Oorlogen in Democratische Republiek Congo en Soedan

[0:00:00] Buitenlandse handel en ontwikkelingshulp.

[0:00:02] We gaan het hebben over de oorlogen in de Democratische Republiek, Congo en Soudaan.

[0:00:07] We hebben twee ministers aanwezig.

[0:00:10] Welkom beide, de minister van Buitenlandse handel en ontwikkelingshulp en de minister van Buitenlandse Zaken.

[0:00:14] We hebben straks maar liefst negen of

[0:00:16] tien Kamerleden die inbreng gaan leveren, dus dat is genoeg belangstelling.

[0:00:21] We hebben vier minuten spreektijd en ik wilde onderling in de eerste termijn drie interrupties voorstellen, want ik ben bang dat we het anders niet gaan halen.

[0:00:29] We hebben tot negen uur.

[0:00:31] Als eerste is het woord aan de heer Bamenga van D66.

[0:00:36] Dank u wel, voorzitter.

[0:00:38] Iedere keer dat we elkaar niet als mensen behandelen, raken wij een stukje van onze menselijkheid kwijt.

[0:00:45] Dat is precies wat er nu gebeurt in Congo en Soudaan.

[0:00:48] Dit zijn de grootste humanitaire crisissen ter wereld.

[0:00:52] En diezelfde wereld laat het nu gebeuren.

[0:00:55] Voorzitter, ik wil beginnen met Soudan.

[0:00:00] 30 miljoen mensen, twee derde van de bevolking, is afhankelijk van humanitaire hulp.

[0:00:00] 26 miljoen mensen lijden ernstige honger en 15 miljoen mensen zijn op de vlucht.

[0:01:09] De zorginfrastructuur is zo goed als verwoest.

[0:00:00] 80 procent van de scholen zijn gesloten.

[0:01:15] Kinderen worden ontvoerd en gerecruiteerd als kindsoldaten.

[0:01:19] Verkrachtingen, seksuele uitbuiting en seksuele slavernij zijn wijd verspreid.

[0:01:25] En dit alles wordt verergerd en aangedreven door voedsel- en watertekort.

[0:01:30] Op grote schaal vinden mensenrechtsschendingen plaats.

[0:01:33] Terwijl in 2025 4 miljard nodig is om humanitaire nood het hoofd te bieden, kiest dit kabinet ervoor om 2,4 miljard euro op ontwikkelingssamenwerking te bezuinigen.

[0:01:46] Voorzitter, het is werkelijk hel op aarde in Sudan.

[0:01:51] Er moet geld bij en niet eraf.

[0:01:54] Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat 4 miljard dollar in Sudaan terechtkomt?

[0:01:58] Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat de bescherming van burgers en hulpverleners een hogere prioriteit krijgt?

[0:02:04] Voorzitter, sinds het begin van dit jaar zijn er al meer dan 7000 burgers vermoord in het oosten van Congo.

[0:02:11] Het land is nu al een van de meest gevaarlijke plekken voor vrouwen en christenen.

[0:02:15] Zo zijn onlangs 70 christenen onthoofd in Kassanga en honderden vrouwen verkracht en levend verbrand in Goma.

[0:02:23] De verwachting is dat meer dan 1 miljoen Congolezen nog dit jaar het geweld zullen ontvluchten.

[0:02:30] Het besef ontgaat mensen snel dat er echte mensen achter deze abstracte cijfers schuilgaan.

[0:02:37] Echte mensen

[0:02:38] die onbeschrijfelijk leed wordt aangedaan.

[0:02:41] Echte families die leven van één maaltijd per twee à drie dagen.

[0:02:45] Echte kinderen die moeten meemaken dat hun moeder wordt verkracht, hun vader wordt vermoord en zelf worden ontvoerd om kindsoldaat gemaakt te worden.

[0:02:54] Wat gaat de minister doen om deze misdaden tegen de menselijkheid niet onbestraft te laten?

[0:03:00] Het Oost van Congo staat in brand.

[0:03:02] En ook al hebben wij de middelen om die brand te blussen, deze minister kiest voor bezuinigen.

[0:03:07] En dat vind ik onbegrijpelijk.

[0:03:09] Terwijl de brandhaard in Congo alleen maar verder lijkt op te laaien, wil deze minister bezuinigen op de middelen voor veiligheid en stabiliteit in de Grote Merenregio.

[0:03:19] Is de minister gezien de recente ontwikkelingen bereid om het regionaal programma in de Grote Meren in Afrika voor te zetten?

[0:03:27] is de minister bereid om in het kader hiervan een diaspora-strategie te ontwikkelen, een strategie waarbij de diaspora gefaciliteerd wordt om bij te dragen aan duurzame ontwikkeling in Congo.

[0:03:38] Voorzitter, op korte termijn zijn daarnaast nog een aantal dingen die nodig zijn voor Congo.

[0:03:43] Er wordt vaak gewezen naar de strijd van grondstoffen en handel in bloedmineralen als één van de belangrijkste oorzaken van deze oorlog.

[0:03:51] Daarom de volgende vragen.

[0:03:53] Hoe gaat de minister zich inzetten voor transparante en rechtvaardige grondstoffenwinning en het aanpakken van illegale export van mineralen uit Congo?

[0:04:02] Welke extra sancties en maatregelen wil deze minister al dan niet in EU-verband instellen om het conflict te deescaleren en de beëindiging van de bezetting in de veroverde gebieden te bereiken?

[0:04:13] Voorzitter, afrondend.

[0:04:14] Voor zowel Soudan als Congo wil ik alleen nog de volgende vraag stellen.

[0:04:19] Wat kan de minister nog meer doen om een staak tet vuren te bereiken?

[0:04:23] Wat kan de minister nog meer doen om humanitaire hulp vanuit Nederland op te schalen en ongehinderde toegang tot hulp mogelijk te maken?

[0:04:32] Is de minister bereid om hiervoor een cashhulp mogelijk te maken en haar mobiliserende en innovatieve kracht te gebruiken om private partijen ook een rol te laten spelen?

[0:04:44] Dank u wel.

[0:04:46] Dank u wel.

[0:04:46] Dan is het woord aan de heer Seder van de ChristenUnie.

[0:04:50] Dank u wel.

[0:04:51] Voorzitter, Congo is eeuwenlang leeggeplunderd... vanwege de grondstoffen onder de grond.

[0:04:57] De mensenlevens van de mensen die boven de grond woonden... waren daaraan ondergeschikt en zelfs minder dan een mens geacht.

[0:05:04] Maar voorzitter, anno 2025 is er helaas in veel opzichten weinig veranderd.

[0:05:09] Nog steeds is het leven van een man, van een Congolese vrouw, kind... ondergeschikt aan de mineralen die onder de grond zitten waar ze op wonen.

[0:05:16] Voorzitter, er is te veel stilte.

[0:05:19] stilte ten aanzien van de massale verkrachtingen die dagelijks plaatsvinden, de slachtpartijen op minderheden, op christenen en het mensonterend onrecht is oorverdovend.

[0:05:29] Daarom is het ook goed dat we dit debat met elkaar voeren, want de situatie is urgent.

[0:05:34] Voorzitter, terwijl de aandacht in de Kamer op verschillende conflicten is, wordt er ook te weinig stilgestaan bij de grootste humanitaire ramp op aarde momenteel in Soudan.

[0:00:00] 26 miljoen mensen lijden honger.

[0:05:45] Dodelijke epidemieën liggen op de loer en er vindt seksueel geweld plaats elke dag weer.

[0:05:52] Bij het jongste slachtoffer slechts één jaar was, voorzitter.

[0:05:56] Voorzitter, waar de verschrikkingen open voor extra inzet van de internationale gemeenschap, zien we tegelijkertijd bezuinigingen.

[0:06:02] Bezuinigingen van dit kabinet en ook een terugtrekkende beweging.

[0:06:06] We hebben het eerder gehad over USAID en de terugtrekking daarvan, wat inmiddels aangetoond letterlijk mensenlevens kost.

[0:06:13] Voorzitter, mijn eerste vraag is, heeft de aangename motie CS met meerdere collega's van mij,

[0:06:19] die opriep om het gesprek met de Amerikaanse regering op dit punt te voeren, heeft dat inmiddels plaatsgevonden.

[0:06:25] En welke extra verantwoordelijkheden, financieel, materieel, op welke wijze, dan ook neemt het kabinet hierin voor zowel Congo als Sudan.

[0:06:33] Voorzitter, dan over de specifieke conflicten.

[0:06:36] In plaats van Sudan zien we dat de toegang voor humanitaire hulp zeer problematisch verloopt.

[0:06:41] Hoe zet de minister zich nationaal, maar ook in EU-verband voor in dat alle hulp terechtkomt bij de bevolking?

[0:06:47] Wat zijn die knelpunten?

[0:06:48] Kunnen we die ook vandaag benoemd krijgen?

[0:06:51] En er geldt in Darfur een wapenembargo.

[0:06:53] Maar voorzitter, er wordt ook nauwelijks opgehandhaafd.

[0:06:56] Wat is de inzet van de minister hierop?

[0:06:58] En hoe kijkt hij naar de tantie van ontwapening?

[0:07:01] En welke actoren, welke personen, welke landen zijn daarbij nodig om dit mogelijk te maken?

[0:07:05] Welke inzet en welke obstakels zijn daar nu nog een probleem voor?

[0:07:11] Voorzitter, de realiteit is ook dat er voor een belangrijk deel oplossingen van dit conflict buiten Sudan gezocht moeten worden.

[0:07:17] We zien dat Rusland profiteert van het conflict en probeert via huurlingen legers toegang te krijgen tot goud, maar ook tot andere grondstoffen.

[0:07:25] Kan de minister zich daarom in EU-verband inzetten dat deze geldstroom voor Rusland wordt afgesneden, in het belang van de Soedanese, maar ook in het belang van de strijd die momenteel in Oekraïne plaatsvindt?

[0:07:37] Is het de minister bekend dat de Verenigde Arabische Emiraten ook een belangrijke rol in het conflict spelen en bepaalde groepen financieren?

[0:07:45] Welke stappen worden tegen deze landen gezet en kan Nederland ook in gesprek mogelijk treden met gelijkgestellende partners om een overleg mogelijk te maken?

[0:07:53] tot de escalatie en een staart heruitvuren.

[0:07:55] Voorzitter, met aanzien van de oorlog in Congo, er is een motie aangenomen om in EU-verband te pleiten voor waarneming ten aanzien van de grondstoffendeal met Rwanda.

[0:08:05] Wat is daar tot nu toe voor uitgekomen en hoe lang duurt het voordat we daar duidelijkheid over krijgen?

[0:08:11] Welke stappen worden momenteel gezet om de onontwapening van binnenlandse en buitenlandse rebellengroepen mogelijk te maken?

[0:08:17] Voorzitter, en wat is er nodig om de vredesgesprek eindelijk op de rit te krijgen?

[0:08:23] Heeft de EU contact met alle partijen en in hoeverre zet deze zich in om deze partijen ook aan tafel te krijgen?

[0:08:28] En spreekt de EU ook specifiek met Afrikaanse bemiddelaars, sojaar welke?

[0:08:33] Uiteindelijk komt vrede van oren erop.

[0:08:35] Welke rollen kunnen lokale organisaties, zoals maatschappelijke organisaties en kerken, hierbij een rol spelen?

[0:08:41] En is het kabinet bereid juist om deze extra te gaan ondersteunen?

[0:08:46] En tot slot, ik zie met grote verbazing dat het WK wielrennen in Rwanda, die een grote rol speelt in het conflict, nog steeds staat gepland.

[0:08:56] Er is geen plan B om het evenement te verplaatsen, al dus de UCI.

[0:09:01] Het lijkt me wel aan Nederland om verantwoordelijkheid te nemen.

[0:09:03] Is het kabinet bereid om in overleg met de KNWU af te zien van deelname of in ieder geval verplaatsing te pleiten?

[0:09:11] Sport mag nooit worden gebruikt om zulke grote misstanden te verdoeselen.

[0:09:14] Dank u wel, voorzitter.

[0:09:15] Dank u wel.

[0:09:16] Dan is het woord aan de heer Ram van de PVV.

[0:09:19] Dank u wel, voorzitter.

[0:09:22] Wat we nu vandaag bespreken is het schrikbarende bewijs van dertig jaar lang falend ontwikkelingshulpbeleid.

[0:09:29] Twee humanitaire rampen in Afrika.

[0:09:32] Verschrikkelijk wat daar gebeurt en wat er de afgelopen decennia is gebeurd.

[0:09:36] In Congo worden al decennia lang vrouwen verkracht, mensen vermoord, dorpen geplunderd, grondstoffen gestolen.

[0:09:44] En dat allemaal terwijl miljarden aan westerse hulp in de regio zijn gepompt.

[0:09:48] In Soedan woedde er sinds vorig jaar een allesvernietigende oorlog.

[0:09:52] Miljoenen mensen op de vlucht.

[0:09:54] En toch blijft Nederland maar geld sturen.

[0:09:58] Het Nederlandse beleid hoort het Nederlandse belang te dienen.

[0:10:00] Handel, veiligheid en de migratiestop.

[0:10:02] En dat doet het al jaren niet.

[0:10:04] En de resultaten blijven helaas achter.

[0:10:07] En dat terwijl Nederland de laatste dertig jaar meer dan een miljard tot misschien wel twee miljard aan de DRC heeft gegeven.

[0:10:15] Mijn eerste vraag aan de minister Veldkamp is dan ook.

[0:10:18] Waar blijven de resultaten?

[0:10:19] Waar is de vrede?

[0:10:21] Waar is de stabiliteit naar dertig jaar lang ellende in Congo en in Soedan al sinds de onafhankelijkheid?

[0:10:26] Voordat u verdergaat heeft u een interruptie van de heer Boswijk.

[0:10:30] Dank u wel, voorzitter.

[0:10:33] Voorzitter, ik ga niet meteen het alle beleid van de afgelopen dertig jaar op wat fantastisch is geweest.

[0:10:37] Ik denk dat het goed is dat we kritisch kijken naar ontwikkelingssamenwerking en wat heeft gewerkt en wat niet heeft gewerkt.

[0:10:43] Ongetwijfeld zijn er dingen die we moeten verbeteren.

[0:10:46] Maar kan de heer Ram uitleggen hoe dit nieuwe beleid ten opzichte van het vorige beleid ervoor gaat zorgen dat de ellende die we nu zien gaat voorkomen?

[0:10:56] Wat zijn dan de concrete punten die dit kabinet nu gaat doen waardoor we wel vrede gaan zien?

[0:11:04] Ja, het kabinet moet voor zichzelf spreken, maar wat ons betreft...

[0:11:07] ...begint het in eerste instantie bij het definiëren van een Nederlands belang... ...en ten tweede dat er ook resultaat wordt geboekt.

[0:11:14] En als je dan gaat kijken bijvoorbeeld naar Congo... ...nou ja, dan moet je kijken ook naar de vredesonderhaling van 2013.

[0:11:20] Die moet je evalueren.

[0:11:21] Wat is daar nou verkeerd gegaan?

[0:11:23] Wat is daar fout gegaan?

[0:11:24] Waarom is er nu weer oorlog?

[0:11:26] Nou, en een van de redenen, denk ik, die wel iedereen kan concluderen... ...is dat er een aantal geopolitieke belangen in die regio niet zijn meegenomen.

[0:11:34] En dat heeft geleid uiteindelijk weer tot een conflict.

[0:11:38] Het conflict tussen de Hutu-rebellen en de M23, dat is niet opgelost.

[0:11:47] Die bestaan nog steeds.

[0:11:49] En dat is ook niet geborgd in dat vredesakkoord.

[0:11:51] Dus wil je daar überhaupt vooruitgang boeken, moet je een aantal zaken daarin regelen.

[0:11:57] En zolang dat nu op dit moment niet... Dat gebeurt dus nu op dit moment helemaal niet.

[0:12:01] Het hele vredesproces is nu helemaal geklapt.

[0:12:04] Angola is eruit gestapt sinds gisteren.

[0:12:07] Die heeft gezegd in bedekte termen... we geven nu prioriteit aan de voorzitterschap van de Afrikaanse Unie.

[0:12:13] Nou, dat is een hele slechte ontwikkeling.

[0:12:16] En een van de redenen is dat M23 uit het vredesproces is gestapt.

[0:12:21] En een van de hoofdoorzaken is dat op 17 maart de EU sancties heeft opgelegd op M23.

[0:12:28] Dus als wij dan iets doen, als Europa en als Nederland, moet het wel constructief zijn.

[0:12:34] En dat is het dus niet geweest de afgelopen week.

[0:12:37] Het hele vredesproces is geklapt, mede als oorzaak door de interventie van de Europese Unie.

[0:12:44] Dus ja, als we dat dan doen, kijk dan echt naar de diplomatieke oplossing en sluit dan aan bij degene die bemiddelt.

[0:12:51] En dat is niet gebeurd.

[0:12:53] Angola is nu weggelopen.

[0:12:54] We zitten nu helemaal erbij af.

[0:12:56] En ja, dat is dus een zeer kwalijke zaak.

[0:12:59] En de EU had een hele andere rol te spelen.

[0:13:01] De timing is desastreus geweest.

[0:13:04] Dus ja.

[0:13:05] Dank u wel.

[0:13:06] Nog een vervolgvraag, meneer Boswijk.

[0:13:09] Ja, sorry voorzitter, ik hoor vooral een duiding.

[0:13:11] Maar mijn vraag was, wat heeft ervoor gezorgd dat Nederlands beleid, want die bewering wordt namelijk in de inbreng van collega Ram wel gedaan, dat het door het ontwikkelingsbeleid, mede doordat we nu die ellende hebben, en het zou nu anders worden, namelijk de Nederlander op één en handel, maar echt concretisering hoor ik namelijk niet.

[0:13:28] En laat ik er dan een paar noemen, voorzitter.

[0:13:29] Het is dankzij de moties van collega Dobbe en mijzelf dat het Women, Peace & Security Fund

[0:13:34] nog overeind staat.

[0:13:35] Dat is hetgeen dat aantoonbaar zorgt dat er duurzame vrede is.

[0:13:40] Niet alleen in Congo, maar dat er in meerdere gebieden in de wereld wordt onderhandeld.

[0:13:43] Dat vrouwen daar een positie aan tafel hebben.

[0:13:45] Dan had dit kabinet bijna gesloopt.

[0:13:47] En ik hoorde collega Ram zeggen, ja, de Nederlander weer op één en het moet over handel gaan.

[0:13:54] Toevallig weet ik als voormalig woord voor de landbouw dat handelsakkoorden soms juist voor hebben gezorgd

[0:14:01] dat de agrarische sector in Afrika omzee is geholpen, waardoor er juist weer conflicten en migraties ontstaan.

[0:14:07] Dus ik hoor eigenlijk vooral een duiding en geen enkele ontkrachting.

[0:14:11] Ik zou toch nogmaals een reflectie op mijn interruptie willen.

[0:14:14] Dank u wel.

[0:14:15] Ik wil ook vragen de interrupties kort te houden en ook de beantwoording.

[0:14:18] Het woord is aan de heer Rommel.

[0:14:19] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:14:21] Nou kijk, een van de oplossingen is als je wilt dat Congo een functionerende staat wordt, is dat als je gaat over grondstoffen en handel,

[0:14:31] dat je dus investeert in een grondstoffentraject waar er waarde wordt toegevoegd in Congo zelf.

[0:14:38] Dus een supplychain waar zowel Nederland iets aan heeft en Congo iets aan heeft.

[0:14:42] Dus een gelijkwaardig optrekken op dat punt.

[0:14:45] Maar dat moet je dan wel doen, ook met een overheid die niet corrupt is, die corruptie heel hard bestrijdt.

[0:14:51] En dan moet je dus harde voorwaarden stellen dat ze vervolgens dan ook echt iets gaan doen aan het conflict in Oost-Congo.

[0:14:56] Want daar valen ze nu met hun leger.

[0:15:00] Dus daar moet je dus ook voorwaarden aan stellen.

[0:15:02] Dus ik denk dat je op die manier een framework kan scheppen waarmee je zo'n conflict kan oplossen.

[0:15:11] Maar ja, we moeten ook niet de illusies hebben dat we met 130 milities in Oost-Congo het probleem kunnen oplossen.

[0:15:19] Die illusie moeten we ook niet hebben.

[0:15:21] We kunnen daar stappen in zetten, maar dan moet je wel aan hele harde voorwaarden verdoen.

[0:15:26] Dank u wel.

[0:15:27] De heer Seder heeft ook nog een interruptie voor u.

[0:15:29] Ik ga toch ook wel door op de vraag van de heer Bosma, die volgens mij niet beantwoord is.

[0:15:34] Dat is de vraag, wat doet het PVV?

[0:15:36] Welke stappen denkt u te zetten?

[0:15:39] Of heeft u al gezet dat het de situatie in Congo beter heeft gemaakt?

[0:15:43] Ik heb inderdaad een beschouwing over wat er beter zou moeten.

[0:15:46] Er moet ook veel beter.

[0:15:47] Ik ga het ook vandaag uitgebreid met de ministers over hebben.

[0:15:52] Mede op uw aandringen is er heel veel ontwikkelingshulp bezuinigd.

[0:15:59] Mede op uw aandringen is vooral gezegd, kijk naar het Nederlands belang.

[0:16:04] Zonder ook te realiseren dat die grondstoffen daar, dat wij er ook dagelijks gebruik van maken.

[0:16:09] En dus het ook in het Nederlands belang is dat we in Congo zorgen dat er een humanitair acceptabele situatie is.

[0:16:17] Dus ik wil graag van de PVV-fractie horen, want u doet mee aan dit debat, want ik denk dat u ook een bijdrage wil leveren, hoe uw fractie kijkt welke stap er gezet moet worden volgens de PVV.

[0:16:30] Dank u wel.

[0:16:30] En wat uw fractie gaat inbrengen nu en tijdens het twee minuten debat om voor te zorgen dat de situatie beter wordt.

[0:16:37] Ik heb al meerdere punten ingebracht en ik heb net een analyse gegeven wat je niet moet doen.

[0:16:43] Je moet niet tijdens een diplomatieke onderhandeling vervolgens sanctie opleggen die dat hele vredesproces verstoren.

[0:16:49] Dat is zeer onverstandig geweest.

[0:16:52] Dus met andere woorden, soms moet je even stilzitten en je mond houden en kijken hoe dat vredesproces zich ontwikkelt in plaats van dat verstoren.

[0:17:00] Dat is één punt dat ik wil aandragen.

[0:17:03] Een ander punt heb ik ook net aangegeven.

[0:17:05] Je moet hele harde voorwaarden uitstellen aan een Congo, een Rwanda, een Burundi, een Oeganda.

[0:17:12] Wil je daar nog hulp geven?

[0:17:14] Want op deze manier werkt het niet.

[0:17:16] De conclusie is, na dertig jaar wat we hebben gedaan met alle humanitaire hulp, het is continu

[0:17:21] humanitaire pleisters plakken op een gigantisch groot conflict.

[0:17:26] En het helpt niet.

[0:17:27] Het draagt niet bij tot een constructieve oplossing.

[0:17:30] Dus wat u wilt... Ik snap uw motivering, hoor.

[0:17:33] Er is een ongelooflijk humanitair leed.

[0:17:36] Maar met de ontwikkelingshulp die we nu geven, leidt dat niet tot een duurzame vrede.

[0:17:42] Ik heb heel goed geluisterd en ik heb geprobeerd te analyseren wat u precies zegt op mijn vragen.

[0:17:49] Wat gaat de PVV-fractie inbrengen of hebben zij ingebracht?

[0:17:54] U heeft twee punten aangegeven.

[0:17:56] Eén, soms moet je stilzitten en je mond houden.

[0:17:59] Is dat wat de PVV-fractie dan doet en denkt daarmee conflict te helpen?

[0:18:03] En het tweede wat u aangaf is dan moet je keiharde voorwaarden stellen.

[0:18:06] Maar die heeft u ook niet gesteld.

[0:18:07] Sterker nog, u was een feest aan het vieren toen zoveel mogelijk geld bezuinigd werd.

[0:18:12] En ik hoop dat u misschien straks een nieuw bijdrage, als die er nog is, nog de punten, de voorwaarden dan kan leveren.

[0:18:19] Want ik denk dat u veel verantwoordelijkheid heeft gekregen als PVV-fractie.

[0:18:23] En op die twee punten, u heeft nu van twee collega's heeft u vraag gehad, wat gaat de PVV-fractie doen?

[0:18:28] En ik hoor vooral, je moet niets doen, stil zijn.

[0:18:30] En iemand moet voorwaarden stellen.

[0:18:32] En wat gaat u leveren, zou ik via de voorzitter willen vragen.

[0:18:36] Ik heb aangegeven dat de EU overtoe moet stilzitten en niet het vredesproces moet verstoren.

[0:18:42] Dat is één ding wat ik aan heb gegeven.

[0:18:44] En dat legt u dan bij mij neer.

[0:18:46] Dat is een mooie debattruc, maar ik zei iets anders.

[0:18:50] Dus het verdraait mijn woorden helaas.

[0:18:52] En het andere punt is, zoals ik zeg,

[0:18:54] De huidige ontwikkelingsstrategie werkt niet.

[0:18:57] Die dertig jaar lang zijn we nu tien miljoen doden verder.

[0:19:02] Dus het werkt niet wat we hebben gedaan.

[0:19:05] De antwoord daarop is, als je daar nog ontwikkelingshulp geeft of daar handel mee gedrijven, dat je hele harde voorwaarden aan de voorkant stelt.

[0:19:15] Als het gaat om corruptie, transparantie, als het gaat om het opzetten van de gezondheidszorg, als het gaat om het beperken van migratie.

[0:19:25] Dus ook in het Nederlandse belang.

[0:19:27] Daar ben ik ook geen eerlijke in.

[0:19:29] Er zijn een aantal Nederlandse belangen, zoals de kritische grondstoffen en het beperken van immigratie.

[0:19:36] Die vind ik dat je dat ook eerlijk moet zeggen tegen een Soudaan of een Congo of andere landen.

[0:19:42] En dat je daarna wel hele duidelijke voorwaarden aan verbindt op deze strategie.

[0:19:49] Volgens mij heb ik daar ook een antwoord op gegeven op uw vraag.

[0:19:52] Dank u wel.

[0:19:53] U heeft nog een interruptie van de heer Van Baarle.

[0:19:57] Om even goed te begrijpen wat de PVV betoogt.

[0:20:02] De heer Bamenga heeft in zijn introductie net opgezond hoe verschrikkelijk de situatie in Soudan is.

[0:00:00] 30 miljoen mensen op dit moment afhankelijk van humanitaire hulp.

[0:20:12] En ongelooflijk veel mensen die honger lijden.

[0:20:15] Zegt de heer Ram nou namens de PVV... die mensen gaan we niet helpen als Nederland.

