Robuust basisnet en veiligheid spoorwegemplacementen

[0:00:00] Goedemorgen allemaal.

[0:00:01] Welkom bij deze technische briefing... Goedemorgen.

[0:00:08] Welkom bij deze technische briefing over een robuust basisnet en veiligheid, spoorweg en placementen.

[0:00:15] Aan de kant van de Kamer, ik wens onze Kamerleden welkom.

[0:00:18] De heer Heutink, de heer De Hoop, mevrouw Veldman, de heer Van Dijk, de heer Pierek en de heer Bamenga.

[0:00:23] Ook vanuit het welkom aan het ministerie van INW en ProRail.

[0:00:27] Ik zou graag een van jullie het woord kunnen geven, maar dat kunnen jullie nog na de voorstelling bij deze.

[0:00:32] Mevrouw Elsinghorst.

[0:00:34] Ja, dank u wel.

[0:00:35] Voorzitter, ik wil u heel hartelijk bedanken voor de uitnodiging vanuit de Kamer om de technische briefing te doen rond het robuust basisnet en de spoorwegaanplassementen.

[0:00:48] Wij weten ook, en dat werd net ook al hiervoor even gezegd, het is technische materie en kent ook heel veel invalshoeken.

[0:00:53] Wij gaan proberen vandaag dat goed voor u toe te lichten om ook gewoon goed de wereld erachter ook te snappen.

[0:01:01] Dat is de Kamerbrief van 19 december die gestuurd is door de staatssecretaris van INW.

[0:01:06] We zullen starten dadelijk met Robuust Basisnet en daarna gaan we over naar de spoorweganplassementen.

[0:01:13] En omdat dat heel erg ook de uitvoerbaarheid en het beheer van de spoorweginfrastructuur raakt, is vandaag ook ProRail ook door jullie uitgenodigd en die zullen ook toelichten het belang voor hen om te werken aan een landelijk spoorweganplassemententraject.

[0:01:31] Dus ik ga dame Marieke even een korfte voorwoordje geven en dan gaan we meteen starten met de presentatie.

[0:01:39] En dan kan degene die het verhaal houdt zich even voorstellen, want dan winnen we misschien een beetje tijd en hebben we straks genoeg tijd voor vragen.

[0:01:47] Dank ook namens mijn kant voor deze uitnodiging.

[0:01:51] Mijn naam is Marieke Scheunen.

[0:01:52] Ik ben raad van bestuurlid en daarin ben ik de COO van ProRail.

[0:01:57] Binnen mijn portefeuille zit dan ook daadwerkelijk het leiden van het verkeer, maar ook het aanleggen en onderhouden van alle infrastructuur.

[0:02:09] Heel fijn om hier te zijn, zoals collega Judith al zei.

[0:02:13] Spoorgoederen vervoer is wat ons betreft een essentieel onderdeel van ons mobiliteitssysteem.

[0:02:20] Het is veilig, het is duurzaam en het draagt berei aan minder drukte op de weg.

[0:02:27] Een goederentrein vervangt gemiddeld zo'n vijftig vrachtwagens.

[0:02:33] En in die goederentreinen worden een groot aantal producten vervoerd en daaronder ook gevaarlijke stoffen.

[0:02:41] Voor ProRail, en voor mij persoonlijk, veiligheid staat altijd voorop.

[0:02:47] Treinverkeer, ook van gevaarlijke stoffen, vindt alleen plaats als het veilig is.

[0:02:53] En we weten dat het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor ongelooflijk veilig is.

[0:03:00] U kunt er de statistieken op naslaan.

[0:03:03] Vandaag bespreken we wat mij betreft dan ook een wetgevend probleem.

[0:03:09] ProRail, zoals u waarschijnlijk weet, is de beheerder van een landelijk netwerk en is gebaat met een zo uniform mogelijke aanpak en landelijke regelgeving die maakbaar is.

[0:03:30] Goedemorgen allemaal.

[0:03:31] Mijn naam is Benjamin Beldman.

[0:03:33] Ik ben mt-lid vervoergevaarlijke stoffen bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

[0:03:39] Vanmorgen spreken we over het vervoer van gevaarlijke stoffen en het basisnet.

[0:03:46] Het basisnet gaat over de infrastructuur die van belang is voor het vervoer van gevaarlijke stoffen.

[0:03:53] En op het plaatje ziet u, dat is de vorige sheet,

[0:03:58] De gele wegen, de zwarte spoorwegen en de blauwe binnenwateren die bij het basisnet behoren.

[0:04:08] Het vervoer van gevaarlijke stoffen is van groot belang voor onze samenleving.

[0:04:13] Deze stoffen gebruikt onze chemische industrie om bijvoorbeeld materialen voor de woningbouw te produceren en ook de energietransitie te realiseren.

[0:04:22] Maar het zijn ook stoffen die we in onze keukenkast vinden.

[0:04:25] Of in de schuur bij de verfspullen.

[0:04:27] Kortom, gevaarlijke stoffen die gebruiken we allemaal.

[0:04:30] En het leven zonder is in deze tijd ondenkbaar.

[0:04:35] Het vervoer van gevaarlijke stoffen vindt veelal internationaal plaats.

[0:04:39] Van, naar en tussen de chemische clusters die op de afbeelding zijn uitgelicht.

[0:04:44] Daar hebben we er vijf van in Nederland.

[0:04:46] Het Amsterdamse en Rotterdamse havengebied zijn bekend.

[0:04:50] Noord-Seaport in Zeeland en Gemmelot in Limburg zijn de chemische clusters in het zuiden van het land die niet direct op de Betuwe-route zijn aangesloten.

[0:04:59] En in de buurt van Delfzijl ligt het chemische cluster Eemshaven dat in het kader van de ontwikkeling van dat chemische cluster ook verbonden moet blijven met andere chemische clusters en grensovergangen.

