1:37:21] We hebben natuurlijk een hele lange en goede handelsrelatie met elkaar en die houden we ook graag in stand.

[1:37:26] Maar bij die boodschap hoort ook wel dat we aangeven dat de EU eensgezind is en bereid is om gezamenlijk de eigen belangen te verdedigen tegen onrechtvaardige handelspartijen.

[1:37:36] En dan ben ik aan het einde gekomen van...

[1:37:40] Dank aan de minister.

[1:37:41] Ik ga gelijk door naar de tweede termijn.

[1:37:46] U wilt nog een interruptie plaatsen, maar dat kunnen we ook in de tweede termijn doen, toch?

[1:37:50] Of wilt u dat nog voor?

[1:37:51] Ik wou met name even checken.

[1:37:52] Er waren nog een paar vragen blijven liggen.

[1:37:54] Oké, laten we dat doen.

[1:37:55] Over de MFK en of de onderhandelingen al zijn ingezet om die R&D-bijdrage die hier ook in staat te verhogen.

[1:38:01] En ik had een vraag gesteld over de toezichthouders.

[1:38:03] Met name over die medische technologie en AI.

[1:38:08] Minister, kunt u die nu beantwoorden?

[1:38:10] Ja, dat had ik verwacht.

[1:38:12] De beantwoording komt dus in de tweede termijn.

[1:38:15] Dan gaan we gelijk door.

[1:38:16] Eén minuut spreektijd per fractie.

[1:38:18] Twee vragen.

[1:38:19] We moeten ook strak om half vier uit de zaal zijn.

[1:38:23] Meneer Thijs, aan u het woord.

[1:38:25] Dank voorzitter en dank aan de minister voor de beantwoording.

[1:38:27] Nou, ik heb grote zorgen naar dit debat.

[1:38:29] Hoe dat zal gaan met de industrie.

[1:38:31] Met gelul kun je niet innoveren, heb ik eerder gezegd.

[1:38:32] En met gelul kun je ook geen industrie bouwen en je baan en je verdienvermogen behouden.

[1:38:37] Dus we gaan wachten wat er in Q3 komt.

[1:38:39] Ik hoop dat dat aan het begin van Q3 doet.

[1:38:41] Dat het mee kan met Prinsjesdag.

[1:38:43] En ik zou wel een suggestie willen doen.

[1:38:45] De winsten zijn hoger dan ooit.

[1:38:46] De dividenduitkeringen zijn hoger dan ooit.

[1:38:48] Doe een kleine winstbelasting, zodat je geld ophaalt.

[1:38:51] En dan kun je dat gebruiken voor innovatie in het opbouwen van je nieuwe industrie.

[1:38:54] En natuurlijk die groene vraag.

[1:38:56] Dan over de CSRD en de CSRDD.

[1:38:58] De kosten zijn maar beperkt.

[1:39:00] Dit is een rapport van een NGO SOMO.

[1:39:02] Die laat zien dat 0,13% van de winst van de beursgenoteerde bedrijven... dat kost het om deze regelgeving door te voeren.

[1:39:11] Ik zal zorgen dat het rapport bij de minister komt.

[1:39:13] Maar de winst is enorm groot.

[1:39:15] Want we kunnen er echt kinderarbeid en mensenrechten schendingen mee stoppen.

[1:39:18] Dus ik hoop echt dat...

[1:39:20] het kabinet bij zijn huidige positie blijft en deze voorstellen overeind houdt.

[1:39:24] Ik weet niet, had ik dat nou al gedaan?

[1:39:25] Ik vraag graag een twee minuten debat aan.

[1:39:30] Meneer Thijs, ik begreep dat het zelfs al een vooraankondiging had gedaan.

[1:39:33] Ja, maar dan moet je het wel nu aanvragen.

[1:39:35] Anders gaat hij uit de planeeragenda.

[1:39:37] Heel goed.