[0:20:21] Want we gaan eerst met die mensen praten over de voorwaarden die we bij de hulp stellen.

[0:20:25] En als ze niet accepteren met de voorwaarden, dan laten we ze creperen.

[0:20:29] Is dat nou eigenlijk wat de PVV hier betoogt?

[0:20:31] Dus dat je in een situatie van honger nog gaat nadenken over of je bij die hulp voorwaarden gaat stellen.

[0:20:37] Het gaat hier om noodhulp.

[0:20:39] Niet om een leuk spelletje om migratie te beperken en belangen te realiseren.

[0:20:43] Het gaat hier om noodhulp.

[0:20:44] De heer, er is trouwens een vertekening van de situatie.

[0:20:51] Onder andere, het zaad wat we doen is een programma dat heet Prospect.

[0:20:55] Daar zorgen we ervoor dat er ontwikkelingshulp wordt gegeven in de meest brede zin.

[0:21:01] Om ook migratie tegen te gaan.

[0:21:03] Uiteraard geven we ook direct noodhulp als het gaat om het Rode Kruis.

[0:21:08] om in Sudaan voedsel te geven.

[0:21:11] En uiteraard, als er zo'n acute situatie is, moet je dat doen.

[0:21:16] Maar wat ik wel zeg, is alleen maar noodhulp geven zonder enige oplossing, zonder enige structurele oplossing, is een gebed zonder einde.

[0:21:27] En ik vind ook dat je dan aan de landen

[0:21:32] maar ook alle landen rondom het grote meergebied... dat je harde voorwaarden mag stellen over hoe je het probleem gaat oplossen.

[0:21:41] Er zijn twee Afrikaanse conflicten.

[0:21:48] Het is een conflict tussen de M33 en de Congolese regering.

[0:21:55] Je moet daar dus een maatwerk leveren als het gaat om een structurele oplossing.

[0:22:00] Die heb ik al eerder aangegeven in mijn beantwoording.

[0:22:04] Maar je moet daar wel hele duidelijke voorwaarden aan stellen.

[0:22:08] Dank u wel.

[0:22:08] De heer Van Baarle nog?

[0:22:15] Het is in ieder geval goed dat voorwaarden stellen blijkbaar niet geldt voor noodhulp.

[0:22:23] Maar voorzitter, als we hem in de brede trekken... en de heer Raam heeft het over dat je gesprekken moet voeren met die landen... om voorwaarden te stellen bij humanitaire hulp.

[0:22:33] Laten we Soudan weer als voorbeeld nemen.

[0:22:36] Een verschrikkelijke oorlog waar de burgers het slachtoffer van zijn... tussen hoofdzakelijk de SHF en de RSF.

[0:22:44] Laten we zeggen dat allebei misdaden plegen.

[0:22:47] Laten we zeggen dat allebei niet het beste voor hebben met de Soedanese.

[0:22:53] Hoe ziet de heer Ram het voor zich dat je met of de SAF of de RSF voorwaarden gaat stellen bij humanitaire hulp?

[0:23:01] Dat is toch gewoon onmogelijk?

[0:23:02] Als je dat beleid gaat invoeren, dan laat je de Soedanese in de steek.

[0:23:06] Dan moet je niet meer, sorry voorzitter, investeren in initiatieven van onderop.

[0:23:10] En dat is nou juist wat deze regering gaat wegbezuinigen.

[0:23:14] Ja, ook interrupties moeten kort zijn wat mij betreft, de heer Ram.

[0:23:20] We kunnen niet het geopolitieke conflict in Sundaan oplossen.

[0:23:26] Dat is een geopolitiek conflict waar meerdere spelers in zijn.

[0:23:29] Daar moeten we geen illusies in maken.

[0:23:31] We moeten gewoon reëel zijn als het gaat om dit soort problemen.

[0:23:38] Met andere woorden, als je kijkt in de landen omheen, daar kun je wel degelijk voorwaarden stellen.

[0:23:43] En uiteraard met zo'n partij, met twee vechtende partijen, ja, daar is het lastig om mee te onderhandelen daarover.

[0:23:51] Ik vind het ook niet dat je dat moet doen.

[0:23:53] Maar als het gaat om de opvang in het Zaat, of met Egypte, met Libië, daar moet je gewoon ook afspraken mee maken.

[0:24:03] Dank u wel.

[0:24:03] Dank u wel.

[0:24:04] De heer Bamenga van D66.

[0:24:06] Dank u wel, voorzitter.

[0:24:07] Ik hoor vooral vanuit de PVV heel veel fabels.

[0:24:10] Maar ik ben wel benieuwd naar hoe de PVV het Nederlands belang daadwerkelijk defineert.

[0:24:17] Wat is dat precies voor de heer Ram?

[0:24:21] Want ik kan me zo voorstellen dat dat betekent inderdaad dat mensen

[0:24:25] niet vluchten, migratie, dat dat zeg maar het Nederlands belang zou zijn voor meneer Ram.

[0:24:31] Hij knikt erbij.

[0:24:32] Maar dan wil ik hem toch wel eraan herinneren dat inderdaad acht miljoen mensen ontheemd zijn op dit moment in Congo en dat op dit moment sprake is van vijftien miljoen mensen die op de vlucht zijn in Soudaan.

[0:24:44] Hoe definieert de heer Ram het Nederlands belang gezien deze feiten?

[0:24:51] De duidelijke vraag, ik zal een duidelijke antwoord geven.

[0:24:55] Als het gaat om Soudaan, dat grenst dichterbij aan de buitengrenzen van de EU, hebben wij als Nederland een direct immigratiebelang.

[0:25:07] De kans dat er heel veel Soudanezen uiteindelijk in Europa terechtkomen is heel erg groot.

[0:25:14] Dus als Nederland heb je daar een echt immigratiebelang.

[0:25:19] Voor Congo geldt dat immigratiebelang veel minder, omdat de meeste Congolezen op worden gevangen in de regio.

[0:25:27] De doorreis naar Europa is een hele verre en daar betekent dus dat er een veel kleiner immigratiebelang is.

[0:25:35] De tweede, als je dan andere Nederlands belangen definieert.

[0:25:41] Er is een economisch en kritische grondstoffenbelang.

[0:25:45] Dat speelt minder in Soedan, maar wel in Congo.

[0:25:53] Congo is een heel groot land.

[0:25:58] Je kan daar wel degelijk mee handeldrijven.

[0:26:02] Dus daar speelt een duidelijk ander economisch belang.

[0:26:06] Verder, als het gaat om Soudan, de grens staat aan de Rode Zee.

[0:26:10] Daar speelt ook een groot geopolitiek belang.

[0:26:12] En als het gaat om de handel, een gigantisch belang.

[0:26:16] Dus dat zijn een aantal Nederlandse belangen die ik zo kan definiëren, voorzitter.

[0:26:22] Dank u wel, de heer Bamenga.

[0:26:24] Voorzitter, precies wat de heer Ram nu vertelt, laat dus inderdaad zien wat voor fabels de heer Ram van de PVV daadwerkelijk vertelt.

[0:26:35] zelf het migratiebelang en hij defineert zelf ook het belang van veiligheid en economie, juist vanuit die twee gebieden.

[0:26:43] En toch geeft hij hier aan van, nou ja, het gaat hier om humanitaire pleisjes die geplakt worden, dan zou ik graag met de heer Ram juist willen werken aan die grondoorzaken van deze conflicten.

[0:26:54] Juist met de heer Ram zou ik meer willen doen en zorgen dat dit conflict daadwerkelijk wordt aangepakt om juist diezelfde belangen waar de heer Ram het over heeft, om die aan te pakken.

[0:27:07] Ik hoor van D66 ook geen enkele oplossing voor deze twee conflicten, behalve alleen doorgaan op dezelfde voet, namelijk humanitaire hulp blijven sturen.

[0:27:18] Als we op deze manier doorgaan, dan is er over 30 jaar nog steeds een conflict in Noos Kongo, en dan is het conflict in Sudan nog steeds niet opgelost.

[0:27:26] Dus ja, ik hoor van D66 ook geen enkele oplossing, behalve doorgaan op dezelfde voet, en we weten allemaal dat dat geen resultaat bereikt.

[0:27:34] Dank u wel.

[0:27:35] Gaat u verder met uw betoog?

[0:27:39] Mevrouw Dobbe van de SP.

[0:27:42] Ja, dank u wel.

[0:27:43] Ik snap ook dat de voorzitter even moet bijkomen van de betoog van de heer Rand.

[0:27:48] Laten we niet oordelen over de voorzitter.

[0:27:59] Het is wel zo dat de PVV als enige hier in een debat waar we het hebben over twee oorlogen met een enorme humanitaire hulp en een enorme humanitaire ramp gaande is, zegt dat we vooral niet humanitaire hulp moeten blijven sturen.

[0:28:12] Maar laat ik het positief houden.

[0:28:13] Ik hoorde ook

[0:28:15] De heer Ram begint met dit in Congo laat het falen van het OS-beleid zien.

[0:28:20] Maar tegelijkertijd, denk ik, had de heer Ram niet zijn betoog moeten beginnen met het laat het falen van het handelsbeleid zien.

[0:28:27] Want uit het betoog van de heer Ram kan ik opmaken dat de heer Ram vindt dat er voorwaarden aan eerlijke handel gesteld moeten worden, zodat ook bijvoorbeeld in Congo mensen kunnen profiteren van de grondstoffen die daar weg worden gehaald en weg worden

[0:28:43] Welke gevolgen verbindt hem daaraan?

[0:28:46] Moet de MOU met Rwanda worden opgezegd?

[0:28:50] Moeten wij geen grondstoffen meer uit Congo importeren of meenemen in onze handelstromen, als we niet kunnen aantonen dat er geen oorlogsmisdaden zijn gepleegd?

[0:29:01] Welke gevolgen verbindt hem daaraan?

[0:29:05] Mijn voorbeeld, wat de EU heeft gedaan met de punten van de sancties op M23... heeft het vredeproces verstoord.

[0:29:15] Met andere woorden, als je vervolgens allerlei eisen aan de voorkant gaat stellen... als het gaat om sancties en dat soort zaken, zoals op Buruanda, bijvoorbeeld...

[0:29:33] Dan moet je goed nagaan... Het doel is uiteindelijk vrede.

[0:29:39] Dan moet je goed nagaan of het vredeproces verstoort of niet.

[0:29:43] Daarin moet het passen.

[0:29:44] Je moet kijken naar een totaaloplossing voor de regio.

[0:29:49] Dat betekent dus dat je de voorwaarden goed moet stellen.

[0:30:00] Dank u wel, mevrouw Dobbe.

[0:30:02] Ja, dank u wel, voorzitter.

[0:30:03] Ja, dat is natuurlijk niet een antwoord op mijn vraag.

[0:30:05] Want ik vroeg aan de heer Ram, betekent het nu dat de heer Ram ook vindt dat het handelsbeleid heeft gefaald?

[0:30:12] En welke consequenties verbindt de heer Ram daar dan aan?

[0:30:15] op het moment dat we nu een situatie zien waarbij de grondstoffen bijvoorbeeld uit Congo worden gehaald, via Rwanda worden verhandeld.

[0:30:23] Dat zien we, dat weten we en dat jaagt ook het conflict aan.

[0:30:25] Maar welke consequenties?

[0:30:26] Wat moet er dan gebeuren om die handel eerlijk te maken, volgens de heer Ram?

[0:30:30] En wat stelt de PVV dan daaraan voor?

[0:30:32] De heer Ram.

[0:30:35] Nou ja, kijk, ik denk dat wat ik... Ik heb een poging gedaan om een antwoord te geven in mijn vorige antwoord.

[0:30:43] Het gaat uiteindelijk om wat een oplossing is voor dit conflict.

[0:30:48] Hoe borg je alle geopolitieke belangen?

[0:30:53] Is het de handel en de kritische grondstoffen die worden verhandeld een oorzaak?

[0:30:59] Ja, uiteraard.

[0:31:00] Maar waar moet ik naar kijken?

[0:31:02] Dat heb ik ook in de rondetafelgesprekken gevraagd.

[0:31:06] de handel in gekieterse grondstoffen ook een bijdrage levert aan de oplossing van het conflict.

[0:31:11] En ik denk dat je op die manier moet kijken naar het conflict als je gaat kijken naar vredesonderhandelingen.

[0:31:18] Hoe kan Congo en Rwanda en Oeganda en Burundi gezamenlijk profiteren van de grondstoffen op een vriendschappelijke manier?

[0:31:28] Wat de ambassadeur van Congo hier ook zei, met de vijanden van vandaag zijn de vrienden van morgen.

[0:31:35] En dat is de enige weg naar voren, want als je gaat kijken naar het conflict, ja, Burundi verdwijnt niet van de map, of Oganda, of Rwanda, of Congo.

[0:31:45] Dus uiteindelijk moet je werken naar een duurzame vrede.

[0:31:48] En dat is wat ik aangegeven met verschillende voorwaarden bij mijn eerdere betoog en beërenbeantwoording.

[0:31:54] En ook heet het nu op uw vraag.

[0:31:57] Dank u wel.

[0:31:58] Gaat u verder met uw betoog.

[0:32:03] Ik zal dan direct naar de vragen gaan, want ik heb al heel erg wat gezegd.

[0:32:08] Ik heb een vraag aan minister Clever.

[0:32:11] Bent u ook bereid om voorwaarden te stellen aan de hulp en dat aan het Nederlandse belang te koppelen?

[0:32:19] Zo ja, welke?

[0:32:23] Ik heb nog een andere vraag.

[0:32:29] Dat gaat over de migratie, met name dan Sudaan.

[0:32:33] Welke garanties hebben we dat het beleid dat er nu wordt gevoerd, de migratie, dat werkelijk beperkt en geen aanzuigende werking heeft?

[0:32:42] En kunnen we aan deze landen ook extra eisen stellen en ook aan de buurlanden, zoals betere begrensbewaking, corruptiebestrijding enzovoort?

[0:32:52] Dank u wel, voorzitter.

[0:32:53] Dank u wel.

[0:32:54] Dan gaan we over naar de heer Dekker van het Forum voor Democratie.

[0:33:04] De situatie in ons Congo is met inminging vanuit Rwanda en Oeganda zorgelijk en ook complex.

[0:33:11] Recent heeft het de rebellengroep M23, Goma en Walikala ingenomen en inmiddels deels weer verlaten.

[0:33:18] Dit alles gaat gepaard met veel geweld en bloedvergieten.

[0:33:21] Hier spelen conflictsituaties met etnische, politieke en economische dimensies.

[0:33:27] Met rebellengroepen die naar het lijkt deels gefinancierd worden door statelijke actoren zoals Rwanda.

[0:33:33] Er speelt nog steeds allerlei oud zeer uit de bloedige Tutsi-Hutu-strijd, de gruwelijke burgeroorlog die Rwanda in het verleden heeft verscheurd.

[0:33:42] En dan hierbovenop, voorzitter, is er het gevecht onder bodemschatten waaraan Oost-Congo zo rijk is.

[0:33:47] Diamant, goud, rare earth-mineralen, zoals kobalt, die door internationale mining companies worden geëxporteerd, waarmee smokkel plaatsvindt, enzovoorts.

[0:33:57] Dit doet denken aan de mineraalexploitatieplannen van de Verenigde Staten in Oekraïne.

[0:34:03] Ook in Congo is al geopperd om de VS veiligheidsgaranties te laten geven tegen de door Rwanda gefinancierde M23-rebellen in ruil voor een Amerikaanse rol in de mijnbouwexploitatie.

[0:34:16] De kwestieuze belangen van diverse betrokken partijen geven een cynisch beeld van een regio waar nietsontziende machtsstrijd wordt geleverd met de gewone bevolking stevast als slachtoffer.

[0:34:28] Dit helaas zo zijnde, voorzitter, doet mij wel de vraag rijzen, wat doet Nederland hier eigenlijk?

[0:34:34] Het stellig aanduiden van the good and the bad guys, waar we het traditiegetrouw graag doen, is in deze onoverzichtelijke situatie vanuit Nederland erg lastig.

[0:34:42] Zelfs het steunen van de onschuldige bevolking vereist al het vertrouwen op uitvoeringsorganisaties waarvan het moeilijk is na te gaan waar ze precies staan.

[0:34:51] En al is het wel mogelijk om een moreel oordeel te vellen... en tot feilloze hulpverlening te komen... wat is precies het Nederlands belang hier?

[0:34:58] Is het niet typisch een conflictgebied waar moeilijk uit te komen is... en waar onze aanwezigheid alleen verder compliceert?

[0:35:04] Of gaat het hier heel cynisch louter om onze handelsbelangen?

[0:35:07] Graag een antwoord van minister Kleven.

[0:35:10] De situatie in Zuid-Soedan is weer anders, maar ook weer vergelijkbaar.

[0:35:14] Hier woedt een oorlog met Noord-Soedan.

[0:35:16] Ontstaan vluchtelingenstromen en wordt de situatie verergerd door mislukte oogsten als gevolg van overstromingen en droogte.

[0:35:23] De olieproductie en export kampt met mismanagement en corruptie.

[0:35:27] Hier dreigt, of eigenlijk is het hier al, een humanitaire ramp.

[0:35:31] en nu dan ernstige gewelddadigheden in Nassir.

[0:35:34] Beide zijden van het Soedanese conflict worden door verschillende staten gesteund.

[0:35:38] De EU en onder andere de VS steunen Zuid-Soedan, Rusland en onder andere Iran steunen Noord-Soedan.

[0:35:44] Een rampzalige situatie zonder twijfel, met de bevolking wederom als slachtoffer.

[0:35:49] Maar een ramp waar wij als Nederland weinig mee te maken hebben en weinig aan kunnen doen naar mijn inzicht.

[0:35:54] Ik vraag aan de minister, wat is de Nederlandse inzet hier?

[0:35:57] Het trachten verzachten van het gruwelijk menselijk leed, is dat effectief mogelijk?

[0:36:01] Moeten we ons niet verder houden van dit soort wespennesten?

[0:36:04] Dank u wel.

[0:36:06] Dank u wel.

[0:36:06] Dan is het woord aan mevrouw De Korte van Nieuw Sociaal Contract.

[0:36:11] Dank u wel, mevrouw voorzitter.

[0:36:13] Buiten ons blikveld ontvouwen in Soudaan en de Democratische Republiek Congo schendingen van mensenrechten en humanitaire rampen in katastrofale proporties.

[0:36:24] De burgeroorlog in Sudaan heeft geleid tot een van de grootste humanitaire rampen wereldwijd.

[0:36:31] Ongeveer 30 miljoen mensen kampen met acute voedselonzekerheid en ongeveer 15 miljoen mensen zijn ontheemd.

[0:36:39] In de diërzie kampen 25 miljoen mensen met voedselonzekerheid in crisis- en noodsituaties en naar schatting 4,5 miljoen kinderen zijn ernstig onder voet.

[0:36:50] In deze commissie wil ik het hebben over hulpverlening, hulpverleners en het bevorderen van vrede.

[0:36:57] Voorzitter, de manier waarop Nederland humanitaire hulp geeft via de country-based pool funds, de CRIRF en het Rode Kruis en DRE, is een zeer effectieve manier om humanitaire noodhulp te financieren.

[0:37:13] Mijn grote waardering hiervoor.

[0:37:15] Mijn vraag is of deze manier van hulpverlenen wordt voortgezet.

[0:37:20] Helaas wordt internationaal humanitair recht wereldwijd met de voeten getreden.

[0:37:26] Zo ook in Sudaan en Dirgi.

[0:37:29] En wordt het steeds moeilijker om veilig noodhulp te leveren aan mensen in nood.

[0:37:36] Internationale, maar ook lokale hulpverleners lopen groot gevaar in en rondom Dirgi en Sudaan.

[0:37:43] Vorig jaar zijn er 54 hulpverleners in Sudaan en 10 in Dirgi vermoord.

[0:37:50] Dit vraagt om urgente aandacht en actie.

[0:37:54] Kan de regering zich op internationaal niveau inzetten voor veilige en onbelemberende humanitaire corridoors in en rond Soudaan met specifieke aandacht voor de bescherming van lokale hulpverleners en de ondersteuning van humanitaire organisaties?

[0:38:11] Hoe kan de regering de bescherming van hulpverleners in deze gevaarlijke gebieden

[0:38:17] Dus rondom Sudaan en DRC en daaromheen, hoe kunnen ze dat verbeteren?

[0:38:23] Wat kan de regering doen op het gebied van accountability voor schending van internationaal humanitair recht?

[0:38:30] Maar er is meer nodig dan alleen noodhulp.

[0:38:33] Vrede in de landen is het beste mogelijkheid voor opbouw.

[0:38:38] Hier in Den Haag, stad van recht en vrede, vraag ik beide ministers nadrukkelijk om zich maximaal

[0:38:44] en proactief in te zetten voor recht, gerechtigheid en vrede.

[0:38:49] Nederland en de Nederlanders hebben in het verleden een doorslaggevende rol gespeeld in het bevorderen van vrede in Soudaan.

[0:38:58] Ik maak me grote zorgen dat nog Nederland, nog de EU, enige rol van betekenis speelt in het oplossen van grote conflicten en dat landen zoals Saoedi-Arabië, Qatar en de VS zonder normatief kader, maar wel met interesse in exploitatie van grondstoffen, deze rol hebben opgeëist.

[0:39:17] Ik ben bang dat dit niet tot duurzame vrede zal leiden, maar een strategie is in de strijd om de elementaire grondstoffen.

[0:39:26] We hebben in Den Haag zeer veel gerechtshoven, maar geen center of excellence op het gebied van mediation.

[0:39:34] Nu iedereen spreekt over het opschalen van defensieuitgaven, vraag ik nadrukkelijk dat Nederland veel grotere ambitie en daadkracht toont op het gebied van conflictoplossing.

[0:39:48] Kan de regering snel komen met een uitgewerkt voorstel voor een Center of Excellence for Mediation en bemiddelingsstrategieën ontwikkelen voor de grote conflicten?

[0:39:58] Ook willen we weten of er nu al vanuit de EU een speciale EU gesandt is voor Soudaan en DRC om vredesonderhandelingen te bevorderen en druk uit te oefenen op de strijdende partijen die de mensenrechten schenden.

[0:40:13] Voordat u verdergaat heeft u een specifieke interruptie van de heer Boswijk.

[0:40:17] Een fantastisch idee wat mij betreft.

[0:40:20] Ik zal dat zeker toejuichen.

[0:40:22] Alleen in het licht van dit voorstel en de voorjaarsnota... en alle bezuinigingen die er natuurlijk meerdere keren zijn gekomen... die er wellicht weer aan zitten te komen... ben ik toch wel benieuwd hoe NEC...

[0:40:36] Dit voorstel ziet in het licht tot het slagveld op het hele ontwikkelingsgebied.

[0:40:41] We hebben kunnen redden, hopelijk voor een langere termijn, hoe collega de Korter daarna kijkt.

[0:40:52] Ik ben erg voor, maar ik vind het wat flats eerlijk gezegd.

[0:40:56] Mevrouw de Korter.

[0:40:57] Het is juist een heel concreet idee.

[0:41:01] We willen hier echt voor strijden.

[0:41:05] Het hele budget... Er gaat nu ontzettend veel geld naar defensie uitgaven.

[0:41:10] En het zou echt zieren dat er nagedacht wordt over vrede en veiligheid.

[0:41:16] En dat moet eigenlijk prioriteit hebben, want we kunnen echt wel humanitaire hulp blijven geven.

[0:41:22] En daar zijn we ook enorm voor.

[0:41:25] om ontwikkelingshulp te geven, de directe humanitaire hulp.

[0:41:29] Maar het gaat ons ook om vrede te realiseren, want pas dan heb je echte hulp gegeven en kan het land zich verder ontwikkelen.

[0:41:42] Ik dacht toch maar even bij de microfoon zitten.

[0:41:48] Ik deel wel wat de heer Boswijk zegt over dat het een interessante gedachte is, maar om daar toch nog een beetje beeld van bij te krijgen, en vooral ook in deze context, want het is natuurlijk goed dat we expertise gaan bundelen, zeker in deze gebieden, maar ik denk overal, er is toch eigenlijk niemand tegen vrede.

[0:42:02] Maar wat gaat dit nu bijdragen aan het oplossen van dit conflict, of deze conflicten, moet ik dan eigenlijk zeggen?

[0:42:07] Kan mevrouw de Korte daar wat meer duiding op geven?

[0:42:12] Er zijn andere landen die nu in het gat springen.

[0:42:14] Saoedi-Arabië, Qatar en de VS. Zij gaan gewoon aan de slag en wij blijven achter.

[0:42:23] We moeten samen met de EU optrekken om vredesonderhandelingen te voeren.

[0:42:30] Daar zijn we in tekortgeschoten.

[0:42:33] We vinden dat dat echt verbeterd moet worden.

[0:42:36] Mevrouw Kammerga.

[0:42:38] Het wordt mij inderdaad iets duidelijker, dus dank daarvoor.

[0:42:40] Maar dan toch nog even heel concreet.

[0:42:41] Is het dan een centrum waar we voortaan alle vredesonderhandelingen gaan doen?

[0:42:45] En door wie?

[0:42:46] Of is het specifiek hiervoor?

[0:42:48] Ik ben daar toch nog een beetje zoekende naar.

[0:42:49] Van wat gaat het zijn?

[0:42:50] Gaat het een soort klingendal zijn?

[0:42:52] Of moet het echt een organisatie zijn die conflictbemiddeling ter hand neemt in bepaalde gebieden?

[0:42:59] Mevrouw de Korte.

[0:43:01] Het vergt veel expertise om vredesonderhandelingen te voeren of een wapensteenstilstand.

[0:43:10] Dat is meer dan Klingendaal.

[0:43:13] Daar is een centre of excellence voor nodig.

[0:43:18] Een speciaal centrum waarin mensen

[0:43:22] de ambitie hebben, de deskundigheid, zodat landen met elkaar aan tafel worden gebracht en met elkaar in gesprek komen om vredesonderhandeling te voeren.

[0:43:38] Een pleidooi voor vrede kan ik alleen maar omarmen.

[0:43:43] Daar ben ik heel erg voor.

[0:43:45] Net als iedereen hier in de zaal, denk ik.

[0:43:49] Maar voor een duurzame vrede zijn wel een aantal dingen nodig.

[0:43:53] nog los van het centrum.

[0:43:55] Daar is voor nodig dat zodra het laatste wapen is neergelegd in een conflictgebied, dat er ontwapening plaatsvindt, dat er verzoening plaatsvindt, dat er ontwikkeling in het land plaatsvindt, dat er onderwijs is, et cetera.

[0:44:10] En dat is nu net het stuk, ontwikkelingssamenwerking, dat flink wordt wegbezuinigd, onder andere door NSC.

[0:44:18] Hetzelfde wat er nodig is voor vrede, is diplomatie.