[0:05:14] In Nederland wordt het leeuwendeel van het vervoer van gevaarlijke stoffen vervoerd door buisleidingen en via de binnenvaart.

[0:05:22] Die nemen 90 tot 95 procent van het totale volume voor hun rekening.

[0:05:28] Het wegvervoer is goed voor ongeveer 4 procent en het spoor blijft beperkt tot ongeveer 1 procent van het totale volume.

[0:05:39] Dat vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg, het spoor en de binnenwateren wordt gereguleerd door geharmoniseerde veiligheidsvoorschriften gericht op het voorkomen van incidenten.

[0:05:52] Er zijn internationale verdragen die bepalen hoe dik tankwanden zijn, dat er crashbuffers op ketelwagons moeten zitten en voor iemand die denkt wat zijn in hemelsnaam crashbuffers, daar heb ik een plaatje voor erbij gezet, die absorberen energie bij een onverhoopte botsing.

[0:06:11] Maar die internationale regelgeving bepaalt bijvoorbeeld ook hoe personen die betrokken zijn bij het vervoer moeten worden opgeleid.

[0:06:19] En die regelgeving voor het vervoer van gevaarlijke stoffen komt natuurlijk bovenop allerlei eisen die generiek aan het vervoer worden gesteld en aan de infrastructuur.

[0:06:29] En dan kan je bijvoorbeeld denken aan rij- en rusttijden voor vrachtwagenchauffeurs of bijvoorbeeld een veiligheidssysteem voor de spoorweginfrastructuur zoals ERTMS.

[0:06:39] En al deze preventieve maatregelen zijn er allemaal op gericht op het voorkomen van een ongeval.

[0:06:45] En als er dan onverhoopt toch een ongeval plaatsvindt, dat de effecten worden voorkomen of verminderd.

[0:06:52] En dat hele pakket aan maatregelen heeft ertoe geleid dat we in Nederland nog nooit een dodelijk slachtoffer hebben moeten betreuren door een gevaarlijke stof als gevolg van een ongeval tijdens het vervoer van die stof.

[0:07:05] En dat willen we uiteraard graag zo houden.

[0:07:09] Daarnaast hebben we in Nederland blijvend aandacht voor het bestrijden en beperken van effecten van een mogelijk ongeval.

[0:07:17] De repressieve kant, de rechte kant op het plaatje.

[0:07:21] Ook om te voorkomen dat een ongeval zou leiden tot maatschappelijke ontwrichting.

[0:07:26] En daar kan je bijvoorbeeld denken aan effectbeperkende maatregelen te treffen in de ruimtelijke ordening bij het maken van ruimtelijke plannen.

[0:07:37] In deze technische briefing staan we speciaal stil bij het basisnet.

[0:07:42] En het is goed om te duiden wat de plek van het basisnet is in het juridisch kader.

[0:07:47] Dat is hier erg versimpeld weergegeven.

[0:07:50] Basisnet is geen kop op de veiligheid.

[0:07:54] Dat mag ook niet, omdat we internationaal geharmoniseerde veiligheidseisen hebben.

[0:07:59] Basisnet regelt het omgaan met de restrisico's in de omgeving.

[0:08:04] Je kan Basenet dus wel beschouwen als een aanvulling op de internationale voorschriften, gericht op het versterken van de veiligheid van de omgeving.

[0:08:13] Nederland is daarin uniek in Europa.

[0:08:17] Er zijn geen andere Europese landen die een vergelijkbaar systeem kennen, laat staan dat er een Europees basisnet is.

[0:08:25] In alle andere landen wordt het vervoer dat voldoet aan de internationale veiligheidsvoorschriften als veilig beschouwd, waardoor het niet nodig is aanvullende eiregels te stellen voor de omgang met de restrisico's van het vervoer.

[0:08:39] Dat is in die landen impliciet dan wel expliciet besloten.

[0:08:43] Alleen Zwitserland kent voor het spoor, en het spoor is groot in Zwitserland zoals u weet, regels voor omgevingsveiligheid die nog het meest doen denken aan aandachtsgebieden, waarover later meer.

[0:08:58] Eerst nog even over het oude basisnet.

[0:09:01] Dat is sterk gebaseerd op de aanname dat het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg, het water en het spoor begrensd kan worden met zogeheten risicoplafons en uiteindelijk ook routeringsbesluiten.

[0:09:16] Er wordt verondersteld dat je zo kan sturen op het type, de hoeveelheid vervoer per route over alle modaliteiten.

[0:09:26] De uitgevoerde externe evaluatie van het basisnet uit 2023 is hier echt de kraakhel erover.

[0:09:32] Het systeem is een fictie gebleken.

[0:09:35] Er zijn geen wettelijke handvatten om proactief te sturen op transporten.

[0:09:40] En hierdoor kan het huidige systeem niet functioneren.

[0:09:44] Een risicoplafond stuurt niet.

[0:09:46] Het vervoer beperken op veiligheidsgronden is juridisch wankel en omringd door praktische bezwaren.

[0:09:55] Daarom zijn ook routeringsbesluiten volgens de uitgevoerde evaluatie geen garantie voor een duurzame oplossing.

[0:10:03] Sterker nog, ook het vervoer van gevaarlijke stoffen valt in Europa onder het vrijverkeer van goederen.

[0:10:09] Verladers hebben vrijheid in hun keuze voor modaliteit en route.

[0:10:13] Ook zijn beperkende maatregelen op grond van veiligheid moeilijk te onderbouwen.

[0:10:19] Al gauw wordt namelijk het veiligheidsoordeel van de internationale regelgever

[0:10:23] in twijfel getrokken en dat is onhoudbaar.