[1:39:37] Dus de vooraankondiging die meneer Thijs heeft gedaan voor twee minuten bad... die is bij deze geëffectueerd.

[1:39:45] En die vindt dan morgen plaats.

[1:39:48] Ja, morgen.

[1:39:49] Mevrouw Martens voor het tweede mei.

[1:39:51] Ja, voorzitter, hartelijk dank.

[1:39:52] Ik hou het heel kort.

[1:39:53] Ik wens de minister heel erg veel succes.

[1:39:55] Ik kijk nogmaals uit naar alle stukken die wij in Q3 mogen gaan ontvangen... en alle debatten die wij daarna gaan voeren.

[1:40:00] Dank u wel.

[1:40:01] Dank u wel, de heer Sneller, tweede termijn.

[1:40:06] Eerst even het algemene proces.

[1:40:08] Ik heb zes jaar lang de JBZ-raden mogen voorbereiden als medewerker... vier jaar lang die Eurogroep Ecofin gedaan als woordvoerder... en nu krijgen we hetzelfde weer.

[1:40:16] Er is een raad...

[1:40:19] Die is niet op de datum, dat staat op de geannoteerde agenda, maar dat ligt aan de commissie.

[1:40:23] Vervolgens komen die BNC-visies later, maar gaat de minister wel het woord voeren namens Nederland, terwijl dit bedoeld is om democratische controle uit te oefenen.

[1:40:30] Achteraf gaan we klagen over het gebrek aan controle op EU-besluitvorming.

[1:40:34] Dus ik zou toch nog een keer willen vragen aan de minister, wat gaan we daar nou aan doen?

[1:40:39] Duitsland had ook de inspiratie kunnen zijn voor daadkracht.

[1:40:43] Want de wereld is wel veranderd.

[1:40:45] En ik heb na de beantwoording en ook de stukken die we hebben gekregen... gewoon nog steeds niet het gevoel dat we niet gaan snoezen.

[1:40:54] En dat is volgens mij hier uiteindelijk de kern.

[1:40:57] En dat is ook wat ik hoop dat de minister aan de Kamer wil overbrengen.

[1:41:00] Maar ook in Europa wil overbrengen.

[1:41:03] We kunnen het ons niet veroorloven om dat weer te doen.

[1:41:06] En dat betekent ook wat onorthodoxe dingen af en toe doen.

[1:41:09] En ook zorgen dat het nu anders is dan de vorige keren.

[1:41:12] En daar hoop ik dat de minister in tweede termijn toch nog een pleidooi voor wil doen.

[1:41:17] Dank u wel, mevrouw Posma, tweede termijn.

[1:41:19] Ja, dank voorzitter.

[1:41:20] Ik wil de minister bedanken voor de antwoorden die we hebben gehad.

[1:41:24] Volgens mij is de lijn van NRC duidelijk.

[1:41:25] Ik wil mijn collega's bedanken voor de leuke discussie die we hebben gehad over de subsidies.

[1:41:32] En ik wil nog één oproep doen.

[1:41:33] Het is een beetje wat de heer Sneller al zei.

[1:41:35] Ik loop sinds 2002 mee in de politiek en die BNC-fiches zijn altijd laat.

[1:41:41] Maar ze komen wel altijd voor het debat wat we hebben met de minister.

[1:41:46] En dat is een oproep die ik echt zou willen doen...

[1:41:48] Want het feit dat en BNC-visiovert CID over de omnibus en ook nog wat andere later komen... dat geeft geen discussie met elkaar.

[1:41:57] En ik denk dat wij met elkaar het vertrouwen willen hebben... dat we als Nederland het juiste standpunt innemen in de Raad.

[1:42:04] En dan is het onze taak als Kamer om te kijken waar we de minister mee op pad sturen... en of we eventueel nog bij willen sturen.

[1:42:10] En dat mis ik hier echt.

[1:42:12] Dus dat zou mijn verzoek zijn aan de minister.