[0:44:21] En dat is nou net het stuk, de diplomatieke posten, want die expertise voor vrede en onderhandeling hebben we natuurlijk allemaal al, zit in de diplomatieke posten, waar NSC ook flink in snijdt.

[0:44:31] Dus ik vraag me af, hoe verhoudt dit voorstel zich nu met al die andere

[0:44:37] voorwaarden en dingen die nu worden weggesneden door onder andere NSC en die juist zo nodig zijn voor vrede.

[0:44:42] Dank u wel.

[0:44:42] Mevrouw de Korte.

[0:44:44] Voorzitter, er is nog ontwikkelingshulp.

[0:44:47] Er is nog geld voor ontwikkelingshulp en dat vinden wij ontzettend belangrijk.

[0:44:54] Maar zoals ik aangaf, vrede en ook wapenstilte, dus alle stappen naar vrede toe, dat vraagt echt veel deskundigheid.

[0:45:04] En daar zit Nederland en Europa, wat ons betreft, zich te weinig op in.

[0:45:09] We kunnen wel de defensieuitgaven verhogen, maar liever hebben we natuurlijk vrede in die landen.

[0:45:17] Dank u wel.

[0:45:17] Dan een interruptie van de heer Dekker.

[0:45:20] Een heel ander soort vraag, maar mevrouw de Korte zegt Qatar, Saudi-Arabië, de Verenigde Staten, die hebben allemaal commerciële belangen, dus daar kun je nooit een duurzame vrede mee organiseren.

[0:45:31] En dan denk ik, ja, ik weet het niet, als er een commerciële belangenverhouding is die in evenwicht is, is dat niet een veel duurzamere basis voor vrede dan mensen van buiten die zeggen je moet vrede sluiten, maar die verder geen echt belang hebben?

[0:45:45] Ik vind het eigenlijk wel iets om over na te denken.

[0:45:48] Mevrouw de Korte.

[0:45:51] Wij vinden commerciële belangen geen basis voor duurzame vrede.

[0:45:58] Het kan ook echt leiden tot uitbuiting.

[0:46:02] Wij zijn dat echt niet voor.

[0:46:04] Het moet echt een onderhandeling zijn in de landen zelf, maar met begeleiding van zo'n centre of excellence, waarbij mensen echt deskundig zijn in het begeleiden van dat soort processen.

[0:46:18] En dat vraagt heel veel.

[0:46:20] En daarom is zo'n specifiek expertise-centrum, center of excellence, nodig.

[0:46:27] Dank u wel.

[0:46:28] Dan begreep ik dat de heer Boswijk eerder wilde en dat dat ook akkoord was met de collega's.

[0:46:33] Dat wordt aan de heer Boswijk van het CDA.

[0:46:37] Voorzitter, ik was nog niet helemaal klaar.

[0:46:38] Maar u was wel door uw tijd heen eigenlijk.

[0:46:41] Misschien nog één afsluitende zin.

[0:46:43] Een laatste afsluitende zin.

[0:46:45] Eén afsluitende zin.

[0:46:46] Inderdaad, wij staan ervoor om samen met andere landen te blijven inzetten voor veiligheid en stabiliteit in Dirzi, Soedan en de omringende landen.

[0:46:56] en voor de waardigheid voor de mensen die daar wonen.

[0:46:59] Dank u wel.

[0:47:02] Ja, voorzitter, gesproken over vrede.

[0:47:04] Toch mooi dat collega Van Balen en Dobbe mij iets voorrang geeft.

[0:47:09] Ik moet helaas om zeven uur in een ander debat zitten, dus met heel veel spijt en pijn in het hart ga ik u zo verlaten.

[0:47:15] Voorzitter, de combinatie van etnische spanningen, afwezigheid van effectief staatsgezagd en de aanwezigheid van conflict, mineralen vormen een giftige cocktail in Oost-Congo.

[0:47:24] Het conflict dat hier uitgevochten wordt door meer dan 130 gewapende groeperingen krijgt veel te weinig aandacht in de internationale gemeenschap.

[0:47:31] En dat is onterecht.

[0:47:32] De humanitaire nood is enorm.

[0:47:34] Het Rode Kruis geeft aan dat 27 miljoen mensen, meer dan een kwart van de bevolking, dringende hulp nodig heeft.

[0:00:00] 8 miljoen Congolezen zijn inmiddels ontheemd.

[0:47:41] En het kabinet schrijft dan ook terecht dat zonder oplossing het conflict een bron blijft van instabiliteit, regionale spanningen en humanitaire leed.

[0:47:48] Voorzitter, Roel van der Wanda is...

[0:47:51] Zeer kwalijk.

[0:47:52] Niet voor niets hebben wij al lange twijfels bij de grondstoffendeal tussen de EU en Rwanda.

[0:47:56] In antwoorden op recente vragen van het CDA en D66 schrijft de minister dat momenteel in de EU gesproken wordt over mogelijke opschotting van deze deal.

[0:48:03] Als onderdeel van maatregelen richting Rwanda ondersteunen aan M23 te veroordelen.

[0:48:07] Wat is precies de stand van zaken van deze gesprekken?

[0:48:10] En wat is het standpunt van Nederland daarbij?

[0:48:12] Zijn er EU-landen die dwars liggen bij het nemen van dit soort maatregelen?

[0:48:16] Voorzitter, de chaotische situatie in Oost-Congo biedt helaas ook ruimte aan islamitische bewegingen zoals ADF die christenen vervolgen.

[0:48:24] Onlangs werden nog 70 mensen onthoofd gevonden in een kerk in Kansanga.

[0:48:29] In reactie op vraag over dit nieuws schreef de minister vorige week op ambtelijk niveau wordt gesproken over de christenenvervolging met belangrijke religieuze en politieke leiders in de diocese.

[0:48:39] En dat is nodig en nuttig.

[0:48:41] De inzet van een speciale gezant voor religie en levensovertuiging in de toekomst niet geschroomd wordt.

[0:48:46] Wat is volgens de minister voor nodig om de inzet van een speciaal gezant nuttig en nodig te laten zijn?

[0:48:51] De minister schreef ook dat hij bereid is te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om de ADF op de Europese terrorisme-sanctielijst te plaatsen.

[0:48:57] Op welke termijn kan de minister de Kamer informeren over deze mogelijkheden hiertoe?

[0:49:01] Is de minister bereid binnen de EU- en VN-verband te pleiten voor het opleggen van gerichte sancties aan de leiders van andere militante groeperingen?

[0:49:09] Voorzitter, gisteren heb ik schriftelijk een vraag ingediend over het volgenomen massalontslag bij UNHCR en de Internationale Organisatie voor Migratie.

[0:49:16] Doordat de grootste donor van deze organisatie, de VS, de bijdrage vrijwel volledig intrekt, komt het werk van deze organisatie onder grote druk te staan.

[0:49:25] Los van de potentieel enorme humanitaire gevolgen van het inkrimpen van deze organisatie, dreigt hiermee ook de opvang van vluchtelingen

[0:49:33] in de regio steeds moeilijker te worden.

[0:49:35] Als Europa gaan we die gevolgen ook direct merken.

[0:49:38] Ziet de minister ook het risico van deze mega bezuinigingen op de humanitaire organisaties?

[0:49:43] En is de minister bereid binnen de Europese Unie te pleiten voor de verhoging van de Europese bijdrage aan UNHCR en IOM met als reden om zowel humanitair leed te voorkomen als ook grotere vluchtelingenstromen naar Europa te voorkomen?

[0:49:57] Voorzitter, een voorbeeld van opvang in de regio zien we in Zuid-Soedan.

[0:50:01] Door de oorlog in Soedan zijn de vluchtelingenkampen aan grenzen overvol.

[0:50:05] De fragiele situatie in Zuid-Soedan wordt daarmee ernstig bedrijft.

[0:50:08] Duitsland heeft bijvoorbeeld deze week de ambassade in Djuba gesloten vanwege de angst voor een burgeroorlog.

[0:50:13] Is de minister bereid om bilateraal en in EU-verband aan te dringen op snelle, ongehinderde en veilige verplaatsing van humanitaire hulpverleners en de benodigdheden over de grenzen?

[0:50:23] Graag een reactie.

[0:50:24] Dank u wel.

[0:50:26] Dank u wel.

[0:50:26] Een interruptie van mevrouw Heersch.

[0:50:28] Dank u wel.

[0:50:29] Ik neem nog even de kans waar, zolang mijn collega nog naast me zit.

[0:50:35] In de introductie noemde heer Boswijk heel kort het bestaan van conflictmineralen.

[0:50:41] Ik ben toch nieuwsgierig hoe het CDA kijkt naar de rol van die conflictmineralen en met name het Europese bedrijfsleven dat die conflictmineralen afneemt.

[0:50:55] Ook in het licht van de discussies die nu lopen over MVO-wetgeving in Europa, waarin volgens de kabinetsreactie op de voorgestelde

[0:51:04] afzwakking van die wetgeving heel duidelijk wordt gezegd dat de stg toets uitwijst dat het mensenrechten schendingen moeilijker maakt om mensenrechten schendingen tegen te houden.

[0:51:17] Ik meen even uit m'n hoofd, anderhalf jaar geleden werd de eerste letter of intent, het heet een ander woord, werd getekend tussen Rwanda en de Europese Commissie.

[0:51:28] Daar hebben wij als CDA meteen vragen over gesteld.

[0:51:32] Onder andere omdat wij wisten over welke mineralen het ging.

[0:51:36] En als je dan gewoon simpel kijkt, openbare informatie over welke mineralen in welke landen in de grond zitten, dan kon eigenlijk iedereen

[0:51:43] met net zoveel kennis over mineralen, zoals ik, dat is niet heel veel, zien dat de mineralen die onder het verdrag vielen, onder die overeenkomst vielen, dat die nauwelijks in Rwanda te vinden waren.

[0:51:55] Dus één is twee.

[0:51:57] Dus wij zijn er meteen heel kritisch van eigenlijk vanaf het begin af aan op geweest.

[0:52:01] En zijn dat nog steeds.

[0:52:02] En ik ben ook benieuwd hoe het kabinet daarnaar kijkt.

[0:52:07] Ik ben het eens met de analyse van het verdrag van de heer Boswijk, maar dat was eigenlijk niet mijn vraag.

[0:52:12] Mijn vraag gaat breder.

[0:52:15] Dat verdrag is redelijk recent, maar het bestaan van conflictmineralen is al veel eerder bekend en conflictmineralen worden ook door Europese bedrijven gebruikt.

[0:52:27] Nu ligt er wetgeving voor die ervoor kan helpen zorgen om

[0:52:30] voorkomen dat mensenrechtsverschending in de keten van die Europese bedrijven plaatsvindt.

[0:52:36] En ik herhaal toch nog even mijn vraag, kijken of ik dit keer wel een antwoord krijg, op de visie van het CDA op het ondermijnen van die wet zoals nu door de Europese Commissie wordt voorgesteld.

[0:52:48] Dank u wel.

[0:52:48] De heer Boswijk.

[0:52:50] Ons standpunt is altijd geweest dat wij vinden dat je zoveel als mogelijk een Europees verband moet optrekken, omdat als wij als Nederland iets zelf doen, dat het dan weinig effectief is.

[0:53:01] Dat is ook de reden geweest dat wij destijds tegen een wet waren alleen in Nederland.

[0:53:05] Ik meen van de ChristenUnie en van GroenLinks P van de A, even uit mijn hoofd.

[0:53:11] En D66, het hele linkse circus.

[0:53:16] Ik ben toch zo weg.

[0:53:18] Dat is ons standpunt geweest.

[0:53:28] Ik zie pogingen om de Europese wetgeving af te zwakken.

[0:53:34] Dat steun ik niet.

[0:53:35] Dat vind ik een weg terug uit.

[0:53:39] Daarin zal collega Hiers mij vinden.

[0:53:42] Dank u wel.

[0:53:43] Dan is het woord aan de heer Van Baarle van Denk.

[0:53:47] Ik begin met de verschrikkelijke situatie in Soudaan.

[0:53:50] Volgens internationale organisaties is de oorlog in Soudaan de ergste humanitaire crisis in de wereld.

[0:53:55] Meer dan 30 miljoen mensen afhankelijk van hulp, waaronder 16 miljoen kinderen.

[0:54:00] Meer dan 15 miljoen kinderen vluchten.

[0:54:03] De helft van de 50 miljoen Soudanezen leidt aan acute voedselonzekerheid.

[0:54:07] Miljoenen in hongersnood.

[0:54:09] Een overgrote meerderheid van de zorginstellingen functioneert niet meer, waardoor Soedanese geen toegang hebben tot medische hulp.

[0:54:16] Er breken ziektes uit zoals cholera.

[0:54:19] Een verschrikkelijke situatie.

[0:54:21] En als Nederland hebben wij de plicht om de Soedanese niet aan hun lot over te laten en de Soedanese bevolking te helpen.

[0:54:27] Acuut moeten we ervoor zorgen dat het geweld stopt en dat er zicht komt op een staak dat vuren.

[0:54:32] Wat zijn de laatste ontwikkelingen binnen de EU-kerngroep om als EU het voortouw te nemen in de onthandelingen voor een staak dat vuren?

[0:54:39] Welke diplomatieke inspanningen levert Nederland voor een staak dat vuren?

[0:54:44] Op welke wijze veroordeelt en zet Nederland

[0:54:47] druk op landen die de oorlog in Sudan laten voortduren met het leveren van wapens en financiële steun, zoals de Verenigde Arabische Emiraten, die onder het mom van humanitaire hulp de RSF ondersteunen, of Rusland, dat huurlingen inzet.

[0:55:00] Op welke manier spant Nederland zich in om wapenleveringen te stoppen?

[0:55:05] Hoe heeft Nederland Frankrijk aangesproken op de Franse wapens die in handen van de RSF zijn gekomen?

[0:55:10] De grootste humanitaire crisis van de wereld op dit moment, ik zei het al.

[0:55:16] Kan de minister aangeven hoeveel budget zij in het komende jaar vrij gaat maken voor humanitaire hulp en noodhulp in Soudan?

[0:55:24] Is dat meer of minder dan het afgelopen jaar?

[0:55:27] Wat gaat zij nog wel doen?

[0:55:30] niet meer doen.

[0:55:31] Deelt zij dat er juist meer geld nodig is?

[0:55:34] Welke precieze inzet die Nederland in de afgelopen tijd had in Sudaan op het gebied van hulp zal stoppen vanwege de bezuinigingen die de minister doorvoert?

[0:55:42] Is de minister bereid om met name de emergency response rooms die in Sudaan zijn opgezet, om die te ondersteunen?

[0:55:49] En op welke manier wordt de druk op alle strijdende partijen opgevoerd om de toegang tot humanitaire hulp te garanderen?

[0:55:56] De misdaden die in Sudaan gepleegd worden tegen de bevolking mogen niet onbestraft blijven.

[0:56:02] Erkent de minister, net zoals de Verenigde Staten en Human Rights Watch, dat de RSF zich schuldig maakt aan genocide en etnische zuivering?

[0:56:10] Is de minister bereid zich in te spannen voor een krachtige EU-verklaring hierover?

[0:56:15] Wat is de huidige stand van zaken met betrekking tot het EU-sanctieregime voor Soudaan?

[0:56:20] Staan daar nog steeds slechts tien personen en zes bedrijven op.

[0:56:24] Hoe bepleit Nederland uitbreiding van deze sancties?

[0:56:28] En welke financiële bijdrage gaat Nederland de komende jaren leveren voor het ondersteunen van de mensenrechten en het documenteren van oorlogsmisdaden die zijn gepleegd in Soudaan?

[0:56:38] Voorzitter, dan Congo.

[0:56:40] Congo wordt al decennia lang geteisterd door geweld en oorlog.

[0:56:44] Geweld dat talloze mensen het leven heeft gekost en ruim 8 miljoen mensen tot vluchtelingen heeft gemaakt.

[0:56:50] Met de opmars van de M23-rebellen zijn de mensen in Congo het slachtoffer van een nieuwe gewelddadige campagne.

[0:56:58] Welke inzet pleegt de Nederlandse regering om in Congo tot een staak tet vuren te komen?

[0:57:04] Honderden convoyen met daarin zeldzame grondstoffen worden vanuit Congo naar Rwanda gebracht door de M23-rebellen om daarna op de zwarte markt te verdwijnen.

[0:57:14] Welke maatregelen worden op dit moment genomen om te voorkomen dat Nederland producten importeert waarin deze bloedmineralen verwerkt zijn?

[0:57:21] Vorig jaar sloot de Europese Unie een grondstoffendeal met Rwanda, terwijl op dat moment al duidelijk wordt uit VN-rapporten dat Rwanda grondstoffen verkreeg van de M23-rebellen uit Congo.

[0:57:32] Deelt de minister de mening dat de Europese Unie deze deal niet had moeten sluiten?

[0:57:37] Waarom heeft Nederland zich destijds niet verzet?

[0:57:39] En deelt de minister dat wij ons nu moeten aansluiten bij het pleidooi om de memorandum of understanding bij die deal op te schorten?

[0:57:48] Dank u wel, voorzitter.

[0:57:49] Dank u wel.

[0:57:50] Dan is het woord aan mevrouw Dobbe van de SP.

[0:57:53] Dank u wel, voorzitter.

[0:57:54] Vanmiddag namen we de petitie in ontvangst van Wij zijn de Congolezen, met daarbij de oproep om met net zoveel passie te strijden voor gerechtigheid en een einde aan de oorlog in Congo als gebeurt voor andere conflicten.

[0:58:05] En ze hebben ontzettend gelijk.

[0:58:08] Vandaag spreken we hier dan eindelijk in een apart debat over de vergeten oorlogen, zoals dat dan heet.

[0:58:13] De vergeten humanitaire rampen die nu aan de gang zijn in Congo en in Soudaan.

[0:58:18] De aantallen mensen die zijn omgekomen, de honger, het aantal mensen dat is gevlucht, het aantal slachtoffers van seksueel geweld, vrouwen, kinderen, het is niet te bevatten.

[0:58:27] En elk cijfer is een mens, een leven, een verhaal.

[0:58:31] In beide oorlogen wordt een schadelijke rol gespeeld vanuit derde landen.

[0:58:34] In Soedan wordt de RSF ondersteund door de Verenigde Arabische Emiraten, die financiële middelen en wapens leveren.

[0:58:40] Veel Europese landen, waaronder Nederland, verkopen wapens aan de Emiraten.

[0:58:44] Wat is de uitwerking van ons aangenomen voorstel om maatregelen te treffen richting de Emiraten en andere landen die wapens en financiële steun leveren aan de strijdende partijen in Soedan?

[0:58:56] Daar zijn we heel benieuwd naar, want dat moet echt worden aangepakt.

[0:58:59] En op welke manier wordt werk gemaakt van een totaal wapenembargo op heel Soedanen, zoals de Kamer al eerder via een motie vroeg.

[0:59:07] En wat wordt er gedaan om geleverde wapens en dual use goederen beter te kunnen traceren, zodat we ook daadwerkelijk zeker weten dat wapens niet terechtkomen in dat soort conflictgebieden, terwijl we dat niet willen.

[0:59:20] Dan de destructieve rol van Rwanda en haar steun aan de M23-rebellen.

[0:59:25] een directe oorzaak van de oorlog in Congo.

[0:59:27] Eerder steunde de Kamer al de oproep tot gerichte sancties.

[0:59:30] Wat heeft de minister daarmee gedaan?

[0:59:31] Hoe staat het er nu mee?

[0:59:32] Welke sancties zijn er en hoe effectief zijn die?

[0:59:37] Ondanks al deze ellende haalt de EU de economische banden met Rwanda aan via de grondstoffendeal.

[0:59:45] waar de heer Van Baarle ook al aan refereerde.

[0:59:47] Ook tijdens het rond de tafel gesprek van vorige week werd bevestigd dat het intrekken van het memorandum of understanding bij deze deal een krachtig en nodig signaal richting Rwanda zou zijn.

[0:59:57] En wat gaat de minister doen?

[0:59:58] Gaat hij dat ook echt daadwerkelijk doen?

[1:00:00] Vrouwen en kinderen in Sudan en Congo worden slachtoffer van het meest afschuwelijke geweld, waaronder seksueel geweld.

[1:00:06] Er is een enorme stijging in het aantal vrouwen en meisjes dat te maken krijgt met ontvoering, gedwongen huwelijken, seksuele slavernij, verkrachting en ander seksueel geweld op grote schaal.

[1:00:16] wordt als wapen ingezet.

[1:00:18] Dat is verschrikkelijk.

[1:00:19] En seksueel geweld en andere oorlogsmisdaden die plaatsvinden, mogen nooit onbestraft blijven.

[1:00:24] Niet in Sudan, niet in Congo, nergens niet.

[1:00:26] Er is gerechtigheid nodig voor de slachtoffers.

[1:00:29] En ook gerechtigheid kan nieuwe slachtoffers voorkomen, kan ervoor zorgen dat het stopt.

[1:00:34] Eerder al vroegen wij aandacht voor de fact-finding mission in Soedan.

[1:00:37] Kan de fact-finding mission doen wat ze moeten doen om te voorkomen dat oorlogsmisdadigers vrijuit gaan?

[1:00:43] Is er meer nodig vanuit de internationale gemeenschap?

[1:00:46] En hoe zit het met de accountability in Congo?

[1:00:48] Wat doet de internationale gemeenschap en Nederland om oorlogsmisdadigen in Congo vast te stellen en te bestraffen?

[1:00:54] Zou daar niet ook een fact-finding mission moeten komen?

[1:00:57] Dan tot slot, voorzitter, want zo weinig tijd voor zoveel zo grote conflicten.

[1:01:02] Vorig jaar zijn in Sudaan tientallen humanitaire hulpverleners gedood, waarbij in 2024 het meest dodelijke jaar was ooit voor hulpverleners in dat land.

[1:01:12] In Congo lopen hulpverleners net zoveel gevaar.

[1:01:15] Wat wordt er gedaan om hulpverleners te helpen en te beschermen?

[1:01:18] Want humanitaire hulp is op dit moment ontzettend hard nodig.

[1:01:20] Daar zijn ook hulpverleners bij nodig.

[1:01:23] Wij hebben hier ook een motie voor aangenomen gekregen.

[1:01:25] Deze Kamer heeft hem aangenomen.

[1:01:27] voor de bescherming van hulpverleners en hoe wordt die uitgevoerd.

[1:01:31] En de humanitaire hulp die keihard nodig is.

[1:01:33] Er is meer humanitaire hulp nodig.

[1:01:35] Daar kan geen twijfel over bestaan.

[1:01:39] Er is acute honger.

[1:01:40] De financiering vanuit de VS valt weg.

[1:01:43] Daarmee is een enorm stuk van de financiering ook voor humanitaire hulp weggevallen.

[1:01:46] Wat gaat de minister doen om dit op te vangen?

[1:01:48] Want toegang van hulpverleners en humanitaire hulp is net zo belangrijk als financiering.

[1:01:55] Dus die toegang moeten we het ook over hebben.

[1:01:57] En er wordt bij de Soedanese autoriteiten gepleit... Het zou moeten gebeuren om te pleiten daarvoor veilige humanitaire corridors.

[1:02:05] Ik vraag me af, is de minister daarmee bezig?

[1:02:07] Is hij bereid om daarvoor te pleiten?

[1:02:08] Wat gaat de minister daaraan doen?

[1:02:11] En we zijn heel erg benieuwd hoe het staat met de Women, Peace and Security-inzet in Soudan.

[1:02:15] Volgens mij is mijn tijd nu op.

[1:02:16] Ja, dank u wel.

[1:02:17] Zeker, meer dan.

[1:02:18] Dank u wel.

[1:02:19] Mevrouw Heersch, nu aan het woord voor GroenLinks-PvdA.

[1:02:23] En ook namens voorzitter Partij voor de Dieren en Volt.

[1:02:29] Voorzitter, de situatie in de Democratische Republiek Congo en Sudan is katastrofaal.

[1:02:34] Het geweld tegen vrouwen is onvoorstelbaar.

[1:02:36] Honger wordt als oorlogswapen ingezet.

[1:02:39] Miljoenen mensen hebben humanitaire hulp nodig.

[1:02:42] Minister Veldkamp stelt in zijn brief over de situatie in Sudan, ik citeer, dat het humanitaire systeem hapert vanwege een gebrek aan financiering.

[1:02:51] Toch bezuinigt dit kabinet 290 miljoen op humanitaire hulp.

[1:02:56] Kan de minister mij zeggen hoe dit kabinet nu nog op acute crisis kan reageren?

[1:03:01] Nederland wordt geprezen door de steun aan lokale organisaties die noodhulp verlenen.

[1:03:06] Blijft dit de inzet?

[1:03:07] Kan de minister toezeggen de financiering aan de VN vooral te laten lopen via landenspecifieke fondsen?

[1:03:14] En is de minister bereid om actief bij te dragen aan de veiligheid van lokale hulpverleners, te beginnen door te registreren hoeveel van hen daadwerkelijk vermoord worden bij het uitoefenen van hun werk?

[1:03:25] Voorzitter, in Congo en Soudaan ondervinden vrouwen ongekend seksueel geweld.

[1:03:30] Hoe zetten beide ministers zich in voor de slachtoffers?

[1:03:33] Hoe draagt Nederland, gastheer van internationale strafhoven, bij aan fact-finding en berechting van de daders?

[1:03:41] En blijft Nederland zorgen dat dit probleem bij de wortel wordt aangepakt?

[1:03:45] Dat de positie van vrouwen in deze landen verbetert en dat vrouwen betrokken zijn bij vredesonderhandelingen, zoals het programma dat is opgezet door de ambassade in Soudaan?

[1:03:54] Of is het kabinet nog steeds van mening dat de provisitie van vrouwen geen doel op zich meer is?

[1:04:02] De oorlog in Soedan trekt een dodelijk spoor door de gehele hoorn van Afrika.

[1:04:06] Nu ook in buurlanden Zuid-Soedan en Ethiopië brandhaarden oplaaien.

[1:04:10] Deze conflicten ontstaan niet in een vacuüm.

[1:04:12] Ze worden gevoed door landen zoals de Emiraten, Saudi-Arabië, Oeganda en Rwanda.

[1:04:17] Hoe gaat minister Veldkamp de relaties met deze landen inzetten om partijen tot vrede te bewegen?

[1:04:23] Hoe ziet hij de rol van lokale stakeholders in die vredesonderhandelingen?

[1:04:27] En hoe zorgt hij dat Europa zelf een rol gaat spelen in de vredesonderhandelingen, zeker nu de VS zich terugtrekt?

[1:04:34] Zijn beide ministers het met mij eens dat destabilisering van deze regio niet alleen verschrikkelijk is voor de bevolking, maar ook een groot risico vormt voor de veiligheid van Europa en Nederland?