[0:10:27] Maar nog los van alle juridische uitvoerbaarheid en handhavingsvragen, en even voor alle duidelijkheid, een routeringsbesluit leidt niet tot het verdwijnen van vervoer.

[0:10:38] Het vervoer zal in het gunstigste geval alleen een andere route nemen en extra kilometers maken, maar dan ontstaat het zo reten waterbed effect waardoor weer andere gemeenten met het vervoer worden geconfronteerd, bijvoorbeeld Dordrecht in plaats van Breda.

[0:10:53] En die extra kilometers die het vervoer dan maakt, zijn kostenverhogend en uiteindelijk ook veiligheidverminderend en daarmee schadelijk voor de spoorgroeder- en vervoersector.

[0:11:03] Maar in het slechtste geval zal een roteringsbesluit bij het spoor zelfs leiden tot een omgekeerde modelshift naar de weg.

[0:11:09] En ook dat wil niemand.

[0:11:14] Omdat het huidig basisnet niet kan functioneren is de afgelopen jaren gewerkt aan een robuust basisnet.

[0:11:21] Het robuust basisnet is eenvoudiger, overzichtelijker en draagt actief bij aan de veiligheid van de omgeving.

[0:11:30] Uitgangspunt van het Robuust Basisnet is dat al het vervoer van gevaarlijke stoffen veilig moet zijn.

[0:11:36] Er mag geen twijfel bestaan over het naleven van de internationale geharmoniseerde veiligheidsvoorschriften.

[0:11:43] En daarmee moeten alle soorten van ongevallen en voorvallen zoveel mogelijk worden voorkomen.

[0:11:49] Tegelijkertijd, je kan nooit uitsluiten dat er onverhoopt toch een ongeval plaatsvindt.

[0:11:54] En dan is het goed dat je daar rekening mee hebt gehouden bij het opstellen van ruimtelijke plannen in de buurt van de infrastructuur.

[0:12:01] En daarom zijn er in het robuust basisnet, langs de wegen, spoorwegen en vaarwegen, het eerste plaatje, die verbindingen vormen tussen chemische clusters en van en naar grensovergangen,

[0:12:14] zogeheten aandachtsgebieden aangewezen.

[0:12:17] En dat is in lijn met het bredere omgevingsveiligheidsbeleid.

[0:12:21] Zie ook het plaatje waar een fabriek met aandachtsgebieden is afgebeeld.

[0:12:26] In het Robuust Basisnet is er een brandaandachtsgebied van 30 meter, een explosieaandachtsgebied van 200 meter en een gifhookaandachtsgebied van 300 meter.

[0:12:39] Als overheden ruimtelijke plannen hebben in deze gebieden, moet vooraf in het proces en op een bestuurlijk niveau aandacht zijn voor de mogelijkheid dat er tijdens het vervoer toch iets misgaat.

[0:12:54] Dan kan de keuze worden gemaakt, zoals bijvoorbeeld onlangs in Tilburg is gedaan, om naast de infrastructuur eerst een waterbassin te plaatsen en dan woningen in plaats van omgedraaid.

[0:13:08] In aandachtsgebieden geldt dus geen enkel bouwverbod of iets dergelijks.

[0:13:14] Woningen, parken, ziekenhuizen, winkels, ze kunnen allemaal gebouwd worden.

[0:13:20] De enige verplichte regel, naast de verplichting om dus de afweging te maken, is dat als er in het aandachtsgebied een gebouw wordt neergezet met mensen die niet zelfredzaam zijn, dan kan je denken aan een ziekenhuis of een kinderdagverblijf, dat er dan automatisch aanvullende bouwvoorschriften gelden die beschermen tegen een brand en explosie.

[0:13:45] Wat in het Robuust Basisnet uit het Oude Basisnet wel wordt meegenomen en zelfs uitgebreid is het systeem van verkenning en monitoring.

[0:13:54] Iedere vijf jaar zal er een brede verkenning worden opgesteld ten aanzien van het vervoer van gevaarlijke stoffen die verder gaat dan vervoershoeveelheden voor vijf of tien jaar te vermenigvuldigen met een standaard indexatie.

[0:14:09] Deze verkenning, waar het RIVM momenteel aan werkt en een essentieel onderdeel van het obuust basisnet vormt, kijkt veel langer vooruit en biedt ook een bredere blik op de economische en maatschappelijke context waarbinnen het vervoer van gevaarlijke stoffen zich ontwikkelt.

[0:14:26] Deze brede verkenning zal bestuurlijk worden besproken op de relevante goederenvervoertafels, waar ook de decentrale overheden aan tafel zitten.

[0:14:36] Vervolgens wordt onder het robuust basisnet het vervoer van gevaarlijke stoffen in de afgelopen periode ook beter gemonitord.

[0:14:44] Want een verkenning kan een bepaalde ontwikkeling schetsen.

[0:14:47] Bijvoorbeeld, we verwachten dat het vervoer toeneemt als gevolg van de energietransitie.

[0:14:52] Maar de cijfers over de laatste jaren laten zien dat het vervoer van gevaarlijke stoffen in Nederland niet erg verandert.

[0:14:59] Hooguit wordt het over het spoor wat minder.

[0:15:03] Door goede monitoring, dus het achteruitkijken, kunnen de plannen die op de bestuurlijke tafel worden gemaakt op basis van de brede verkenning, het vooruitkijken, worden bijgesteld waar nodig.

[0:15:15] En met dit systeem van het Robuust Basisnet nemen we afscheid van het oude, niet werkende systeem.

[0:15:22] Het systeem wordt eenvoudiger van aard en schijnonveiligheid wordt voorkomen door de risicoplafons af te schaffen.