[1:42:15] De heer Vlag voor het tweede termijn.

[1:42:17] Ja, voorzitter, twee punten.

[1:42:19] Ik ben blij dat ik de minister aan mijn kant vind... om van regels weer middelen te maken om doelen te bereiken... en niet dat je die regels hebt om het erg ingewikkeld te maken.

[1:42:30] Dus blij dat we die strijd ook gezamenlijk voortzetten.

[1:42:34] Ik was blij met de beantwoordingen rond de defensieindustrie en de marinebouw.

[1:42:38] Al vond ik de vergelijking met de onderzeebootaanbesteding wat ongelukkig.

[1:42:43] Want daar hebben we ons volgens mij denk ik juist door Franse staatssteun en mooie verhalen wat in de luren laten leggen.

[1:42:52] Nou, wat een uitsmijter van de heervlag.

[1:42:56] Ik kijk even naar de minister.

[1:42:57] Zullen we even dan drie minuten hier... Ja.

[1:43:02] Ik schors voor een enkel moment.

[1:49:07] Ik heropen hierbij het debat.

[1:49:10] We gaan luisteren naar de beantwoording van de minister in tweede termijn.

[1:49:13] Het woord is aan de minister.

[1:49:15] Dank u wel, voorzitter.

[1:49:16] En dank ook voor de vragen.

[1:49:21] Dank ook voor de opmerkingen, de zorgen en de toewensingen.

[1:49:25] Die neem ik mee.

[1:49:27] Ik ga beginnen met de vragen.

[1:49:29] Excuus aan de heer Sneller voor de omissie voor de vragen in de eerste termijn.

[1:49:36] Met betrekking tot de vragen over de toezichthouders.

[1:49:39] Ik vind dat onze Nederlandse toezichthouders goed met elkaar samenwerken binnen Nederland en in Europa...

[1:49:45] met de toezichthouders van de andere lidstaten.

[1:49:48] Iedere lidstaat heeft natuurlijk een eigen nationaal verbindingsbureau... die de Europese samenwerking bevordert.

[1:49:53] En ook ondersteunt de commissie deze samenwerking.

[1:49:56] Dus dat juich ik toe.

[1:49:58] Maar ik herken dat het landschap soms ook wel echt ingewikkeld is.

[1:50:02] Dus daarom heb ik dit jaar in Nederland de productmeldwijzer opgezet.

[1:50:07] En via de meldwijzer kunnen ondernemers en consumenten... dus ook de juiste toezichthouder vinden.

[1:50:13] Verder vind ik het belangrijk om te noemen dat de toezichthouders onafhankelijk zijn in de manier van toezicht houden.

[1:50:21] Omdat dit de agenda is van de minister voor de komende jaren om het EU-concurrentievermogen te vergroten... en wij gewoon van die start-up scale-ups waar we het in andere debatten over gehad hebben... dit is gewoon een bottleneck dat ze bij 27 verschillende plekken moeten...

[1:50:37] Checken, kan ik dit op de markt brengen, dit product?

[1:50:40] En dat is natuurlijk in vergelijking met de Verenigde Staten en de discussie over kapitaalmarktunie, dat is integraal onderdeel van een hervormingsagenda die er toe moet leiden dat we hier die groei krijgen die we willen.

[1:50:51] Dus ik heb hem niet gevonden, dit onderdeel in deze agenda, tenzij die ergens ingevouwen zit en dan hoor ik het heel graag.

[1:50:58] Want er staan wel andere dingen in.

[1:51:01] We gaan harmoniseren.

[1:51:02] En natuurlijk hebben we ook met het single supervisory mechanism voor banken... hebben we uiteindelijk gezegd, nee, één toezichthouder.

[1:51:11] En dat zou ik ook, denk ik, de sectoren toewensen voor een aantal andere producten.

[1:51:16] Dus mijn vraag is, kort gezegd, waarom is dat niet onderdeel van deze agenda?

[1:51:23] Ja, dank voorzitter.