[1:04:46] Vergroten we die instabiliteit in de regio niet als we programma's van ambassades in conflictlanden afbouwen en het grote merenprogramma stoppen?

[1:04:57] Voorzitter, tegelijk met het bieden van noodhulp moet Europa en Nederland ophouden met het aanwakkeren van de conflicten.

[1:05:03] Terwijl we weten dat Rwanda de rebellengroep M23 in Congo steunt, financieren we het Rwandese leger met miljoenen.

[1:05:10] Pleit minister Veldkamp conform mijn aangenomen motie om daarmee te stoppen.

[1:05:15] Welke sancties zijn er verder mogelijk tegen Rwanda?

[1:05:18] Gaat hij de Rwandese ambassadeur op tekst en uitleg vragen.

[1:05:22] Voorzitter, terwijl we weten dat grondstoffen een belangrijke factor in het conflict zijn, weten we niet of Europese bedrijven deze conflictmineralen importeren.

[1:05:30] Welke Nederlandse bedrijven en banken zijn betrokken bij de handel in grondstoffen uit de regio?

[1:05:36] Welke instrumenten kan de minister van Handel inzetten om bedrijven aan internationale standaarden te houden?

[1:05:41] Gaat zij de jaarlijkse rapportages van de Nederlandse importeurs die onder de conflictmineralenverordering vallen toegankelijk maken voor het publiek, zoals minister Kaag al in 2020 beloofde?

[1:05:52] Om risico's dat bedrijven betrokken zijn bij mensenrechten schrendingen te verkleinen, ligt er een IMVO-wet in Europa voor.

[1:06:01] Maar de Europese Commissie wil een afgezwakte versie.

[1:06:03] Klopt het dat schrendingen zoals in de DR Congo hierdoor buiten beeld zouden kunnen raken, zoals de STG-toets uitwijst?

[1:06:11] Ook in Soudaan heeft Europa geen schone handen.

[1:06:14] Conflictgoud uit Soudaan komt via de Emiraten en Zwitserland de Europese markt op.

[1:06:20] Kan de minister bevestigen dat er geen Nederlandse bedrijven of banken betrokken zijn bij de handel en verwerking van dit conflictgoud?

[1:06:28] Voorzitter, Nederland kan een verschil maken.

[1:06:31] Door onze inzet op humanitaire hulp in stand te houden.

[1:06:33] Door programma's in de regio niet op te geven.

[1:06:36] En door via onze handelsrelaties in te zetten op het stoppen van straffeloosheid.

[1:06:40] In plaats van, zoals dit nu gebeurt, door dit soort conflicten in stand te houden.

[1:06:45] Wanneer gaan we dat doen?

[1:06:46] Het is echt hoog tijd om concrete maatregelen te gaan nemen.

[1:06:50] Dank u wel.

[1:06:50] Dank u wel.

[1:06:51] Dan is het woord tot slot aan mevrouw Kammerga van de VVD.

[1:06:54] Dank u wel, voorzitter.

[1:06:56] Het is ook al door de collega's voor mij gezegd.

[1:06:58] De situatie in Sudan en Oost-Congo is echt schrijnend.

[1:07:02] Het geweld en vooral ook de gruwelijkheid daarvan is ongekend en hartverscheurend.

[1:07:06] De naleving van het humanitaire oorlogsrecht wordt in beide gebieden met voeten getreden.

[1:07:10] en de humanitaire nood is hoog.

[1:07:13] Bovendien is er in beide landen een groot risico op conflictverbreding, met alle gevolgen vandien.

[1:07:19] Het is daarom van groot belang dat we in beide gebieden doen wat we kunnen om het geweld te stoppen, de stabiliteit terug te brengen en humanitaire hulp te leveren.

[1:07:26] En voorzitter, laat ik dan beginnen bij Sudan.

[1:07:29] Volgens de VN is dit de grootste humanitaire crisis ter wereld, met miljoenen mensen ontheend en ruim 6 miljoen mensen die alleen dit jaar al dreigen te verhongeren.

[1:07:38] De VVD heeft zich altijd ingezet voor een staak te vuren.

[1:07:41] Het is ook blij dat het kabinet een voorthekkenzool in heeft genomen.

[1:07:44] Alleen zien we toch dat resultaten nog uitblijven.

[1:07:48] Kunnen de minister schetsen wat de grootste obstakels hierin zijn en welke mogelijkheden ze zien om in internationaal verband meer druk te leggen om te komen tot een diplomatieke oplossing?

[1:07:57] En hoe kijken ze naar de rol van bijvoorbeeld een land als Rusland, maar ook de Verenigde Arabische Emiraten of Saudi-Arabië?

[1:08:03] Mijn collega refereerde daar al aan.

[1:08:06] De Britse regering zal op 15 april 2025 een internationale conferentie houden over Soudan.

[1:08:12] Is de minister voornemens om hier aan deel te nemen?

[1:08:13] En zo ja, met welke inbring?

[1:08:15] En hoe kijken ze naar een speciaal EU-gezant voor de Soudan?

[1:08:19] Zien zij hier toegevoegde waarden?

[1:08:20] Want we horen dit vaker terug in de briefings die we aan de voorkant hebben gehad.

[1:08:25] Er is een groot tekort aan voedsel en bovendien wordt het verspreiden hiervan door de constante gevechten, de slechte infrastructuur en het actief tegenwerken van NGO's door militanten steeds lastiger.

[1:08:37] De grensovergang tussen Tjaat en Dafur is hiervoor cruciaal.

[1:08:40] Deze is vorig jaar eropend, gelukkig, maar de overeenkomst loopt binnenkort af.

[1:08:45] Wat de VVD betreft moeten we ons blijven inzetten voor de verlenging van de opening daarvan.

[1:08:49] Zijn de ministers hiertoe bereid om te pleiten of om te doen wat nodig is om dit open te houden?

[1:08:55] En hoe kunnen we zorgen dat hulpverleners makkelijker toegang krijgen tot het gebied en de juiste bescherming krijgen?

[1:09:00] Want ook daar hebben we grote zorgen over.

[1:09:02] Het kabinet heeft sinds het conflict is begonnen miljoenen vrijgemaakt.

[1:09:06] Dat is goed.

[1:09:07] Is de minister voornemens dat ook dit jaar weer te doen?

[1:09:10] Want het is voor de VVD nog onduidelijk wat de bijdrage dit jaar vanuit Nederland gaat zijn.

[1:09:15] En welke andere niet-publieke financieringsmogelijkheden zijn er?

[1:09:20] Dan Oost-Congo.

[1:09:21] Ondanks het vredesbestand is het al jaren onrustig, maar de afgelopen periode is het verder geëscaleerd en hebben de rebellengroepen een steeds groter gebied in Oost-Congo onder hun controle.

[1:09:30] Welke mogelijkheden zien de ministers om de afspraken uit het vredesbestand te waarborgen en het geweld te stoppen?

[1:09:35] En op welke wijze kunnen we als EU de druk op Rwanda, maar ook Oeganda en Burundi verhogen om hun steun aan de rebellengroepen in te trekken?

[1:09:42] Richteringen in Wanden zijn al stappen gezet, maar welke drukmiddelen worden nog meer overwogen en welke mogelijkheden zien de ministers om de regering van de DRC, ook onder verwijs naar de motie van mijn collega van de BurgCS, verder te ondersteunen?

[1:09:54] Vorige week kwamen er berichten dat de presidenten van DRC en Rwanda elkaar in Qatar hebben gesproken.

[1:10:00] Kan de minister hier wellicht de laatste stand van zaken over geven en welke mogelijkheden ze zien om hier een positieve bijdrage aan te leveren?

[1:10:08] De minister geeft in een beleidsbrief ontwikkelingshulp aan dat zij het grote meerprogramma volledig gaat schrappen.

[1:10:12] Wat betekent dit voor de humanitaire hulp aan Congo?

[1:10:15] En wat betekent dit voor de samenwerking met Congo, maar ook Rwanda?

[1:10:18] op het gebied van grondstoffen.

[1:10:20] In de Kamerbrief staat bijvoorbeeld dat er volop kansen in de Congolese mijnsector zijn.

[1:10:24] Hoe gaat de minister Nederlandse bedrijven helpen om zo goed mogelijk aan deze uitdrag te voldoen?

[1:10:28] En is het kabinet bereid om hierin financieel te investeren, dan wel garant te staan?

[1:10:32] Voorzitter, tot slot.

[1:10:34] Ik kan me nog de oproep van een van de sprekers tijdens een briefing over Sudan herinneren.

[1:10:38] Zij volstond eigenlijk met de woorden, er is een land dat Sudan heet, waar sprake is van onmenselijk leed.

[1:10:43] Vergeet ons alsjeblieft niet.

[1:10:45] Een oproep die ook mij recht in het hart trof en zeker ook voor Oost-Kongenhooghild.

[1:10:49] Dus het is goed dat we hier vandaag in dit debat expliciet bij deze onderwerpen stilstaan.

[1:10:52] Dank u wel.

[1:10:56] Dan een interruptie van de heer Barminga.

[1:11:00] Dank u wel voorzitter en ook dank u wel aan mevrouw Kaminga voor haar bijdrage en haar warme betoog als het gaat om deze onderwerpen.

[1:11:09] Ik heb de vraag aan de VVD of de VVD bereid is om, gezien toch wel het leed wat de VVD ook ziet, om te zorgen dat bijvoorbeeld een grote merenprogramma, maar ook te zorgen dat er meer humanitaire hulp komt richting deze twee gigantische crisis, humanitaire crisis.

[1:11:29] Dank u wel.

[1:11:30] Mevrouw Kammergaan.

[1:11:32] Ja, dank voorzitter.

[1:11:33] Dank ook voor deze vraag.

[1:11:34] Ik heb natuurlijk niet voor niks in mijn betogen ook gevraagd van, goh, zijn we nog voornemens om bij te dragen aan deze twee crises?

[1:11:41] Want ik zou me kunnen voorstellen dat vanuit het budget humanitair, wat nog steeds beschikbaar is, kunnen we erover discussiëren of het genoeg is.

[1:11:46] Maar wij staan er als VVD achter dit budget.

[1:11:49] En welke ruimte de minister of de ministers zien meer aan bij te dragen?

[1:11:52] Want ik zou het wel in de reden vinden liggen dat we ook dit jaar weer een bijdrage doen op humanitair gebied voor deze twee gebieden.

[1:11:59] Voor het grote medegebied vraag ik aan de minister hoe ze dat ziet... en welke projecten er wel en niet doorgaan.

[1:12:04] Ook hier geldt, en dat deel ik met de heer Ram, dat we er vooral in moeten zetten... en dat is waar het hele nieuwe beleid op geënt is.

[1:12:11] Op waar we toegevoegde waarde hebben en waar het ook echt helpt.

[1:12:14] Ik vraag me wel af of het altijd zit in extra geld... want de afgelopen jaren is er veel geld naartoe gegaan.

[1:12:19] Maar ik ben ook vooral op zoek naar wat wel helpt.

[1:12:21] Waarbij ik ook niet voor niks heb gezegd dat als ik naar de context kijk... of je het nou aanvliegt vanuit...

[1:12:28] Vanuit de humanitaire kant, de vredeskant of de handelskant.

[1:12:32] De VVD ziet handel en bedrijvigheid als eerste stap naar vrede en stabiliteit.

[1:12:37] Is dit nu passend of niet?

[1:12:38] Ik ben benieuwd naar de antwoord van de minister.

[1:12:45] Dank u wel.

[1:12:45] Dan een introductie van mevrouw Heersch.

[1:12:46] Dank u wel, voorzitter.

[1:12:48] Mevrouw Kamminga haalde in haar betoog even haar collega van de Burg aan en ik zat toevallig met hem in een debat over raad buitenlandse zaken waarin hij zei dat ook wat de VVD betreft vrijheid en mensenrechten wat hem betreft een prijskaartje mogen hebben.

[1:13:09] En we hadden die gesprekken in de context van het grondstoffenverdrag met Rwanda.

[1:13:14] Dus ik vraag aan mevrouw Kamminga of ik uit zijn uitspraken, maar ook uit uw aandringen op het nemen van maatregelen om de conflicten te stoppen, of ik hieruit op kan maken dat uw partij, de partij van mevrouw Kamminga, ons ook steunt in het pleidooi om die grondstoffendeal met Rwanda op te schorten.

[1:13:33] Mevrouw Kamminga.

[1:13:35] Dank u wel.

[1:13:36] Ik weet niet of u dat zo eruit af kan leiden.

[1:13:38] Ik heb daar nog wel aarseling bij.

[1:13:40] Ik heb de discussie gevolgd en ik heb ook gezien wat het Europees Parlement daar is aangenomen.

[1:13:44] Ik vind altijd met dit soort verdragen en dit soort afspraken dat je ook moet passen om alles acuut op te zeggen, want het zou nog zomaar het enige instrument kunnen zijn waarmee je nog in gesprek kunt blijven met die overheid en met de regering om juist aan te dringen, omdat zij de juiste stappen nemen.

[1:13:58] Als je naar het verdrag kijkt en naar het Memorandum of Understanding, dan zitten daar ook allerlei elementen in waar mevrouw Heersing ook altijd zorgen om maakte over.

[1:14:05] Kijk naar die transparantie.

[1:14:06] Dus wat mij betreft moeten we oppassen dat we niet te snel dat soort sappen nemen.

[1:14:11] Maar ook daar ben ik zeer nieuwsgierig wat de winstpersonen zien, hoe zij dat wegen.

[1:14:14] Maar nogmaals, ik zou nog willen oppassen dat we dit in een zwart-wit discussie gaan gooien, want zoveel drukmiddelen hebben we niet op dit conflict en dit zou er zomaar eens eentje van kunnen zijn.

[1:14:24] Dank u wel.

[1:14:25] Dan zijn we aan het einde van de eerste termijn van de kant van de Kamer.

[1:14:30] Ik wilde eigenlijk schorsen tot 20 voor 8.

[1:14:33] Ik kijk even naar de bewindslieden of die naar mij uit de voeten kunnen.

[1:14:36] Ik zie geen stress.

[1:14:39] Ja, maar ik wil ook wel eventjes de tijd geven.

[1:14:42] Ja, dat weet ik, maar ik wil ook wel even.

[1:14:44] We hebben dan nog een uur en een kwartier.

[1:14:47] Ik ga tot kwart vracht schorsen, maar dat betekent wel dat ik u ook kort ga houden.

[1:14:52] En ik weet dat dat misschien af en toe een uitdaging is, net als bij de Kamerleden.

[1:14:56] Maar dan vraag ik u echt ook heel beknapt te reageren, zodat alle vragen beantwoord kunnen worden en ook nog tijd voor interrupties is.

[1:46:08] Ik heropen de vergaderingen.

[1:46:10] Aan het orde is het commissiedebat over de oorlogen in de Democratische Republiek Congo en Soudaan.

[1:46:16] We gaan verder met de beantwoording in eerste termijn van de kant van het kabinet.

[1:46:20] Ik heb voor de pauze al gevraagd of het kort en bondig zou kunnen zijn, zodat we ook nog iets ruimte hebben voor interrupties.

[1:46:26] Ik wil hetzelfde aantal interrupties toestaan als in de eerste termijn.

[1:46:30] En het woord is denk ik allereerst aan de minister van

[1:46:33] Buitenlandse handel en ontwikkelingshulp.

[1:46:35] En misschien dat even aangegeven kan worden wie welke onderdelen gaat beantwoorden, zodat de Kamerleden niet te vroeg hun interrupties inzetten.

[1:46:45] Ja, voorzitter, dank u wel.

[1:46:47] Ik zal de antwoorden op het gebied van ontwikkelingshulp, humanitair, grondstoffen en migratie beantwoorden.

[1:46:56] en andere vragen zijn voor mijn collega van Buitenlandse Zaken.

[1:47:01] Ik heb even een introductie en dan heb ik de volgende blokjes.

[1:47:06] Ik heb een blokje Congo, een blokje grondstoffen, een blokje Soudaan, een blokje bescherming hulpverleners, een blokje migratie, een blokje programmering en de consequenties van USAID en een blokje overig.

[1:47:24] Voorzitter, het aantal conflicten wereldwijd is sinds 1946 niet zo hoog geweest.

[1:47:32] Niet voor alle conflicten is evenveel media-aandacht en daardoor riskeren we dat ernstige conflicten en de gevolgen daarvan over het hoofd gezien worden.

[1:47:41] Het is dus goed dat we vandaag spreken over de conflicten in Soudaan en in de Democratische Republiek Congo, behorende tot de meest alarmerende humanitaire crisis van het hele Afrikaanse continent, zo niet de hele wereld.

[1:47:57] Naast het afschuwelijke menselijke leed hebben deze conflicten ook destabiliserende gevolgen.

[1:48:02] Gevolgen die in het directe veiligheidsbelang van Nederland en de Europese Unie zijn.

[1:48:08] Denk bijvoorbeeld aan potentiële groei van jihadisme, het domino-effect van instabiliteit, economische belangen die onder druk komen en migratiestromen die op gang komen.

[1:48:21] Ik begin met de Democratiese Republiek Congo, een land met een enorme omvang, waar de situatie in het oosten van het land de afgelopen maanden in sneltreinvaart is verslechterd.

[1:48:32] Het kabinet is bezorgd over de snelle opmars van rebellengroep M23 in Oost-Congo, die tot grote aantallen internen ontheemde en hoge humanitaire noden heeft geleid.

[1:48:44] Tegelijkertijd kent het conflict een lange geschiedenis en is het zeer complex.

[1:48:49] Nederland heeft maar beperkte invloed.

[1:48:51] We moeten realistisch zijn over wat we kunnen doen.

[1:48:55] De rebellengroep M23 wordt gesteund door Rwanda.

[1:48:59] Nederland veroordeelt deze steun, net zoals de VN-veiligheidsraad heeft gedaan, de EU en partners zoals de VS, het Verenigd Koninkrijk en Canada.

[1:49:10] De steun van Rwanda aan rebellengroep M23 betreft een schending van de territoriale integriteit van de Democratische Republiek Congo en hiermee het internationaal recht en het VN-handvest.

[1:49:22] Nederland beziet momenteel maatregelen die tegen Rwanda ingezet kunnen worden om de schendingen van de territoriale integriteit van buurland Congo te veroordelen, naast de maatregelen die in EU-verband werden aangekondigd.

[1:49:35] En onze ambassade in Kigali informeert hier momenteel de Rwandese autoriteiten over.

[1:49:43] Sinds 2024 heeft Nederland geen bilaterale ontwikkelingshulprelatie meer met Rwanda.

[1:49:49] Wel zijn er nog economische samenwerkingsprogramma's via FMO, Invest International en RVO.

[1:49:57] Nederland draagt bij aan verlichting van de humanitaire noden in de DRC via financiële bijdrage aan verschillende fondsen en humanitaire programma's, zowel bilateraal als in multilateraal verband.

[1:50:10] En Nederland is voortdurend in contact met humanitaire organisaties in andere landen over de situatie in Oost-Congo.

[1:50:18] Mijn collega de minister van Buitenlandse Zaken heeft er op verschillende wijze voor gepleit dat humanitaire hulp zonder enige vertraging of voorwaarden toegelaten moet worden.

[1:50:28] Ook in EU-verband wordt hiertoe opgeroepen.

[1:50:31] Humanitaire hulp blijft belangrijk.

[1:50:34] We geven ongeoormerkte financiële steun aan humanitaire actoren die in het oosten van Congo actief zijn en het Humanitaire Fonds van de Verenigde Naties voor Congo.

[1:50:44] Ook financiert Nederland het programma van de Dutch Relief Alliance, de DRA in Congo.

[1:50:49] Over de precieze invulling van humanitaire fondsen en de verdeling zal ik de Kamer zeer binnenkort via de Kamerbrief Humanitaire Hulp informeren.

[1:51:02] Voorzitter, dan ga ik nu over tot de vragen over Congo.

[1:51:06] Ik wilde voorstellen dat u het blokje Congo even afrondt, en daarna de vragen.

[1:51:10] Ik heb meneer Van Baarle al genoteerd, maar dan zijn het vrij korte blokjes, volgens mij.

[1:51:14] Dus dan kunnen we dat redelijk snel doorgaan.

[1:51:18] Ja, prima, voorzitter.

[1:51:25] De heer Dekker vraagt wat we in Nederland eigenlijk nog doen.

[1:51:30] De DRC is een partner van strategisch belang voor Nederland en de EU op het gebied van stabiliteit, grondstoffen en duurzame handel.

[1:51:39] Handelsbelangen spelen hier dus zeker een rol.

[1:51:41] Het conflict in Congo heeft echt een brede impact.

[1:51:44] Een aantal landen op het Afrikaanse continent is betrokken bij het conflict.

[1:51:50] Dit toont aan dat stabiliteit in Oost-Congo van belang is voor de bredere regio en andere belangrijke partners op het continent.

[1:51:57] Ook partners van de EU en Nederland.

[1:52:00] Hierin trekken we gezamenlijk op.

[1:52:02] Door de Nederlandse meerjarige flexibele bijdrage aan de VN, de Dutch Relief Alliance en het Rode Kruis,

[1:52:09] kunnen hulporganisaties snel en adequaat reageren op het gebied van humanitaire hulp.

[1:52:15] En dat blijven we dus ook doen, juist ook als de schaal van noden verder toeneemt.

[1:52:20] En hoe de totale inzet voor 2025 van humanitaire hulp eruit ziet, zal zeer binnenkort in de Kamerbrief Humanitaire Hulp met uw Kamer gedeeld worden.

[1:52:33] De heer Bamenga vraagt over de diaspora, of ik die kan betrekken bij de humanitaire hulpverlening.

[1:52:40] Ik ben het met de heer Bamenga eens dat het waardevol is om de diaspora te betrekken.

[1:52:46] In mijn beleidsbrief heb ik en ook in de Afrika-strategie heb ik ook aangegeven dat ik burgers meer wil betrekken bij ontwikkelingshulp, onder andere door particuliere initiatieven te steunen.

[1:52:57] Dus ik ben ook bereid om te kijken hoe we daar hier de diaspora bij kunnen betrekken.

[1:53:01] bij het ondersteunen van particuliere initiatieven.

[1:53:05] Dat zal ik gaan uitzoeken.

[1:53:08] Dan had de heer Bamenga ook een vraag over cash transfers als innovatieve manier om humanitaire hulp te kunnen geven.

[1:53:18] Dat gebeurt al op kleine schaal in een aantal landen.

[1:53:21] Ook in Congo gebeurt dat al.

[1:53:26] Op zich is het een sympathiek idee.

[1:53:28] Het is wel zo dat lokale markten dan moeten kunnen functioneren om via cash transfers hulp te bieden.

[1:53:34] Mensen moeten wel wat kunnen kopen natuurlijk, dus er moet wel wat zijn.

[1:53:38] En als die lokale markten functioneren, is dat ook beter voor de lokale economie.

[1:53:43] Maar op dit moment is dat slechts beperkt het geval.

[1:53:48] Dus ik wil er naar kijken.

[1:53:51] Ik vind het een sympathiek idee, maar het heeft ook wel wat nadelen.

[1:53:56] En ik weet niet of het helemaal... Humanitaire hulp blijft nodig, denk ik toch ook wel op de ouderwetse manier.

[1:54:03] De heer Bamenga vraagt ook of ik bereid ben om het grote merenprogramma door te zetten.

[1:54:09] Een aantal andere Kamerleden hebben daar ook vragen over gesteld.

[1:54:14] Ik heb in mijn beleidsbrief aangekondigd dat het grote merenprogramma zal worden gestopt.

[1:54:20] Daar kan ik ook niet op terugkomen.

[1:54:22] Ik zal het wel op een verantwoorde wijze doen.

[1:54:26] Lopende contracten met partners zullen worden gerespecteerd.

[1:54:29] Dit jaar en ook volgend jaar zal Nederland dus gewoon nog bijdragen aan dat grote merenprogramma en aan de veiligheid en stabiliteit in Oost-Congo.

[1:54:38] En daarnaast zal Nederland blijven bijdragen aan de humanitaire noden in de regio via de humanitaire hulp.

[1:54:46] Dit was Congo, maar nog niet de grondstoffen.

[1:54:50] Dus dit was Congo zonder grondstoffen.

[1:54:52] Dan heb ik een interruptie van de heer Van Baarle van Denk.

[1:54:56] Ja, aan het begin van de beantwoording van de minister die inging op de Rwandese steun aan de M23-rebellen, is dat op dit moment Nederland beziet welke maatregelen ingezet kunnen worden en dat daar communicatie over is met de Rwandese overheid.

[1:55:14] Kan de minister iets concreter zijn wat maatregelen zijn die Nederland dan beziet, wat voor contact, wat ligt ervoor en op welke termijn kunnen we iets verwachten?

[1:55:26] De minister.

[1:55:29] Nederland heeft geen bilaterale ontwikkelingshulprelatie met Rwanda.

[1:55:32] Nederland heeft alleen een relatie op het gebied via Invest International, FMO en RVO.

[1:55:39] We zijn aan het kijken wat we daar eventueel zouden kunnen doen.

[1:55:43] Maar ik vind het ook wel zo netjes om dat eerst met de Rwandese autoriteiten te bespreken.

[1:55:48] En daarom zei ik ook op dit moment is onze ambassade in contact met de Rwandese autoriteiten om te kijken wat we hier willen gaan doen.

[1:55:56] En verder kan ik het dus verder niet over uitweiden.

[1:56:00] Het moet eerst daar besproken worden.

[1:56:04] Dan een interruptie van mevrouw Kammerga van de VVD.

[1:56:08] Het is goed te horen dat de minister een deel van de analyse van de grote meerderheid als Kamer terugschetste.

[1:56:16] De minister weet net zo goed als ik dat weet dat dit debat al langer gepland stond.

[1:56:28] Wat gaat u... Er staan ook in die brief wel Congo en Sudan meegenomen.

[1:56:33] We gaan ongetwijfeld een twee minuten debat aanvragen, verwacht ik zomaar.

[1:56:37] En dan zullen we zomaar die moties krijgen.

[1:56:39] Dus ik snap dat u misschien nog niet alles kunt zeggen, maar het zou mij wel helpen om enig zicht te krijgen.

[1:56:43] Komen die landen dan ook terug in die brief?

[1:56:46] En waar kunnen we dan een beetje op rekenen?

[1:56:48] Want dat scheelt weer een hele hoop moties.

[1:56:49] En ook het omgekeerde, dat wij moties gaan indienen waardoor het hele bedrag weg is en we misschien wel andere budgetten al weggegeven hebben die we misschien ook voor landen die we ook belangrijk vinden.

[1:57:01] Dank voor deze vraag.

[1:57:02] Dat is ook een goede vraag van mevrouw Kamiga.

[1:57:06] Ja, zeker staan Soudan en Congo daarin.

[1:57:09] Ik heb ook gezegd dat het een van de grootste, zo niet de grootste, humanitaire rampen is waar we het over hebben.