[0:15:29] Het omgaan met de restrisico's wordt door de aandachtsgebieden vooraan in het proces op de bestuurlijke tafel zichtbaar en concreet mee afgewogen.

[0:15:40] En daar komt dan nog het systeem van de bredere verkenning en monitoring bij.

[0:15:44] En dit alles maakt het Robuust Basisnet eenvoudiger, overzichtelijker en het draagt actief bij aan de veiligheid van de omgeving.

[0:15:51] Tegelijkertijd biedt het Robuust Basisnet ook de mogelijkheid om grootschalige woningbouw langs de infrastructuur te realiseren.

[0:15:59] maar waar dan wel goed over is nagedacht.

[0:16:04] Het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor vindt ook plaats op zogeheten spoorwegaanplassementen.

[0:16:18] Daarvan zijn er zo'n 200 in Nederland en op 25 daarvan worden treinen die gevaarlijke stoffen bevatten ook samengesteld of er wordt bijvoorbeeld

[0:16:25] van locomotief gewisseld.

[0:16:27] Het huidige wettelijk systeem voor spoorweganplassementen steekt ingewikkeld in elkaar.

[0:16:32] Het Rijk houdt toezicht op de kwaliteit van de infrastructuur en ook op het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor.

[0:16:38] Maar de beheerder van de infrastructuur ProRail moet voor anplassementen een vergunning vragen om handelingen met gevaarlijke stoffen op die anplassementen mogelijk te maken.

[0:16:46] En voor alle helderheiden gaan we het niet over het laden en lossen van ketelwagons.

[0:16:50] Dat gebeurt op de terreinen van de bedrijven en niet op de spoorweganplassementen die ProRail beheert.

[0:16:55] Dat leidt tot verschillende uitvoeringsproblemen, maar de specialist van ProRail zal daar straks wat meer over vertellen.

[0:17:02] Er wordt daarom al lange tijd gesproken over het harmoniseren van de veiligheidsregels op spoorwegaanplassementen en passende voorzieningen en maatregelen.

[0:17:11] En daarom is een model opgesteld met drie categorieën aanplassementen en bijbehorende pakketten van voorzieningen en maatregelen om onverhoopte ongevallen effectief te kunnen bestrijden.

[0:17:21] En over deze geharmoniseerde eisen is lang gesproken met betrokken partijen.

[0:17:25] En om te voorkomen dat opnieuw verschillende eisen bij gelijke situaties ontstaan,

[0:17:29] heeft INW besloten de mogelijkheid om lokaal maatwerk toe te passen, uit te zetten.

[0:17:35] Daar komt dan nog bij dat recente wetenschappelijke inzichten aangeven dat de risico's op spoorweganplassementen in Nederland kleiner zijn dan eerder werd aangenomen en de geharmoniseerde pakketten en van voorzieningen en maatregelen zijn dus eerder over dan ondergedimensioneerd.

[0:17:51] Dan geef ik nu vlug het woord aan de collega van ProRail.

[0:18:00] Ik ben Peter Robben, beleidsadviseur externe veiligheid bij ProRail.

[0:18:05] Ik zal uitleg geven hoe ProRail tegen het basinet aankijkt als uitvoeringsorganisatie.

[0:18:11] Zoals juist helder is verwoord, heeft het spoorvervoer een aandeel van ongeveer 1% van het totale transport van gevaarlijke stoffen.

[0:18:17] Het is voor 90% internationaal.

[0:18:19] Daarom geldt er ook Europese wetgeving.

[0:18:23] Op dit plaatje ziet u de ontwikkeling van de totale omvang van het vervoer op de grensovergangen.

[0:18:28] Ondanks dat op basis van de prognoses steeds een groei wordt verwacht en werd verwacht, is goed te zien dat de realiteit is dat het vervoer aan het dalen is en dat is al sinds 2016 zo.

[0:18:41] De getroffen preventieve maatregelen op het spoor zijn zeer effectief en zorgen voor uitstekende resultaten voor de veiligheid op het spoor en voor de omgeving.

[0:18:50] Zowel voor Baasnet als het onderwerp amplacementen is er dan ook geen veiligheidsprobleem dat moet worden opgelost, maar een wetgevingsprobleem.

[0:19:00] Bij Basisnet gaat het wetgevingsprobleem specifiek over die zeer complexe systematiek van risicoplafonds, zoals net al is toegelicht.

[0:19:07] Deze systematiek heeft direct vanaf het begin in 2015 nooit gewerkt, zoals ook bevestigd wordt door het ECORES-rapport van de evaluatie van Basisnet.

[0:19:18] Het creëert wel een onjuist beeld over de werkelijke veiligheid en het heeft het negatieve sentiment alleen maar vergroot.

[0:19:24] Dat negatieve sentiment veroorzaakt niet alleen onnodige angsten onder omwonenden, maar het maakt het realiseren van spoorprojecten ook een heel stuk lastiger, zoals het faciliteren van de 740 meter terrein dat op tal van locaties plaatsvindt.

[0:19:39] Prool staat dan ook volledig achter het voornemen om deze niet werkende risicopafons te schrappen in een robuust basisnet.

[0:19:48] Dit is een kaartje van de spoortrajecten die tot het basin behoren en die de belangrijkste havens, de industrie en grensovergangen ontsluiten.

[0:19:57] Hierop is goed te zien dat de Betenroute is aangelegd voor het vervoer van en naar de Rotterdamse haven.

[0:20:04] De overige industrie en havens liggen niet aan de Betenroute en maken dus gebruik van het gemengde net.

[0:20:10] Dit kaartje steeft zijn antwoord op de vaak gestelde vraag... waarom kan niet al het spoorvervoer van gevaarlijke stoffen... over de Beterroute gerouteerd worden?