[1:51:24] En ik vind het recht punt.

[1:51:27] En hij staat niet expliciet benoemd.

[1:51:30] Ik wil hem wel meenemen, want ik zie de zorg.

[1:51:34] En ik herken ook de geluiden van de ondernemers en van de start-ups.

[1:51:39] Die zeggen van nou, het wordt niet per se makkelijk gemaakt als je langs al die loketjes moet.

[1:51:44] Dus ik ga daar achteraan.

[1:51:45] Dank voor de suggestie.

[1:51:48] Dank u wel.

[1:51:49] Dan blijft me de heer Sneller met de vraag over de 3%-doel in het MFK.

[1:51:54] Ik kan niet vooruitlopen op de kabinetsinzet op hoofdlijnen op de volgende MFK na 27...

[1:52:02] die uw Kamer binnenkort nog tegemoet komt.

[1:52:04] En de onderhandelingen na publicatie uiteraard van het commissievoorstel.

[1:52:09] De publicatie van het MFK-voorstel door de commissie is voorzien voor rond de zomer dit jaar.

[1:52:15] Dan zullen ook de onderhandelingen daadwerkelijk van start gaan.

[1:52:19] En vanuit Nederland zijn we warm pleitbezorger geweest, altijd van Horizon Europe.

[1:52:24] Dat weet Litsneller.

[1:52:27] Wat ook gericht is op R&D en we zijn daar natuurlijk ook netto ontvanger van.

[1:52:32] Dan ga ik met uw goedvinden door naar een verzamelvraag over de BNC-fiches.

[1:52:41] Want ik begrijp de opmerking en de frustratie... en ik vind het zelf ook vervelend dat ik met mail in de mond moet praten...

[1:52:48] Maar goed, de commissie presenteert de voorstellen aan de Raad.

[1:52:51] En de verwachting is dat we het daar nog verschillende keren in de Raad over zullen hebben.

[1:52:55] En ook verschillende keren in de Kamer.

[1:52:57] Dus het is niet dat we het nu hebben en het niet meer terug gaat komen.

[1:53:01] Was het maar zo eenvoudig.

[1:53:03] Dus dat is misschien het enige comfort wat ik nog kan geven.

[1:53:05] Maar ik deel dus de frustratie.

[1:53:07] Dat vind ik toch belangrijk om even te noemen.

[1:53:13] Ik heb het ook nog even specifiek over de timing van de BNC-fiches.

[1:53:18] We doen echt onze uiterste best om de fiches van vorige week... om de voorstellen zo snel mogelijk met de Kamer te delen.

[1:53:27] Tegelijkertijd merken we ook dat andere departementen... ook betrokken moeten worden, waar we het net ook over gehad hebben.

[1:53:35] Dus we voelen echt die urgentie om tot snelle kabinetspositie te komen... vanwege die discussie juist in Brussel.

[1:53:43] Het leidt tot een vraag van mevrouw Posma.

[1:53:46] Ja, dank voorzitter.

[1:53:46] Ik ben even op zoek naar een werkbaar iets van ons allen.

[1:53:51] Kan de toezegging gedaan worden dat die BNC-visies er gewoon drie dagen voor het debat liggen?

[1:53:56] En anders moeten we het debat op zo'n manier inplannen dat het wat dichter op de raad zit.

[1:54:00] Maar het is voor ons als Kamer echt wel belangrijk om onze rol te kunnen vervullen.

[1:54:07] Ja, dank.

[1:54:08] En dat zou ik heel graag willen.

[1:54:10] Maar we kunnen dat niet toezeggen.

[1:54:12] Omdat we daar ook niet alleen over gaan.

[1:54:18] Maar ik snap wel de zorg.

[1:54:19] Wat ik wel meeneem is om te kijken eventueel in de planning van de debatten.

[1:54:26] Hoe we toch iets dichter erop kunnen zitten.