[1:57:14] Dus een aanzienlijk deel van het budget zal ook daarheen gaan.

[1:57:19] Dus daar kan ik gerust in stellen.

[1:57:23] Ik denk dat wij hier allemaal aan tafel dezelfde analyse delen dat het verschrikkelijk is wat daar gebeurt en dat we daar onze humanitaire inzet ook op moeten inzetten.

[1:57:33] Dank u wel.

[1:57:33] Dan de heer Bamenga van D66.

[1:57:36] Dank u wel, voorzitter.

[1:57:37] Dank u wel voor de reactie van de minister ook.

[1:57:39] Positief ten aanzien van het diaspora-strategie en ook positief ten aanzien van de cash transfer.

[1:57:45] Ik wil even voor de zekerheid weten of dit ook toezeggingen zijn dat de minister hier iets mee gaat doen.

[1:57:52] En dan wil ik graag horen wanneer we daar als Kamer iets van terug horen.

[1:57:57] En wat betreft de Grote Merenregio,

[1:58:00] Volgens mij zijn er een aantal Kamerleden die zich daarover hebben geuit.

[1:58:04] Als de minister daar niks in kan doen, dan zullen wij met de motie hierover komen.

[1:58:11] Voorzitter, dat is echt heel knap.

[1:58:13] Drie interrupties in één.

[1:58:15] De diaspora, dat ga ik meenemen in de uitwerking van het beleid.

[1:58:20] Dus dat is inderdaad een toezegging.

[1:58:21] En dat komt dan in de brief waarin ik het beleid uitwerk naar de Kamer.

[1:58:26] De cash transfers.

[1:58:28] Die optie is ook een toezegging.

[1:58:30] Die komt binnenkort in de humanitaire hullenbrief naar de Kamer.

[1:58:35] In ieder geval komt daar wat over in te staan.

[1:58:38] Dat kunt u ook als een toezegging zien.

[1:58:41] Voor wat betreft de grote merenregio.

[1:58:43] Ja, we hebben daar jarenlang dingen gedaan op het gebied van veiligheid en stabiliteit.

[1:58:48] Het is niet zo dat het daar een toonbeeld is van veiligheid en stabiliteit.

[1:58:53] Uiteindelijk moeten er natuurlijk pijnlijke keuzes gemaakt worden.

[1:58:56] Daarom heb ik ervoor gekozen om dat project in ieder geval te stoppen.

[1:58:59] Het is wel zo dat mochten er bepaalde elementen in dat project zitten waarvan de

[1:59:05] Uw Kamer zegt dat dat juist elementen zijn die echt wel heel goed zijn.

[1:59:09] Dan ben ik wel bereid om daarnaar te kijken, om dat te behouden.

[1:59:12] Maar die bezuiniging staat.

[1:59:14] Dus ik moet wel kijken of dat allemaal past dan.

[1:59:18] Maar er is wel een kleine mogelijkheid, mochten er zaken zijn, om dat dan ook nog mee te nemen.

[1:59:22] Misschien even voor de helderheid het eerste punt, de diaspora.

[1:59:25] Bij welk beleid wordt dat betrokken, in welk stuk?

[1:59:30] Dat gaat de uitwerking van mijn beleid.

[1:59:33] En dan heb ik het over het uitwerken van maatschappelijk middenveld... waar een instrument in zit, particuliere initiatieven ondersteunen.

[1:59:41] Dus dat komt bij de uitwerking van het beleid maatschappelijk middenveld... wat voor de zomer naar uw Kamer komt.

[1:59:46] Dank u wel.

[1:59:46] Gaat u verder met de beantwoording.

[1:59:47] We gaan nu naar het blokje grondstoffen.

[1:59:58] Ik had een vraag gesteld over het verband tussen de instabiliteit in de regio en het stopzetten van deze programma.

[2:00:05] Ik heb nog geen antwoord op die vraag.

[2:00:06] Ik weet niet of dat nog komt.

[2:00:09] Ik zou wel graag een antwoord op die vraag willen.

[2:00:19] Voorzitter, mijn collega van Buitenlandse Zaken gaat over de sluiting van de ambassade.

[2:00:23] Dus die vraag komt van bij hem.

[2:00:27] Hij zal daarop antwoorden.

[2:00:28] En u had ook een vraag over het Grote Meerprogramma, want dat heb ik dus nu net beantwoord aan de heer Bamenga.

[2:00:33] Ja, maar die vraag was in verband met de stabiliteit in de regio.

[2:00:36] Dus dat heb ik nog niet van u weten gehoord.

[2:00:40] Het punt is dat het grote meerderprogramma een heel ingewikkeld programma is, dat al jarenlang loopt, dat echt moeizaam gaat en dat ook niet enorm heeft bijgedragen aan de stabiliteit in de regio.

[2:00:52] Dus vandaar dat er de keuze is.

[2:00:54] Er moeten keuzes gemaakt worden, vandaar dat de keuze is gevallen om dat programma te stoppen.

[2:00:58] Maar we blijven sowieso, humanitair, blijven we doen.

[2:01:03] Dank u wel.

[2:01:04] Gaat u verder met de beantwoording?

[2:01:05] We gaan naar het blokje grondstoffen volgens mij.

[2:01:09] Ja, een blokje grondstoffen.

[2:01:11] In Oost-Congo zijn veel kleinschalige mijnen waar goud, tin, tantaal en wolfraamertsen gewonnen worden.

[2:01:19] En deze vier mineralen staan bekend als de conflictmineralen vanwege de rol die ze spelen in het conflict in Oost-Congo.

[2:01:25] Gewapende groepen, waaronder M23, oefenen met geweld controle uit over de inkomsten uit de mijnbouw en de grondstoffenhandel, smokkel, en gebruiken dit om

[2:01:34] het conflict te financieren.

[2:01:36] Dit geeft spanningen tussen de strijdende groeperingen en tussen landen in de regio.

[2:01:40] De strijd om de grondstoffen wordt niet gezien als de grondoorzaak van het conflict, maar wel als een katalysator.

[2:01:47] Over Rwanda is bekend dat het land fungeert als transitland, waar langsuit Congo gesmokkelde grondstoffen hun weg naar de markt vinden.

[2:01:54] Daarom ondersteunt het kabinet regionale vredesprocessen en zet het zich in voor de verduurzaming van grondstoffenketens, waaronder de ketens van conflict.

[2:02:03] Mineralen.

[2:02:08] Even kijken.

[2:02:10] De heer Seder en Boswijk vragen naar de...

[2:02:16] grondstoffendeal, de status.

[2:02:18] Het is een misverstand dat de MOU van de EU met Rwanda een grondstoffendeal is.

[2:02:25] Dat is geen grondstoffendeal.

[2:02:27] Het MOU gaat alleen maar over samenwerking aan duurzame verantwoorde productie.

[2:02:33] Het is dus meer een afspraak tot samenwerking om de productie duurzaam te krijgen dan dat het een deal is.

[2:02:40] Ik zie wel het politieke signaal dat van een samenwerking uitgaat.

[2:02:46] Daarom heeft Nederland ook gepleit voor opschorting van die MOU binnen de EU.

[2:02:50] Hier is in EU-verband nog geen besluit overgenomen.

[2:02:54] De commissie heeft een impact assessment toegezegd.

[2:02:57] Zodra dat is afgerond, zal er in EU-verband weer over de mogelijkheid tot het opschorten van die MOU gesproken worden.

[2:03:04] Maar nogmaals, het is dus geen grondstoffendeal.

[2:03:06] Het is echt een heel stuk beperkter.

[2:03:10] De heer Bamenga vraagt hoe ik mij ga inzetten voor transparante en rechtvaardige grondstofwinning.

[2:03:18] Nederland zet zich vooral via multilaterale initiatieven in voor verantwoorde winning, transparantie van grondstoffenketens en traceerbaarheid en certificering van grondstoffen.

[2:03:29] Dat zijn initiatieven die Nederland steunt via de Wereldbank, via het extractives global programmatic support programma en het intergovernmental forum on mining.

[2:03:44] Ja, tot zover.

[2:03:49] Vraagt de heer Seder van de ChristenUnie, leidt de exploitatie van grondstoffen niet direct tot verergering van de humanitaire crisis?

[2:04:05] Eigenlijk heb ik die vraag al beantwoord.

[2:04:10] Het is geen deal, het is een MOU.

[2:04:16] Het is wel zo dat het kabinet verwacht dat bedrijven ondernemen in lijn met de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen in zaken maatschappelijk verantwoord ondernemen.

[2:04:26] Onder de Europese conflictmineralenverordening hebben Europese bedrijven een gepaste zorgvuldigheidsverplichting.

[2:04:40] Mevrouw Heerstie vroeg welke Nederlandse banken en bedrijven zijn betrokken bij de handel in grondstoffen en welke instrumenten kan de minister van Handel inzetten om bedrijven aan internationale standaarden te houden.

[2:04:54] Daar heb ik het net gehad over die gepaste zorgvuldigheidsverplichting.

[2:04:58] In Nederland is de inspectie voor de leefomgeving en transport is bij wet aangewezen als toezichthouder op die conflictmineralen.

[2:05:07] De inspectie geeft aan dat in Nederland geen conflictmineralen rechtstreeks geïmporteerd worden vanuit DRC.

[2:05:14] Er was in 2023 geen enkele import direct afkomstig uit een conflict- of hoogrisicogebied.

[2:05:23] Deze cijfers geven natuurlijk wel een beeld, maar die laten niet zien of er bijvoorbeeld ook banken in die keten actief zijn.

[2:05:33] Dat komt niet uit deze cijfers naar voren, dus dat kan ik u niet vertellen.

[2:05:39] Mevrouw Hirs vraagt ook nog goud via de VAE en Zwitserland die de EU-markt opkomt.

[2:05:44] Kan de minister bevestigen dat er in Nederland geen banken of bedrijven betrokken zijn?

[2:05:49] Het korte antwoord is nee.

[2:05:51] Dat kan ik niet bevestigen.

[2:05:52] Er bestaan vrijwillige en dwingende standaarden voor gepaste zorgvuldigheid in zaken de handel in conflictmineralen.

[2:06:01] En met het beleid op internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen, moedigt het kabinet bedrijven aan om risico's voor mens en milieu in waardeketens te identificeren en waar nodig aan te pakken.

[2:06:12] En het kabinet verwacht ook van bedrijven dat ze ondernemen in lijn met de OESO-richtlijnen en de VN-richtlijnen voor mensenrechten en bedrijfsleven.

[2:06:20] En voor de import van goud is er zelfs ook een wettelijke verplichting vastgelegd in de Europese Conflict Mineralenverordening.

[2:06:32] Dan vraagt mevrouw Hiers ook naar de jaarlijkse rapportages, of ik die toegankelijk ga maken van de jaarlijkse rapportages van de Nederlandse importeurs die onder die conflictmineralenverantwoording vallen, zoals minister Kaag in 2020 beloofde.

[2:06:48] Het kabinet streeft naar transparantie en daarnaast publiceert de Inspectie voor de Leefomgeving op jaarbasis hun eigen algemene jaarverslagen.

[2:06:59] Daar zou dat dan in moeten staan.

[2:07:09] Dan nog een vraag over het verkleinen van risico's.

[2:07:15] Het afzwakken van de invalwetgeving.

[2:07:18] Dan gaat het over de CS triple D wetgeving waar mevrouw Heersenaar vraagt.

[2:07:25] Er ligt een nieuw voorstel van de Europese Commissie op tafel en voor de positie van het kabinet op deze omnibus wetgeving verwijs ik naar het BNC visje daarover wat daar binnenkort over verschijnt.

[2:07:45] wat ondanks naar de Kamer is gestuurd.

[2:07:50] Het lid Ceder vraagt nog of er EU-landen zijn die dwars liggen.

[2:07:59] Ik kan geen uitspraken doen over standpunten van individuele lidstaten in de EU-discussie.

[2:08:05] De commissie heeft dat impact assessment toegezegd en het is even daarop wachten.

[2:08:12] Voorzitter, dat waren de grondstoffen.

[2:08:15] Dank u wel.

[2:08:16] De minister duidde het memorandum als een document dat geen grondstoffendeal is, maar wel ziet op naleving van de zorgvuldigheid.

[2:08:31] Ik denk dat de minister zich daar

[2:08:35] dat de minister te makkelijk een bepaalde vorm van verantwoordelijkheid voor wat er momenteel gebeurt in Goma en omgeving, te makkelijk van zich afschuift en als EU-geheel.

[2:08:46] Mijn vraag is of de minister in ieder geval erkent dat de vraag vanuit de EU, van grondstoffen, uit Rwanda, mede aanleiding is voor de massale

[2:09:01] slachtingen, verkrachtingen, het doden van minderheden.

[2:09:05] Ik zeg niet dat de minister zelf er verantwoordelijk voor is, maar uit de beantwoording proefde ik een beetje alsof de minister probeerde te insinueren dat er geen correlatie of verband is en dus de EU ook weinig verantwoordelijkheid draagt.

[2:09:21] Ik vroeg me af of de minister daar haar visie op zou willen vestigen.

[2:09:26] Dank u wel.

[2:09:26] De minister.

[2:09:30] In mijn korte inleiding van dit blokje heb ik ook gezegd dat de mineralen goud, tintanta en wolfraam die in Oost-Congo gewonnen worden, bekend staan als de conflictmineralen vanwege de rol die ze spelen in dat conflict.

[2:09:44] Dus het antwoord is ja, zeker spelen die mineralen daar een rol bij.

[2:09:50] Het is wel zo dat de MOU die de EU met Rwanda gesloten heeft, echt niets meer dan een transparantie is.

[2:10:00] zicht is op hoe die grondstoffen gewonnen worden.

[2:10:03] En meer ook niet.

[2:10:05] Maar er kan natuurlijk wel een politiek signaal van uitgaan als je zo'n MOU op gaat zeggen.

[2:10:09] En dat is dus ook waar Nederland in EU-verband voor gepleit heeft.

[2:10:13] Maar het is een MOU met de EU.

[2:10:14] Dus dan moet je ook in EU-verband kan je dat alleen maar opschorten.

[2:10:18] En daarvan heeft de commissie dus gezegd van we gaan eerst een impact assessment uitvoeren.

[2:10:23] Het is ook niet zo dat als je zo'n MOU dan op zegt dat dat dan gelijk allemaal beter gaat.

[2:10:27] Het is natuurlijk ook zo dat er mensen hun geld verdienen met grondstoffenwinning.

[2:10:32] En dat je dan ook weer mensen raakt als je die grondstoffen niet afneemt.

[2:10:38] Dus er zitten meerdere kanten aan.

[2:10:40] Dus ja, het is een oorzaak van het conflict.

[2:10:42] Een belangrijke oorzaak van het conflict.

[2:10:44] Niet de grondoorzaak mogelijk, maar wel een belangrijke oorzaak.

[2:10:48] Maar ja, er wordt naar gekeken.

[2:10:51] En de positie van Nederland is ook duidelijk.

[2:10:54] Die hebben we in de EU ook duidelijk gemaakt.

[2:10:59] Dat de mineralen in Congo een deel van de oorzaak van het conflict zijn, dat bestrijdt niemand.

[2:11:08] Het punt wat vele experts aangeven is dat doordat de EU iets van Rwanda verwacht wat Rwanda niet kan leveren en dus om die reden indirect uit Oost-Congo haalt,

[2:11:22] de recente escalatie en doden, dat die mede in beweging daardoor zijn gebracht.

[2:11:30] En ik proef dat het kabinet hier eigenlijk afstand van neemt.

[2:11:33] En dan heb ik niet over conflicten in Midera en Congo zelf.

[2:11:36] Ik heb het over de vraag of de afspraken met Rwanda, hoe zwaar of stevig of dun die ook zijn,

[2:11:45] er mede toe leiden dat er een beweging naar Oost-Congo vanuit Rwanda is gekomen, met de humanitaire crisis tot gevolg.

[2:11:53] En mijn vraag is eigenlijk of de minister dat narratief, wat er experts aangeven, dat ook wel herkent.

[2:11:59] Want als het zo is, ligt er, welk document er ook ligt, een verantwoordelijkheid bij de EU, omdat indirect er een verantwoordelijkheid rust vanwege die vraag.

[2:12:09] En mijn vraag is of de minister dat herkent,

[2:12:11] dat dat één van de problemen is.

[2:12:14] Ik heb het over de afspraken met Rwanda om iets te leveren... wat Rwanda volgens experts niet kan leveren... en daardoor in Oost-Congo actief is.

[2:12:27] Ik wil de interrupties ook ietsje korter doen.

[2:12:29] Deze was bijna anderhalve minuut.

[2:12:31] Als ze langer dan 45 seconden gaan duren... dan ga ik ze dubbel rekenen.

[2:12:36] De minister.

[2:12:41] Ik herken dat Rwanda fungeert als transitland voor grondstoffen die uit Congo gesmokkeld worden en die via Rwanda hun weg vinden naar de rest van de wereld.

[2:12:54] Dat was uw vraag, toch?

[2:12:58] En vanuit EU-verband gaan we dus kijken of we iets kunnen doen.

[2:13:02] Maar daarvoor komt eerst een impact assessment.

[2:13:05] Dus er wordt naar gekeken.

[2:13:08] We erkennen dit probleem.

[2:13:11] En ook bilateraal zijn we aan het kijken wat we kunnen doen met Rwanda.

[2:13:15] Dus we erkennen wel het probleem.

[2:13:17] Het is alleen niet zo dat ik morgen een oplossing heb.

[2:13:22] We zitten fijn dat u dat herkent, maar we hebben nu niet te maken met een verkeerd geprint kopietje.

[2:13:28] We hebben te maken met dagelijkse verkrachtingen, massaslachtingen.

[2:13:32] Terwijl we dit debat met elkaar voeren zijn er ook weer vrouwen in Congo verkracht volgens de statistieken.

[2:13:38] En ik mis een beetje de urgentie bij de minister.

[2:13:41] dat als ze herkent dat dit hier een oorzaak van het mede-debat aan deze mensen onteer in de praktijk zijn, om hier met de vuist op tafel te slaan en te zeggen wij gaan dit doen, wij gaan stappen zetten.

[2:13:58] Ik proef een bureaucratisch en procesmatig antwoord dat onvermijdelijk tot heel veel leed en doden leidt omdat tijd hier mensenlevens kost.

[2:14:14] En ik vraag me af of de minister dat herkent en niet sprake is van een dusdanige humanitaire crisis, dat directe actie om mensenlevens te sparen misschien niet een veel passende reactie is.

[2:14:30] Dank u wel, de minister.

[2:14:34] Ja, voorzitter.

[2:14:34] We zijn nu bij het blokje grondstoffen en daarbij heb ik gezegd dat ik herken dat dat een belangrijke oorzaak is of in ieder geval een medeoorzaak is van het conflict.

[2:14:44] Maar wat wij als Nederland kunnen doen op dat gebied is vrij beperkt.

[2:14:48] Daar zijn we afhankelijk van de EU.

[2:14:51] En dan nog, als je zo'n MOU opzegt, dan is daar niet in één keer het grote probleem opgelost.

[2:14:56] Dan is daar niet in één keer vrede.

[2:14:58] Was het maar waar, dan was het heel simpel.

[2:15:01] En de urgentie erken ik wel degelijk.

[2:15:04] Daarom doen wij als kabinet ook heel veel op het gebied van humanitair.

[2:15:07] Dat is een volgend blokje waar ik nog niet aan toegekomen ben.

[2:15:12] Maar het kabinet erkent wel degelijk de verschrikkelijke situatie daar.

[2:15:17] En daar is ook zeker inzet voor.

[2:15:19] Maar staat u mij toe, voorzitter, dat ik dat bij het blokje humanitair behandel?

[2:15:23] Ik heb geen blokje humanitair, maar dat zal hem vast aan mijn...

[2:15:27] Dan ga ik over naar mevrouw Heers voor een interruptie.

[2:15:35] Dank u wel, voorzitter.

[2:15:37] Ik wil even doorgaan op de minister haar antwoord rondom het ILT.

[2:15:42] Dat is de uitvoerende instantie in Nederland van de Conflictmineralenverordening.

[2:15:47] In 2023 is naar alle uitvoerende instanties onderzoek gedaan en toen is ook het ILT bevraagd op haar werk.

[2:15:54] En het ILT liet toen weten dat zij wel degelijk rapportages naar het ministerie sturen en dat het aan het ministerie is om die publiek te maken.

[2:16:02] Nou herhaal ik nog een keer de toezegging van minister Kaag, die toen al in 2020 beloofde om die rapportages publiek te maken.

[2:16:10] En nogmaals het verzoek aan de minister om dat dan ook werkelijk te doen, want dat is dus niet de taak van het ILT, maar dat is het mandaat van u, de minister van Handel.

[2:16:19] Dank u wel, de minister.

[2:16:22] Ja, voorzitter.

[2:16:24] Ik zal met ILT in gesprek gaan om te kijken in hoeverre dit mogelijk is of wij die informatie kunnen krijgen en inzichtelijk kunnen maken.

[2:16:32] Ik heb daar nu op dit moment niet het antwoord van of dat zo is.

[2:16:36] Deze vraag is nieuw voor mij.

[2:16:38] Maar ik zeg u toe dat ik bij ILT ga informeren in hoeverre wij daar die informatie toegang te kunnen maken voor het publiek.

[2:16:48] Dank u wel.

[2:16:48] Mevrouw Heerst nog op dit punt?

[2:16:52] Mag ik nog een vraag over dit blokje stellen?

[2:16:54] U mag er nog twee vragen over stellen.

[2:16:56] Op dit punt heb ik net een goede toezegging binnengehaald waarvoor dank en ontzettend belangrijk, zeker nu.

[2:17:02] De tweede vraag gaat eigenlijk over het antwoord over de toepassing van de INVO-wetgeving zoals die in Europa voor ligt.

[2:17:09] De minister verwees al even naar het BNC-fietsje dat we begin van deze week hebben gekregen.

[2:17:14] Daarin stelt het kabinet dat ze niet tegen de aanpassingen zoals de EU-commissie voorstelt is, terwijl de SDG-toets aanwijst dat juist misstanden in de keten, dieper in de keten, dus niet door directe importeurs, maar dieper in de keten van grondstoffen die wij wel degelijk hier gebruiken, dat het tegengaan van die misstanden bemoeilijkt wordt.

[2:17:38] Kan de minister mij uitleggen hoe haar zorg over misstanden in de Congo in relatie tot grondstoffenwinning rijmt met haar positie op het omnibusvoorstel?

[2:17:53] Ik neem aan dat er later ergens anders wel geagendeerd wordt, het BNC-visje.

[2:18:01] Het kabinet zet zich ook in voor verbindingen van de regeldruk voor bedrijven en de bevordering van een gelijkspeelveld wereldwijd voor bedrijven.

[2:18:13] Daarom heeft het kabinet positief gereageerd.

[2:18:17] om de CSDD-wetgeving en de aanpassingen die de commissie voorstelt in principe te steunen.

[2:18:25] Maar het is ook nog steeds zo dat het kabinet verwacht dat Nederlandse bedrijven ondernemen in lijn met de OESO-richtlijnen.

[2:18:32] en de VN-richtlijnen voor mensenrechten en bedrijfsleven.

[2:18:35] Dat staat gewoon los van die CSDDD.

[2:18:38] En daarnaast is voor de import van goud, zelfs ook in de Europese Conflict Mineralenverordening, een wettelijke verplichting gelegd.

[2:18:47] Dus het zit niet alleen in de CSDDD, die verplichting.

[2:18:50] Het zit ook in die OESO-richtlijnen, ook in de VN-richtlijnen.

[2:18:54] En het kabinet verwacht dat bedrijven zich daaraan houden.

[2:18:58] Mevrouw Hiesch?

[2:18:59] Nee?

[2:19:00] Mevrouw Kamergaat.

[2:19:02] Dank, voorzitter.

[2:19:03] We hebben het nu best wel een tijdje gehad over de MOU met Rwanda.

[2:19:07] Ik had ook nog een vraag over wat we kunnen doen in de samenwerking met Congo om te kijken hoe we daar afspraken kunnen maken, ook in relatie tot de motie die is aangenomen van collega Van den Burg en een aantal andere Kamerleden.

[2:19:21] Daar ligt ook een deel van de sleutel.

[2:19:23] Als we wat beter met Rwanda of Congo kunnen samenwerken... zodat we op een reguliere manier daar wel die grondstoffen kunnen winnen... en ze er wellicht ook nog wat financiële ruimte aan overhouden... die ze weer kunnen investeren in hun eigen land... zou dat wat mij betreft winst zijn.

[2:19:39] Dus ik vroeg me af of u ook nog iets kunt of gaat zeggen over die stand van zaken.

[2:19:44] Dank u wel.

[2:19:45] De minister.

[2:19:46] De EU heeft ook een MOU met Congo op het gebied van de grondstoffen.

[2:19:51] Dus dat gebeurt al op beperkte schaal ook wel.

[2:19:56] Dus ja, dat doen we al.

[2:20:02] Gaat u dan verder met de beantwoording?

[2:20:04] Ik denk dat we dan toe zijn aan het blokje Soudan humanitair.

[2:20:17] Voorzitter, als het gaat om Soudaan zijn de zorgen onverminderd groot.

[2:20:21] In april is het twee jaar geleden dat de oorlog is begonnen tussen het Soudanese leger, de Sudanese Armed Forces, de SAF, en de paramilitaire groep de Rapid Support Forces, de RSF.

[2:20:33] De vermeende betrokkenheid van derde landen bij het conflict maakt de situatie extra complex, ook in het vinden van een oplossing.

[2:20:42] En ondertussen zijn er bijna 13 miljoen mensen binnenlands ontheemd en bijna 4 miljoen Soedanese zijn naar het buitenland gevlucht.

[2:20:49] En deze cijfers van de UNHCR zijn ongekend hoog en ze stijgen nog steeds.

[2:20:55] De helft van de bevolking is voedsel onzeker en in vijf gebieden is hongersnood vastgesteld.

[2:21:01] En de verwachting is dat honger de komende maanden zal toenemen.

[2:21:06] Ook vinden er op grote schaal ernstige mensenrechten schendingen plaats, waaronder geweld tegen onderdrukte groepen en seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes.

[2:21:17] Dit alles bij elkaar maakt dat in Soedan de grootste humanitaire en ontheemlingscrisis ter wereld plaatsvindt.

[2:21:25] We spannen ons in binnen de mogelijkheden die we hebben, zowel met het diplomatieke inzet als met humanitaire hulp.

[2:21:32] Nederland geeft humanitaire hulp via de VN.

[2:21:35] via het Rode Kruis en via de Dutch Relief Alliance.

[2:21:39] En deze professionele humanitaire partners werken samen met lokale organisaties, via welke nog steeds hulp gegeven kan worden aan de noodlijdende bevolking.