[0:20:18] Als concreet voorbeeld, het grote chemiecomplex Schemmelot in Sittard-Geleen... is vanuit Rotterdam alleen over de Brabantroute te bereiken... via Dordrecht, Tilburg, Eindhoven en Roermond.

[0:20:30] En voor het vervoer richting Oost-Europa is alleen de Bentheimroute geschikt... via steden als Deventer, Almelo, Hengelo en Oldenzaal.

[0:20:42] De tweede onderwerp, aanplassementen, is voor ProRail nog belangrijker dan Basisnet, want daar lopen wij als uitvoeringsorganisatie echt volledig in vast.

[0:20:50] Ook hierbij gaat het niet om het oplossen van een veiligheidsprobleem, maar het oplossen van een wetgevingsprobleem.

[0:20:56] De huidige wetgeving is ingewikkeld, maar ik heb toch de kracht om dat in één sheet, de kern van het probleem, samen te voegen.

[0:21:03] Bij de vervoersactiviteiten op het hoofdspoor wordt in regelgeving onderscheid gemaakt tussen doorgaand treinverkeer en vergunningplichtige activiteiten.

[0:21:11] Het doorgaand treinverkeer met gevaarlijke stoffen vindt plaats op zo'n 5000 kilometer van het hoofdspoor en het vindt ook plaats op alle genoemde 25 amplissementen.

[0:21:21] Activiteiten die onder doorgaand treinverkeer vallen zijn doorrijden, een rangeeractiviteit zoals stilstaan en het aan- en loskoppelen van een locomotief.

[0:21:30] Voor doorgaand treinverkeer is er één bevoegzag, het ministerie van INW.

[0:21:35] De bestrijding van een eventueel grootschalig incident met gevaarlijk stoffen is een wettelijke taak van de publieke brandweer.

[0:21:41] Samen met de gemeente gaan zij over de eisen, de uitvoering en de financiering van eventuele blusvoorzieningen langs dat spoor.

[0:21:49] Dit laatste betekent in de praktijk dat er geen tot beperkte blussenzieningen zijn aangelegd, ook niet op de 25 amplissementen vanwege de hoge kosten en het lage risico.

[0:22:00] Deze regelgeving voor doorgaand treinverkeer is heel goed uitvoerbaar voor ProRail.

[0:22:05] Dan de tweede kolom.

[0:22:06] Naast het doorgaand treinverkeer vinden ook vergunningperigende activiteiten plaats op diezelfde 25 amplissementen.

[0:22:13] Dat zijn eveneens rangeeractiviteiten als stilstaan, het aan- en loskoppelen van een locomotief of van wagens.

[0:22:20] Dat lijkt dus sterk op rangeeractiviteiten die ook onder doorgaand treinverkeer vallen.

[0:22:25] Als je bij een amplissement gaat kijken, kun je ook vaak niet zien onder welk wettelijk kader een bebaalde activiteit valt.

[0:22:31] Bij deze activiteiten rijden de treinen stapvoets of staan ze stil.

[0:22:36] De risico's zijn hiervan dan ook kleiner dan bij doorgaand treinverkeer.

[0:22:40] Maar voor deze 25 amplacmenten heeft ProRail te maken met zo'n 40 verschillende bevoegdige zagen, die bluffsigineer kunnen eisen en een bedrijfsbrandweer kunnen opleggen.

[0:22:51] In dat geval moet echt ProRail het uitvoeren en INW het financieren.

[0:22:56] Gevolg hiervan zijn vergaande blusverzieningen op amplacementen van activiteiten waarbij de trein stilstaat, op stafgoed rijdt en soms ook nog een bedrijfsbrandweer die 24-7 aanwezig is.

[0:23:08] Terwijl vanwege het doorgaand treinverkeer op het amplacement de publieke brandweer al de taak heeft om daarop te treden bij een calamiteit.

[0:23:16] Vanwege de vele bevoegde gezagen krijgt ProRail regelmatig tegenstrijdige eisen opgelegd wat uiteraard onwerkbaar is als uitvoerend organisatie.

[0:23:24] Wij noemen dat de juridische spagaat.

[0:23:27] Dan nu de laatste schiet.

[0:23:29] ProRail staat dan ook volledig achter de wijzigingen van het landelijk amplissementproject om tot uitvoerbare wetgeving te komen.

[0:23:36] Dan wordt de situatie op amplissementen qua bevoegdheden goed vergelijkbaar met het hele hoofdspoor zonder juridische spagaat en met passende uniforme blusvoorzieningen die wettelijk zijn vastgelegd.

[0:23:48] Lokaal maatwerk om daarvan af te wijken is dan ook niet meer nodig en zou tevens tot hoge publieke kosten leiden.

[0:23:56] Bijvoorbeeld, gemeentelijk maatwerk kan voor deze 25 aanplassementen oplopen tot zo'n 100 miljoen per aanplassement.

[0:24:03] En als veiligheidsregio's via maatwerk nog bedrijfsbandweer eisen voor deze 25 aanplassementen, dan zijn de initiële kosten zo'n 5 miljoen en de jaarlijkse kosten zo'n 3 miljoen per aanplassement.

[0:24:15] Die laatste kosten zijn vooral personeelskosten, want één bedrijfsbandweer bestaat uit zo'n 20 tot 25 brandweermensen, die PROR ook nog eerst zou moeten zien te werven.

[0:24:25] Dit was onze bijdrage.

[0:24:27] Dank voor uw tijd.

[0:24:32] Dank voor deze toelichting.

[0:24:33] Dan gaan we over op de vragen.

[0:24:36] Zijn er vragen?

[0:24:38] Mevrouw Veldman.

[0:24:44] Dan te beginnen bij het robuust basisnet.