[1:54:27] Zodat we inhoudelijker en afgestemd het gesprek kunnen hebben.

[1:54:31] Ik kan er niks toe zeggen.

[1:54:32] Maar ik neem de zorg serieus.

[1:54:34] Want ik vind het zelf ook.

[1:54:36] Ik vind het zelf ook vervelend om het op deze manier te doen.

[1:54:40] Dus die neem ik wel mee om te kijken dat wat we wel kunnen doen... dat we dat dan wel doen, is het in de planning, in de tijdigheid... om te zorgen dat we inhoudelijker gelijk het gesprek kunnen hebben.

[1:54:52] En daarmee is de minister aan het einde van zijn tweede termijn.

[1:54:58] Twee minuten, dat was zoals gezegd al aangevraagd door de heer Thijssen.

[1:55:04] Ik heb één toezegging ook aan de heer Thijssen.

[1:55:06] De minister zegt toen in het derde kwartaal van 2025 een brief naar UKM te sturen... over de 3% doelstelling aan onderzoek en ontwikkeling.

[1:55:13] Was dat niet al een bestaande toezegging?

[1:55:15] Ja, dat is gewoon die dikke brief, zeg maar.

[1:55:19] Ja.

[1:55:20] Oké, als dit er dan dus ook in kan, dan is dat dus een bevestiging van een eerder gedane toezegging.

[1:55:27] De heer Sneller.

[1:55:27] Misschien kan dat laatste procespunt in de oplegbrief bij de volgende geannoteerde agenda nog even kort worden teruggekoppeld.

[1:55:33] Of er nou mogelijkheden zijn om tussen BNC-fiche en een agenda die we krijgen voordat de commissie überhaupt met het voorstel gekomen is.

[1:55:42] Of er niet iets van informatievoorziening tussen zit.

[1:55:45] Kan de minister dus ingaan op de informatievoorziening richting de Kamer in aanloop naar een raad?

[1:55:55] Excuus voorzitter, daar moet ik wel terughoudend in zijn, omdat dat niet altijd binnen onze invloedssfeer ligt, ook in de timing.

[1:56:04] Maar de toezegging die ik aan lid POSMA heb gedaan om wel te kijken waar wel in de planning van het debat en in de tijdigheid waar we wel invloed op kunnen uitoefenen, met alle plezier, want dat maakt gewoon het debat beter.

[1:56:18] Maar ik moet daar wel terughoudend in zijn, voorzitter.

[1:56:22] Dat is het.

[1:56:23] Dat is het antwoord, meneer Sneller.

[1:56:24] En daar moet u het mee doen.

[1:56:26] Maar ik bedoelde, omdat het anders niet wordt genoteerd als toezegging... en het risico is dat het weer verdwijnt... als dat in de volgende geannoteerde agenda terug kan komen... dan kan de griffier het opschrijven dat het ook daar vast ligt.

[1:56:42] Meneer Sneller vraagt een toezegging op dit punt.

[1:56:55] Ja, ik heb aangegeven, de toezegging die ik aan mevrouw Posma heb gedaan, die heb ik in de zorgvuldigheid zo gewogen dat dat is wat we kunnen doen.

[1:57:03] En ik kan niet iets beloven wat ik niet kan waarmaken, want daar zou ik u, Kamer, mogelijk in teleur kunnen stellen.

[1:57:11] Dus de zorgvuldige toezegging aan mevrouw Posma om te kijken wat binnen onze invloedssfeer ligt, waar we wel kunnen helpen en zorgen dat we beter dichter erop zitten, absoluut wel.

[1:57:24] Daarmee zijn we aan het einde van dit debat gekomen.

[1:57:27] En ik dank de minister hartelijk.

[1:57:29] En natuurlijk ook iedereen die achter de schermen heeft geholpen.

[1:57:34] Hier de geïnteresseerden en de leden voor hun bijdrage aan dit debat.

[1:57:39] Ik wens u allen een hele fijne middag.