[2:21:55] De heer Bamenga vraagt hoe ik ervoor ga zorgen dat er 4 miljard bijeenkomt voor Soedan.

[2:22:02] Nederland ziet dat in Sudaan de grootste humanitaire ramp van dit moment plaatsvindt en zal hulp blijven geven aan humanitaire organisaties in Sudaan.

[2:22:13] Door meerjarige flexibele bijdragen aan VN, Dutch Relief Alliance en het Rode Kruis konden en kunnen hulporganisaties snel en adequaat reageren, telkens als de crisis

[2:22:24] En hoe de totale inzet voor 2025 voor humanitaire hulp eruitziet, zal in de Kamerbrief Humanitaire Hulp met uw Kamer gedeeld worden.

[2:22:36] En dat komt zeer binnenkort naar uw Kamer.

[2:22:38] En ik kan u zeggen dat de hulp aanzienlijk zal blijven.

[2:22:43] Daarnaast is het ook zo dat er, omdat nu de USAID stopt,

[2:22:49] dat er binnen VN-organisaties ook een herprioritering van geld op plaatsvindt, waardoor mogelijk het gevolg niet zo extreem is, maar verzacht wordt.

[2:23:00] Maar het blijft natuurlijk nog steeds wel tekort.

[2:23:02] Het blijft wel zo dat er minder geld heen gaat.

[2:23:06] Dat kunnen we niet opvangen.

[2:23:08] Er zijn veel landen die bezuinigen, dus dat is lastig.

[2:23:11] Maar Nederland blijft zich in ieder geval inzetten.

[2:23:17] Dan is de vraag van de heer Seder wat de Nederlandse inzet is op het tegengaan van conflictgerelateerd seksueel geweld in Sudaan.

[2:23:25] Nederland steunt women protection teams en hulporganisaties die seksuele en andere vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes onder de aandacht brengen en hulp bieden aan slachtoffers en overlevenden ook in vluchtelingenkampen.

[2:23:39] Tijdens de algemene vergadering van de Verenigde Naties in september afgelopen jaar heeft Nederland een evenement georganiseerd over conflicten gerelateerd seksueel geweld en accountability in Soedan, samen met het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland.

[2:23:56] De reden was internationale aandachtvragen voor het onderwerp en ook het belang van verlenging van het mandaat van de VN Fact Minding Mission te onderstrepen.

[2:24:07] In maart 24 heeft Nederland samen met de VN de eerste International Conference of Prosecutors on Accountability for Conflict-Related Sexual Violence georganiseerd.

[2:24:19] Die conferentie was gericht op het uitwisselen van ervaringen met betrekking tot onderzoek en vervolging van seksueel geweld en openbaar aanklagers uit meer dan vijftig landen uit de hele wereld namen deel.

[2:24:33] De heer Boswijk vraagt of ik bereid ben om bilateraal en in EU-verband aan te dringen op snelle ongehinderde en veilige verplaatsing van humanitaire hulpverleners.

[2:24:45] Nederland zet zich in EU-verband in voor respect voor humanitair oorlogsrecht, waaronder ongehinderde humanitaire toegang en veiligheid van hulpverleners.

[2:24:55] In beginsel moeten hulpverleners overal waar nodig zijn te werk kunnen gaan.

[2:24:59] Dit geldt bij bewegingen over grenzen of frontlijnen.

[2:25:02] Daar wil ik mij persoonlijk hard voor inzetten.

[2:25:04] Er zijn meer Kamerleden die hiernaar gevraagd hebben.

[2:25:08] Voor Sudaan wordt met EU en andere donoren gesproken over het opzetten van humanitaire corridors om bepaalde gebieden te kunnen bereiken.

[2:25:18] Deze inzet heeft ook de volledige steun van Nederland.

[2:25:21] We vinden het belangrijk dat humanitaire hulpverleners hun werk kunnen doen.

[2:25:27] De heer Seder vraagt hoe ik ervoor zorg, hoe Nederland ervoor zorgt dat hulp bij de lokale bevolking terechtkomt.

[2:25:37] Nederland geeft meerjarige flexibele bijdragen aan de VN, de Dutch Relief Alliance en het Rode Kruis, zodat die grote organisaties zich alvast kunnen voorbereiden, alvast de logistiek en de financiering zodanig kunnen inrichten dat hun lokale organisaties heel snel kunnen reageren op het moment dat er hulp nodig is.

[2:25:56] In Soudan bereiken we dit bijvoorbeeld via het Soudan Humanitarian Fund van de Verenigde Naties.

[2:26:03] En ook via kleine lokale organisaties zoals de Emergency Response Rooms.

[2:26:08] En ook het netwerk van Rode Kruis en Rode Halve Maan, professionals en vrijwilligers kan via deze flexibele financiering direct en lokaal reageren.

[2:26:20] Voorzitter, dat was Humanitair Soudan.

[2:26:23] Interruptie van mevrouw de Korte.

[2:26:26] Dank u wel voorzitter en dank u wel aan de minister voor de beantwoording.

[2:26:32] U noemt net dat u de onbelemmerde humanitaire corridors in en rond Sudaan echt aandacht wil besteden.

[2:26:40] Dat klinkt nog een beetje algemeen.

[2:26:44] Hoe gaat u dat nou precies doen en is het dan ook een toezegging wat u wil gaan doen?

[2:26:49] Ten aanzien van de hulpverleners heb ik de accountability genoemd.

[2:26:54] Ik bedoelde daarmee het ter verantwoording roepen van mensen die hiervoor verantwoordelijk zijn.

[2:27:00] Daar heb ik niet echt iets over gehoord.

[2:27:03] Dank u wel.

[2:27:08] Ja, voorzitter, het was eventjes haasten net.

[2:27:11] Dat zit inderdaad in het volgende blokje.

[2:27:14] Daar komt uw vraag ook weer terecht, want er zijn meerdere leden, Bamega, u, de vierde voorzitter, mevrouw de Korte, Dobbe, Kamika, die het allemaal ook gevraagd hebben.

[2:27:25] Het is een toezegging van mij, inderdaad, dat kan u opschrijven, dat ik mij ga inzetten voor toegang van humanitaire hulpverleners.

[2:27:34] Dat komt ook in de brief over de humanitaire hulp binnenkort naar uw Kamer.

[2:27:39] Hoe gaan we dat doen?

[2:27:41] Nederland zet zich in op diplomatiekniveau, maar we zullen ook organisaties financieren

[2:27:49] die bijvoorbeeld mensen trainen hoe ze ongehinderde humanitaire toegang moeten krijgen, hoe ze corridors moeten opzetten, bescherming van burgers.

[2:28:00] En dat doen we door financiële steun aan hulporganisaties die daaraan werken, bijvoorbeeld de ICRC, de UNHCR en UNICEF doen dat bijvoorbeeld.

[2:28:10] Ook steunt Nederland INSO, dat is een organisatie die hulporganisaties en hun staf informeert over de veiligheidssituatie in gebieden.

[2:28:18] en ze helpt om zich hierop voor te bereiden.

[2:28:21] Dit zullen we ook blijven steunen en deze organisatie is ook werkzaam in Soudaan en Congo.

[2:28:28] Diplomatiek roepen we strijdende partijen op de rechten van hulpverleners te respecteren.

[2:28:32] Ze moeten altijd en overal hun werk kunnen doen.

[2:28:36] En ik wil dus in mijn beleid ook die diplomatieke en die financiële inzet voor de veiligheid van hulpverleners vergroten.

[2:28:46] U bent inmiddels begonnen aan het blokje bescherming hulpverleners?

[2:28:49] Ja, begonnen en dat was ook het blokje.

[2:28:52] Eerst het woord aan de heer Dekker van Forum voor Democratie, daarna aan de heer Van Baarleman en mevrouw Dobbe.

[2:28:57] Ik weet niet of ik helemaal in goede blokjes zit eerlijk gezegd, maar over Sudan, want met name daar is natuurlijk sprake van een geopolitiek krachtenveld.

[2:29:06] Daarbij aan de ene kant Amerika en aan de andere kant Rusland en misschien ook wel Iran en een aantal andere spelers.

[2:29:12] Dus ik vroeg me af, die diplomatieke initiatieven, gaan die ook naar die landen toe?

[2:29:16] Het zou zinvol kunnen zijn om dit onderwerp aan te snijden bij bijvoorbeeld de Verenigde Staten, maar ook bij Rusland.

[2:29:22] Want daar komen de echte krachtafhoudingen vandaan.

[2:29:24] Wat wij doen is toch een beetje, ja, pap en nathouwen zijn toch een kleine speler daar.

[2:29:30] De minister.

[2:29:31] Ja, voorzitter.

[2:29:32] Wat betreft onze diplomatieke inzet, daar zal onze minister van Buitenlandse Zaken zo antwoord op geven.

[2:29:36] Dank u wel.

[2:29:37] Dan de heer Van Baarle.

[2:29:40] Ja, voorzitter.

[2:29:44] De grootste humanitaire crisis die we op dit moment zien in de wereld.

[2:29:49] Ik vind de beantwoording van de minister niet concreet genoeg.

[2:29:54] hoe we de mensen in Soudan gaan helpen.

[2:29:58] We weten dat er een probleem is met toegang humanitaire hulp.

[2:30:02] De minister geeft aan dat we in de toekomst geld geven om mensen te trainen.

[2:30:05] We voeren gesprekken over humanitaire corridors.

[2:30:08] Wanneer gaan we op dat gebied nou iets concreets zien?

[2:30:12] We weten dat de gezondheidszorg ingestort is.

[2:30:15] Kan de minister concrete dingen noemen die snel gedaan worden om de gezondheidszorg te verbeteren?

[2:30:21] Ik zou echt aan de minister willen vragen om concreter te worden dan alleen te komen met... we gaan een keer een training geven en we geven geld aan de VN en het Rode Kruis.

[2:30:29] Want het is gewoon de grootste crisis die we op dit moment in de wereld zien.

[2:30:32] Dank u wel, de minister.

[2:30:37] Nederland steunt diverse VN-organisaties die daar actief zijn.

[2:30:41] Vorig jaar gaven we aan het humanitarian fund 10 miljoen.

[2:30:48] We gaven aan de World Food Programme 10 miljoen, waarvan 5 miljoen voor Soedanese vluchtelingen.

[2:30:57] In totaal heeft Nederland vorig jaar aan Soedan 36,2 miljoen euro gegeven.

[2:31:05] via diverse organisaties die daar en de humanitaire hulp doen, en ook voor de gezondheidszorg, de gezondheidszorg proberen op te zetten.

[2:31:13] Nederland was dertiende donor wereldwijd voor wat betreft de humanitaire hulp aan Soudan.

[2:31:19] En voor volgend jaar zal er ook een aanzienlijke bedrag voor humanitaire hulp gaan via de diverse organisaties die daar de bijdrage aan de

[2:31:31] Het exacte bedrag zal in de brief komen, maar het zal een aanzienlijk bedrag zijn.

[2:31:36] Dank u wel.

[2:31:48] Dank u wel.

[2:31:49] Ik was ook even de blokjes kwijt, dus ik hoop dat ik hier nu op de goede plek ben.

[2:31:55] Maar ik heb de minister gehoord over de conferentie die is gehouden over Soudanen en seksueel geweld.

[2:32:00] Het is denk ik heel goed dat daarover is gesproken, ook in internationaal verband, en dat Nederland daar een voortreksrol op heeft genomen en dat ook blijft doen.

[2:32:09] En daar ook het belang van de fact-finding mission in Soudan heeft benadrukt.

[2:32:12] Daar hebben we eerder om gevraagd, dus dat is heel belangrijk, omdat het een belangrijk instrument is om bewijs te verzamelen en om strafeloosheid tegen te gaan.

[2:32:23] En we hebben dat ook gehoord in de context van Congo.

[2:32:25] In de ronde tafel bleek ook dat er een verkrachter is veroordeeld en je ziet dat het seksueel geweld afneemt.

[2:32:32] En mijn vraag was, kunnen we ook pleiten voor een fact-finding mission in Congo?

[2:32:37] Of wat gebeurt daar nu op het gebied van accountability?

[2:32:40] De minister.

[2:32:41] Voorzitter, ik krijg net in mijn oor gevluisterd dat de minister van Buitenlandse Zaken daar straks op ingaat.

[2:32:50] Dan gaat u over naar het volgende blokje, dat is migratie.

[2:32:58] Dat klopt.

[2:32:58] Het blokje bestaat uit één vraag van de heer Ram van de PVV.

[2:33:03] Welke garanties hebben we dat dit miljoenenbeleid daadwerkelijk migratie beperkt en geen aanzuigende werking heeft?

[2:33:11] Er zijn natuurlijk geen spijkerharde garanties te geven dat het geven van hulp daadwerkelijk leidt tot verminderde migratie.

[2:33:20] Wel is het zo dat betere omstandigheden en perspectief voor vluchtelingen in de regio ervoor zorgt dat zij minder geneigd zijn om door te reizen naar Europa en Nederland.

[2:33:30] Zo hebben we bijvoorbeeld het prospectprogramma in Oeganda, waar vluchtelingen opgevangen worden, daar een stukje grond krijgen, daar een huis mogen bouwen en daar een bestaan mogen opbouwen, waardoor

[2:33:44] Wij denken dat zij minder geneigd zijn om door te reizen naar Europa en Nederland.

[2:33:48] Het kabinet zet dan ook in op migratiesamenwerking en opvang in de regio in landen van de Noord-Afrikaanse regio en de Horn van Afrika.

[2:33:57] Met deze landen vindt een dialoog plaats en daaronder vallen ook gesprekken over de terugname van irreguliere migranten, geïntegreerd grensbeheer en corruptiebestrijding.

[2:34:09] Dank u wel.

[2:34:09] Dan gaat u over naar het volgende blokje.

[2:34:11] Dat was USAID, volgens mij.

[2:34:15] Dat is eigen programmering en consequenties van USAID.

[2:34:22] Mevrouw Dobbe vroeg hoe het zit met Women, Peace and Security in Sudaan.

[2:34:27] Via partners die werken aan conflictbemiddeling steunt Nederland training voor Soedanese conflictbemiddelaars en vrouwenorganisaties om bij te dragen aan de escalatie op lokaal en nationaal niveau.

[2:34:39] Ook steunt Nederland Soedanese initiatieven en bemiddelaars om humanitaire toegang te vergroten en bescherming van burgers te waarborgen.

[2:34:48] Deze partners spelen naast hun werk op het gebied van conflictpreventie ook een rol in het monitoren van het conflict en het verstrekken van informatie aan partners.

[2:34:59] In EU-verband betrekt Nederland deze partners om te adviseren op effectief beleid voor deescalatie, stabilisatie en veiligheid.

[2:35:08] De Nederlandse ambassade voor Soudan heeft een informele Women, Peace & Security groep opgezet

[2:35:14] om de inbreng van vrouwenorganisaties in vredesonderhandelingen te verankeren en vrouwen bijeen te brengen rond een gezamenlijke agenda.

[2:35:25] Mevrouw, hier zat nog een vraag over het Grote Merenprogramma.

[2:35:29] Het is ook al in een ander blokje ter sprake gekomen.

[2:35:34] De Grote Merenregio gaat op dit moment door een grote crisis.

[2:35:38] Ik heb respect voor de inspanningen die de afgelopen jaren zijn geleverd, maar zoals al eerder gezegd, de resultaten zijn lastig.

[2:35:47] Dus ik denk eerlijk gezegd ook niet dat

[2:35:50] Het feit dat we dit programma gaan afbouwen, dat het een negatieve ontwikkeling zal hebben met betrekking tot de stabiliteit in de regio.

[2:35:58] De enige manier om echt een einde te maken aan die instabiliteit, is dat de leiders van de regio een politieke oplossing vinden voor conflicten die al decennia lang voortwoekeren.

[2:36:11] Mevrouw Kamminga vraagt welke effectieve programma's hebben wij in Sudaan en Congo.

[2:36:18] Via de ambassade lopen programma's gericht op drie thema's.

[2:36:23] In Sudaan heb ik het dan over.

[2:36:25] Versterking lokale voedselproductie.

[2:36:28] Vrouwen vrede en veiligheid.

[2:36:30] en accountability inclusief mensenrechten.

[2:36:33] En daarnaast lopen er ook nog met centrale middelen programma's rond voedselzekerheid, water, migratie en private sectorontwikkeling.

[2:36:41] En dat staat dus los van de humanitaire hulp.

[2:36:45] Een aantal voorbeelden is het Prospect-partnerschap, waar ik het net al over had.

[2:36:52] Dan hebben we het voedselzekerheidsprogramma dat uitgevoerd is door ZOA.

[2:36:56] Dat is een initiatief dat de voedselproductie door kleine boeren in diverse staten in Soudaan helpt te ondersteunen, ook in conflictgebieden, om zo de afhankelijkheid van humanitaire hulp te verminderen.

[2:37:13] En dan hebben we nog het Orange Corners programma, dat gericht is op jonge ondernemers in heel Sudaan, ook in conflictgebieden.

[2:37:20] En ook dit draagt bij aan het verlichten van de hongersnood.

[2:37:29] Mevrouw De Korte vroeg over humanitaire corridors.

[2:37:32] Dat heb ik volgens mij al beantwoord.

[2:37:34] Dat zie ik hier nog een keer.

[2:37:35] Mevrouw De Korte vroeg ook de manier waarop Nederland flexibele financiering geeft via de country-based pool funds, de CERF en het Rode Kruis, en de DRA is een effectieve manier.

[2:37:47] Mijn vraag is of deze manier van hulp verlenen wordt voortgezet.

[2:37:52] Dank voor deze vraag en voor uw aandacht voor het belang van flexibilisering.

[2:37:59] Dat komt binnenkort in de Kamerbrief, maar waar goede initiatieven goed werken, zullen we daar zeker ook rekening mee houden.

[2:38:08] Mevrouw Heers vraagt of Nederland lokale organisaties en landenspecifieke fonds blijven ondersteunen.

[2:38:16] Ja, hiermee bereiken we lokale organisaties, waaronder ook de emergency response rooms.

[2:38:23] die heel effectief zijn in het bereiken van de mensen, ook in de moeilijke toegankelijke gebieden.

[2:38:31] Dan zijn er een aantal leden die vragen of ik met de Amerikaanse regering heb gesproken over het stopzetten van USAID.

[2:38:40] We staan in nauw contact met de Verenigde Staten.

[2:38:45] Een gesprek over USAID moet nog plaatsvinden.

[2:38:49] Op dit moment brengen we de mogelijke gevolgen van besluiten rondom die buitenlandse hulp van de VS in kaart.

[2:38:55] Nog onduidelijk wat de impact is op Nederlandse projecten en belangen, omdat ook onduidelijk is in hoeverre bijvoorbeeld humanitaire hulp, organisaties kunnen een waiver aanvragen en dan kunnen ze dat nog blijven doen.

[2:39:08] Maar het is nog steeds onduidelijk of ze voor die waiver dan ook wel weer hun geld krijgen.

[2:39:12] Dus het is nog heel erg onduidelijk wat precies de impact is.

[2:39:15] En daarom is het ook onduidelijk om precies te weten wat de gevolgen voor Nederland zijn.

[2:39:20] We proberen dat in kaart te brengen, ook in EU-verband.

[2:39:24] En ook hoe dat raakt aan EU-programma's.

[2:39:33] Dan vroeg de heer Boswijk nog het risico van die mega-bezuinigingen op USAID.

[2:39:38] Ook hier moeten we kijken hoe de gevolgen worden in kaart gebracht.

[2:39:43] We weten wel dat zowel Soudaan als Congo voor een heel groot deel afhankelijk waren van de hulp van USAID.

[2:39:51] Dus als dat wegvalt en als die waivers niet werken, dan heeft dat een heel groot impact

[2:39:57] op de hulpverlening.

[2:40:00] Het ministerie is vrijwel dagelijks in gesprek met andere donoren om te kijken hoe we de internationale hulpverlening onder deze nieuwe omstandigheden zo efficiënt mogelijk kunnen laten verlopen.

[2:40:25] Dank u wel, voorzitter.

[2:40:27] De minister heeft al een aantal keren aangegeven dat het Grote Meren-programma niet zo succesvol is.

[2:40:35] Het stoppen ervan, dat heeft niet heel veel invloed.

[2:40:39] Had ik eigenlijk wel een dergelijk antwoord verwacht, daarom heb ik ook diverse organisaties gevraagd om hun evaluaties met mij te delen en te kijken hoe zit dat nou precies met de impact van hetgene wat ze daar doen in de Grote Meren.

[2:40:53] En dan zie ik terug allerlei positieve impact op gebied van infrastructuur, economische bijdragen, bevordering van gezondheid en educatie, versterking van lokaal bestuur en ook juridische en institutionele ondersteuning.

[2:41:09] En dat rijmt niet helemaal met wat ik nu hoor van de minister.

[2:41:13] Dus ik zou heel graag van de minister willen weten welke onderdelen ziet zij wel als succesvol?

[2:41:19] Want ik kan me gewoon niet voorstellen dat dit geen invloed heeft op ons eigen

[2:41:22] maar ook de veiligheid en stabiliteit in die regio.

[2:41:25] Dank u wel.

[2:41:26] De minister.

[2:41:29] Ja, voorzitter.

[2:41:31] We doen al jaren programma's in dat grote merenregio.

[2:41:36] Het is best een heel ingewikkeld gebied om daar die projecten te doen.

[2:41:44] En ik denk dat er keuzes gemaakt moeten worden.

[2:41:47] Er moet wel 2,4 miljard bezuinigd worden.

[2:41:49] En dan kijken we ook van waar is Nederland goed in en waar kunnen we onze hulp het meest effectief inzetten.

[2:41:54] Humanitaire hulp is natuurlijk noodhulp, basishulp.

[2:41:58] Dat vind ik belangrijk.

[2:42:00] Daarnaast staan er in het hoofdlijnakkoord ook een aantal thema's en belangen waar Nederland groot in blijft.

[2:42:05] Dat staat in mijn hulpbrief waar we volgens mij volgende week met elkaar over spreken.

[2:42:09] En op een gegeven moment moet je keuzes maken van waar gaan we wel en waar gaan we niet mee door.

[2:42:13] En dan, als je kijkt, dat grootmerenprogramma, dat heeft ook als doel veiligheid en veiligheid in de regio.

[2:42:23] Ja, dat is er niet.

[2:42:25] Dus dat is niet gelukt, veiligheid in de regio.

[2:42:27] En de vraag is maar, als we met dat programma doorgaan, of we dan veiligheid en stabiliteit in die regio krijgen.

[2:42:33] Ik denk het niet.

[2:42:34] Maar als de heer Bamenga zegt, er zijn een aantal dingen die gewoon

[2:42:37] ongelooflijk belangrijk zijn en waarbij dus wel die veiligheid en die stabiliteit gebaasd zijn, dan ben ik bereid om er naar te kijken.

[2:42:46] Maar dan vraag ik ook aan de heer Bamenga om dan specifiek aan te geven welke precies hij dan bedoelt.

[2:42:53] Ik heb er ook nog een tweede bij, maar volgens mij heeft u nog één interruptie, of niet?

[2:43:05] Als de minister nu overgaat tot het blokje overige.

[2:43:08] We moeten een beetje tempo maken, want we hebben ook nog de minister van Buitenlandse Zaken.

[2:43:12] Nu wil ik ook nog de ruimte geven.

[2:43:19] Nog even richting de heer Bamenga.

[2:43:22] Er zijn een aantal dingen die wel succesvol waren.

[2:43:26] Seksuele gezondheidszorg, inzet op mijnbouw en cross-border handel.

[2:43:32] Die vallen ook binnen de Nederlandse prioriteiten en die vallen ook binnen de noden.

[2:43:37] Dus ik ben bereid om daarnaar te kijken of we daar nog iets op kunnen voortzetten.

[2:43:43] Dank u wel.

[2:43:43] Dan het laatste blokje overig.

[2:43:49] Dat gaat over wapens.

[2:43:50] Mevrouw Dobbe had daar een vraag over.

[2:43:57] Wat er gedaan wordt om geleverde wapens en jewel use goederen beter te kunnen traceren.

[2:44:03] Nederland past voorafgaand aan de uitvoer van militaire goederen en dual-use goederen een zorgvuldige toetsing toe aan de hand van de Europese wapenexportcriteria.

[2:44:13] En als er een duidelijk risico is op omleiding van goederen, dan wordt de vergunningaanvraag wordt afgewezen.

[2:44:21] Mevrouw Kaminga vraagt nog hoe het zit met de financiële steun aan Rwanda.

[2:44:26] De bilaterale relatie met Rwanda is de afgelopen jaren verschoven van hulp naar handel en Nederland heeft sinds 2024 geen bilaterale ontwikkelingshulp meer met Rwanda.

[2:44:38] Dat betekent dus dat er vanuit de ambassade in Kigali geen budget is voor ontwikkelingshulp.

[2:44:43] Het enige wat we nog in Rwanda doen, zijn een aantal projecten met investering in infrastructuur via Invest International en FMO.

[2:44:55] Dan vraagt de heer Ram nog of ik bereid ben om paal en perk te stellen aan de hulp en het alleen nog toe te staan als het aantoonbaar in het Nederlands Belang is.

[2:45:05] Dat geldt voor ontwikkelingshulp.

[2:45:07] In het algemeen geldt dat het Nederlands Belang voortaan leidend wordt.

[2:45:15] Belang op het gebied van handel, belang op het gebied van veiligheid en belang op het gebied van migratie.

[2:45:20] Een uitzondering daarvoor is humanitaire hulp.

[2:45:23] En we hebben het hier in Sudaan en Congo echt voornamelijk ook over humanitaire hulp.

[2:45:27] Dat wordt niet gekoppeld aan Nederlandse belangen.

[2:45:35] Mevrouw de Korte vraagt nog of de regering snel kan komen met een uitgewerkt voorstel voor een centre of excellence for mediation en bemiddelingsstrategieën ontwikkelen voor de grote conflicten.

[2:45:47] Ik deel de zienswijze van mevrouw de Korte als het gaat

[2:45:51] dat Nederland een belangrijke profiel heeft wat betreft Den Haag, Stad van Vrede en Veiligheid.

[2:45:58] En in de uitwerking van de beleidsbrief en specifiek voor hulp en veiligheid ontwikkelen we een platform voor conflictbemiddeling en vredesopbouw.

[2:46:06] En Nederland speelt meestal een ondersteunende rol op het gebied van conflictbemiddeling.

[2:46:13] Dat loopt via een aantal gespecialiseerde organisaties.

[2:46:17] Die hebben al een heel lange leidende rol op het gebied van conflictbemiddeling en vredesopbouw.

[2:46:27] Dus u kunt in de bijlagen die met mijn beleidsbrief is meegestuurd zien dat we onze eigen diplomatieke inzet en samenwerking met andere landen die bemiddelen, koppelen aan de inzet van professionele organisaties zoals Klingendaal op bemiddeling.