[0:24:48] En de vraag... Oorspronkelijk is natuurlijk op een gegeven moment begonnen met het maken van het basisnet.

[0:24:55] En daar is er dus nu behoefte aan om het anders te doen.

[0:24:59] Kunt u wat toelichten op wat de redenen zijn geweest en de achtergronden van het oorspronkelijk instellen van zo'n basisnet?

[0:25:06] En aan wie stelt u deze vraag?

[0:25:10] INW.

[0:25:14] Dank u wel.

[0:25:15] Dat kan een heel lang antwoord worden, maar dat zal ik niet doen.

[0:25:19] Want het begon ooit allemaal met de nota vervoergevaarlijke stoffen uit 2005.

[0:25:23] Dus u kunt zich voorstellen dat het een hele geschiedenis met zich meebrengt.

[0:25:29] De idee erachter was om de belangen van vervoer en veiligheid en ruimtelijke ordening op een zekere manier met elkaar in verbinding te brengen en af te wegen.

[0:25:43] Waarbij dan ook duidelijk is waar de verschillende verantwoordelijkheden van rijk en decentrale overheden, wie nou waarover zou gaan.

[0:25:55] En daar is uiteindelijk, want dat maakt het ook zo'n bijzonder proces in de nota van vervoergevaarlijkste over 2005 staat, dat daarin minder de focus zou moeten liggen op het rekenen,

[0:26:07] Het is een instrument om een norm te bepalen.

[0:26:10] En uiteindelijk zijn we geëindigd met risicoplafons om die balans proberend te bewaken.

[0:26:22] Ja, voorzitter, dank u wel.

[0:26:23] En ik heb ook een vraag over het basisnet aan INW en het gaat vooral over de koppeling met woningbouw.

[0:26:30] En ik ben heel erg benieuwd wat nou het verschil is aan verschillende vereisen die we gaan opleggen aan de onderliggende bevoegd gezagen die verantwoordelijk zijn van woningbouw als het gaat om het robuust basisnet.

[0:26:43] En wat is dan het verschil tussen het basisnet?

[0:26:45] Welke eisen hadden we daar?

[0:26:47] En hoe ziet dat er dan straks uit?

[0:26:49] Wat zijn de consequenties daarvan?

[0:26:50] Die probeer ik in beeld te krijgen.

[0:26:55] Zodat ik de vraag zou beantwoorden, we proberen niet te technisch te worden.

[0:27:00] In het oude basisnet had je naast de zogeheten risicoplafonds op verschillende plekken langs het basisnetweg en basisnetspoor ook de zogeheten plasbrandaandachtsgebieden.

[0:27:13] Dat leidde tot automatisch aanvullende bouwvoorschriften... die golden voor woningen en ook voor ziekenhuizen en dat soort dingen.

[0:27:24] Dat was het oude systeem van het basisnet.

[0:27:28] Als je dat vergelijkt met het huidige, toekomstige, robuuste basisnet... daarin heb je die drie aandachtsgebieden die ik noemde.

[0:27:36] Het brandaandachtsgebied van 30 en het explosieaandachtsgebied van 200.

[0:27:40] en het griffokaanbesluit van 300 meter.

[0:27:43] Daarin gelden voorschriften voor het bouwen alleen voor de zeer kwetsbare objecten.

[0:27:49] Dus op het moment dat je een ziekenhuis plant binnen 30 meter van de infrastructuur, dan ben je verplicht om daar brandwerende en explosiewerende eisen te stellen.

[0:28:00] Voor alle andere woningen is dat een lokale afweging.

[0:28:05] Dus als je het hebt over de effecten op de woningbouw, dat zijn dan de voorschriften.

[0:28:11] En in het oude systeem gold daarnaast ook nog het hele systeem van dat er een groepsrisicoberekening werd gemaakt om daar dan ook een verantwoording mee te onderbouwen.

[0:28:25] Ik denk dat er veel zorg zit bij lokale overheden... over de verantwoordelijkheid die zij voelen dat nu op hun bordje komt.

[0:28:42] Zo voelt het wel als je kijkt naar de wijziging die nu wordt voorgesteld.

[0:28:46] Wat betekent dit nou concreet voor de last van die gemeenten?

[0:28:51] Ik heb wel het idee dat ze meer moeten gaan doen.

[0:28:54] Dat ze met die aandachtsgebieden ook meer kosten moeten gaan maken.

[0:28:57] We zijn bezig met de woningbouw en proberen ze snel rondom centra van steden veel uit te bereiden.

[0:29:03] In welke mate gaat dit kostenverhogend werken ten opzichte van het eerdere verhaal?

[0:29:10] Breidt het de verantwoordelijkheid van de gemeente uit?

[0:29:12] Die vraag is vooral voor de heer Beldman van de INW.

[0:29:22] In het robuust basisnet verandert er qua verantwoordelijkheidsverdeling tussen decentrale overheden en rijk niet veel.

[0:29:30] Het rijk was en blijft verantwoordelijk voor de veiligheid van het vervoer.

[0:29:35] Het rijk was en blijft verantwoordelijk voor de veiligheid van de infrastructuur.

[0:29:40] De decentrale overheden waren en zijn verantwoordelijk voor het realiseren van een veilige en gezonde leefomgeving.

[0:29:48] Als je het hebt over de impact van de aandachtsgebiedenintroductie op de kosten van woningbouw, denk ik dat het antwoord is dat je dus geen verplichte bouweisen hebt die vanuit het basisnet en vanuit het bredere omgevingsveiligheidsbeleid, want dit geldt dus niet alleen voor het vervoer van gevaarlijke stoffen,

[0:30:10] voor bedrijven of voor opslagen van gevaarlijke stoffen of iets dergelijks, dat er alleen automatisch, dan hebben we het over een brandwerende gevel of een schervenverend glas, dat moet dus alleen voor zeer kwetsbare gebouwen moet dat worden toegepast.