[2:46:40] Dus daarmee omarm ik wel de kern van uw vraag.

[2:46:46] Ja, ik heb eerst eigenlijk mevrouw Dobbe nog staan voor een interruptie, maar was u aan het einde van het blokje?

[2:46:53] Ja, was aan het einde van het blokje?

[2:46:54] Ja, mevrouw Dobbe.

[2:46:56] Dank u wel.

[2:46:57] Ik had een aantal vragen gesteld over de rol van wapens en wapenhandel en wapenleveranties in deze conflicten.

[2:47:04] Omdat niet alleen grondstoffen natuurlijk een grote rol spelen in deze conflicten aan te jagen, te veroorzaken, waardoor er nu een gruwelijke oorlog zowel in Congo als Sudan wordt uitgevochten, maar ook wapens.

[2:47:16] Want die oorlog wordt uitgevochten met wapens.

[2:47:19] En we hebben eerder al aandacht gevraagd voor de rol van bijvoorbeeld Emiraten.

[2:47:22] Nederland exporteert wapens naar de Emiraten.

[2:47:24] Emiraten exporteert wapens

[2:47:26] richting de strijdende partijen in Soudaan.

[2:47:29] Er is eerder een voorstel aangenomen van ons om te kijken welke maatregelen kunnen wij nemen als Nederlandse overheid, welke maatregelen kunnen wij nemen om te zorgen dat geen wapenexport vanuit de Emiraten naar Soudaan gaat en ook niet vanuit andere landen.

[2:47:42] Dezelfde vraag geldt natuurlijk voor Congo, maar daar wil ik wel graag een antwoord op.

[2:47:45] Wat doet de Nederlandse regering nu om deze wapenhandel, deze ontzettend destructieve handel in te brengen?

[2:47:54] Voorzitter, bij de uitvoer van wapens en dual use goederen toetst Nederland aan de hand van de Europese wapenexportcriteria.

[2:48:03] En zodra Nederland denkt dat er een risico is, dus hoeft het nog helemaal niet dat werk te zijn, maar als er een risico is op omleiding van die goederen, dan wordt de wapenvergunning afgewezen.

[2:48:12] Ik weet niet of het het geval is van VAE, maar als daar een risico zou zijn, dan worden er geen wapens uitgevoerd naar bijvoorbeeld een VAE.

[2:48:24] Dank u wel.

[2:48:35] Dank u wel.

[2:48:36] En ik heb hem bewaard, want dit is wel een makkelijk antwoord, omdat we dit debat al heel vaak hebben gehad.

[2:48:41] En er ligt een uitspraak van de Kamer om maatregelen te treffen richting de Emiraten en andere landen die de strijdende partijen in Soedan steunen.

[2:48:50] Ja, die motie is aangenomen.

[2:48:52] Die de strijdende partijen steunen met wapens of met financiën om daar maatregelen tegen te treffen.

[2:48:58] Nou, nu ben ik wel heel benieuwd, want de minister lijkt te zijn vergeten wat er nu gebeurt met de uitvoering van die motie.

[2:49:09] Als er wapens geleverd worden die niet vanuit Nederland komen en we hebben aanwijzing dat er wapens geleverd worden aan die conflictgebieden, dan spreken wij ook die landen erop aan.

[2:49:28] Dat is wel een antwoord.

[2:49:29] Ik vroeg om de maatregelen richting de Emiraten en de aangenomen motie.

[2:49:38] Nederland toetst aan de criteria van het wapenexportbeleid.

[2:49:42] En bij een risico op omleiding wijzen we het niet toe, dan wordt een vergunning afgewezen.

[2:49:47] Daarnaast, als we aanwijzingen hebben dat andere landen wapens uitvoeren naar conflictgebieden, dan spreken wij als Nederland die andere landen aan.

[2:49:55] Dat is volgens u dan de uitvoering van de motie, want dat was de concrete vraag.

[2:49:59] Dan mevrouw de Korte.

[2:50:04] Wij vinden als nieuw sociaal contract het ontzettend belangrijk dat er een vredesproces gestart wordt.

[2:50:09] Wij hebben daar eigenlijk heel weinig in betekend tot nu toe.

[2:50:16] De minister verwijst naar Klinkendaal.

[2:50:19] Maar ik denk dat de minister de urgentie niet begrijpt.

[2:50:22] Want zij hebben nooit een trek één vredesproces succesvol begeleid.

[2:50:27] En dat is heel erg specialistisch.

[2:50:29] Het vergt een andere capaciteit, een ander niveau van interactie, een andere structuur.

[2:50:38] We vinden het een beetje dat het weggezet wordt naar een aantal organisaties die daar tot nu toe niet in staat toe zijn geweest.

[2:50:50] Ik heb gezegd dat ik de zienswijze deel van mevrouw De Korte.

[2:50:53] Ik denk ook dat het belangrijk is dat het ook past bij het profiel van Nederland.

[2:50:58] Dus ik omarm haar idee.

[2:51:00] Er zijn een heleboel gespecialiseerde organisaties die daar dingen in doen.

[2:51:03] Ik denk dat het goed is dat we die samenvoegen en dat we kijken of we daar iets meer op kunnen inzetten.

[2:51:11] Ik zal daar naar kijken en ik zal er dan in een brief op terugkomen.

[2:51:14] Ik vind het een sympathiek idee wat ik omarm.

[2:51:18] Dank u wel.

[2:51:19] Dan gaan we over naar de andere minister, de minister van Buitenlandse Zaken.

[2:51:24] Ja, dank u voorzitter.

[2:51:27] Ook ik maak me ernstig zorgen over de situatie in zowel de Democratische Republiek Congo als in Soedan.

[2:51:34] Vanwege het aanhoudend geweld, het groot menselijk leed.

[2:51:39] Ik lief ook voor vrouwen en kinderen.

[2:51:41] Het is leed dat ook aan mij niet voorbij gaat, voorzitter.

[2:51:46] Als Nederland en ook met en via de EU staan we op voor burgers die de grootste slachtoffers zijn in deze conflicten.

[2:51:56] En ook kijken we natuurlijk naar onze eigen bredere belangen.

[2:51:59] Dat zeg ik ook tegen de heer Dekker en met mevrouw Heers.

[2:52:04] Die bredere belangen die er zijn, zoals het ruit van veiligheid, migratie en handel.

[2:52:11] En ik ben blij dat er in ieder geval een apart debat hierover plaatsvindt.

[2:52:14] Omdat ik zie hoezeer ook de EU-collega's op dit moment vaak afgeleid zijn, juist door de grote gebeurtenissen rond Europese veiligheid, Rusland, Oekraïne en dergelijke.

[2:52:25] En de aandacht voor deze conflicten dreigt te verslappen.

[2:52:31] De conflicten verschillen in beide landen.

[2:52:35] De Nederlandse invloed is op zich beperkt.

[2:52:42] Daar moeten we realistisch over zijn, over wat we kunnen doen.

[2:52:45] Maar wij spannen ons wel in.

[2:52:47] En dat doen we ook met en via de Europese Unie.

[2:52:51] Waardoor we samen sterker staan.

[2:52:53] En dat doen we met humanitaire hulp.

[2:52:56] heeft het er allemaal van gehad, ook via diplomatieke contacten.

[2:52:58] En we dringen aan op het stoppen van geweld.

[2:53:01] En wij richten ons humanitair en diplomatiek op dat gezamenlijk optrekken met de EU, internationale partners en andere landen uit de regio.

[2:53:09] En, voorzitter, ik wil een aantal vragen beantwoorden die op beide conflicten zien en vervolgens naar Congo, Oost-Congo en naar Sudan.

[2:53:21] Ten eerste, uw vragen die ook gesteld zijn, die ook over beide conflicten betrekken.

[2:53:26] De heer Ram vroeg, waar zijn de resultaten?

[2:53:29] Wat is dat dan?

[2:53:31] Afgelopen jaren zijn de situaties in Congo en Soudaans heel wisselend geweest.

[2:53:35] Terwijl het nu veel ellende is in beide landen, door allerlei milities en groeperingen, waren er ook periodes van relatieve stabiliteit en transitie.

[2:53:45] In beide landen zetten we ons in tegengaan voor straffeloosheid en dergelijke.

[2:53:51] Maar ook een evaluatie door de inspectie-ontwikkelingsbeleid heeft eerder laten zien dat die Nederlandse inzet wel degelijk

[2:54:03] kan leiden soms tot lokale stabiliteit.

[2:54:05] En ik kan daar op zich concrete voorbeelden bij geven, maar één voorbeeld bijvoorbeeld, wat ik hier toch wil uitleggen, is bijvoorbeeld de Nederlandse organisatie PAX, die al zes jaar voor bestendiging van een vredesakkoord tussen twee gemeenschappen in Soudan heeft gewerkt, dat concreet leidde tot terugkeer van ontvoerde kinderen en duidelijkheid over eigendom van land.

[2:54:23] Dus er zijn soms echt wel concrete, tastbare lichtpunten in de context van deze ellende.

[2:54:29] De heer Bamenga vroeg naar wat kan nog meer gedaan worden door deze ministers om staakt het vuren te bereiken.

[2:54:40] Als ik kijk naar Congo, dan zetten we daar ons ook specifiek voor in.

[2:54:46] Het terugkeer van de partijen naar de regionale vredesprocessen, de Luanda-Nairobi-processen die nu zijn samengevoegd.

[2:54:52] En we pleiten ook voor zo'n staak te vuren.

[2:54:55] Dat doen we ook met en via de EU, bijvoorbeeld in de Raad Buitenlandse Zaken op 24 februari.

[2:54:59] Dat doen we ook met regionale partners zoals ik vorige week in

[2:55:02] Kenia lang over de problematiek van deze landen en andere landen in Afrika sprak met de Keniaanse minister van Buitenlandse Zaken.

[2:55:10] Dus we zetten ons in en we zetten daarbij ook in via ook de speciale EU-vertegenwoordiger voor de Grote Meerregio, Johan Borgstam, een Zweedse diplomaat, die gesprekken voert

[2:55:24] met ook regeringsleiders en concreet inzet bij de deescalatie.

[2:55:27] Ik kom daar straks op terug.

[2:55:29] Soudan, hetzelfde, via de VN, via de EU, met gebruik van de diverse instrumenten zetten we ons in.

[2:55:35] En daar heb je ook een zeer actieve EU-speciaalvertegenwoordiger, mevrouw Annette Weber.

[2:55:40] die zich namens de EU-leadstaten sterk maakt en zich concreet engageert met de strijdende partijen.

[2:55:47] Ik geloof dat er vorige week nog een port Soudaan was om met de SAF te praten en ook momenteel inzet op een staak te vuren rond kritieke infrastructuur, bijvoorbeeld Damme, met de bedoeling om dat uiteindelijk weer verder te verbreden naar meer.

[2:56:05] dan dat.

[2:56:07] Haar inzet heeft onze volledige steun en we hebben ook regelmatig op allerlei niveau gesprekken met haar en houden contact.

[2:56:16] Diverse van u vroegen, mevrouw de Korte, de heer Barmenka, mevrouw Dobbe, Heersch, welk kan ik graag geloof ik ook,

[2:56:25] Hoe staat het op het gebied van accountability?

[2:56:27] Misschien sla ik de heer Van Balie op ongeluk over.

[2:56:30] Hoe staat dat?

[2:56:31] De gerechtigheid voor slachtoffers, het tegengaan van straffeloosheid, dat achter van groot belang voor ook een duurzame vrede, een langer termijn.

[2:56:39] En mede door de actieve inzet van Nederland is in oktober vorig jaar ook een mandaat voor de fact-finding mission in Soedan in de VN verlengd met een jaar in de Mensenrechtenraad.

[2:56:50] En ook steunt Nederland organisaties op het gebied van monitor en documentatie van mensenrechten schendingen.

[2:56:56] En zo leveren we ook een financiële bijdrage aan het VN Mensenrechtenkantoor in Genève en in Soudan voor de registratie en documentatie van misdaden begaan tijdens het conflict.

[2:57:06] En Nederland steunt ook de uitbreiding van EU-sancties gerelateerd aan die mensrechtenschendingen.

[2:57:13] Ook als het gaat over Congo.

[2:57:16] Op 7 februari was er een speciale zitting van de VN Mensrechtenraad, waarbij een onderzoeksmechanisme werd opgezet voor onderzoek naar die mensrechtenschendingen.

[2:57:25] En tijdens de sessie benaderde Nederland onder meer het belang van documentatie van die schendingen voor accountability-doeleinden.

[2:57:33] En het VN-kantoor voor de Mensenrechten zal nu onmiddellijk van start gaan met dat onderzoek, gevolgd door een aanvullend onderzoek door een onafhankelijke fact-finding machine.

[2:57:41] En daar hebben we het antwoord ook op de vraag van mevrouw Dobbe, die ze aan mijn collega stelde.

[2:57:47] En tijdens die zitting van de Mensenrechtenraad sprak de EU ook zich uit in een verklaring waarin het de mensrechten schendingen in Congo en Oost-Congo veroordeelde.

[2:57:59] zeker door Nederland gestuurd.

[2:58:02] Daarmee kom ik aan het eind van de opmerkingen.

[2:58:14] De laatste decennia heeft Nederland miljarden aan Sudaan en aan Congo uitgegeven.

[2:58:22] Humanitair, maar ook via ontwikkelingshulp.

[2:58:25] Maar ook via de buitenlandse zaken zelf, allerlei programma's.

[2:58:29] Maar het heeft niet geleid tot een daadwerkelijke resultaat.

[2:58:32] Het heeft niet geleid tot daadwerkelijke vrede in deze landen.

[2:58:37] Het is wel uiteindelijk belastinggeld wat wordt uitgegeven van de Nederlander.

[2:58:40] Dus de vraag aan de minister is, hoe kan al dat geld dat nu nog steeds wordt uitgegeven uiteindelijk echt bijdragen aan een vrede, een duurzame vrede?

[2:58:50] En wat gaat de minister daar dan aan doen om dat te bewerkstelligen?

[2:58:58] Ja voorzitter, het feit dat er geen vrede of nog geen vrede is bereikt betekent niet dat we ons niet daartoe moeten inzetten.

[2:59:04] Ik denk dat het ook een moreel imperatief is om ons wel in te zetten, wel proberen in te zetten, waarbij ik wel voor ogen houd dat inderdaad dat er

[2:59:13] dat wij niet met een knip van de vingers van hieruit, vanuit Den Haag uit, dergelijke vrede kunnen bewerkstelligen.

[2:59:19] En dat het ook van belang is om telkens te kijken wat realistisch de machtsverhoudingen ter plaatse zijn.

[2:59:25] Ik was vorige week in Kenia en daarbij pleit men dan heel erg dat juist, dat we vanuit Europa ook juist Afrikaanse landen het voortouw laten geven.

[2:59:32] Je ziet ook dat Arabische landen een rol spelen en willen spelen.

[2:59:37] Zoals het overleg wat er tussen de bijeenkomst hier is geweest, tussen de presidenten van Congo en

[2:59:45] Je ziet dat zij ook willen dat die voorrang voor hen wordt verleend.

[2:59:53] Daar zijn we niet tegen, maar we vinden er zelf ook wat van.

[2:59:59] eigen belang bij die conflict te zien.

[3:00:02] En er zijn talloze voorbeelden, voorzitter, in de wereld, om maar te denken aan Oost-Timor of elders, Sierra Leone in het verleden, waar wel degelijk in tal van landen in het mondiale zuiden een westerse bemoeienis en inzet toch ook aan vrede concreet heeft kunnen bijdragen.

[3:00:20] Dus daarmee is onze inzet niet weg.

[3:00:25] De heer Ram, wij zijn inmiddels aan de eindtijd van dit debat en we moeten nog een tweede termijn.

[3:00:29] Dus ik weet niet of dat gaat lukken, maar interruptie van de heer Ram.

[3:00:33] Ik had juist mijn interrupties opgespaard, voorzitter.

[3:00:36] Ik begrijp dat het wat uit de tijd loopt.

[3:00:40] De heer Doetnist heeft het over het eigen belang van Europa en dat Europa ook een eigen belang heeft in deze regio's.

[3:00:49] Dat is goed dat de minister dat formuleert.

[3:00:53] Hoe kan het eigenbelang van Europa bijdragen aan de oplossingen in het conflict, bijvoorbeeld Congo?

[3:01:02] Je ziet typisch wel dat men op plaatsen ziet dat er een Europees belang is en dat Europa zich uitspreekt en dat dat meeweegt.

[3:01:12] Het feit dat een aantal landen heeft gezegd, wacht even, dit betekent iets voor onze relatie en ook ontwikkelingsrelatie met Rwanda.

[3:01:20] is niet aan Rwanda, aan de autoriteit, daar voorbij gegaan.

[3:01:25] Je ziet ook dat het een effect heeft binnen hoe Afrikaanse landen zich tegen het conflict aankijken en zich daartoe verhouden.

[3:01:33] Dus ik wil zeker niet de Nederlandse inloed overschatten, maar het feit dat deze conflicten heel veel ellende veroorzaken, humanitair, maar ook in bredere zin,

[3:01:44] En dan kijk ik naar, en de heer Ram gaf dat zelf ook al aan, het conflict in Soedan bijvoorbeeld, wat ook een migratie-effect heeft, niet alleen op landen in de regio, in de omgeving, maar ook verder weggelegen en uiteindelijk ook bij ons.

[3:02:01] Dat betekent wel dat wij gedwongen worden om een inzet te plegen.

[3:02:06] De inzet van Nederland alleen is misschien niet voldoende om iets te bereiken.

[3:02:16] op de agenda kunnen houden van de EU.

[3:02:18] Ik heb me daar ook voor ingezet dat bijvoorbeeld in april de conflicten in Afrika, inclusief in Soudaan, ook specifiek op de agenda van de Raad Buitenlandse Zaken komen.

[3:02:29] Dat feit, daar blijf ik me wel voor inzetten, want we hebben een breder belang, we houden een breder belang.

[3:02:33] En misschien niet Nederland alleen, maar Nederland samen met de Europese Unie en samen met landen die daar samen staan, kan wel degelijk enig effect veroorzaken.

[3:02:45] Ik zie nog allemaal handen omhoog gaan.

[3:02:47] We hebben echt... Ja, we zijn in feite klaar.

[3:02:51] Ik ga naar de heer Dekker.

[3:02:54] Maar hou het echt kort en bondig.

[3:02:56] Ja, voorzitter, ik ben altijd kort en bondig.

[3:02:59] De vraag die ik had en heb is... in die contacten met de belangrijkste geopolitieke spelers in die gebieden... gebruiken we die diplomatieke contacten ook om...

[3:03:12] ...invloed uit te oefenen op de gang van zaken daar.

[3:03:14] Want dat is wellicht veel effectiever dan als aparte speler... ...zij het met de EU, maar zeker als Nederland alleen... ...daar wat proberen te doen.

[3:03:23] Het is veel belangrijker, denk ik, om te zorgen dat de kiespelers... ...en dat zijn dan bijvoorbeeld Rusland, Verenigde Staten, Iran... ...die echt hele harde belangen hebben, Saudi-Arabië misschien... ...om die te beïnvloeden en daar wellicht wat richting aan te geven.

[3:03:38] De minister.

[3:03:40] Ik zie het als een aanboediging om met tal van landen die ter plaatse een rol spelen, ook deze onderwerpen mee te nemen in die contacten.

[3:03:49] Denk aan Soudaan, waar talloze machten zich op dit moment mee roeren in dat conflict.

[3:03:57] Je kunt het uit de vakliteratuur halen, een hele lijst van landen die daar een rol speelt.

[3:04:02] Dat kan ook Turkije zijn in Iran en Qatar en dergelijke.

[3:04:07] Nou, heel specifiek, om mijn voorbeeld te noemen.

[3:04:09] Ik heb vorige week nog een telefoongesprek gehad met de premier van Qatar, Sheikh Mohammed.

[3:04:14] Daarbij ging het vooral over het Midden-Oosten, maar heb ik wel zeker ook de situatie aangehoord rond Congo en Rwanda.

[3:04:23] En je ziet dat Qatar zich daarvoor inzet.

[3:04:27] Dus dat zijn specifiek

[3:04:28] Het is specifiek iets wat je bespreekt.

[3:04:31] En op het moment dat ik weer naar een land als Qatar toe ga, of Egypte, waar ik het ook pas in Cairo heb gehad, ook gesprekken hebben gehad, dan heb ik het ook inderdaad.

[3:04:42] Ook over Soedan bijvoorbeeld.

[3:04:45] Dank u wel, de heer Bamenga.

[3:04:47] Dank u wel, voorzitter.

[3:04:48] De minister verwijst in het kader van staakt het vuren naar de EU speciaal vertegenwoordigers.

[3:04:54] Wat mij betreft is dat inderdaad ook terecht, alleen dat is natuurlijk niet genoeg.

[3:04:59] We zien wat Duitsland doet, Verenigd Koninkrijk, België, Canada.

[3:05:02] Zij doen veel meer en ze zetten daar veel meer druk op om daadwerkelijk die staakt het vuren te bewerkstelligen.

[3:05:10] In 2012 hebben wij als Nederland dat ook gedaan.

[3:05:12] Ik zou graag van de minister daarom willen weten of de minister zou willen pleiten voor een speciaal

[3:05:17] EU-vertegenwoordiger specifiek voor Soudan en dat de minister meer druk wil leggen om effectieve maatregelen en sancties als het gaat om Congo?

[3:05:29] Ik heb dat argument voor speciaal EU-vertegenwoordiger voor Soudan in Den Haag vaker gehoord, maar ik moet zeggen dat ik mevrouw Weber,

[3:05:38] als EU-speciaalvertegenwoordiger voor de hoorn van Afrika een buitengewoon effectieve en gezagdragende EU-speciaalvertegenwoordiger vindt.

[3:05:50] Zij is zeer actief.

[3:05:52] Zij heeft zowel inzicht in de concrete wat, wie, hoe, waar en dammen en dijken, bij wijze van spreken, tot inzicht in die geopolitieke verhoudingen die zich helaas op Soudaan projecteren.

[3:06:05] Ik vind dat buitengewoon effectief en op dit moment zou ik niet willen pleiten voor een andere speciaal vertegenwoordiger.

[3:06:11] Ik zou ervoor willen pleiten haar te steunen.

[3:06:13] Dat doen we ook via die kerngroep die we hebben opgericht in november afgelopen jaar.

[3:06:18] Vanuit Den Haag hebben aangezwengeld dat een aantal EU-landen

[3:06:22] dat zich specifiek interesseert in Sudaan, met betrekking tot Sudaan, dat die daarvoor bij elkaar komen.

[3:06:28] En daar is belangstelling voor, ook voor meer landen, om zich daarbij aan te sluiten.

[3:06:32] Dus daar zitten we bij elkaar, met mevrouw Weber ook, met een aantal elitestaten.

[3:06:37] Ik meen ook Noorwegen daarbij betrokken.

[3:06:39] We zitten met een aantal landen bij elkaar om dat specifiek te doen.

[3:06:41] Dus die inzet is er, maar we doen dat wel vanuit een besef dat je als Nederland alleen niet heel veel deuken in een pakje boter slaat, maar met een aantal anderen wel.

[3:06:49] En we houden het hoog op de agenda.

[3:06:52] Dank u wel.

[3:06:52] Dan gaan we over naar het blokje Congo.

[3:07:03] Ook bewezen heb ik daar wat de heer Sedernaar vroeg in het politieke oplossing, hoe dat bevorderen, al een aantal dingen over gezegd.

[3:07:10] Het Luwanda-Nairobi-proces voegen zich nu samen.

[3:07:13] Daar zijn een aantal Afrikaanse landen, zoals Kenia, heel specifiek mee bezig.

[3:07:18] We willen ook dat er meer facilitatoren worden benoemd.

[3:07:22] De EU-gezant voor de Grote Meren wordt daar ook voor ingezet.

[3:07:26] En dat is een inzet die wij vanuit Nederland zeer steunen en met diverse partijen ook gesprek overvoeren.

[3:07:33] Sancties en de sanctieinzet vroeg de heer Bamenga ook over.

[3:07:37] Tijdens de Raad Buitenlandse Zaken van de EU van 24 februari heb ik met gepleit voor nieuwe EU-sancties tegen personen geleerd aan de beweging M23 en generaals en dergelijke uit het Rwandese leger die direct betrokken zijn bij de operatie in de Oost-Congo.

[3:07:52] En daar hebben we steun voor gekregen.

[3:07:54] Op 17 maart zijn die sancties ook concreet in werking getreden.

[3:08:00] De heer Seder vroeg ook naar ontwapening.

[3:08:03] En ontwapening maakt deel uit, het idee van ontwapening, van uiteindelijke re-integratie van gewapende groepen.

[3:08:10] En dat is een onderdeel van regionale vredesprocessen.

[3:08:13] Gisteren heeft er een topplaats gevonden van de EAC en SADEC.

[3:08:17] Even die twee, de Oost-Afrikaanse gemeenschap aan landen en de Zuid-Afrikaanse gemeenschap aan landen, onder leiding van verschillende Afrikaanse regeringsleiders.

[3:08:27] onder leiding van dat samengevoegde Lawanda en Nairobi-proces onder die vredestrajecten wordt nu ook een routekaart ontwikkeld waarin elementen zoals ontwapening ook zijn opgenomen.

[3:08:42] De heer Seder vroeg ook naar

[3:08:46] Christenvervolging in Oost-Congo.

[3:08:48] En u weet dat ook dit kabinet geweld tegen religieuze minderheden duidelijk veroordeelt.

[3:08:56] Ik heb dit ook opgebracht, ook in de EU-raad bij uitlandse zaken.

[3:09:00] De vreselijke gewelddaden die er ook in Congo zijn, zijn gepleegd tegen christenen.

[3:09:07] Dat is afkomstig van gewapende groepen, niet alleen in Oost-Congo.

[3:09:10] Het zit niet specifiek aan dit conflict gerelateerd, maar ook elders, noordelijker.

[3:09:16] En je ziet dat de allied democratic forces, zoals dat helaas zo heet, ADF, daar specifiek aanwezig zijn.

[3:09:27] vreselijke misdaden die worden gepleegd waar wij ook aandacht voor hebben, aandacht voor vragen.

[3:09:33] Daar zetten we niet specifiek meteen de gezand in voor religieuze vrijheden en levensbeschouwing, omdat die zetten we meer in waar het gaat om bijvoorbeeld beleid van overheden.

[3:09:47] Denk even aan Egypte en hoe gaat dat om met de koptische christenen in dat land.

[3:09:53] We kijken veel meer naar wat de conflict gerelateerd is.

[3:10:00] Want het gaat hier over misdaden tegen christenen, niet zozeer die overheden.

[3:10:04] zijn gepleegd in Congo, in Oost-Congo.

[3:10:08] Dus het is veel meer iets waar we andere mensen voor inzetten dan nu deze gezap.

[3:10:13] Maar we sluiten niet uit dat dat wel gebeurt als we daar meer effect voor zien.

[3:10:19] Mevrouw Kamminga vroeg wat precies de relatie is tussen M23 en Rwanda.

[3:10:26] Die rebellisch groep die wordt gesteund door Rwanda.

[3:10:29] Dat zegt ook de experts van de VN.

[3:10:31] En Nederland veroordelt die steun, net zoals de VN-veiligheidsraad het heeft gedaan, de EU als geheel, de G7.

[3:10:38] De steun van Rwanda aan M23, dat betreft schending van die territoriale integriteit, daarmee ook van het internationaal recht, het VN-handvest.

[3:10:47] Ik heb mijn Rwandese collega er ook onlangs aangesproken, monsieur Olivier.

[3:10:52] Sommige van u misschien bekend, omdat hij hiervoor ambassadeur was van Rwanda in Den Haag.

[3:10:57] Ik heb aangegeven dat Rwanda die steun moet staken.

[3:11:00] De troepen moeten terugtrekken uit DRC.

[3:11:03] Aandacht gevraagd voor de humanitaire situatie.

[3:11:06] De Veiligheidsraad heeft onlangs die Resolutie 2773 aangenomen.

[3:11:11] En daarin wordt Rwanda inderdaad opgeroepen, ook die steun te staken.

[3:11:15] Dus Nederland spreekt Rwanda bilateraal aan, via de EU aan.

[3:11:19] Ik gebruik in die bilaterale contacten ook de EU.

[3:11:21] Ik zeg hem ook, van u begrijpt wel dat wat daar gebeurt, dat dat de ruimte voor de EU om met u in contact te zijn eerder verkleint dan vergroot, de samenwerking schendt.

[3:11:32] en dat u dat wel degelijk moet beseffen wat daar de gevolgen van zijn.

[3:11:36] De heer Boswijk vroeg nog naar de ADF of kan worden onderzocht of die op de Europese sanctielijst kan worden geplaatst.

[3:11:44] Dat onderzoeken momenteel, voorzitter, of die op de Europese ISIS-Al-Qaeda-sanctielijst of de Europese terrorisme-sanctielijst kan worden geplaatst.

[3:11:53] En ik verwacht daar binnen een aantal weken meer duidelijkheid over.

[3:11:56] De heer Seder vroeg ook, voorzitter, naar het WK wielrennen in Rwanda.

[3:12:02] En ik denk dat hij daar iets te pakken heeft, want het zijn dat soort elementen soms die misschien een land meer raken.

[3:12:08] Als dat dan ter discussie komt en wordt gebracht, bijvoorbeeld door maatschappelijke organisaties, ik zie ze hier op de publieke tribune zitten, dan andere zaken die misschien voor burgers minder tot de verbeelding spreken.

[3:12:21] De internationale wielrenunie, die ziet nog geen reden om vast te houden aan Rwanda als locatie, ondanks het conflict in Oost-Congo en de betrokkenheid van Rwanda daarbij.

[3:12:34] Maar ik ga dit wel degelijk ook met Europese collega's bespreken.

[3:12:37] En om te beginnen is dat met België.

[3:12:39] De Belgische minister van Buitenlandse Zaken bezoekt Den Haag aanstaande vrijdag.

[3:12:45] Dat was het einde aan het blokje Combo.

[3:12:47] Dan had ik de heer Ram voor een interruptie.

[3:12:51] Dank u wel, voorzitter.

[3:12:53] Ik heb een vraag over de sancties naar M23.

[3:12:56] Die zijn 17 maart besloten in de Raad, 18 maart ingegaan.

[0:00:00] 18 maart heeft vervolgens M23 zich teruggetrokken uit het vredesoverleg.

[3:13:09] We weten allemaal het resultaat daarvan.

[3:13:11] Maar ja, de vraag is waarom zijn wij als Kamer niet actief geïnformeerd over deze sancties?

[3:13:18] Want dat is helemaal niet gebeurd.

[3:13:19] Het staat ook niet in de brief.

[3:13:21] En ik kan ook niks vinden over een andere brief hierover.

[3:13:27] Ook niet in het verslagen van de raad zelf staat het niet.

[3:13:30] Dus waarom zijn we niet geïnformeerd over deze sancties?

[3:13:32] De minister.

[3:13:35] Voorzitter, het is geen sinds mijn bedoeling geweest niet te informeren over sancties, maar ik dacht dat dat in ieder geval dan in het verslag van de Raad Buitenlandse Zaken terug te vinden is.

[3:13:45] En anders zou dat wel moeten gebeuren, maar bij deze informeer ik u graag.

[3:13:51] Ik krijg te horen dat het in de brief staat en ook verzonden is aan de Kamer.

[3:13:57] Dit is de Raad Buitenlandse Zaken verslag van maart.

[3:14:03] Ja, dus niet van februari, van maart.

[3:14:05] En ik denk dat die Kamer die net is toegegaan gisteren zou kunnen.

[3:14:10] Oké, dank u wel.

[3:14:12] Dan de heer Seder nog.

[3:14:16] Twee vragen.

[3:14:16] Als het gaat om het wielrennen, fijn dat de minister het met zijn Belgische collega gaat bespreken.

[3:14:21] U bent al wel door uw vragen heen.

[3:14:24] Ik krijg geen steun van mijn collega's, voorzitter.

[3:14:31] Ik weet nu niet wat ik moet doen, voorzitter.

[3:14:33] Eigenlijk moet ik nu zeggen dat u geen vraag mag stellen meer.

[3:14:37] We hebben nog een tweede termijn, toch?

[3:14:39] Nee, we hebben geen tweede termijn meer.

[3:14:40] In elk geval niet vandaag.

[3:14:41] Mag ik hem kort afmaken?

[3:14:43] Heel kort, maar dan ook heel kort.

[3:14:45] U heeft soms interrupties van meer dan anderhalve minuut.

[3:14:47] Dat is bijna de helft van uw bijdrage.

[3:14:49] Dank u wel voorzitter.

[3:14:53] Kunt u toezeggen dat u na het gesprek met de Belgische minister een terugkoppeling geeft aan de Kamer, wat daar mogelijk besproken of uitkomsten voor zijn?

[3:15:00] Dit mede omdat het afhankelijk is van de vraag of ik een motie daarover in vind.

[3:15:04] De minister, ja of nee?

[3:15:05] Ja, ik kan toezeggen dat we dat meenemen in

[3:15:09] in het eerstvolgende verslag of iets dergelijks wat daarvoor van toepassing is.

[3:15:12] Ik denk bijvoorbeeld van de Raad voor Buitenlandse Zaken.

[3:15:15] Ik weet dat Mathieu van der Poel niet gaat, maar een andere reden heeft hem niet te gaan.

[3:15:18] Maar het is wel relevant.

[3:15:22] Dank aan de minister.

[3:15:25] Het was evident dat er een relatie was tussen Rwanda en M23.

[3:15:29] Mijn vraag zat vooral op de relatie met andere groepen en landen die betrokken zijn bij het conflict.

[3:15:34] Ik ben wel benieuwd hoe deze minister ook kijkt naar

[3:15:43] Ik denk dat het goed is dat er op hele gerichte sancties worden genomen.

[3:15:49] Maar voor de VVD is het belangrijk om de banden op het gebied van handel en andere interactie met Rwanda open te houden.

[3:15:56] Ik ben nieuwsgierig hoe de minister daarnaar kijkt.

[3:15:58] Vooral ligt dat in de EU op tafel.

[3:16:00] Ik denk dat het belangrijk is om een soort van engagement te houden met een land als Rwanda.

[3:16:08] Ik voel me aangemoedigd.

[3:16:11] De Belgische diplomaten zijn verklaard door de regering van Rwanda.

[3:16:21] Nederland heeft besloten de contacten voor België waar te nemen.

[3:16:28] Dat betekent niet alleen de consulaire contacten, maar ook de politieke contacten.

[3:16:34] We hebben daar contact over, zoals minister Clever ook heeft uitgelegd, met Rwanda momenteel.

[3:16:43] en de diverse andere aspecten in de relatie.

[3:16:45] Maar we houden dus wel een kanaal open.

[3:16:48] We zijn het niet met elkaar eens, maar we houden wel een kanaal open.

[3:16:50] Dat komt vaker voor in de diplomatie.

[3:16:52] Dat zijn niet altijd de makkelijkste gesprekken.

[3:16:54] Maar het is zeker het feit dat wij België dus zullen vertegenwoordigen.

[3:17:00] Ons buurland, onze buren en vrienden uit België, laten we wat dat betreft niet in de steek.

[3:17:04] Is voor mij des te meer een reden om juist ook met Rwanda wel een open kanaal te houden.

[3:17:09] Mevrouw Heersch?

[3:17:11] Ik wacht heel even tot meneer Veldkamp klaar is.

[3:17:15] Dan gaat u verder met blokje Soudan.

[3:17:17] Ik had nog één punt, Congo.

[3:17:20] Misschien doelde mevrouw Heersch daarop.

[3:17:22] Dan had ik de interrupties nog niet toegestaan, maar vooruit.

[3:17:25] Dat betrof de aangenomen motie en het financieren van het Rwandaise leger.

[3:17:32] Dat sloeg denk ik op de steun aan de Europese vredesfaciliteit, waaruit steun aan Rwanda is gegeven, die niet algemeen voor het Rwandaise leger is, maar specifiek voor de inzet

[3:17:43] door hen in Cabo Delgado in Mozambique.

[3:17:45] En die steun is dus niet gerelateerd aan Oost-Congo.

[3:17:49] Die steun wordt specifiek gemonitord, die correct wordt gebruikt.

[3:17:52] En het naleven van mensenrechten wordt er ook specifiek bij gemonitord.

[3:17:58] En bij misbruik kan de EU ook die maatregel stopzetten.

[3:18:01] En daar heb ik me ook van verzekerd.

[3:18:03] Daar zijn tot dusver op zich geen aanwijzingen voor.

[3:18:06] Maar in die zin voeren we dus ook de motie van mevrouw Heersch uit.

[3:18:11] Op dit moment krijg ik in de EU niet de handen vol op elkaar om de steun van de EPF te stoppen of terug te draaien.

[3:18:17] Juist omdat men ook ziet dat Rwanda in Mozambique dus wel een constructieve rol speelt.

[3:18:27] Mevrouw Heers, even vanuitgaande dat dit dan het einde is van het boekje Congo.

[3:18:37] Het verbaast me enigszins dat de militaire steun aan Rwanda, gegeven de zorgen van heel veel van de landen van de groeiende militaire macht van Rwanda, ook als dreiging wordt ervaren voor de veiligheid in de regio van andere landen.

[3:18:52] Ik had u ook nog een vraag gesteld over of u al een gesprek heeft gevoerd met de ambassadeur van Rwanda in Nederland.

[3:19:00] En zo ja, of u dan kan uitleggen of de minister kan uitleggen

[3:19:06] aangeven wat daar besproken is en wat de reactie van de ambassadeur op uw punt is geweest.

[3:19:11] De minister.

[3:19:13] De vorige ambassadeur wel, maar er is nog geen nieuwe ambassadeur.

[3:19:16] Er komt een nieuwe ambassadeur, dus een nieuwe ambassadeur voorgedragen.

[3:19:20] En de vorige ambassadeur is dus de huidige minister van Buitenlandse Zaken.

[3:19:24] En daar heb ik dus ook onlangs nog mee gesproken.

[3:19:31] Dank u wel.

[3:19:31] Gaat u verder met blokje Soudan.

[3:19:36] We hebben nagezegd dat we via de internationale lidmaatschappen en contactgroep voor Congo diplomatiek actief zullen blijven.

[3:19:46] Dan Sudan.

[3:19:48] In april is er twee jaar geleden dat de huidige oorlog is begonnen.

[3:19:55] Twee jaar later zijn er miljoenen mensen ontheemd en ontvlucht.

[3:20:01] dan riskeert men ernstige voedseltekorten en zelfs hongersnood.

[3:20:07] En we hebben net weer gezien ook een luchtaanval op een markt in Darfur.

[3:20:12] Echt vreselijke dingen.

[3:20:14] Ook hier zijn onze doelen dus in staat te vuren, beschermen van burgers, onder andere via beter humanitaire toegang,

[3:20:19] en daarna een politiek proces.

[3:20:22] En ook hier zeggen we, de EU is voor ons de hoofdas waar langs wij onze inzet plegen, maar niet alleen die.

[3:20:32] En ik noemde al die initiatief tot die kerngroep voor Soudaan die we hebben.

[3:20:37] En ook hier zijn we realistisch over wat de diverse moeinis van allerlei landen is.

[3:20:42] Maar ook hier is het duidelijk dat wij het hoog op de agenda willen houden.

[3:20:46] En dat heb ik dus ook nog gedaan richting Kaya Callas, de EU-hoofdvertegenwoordiger, zodat inderdaad in april het specifiek ook op de agenda komt.

[3:20:57] naar aanleiding van de heer Seder en het wapenembargo.

[3:21:01] Onder andere heer Seder was het wapenembargo voor daarvoor dat hij noemde.

[3:21:08] Ja, we hebben ook ons telkens ingezet voor een EU-inzet op het uitbreiden van het WN-wapenembargo op daarvoor naar heel Soudan.

[3:21:17] Of dat mevrouw Dobbe daar ook al eens eerder op heeft gehamerd.

[3:21:22] Dan krijgen we in de EU wel steun.

[3:21:24] maar ik zie het in de Veiligheidsraad niet vliegen.

[3:21:27] Gewoon niet omdat Rusland en China niet meewerken, maar volgens mij ook de A3+, niet Algerije, Sierra Leone, Somalië.

[3:21:35] Ik zie het daar gewoon niet vliegen.

[3:21:36] Dus op dit moment is helaas, zeg ik erbij, de Veiligheidsraad niet altijd even effectief.

[3:21:43] Het blijft dus dat we als EU daar ook wel op inzetten.

[3:21:48] En we hebben tijdens de raad buiten onze zaak al in oktober vorig jaar opgeroepen tot meer diplomatieke druk door middel van een extra sanctiepakket.

[3:21:59] Even verder.

[3:22:04] De hrc vroeg ook naar Rusland en de moeite van Rusland in Sudaan.

[3:22:13] De financiële stroom van Sudaan naar Rusland is voor Nederland zorgelijk.

[3:22:18] Dat draagt niet alleen bij aan de instabiliteit, het menselijk leed in Soedan, maar ook aan de oorlog van Rusland op Oekraïns grondgebied.

[3:22:26] En die financiële stroom, die keuren we af.

[3:22:29] En in Nederland zal zich in de EU ook verband blijven opbrengen dat dit een probleem vormt.

[3:22:36] En we werken samen met onze internationale partners, ook in de VN, om die situatie te monitoren en diplomatieke druk uit te oefenen op de actoren.

[3:22:46] Wat is de invloed van Rusland in Soedan?

[3:22:49] Vroeg mevrouw Kamminga ook naar.

[3:22:51] De rol van Rusland op het Afrikaanse continent, die zullen we toenemen.

[3:22:56] Het heet niet meer allemaal Wagnergroep.

[3:22:58] Ik geloof dat in de Centraal Afrikaanse Republiek nog wel, maar elders heet dat private militaire en Rusland gelieerde bedrijf nu Afrika Corps.

[3:23:07] En die zijn bezig om toegang te krijgen, onder andere in Soudaan, tot natuurlijke grondstoffen zoals goud, ook om de Russische invloed te vergroten en ook om de eigen oorlog in Oekraïne mee te financieren.

[3:23:18] En Rusland is ook al enige tijd bezig om te kijken of de militaire basis in Soedan kan verkrijgen, met name de maritieme aanwezigheid in de Rode Zee daarmee kan versterken.

[3:23:29] En zoals u weet is dat economisch een van de belangrijkste zeeroutes ter wereld.

[3:23:33] En het feit dat daar ook allerlei problemen plaatsvinden, ook rond de hoeties, u weet het, veroorzaakt voor Afrikaanse landen ook grote problemen.

[3:23:39] Zoals ik vorige week in Kenia was en je ziet de bloemenexporteurs uit Kenia

[3:23:43] moeilijker hun goederen via de Rode Zee kunnen vervoeren.

[3:23:47] Het wordt dus helemaal omgeleid via Zuidelijke Afrika.

[3:23:50] Nu kunt u zich indenken wat dat voor kostverhoging met zich meegebrengt.

[3:23:53] CO2 footprint, verzekeringspremies en wat al niet.

[3:23:58] Of die basis, die Russische basis, om daarop terug te komen, de Rode Zee, of die daar komt, is maar de vraag.

[3:24:03] De EU verzet zich daar ook tegen, maar laat de intentie zien van verdere inmenging door Rusland.

[3:24:08] Iets wat wij consequent proberen te voorkomen, ook via de EU.

[3:24:14] Mevrouw de Korte vroeg nog inderdaad naar de Speciaal Gezant.

[3:24:19] Ik denk dat ik dat eerder al heb beantwoord.

[3:24:22] Mevrouw Weber en haar pogingen ondersteunen om concrete statuusvuren te bewerkstelligen.

[3:24:29] We beginnen met infrastructuur.

[3:24:31] Mevrouw Kamminga vroeg nog naar de conferentie in Londen.

[3:24:34] Die conferentie is op 15 april.

[3:24:37] Dan is het twee jaar van de huidige oorlog.

[3:24:47] Die conferentie vindt het besloten deel daarvan op dezelfde wijze plaats als vorig jaar in Parijs, waar de besloten deel was in een pledging deel.

[3:24:54] In het besloten deel zat Nederland vorig jaar niet bij, Nederland nu ook niet.

[3:24:58] Maar we hebben wel gelukkig de Raad Buitenlandse Zaken één dag ervoor, waarbij we dus aan tafel zitten om ook de EU in te zetten, want de EU zal wel via de hoogvertegenwoordiger vertegenwoordigd zijn, de EU in te zetten, dus specifiek te beïnvloeden.

[3:25:11] En we zetten ook in op een specifieke EU-verklaring tijdens die

[3:25:16] naar aanleiding van die twee jaar oorlog.

[3:25:18] En tot slot, medelaan van de opmerking van de heer Van Baarle herhaal ik je dat we ons via die kerngroep in de EU wel gezien worden als een van de landen die zich echt inzet in de EU om Soedan hoog op de agenda te houden.

[3:25:36] Dank u wel.

[3:25:36] Dan nog een interruptie van de heer Van Baarle.

[3:25:40] Voorzitter, dank u wel.

[3:25:41] Een van de redenen waarom die verschrikkelijke oorlog in Sudan kan voortduren is dat andere landen er een rol in hebben om bijvoorbeeld de RSF te ondersteunen.

[3:25:52] Ik noem een Verenigde Arabische Emiraten, maar ook anderen.

[3:25:57] Voorzitter, ik hoorde de andere minister net aangeven dat het gaat om vermeende steun van de Verenigde Arabische Emiraten.

[3:26:04] Staat het voor de Nederlandse regering nou vast dat de Verenigde Arabische Emiraten een rol hebben in het ondersteunen en het leveren van wapens aan de RSF?

[3:26:12] Onderschrijft de minister dat de RSF misdaden pleegt?

[3:26:15] Genocide, etnische zuivering, zoals de Verenigde Staten dat zegt.

[3:26:18] En wat gaat de minister doen om harder op te treden tegen zo'n Verenigde Arabische Emiraten die de RSF ondersteunen en daarmee misdaden?

[3:26:27] De minister.

[3:26:29] Voorzitter, daar ga ik toch iets abstracter op in dan misschien meneer Van Baarle zal wensen.

[3:26:33] Want ik zie een heel aantal landen met concrete bemoeienis in die regio.

[3:26:39] En waarvan ik niet allemaal kan, ook omdat het heel moeilijk is om ter plaatse te zijn.

[3:26:46] Momenteel niet in Khartoum, maar we hebben wel onze contacten in Sudaan.

[3:26:52] Maar we zijn met onze ambassade vanuit elders, zoals Nairobi, betrokken.

[3:26:57] Maar het is niet heel makkelijk om heel tastbaar te maken wie welke wapens levert.

[3:27:02] Maar ik zie bijvoorbeeld, ik noem een aantal landen, dat bemoeienis heeft in Sudaan.

[3:27:07] Ik noemde al Iran, Turkije, Qatar, ik kan ook Algerije noemen, ik kan ook Egypte noemen.

[3:27:12] Rusland, dat een dubbelrol speelt.

[3:27:14] U noemt dezelfde Emiraten.

[3:27:16] Er zijn talloze landen die diverse partijen steunen en soms ook wapens leveren.

[3:27:23] Ik zie bijvoorbeeld de Bayraktar TB2 uit Turkije ook aan de kant van de SAV vliegen.

[3:27:28] En dat heb ik niet zelf met mijn ogen kunnen waarnemen, maar dat kunt u in de vakbladen op Defensiegebied kunt u dat terugvinden.

[3:27:34] Er zijn allerlei leveranties door allerlei partijen aan zowel de SAV als de RSF.

[3:27:39] Het is heel moeilijk voor ons om een vinger erachter te krijgen, maar het is dus niet alleen één land wat wordt genoemd.

[3:27:51] Daarmee was u klaar met de verantwoording?

[3:27:55] Bijna, voorzitter.

[3:27:56] Ik kan er wel nog bij noemen... Wij steunen het uitbreiden van het VN-wapenembargo van daarvoor naar heel Soudanen.

[3:28:02] We willen ons ook houden aan dat EU-wapenembargo.

[3:28:07] En tot slot, voorzitter, ik kan eigenlijk alleen maar tot slot noemen... nogmaals dat ik blij ben dat we hier vandaag deze aandacht hebben voor deze twee landen.

[3:28:17] Ik zeg er nogmaals bij, als ik kijk naar mijn Europese collega's...

[3:28:21] Dan zie ik dat de aandacht op dit moment zo zeer uitgaat naar Oekraïne, Rusland, VS, alles rond Europese veiligheid, dat de aandacht voor deze zeer ernstige conflicten

[3:28:35] in Afrika en er zijn er meer, Zuid-Soedan, Somalië noem ik even.

[3:28:41] Welke risico's zijn er op conflict in de toekomst nog?

[3:28:44] Maar dat deze zeer ernstige conflicten in de DRC en Soedan, dat die hier aandacht krijgen, beschouw ik voor het kabinet als een steun in de rug om daar ook in de VN en ook in Europa aandacht voor te blijven vragen.

[3:29:01] Dank u wel.

[3:29:02] Dan zijn we daarmee gekomen aan het einde van de eerste termijn.

[3:29:05] Wij zijn al een half uur uitgelopen.

[3:29:07] Er is dus geen ruimte voor een tweede termijn.

[3:29:09] Dus de keuze is aan u. Of we gaan op een later moment de tweede termijn alsnog inplannen.

[3:29:16] Dat betekent wel dat dat veel tijd overheen zal gaan, gelet op de drukke buitenlandse agendas van de twee bewindspersonen.

[3:29:22] of waarvan ik de verwachting heb dat er al een twee minuten debat aangevraagd gaat worden, en dan kijk ik even naar de heer Bamenga, dat u daar dan de laatste punten die nog open zijn met elkaar bespreekt.

[3:29:33] De heer Bamenga.

[3:29:35] Ja, wat mij betreft hoeven we geen tweetermijn nu te hebben, maar ik wil wel graag een twee minuten debat afvragen.

[3:29:42] Prima.

[3:29:42] Gaan we, als de rest het daar ook mee eens is, even kijken, want we moeten nog wel een meerderheid daarvoor hebben.

[3:29:46] Daar is een meerderheid voor.

[3:29:47] Dan gaan we een twee minuten debat met als eerste spreker het lid Bamenga noteren.

[3:29:54] Dan heb ik nog een aantal toezeggingen genoteerd.

[3:29:56] Eén.

[3:29:56] De minister voor BHO zegt toe de Kamer in de jaarlijkse Kamerbrief over de humanitaire hulp die op zeer korte termijn wordt verstuurd.

[3:30:03] De Kamer te informeren over welke middelen in 2025 naar Sudan en de Democratische Republiek Congo gaan.

[3:30:08] Dat is een toezegging aan mevrouw Kammenga.

[3:30:10] De mogelijkheden voor de cashtransfers in de Democratische Republiek Congo, een toezegging aan de heer Bamenga.

[3:30:15] En haar inzet om de toegang voor humanitaire hulpverleners te verbeteren, dat is een toezegging aan mevrouw De Korte.

[3:30:21] Dan een tweede toezegging.

[3:30:21] De minister van BHO zegt toe de Kamer in de Kamerbrieven over de uitwerking beleid maatschappelijk middenveld te informeren over hoe de diaspora beter kan worden betrokken.

[3:30:29] Dat is een toezegging aan de heer Bamenga.

[3:30:31] De derde toezegging.

[3:30:32] De minister van WHO zegt toe te zullen kijken hoe de Nederlandse inzet op het gebied van conflictoplossingen en accountability bij schendingen van het internationaal humanitair recht kan worden versterkt.

[3:30:41] En de Kamer hierover per brief te informeren.

[3:30:43] Een toezegging aan mevrouw De Korte.

[3:30:45] Vierde minister van Buitenlandse Zaken geeft een schriftelijke terugkoppeling aan de Kamer over het gesprek dat hij zal hebben met België over het WK wielrennen in Rwanda.

[3:30:54] En dat is een toezegging aan de heer Seder.

[3:30:56] Ik kijk even of dat klopt.

[3:31:01] Ik had toegang van de minister gekregen om in gesprek te gaan met de ILT, de uitvoerder van de conflictmineralen in Nederland, en om ons te informeren over de uitkomst van die gesprekken, zodat wij inzicht kunnen krijgen in de rapportages die de ILT maakt.

[3:31:21] Aan de minister alleen toezeggingen als dat daar schriftelijk op teruggekomen wordt, maar ik begrijp dat de minister dat daar gaat doen.

[3:31:27] In welk termijn krijgen we dat dan of in welke brief wordt het meegenomen?

[3:31:33] Ja, ik heb inderdaad toezeggingen gedaan dat ik in gesprek ga en dat ik daar op terugkom.

[3:31:37] Welke termijn?

[3:31:38] Ik kijk heel eventjes hierheen.

[3:31:42] Nou, voor de zomer.

[3:31:45] Voor de zomer komt u daar schriftelijk op terug, eventueel in een andere brief.

[3:31:49] De heer Mamenga mist ook nog een toezegging.

[3:31:52] Ten volledigheid, cash assistance ging om Congo en Sudaan.

[3:31:59] Dan gaan we dat noteren, dat het zowel Congo als Sudaan is.

[3:32:03] Dan zijn we volledig geweest.

[3:32:04] Dan dank ik iedereen en de ministers voor het geduld dat we een half uur uitgelopen zijn.

[3:32:10] Dan sluit ik de vergadering.