[0:30:28] Dus daar zitten de meerkosten in, waarbij het dan wel goed is om te beseffen dat deze regel ooit in het

[0:30:37] in het omgevingsveiligheidsbeleid een plek heeft gekregen, juist ook op verzoek van de decentrale overheden om daarmee de discussie over wat moeten we doen bij zeer kwetsbare objecten, bij zeer kwetsbare gebouwen, om die discussie op landelijk niveau te regelen.

[0:30:56] Korte vervolgvraag.

[0:31:00] Uit de introductie lijkt het zo te zijn dat wij als Nederland naast Zwitserland als enige dit doen.

[0:31:08] Ik vind het relevant hoe de overheden daarnaar kijken.

[0:31:11] Of ze dat niet ervaren als een extra last.

[0:31:18] Volgens mij is er zometeen ook nog een rondetafelgesprek met de decentrale overheden.

[0:31:22] Wat zij daarvan vinden, dat is misschien een vraag voor hen om te beantwoorden.

[0:31:29] Vanuit INW perspectief is het vooral het belang.

[0:31:32] We hebben een breder omgevingsveiligheidsbeleid.

[0:31:35] Daarin zijn we uniek in Nederland.

[0:31:38] dat iedereen daarin zijn verantwoordelijkheid neemt, zodat je niet alleen probeert een ongeval te voorkomen, maar ook als het dan toch misgaat, dat je niet achteraf denkt van, oh, had ik maar mijn waterbassin en woningen net even omgedraaid, zoals dat voorbeeld dat ik in Tilburg gaf.

[0:31:54] En ik denk dat dat een hele waardevolle onderdeel van ons Nederlandse veiligheidsbeleid is.

[0:32:05] Ja, dank voorzitter.

[0:32:06] Ja, toch nog even voor het borduren op deze vraag, want ik ben ook wel erg benieuwd wat voor consequenties nou dat de robuuste basisnet heeft voor die regionale overheden.

[0:32:17] Want die risicoplafons die worden dan geschrapt en dan komen er aandachtsgebieden voor in de plaats.

[0:32:27] Als het gaat om die aandachtsgebieden gelden dan geen enkele afstandsnormen meer, als ik het een beetje goed begrijp, ten opzichte van woningbouw, ten opzichte van allerlei andere bouwactiviteiten.

[0:32:36] Maar de belangrijkste vraag die natuurlijk boven de markt blijft hangen is van mocht er wel iets gebeuren, wie is dan verantwoordelijk?

[0:32:49] Ik denk dat het volstrekt duidelijk mag zijn dat mocht er onverhoopt iets misgaan met de ongeval van het vervoer van gevaarlijke stoffen, dat dan naar het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wordt gekeken van hoe heeft het ongeval kunnen voorkomen.

[0:33:02] Daarom was het ook die sheet bij met die zogeheten vlinderdas.

[0:33:05] Die preventieve kant om het ongeval te voorkomen is een verantwoordelijkheid voor het ministerie van INW.

[0:33:11] Dus dan mag men van ons verwachten dat wij een goede ongevalsanalyse doen en daar als dat nodig is de wetgeving op aanschermen.

[0:33:24] Maar voordat er geanalyseerd moet worden, moeten de brandjes geblust worden.

[0:33:27] Wie gaat die brandjes dan blussen?

[0:33:32] Ik denk dat dat ook in de presentatie van de expert van ProRail zat, dat op het moment dat het gaat over incidentbestrijding bij het doorgaand vervoer, het goederenvervoer, dat is een verantwoordelijkheid van de hulpdiensten en daar verandert het Robuust Basinet niet veel in.

[0:33:53] Ik zag in de presentatie voorbijkomen dat er vaak de voorspelling is dat er meer spoorgoederen vervoer komt en dat uit de praktijk blijkt dat dat niet zo is.

[0:34:03] Toch zijn er wel wat geopolitieke ontwikkelingen de afgelopen maanden geweest waardoor dat misschien wel anders zou kunnen worden, bijvoorbeeld door militair materiaal wat veel in Zeeland binnenkomt, maar misschien ook samenwerking tussen de Rotterdamse haven en de Antwerpse haven die misschien

[0:34:18] geïntentificeerd wordt of op een andere manier ingericht wordt.

[0:34:20] Is daar ook over nagedacht en al geanticipeerd dat mogelijk daardoor toch een toename van de spoorgoederenvervoer dan wel militair vervoer over het spoor zou kunnen ontstaan?

[0:34:30] En in hoeverre is dit dan echt robuust genoeg?

[0:34:33] Of is er dan misschien daarbovenop nog iets nodig, misschien zelfs ook qua infrastructuur?

[0:34:40] Als het heel specifiek gaat over het militair vervoer is misschien de vraag aan ProAil of daar rekening mee is gehouden met de capaciteitsverdeling of iets dergelijks.

[0:34:49] Vanuit de Robuust Basenet vind ik dit een hele relevante vraag waarin juist ook die verkenning en monitoring zo'n belangrijke rol speelt.

[0:34:58] Soms verwachten we dat het vervoer van gevaarlijke stoffen toeneemt... om een bepaalde reden.

[0:35:04] Soms wordt er een vergunning verleend door een decentrale overheid... om een nieuwe chemische fabriek of een grote opslag mogelijk te maken.

[0:35:12] Dat leidt tot vervoer.

[0:35:14] Soms zijn het ook geopolitieke ontwikkelingen.

[0:35:19] in de Oekraïne, dat opeens allerlei spoorverbindingen die vroeger van oost naar west liepen, opeens de andere kant gingen.

[0:35:25] En dat leidde ook tot een groei van bepaalde stromen.

[0:35:30] En juist in die brede verkenning en monitoring, waar we in het Robuust Basisnet dus ook voor zien,

[0:35:35] ...dat je dus aan de goederenvervoertafels met de sector, maar ook de decentrale overheden... ...dat je daar met elkaar het gesprek voert van... ...hé, we verwachten hier een toename van het vervoer.

[0:35:46] Vergt dit wat van ons?

[0:35:48] Vergt dat concrete afspraken?

[0:35:50] Vergt dat een nieuwe infrastructuur?

[0:35:53] Zo ja, hoe gaan we dat dan bekostigen?

[0:35:56] En vervolgens proberen we ook met goede monitoring... ...dat ook in de gaten te houden van... ...hé, we zien een bepaalde verwachting.

[0:36:03] Komt dat nu ook uit en moeten we onze plannen vervolgens ook nog op aanpassen?

[0:36:12] Het is mij duidelijk dat met die monitoring u het gevoel heeft dat de risico's beter ingeschat kunnen worden, maar het is mij nog niet zo goed duidelijk wanneer dat dan leidt tot extra maatregelen en hoe dat dan trapsgewijs gaat.

[0:36:25] Zit daar een bepaalde systematiek in of in hoeverre wordt daar dan op geanticipeerd?

[0:36:31] Dat zijn dan de handvatten daarvoor.

[0:36:36] De introbusbasisnet is dat voornamelijk ook een bestuurlijke afweging die op de bestuurlijke tafels tussen het Rijk en de decentrale overheden en alle partners daarbinnen gemaakt moet worden.

[0:36:47] En dat vooral dat dat in transparantie gebeurt, want daar zijn de verschillende afwegingen komen daar bij elkaar.

[0:36:54] Dank, de heer Bamenda.

[0:36:56] Dank u wel, voorzitter.

[0:36:58] Volgens gemeenten zijn er strenge bouweisen die gaan gelden.

[0:37:04] Op het moment, zeker in de aandachtsgebieden, maar ik hoor net dat er alleen sprake is van goede afweging.

[0:37:13] Ik zou graag willen weten wat dat precies betekent.

[0:37:15] Wat is dat precies, dat goede afweging?

[0:37:17] Kan misschien INW dat beter uitleggen.

[0:37:23] Dank voor de vraag.

[0:37:24] Dat raakt misschien het hart van de omgevingswet.

[0:37:27] Uiteindelijk is het doel om tot een evenwichtige toedeling van functies aan locaties te komen.

[0:37:35] Je probeert in je ruimtelijke ordening op zo'n manier rekening te houden met ook

[0:37:44] ook het geval dat het misschien mis kan gaan bij het vervoer van gevaarlijke stoffen.

[0:37:48] Maar ook met andere zaken natuurlijk.

[0:37:50] Zodat je komt tot een goede inrichting van je publieke ruimte.

[0:37:56] En het voorbeeld dat ik gaf, ik denk dat het echt complimenten voor gemeenten als Tilburg hoe ze dat hebben gedaan.

[0:38:02] Dat op het moment dat je een ruimtelijk plan ontwikkelt en je moet nog ergens openbaar groen kwijt of er moet ergens een waterbassin worden geplaatst.

[0:38:09] Ja, dat kan je natuurlijk

[0:38:11] Infrastructuur, woningen, waterbassin doen, maar je kan het ook omdraaien en daarmee investeer je ook in de omgevingsveiligheid, want afstand houden, dat begrijpt iedereen, dat is uiteindelijk een hele effectieve maatregel.

[0:38:25] Dank u wel.

[0:38:25] Ik kijk nog even in de richting van ProRail of u misschien nog behoefte voelt om te reageren op hetgeen in deze ronde gezegd en besproken is.

[0:38:36] Er zijn veel geopolitieke ontwikkelingen.

[0:38:39] Bij de inval van Rusland naar Oekraïne...

[0:38:51] Dus er zijn continu ontwikkelingen waarbij je ziet dat het kan veranderen.

[0:39:00] Niet alleen het vervoer van gevaarlijke stoffen, ook het goederenvervoer.

[0:39:03] Dus dat zijn natuurlijk ontwikkelingen die wij goed in de gaten houden.

[0:39:06] Zowel qua capaciteit, maar ook qua veiligheid.

[0:39:09] En daar is het ook die preventieve maatregelen.

[0:39:12] Die zorgen er bijvoorbeeld ook voor dat treinen een bepaalde onderlinge afstand houden.

[0:39:16] En daar wordt niet aan getoorn.

[0:39:17] Dus het is niet als het ineens drukker wordt, dat we zeggen, nou, dan kunnen ze wel wat dichter op elkaar rijden.

[0:39:21] Nee, die afstand, dat is een vaste afstand.

[0:39:24] Die gaan niet dichter op elkaar rijden.

[0:39:25] Dus dan wordt het hooguit een capaciteitsprobleem.

[0:39:29] Nou, dat kan je oplossen met sporen of misschien met een ander veiligheidssysteem als ERTMS.

[0:39:35] Maar op die manier zorgen we dat die preventieve veiligheid voor iedere trein die rijdt,

[0:39:39] van toepassing is.

[0:39:40] En daarmee voorkom je als het ware dat die treinen botsen of ontsporen.

[0:39:44] En als dat niet gebeurt, komen die stoffen ook niet vrij.

[0:39:46] Dus dat is echt spoorveiligheid die het bijna loslaat van base debt.

[0:39:51] Alles waarvoor het moet veilig zijn.

[0:39:52] Goederen treinen, reizers treinen en ook goederen treinen met gevaarlijke stoffen.

[0:39:59] Oké, dan dank ik alle deelnemers aan deze technische briefing.